| P William Healey Dall ivision of Mollusks Sectional Library e ! / E MESES 7 DERE p ur Division. oí Moliusks Sjgcfiopal Library P9 ; NS ju S. SS Onzdod abd p ox EX SOCIETATE REGIA LONDINENSI, £ Fes Wi HISTORIA NATURALIS E DRLEDINIS SEU XYLOPHAGI MARINIL TUBULO-CONGCHOIDIS .SPECIATIM EHICECp uoplc p. CUM TABULIS AD Eu DELINEATIS. kg TRAJECTI 4D RHENUM Apd HERMANNUM BESSELING, MDCCXXXIIL n n ; b ATUT M pr 5 2 [3 Multaque in. bis rebus queruntur y multaque nobis Clarandum "fly plane fi ves exponere arvenus. Lucretius de Rerum Natura; Lib. 1v. vf. 778. N HM RT.S AMPLISSIMIS NOBILISSIMIS "CORNELIO QUIN Tr JOANNI CAROLO vas»:& MUELEN, TOPARCH/E TERRITORII BLEIENBURGENSIS, yo Ur MIDI Unsrs TRAJECTIN E CONS LL LII B US CJETERISQUE AMPLISSIMIS NOBILISSIMIS SENATORIBUS NESTOREOS ANNOS ET PERENNEM FELICITATEM! GoporREDUs SELLIUS agnum eft, quod audeo, dum ani- mal, quod omnium, quz vivunt; maxime videtur abnorme, indignis- fimum, atque —— projeta "vilius altas indigefta ac rudi tractatione. delineatum; ] 2 ocu- E rZ p.r BD I6 0 m ro. oculis non vereor fubmittere Veftris. Ves- tris, inquam, non; nift A graviffi- mis intendi, non, nifi perfectis favere foli- tis.. Verum enimvero nec Aquila Fhripem defpicit, & ad animi remiffionem ludum- que, ad Cajetam fzepe Lucrinumque difcede- re, conchulasque legere & lapillos non de- trectarunt Viri Romanorum quondam prin- cipes: fcilicet & hisce ineft perfectionis il- lius, qua res creatz fuperbiunt omnes, ve- neranda majeftas, atque attentione vel fum- morum ingeniorum dignum unum alte- rumque miraculum. Ex Celeftibus fe fpo- lia capere; non ex hominibus, fibi vifus Imperator Caligula, quum , contractis ad unum legionibus, Nympharum oculos, conchas, puto, umbilicosque in ora maris legeret. Majora multo funt. noftra, Viri Ampliffimi, quie ex contemplatione con- chule noftra reportamus fpolia, non ce- cos Nympharum oculos, íed effuleentiffi- mum Sap:entie Divinz lumen offerentia, | : ad- D^ E D [5 CO A I: E €5 admirationem omnium & ftuporem non uno nomine merentia, atque, Ííi quid a- liud, ad oculum commonftrantia, quanta perfectionis; in rebus, infra attentionem no- íftram viliffimis, regnet plenitudo, quan- tumque emnear —— n minimis maximus ipfe Deus. Siquidem ergo non alio, ifthoc fane titulo, | Veítra, Viri Ampliffimi, contemplatione non penitus indignam reor beftiolam , mun- di materialis partem non ultimam utilem, & , quod demonftrabo, in fuo genere per- fectam. | Utinam tamen in humani genc- ris damnum non adeo perfectio ifthzc odio- fa vergeret! neque profecto tantum, ut nunc eft, invififfima nobis foret, aut forfi- tan (fedo peroptatam ignorantiam!) minus perfpecta ipfius bonitas. — Aft aliter Deus juffit, neque, quam illius admiraremur fo- lum, fed & quam extimefceremus fimul, virtutem indidit. Felicitati fane generis hu- Cada $3 mani . D;E B Il4GOA, Ti 6 mani infenfius animal nullum novi; nul- lum, quod negotiis mercatoris, quz illius animam efficiunt, impedimento magis fit: juratus, ut eft, navigationis hoftis, alma- rum navium dira peftis, &, ingratam fa- milie infamis coloniam transplantantium. maledicta ícabies, atque 1nexorabile flagcl- lum. Neque vel in. hoc terminatur infa- mis malz beftizg rabies; fed, inaudito pror- fus, ac velut geminato facinore, arma vi- rumque adfectans , bellum in noftrismet nobis terris indicit 1ipfosque nefando con- filio noftros. —— jfeandit fatalis machina muros; horrore perfundens cives; atque, in re non leviter fundato, periculi metu ,. attentio- nem eo primarie Veftram, Viri Ampliffi- mo, promerita, folitamque, in qua, cum cxteris. INobiliffimis Pre potents...Foedera- torum Reipublice Rectoribus, nunquam non toti deprehendimini & indefeffi, pro. com- EB P D à Q A Tio, commodo publico, vigilantiam. Tertia ad- . eft, cur Vobis, Mzcenates Optimi, hanc qualemcunque de Teredine marina Com- mentatiunculam coníecrare voluerim , de- buerim, ipfaque, me fpeciatim tangens, ra- tio: ut cui fub exoptatiffimo regimine Ve- ftro, in politiffima Societate, & Urbe; in- ter amceniffimas facile principe, dulciffimis ilis, quibus ífubditos Veítros cumulatis omnes, benevolentiz favoribus frui licitum cft; quo tamen & ex otiis meis prodeat ali- quod venerationis erga. Vos mez exem- plum, utut debitum haudquaquam zqua- turum, faltim, ne plane ingratus depre- hendar, non omnino nullum. lllud tan- tum etiam atque etiam rogo, ut tenue hocce literarum , ex Hiftoria lNaturali, munufculum, confueta illa, qua ícientia- rum omnis generis, ut eílis, Pautores ac Patroni benevolentiffimi, literas artesque bonas complectentes , celebramini undique; [ufcipere velitis frontis ferenitate, parique; qua pr$5aoss tis qua Vobis fubmisfione offertur; benignita- tis Veftrz: favore. Quod íupereft: Deum | ter. Optimum Maximum íupplex oro, ut commodo Vos publico praeffe , fplendidisfimarum Fa- miliarum decori intereffe diu jubeat. Da- bam Trajecti ad Rhenum. ex Mufeo. die ultima Septembris. anno MDCCXXXIII. PRAEFATIO. LEGTURtS S. SZ2rodit tandem aliquando , dudum promiffum , ac 7J& longe ultra meritum , ab Eruditis avidifime ex- 95 EX) petitum hocce qualecunque noftrum, HIS- Sza4s0 'TORIAM NATURALEM TEREDINIS SEU XYLOPHAGI MARINI, TUBULO-CON- CHOIDIS, SPECIATIM BELGICI, comple&ens, Opafculum. Noftrum jam erit , de ratione inftituti juxta ac methodi paucis prafari , atque hic prafertim de anfa , fa- tis, & tardati progreffus rationibus primo loco differere. Annus eft, & quod excurrit, quum de damnis, ab ani- mali , cujus hiftoriam tradimus, cauffatis, rumor undi- que per Europam difperfus, & apud nos maximus, cu- riofitatem , ut propriam , fic & eandem Fautorum amico: tumque , apud Exteros degentium , adeo inflammaret , ut beftiam incognitam propius nofceudi cupiditate correp- tus, examinandam ipfam illico ftataerim; quin imo, ad confignandam de eadem communicandamque obfervatiun- culam, ftimulatus undique fuerim. Facta mox, in litto- ribus, pefti ifthuic obnoxiis, inquifitione» num illuc lo- corum venturo occafio nafci poflet , (trages, Teredanbus cauffatas , ipforumque operum earundem modum conterm- plan. P qusEGB A&rCIDUE OO plandi, diffuafionem itineris pro refponfo tuli , tzdiofi non minus, quam, ceu videbatur, fíupervacanei: con- teftantibus, fcilicet, quam maxime correfpondentibus , nihil me in ipfo maris littore vifurum amplius , quam in palo, Teredinibus habitato; qualem mihi, favente oc- cafione , propediem mittendum fimul pollicebantur. His- ce inductus ego , incommoda Juxta & moram itineris li- benter fobterfugiens , domi obíervationes ex palis, quos paulo poft, falvos, atque, ut credebam , recentiffime extractos, obtinueram, quanta fieri potuit , accuratione , fedulo inftitui.. Quo in ftatu ifti ad me pali pervenerint, quamtumque ex iisdem profecerim ,. Jebediasma Obfer- valionum , ex lisdem confignatarum, fatis commonftrat ; cujus paffim operi huic fragmenta inferta leguntur. Mihi, vero tunc , verbis meorum fidentiffimo , neque de corrup- tione füfpicionem foventi, Obfervationes veritati confen- tanez omnes, falim plurima videbantur ,. nifi forte , uod , quoad inteítina & generationis organa certiora p» poffe , crediderim; qux quidem, & me forfitan in. pofterum füppeditaturum, in fcripto ipfo pollicebar. JeZe- diasmatum duo confignata fuerunt exemplaria, quorum. alterum ad Perilluftrem Socetatem Regiam z12glicanam miffüm, ut qux , ceu in Pumacotbeca. Minerva [ la Calleria di eZAdinerva ] legimus, jam olim defiderzum fumn manifeflauit , quo fludium aliquod. collocaretur par-. ticilave in tafetlo, quod , quantumvis exiguum C9? delle , aancitm tamen , vel armati[[unarum terror eft atque flagel- ium. V erba ipfa allegati Operis incomparabilis Tomo / LL. Obfervatione P111. fic habent: -Percbé fperiamo, cbe - CiÓ POUR D SPOUA ST JD vió fra per riuscire di molto gradimento alle zdccademie dtraniere, e particolarmente alla Reale di Londra ..... la quale appunto ba no[firato defiderio che fd faccia. qual- be [indio particolare fopra un infetto , che quautuuque giccolo , e debole , à pero il flagello, anzi 1l terror delle zavi, ede vascelli piá armati. Alterum cum Excellen- tifmo SJoanse Pbilippo Braymio , Medico & Naturx Curiofo ,apud Dantiscazos , longe Celeberrimo , Fautore & amico fingulariffimo, communicatum; quo & quo- dammodo fíatisfieret curiofitati tanti^ Viri, ut in omnia Nature miracula, fic in ifthec maxime ejusdem prodi- | gia , intenfiffimz. "'abulam quoque figurarum exemplari cuilibet coloribus nativis adpinxeram. Non mihi tunc va- cabat, obfíervationibus de Veredisze sariza ulterioribus inferviendi, ut qui tum temporis Studio Juris, cujus Infignia gero, immerfus , ad continuandas quantulascun- que obfervatiunculas illas egre diftrahebar ; nec id ipfum mihimet , nifi quatenus brevis morz opus videbatur, con- cedebam. — Quo vero ftudii qualiscunque noftri, inJa- risprudentiam collocati , collocandique , fi ita DEUS jus- ferit, in pofterum, ratio vel aliquatenus patescat, id ip- fum potiffimum circa methodum veríari, binis hic ver- bis, licet extra fpheram fit, commemorate liceat. Studii, videlicet, reformandi, faltim in meliorem, quam quo di- gefta nunc proftat, ordinem redigendi Jurisprudentiam, .fi quod fuit unquam aliud , Seculum fane noftrum fera- cifámum eft. Ex Viris Do&is , qui quid dire&e eo tendens, typis vulgarunt , quique eandem ex profeflo doctrinam; fummo cum applaufu, publice profitentur, duos nomi- d j naffe p K X* PORA ON AXÍ€ na(fe fufficiat , Fautores & amicos plurimum fufpicien. dos, Petrum Ixflat & Soaunem: Ulricum. Cramer, Anteceffores ambos , illum , in Herbipolitaza , Juris Natu- rx, Genüum, & Publici, huoc; in ula Cattorum AMarburagen ft , Civilis, longe meritifimos. Neque huic fat fuit de Optima Jura docendi Adetbodo , égregie com- mentàtum fuiffe , atque de Jarisconfalto Inventore erudi- üiffime peroraffe ; fed , editis plurimis hujas naturz Ípe- iminibus ; fc ; & in Juris Scienua fortem , & in Methodo validum; multis prebuit modis; quin. & , quo nihil de- fideretar, demonfirationum i "are geometricarum Exem- plum, mira dexteritate concinnatum , cum Orbe erudito communicavit. De hisce fcientiz fux-& eruditionis pro- fe&ibus, profingulari, qud connata eft, modeftia , fen- tentiolam Ípe meam literis fcifeitatus, Vir Doctiffimus nunc, fpero, non zgre feret, quod, quum diu inter nos filuerim , nunc, jubente ita occáfione, dudum de- bitam publice folvam. La Cürartsn arcana qmeavtum Expromam, suentisque see quo pondera vergant- Quantam itaque ad Viri Confuldffimi labores , in tra-. &tatione Jurisprudentiz methodica collocatos , attinet, fi quid meum. jadicium. elt, Methodi fervant. requifita, fiae exemplo praterea funt , neque iisdem facile addi quicquam poterit. — At, quod fummopere dolendum , tales non funt ( neque tamen fuo adeo , quam legentium: vitio ) qui , ad palatum omnium accommodati, vel Scrip. ts, vel Scientix ipfi applaufum concilient univerfalem il- lum; PBR ux AN D jum; &, prout in vita communi bihil non favor facit ; fic in ftadiis profe&o mos & genium feculi omne ferunt punctum. Accedit Novatorum in oinni ré odium ,.& reformationis intentz idea, apud plerosque, aut perver- ía, aut omnino nulla, . Jamque ergo viam ,. quam adeo firenue preit Confalüffimus Auctor ,, ututad finem, qui perfe&io ícientiz eft , breviffime ducentem, utut opti- mam, multoque labore planatam, folus ibit cam Suis ; fequaces vel nullos , vel valde raros, non cum ducibus greges integros, fed fegreges fingulos, obftacula contra gregatim moventes forfan plurimos , vifurus. Qui igitur efücietur, ut, in tanto relu&antinm numero, frequen- tata evadat, & trita Via, a Viro Doculfimo indigitata? Itaque Disce, docendus adbuc qua ceufet amiculus: ut f Cacus iter mon[trave velit» tamen afpices. ff quia Et uos» quod eures proprium feci[fes loquamur. Scilicet: quod ad fucceffum utilisfimi Operis, meo qui- dem judicio, non leviter conferre poffet , hoc videtur; ut inítituti dignitas non minus, quam utilitas in vulgus manifefletür, ficque, de necesfitàte emeliorandi ordinis convi&i , Viri pasfim Do&isfimi in noftras trahantur par- tes; quo tandem , occlufis omnibus disíidii fontibus, «ounitis liceat viribus in maximum Sacratz Scientiz col- laborare incrementum, Neque vero melius unionem ift- hanc, atque in Optimam Jura docendi Methodum con- Ícnfüm univerfalem obtentum iri, crediderim , quam ubi a novationibus fpuriis, inutilibus, prater titulum nihil ines fani p. R. XOROA Ww De fani habentibus, fedulo discernatur vera illa, non fimu- lata Juris Philofophia , dudumque exoptata divine Scien- tiz Methodus; Qua Turis nodos, legumque aenigmata foloit ; immo quz, lapidis adinftar Lydi, fuum cuique legi pretium ffatuit, & argumentis, omni exceptione majo- ribus, evincit, cur Papia lex placeat, ulia difpliceat. Quare, fi quid video, non inutilis foret opera, in recenfione novationutn omnis generis , ia Sacratum Juris Corpus attentatarum , collocata; ut qua, conatibus fin- gulorum, qui quomodocunque Methodum Scientix ex- coluerint , laudatis, ac ad examen revocatis , quam prope ad genuinam Methodum, quz unica eft , quilibet acces- ferit, manife(tam evaderet , atque in vulgus notum. Sci- licet, eo, fi vel aliud. nibil, hoc faltim lucraremur, quod, ftudium novandi in Jurisprudentia & fummis in arte Viris curz cordique fuiffe, liquido evinceretur ;ne- que adeo in regno veritatis folum, fed & in opinionum illo, maximum ;in primis Politicorum non minus , quam Literatorum fübfelliis fedentibus Ífummopere commenda. tum. zc enim, ut pro Aofüio Tullius ait, efl coulgus , ex "veritate pauca , ex opiaione multa e[fiimat.. Viderent profe&o inter eos; & mirarentur Amethodi Viros, quos venerari nec ipfi recufare aufint; quin imo numerarent Principes, Comites, pluresque Períonas Illuftres, po- tentia, Ícientia , negotiisque per Univerfum celebratis: f Pow € EAT NO fimos, in Jurisprudentia reformanda totos. Et ecce non ita pridem a Nobili quodam peregrinante relatum accepi ; in Curia Regia, inter primas Europz, florentiffima a Magnatibus in gremio foveri Virum infigniter doctum , ingeniofiffimo , quem edidit , tractatu , applaufum Europz culiioris jam dudum meritum; quo illic Jurispradentiz Syftema fuum, cujus jam idea typis proftat, tranquille perficiat. Hisce quidem , fimilibusque efficeretur porro, ut à calumniis tandem abf(tineant Tenebriones illi, ——-—— in[anaque protinus abfint gurgia -quafi, qui ftudio novaudi in Jurisprudentia fe dedunt, non fint neceffario, nifi femidocti, fcioli, gloriolam ex fama aliorum captantes , verbo dicam, Philofophi, quod omnem eíE injuriam dicere apud eos prxcife, qui, quid Philofophix vocabulum fibi velit, ipfo jure ignorant , a Cujus praterea notione ternum przclufus eft Jurisconful- tus, vel plagiarius, vel rabula. — AJModefle namque , ut sintilianus habet, C9? cireum[peclo judicio de magnis zdAucloribas pronantiaudum efl , ne , quod plerumque aca- dit, damnuesas , quod. mon intelligunus. Huucce itaque ego in mefufpiciendum laborem , atque Polymatbia adin- ftar Zaridice tractandum conftitueram; & proftaret jam dubio procul , quicquid inde enatum fuiffet; opellz mez, nifi (malam beítiam peffima omnia Naturz iratz delete- iia male perduint) Zeredo marina tantum me diftraxis- fet nolentem volentem ; atque a diffufo Juris ftudio ad immenfüm illud Nature tantum non totum avocaffet. Ignos- p» m o n A Rh D o Ignofce, Le&or, excurfum, longum fatis, & quodant- modo importune obtrufum; fed in toto opere unicum: & ecce ad tra&ationis noftre Heroem revertor, nulla amplius neceffitate, nullo fato, ab eodem digreffurus. Expeditis , fcilicet , memoratis binis Obfervationum de Te- redine marina Sebediasmatibus , fabolente mihi jam tunc eorundem in multis defe&uofitate , loca jam ipfa, pelti- fera ifthac fegete infeftata, adeundi, atque in ipfo maris. littore penitius explorandi fingula, fuboriebatur appeti- tus, &, quod paulo poft non potui non explere, im- mane defideriam. I(thuc locorum veniens, heu! quan- tam detegere licuit, in palis, recens ex mari extractis, Teredintin , inde edu&arum , ab iis, quz priores illas mihilargitz fuerant, obfervationes, differentiam. Integram, videlicet, tunc primum Teredzmis marine machinam contemplanti mihi , recentem, vitzque & vigoris fuo modo plenam, quz, de transformatione appendicum caudz, atque vermiculi mufcz ex Terediae filiatione, falfo con- jeceram, rifum movere, atque infandam ia. J'ehed;asma, ad tantos Viros datum , indignationem. Detectis infuper quamplurimis, quz non potuerant non occulta mihi an- tea manfiffe , quoad conítitutionem Teredinis ipfius, mirandamque ejusdem in ligais oeconomiam , circum- Ítantiis, nunc obfervationis me. confignatz poenitebat , nunc eandem recapitulandi emeliorandique incedebat , ex neceffitate, cupido. Ultimo tandem, ut quod optimum videbatur, electo , ad obfervationes me ulteriores accin- xi, easdemque typis commendandas ipfe decrevi. Quum & paulo polt Transatlionibus Societatis Regie Loudinen- Jis A OE COE AGED fis infertum iri J'ebédiasma meum , ex benigniffimis Ilíu- ftris Prafidis literis intellexiffem , honorem tantum depre- catus, ut ne pulchriori utiliorique obfervationi locum adimeret rudis mea & imperfecta , humillime | rogavi. Accidit interea, ut ad Excellentiffimum Cbriflopborum Jacobum Treuw , Medicum, apud Norimbergenfes famige- ratiffimum , .focietatis modo laudatz cauffa, fafciculus expediendus fuerit; quam ego occafionem arripiens, ad Celebetrimos Commercii Literarii Medici duclores exeme plum obfervationum mearum, prout ex fchedis conflare id ipfam raptim poteram,cum adpic&a tabula , appofui; quo faltim aliqualem Viri Do&iffimi nanciscerentur. ani- malis ideam, meliorem facile confuía illa, ne dicam, obícura, ac pene nulla, quam abíuürdus plerumque, ac mentem fanam offendens, rumor fubminiftrare conaba- tur. Íítud tantum enixe rogabam, ne comrnemorare in ZAchis vellent , multo minus inferere ipfis obfervatiuncu- lam, nulla fui parte perfectam , defectuofam undique, non nift curiofitatis private obiter explendz gratia, mis- fam ; quum accuratiorem przlo tradendam ítatuerim ipfe. At, fe contrarium jubere, refponfum a Nobiliífima Jocietate tuli; & infertum jam Commercio anui pratert- t Xcbediassma dimidium proftat, tanto honore, fi quid aliud, vel maxime indignum. '"lranfeo jam ad Sereptores de Teredime marina, quos fane, in Terris, Hiftoriam Naturalem foecundiffime foventibus, na&a eft Viros Il- luftres & in Arte Summos. — In Z47gliz , videlicet, qui primus nominandus, Perilluftrem Zazs Sloaze, Baronet- tu , Societatis Regie Londimenfis Prafidem Gravifhi- ; ae LY mum: Jo oqUOUOREGUD Ad d OC mum (4): in Jtalia, Excellentiffinum Jntonium Tal. lisnerium , rofe[]orem Patavinmm , Medicum & Phyfi- cum fui temporis in tala facile principem (5) : in Gal. lia, Celeberrimum Defflandem , Z4cademue Regie Yetentia- ytin Adembrtin dignifimum ( c). His addo Hiftorie Con- chyliorum Naturalis Antiftitem illum , atque de ipfa me- ritiffimum , Rumpbium. (d) Primus, qui Teredizis ma- vine Belgice defcriptiionem typis evulgavit , Aercnrins fuit aropeus, (e) quem mox fequutus, Carfor men- firuns. (f) natrationes , ab. fpecloribus aggerwm de ani- mali , damnisque , ab ipfo datis, confignatas, publici ju- ris fecit. Sub finem deinde anni przteriti, Ob/ervatio- mes de l'ermibus marinis in lacem publicam emifit. figil- latim (2) In vere magnifico & rariffimo Opere : 75e Natural. Hiffory of Ta maica,Ybique Vol. II. pag. 194. (2) In Obfervatione. elegantiíffima , quae conjun&tim cum Viris Celeber- rimis , Ce//oge & Marcellino, Ligurni , nltituta, ad. Bergardinum Ziendrintum, Medicum & Mathematicum 7/egetui , data, fplendidiflimo Pizacotbere Mi- zerve Open [ /a Galleria di Minerva | , qpfiusque Tomo VII. inferta, loco inter reliquas. VII. proíftat ; colleétioni. deinde Obfervationum propric, Fenciüs a. v710. in forma 8va, fub tit: Pràüza. Raccolta d'Offervaz;. del. ie. "fnt. F'allisuieri, tandemque ampliori 1l, fub tit: Raccolta. di vari trattati del Sig. /fnt. V'allisueri, Feuctiis a. 1715. in forma 4ta, edite, amplificata & ipía, adjecta. (c) In Obfervatione politiffima Cogzzentaris Academie Regie Parifine, &. 1720. inferta. (4) In Mufeo Amboino. Lib. H. Cap. 27. pag. 125. (e) in relatuone: Bericb «vegens de plage der. Hormen in bet Paakuer& Fa Dy&agien van Hollanden. Zeclaud, 'Tom. XLIII. Parti prima. pag. 297. muerta. GF). De, Nederland[icbe umaandelyke Poffryder. a. 3732. Mcusf. OGobr. & latim primus Clariffimus Ron[fettus , (4). Societatis Res gie Berolinenfis Sodalis. Hunc fabfequutus Experientis- fimus (5) Aaf[[uettus , Medicing Do&or z£mfleloda- menfis, prolixam de P'ermibus tubulatis evulgavit trata- tionem, mifcellanea tamen Phyfica magis, quam 7ere- dinis proprie defcriptionem largientem. Neque fua laude privandus Clariffimus Be/kmeerius , (c) Doctor, apud Enkbufanos Medicus, qui, medius inter Zeredizes con- ftitutas , easdem, quantum potuit , optime defcripíit. Taceo Jam aliorum, in animal noftrum commentantium, vel verbis contra ipfum , remediisve , tumultuantium, exclufos hinc inde, ingenii foetus, qui una cum modo laudatis egregiis de Teredzge marina DBeleica Obferva- tionibus noítratibus, ne quid inde forfiran perdat poíte- ritas, in unum merentur corpus colligi, dignamque ali- quando poterunt iis, quibus colligendo przfandoque in- clarescendum eft , T'hefauri edendi materiam largiri. Ne- que quicquam addam de Commentationibas quamplurimis in Novembr... («) Obfervations. fur l'origine , la conflitution C9. la metnre. des. Pers-de- Mer, qui percent. les vaiffezux , les Pilliers, les STetées, €2 les Eflacades &c, íecunda jam vice recufas, & auctas, translata utraque , paulo poft, in lin- guam belgicam , editione. : (5) Recherches. intereffantes (ar la. formation ,le. dévelopement , la firucture C2c. de diverfes Efperes de Vers. à 1ayau , qui infeflent les vaiffezux , Ies .Di-- gves (9c. de quelques unes des Provinces-Unies. On y a. joiut les proces F'erbaux &c. quz ipfa funt narrata, ex Curfore Mezffruo , gallice reddita. Paulo poft editionem , in linguam belgicam tra&atus ipfe transfufus , prodiit. (c) Natuurkuudige F'erbandeling of «vaarueeminge , betre] ende | denHout- eytrafpeude eu Doorboorende Ziteswvorm Gc. *ok, yog! AH £ E Pro in Ceredimem woffram , Lipfüs , Berolimi, Hámburgi, Norimbergae , alibique forfan evulgatis, ut quarum nul. lamipfe vidi. Quantum tamen literis ab aliis relatum ac- cepi, ex fupra laudatis noftratibus mutuata plurimum, translataque , videntur. Laudibus vero iftis, quibus ob- fervata mea, adeo invidendis, ut nunciatum eft, in Ícriptofuo nupero,, extollit J/faClor Norimbergen fis A- nonyinns , opus haudquaquam fuiffet, quum jam fesqui* annus fere fit, quod eorundem memet pertzdeat. Brevi poft editas Clariffmi Rowffett; laudatas, de Weredime noflra, obfervationes, in novellis publicis inftitutum publicabam ; quin & capitum , ut nunc habent , continenda adjiciebam , atque propediem evulgatum iri opufculum, pollicebar. Verum multum aberat ab editione, tantum- que , ut przter obfervata fola , hinc inde tamultuarie an- hotatà, nec litera adhucdum tractatus ipfius confignata exftiterit. Mentiebaris itaque, dixeris forfiran, quum abfolutum, fere fimulates opus, vix ac ne vix quidem Coeptum. Atat! pias dari fraudes, memineris , neque earundem hic a me adhibitarum zgre feras exemplam ; fiquidem optimum mihi videbatur medium eliciendi, quodcenque Obfervationum de Teredige marina in his terris concinnaretur, ipfirumque , quantum fieri poffit , editionem. accelerandi: in hisce enim , fimilibusque , primus comparere quilibet, atque przcurrente magis editione, quam obíervationum accaratione antecellere zmulos ftudet. Ita, fcilicet, fperaveram , fore, ut , eli- citis undique, de Teredize noftra, obfervationibus , cu- mulum eo nanciícerer carundem, talium maxime , quibus VÀ- BIN UR RO OA OG TOMOM vacare iis tantum licet, qui mari multo propiores , 7e. vedimes , quot, & quo tempore, voluerint, impetrare poffunt, Neque, fateor, absque invidia, aliorum fxpe legi, pro obfervandis Zered;utíbus opportunitatem , qua , tantam à mari remotus , multo ipfis me inferiorem fenfi ; atque, in continuatione obfervationum , haad raro fru- ftratum: quos enim ad me mittendos undique curavi pa- los, per totum anni decurfum,. non paucos, horum vix dimidia pars ufüm queadam praítitit; deeitoe , ut exoptaveram, rite — in cafes prada petita meos ; quum, nunc non, prout conveniffet, recenter e mari extractos, nunc non ftatim expeditos, nunc venti incle- mentia diutius in itinere detentos , nunc importuna in via perluftrantium curiofitate turbatos; nunc gelu cum in- colis rigidos, ad me fxpe delatos, impetraverim. Qua itaque parte Obfervationes mihi mez neceffario manc videbantur, ea ex aliorum fperaveram me iaduftria pro- fectatum: quz maxime ratio fuit, cur , editionem Opus- culi mei annuntians , cum ab aliis przveniri optarem, proxime eandem inftare fimulaverim ; carque illud ipfum, adeo mature anaunciatum, nunc demum prodeat. Et quantum quidem ad hoc fpeciatim attinet , miraberis for- fan, Lector, cur non & ego, in medio fcripturientium fervore , obfervatiuncularum , raptim confarcinatarum, Auctor in publicam prodire feftinaverim qui, config- natas jam menfe anni prateriti Julio , preloque paratas , poffidens , facile primus omnium comparere potuiffem, Tm 3 Ad p && rp A A EO Ad hxc fcito, quod, veluti, ut primus inter illos effem; nunquam ítudui ; (ic eo potiffimum allaboraverim, ne fimilis deprehenderer. Scientie incrementum , quod Sciiptori honeíto przprimis cordi fit, oportet, unicum erat, quod , ut ad fcribendum , (fic ad exacte fcribendum (quantum hoc pro tenuitate mea fieri. poffit) me movit & movere debuit, argumentum. — Obfervationes itaque variis iterare temporibus, confignatas inter fe conferre , collatasque novis confirmare , ficque de Natura Naturam ipfam confulere, neceffe videbatur, antequam ad ratio- cinationes , inde deducendas ; accingerer; ne quid , in fub- je&to obfervabile , attentionem fugeret, neve de iis, qua fugitive obfervata faerint, femicertus depreheaderer, in ratiocinio vel vagus, vel abfurdus, ad augmentum deui- que fcientiz faciens omnino nullus, diffimiliorve Phyfi- co, quam muliercule , cum miferis T'eredinsm frag- mentis plateas currenti , atque inconfulte plebeculz cu- riofitati pro obolo ancillani. —244 popslwm pbaleras! Eodem przcife die, quo mea publicabant novelle , tra- &atus fimul Celeberrimi 7Maffuetti , fupra laudati , editio- nem nuntiabant ezdem; quod ipfum anfam dedit Cla- riffimo Ronffetto j1n fecunda Obfervationun fuarum edi- £ioge, & publicationem Operis e7Va[[nettiaui & annun- tiationem mei ,Sibimet tanquam przcurfori omnium at- tribuendi; velut qui calamos fingulorum acuens , ad Ícribendum de T'eredize noftra , omnes excitaverit ; quafi aut Dociífimi e7M4a[[aettt tra&atus , diebus aliquot poft füuummer ipfum abfolutus, non prodiiffet, nifi. hoc anti- pO ROCUE AR UA OW Ep OB anticipatus , aut, de illa prolixius. commentandi Cu- pido mihi non, nifi vifis probatisque Clariffmi Row[etti Obfervàtionibus, nafci potuiffet, debuiffetve. aain pulchrum eft. digito morftrari 6» dicier : P 5 HuLCuE S At hzc condonanda facile forent ; modo non, in com- mentando de Teredznze noftra, fibi velut monopoliumatro- gans , glaciem fe fregiffe , pronuntiaffet magnifice; quam fa- ne , quoad exfecutionem operis, fi quis alius, integram relin. quens, transvolaffe magis, quam ulia fui parte. rupiffe dicendus videtur. Quantum vero ad przcedentiam tem- poris attinet , Mercurio Europeo, xque ac Curfort eZMMen[iruo, mirum, quod fe poíteriorem non fenferit: namque ignoratos ipfifuiffe, vix credibile eft; quum , quecunque, aut ad rem facientia, aut vera, profert, in relationibus illorum totidem jam verbis reperiantur. I(ta vero de Scriptoribus, ad Teredigem marinam Ípe&tanti- bus, commentanti mihi przteriiffe non licuit, quum , ut in re omni, ita & in hisce fuum cuique tribuendum vi- deretur. Animal ipfum , quod tantam Virorum Celeberri- morum induftriam , quin imo totius fere Europz atten- tionem meritum fuit, ftupidiffimum, & , f1 quod aliud, ad exfequendum opus fuum ineptiffimum videtur; neque tamen in fuo genere invenuftum, aut quod, ob fcite & erdinatim inílitutam in lignis oeconomiam; admirationem non moveret contemplantibus maximam ; hog fai fume P qmouEGP DA S0 OgGD OO. fummam non monfítraret in fingulis perfectionem. "Tan; ta inter cohabitantes, taque in unoligno commenfles , tamque notabilis harmonia , tantus ordo , ut pulchrius nihil. Solirariam mireris beftiz cujuslibet fegregis in do- mu fua occlufz habitationem, omnium tamen fimul , velut in communi cauffa, collufionem, ac velut ad eun- dem finem confpirantium fapienter inítitutam rempubli- cam. Nulla inter ipfas , de zdibus non ulterius profe- quendis , contentio , nulla, in viétu fibi invicem przri- piendo , controverfia, bellum omne ignotum , pax con- tinua , jusoccupantis certum , nulla fociarum invidia , nul- lis attentatis violandum. — Amicitiam iater omnes vigere fummam diceres, nullo cafu infringendam, vita propria cariorem. Domus fi fpe&es, in admirationem rapiet fci- ta earundem & compendiofa ftru&tura , corporis moli ad amuffim accommodata, nec in onus vicinarum ultra ne- ceffitatem ampliata, quaquaverfum in fociarum commo- dum dire&a, omuiuminter fe mirabiliter intricata atque circumflexa , ut vix affequi fingulatum, per tot anfra&us, ' continuationem liceat; Ut quondam Creta fertum. Labyvintbus in alta Parietibus telum coecis iter , ancipitemque Mille viis babuiffe dolum , qua figna fequendz F'alleret indeprenfus , C9" irremeabilis error. Neque in xdibus magnificentia defideratur , aut in architectura pulchritudo. Quam uniformes , quamque fi- bi undique fimiles concamerationum parietes! quanta in iisdem notabilis politura, nulla, quantumvis folertiffima arti- P R VEZP AUT 4.90. artificum opera imitanda! quam fuperba eorundem ubi: que -gypfatio! quam admirabilis, quamque magnifica , in ebore, lignis commixto , fymmetria , ubi; ceu de Zafrlica Paulinus canit; | | —— infculptum camera crifpaute lacmar In lignis mentitur. ebur ! At, effe&um fi confideres , trüculentiffima fane beftia eft, in deftruendis operibus hominum mire fibi placens, & in dando damno femper infatigabilis: Tuiflius baud. illis mon[lyrum , uec fzoior ulla Cells € ira Deum Styaüs fefe extulit undis. "Tanquam quam operis fuimet pudeat , clandeftina fém- per, & fpe&atorem fugiens, innocentiam prz fe ferens íummam, debilitatem nunquam non morti proximam, —— ficca, fic femper inermis Rem gerit. Scilicet, in antris demum fuis vitz ac vigoris plenz, fa- &a velut conjaratione , maximorum operum ruinz inten- tz omnes, aífiduis infami opificio pernoctationibus invi- eilant, nullo pulchritudinis fenfu , nulla laborum noftro- rum difficultate commotz , fucis fimiles, affimilatisque iisdem ab Hefzodi mulieribus, ——— [egnes ve fident.conteclis edibus , atque adore alterius propriam furantur ia aloumg POR OUVEOGP CAOGT d OO. id voracitate indefeffz , in media vi&tus abundantia "infa. tiabiles, ftomachum habentes nunquam non latrantem , —— € pallida femper. Ora fame. Quantum nobis injicere terrorem valuit, quum primum noilros nefario aufü muros conícenderet, exilis be(tiola! quanta fuit omnium , quamque univerfalis coníternatio! quaatus pavor! quem nec homo homini ,qui fibi maxime alias ab invicem timent, incutere fimilem, nec armatis- fimi hoftium imminentes exercitus excitare majorem qui- rent. In plan&us & lamentationes, ut funt commune hominum in calamitatibus refugium; effufis plurimis ; in inveítigandis remediis, falubriore confilio, toti occupa- bantur alii. Neque jam illis, fed his abfolute , medela eventibus rerum, ut generatim omnibus , fic maxime naturalibus, quarenda inveniendaque, prout eleganriffi- mis a 7rabea Poeta Vetete ,. cui a Adzreto affiaguntur , verfibus hisce expreffum legimus: j Fiere, ft querelis, ejulatu, fletibus Medicina fieret miferus anortalium 5 uro paranda lacryma contra foreut: Nunc ad minuenda mala won magis valent , Quam uenia prefica ad excitandos mortuos : Res tarbide confilium, mon fletum, expetunt. Quz tàmen ipfa remedia , ut exoptatam fpondeant füc- celfüm , oguitioni mali ipfius accuratiori faperítruenda : erunt, BÉ!SSOOR OB d A W* DOO! erunt, utpote fme qua, cecutientibus fimiles , dubiis iter pedibus tentamus, & in opere fzpe ipfo cum timore deficimus — Scilicet, ut Corzelias Gallas habet, Non intellecli unlla eft-curatio amori. Tantum itaque mecum contemplari propius hoftem ne dedigneris, Lector Benevole, neque te pertzdeat, pro- lixiorem aliquantum, quam quz hujus generis animanti- bus parari fueverunt, de tanto inimico commentationem perluftraffe. Namque, prater quod intimius exploraffe hoftem confültum vifum fuerit, ac utiliffimum, in tra- étatione deinceps ipfa; ex obfervatis» vel liquido fluen- tia, vel per modum conje&urarum elicienda, obvenere interdum nonnulla, ad cognitionem, ut animalium ana- logorum, fic Rei Naturalis in genere facientia; jn qui- bus fupprimendis iniquum quodammodo vifum fuit, in- tempeltive brevem fore ,atque, in recenfendis Sapientiz Divinz miraculis, —— flultum , periture parcere cbarta. Methodus, qua in tractando opere ufüs fum , fingularis ; fateor, eít, in difciplinis, extra Mathefin, aliis rarifi- ma, in Hiftoria Naturali fine exemplo; odio praterea ac conviciis fubjecta, ne dicam, oppreffa; Optima nihi- lominus vifa, atque ad impetrandam aliqualem afferto- rum, de animali noftro, certitudinem, unica, ad con- fignandum fcite omnia, deducendumque ex his incogui- ta alia, expeditiffima, ad intelligendum fingula legenti- "Et bus hod JR XE E & Y Hc bus facillima. — Nuüdam ; fcilicet, in omnibus fe&atur ve- ritatem; nullis verborum ambagibus, nullo prolixarum phrafium, nihil dicentium, apparatui affueta, dire&o ad rem ipfam tramite tendit, atque, in omnibus cognita confulendo, de incognitis, aut vera dicit omnia, aut verifimilia, aut nihil. .Citationes. paragraphorum per opus integrum continuas, ut brevitati confulerem, | ad- hibui: quo, videlicet, qux antea, vel allata, vel evic- ta fuerint, toties repetendi neceíltate me. eximerem: Perfpicuitati infuper facilitatique conceptaum , quoad le- &uros, eo ipfo haud parum confultum. iri; ratus ; dum, in opere, ceterum. fatis longo, ratiocinationis cujusvis principia, & quibus eadem innititur, fündamenta, uno velut obtutu , fuo fingula loco. indicata fiftuntur: quo; videlicet ,. ratiociniorum omnium filum fequi le&or qui- libet poflit , fingulaque afferta in fuamet , ex quibus. petita funt , principia refolvere. Quodfi interdum notiones quas- dam, five logicas, five ontologicas , five denique cosmologi- Cas , aliusve fori alias, exemplo Animalis nottri illuftrandi occafionem non omiferim , illis, qui talia non averfantur , Ícripta funto : neque. enim ifthec ideo , quod plurimorum forfitan palatui non conveniant, omittenda videbantur. Suffecerit. mihi le&orum, quibus eadem non ingrata fint, unus alterve, immo fuffecerit unicus; quum de talibus non numerari fueveriat jodicia, fed. | ponderari: quam. que, ut facilein omnibus, ita in fimilibus maxime, meum faciam illad Petrarcha : 16 p R 9E pF A T Lr 7o fegtto à pochi , e won à volsar genti. Sicubi forte & in talía fübinde inciderim, quz non ani- madverfa aliis, imo ne fufpicata quidem fuerant , non mihi, fed methodi, qua ufus fum, vi, dudumque cele- bratz excelleniz tribuenda velim; quedam & eorum, que Teredigem Ípeciatim marinam ipfam tangunt, val- de longz ac frequenti cum ipfa converfationi : quum , vi- delicet, de animali , adeo noxio, oblervare accuratius fingula fummopere videretur neceffum , concludendoque & conjectando naturam ipfias perfcrutari praprimis ope. rx pretium ; non vulgaribus folum obviisque cuilibet in- harere, atque , ut cum 77//o loquar, vafa afpera zergenda alus relinquere, ^ Obícüram in multis, fi ve- lint, diligentiam noftram vocenralii; difficilesque , in re- bus fepe nullius, vel pretii, vel confequenti , nugas; nobis quidem banc, fi vel non alia, faltim folius metho- di gratia, ingredi viam libitum fuit, qua, fi nos meditan- do fequi nolint , o quam facient bene , fi librum | non legant, fi fibi non fcriptum credant! Multa, quz ex an- te evi&is vel de Teredine marina ipfa , vel deanalogis, de-- duci uberius potuiffent, ob vitandam nimiam prolixita- tem, contenti fuimus indicaffe folum, ratiociniaque ipfa Lectori formanda reliquiffe. Indicem rerum addere íta- tueram ; aít impedivit nimia, in quam excrevit, moles, quo minus typis abfolvi fíato tempore potuerit, perfe- ctus ceterum, ac praelo paratus ; alia forfan occafione, ficabi opus vifum fuerit, fequuturus... Lemmata inteiim vice indicis fungantur. 'landem, quodfi, ut Cuinul- (17 S UM auus pP R 5 P À T D O auus monct, iuter virtutes Gramiatici babeatuv ,| ali- qua nefcire , inter neceffitates fane Phyfici optimo jure numerabitur , plurima ignorare; neque mihi facile in- dignaberis , Amice Le&or, fiquidem in quibusdam forte, vel nimium duobitabundus, vel erroneus deprehendar. Meum facio illud Ovidii: Ji qua meo fuerint , ut erunt, vuitiofa libello Exen[ata fuo tempore, Leclor , babe; cui, quum dupla ad fcriptum hocce ratione quadret; non poffum non adjicere illud ejusdem: zDefuit €9* fcripto ultima lima neo. Errores typographicos , qui pauci funt , frequentiores- que in principio operis, cui, ob morbum, przeffe non po- teram, graviores calamo emendaviipfe; levioribus Lec- tor zequus connivebit. "Tu interim vale , & verfionem Operis belgicam, cujus jam dimidia fere pars typis ex- cufa eft, propediem expecta. AD INDEX CAPITUM GENERALDLPS*" QUA P U 2p 1 ; De Figuwa &9*. Elabitu Teredinis bia exter ais. C A P UC FII De Partibus "T'eredinis marina , earundemque flrutiuva , anternts. | | I | Gap I De Tevedinis marina in. Lignis» Situ €9* Operibus, (o AODADE D V. De Conflüitutione C Ufu, Partimn Teredinis marina. (SAC POUWI V. De Sexa €9* Propagatione Tevedinis marina. C€ A- C 4rPUu'T VI T4 De Natura C9* Fine T. evediuis marine. OC PUT VID De Nomint Claffco, €5* Definitione Terediais tnarina., GAP U D:UWVELE De Subitaueo Terediuis marina ,in Oris ttofiris , Obortu, QG ATI Lx. De Remediorum, contra Tevedinem marinam, Requi- ftis. HIST O- PAG. Y Inu EU. EXER cdefededolesede te dede dest dee dcc dededekok Ope c deck dede 39k OC NCONO NOpNOEN UR NORUURSLRURU MCN NDIS CIA HISTORIA NATURALIS TEREDINIS XYLOPHAGI CMDUAURCERON PT TUBULO-CONCHOIDIS. B'"ETECG I"C.L OUATPDB IE L 2De figura &9 babitu Teredinis marine externis. : s. T Kx xeanc , quie ligno extracta , qualicunque prO- mee suis: IA E» jecta fitu, immota Jacet, ad vivum delinea- s - [A tam exhibet prozam fig. x. Tab. I.5 refupi-, ptona ; XN KE nam Tab. ejusdem fig. 2., in plano exten- refüpina: —Xm (jm utramque. $. — Caput, quod ini fig. 2. refupinum , cujus vero ;oj; MEUM 3n fíg. x. Tab. 1I, cernitur, À. rotundum fexe,teftaceum, A duo- £..5HIST,ORIA NATURALEIS Comua ejus. duobus corzzbzs velut ex continuata tefla produclis , anteriore fua parte in B. B. munitum apparet. lpfum. . teflaceum capitis tegumentum pulcherrimum , in parte In eodem füiz. (54 (Q5. e. p, (9 2. Tab. T. & fg. 1.3. Tab. II. friis füb- tiliffimis, prominentibus coftarum inftar; afperitatem illi conciliantibus verticalibus rectis ; in pofteriore vero parte 5 D. earuzd. figg. horizontalibus fere ; fed incur- vis, eque ac in cornulis B. B. infignitum cernitur. In- &pu&u* — ter flrias iftas intercepta fpatiola deprefliora pazé£ulzs, non fine infigni totius capitis decore ornantur , quam regulariffimis, zz fgg. auczzs 1.3. Tab. II. optime con- fpicuis. MR | SCHPLTSE Facies. In facie apertum Zeredzuzs marime caput eft, velut truncata infra cornula , at non in maximo circulo, te- ftacea illa galea. ;Acutiflimi ad fenfum fuperficierum iflarum in E. zque ac inferioris illius cornuum in F. termini. Aperturam ipfam in facie , quod replet , quod- Vutw, fen Pr? que proprie vatum. Teredzm:s, galea velut armatum, x fiftit G. £g. 1. 2. Taf. I. & fig. x. Tab. IT. carneum quid videtur, colore fufcum , rugofum in extremis fuis, in medio vero tenfum magis , elevatius, ac in quodam p fui puncto H. pellucidum ; Pr020/c;d; fanguifugee totum jeuriiaftnon diffimile. Mara in eo follirularem fufpicatus , admoto microfcopio, diftincte vidi, verum non nifi in una alterave Zeredzze ; neque praeterquam in ipfo maris littore, id ipfum obfervafle licuit. ; | Dorm | Collam, Collum Teredinis marine l. fig. y. Tab. I. , quod cum cuticulasteftracez capitisarmature fuperinjacente, ortum fumit, ubi capiti proximum, carnofum totum , rigidi- tate, vivacitateque coloris ,qui fufcus eft, reliquam cor-: poris fubftantiam longe fuperat; mox vero; qua corpus tangit, flaccidum, attenuatumque deficit. - TPellucida coeteroquin-totum Teredinis- mariae cor- pus pa .leftze acumen. ^TEREDINIS MARINJE-' 3 pus cu£e cingitur, qui, quicquid in eodem continetur, Cutis petiacide tantum non omnimode diftin&e confpiciendum offert. Et quidem ad dex£erum Teredinis prona latus , quod in refupina ad /iziffrum in K. ffg. 2. Tab. I. exhibetur; : unteflimum quoddam tranfparet zzgrirazs , in medio tefinum nigi- vero corporis 2Ziud , saximum , fubrubrum terdum jua nibrbrum: fepe & /fubflavum colore, a parte F'entzzs vifum in L.. m. fg. 1. € 2. Tab. T. ductu nigricante in M. ffg. 2. bifa- pyaa aivitum:- riam divifum. Ad latus inteftini iftius in N. adjacet quid Albida adjacens piuguedini mom abfümile ,. impurioris tamen czmerezgae "s coloris: eZbidioris , nitidiorisque ; at fimilis fubftantise apparent /rzz , ad bina dorf làtera elevate in O. Inter?uis indorfo sl jftrias has intercepta bina v4/z plana pyramidaha , in Vafa pyrasiitct quibus materia fz/ctz feu s7gricaus, modo replendo ea-li dem , modo evacuando , à capite ad caudam, & vice verfa, in viva Teredize celeriter fatis zzovetur in P.P. fg. 1. preefertim fi preffione quadam eandem laceflive- .ris. Ubi. ifta vafa caudam verfus continuo attenuata confpectui fefe fübducunt, ibi ejusdem illius p77g2422 Corpusterminans Jemilus materie portio velut coronidem dorfo imponitp?e abis 4n. Q. fupra quam /zJu£ez quid, velut ab illa fecretum, 'elevatum cernitur. "OB S. VI Hthic initium fumit c2242 ,; (ita enim reliquum cor- Cauta. - "pori Zeredzuis marine adherens vocabimus ,) longis- fima, ; i; fPoflerior fuperaus partes menfura priores, - depreffior multo corpore ipfo, ac tenuior, ficque fem- "per mole minuta procedit usque ad R. ubi in extremi- r ipsa estresi- -tate fua szembro inftruCta eft f/z. 1. €9 2. ad vivum deli- tate membrum. -neato. Ipfa bifariam dividitur /frzz duabus largioribus s, i caen colore fufcis modo, modo fubnigris S. S. vix in prona & devationes. Jg. 1. maxime in refupina fg. 2. vifibilibus; quippe ubi elevatiores plurimum , fibique invicem propiores-com- Ipfa ad latera pul- "parent. - Ütrinque ad latera in T. T^ cauda 22/v4ata , Vuor, 2 Cras- i HISTORIA NATURALIS in medio depres-crafTior , rotundior , folidiorque- eft , quam in fui me- * , : pow i dio, ubi depreffior, planior, flaccidiorque cernitur. ieS VE inequditer & — Neque vero femper integra , nec ubique aequaliter. eR refarcita cauda eft , nec nifiin numero paucioribus ad membrum usque. plena, turgensque, apparente in omni- bus fere caudis, inter materiam eandem replentem , Vacuum inee- membrumque terminans , vac40 aliquotam cauda par- dudes un tem, modo majorem, modo & minorem equante. In- E terdum , & licet hoc rarius ,, vacua cauda , nec quid prater Zympbam continens cutis vifa. |^. : zi $.: V TEL: fU eR Y* — Colorem cauda referunt modo 4/dum , modo ex fufco nigricantem , omnesque colores enumeratis hifce fubalternos , feu eorundem , mira varietate , medios, adeo , ut inter millenas Zeredzuaum marimarum cau- das vix duz ejusdem exacte coloris reperiantur | Plu- res tamen multo coloris inter czzeraces;m fufcumque, quam inter illum & albicantem obfervate; nec, fi ad computum rem revocare vellem ;, decimam Teredzuum zarimarum partem. caudas trahere albidas crediderim. Quo majoris cauda confittentie eft, eo magis fufcum verfus , nigricantemque colorem tendit ; quo vero ea- hojus vicifütudo. dem flaccidior apparet, tanto albedini accedit colore propius, & vice verfa, licet differentia parum fepe fit fenfibilis, nec nifi fumme attentis, multifariaque Zere:z dinum marinarüum tractatione, exercitatis obfervabilis. Callinofum vaxime. videtur, ac. tantum non carz2/ag;- neum caudam terminans illud, Teredzuis gmarime mem- brum , utpote majoris multo , reliqua ejusdem fubftan-/ Firmius tia, firmitatis. Coloris carnei eft, uniformiter a parte quidem fuperna //g. t. caudam continuans ; ab inferna vero f/g. 2. eadem paulo prominentior; - 1 "T'üleuli ex ipfo ; : Ji: SEDE e (i | hb exe SPA. Tubtilos binos colore pariter cergofos exfertas habet. : in Confitentia Membruüm cau- da finale. TEREDINIS MARINJE 3 in extremis fuis plerumque zue/centes, rariffime palli- dos, breviorem fuperinjacentem longiori in U. V. fzg. x. 2. quorum hic magna fatis , nulla fere ad fenfum ille apertura praeditus videtur. Inconftantis tubuli ifti funt longitudinis, frequentius ejusdem cum aflignatis f/g. 1. 2. raro breviores , fepiffime aliquanto , nonnunquam altero tanto longiores. In viva Zeredize attati leviter tubuli celerrime ut plurimum contrahi folent , fenfim- que paulo poit fibi relicti ad priftinam longitudinem proferpere. Atnonin omni. Neque femper eque vi-,u Visor qs vidi tubuli ifti reperiuntur: modo fine ullo vite figno contans ^ procumbunt, modo licet contufi , licet vel ab ipfa 7e- rediue avulfi, cum membro, cui appendent , tantum li- quore fuo non orbentur, per biduum & amplius vi- vunt. $.. XI. Utrinque ad latera membri in X. X. ffg. r. 2. 3. 4. Pinnz folesforz Tab. I. & fig. 6. 145. II. ftylo fuo infixum haeret cor- "** gufculum teflaceum , femiconvexum , femique planum, intus concavum , foleam foemininam, dempta calce , fed apice fuo /77y/e adherentem , omnimode referens. Ubi in duo «czzzzz terminatur in Y. Y. earuz. figg., ibi fublutei ad. medium fere usque in Z. funt coloris , reli- qua parte, zque ac ftylo pzuzam foleeformem tuftinente, colore perlaceo femper indutis. Inverfe £a/;; luteoli femper, impuriorisque coloris, omnisque nitoris expers deprehenditur , £g. 6. Tab. 11. Ad Y. Y. aperta eft, prout fimili indoco hiant folee pedem recepture. Am- - ba bafibus fuis, ad invicem converfis ,. eo plerumque , Earundem fitus, quo /fg..1. (9 2. monftrant , fitu, tubulorum memora- | torum par illud AUSSEBH NUN Magaitudime mirum in modum Terediues marime Magnitudo Tere: variant. Vidi, qua puncti minimi vifibilis magnitudi- dini inconftans, nem hàábebant, indeque ad longitudinem diverfam, quin : imo ad pedis nonnunquam, & quid ultra excretas. Duas A3 menfe 6 HISTORIA NATURALIS faenfe praeterito Februarii é ligno querceo , quod ad me miferant, eduxi, & hodienum affervo, quarum fingula menfuram tredecim pollicum explet. Longiores quidem ipfimet mihi non occurrerunt ; narratum tamen a Viris fide digniflimis teneo, Teredizes duos, imo tres pedes longas propriis ipforum oculis fuiffe vifas. Auctor 7Mer- curi Europe: (a) Teredimis longitudinem maximam affignat, allam pedis unius cum dimidio, aliam duorum pedum ; eandem quatuordecim pollicum commemorat Curfor meufiruus (2). MM IRE 08i XilE: E e Patum dspos - "I'unta non folüm in longitudine totius corporis di- [99 verfitas, fed.mira praeterea zz partibus ipfius integran- tibus magnitudinis habitusque varzezas ,ac sembrorum, Etviifüudo. (ita vocare liceat,) 4z/Proportzoe. In his inteftinum ni- gricans, fubflavum in illis, prater modum nunc maxi- mum hoec , nunc minimum 1llud , coeteris paribus , vi- dentur, & contra. Strie in quibusdam dorfales illae albi- ds modo turgentiffime , modo fere nulle , & fic dé reliquis. B $. XIV. Ü In capite corpo- — Neque hoc folum ,fed & enorme interdum ac prime reque, magnitudinis caput corpus trahit exile, gracile, aut, li- cet craffius quandoque , brevius tamen multo, quam convenire capiti dixeris. Contra fucculentum fzepiffi- me, maximumque corpus capite inftru&tum cernitur exiguo, ignobili, tam pulchro corpore indigno. $. XV. : Xalum nouis Parifemodo res cam caudis habet. Stupende inter- dum longitudinis ," aut infignis latitudinis craffitieive eft, quae corpus parvulum continuat , quum in aliis. fz- pe corpus non ignobile vix longitudine iftud iU dy cauda (4) Tom. xci. Part. I; pag. 302. S654 (^) Máendclyke Poftryder. menfe Octob, 1732: p» 465. "TEREDINIS MARIN/JE ? cauda comitetur. Neque , quod forfan fufpicari quis poffit , inter caput caudamque major viget proportio, ac incrementi quaedam fimultaneitas ; tantum abeft, ut potius contrarietatem: quandam accretionis fufpicandi , cx exemplis nonnullis, anfam fumferim. | $ XV. j : Neque major ipfius. membri caudam terminantis aEt» mee. capite, corpore , caudave, quoad incrementum fuum, ^" 9^7 dependentia. Vivaciffima interdum 7eredo zzarna eft, cui membrum illud adhaeret exile, flaccidum, ac velut mortuum; quum contra alias viderim Teredzzes mor- tuas dudum, imo parum aberat , quin putridas, quarum membrum illud finale non vita folum, fed vigore, qua- lem ejus unquam ante agnoveram , fummo praeditum deprehendi: ($0. ).:092og$ €/ ere fit eem tempore fepe pni eor. "Itera pars vivit, rudis eff pars altera tellus. Verum non nifi aliquando contrarietatis ifta ratio ob- fervata: longe obvenerunt plura exempla, Terediues, coeterum vivaces, vivaciflimis quoque membris iftis in- fructas commonflirantia. — - pisces í a Hr $. XVII. Li Notabilis adhuc eft, nilque commune cum reliquis Nec minus iu "Teredinis marine determinationibus habere vifa vicz/fr- Pm folefer: £udo in pinnis illis foleeformibus, membro modo laudas to inherentibus ($. 11.) Maxime interdum ez2 appa- rent exiguis infixz&€ membris, his contra majoribus, illze haud raro minime. Medis magnitudinis pinne duris- fime funt , nitidiffime , ac velut fumma cura fuperne polite. Quse magnitudinem confuetam transícendunt, molliores , cretacezeque magis, quam teftacee, absque nitore videntur , lutei plane coloris , nec interdum ca- feo veteriore magis dure, ductilesve minus. Easdem haud raro imperfectas, quadam fui parte mutilas "ET LUTYTA. dy 8 HISTORIA NATURALIS di, nonnunquam altera manca, plane deficiebat altera, Eademque folo flylo retiduo. ^ Licet & plerumque dicto ($. cz7.) ins delineatoque modo tubulos intercipiant, tamen & ali- quando folute invente , contra vero bafibus interdum fuis fe invicem contingentibus excludunt , fibique fu- perinjacentes fublevant tubulos. en $. X VIII. is ins emu. Terede marina ligno extratfa , quomodocunque ha- tio. bita, érevz moritur. Aquas, licet marinz recentiffimze In squamarim, immiífa , momento deficit, vaforum quippe in dorfo pyramidalium motu, ($.5.) tubulorumque contractione, ($.10.) omnino ceflantibus. Si eandem ex aqua revo- caveris, redit utrumque vite fignum , quanquam, ceu videtur, vigore private. Idem fepius interdum ite- : ranti mihi eodem modo fucceflit. Nec aliter evenit, exem citert^. quando aquae cifternarum, cerevifig , lacti, aliisve flui- hde&c dis innoxiis Teredzzem commifi. Velut fub recipiente antlie pneumatice , educto aére, viventia deficiunt ; eodemque mature reddito revivifcunt , fic fluidis im- mería Teredo maria languefcit , fatque cito iisdem educta, fibi redditur. $. XIX. Yn. aéte; Aéri relicta Teredo exarefcit protinus, contracto mi- rum in modum , attenuatoque corpore , atque cauda , fiquidem hac albida fuerit ; quodfi vero cinerea eadem vel nigricans exfliterit , quantumlibet exficcata indura- taque, nil fere ad 1enfum e mole fua amittit. |j CAPUT TRREDINISMARTNUE — oy A LH iro «De "Partibus Teredinis marina, earundem que firutfura, iuternis, Leia QNNM gem. Terediuem marinam a parte dorf exhibet Tedodifteau; fKg.3, monftrante eandem //g. 4. fed a parte veu- iris difciffam. Y $. XXI. - Cleftaceum illud càpitis tegumentum ( $. 2.) ex dua- Bine cpitis bus componitur cozcbis, quse a parte cervicis fojg- we 72 exhibentur f/g. 35 4 parte vero imferma fig. 45; in A. A. «scie exhibentur 7445. IT. ffg. 2. €9 3 , qua- rum hec extferzam Jfmifire , Ma zmternam dextre conche partem commonttrat. De //rzzs, concham ex- trinfecus ornantibus, jam diximus ($$. cz7.). Intrinfece concha tota coloris perlacei , transparentibus ftriis ex- trinfecis ($7077) ad B. fg. 3^4. Ta20: T. & Go fr: 5, Jab. IT. inftructa eft 224c2//o tenuiflfimo, plano, teftaceo, pariterque perlaceo ; parallele cum. concha ipfa curva- m his apophyfes; ture. G/obulo in C. fig..3. (9 4. Ta£. T. & J. fg. 2. globulique. Tab. II. armata quelibet concha eft duriffimo , politis- fimo, albidiffimo, quo fefe mutuo conchs combinate contingunt in J. J. £g. x. 74^». IT. SX XT. Ad partem concharum D. alligata eft zu/caulortm Mutcut, compages fortiffima , totam cervzczs conftituens fub- ftantiam , monftrante ipfam frg. 3. T 4b. T. iu E. a couchbis Jejunélam , eandem , ultro , utplurimum , bipartitam, fingulisque cozcbis adherenutem , evacuatamque ac flac- cidam exinde cervicem exhibet E.. £g. 4. $. XXIII. Caticulam craffiorem, rugofam, probofcidis anterio- Cuticula Pro: rem ($.3.) ovalem.F. fég. 3. €9 4. 4/ia tenuior G. ami- Reds. — ciendo eam cum conchis, TIS ipfa intrinfece adhze-akea. —— ; 163 5. HISTORIA NATURALIS ret , nec expanfa , fed & ipfa nonnihil rugofa cohtjun- Probefcdisex git. Utraque cuticula, quo recentior Teredo, eo magis ponis eredi tenfa, prominensque rotunde ex ipfis conchis tota pro- m bofcis cernitur , quanto eadem recens minus , tanto magis rugofa fingula apparent ; atque in ipfas conchas retrogreffa. POUSSOUXIN. cn fmpuluaexore . Ovali illa detracta, una cum profluente Zy;zba ultro glutinofa, prorepit g/u£7z7s perfectiflimi portiuncula fumme pel- lucida , formam emzpallule vitree adfectans H. fíg. 3. (9 4. & fg. 4. Tab. LI. in magnitudine aucta, fimillima lacrymis ilis vitreis Ba£zviczs vulgo dictis , in £u ejusdem materie gelatin tenuiffimum per medium Ejudem in vultucollum continuatum excurrens. Cepaczore fii parte Teredinis fitus. ctio Ulam probofcidis ovalem ofculatur , transparendo per eandem ($.3.) in puncto quippe attactus, quod circa mediam frequentius , quam pracife in media ap- paret , magis quam alibicunque tenuem , tenfamque Poriuncule ge. ( $. 027.). . Ejusdem materie gelatiuz , icd inordinate lainz plues. — por£zunucule ,impurioresque paflim per evacuatum , ma- didumque lympha collum hinc inde difperíe jacent, velut adhuc fecernende magis, purificandeque, usque dum ampullula modo laudate , tandem counite , ac- crefcant. $. XXV. i; CuisTeredins, — Cus Terediuzs marime circa cervicem , totumque pique vic£- collum tenactffima eft, ac callofa propemodum, coloris deu fubfufci ($.4.) tenuior per totum reliquum corpus , nervofiffima tamen, coloris cinerei, ac pellucida ($. 5.); in fine cauda callinofum illud membrum verfus (8.9. ) tenacitatem fuam, colorisque vivacitatem refumit. Cor- pus Terediuis non femper eque arcte concludit, laxior interdum, quam pro corpore, quod amicit, opus forct, aut vacua flaccidaque corpori adjacet , aut aére liquo- reve repleta, vefica expanfe in modum inflata, corpus . caudamve , aut aliquotam alterutrius partem ambit. $. XXVL TEREDINIS MARIN JE T : Sa XOGV T: Mufculorum congeriem illam ($.22.) mediam dividen- Ducss nigricans do, dutfus infignis magnitudinis fuperinjacens cingit in : J-J. fg. 3. €9 4. Tab. IL, ac prope glutinofam ampullulam Hujulocu, ($.24.) anteriorem proboícidis cutem ovalem FP. ($.23.) lambit, continuatusque fuperne eque ac inferne mate- riam illam fubflavam ($. 5.) K. K. in femet redeundo bifariam dividit. ANügricantem recipit zza£eriam , eadem Et vicifitude: utplurimum refertiflimus , turgensque totus , nonnun- quam tamen & aliqua fui portione vacuus. Ra- rius in rectum extenfus, frequentius /erpezrzmo fitu vafi modo laudato fubflavo fuperinjacet, ut in M. fg. 2. & in J. f£g. 4. Ta^. I. $. X X VLE M LR Hoc ipfum, quod ambit ille, 77/cus fubflavum ($.5.), Vifcus fubfa: corpus femper oblongum cít, acute utrinque zerminatun "7" K. K. fg. 3. 4. mole in Teredzze maximum , quippe cu- jus totum corpus cervicem inter & caudam exporre- Hujus fitus; €üone fua in longum eque ac in latum metitur. 7ez- .trezm folum hoc vifcus efficit , ifthic & cuti extreme immediate adiacens f/g.2. in L.- Li. Cutzcula Vzfteris tenuiffima eft, que materiam in fe contentam g/az4z- lofazm viam recipit, quippe que nec squalis femper reperitur confiflenti& , quin interdum nullius fere, ubi& vicifitudo; velut liquefacta, laviter lzfa cuticula, effluefcit. Colo-q1994 contten- rem materie ipfius fubflavum dico : nam in omni fere quoa colorem, Teredime ex flavo aut albefcit, aut rubefcit: licet non absque infigni colorum inde natorum diverfitate , que tanta eft, ut cuilibet fere-Teredzzz fuus vifceris hujus color fit peculiaris. Iftud obfervaffe mihi videor, quo magis ad flavedinem puram materie color tendit, eo magis fluidam ipfam fuiffe repertam, minus vero , quo eadem a flavedine magis abeundo , ad albedinem aut ruborem accedit propius. | $. XXVIII. amor Quod Vifceri huic ad dextram adjacet zateffzuum En n 3 2 g. Je6 m» HISTORIA NATURALIS fig. 3. 4. ($. 5.) , modo magis, modo minus zzgricaz- fireaderi hets: £7 vel J"efuftam eamque fibratam materiam , fed be- rogenca, Lerogemets paflim mixtam, £ugzcis puto va/frve albidis capacioribus, liquorem craffiorem gerere vifis. 4Da£fas praterea minutiores adjacentes interdum, aut intermix- tos habet heterogeneos pariter , materiamque albidam: complectentes, qui tamen ipfi non eodem femper ordi- ne, numerove, nec zquali ubivis capacitate, vel frequen- tia; nonnunquam plane nulli comparent. T $. XXIX. Matera abida — 7Ma£erza albida smpurior adjacensvifceri flavo ($.27.) UD. fig. x. € 2. N. N. ($.5.) ut &, que elevatius per /frza- jacens. 7t! modum eidem fuperinjacet M. M. fig. 3.4. ($.czr.) n: nudo oculo vifze, ovit/ort fecretorum fpeciem mutuan- tur. At, vocato in fubfidium microfcopio , non ita amplius apparent: GZazdz/ofe videntur ex cceruleo al- befcentes materiz, interflitiis continuis in infinitas por- tiunculas, propemodum quales, limpidiffimo liquore Uadenaa? — divifas. Hinc ovulorum ifta nudo oculo vifa fimilitudo. ldem in pott" Pari fe modo res habet cum portiuncula zza£erzz ejus- cula corporis finali. dem a/éamtis in Q. fig. x. ($. c:t.), que non omni cum hac, qua ftrias conftituit, communicatione carere videtur. - XO X * . 4M Vafa bina py- Dina illa Zafz pyramidalia N.N. fig. 3.4. quibus con- puma. tenta zaterza uigricaus vehementi zzo£z iterato afcen- dit defcenditque ($. 5.) 2«fíbus fuis coBunt cum zr Vafis alius, pyramidalis itidem O , ex flavo albefcen- tis, brevioris quidem , fed cujus bafis binas pyramida- lium illorum magnitudine aequat , quodque /i/o tenuis- Cio cst fimo albido in vifcus nigricans ($. 29.) continuatum ter- petu? "minatur. ^arzete praeterea ab apice, ubi in filum abit , Paneediti- ad mediam bafin pyramidalium illorum bafes ofculan- "s tem perpendiculari , diftinctum comparet ,. ceu idem Quorum excur.//4- 3. (9 4. non obfcure indicant. Hac vero, apicibus tant illa? !uis in fi/z pariter capillaria excurrentia, in pn cauda Vas fimile con- üguum. N STEREDINIS MARIN.E:' 13 caude effufa, vifum ulterius, licet armatum, fügiunt. AMaz- Materia conz - £eria ipfa uigricaus in binis vafis pyramidalibus eadem ^" eft cum illa vifceris nigricantis ($. 28.) , nec diverfus videtur effe liquor albidus, in pyramidali illo , ab eo, qui-in tunicis vafisque vifceris ejusdem heterogeneis. — — ($. cit.) fuit repertus. Ubi caudam verfus protruditur Vitiis in iplis vafculorum illorum. pyramidalium materia nigricans ; infequendo eandem Zzguor ex vafe pyramidali contiguo comitatur a/b;dus ; revertente iterum illa, & hic re- trogreditur, at nunquam ultra pyramidum fuarum, qui- bus continetur , baíes materia nigricans excurrit , ac; licet PzZ/ibus fepe vehementiffimis easdem feriat , ift- hic tamen pofitos fibi limites offendit. : $. XXXI. Ubi inteftinum illud oblongum maximum K. cztzda2 Cauda initium; verfus in acumen terminatur , ibi initium hzc fumere dicenda ($. 6.) ita quidem , ut ipfius jam pars aliqua hac intercipiatur. —Jzfzrzzz Ííecundum longitudinem, . ^. divifa cft. Quee ad latera elevatior jacet sateria P. Pru ^ 0 quodfi albida eft, ope microfcopii vifa , cum illa, que inteftino majori adjacet, ipfique fuperimpofita eft($.29.) | omnimode convenit ; ficubi vero cinerea eadem nigri- cansve fuerit, O«vulorum ellibticorum magis, quam Ovvlonm rotundorum ftupendam armatus oculus videt multitudi- "P" nem /f/z. 5. Tab. II. Eadem femel vifa & poftea , pre- fertim in caudis nigricantibus , maxime ubi in motu funt, nudo oculo facile difcernuntur. In medio, ubi depreflior cauda eft, ( $. 6.) velut fi/amenmta tenuia Fiamenta trarnisverfum jacent, coloris fubfufci , obfcurioris modo, ansvers, modo & clarioris Q: Infinitas effe ceZ/uZes dixeris qui-ceiuom. — - bus fingulis ordinatim nunc plura, nunc pauciora 2774- , sti, ipfis iant ovula, tanquam a multitudine fecreta. ldem inovuh. clevatis binis. ftriis fufcis BR. R. , longitudini caud2 pa- rallelis ($. 27.) obfervatur , a quibus velut «£ eZ£z£u- R diue per cellulas Zemffz notantur ovüla, ut jam in me- Modus owdo- dia cauda liberiora se£ezz , s20tuque ferantur zuduZ2t0- rius. i B3 - 410, t | HISTORIA NATURALIS rio, qua ad latera adhuc velut compacta jacent. Prout fingula ffg. 5. Ta^. II. in fruftulo caudz difciffz medio- criter aucto ad vivum delineata exhibentur. $4 X XXIT. Omm?" ^ Ovulorum ipforum zwzerus omnem quidem ut fi- erus.co m : IST 3 Cie Hus: P? dem, fic & computi modum fuperat ; hujus tamen ali- qualem fibi ideam comparaturus quis fequenti velim ratione mecum procedat , nec periculum metuat a ma- jore vero, ut qui prodire poflit, numero. Materia ovula conflituentis cubulum fumfi, cujus latus aequale dia- metro circuli maximi puncti illius, quo $. proxime pre- cedens 3r. clauditur. Impofitum vitro cubulum aqua . decocta diffolvi , in eoque fexcenta viginti octo ovula viser, armato oculo numeravi. Miremur , quod obiter mo- neo, vifus humani aciem fummam , qua nudis oculis partem fexcentefimam vigefimam octavam puncti defi- Que fzpelimi- gnati adhuc difcernere valemus ($$. 31.) Difcamus ift- tum 6j c^? hoc exemplo , tantam , de qua querimur , vifus noftri limitationem. non adeo a facultatis videndi, quam ab attentionis defectu pendere, neque minus, nos excitata . . magis hac , illa multo felicius fore gavifuros. Deinde Arnificam nv£- & artificium vifibilia reddendi ea, qua cateroquin in- dendi. vifibilia nobis manerent, abftrahimus, dum, quz quieta non advertuntur , in motum redigendo , obfervabilia Genputis v" nobis reddere edocemur. Sed ad rem: Quodfi jam in j caudis loca elevatiora cum depreffioribus ( $. 31.) com- penfemus , poterimus ipfas inftar parallelepipedorum rectangulorum habere ; ficque horum foliditatem inve- ftigando , illarum vere proximam determinare capaci- tatem. Demus duodecim cubulorum noftrorum pro latitudine parallelepipedi, demus quinque pro ejusdem altitudine, (ea autem femper fere & ubique ett crafli- tudinis ad latitudinem caudg ratio ,) neque in exceffu facile peccabimus. — Ambulatoria caudarum longitudo ($.15.) facit, ut de longitudine parallelepipedi nil pos- himus certi affumere ; f iftud quinquaginta ur i cubu- ^TEREDINIS MARIN /£ "s cabulos longum concipias, foliditas parallelepipedi erit cubulorum 30ooo, id eft, ovulorum 1874ooo. Erunt er- go in cauda fruftulo, cujus longitudo pollicis lati men- furam vix adaquat, Grandia fi parvis affmilare licet, plura ovula, quam. homines in octo illis precipuis Or- bis Chriftiani Emporiis, ALozdigo, puto , Lutetzzs, zImflelodamo , Venetiis, Roma, Dublino, Briflolzo at- que A botomago , quorum fingulorum incolas, computos Gramti; & uzoutii rveCtificando ita numerat ingenio- fifimus Petty (2), ut fimul fumta juxta ipfüm homi- nes ultra 1813000. non complectantur. At! quid lon- gitudo , quam 5o puncta , qualia nos affumfimus, efli- ciunt,ad illam plerarumque caudarum Zeredzuum , ovu- lis turgentiffimarum? Quodfi tantum ad mediocris lon- gitudinis noftram fig. 1. 2. 3. 4. delineatam computum applico, obftupefcit animus ad refultantem inde nume- rum, qui femimillione & amplius major eft, quam Vi- ventium in feptem Federatis Belgii (Proviuciis non folum, fed & in univerfo Magze Britauuie Regno Europeo fimul fumptorum. "Utut enim laudatus Z"ez- £y (4) numerum Incolarum Be/gz F«deratz jufto mi-: norem computaffe prafumatur , Conterraneorum con- tra fuorum largius indicaffe creditur ficque, dum quod uni demit, alteri tribuit, in partibus compenfando, to- tum non poterit non, fi eum fine mutatione fequamur, recte conílituendi nobis fuppeditare occafionem. | Erit autem hocce juxta calculum ipfius 12614000 , qui nu- merus, quanto major vero , (eodem enim minorem non crediderim ,) tanto hic ab illo ovulorum in Zere- diue fgg. cit. Tab. I. depicta fuperatur magis. Sit es rudi (a). Effays in Political Arithmetick, pag. 130» edit, 1699. (2) Ibid, p. 134. feqq. | 16 HISTORIA NATURALIS rudi faltem calculo parallelepipedum illud 5o cubulos. longum feptima pars longitudinis caudee T'eredinis de- fignate , feu, quod eodem recidit, concipiatur tota cau- da ceu parallelepipedon rectangulum , cujus longitudo fit cubulorum 350 ,. latitudo 12 , altitudo 5; erit fo- liditas cubulorum 210ooo , feu ovulorum 13188000; ita ut horum multitudo illam Incolarum Be/gzz Federat fimul & Mague Britaunie vincat numero 574000. $. XKXXIIT e aeta Vacwumcaui*. ..— Caudas non nifi rarius materiis fuis ad membrum us- que plenas effe , fupra jam monui ($.7.) Etinterce- uua eso EE quidem inter hoc illasque vaczum , licet incon- tero ftantis fit cum cauda proportionis, plerumque tamen pollicis circiter latitudinem adaquat, ceu indicatum in figg. 3. €9 4. S.'T. Omnis autem caudz materia, ubi e co: definit, acu£e £ermimatur ,ut in S, ac Zzquorem ova- PET — Z4 y fi eadem jam cauda geftaverit , diffeminata paffim Oihndo vacum-pebestem , vacuum ipfum complectitur. Vidi tamen ; ad membrum usque turgentiffimas ovulis caudas , ne-- que tunc in medio deprefla adeo erat eadem ( $.6.7.), nec ad latera folum, fed tota fere pulvinata, preprimis membrum illud fepius laudatum verfus comparebat. Nunquam tamen albidas cinereasve caudas adeo reple- . tiffimas obfervaffe licuit , quae & , praeterquam quod ie mi*- fufcis illis flaccidiores (.$.8.) funt, majus femper, imo maximum interdum caudae longitudinem conftituens vacuum commonftrant. Quantumvis autem vacua, nec prater liquorem craffiorem quid continens cauda cer- is natur, nunquam tamen absque /frzarum illarum , ceZa- eIglarumpnons e MERI CRT 6 2525 ji interd quam expers "que füfcarum ($$. 6.) vefzgzzs , licet interdum cauda. — vix vifibilibus reperiunda. JMaczZis duabus longioribus Macias in €? "5/0257 5755s 'T. fje.3. inferior infignita cutis eft , óc extrinfecus ad R. fig. 2. vifibilibus , prope membrum, ubi ortum capiunt , intenfioribus , fenfimque caude fubítantiam verfus rarefaclis, atque evanefcentibus. $. AONXDVS )TEREDINISMARIN JE. ^3 $. XXXIV. | i .. Membrum ipfum 'V. ($.9.) f£g. 3. 4. quod auctum Menu exhibet fig. 6. Ta^. IT. caudam verfus intus apertum ,Quia coatsen? vacuum , (vua pariter, quodíi adfint, Zypbe zumatan- i4 continet. "l'unica videtur crafliflima atque firmis- ou rero .fima, intus eque ac extus , unita & pallefcens absque i" ullo vaforum apparente veftigio. - | $. XXXV. Producitur in duos £éz/os ($.10.) zque vactos U. Quid tubuli? V. fig. 1. 2. 3. 4. Tab. I. & fig. 6. Tab. IT. ZIympbe ova- Àz pariter vebezte madidos. Ambo in extremis fuis Rubeo puntizs ruberrimis, pulcherrimis, tigridum in modum, P": nunc magis, nunc minus , maculati. Major praterea Major int firiatim ad longitudinem interne 2Zcetzs ibidem, qui- Pies bus ovz/z Íf2pe miratus fum plicaturis ordzzz£zs. :4/4- Quid contincatg aon pA Qs ; quod ipfum exacte indicatum fg. . 6. Tac. 4I. U. V. i $. XX XVI. Pise foleeformes (S. 17.) membro ifti fimpliciter Rune um nfee: infiguntur /7yZzs fuis albis , rotundis, nitidiffimis , per- ARRRUDOUNS laceis, atque, qua fui parte ftyli ipfi inferti funt, rotun- de terminantur, fine ulla , nec oculo armato apparente ifthic, apertura, exhibente fingula ad vivum fig. czr. 6. Tab. 11. Interdum cuticule, regulariter non obfervatz, Jeredinis membrum illud cingenti,appendent pinna ifte: foleeformes, atque cum eadem a membro ipío d:trahi poflunt. Pinnis ipfis an quid intercipiatur carnei , dete- An quid inter .gere non potui: immifi in ipfas, & ultro intrantes ca- cnt cunc? .pite vidi vermiculos mufce. Morabantur in iisdem per tempus aliquod , ceu qui quid nutrimenti invenerint ; .at potuerunt & liquoris , qui illic femper multus eft; .exfugendi gratia permanfifle. Certe, íi quid carnei ineft, idem ultra modum exiguum fit , atque infenfibi- le, oportet. TP 09:49:65 79 9 DER D" | At hec omnia aut nudo oculo, aut vulgariter armato m . y a u Wi it 18 HISTORIA NATURALIS ita apparent. Áccedente poft nova cupidine fingula cu- ratius, omnemque Teregzuis marine naturam penitius rimandi, lentibus enormiter augentibus admotis, in novum delapfus fum.mirabilium maxime obfervationum campum: dum mihi fcilicet omnia & fingula corpore SLT Teredinis contenta non videbantur efTe , nifi ezzma/ca- flata. lorum diverfa ratione fitorum motorumque compages. Viaipisin 'Tl'unc demum vi£zz , cujus indicia in 'leredine ipfa patious integra, que adeo ! daraulph, Lexov; — VFarianda moveus imvariata manet, vix obfervare licuerat, z» partibus ejusdem vigoratiffi- mam, mirabilique prorfus modo inexiflentem , agnovi. gam ff, quisquis es, Lecfor, ereditum es tardus, Hoc , quod dicam ; uon mirabere, Quod ego, ut vidi, vix mibi credidi. "Verum enimvero —— won ef Juven. Cantandums res vera agitur. $. XX XVIII. debe Situs &ordo anis — Áb infigni illo zzzeffzuo f'a5flavo ($.27.) ordior. Hoc macdomm dn" animalculis reperi conflatum vividiflimis, maxime ,"ubi ex rubicundo flavefcebat , coeterisque magis vifebatur fluiditati proximum. Interdum, fed id infrequentius , Phnielipica, f7e72s elZpticir magnitudini ovulorum sequalibus ani- malcula circumfcripta , ac velut intercepta quedam Animaluorum Tultitudini relique immixta , regulariter acervatzz ;. acervi. collium in modum, inter coetera , planius jacentia , diftin- AR €a. SDuffus ambiens ($.26.) animalculis turget to- &wenur? — (Us, Que cozzPatziffrma jacent , ideoque , ubi diftincte cadem, & mora videre volueris, diluenda erunt. $. XXXIX; OSITEREDINIS MARIRNJE. 18. $. XX XIX. n Viftus nigricans adjacens ($.28.) animalculis itidem Quomodo in vi fcatet, fumme interdum, at non femper zque agilibus, NUNT multitudine infinitis, coeteris, quod diceres, aliquanto d mole minoribus. Jrria£im divitum totum vifcus inter- Suiatim diti- — num, quas ftrias occupantanimalcula, modo magis, modo P" minus agglomerata, fefe invicem obumbrantia, nec nifi in attenuatis ftriis diftin&e ac in motu vifa. Vivaciora Quomodo in adhuc illis funt , eque coeterum , ac eadem per ibn iertoscnch? - divifa , que in £umitzs vafrsque viíceri adjacentibus al- bidis, pauciora tamen, reperiuntur. Eodem plàne mo- do in Pzf£s pyramidalibus , ut & albido z//o eontiguo qaomodo in Va: ( $.30.), animalcula mota difpofitaque videntur. REX BUS; $.X 1; Materia inteftino illi majori adjacens, 4/5;da, impu-Quomodo in rior, ut & ,que eidem fuperinjacet ,cendidiffgsa ($.29.) dide animalcula vehit vivaciffima , fed pleraque e/Zp//5u.s Plana elliptica circumfcripta A. A. A. fig. 7. Tab. I1. Ha, utut pluri etos mum quiete, quandoque huc illuc cum interceptis ani- malculis vehuntur, aut rapidiffimo motu in gyrum tos ous; aguntur. Quandoque circa g/emerem unum alterumve animalculorum , velut circa centrum fuum continuo & ipfa circumvoluta , duplici directione , velut circa fo- lem planeta volvitur ellipfis , confufis inter fe , vehe- mentiffimeque motis animalculis eadem comprehenfis, quorum maximus numerus ab una ellipfis fummitate ad alteram continuo projectus, eo motum iftum vertiginis ciere videtur. Neque intus fotum animalculis ellipfes replete , eorundem velut Z/ortices circum fe volvendo, Animalculoruni rapiditate nunc majori, nunc minori, circumwvolutae & Vorices ipfe conftanter fecum trahunt, ex quibus animalcula quadam modo àmittunt, modo in eosdem novam alio- rum, qua commixta cum illis — qomeramen im unum : Lucret; Conveniunt, di C 2 ACCes- 20 HISTORIA NATURALIS acceffionem lucrantur. In mundum te Cartefianum de- latum jurares: tanta Vorticum vis pariter, ac regula- ritas, tantus circumvolutionis eorundem ordo, tamque Bulue ; éamn-fyflematicus. Alie interdum £z//zZz , ellipfibus mino-: demque mo* tec, ovales, vacu& , pellucide , B. D. f£g. cz£ , celer-: rime inter fe confufe , tripudiantesque , mirandum. maxime oculis praebent fpectaculum, non abfimile illi, quod refert oficina , in qua milleni glomeres immenfa celeritate circumaguntur. Haud raro inter fe bullule colliduntur, interdum ab una abforbetur altera , tunc- que vento velocius, reliquarum coetu erepta, directione: perpendiculari , acervis animalculorum obviis fe it ap-: penfum, at non diu ibidem manfura; avulfa denuo pari velocitate , obvia qualibet removens findensque , in partem contrariam fertur , idemque modo pluribus , modo paucioribus vicibus iterando quo major evadens; eo magis ellipfium formam adfectans, opus profequitur, donec, ficcefcente liquore ambiente, motus ille celerri- mus in tardiorem mutetur , eodemque plane exficcato , Bu&haanma. tandem penitus ceffet. Quandoque & in ipfis bullulis cuacontineant? minoribus illis, initialibusque unum. alterumve animal- culum apparet ; at non obítat , quo minus refpectu el- lipfium, qua iisdem repletiffims funt , bullula hze va- cus optimo jure dici poffint; neque, nifi poft accre- tionem quandam, bullulis factam; videre in iisdem con- tingit notabilem animalculorum multitudinem. Haud. raro evenit, ut, qua alio tempore vifa vitro adhuc fic- cata mortuaque adharefcebant , animalcula, bullulis iftis loca talia lambentibus accreverint ; tunc jam non tam equabili amplius , nec adeo celeri motu ferri bullula poterat, jam quaft claudicans egre protrahebatur, tum- me nitentibus illis , quae viva inclufa bullula cerneban- tur, animalculis, donec, deficiente humore, ad parem cum mortuis fortem vocarentur. ; $. XLI. Qwidimporiw- — P0770 materie prope caudam corpas adc entis DTEREDINIS MARINJE; az dentis ($.5. 2m fím.). fig. x. Tab. I. Q. eodem , quo c albida Cor: materia alba omnis ( $.34.), modo animalculis, per el- Peris &nai? lipfes maxima ex parte difpofitis, referta eft. Sed c0z- Eiiptes conve: vexitas quzdam in ellipfibus notabilis, que nec ob- xiore fervatur in materiarum aliarum illis ; vix aliter quam 5 plana elliptica vocitandis. O«wvzJorum formam, omnino Ovulisfimillime; affectant , preprimis in elevata iftic Zu£eo/a macula ($. Cif.) ubi eadem magis adhuc convexa , animalculaque. vividiora , quam in albis materiis ipfis apparent. Bul- e & hic bul- lule hic nulle reperiuntur , fuperficiesque elliptica "** omnes pracifa gaudent ovulorum magnitudine. - T 20^ «een deal. Spp Quemadmodum autem , lineis ellipticis circumfcribi Animalculs TUN. animalcula, oculis diftinéte patet ($.40.41.), fic jam, condos, ^ quod /Zgerfrczebus eadem. eZzpticzs , ovulis puto ipfis, includantur, licet videri haud facile poffit , per in- ductionem tamen certiorem me reddidi : . nimirum microfcopio fubjecta animalcula citius ficcitate figi ob- Quomodo ufui fervavi, quocunque in loco libere natantia, quam in^ ^^ 7" ovulis , in quibus vifa animalcula diutius movebantur. Contrarium evenire deberet , f1 extus infiderent ovu- lis: citius enim convexa quam plana liquor omnis de- ferit. : 3Bes3s ias xL LEL | Caudarum omnium aeria media, fufca , flriatim E udarum mue divifa ($. 31.), eodem modo, quo in vifcere illo fub- peti " nigro ($. 39.) difpofita animalcula vehit vivaciffima. "ibzdarum caudarum materia, quantum ad animalcula, ac ellipfes (quas jam tuto poterimus Ovula imperfecta Ovu imper- ($.41.42.) vOcare) iisdem contenta attinet , valde con- ^^^ venit cum materiis illis albicantibus ( $. 40. 41. ), nifi forte, quod convexiora fint ovula, bullule nulle , pau- eiora animalcula libere natantia. 'wf/raru; sque ac Quod& fufea yel migricamiium caudarum ovula magis, quam albidarum "i&ces? compacta jacent; forfan id ita videtur, quia rotundiora funt. . Coeterum animalculis circum aque ac intus tri- à C 3 |^» pudiam- .Quodf albida? : ' 8$ HISTORIA NAÀATURALÍS - pudiantibus fcatent ; magis tamen ; quo propius ad al- bedinem , minus, duo ad higtedinem preflius caude color accedit, f£g. 8. 25. IT. — ; B odios i $. KLIV. . : Owhibpe- ^ Ovula, quo (vacuo ($.33.) membroque ($.54.)) Er funt propiora , eo ipfa perfectiora ac gravidiora , eo- Ananmacts que minorem animalculorum numerum complectentia FperPe?. videntur, Nunquam tamen plane fine animalculis ovula, Anquandoiis quantumlibet matura, emiflionique proóxitna; obfervaffé dem vacua? licuit. Varetascolorom .— Poffet hic vazzantzs caudaruse coloris ($.8.) ratio, ded unde 4 diverfis perfectionis Ovulorum gradibus derivata , ex Opticis affignari, atque determinari ;, quodíi adeo pro- lixe ifta tractare libuerit , aut , quodfi illam tam fedulo evolviffe tànti interfüerit. Ita pariter w/cerum Jfugu- Unde eadem in- 074/72 cólores variantes explicandos, nec nifi ab animal- Wunwm? — eutorum Freonent?a. ftu. ordin&, operibusque vatrianti« bus oriundos autumo. : Cip BSCOCEENAE | Neque hoc folum! quum & animalcula h&cce zsze- Jiita. Corporis Teredinzs marime ita occupent , ut ea- dem fimul efficzaut. ($. 37. €9 feg4.) qus fine illis, li- quoribusque, cui eadem innatant , nulla forent , afferere .. .. amplius non vereor, varzetetezm eorundem allegatam Die ENE multifariam ( $. 45.) poffe /Peczficam conflituere zzte- pecifi- 7. WEN CNN eR EE PRp $ asd eaunde petenda? //240r 4/2 , ratione Jis , ordinis, figure , confifleutie , coloris, modorumve plurium aliorum , quin & effeztza- lut differeit iam. Sic alie atque alie fimiles ex ordine partes "Agmine condenfo naturam corporis amplent. co$ XLVIL | A» &ipligioe — Liqwor folus vifüs , aut vacuas occüpans caudas (f. asmiua? — 33.) aut ex membris callinofis eorundemque tubulis expres- DTEREDINISMMARINJE oj expreffus ( $34. ), aut fuperne corpus inflans ( $.25.), aut in ipfis denique refidens colli orisque lacunis ($.24.), Quilia itthicz émpurioris ubique fere coZorzs eftjanimalculisque fcatet — . iisdem , fed /o/karzzs , motum zremulum celerrimum edentibus. Neque liquoribus libere innatantia hac, ac velut otiofa animalcula minori , quam fpermatica qua- libet, rapiditate tripudiantia, cernuntur. Ad fimilem motum animalcula quoque ex inteftinis diluta reduxiffe, haud raro mihi fucceflit , attamen fenfibiliter debilio- rem , folitoque citius deficientem. lpforum autem zz- Qualis liquor Yeffinortm Zquor cra fior ut plurimum, talisque inter- inteftinorum2 dum magis minusve videtur. fo $. XL VIII. ; ; Neque autem equali femper multitudine inteftina 7'- An feuper eque rediuis occupant animalcula : in bis vifcus fufcum ; 7 as Hrs aliis fubflavum eorundem magisobumbrant nubes. Com- ^. mme . amuniter tamen tantzg funt multitudinis , ut numerus o. eo- fpermaticorum , qui vulgariter infinitus vocatur, nucan cilulo fubji- meri noftrorum reipectu, non nifi pro valde modico ficpcendu? — — habendus. Nec in ovulis ellipfibusque fingulis, iisdem refertis , pauciores centenis aliquot numerantur. Cui numerum propius fcire volupe fuerit , fimili , quo nos rem cum ovulis expedivimus , modo , calculum infti- tuere poterit. Atqui arenam omnem felici fucceffu nu- meravit in /zumzte fuo zrcbimedes. At longior erit , Parque Syracofío calculus ingenio. $. XA. TX. De fisura animalculorum nonnihil refcire let riofüs dubio procul avet, fed nihil habeo, quod de ea- dem recitem , nifi, quod Zztes forme oblougos digno- verim , fpermaticis minores , majores lis, que licet contraloquantur alii, in materia dentibus adharente, fi oculorum aliqua fides ,indubitato habitant. Non adeo Motus qualis? plane celerrime , atque illa, moventur , fi QU $.47.. m cu- Animalculorum forma, qua ? Corporis modifi- eationes aliquot expofitze; i &r caudae. D HISTORIA NATURALIS ($.47.) excipias , eaque quz bullulis interceptá cum iisdem volare magis , quam natare ( $. 4o ) miramur, rapiditate motus nullis fecunda. | Ordzzatzor praterea, atíiviorgue horum animalculorum in ipfis inteflinis zzo- £4;, tanquam quid fedulo operantium , quum idem fpermaticorum ,, qua hoc refpectu cum folitariis illis ($.47.), conveniunt, in folo tripudio confiftat. Sic jam evolutis fingulis , que totum Zeredzzis ma- "it£ corpus conflituunt, facile reddi poterit ratio, cur tam facczdum , tamque uu/Zus fere. confiffentiz corpus ipfum appareat ; cur tam facile ex//ccabz/e idem , tam- que mirabiliter eo cogzrac£ um exiitat; cur denique cau- de, quo magis ad albedinem vergunt , eo exficcate minoris femper molis fiant, quo vero magis fufca, aut . ad nigredinem tendunt propius, eo , arefacte , minus molis fui amittant ($.19.) unde fimul haud obfcure li- quet, ovulorum in caudis fufcis ac fubnigris duriorem effe corticem , qui fcilicet eorundem licet quantumvis Ad incredulos, Quis cardo con- troverfiz ? An. ab animalcu- lorum figura ' pendulus ? exficcatorum magnitudinem figuramque conftlanter eas- dem confervare poffit. ! : SETTSE Facile prevideo, fore, ut //des plerosque hzc lectu- ros deficiat. Ita enim folemus in dubium illico vocare, quz inufitata nobis apparent, quorumque rationem ftatim non comprehendimus. Quum infuper obfervationes microfcopice, quarum certe ope ?/z. fepe multi v;- deut, quam quod vident , erroribus facile fint obnoxie, nec exempla defint ineptiarum, armatis oculis in Phyfi- cam delatarum , non efle officii folum , fed & mea in- tereffe maxime, puto , ut circa ea, quz objici forfan poflent, lectorem praveniam, methodumque, qua me- met ipfum de veritate fpectaculi incertum initio ; anci- pitemque convicerim, edocéam. . Cardo controverfize in eo vertitur, an corpufcula oblonga, tam immani nu- mero vifa, revera fint animalcula ? lau aca animal- TEREDINIS MARINJE. zy animalculorum, quam quum difcernere non potuerim ; quzres, quomodo fine vifa forma entia agnofcam , imo, quod magis , quid fint, decidendo affignem ? Ita vitio vertit Lezwezboekzo defideratiflimus Har£zoekerzus (a), quod ille.in Epz/fo/a de 3o Martii. a. 13685 ad Regiam Societatem Lonudinenfem talia fe vidiffe,licet non agnita eorundem figura , jaCtitet. At in falibus aliter fe res habet, quippe quis-non ipfa folum figura , fed hujus potiffimum regularitate geometrica , quod fint , agno- Ícuntur, quare recte Lezwenzboekzus vapulat , dum in adjecto contradictorie aliquid fola figura difcernibile fe vidiffe fcribit ; figuram tamen. fe non diftinxifle , una fatetur. Quando autem , num animalcula videam, exa- minandum venit, motus vitalis potior ratio habenda, qui animantia adeffe, argumento , omni exceptione ma- jore, evincit. Neque, quodfi non ex motu animalcula Ípermatica detecta fuiffent , eadem figura prodidiffet unquam , qui in iis fimilibusque , adeo minutiflimis, ex imaginatione fepe magis , quam ex rei veritate , quo Hec afüinsi. ma- tamen interim aliquid fiat , fuppletur, atque determi-55 qm ester natur. Sic fepe in majorem entium honorem agere nobis videmur , dum iisdem formas tribuimus , quales ipfis non male quadrare judicamus , & num ratione de- ftitutus omni fuit Auctor ille, qui animalcula fpermati- ca humana figura homuncionis veftivit, licet ignorem, cur patibulata , qualiter eam nobis ex ipfo reprafentat Leusenboekbius (5) ? Minime vero nos aflligàt , quod : de animalculorum figura nil certe noverimus. Craílio- An capita ha- ribus quidem capitibus infignita cadem effe , non nega- "^ vates? verim, quin femel iterumque ita vifum fuit; fed nolim eadem ipíis a me tributa: poterit enim vifa ifta crafli- n ties (a) Extrait critique des lettres de Mr. Leuwenhoek. pag. :6. (^) Epift. 116. ad Reg. Societ. Lond. quee habetur in Continuat, Arcan. Nat. pag. 83. Fallacize micro- fcopiorum 1e- motae, 26 HISTORIA NATURALIS ties aut ex actione animalculi, aut umbra ambiente, fi- milibusque extrinfecis ortum traxiffe ; & quid tandem exinde addifcere licebit; quantumvis, quod capita cras- fiora habeant, quavis demonftratione certius, agnoíca- mus? Dum autem in motu animato vifo acquiefcimus; ipfum eundem certiffimo , quantum quidem fieri poteft, modo cognoverimus, oportet. Namque, licet & par- ticule inanimàte fuiflent , motum exferere potuitfent centripetum , qui in parte una alteraque guttule, mi- crofcopio objecta , modo ob preffionem particularum plurium, modo ob diflilientes 1n liquore , refertas aére , bullulas , ob ipfum denique in liquore exficcationis ; feparationisque particularum modum , pro fitu guttulee variantem , poterit fepe non centripetus , fed in pla- gam quamcunque aliam vergens motus videri. Verum enimvero aut uniformitas tractus particularum , aut ra- piditas feparationis diffilitionisve, ftatim, poft tremorem momentaneum , ceffans, vel leviter rei affuetos monet de non flatuendo iflhic principio movente animato. Deinde, qui per microfcopia videre non funt affueti , myriades fzpe particularum, per objectum quaquaver- fum decurrentium,fe videre putant, quum in oculo po- tius lateat fallaci fons ex liquore, in retina protracto. Nulla hicfalacia. Verum non ita mihi facile oculos microfcopia fallent. Demonfiratio corendem per indirectum, s An particule igni roi? Sepe contigit, motum: totius, fingularumque partium, licet per alias quandoque directiones euntem, centri- petum , decurrentes in retina bullulas, & motu proprio faltantia animalcula, uno obfervaffe confpectu. Quodfi qui fint, quibus hac non fatisfaciunt , ponamus , non effe animalcula; aflignent quafo , quid potius, fi non animantia, particule ifte effe videantur ? 5i in uno al- terove inteftino reperirentur, five minus uniformes fo- rent eedem , pro particulis ligni abrofi haberi poffent. At in omnibus vifceribus, in cauda ipfa , ovulisque, fi cibus Terediuis eflent , eodem femper modo reperiri, Quod abfardum, abfurda penitus foret , atque fanam mentem offendens pofi- TEREDINIS MARINA 3j pofitio. Zeredizem praterea in edendo ligno maximum exferere artificium geometricum , involveret; quippe quz lignum adeo exacte rodendo divideret , ut parti- cule ejusdem, quantumlibet maxime aucte , adhuc x- quales videantur. Nulla nota viventium-ea in parte ana- logia, que miracula hec a fufpicione falfitatis liberaret, quz infuper variis premuntur difficultatibus, quas tamen Demostrsnda ipfas hic proponere tanto minus neceffe habemus,quan-Qonum, to infra evidentius patebit , Zeredzszs marzne voraci- tatem aliter plane explicandam effe, concipiendamque, quam ut particule vife pro ligni particulis haberi pos- fent. Quid autem, fi particulas ligni non effe , de- moníltrem, aliud, quam animantia effe poffint, velim edoceamur ab aliis, j Ouezs meliore luto finxit praecordia Titan, probabiliori fententie libenter & primus fubfcripturus. Interim pro animalculis habebimus , (namque & zoffrze sca. mamus funt oculate , credunt. quod videut,) qui non" non sque eousque imaginationi infervimus, ut, quod ejus limites aor? transícendit, quin exiftere poffit, ideo dubitemus , au- €toritatisque fenfuum noílrorum , qui nobis, modo caute ufurpati, adeo fideliter militant, debitam habere rationem recufemus. Audi Poetam: — Lucret, Ouid referemus enim, quid nobis certius ipfe $enfibus effe potefl, quo vera aut falfa uotemus? & drviuum alterum: Dan; ?De nofiri feuft, ch à di rimanente; Nom voghate megar lefperienza. Nec moramur, quodfi fimiles particulas in multis ob- Obje&ioncs jectis aliis-fimili difpofitas modo , multasque obfervari D z objecte- Ínfirmabtur, 28- HISTORIA NATURALIS objectetur , quas fi omnes animalcula effe dicamus, mundum exinde enaturum ultra modum verminantem, nec fore ignofcendum facile Viris paffim doctiffimis & oculatiflimis , qui obfervationibus microfcopicis ocu- lorum mentisque aciem confecraverint ; tanta vero no- bis miracula non narraverint. Atat! quales fumus nos, qui creaturis modum przfcribamus, qui univerfi capa- citatem imaginatione noftra metiamur ? Homines nos efle recordemur , nec nifi creaturarum fpeciem unicam, nec fapientem , i —- aiff quantum lumina poffunt Tendere. Quodfi exiguitas nos aut multitudo offendit , cogite- mus, utriusque notionem effe relativam , edoceamur rationem , cur peregrina nobis, cur incredibilia ifta videantur, ob deficientia fcilicet, ad qua» eadem me- tiamur , correlata.: Exinde. vero nihil inconvenientiae fequitur, nec quicquam aliud , nifi animantium exiftere infinitudinem , quz non creata fint, ut a nobis videan- tur, numerenturve. Velut funt, qua magnitudine fua imaginationis noftrz fpheram transfcendunt, corpora, fic idem in exiguitate nobis accidere , ne &gre fera- mus. Metiamur ea, pro quibus menfure mentis organo- rumque noftrorum fuppetunt; attamen & reliqua licet immenfa nobis, fummi Numinis opificia exiftere patia- mur, refpectu noftri ; ut eadem admiremur , creata credamus. Appofite in hanc rem ZZzerogymus (4): 'Ot euim nom ita celo tautum miramur €9 terra, fole C9 oceano , elephanto , camelis, equis, bobus, pardis, ur- ffs, leonibus, fed C9. in minutis quoque animalibus, for- mica, culice, mufcis , vermiculis € zflausmodz genere , quorum qagis Jcumus Corpora y quam uomtina , eandem- que (2) Lib. II. Epift. 22. TEREDINIS MARIN E' 29 que im cuncdiis veneramur folertiam (9c. Sed nec de- funt Virorum clariffimorum confignatz de animalculis ubivis fere repertis experientie, licet non nifi fingula- res, fparíe , parergetice. De iis inferius quasdam attingemus, ubi, cujus fpeciei animalcula noftra videri poffint, queftio movebitur. Sufhcit hic rationibus evi- cifle , particulas vifas revera efle animalcula, ficque , veftigia inveniffe nove veritatis , qua , ut verbis utar excellentiffimi Ja/fzerii (a) , femper fibi conftans, femper. laudabilzs eff (9 amabilis , quia Lumen efl di- vimiillus, quod im omm: re effulget , aut, quia domum eff manus illius , que utcunque manife flata , f'porem excitat. C IN CPOBPSIRSTRD *De Teredinis marine in lignis Situ (9 Operibus. $. L1. | | nun Teredinis marine figura habituque externis eque ac internis , ordo requirit , ut jam de cjus- dem domicilio operibusque obfervata mea concinna brevitate proferam. ?4Z;, qui aggeribus muniendis in- par aeserum ferviunt, craffitie fua non minus , quam quiete aptiíli- obfervationibus: mi vifi funt ad indágandam Teredimis mariue in exca-3Pifime vando ligno methodum, mirabilemque , qualis intuenti cuilibet non poteft non apparere, oeconomiam. ^ Libe- riorem fcilicet ipfi in enormi mole concedunt progres- fum, tranquillioremque, quam quodlibet corpus ligneum 3 Tm nU (4) Nuov. Offetv. ad Efper. yntornaatl Ovaja &c. pag. 15. La verita ? fempre la me- defima, [eanpre lodevele , e. Jempre amalile, perche ? un lampo di quel divino s cbe ».elie veofe tutte lampeggia , o perche & un deno di quella mano, che quando s apre , apre finpori. $$ | HISTORIA NATURALIS aliud, quod aut. mole minus eft, aut continuo fluctuans, modo huc , modo illuc;/allifum , opere eandem fuo detur- bare, non fine ratione creditur. Quare ex palo Tereg;- "um marinarum opera enarrabo,qua& tamen , & in lignis aliis inveftigata, eodem plane modo fefe habent , minus tantum diftincte cognofcuntur. $.L III. - Exemafgpet. Palum autem , Teredizibss licet infe&iffimum , in ciesintada vifa. aqua adhuc haerentem, ab integro alio vix poteris ex- trinfecus diftinguere ; unde non alius littoralibus mo- dus eft, an infecti pali fint , an minus , experiundi, quam quod mari, tempore refluxus, maxime depretTo, palis fingulis fecuris ictum infligant; quando communi- ter evenit , ut vivas diffecent Zeredzzer , quas ita de- mum vident catervatim habitare in illis, j Firg: Occultasque egife vias fubter mare neque vel ipfum , licet undis extractum , vifuique me- lius fubjectum palum , f1 obiter extrinfecus contempla- tus fueris, Zeredzuibus habitatum diceres, etfi iisdem totus fzepe occupatus intus fit, atque tantum non omni- Figs iue mode exefus. Adeo clandeftina operis fui exfequutrix bolum, Teredo marina eit, atque ob id ipfum non minus, quam vermes alii clam rodentes, dignum jam olim vifa mor- fuum animi & anxietatis fymbolum: á , &uid, Eflur ut occulta vitiata Teredine navis: ZEquorei fcopulos ut cavat unde falis : Roditur ut fcabra pofitum rubigine ferrum - Conditus ut tinee carpitur ore liber : Sic mea perpetuos curarum petiora morfus, Fine quibus nullo couficiautur , babent. Previa. ofi. Quocum apprime convenit illud $2/ozozgzs: 'Üt tese i8 Velle , (9 vermes iu hgmo, ita triflitia viri ledit cer, CUPEREDINIS MARINE. T cor. Nec minus incomparabile illud Zzzzpbamzs in grammaticos epigramma , quod ex interpretatione in- comparabilis pariter Goz ita legitur: Qui fentes teritis vermes, qui fcripta vetufía — duffditis, plebes anxia Grammatici s ; Vatum probra, facit dum vos Erinua fuperbos, Calizmacbi dociles femper biare canes s. Mufaviim [cabies, pueris chaos atque tenebre s Q Culices, qui clam roditis, zte procur. goto es $. LIV. Attentius tamen palum, qui Fulmus alit umi l0 - yin. intuenti in extima fuperficie, cujus in fig. s. T4£. I. per A. A. A. plaga indicatur, foremiuula apparent acuum Foraminuh in capitula magnitudine vix equantia, partim hiantia, par- j tim obturata, prominentibus ex iisdem binis illis mem- Esteri tubuli bris Teredinis calofi B. B. B. zubulis ( $.10.34.) "Teredinis. $. L V. MNT Hi ad parem plerumque directionem fuperficiei pa- T«bdlorum fius lorum adjacent. Minor ut plurimum procumbit, ma- ^ jor interdum ultimo fuo termino, qui tunc regulariter, valde rubefcit, elevato, immane hiat. Sepe evenit, ut duarum triumve Zered;zuz tubuli fefe mutuo attingant, ffibique invicem fuperinjaceant , absque tamen ulla mo- tus fingularitate, infertioneve mutua. Attacti protinus introtrahuntur , paulo poft iterum protrufi ( $. ro. ). Longiores interdum adjacentes palis tubulos illos, quam quidem in ulla antea Zeredzze videram , obfervavi; de- berent potius breviores apparuiffe, quum eorundem adhuc aliqua faltim pars prope membrum caf in ligno non vifa hereat. Quare dubium non eft, Rus Teredines tubulos iftos pro lubitu longiores contractio- xesque reddere poflint ($.czf.) LVI. , Án fempet ex- feri fint? Semper circa foramen verfari debent. Cur non femper exferti ? Ingens e palis aquz profluens copia. & 'Teredinem ipfam in ligno ambiens, $ HISTORIA NATURALIS j iS IS E - Dico interdum non apparere ex foraminibus illis D. B. B. tubulorum. modo memoratorum prominentias; femper tamen ifto in loco,licet non exferti, cum mem- bro modo laudato harentes deprehenduntur certiffimo,: . quod nemini non poterit ita videri; argumento, quod ilthic neceffario & abfolute verfari debeant. ; Sssb NL. n Atque, quod non diu femperque foras exferti con- fpiciantur, maxima ex parte tribuendum reputo ftatui preternaturali , in quem cum domicilio fuo aqua ex- tracto redactam Zeredzzem marinam. efle confideran- dum venit. Scilicet, ubiligni fuperficies externa fic- cefcit, quod tubulos fuos alluvioni continue undarum adíuetos retrotrahat Zeredo , mirum non eft; eosdem autem , reddita madori debite fuperficie , exporrigi iterum, obfervatur ; quod non femel expertus ipfe fum, quum , in contemplando palum , ficcitatem aliqualem fuperficies contraxiflet fuperior , introferpentibus fen- fim omnibus tubulis ; inferiore. contra, ob effiuentem continuo liquorem, tota madente, illorumque propen- dentium undique multitudine fcatente. | S2o0b, VLA o3d Pali quippe immane madent, effluente non folum ex iisdem, dum mari extrahuntur, ingente 2422 copia, fed & per dies aliquot, licet quantumvis frequenter , locis - tepofiti ficcioribus, nova continuo emittunt fluminalym- pha, fed impurioris vifa ac putrifluz, fimillimeque il- li, qua corpora interdum Teredzzu veficee in modum inflans ($.25.) coeterisque earundem partibus ( $.2.4. 25. 33. 34.) infinuata deprehenditur. ldem copiofiffi- mus & columne inflar aquez totam Zeredigzis machi- nam in canali cingit, cui velin ipfis his angufliis inna- tare fuo modo tenuius multum capite Teredzuzs marzue corpus dicendum videtur. $. LIX. TEREDINIS MARIN JZJZE 35 $. LIX. Quodfi quis tubulos illos naturaliter non procumbe- An naturaliter re ad palos , fed erefos ex iisdem /fare imperturbata- ['ocymbant ta- rum Teredinum , atque ad foramen ipfum perpendicu- ^ lares afferere maluerit , me non. plane adverfantem ha- bebit, modo obfervationibus factum, aut rationibus j ju- dicium fuum confirmet ; quippe difficiles fumus in affen- tiendo precariis, neque uobis ut quid credamus, fufficit, quod ita optime cum imaginatione conveniat, imaginari Nihil in Phyfics iterum , precariasve dein , que chimzris optime mili- iecarioafumen: tent , ratiunculas quarere. Silente experientia iners ' ad agendum in Phyficis ratio, &, intempeftive agens, a fenfibus fepe poftliminio refellitur: —- poi dietro à feuft asta; Vedi, che la ragione ba corte l'aiz. Ere&os quidem vel ipfimet mihi , vel ambos, vel utrum- Obfervatio pro: que vidifle fzepe contigit ,. neque tamen diu rigentes P" fed poft brevem erectionem , qua exfertionem reitera- tam femper excipiebat, fuperficiei lignez applicatos, vel in ipfa aqua marina conftituto ligno, obfervavi. Semel ligno accumbentes vel ambos , vel alterutrum ( nam & fejunctim unus alterve exferitur) nunquam erigi, nec, vel in ipfa aqua; notavi,fzpius tamen ultro intro- trahi, at lentius; iterumque paulo poft exporrigi. Canales, quorum minimus circulus in extima paliCemle ecd fuperficie (S. 54.) amplitudine continuo aucti , in in- procedat ? teriora pali tendentes , fuam finguli propriam interci- piunt Tered;uem , modo directo, ac velut perpeudicu- Jlariter ad palum, modo & in diverfas plagas zzcurvatz tendentes C. C. C. fg. 5. Semper & in omnibus fuis pun- Bignrsque sos Gis, ob continuum Teredizis in ipfis incrementum, pe- nd? . ceffario conici. Maxime fenfibilis in Teredinibus mi- noris medieque molis conica canalis figura, velut in illis 24. HISTORIA NATURALIS illis C. C. ut & in illis prime magnitudinis usque ad digiti, & quid ultra, longitudinem ; minus apparens Ubicylindid? in reliqua canalium eorundem continuatione, velut ejus | àn 2D. D. fig. 5, quam fere cyaudricam dixeris. Neque in canalibus, vel partibus eorundem aliquotis conicis An conftans Co-( $. 60.) conftans notatur altitudinis coniad bafin ejus- ni ratio 2 dem ratio , quod ipfum cum difproportione corporis Teredinis, quam fupra ($.14.) expendimus , mire coincidit. : Sob XE Amplitudo qux? ... ry b]1140 canalis craffitiei Teredzmzs, quam interci- pit, fuz. cujuslibet refpondet , ita tamen , ut eadem paululum , & fere infenfibiliter, deprehendatur capacior, quo fcilicet libere inflari in eodem illa ($. 25.), aut fuo Que longimdo? natare ($.59.) modo poffit. | Losgztudzme Teredinem an T fuam modo fuperare, modo adequare exacte canalem, diceres, prout nimirum, dum ictibus enormibus diffin- .d s diturlignum, vel replere hunc integrum illa, vel aliqua fui parte ante faciem vacuum monflrare reperitur. An- Maffuctti.diffen- fam hoc experientiffimo 7Maffuetto dedit Teredzuem ca- fus. nale. fuo multo breviorem imaginandi, errorisque infi- mulandi eos , qui longitudinem Teredzuuz ad illam ca- Unde oiu? — nalium recipientium metiuntur (2). ^ At ratio argu- mentorum Viri Clariffimi in. eo potiffimum quarenda videtur , quod longitudinem Zeredzzam , ad' quam ex- crefcere poffunt, vere enormem in dubium vocaffe vi- deatur ; qua femel non admiffa, extenfionem canalium cum eadem Teredinum ipfarum jam vix aliter , quam in- aqualitatis fuppofite ratione , conciliare potuit. Nos de m ic ftupen- : («) Recherches intereff, fur l'origine, la formation &c. des vers à tuyau.: pag. 19« vAnroit on cr, Deut étre , que las vers fuffent, efft£svement auff. longs que les tuyauz, os ils fe tiennent , eu que les trous, , quili ont. percem. . J'ai vu. quelques. tuyatix difpo[ese felen le. fil. du bois, qui avoit leautaup au. delà de quatorce pouces: de. longueur 5 2mais.il, 9e fatet pas juger de la grandeur d'sin ver parcelle de [ou, tuyau , on trouve. quelquefois des. GEAMX. extramempnt longs , quoiqu'ils fervent. de demeure. à- des vers a(féo, petiss, TEREDINIS MARINJE' 3f ftupenda earundem, ad quam pertingunt fepe, magni- tudine ($.12.) nulli dubitantes, canales longiffimos longiffimis quoque Zeredzzzbus habitatos credimus, & experti fepe fumus; attamen breviores aliquantum illis deprehendimus has , neque contenti fuimus, id ex fola lignorum , ut diffiffa jacent , infpectione nobis perfua- fifle: nam in iis fepe pulfibus findentium retroacte Ze- pns us rediues , re bene explorata , quadam fui corporis te- ventu, : nuiffimi parte duplicate jacentes deprehenduntur , & canalibus fuis multo breviores vif2, fi exporrigere eas- . dem libuerit , illos modo integros, modo maximam partem adzquantes comperies. Retrolapfus Zeredzaum in domiciliis fuis probe conquaffatis promovetur facili- tas in adultioribus a figura canalium ifthic propemodum cylindrica ($. 60.) , magis adhuc ab eorundem in li- neam rectam exporrectione, quo in utroque cafu con- ftitutum Cl. Maffuettuz quis elt, qui non videt ? Tu- tiffimum vifum , Teredimum canalibus fuis eductarum s, Tereii: extenfionem cum eadem horum evacuatorum conferre; num ad canales & breviores his illas , fed exigua (octava circiter autí9 explora, decima ) fui parte exiflere , conftanter deprehenfum eft. Jam ergo a longitudine canalis ad eandem 7ere- dinis ipfum habitantis optime valet confequentia , & conítans inter utramque regnat proportio, ita tamen, ut ratio hujus ad illum fit fere ut à ad 1, nunquam minor, Dcum plerumque major. $. L XII. - Integrum TereZiuzs corpus, excepto capite ,Zef/2t62 rusas Teregi. veftitur.czze , neque tamen ipfi, nec ligno adharefcen- nis tetaceu,— te, fed circumundique libera , liquorem inter fe cor- pusque T*red;s;s integrum recipiens copiofiffimum. T'enuis ea eft, fragilisque, nec nifi per fruftula a Te- Aqu reptetitt- rediue lignove detrahenda , qualia exhibentur fg. 6.mu» - Tab. I. n. 1.2.3. 4. 5. 6. Interna ejus fuperficies con- Tenerimus. cava 2. 1. 2. 5. 6. 4. I. fig. 6, & E. E. E. fig. 5, QUA nis quu; corpus Zeredzuis amicit, glaberrima eft , afperior ex- tenu, "T BUT £erua L4 36 HISTORIA NATURALTIS Externus. ferta, qua lignum tangit z. 1.2. 4. 6. B. B. fg. 6, & Acreonsve- p BOES fr 2, ubi haud raro no tionis factae fisia: 4.5, nova accreti Ubiangatio, Veftigia comparent f/g. 6. 2. 3. A minimo fuo circulo felióierque? — D. B. £g. s. ad pollicis lati interdum, & quod excurrit; longitudinem , quota fcilicet fui parte membrum 7e- redimis ilud callofum ($. 55.) recipit, duplicata fe- mel iterumque, craffiffima eft, atque duriffima ; //g. 7. & G. fíg.5 , que vix fumma vi intra-digitos compretfa frangitur ; abhinc fenfim duritiem eam cum craflitie: exuens per tenuiores laminas produéta continuatur,ceu id 1n portiunculis diffractze ffg. 8. z. 1. 2.3. ad oculum — Tela vidifitudo.commonflratur. J;c;ffitudo prseterea ipfius teite no- | tanda venit, quippe qua non omnium 7ered;zzz aque firma, modo pluribus , modo paucioribus accretionibus iisdemque , nunc durioribus , nunc fragilioribus ditata comparet. Neque, quemadmodum Celeb. Maffuet- £0 (4) vifum fuit , Teredzuuz majorum tefta iisdem minorum femper funt craíliores folidioresque. Maxi- marum fepe mirari contigit teftas infirmiores , molles propemodum ac flexiles , nullius abfolute foliditatis ; Íchemata tefte future dixeris nondum indurata , vel corrupte jam atque pereuntis reliquias ; quum contra minus adultiorum haud raro duriffimas offendere con- tigerit, atque firmiffimas. - Ipfas tamen coeteris paribus duriores effe majorum , quam minorum Teredizum, An materie finiDullus dubito , & res ipfa loquitur. |79//zs voco ; & taftaceacz quod revera teftacee fint materie , non apparentia fola, & omnimoda cum teftaceorum reliquorum teftis fimili- tudo (2), fed & ipfa experimenta commonttrant. Nam- que (4) Recherches, &c. pag. 26: Ceux (les tuyaux) des gros vers font. toujours beaucoup blus. épais ev" plus. fermes , que ceux. des petits. t (5) De hac ita Doctiff. Maffuettus. |. c. pag. 25: Oz. diroit, qu'ils [ont fait de la rot maltiere, qui compofe: les Bremiers latnes de la. [urface intere des écailles d'buss- ares C. "RUE dm : d TEREDINIS MARINE , s7 que & in Spiritibus acidis , ut Nitri , Vitrioli & Salis marini cum effervefcentia, lentius in aceto diftillatitio, folvuntur, & igne combufte in crucibulo, more tefta- ceorum omnium, in calcem abeunt. S.LXIL xd M Utut vero teftam hanc Ziffractam femper , nec, nifi Tubus am n- per fruftula corpora Zeredizsm amicientem inveniamus Qu? —— minus tamen recte inde concludemus , eandem natura- liter ita conftitutam, tamque lacera 7eregzuem marinam vefte regulariter indutam effe. TIntegerrima fane erit, nulloque fui punéto difrupta, quamdiu naturalem fuum . fitum ligna , quibus Zeredzues infident , tuentur : Illis vero a. nobis , vel quando eadem fecuri findimus, vel alio modo cafuve, egregie quaffatis concuffisque , non mirum,quod tefta, adeo fragilis, nunquam nobis integra compareat. - | $. LXIV. Licet autem tefte iftius fuperficies omnis, praefertim pu s iu; interna, levigata & unita, obiter intuenti, videatur, at-annulaus eft; tentione tamen in eandem melius defixa, euzaulata ex-- £rinfecus eque ac zzirinfécus apparet , ita quidem, ut protuberantie ifte convexa emineant in exteriore, con-- cavi fefe immergant in interiore tefte fuperficie. In- dicantur eadem paflim in teftarum fragmentis E. E. F.. E. ffg. 5. & n. 1. 2. 4. 5.6. fig. 6, fed. jufto vifibiliores.. Exigue fcilicet funt, vixque fenfibiles , nec regulares ,. quippe qua non equali ab invicem diftantia , fed di- Íperfe paffim, modo trinze, quaterne,fenz pluresve, juxta. invicem proxima , modo ad fpatiolum quoddam abhinc: nulle fere ; ut in. £g. 6. 2. 1.. 2.6. C. C. adfectatum ,. comparent. $. LXV. Maxime non folum ad fenfum , fed & quam regula- Defiguraannuto-- ziffine annulatam Teredisis fuz teftam depingit prae^ Valinesae E a di- 38 HISTORIA NATURALIS dicatque Tlluftris. aZfzerius (a), ac , licet ruditati figure, prefertim, quum eadem fecundum illam, quce habetur in *zzacotbeca Miuerve (5), quaque lignea eft, excufa fit, annulorum nimia evidentia tribui poffe videatur, differentia tamen , faltim quoad regularita- tem eorundem inter illius, noftreque Zeredzzzs teftam attendenda videtur , nifi forfan ,ut ruditatem annulorum Tabule, fic regularitatem éorundem foecundo pictoris ingenio tribuere malis. $. LXVI. Cavi candium Canalium ipforum in ligno tefta ifta liberatorum ligneorum poli- tiffima, fuperficies interna adeo confpicitur levzgazz , ut multa eam arte diceres efle politam. Deficerent nos inftru- menta noflra , nec nifi irrito fucceffu in fimilibus cana- lbus elaborandis cum Zered;ze noftra semularemur. Attamen & in ipfis hifce canalibus ligneis apparent illa gro- (4) Raccolta di varii trattati del Sig. Ant. Vallifnieri. pag. 138: IJ predetto tubo ,o cannello , contenente la bruma ? bianco, e nelle brume maggiori, ed ia. quelle di mezaa- na grandezza e di pareti forti, e groffe; sna melle zaimora que[fli tubi. fono smolti fragili, & fi vede, che fono fatti di varii [uoli o. falde come à gufci delle offriche , e di altro. con- chile enarine; Effermamento perb apparifcono commpofli im fosgia di tamti amelli, à quali Brincipiando dall* eftremità anteriora , cio? dalla bafa- del cono," fi fcorgono enolto radi, za avvicinaudofr verfo l'altra effremita pis fottile, fi. offeruamo molto fpeffiy ed im. quel- Ja parte appunto, dove i principali auelli cominciano ad apparire cos? folti, corrifpon- dono loto internamente attaccate al snedeftmo | camuello altrettante. lamelle duriffrme del- la fleffa smateria teflacea , le quali foprapponendofi l'una all altra. guernifcono all' intorna tutta quella effremità del tubo, il quale, fe bene im 1utto. il reflante della n concavit à ra[fembri alquanto imeguale, com tutto cio la fua fuperficie interna & lftià e mom iftae brofa, come l'efferna: ,, Praditlus 1ubus [eu camalis Teredinem continens albus eft , » € in Teredinibus majoribus , iifdemque zmedia magnitudinis parietes babet fortes cras- »» fofque, fed in sninoribus tubuls ifl funt. maxime fragiles atque tenerriml , € videntur 2, confecti ex variis flratis plicifue, ceu tefta offreorum, | aliorumque conchyliorum smari- »» norum. Extrin[ecus tamen apparent compo[ità per emodum multorurm aumulorntm , qui » Ordiendo ab extremitate aateriore 1. e, a bafe comi , cernuntur rariores , approximande s», Vero ver(us extremitatem alterag fabtiliorem multo obfervantur den[iores: Et ea pra- »» Gfe in parte, unde annuli primarii adeo. deu[i primum. apparent , interioribus. ipfa- » "Wm adbarentes ipfi canali refpondent lamella plures duriffimo materia itidem teflacea , » quà [ibi invicem fuperflrata y-extremitatemm banc tubuli - circumedrca. muniunt. qui , »» "t n omni concavitatis fue reliquo. aliquantum videatur inaequalis, fuperficiem iti- »» bilominüs mntermam glabram babet, mom, velut exterua eft ajperam., (^) Galleria di Minerva, Tom. vir. Offervaz. vitz. L !ITEREDINIS MARINJE: 39 protuberantiarum in teftis obfervatarum ($. 64.) , verüm Protuberantias non nifi attentioribus, veftigia. annulares, $.LXVIL Ultimus canalis Zerzzzus , ubi fcilicet ab opere 7e- dem redo marina defiftit, rotunde in bemifpherium conca-,m conasus" vum finitur , quo | : "Ut tragicus coutra ligno tegit ora cavato. Prudet; | Politiffimum iftud eft, atque capacitate fua prominentis Probotcidi Terez probofcidis, in recentiore 7eredzze obfervata ( $. 2.3. ), dinis re(pondens. convenientiffimnum. Ubi vero in haemifpherium illud mupretionum terminans canalis excurrit, ibi wz?re/Zozes concharum conchis fa&arum acuminibus fuis ($. 3. 21.). cauflatarum evidentiffima ^ 5^ apparent veftigia. — NC KREISE DERE Prater Teredizem ipfam , liquorem ambientem ( $.An quid praeterea ; 1gU in canali repe- 58.) teftaceamque cutem ( $.62.), qua Em Stat contenta fuam nobilitare domum , nihil in canali reperitur. Nihil abfolute (quod' mirum an tecbraming videbitur) fcobis ex ligno rofo, qualiter ex tinearum &norum? precipue, vermiumque aliorum operibus utplurimum. relinquitur, quorum tantum non femper furfuracea te- rebramina, atque materie contrite acervuli fub oculos «cadunt, ut ecce de frumentis exefis illud Poéte: populatque iumzentom farris acervum Vig. Curculio. Nil praterea excrementorum, nec in ipfis canalium ex- An excrementa? tremitatibus tubulisve reperiundum. Materia caudarum Ovuh pro excie- SEI SETTE ewe : : | aad " mentis nudo o- fufcarum atque nigricantium ($. 31.) Celeberrimis /2/- "7 ju fne- 49 HISTORIA NATURALIS lifuerio (4) , &, qui hunc fequitur, Rouffetto (5) excre- mentorum nomine veniunt ;idem & quilibet, nudo ean- dem oculo contemplans , dixerit. $. L XIX. Formimuaexu; Praeter memorata in fuperficie pali externa foramina in palis aliaper-. D. B. ffe. 5. ($.54.) alia adhuc ibidem apparent mino- qumminufi^ «4 minimaque adeo, ut acu fubtiliffima in palum ?z- &ata videantur. Confita velut iisdem eft palorum quo- rundam, non omnium, nec tota, fed hinc inde, acer- Horm memo. Vàtim velut confperfa, fuperficies externa. Et quidem ntilavdu — quodlibet foramen ex majoribus iis , quibus tubuli ex- enrfut. — (ertj confpiciuntur ($.cz£.), tanquam centrum Apparet, circa quod , velut circa folem planetz, ad longitudinem - circiter tubulorum , circum undique collocata funt mi- nutiffima illa,ac velut punétata, foraminula. Quod qui- dem adeo verum elt, ut nulla adhuc horum ex infinitis vifis occurrerint , que non ad unum aliudve foramen Quomodo opi. IMajufculum pertinere ftatim agnoverim. Diftinétius For signofeun; adhuc videntur, fi ad charte craffitiem obfita limo im- : munditieque fuperficies externa fubtiliter abfcindatur, velut indicatum fg. 5. H. HI. $. LXX. Inipfslitenes — Inhorum foraminulorum quolibet Teredojuzzor,modo qeredncs imni- maois modo minusadulta refidet. Inter eas reperiuntur, quas fummo jure,cum Tertulliano,animalcula unmus pun- Quis defcibi. 6/7 vocare poffis.T'alem maxime auctam exhibet /£g.9,pun- tur. &um, quo litera z hujustypi infignitur , nudo oculo vifum, mole fua vix fuperabat.Nihil adhuc prater caput monftra- bat;fed id enorme Z. nitidiffimum , fumme pellucidum, maximam infantiz fpeciem prz fe ferens, coeterum per- fectum fatis, ftriisque illisidem poft infignituris ($.2.),jam ple- Caput. (4) Raccolta di varii trattati pag. 140: L'eferemento ? di colore ofcuro &c. (^) Obfervations fur les Vers, de Mer. &c. pag. 3o. Les excremens fomi Urunátres. RC; -TEREDINIS MARINE: 41 pleniffime inftructum £. B. Quod occiput totum cingit C, ex infinitis lamellulis compofitum videtur ; teftam Teta ambitus; effe corpus ambiturum ($. 62.) , fed mollem adhuc- dum, reputo. Reliqua corporis forma, velut quz fOr- Corpus noadum mata nondum fit , teftxé 2D. includitur , cujus apertura formatum. E.ad exteriorem pali fuperficiem hiat. -Duriffima jam Tett pofteior; ifla tefta, adeo, ut acus culmine frangere eam tentans, premendo, hoc incurvaverim , abfiliente illa integra. Solam eandem exhibet £D. f/g. 10 , qux tegebat pofti- cam corporis partem T*redzzzs junioris, at magis adul- Teredo juniog. te. Hscce una cum poftjacente illa, nudo oculo vifa, mai adulta. fi erecta concipiatur , litere z. hujus typi , ut figuram, fic & veram magnitudinem referebat. Adaucta, velut figura monftrat, comparebat. Caput Z. pinneque fo- cipuc leeformes FF. F. ($.36.) facile difcernuntur, ac enor- Pian folezs mis funt, pro ratione reliquorum, molis. In G. eque ac rrenisula, in ZH. vas cernitur fubluteum illud ($.27.) cum ducti- » bus, qui pariter enormes funt, venturum ; obfitum Tefa ambitera] iterum caput non minus , quam corpus lamellulis iftis : tenuiffimis non folum mollibus, fed & fimilium durio- rum fruftulis C. C, qua tefte jam revera erant: unde adhuc evidentius liquere puto , & illas molliores pro teftis imperfectis haberi debere. — 'l'efta £D. £z. 9. C9 Tefts pofterior; 10, cui Zeredo junior adhuc, modo magis, modo mi- nus inclufa cernitur , extremitate fua , qua caput ver- fus hiat, linea fubrubra cincta eft 7. 7. cujus nullum Linech in ea- amplius in majoribus, vefligium apparet. Ejusdem ifto 5m fusrubia. in loco.ab Embryone prodeunte perrofe documentum . Videtur omni exceptione majus. App VSIUL AXIS Interdum , hocque, quo minor Embryo,eo frequen- Conche Em- tius, dzslocatz videntur dus capitis tenerrimi concbee ,bryonis disloca- velut:que nondum in fitum. ordinarium erect fint; ^ nullam tunc poft eas teftam detegere licuit , nec. nifi ioo appendens quid conchis irregulare , tanquam futurum KRINSFUS M beítiola' corpus, fere, uti in fg. xz. indigitatur. Poteft 1 E qui- 2] dio HOSQDORUbA NA/(YTURAELTS Conjedctura aue ctoris, "Teredinum ju- niorum ligna in- trantium directio quz ? Eju:dem modus exponitur. quidem dislocatio ifta a me, tenerrimum corpus tractan- te, caufata fuiffe, fed deficiens infuper tefta, atque con- charum licet dislocatarum, integritas tamen , atquequz- dam in omnibus fitus velut uniformitas fufpicari jubet, numne in ovulis dislocate adhuc conche vigefcentibus poft mufculis , in fitum demum convenientem erigan- tur, fimulque. tefta illa pofterior tum demum, affluentis induratique humoris enormi copia, fabricetur. $. LX CLE Quotquot ex minimis iftis Zeredzuzbus examinavi , omnes & fingule , quo minores , eo ad palum magis. perpeudiculares , lignum , capite praeeunte, zzraut, ac, .ubi a parallelifmo abeunt, nunquam non mihi vifus fum rationem deflexus aílignare potuiffe. Nimirum ipfa illa directio Teredizum perpendicularis, quo a propioribus fibi invicem obfervatur accuratius, eo citius in diver- gentem mutari debet , eoque brevioris erit parallelis- mus ipfe durationis. Quum enim, quo profundius in li- gnum penetrant T'eredzues, eo evadant majores, eo ca- nales earundem ampliores ( $. 60.), clarum fimul eft, duas Teredines, fibi mutuo proximas, perpendiculariter lignum pertundere incipientes, ne per momentum poffe in eadem directione perpendiculari progredi ; eque ac axes duorum conorum, verticibus junctorum, momenta- neum parallelifmum fervare nequeunt. Pofito ergo , Teredines decem prope invicem intrare lignum in fpa- tio longitudinis litere 7, ifte ad quartam pedis partem in ligno progreffz , fi fefe invicem contingentes man- ferint, capitibus fuis occupabunt fpatium literam Z , longitudine vicies & amplius fuperans , feu, quod per- inde eft, conum 'in ligno formabunt truncatum , cujus bafis in ligno erit ad bafin fectionis in ejusdem fuperfi- -cie, ut 2? & amplius ad r. Adeo enorrmis ac per natu- Divertentia Te. TA ipfarum zeffaria Teredimum in ligna penetrantium redinum abfolute 42V€7ge2722. Nimirum, quum tubulis fuis femper ad neceffaria. extimam pali fuperficiem verfari debeant ( $. 54.) omnes cana- TEREDINIS MARIN./£ 4s cánales ob continuum T'eredizum , canaliumque incre- entum ($.60.) non poffe non coniformes efle ($. czz.), Ele concipitur , fimulque exinde fequi , Teredzaues, licet in principio , ubi lignum intrant, a fe invicem nonnihil diftantes , ubi ulterius perpendiculariter in li- gnum tendunt, fefe mutuo contingere tandem pofle & debere. Siita obfünate progrederentur , non poffent non fe invicem deftructum ire, conchas fcilicet mutuas a latere comprimendo, dislocando, forfan confringen- do, aut corpus denique tenerrimum ipfum laedendo. Deinde, quum fpatium inter duas TereZzzes, ad diftan-- tiam aliquam ab invicem lignum intrantes , aliis adhuc opus fuum ifthic ordientibus pateat , quid aliud, quam ruinam fibi invicem ipfis, illisque , quibus circumundi- que concluduntur, pararent , fi pertinaciter directionem. ad lignum perpendicularem fervarent: Jj S. LX XII. : : Hinc mirabilis illa Teredzuum fe mutuo in perfodien- rcrum dis lignis evztazdz , canalibusque vicinarum parcendindi folertia. fcientia , cura fumma , ac fancte obfervata Zex , ipfis, ut videtur a natura indita , cujus praxeos exempla li- gnum quodvis exefum, paulo attentius perluftratum, evi- dentiflima , atque ad ftuporem usque frequentia, often- dit. Inde videre eft, poftquam aliquantum in ligno fuerint progreflze 7eredzzes, canales earundem in varios Canalium curva: abire anfractus, adeo fzepe, ut viminum in modum in- "'* &snfradtus. ter fe conferti appareant. Lic fepe mireris unice 7Ze- vedinis viam irregularem , integram in devia deflecten- tem fociarum fuarum viciniam. llic prevideas alii ea- rundem familie , licet adhucdum canales fingula fuos libere nec impeditos profequantur , fupervenientibus atque jam jam approximantibus transverfim vicinis mo- mento a directo tramite fore defiftendum, gregesque ambas fibi occurrentes tum mutuo, quum fingulas inter fe in innumeros ftatim anfractus coactum iri atque in- tricatum. F 2 $. LXXIV. ) / ) à HISTORTASNCTURATTS 2 S« DXX ED. Aá omwesigi |. A lateribus autem circumclufe Terediues deor fam plagis divergint tnodo , modo. & /zrfiz tendunt, quin haud raro in- verfa via retrogredzuutur exteriorem pali fuperficiem verfus, velut ea in J, qua ob canalem K. viam fuam infle&tendo, ob alium àdhuc, quem offendit in Lj, de- fcendens iterum verfus externam pali plagam canalem Propefupef- fuum profequitur. Unde jam intelligitur, qui fiat, ut e peria,. ER prope füperficzes lignorum przmae magnitudinis & unde? canales yeperiantur , velut indicatum in plaga M. M , adeo, ut velut in ligno natze T'eredzzes ex eodem pro- dire velle videantur. $.LXXV. Axesedum . Evenitinterdum , ut remotz principiis fuis ab invi- conicorumali- cem Teredzzes canalium fuorum conicorum axibus, vel quot paralleli. MS UU - : : NE . 5 7" partibus eorundem aliquotis,ad invicem fara//e/;s pro- cedant , usque dum fe mutuo contingant, velut indica- tum in N. N, tuncque canales ita productos recipiens Alveaiaapum igni diffecti plàga alvearia apum videtur adfectans, ha- adesse. ttm pla erede n : ud E E —— dulces nidos imitata fub undis. Hujus generis fant 32. illi canales paralleli; quos in lon» gurio , quales aggeribus fubfternere folent, a fe: vifos commemorat Cl. Rouffettaus (2). LXXVI. - | Si dd Padetesconslium. — Papiefes , qui duarum Zeredzzzm: vias diftinguunt; íaje tnum. ('^pe deprehendi £ezgz//7o5, ad leviffimam preflionem f*agies, quin interdum pe//uczdos , hac illacve pertuz- Tela vidne — dz cepfos, transparente jam paffim cute 7ereZzzzs vici- MÁUPHSU- — png teflaeea, velut paflim indicatum in O. O. O. $. LXXVI. | (a) Obfervations. pag. 36. edit. »dze. — fai vu wm morceau. d'une perche d'une Digue Ln Zetlande, de deux pouces ez. demi de diametre, on il y avoit eu 32. Vers, qua avoien: qercé. 32, tubes paralelos e» aufi droit, que s'ils «vmm, éé faits aves sin Vilorequim. X . ! TEREDINIS MARINJ SEN Canales interdum parte ifla , que caput "Teredzu:7s Casalium teimi- includit, multo funt capaciores , amplioresque , quam ni iuto ampho- pro capitis contenti mole opus foret, irregularisque atque oblongze plurimum figure P. P. In largioribus tapreftones hifce canalium terminis plures fzpec cernuntur faciei condurum ire: "Teredinis , feu apertura cozcbarum- combinatarum 2-9 Daun freffoues concave , modo furfum , modo deorfum, modo & ad latera inordinate refpectu illus, qua regu- lariter cernitur ($.67.) applicate nec equalis cum illa; plerumque multo minoris diametri Q. Q. In quarun- Tea vidinz dam , quin imo in plurimarum impreffionum harum "**Pore»* vultus Teredzuzs maxima profunditate tefta vicinztrans- paret R. R., atque fere ubivis leviter preffi parietes Parietes tenuifü- cedunt , vix interdum charta tenuiffima craffiores ( $.7* j 76.). In ejusmodi cavernis nunquam non cafz£e fuo Capite ocdlufa — habitans apparet Tere4o S, dere e Uu. 4s Velut in umbrofo Proteus mirabilis antra. Obliquo plerumque fitu, ac velut ad oculum common - Quid inde conz ftrans , ab omni parte fui fe fimilibus cinctam , zz PR udencun guffiis conftitutam, quefiviffe anxie hac illac , unde quid poflit pro alimento fuo, ábsque quod vicinis noceat, ab- rodere. Neque foli canalium termini ita ampliati oc- currerunt; fed & paflim zz uno alterove czz4/2s ipfius, caput poftjacentis, /zzere fuperatas jam T'eredzzi , exca- vationes ejusmodi infolitas obfervatle contigit. Hae fci- Ampliora cans- licet , quibus caput inclufa olim eque , ad adhucdum i loca plura. TH TS Qs 2 illis , incarcerata Teredo confederat ; nunc , poftquam ende nia fatalem fibi viciniam jam evitayit eadem, - Et per obflantes catervas Bora, Exphncumu .füa uidor arma, rnit nO exempla funt non infeliciter fuccedentis interdum ten- 173 tata - 4 HISIDRIR NATURALIS tate T'eredinum e carceribus fuis evafionis , progreffus- que earundem in lignis , ut fepe in linea recta inter- rupti, fic haud raro ad aliam directionem refumpti ($. Aninomnicu-73.74.) documenta. Neque tamen in omni curvature Nau canalis puncto adeo. nimie excavatus hicce cernitur: nam nec in omni vicinarum occurfu tanta Zeredzis heafitatione opus eft; quando nimirum ifthac , qua de-^ flectere primum conatur, progrediendi non de novo Quidorais interrupta libertate gaudet. Etinde eft, quod ubi non- ^?PPUSU ^ dum plane exefa ligna fuerint , rarius appareant am- pliora illa. canalium loca , quum contra eadem in ex- CURE NORequen. cavatiffimis lignorum plagis frequentiffima , & in uno fepe canali binà, terna & plura obfervare liceat. —Ne- An proxime ad que in fimplice atque liberiore capitis inflexione adeo inricemaccetant prope ad. obviam Teredinem accedit deflectens, nec ad ^. -tantam tenuitatem parietem interdiftinguentem , quam quidem in ambigua illa incarceratione coacta facit , exe- Senfus periculiin dit ; unde Jam non vereor Teredzz marzz4 ienfum ob- Tercéinc evictus (t4 ou]; e longinquo tribuere, quo admonita , periculum intricationis, dum licet, evitare, atque , ne prevenia- tur, prevenire ipfa, locaque lignorum liberiora, & progreffui favorabiliora eligere poffit. LXXVI. Hemiphera - Ante faciem Zeredzmis, ampliori tali foramini capite ante faciem teffa- . 3 : EAR : : 2 cnpuie piu cea. infidentis, saterze teflacee bemifpherium impreffioni ex multis ($. 77.) unialterive conveniens, & applica- tum, bis, ter, quaterve duplicatum jacet. Mollioris fubftantia tefta eft, quam illa, que corpus ambit (8. 62.), rugofaque paffim, ac velut venis injectis orna- Jucrun ique ta. Majores non folum, fed & minores fepe Teredz- aMEOU wer Craferes ejusmodi fe/faceos , faciei fingularum pro- portionatos, antejacere, nunquam tamen, nifi ubi in anguíliis conftitute fuerint ille , ($$. 77.) obfervavi. lidem in cavernis illis, que quondam caput Teredimis incarceratum detinuerant ($.027.), nunc jam huic ad latus adjacentes ($.cz£.) , regulariter inveniuntur. 1 ; $. LXXIX. STEREDINISMARINJA/ 247 | $& LXXIX, "nd Mire Nunquam inveni , quantumlibet attenuatis parietibus Eulam invifío: ($.76.), canalis unius in alterum zzrzpz20u25, aut tran- plum, : fitus, Zerediuum per canales vicinarum exempla , & ut omnis à PRO ; | L parcit Cogaatis maculis fnis fera, fic quoque,fimilis locuftisapud 7e2/em Prophetam, T ere- C&h * 9/1: do mariua,unaqueque per vias fuas, procedit ; son per- vertunt femitas fuas, (9. una nou premit alteram, una- quaque eunte per aggerem fuüum.. Videmur quidem Anterdum contrarium nobis obfervare ; fed fi debita li- Quando idem buerit attentione uti, agnofcemus illico , Teredigez Jobs ofervalle quidem parietem ligneum tali in loco pertudiffe, atque foramine fzype rotundiílimo affeciffe, velut paffim indi- Foramina in pa: catum in T. T'; verum ad teflaceam vicini cutem dc- LgNS Fotundie ventam, aut, ad latera deflexam, aliorfum tendere cona- tam fuiffe , aut progreífu omni obliquo abfolute nega- to, fruítraque, carceris fui amplificatione ($.77.), hac ilac tentato, appofita ifthic tefta illa craterzeformi ( $. 78.) fubftitiffe, ficque operis fui curfum finiiffe. Quum autem teftacea quzecunque, exfiecatis lignis, ex iisdem excidant, inde eft, quod in canalium parietibus paffim appareant foramina illa rotunda , que tamen exiguitate fua illico fe produnt , quod neutiquam fint 7 eredzauz per canales penetrantium , fed eosdém tantum «ezor- deutum documenta. qz gr: bo lbi- S. EX NX. od eiie imo 7 Neque hoc folum ;:fed & in adjacente iflis in locis , Idem tefta vi- ubi parietes lignei pertufi comparent, Zeredigis vicina cosootinr. tefta femper zZmorfus ejusmodi sot apertiffima cerni- tur, velut : 8. Non penetran-. tium, fed admor- dentium veftigia, —— admorfà fignata. im flipe. cicatrix... yg Con- 4us HOISTÓRUA'NÁATURALIS .Nefügiumad- — Cozcava nimirum quafi foffula fíg. 6.m.2..4.6.ad D,cos- mots eU. vex ab altera parte 7.1.5. E. affecta tantum, nunquam Convexum intus. pertufa ipfa tefta apparet. HN i IERSISTOXSRUNT: aen Au Ita interdum z2ediz magnitudinis inveni Teredines, tuc , quasque nondum adultas dixeris, a maioribus aliis czz- cumundique cincías , teftacez fue cratera faciem invo- lutas ($.78.), viventibus coeteris, z07r£14s , potuique, carcerem talem Zeredzmzrs ab omni parte contemplan- do, quavis demonítratione oculari certius agnoícere impofitam Teredzuibus a natura Zeges illam" de gom /z- deudis vicinarum parietibus ($.73.) ; quam fanctiffi- p MN '"-me cuftodientes, ad extremitatem vente, nec, quo pafcantur, amplius offendentes , propriam mortem in- vafioni fociarum praeferunt. Ru $. LXX XII. Minimsum fa- — Sic pariter zzzegra;z quandoque mznmimarum Teredi- milize integrae z c ; E morus. 2442, qus fimul lignum intraverant , vixque ad polli- cis lati profunditatem in idem penetraverant, familiam, fuis fingulas crateris teflaceis faciem opertas, occaubauzffe obfervavi, ficque j 4 Qvid. —— £uceptos deflituiffe favos. IR Erquoci? — Ffas fcilicet plagis jam fat infeftatis in palum ventas, àd latera Teredzsuz majorum canalibus undique impedi- tas ($.73.), ut nullorfum fefe explicare potuerint, ob- viis jam & in via recta canalibus aliis , mortem infelici- ter omnes fubire oportuit. Eno ; ; COS. LXX XIII. Quitamenraot. — Verum iftud non nifi rzrzus accidit. Favor infignis Erhujuraio. parvitatis ( $. 70. ), quum preterea vel maximarum Terediuum canales ad fuperficiem pali anguftiores fint ($.60.), liberum plerumque inter hos, hac vel illac, in lignum introitum recens natis conciliat, in quod ali- quantisper progreflze , modo ex invicem explicite ( T 72.]5 TEREDINIS MARINJ' 45 72.) ftatim ampliorem fpatiandi campum inveniunt. E $S.LXXXLV. Hinc porro non obfcure liquet , qui fiat , ut in palis Frequentiores ' non adeo horribiliter exefis, 24d Jz£era maxime , Tarits puiesin melio zn meditullio pal; , faltem illic Zezffus, femper compa- pali Teredines: reant Teredinum canales. Sirecte ad perpendiculum * ^em re procederent , non poffent non ab omnibus pali plagis brevi ad medium ejusdem pervenire; verum continuis occurfibus fefe mutuo ad continuas curvaturas cogunt ($.73.) quibus ftatim implicite retardantur ; atque in exiguo fpatio conclufe omnia, mirabili velut avaritia, folis parietibus relictis ($. 76.), confumunt; quum, fi femet ex invicem extricarent , profundiusque in ligni penetralia tenderent, aut, rectius dicam ; tendere pos- fent, lautius multo pabulum , fpatiofioremque reperi- rent deambulationem.: (Sr b XU NON, V Solitarza interdum Zeredo una alterave, velut ab aliis Solitaris con- fegregata, cauda tamen, feu, quod idem eft, introitus *"Phtio- fuiloco ($.54.), reliquis fat propinqua , zz zuzzmzora pan penetraffe cernitur. Fe communiter coeteris /c- Quoad molem. ctlentzores, ac prime magnitudiuis , fitum, haud infre- Quoad dir&io- quenter cuz fi/o 44g2z admodum para//elum , fed & fz-"*"* pe obZiquim , quin haud raro dzrecfo coutra z2/lud teu- dentem , habere deprehenduntur. $. LX XXVI. Veluti vero tantopere fibi cavent Zeredizes a perfo- 4 pertundenda randis mutuis parietibus (/$. 76. 79.), ita eedem, que dcs ree b in plagis M. M, ubi ad externam fuperficiem pali cur- itthic degentes. vaturis fuis delatze ($.73.) retardateve ( $. 94.) , adul- t? ac primae magnitudinis cernuntur ,- pari folertia Z- 4": exterue füperficzez, ne eandem pertundant , par- cVZf; quam interdum charta qualibet tenuiílima fubti- liorem, fummeque pellucidam deprehendi. Frequentis- Prope ilam- z- fima in his palorum. plagis foraminum illorum capacio- P5 Incarceraiz, rum, carcerum puto capitis ($.77.), atque Zeredzuum G iis- $0. HISTORIA NATURKALTIS & huis ruo. iisdem detentorum exempla. Nec mirum! ifthic enim intricatis ( $. 94.) tanto minus fpei fupereft, fefe ex invicem explicandi, libertatemque ad producendos ca- nales fuos recuperandi , quantum minus fpatii eft in fegmento pali, quam in tota ejusdem rotunditate ; id. eít: Sortes evafionum funt in ratione magnitudinis feg- menti ad totum circulum. | Quodfi tamen interdum . in pes pangsta ligni videatur fuperficies externa, eodem id mo- ' do explicandum eft , ac de adefis parietibus rem expe- Quomodo ex- divi ($.79.). Excidens nimirum tali in loco teftacea Teredznis cutis cum annexa eidem extrinfece tenuiflima, quam reliquit illa , fuperficiei ligni lamina , aperturam format, haudquaquam a 7eredzue factam, ab eadem po- tius , mediantibus illis, folerter tectam atque impedi- tam ($.90.). ; d S.EXXXVILE " CXpmt Ieaosee Haud raro & ad femipollicem circiter latum re£ro- j gre(fum vidi Teredzuis caput , ac zutercepiam canalis Canalis ibijufto pzrfez; , terminum ejus inter- & caput , multo depre- ano hendi foZi£o zagis5, fimilique prorfus , quo de terminis canalium hamitpharicis ($. 77.) idem obfervavimus, modo excavata; , capacioremque , quatn pro capite ac. cervice intercepte T'eredzzzs concludendis fuiffet opus. - fupe ies- Tunc femper obfita probofezs elt fragmentis teflacens £s 00/4 P7" mollioribus, fimilibusque illis , quibus afperfa efle cor- pora Embryonum ac recens natarum ($. 70.), quibus- que fabricati crateres illi teftacei ($. 78.) . videntur. Quando ob'er-. Apparent interdum & eadem fragmenta in probofcidi- y: bus Teredzuum non retrogreflarum ; fed plerumque mi- - hi vifus fimul fum impeditum earundem obfervatfe pro- Quid feme"? greffum : quare non poffum non fragmenta eadem pro avideantur? 2 : fundamentis craterum teflaceorum illorum ( $.78.) ha- bere, ad quos conftruendos, de ulteriore progrefíu jam velut defperantes, ille femet accingant. Hi. SupbzoX INGX WSBEI S c : Quibus fingulis perpenfis ,. mirum amplius non vide- bitur, .TEREDINIS.MARINJZx: 3t bitur, quod, dum obfervationum anteriorum fchedias- i ma illud, de qua in praefatione locutus fum, configna- Cr Teeemem rem , Teredinem. marinam nunquam ante vifam mihi, exrahere olim nec notam , integram e palo nullam eduxerim , ve] potuerit auctor? quod ,. diífruptas fuiffe omnes ,' non animadverterim. Neque profecto , quantumlibet quis in extrahendis 1is- dem circumfpectus fuerit, ex ifto, qui tunc meas mihi largiebatur obfervationes , palo querceo , durifflimo, anfractibusque intricatiflimo, integras eduxiffet. Et, qui Qum Mou poftea intricatiores Zerzediues extracturus , cultris. ca- PH qc nales obítantes diffecando removere , ficque approxi- | mare illis didici, nunc fatis capio , quomodo , nil de obítaculo cogitans , licet quantumvis cautiffime Tere- diuem traCctaverim , femper tamen extremis fuis mu- tilam eduxerim. Quod vero iftud mihi non fuboluerit, id evidentiffimo indicio eft , tractatas tunc a me T*re- diues jam fuifle putrefaCtioni obnoxias , meque fimul a culpa, lata faltem levique, liberat. -l'enax coetero- quin fatis ( praefertim. prope membrum callofum ($. 35.) in Terediue yecenti cutis fine rupture fenfu non Quid potifümuni facile difrumpitur. Obftaculum autem, facilitatem edu- "^on ebltete €tionis impediens , maxime inde oritur , quod caudà Jeredimes , qua, flaccida madensque, levigate admo- . dum fuperficiei cutis teftáceze ($.62.), exclufo aére, | firmiter adjacet , magisque. adhuc ab ambiente .a&re eque ab aqua verfus eandem premitur , corpus extra- hendum egre fequatur, nec fequi fere poffit, nifi ad di- rectionem horizontalem , que, quum-omnia caudarum extrema ad' extimam faperticiem hareant ($.56.), per tot anfractus ( $.73.) non nifi rariffime , nec aliter fere, quam momentanea exiftit. Qui lufus puerorum , fru- ftulo corii madentis (ipfis zu2g-of treAJeert;e) exercitati, modum & rationem callent ,.difficultatem memoratam optime perfpicient. «Nil jam.'addo de remora'; quam facere poteft tefta ipfa: Zeredizs, multis in locis, prz- fertim ictibus jam probe quaffato palo; diffracta: (S. 6g 63.) Obfervationem erroneam & in judicando error fcqui debuit, 5» HISTORIA NATURALIS- 663.) , illam acumine fuo difcindens , vel in via fal- tim retinens. lta vero poft extractas , atque integras creditas Teredzues,caudarum omnium extremis, mem- bris puto callofis, cum majoribus modo, modo & mi- noribus cauda appendicibus, prope externam pali fu- perficiem, ex difruptione refiduis ( $. 56.) ,atqueibidem 1hventis, non potuerunt non illa mihi Teredzzes videri juniores, aut talia faltim animalia, ex quibus per trans- . formationem provenire forfitan illae poffint. Verba pro- pria ex fchediafmate allegare liceat (T). Neque de erro- nea obfervatione fufpicionilocus erat, quum confirmatam potius eandem fifteret alia circa T'eredzzes , fpiritu vini confervatas, eodem tempore aliunde ad me miffas, in- íituta. Nulla harum integra erat : caudae quidem ad- dite erant binz abrupte cum appendente fingulze mem- bro callofo ; fed pinnis folezformibus orbato, ceterisque tunc mihi vifis, licet non agnitis, multo firmiore, majore . & tantum non omnimode diffimili. Ad transformatio- nis negotium & iftud pertinere videbatur. r S.LXXXIX. Quum in locis palorum maxime infeftatis, ubi nil am- - s phis CD). In iisdem, fed paulo majoribus, neque tam firmis amplius ca- naliculis circa exteriores pali plagas inveni vermes, foleolis, modo defcripus, indutos, fed mortuos. Subítantix erant mollis, facile ex- ficcabilis , paulifper tamen rubicundze & carnofioris, quam vermium majorum. :Juventutem praterca fummam ad oculum demonftrabant, quafi qui vivere vix inceperant. Nullum capitis veftigium ; caudas voluifle animare naturam diceres, foleolas modo in medio, modo - in extremo corporis gerebant, qua cuti vermis adhzerentes, cum illa fimul detrahi poterant. In multis prope caudam cum cuticula pen- debant , veluti ftatim a. verme exuendz j immo & fubinde cuticula ficca cum binis foleolis reperta..Errrorem nimirum; preter pu- tredinem, caudarum adhuc membrique viciflitudo (.$. 1230.) promovit;- oislinup sdoud: | ( TEREDINISMARINJ jy plius ligni integri fupereft, vix reperiantur canales, qui non uno alterove fui loco fint admorfi ($.79.); hinc. . — in fchediafmate , ubi illam Zeredizu; a ledendis viei- Enc expere nis averfionem jam pari modo ftabiliveram , eandem non adeo ftricte obfervatam iisdem putabam a pertundendis minoribus illis canaliculis, circa externa pali reperiun- dis, quos quondam minus adultas inhabitaffe easdem, quosque nunc vacuos jam reperiri, credebam. Quodfíi; cum 1íta fcriberem , Zerediges integras vidiflem ($.88.) Communi obfer- easque altero fuo extremo femper, ac neceffario ad ex-impunoda. timam ligni fuperficiem haerere ($. 56.), fciviflem, quod canaliculos fuos quondam ingreflorios, fuismetipfis cor- - poribus adhuc plenos, pertundant permeentque , con- lecturare non potuiffem. Neque tàmen impoflibile, nec fine exemplo res eft ( $. 73.) , ita viam fepe fuam in- flexifle Teredinem unam alteramve , ut proprzum fuu 57omet corpori canalem lateraliter admar[erit , fimilique illi quam er- ^^ ^ P^ ga vicinas fervat, fuummet corpus reverentia evz£ave- rit, vel, hoc nequiens , eidem appofita cratera teflacea, infeliciter zzmortua ($.79.79.) reperta fuerit. SEC Diverfa, ut videtur , a noftra , fpecies Excell. 2Des- Teredines Des- »a4ndis (24) ratione in lignum agit. Nunquam enim aliter KE hoc, quam cum filo (4) a Teredzmzbus fuis rodi affe- rit, quod quidem filum , licét oblique lignum intrent , Sequuntur filum ftatim in progreffu fequantur (c) , nec ab eodem , nifi — neceffitate coacte, deflectant. Harum ergo Teredzutm css copfi, mutuus occurfus non poterunt nifi capitibus accidere, dantur. —— quibus quod fé invicem ud laudatus Auctor d 3 it Vitare nefcia, iminoritur. (2) Hift. de l'Acad. Roy. des Sciences. 1720. pag. 34. edit. belg. (2) lbid. pag. 36. 1l fuit toujours le kl du bois, e continue fa route em droite ligne, fi ce m'efl. quelque n&ud , óu quelque autre obffacle , qui l'oblige de fe detourner ,. & paulo poft :: $a7ais il ae perce le bois de part en part. &c. (c) Ibid. pag. 37. 4/s 9 éreient tous entrés.obliquement , pour prendre le fil des fibres. Filum ligni & noftra fequi vi- detur. Ratio apparens tig. 4 — HISTORIA NATURALIS -dit (2), confirmante idet fimili fere modo Mercar:o Juropeo (5). ln quo certe. conflictu non plane nulla juftitia, faltim jufta defenfio locum haberet ; quarum neutra in noftrarum TZeredzmum oeconomia, ubi invafio fociarum a latere , quo omnimodo inermes funt ; non nifi injufliflima videri poffet. ü i $.5X GE. yr te de Videtur quidem & noftre Zeredis; obfervata regu- lariter illa, quam de fua univerfaliter Celeberrimus Des- landes predicat , ez; filo /gmi acíio ; verum noftrae not datam effe iftam legem , nec effe obfervationem ejusdem nifi apparentem , quilibet facile capiet , qui confideraverit, T'eredizusm curvaturas, a continuis oc- curfibus oriundas ($. 73.) ; quamdiu fcilicet aequali fe- re, qua lignum intrant omnes , directione , perpendi- lari puto, vel ab eadem, quantum ad id coguntur, re- cedente, filo tamen ligni non refpondente, progredi co- nantur, momentaneas propemodum effici debere, mul-- toque, ob occupatam circumquaque viciniam , frequen- . tiores , quam ubi ad latera afcendendo, defcendendove in palo, feu, quod idem eft, filum ligni fequendo, tricis vicini: erepta fuerint ($. 95.). Hic, ob occurfus ra- riores, diutius vias fuas per lineas rectas continuandi li- bertate gaudent ; quare & , quod longiores cum filo ligni, quam contra idem excurrentes 7eredzzum cana- les obferventur ($.c2£), mirum non eft. Nolo tamen iis contrariari, qui Zeredizem libentius filum ligni fe- qui, quam contra. idem agere fibi perfuadent. Ita forfan majori facilitate opus fuum profequitur , quod propius infra expenfum ibimus. : $. XCII. (&) Ibid. pag. 36. Ces déiours penvent étre tels, que deux vers: fe rencontreront tie Bon tee, cz alors ils periffent tous deux, parceque les pointes. de leurs Cafques fe tri- feit l'une corre l'autre, : (E).l. c. pag. 302 : Men emeent in bet bouz avaargencomien te hebben y dat &y in p detrbooren snalkandereu ontimoetende ; ffergen. — MUN KT CTEREDINIS MARIN.E 5 ! i$. XC 1L. TW Pali in loco, e Teredinibus maxime excfó, prope fun- n pu d L E : t : ; Aur -Dpalu 92s dum maris diffratli corruunt, ficque primam peftis eosta? 9 B g p P tur z corrumpentis indicium dederunt hominibus maritimis, qui : gam mare turbari trabibus mirantes , ob rei novitatem attoniti , eosdem colligen- do, non diu fuerunt , quin cognoverint hofpitem, tanta iis mala caufantem. In ipfo autem fracture loco.Ifhic maxime - fupra omnem imaginationem exefus palus, & , amiffis "95 circumcirca notabilioribus fui plagisexternis, que omni. contiguitatis fuz cum medio ligno nexu cuniculorum infinita multitudine privata (.$. 76.) , avelluntur facil- - lime, conicus fere eit, Zeredzzzbus, ubi tantopere exe- Ac fereconicus; fus eft, vacuus, ibique in fruftula fepe exigua, ob tenui- ' tatem parietum ($. cz.) ifc fummam, friabilis. Pani porofitfimo ingeniofiflime locum hunc comparat Celeb. Rouffettus (2) , feu bifcocto adeo oculatiflimo, ut dis- fectus vix tenuiffimos monítret parietes. : $. XCIII. i Reliqua pars pali , a qua diffraCta fuperior , ad duo-Psrspi finde decim & amplius pedum profunditatem , fasdo marismanen. — mfixa manet , nec modus eandem, a fuperiore jam fe- j paratam, in lucem protrahendi. Cupiditate tamen , o E in hanc contemplandi, accenfus, dum illic locorum mora- - - bar, palum parte fua fuperiore cum inferiore, quantum inveniri poterat, firmiter adhuc coharentem (plerique autem, in futuro fracturz fuo loco jam graviter lzfi, fu- perne attacli , vacillabant) totum extrahendum curavi. Inveni in eodem locum , a Tered;uióus maxime infeíta- à tum, (4) Obfervations. &c. pag. 22: E: le dedazs re[femmbloit a. certain pain tris leger, ou plutót aux bifcuits, ou lom trowve tant d'yeux- en les coupant , qu'il y a à peine un. tminsa paroi entro duux, j po 5 HOBSETIOTRADAA ONLAUT D ROA E IS Locsfuue tum, quo, fi in mari manfiffet, .diffraCturus palus fuis- paifra&uz. ^ fet, ad palmi minoris circa altitudinem fupra fundum Quousque infa IDATis. Ad femipedalem circiter infra eandem profun- fundum mats ditatem , nec ultra TereZzges adhuc palum exedentes 19955!" deprehendi, reliqua hujus parte , qua 14. circa pedes longa erat , integerrima , Teredzz:zbus intacta. ldem quoque omnibus, quos harum rerum cognitione pollere putabam , expertum fuiffe, fumta informatione, com- Dfadimim5péri, Omnium ergo palorum, ad modo affignatam a am Sls nequi, fundo maris diftantiam, diffractorum, moles illa inferio- res infixze permanent, nullo amplius artificio, nulla vi extrahende, quippe quarum ex fundo maris adeo fere nulle prominentig , licet iisdem fub aqua approximari poffe fupponatur, quum plane fint a ZereZzzzbur con- fumpta, vim nullam , qua tamen fupra modum enor- mis ad opus hocce requiritur, patiuntur. : B.V. Q;doinfeàioni, ^ Semper fere coztzuua ferie confumptos. obfervavi pa- Jos, nullis fere inter loca corrupta , relictis intermediis integris, in ipfa autem corruptione grad4s atque pzo-. portionem quandam , quz talis eft, ut in fepe memo- rato fractura loco ($. 92.93.) maxime exefi pali fint, decrefcente continuo , pro ratione altitudinis hujus, canalium multitudine , donec tandem plane nulli repe- Erinftafundum flantur. Eadem illa imminutio , vel in parva illa di- mars oberva-. ftantia infra locum infectiffuüumum (($.93.), usque dum Pus fub fundo maris plare ceffet , fenfibilis jam obfervari Exceptio a re. poteft, Accidit tamen interdum , licet id rarius , ut gula. altius paffim ad hoc, vel illud pali latus, plagam certam Teredimes occupaverint licet a coeteris non omnimode fejunctam, tamen non, ut communiter , quaquaverfus proportionis modo laudate rationem referens. $S.:X CM d An differentize COR ad Ziguorum fpecies attinet , uu/Jam fere ca- ieeüceieno- rundem dzfferemtie rationem Teredo marina habet, li- habca/Tercdo? tum quodcunque mari commiffum , equali d ca uro- 7TEREDINIS MARINE 7 furore.. Narratum tamen ab homine quodam littus ha- bitante teneo : infixas mari a fe, oneri , nefcio cui, fuftentando , varias, ex diverfis lignorum fpeciebus perticas omnes a TereZ;uzéus fuiffe corruptas, excepta unica ligni fraxini, quam intactam extraxerit. ; $. XCVI. Neque magis ipfius lignorum f/gzrz , zagmitudinis,f^n qum fgi- vel f£tus diverfitatem ullam Teredo mariua attendit. Ita » mos. fiue enim palos, naves, trabes anchorarias, vimenta , per- —— ticas oftrearias, ligneas denique merces, quas recenter advectas , ne ficcitate findantur , mari confidere folent lignorum mercatores, equali aggrediuntur , perfodiunt- ue appetitu. 1 $. XCVII. Ligna, qua non nifi fluxus tempore mare alluit , Quz ligna in- quaque iterum refluens deferit, Teredizibus intacta ^ ** ms manent, nec ex multis, quos talibus infixos locis vidi, palis , vel unicum obnoxium illis expertus fum , quod idem poftea , facta inquifitione , ubique pari fe modo habere deprehenfum eit, ut adeo non a//zviozezs (4) Aluvionem ma- folum maris, fed & eandem cozffestem , nunquamque '$, cmntnem intermiffam Teredimis marine natura repofcere videa- —— tur. $. XCVIII. S Quodfi quafiveris, ad quamnam /£ztuZzzez palos Ad quantam | occupent, eosdem rodentes , 7eredzzes, iftud ambulato- ra pali rium effe, nec ad certam diftantiam limitatum, com- 3 peri Vidi palos ad duorum triumve , alios ad fex vel octo pedum & amplius, a fundo maris, altitudinem Zerze- dinibus exeíos , pofita nimirum refpondente maris illos ambien- (a4) De hac ita Cl. Maffzetius : Recherches &c. pag. 41 : Chaque pilier eff d'abord jiqué, mais dans la [uiteal eft. tout percé jufqu'à ia hauteur de l'eau , c'efl à dire jju[qu'à l'endroit , ou elle peut. atteindre , lorsque les vagues vienaenz. fe brifer contre. les Digues. Tout ce qui efl znonillé ez bumetlé dans uu pillier, fe trouve criblé; tont ce, qui efl à fec € an de[fas dela yortéc de Veaus m'eft point endommagé. $1 Extus üntus; Diffenfus alio- rum. A $ | HISTORIA NATURALIS ambientis elevatione eademque conftante , quam qui- - dem , quoad infectionem lignorum , non tranícendunt (4$. 97.), vel, quod perinde eft, fupra quam foramina illa ingrefforia in fuperficie palorum externa cum pro- minentibus tubulis non obfervantur. Non tantam, imo nullam amplius, videntur elevationis aqu& rationem ha- bere, quoad canalis fui, modo principio fuo aquis im- merfi ($.57.), in ipfo ligno continuationem, & repertae nonnunquam funt , directione cum filo ligni parallela, in palo perpendiculariter afcendentes , fupra elevatio- nem maris propriaque canalium fuorum circa extremum orificia, Teredises. Contrarium quidem loquitur 7er- bale Infbetiorum aggerum «Drecbterlandie (a), qui Tere- diues ad elevationem fluxus marini confuüetam im palis a[[furgere, buc vero ventas lignum oblique pertundere, indeque, elaborato novo foramine, ad imferiora pala ite- zum tendere referunt. Verum meque voluerint Viri graviffimi ea, que, aliud agendo, de 7eredzzz» natura "Obiter & levi manu attingunt , tanquam exactas de ea- dem obfervationes venditare. Cum ipfis tamen loqui vifum fuit Clar. Rezffetto , & commentarium addere, &, velut re ipfa explorata , quod infra fundum aggeris JTeredo marina defcendat ,1nter cafus rariores numerare & mirari (/). Hoc, quomodo, & quid de ipfo experti fimus , fupra ($. 93.) indicavimus ; idem non rarius , fed femper & abfolute fieri rationibus infra evictum da- bimus. Quam vero difficile fit, experientiis de codem | quid L (2) Quod habetur in Curfore menflruo: Maendel. Poftryder. J. c. pag. 465. . (&) Obfervations &c. pag. 23. edit. »dze : — Il smozte de cette smaniere dans les pilliers «qui font plantes, dams la waer , ju[qu à lbauteur , qui eff ordinairement bumettée par Keau , mais il me paffe pas plus baut ; alors il fait wm crochet, cz retourne vers le bas. On ez a 1rowvé quelques uis (ce qui efl trés rare ) qui auoient aia[i perfé je[qu'au def- fous du rex de chauffée, €v qui étoient long de trois pieds ;. mais dans les perches ez. autraz He courbe borizontalement , ils percent d'un bous. à l'autre, parceque tont le bois- € SAID e. A ERANT DES XM TEREDINIS MARINA E quid addifcere, ne dicam, cafus determinare , ex fupra allatis ( $. cit. ) conjicere licet. XCIX. ; Nec magis determinatum certumve temps eft, quan- TERM to fcilicet ad perforandum atque ruine dandum palumqii? — Jeredines opus habeant. Quam fibi longum ad iftud fumere poflint, velintve eedem , ad nos parum refert; quo id breviffimo peragere poflint foleantque , iftud ipfum eft, quod nos proxime tangit , cujusque przci- puam rationem habeamus, opus eft. Atque hoc mirum in modum breve novimus. Exempla refert Curfor zen- Jiruus (a). Nos, premiffis quibusdam hujus eque ac proxime precedentis ( $. 93.] quaftionis folutionem , quantum inveniri poteft, dare conabimur. SE. Ligna, qua in maribus noflris inveniuntur , ibique EM [oe D UL ULTIO experiuntur , quantum quidem re- iorum fpecies? fcire potui, maxima ex parte funt aut 4Zercez , aut abietina,aut algea: equaliter omnino afficzuntur ab il- An equiliter a£ lis, quae eodem prorfus in omnibus modo oeconomia "?""* fuas inftituunt. Neque enim, coeteris paribus, fpeciem ligni alteram magis, alteram minus Teredo exedere de- prehenditur. Quoscunque enim palos , quorum, fpe- cierum ligni enumeratarum , centenos aliquot vidi , in loco fracture ac circa eundem, ut & paflim altius, ex- ploravi, omnes & fingulos equaliter, ad parietes usque tenuiffimos ($. 76.), excavatos, atque ad parem gra- dum, ut amplius nequeant, coeteris paribus, exefos - 2. inveni. (2) Maandelyke Poftryder. 1. c. pag. 468 : Ez dat bier ip t E. «vel te lette AAt » 15, dat een vervallen booft ef [lerketting ia "t laaft van Auguflus uytgebaalt , aam "t oude [7 Aelfs in "t bewerken ,/ aeen kwaad is bevonden , en. dat bet end daaraam volgende , "t welk avas blyven ff flaan., »s (die 12 Decembris) zez eenemáaal was deer- - kmaagt. Et paulo poft de eodem die : De ziewwe Krebbingen en. Paalen voor Dyk aaz : de Tu vry w4t erger bevonden , als by de eerfle vifitatien van dem 1 en 12. No- vener. D! Dffenfus alio» rum. Differentize ap- parentia expli- cata. Ubi primum apud nos T'ere- do detecta? Ligna abietina tardius correpta, citius tamen exeía., AMaffuettuis aus datus, ó0 HISTORIA NATURALIS inveni. Hocce plane non convenit cum relatione Mer- curii Europei, quilignum alneum multo vehementius preffiusque excavari, quam querceum fcribit (24). Aft quid fummo gradu majus exiitere poteft? Additibidem, quod magis adhuc citiusque, quam ligneum querceum, affici alneum deprehendatur. .At quam iftud demon- ftrare difficile fit, forfan non percepit. Neque tamen omni verifimilitudinis fpecie res caret; fuadet & natu- ralis ratio , Zeredzzes lignum abietinum alneumque ci- tius, quam querceum , quod durius multo exiflit , te-- rebrando vincere poffe. Nos, ne plane nihil dixiffe videamur, noftro modo ex ipfa Teredzzzs in lignis oeco- nomia differentiam in perforationibus illorum vifam ex- ponere tentabimus. ; $; CL Ad littora maris extrema primo, poft fenfim ad pro- piora , detectas noviter effe Teredzzes , conítat. Illa autem palos plurimum querceos, hac maxima ex parte abietinos, pauciores alneos habent , adeo , ut in his terris lignum , quod ZereZzzuz furorem primum ex- pertum eft, querceum fuerit. Quum ergo ligna abie- tina eque ac alnea licet tardius correpta, poft aliquod. tamen tempus equali, immo majori vi confumpta con- fpiciantur , inde quidem citius eadem , quam ligna quercea rodi , concludendum videtur. ldem ad ocu- lum commonílrans obfervatio de diverfis ligni fpecie- bus unius ejusdemque navis , inaequaliter exefis legitur apud Cl. Maffuezzum (b). Porro, quodfi oPIEPvSME pali (a) l.c. pag. 298 : Men heeft een. gvoot onder(cheit. aangemerkt 3m bet doorvretten van bet eiken of greenen bout , wordende bet laaffe ongelyh ecl meerder en eerder aangedaan en eok noch "veel flerer em dicbter by. smalkanderen. vam de. wormen doorvreeten , dan bet: eerfle. &c. . (4) Inverfione Obfervationum ipfius belgica (wetenswaardig onderzoek) in addi tamentis. pag. 175 : Ik beb waargenomen , dat aan eem en bet xelfile [cbip, de wurmen een ongelyyke:grootbeid badden , daar xe tocb naar alle gedatbten to gelyk im gekommen zullen Ay". Want by voorbteit y van de kielot de laflfirook 100 , dat is deoppervlakte idt aO HANE Te elf AS F ftris h.l UTEREDINIS MARIN X&. 61 b pali in ftatu collapfionis, atque cum abietinis alneisque Qucelb quo: conferantur quercei , nunquam ad tantam a fundo ma-si sop. ^ ris altitudinem hi , quam quidem illi perforati, neque tot Teredinmibus occupati obfervabuntur. Regulariter id altero tanto differt: At nec hujus difficile ratio per- Cos ratio rei: cipitur : Scilicet in quercu lentius rodentes, difficilius '' ex fe invicem, fupervenientibusque continuo novis, ex- tricantur femel implicite Zerezzzes,locumque, quanto concluduntur minori , tanto ipfum excavant compres- fius, tantoque eo ipfo citius pali firmitatem infringunt, qui corruit, antequam ad notabilem in eodem altitudi- nem afcendere 7Te*redizes potuerint. In abiete autem & alno expeditiores ZereZizes felicius ex fe invicem explicat, citiusque progredientes , palum & in altio- ribus plagis exedere poffunt ,-antequam adeo conclu- dantur inferiores ille, ut omnia illic ad parietes usque excavare, ficque infractionem pali accelerare opus ha- beant. Accedit, quod littora, palis abietinis alneisque Littorum inz- munita, profundiora plurimum fint illis, ubi eidem (nerequas profune cei habentnr. Ex quo non poffunt non Teredizes am- |. pliorem nancifci intrandi verfandique campum ($.97. ) EL in illis, quam in his ; adeo , ut prater rationes modo evolutas , fepe ob exiguam maris altitudinem conti- nuam (nam ea requiritur ($.27£.)) accidat, quod ne- queant altius Zeredzgióus infici pali ( $.c27.), quodque, quz in iisdem latent, exiguo fpatio circumfcripte, fu- pervenientibus continuo novis , velut oppreffz intricari inter fe omnes ( $. 73.) , ficque labem pali accelerare debeant. Neque tamen ex omnibus hifce , vel horum Null inde,quoad : AUS ; INN D s ; PENIS UNS : gradum infectio- ullo fequi- videtur, fortiori ue perforari atque rupe SoBfe Quer. fers , en "wel mee[t maar. de oppervvlakte , awierden ze qeuonden van eene grootte.. Nu was de gebeele buit van het fctip Eikenbout, zonder Dubbelbuit ; maar bet Roer , dat vam Gree- menbout was, wds zoodaazig doorgeseten , dat het beeter maar een groote Zeefpons , dan zaar bout geleeks en de Wurm was fchierlyker , eu meer dam eens zo groot. en ak gewore D». " - In quo proprie d:fferentia con- fita? Tn quo ligno fi- lum. magis fe- quatur T'eredo , quam in alio? Et ratio, 62 HISTORIA NATURALIS abietem alnumve , quam quercum ; tantum abeft, ut fere contrarium ex demonitratis eluceat, quum fcilicet ideo demum citius pali quercei, quam àbietini alneique concidant, quia in breviori fpatio preffius quam hi ex- cavantur. Alffertum itaque Mercurii Europei reCüfi- cando, in eo omne differentiae exeforum momentum reponimus ut palos abietinos alneosque 24 majorem re- gulariter eZzztudzzem corruptos , ac pluribus Teredini- bus fcatentes obfervari , quam querceos , compertum fimul atque rationibus modo allatis evictum agnofca- mus, cul, fi vis, adde , quod expeditzus illos, quam hos rod; , fuadente fumma probabilitate, conjiciamus, neutiquam vehementius preffiusque excavari, citiusve infici ($. 100.). Unum adhuc addo ad illam de nave obfervationem : nimirum attendendam velim differen- tiam figure lignorum ejus , ab illa , que palorum eft, atque , que exinde non poteft non oriri in ipfa infe- &ione ($. 72.) perforationeque ($. 73.) , illorum ab his diverfitatem. Quin velin ipfis navis memorate li- gnis, corpore, puto, ipfo, & gubernaculo differenti ,. ut illius, fic & hujus ratio non negligenda videtur, & quum praterea Tered;zes (quarum ipfarum ex lignis differentiam ftatim uberius exponemus) in ligno abie- tino duplo & amplius majores repertz fint illis in quer- ceo , quis non videt , fi vel nulla foret alia differentie ratio, altero tanto & amplius ab equali earundem nu- mero exefum magis apparere debuiffe gubernaculum; quam ipfa navis ? dus $. CIL Ex eadem quoque ratione eft , quod lignorum abie- tini alneique Zered;zes magis, quam in quercu ad fpe- ciem Celeb. 5Des/azdis , quoad canalium fuorum dire- &iones , accedere , id eft, cum. ff]o liguz xodexe. (S. 90.) videantur; nimirum, non adeo inter fe intricate, non funt tam frequentibus curvaturis obnoxie , fed. diutius in linea recta, quam quidem in ligno querceo;. progredi poffunt ($. 91.). | $. CIIL TEREDINIS MARIN E. 65 $- CPLE Quin & ex his iterum ratio elucet, cur difficilius ex Ex quo lino lignis querceis integre extrahantur T'eredzzes , quam RU Lue ex abietinis alneisve. Quippe, quo plures breviores- Et ratio. que canalium anfractus funt , eo plura exitus dantur obítàcula , eo facilius Zere4o extrahenda difrumpitur ($. 98.). T PMRTH : ; $. CIV. Ad Offa ligni delata Teredo mariua regulariter ea- Quomodo ra- dem, canalem fuum incurvando, creugoferpzt 5 verum j275 onu & exempla haud raro o/ffasm perforatorusm (4) miratus Teredo? —— fum in abiete aInoque pariter ac quercu, refinofiffimo- rum tamen in illis , in hoc profecto, ferrum inftar, du- riffimorum. $9. 4G ME Jam vero ex narratis (maxime $. 95. 96. 99. 104.) Ligna Teredini: cuilibet liquere facile poterit , ligna Teredzuzéus marz- M EU 27; obnoxia non effe talia, qua aut putredine corrupta : fint, aut vetuftate anteefa, fed eadem recentiflima , for- tiffima, atque duriffima. $. CVI. Quemadmodum & ligna fub aqua indurefcere com- muniter creduntur, ita , fallor, aut in quibusdam ligni quercei fruftis7 eredznba.s obnoxiis,ferro quolibet duritie non fecundis, haud obícura-velut pezrefaétfionis iuceptg Perefi&tionisin indicia notavi, confirmante idem fono ex percuffo ligno, liénorvetge lapideis magis, quam ligneis corporibus , naturali. Po- Copicttur. terit nimirum vifcofitas maris talia cauffata fuiffe , atque ipfe quidem vifcus, poftquam particulis ligni fe infinua- vit, coagulatus huic petrefactionem quandam induxiffe. Tn ligno tamen abietino alneoue nil horum detegere ad- hucdum licuit. $.'CVIL (4) De his ita CI. Maffuettus ; Recherches. pag.23: S'ai.méme vé des onis d'pon dursie exiraordinairty qui &teient entieremens criblez, pla aero n 64 | HISTORIA NATURALIS $:CVIE. Ad oietum TE: Quoad Teredines ipfas, earum quidem fitus , figura, redinum ex di- € parfes in enumeratis lignorum fpeciebus differentiam - Ud di nullam monítrant 5 nifi forte hanc , quod in abiete & Quoad molem. alno z7470res ut plurimum , Zozgzores faltim cernantur quam in quercu, quin & quod , prout modo notavi ($.102.), magis in illis, quam in hoc yzxza fium ligni operari videantur, quorum fingulorum ratio non pote- Oen icu rit amplius in obfcuro effe ($.85. 91.). Puto preterea conülleniam. illorum lignorum Zeredzzes communiter apparere cor- pore ZebzZores , tenerioresque ,, quam quidem he ex lignis querceis , qua zeóuffzeres , firmiorisque confi- ftentie (fiqua iis corporis firmitas confiftentiaque tri- Quoadodorem, bui poteft) deprehenduntur. Odor ipfe earundem, qui haud parum cum Oftrearum illo ac conchyliorum aliorum commune habet , multum ex odore ligni, vel quercei , vel abietini, vel alnei, cui infederant ipfe, mutuare deprehenditur. (.$. CVIIIT. Quod cooem Quoad colorem Teredines ex diverfis lignis infigniter maxima. difcrepant. Et partium quidem internarum colores , Iuefino?" — eon afficnati eidem fupra funt ($$. 26--31.) , in omni ligno, coeteris paribus, iidem funt, in querceo tamen multo cernuntur , quam in lignis binis aliis, vividiores; &, qui in abietino ex /z£eo/? , queque in alneo ex pz7- e Àido, eadem in querceo ex f4fco albicamt , rubent, Ut15, flavent, atque zagrzcant. Cutzs, qua pellucida eft, ac colores inteftinorum transmittit (.$. 5.) , in abiete & alno ex luteolo & pallido , in querco ex fufco cinerea eft, magis in illis transparens , in hoc opacior videtur. Membri oos, P arl fe modo res habet.cum zegéro cal/efo, eque ac Cervicis; cervice , partibus quippe, reliquis, magis coloratis ($. 4. 25.). : S CUN PO Mum eer Maxime przeterea fpectabilis differentia eft in cogebzs uiuit caput munientibus ($.2.21.). He Teredinum ex abiete alnove TEREDINIS MARIN JE 6$ alnove candide, ac fere perlacez , flriis punctulisque ex lutido pàállidove cineraceis infignite funt ; in illis ex quercu fere tote lutee , flrias habent & puncta nigricantia, interdum nigerrima , afperfis infuper haud raro maculis paflim intervirentibus. De externa con- . charum fuperficie convexa loquor, neutiquam de con- cava interna, qua omnium aque candida eft ; ac per- Jlacea ($523.). ; $. CX. Simili fe modo res cum pzunis füleeformibus habetPinsarmm folezz ($.35:), qua in abiete alnoque anterioribus fuis parti- formius. bus ex pallido flavefcunt , in quercu vero flavidiffime funt, manentibus tamen partibus pofticis , qua ftylo affxe funt, ftylisque ipfis, utrinque candidis ac perla- ceis ($.ezt.). bor GS C X E — Neque minus Zeffaceum , quod Teredznerms ambit, zz- Tubuli teftaceis volucrum. (8.62.) lignorum differentia afficitur. Ipfius in abietino aeque, ac in alneo fuperficies convexa, qua lignum tangit , externa , perpauxillum ad flavedinem tendit; in querceo vero tota flavida eft , aut flavedine faltem notabili confperfa ; fuperficies interna concava, que in illis femper candidiffima, in hoc , ubi recentis- fima eft, Iuteola apparet, nec nifi exficcata demum , ne- que vel tunc femper , albidefcit. : GUASCAEXITTE, 7 eflaceum ittud cratereforme,quod Teredzuis faciem Criteri ; incarceratam antejacens cernitur ($.79.), saque ac fragmenta Mla £efflacea, que probofcidibus velut afperfa Fragmentorum: fxpe vifuntur ($. 87.), luteola funt. in ligno quérceo , 3" teflaceoruny quum candidiffima eadem in abietino alneoque depre- hendantur. $: GXLELE In pzZZs , atque Eméryonibus ex ovo erumpentibus Pullorum , ipfo: : : EE *anxerlunque Embrys ($.70.), eadem, que de corpore ipfo, conchis, pinnis gri. foleeformibus , teftaceisque: fragmentis ($$. 109. 109. I IIO, 46 — HISITORFLAONJA TI/R/AT/I S IIO. III. 112.) diftincta funt ; pari modo, pro ratione ligni, cui infederant, diverfa obfervantur. Dp SOLVE Quum in canalibus, 7 eredigzbus evacuatis, nil ex ma- teria ligni reperiatur ($. 68.) , certum primo intuitu Ligna non cxa- apparet , Zeredzzes non folum lignum excavare, fed & nur oum ftdewsdem omen, fubflantiam abfumere , ficque , miro Demonítraio u- compendio , dum nutriuntur, fimul fibi domicilium feror parare. Evidentius adhuc idem ex differentia infigni Teredinum, pro diverfitate lieni, cui infederant, modo explicata ($$. 108--113.), evincitur. Quod autem ex fubftantia ligni ifta earundem varietas originem trahat, nemo facile erit, qui in dubium vocaverit, tanto mi- nus, quanto varietatem in Tered;ze vifam, differentiam lignorum non fimpliciter fequi , fed & ipfi abfolute fi- millimam, eandemque omni repeétu metiri ,.certius eft ( $. czt. €9. $. 107.). Quomodo vero hzc ita fefe habere poffent, quodfi non in fuübftantiam Teredzuzs lignum ab eadem rofum cederet : nam. non adeo. ab. invicem orae diftant, diverfas T'eredizes foventes , ut ab illarum va- rietate repetenda fit differentie hujus ratio , licet non. defint exempla Conchyliorum pro varietate- littorum colore variantium. De conchylio purpuram vehente exemplum largitur Ill. $z/mafius.(2). | Sed. nullum am- plius dubium reftat; poftquam, inuno eodemque littore, ligna fepe enumerata omnia, Teredigzbus obnoxia; diffe- rentiamque fingulorum aflignatam, obfervafle licuit. $. CX V. MEE . Semper & indiffolubiles ligno Teredizes marine in» exillunt; nusquam Zéere per mare natantes inventa. oc Hop [i (4) Exercitat.. Plin. in. Solin. p. 193.- b.-D. eL T.EREDINIS MARTIN 67 Hofpitium mutant nunquam, pontove vagantur, Neque catervatim percurruut equoris undas , Alternantue imas Ponti, curruntve per equor. Quodfi tamen aliquando unam alteramve, vel fruftula Quomodo itu laceratze, mari eduxiffe; aut ad littora appulfa, vidiffesomi? ———— contigerit , cadavera difruptarum cum notabili ligno- rum excavatiffimorum portione, ab integrioribus avulfa ($.92.), eoque thecis fuis denudatarum, fluctuum de- inde vi lignis ereptarum , neutiquam rare immediate incolentium , exempla habenda. D $. CXVI. In externa palorum vel recentiffime extractorum fu- An quid ad Te- perficie in ipfo littore maris omni applicatione, come M rA vecchio fartor fa nella cruma, oculo non folum nudo, fed verte? & armato, quafivi, num quid ifthic reperire liceat ; quod 44 Oeconomzam Teredzuum marinarum pertinere ; videri poflit : At fruftra! Balanis paffim ,; mytulisque Quid iihic in- appendentibus obfiti pali funt, & optandum foret, ut ^. toti iisdem femperque contecti manerent ! Negarent ifti Teredinibus acceffum, palosque ab omni injuria defen- derent. Lepidum praterea occurrit animalculum exile, : incurvum, fubviride, rubris notatum maculis, quod a fal- tario fuo inceffu S?rzzgert;e ; aliis $e vocatur, exhibi- Animalculum tum in naturali fuo fitu Tz2. IT. fig. 9 , auctum vero ac Y!ee Sprinsertie in rectum extenfum fg. ro. Lignis, ex aqua extracts, Et hoc ligna ro- catervatim infident, iisdem rodendis occupata ; at fu-4'- perficiem folam fibi vindicant , nunquam ad interiora Ec quomodo? penetrantia , teftantibus id ipfum non folum hominum maritimorum affertis, fed & canaliculis , quibus fuper- ficiem totam lignorum quorundam cinctam vidi, dimi- diatis tantum , iemicylindrulorum inftar apparentibus, mare verfus hiantibus , atque cum filo ligni quantum ob 1mnutuos occurfus fieri poteft, parallelis. EIorum ani- malculorum illo in fg. 9. majori nunquam. multo fze- l2 pius é8 HISTORIA NATURALIS pius minora,atque, quz oculo ar mato vix difcerni po- terant, obfervare licuit. S.CXVL zm Quid Ge Ita pari modo fpe mea excidi, quam foveram, fore, dum marszeper- Ut: CM Ca palum, fupra fundum maris jacens via quid, tum 2 ad Teredimem marinam fpectans, detegere poffem. . Li- : cet enim variis temporibus, diverfis in locis, "materiam, iftiusmodi pa/os ambientem , e fundo maris haurire ) jus- - ferim, nunquam tamen adeo mihi licuit effe felici. ut quicquam exinde, mea referens, fuerit productum. 05 o S, GUN VULET. | An via tose- Neque meliorem fucceffum fortiebatur conatus meus Ki DU de educandis , atque zm palo-confervandis vivis Teredi- Conatüs auctoris. P7, : Portionem fcilicet pali, iisdem omnis magnitu- dinis, vivis, tubulis prominentibus, refertiffimam, aquae marine commifi; & naturali,& artificiali; corpus pali in rotunditate fua integrum. reliqueram , ut tanto me- lius conclufe , tantoque minus interruptee Zeredzges fritusfacceffas. inexiftlerent : Verum , quantumvis frequenter adfufa aqua, vix per triduum fteterant, quum, nullis amplius tubulis propendentibus, mortem omnium fufpicatus , diffecto palo, non mortuas folum , fed pues maxi- mam partem , reperirem , vid. Succeffumque artes non babuere mes. .— Major Rouffetti Tfthac in parte, me felicior, Clar. Rozffettus Teredines- dexteritas, ; 4 : : Ps É E marinas in mufzo fuo absque difficultate nutrit, nutri- etque ad dies usque caniculares , vivas (2), quo modum Quid deca fh earundem pullulandi , quod ait, variis obfervet anni nendum 2 temporibus (2). De his, quum primum in editione: obfer- (a) Obfervations &c. pag. 20 : Dazs wótre Cabinet , ou mous les mourriffons avec foin, (lege fog. & pag.27 : Pour moi momrriffant de ces vers dans um. morgeau de bois dans mom cabinet. (b) Ibid. pag. 13 s D'autres , que je mouris encore. CE pour dlferve leur ti. miere de palisler dans la Jaifom, 3 TEREDINIS MARIN JE: 69. L| E z " E obfervationuri priori ealegerem,optimum,quod cogitare poteram, hoc erat, quod, aut excidifle Viro CI]., ficut exci- derunt plura feftinanti , crederem, aut credulitatisipfum plebeculé, aut àuctoritatis proprie, gradum experiri vo- luiffe, fufpiearer. Speraveram; fi quibus forfan, quas, cum diebus canicularibus nafcituras, promiferat, obfervationi- bus fecundis orbiserüditus a CI. Viro bearetur,aut cor-- reéctumiti, ficut in editione Obfervatiotnum fecunda cor-- recti alii funt , & hunc lapfum , aut experimentis illis, ad fatietatem fumptis, tandem finem fore. Verum aliter evenit: nam propofiti tenax Vir Cl. vel in ipfa prafa- tione editionis fecunda familiaritatis fue cum T'eredz- ue marina domeftica & contubernali mentionem de no- vo injicere non dubitat, ac tantum non pr&cife, quo-. modo valeat, nuntiare. Quam foret hoc egregium pro re oeconomica ;, quamque lucrativum. oftréarum con-. chyliorumque "quorumlibet venditoribus inventum ! Quantumne deberent hi Teredzz; , qu& conchylia per annum & diutius in mufzeo viva confervandi methodum: invenire docuerit! Quidni accurrunt , fi mica ipfis. credulitatis fupereft, ad abíftrahendum tantum , tam- que lucrativum negotiis fuis , artificium , quo jam impo-- iterum oftreas, mytulos, & quacunque demum libue- rit, conchylia alia, usque dum divenderint, viva con- fervare , atque fefe necefílitate , eadem , fibimet ipfis. invifa, ubi diutius fervare nequeunt , depafcendi exi- mere, ficque odiofas delitias cum lucro uberrimo per- mutare, addifcant. Quantum ad me attinet diligentiani ' adhibitam commemorare; at irritum fimul eventum fa- teri ingenue , melius , puto ; quam publico magnifice- imponere , conveniiffet. TE j $. C XIX. Ligna, Teredinibus plena, ubi aut € mari ad littora Quid de Teredl- projiciuntur,aut alio quocunque modo ZereZéz jacent, im odore. iuo putrida zufetfa. varia. ,; predis ejusmodi invi- Java ls gilan- Polit. Mufcarum vigi- lanta. Vermiculus mu- feas, Macrob, A:ccurate ab au- €lore defcriptus. Quo cafu ? Ejusdem trans- formatio. ícribo (4). Vermiculi hi, peracto opere, ad quictem j);. HISTORIA NATUR ALIS gilantia, zzVztant. nter ea foecundiffima , confpur- cans fuo fingula femine, STR : —— Jfitiensque cruoris Mufta vemt, fümmaque probofcide mordicat artus. Ex hujus deinceps ovulis, fafciatim per omnes canalium anfractus depofitis, viginti plus minus horarum fpatio, vermiculi, detracta pelle, que proprie ovuli cortex eft, prodeunt, qui per aliquod quidem tempus compacti manentes , mox tamen mole mirum in modum accreti; atque | Wien pariter grefff per opaca viarum , quicquid Teredzmum in ligno reperitur , magna rapidi- tate Zevorazt. Accuratillime vermiculum bunc, ejus-. demque actionem in fchediasmate meo detcripfi, quip- pe qui de inveniendo vermiculo mufca in ligno re- - center, ut putaveram , mari extracto , non cogitans ,. majora de eodem tunc fufpicabar. Defcriptionem ipfam, qualem tum ejusdem. concinnaveraim , infra pagina ad- fe. (à) Fig. 15. (hic Za0. IT. Fzg.x1.)) exhibet vermiculum vi- vaciffimum , album:,| pellucidum , & veficae pifcinze non abfimilem fubftantia. Eundem microfcopio vifum commonttrat Fig. 16. ( hic Fg. 12.). Ex undecim vel duodecim componitur annulis ,, qui a parte vermis ÀÁ , quam ad interim caput cjus vocabimus , ad penultimum usque in B. conrinuo crefcunt magnitudine. Ex minimo annulo in À , quotiescunque in actione vermis eft ( raro autem quiefcit ) duo profiliunt cornua C. C., ejusdem cum verme fubttantize, quae ad lcvem attactam more limacum introtrahit , qui- busque vclut recognofcendo, modo huc, modo illuc 'errat., ac, fi vel! rimulam aut minimum foramen inveniat ,. ftatim. in. iftud. penetrare. i omni 2 OUTGESROÉDOINISOMAREILDNUES — 5t fe componunt, paululuimque contracti, rubefcere inci- piunt, abhinc; rubore femper adaucto, nympha& tandem : invo- ómni vi cotiatur, adeo, üt, inferto jam cum cornulis minimo annulo; toto reliquo corpore in altum fublato, infiftat, &, velut v1 ex omni- bus annulis quos ab B. incipiendo, usque ad &, minorem ex majore, vclut ex vagina, magna femper vi protrudit, in cornula fua con- centrata , in iftad foramen agat. Alioqui Vermiculorüm ipforum 3&bio. in continua fere totius corporis circumvolutione confiftit.. Ul- timus annulus in D , qui pcnulumo minor eft , & qui in hunc, motum fuum exferente Verme, totüs fere reconditur, in circu mfes rentia fua E. E. E,, aeque ac in ultima eum terminante füperficie F, in G. G. munitus eft cornulis itidem. ex vermis fubítantia , modo pluribus, modo paucioribus, quas & iterato introtrahit vermis, pro- pellitque. Licet elevara paulisper ocülo armato fefe offerat fuperfi- cies ea F , nudo tamen oculo afpe&us Vermiculus non abfimilis cono videtur truncato. In eadenr fuperficie. füpta ejüs medium ih H.H, Fig.:5. (hic Fzg.rr.), nudus oculus bina videt puncta lutea, femper in verme, quantumcunque contracto, confpicua; Puncta ifta leviter, atque digitis a callo ominimode liberis, atta&ta, mihi aliis- que pluribus , duria & acuta videbantur. Otculo vero armato jam non duo amplius puncta, fed duz punctorum triades binis colliculis; ex ipfa vermis fubítantit in eo Joco eminentibus, velut impofiu, conr* parebant J. J,. Fig. 16. ( hic Pg. 12.) Neque, magisaucta, puncta amplius erant , fed quafi fab fubfufcz, flavis in medio lincolis im. fignitae, nec zequaliter diftantes, fed bipze infimae fibi invicem vides bantur propiores , fuperiore ab his aliquabtum remota , prout exhis. betür Fig. 17. ( hic Fig. I3.). Ceterum. quum pellucidum. fit vermiculi corpus , nudis oculis confpici. poflunt ejus inteftina , quz cum annulis-5mul.celerrime.moventur, quaque per corpüs, modo luteas, modo. nigricantes ftrias, modo & velut fumme alba fila re- Prafentant. In K. duo confpiciuntur yafa fubmgra, .cornula verfus Concu;rentia, qua» & haec expulfa fequuntur , eademque retrotracta pi&eunt. ; Et hi quidem vermiculi in vermium majorum canalibus reperiuné tur, circa. capita, in humore & putredine. corruptorum; conmiorantes, viginti plus mipus numero , inveniunturque femper, ubi: non inte: 2cr amplius, nec coníumptus adhucdum in totum. vermi$ major pro- at. Reeperi tamen & in iis, quos integros adhuc dixeris, ipe 08 In Mufcam. joo FEDRSUDOIR DA UNA TOSRUAT.IS involuti, comparent, annulis totidem , quot vermiculus quondam fuerat ipfe, diftinttee Tz2. IT. Fg. 14.15. Hanc paulatim nigrefcentem, vigefimo circiter die, nigerrimam tunc, nitidiffimamque , ad fecundum a. capite ( quod quondam vermiculi fuit) annulum, proferpens pertun- Elite eic Q4, dit mufca, quam ipfam, dum e tela fua erumpit, oculo ptionis modus. laur. &obboRR armato obfervatam , exhibet //g. 16. 7a. 1I. Veficam ex ore madentem , follicantem, motu celerrimo, propel- lit iterato, retrotrahitque enormem A , capite oculisque mirum in modum tumentibus, & in eam melius, quam in fuum , quem refpexit , ferpentem , quadraret illud Conv : Age, Tibicen, quando bibiffi , tefer ad labias tibzag Suffla celeriter tib2 buccas, quaft proferpens beflia. Aut ubi Tibicini fine capiftro indignatur Tragicus: Non jam lle qmodicas ore infpirat tibtass Sed fiue capiflro enormibus flat follibus. Utitur illàad effringendam,memorato inloco,telam fuàm ! jy ifthic los, modo tres, modo duos, modo unicum, intra ipfa ovula habitantes? Quo minus a majore verme refiduum erat, co femper pauciores in canali ifto inveni vermiculos; imo interdum nil nifi humorem quemdam nigricantem , in quam refoluta videbatur probofcis; in conchis caput munientibus füperfuiffe , eique. duos vel tres vermiculos innataffe; ebfervavi. Denique in plerisque canalibus nil repertum ,. praeter teftaceam illam .cruftam cum binis capitis conchis , tuncque hzc ab omni carnofa:eque, ac. muículofa fubftantia adeo confpiciuntur pur- gi, ut fedulo lavatas, politasque eas diceres. Nec. ullum tunc veriiculi in toto canali veftigium. ^ Praterea & in exteriore pali fuperficie, ut & paffim intus in palo errantes, fed folitarios, & quafi tranfeuntes eosdem reperi. Vita ipfis fatis firma, quam per biduum & amplius fine alimento protrahunt; modo non dentur aque, in qua farim Janguefcunt , ac paulo poft moriuntur. ; ^TEREDINIS MARIN J£ 73 ifthic jam ante emollitam dubio procul, & humore, quo madet, corrofam, nec minus ad removenda , que exclufionem corporis tenerrimi impedire poffent, ob- ftacula. 'lTelam ipfam , poftquam 1uperavit ,' corpore emergens integra , pedibus pofticis longe retro proje- &am, derelinquit , tuncque velut ftupefacta , & quafi pedum ufui affuefcens corpus, per momentum ftat im- mota ,mox, accommodatis repente, explicitisque (que compendiofe in tela compofitee jacuerant B. B. ) alis, volitatum tentat, & , quafi que diu exercuiffet , dex- terrime profequitur. lpfa in magnitudine naturali ex- Ipfa defcribitur. hibetur £g. 17. 725. IT. jufta tamen aliquantum majore; fimillima eft ilis, qua ineunte vere in cloacis primae reperiuntur, atque copiofiffims. | Frequentiffime fuat in littoribus, qua palis collapfis, atque e mari, vel pro- jectis, vel eductis, abundant. . $.2€ XX. Binis adhuc verbis ex confideratione ex«viarauss Te- Exuvie Teredi- redinis marine depafle quadam pro confirmando uno cereliceat : Concha nimirum capitis, atque pinna fo- lezformes, in canalibus depaftarum refiduz, longitudi- nem harum illam canalium fuorum modo explentem, modo eadem inferiorem, & , ubi hoc; rationem, fupra exploratam ($. 61.),fervatam, non obfcure demonftrant. Adeo enim fcite, quodcunque in Teredzuze teftaceum non eft , exedere novit vermiculus mufcae ($. x19. zz 401.), ut velipías teftàs loco fuo non deturbet , quee praeterea, vifcofitate fua, parietibus canalium velut ag- glutinate , in fitu, quem, dum expiravit ,- T?redo ha- buit, immotz permanent, dummodo non a nobismet ipfis, quando palum, findendo, fortiter contundimus, dislocentur. Hsc usque adeo valent , ut vel in ipfis minimarum Teredzmum partibus teftaceis locum habeant. Utut enim in canaliculos earundem ob exiguitatem ho- rum ($.70.) non minus, quam ob preclufam com- K muni- Teen nr Confirmatio fa- alterove eorum , qua prolixius fupra evicimus , dedu- Pr di&orum. 5 — HISTORIASNATURALIS municationem ($. 60.71.) ,penetrare vermiculus müfca nequeat. alia poterunt efle infecta minima ,. nec obfer- xata nobis, qua& corpufcula illarum fibi vindicent te- Án e canali fuo zetrogrediatur A'eredo? nerrima, aut , cum adeo nullius fint confiftentize , nec fere nifi liquor animatus videantur , ditlluere ipfa , aut in minores, quam affequi oculis noftris liceat, particu- las contrahi ($. 19.). - l'eftas tamen. ipfas , conchas, puto, cum pinnis, ut & ambientem illam, aut ejusdem fragmenta ( $. 70.) femper in canaliculis iftis reperiti, ut experientia , fic res ipfa loquitur , & quotiescunque in iisdem difeiffis non vifuntur, defectui obfervationis, ruditatique ut noílre, fic inftrumentorum noftrorum , contufio ipfarum & invifibibtas imputande , neuti- quam retrogreffui beftiole (2), qui ob incremen- tum proprium , atque inde natum figuram , & fuam, & canaliculi conicam ( $. 60. ) , 'contradictionem. in- volvit. Denique; licet ,, ut canali fingula fuo con- clufa Teredo jacet , fic nec adeo facilis vermiculis mu- Íce ex uno canali in alterum , quin haud raro impoffi- bilis , pateat deambulatio, attamen in plagis lignorum maxime exefis, dum evacuato jam , quo concluduntur canali , quaquaverfum erumpere nituntur , facile inve- niunt loca tefte admorfa, per que, ob parietes ligneos ifthic nullos ($. 77.), aut foramine rotundo: affectos (S. 79.) , remoto vel pertufo crateíe vicine teftaceo (.$. 78.) , erumpens primus , viam prait reliquis , qui , mox,infequendo, novam przdam unanimi omnes furore aggrediuntur, fimilique artificio tantum non omnes in- trare canales, fibique jure debitam hereditatém adire no- runt, denec vel amplius nihil invenientes ; vel, abfoluto S vita ,.- V). Quod vifum fuit Do&. Maffuetto: , Recherches &c; pag. 22: lly a. de.ces pets árous , qui ze font que dela profondeur de quelques lignes , ev dans lesguels.02 ve trosve 9t casque , ni aucune autre depouille du-vers «marque certaine, ou qu'il eft emort en chemins 8A qu'U) eft relourz£ fur le PAG Ia icUHWRE Bon Ow QVO i ) 4 "DEREDINIS MARIN/- 3 vite curriculo, ad transformationem fefe componant (S. 119. zz mof.).: lud ipfum quidem inconftantiffi- De vermicilo- | mum videri , annotaffe obiter liceat ,. atque-ad fufhi- Meu. nos cientiam pabuli valde accommodatum , absque tamen fenfibili in transformationis opus enato exinde detri- mento, düm fcilicet ex iis, qüos fame enecaveram omnes , mufce prodierint non minus perfecte ;; quam. ille , quas e telis , ex ipfis lignis collectis , erumpere. obfervavi, modo non violentiore morte , velut qua contufionis eft, aut dilacerationis, afficiantur, quando. & in transformationem, licet rite coeptam , fuo modo. abortus cadit. Quare jam fufpecte videntur Virorum paffim Clariffimorum, de certo & determinato Infecto- rum vite curriculo, relationes. Plurimorum , fi non omnium , aut victu requifito , aut. commoditati faltim. ereptorum, fame, aut fuffocatione, acceleratam credide- tim mortem, precipitatamque exinde transformatio- nem.. Imo, quod fi, in re naturali philofophari ,. non omnino fit prohibitum, nature vermiculorum, ex ma- teriis derelictis , atque quodammodo ex raptu , viven-. tium ,ztatem melius convenire diceres indeterminatam, ac multitudini materie depafcendae nonnihil affimila-. tam, quam eandem fixam, & a fine fuo, ob quem ex- fiftunt, omnino independentem. Sed ad Terediges re-- vertor, de quibus id tantummodo notandum fupereft, quod , qua ob folitarium canálium fuorum fitum ( $. 95), infectis pro cibo effe nequeunt, aut que cum ligno Teredinum poft inloca,.ubi nullus iisdem aditus patet., reponuntur , mortem fita putredine correpte , immani fafore loca vicina. infi- ciant, atque dehinc , partim Zzguefat£e: , partim zgda-. Fate , etiam poft fata; fed mirabiliter ;0/e mzuutz, exiftant. - ) z 1 DEAS: RS IW Y 3 225 gatletseff ( -Languida fomianimo cum corpore membra utderes tara, "Horrida pedare , (9: panuis cooperta perire ^ 0c Corporis zuvie. ists K z C A- LE HISTORIA NATURALIS PETI CA PU Tq IN u «De Gonflitutione &9 *Ofu SPartium Teredi- - 21$ "marine. : $. CX XI. g "men mariudia , dum ligna perforat , iisdem fimul pro Cibo vefci, fupra evictum flitimus ( $. 114. ). Ambo mirabiles profecto effectus , ftupendus fane ille, incomprehenfibilis dubiusque multis adhuc hic , quo- rumque jam omnes ; Virg. "ardemus fcitarà (9 querere caufas , attentionem noftram primario merentur, & explican- Quibus, ad perfo- dum primo loco videtur, quibus orgagir, quave arte, forandum,; abfu- à - ; mendumque ij. 4d producendum mirandum effectum utrumque, utatur az»um, Teredo beftia-inertiffima fimul, ac impotentiffima cuilibet vifa. samr Umu5! Nom pec vepe ffypenda eff ( verba funt lll. J/a/Zfae- vii(a)) quod amimalculum tam flaccidum 9 molle ,tan- £a tamen polleat fortitudine, ad rodeudum (9 perforan- dum adeo exterminatum fub aqua naves fortiffmas, lz- gnumque duriffmum;, cum tanta tamque irreparabilz larum ruina. : i S2 CX TU, Omnis non adulta folum,fed &, ex ovo prorumpens, - Embryo, nunquam non ita in lignis jacens reperitur , ut caput praiens corpus reliquum poft fe trahat ( $.72.), & extrema canalis libere producti (nam de Teredize in angufliis ($.77.) jam non loquor), ubi ampliffimus, : pro- J4TEREDINIS MARIN A. 77. : 1 proportionata funt capiti hujus, ibidem inclufo, hucus- que jam progreífli, neque minus ulterius , nifi in curfu interruptum fuerit , penetraturi. Ut adeo evidentiffi- me liqueat , Zeredzzem. marinam , capite operante , & viam in ligno, & ex eodem fibi victum parare. i erg CcXXLILE ^ Concharum, quibus galeatum caput gerit, apertura Concharum fitus non folum modus ($. 3.) , fed & earundem fumma il- 5i ex lic acies ($. c7.) ; parum videntur dubii relinquere , | quin iis mediantibus lignum Zeredo sarzma conficiat. Duriffimam quippe materiam qua alia, nifi & eadem Tolidiffima acutitlimaque, vinci poffe , quis eft, qui non putarit? Mufculorum praterea magna vis, conchis fane Muculorum vis. non fine ratione applicata ($.22.), ad oculum, fi quid aliud ,clare demonítrant, enormem his effe exferendam vim. Docent & apophyfes ftyloidee, intus in conchis Apophyfium in vife ($.21.) quibus ad. regendas pro lubitu conchas , ^"*?5 ss fuftentandamque , ac dirigendam promufcidem 7erez;- 2e: uti puto, caput hujus intus in ligno ;" quamdiu im- perturbatum opus fuum Zeredo exequitur, motu quo- dam notabili , non folum integrum, fed & pro fingulis fuis partibus, affici, licet ligno extracta Tere4o capite eque,ac coeteris partibus,immota procumbat ( $.1.). 1d i- pfum confirmant globuli illi albidi,duriffimi,quibus muni- Fight i tafingula conchaeft;ipforumque politurafumma ($.21., ex attritu forfan, iisdem conciliata; atque dati videntur Unieadeopoliti? ad impediendam concharum collifionem , metuendam- ? ^^^ pu que, ex forti mutuarum compreffione, earundem lefio- nem, praefentemque ruinam. Favent hec omnia vul E in gari fententie , que, velut communi quodam certitudi-nis de tercbratio- nis fenfu, omnium animos invafit, fcil. Zeredzuum marí-n* Veredinis, zarttm,inperforando ligno, actionem in 24££z £erebrandz, fimili fere , quo nos terebris ad excavanda ligna uti- mur ,' modo, confiftere , quem ipfum deinde jam quili- bet, quantum poteft, optime imaginationi fuz adapta- re , atque explicare aliis, nititur. Ita quosdam audivi- K 5 mus, Capitis ad ifta u- fus demonfiratus, Motus concha. rum evictus, ;$:. HISTORIA NATURAEIS Diverfimod: i- mus, Zeredinem ,armatura capitis in lignum firmiter in- magi. .— tenía , totum corpus continua rotatione circumagere, is: narrantes , neque ita folum in interioribus lignorum, iibi fed & hzc extus inficiendo, corpus totüm quantum lon- giffimum, funde inftar, circumagentes, canales fibi fuos excavare Zeredzues , propriis oculis vifas fuiffe. Mode- ratiorem alii in Teredzue motum adamantes , ferre in modum eandem exferere ipfum maluerunt. Clariffimus Rou[fettus, qui conchas capitis Teredizis fus paulu- lum dislocatas videtur offendiffe, zze£z: iisdem tribuit. Jfüinilem ei, qui eft Iabramentz borologz2 portatilis (4), quo conchis, earuudemque precipue prominentzis, que ipfi Zrzamgalorum. nomine veniunt , Zzgzum Teredo vo- dat, limetve, fcobemque exiude comparatam, velut qui ipfe viderit, ore fo excipiat (5). Verum fingula haec ima- ginationi melius, quam organis Teredzuzr conveniunt; & ita, ut cum. 7z/Z;» loquar , zoffris fepe manibus im. DON DU^ vovum natura quaft alteram naturam effcere conamur. i2. 2. 7 1 ; $. CX XIV. : |. Et primo quidem loco concha capitis, licet durae Conchz ad tere- fatis, atque firmae ; tamen non eousque valide funt, ut' brandum non va- jjs lignum duriffimum, velut querceum, tenaciffimum- ves que, velut abietinum alneumque rodere , ac terebran- do fcindere Terediges marine poflint. Nimia videtur, inflrumentum inter, ac.opus faciendum, difproportio, quafi tu proportionata contra affumere volueris, nun- Inftintia ab cfi. quid. videntur Teredinzbus vitanda fore ac impenetrabi- ES igni deum- fia offa ligni (f. x04:), praefertim quercei, aut , quod. . per- N (a) Obfervations &c. pag 16: Les deux pointes font placées de zmaniere , que l'infetfe, tournant fa téte d'un. mouvement femblable a celui , que fat la. fpirale d'une montre. de poche, elles devrivent deux. differentes. lignes , «v^ [cient circulaireznent. l'une um pen plus. bas que l'autre. Boo js - (b) E. c. pag. 22 : C'eff leur cafque, ou plutot les pointes, qu'ils employent a ronger , ou. plutot a percer on limer le bois , en. faifant le emouvement dé la fpirale , dont jai parlé 5 jn : Qa frure , qui tombe dans la bouche ou 1e gmaguelon ,- (ert de aourriture: À- iefctie, 3E rapis i c a e M dbosseami- apos ria -TEREDINIS'/MARIN E, 79 perinde eft, numne invenirentur interdum ad loca ligni preter modum dura, concharum aut faltem apophy- fium adeo tenerrimarum (/$. 21.), intus in concha di£- fractarum, fruftula. Demus enim, naturam fufficiente :. potuiffe conchas inftruere, ad vincendum lignum, robo- re,ob offa, que rarius in iisdem occurrunt, adeo nimio illas providere voluiffe, non facile preefumitur ; neque cum ejusdem in fimilibus more convenit. . ^ne $. CXXV.- ye -- Imo, quodfi jam velimus Teredzszbas adultis, earun- demque conchis, vim fuflcientem datam, fupponere; in minimis tamen illis , ipfisque recens natis ( S. 70. ) ; Recens nate tez quomodo terebratio locum habere poffit , non video. ge oru lpfis tamen non minus, quam adultis cequalis ligni fu- peranda durities. .Supponere velle, quod fingularis & — Obie&io diluitur Magor zu exiguo reguarzt corpore virtus, quodque peculiare ipfis natura artificium largita fuerit, quo, dum infirmiores fint, ligni duritiem vincant, do- necs adulte tandem , terebrandi actui conchis fuis ipfe fufficiant ;; precaria maxime, & velut emendicata ; nec minus abfurda, foret hypothefis. «Dc $. QGXXVT. ; . Deinde, quodfi lignum vi terebrari a Teredzze pona- Si terebraret Te mus, quomodo, nifi fimul ratione eandem , aut judicio Per faltem difcretivo,quadantenus preditameffe,ftatuamus, — ^ explicari poterit mirus ille , quo fefe mutuo continuo évitant ipfe ($.73.74.), modus. Lignum quippe quod- cunque durius multo eft, terebrisque 7*reZz;* fortius. faltem refiftet , quam obvia quelibet in itinere Teredo - alia, aut fragilis ejusdem tefta ($.62.80.). Quod ergo, quz ligna quzlibet duriffima terebrando conficere va- leat , corpus fibi obvium molliffimum evitet , quodque potius, quam id, per quod facile penetrare poflet; pertundat , mori amet ($. 79.) , jam non poflet nifi dua E fingu- go HISTORIA NATURALIS fingulariffime ipfius civilitati , honeftative tribui. : S. GO XM. - Ulternusexfga — lCVOCatis porro in memoriam iis , quz de canalium canalis terebraio terminis heemifphaericis fupra docuimus (($. 67.), tan- B tum abeft, ut terebrandi actum Teredzz; noftre adfcri- bere, quin potius eundem , tanquam obfervationibus contrarium, abfurde ipfi tribui, quavis demonftratione evidentius, agnofcere poflimus. Quomodo enim concha- rum aciebus, quibus folis terebrare Teredo dici poterit, hemifpherium ante fe efficiet eadem concavum , quo- modo tantam profunditatem , tamque regularem illic, quorfum nullo concharum fuarum puncto attingere po- teft, formabit ? IHfthic potius , ubi concha aciebus tuis lignum tangunt , fciffure cavitatesque, a conchis ligno inflicte, comparere profundiffimae , ifthic ligni minuti , terebraminumque acervuli reperiri, in medio denique non profundius, fed prominentius fciffuris illis , e re- - Gutlispó&tah gione probofcidis ( $. 3.) , lignum conípici oporteret. fortia? C MERDO d organis faciei fuz , hoc, quo nunc fabricata funt ($.c27.) , modo , fuppofitis, lignariorum in modum; Teredo lignum terebraret, ante proboícidem fuam loco: hamifpharii concavi, cylindrulum ex ligno prominen- tem, elaboraret, cujus bafis aperture foret concharum equalis, quoque, quanto ulteriusterebrando concha pro- grederentur,tanto os fibi proprium obturaret profundius, tanto fibi citius, pabuli loco, mortem conciliaret. | $. CX XVIII. Apstucosda- Quodíi iterum aperturam , qua conche in facie 7e-- mm expnfa. . redzgzs hiant (.$.02£.), cum amplitudine canalium finali ( $.63. ). conferamus, hanc illa multo effe majorem, nun- quam non obfervabimus. Quocunque tamen modo Qualis pro op; e l5tum aggrediatur 7eredo , quod aperturam iftam ad Teredinis requi- canalis usque capacitatem amplificare debeat potfitque, iu requiri, facile concipitur. Unde aliter, nifi hinc , ca- nali fua nafceretur amplitudo ? Qvid inde feque- retur 2 i $. CXXIX. TEREDINIS MARIN J£ $t i LIESS CX XUDX: | . Rugofies cuticulee probofcidis anterioris non folum Regefiss curicu: ($. 3. 23.), fed & hanc ambientis ( $.ci£.), dilatatio- 7" exeenfe ; nem concharum confirmat fimul, ufumque apophyfium | reCctoriarum ($. 21.) indicat. Quod mediantibus mus- yc usus culis cervicalibus ( $. 22.) diftenfio ifta fiat , comme- utu. morare , fupervacaneum erit. Iftud tantum fufpicari hic liceat, ideo tam flaccidum vacuumque, ftatim poft mus- md EUR flacci- culos, collum effe conftitutum ( $. 4. ), ut nimirum, dum ^ ^ iftud concha hiantes comprimunt, nullam offendant re- fiftentiam, nullum ex inteftinis, quod compreflione ta- li edi poffit, aut impediri. $.,, C XX X. Enormiter autem dilatentur concha opuseft, ob con- Concharum di: z à LoLder : : : ftenfio enormis: , vexitates proprias, fectionibus fuis prominentiores ($.3.),neccfria, quo fcilicet maximum fuarummet circulum aciebus fuis elicere, eundemque illi ($.63.) canalis producendi, amplificandique adaquare detur. SCC AUEXE Jam vero nec tànta concharum diftenfio terebratio- Iterum impuena: nis hypothefi ($.122.)favere videtur: Juxta vulgarem ^ erebreue. enim nature confuetudinem contrahi, non diftendi fo- lent, organa, maximam , cum activitate , vim exfertura. $., XX OG I. Explofa jam fatis, ut puto, terebratione, oftenfoque, non proprie conchis , earumque fciffione, canales Zere- dinum confici, cibumque earundem quaeri ( $. 114.), modum nunc explicandum aggredior, quo utrumque aaio Teredinis hunc mirabilem effectum infirmum animal producat.aliter explicanda, Liquorem aliquem corroffoum geltare Teredinem tmari- pe vquore cor. 24m , quo lignum ezzoZzza£ , jam. in fchediasmate meorofivo conjccte: seftivo 1ufpicabar, ubi , licet terebrandi actum non omni- ^ no negaverim , conchas tamen doebiliores reputabam, quam quz lignum fole rodant; unde juvari cenfebam corrofivo quodam liquore , qui lignum, poft terebran- 1 i Lignum l- dum, prius emolliat, entm emo lente, ] Ü SERI. $& . HISTORIA NATURALIS DUO SSQCOXAXXIT.' £moltemature — Nec nifi optime cum nature methodo confueta con- sRaufn* —— jeCtura convenit , & infinita occurrunt perforationum exempla, horumque mira phóenomena , quorum , fine talis emollitionis fuppofitione, nec poflibilitas, nec mo- dus concipitur. Fluc quadrans & domefticum evolvi Exempli an265: meretur exemplum , quod fubminiftrant conchylia illa trochiformia, mirabili prorfus fua, qua conchas mytu- lorum perforare norunt, methodo. Experientiffimus de Reaumur , qui eandem explicaturus (2), nil in iis inveniens , nifi tubulum cylindricum , fpiraliformiter inflexum, fed molliffimum , quo per foramina, in teftis jam elaborata, inferto ; mytulos-exfugunt , quod. gut- tula liquoris corrofrvi teftam afficiant, evincit, & qui- dem exinde, quod, prater quod inftrumentum nullum, foramini faciendo, idoneum, invenerit, hoc, modo ova- le, modo rotundum , viderit, contra indolem forami- nis, elaborati inftrumento, quod, ubicunque applicatum, uniforme effe debere , ingeniofiffime concludit (2). "Verum, licet de inftrumento duro, ac invariabili, veris- fima foret conclufio , eadem ad tale, ac tubulus ifte fuctor eft, minime quadrare videtur. Poffunt, folent- que tubuli iftiusmodi omnes extremitates fuas, modo ovales, modo rotundas, pro rei exigentia , conflituere, neque video, quum in emollitionis actu vim conchylii confiftlere, ipfi jam fuboluerit acutiffimo de Reazumur, cur iftum tubulo illo fuctorio attribuere non maluerit Vir Clariffimus, quam guttula, nefcio, cui, que , quo- modo a conchylio,tefte mytuli firmiter adhzrenti, mo- do rotunda; modo ovalis, in eandem delabatur,non con- cipitur. Dedit hoc anfam illuftri Fozzeze//o , ys à au- fa) Hif. de l'Acad. Royale des Sciences. 1768. p. 34. j : (b) Ibid. pag. 35 : 1b 4 vf? auffi des trous ovales, c» il eft. difficile, vl qu'un js Jerususni en faf, mi que le méme, quien fait de rends , en. faffe dovaless JTEREDINIS MARINE $j faudato Ze Reaumur , quam preftare quis poffit, exi- gendi (7). Optimum autem, & omni exceptione ma- jus, af&umentum eft, foramina illa in mytulorum teítis a conchylio emolliri, nequaquam terebrari, quod, in foraminibus imperfettis, in fundo teftarum eque ampla, acin fumma fuperficie reperiantur , quum , fi inftru- mento terebratà fuerint ; non potuiffent non , ob mu- cronatiorem hujus, qua praffumenda abfolute eft, cus- pidem, convergentia apparere, ac velut conica (7). Liu-Exemplum siad culentum praeterea, idque quotidianum, emollitionis ex- emplum largitur noxium illud , quod frumenta rodit, animalculum, fub Zupz (4e «vo/f) nomine, noftratibus' : notum , eo nimirum , quod frumentum recens citius, quam vetus perforat, fatis commonftrans ipfum, quod emollitionis utatur artificio , quo fcilicet recentius ob infitam adhuc eidem humiditatem facilius, quam vetus, cortice duro exficcatoque cinctum, vincere poflit. Me- lius adhuc idem ex relatione Tzverzerz: (c) patet, qui in Perfide frumentum in agris irrigatis cretum ftatim, femperque corrodi fcribit , minime vero illud , quod in terris non irrigatis crevit, ob emollitum , puto , in ilis, induratumque in his corticem , facilioremque ex eo illorum , difficiliorem horum , forfan impoflibilem plane, emollitionem. Singularis prorfus duritiei firmi- tatisque cortex ifle fit, opus eft, quod aditum neget omnem quem tamen vel ipfa deinde lignea concedunt hordeorum tabulata , in qu: penetrando , transforma- tionem fuam paffurum lupum, femet recondere , obfer- L2 vamus, ... (&) Tbid: Peur rendre cette conjeture encore plus vraifemblable , il feroit à defirer , que Hans les trous imparfaits, ev aux quels l'animal fembloit encore travailler , Mr. de Reau- giur y eut trowvé de cete e[pece d'ean forte. : ; . (&) Ibid: De plas ila remarqué , que ces trous imparfaits étoient presque aufi grands dans le fond. qu'à leur ouverture , ce qui ne convient pas à la figure d'un in[lrument, qui Jeroit apparemment plus pointu em. fon extreriit é, y ey (c£) In Itinerario Perfico lib, 1v. cap. r. 84 HISTORIA NATURALIS vamus. Illuftrius adhuc eft fortitudinis infecti ejusdem ; quo obfervationes fuas fruftratas fuiffe ; narrat Leuswez- boekits, exemplum (42): Serutatus fum deinde pPleidem iMlam , €9 comperi , eam duobus in locis perforatam ,per. que vermiculi erepferant , atque etiam vidi, eos per operculum,digito quidem craffttie equale,dentzbus peue- traffe. Non negaverim quidem omnem dentium ufum ; verum non poffum non fimul! eundem credere emol- liendi artificio , ceu medio , fine quo non , adjutum. f!uta indicantu. Simili modo vermiculorum mufcarumque in gallàs (2), ut & illorum in nuces carduos, acarorum in cafeos, duriore cortice veftitos , verbo: infectorum omnium , in materias duras agentium , opera explicanda velim , quibus , five adulta eadem , five recens nata fucrint, viam fibi juxta & victum in illis parent, beftiis , pluri- mum inermibus, vix alio modo invenienda. S CX XIV. Undecrcaemo- ^ Neque profecto , nifi noftramet- ipforum culpa acci- A E dit, quod tam parum de arzfcze emollitionis infttfo- fira? vum noverimus. Et quo ulterius in organicam natura fapientiam penetramus , eo magis ufum illius beftiolis , cceeteroquin inermibus, benigniter conceflitle illam, de- Quandoinaa. Prehendimus. Atqui,quod embryones, ex ovis fuis pro- mittendo eodem dituri,liquoris corrofivi ope, fibiaperturam quarant, li- ám fcks? Dbenter admittimus: & quis eft hodie , qui bombyces, multipedas,pulices, fexcentasque alias infectorum fpe- cies aliter, quam emollione, ova fua rumpere , vel fal- tim ruptibilia reddere, credat? Et ecce in ipfis noftra: Teredigis Embryonibus evidentiffimum, obfervatum fu- pra (a) Exper. & Contempl. pag. 26s. (^) De quibus peculiari tractatu agens magni nominis Malpigbins ità in rem noftram | P28. 35. edit. Lond :.. Nos fat fiit Natura tam mira artificio Terebram , fea Limaz: ca»didiffes fed inffitfo vulnere, vel excitato foramine ,infundendum exinde liquorem intra Terebragm zondidit : qnare, fra&la per transverfum mu[carato Terebra , frequen ti[me y "eis vente animali, gatis aliquot diapbarà burnoris efflauntu, TEREDINIS MARIN / 85 pra emollitionis , corrofionisque exemplum , lineam, uto rubicundam, qua teftram cinctam notavimus ($.71.). Nero hec fimiliaque ultro damus , quum modus ex E: hvjus ratio: ovo prodeundi ocularem infpectionem plerumque fu- giat, & exempla defint, quibus fuffulcire judicium noftrum , vel affirmativum , vel negativum , poflimus. De iis vero , qua extrinfecus materie applicari audi- - mus, quum varii ejusdem modi noti fint ; abftraéto arm líis nimium cafibus , nobis vifis fimilibus , judicio , non diu fuimitS Das mattont uis quin modum phoenomeno, pro fuo quisque conceptu, ^ ^ tribuamus. EHinc ratio petenda communis illius velut certitudinis fenfus, quo, quia nos foramen facturi, te- C! eterebra- rebramus, idem & T'eredzues facere , nec poffe BUR C ERU Eus dibe: judicamus ($.123.). Verum neque emollitionis actus?" «. |. |. fufficit, nec nifi tanti operis praeparatio. pur AP 3$. CX X X V. Ampullula ifta, quam in ore gerit Teredo marina, hmulwts eluti- glutinofa ( $. 24.) , eidem pro emolliendo ligno infer- id vires Eg vire nequit ; nam lignum firmaret magis , quam con- ficeret. Przfentiffimi tamen non folum eidem ufus fit, oportet , fed & ad ipfum ligni pertundendi opus con- currat , opus eft , quum femper velut parata, & cuti probofcidis ($.62£.), per eandem transparens ($. 3.) adjaccat. Quid autem glutine aliud agere , quam /e- Ejusdem ufus: zuet ligno afkgere Teredo videri poterit? Neque hoc a wu metodo nature more alienum , qua animalculis omnis generis refpondeas. facultatem fe affigendi corporibus obviis largita, varian- te tamen modo, fuo quippe cuilibet generi convenien- tiffimo: his hamulos, pedesve, illis facultatem nendi, aliis gluten , dedit. Non pofient fane, fi nullo modo affixa forent , vim quandam in corpora, ufui ipforum affignata , exercere animantia. $. CX XXVL Semel affixa Teredo aut ita femper. maneat, aut Zyzz- Qvo [c artificio pham , vel fimile quid , quo fefe iterum 2 Zzgzo diffol- NAM vat, habeat, opus eft, An idem dici poterit effeliquor ^ Tous ilie, $6 HISTORIA NATURALIS Qwuililympha? ille, qui corpus ipfius ambiens , totum canalem replet ($.58.) ? Verum ita nusquam , ut videtur , pateretur Terediuis im canali fuo adhefionem. Alia ergo opus effe lympha, dixeris , eaque, quod requiri pariter vide- tur,vafis contenta; modo non plane nulla horum com- Quod non acfixaparerent veftigia. Quod autem non femper afüxa Te- e entr" redo maneat , non folum inferre licet ex canalium ter- minis iftis largioribus, ubi , hac illac fe afhxiffe illam, monftrant cavitates in uno plures reperiunde ( $.77.) 5 fed & ipfam retrogreffam interdum inveniffe licui& (.$..87.). $. CXXXVIL Rugofitas euticularum probofcidis prster dilatatio- nem concharum ($. 129.) concludere nos jubet , & Coteuz proto-lllas ipfas 4zffemfas maturaliter , atque expazfas efie, foidis femper e preefertim, fi, qua de rugofitatis gradibus adducta fu- Vitis pra funt ($. 3. 23.), in memoriam revocentur. Nun- Nunquam in t4. Quai. probofcidem nobis in ftatu naturali videri, puto. tu naturali vif. Ampullula porro glutinofa illa, qua femet ligno appen- det Zeredo ($.135.) , queque circa medium ca£zcule grobofcidis femper apparet ($.3.), expazfam hanc pro- Quomodo ligno fundiffimo heemifpherii canalis profequendi ($. 67.) lo- aum? co a Teredize applicari , ficque ,. Pemifpberii inftar cot'uexz , diflezufatt , cum ambiente , totam , concavi illius capacitatem, replendo, ofculari,fubfumo. Follicu- laris ille motus, interdum obfervatus ($.3.), haud pa- rum ponderis argumento addit. $. CXX XVIII. r Sic ergo conchis diftentis ($. 128.129. ), probofcide expanfa ($. 137.) , ligno emollito ( $. 132. €9 /eg4.), velut agelutinatam ($. 135.) , Terediuem mariuam-, cuticu- Teredo ligna fa.larum. ope , per /2eczesm quaudam fuciionis , abfumere &ndo abfumi. illud, crediderim, cujus mihi porro methodum fequen- Modus explica. €f in modum concipio: quod enormemlymphe quan- tui. ttatem in canali ($. 58.), corporeque fuo ( $. 24. 25. 33.34-), contineat, ex iisdemque continuo rejiciat : 5 59. TER EDINIS MARINA. 87 58.) Teredo, vidimus, unde fimul, eandem, qu: tunc aqua ipfa marina erit, introtrahere ,ficque & fuo modo Currentem ilguis potare canalibus undam, Virg: optimo jure creditur. Hinc jam , in continua hujus, per omne Zered;z;s corpus, nec minus inter corpus ejusdem , teftamque ambientem, 2er/utzoge (fit venia verbo), effectus mirabilis, ut rationem , fic vim omnem confiftere, non abfone conjicitur. Ita fcilicet lympham ilam, per cuticulás fepe laudatas (S. 23. 24.), iterato propulfam retrotractamque , femper quid ex ligni emolliti fubítantia fecum intus in TereZ;nir corpus vehere , pu- to, quod opus, quovis momento repetitum, non poteft non ingentem particularum minimarum ligni quantita- £em abfumendo , cavitatem tandem fenfibilem efficere. Velut lapidem cavans aqua guttatim , Simili illuftratut; uon vi, fed fepe cadendo , particulas lapideas ex cavitate facta avehit , guttaque infequens antecedente fua profundius femper in lapidis cavernam tendit; fic.& TereZzuez undatim avehere li- gnum , fic qualibet unda profundius in lignum pene- trare eandem , cenfeo. Neque jam mirandum , quod huic operi ligna, quantumlibet duriffima ($.105.). re- fiftere nequeant. Subeunt verba Poezz: Ouid) Quid magis efl durum faxo?. quid mollius unda? Dura tamen molis faxa cavantur aqua. $. CXX XIX. Nequit tamen ipfa hac fuctio absque ezor; quadam vis ad fu&ionem v; procedere, & exclufio omnis, cum aére, aqua ex- n:ceffaria, terne, ad fuctionem neceffaria eft. Utroque munere conchas capitis ($..21.) fungi reor , ob id pra&cipue tam 8 — HISTORIA NATURALIS Concharm mos tam fortiffimis inftructas mufculis ($. 22.) , qui coete- vM "5roquin, ad dilatationem contractionemque concharum; videntur debiliores fufficere potuiffe. : $. CXL. Ne E 4. , Atque nunc jam concipitur, quomodo 24 Ziff?/ven- folvat, tandem. 4772, ligno aflixam, T'eredinem, vel ipfa aqua marina ufu deiectum, venire poflit , quodque idcirco non opus fit , peculia- rem huic operi lympham , & , quibus contineatur ea- dem, ductus,quorum nec veftigium reperitur ( $.136.), in Terediue fuppofuiffe. Prout enim, ut adhzefionem pro- moveat,áquam externam excludit ($.139.) , ita fublatura illam , hanc iterum admittere ; ficque a nexu ligni fe- mct liberare, optimo jure creditur. SE CXEEL Teredoet mt — Ex quibus fingulis fufficienter puto liquere, TezeZ;- china hydauie osarinam cile Macbinam bydraulicam, confideran- damque, ratione operis fui , inftar antli& , aquam ma- rinam iterato introfugentis, expellentisque ($. 1358.). Ovid, Queque vomit fluctus totidem , totidemque veforbet. $. CXLIL Anomnixtate — Vix tamen, quod omni fua etate e2ue grandes /gui «que gano 5apficn]as Teredo abforbeat , crediderim : minoribus ablumat particu- hi? minora; adultioribus majora, fruftula capienda vi- dentur. At horum nihil cum certitudine quadam di- citur. $. CXLITIIT. Quvaheina- — Neque majori difceptabitur de eo , num per poros ibas cutium particule ligni emolliti fuctique trahantur , an vero zutra duas cuticulas circum probofcidem ( $.23.), ubi apertura , licet imperceptibilis , effe poterit, vel prope comcbas, traníeant. lllud hemifpharii excavati regularitati ($.67.), ofculationisque cuticularum rationi ($.137.); hoc nature probofcidis , myftterioque , qus modo TEREDINIS MARINA 5s tnodo recens nate alantur ( $.142.), explicando , con- venientius videtur. Sed manum de tabula! Tantes noflra nequit suenfura abfolvere lites. Terent, Maur. $2 X, EN Y e Ne , quefo , quis contra fuctionis ZereZizi marie . attribute hypothefin (qua mihi fere veritas demon- flrata eft) difficultates movere tentet ex eo, quod ?a7- mie ocontrà £icule ligni futi nec optime armatis oculis, appareant. tata, diui. Nil abfolute terebraminis ex ligno , nec in ZereZzze, nec in canali ejusdem , cerni, vidimus ($. 62.): atqui tamen, quod lignum ab eadem comminuatur, fatis pro- fecto damno noflro experimur ; imo quod particulis ejusdem comminutis corpus Zeredzszs nutriatur non : folum,fed & pro differentia illius, variemode determi- netur, fupra demonítravimus ($.107-114.). Difcamus itaque potius ex eo, quod nihil penitus ligni rafi inve- nitur, adeo particulas ejusdem debere effe exiguas, . ut vifus noftri, quantumvis armatiffimi , limites, par- vitate fua, transfícendant. At nunquid id ipfum fuctio-Pro su&ore mi: nis hypothefin confirmare videtur? Imo, quum inftru- ^ menta inter, & effectus eorundem , nunquam non firma ftet proportio, nunquid ex eo, quod iisdem illis Tere- dinis marine , quibus terebrationem fieri fomniatur, non adeo, nec ultra fenfus noftros , fubtiliffimis , con- j chis ; puto , proportionata terebramina non invenian- [ tur, demonítrative cognofcere licet , iis mediantibus Terebrationeni comminutionem ligni neutiquam fieri? Nu croise $. CXL V. Neque magis pro adítruenda. terebratione quicquàm faciunt , qua in zcce/fionibus ad Obfervationum editzo- uem belgicam DoCtiflimi Maffzettz (quas tamen , utpote fcripti prioris genio parum refpondentes, eidem Auctori vix adícribere aufim) de £erebratzoue, fab auditus fen- fum i) HISTORIA NATURALIS Opera Teredinis /575 cadente ,narrataleguntut (4). Semel enim demonftra- fub autem C4: "t ilius impoffibilitate, quecunque cidem favere videri Terbraionem. poterunt, aliter explicanda veniunt. Imo quodfi jam ob- anadinan? — fees ationem modo laudatam veram, nec ulla laborantem De machinaios PAllacia fupponamus, nihil exinde aliud, nifi machinatio- e machinatione ENS frame s i : | affi matur, nem Zeredinzs audiri in navibus, deduci poterit, quod ipfum tantum abeít, ut dubium vocemus ,ut potius tan- tam tot operantium vim non pofle non fub fenfum audi- j tus ,attentum , nullis impeditum obltaculis , cadere , pro Et ntionibus 1: demonftrato nobis fit. Undarum quippe, a Zeredzuibus : omni momento propulfarum($.138.),concharumque pre- mentium ($.139.),quin vel ipfius fuétionis ($.139.),vim;in canalibus omnium concavis fortiter exfertam, per ma- chinam navis, totam. quantam concavam, difperfam | De terebraione AUdiri poffe, nemini rei Acuflicze non plane rudi, mirum hegatur. videri poterit." Quanto vero. magis vires exferte ad explicandum. auditus phoenomenon fufficiunt, tanto minus opus efl, terebrationem. Tered;uzs in fubfidium Pliniloeusex- fufpicari. Simili modo &, qui Zzgzz cum foóustu a Te- Buca rediue dentibus rodi , auctor jam. olim fuit ipfe PZ- nius (5), fiquidem noftram ibidem refpexiffe putandus fpeciem ,. explicandus venit , cui , quantum fpeciatim ad verba ipfius attinet ,. iftud adhuc notandum accedit, eadem , uti fere femper , ita maxime hic Oratoris ma- gis efle, quam Phyfici , mirabilitatem magis , quam veritatem fectantia. Poterit & lignivorum forfan alium ob oculos habuiffe, fcribens ifla, P Zziz5, organis inítru- Cum diverfiflimis, eumque terreftrem, forfan & domelfti-: .cum ex familia Tezedzgam illarum, de quarum zz trabibus col- (a) pag. 180 : Hier kommt mocb by , dat, wawneer de Scheepem lesgem ter plaas[e, elwaar de orm vel i$, by veorteeldt ja esmio Hawe»s van Wef.Indiea , 'als senex des nAgts , veorauaaraentlyh by. fü! weér , acere kabbeling van brt water: boort., en men Kir beneden im bet Scbip, im bet ruym. begecf? , boart mem, siet anders ,. els of bet Sch vau alle zyden doorboordz witzdo, bat geeni ook. vcl. baa[E. zoude. cefcbieden , indien. bet Sebip. door. geen. dalbelhuit , of door andere sniddalen. was "ooorzien. (e Hitt. Nat. Lib, xit. cap. 2 : Quos Teredioi ad. Pevforanda robora eum fonitu. dis fes ajfixit ? TEREDINISMARIN JE; 5i collogtiio elegans & mire huc quadrans locus eft, quilegi- tur in S'eboliafle Homeri (2)... At noltrum non ett hic, nifi noftri partes, harumque ufum, explorare. : i $. CXL VI. Quemadmodum conchas , hisque mediantibus , pro- bofcidet Teredizis, in ipfo opere imperturbate, diíten- fas maxime ad oculum demonílravimus , ita fimiliter evinci poterit, Z ereZizem, obveniente in lignis obftaculo,. diffeuftonem itam , fi. omnimoda non convenerit , 777- Quod diftenfio- zauere , ficque minori facie: apertura , minorique pro- ie ceder bofcidis rotunditate , quamdiu majori & omni non li- poti. h ceat, emollitionem fuctionemque profequi poffe & fo- — . lere. Commonftrant hoc imprefliones concharum in Unde condu: canalium, nimia vicinia precluforum , terminis , mul- gendum tifarie , folitis minores, & ad diverfas directiones ap- plicata ($. 77.25; quo ipfo fimul in apricum deducitur methodus, qua, in inflectenda via fua, obvia qualibet Evitsionum evitando, Teredo mariua utitur ,concham fcilicet alte. note CXPISS ram , obítaculo proximam , contrahendo , alteram ad plagam oppofitam, quantum fieri poteft, diftendendo, idemque modo ad hanc, modo ad illam directionem, tentando , conando , donec , aut evadendi hac illacve campum naéla, aut in ipfo opere languore, tandemque morte, correpta fuerit. Hinc nata ampliora illa canalium loca, antejacentia in aliis Zeredzuez, in aliis poftjacen- Infolite canaliura tia, qualia fupra expendimus ($. i£. ). densi $. CXLVII. 4 Nunc jam , mirabili illo artificio Teredigis marine, quo ligna quavis duriffima vincere novit (/$. 138.) mediisque ad id ipfum concurrentibus fecundariis ( $. I34.135.), in apricam deductis, & noftrarum erit par- Dire&ionis Te: tium de diretiouis canalium ejusdem ratiome & modo inem mto 1 M 2 Can-penditu. —.— (a) Odyff. x1: Melampus , cui Draco aures burgaverat , ut brutarum fermonem ine Yellizeret, ob Loves Iphicli abatos in carcerem conjettus eff. Ubi cum intellexerat ex Teredinuma £olloquio , parum [upere[fa de trabe , efferri fe jAffit , ne iila. dexdente vitam finirer, tque dum 4 vire ez muliere (ublimis faétus efferrenr, domo corruente ,uterque reuer(us periit, — I à& . HISTORIA NATURALIS tandem certi quid in. medium proferre. Que enim fu- pra paffim ( $$. 72. 74. 95. 90. 91. xot.) de eadem ad- ducta leguntur, ea ad conciliandam magis obfervationi rectitudinem fuam , quam ad explicationem ejusdem, cui nunc demum locus eft, conducere potuerunt. Jam ergo precipuam, ac fere omnem Teredzezs marine ma- chinationem ab indefeffa undarum lignum verfus emis-- fione, pendere edocti, dum in emollitionis ejusdem, ; / 4 illa cauffate, modum inquirimus, infinuationem aqua Quomodo in £&- : E TRUNG SS : bias ligi Terego €niffze inter fibras ligni ad emollitionem hujus , ut ab- agat? folute neceffariam, fic & eandem non poffe non caus- —. fari, facile concipimus. Fibre non folum, fed & quae- cunque alia, vel arteriarum , vel venarum , vel trachea- rum, munus explentia , in lignis effe vafa poterunt , precipua, frequentiflima, eademque maxima, ad lon- gitudinem illorum , per ipfam fuam naturam , proce- dunt, omniumque, fibrarum faltim, que proprie mate- riam, &, fi vis, carnem ligni conítituunt , parietes, latitudinem corporis lignei efficiunt. Hos dum pri- mum ad perpendiculum intrant Zered;zes juniores (ne- que autem aliter poffunt), quovis progreffus fui mo- uia mento pertundant , findantque , innumeros , oportet. Quomedortce' Ais jam, qua in ligno aliquantum progreffze , quomo- docunque directionem in eodem cum ipfis fibris, modo . magis, modo minus, &qualem obtinuerunt, non adeo: Quomodo mi&* cnm fibrarum , vaforumque parietibus , fed cum aper- turis eorundem, fectionibusque res eft. Harum, quas lignum comminuendum verfus evomunt , unde , infi- nuate fibris vafisque, & emollitionis, & comminutio- Quomodo facl- nis, promptiorem pollicentur fucceffum , quam eedem Ru ilarum, parietes tantum, aut interftitia inter hos exi- flentia, ferientium. Ita faltem ipfa rei natura fuadet, Diferenie i» ut impulfo in ipfas tot fibrillarum vaforumve capilla- S7HUIS TUO. rium cavitates, exfuctas primum & vacuas, emollienti, omnes omnium fimul parietes corrodenti, in commi- nuenda tota compage citius fuccedat, quam illi, quod |». Ppatrie- TEREDINIS MARIN £. 93 parietes eosdem femper externos tantum , nec nifi ab uno latere afficit. Et ita evidentiffimis evictum argu- mentis patet , machine fugenti & hydraulic , qualis i Teredo marina eft ($. 141.), direcfionem in lignis curz Que Taredinis fibris equalem, per ipfam agentis & patientis naturam, goma? —— faciliorem effe, quam qualemcunque vel obliquam , vel contrariam aliam. à ; S COGN TRE Quantumlibet autem hoc ipfum , coeteris paribus , veriffimum fit, atque certiffimum , 7erezzz; tamen no- fire rerzus obférvatam hanc ,fepiffime u/zro ueg/ecfam repudiatamque, experimur cozzzoditatem ; nullis ean- dem, pro deambulatione fua, fubjectam legibus, varia- tio delectare videtur , & quando , quod nec raro eve- nit, equalem cum fibris directionem , pro aliquota ca- nalis fui parte, fervavit, jam, nullo offenfo obftaculo , nec adhucdum (faltim non vifibili) metuendo , ultro a linea recta abire, viamque fuam nunc obliqua, nunc contraria prorfus fibris ligneis dire&ione, profequi fepe adamat. De 9,54 quo , ut certus fiam , quum fepe intus in ligno obfta- au&ore perve cula, qua przecife in plaga diffecta non comparent , i52? latere poffint, circumcirca difcindendo , omnem capi- tis non impediti, at nihilominus deflectentis, viciniam perveftigavi , absque tamen ullo (falnm non compa- . rente) rationis, deflexum cauffantis, vefligio. Verum- ed tamen aliqua fit opus eft, veluti eft frequentiffima illa , rt , quatita. quam miramur , occurfuum mutuorum , fine qua plu- rima , forfan omnes , linee rectz directionem fervan- - tes, faltem ifto in puncto , progretfz fuiffent , quas nunc jam , femet invicem evitaturas , ab eadem defle- Xas, quaquaverfum ; anceps labyriutbus 69 error Prudent. Czrcumflexus agit. ! Aneidem ufitata? T Quam vero cauffam , ubi nulla apparet , affignabimus? hr An terrorem in Terediue flatuemus panicum e longin- rine pac? M 3 quo DYi HISTORIA NATURALIS quo periculum fentientis & perterrite , fugamque me- ditantis ? At, licet fenfu periculi non deftituta vifa fu- prafit ($.78.), vix tamen, quod ad tantum, quanto, - (juam in.ea lon- defleétentem caput , ab omnibus remotam, faepe obfer- pinquos peri vavi fpatium , idem illud prafentiat , fufpicari auftm, nifi. forte capitibus, fibi invicem occurfuris, longinquiorfen- Qundemaximefus fit, quam corpore reliquo obviaturis, cujus fane Etnuo, | modus & ratio non difficiles inventu forent : nimirum capitibus ex oppofito operantes , dum lignum anteja- cens emollit utraque & fugit, impulfionem aqu& fu- &ionemque reciprocas fentire , iisdemque in opere qualibet fuo fu&torio turbari facile concipiuntur, quan- do nec, quod defleé&tant, mirum videri , nec adeo idem prafenfui periculi; quam impedita jam fuctionis fenfui prafenti , tribui poterit; quod ipfum, quanto cum fibris ligni magis aequalis utriusque directio eft, ad tanto ma- jorem ab invicem diftantiam locum habiturum, ex mo- do eviclis colligitur. Licet huic aliquando caufze de- flexum Terediuisfolitari:e ($. 95.) in uno alterove li- gnorum exemplo adfcribere potuerim , alia tamen oc- An omnium de currerunt, ubi nullus eidem locus erat,nec affignabile flexuum caufa ? ARD : s veftigium.. Confugiendum itaque ad cauffas, qua fub- effe poterunt , alias , cognitionem noftram fugientes; pue ine quales fufpicari tanto minori jure recufabimus, quanto fur? certius eft, nos in Anatomia ligni nondum omnem rem acu tetigiffe,. andan uU NIS DXS 3 : Inlimbo quxren- 77 Jigto autem zp/o , neutiquam in Teredzue, deffexus dac funt, ultronez cau([Jumm quereudam elle , nunc , evolutis adeo fingulis, nemo facile erit, qui non viderit , agnoverit- que, beítiam fugentem, formato. ante fe vacuo , trahi magis , quam ultro tendere illac, quorfum emiffz a fe unda emollitionem maximam cauflate fuerint , neque in abundantia victus quafi .natantem , atque mechanismo fuo femet ultro committentem , de detlexu, ita loqui liceat ; cogitare , feu directionem ingredi voluntariam n prius; E: ratio. TEREDINISMARINUE! $$ prius, quam obftaculum , operi fuo occurrens ; fufficien- Exemplis ex vi- tie victus officiat. Neque exempla defunt, ad rem do ERR tentos id ipfum edoctura, velut, que fepe miratus fum , evidentiflima in viciniis oflfium , quie circumfer- pere regulariter TereZzzem , fupra ($. 104.) notavimus: verum & ibidem fibre circumferpunt, & , qua alias re- € procedunt in vicinia offium circum hac incurvate cernuntur, ficque Zeredzuem , non renitentem ; in eun- dem ambagem iecum rapiunt. Quemadmodum autem ex his ratio elucet , atque dari fufüciens poteft , cur - Teredo , oblique ad fibras operans , in &equalem cum iisdem directionem , licet nulla movente alia obftaculi ratione, trahi poffit; ita fimili modo evidens eft, quan- do a directione cum fibris equali , nulla pariter cogente ratione extrinfeca, ad obliquam abftrahitur eadem , hu- jus cauffam in eo querendam effe, quod ad latus unum, Qs rione alterumve , quorfum deflectit , & emollitio, & fucio jon Teredo faciliores, quam in continuatione fibrarum recta , exi- pofit? flentes, vel ab hac ipfa, que tamen maxime favorabi- lis operi Teredzzs videtur, feducere hanc, ultro fequen- tem, poffint, debeantque. Pro concipiendo autem ul- terius feductionis hujus a fibris modo , dux iterum pa- Quet modis? tent vie, fcilicet: aut in fibris, directione recta conti- nuandis, durius quid occurret , & ad latus unum alte- . rumve probofcidis hemifpharice ($. 137.) adjacentes fibra, facilius emollitee & abfumpte, utpote heteroge- » nei illius durioris (ita hic vocaffe liceat) expertes , Te- redimem in fuas fenfim partes trahent , non repugnan- tem: aut ad idem alterutrum probofcidis latus fubftan-' tia ligni fefe manifeftabit, fibris ordinariis mollior, fa- ciliusque fuperanda Teredig;, ipfamque, ultro fequen- tem , a fibris ligni, hucusque peragratis, abripiens. Vi- deant Jam Anatomie plantarum peritiores, qua maxi- me , aut numne utraque locum habere poflit deflexus a fibris methodus, fibris vafisque forfan horizontalibus, ) NEST d» mi. ELT GS IRE : Quomodo con- directo obviis denfioribus, folidioribusque cautfata illa, Gpiena ni? tra- * / z 066 HISTORIA NATURALIS tracheis fortaffe adfcribenda hac,ad latera fola, aut ma- gis, quam in via recta, hiantibus. 'l'antum certum ett, in canalibus Zerediusm, in ligno elaboratis, coeterum Vaf ligniinfoliteatiidem ad ftuporem usque politiffimis ($.66.), paflim er apparere vaforum maxime, atque infolite hiantium, fe- ries ; neque dubium eft, quin induítriofior ad opera Teredinum attentio , atque felecta variarum ligni fpe- cierum iisdem , per modum experimentorüm, injuncta Ex operibus Te-exfuclio , ad penitiorem [ítructure ftirpium cognitio- iednem A0" nem, quam certam & omnimodam nos latere hucusque peücienda. — Natura voluit, quid conferre, & que, nec naturaliter , nec manibus noftris praeparata , ufui oculorum noftro- rum fubjici poffunt , fingulari 7eredzguzs artificio accom- modata , quadantenus vifibilia reddi queant. : $. CL. 2 His vero jam ita de directione Zeredizs, exipfa ligni natura, erutis, in fubfidium vocatis iis, qua de ipfius modis & motivis aliis, jam fupra ($$.72.74.85.90.91. IO0I.) obfervata dedimus , tantum denique certi , & Quid de dire&io- generaliter de eadem ftatuere licebit; quod nimirum ad ne Tí 1^ fervandum cum fibris ligni parallelismum neutiquam : adftricta Teredo marina, fuz íemet machinationi ultro committens, in profequendo libere canali fuo femper eo teudat , ub; emiffe a 1e unde maximam ezollztzo- uem , fortioremque fimul , quam in quovis alio puncto, machine fugentis az£racfzozem cauffate fuerint ($.149.). Exempla evolu- ()uod ipfum, uti veriffimum, fic ad explicandam, mira ta, S explica. pouitte, rationem omnem curvaturarum , Terediuibus in ligno ufitatarum , fufliciens eft. Ita nimirum non difficile concipitur, cur in ipfo introitus fui in lignum Teredinum ja. momento , juxta fe invicem comprefle, divergere qua- da capot, 9" quaverfum nitantur Teredzues juniores ($. 72.), cum, ' Omni fcilicet capitum vicinia emollita, loca ipfis que- renda fint ficciora , qua emollire , & fugere , non im- portuna fociarum &]lethali ope impedite , fed fole, poflint, & imperturbatz ; unde fimul intelligitur, di-. ver- TEREDINIS MARIXN J£; 07 vergentiam illam non femper in fumme proximis, fed & in iis fepe, que, aliquantisper ab invicem diftantes, proficifcuntur, locum habere poffe & debere, maxime prope fuperficiem externam , qu& ad certam profundi- x cag tatem emollita femper eft, quamque ob id, utut exi-t guam, qua a Zeredinibus junioribus exercetur, fuctio- nis vim facile ferat & promoveat , adultiorum tamen machinationi, ut ferenda incapacem, fic infeftam, au- tumo ; quare & ad eandem delatas has mature interdum reverti, & loca fibi operibusque fuis tutiora atque fa- vorabiliora repetere, obfervamus ( $.86.). Neque diffi- mili ratione explicanda illa, quam fancte obfervari T'e- Teredinum fe vediuibus, fupra notavimus($.73.), fe mutuo evitandijs epica | lex; quamprimum enim in opere fe fuo turbari fentiunt, feu , quod perinde eft, quamprimum hac vel illac emol- litio nimia, atque fuctio fruftranea eft, in partes alias, quà melius fuccedit utraque , trahuntur Teredzzes, at- que ex paritate femper rationis, Inde alios ineunt curfus , aliosque recurfus "dverfis fbatizs, alternosque orbibus orbes Iupedumt. Firg. fam & , quornodo diftenfio conchárum minuatur , mi- Imminntio di. norique faciei fuz apertura Zeredo fugat. ($. 146.) in curn expofta; propatulo eft; Plagam quippe fuctioni infeftam , utpote nimium emollitam , concha adjacens ultro deferit , & felicior fuctio in fpatio, licet exiguo , modo undique conclufo, cedit , quam in eodem majore , fed externa admittente , ubi plane impoffibilis illa nemini non vide- ri poterit. Neque minori-evidentia patet ratio , cur T'eredo marina, ab omni parte fui fimilibus cincta, ne- Moris in Tere. que ex iisdem femet extricandi modum inveniens, mori RUE Pte debeat, atque unde fit, quod proprie vicinam l&dereg: anu, ca nequeat? Scilicet fuCtionem impeditam nutrimenti de- vicinam ledere fcétus , huncque mors fequitur prefentiflfima , &. quae "9t N vim 8 HÍISTORÍA NATURALIS vim nullam nifi fuctionis ( $. 138.), &, qua hujus mini- ftra eft, preffionis ($.139.) Teredo marina exferit,qui poterit corpus focia offendere , €ujus vel folus occur- fus omnem potentie fua vim infringit ; quare nec ali- ter evenire poteft, nifi ut, fatalem fociarum viciniam vitare nefcia, vel alieno. (.$.79.); vel proprio corpori, fi eousque circumaéta fuerit ( $.89.), immoriatur. Di- Dirc&ioais oi. re&tionem T'eredzuzs folitari& contemplantes , rationes riz sale ratio modo reddidimus, cureadem cum fibris ligni non equa- SORS lis femper, fed ab iisdem, nunc hac , nunc illac rece- dens, obfervetur (.$. 149. 149.)5 quas hic repetere fu- Ur&vaiesis perfedemus. Neque magis opus erit , varietatis nonnul- Wem inde; lius , quoad directionem in diverfis lignis , obfervatze lignis. preterillas, quas fupra jam ($. 1oz. 102.) attulimus, rationes, ex ipfa lignorum ftructura, prolixius hic de- ducere, quum quilibet facile ex ligni cujuslibet con- templatione easdem, utinvenire , fic T'eredzuzbus ob- Monitum Auc fervatas, detegere poflit. Hoc tantum coronidis loco bus Quibosddi annotare liceat, quod, qua fupra paflim de fumma 7e- antecedaneis, — 0477157; (e mutuo evitandi folertia ( $. 73.), de omni- 1noda earundem ab invafione fociarum averfione ($:79.), de reverentia erga corpus vicinum , propriumve ( $. 89.) , ipfa morte confirmari folita ( $. c£. €9 81. ), de. fenfu periculi ($.77.) fimiliaque adducta leguntur, il- Curfupra adhi-. lic quidem, ubi folis obfervationibus litantes, ratiocinari CEREdD nos parum decuiffet, vix aliter efferri potuerint , quod Cürhic demum. Vero hic, perfpecto dircctionis Teredizum in lignis mo- ze dogm do, ab extrinfecis pendente, & ,refpectu ad ipfas, vere j eccafionali, omnia illa non adeo prudenti, benignita- ti, calliditative earundem, quam ipfi potius mechanis- ino, talia involventi, tribuenda facile intelligantur. | $. CLL Denique, quo nihil, quod ad intelligendam , quan- tum fieri poteft, optime , Téredzmzs marime machina- tionem facere poflit, pretermittamus , ?ropulfionem "undarum.,in vafa ligni vzoenfam., eidem ufitatam, cum 5 Z E 3ott MTEREDINIS MARINJE': 99 enotu ficci in iisdem, ligni adhuc vivi , cozferre, atque, Machinatio Ter ficut hanc eozfervatz0m , ita illam deffruczzouz ipforum, rai in ftirpe vi- non poffe non infervire, expendiife paucis liceat. Fi-va compara. bras autem ipfas ligni fiftulas effe fucciferas, nonfolum, poft Greuvium & Malpigbium,conjectantur omnes Ana- tomize Plantarum callentes , fed & experimento pecu- liari eviétum dedit ingeniofiffimus Z2/efrzs,in confum- matiffimo fuo Szazzces V'egetabilium Opere (2); qui tamen ipfe fuccus, nur motu circulatorio , prout vo- lunt plurimi , ac fere ad oculum. demonttravit Defide- ratiffimus TLurmigius (b), an vero folo aícendente, ceu vifum fuit laudato ZJ/z/efío , per fibras agitetur, noftrum hic non eft dirimere ; nec quicquam ad rem noftram controverfia facit. Suffecerit hic nobis expen- diffe ftapendam vaforum capillarium fubtilitatem , mo- Vaforum inligne tumque fucci per eadem , ipfis , ceu res ipfa loquitur , "Pntsserpenfe fapientiffime proportionatum , quem ipfa praeterea ra- dicis ftructura involvere videtur, humori quippe , non facile nimio, affumendo, adaptata. Imo melius adhuc imaginationi fifüitur tanta fucci afcendentis fubtilitas, quodfi eundem, cum laudatiffimo 72/efro, non nifi in Succus in iisdem forma vaporis, vafcula permeantem , concipiamus , quasi reip liter omne afcenfus negotium , in fubfidium vocata ce- aícendens. lebratiffima ilia maximi JMexwtozz» attractione , quam rapidiffima, atque decies fepties humana majore, trans- piratione in plantis promoveri innuit, pulcherrimo ratio- cinio explicat, nifi forte negotium faceflere quibusdam Dif&cultas; poffet, quum, ut vehementem humorum transfpiratio- nem, hujusque cauffam rarefactionem, calore radiorum folarium, fic in afcenfu auxilium undulatione vibratione- que, iisdem cauffatis, obtineri contendat ; quomodo idem N2 locum (4) Vegetable Staticks: Experim. xxx1x. (5) In Experimento fingulari de arboribus ex folio educatis. &c, , quod habetur in Meletematibus ejus a, 1727. Hals ediris. : ico — H ISPUPIOBRLIUE NATURALIS locum habere poffit in plantis arboribusque, aut per lon- gum temporis intervallum folem non fentientibus , aut fitu fuo radiis ejusdem ad vitam orbatis, quales non raro funt, quas : * iin APR Nec radii folis , uec lucida tela diez f(Percutiunt.. Has tamen, fi non zquali, faltim ob id non interrupto vigere incremento , atque conftanti gaudere fuccorum plenitudine , quotidie experimur. At! quorfum dila- bimur? Subtilitatem humorum, per vafa propulforum, folam hic refpicimus , quam comparantes cum violenta undarum in fibras ligni TezeZzz; ufitata intrufione ( de Zwcan. qua & fuo modo valet illud ?oezz: Vis illic ingens Pelagi, femperque laborant ZEquora) heu! quam in iisdem diverfam actionis miremur vim; quamque exinde imparem expeéctemus effectum , opus eit? Que naturaliter modico humore inflari folita, nunc adeo enormi, tanto beftie ructantis molimine , fatura- ta, expanfa , atque difrupta vafa (ut jam de tracheis - Non mirum effe, Vafisque , qua forfan & alia effe poffunt, liquori feren- quodkommiis nno dubio procul imparibus, nihil dicam ) quid mirum, "eaeie —— fi comminuantur facillime omnia? tanto magis in lignis Preferim in i- mortuis , ceu pali funt, utpote-orbata jam naturali , E enn gaudebant viva , tractabilitate , qua non obftante , vel in ipfis plantis arboribusque vivis, difrumpi fepius, non fine ratione creduntur ; quando nimirum , affufo nimio-humore, fuffocari has experimur: faturatis quip- pe ultra vires, difruptisque exinde, ut videtur, fiitulis fucciferis , extravafationem humorum , hinc morbum, ac tandem mortem ipfam plante, cauffantibus. Quibus omnibus adjuncta qualitatis undarum beítie vomentis cor- IT UE ROEDINIS MARIN 10I corrofivee confideratio jam nihil amplius , quoad facili- Corrofiva unde: tatem , qua ligna quacunque duriffima vincit eadem, ga. — inexplicabile relinquit. SAC ALTO : Huic peculiariter córroffvo , enormi machinationis Qvo potiffimum vi, adjuto, £ribmemdam credo Teredinis mirabilem il- Todo voci -jam, qua pollet, offz Zzguz vzmcendz facultatem. | In iis enim jam non directo procedunt fibre , fed inter fe mirabiliter implicate , atque azaffomzziate , adeo COH muet Offium funduntur, ut , ex Summi 7Ma/pighii confeflu, férzt?ura illorum zz arboribus reliquisque, durioris 9 aucf;ris — Ne compagimis, cadicibus omnino obfcura fit (a). Et, utut ea- Gas, Proprie fint dem, qua ipfi optimo jure zodorzz nomine veniunt,per groduétiones recentis fobolis zm fibris ligni € tracheis i definiat , definitionemque obfervationibus flabiliat V ir Melrighius las« Excellentiffimus , alias tamen preterea nodorum in li- ^ gnis effe functiones, finesque plures,inficiari ob id non voluerit; quia non folum adeo intricatiffima fortiffima- pu n LE que vaforum contextura ad producendum furculum , folium, vel gemmam, non videtur opus fuiffe , prefer- tim, quum fobolem novam procreatura fibrz contexte, ex medulla prodeuntes, nodos infralambunt magis, quam quod ex ipfis prodeant: verum etiam ,quia ex vafis, & diverfa ab aliis omnibus directione euntibus , & diftin- t€tam vel ipfo colore a ceteris materiam vehentibus, contexti videntur. Et, quum in lignis , preter fiftulas fucciferas & tracheas, multa paflim detecta fint vafa alia, oleum, terebinthiam, gummi, refinamque veclitantia, horum praefertim in nodis, vel, unde prodeant, promi- condum, vel, quorfum fecernantur fuperflua , recepta- culum reperiri, conjecturam apponere liceat, quam ipfam haud parum confirmat fapor nodorum, ex omnibus fere N 3 cau- (2) Anat. Plant, pag. 21. edit. Lond, Li 102 HISTORIA NATURALIS Operibus Tere- caudicibus, vel oleofus, velrefinofus: quin imo hunc dnum co feme] iterumque experta, in mediis nodis verfans, vel ipfa Teredo UHariua, & averfata , ut videbatur , refinze Rcfm 4 To 5. HOlutee in canali.fuo ; femper alias vacuo ( $. 68.), Wie Tou exempla reliqüit ; nec dubium , quin idem & reliquis, nodos permeantibus , eodem modo ufitatum fit , quo fcilicet, foras ejectis illis, quae non conveniant , ea tan- - tum, qua in nutrimentum cedere poflint, propria arte defacata, epulentur, ; PS —— tque petant qmites per acerba profectus, Capture dulcem fructum radicis amare. Rariffime inven- Licet enim non nifi rariffime refinam folutam offendiffe p licuerit , frequentius tamen a Teredize folvi eandem; ij at mox, ceu quid palatui ipfius minime conveniens, - foras e canali expelli, credibile eft, & concludendi mi- hi legem feci , quum refine: memoratam fcobem illam jam non in loco , ubi folutionem paffa fuerat , fed per totum canalem, ad extimum usque orificium fuum, di- fperfam invenerim , nec inveniflerh fortaffe amplius ul- lam, nifi ipfi folutionis operi, ceu videbatur, immortua In nodis Tere c fuiffet. Quicquid horum fit , magis hic cum Siandn rese, transverfis fiftularum , nodos componentium , parieti- bus, quam cum aperturis earundem Teredzz, in fin- gulo progreffus fui paffu , res eft, qui ipfi parietes, quum fiftularum fint, materias tenaces vehentium, fir- Corje&ura Au- miores forte validioresque funt, quam reliquarum, fuc- coup cum tantum aéremve propellentium, preter, quod adeo juxta invicem compacta Jaceant ; hincque folutionem Terdssaa;o Tul non poffunt non moleftiffimam efficere , neutiquam i» nodos difici- tamen impolffibilem ZereZzz; , utpote , que, quamdiu NI ;, Circum nodos facilior fuctio datur, ipfos circumferpit poffibilis. ($. 104.) , nec poteft aliter ($. 151.) ; penes eosdem EUN: vero conclufa, atque undique fuctionem turbatam fen- tens , nodos jam ipfos, quantumvis duriffimos, m uo TEREDINIS MARINJ. ' 3103 fuo favorabiliores, quam. viciniam omnem, eidem in- feftam , aggredi, atque pertundere , vi machine fue ($.62:.), cogitur. Neque jàm ob id adeo alieni eri- IPus a credendo id , quod in additamentis ad obferva- tionum Cl. Maffzettz verfionem belgicam de clavo fer- Lc reo, a Teredine excavato, legitur(4): eo enim delata, Cams feres, ac fruftraneam quaquaverfum fuctionem experiens ea- dem, in clavum aget neceffario ($.c27.), neque forfan Cus odes ES fine excavationis fucceffu, at, ceu videtur , quoad fus &um operis, parum fibimet lucrativo. Ligni enim " delitiis innutritam femel, atque affuetam eandem ferro A ferm in 4 paífci absque damno, in ipfam redundante, vix credide- ^" M RA rim. Quare, aut ferrum folutum, prout idem de refi- Conjedtura Av na modo notavimus, foras e canali fuo egefferit, atque ^97 interea jejunia celebraverit , opus eft, aut fimul cum ferro lignum , quo nutrita fit, folverit ; quod in eo cafu locum habere poterit, ubi vicinia ligni, clavo adja- centis, undique occupata, Teredzuemi, oras ejusdem lam- bentem, fuas in partes a ferro , quod deberet naturali- ter , abftrahere nequit. S: GTI Duriffimis in ligno locis molliffima fubjungimus , 47- Alburni in lignié burmum , puto, ieu novos lignorum annos, quos & "Phe. adipes vocant ali. FLlanc ligni partem effe peffimam, atque Terediui obnoxiam, aué&tor jam olim ?/zzzs (5) PcBimaligni pars fuit. Hthic nimirum, qui regnant, fibre, cum trans- verfalibus utriculorum ordinibus, tenerrimae , atque, Unde talis? quoad firmitatem, illis, que interiorem ligni maffam effi- ciunt multo inferiores , emollitionem facilius recipien- tes, atque eo fuctioni ipfi, voracitatique Zere;zzs favo- rabi- (4) Pag. 182; zelfs beb ik eem [luk bout gebadt , «vaar im eem fpyker gevonder "wierdt , 2welke mede-hol avas witgesetez , gelyk bet bout. * (&) Lib. xvr..cap.38 : .Proxiziü plerisque adipes : ij «ocantaur a. colore.alburnum ollis ac peffima pars ligni ,-etiam in robore. facile putre[cens , Aeredini ebnoxia: quare. ,Jemper amaputabitur, mu j : dicione :524[bp. HISTORIA NATURALIS ! rabiliores , per ipfam fuam naturam , exiftunt. Inde nate Clo quod, ceu fupra ($.84.) obfervàvimus, circa ex- tiores Teiedines. trema pali frequentiores, quam in medio ejusdem, 7e- rediues iarinz yeperiantur : fcilicet , preter rationes maio ueeig; OCCcurfuum , in fegmento facile ipfas intricantium ($.cz7. quascitur. (9 86.), hac pracipue cauffa eit, cur alburnum: adeo à exedant vehementiflime , relictis fere intactis pali inte- rioribus , quod , ubi, per alburnum penetrantes , ad interiorem durioremque ligni materiam deferuntur , emollitio fuctioque in alburnum adjacens fortius, quam in illam agant, ficque in fuas partes retrotrahant illas, ultro fequentes. Unde jam porro apertum eft , Tere- diues alburnum non deferere (neque enim poffunt ( $. Andbamum de 150.) ), prius, quam nimia oppretffze vicinia, ex eodem poffit ? velut expellantur, atque fic in interiora ligni, nunc jam Quando de- fuctioni ipfarum melius & optime faventia ($. cz£.), get promoveantur.: Miremur adhuc ipfum hoc alburnum Amm Tee Open Teredinum yuniorum, earundemque in lignum in- sesjunioribts teoitui. fineulari prorfus ratione, proportionatum favens- que, in quo fcilicet fuctionem non ordiri folum facilli- me, fed & profequi citiflime eandem liceat , eoque brevi in robuftam , atque vigoris plenam machinam ex- crefcere detur. 4 $. CLIV. Particule natantes , quas animalcula effe evicimus ($. 51.), per omnem Zeredzzzs fubttantiam non poffunt Cu miincorpo- nullam ob rationem, finemve vagari. Victus querendi genur animalcu. £L atia nulla fane eft,qua non circumvagetur , creatura; la? qui finis earundem , licet primarius non fit , tamen ex fecundariis merito habetur primus ; quo non obtento, Conje&tua Au- nil reliquorum obtinebitur. Quid ergo, fi ezzmalcula E hec, alimenti capiendi gratia , huc accedere largia- mur ? Particulas invenient velut fibi paratas , numero pariter ac exiguitate, ficut & ipfa funt, infinitas ; qui- bus pro fuo qualibet in corpore Zeredizis fitu vefcan- tur, nutriantur, ferventurque ad fines forfan alios , quo- TEREDINIS.MARINJ/E TS Tof quorumcunque demum gratia exiftrere , atque inhabi- tare illam videri poffint. Et ita, quantumlibet infinite numero , a ligno abforpta , in corpus 7'eredzazs defe- rantur particule, in tanto efurientium numero ($.49.) non diu erunt, quin in predam- helluónibus cedant : omnes. Sed itane, dixerit forfan quis, inaudita pror- objeaie; fus economie ratione , congeries animalculorum vo- ; rantium. inteftina beftize alterius conftituet ? Tta fane Qbtetsio Aw concludi debere videtur : neque enim , ubi aut inex- periundo vitium fubreptionis,aut in ratiocinando error lateat, video... In fcientiis autem omnibus ;, maxime in naturali, ubi fenfus & experientia primum ferunt pun- &um, hec mihi femper fuprema lex, ut Non mibi ves, fed me vebus fubjungere coner. Here? Velim ufitatiore , atque cognitioni noftra convenien- tiore, modo hec nobis myfteria recludant Viri Doctis- fimi, rei naturalis Antiftites. : S. CLYV: » " Nos interea, fenfibus & rationi fubnixi, inexiftentiam ($.51.) innutritionemque (.$. 154.) animalculorum in Veredine marina veras fupponentes , ulterius progre- M diendo , zzdemam huic advent illa videri poffint , in- Uds Terent quirimus. Sufpicari quis poflit, numne forte cozza£g mala? — fint, exiguitate quidem infinitefima, T'ereZizi cuilibet, ^2 connata? animalcula , qua & determinato numero eidem imma- nentia, opus cum ipfa incipiant fimul, finiantque? Att! licet contradictionem in his nullam reperiam , nequeo tamen ob difficultates, quibus premi videtur , maximas; hypothefi, quantumlibet belliffimz, fubfcribere. Quodfi nimirum vera ea foret, non potuiíTent non in perquifi- tis tot omnis magnitudinis 7 eredzzzóus & animalculo- rum ipforum magnitudines, ceteris paribus, apparuifle inter fe differentes, neque poffet ea, quz in vifceribus obfervatur, fitus ànimalculorum locum habere, eri tudo Cauffze dubitandi afferuntur. Extrinfecus ad- veniunt, 1506 HISTORIA NATUR ALIS tudo ($.46.) , qua in his, qua connata crederentur,. tam celeriter peracta, nullis recens advenientibus aliis, . cefferat illico. Et quid de iis, quz libere per totum Teredinis corpus in liquore, eandem inflante, ad ulti- mum usque caude, & in ipfis tubulis, inveniuntur ($. 47.) , dicent illi , quibus- connata Zeredzuzbus animal- ula videri poffunt ? Nunquid: eorundem interdum ali- qua fluctibus marinis, vel invita , ut ita loquar , Zere- dise, corripi, ficque ex eadem abripi dixeris ? Ut jam. non urgeam emiffionem liquorum fpontaneam ($. 59.) qua , quomodo fieri poffit , ut non fimul foras propel- lantur animalcula, non video. Neque tamen iitud qua- draret, fi connatus Z'eredizz, fausque cuilibet numerus animalculorum aflignatus fuiffet ab ipfa natura, que non ita facile intentione fua fe defraudandam exponit. Ex quibus omnibus non rationibus folum , fed & velut oculari quadam demonfttratione; conítare videtur , ani- malcula , in Teredzue smariua obfervata, extrzafecas ei- dem innumerabili copia zZve/z. iu PM S.CLVI. NX An onipaii ila; Flaudquaquam tamen pro orZzzar;r illis animalculis aquatica? Tegatur, Ratio, aquaticis,neque ejusdem fpeciei cum illis, que in aquis ftagnantibus refidibusque miramur, noílra, in Zered;- uibus vifa, vendito : quantum. enim de illis memini , variantis admodum funt , promifcuzeque magnitudinis; atque figure , quorumque , lentibus quanto magis au- gentibus , viforum , tanto femper plures minoresque ,. invifibilles ante, apparent fpecies, quorum & repentina viciflitudo, & Politica Hobbefiana, mutua, puto, invafio deglutitioque, fub oculos cadunt. Aér, preterea frigi- dus.menfium Decembris, Januarii & Februarii, quibus animalcula in: Teredzze, non minus, quam media setate; vivaciflima, obfervavi, animalculis illis aquaticis, qua calore zítatis plurimüm delectantur , parum favorabilis exiftit. Ex: quibus fingulis diverfitas animalculorum no- itrorum ab aquaticis communibus fatis , credo; P . $. /1I. » OF EREDINIS MARIN E toy $. CLVII. E ... Ipfa autem , quam ftabilivimus , continua illa aqua& Aqua marina à: . marine per corpus Teredigis perlutio ($. 138.) animal- Vburr pariter ctilorum: dubio procul vecrix eff , iisdem nunc magis, ps nunc minus , onufta ; horumque ita continuo , modo major, modo minor multitudo in Teredzzem ire, ex. . ; eademque exire alia, concipienda. Quodíi enim exi-[, 51e prob: rent femper , redirentque nunquam alia, vel pauciora tantum, exhauriretur facile, quantumlibet infinitus, eo- rundem numerus. Contra fiintrarent continuo , nul- - laque recederent, facile conjici poterit, licet adeo in- finita fint exiguitate , eorundem tamen adeo accreturam tandem fore molem , ut , & femet inter fe , & totum Teredinis corpus, frequentia nimia, ftiparent. Quare diverforii inftar merito Zeredo mariuae. habebitur, ubi tanta animalculorum infinitudo paftum it, faturataque recedit. Interim tamen , quod directo retrogrediantur eadem, credibile non eft; per inteftina fingula agitari , fecernive, quin hec ipfa , ambulatorio quodam modo, pro certo tempore conítituere, hincque Vifteribus vifcus gigni, fanguenque creari, ^ Lue fuo modo, videntur. Atque iftis demum revolutio- gibus perpeflis, fi falva liberaque manferint, animalcu- lis ad fuperas evadere auras licebit. dit .$. CL VIII. Ex quo jam porro fequitur, Teredzmem mom [jbi oz An fibi fli Tes vivere , fed efle infuper machinam , qua infinitus ani- Qu malculorum numerus ad alimentum fuum quaerendum utitur ($. 154.), ut adeo, illam pro parte horum gra- tia exiflere ,, non obfcure liqueat. Juvat quippe anis Et qua ratione? malcula , ut cibum. capere, nutririque poflint ex eo, cui fine tali machina approximare non poffent :: eo fci- licet 9 quod particulas ligni diffolvat avehatque em O 2 E 08 HISTORIA NATURALIS & ultra fenfus. noftros » licet up cue armatos , exiguas, &cdal, Et Juan femues tanto md one capaces. $. CLIX. Ipfius eligno nu- Interim tamen non negamus z?/f macbine fuam e li- EURO gno azu£ritionem,per quam creícens continuo in vigore fuo confervetur, liquorumque pariter , inteftino cuili- bet propriorum ( $..47.) , fuftentationem , renovatio- Cur necefzia? pemque , neceffarias dlatuimus. Quodfi enim, omnia abfumendo, nullam prorfus machinz fuge ratonem haberent animalcula , favore alimenti , ipfis per illam . parti ($.158.), exciderent illico; fimulque cum eadem Quomodo eon- perirent omnia. Quare , aut determinatum animalcu- dmt lorum numerum, qui omne, ex ligno invectum, abfu- mere nequeat, cuilibet machinze affignaffe , aut eorun- dem , indeterminata copia intrantium , appetitum a ligni particulis quibusdam deflexiffe Naturam , fuppo- nendum, ut modum concipiamus, quo a tanto helluo- num numero ( $.48.) quid intactum maneat pro ma- chine confervanda fuftentandaque fubftantia. . Poterit etiam ex ipfis animalculorum excrementis , aliisve ab iisdem quomodocunque fecrétis , nutriendam juflitfe Natura machinam , neque opus tunc fuerit illis de certo animalculorum numero, fingularitateve appetitus, hypo- -thefibus. Non omnium, qua Natura facit , rationem & modum homo affequitur, & veritffimum , hoc fenfu, fürporr. argutum illud Medicorum Principis effatum : inrer Natura etiam fime ratione fibi vias. : $. GL X: Inteftinorum Quantum vero ad zzfef/ina ipfa attinet , eorundem confderatio— conftans femper fitus( $.5.), atque omnimoda in omni Teredize , licet non 2qualitas , tamen fimilitudo , non poteft non attentionem noftram ulterius excitaré, quo, qua corundem precipue fint functiones , faltim pro ung TEREDINIS MARINE 10$ uno alterove divinemus. Concinnitate fua non minus, | quam exactitudine commendabilis eft inteftinorum, or- dinisque eorundem , in Teredzue sarima , defcriptio, quam tenemus ab accuratiflimo 7L/Z/zerz0 ,. queque eadem illis noftre, nudo oculo vifis ( $. cZz. ), ad amus- fim refpondet. 'Neque facile aliter videri Viro, cetero- Et excufatur, quin perfpicaciffimo, potuerunt, quum nusquam in in- tegra obfervatione, oculorum armatura fe ufum, com- ; memorcet » forfan ejusdem auxilii opportunitate carue- rit. En ipüus verba (2) : Jpfarum e/epbagus brevis eff , flomacbus oblongus , €9 znde fequuntur imteffina, qua,exeundo ex iuglioie, per varia procedant diverti- cula, poft inflectuutur 1n altum , atque. pofl cervicem contorquemtur, tum denuo, tratíu diflenfo, per longum quantum. dorfum fefe exoneratum eunt in anum foras ex £abula. nore 547) vore Laudatur Vallis; nerius. ; gis Su$oCLXIE y Fiftwsilud ad dextram zigrzcazs, animalculis ftría- Vifceris nigris tim jacentibus ( $:39.) repletiffimum, docet ad oculum, ^"^ 9g fieri in eodem horum fecretionem quandam,differentiam- que notabilem inter ipía animalcula , eodem contenta, 4ntercedere. - Neque in tantum errabimus , quatenus alteris altera perfectiora, finique illi, ob quem adfunt, propiora effe, dictitemus. Vifa paffim in vifcere illo in- Heterogenea in terítitia alba: ($. 28.) poffent quibusdam Vafa lactea jan p videri ; fed numero pauca funt , & enormiter grandia ($:c2£.).. An & ex colore latteo cby/uz continete- ea- 4n chylum cos: dem ..ftatuemus ,' & effe Vafa:hec velut promptgaria, ex quibus nutrimentum fuppeditetur in jejunium forfan . hybernum? Ita de cochleis ; ex fimili in isdem reperto / O 3 vifce- (4) 1. c. pag. 140: 2 lero efefago ? breve, lo flozmaco Bifl ange , ed indi fequono eT anteflini, che ufcendo del ventr.cello vanmo varii rasgiri, dopo i quali tornago a innal- zarfi, e [i raegirano dietro lacollotiela , pofcia muovamente con traito difisfo vun Inngo id dorfo. a. fcaricarfs nell ano fuor della $avola, 110 HISTORÍA NATURALIS Lifterus laudatus. vjfcere, conjecturavit fagaciffimus Lzfferus (2). Verum enimvero, quum & ea enormi fcateant animalculorum vivaciffimorum numero ($..39.), non poffent diu fup-- Promptuaria non petere tot jam convivis repletiflima , promptuaria ; pre- fbl ter quod Zeredzz; , in abundantia victus ad vitam oc- . clufe; talia affingi promptuaria , durum videri poffit, - Conclufie, & fere contradictorium. Quicquid eorum fit , quum & in heterogeneis hifce animalcula ftriatim compacta . jaceant alia , alia dilutiora natent ( $. c:/.), «& hic dif- ferentiam perfectionis , gràdus , officiive vigere con- Valifaerio Oefo-Cludendum erit. Elocce dubio procul inteftinum eft, Pags. ^ — quod fub Oefopbagz nomine Celeberrimo /2/Zfzerio venit. Vk | $. CL XII. i Via pyramida- 74/2, bina pyramidalia cum contiguo Pyramidak Je majori ( $. 3o.) nullus dubito, cum acutiflimo ZzZZfue- Cor. vi0, Cor Teredinis vocare atque illa fpeciatim zrzeriz- $009 - — pf puto vicé fungi , cum in hociterum 7'ezz fe pro- Valvula. fundant. Z2/vu/as illic effe, ubi gyramidum longiorum bafes cum vafis contigui bafe concurrunt, pulfuum ma- terie migricantis, contra easdem irritorum; obfervatio (C$. cz£.) ipfa loquitur. LElujus dubio procul materiae ingreffus in Cor ipfum prohibitus ,.at fimul ejusdem cum expulfo fanguine commixtio in arteriis neceffaria eft. Quantumvis autem infra Ventriculüm Cor Teredizzs Vallifnerius con. 2f lignet Celeberrimus F'aZZfzerzus, quod eadem tamen cilia. ipfa,que nos in dorfo indigitamus, vafa fufpexerit, pro- pria ipfius verba teftantur (7). Contraria quippe videtur, (4): In Cochlearum Ansliz libro. Part. 1. pag. ro6. (2) l.c. pag. 240: Hanno il loro cuore , (11 quale & fotto il ventricello ,) di figura ritendaffra, Liflungo., 3n forma quafs di due. colonuette, cbe ad occhi veggenti ft dilata, e fi firigne , e caccia fuora per le fue arterie un. [amsue diafauo , o trafparente, cbe cir- ola. per tutto il.cerjo pe vaceffaru bifógni ,.e perle vene ritorna. al cuore. i/e.: " Ha- a» Dent, Cor. fan , (.quod eff infra ventriculum ,) figura fzre rotunda , oblomauma, for- DT. quafi duarum .columsarum , ad oculum cvifibiliter dilatatum , compreffuyaque, €» » ptr arterias. fas expellens fanzuinem diaphanum ..qui. per 10:um corpus pro neceffa» » riis ufibus cireulatur, ac per venas ad cor revertitur. C'lEREDINIS MARINSIXSG nmt aut obliqua potius, ratione imaginationi ipfius Zeredo: occurrifle , vi cujus, quod nos ventrem , ille dorfum, : áut ejus latus, ficque, vice verfa; hoc ventrem aut hujus latus, vocitaverit. Neque vero hac in beftia rotunda, apoda , nulla fere vultus regularitate , nec majori fitus conftantia notabili, cum injurie exinde in hanc , aut erroris circa conftitutionem ejusdem, metuendorum pe- riculo confundi videntur. '"Putiffimum, pro obtinenda Q«omoto fitus fitus beftiolarum fimilium re£titudine, hoc eft: quod ita ??imslium rear 2 r : B - . 1. ido obtineatur 2 difponantur, ut in duas partes fimiles medie dividi queant , quando in fitu. exacte horizontali jacere ipfe tuto habenda érunt. Hthoc confiderata fitu Zeredo s2- Ex quo cor in 724a in medio precife corporis fui Cor gerit, adeo roS Cn neque in duas partes fimiles , nifi per medium hoc ,demontiratur. dividi poffit. Quod ipfum vix dubium amplius relinquit, à quin inteftinum affignatum revera Cor Teredigis fit, par- tibus quippe fuftentandisomnibusequeproximum,ac ?- "que pulcherrimo ordine, ceu Corda folent omnia, refpon- Monitum auco- dens: Erudianturhoc exemplodeerrore fuo,quiconchy- ' — liis terreftribus eque ac marinis Corda.abfolute negant. Audiant preterea excellentiffimi ReZ; contra Rev. P. Redi laudatus. Buonanniqui eidemillifententie deditus conftanter fuit, mire in hanc rem facientia, ideoque & Jz/Zfzerzo. (a ) ibidem allegata, verba (2): Et zuvesztur pariter (ici- licet Cor) veZ in zpfis uumerofiffimis prelougisque Te-. nedinibus , ffue vermibus marinis, quos uaute BR'U- ME vocant , im ilis dico , qui am omnibus mavium ta- bulis fub aqua comtiuuo fubmer[is uidificamt , easque Isfra fub aqua roduut, terebant , 9 , ut termino nauta-. Les TA. . t (4) l. c. pag. ras. , (5) Degli animali viventi negli animali viventi : E. fj trova. altres? info im quéi moliifimi, ex lunghi tarli, o "vermi. di mare , che.da. marinari fon.chiamati BRUME, in quenli diro , che fi annidamo in tute quelle tavole delle navi, le quali [lamao. fem- jre fot! acqua ,' e laggiis fot! acqua. le.rodono , le trivellauo , & , per. valerzui di un vocabolo. marinarefco , le. werrinauo tutte. quante, con.grandiffimo. danuo delle. 12edsfime, navi, &c. - - ; uz HISTORIA NATURALIS ram utar, fagittamt tófas quantas , cum maximo ipfa- rim uacium dammuo.&c. i s | $. CL X III. ! Insium me — Magnum illud zz£effznum. animalculis , alio jam mo- do, acervatim puto, difpofitis ( $. 37.), refertiffimum, Valifreio to- nomine fuo converiente infignire ,aliis relinquo. Ipfum TUM: id eft, quod Zz/Lfzerzo Stomacbus vocatur obfongus (a), & pauloante veztrzculus fcobe ex ligno vofo femper ple- Ut & Rouffetto, 745 (5). His convenienter Cl. Rozffettus faccum idem nominat o£/ozgum. &c. , Teu flomacbum repletum materia, que fatis apparet effe terebrameu ligni,farine grofforz Anfcheexli. f/giz//2:4 (6). Vivacitas dubio procul coloris ($. 27.) £OPUSU fefellit utrumque Obfervatorem ; neque, quum in tere- brationis hypothefi fcobes, in 7 ered;zez delata; abeffe nequeant, aliud quicquam ex inteftinis easdem compre- hendere magis, quam hoc ipfum oculis, praefertim nu- dis, & obiter contemplantibus,. videri potuit: diftincte tamen vifui apparuiffe terebramen iftud; lectori perfua- . dere velle, quin & vel ipfas particularum figuras deter-: minare , id fane , ut veritati minus confentaneum eft, fic praeiudiciis nimium, vel imaginationi, indultum vi- detur. Sufficiat nobis annotafle , nec in eo animalcula fine ratione ita per cumulos diftincta videri, liceatque,. quum in fuperjacente , adjacenteque materia albida ea- dem fimili conglomerata modo , fed circum ovula im- pérfecta hic, ipfisque occupata, cernantur (/ $. 40.), fufpicari , animalcula in magno illo vifcere Jam iftud j quod in materiis albicantibus cum ovulis habent, nego- tium, praliminariter componi, ficque acervatim diitri- - bui. Sed de his capite fequente uberius dicemus. $. CLXIV. Epfius ufus, (a) Ofereaz. pag. 130: Lo ffomaco biflnngo. Ines (5) Ibid. : 2) lero veatricolo fi trova fempre piemo delle rofure della feffanza della f4vola. 3 (c) Obfervations. pag 18: Ce fac oblong, qui eft aparesmment l'eflomac , étoit rempli d'une moatiere , qu'om voit afe étre la. [citre de bois , cz. qui reffemble & de la. grofe fariue de Saraxin, TEREDINIS MARINJE: 113 ME |$- GI, XIV. Loca concharum política , collum concludentia ($. 22.), omnimoda cum branchiis pifcium gaudent fimili- tudine. An & eadem ?a/mozai vices in Teredzze fub- De Pufrnonibus RS ei TTeredinis conje- ire credemus, quemadmodum de pifcium branchiis, poft a4, "riflotelem (a) , PPhuzum (b) , Galenum (c) , Bocbar- tum (d),aliosque, pulcherrime, more fuo, demonítravit Excell. erngejus Senzor (e) ? Organorum fane fimilitudo, & refpirationis in omni vivente indifpenfata neceflhitas, idem & in Teredzse maria fimili fe modo habere , vi- analogiz: , nature rerum adamatze , concludere nos ju- bent. 5 0$. CL XV. - Orgaua fenfusin Terediue mariua animadvertere non Anorgana fenfus licuit, neque in conchyliis, minus adhuc in Zoophytis, " Termes quibus fere annumeranda eadem eít, admittere illos iolent Doctores, nifi qui forte eft vzéus & perzcu- An vi&us & pd L. kiunc ex ipfo Zerediz;s mechanismo explicatum ueuli fupra. ($.150.) dedimus; circa illum plus fortis effe in eadem, quam per organa fenforia determinationem, in- fra videbimus. | Zuditus fenfum .& o/fatfus pifcibus An auditus & ol; generatim ?PZigius (f) tribuit , neque vel ipfis Oftreis ^*'5* negare illum videtur (g). Neutrum in Teredzue noftra locum habere, neutrum pro necefüitatibus ejusdem requi- ri,autumo. Neque magis v;/777 in cadem,quum organa ^n vits? non inveniam , ftatuere aufim , quin nec ufum ipfius in befüia, qua, velut cavo CPolypbemus m amtro, Virg; P Car- (2? Hift. Anim. L. vrrr. cap. 2. (P) Hift. Nat. L. rx. cap. 7. (c) De Utu Part. -L. vr. cap. 9. (4) Hieroz. L. tr. cap. 6. pag, 38. (c) Mem. de l'Acad. Roy. des Sciences. a. 1701. pag. 294: (f) Hift. Nat. L. x. cap. 70. (g) Ibid. eod. cap. 69. Belkmeri de boc conje&ura. An ta&us ? Aqu invece ufus varius. Conje&tura Auctoris, sug HISTORIA NATURALTS carcere fuo femper, & ad vitam, occlufa haeret, perfpicere licet. Ampullula , in facie Teredzzs transparens, glu- tinofa ( $.24.), cujus in filum continuatio, nefcio, quo- modo Clar. BeZmerio (4) nervus videri potuerit, tan- to minus oculi vicem (ceu conjiciendum prudenti le- &ori fuo exponit ibidem Vir Doct. (2) ), preftare pote-- terit, quanto magis uniformis eadem tota, atque unius ejusdemque materi; in quolibet fuo puncto femper in- venitur, ut jam de fubítantia ipfius glutinofa , qualis facile cuilibet apparet, argumentum non urgeam. —Ne- que enim maffa homogenea ubique, & uniformis ocu- lum efüciet unquam, qui tunicis humoribusque, fecun- dum leges dioptricas artificiofe, & fapienter difpofitis, functionibus demum fuis par exiftit; neque magis ner- vus , fi vel ipfe opticus fuerit , videre absque oculo, imaginem formante, poterit. Taczs fenfum , qui juxta nium (c)onnuiusefl,in quem omnes alii refolvun- tur, cujusque non funt, nifi modificationes, pro fingu-. lorum animantium neceffitatibus , finibusque fapienter diftribute, & in Teredize marina regnare ,certum eft, & experientiis ( $. 5. 10.) comprobatum. : $. CLXVL 43u4 , quam Teredo mariua continuo in fe trahit, non folum ad emolliendum ($. 132. (9 /e94.), atque ab- fumendum ($.159.) lignum, invehendosque infinitorum animalculorum exercitus (8. 157.) conducere, fed & ad patiendam in corpore Teredzuis fecretzonem, ufui hujus convenientem, ufurpari videtur. Et forfan fale, ex eo contracto , feu particulis potius falinis, cuneorum virtute in lignum agentibus, ante faciem fuam majori frequen- tia coacervatis, ad emolliendum ditlolvendumquelignum pecu- (4) Natuurk. Verhand. p. rr. NS . (5) Thid: Of ma bet febebfel dobr dit deor[chyynige peeriwnyzize licbaamtje gezige Geeft , laat ik over aam "t oordesl van mynea: verflandigen Lexar. | ' (€) 1l. cit. cap. 71. ; s CT qWUEDIENDPSCSUMA'RINZS 5 1 peculiariter Teredo mariza utitur (4) ; bitumine vero, vel vifco , quo aqua maris abundat , ad conftruendam reficiendamque continuo glutinis fuam lagenulam ( $. 2.4.) ufusque forfan alios, non minus in ipía indifpenfa- biles. Quodfi hoc Chemicam Artem felicius exercet eadem , quam Doctores, quantumvis experientiflimi , qui bitumen ab aqua marina, adherentemque eidem exinde amarorem, feparare, atque eo-momentofum illud pro : navigatione problema, de reddenda aqua marina pota-- bili , licet. omni arte adhibita , folvere hucusque non valuerunt. MEN. Tam magnum eft uumen Nature, 6 tanta poteflas! | oyias. UU $. CLXVIL Prafentiffimum aqua marine ad ipfum perforàndo- rum lignorum opus in Zeredzze ufum efle , jam agno- verat Excell. /'a/Zfzerius ; cujus ecce ipfa verba (0): pese vanis: Hoc itaque aqua intrat per canalem directum, longztu- nerus. ; diuem dor[i süetientem , qui, usque ad caput productus, paululum iude inflectitur , suque zpfim os exoneratur , ex quo aqua prodit , pro bumetiaudo laguo , facilitau- daque zpfius rofiones &9 revera im cavstate rofa aute og femper imvemtur aqua mariua , que preterea pro ve- biculo zufervit inge[flioni lagi roft atque minutz. Ut ergo miranda maxime accuratiffimi Obfervatoris perfpicaci- tas, ex fimplice obfervatione adeo jam fere proxime ad veram Zeredzuis, in abfumendis lignis, naturam, ex- : poss plica- (2) Quo faciunt verba Excell. Guilielzzizi in Differt. de Salibus $. 169. in fin: Szcui aqua [Ales ad anenduma incitat , ita e ab iis viciffim viroratar 5 ex quo fit , ut quo per- "uenire mon poteft ca virtus, qua ia fimplici aqua. eft , aftendat fepenumero ,. fo faerit-fa- libus conjunta, N ; - (5) l.c. p. 140 : Queff-acqua dunque entra per ua canale diritto anch? effo lungo il dor[o, cbe arriva frno al capo , indi ua pocolinc fi pieza , e ft fcarica nella Dacca , della quale efte l'atqua , fer urettare il legno, c2 per facilitarela rofara ; ed'im fatti uel cave rofo avanti la Lorca. fi trova fempre acqua. marina , che ferue anche di veicolo all jngoja- muenta delle rofure fminuzatte del legno, 43 PNIS ( u6 HIST.ORLA NATURALIS plicatione data , accedentis , de qua, poft centies cen- tiesque vifas , obfervatasque , opportunitate exoptatis- fima, in lignis T'eredzzes , heu !. quam nobis inepta, mentemque fanam offendentia , referunt alii ; fic im- Defendiwr con-portune directum ob id a Cl. Rozfferzo (2), ifthzec non. dcs pum capiente,in Virum illuftrem, & ultra vulgus fapientem fatyricum illud Italorum: $e zoz e vero, e ben trovato. 8 Addo, quod, ficut obfervatio, fub celebrato aZZsze- Et Ceftónem at: 7/7; nomine edita , preter hunc Ceffogez & MarcelL- que Macc" ("". rei naturalis cognitione inclytiffimos , agnofcit auctores , neque ideo facile, nifi tanto illuftrium Viro- rum trifolio digniffima, fpondere poterat ; fic, debitze admirationis gratitudinisque loco, infultuum, in obfer- vationem pulcherrimam attentatorum, crimen non.po- terit non, ut atrocius eo, fic animis ingenuis, deteíta- bilius videri. à $. CLX VIII. d Tubsormmufus. Ad zmvebendam aquam iiam prefentiffimi ufus ha- . bendi £2£z/i ad externam lignorum fuperficiem femper verfantes, atque nunquam interrupta cum illis commu- nicatione gaudentes ($.56.); quorum ipforum prater maximum hunc , plures multo , nec minus indifpenfa- biles, in Zeredzze ufus funt , infra ex profeífo indi- candi. $. CL XIKX. i Pinasmm fog. Quum in minimis Zeredzzibus , ipfisque Embryoni- formium ufu. Dus, jam pro ratione enormes appareant Pzuz«e folezfor- mes ($. 70.), prafeutzffrm: ezedem , fummeque neces- farii , Zeredinibus ufüs fint, oportet. Quantum vero earundem figura eque , ac fitus ( f. 11. 17.) colligere jubent, varius ille affignari poterit. Nimirum, aut to- tum corpus , caput verfus, protrudendo , boc in fu-. gendo, (e) Obfervations, p. 27. TEREDINIS MARINE 117 gendo, premendoque ligno (($. 138.) juvabunt, aut membro callofo, cui inferte funt ( $. 36.) , quodque, prater ligamentum tendinofum fphincteriforme , quo tubulos profilientes conftringit , ad motum tantum non omnimode iners ipfum videtur , directionem , motus- que, neceflarios , communicabunt , aut tubulorum , quos ultra longitudinem confuetam interdum , licet annulos non habeant, e ligno exporrigere Teredzgem , fupra notavi ($. 55.) , exfertionem fecundabunt. i $. CL X X. DTE Quum Teredines marine ligna intrantes, non fint, nifi unius puncti animalcula (($. 70.) , neque majora initiis fuis, mox mire ampliandorum, canalium foramina s Cluonioda uo cif.), quumque nihilominus eadem ipfa adultarum T'e- mina initialia. redinum ampliora cernantur ($.54.), tubulorum, per Pofiimio ams eadem continuo tractorum, capacitati refpondentia (s; | Cif.) , clarum elt , & zf/boc zu oco ligna rodend: facut- fate organisque , huic operi convenientibus, inftructam Teredinem marinam fupponendam effe. Aqua marina, 4que mang qua lignum ante faciem fuam emollire eandem docui- utus. mus (($. 132.) , & hic eodem modo , continuá fcilicet perlutione fua ($. 138.), operiinfervire credenda. E- mollitum vero lignum hic non imbibi, fed revera a4ra- q.. pM di, forasque feníim e canali protrudi , cenfeo , cul per- snum roditur. agendo, pinnis illis foleeformibus ($. 11.), magis idonea haud facile dari potuillent inftrumenta , quippe quz , Iptrumentorum .bafibus fuis fe mutuo ofculantibus ($. 17.), convexita- aptitudo. tibus omnem foraminis initialis , fuze cuilibet 7Zeredzzz convenientis , capacitatem complentes, urgente tota machina, emollitam ligni fubflantiam in mare devol- vere , non difücile concipiuntur. Ut adeo rem acu non tangat Cl. Aozffetizs , dum , ex amplitudine f0- gio; noua: raminum finalium in canalibus Teredizum adultarum apparente , galeas earundem , ligna intrantium , diame- tri quartam linee partem equantis effe debere, conclu- p3 dit u$ HIBSITTORMDA NATO R/ALTS dit (4). Contrarium loquitur ipforum Embryonum Cn 79); ovulorum ( $. 31. 32.) , foraminumque maxime, in externis lignorum ape FEE ( $. 69. JJ) cuilibet oc- currentium , invifibilis propemodum exiguitas. S CECI . Preterea ex eo, quod pzgze foleeformes, bafibüs j jun- e, omnem orificii exterioris in canalium terminis ca- pacitatem replent ($.170.), quodque frequenter eo in fi- tu deprehendantur ( $. 17.); conjicere liceat , easdem » Novus pinnarum P70P 7/2 74cUJoram adinftar effe , quibus contra irruentes folezeformium ufus, Virg: Pinnatum fot- mauo an inqui- renda? ^ — Ypfarum viciffi- tudo expenía. extrinfecus hoftes corpus fuum inermis ceteroquin tueatur beíftia, apprehenfo quippe invafionis illorum periculo, tubulis repente contractis ($. 55.) pinnarum" pari illo canalem fuum occludens , ficque —— 0nmnem aditum cuflode coronans. $^GESTP Eo vero, quod adeo indifpenfabilis Teredigibss ma- riuisufuspinne folezformes videantur ($.169.170.171.), quodque & perfecte jam in Embryonibus eedem ob- fervantur ($.70.), ipfis eque, ae tefte capitis ($. czz.), comuate habenda erunt, nec de fabrica earundem dis- quirere, opus eft. Mira tamen ipfarum viciflitudo ( $. 17.) docere nos videtur, certa quedam dari tempora, quibus; tefte cancrorum inftar, renoventur eedem, qui- busque earundem ufu fuperfedere Teredo poflit , quum haud raro adeo imbecilles, ac fere ule ed tet cres ut neutro ufuum aflignatorum . quorum faltem unus alierve pro vero habendus , infervire Teredzn: potue- rint ( $.cz£. ). ; $. CLXXIII. (4) Obfervations..&c. pag. 2x t Muf tá qu'ils font. attatbez, au dais , ils travail- lent À y extrer , c» dl faut » qu' alors leur. Cajque ait au plus uma de Pu x di4- Tett e, TEREDINIS MARIN/E. 9 $. CLXXTII. Diverfe prorfus;ab his 7erediz;s noflra, pzgme funt,Pinne Teredinis quas in fua notat pingitque illuftris /zZZszefzus, quas- Valisuerase. que ex eodem delineatas exhibemus 7742. IJ. Fg. 44. folüformes (a); quibus tamen parem fere , ac de illjs T'eredinum nottrarum ($.169.) conjectavintus , ufum ad- fcribit Vir Celeberrimus (7). Alias adhuc memorat, at- Aliusex Oceano: que delineat pinnas p/ueformes Teredinum ex Oceano, & nobis 724. 11. F;g. B. ex ipfo depictas; de quibus ecce propria Viri Celeb. verba (c) : Zpfaraz (fcilicet Teredinum) mom nifi duas fpecies obférvavi , quarum altera major eff , €9 digito auricular: paululum cras- Jffor; atque be fümt ex navibus Oceami, (8 ex India oriumde: altera fpecies ea efl, quam defcripfemus. IL- larum ex Oceano. differeutia notabilis alia uon efl, niff Jpatbularum vel laminarum cdude , quarum figura ia- fter plume efl , ut im fig. 2 s fCilzcet truncum 1n medio babent offeum, quz velut ramos ex fe proyucit , laminam : totam fortificantes, atque folidantes. $. CLX XIV. (2)1.c.pag. 139 : La lora coda ? ton[ideralile, effendo armate di due lamine, come s' ? detto, di figura , come d' una foglia , alquanto concave verfo la parte interaa. i.e: ,,No- 55 talllis carum cauda efl , armata duabus laminis, ne diximus, figura cen foli, partem - » internam: ver[us aliquantum ConCATUA. (£)lc.ibid. & feqq s Gueje (le due lamine) fervono, per farle flare appiccate quel lore tubo. tcflaceo cbe mette foce aW infuora nell ultimas ed eflerna fuper ficie della /zavola. .Serveno amcbe que[ie due lamine, per chiudere , ed aprire , a loro piaciraento la «ia agli eferementi, cb! eftopo, e all acqua [alfa , per ug. contigo , e particolare ca- xale entro, dentro il corpo. della bruma , dove fi weggeno difintiffrgi queffs. due. canali. - 1 e:,,Hz (uz lapine,) inferviunt , ut apren[a is [lent Teredines. 14bulo ili fuo 1ef- »» €t0.. qui orificio (4o biaz in ultima. ey externa tabula [nperficie. Condacunt in[uper dua » b& lamina ad claudendam aperiendamque ad. beneplacitum. viam excrementorum. ejt- » Gexdorum , e ingerende a4na fale, qua ber continuum canalem , enndemque pariztu- », larem , corpus Teredinis intrat , ubi. Lini 1fBi canales difintliffrme cernuntur. (c) l.c. pag. 141: Nez ne ba offervate, che di due fpezie , l'una piis grande , egroffa un pore dii del dito minimo , o auritolare , e [ono quelle delle zai dell Oteano, e the vengono dalle Indie; lale & la deferitta. | uelle. dell" Oceamo: 2onm banno altre nota- Lile differenza, che le palette , o. larzine della coda , effendo di figura , come di penua , came nella fg. 1: cio? banno wm trunto o[feo mel zmemzp, che Bitta comu certi ràmi ali Wifaera, che fortificano, & affodano tuia la. lamiza, RUE po HISTORIA NATURALIS. SS CLXXLY. AnconuriTe. Quum nulli in.Zeredzgszr corpore appareant az:/4]/; rdoPdh? ^ quod coptrabz ipfa, corrtugarique poffit , non credide- Rationes prone-yjm, | Neque pateretur conica canalis figura (($. 60. ), B ut iftud a parte capitis caudam verfus fiat ; ab hac vero caput verfus, contractioni locus effe nequit: quum fem- per ad extima ligni tubuli verfari debeant (.$. $6.); ad . hos vero regendos pinne folezeformes ( $. 11.) & futh- Objectio? cientes, & date ($.169.), videantur. Quodíi tu for- fan in eo , quod canalium figura ad certam tantum di- flantiam conica, deinde vero cylindriformis obfervetur: ($.60.), contraétionis ut facilitatem, fic probabilitatem te Remowtu. — jnyeniffe, arbitreris, memento , hanc ipi:m contractio- nem Zeredizmis, fi adeo neceffaria fit, jam tunc, quum conicus adhuc canalis erat, locum habere debuiffe ,. & agnofces ipfe , figuram , qua poft canali fuperaccedit, Canalium conti- à, conica abeuntem , hic nihil ad rem facere. Deinde. fu enaecy. DOR nifi ad fenfum , neutiquam exacte cylindrice funt lindricze. canalium continuationes (($. cz£.), neque poflunt ob Cur nequeant?- incrementum capitis, licet in adultioribus lentius, nus- quam tamen omnino nullum. | $. CL XXV. Rerogeef Te. Nihilominus tamen retrogreffam feepe Teredinem ma- redi;is expentus 777277 invenifle contigit, & , utut retrogrefius ille haud raro alimenti penuriz fit tribuendus ( $.87.), non pau- ca tamen occurrunt ejusdem ultronei , quod diceres, nec neceflitati, exempla. Qua forte ejusdem effe cauffze Cujus ratio i&f^pofhint , infra conjectandi locus erit. Hic fpeciatim ku retrogreffus modus explicandus, & quomodo idem, Hicmo?usexpo- absque quod in rügas 7'erede contrahatur, locum habere gir. poflit, commemorandum erit. Neque vero facile er- raverim, quodfi & hanc corporzs in Teredzne modiftca- In operehydrau- Z2077022 0peri ejusdem bydraulico adfcribendam , autu- usd eria ASIN Ita fcilicet corpus fuum abbreviandum , magna tuc aque vi ingefta, diitendere in latum , ficque ejusdem, imminuere longitudinem, quin &, retrogrado forfan, mw plane TEREDINIS MARIN X. 121 non plane nullo , concharum capitis nifu , retrorfum pro- trudere Teredo marina poterit ; cui ipfi futlicienti cor- poris inflationi, quam haud raro obfervafle licuit ($.25.); mirabiliter favet amplitudo canalis , quo concluditur, pro ratione ipfius aliquantum nimia, ceu fupra jam no- tavimus ($. 61.). Utadeo pro intelligendo Teredzuzs : mariue in canali fuo retrogreffü machinationis ejusdem Ad explicandum. hydraulice confideratio fufficiat, nec opus fit, ad con- ORENSE n tractionum , corrugationum , complicationumve , alio modo imaginatarum, figmenta recurrere. $;CLXXVL Pári modo , nec diffimili artificio , in czze/; fo Quomodo in ca- aftendere Teredinem marinam , veor : prolongandum 283 feo erede fcilicet corpus aqua , qua in canali femper multa eft ($.59.), circumambiente comprimendo, extendendo, ficque ad canalis usque terminum deferendo, atque in eo fitu, quamdiu opus fuerit, fuftentando. Jta autem femper extentam, atque quodammodo fufpenfam effe , dum ligna fugit , Teredzmem mariuam , conjecturam Teredo, dum apponereliceat. Quum enim canali fuo brevior ipfas net em exiftat ($. 61. ) , ad minuendum tamen lignum aquae Demonftratur, marinze perlutione carere ($. 139.) , hinc vero, abs- que quod tubulis ad ligni fuperficiem procumbat , ob- tinere ($.56. 169.), nequeat ; qui aliter, nifi extento fortiter corpore ; ad canalis fui profequendi terminum pertingere eadem;fueque vim machinz in lignum exfere- re poterit? Quare jam fitum 7 eredzuzs marine , dum ita exporrecta, pinnarum folezformium nifu adjuta ($.169.), abfumendis lignis occupatur , nobis non abfone imagi- Situs, qualis fit; nabimur fimilem ei, qui eft hominis, dieitis pedum ^" minsur fufpenfi ftantis,ipfamque praterea undiquaque liberam, & in aqua, canalem copiofe replente, velut natantem ($. 59.) 5 cujus ipfius columne aquez preflio , conica canalis, in orificio tubulis pinnisque tantum non omni- mode obturati, figura valde promota, vi, ad opus fu- Ctorium 1: HISTORIA NATURALIS €torium requifite, non levi adjumento eft. Denique, " E . H . I ? quum, ob voracitatis Teredzuum marinarum teftimonia fere incredibilia ( $. 99. ), tarditatemque operis fucto- ri, indefeffam ejusdem applicationem expetentem , quilibet facile agnofcat, ipfas maximam, ac tantum non Quem per toam omnem vitae fuz partem in minuendo lieno impenderg »? fere vitam fervat. T DN * s 1 fimul claret, easdem per integrum fere vita fuz curri- culum in fitu memorato ftare erectas, atque ita operari extentas, & : : $il. Ital, Iudifpenfato laffantes corpora nifa. SICIXNWIE Quum Zeredizes , nulla vicinia vexatas , fepe con- tingat reperire retrogreffas non folum, fed & , tanquam qu:e jam per tempus aliquod retrofteterint , fragmentis teflaceis obfitas probofcides gerentes ($.97.), neque tamen , ob id, ubi ligno extracte fuerint , minus vivi- das ; quumque in tali ftatu lignum abfumere eedem, indeque nutriri nequeant , fufpicandi anfam nancifci- Tempu,quo ajInur , numne Zezzpz» quoddam fit , 220 «5 edendo Te- edendo Teredo redo zzarina abflineat. Quale id tempus videri poterit, aede infra conjectandi locus erit. d cus So GUION OREL: Temps, qo, Similiter & tempus videtur efle , quo , Zzce£ Zigzum Ue parece 'Teredo marina edat , exinde tamen sole , praertim ' Aengitudiue , uom creftat. Absque, quod hoc fuppo- namus, ratio reddi nequit , cur brevior poflit canali fuo eadem exiíilere ($.61.). Supponendum fcilicet, ut videtur, tempus, quo omne ex ligno nutrimentum Quomodoid fi- abfumant. animalcula,fine, quod pro machina fua quid Hpont: relinquant, fecernantve( $. 159.). Machine iftud pre- cipue favorem retrogreffus conciliat ( $.97.), qui alio- Qus ejus in Te-qui, crefcente regulariter illa, utut , vi paulo ante ex- rdnewu? — plicatorum ( $. 75. 176.), non plane impoffibilis , forfan non fufficiens foret , neque nature Teredz::25 rcfpon- dens, Poterunt, hac potiffimum parte, certiora nodus traác- TEREDINIS MARIN J£. 123 tradere , quibus obfervationes frequentius iterare , maris Obtefütio Au: propinquitas permittit, ad quod quam humaniffime in- ^?^"* vitantur. $. CLX XIX. Tefíam qua Terediuem in canali proprio ambit ( $. Utus tubuli tefta 62.) ,-fuffecerit , pari 4/4; datam , pronuntiaffe , quali *** omnia reliqua teftacea , cujus Teredo fpecies eft , quin imo omnia fere viventia fimili veflire involucro, benigna Natura voluit; ad neceffariam quippe corporum tener- rimorum contra injurias quascunque defenfionem. TProptereaque fere res omnes, aut corio fuut Latref, ut feta, aut concbis,aut callo att cortice tetis. Hujus autem defenfionis & evidentia & modus, in no- ftra przfertim Zeredzze, ex fupra allatis, optime elucent. Ejusdem enim beneficio fieri evittum eft , quod totum longiffimum , quod in ligno poft fe Teregzzes marine trahunt , flaccidum cateroquin , & inerme corpus , a praefentiffima tot vicinarum fuarum invafione tutum gerant (.$. 80.) , fine qua innumerae hz ex fubitaneis - fuis incrementis quaquaverfum neceflario divergentes ($.72. 73.), concbarum capitalium non modo preflio- ne ( $. 139.) , fed & ipía continua fuctione ( $. 138.) obvias quascunque Teredizes conficerent;atque ab iisdem viciffim ruina darentur ipfze. S.CL XUXUX. Neque vero corporis prafervatio folus £e/Ze Teredz- Idem alius; 7:5 finis ; infervit preterea eadem ad ve?ss ejusdem ipfum ?zomovendum , quod neque poffet fine illa , licet illefa corpore manens , T'eredo marzus exfequi: nimi-. rum,quüm in tanta Teredzuum in lignis confufione non poffit non faepius accidere, ut, que, quamdiu lignum inveniunt , per naturam fuam progrediuntur ( $. 72. 77- 79-) ; mutuos parietes ligneos foraminibus afliciant 449. 79.). Quodfijam preter eos nihil fit , quod cana- L les Idem alius. Contra Rouffet- tur affertus, 124 HISTORIA NATURALIS les Teredzuum concludat, aquamque cum aére alienam ab iisdem arceat, ab opere illico fuo deturbaretur, cu- jus canalis pertufus fuerit , Teredo, neque motum am- : plius illum, antli in modum ($.141.), aqua commu- nicare poflet... Ad quod impediendum canali quelibet proprio, operi fuo mechanico convenientiflimo, inftructa "Teredo eit ; prohibita fimul eundem ladendi audacia ($. 73.), edocta fedulo vitandi ( $. c7.) , viétumque ulte- riorem , in linea recta negatum , per curvas quarendi C$.74.) methodus, cujus modum ex ipfa machina pau- lo ante ($.150.) evictum explicatumque dedimus. Cu UE UOE X XXE Deinde, quum aque marine continua perlutio non poffit non ligna magis magisque emollita reddere , at- que diffoluta , quodíi ligneos immediate canales per- Ítringerent und2 , omni per eosdem momento tracte, quid inde poffet, emollitione parietum totius canalis univerfali, certius accidere? At enimvero , ut de nul-- litate ufus particularum tali modo emolliendarum nihil dicam, quid machinationi fecuritatique 7ereZzzs , de- bilitate parietum canalis fui , damnofius , quid contra ei- dem,firmitate eorundem, conducibilius exiftit ($.150.)? Huic igitur «zzver[2/; canalis fui ezzol/zitz0nz probibem- dz, prater ufus memoratos infervire iterum czzez te- Jflaceam, ligno immediate appenfam , evidenter apparet. 'Tantum ergo abeft, ut hanc cum Cl. Rozffetto (4) ad defendendam a nimia lignorum maritimorum humidi- tate Zeredizem conducere conjecturemus , ut eandem lignis potius ab humiditate nimia emollitioneque, ut in aqua contrahi femper folitis, fic artificio Teredzuzs hy- draulico mire promotis, tuendis infervire agnofca- inus. $. CLXXXII. . (4) Obfervations. pag. 23: Peu: étre aufi cet étwy le cowvre- 2 - 8l contre la tre » L y» B D » - s — grande bumidué du bois, qui eft dans l'eas, : " N TEREDINIS MARINJE£ nj S. CIQZX X X LI. Quum 7ef/a ipfa Teredzem ita concludens pro diffe- d teft rentia ligni diverfa fit ($. x11. ) , hancque ligno velci, »une uns conítet (S. 114.139.) eX fubflautia Teredints formari illam, apertum eft. SCC E XS NOXIDEE Quum porro ante fe regulariter nullam Teredo teftam conítruat,, neque nifi ad conchas usque capitis laudata illa tumet ($.62.), quumque, nec ob canalis fui an- guítiam ( $. 6o. )» caput retorquere , nec ob rationis paritatem , ac quia annulata non eft ($. 174.) , corpus fuum ita contrahere queat, ut poflit caudam cum tu- bulis totam ad caput usque in canalem fuum introtra- here, evidentiffime patet , Teredzzez neque capite , An capite? neque cauda fuz £z£zZs, amictum fuum teftaceum An tubuli? fabricare pofle. $. CL X X XIV. His vero jam ita remotive demonftratis, certiffimo | fimul eviétum modo fiftimus, teftam eandem non polle aliter, nifi ex5bz/enudo ex corpore Terediuzs , in modum Atmnofbbpere coufolidate , formari. cognatus dor[à durefcit amitlus Claud, Zrmavit natura cutem. Quo ipfo exemplo optime confirmari puto fententiam T'nfPiraione Celeb. Ze Reaumur, multis quidem improbatam ; a Vi- ciu. I ro acutiffimo tamen tanto folidioribus ratiociniis ftabi- pe litam : teftas fcilicet conchyliorum per transfpirationem p ex eorundem corporibus generari , quam tamen jam ante eundem, licet confufo modo , foviffe Kzrcberuzz P Kircherus | in Mazdo fuo f/abterraueo, memini, Modus formatio- nis ipfe ex laudato Ze Reazumur , prolixiffime exfcriptus legitur apud Doct. Maffuettum (4). Mirus idem vide- Q3 tur (4) Recherches. &c. a pag. 24. usque ad pag. 4o. 26 HISTORIA NATURALIS tur Cl. Rozffetto , & refutatione dignus, quare &, in fecunda Obfervationum fuarum editzoze (4), cum vulgo philofophari , feffemque bumore falivofó, ex ore Teredi- nis ejetío, fabricatam concipere , quam Phyficorum ex- perientiffimorum fidem fequi, maluit. — — $. CLX X X V. : Tunfpirioay — Porro, quum duplicatz fzpius iterateque, neque id continua ? omni equaliter tempore, tefte appareant ( 6.62. ), non continua , fed remzffa interdum , denuoque rezterata, exbalatioze generari easdem , concludendum videtur. Conjedtura auto- Forfan exhalans iftud , qualecunque tandem fuerit, tem- ds pore , quo adeo tenuis tefta illa cernitur ($. c7.) , in alios ufus , velut forte ad dandam ovulis foliditatem, .. . impenditur. Concidit itaque argumentatio CI. Rozffzt- finas (bh. 1; (5) que nec ipfi, fi ad viciffitudinem tefte vel leviter attendiffet, valida videri potuiffet: nimirum, hanc, fi transfpiratione oriretur," adeo tandem, ut ipfam in ca- nali fuo Zeredzzem coar&taret, incraffatum iri. Eccur non,fimili modo ratiocinantes , dum novos continuo creaturarum ortus obfervamus, de ftipatione totius Uni- verfi , falHim Globi noftri , metuimus ? Scilicet ideo, quod vel Davus refponderit , quia , ut oriuntur nova, ita, quod pereant femper veteres, quodque $c Natura fuas verfet im orbe rotas, quotidie experimur. Nunquid & idem de tefta 7ere- dinis fubolere Phyfico noftro potuitfet , fi vel viciffitu- dinem tefte non perfpexerit ipfe , vel exempla tefta- cO- (4) Y. c. pag. 28: La zmatiere vifqueufe, deut Viafetle con(iruit. fom tuyau , eft une bave , qu'il fetta par la bouche. i (5) ibid: Ezferte , que ce tuam me fe forme pas de la [ueur de l'Infeée , ou des smatieres vifaueufes, quom pourroit fufpo[er fortir de fes pores; car fi cela étoit , comme je tuyau efl toujours auf long que le Ver , ez que celut ci , qui lotcupe toujours dazs toute fa longueur y fu&roit toujours , ce tuyau s epaiffereit tant , qu'à la fim. le Vtr y tronveroit gené Qx trop. À l'étroit, ; TEREDINIS MARINA 95 ceorum cruflaceorumque analogica , cancrorum pre- cipue, : Omnibus C9 lippis uota &9 tonforibus, (o Hes viciffitudinis omnem rationem optime illuftrantium , ignoraverit. J S-STGI X NONVI | is Ad conciliandam infignem illam exfremitatz Zefl.g Unde Ru duritiem ($. cit.), frequentier non folum,fed copzofroriu? —— — ifto in loco zat£eria confolanda exbalet, opus eft; quum ifthic non folum pluribus laminis, fibi invicem fuperftra- tis, fed & iisdem craffioribus fortioribusque , compo- fita appareat ($. ez£. ). Membrum, quod eadem inter- Coniedura We cipitur, cz//2fum , craffiffimum ,madidiffimüm femper, «miro callofo: vacuum, inertiffimumque , zaterzz , teffam formatur, non poteít non uberrimus videri promzcondus , &, quum non nifi ovula perfectiffima vehat , neque praterea, in quos converti ufus quodcunque ab ipfo fecernendum poflit , appareat ; non facile errabimus , fi , quod hic copiofius , quam alibicunque exhalatum invenimus ; fingulari membri hujus conítitutioni deberi , concluda- mus. Quomodo crafhtiem hanc tefte fuz finalem com- municare poffit Zeredo Cl. Rouffettz , ipfe videat; ang eaten hypos quam primum adultam fe paremque operi fentit, caput ^ ^ ^ «9 cum toto quanto longiflimo corpore, ad orificium usque canalis fui, retroflectat, ficque poftliminio has precipue canalis fui regiones, ex falivofi oris fui abundantia, egre- gie gypfet,anve jam in ipfa tenerrima infantia fua, dum hasce adhuc canalis fui plagas colit , ufibus futuris pro- Ípiciens , in iisdem probe perdefpuendis tota fit, pari forfan judicii dexteritate , qua, fimulac ftrata falivofa, quinquies vel fexies circa corpus eructata , indurefcunt, deredo , ex Viri Cl. relatione (4) , Jam nihil amplius, ftipa- (4) l.c: Desque 5. eu 6. coucbes de cette bove fe [onz durcis, €» forment ua corbss lk Ver, qui avance, ne met plus rien, c de laiffe tel qu'il ef, 128 .HISTORIA NATURALIS füpationis forte metu, apponit; fed jam in eo ftatu per- fectam relinquit? , S. CLXNXVIT. Difficultas fuboriri cuidam poffet, quomodo , fiqui-. dem membro callofo tribuenda extrema ifthec telte craffities ( $.1386.) ad majorem hac fepenumero, quam "Cufüetete qua membri ipfius eft , Jozgztudzzem , corpus verfus, membo ipo comzsuafa, reperiri poffit, quum membrum illud cum ue tubulis fuis conftanti gaudere debeat cum aqua maris communicatione ($. $6. 176.). Ad hec in memoriam revocanda funt, qua de vacuo cauda ,membro iiti con- Vacuo caude tiguo, adducta fupra funt, atque fpeciatim de eo,quod, tribuenda, ad pollicis circiter menfuram , omnium fere caudarum conítans eft ($. 33.) , quippe quod & officii ratione Quod adftritur ( S, 077. ), & ftructura (cutis, puto, complectentis cras- fitie , callofitate propemodum ( $. 25. ) , & inertia), membro ipfi fGmillzmum, &, iu transfpzranda materia confolidauda, [rmilitudiuem cum eodem non poffe non fervare , facile concipitur. Et hinc eft, quod craffities tefle , circa membrum callofum maxima , corpus verfus fenfim minuta obfervetur ( $.62.); fcilicet, quia prope hoc firmiffima, at, quo magis ab eodem recedens, eo attenuatior cutis vacui ipfius cernitur ($.25. ). Ex eo Teft unde in Vero, quod in ipfo orzficzo tefte eraffrffzaa deprehenda- oufisio ail tur , addifcere licet , quod frequentius ad ipfum orifi- ] cium, quam altius, membrum callofum jaceat , feu, quod perinde eft, quod zz22Z, huic appendentes,2/z- Tubi plui- 77724/4, fi non contracti penitus, ex£ra Ziguam exfertz mumexiernfünt (ime (C $, 56. £7.). . Ubi enim transfpirationis maximus effectus notatur, ibi. transfpirans ipfum frequentiffime An &hitransbi- verfetur., opus efft. Tubulis ipfis framsfpiratiouem , vel p maximam hanc , vel qualemcunque confolidandam aliam, Ratones dubi- ad/cri&ere non aufim: prater enim , quod diverfe tandi, prorfus abea, que membri ipfius eft, fint conftitutionis Ex ipa eomm (licet ejusdem appareant), utpote vite ; vafis, ner- fubftantia, visque pleni, atque ab aliis fecretionem magis fuis ces- fu- - DOTEREDINIS MARINE. 129 furam ufibus, quam quod ipfe nimiam largiantur, ex-E nonuf ma: petere videantur, infuper non video , cui ufui tranfpi-4,^ ^ Pr rans illud ex tubulis exiftere, aut quorfurn applicariidem poífit, quum , quod tubuli ipfi adeo frequentiffime ex^ tra lignum verfentur, non experiamur folum ($. 54-57.) fed & rationibus modo evittum agnoverimus. : $. CL X XX VIII. Neque vero absque ratione tanta communicata eftey a Leu fef.z , circa membrum callofum, ere/ff£zes..— Majorem brom callotum quippe dubio procul ifto inloco viz pa(fura eft eadem, M AR quam in quocunque alio, futfulciendis fcilicet pinnis - ioleeformibus , dum he, aut in fugendo.premendo- x que ligno , caput.($. 169.) , aut in exporrigendo ex ligno, tubulos ($. cz£.) nifu fortiffimo adjuvant. - $. CULX XXIX. Hic dubio procul, ut de zzzzZs, zz teffis apparenti- De annulis tubuti bus C$. 64.), fententiam qualemcunque meam prodam, entia Aucto: lector curiofus pregeftit. Quum enim annulata Zeredo. ' ipfa non fit ($. 174.), mirum videri poterit, quomodo: tefta, maxime poftquam, quod transfpiratione ex illa generetur, demonftratum eft ($. 184.), annulata cerni poffit. Clariffimus Reuffzztus (4), ubi annulorum ifto- Donffsti contra rum in tefla originem explicat , 22 /iggo querceo eqUepas. —— ac alneo non viderz auumulatas teffas , feéd extus eque ac intus unitas comparere, magno , ut videtur , certi- tudinis fenfu afferit , atque, quum ex uavis tabulis fit Obfervatio Vallisuerii , bunc im iflo con[istutum cafü deprehendi , addit. Ergone mentitis obfervationibus le- C&orem fuum fraudare voluiffe credendus tantus Vir? R |. Iftud (2) Obfervations. pag. 24. 24 : Car en detacbant cet étuy. du bois, cz l'owvrant ; on le trowve également uni en debors ev em dedams, fans joimture mi élevatbm, mi annmuux, comme on peut le woir ez examinmant bien les siorceaux de ce tube interieur. Cei eff vrai à la lettre dans de cháge ez l'aune ,/ donz les viines me font pas [en[r- blement. feparées ; or. Mr. Vallifaieri , ayant. fais les Obfervations fur une planche de Yaiffeau, fe tromve dams «e eas, - , 1329 . HISTORIA NATURALIS Títud faltim Verba Cl. Rosffettz involvere cuilibet vi- debuntur, licet conclufionem ipfam adeo duram for- Ejudemdesti mare modeflia prohibuerit ( 4). Fatetur denique ie operare differemsatm quamdam motari im abiete , cujüs firata Uto terüfla rubicunda refinofiore' durioreque. interdiflintta fut. Iu firatis autem , addit; Fermem nullo impeditum. obflaculo capacitatem eorundem fequi perpendicularen, zuucque teflam ipfius effe gutus eque, ac extus perfecte auuitam : Obvio vero obflaculo, velut tubulo alius .Ferz mis nodo, vel clavo, viam infleéleute, perpendicularis- mum perdere ilum , lineam adfetiaus borizontalem , Jecque cruflas quasdam ex vrubicundzs illis permeare, «usque dum firatum aliud pro vefumendo parallelismo vedinveniat. «Diffcultatem quam 1m pertundendis 2llis, quippe durioribus , offeudit , caufJum effe , ut , quam $^/ft , cito y easdem deferat y tubulum ipfrus angufiio- vem ifibic feri, quumque circulus. 2m aematerza qmodlzorz anfequeus, largior fit, inde nafci aumulos , Parum ta- men feuftbiles-, qua uec continueutur , vefumente per- eudicularismum Verme s, uniformitatemque fuam tu- Bella wnqe p, Ny vggo, NE BEN TROVATO. Ex fupra ob- fervatis claret, ac cuilibet, non omnino vifus fenfu or- bato, ex infpectione tefte eque, ac lignorum (maxime ficcorum, luminique , fitu horizontali , oppofitorum ) pa- tefcere poteft, non folum in teftis ($.64.) ex lignis& ij ; quer- "Sapim, dont les coutbes font feparées par sue efpece de route on d'aulier. d'une tzatiere plus rougeatre, plus rézineufe , plus dure, que celle qui forme la couche. Tant que le Ver ne rencóntre poit, d'ob[latle, il gerce dans la capacité de la coucbe , qui eft per, pendiculaire, alors fa aiehe eft parfaitement smie em dehors comme en dedans; mais fs quelque obflacle , come le tube d'um autre ver , un moud , 0H tfm cleu l'oblige & fe detourzer, il perd le perpendicularifme, pour pencher. wers la ligue borizantale, ev perce: plufeurs de ces croutes rouseatres 1«[qu'à ce , quil regagne wne autre couche, paur rec rendre la perpendiculaire. La peiney qu'il a à les percer, , parcequelles font plus dures, eff caufe, quil la quitte. le plisót qu'il. peut , fom. tubo devient. plus étroit: em. cet. endroit, ez le circle fuivant dans une matiere plus zmolle , état. plus large, cela. forme les an- meaux , qui [op pourtant peu fenfibles , cz qui mg continuent peint » le ver reprenang da perpendienlairs, €» fon tnleredeoemamt uni — 7 —00— (4) Ibid. pag. 25 : Mais ij faut avouer , qu'on trowve quelgus differente dams le: (TEREDINIS MARIN.. 131 querceis,^& alneis , & abietinis, fed etiam in ipfis eo- ioni ROS. rundem lignorum omnium canalibus ($.66.), annulosSp; nen. — comparere, fibi mutuo refpondentes ($.c7£7) ; neque L in fitu folum canalis ad (trata cruftasque illas , ubi ad- " qualibet dire« funt , perpendiculari, fed quocunque, five obliquo, "^ five vel ipfo cum illis parallelo; fed tales, qui nec ma- Quales at? nibus pedibusve, quod ajunt, contrectari , nec e lon- - ginquo facile videri pofíint, quique, fi quid aliud, * attentum requirant obfervatorem (.$$.cz££.). Jam ve- ro non folum ab erroris infimulatione obfervatio lll. & Vallisueris ($.65.€9 zm uot.) liberata his , fed & ma- NU E Un jori expofita luci effülget: obfervantur & in lignis aliis, a Teredinibus quondam exefis, teftarum fimiles annula- tiones; velut in exemplaribus Mufzi fui , Natura & ar- te factorum inítructiffimi , non diu fuit, quin dete- xerit, Excellentiffimus Brayzzuss , dum de-Teredine Brayoius lauda? aarina bodierma Belgica. commercio litterarüm fua- ^" rum, ut femper, fic in hac precipue materia , doctis- fimo , atque omni eruditionis & fcientie genere re- fertiflimo , me. dignari non recufans , exemplaribus fuis, qua ex carina navis Gedanenfis in mari mediter- . raneo quondam infecte , teftisque Teredzzum infiden- tibus cum illis- ZzZZzsuerz? collatis , litteris de 1239 No- vembris anni prateriti, Gedano datis, inter plura notatu digniffima, ita fere de annulis teftarum fcribit: Zgzo- rum meorum exemplaribus , tubulisque ex anari medi- ferraueosg quoram jam ante mentionem feci, accuratiasg examinatis , imuenz ve[ligza protuberantiarum aumula- vium, cet uom adeo difliuctarum , ac easdem depinxit: D.VALLEISNERIUS, talium tamen, que Q tus zm tubulis discerni poteramt. &c. Interham quidem . tubulorum fuperficiem glabram pronuntiat Celeb. ///- Valisnerius cori lisuerius ($.65. im u0f.) ; at potuit id forfan non de^ ^ - annulis adeo, quam de accretionibus , ftratisye vel im- puritatibus , in convexitate femper, nunquam in conca-- vitate, qua parte femper | Rz -- idli- n2 ur, HISTORIA NATURALIS vil. —— Mlumis uitidis argenteus undis Annuüiintemi tubulus omnis eft, apparentibus ($. 62.), intellectum unde dificliss voluiffe, . Neque 1n interna fuperficie, qua diutius ma- videantur, quam s SEXE z exer? dorem confervat, adeo facile annuli diftinguuntur , quam in externa , ob convexitatem fuam citius , atque M inter contemplandum, ficcifcente. Quin & in interna fbefepofut sbe(fe interdum poffunt annuli, licet. compareant in externa: neque hoc folum, fed & teftze occurrere pos-: Qun&bhi. funt, annulos nullos , aut in una folum alterave fui pla- 23, habentes. Qua fingula, ut melius intelligantur, ad fequentia attendendum erit. que fimul omne de annu- . lorum ortu modisve myflerium recludunt. Nimirum ELA Teredo recens.nata , unius puncti animalculum, lignum intrans ($.70.), pro ratione, quod in hoc profundius tendit, & corpus fibi eo ipfo, & organa majora, & ca- nalem in ligno ut ampliorem, fic eundem , & teftam longiores ($.60.), comparat. Qua iftud methodo :'exe- ' Preffonis con-. quatur , fupra vidimus ($. 138.). Preffio concharum carm nem ve hiantium , quam ad opus hocce concurrere. docuimus fiigia. ( $. 139.), hic fpeciatim confideranda venit, & ipfius ve- : ftigia funt, que in omni canali a principio usque ad finem comparent, protuberantie ($.66.), annulis in tefta tubulo- NS . fa($.64.),ex eadem extraclis, & ordine, & numero, & MAR profunditate, ad amuffim convenientes ($.66.). Neque quis ex tot millionibus canalium cujusvis ligni , qui, five in his, five in aliis terris, a Teredzsbus exefi, pro- : ftànt, vel unicum indicaverit, qui non totus , quantus eft, impreffionum illarum vefligiis fcateat , modo fre- .quentioribus, fibique mutuo propioribus, modo rario- ribus, magisque ab,invicem diffitis. Indicia funt toti- dem a Teredime refumptarum impreffionum , quas in canali uno , eoque mediocri faltem , ultra quingentas numeraíle licuit. Aliter quidem annulationum harum fekmedus no. in canali ligneo ortum exponere vifum fuit Cl. Be/£- tatus, ] i "uerio ^ 1 C CTEREDINIS MARINE 133 merio (4), ex affri&ione fcilicet continua gale tefta- cee, qua, ceu radula, lignum a Zered;ze marina con- teri, fibi imaginatur ; feductus quippe ílriis in galea elevatioribus , afperitatem ipfis nonnullam concilianti- bus ($.2.). Verum hzcce prolixius refellere , effet . actum agere ;, & in removendis ftudiofe iis, que ultro — . concidunt, lectoris patientia abuti. Profundiores au- Profundiom m tem in ligno alneo zque , ac in abietino imprefliones tera ligni fpecie. ifle , afperioresque prominentie ; quam in querceo,: ubi minor illarum profunditas , horum , ut minor ele- vatio, fic major politura, cernitur. Nec mirum , quum E: ejus ratio; hoc non adeo facile, atque illa, emollitioni cedat, nec ad tantam profunditatem ab eadem afficiatur, quod pres- fioni concharum refiftat magis , cavitatesque & protu- - berantias, illa cauffatas, ut folidiores , fic & nitidiores moniiret. Jam vero adeo afpere huic fuperficieiappo- . .fita, ex corpore Tered;uis transfpirando nata,tefta ($5.4. as: 184.), qui poterit aliter quam anmulata formari, in ftra- libus» tis faltem fuis primis, utpote ligno immediate adjacen- tibus ($. 62.) * Que pott nova acceflione his fuper- adveniunt, ftrata pofteriora ( $. c£.) , impediente pri- mo , jam non adeo afperitatem ligni adfectabunt , tan- toque minus, qua per tertias , quartas , tardioresque accretiones fuperaccedunt , atque tum , primo illo ob- foleto, diffoluto , contrito , atque cum fimulacris an- nulorum pereunte , fieri poterit, ut tefta, in lignis re- Que uS perta, licet iisdem, femper afperis, adiacens, vel omni- non andis no, vel pro parte, glabra extus eque , ac intus , vifa- *Pe-Potit? tur & unita ; quod ipfum tamen non nifi rarius evenit. y E Pa : Y xcufandus Va]- Ita tamen excufari Ill. /aZZzszerzus potlet , quodfi in- lisncrius. T ternam teft» fuperficiem. annulatam non effe, putaverit ( 5.65. 2n 101.) ; ità pariter excufandus foret Clar. Ror;- Cut non eque KR 3 Jettus j (4) Natuurk. Verhand. pag. 34. Án crufize inter firata quid ad rem faciant? . Cur nihil 2 Afperitas ligni cur non annulis afficiat T eredinis Corpus 2 Cur nonnun- quam caudam? 341. HISTORIA NATURALIS féftus, quod in quercus & alni tubulis annulos abfolute neget, nifi eosdem in abiete admittens, rationibus , cur in hoc fint , cur in illis effe nequeant, evincendum fibi fumpferit. . Et quantum quidem fpeciatim ad cruftas illas, ligni abietini ftrata interdiftinguentes, attinet: eas- dem hic nihil ad rem facere , ut ex modo eviélis , fic ex ipfa exemplarium , Zeredisibus exeforum , infpe- - &ione, cuilibet, primo intuitu, pateícit. Neque enim ftrata illa adeo capacia , crufteve-in tantum ab invicem diftantes deprehenduntur , ut totam intercipere 7*re- dinem latam pofünt, qua, vel mediocriter adulta, ubi cum ftratis , vel , quod idem eit , cum filo ligni paral- lelum canalem fuum fitruit , aliquot femper cruftas fi- mul permeans deprehenditur , quas , fi tantum odiífet eadem , non , fitu parallelo , continuo fibi comites fa- ceret, fed perpendicularem potius eundem, vel obliquum eligeret , quo , licet permeare ipfas oporteret , tamen non femper in iisdem verfari , necefIe habeat. $.CXG. i Quodfi jam mirum.alicui videatur, z/Peritatez illam canalislignei , non eque corpus Teredimzs , ac teitlam ejusdem, azaulis afficere, cogitet continuam aqua jux- ta corpus ($.59.), atque per id ipfum ($$. 24. 25. 33. 34.) perlutionem , cutisque laxitatem ($. 25.) , quo minus id accidere poffit, impedimento effe. Aliter fe res habet in caudis, ubi haud raro aànnulorum tefte tu- bulofe impreffiones comparent; in lateribus , puto, ejusdem pulvinatis compactisque' ( $. 6.) ,, ubi utraque memorata. ratio ceffat. Licet enim inzqualitates illae, in locis pulvinatioribus obfervatz, ex continuis ovulo- rum acceffionibus pro parte oriri poffint , tamen & ea- ründem ipfarum quasdam annulis tefte originem de- buiffe, ex convenientia amborum , non femel explora- . ta, addifcere licuit. ; $. CXCT. Quum maxime a modo laudata Ze//e conica, Zerezz- "enm TEREDINIS MARIN 12$ nem ambiente , differat illa, quam, modo per fruffa pro- " bofcidi adjaceutia (.$. 87.) , modo in formam eraterz d : E : : E 7 'Teftacea adja- C$. 79.) ante fe Teredo ftruit , hinc inzquali eandem; cenis rcliqua. attamen /z2/2 1u0do , formarz , praefumendum videtur. E codem modo idata fori : is : formentur: Confolidata forfan, emiflo ex ampullula (8.24), gluüti. esr caua Auc- ne, ante Teredzue: ftagnans lympha, tefte formam mu- toris. tuatur. $. GERIT, Et, quantum fpecialiter ad erazerazz illam £effaceaz Citer teflaceus; bemifphericam ($.79.) attinet, concipi facili negotio (e E S Jm for 2 d d Tered b SR .«., Quomodo fore poterit , formari eandem , dum 7eredo, ab omni parte iau? vicinis adeo circumícripta, ut nullibi amplius materiam j ligni, quam abfuntere poffit ; inveniat ( f. 77.) , pro- trufam tamen indefeflo Zyzpbaz fuam jforbillamtem. - (.$.138.), emiffo fimul glutine ( $. 135.), confolidet, - ' Quaque prius vomusit lethalz ex ore. fluenta. Qézcibus propriis confivitia reforbet , : ac, quo fibi majore molimine pabulum quaerit , eo fibi viam ad idem precludit magis, funeftamque faciei fuc larvam, fibique tumulum, ipía ftruit. Quum tamen ea ipfa cratera per lamellas fit conftructa ($. 79.), liquet. &, eandem.non continuo, fed per zgtermzf/frones , fabrica- ri: neque enim lympha , nifi accedente glutine confo- , lidatur ; quod quidem ipfum non continuo, fed per in- teíílitia, dum femet appendere nititur ( $. 135.7, emit- tere Teredo przefumitur. CAPUT 1336 HISTORIA NATURALIS CAPUT V. ! qDe Sexu (9 Propagatione Teredinis marine. $. CXCIII. Quid de Sew Fn Schediasmate fepe allegato , nihil me potuiffe certi RCM olim I de Sexu Teredinis marine 1tatuere , profeffus fum. US Inveneram quidem ovz/2, eademque ipfa mihi jam tum fuiffe diftincte vifa, & nunc agnolco. De /z/Zz5zs vifis dubius herebam, & anceps, neque ea in re certior fieri poteram. Neutrum tamen in cauda quafiveram, quum fupra in Zeredizis dorfo & ad latera invenerim utrum- que, quumque nunquam integram extraxerim illam, | -. . qu& mihi tunc videbatur mucus, pretereaque nihil ($. Quis ersiee E Quid vero de ovulis iítis fieri putaverim , con- /! . jecturam qualemcunque meam , cui tunc temporis non poteram non indulgere, lubens appono [. 2 CXV » T Quorfum autem innumera illa, qua in Vermibus reperiuntur, ovula, nifi , ut ex 1is, quomodocunque fcecundatis , producantur Vermiculi, aut communi cam majoribus, aut diverfo fini deftinati ? Quum nulli reperiantur alii, non videtur ratio füpereffe dubitandi , tales effe Vermiculos illos, quos ad figg. ( hic 4 ab. I1. ft. IIl. 12. I3.) defcriptos exhibui, ubi fatis, credo, claruit, quod Ver- mcs majores devorent, quodque, co peracto, fufhciente jam robore praediti, & eousque educati, deficiente jam ulteriore pabulo fucces- five canales majorum non modo, fed & ipfum palum, per foramen, quo intraverat major, deferant (nequeunt enim ob vicinorum ver- mium majorum ceconomiam per totum. palum vagari, neque, canali- bus majorum fuorum valedicentes, extra eosdem aliter, quam velut transeuntes, in rcliquo pali morari). Neque enim adultiore unquam, affignata illa , forma cosdem reperire licuit. Quos quidem ego in palo deprehenderam , quique, extra elementum fuum pofiti ;, non : poterant non fame mori , eosdem deinde tela involvi, & in nym- pham ( Belgis ?ep&ez) abire obfervavi, 1inino rubicundam , exinde nigram , nitdiffimam , annulis, prout quondam vermiculus de v iftin- TEREDINIS MARIN /£. 137 $. CX CIV. Non equidem ignorabam , confuetudinem fere effe Argumenta pro Phyficorum , ubi difficultates circa coitum animalium, Peephrodie ipforumque foecundationis modum, fe produnt, ad ulti- mum, iisdem fefe, quo poffunt, optimo modo, extrican- di, remedium confugientium ; id eft, quod «zZrogyza fint, intonantium. Solitaria infuper Zeredzgzs habita- tio ($. 60.) animum videbatur addere ad amplecten- dum iithanc fententiam, eidemque hypothefi TereZzzem meam confecrandi, peculiari prorfus ob id me jure gau- dere, putabam. | At parum hac me fuppofitione lucra- Contra eundem. turum, agnovi ftatim, licet & largirer, dari animalia, qua& fecum ipfis coire ,ovulaque fua foecundare propria poffint; quemadmodum hoc de lumbricis non impoffi- bile judicat Celeberrimus ZZoméergius (a). Diverforum quippe genitalium combinatio , quam abfolute requiri augurabar , videbatur mihi inflexionem corporis fimul involvere neceffariam , qui tamen in anguíliis cana- lium, quiZereZzzz: ambitum amplitudine vix excedunt ($.61.), omnino impoflibilis evadit. S. CU: Intellexeram quidem, extractis e mari navibus , 7z- redinibus infectis , propendifle interdum ex illis partes harum diftinCtam , quam vigefimo circiter,a morte illius, die prodiens mufca per:udit. Vix tamen eft, quod credam , 1dem femper, ac de omni- bus regulariter fieri folere : Sufpicari mihrliceat , numne forfan natura hac transformarione iis tantum profpicere voluerit, qui, five defectu nutrimenti, five alio cafu , mortui, ad fuperficiem maris, aut ad littora ejiciuntur. Et qua poterit ratione Vermiculis. iftis negari Majoribus fuis fuccedendi facultas, ligna , puto, vicina infi- ciendi, aut quid obftat, quo minus limo maris, quo ligna fub aqua veftiuntur omnia , ftatim 1immerfi, terebrare , ac transformationem illam, de qua ad figg. . . .. (vid. $. 88.) locutus fum , fubire incipiant? Sed haec cum plurimis aliis majorem pofcunt evidentiam. (4) Hiit. de l'Acad, Roy. des Sciences 1669. p. 48. 158 HISTORIA NATURALIS De concubitu harum pofticas , unde & jam tum mata mihi fufpicio, mufwpe*. poffe in mari, ejusdem quidem generis, aft diverfa Ípeciel , commorari zgfecéam, quod cu Teredimibus , Duba. — ' jta dilpofitis , cozre£ 5 fed durum , & Nature parum conveniens judicabam , ifto privilegio orbari eas, quae, interiora ligni craffioris , velut palus eft , habitantes, poíticas fuas partes ad extimam usque ligni fuperficiem At fapervacanez.exporrigere nequeunt. Inutilis plane erat, qua tum an- gebar, cura : at nefciebam, Terediuzes omnes & fingu- las circa extimam ligni fuperficiem femper, & abfolute debere caudarum fuarum extremis fnorari ($.56.). — «B |$. CXCVI. Af T - Ingeniofa nec minus probabilis videbatur Excellen- Laudatur hypo-. tiffimi $Des/andzs hypothefis, qua, Teredzues zu duas velut dels C. Desht- Yo? lias difbeftems, aliam in.aqua femper manere , ac L1 generi propagando incumbere, ftatuit j; ex eorundem- que ovulis, ligno adjectis, ortam aliam hoc perpetuo inhabitare , atque huic fpeciei omne coitus privilegium At nodum dis effe negatum (42). Interim tamen nodum disfcindere füadinan fov gll quam folvere videbatur elegantiílima fictio ; & quod maxime obftabat, erat , quod in 7 eredigiébus, ex ligno extractis, jam tum enormem detexerim ovulorum ,Cur fübcibere. fmultitudinem , lactesque fufpicatus fuerim ( $. 193.) ; $2, 7 ** gue,fi quid aliud , clare demonftrabant , Teredzzes à noftras propria propagationis fuz femina fecum geftare, nec opus eile , ad hocce munus explendum , aliam ac- Quomodo inve. Cerfire vel fingere infectorum familiam." Ideo tamen RN "precipue, licet irrito conatu , fündi maris materiam í circa palos haurire jutfi ( $. 117. ), & precipue quidem circum eos, ex quibus, ad littus extraclis, catervatim pros (4): Hift, de l'Acad, Roy; des Sciences: 1716. p. 37 : 4 ce compte les Oeufs age volent vré de»ofes lA par des Vers dela méme e[pece , mais babitans de la mer , car il se parou bas, que ceuxy qui font ume. fois dams. le, bois , puiffentcu s'accoupler , émpri . Jomnes ebaeun 2- part, comme ils font , ni fortr de leurs prifons, pour aller au dehors jur de furfüve du bordags. STEREDINIS:MARINJE (d$ propendebant membrorum calloforum tubuli ($. 54.); quo, fi poffibile foret, deprehenderem unum alterum- ve cum illis coiens infectum, ficque , ut confirmare , ita majori luci exponere liceret pulcherrimam Viri Ce- leberrimi hypothefin , aut circa conjecturam propriam (.$.195. ) nonnihil lucis adipiíci. oq ei $5G X6GM It ok icu Nactis quidem poft, examinatisque ad fatietatem, 7e- rediuibus yecentiffimis, collatis caudis ,, harumque dif- ferentia, qua quidem lactes albe, ovula vero fufca ni- grantesque continere videbantur ($.9.), expenía, non . poteram non , quod Zzfferentzam jam fexus invenerim, Differentia fexui mihimet imaginari juxta. & gratulari. Quid enim cla- 4**& vita rius, quam /zcfes & ovulz iexum diftinguit ? Dubium Duis, famen iterum movebat inaequalis valde. amborum fe- xuum numerus ( $. c/.); imo, fi vel boc non morarer, modum tamen coitus , ob folitariam TereZzzzs unius- cujusque oeconomiam , concipere haudquaquam pote- — ram. Atque ita incertum me diu ancipitemque deti- nuerunt dubia, nunc in hanc , nunc in illam pàrtem propendentia , LE n | - QDifcurfusque anime diverfa i1 membra meantiss. Lun. neque, cui me addicerem fententie, in tanta argumen- torum utrinque. :equiponderantia coníftituere poteram. Jaufia pari premitur veluti cum poudere libra, Tibull. Proua. uec hac plus parte fedet juec furgit ab illa. $. CXCVIII. "T'andem vero, accuratius fingula recapitulando, om- nemque Zered;zem funditus perveftigando , & in iis; quas mares dixiffes, ovula, in foeminis iftud , quod pro lactibus in illis babueram,; Ee non diu fui,quin 92 con- us HISTORIA NATURALIS Teredo sandro- conjunctum in fingulis utrumque fexum, atque TereZi- hx uem marinam andreg ynam pronuntiaverim. j $. CX CIX. Et quidem , quoad animalculorum illam infinitudi- nem,in omni 7eregzszs corpore rcperiundam, quis mihi, quoque poterit jure contraloqui, ipfa ezzmalcula Tere- Animsleua an. ZZZ25 CÍle f/permatzca,liquoremque, cui in inteftinis,fpe- int perma? ciatim in maximo illo, innatant eadem, Zz£fes effe, afferen- iquor an lactes? quam illorum deficiant characteres, circa quos vix alia adhucdum, nifi probabilitatis ratio valere videtur. Ne- Dubia, que id voluerit quispiam , fpero , nifi forte ex nimii lactium inde refultantium multitudinis fpecie , aut for- fan ex eo , quod animalcula ifta Zerezzzz foras adveni- re (ceu demonilravimus ipfi ( $. 155.) ) rature fper- maticorum abfolute contrariari, videri poflit. Non ne- gaverim ,impoffibilem fere apparere difficultatis utrius- que apodicticam folutionem: fed nec minori fimul jure difficultatum ipfarum hominibus , qui fumus , in tam parum perfpecto, ac generationis illud eft, opere, ena- Atinvaida. — tarum incompetentiam fimul, atque invaliditatem afper- nari licebit. Quare difficultatum motarum , folutio- Sepommtr. Dumque, qua earundem quodammodo poffent genera- . .. ires parari, pondera , facile equilibrantia , paulisper Experts" feponendo, experientiis inhaerere; atque , 1n cafu tpe- ciali Teredzzz* noftre , animalculorum, in ea vitorum, naturam & opera , mente infequendo ea , qu& oculis videre licet, explicare praeftabit. j $. CC. Qualia demum cunque fupponantur , aut cuicunque in corpora T*redizu delata fini, animalcula, quid dice- Quid cum ovy; Imus, quod moliantur cum ovulis , dum eadem, imperfe- md a- (ta adhuc, continuo in gyrum agunt (($. 40.) ,' aut in iis- Quid cum bullv- Quin imo neque fine ratione bullule circumagi dict e poterunt ($. 40.). Quibus omnibus junctim confidera- tis ti? praefertim, quum fufficientes adhuc harum non minus, dem perfeétioribus inter fe valde commoventur($. 42.)?. TEREDINIS MARIN J£. 1A4T tis eque, ac fingulis expenfis feorfim , optimo videtur jure concludi pofle ,zotu i(to verzzginzs( S.c21.) ovula in corpore Teredzgis fabricari,falum perfiz, hocque tanto magis , quanto certius eft, bullulas eque, ac ovu- la imperfecta femper fere , nunquam vero perfectiora cerni rotantia. $. CCL : ZInimalculorum circa opus hocce occupatzonem , acf z- A&ivitas animal. vitatemque fummam bina patent explicandi vie : ni-""^rm. mirum, aut, 527720222 quadam intercedente , communi An harmonica? opera laborare, fupponenda , nifi forte id agendo ni- mium iisdem tribuere videamur (licet nec plura tribue- re opus foret,quam quidem in apibus formicisque , non fine harmonia eximia, respublicas fuas inftituentibus, mi- ramur) ; aut ZeZ/uz! effe , quod videmus omnium in 4^ bdlum? omnes, luctamque inter fe tumultuantium , ftatuendum erit. ! ; SUC Gibbs Et quidem , quum ovula qualibet animalcula intus pai in quamplurima concludant ($. 44.), hecque, quo per- " fectiora evadunt illa, eo videantur pauciora ($.c2/£.) ; haud An fe invicem levem nancifcimur fufpicandi anfam , quod zima/cuZz "*'?et? im ovulis aut femet mutuo depafcant, aut uz2 ex omni- An abuno devo: bus reliqua zz efcam ffmgula cedant. Atque exinde ,'*^tr reliqua? quum nunquam non inter media & finem ufitata Natura cosjcaur Au. convenientia fit ; concludi porro poffe videtur, dete-&ois. — &am effe zzetbodum , quam pro fecundando , quod vo- D: fscmnatio- cant, evz/o, uutrzendoque in eodem emóryone , faltim De nuuitione in Zeredzze noftra, Natura Parens fequitur. . dens $. CCIII. Neque jam mirum amplius videri poterit, nullum ap- parere in ovulis , quantumlibet enormiter auctis , vas- Vafculi nutritorii culi, per quod nutriatur embryo, veftigium , neque measus ^ ^ magis movet difficultas , num ovula , adeo per totum Teredinis corpus errantia, equalem ubique convenien- temque invenire poffint , embryoni fovendo , alimenti 3 mate- 42 HESTORIA NATURALES materiam. Nova ifthec de nutritione embryonis hy- pothefis Fafcault sutritoriz ufum füpervacaneum xeddit, ejusque ovulis afingendi (nam nec melior ipfius origo) ; omni nos eximit neceftlitate. ; EM , S: CIN: 3 [3 S«menüa cem. . Unitati embryonis, ex ovo prodeuntis, debetur opi- Ee eeront nio, qua, non nifi unicum, ex enormi azzmalctlorum, unius ejusdemque fpeciei , profufione , foecundationis prolificationisque operi deflinari , multis creditur : in- validitas tamen argumenti, ac fequele nullitas. primo: ftatim intuitu cuilibet, a prajudiciis libero, patet. Ne- Fidem dewu que vel tantum concedent alii, quibus animalcula ;, ob wee parvitatis forfan vitium , nihil proprie ad prolificatio- nem, feu (qualiter hic eandem intelligimus ) individui nafcentis conftitutionem,facere videri potuerunt. Omnia his; aut reliqua ,- preter unum , illis, nunc ad incita- mentum Veneris, nunc ad commovendas in ovo partes: Íluidas folidioresve , nunc ad impediendam flipatio- nem lapidifactionemque fpermatis , nunc ad ufus alios, non minus lepide imaginatos, creata efle pronuntian- tur, : | franz f RO (Per vie di conjetture, e di difcorff, Bul. E col cervello fantaflico , e mulimo. Sententia Au&o- Quod zatrzmento unz alicut , aut fibà. 2mvicem , in loca, is, ubi aliter forfan nutriri nequeunt, delatis, effe poflint, probabilior mihi, quam, omnis alia , quantumvis. bel- liffime excogitata, iententia, femper videbitur ; gidos; Obviet (9 quanquam totis Academia Seis. $. CC V. Qwmoloer- — Quodfi jam quis quzrat , quid tandem de animalcu- exl? lis, fe mutuo depafcentibus, fieri; quomodove exinde An per meta. J EL prodire, putem : ad transfürmationis artificium, mophofa? — Nature valde ufitatum, provoco ; neque, fateor; aliter ! me URPEREÉDINIS MARINSJE'' ij me expedire poffum , quam fufpicando , illam fubire amumalculum ref, y » accretumqu:- ex reliqua multi- tudine, quz tamdiu fuffecerit, atque opus fuerit, em- bryoni; antequam transformationem íuübiret, fultentan- do, fatiandoque. Confult;us videri aliis per me liceat, pulli-4 in ovo fabricam per epzgezeffz, feu eie J'iper- An perepigenes exorieztium additameutum, contextam concepilie :- ita fin loqui cum Veteribus, neque a me diffentire licitum fi- mul fuerit. Namque & in ipfa metamorpholi , licct r» togomachiam repentina nobis appareat eadem, epigencfin locum hàbe- quaio abit re, quis eft fane mentis homo; qui inficiari voluerit? 5. 6cV E Neque tamen me fugit infignis, quae oritür , diffi- cultas , quodíi jam non fe mutuo devorare, fed ab unico depafei reliqua animalcula omnia ( $. 205.) , fupponas. Unde enim, dixeris , enimalcuzmm ittud. printeps , aut Difücu! eirca ex quo tanta eidem in alia /perzoritas, fiquidem ejus- '"*lcslePrincipe, dem omnia, ceu id vulgo fit, fpeciei cenfeantur ? De- ficere videtur ratio fufüciens tam elevatioris unius ani- malculi, pre reliquis fuz fpeciei omnibus, gradus ; nifi tamen in femporis , loci , ordinisve favore , ác diffo- rentia, rationem non plane nullam latere poffe , con- ; cedere malueris. Zz re mova , atque admirabili Imve- Tullius, Jffigato , ft potes: fü nullam reperies dr duet Ulud tamen exploratum babeto, nil potuife Jfterz ftne cauffa , eumque errorem, quem tibi rei novitas attulerit , Nature va- £e depellito. , $. CCVIL. Quodfi modum difcindens ; fngularis fpecie: effe An fi fingularis id unicum illud ezzzalculum dominans, (tatuas 5 ve/ liqua" penne omnia ipfi a Natura ultro /Zód;ta, ulterius adhuc a com- muni Doctorum fententia recedes : Z;ver/fatez enim non folum zzf£er amimalcula fpermatica , quam nemo adhuc , nec vitrum ullum , quantumlibet maxime au- gens , docuit ; fed & ; quod magis eft , velut regzum quod- 144 HISTORIA NATURALIS quoddam animalculorum , idque mozaercbicum , ftabilire videberis. $. CCVIIT. Minime tamen omnium conducet, vel //ze bello , vel nec zz flatu monarchbico , ied arzflocratico democratico- A Od à» ve viventia (f. 201.) fuppofuitfe animalcula. Quantum- deipotin? libet enim diu pacifica cohabitarent eadem , fimul at- que ad voracitatem exercendam ventum fuerit , quid pace foret amplius inftabilius , quid bello certius ? Et Conradidio — quid magis implicat , quam delatum in unum animal- culum fummum illud, ac vere zozarcbzcum, fupra reli- qua omnia, fi republicaza forent hec, zmperzum ? nifi tamen vz&oriam dicere malis; qua quidem, fallor, aut, tantum non omni refpectu, coincidunt. $. CCIX. Generationis Optandum,ut, hisce ideis inherentes, poflemus quid coninoanismy- conferre ad explicandum magnum illud gezerzzzozzs fenum epe ri n,"tisug.a creatione mundi, usque ad noftra aeque, ac Dfüctaibus in futura tempora,continuantis, /zy/'erzuz2. Non diffiten- eO dum fane, infignibus premi difficultatibus vulgarem iftam Aeotericortim plurimorum fententiam, qua , primo crea- to cujuslibet fpeciei individuo increata ftatim effe , at- que ab initio mundi inextitiffe, ex ipfo producta, atque producenda affeverant omnia, qua ejusdem fpeciei ex- iliterint unquam , exiftentque, animantia, Spemque,gregemque fruul,cuntiamque aborigiue gentem. Licet enim exilitatem incomprehenfibilem , qua praedita debuiffent effe eadem, concoquere nitamur ; eo tamen, quod cum bonitate Creatoris nullatenus confentiat hy- pothefis , ultro corruit. Nec ob eandem difficultatem magis fatisfaciunt , qui Dei immediata manu fingula quoquo momento produci volunt: neque enim opus videtur, femel creato, fecundum leges certas, Mud DS eum ^ TEREDINIS MARINA 14$ Deum fingulis, ad opera nova producenda,in machinam Monitum. As- " vicibus trahere. Dum vero hic, juxta leges certas ma- ^ * chinam Univerfi a Deo creatam atlerimus, nolumus;alii; fecundum ideam machinarum noftrarum, dimentiantur ilam ; aut velut rotis eandem motu, nefcio quo , cir- cumactam imaginantes fatum involvere credant. Leges ille non folum eo ipfo , quod leges funt , & refpectu Auctoris earundem , fed & relatione ad mundum , ve- rum non nifi pofitis in eodem ponendis , certe dicun- tur ; contingentia tamen Univerfi evicta, & ipíe con- tingentes eque, ac effectus earundem; ab illa penduli; falva tamen certitudine intrinfeca, exiftere intelligun- tur. Ms : $. CCX. Quibus fuppofitis , ut tandem tot philofophumenis quid fuperftruam , videor mihi in concipzenda Teredinis qmariue geueratioue non invenire amplius tot tantasque - difficultates ; quando, fcilicet, ad explicandam eandem, obfervatis fimul circa animalcula utor , horumque in Teredine opera expendo. Ita enim azzma/cula ifta, nu- Teredin's gene: mero infinita, exzrizfeczs eidem per tubulos advenire ^ Senes ($. 155. ), ibique intercepta bullulis ( $. 40. 41.), ellipfi- bus ($$. czz.) , tandemque ovulis ($. 43.) ipfis, ez- bryonem uutrire ($. 202.) , conftitit. Ncque Jam opus erit , ex prima in creatione Teredize omnes , que ad littora noítra vifuntur, cum omnibus ovulis , anxie re- petere ($. 209.) , nec Deo embryonis ovulive finguli fabricam immediatam tribuere (.$.cz£.). Fini animal- culorum ultimo fubordinatus communis ille nutritionis, cujus medium prefentiffimum fames eft , dum animal- cula in corpus T'eredzuzs ingerit ( $.154.), eadem fimul ad id , quod ibidem ipfis evenire experimur , a Deo creata effe ; arguit. Eousque enim Nature fpectaculis fidem habeamus , oportet , que nobis Auctoris fui vo- luntatem in individuis ob oculos ponunt. X $. CCXI. 46 HISTORIA NATURALIS S LC Ad dificutatem — Hisce vero jam ita eviclis,ne; quafo, nos moretur de de Oitu foetus refponfio. Explicationis datx vindicatio: Virg. Logomachize expediuntur, auimalculo principe difficultas ( $. 206.) , quam qui- dem, fi non ad omnium fatisfactionem folveri im , hn Jutam manere y nihil intereft, Fere fepius apparent ves, Que dubitandi dant falfam materiam 2:De veris cauffis, que funt. abflrufe. Utinam vero omnes , circa quis tamen minori fepe jure certiores nobis videmur, in Phyficis nodos eous- que folutos teneremus ! $5 QU TT. Tta vero, quod hic denuo recolere liceat , zz£araZ- ter omnia, Jegzbusque Nature confuetis comvenzentiffi- 70, cum duimaleulis non folum, fed & cum Zeredzze , eadem recipiente, fient (9:299, ), nec quid erit, quod nequeat ex legibus ifüs, a Deo , tempore auod machine mundi materialis communicatis , explicari. Quare & hoc fenfu valeat illud Poerz: Continuo bas leges etermaque fudera certis lLapofuit Natura locis. Quodfi tamen in vocem machine, nefcio cur, inJurius Univerfum fecundum certas leges fine rotis regi , con- cipere nequeas; per me licebit rotas affingere. Adde, filibet intelligentias , que circumagant illas. Nos ut fine rotis , ita pariter absque intelligentiis rem omnem explicamus. Neque, quamdiu definitio vocis intelli- gentiz defideratur,in voce ipía folatium ullum reperio; quippe qui melius me ipfum capio, quando , in expli- cando modo formationis ovuli, mihi dico, Naturae id ordini, vel legibus, id eít, finibus animalculorum omni- bus, fimul fumptis, refpondere , mediaque finibus id uD- TEREDINISMARUN JE: t47 fübordinátà effe convenientiffima , quam fi intelligen- tiam quandam, pro concefla ipfi in materiam poteltate, animalcula in ovum cogere, concipere nitor. $. CCX III. Sed fufficiant he qualescunque noftre, de formatio- ne ovulorum in Zeredzze marina, conjecture. Poffunt Horum ad ara ifta & in ceteris animantibus, fi non pari, faltem fimili, *PPicano com : MS à mendatür. fefe modo habere , & , ut in cognitione omni; fic ma- xime in difficillima ifthac, —-—Á verum magnarum parva poteft ves E uere Exempla dare &9 veflzg1a uotit1az. Optandum , ut hisce excitentur Viri doctiffimi, ftudio Nature ex profeffo incumbentes , ad penetrandum ul- terius in mirabile illud generationis opus , ut tandem & huic Phyfices parti, fi quz aliay curiofiffime, quid lucis affulgeat. $ezez£ie votum efl ( verba funt. Zp- Lib. de Aie pocratis) nroenire aliquid eorum ,que nondum iuventa Jut , quod zpfüm motum , quam occultum effe praflet , Jemiliterque &9 femiperfetia ad finem perducere , atque abfolvere. Ldaud exiguis enim , fi verum fateri licet, premitur difficultatibus opinio vulgaris & recepta , fub finem Seculi fuperioris orta, in qua, fi in ulla unquam, quid nimiz acquiefcentie obfervare, mihi videor. Velut ERE EEA qui , ex fumma coecitate paulisper oculorum ufu frui un incipiens, facile fibi acumen vifus tribuit, aut velut ex gyrgatho, prorumpens homo femifenfatus , tantum non omnimode 1tulta proferens, facile fapiens vocatur ; fic omnimode abfurdis , ne dicam , ftultis 5z/ofopborum caftorum de generatione animalium, eorum praefertim, qua imperfecta vocabant , nugis fubftitutz rationabilio- ris fententie gaudio , velut de novo occoecati , in li- mine fubfiftimus. Divinus quondam , quem hodie ri- demus, Zzfieteles ; divinus hodie, quo jure, nefcio; homo mechanicus ad videndum ,non ad ratiocinandum T 2 natus, 145 HISTORIA NATURALÍIS Imperfediofi- natus. Sed eadem fane cognitionis humane , qua in dos Eu. omnibus non nifi zZiquatenus fcimus, naturalis femper im- | perfectio eft, ob quam, quoties in illa promovenda paffum fecimus, iterum fubfiftere, atque velut refpirare opor-- teat. Elegans eft, & huc quadrans, illud Sezece : Rerum Natura S$acra (ua mon fumal tradit, babet fua iuitia- amentia, fuos profectus (& complementum. j iS: CC AST Vi Quemadmodum jam, quod ovula continua gyratione fabricentur, fupra oftenfum eft ( $.200.); ita &, eadem quoque jam perfectiora ; non alii fini in caudis eque, Ovuls motu u- ac vcl in ipfo dorfo, maxime in membro callofo , zzo£& euatoriopertci. q51,57507,9 ferri, reputo, nifi, ut ita fenfim magis ma- gisque perficiantur, ultimamque ,quod vocant, manum patiantur. Motus quippe, quum omnium, ceteris pa- ribus, conílans fit femper , & idem ($. 31. ) , ut ne- ceffarius maxime ovulis , fic eidem facilitando apprime Uhs vacu in ldoneum vacuum membri callofi ($. 34.) non minus; meneeue. quam illud , quod in caude parte eidem contigua ( $. 3 7-33.), atque inter pulvinatiora ipfius latera ( $. 31.), inque ipfis cellulis (/$.cz7. ) quin vel, inflata dorfi cute, EtfupracorPu. fupra corpus ipfum ($.25.), hunc forfan in finem for- matum cernitur. i $. CCXV. Quum cazda aut praeter lympham , animalcula ve- hentem, nihil , aut femper ovula, vel perfectiora , vel imperfecta, contineat ( $.43.) ; quis jam non videt , ei- CaudaOvaum dem 074727, magis , quam caude nomen convenire? «t Miremur id ipfum tanquam fingulare quid in Teredize marina, quam Natura tam enormi ovario donaverit, quod tot vicibus integrum corpus longitudine exfupe- ret ( $.6. ). $.2C C X V T. Sed & reliquum corpus infinitudinem ovulorum, licet imperfectorum ; complectitur ( $.39.40.41. 42. ), quo- rum ipforummet velut fabrica eft ($..40.) ; n orum- &Eu«fe. Nat. TEREDINIS MARIN.JE - i4 lorumque, in fingulis inteftinis diverfimode operantium, diverforium ($.46. 157.). Quare & ipfum non minus Corpus integrum ad generationis opus pertinere integrum dicendum vj- Ad Senenstionis detur, fimulque exinde clarefcere , 7 eredzzem marinam totam quantam non effe nifi $yfZema Organorum gene- raíi08:: , feu (ut cum Excell. ReZi (4) loqui liceat) degli; Ziruezi della generazione , diverfis functionibus ad eundem finem , ovulorum , puto, infinitudinis for- mande ($.200.), confpirantium. j $. CCX VIL Quum omnium Zerzedizum & caude & corpora, feu quod perinde eft, generationis organa ( $.216.), cete- ris paribus, eodem modo fint difpofita ($. 5. 159.), quumque przterea ovulorum formatio , ipfeque gene- rationis modus velut ad oculum pateant (.$.200.210.); hinc jam tuto concluditur , Zeredzmem mariuam non folum effe ezdrogynam (S. 198.) , fed & talem , qu& reetisisterma: ab aundrogymzs alus plane diverfe ft fpeciei, quippe hrodismus fin- que zullo ad generandum indigeat fücio, mullowe coy 82s fpeci, cubitus; quum omnibus generationis organis inílructa ($$.e2:.), hoc ipfum opus perficere fola , fuamque fpe- ciem mirabiliter ipfa propagare poffe, videatur. Inlum- bricis vitulinis eque , ac humanis fimilem organorum generationis ftructuram inveniens,fimili de fexu eorun-.— . dem modo argumentatur Celeberrimus '2/Lisnerius (5), Vanerius laus 413 erui pertinet, (4) Offerv. degli Anim. viventi negli Anim. viv. p. 3o : Hoc quippe termino ge- nerali de Lumbrics Humanis differens , utitur Vir incomparabilis ad defigpandum evariuz, una cum vafis [permaticis eque ; ac praparantibus. lta ícilicet, modo or- dineque generationis fibi nondum fatis perfpeétis, quosque poft ipfum demum evolu- «tos dedit illuftris Valliszerius, terminum adinvenire generalem , quam fpecialiori qua- dam denominatione erroris periculum incurrere maluit, cujus & in eo laudabile exem- plum fequi convenit, quum necin Tzredize noftra fingula pari evidentia cognofcantur. - (&). Nuov. Offervaz. ed Efper. intorno all' Ovaja &c. pag.20 : Potrebbe parere à qualcuno, che que[fli foffero à Maftbi , € quelli le femmine, come nota pure il. Sig. Redi, sm avendo io trovati femapre [immili que! dg witelli, de quali aleuma centínaja me he «piri, e. [inore que' degli uomini y ed efjendo cofforo arcidiradiffimi , wt avendo altri orca TH b i2 HISTORIA NATURALIS qui & paulo poft idem de Terediue marina, fimilibus- que eidem conchyliis , quod nos experientiis a pofte- riori de illa evicimus, rationibus a priori confirmat (2). "ranfeo jam conjecturas Virorum longe Celeberrimo- rum ?oupartii (b), le Meriz (c), & , quem Jam fupra citavimus , Zombergzz (d) , rationes Hermaphrodismi hujus ingeniofiflime perfcrutantes,qua fane evolvi ipfe merentur. ' Neque tamen hic absque laude pratereun- dus fingularis ingenii Vir Fortamzus Affaytatus , qui in rariflimo opere fuo (e) , androgyna dari , utriusque fexus munus optime explentia, ftudiofe contendit; at- que ergani che moffrino il membro generatore y o i teflicoli , come s'offarva ne ferpenti, ne Ranocchi, me" Ramarri, nelle Lucertole , ae Cameleonti, e fimilia ; ma [olamsnte quelli, che mo[irano il folito ricettacolo della uova, e i lero vafi fpermatici, io penfo , che fre- so anche queftà. Ermafroditi , tma. d'una razza particolare , e rara. i. € : ,, Videri cui» »» dam poffet , bos effe smares , illas vero fosmimas , prout c» wotat Dom. Redi ; verum » repertis femper. imiilibus vitulorum illis , quorum centenos aliquot aperui , € vel ipfis » bumanis, quam maxime difliatliffimis , neque alia babentibus organa, rnembrum ge- », Reratorium , veltefliculos, mon[irantia. (ueluti obfervatur im. ferpentibus, ranis , la- »» Certis viridióus , lacertis aliis, Chbameleontibus [irmilibusque) fed ea tantum qua foli- y, iUm commonjirant ovulorum receptaculum , atque vafa fbermatica 5 puto jam , quod. » € ipfi [imt Hermaphrediti, fed fpeciei particularis ez rara. (a) Ibid. eod : Gi porebbe cercare la dotta curiofrzà di V. S. Illaffriffzme tam- £0 i nofiri, quanto i vermi de Virelli s'accoppino in[ieme per fecondar(i l'un l'altro , e fe wenga il loro. tempo determizato. agli amoreggiamenti , e agli ample[ft y come viene a^ Lumaconi ignudi , alle Cbiocciole col gufcia , ed a fizaili animali , bencbe Ermafroditi ; overo , fe anche feparati fra loro , comme 1 piantanimali di mare , ole Offriche', ed 1 Bae. lani, ole Brume , ed i Dattoli di mare , e ranti e tant! altri , reffino da fe fecondaii , effendo a fe fleffo marito, e snoglie, amante e amata , letto, e cafa, nido e fepolcre , cele- érando foli, per cost dire, gli accoppiamenti amoro[t dentro i fuoi niccbi, anzi facendo ta- lamo il loro folo ventre. i. e: ,, Poffet bic do&ta curiofitas 342 , Vir illuffris (ad magni ,, nominis Laacifieg? Verba facit) fufpicari, an lurabrici tam noflri , quam vitulorum y » Concurabant inter fe , feque mutuo facundent , ey an determinatum ipfis. (i 12mpus y» pro amoribus amplexibusque fuis , quale eft ligaacibus nudis , cocbleis velitis, fimiübus -' y» que animalibus y utut. ceteroquin. Hermapbroditis; an vero, cv inter fe feparati, velut »» plantanimalia marina , aut Offres Balanique , aur. Teredines, atque Dattyli marini, » totidemque alia, per [e fiecundati exiflant ,. fibimes ip[is marisus ey uxor , amapius cz n ama[ia, le&us c» demus , vidus ez fepulchbrum y concubitus amarorios fo, ut ita lo- » quar, celebrantes in loculis fuis , i10 ventrem (uut folum bro sbalame u[urpantes. (5) Hift. de l'Acad. Roy. des Sciences. a. 1699. p. 46. (c) Ibid, a. 1710. p. 38. & ibid. Memoires. ( 4) Ibid. 1699. pag. 48. í (e) Confiderationes Phyf. & Aftr. Venet. 1549; ^TEREDINIS'MARIN £. 151 ue ad teftandum forfan in virgines obfequium fuum, vel in his ipfis hermaphrodismum , quo fibi ad generan- dum fufücere ipf poffint, pro virili defendit. $. CCXVIIL. "l'orqueantur jam alii in exponendo fecwadationis atíu : expofita noftro modo ovuli in Teredzge marina genefis eodem haud quaquam opus habet. Hujus in- Íecti refpectu , fzcundatzonzs idea mulla , nec nifi abs- S que Tu que mente fonus eft. Videantalii, an; ceterorum ani-eidei? —— mantium intuitu, magis realem fibi formare poflint foe- ^n in animalibus cundationis notionem. Atqui, dixerit forte quis, hon? adeo fenfa, nec celebrata aliis notionis de fecunditate formand difficultas; quin ejusdem realitatem ipfo facto 'demonftraffe videbitur multis Legwezboekius (2), qui vifiones Leu: ovula fe confregiffe, atque , admixto iisdem femine V*nhockiane. mafculino, animalcula exinde fpermatica, velut gaudio correpta, mirum in modum vidiífe exultantia, fuo mo- re jactitat. Credat bec Sudeus pella; Nom ego. : De voluntate obfervátoris , ea , quz fomniaverat , vi- dendi, dubium non eft. Forfan & eadem ipfi , ut vi- deret, fuffecerit. Quare & nos, voluntatem pro facto accipientes, in folo conatu Viri oculatiffimi fatis, quod laude dignum fit, invenimus ; dum actum , cujus nulla adhucdum idea regnabat , ad oculum vifibilem reddere laboravit. Ouodft deficiant vires , audacia certe Projet; Laus erit; in magnis €) voluzffe fat ef. Neque magis arridet venatorius ille; ovula foecundan- di (4) Epift, Phyfiol. p. 29r. i5 HISTORIA NATURALTIS di modus, quem pifcibus, fi non omnibus , faltim ple- - risque , ufitatum paffim commemorat idem Auctor, fibi fuisque fidentiffimus , ita, fcilicet, ut ovula fua in vaftum equor fterilia emittant foeminz , hasque e veftigio fe- quentes , emiffo abunde femine , mares ovula eadem ipfa poflliminio foecundent. Flypothefis fane , fi que alia, ex cerebro nata, & emendicata originis, Zfr;ffo- telic& dubio procul de fcecundatione pifcium fenten- tice (4) furrogata; fed eadem duplo infulfior. $. CCXIX. Nomen &of- Jam ergo procul hinc cum fua contra fpermaticorum pu ud nomen, quod animalculis, Teredzzez incolentibus, dare vindiagum. — libuit, objeclione: nimiam , fcilicet ; inde prodituram laCtium quantitatem ($. 199.). Quodfi in eo intolera- bilis videatur fuppofita in Zered;ze disproportio , quid jam dicent de illa ovarii, tot vicibus molem totius ani- malis fuperantis? Obftupefcent fane; neque , quum ad oculum cuilibet pateat hec , negare eandem amplius audebunt. Verum nunquid & Ocvarz , fi ita dicta, Dipropotio — Zipproportio C9 eandem laétiium mece[[ariam quodam- ovarii & eandem A : PANNOS 3 : E latim expo. IBodo. 27v0Zvere videbitur omnibus, quorum modo Le —— 4«quato libramiue conflet judicium ? Audiamus iterum ingeniofiffimum , atque a prajudiciis vulei liberrimum /szerzuz, cujus non poffum acu- | tiflimam y atque difücultates;qua fupermanere poffent, egregie tollentem omittere conjecturam. En ipfa Viri fummi verba (4): Lzceat bic , auteguam ad. alteram | partem Yallisnerius lau-- datus, V (4). 1. de Gen. AÁnim..cap. 6. | (2) Ibid. pag. 10: E qui zzi fta- lecito primo di prosredire alle altre parte, di fare, come di pajfazeio , due riffffoni , [enza peró impegnarzm a foftenerle , fopra suma ce:à femplice, e cost aperta firnttora , la quale , per vero dire, mom e fe mom quella im par- — je. cbe agno i zuaícbi agomitolata me loro teflicoli , e im parte quella , che 4570 le Jfeamine riftreia. selle lero Ovaje, La ragiene fi & , perche , efenda coffora SAM S 6e TEREDINIS MARINE ig partem trans grediar , binas , velut transeuudoyapponere eounjetiuras (absque tamen quod ad easdam defendendas se obflringam) de tam fünplicz, fcilicet, atque adeo aper- ta firutiura, que, ut dicam quod res efl , mon eft mft pertum ea, quam agglomeratam. im tefculus. gerumt mafculi, C9 partim ea, quam in ovariis refirictam ba- bent femine. Ratio efl, quia, quum fent Hermapbro- diti, 4. e. de mafculo &9 de fuwminino participautes (ffcut participant de utrogue Limaces uudi, iidem ve- Jiiti, Offrem, tot Gocblee , Terediues navium, Balant- € "Dachyli mariui, atque quamplurima alia) comveute- &at fame , ut (9 organa generatiomis duplicata , i. e. fexus utriusque una babeant ; unde , 060 quidem judi- c0, euenit , quod tot organis generatoribus adeo reple- ifm: emergant : qualus copia nunquam obfervatur in viventibus 1flis,quorum mares feparati funt a feminis, quorumque cuilibet fua fuut orgaua particularia, atque fer fe dafintfa. : Hocce cogitatio , quae mibi adeo repente füboritur, aique vel imvito e calamo excidit , fundata efl im tot tamque longiffimis canaliculis albis , adinflar fubtilis- Jfmorum intefliuulorum ,quos V A5.4 SPERMATICA V0ca- wioe partecipande del wafcbio, e della fezmina , come lo partecipano i Lumacom ignm- di, le Lumache ve[lite , le Offriche, 1ante Chiocciole, le Brume delle navi , 1 Balagi, e Dattoli Marinl,e tanti e tanti altri; era diritto, che aveffero anchor 5li erani della generazione raddeppiati, cio? que" d'amenduni; dal che na[ce, a. mio parere , che rieftono &osl piemi zeppi di tanti arse[s generatori : la qual quantità mon soffirva giammai tutta Wm qu£ wiventi, cbe anno i. Ma [chi feparati dalle femmine , cadauno de quali ba i fuoi ergaai da fe particelari, e diffinti. a Queffo pen[itre, che mi mafce cosi repente im eapo , e 7i cola anche molente gi? dalla genna, fondato [a qu£ tanti , e $2 Iunghi canaletti bianchi, a guifa di fimiffami inte- füinetti, cbe chiamammo V.ASI SPERMATICI, i quali fono veramente [imi fimilis- fimi a qué dé Teflicoli d£ Mafchi d'ogni fpexie , e grandi, e piccoli ,, men. efendoui altra immaginabile differenza , fe non che ae teflicols lanmo fovrabpoftti , rauvolti , e firettamente combacianti[s in[feme , in foggia de gomitoli di refe , (come fi puo vedere nell amotomia , melle Tavole di tutti quanti à moderni AAnatornici y) acciecb? acen- paffero aninor [ito , e per altri providi configli della natara , ma inm coffore fomo com saageiore fermplicità. diflefi, allungati , e &ellammente. diftributi , quafi per. 1uto id. lazgbiss fimo loro vvenirs, &c, i58 WIES ENT d Concubitus T'e- redinum impu- gnatus. Ut cum infecto alio. [t2 cum fociis. CObjeBiones. 54 HISTORIA NATURALIS vocabimus, quique perquam femillimi funt: illis teflicu- lorum im maribus omnis fpeciei, nulla intercedente alia differentia umagimabilh, mif quod im tefliculis füpra- appofita [Int , contortz, atque fe invicem oftulantes im adum fils conglomerati (prout videre efl in ipfa ana- £ome ,C9 zu tabulis recentiorum Aauatomicorum omnium), quo minorem occupeut locum , atque ob alias Nature provide rationes y verum in illis majori ftmplicitate diffenft funt , atque pulcherrime diftributi, velut per zotum quantum longzffrsuum zpforum veutrem &c. $. CC X X. Atque ita jam , infpectione velut oculari, fingulis de Sexu ovulorumque formatione ac perfectione perluftra- tis, fufpicio omnis corruit, qua facile cuidam primo poffet intuitu fuboriri, numne, tubulis fuis ad extimam ligni fuperficiem prominentibus , cozcabztum Terediues, aut zzZer fe mutuo, aut cum znfetio alu marino cele- éreut. -Elujus probabilitas , quum utrumque in fingu- lis fexum , lactes , puto , & ovula inveniamus , quum- que preterea nullam talis infecti ad ligna approxima- tionem nec mihi ( $. 116. 117. ), nec cuiquam alii de- tegere licuerit , fatis ultro evanefcit. Majore illud , altiusque mentibus vulgi infixa , gaudet verifimilitudi- nis fpecie ; que tamen, probe expenfis fingulis, aut per obfervationes , aut per ratiocinia , ex iisdem fupra eli- cita, evictis, illico pariter in fumum abit. Neque mi- nus,in tanto tubulorum prominentium ($. 54.), variis anni temporibus obfervatorum, numero , unum faltem, alterumque infertionis eorundem mutue exemplum apparere debuiffe , videtur; prafertim , quum in quo- libet ligni frufto , Teredizibzs culto , ut ovariis ipfas plenis, fic & iisdem vacuis inftructas, reperiiffe licuerit. Poterit quidem, ad infirmandum argumentum, allegari ftatus earundem , fitusque tubulorum , quam primum ex aqua extracta ligna fuerint ,» pratternaturales 9 nec mirum effe, urgeri ulterius, quod non obfervetur mum plius * TEREDINIS MARIN J£ Tfy plius Teredigum concubitus, ad quem jam , elemento fuo erepte , aut non ítimulentur amplius , aut impo- tentiores facte fint; neque valere ex ftatu praternatu- rali ad naturalem argumentationem. Quare, relicta Seponuntur; inductione , in ipfis organis, feu materiis magis gene- obrervata deci: rationis, cuique T*?redzzi propriis ( $. 198.217. ), con- fionem parant, cubitus fupervacaneitatem fimul, & abfurditatem fufh- cienter invenire, mihi videor. llle in omnibus aqua- les vife, quid clarius arguunt , quam fingulam 7ered;- zem fibimet ipfi, pro opere generationis, fufficere , nec ad id ipfum focii focieve ope indigere ? Lactibus fem- per & in omnibus, juxta obfervata, perfectiffimis ($. 37. 46.47.49. 199. ) , ovula quidem aliquando, faltem per- fecta illa, caudam refercientia ($.33.), deficiunt. Sed num ovula per concubitum communicari , unquam quis fufpicari voluit? Lactes, quas vocant, in omnibus fpe- ciei unius individuis adinveniffe , ad fupervacaneitatem concubitus evincendam, fuffecerit ; quum illarum unice communicatio fit, propter quam copulatio animantium requiri unanimiter creditur. Accedit, quod & in omni Zeredzze , quantumvis ovulis orbata , eorundem tamen, ceteris paribus, fchemata ( $.40.), vel in cau- disipfis ($.43.), vel in inteftino magno ($. 38.) vel de- nique in materiis albis ( $. 40. 41.) , huic adjacentibus, appareant. Quodfi, concubitum urgentes alii , perfe- €tionem lacium in omni 7ered;ze cum imperfectione ovulorum frequentiffima conferentes , fexum in ipfa ,, furiis unum precurrere alterum , atque Teredzuem tar inan serum pracur- prius & femper fere mares , tardius rariusque foeminas ?'* exiftere, fupputare maluerint, per nos utique licebit, us- que adeo imaginationi indulfiffe. Similem. de afello opinionem, fed vifionibus, ut folet plerumque , refer- tam fovet Leuaveuboekius (4). Neque tamen ad re- Leuwenhoekis V5 fel: allegatus, (a) Exper. & Contempl. pag. 162, : 5356 HISTORIA NATURALIS fellendam hermaphrodismi in TereZiue marina finguíaz ritatem ( $. 217.) , adfitruendamve concubitus neceffi- tatem, nova quid faciet hypothefis; quin vereor, ne, evo- lutis debite fingulis,in Logomachiam tota quanta abeat. $. CCOX XI. ObemioRow- Atqui autem , dixerit forfitan quis , Cl. Rouffetzus «Lt CIrCca coitum. 4. . . . 3o . [ diebus canicularibus anni praeteriti , in portu Medem- blici, duas ex nave , protrufis caudulis fuis , conjun- €ionem celebraffe Teredizes , ipfe íe vidiffe profite- tur (2); quid igitur opus de re; «ut ;verofimili, fic ex- jour eir es PEEEA jam, diutius dubitare velle? At, quamdiu adhuc dem dubito. Clari. obfervationis Auctor dubitabundus ipfe videtur, certioraque in hac fpeciatim materia promittat (4); Cui & nos fup- liceat faltim nobis incredulitati ipfiusmet proprie no- fcribim us: Ítram jungere, donec atate prefenti, vel in littoribus Eidem po. Jpfis, vel in mufeo fuo , ubi in educandis ea fini Tere- miffa. dinibus oecupatur, an ex ovulis, an vero ex visco, vel ex ipfa demum putrefactione, proveniant , plenius in- ftructus, majori lectorem fuum certitudine erudiat (c). $.COCXXIL FEtpervefusob- .— Iftud tamen fatis mirari nequeo , quod fufüciens po- feuauonis u&. tuerit Clar. Roufferto videri obfervatio ifta conjunctio- V nisZeredinum,ad impugnandum earundem hermaphro- dismum (4), neutiquàm tamen ad agnofcendam ortus earun- («) Obfervations &c. pag. 27. feqq : Toujours eff. il vrai, que yai vu dans la Canicule de 1732. fur le coté. d'une fregate ,: qui. étoit dans lg Port de Medemblyck, ees vers pouffer cette queue de deux troux procbaims , €v. s'accoupler : les deux queues wies comvroient leurs extremiütez d'une efbece de (alive mou[famie ev rou[featre , e uelques sminutes apres elles fe retiroient. : 4 (A) Ibid : Se pourrai en rendre. compte plus: certainement apris la. Canicule, & in margine: fe dozuerai la. [uite de snes obfervations, — sc (c) Ibid. pag.13: Se ne puis encore dire , s'ils maiffent. d'un cuf, eu de putrefattiong ou aztrement epe, & pag. 20: N'ayant commeacé vos obfervations, que dans le sois de Septembre dernier , mous m avons pu voir le fray de ces infeties , fi ce font. des eufs, fi c'eff Jenlement quelque glaire , ou vils naiffeut de quelque putrefatlion. — C'eft ce, que nous ta- cberons. de decouvrir l'Eté prochain, tant eu tuery que dans nóire cabinet , ou mons iei monrriffons avec foin &c. NN (4) Obfervations &c, pag. a1. CTEREDINIS MARINJE i farundem ex putri, aut, nefcio quo, vifco, imaginati, futilitatem; quum tamen, fuppofita obfervationis veri- tate , hic primario vel apud ipfos eos , qui , meliora nefcientes , ejusdem adhuc pretium aliquod ftatuunt, ultro corruat , neceffe fit; ille vero ob id haudquaquam collabatur , nec , nifi pro certo fuo modo , refutatus haberi poffit: eo fcilicet , quo , fine ulla cum'fui fimi- libus.commixtione , fola fibi quelibet ad propagationis Hermaphrodis- integrum opus fufficere poflit ; quoipfo fublato , Teredo mun ueee nihilominus androgyna manere poterit. Hzc ideo mo- 554. ' det nemus , ne fi forfan impofterum , de quo tamen valde dubito , tubulorum conjunctiones Teredimibus ufitat?e wosium au&o: obferventur, exinde noftra, quz, de fufficientia omnium ris. i generationis organorum materiarumque in qualibet Te- . . redine, fupra evoluta dedimus ( $.217.), labefactata vi- deri poffint : five enim iisdem omnibus ipfam uti fo- lam, five quedam ex ipfis communicare vicine, ac ab eadem impetrare viciffim, ficque mutua mutuis ; — feminibus commzfceri genitaliter apta, Lust, Naturam juffiffe, experiamur ; organorum ob id confli- tutio qualiter nos eandem perquifivimus, deprehenfam- que exhibuimus , invariata, uni eque, ac alteri fatisfa- cere poterit hypothefi. Lactes hic fpeciatim confide- rande veniunt ($.220.): At easdem, licet in omni Terediue reperiundas , formatasque , verum non pro- pris-ufibus, fed. vicine communicandas , easdemque pari modo ab hac fibi comparandas juíliffe Naturam (pofcente fcilicet id ipfum neceffaria earundem , nec alio modo obtinenda, modificatione ) fuppofitum , fa- teor, infolitum videretur, ac, quod ajunt , longinque petitum ; at nihil minus , quam abfurdum , nulla con- tradictionis nota laborans. Neque alio, nifi folius fuf- ficienti& organorum generationis, in 7eredize qualibet vile , argumento , hanc folam fibi ad PETENS EO 3 fufhi- ) 159 HISTORIA NATURALIS ' fufficere poffe, fubfumfi, alteriusque ad eandem cottz currentia nunquam impoffibilis, femper tantum fuper- vacanea vifa eft ( $. ez£. ). $. CCX XIII. Tempus fecu — Tempus, quod vocant, fwcundatzmis (quo, vel ditionis a^ C*^ fundationis prima ovulorum , gyratione deinceps per- . je ficiendorum ($. 200.), vel evolutionis foetus illud ($. 205.) "i 1 Colums | Florida cum fóboles materno pullulat alvo, in Teredine noftra intelligere licebit) quodnam precife in eadem fit, quamque frequens , difficillimum eft de- terminatu. Inter animalia, ubi ita dictam foecundatio- nem ovulorum fuorum a mare expectant foemina , ex ipfo actu, quo deprehendi poffunt, tempus illud deter- minare licet. In aliis, qua locis nobis inacceffis habi- tant , dantur indicia celebrati concubitus, aut propria fuorummet foecundationis ; velut de lumbricis anima- JE lium idem, ex fingulari, quem ifthoc tempore fpirant, eR foetore, conjecturare docet llluflris Za/lismerzus. An vero & fimilis in Teredize marina graveolentia,tempo- re vel formationis , vel perfectionis ovulorum , locum habeat, experiri, ob univerfalem, quem cum ligno, cui infident, aut a fociis plerumque putrefactis contractum; fpirant, foetorem , difficillima, longiorisque exercitii; Armmentapro res eft... Certa tamen efle, pro foecundationis opere , a"ma3* ^ nofiro modo intellecto , & in Teredize noftra , atque determináta tempora , operisque ipfius iteratam re- miffionem ac refumptionem, hzud obfcure innuit vifce- rum, feu orcanorum generationis, ipfiusque ovarii, continua viciffitudo. Quodfi haud interrupta ferie ge- nerationis opus procederet, nunquam non poffent re- pleta omnia ejusdem obfervari organa , nunquam non codem, in ligno jacens, fitu, Zv?rede ipía d Ob- erva- | TEREDINIS MARIN X. 159 fervationes , quie competentiffimi funt, & foli , quze- Obfervationes füonum fimilium arbitri, pro rei exigentia fufficientes UE eiQup inftituere, mihi fane, tantum a mari diflito , ipfi non licuit; & qui, Zeredizz multo propiores, obfervationes Pium cra Te- circa eandem fuas confignarunt, tantum abeft, ut quid us. EROR lucis huic attulerint capiti, ut potius de ovulis ipfis, in quibus tamen formandis perficiendisque Teredo mariga Nile ab tota eft ($. 216.), aut altum notetur apud eosdem fi- - ^ lentium, aut importuna dubitatio. Quantum tamen exqQuantum obfer: obfervationibus, prout iisdem incumbere occafio data vare licuerit? €ft, addifcere licuit. zzeuz£e jam effaze y Cum Zepbyris —— € birmdine prima m menfibus, puto, 7427; & Jui, ovula Terediues geftant, vere &incante non folum copiofiffima , fed & eadem perfeétiffima , xta. atque, turgente jam tota cauda, emiílioni proxima. Neque tamen omnium ad zqualem perfectionis gradum una pertingunt ovula: in his videas generationis opus valde jam provectum, atque abfolutum fere; idem non- dum ad medium perductum mireris in illis, quin imo vix coeptum in aliis. Atque pari fe modo per omnes zfta- tis menfes cum ovulis rem habere , deprehenfum eft, nunquam fublata mirabili illa, circa perfectionis gradus, ovulorum vicifífitudine , nec ulla alia intercedente dif- ferentia , nifi forte , quod eZzz «flaté multo plura, Eadem medis; quam quolibet alio tempore , obferventur ovaria, per- fectioribus ovulis turgentia ; utut omni fere tempore major multo obfervetur numerus ovulorum, perfectioni, quam principio fuo, propiorum, ceu ex coloribus cau- darum, fupra ($.8.) exhibitis, colligere licuit. Neque, Autamno; vel valedicente ipfa zítate, Teredo mariza ovulis vacua deprehenditur. 'l'antum abeft, ut , vel ipfo menfe £Decembris, ex lignis, ad me miffis, recentiflimis, mul- Et hyeme. ta extraxerim , FPautoribusque ó& amicis exhibuerim Ovaria,tota quanta, ad membrum usque callofum, en - 1 1S 15. HISTORIA NATURALIS lis perfectiffimis refertiffima. Iftud tamen obfervare fimul licuit , vifa tunc in plurimis ovula , fere omnia, perfectioni, quin imo emiffioni , fuifle proxima, pau- ciffima femiperfecta ; nulla fere noviter coepta : neque tam regulariter amplius generationis opus in omnibus procedebat , nec animalculorum , licet aderant copio- fiffima, vivaciffimaque , lufus illos cum ellipfibus intueri ($.40.); neque bullulas illas volitantes ($.cz£.) mirari amplius, adeo frequentes, contingebat.. Feriz in plu- rimis Zeregzuzbus, quantum ad generationis opus, cele- brari videbantur; quum in nonnullis, licet pauciffimis, Ítrenue eidem incumbi pergeretur , ac velut ad finem properari. Menfe deinde hujus anni Fe£rzzrzz:, fingu- lari mea felicitate, falvas iterum, a gelu, atque recen- tiffimas, impetraffe mihi obtigit Zeredzzes , quas ex tribus palis omnes ovulis abfolute evacuatas oífendi ; caudas, feu ovaria geftantes flaccida omnia, aut vacua, aut liquore impuriore inflata. Neque tamen deerant " animaleula, quz fane, fi alias unquam , vividiflima cer- "Teredines vete- ranse, Membra decre- pita. Fin. Ovarium emeri- tum, nebantur , atque, in ipfis organis generationis , illis, quae menfe Decembris obfervata fuerant , cum una alterave ellipfi ; bullulave , activiora jam, ac ad refumendum opus fuüm , ceu videbatur , fefe componentia. Pluri- mein palisiflis vifa Teredizes veteranz erant, & ftu- pende longitudinis , atque ,: nifi me omnia fallant , fa- tali vitze fuz termino proxime. Decrepita in his, & fenio jam confecta , miratus fueris membra , quin imo vitalitatem jam deficere in multis dixeris, atque Tabidulam videris labi per viftera mortem. Neque in caudis harum , ultra modum longiffimis te- nuifBimisque, callofis propemodum, & abfolute vacuis; reperire amplius licuit ftriarum illarum ; cellularumque fufcarum veftigia , in omni alias ovario , quantumlibet : vacuo , reperiunda ($. 33.) ; certillimo , ut videtur, argu- £-. TEREDINIS MATIN i àrgümento , emeritam jam in veteranis hisce 7Zerediui- &us fuiffe & hanc partem, neque in iisdem generationis UN opus locum fore amplius habiturum. Quin vel in ipfo, cita iziaa, quod corpus ambit , involucro teftaceo , non amplius: dignofcere licebat confuetam illàm cum nitore vegeta-' tionem , viciffitudinisque ( $. 62.) fufceptibilitatem ;: o corneum magis offeumve dixeris, quam teftaceum, in-- folite jam concraflatum , exfuccum , atque vetuftate rigidum. In ipfo forfam incraffando confolidandoque omne ex vacua, atque callofafere, cauda transfpirans, jam " non confuetis amplius ufibus ceffurum,abfumitur ; quod ipfum ea, que de concilianda ovulis foliditate ($.195.); suyaditormi atque de membri callofi transfpiratione fupra ( $. 186. ) confirmatio. conjeclavimus, corroborare videtur. Quz, preter fe- niores hasce, in palis iftis reperiebantur Teredizes alize, Teiedincs in iis: medias erant magnitudinis, vite vigorisque,fuo modo, Eod. plene, atque illis multo videbantur juniores, & ad pro-penz. — — fequendum, ut opus lignivorum , fic fpeciatim genera- tionis illud habiliores ,; comparentibus in ovario cujus- libet, utut ovulis omnino vacuo , cellulis illis , concin-. nisque maxime futurorum ovulorum repofitoriis ( $.3 3.). Ipfe denique palorum memoratorum fuperficies exter- nae vifebantur paflim confperfe foraminulis illis minu- 1 tiffimis ($. 69.) , quibus fingulis infidentes , ifto jam peo anni tempore, mirari licuit atque monítrare àmicis 7e- cens nata. redimes recens natas alias , alias embryones adhuc , & à; vere unius puncti animalcula ($.70.). Et, quantum quidem inveftigatione affequi potui , circa emeritarum illarum eanales, horumque, in externa fuperficie ; ori- ficia, maxime comparebant foraminulorum iftorum , recens exclufas recipientium ,fyftemata (.$. 69.); quod ipfum , juncta ovariorum in fenioribus illis evacuato- rum confideratione , apertiffime commonftrare videtur, his proprie , tanquam parentibus , novam iftam deberi Emeitsram familiarum minimarum progeniem , prius , quam adf! mortem fefe componant ipfe 2 bona materna immit- ten- i$. HISTORIA NATURALIS tendam , atque pofteritati fuz relique , antehac (in- certum quampluries ) enixe , ultimo loco adfcriben- dam. Et ecce omnia , que de tempore fpeciatim ge- nerationis , vel currentis , vel perfecte , obfervationes mihi prodiderunt. Diflicultates atque ambiguitates , Quid potifüimum Quibus obnoxie eedem fünt , maximz , inde. potiffi- circa obfervatio- mum ortum trahunt, quod in uno eodemque loco, quin: mes hasce difficul- . s tates faceffat ? Quibus facile foperande ? imo, ceu vidimus , in una eademque ligni portione, promifcue etatis adinveniantur TereZzses, & in opere generationis inequaliter progre(T , quodque, iis faltim; qui a mari remotiores degunt , haudquaquam liceat, a prima lignorum infectione ad mortem usque Zeredzzam inhabitantium diaria confignare; utpote qui, fi quando ligna iisdem plena, aut ad nos mifla, aut vel in ipfo lit- tore maris, loca ea vifentes , extracta impetramus, ni- hil tamen eo de tempore , vel prime , vel reiteratee infectionis eorundem, vel de ipfarum Zeredzum setate comperimus. PExpetendum itaque, & ifthoc maxime nomine, curioforum maris accolarum auxilium , qui, ob- fervationibus hisce debita applicatione infiftendi , ex- optatiffima fruuntur opportunitate. lpforum unice be- nignitati debebitur , quodíi impofterum huc fpectans quid, cum certitudine quadam, refcire licuerit; unde, iciicet , concludendi materiam nancifcamur , quibus praecife temporibus, & quam frequenter , quamque diu, operi generationis Zeredzues zzarzue. incumbant , quin & prefertim,an iisdem, omnibus & fingulis promifcue, idem certumque flatum fit , pro opere ifthoc, tempus; ad anni tempeftates adítrictum , anve folis fimul natis atque coetaneis una obfervatum , aut an forfan cuilibet Teredini,pro fuis in expeditione fua profectibus, accele- ratum retardatumvwe, atque quodammodo proprium? $. CC X XIV. Poftquam jam ea,quz proprie ad ovulorum forman- dorum , nutriendique Embryonis, modum , feu, quod idem eft, ad doctrinam de fexu , pertinent ; quantum potui- CTEREDINIS MARINE: — 363 potuimus , enodata dedimus ; nunc & ea cofifiderandá Propstatio zs veniunt, quz fpeciatim ad exc/effouem ovulortum , feu, uu 5 ponts quod perinde eft, ad Propagation; modum fpectant. uodíi hic ea, qua fupra de ovulorum in membro callofo. ($. 34.) , ejusque tubulo praefertim majori ( $. 35.) , fitu, atque perfectione fumma ($. 44.) ; hujus- que ad palum procumbentis fitu ($. 55.) , obfervata dedimus, attenta mente revolvere libuerit; non folum, quod zz&z/o illo z270r2 foras owuia e palo egerantur , Tobuli majoris quavis licebit demonftratione certius agnofcere; fed &n Teredine ulus rationem fufpicandi nancifcemur fortiflimam, quod ea: dem tubulo illo /zperffezez 12g22.agglutiuare Teredoipfa noverit. In fubfidium vocatis illis, que de foraminum minimorum embryonibus occupatorum, circa tubulos exfertos , fyflematibus (($..69.) fupra adduximus , in demonílratam ad oculum veritatem conjectura abire videtur , neque dubitandi ullum. amplius locum relin- quit, quin tubuli iftius majoris precipua. ea funélio fit, ut ovula maturiora convenientibus exclufioni embryo- Ovut ad tigna nis locis, in lignum, puto, ipfum reponat, ac in bona pPHcaudi mo: materna , jure velut hereditario ipfis debita; immit- tat. . 5T zd: 1 $. CCXXV.: Li Membrum aque ca/ofum Teredinis marina genitale wemteam ct. eft, quatenus, fcilicet, enitendo cum ovulo foetui in-lefum Teredinis fervit C$. 224.); qua propter &, huic precipue fenfui "le adíftri£tum, ezzxorzz apprime cognomen meretur. Quam- Sed enixorium diu enim copulationi in T'ered;ze locum non effe, fta- ^^t tuitur ($. 220.), communi genitalium notioni inte- ere ea, quam membri hujus functionibus . jungi- mus, fatisfacere nequit. Quatenus tamen animalcula, lactes conflituentia juxta & vivificantia , Zeredzuz» ma- 7772 Ípermatica ($. 199.), ovulorum non minus fabri- cationi (/$.40. 42. 200.), quam oeconomiz Embryonis in ipfis iisdem 1nfervientia, per membrum ifthoc callo- fum ($.201-205.210.) corpus Teredinis inire, demon- X fira- ; 1:64 HISTORIA NATURALIS ceu ftratum eft ($. 155.) , quatenus & hzc ipfa, mediante ts? — ilo, concubitum quodammodo cum fluctibus marinis jn celebrare , atque foecundari ab iisdem , maris vicem fubeuntibus, phrafi vulgari , dici poteft; eatenus fane membrum ithoc in Teredize mariua non minus, quam in quibusvis animantibus , fexu vel maxime diftinétiffi- mis , omni refpectu gezztalis , ejusdemque fuzzzmi, titulum fibi vindicat. NE "UGOGXXWVE : Neque vero fufficit , convenienti ovula loco repo- Quomodo appli. fuifle , quae & ita ifthic ponenda funt ,- ut poffit ftatim canda fint ovul? embryo prodiens fini fuo, cujus gratia nafcitur , con- Hands, VeBienter agere. Confirmat ifta egregie curiofiffima artfoekerius SUSAN Ps 3 ; CRISE laudatus. Excellentiffimi Har£foekerzz, quam cum ovulis papilionis j vermis ferici, pluriumque aliorum papilionum, inftitu- tam confignavit,obfervatio; qua, fi quid aliudjmethodum Nature, circa ordinatàm ovorum exclufionem , univer- faliter obfervatam , in apricum deducit , quamque ob id totam exfcribo (4). Similem pariter ovulorum, in conchis mytulorum collocatorum, ordinem obfervatum enarrat Leuwenboekius (5) , ubi fimul inftrumentum, quo ovula in conchis reponi putat , exhibet , tubulis Jerediuis noftrae valde analogum. Et cujus fexus? y.énwenhoekius Taudatus. $. CCXXVII. (2) Extrait critique des lettres de Mr. Leuwenhock. pag. 23: J'ai eu la curiofité, de furore um papillon d*'um ver à [oye , qui pondoit plufreurs ceufs fur um papier , €» de warquer. chaque auf. d'un point noir. 2 l'exdroit , qui fortoit le dernier de cer! animal , pour vvoir par. ou fortitoient les vers l'été fuyvant , ez j ai tronvé qu'ils fortoient tous affés précis femen à l'endroit ,| que j'avois zparqué, de forte que tous ces ufy avvoient éié rangés d'une méme fagon dans le corps de cé pa pillow... Si cela m'étoit pas , c7 que par le smoyez d'une efpece de gla, dont ces ocufs font enduits , ils fuffent indifféremment attachés an papier, on 4 quelque autre corbs par le papillom , plufieurs vers me pouvant [ortir de ces aufs snal raagés, c» pondus pdle méle fur le papier , y perirolent. . jai examiné en[uite des eufs da quelques papillons d'une; autre e[péce , v j'ai wrouvé la enéme chofes mais om voit cela aruec beaucoup d évidence dans ceux , qu'a certam. papillow pozd autour d'ume branche d'arbre an forme d'anneau. Ainfi jai er, quil fero bien inutile. de faire, fur cettecmatiere de nouvelles recbercbes , étant comme affuré , que cela atroit lien dans les aufs de quelque animal que ce faz. f (4) Expenmenta & contempl. p. 467. TEREDINIS MARINE ' i1óf $. CCXXVII. ;' Jamque igitur & nobis ex eo, quod per cellulas fe- riesque diftributa jam in ipfa cauda ovula cernantur ($. 31. ), fufpicari liceat, non perinde effe, nec quomodo M enu in cauda ovula jaceant, nec quo ex eodem ordine ege- eg: Sa rantur. Quodfi hic una recordemur , embryones, ac re- cens natas Teredzzes , femper capite praeeunte in palum tendentes cerni ($. 72.) ; tuto concludere licet , non folum quodlibet ovaZuz femper. ztz a Terediue Jiguo applicari, ut idem pertundens eméryo itatim in ifto, quo cernitur ///z , in ligno fit collocatus , fed & huic jam fini in regofizorzis Mdüs celiulzsve ovula ipfa colZzgz ($. 31.). Ad eundem quoque finem fimilibus in extre- mitate fua repofzorzzs inftructum obfervari majorem tu- bulum ($.35.), cenfeo; atque ex eo ipfo demum certi- nepoftoriorum tudine, omni exceptione majore, agnofci, Per bzzc po- in bulo majori tiffimum ovz/e egeri non folum , ied & Zigzo ipfi. zzm-" : mediate applicari ($.224.). Quid enim , f1 luctibus committerentur eadem, : fPergue tot , adverfis &9 iniquis concita ventis, owa. quera , tumultuarie emitterentur ; quid, inquam, quantumli- bet follicite ordinata ipforummet in corpore, membro- que enixorio, juvaret difpofitio? $. CCOX XVIII. Et quid impedit, quo minus & £sbu/is fais gg 'a- uos verum jerficiem externam, cui adjacent hi ($.56. ), emol/zre, tos conjedai, ficque, apponendorum deinceps ifthic cum ovulis , ezz- eryonum opus facilitare Teredinem , credamus. Aut forte & ipfa cavitazes in ligno, ovulorum magnitudini convenientes , f/zgezdo tubulis fuis effodiet , ne fcilicet cum ovulo appofitus, fluctibus abreptus, pereat embryo, ut potius opus reperiat coeptum , tanto a fe majori fa- cilitate continuandum. X 3 $. CCXXIX, t6 HISTORIA NATURALIS $ CC XXLDX. ResefhsTé — Atque nunc demum retrogreffaum , Teredinibus in veAdE canalibus fuis frequenter ufitatorum ($. 87.), quorum fupra modum ($.175.) & poffibilitatem (f. 178.) ex- pendimus, ra£;0 manifeftata videtur , atque eo fimul determinatum tempus illud , quo ab edendo eedem Quindosb ean. abftineant (S. 177.). Quemadmodum enim in abfu- doabüineam? mendo ligno a pofterioribus Teredzzg;s partibus capiti auxilium ferri, probabile eft ($.169.176.); ita viciffim in propagationis opere, ezz/foze , puto , eppzcatioue- que ovulorum ( $. 224. 228.), partium anteriorum , ad anguftiora canalis retroactarum , czp272; maxime, totius- que cerporis preffrome , im exferendzs membri enixorii tubulis, adjwvara piunas foleeformes ($. 169.) , cre- Mec animantibus dibile eft. Neque, quod ifthoc tempore 7ejuz;a Teredo dia periodica, ipfa celebret ( $.177.), infolitum quid in iftius generis animantibus habendum : plura dantur animalia , qu, tempore infignis cujusdam, mutationum inipfis, periodi, nec edunt, nec aliter, quam mortua, Jacent. Utriusque ufus. $. CCX X X. Naturze in propa- So 38 . . » » d. pud Temdae — bcce tibl mirabilem in Teredine marina, pro propa- folertia. ganda conférvandaque fpecie ,INature matris folertzam; nulli fane, in creaturas , quantumlibet digniores vifas, impenfe, fecundam. Cujus ipfius modo & ratione, in quovis ligni perrofi exemplo, tànta evidentia elucefcen- tibus ($. 69. 70.) , nunc jam pleniffime confido , fo- re,ut ad rem vel leviter attenti omnes (neque enim Teredines not... pauci funt), qui Teredznem zutus im igno geuerarz , & Emp " inde ed exteriora ejusdem tendere pro aris & fociscon- tendunt, meliora edo&ti ($.$. 546. 69. 70. 72. 224-298.) (praefertim ($. 74.), ubi fallacia Terediuum , ab inte- rioribus lignorum velut prodire vifarum , explicatur) tandem à falfa non minus, quam Nature ordini incon- venienti ifthac. demordere velint fententia ; quodque Lgnis foras eedem adveniaut omnes, experientia duce, agnofcere. ; $. CCX XXI. TEREDINIS MARIN K. 167 Mi $. CCXXXT. " Neque tamen , pro obtinendo fecuritatis , in propa- gatione Teredzmis marine , fine, necefle duxit fagax,. (um Natura, ut omnibus illis ovulorum myriadibus ($.32.) ovuorum exco pari cura profpiciatur. Bfficiems, dixeris, vifum fuiffe fie neccttària? ovulo unz alterique, ex tanta infinitudine , /2Zvam cer- tamque procura[fe exclafíonem , cetera , an excludan- tur, an minus, /ór£Z commnifefe , | L—— quid poffit Oriri, Lucre. Quid nequeat. Quotquot enim inexterna lignorum fuperficie apparent foraminula, circa majusculum quodlibet , minima ( $. ! 69.), tot proprie agnofcimus Nazaure , circa propagan- UR M dum genus , folertie tefiipmonia : ac licet exiguum fit, (erviant. quod a tubulo implantari ovulis poffit, fpatiolum ( $. €if.), licet & fubinde , ob nimie occupatam jam , im- peditamque viciniam, irriti implantatio ipfa deprehen- datur effectus ( $. 82.) ; attamen , quum idem omnes & fingula Teredzmes faciant ($. $6.), non poterit non ad propagationem confervationemque generis uberri- : mam Nature provide confilium ifthoc , utut minus fuppetens vifum, abundantitfime fuflicere. $. CEOX X XII. Quaenam vero ipfa fint emiffonzs ovulorum in Tere- Qus emiftonis dine marina tempora , quoque ordime , atque quas fre- corindem tem- quenter, eidem obfervata, quazftio manet inenodabilis "^^" adhucdum , atque a folutione ejus , quam paulo ante ($.223.) de perfectionis ovulorum tempore movimus, abfolute pendula. Quantum tamen obíervationes ibi- dem adducte teftantur , zempus , ut perfecfzonis , icq, LU fane emzffonis owulorum , certum , idque per anni de- unicum ramum? curfum zzicum tantum , atque toti Zeredzmum marzna- zum univerfitati commune, & frmul obfervatum, adicribi ^3 omma Ts haudquaquam poterit. Ovula enim omnibus fere anni mune; : tem- An füflicientia? * Án omnibus T'e« K.atio negativas. Rouffettus nota. tus. Qvi2, Ovula ipfi vifa, non agnita. X8 HISTORIA NATURALIS tempeflatibus , nunc in hac, nunc in illa ZereZizum multitudine perfecta vifa, atque emiífioni proxima , neque minus ovaria, recenter evacuata, quam frequen- tiflime occurrentia, quid aliud commonftrant, nifi quod & emiffioni 1pfi ovulorum, quotiescunque perfecta ea- dem fint , locus effe debeat ? Quare infigniter fallitur Cl. Rouffettus, quando, Teredzues uon emittere fegetem fuam , uifi folis diebus cauicularibus , absque ullo ad- ducto ratiocinationis fue fundamento ; magno certitu- dinis fenfu dictitat (2), - Obhgat biflorica uec fua verba de. Neque enim, quod , menfe Septembris nulla, obfervaffe ovula fibi vifus fuerit (^) , dubitationem , num adfue- rint eadem , ullam inducit , tanto minus , quanto cer- tius eft, ab ipfo Viro Cl. vifa abunde effe , licet non agnita, ovula perfectiffima, in caudis quippe fufcis ('$. 68.) pro excrementis fumpta. Quas fuperficiebus ligno- rut appendentes dete£tas fibi commemorat teftulas (v), neutiquam ovula Zeredz/:2s, nec conchylii alius, fed ba- Conchz, quando lanos juniores fuiffe , credibile eft. Media ceteroquin ovula emittere credàntur ? Quando lactes? hyeme ovula fua in locis vadofis coenofisque emittere. conche feruntur ; de femine vero Leugwenuboekius ( d) auctor eft , quod illud , ineunte menfe Martio, eedem emittant. Plura dantur animantia , quibus, circa ovula emittenda, certum non obfervatur tempus. Exemplo fit obfervatio fimilis de fquillis apud ILezwezbeekzam (e). $. COX X XIII. (a) Obfervations &c. pag. 3r. (£) lbid. pag. 20. peu (c) ibid. eod. (4) Anatom. & contempl. p. 27. (e) Anat. & Contempl. p. 231: Ova bac faquillarum , nec flato, mec umo eodemqui enni tempore raaturefrunt ,. quemadmodum im aliis: evenit pifcibus s toto. egiza anni de- curfu ova in fauillis obfervo, ta ut jam barum, jam illarum ova mature[caut , pifcicu- losque producant.— Vertu tamen loquor hic de fquillis moftratibus , circa littora zmarina capris , no vero de. fquillis Amflelodamen(ibus ,' quas fere omnes fimul ovis gaudere fer». tur, reliqua vero anui tetpore iisdem carent. | TEREDINIS MARINAS 65 $. CCXX XIII. Quum in ovariis ovula , nulla fere intercedente fen- fibili gradus differentia , aut imperfecta , aut perfecta omnia, aut nulla reperiantur (f. 8. 31. 33. 43. 223.) 5 E perfeclionem eorundem , ovario una comprehenforum ,Oovuorm e Te: omnium, /zzultaneam fexe, emiffionemque ipfam, utut ede emiffio fücceffivam , repentinam tamen , atque omnium contzi- e "14/1 fieri, concludendum videtur. Quodfi enim len- Undeinnotefcat tius, atque per intermifliones procederet haec, non po- tuiflent non, in tot vifis, omni tempore, Zeredzzum my- riadibus, apparuiffe ovaria, partibus fuis aliquotis eva- cuata; fuperne vero, corpus verfus, ovulis iterum im- perfectioribus, inloca emitforum fuccedentibus, de novo inflructa: quod ipfum tamen experiundi nunquam mihi fors obtigit. Licet enim color ovariorum, five idem cineraceus , five fufcus nigricansve fuerit , obfcurior paulu'um membrum veríus cernatur, quin imo, licet & in ipfis ovulis major ibidem perfectio notetur ( $.44.); non tamen tanta in hisce eft gradus difcrepantia, quin, vel hac fubfiftente , fimultaneitas perfectionis omnium eque, ac continuitas einiffionis eorundem fubfiftere credi poflint debeantque. $. CCXX XIV. uanto tempore ovula, a Terediue emifla,lignoque,vel ovili. .emiffa appofita ($.224.), vel immiffa (.$.228.), opus babeant du maneant? antequam ex iisdem emóryo prodeat ; ob infignem ipfo- ; rum parvitatem ($. 32.) , obítaculorumque multitudi- nem, accurate determinari nequit. Quum tamen in pla- gis lignorum , quibus ovula recenter applicata fuiffe conjiciendum erat , omni eadem applicatione quafive- rim, at invenerim nunquam ; femper contra embryo- nes detexerim, eosdemque infinite fane exiguitatis, nec fere, nifi albedine, quam ferunt, fumma, vifibiles: ex- inde videtur concludendum, oz diu adeffe laguzs ova- l4 qn ex lisdem prodeant HET fuumque in ipfa illa ;]95 . H8 T O:RAA NCOAT- Ui Rb /6Iz ES illa opus ordiantur. Idem adhuc majori inferius proba- bilitate afferere licebit. . UM $. CCX XXV. Quum vero non adeo multa fint ovula, qua tubuli geni- talis,quantumlibet exporreéti,fyftemate contineri($.69.), - vel, quod idem eft, iisdem tanta 7 erezzzs folertia ligno immitti ($. 224--228.) poflint ; exinde liquet non fo- Yancorum. 0*"- Ium quam exzgzas ovulorum numertmsad confervaudam Joram exclufio ad propagauo- nem Teredinis fufficiens. Quid cum reli- quis fiat? Án & horum quidam exclu- dantur ? Quz demum ? Quse minus? £t rationes, Terediuis smarime fbeciem ueceffarzum | fufrcientemque Natura duxerit ($.231.);fed & reZgqauam omnem ovaoran in finitudimem non adeo propagatzonzs , quam a/zus for- fitan //72:, a Natura intenti, gratia exiftlere, atque in va- ftum mare emitti. unc paulo inferius attingendi oc- cafio dabitur. $ COEOXXXVE Interim tamen & ex enormi illa ovulorum, in mare libere immifforum, quantitate quedam excludi , non probabile folum, fed & certum eft: ea , fcilicet, que glutine fuo , quo inducta fubmarina omnia funt , ligno cuicunque obvio ita adherent, ut embryo prodiens capite fuo illud ofculetur, ficque ftatim opus in eodem. fuum ordiri poffit ($. 226. 227.). Quse enim aliter adharent,. vel plane non , vel minus faltim utiliter excludi credenda. Iítud faltim ordinata illa ipforummet in ovario (($.31.), tubuloque enixorio( $. 35. ), fuadet difpofitio, fane non absque necefílitatis ratione in 7e- redine obfervabilis; fuadet &idem hujus inlignum pene- trantis machinatio , nullo fui momento aliter , nifi ca- pite operante ($. 122.), utiliter attentanda; tanto mi- nus aliter, vel immediate poft effractum ovulum, quam eodem praeunte ($.72.), ordienda. $.CGCXXXVILE Atque ita jam modum concipimus, quo Zzgzz , adhuc falva, ex iufettorum vicinia pariter non folum mnfi- cantur, fed & brevi Zeredimibus occupemtur tota , atque TEREDINIS MARIN X 17 atque coufumamtur. Suflcit enim in qualibet ligni mole unicum affixum excludi ovulum, ut, ex eo pro- diens, Teredo mox Íyftemate ovulorum integro, atque ex hoc nate totidem iterum fyftematibus aliis, ficque brevi lignum omne ovulis fuis confpurcent foecunditfi- ma, occupentque repente totum quantum voraciflime ($.99.) Teredzues. Unde jam porro colligere licet, quam facile in tam enormi,ex qualibet 7 eregzze, iterato emifforum, ovulorum multitudine, infici poflint debeant- que ligna, in mari noftro , tam multa, tamque fibimet igvicem vicina. Maxime in mas ri noftro. $. CCXX XVIII Putaveram initio , atque in fchediasmate, fzepe alle- Corjcdva au- gato, tanquam certum aflerueram , //gua nunquam infici roe ovulis altius natantibus,ut que,quicquid lignorum fun- As &.friusfupra dum maris attigerit , corriperent tantum ; neutiquam fundum infectio- talia, qua ad eundem nunquam pertingunt. Argumenta " ^5 mea, quibus tunc utebar, quaque nec hodiedum pon- Argumenta pre dere fuo minuta fentio , lubens appono (1) | Nova "9 2 : nunc (1). Quod autem ;n fundo maris folum , nec altius ligna infician- tur, nulla amplius ratio. dubitandi fupereft , & relatio a mercatori- bus quibusdam ligni ex Belgio feptentrionali, nuper accepta, fatis idem confirmat ; quorum, fcilicet, ligna quercea mole, maxima , in fundo maris affervata, non a parte fuperna, nec a laterali, fed fola inferna, ubi fundum maris attingunt, infecta efle, ipfi nuntiant. Nec obftat, in palis, ex aqua extraéctis,aluus paffim apparere Vermium ibi intran- tium veftigia: poftquam enim collapíus palus eft, non ftatim ex- trahitur idem , & qui in fundo maris tamdiu proftratus jacuit, non mirum , quod , deinde extractus, ubique infectus appareat. Neque magis de navibus inftantia thefin evertit, quod, fcilicet, hae eleva- tiores multo fupra fundum in mari vehantur. INam & ex quotidie, tempore refluxus maris, in fundo procumbunt, fatisque diu , quo, qualecunque demum illud fit, animalculum opus fnum ordiri queat, ab ipfo una cum nave, irruente. fluxu, clevato, deinceps. continuan- dum. .Confirmare omnino fingula videtur rcla'io de navibus in aqua dulci plerumque morantibus, fcilicet, eas parum, aut plane non, efie is mibus v: HISTORIA NATURALIS Po nunc de doliis , fic dictis , periculofa portuum loca inz - dicantibus, pariter infectis , relatio fola infringere illa omnia videtur. Namque ea, fuperficiei maris continuo fuperinnatantia , ad fundum approximare, ne dicam, at- Bui jam con: tingere eundem, abfolute nequeunt. Quid igitur? Ce-- dulendam? — dendum utique obfervationi, modo verae, modo nullo fallacie vitio laboranti. ; S COXNXXIX M: Nihilominus tamen firmum manet, fzzdum maris effe Jocum iufetizonis, quodfi jam acum dicere non liceat, Fundus mus — f7equentzff/mum tamen ,ac veluti Proprium, & quodam- Rie Houk lo modo zatzralez. Mtud fane ex lignis omnibus, que, requentiflimus. $a NE. S fundo maris infixa, Teredisibus corrupta, collabuntur Unde id confe? ( velut perticis, ac praecipue quidem palis, quos obfer- vationibus maxime idoneos jam fupra pronuntiavimus ( $. 52.) ), ne vel unico contrariante exemplo, liquet ; neque hoc ex eo folum , quod prope fundum, tanquam, qua maximam ibi noxam contraxerint , diffringantur ($. 92.) , fed & , quod , a fundo maris afcendendo, velut proportionem quandam minute infectionis cor- ruptionisque usque dum penitus ceffet utraque ($.94.) (implantationum quippe fyftematibus illis, numero con- tinuo minutis ($.c77.) ), in fingulis obfervare liceat (2). C A- Experientia aiürmativa, fibus infectas ; quod ipfum ego quidem ita intelligo: non vivere in fundis aquarum dulcium, aut mixtarum, fegetem illam vermicularem; unde, quz fundos iftos vel continuo, velut pali, perticze , vimenta &c. vel fubinde tantum , velut, tempore refluxus, naves attingunt, non inficiuntur ; quum vero quaedam ex navibus, qua ibi quidem frequentiflime quiefcere folent , tamen & aliquando, in aquam ma- rinam delatz, refluxum illic maris patiantur : hinc eft, quod & in -aqua dulci infe&ze inveniantur naves ; fed parcius illis, quz conti- nuo in aqua marina permanentes, fundum maris quotidie oículando, nova fingulis vicibus inde reportant Vermium incrementa. i (2) Idem & Clar. Reuffctto obfervatum legitur. Obfervations pag. 22: O7 4 remar- qué aux pilliers du Zuyder-Zee , que le glus grand nombre de trous efl vers le bas du pil- Wer, À un pied du. fol, ou environ ; il s'en tromve Q'autres plus kai y 1mais eloignez us sus des autres e» en plus petir. uombre, conf, ibid. pag. 3o. TEREDINIS MARIN/Z 9*75 G APCU T, SE €De Natura (89 Fiue Teredimis Marine. 1$ 6C XI. ifi fortuitum Univerfo , aut partibus ejusdem inte- N grantibus, qualis & fuo modo Teredoe marzua ha- DANI benda eft, ortum tribuere velimus ; hanc quoque adaeu., finem quendam certum creatam , atque , fi hoc , cona us ui venientibus , ad exequendum finem iftum , mediis in-acm diua, ftructam, afleramus, necefle eft. líthec , puto, con- fideratio optimam nobis largitur ideam ejus , quod co- Cognitionis nas gnitiouem nature animalium , & hic fpeciatim Teredi-sam ies. 4215 marine , vocare folemus. Nimirum ez videtur, que fines animalis adimventos, quantum fera potefl, ex- jest. Simpliciter, dixeris forfitan , 442 explicat, ponendum fuiffet: quomodo enim, inftabis ulterius , : "gradum fuffcientie experiri licebit? Neque vel ipfe Cown Iacvie difliteor imperfectionem definitionis, ontologice con- fiderate ; fed ita fimul optime imperfectioni definiti in concreto refpondere crediderim :. demonftrationes quippe fupponeret illa, quum ultra hypothefes non ad- Ípiret hzc. . Illas quidem, licet in omni fcientia fedulo quaramus ; in his tamen , dum in Phyficis verfamur , adhucdum fubfiftimus : magis adhuc in Hiitoria Natu- rali , ubi pauciffime obfervationes proflant , plurimee defiderantur: maxime in T eredzue mariua, circa quam multe obfervationes dubie , plurime , velut que per modum experimentorum alias nobis patent , impoflibi- les manent. De fine Zeredzuzs marine quedam prefari libet, quo quid fit , cui , que de ejusdem natura dici poflint, fuperftruantur. ; Fa SOC BE / Communis zeque Veterum ac Recentiorum , i527 ex Nihil ex materia materia deperdi , fententia viguit ; quod & ipfum, Pes E) quan- Obj ectio; 574 HISTORIA NATURALIS quantum Nature vias fcrutando affequi licet, a pofte- - riori experimur; ut ecce Poetae illud : Lucret. Namque aliud putrefcit S evo debile languet. ^ Porro aliud conerefcit , € ex contemptibus exit. & ejusdem , non minus huc fàciens, alterum: Tun Nam ueque adaugeftit quicquam nec deperit inde. Euripid. Quibus conformis idea Pbz/efopbi, dum ait: Quzs so- vit, an vivere boc fit soris an emori boc fit, quod vo- camus "vivere. Nihil fane in mundo, tam fapienter ordi- nato, otiofum : nihil , quod non ufum quendam omni momento & przfítet aliis, & ex aliis fimul capiat ipfum: neque vero melius fapienti& plenum circulum iítum, quo Lucret. alid ex alio nunquam defiffet orirz, quam continua animantium vegatantiumque viciflitudi-: ne, obtineri potuiffe, vel ipfimet nos , quantum pro, . . limitatione intellectus noftri licet , quodammodo con-: Cortos cipimus. Corrupriozem iftud vocare dolemus, ,&, quoad: materiam , qua deiltruitur , optime rem exprimimus. Et univerfalitas. Ifthuic corruptioni obnoxium nihil non eft , modo non arceatur aditus ZeffzeZs , quas feminibus animalculo- Animilium rca rum , huic operi parium , obvia quacunque , pro fui eademactiviá* quacque generis locique convenientia , confpurcare , Natura prudens docuit. Ex his deinceps nata occu-: pant omnia, quacunque contra femet non fatis muni- ta, ac velut derelicta , fibi convenire , adinveniunt ; quemadmodum non íine noftro fepe tedio ipfi ex- Huusexempà Perimur. Quin imo , quo profundius in Nature my- indicata. teria penetramus , €o fane vermiuantiorem , viieque pleniorem mundum ipfum agnofcimus ; neque vel fere quicquam rerum creatarum exiílere i quo "DPEREDINIS MARIN'.E i «quod non certum quoddam foveat, atque ex abundan- tià fubftantie fuz nutriat, animalculi genus , id ipfum abfumere natum: ut ecce, quos jam novimus, vermes, ex arborum, plantarum , vegetantiumque quorumlibet caudicibus, foliis, fructibusque viventes; quos praterea in animalium cutibus, partibusque aliis extrinfecis; quin imo in intrinfecis vel ipforummet hominum, velut mul- tarum ulnarum illos in pedibus Perfarum , in lingua, nafo, ulceribus &c. quin vel in ipfo cerebro , genera- tim in inteftinis omnium animantium foveri, experimur; atteflantibus id ipfum Virorum Docliflimorum obfer- vationibus , in Zpbemeridibus Societatis Lmperialis Germanice, & Regia duglicaue Transactionibus , ali- bique paflim; reperiundis , qualesque huc facientes fele- éüiffimas peculiari tractatu confignavit incomparabilis Redius (2). $. CCXLILI- Eandem ifthanc Nature methodum , quz tam diftin- &e (quia in communi nobis elemento , aere , puto, In aére: proftat) a nobis obfervatur, cur non & zz zqu;s fubfi- ftere crederemus? analogia fane requirere videtur , ut Cur non & in & ifthic inveniantur ezzuaut:4, otiofas , qua alias ma- qua * nerent, zzaterias velut f/af/eztautia, atque in ufus fuos, aliarumque creaturarum convertentia. $. CCXLIIL Et quantum quidem fpeciatim Zgz4 attinet: eorun- Speciatim eirca dem infigni copia , prafertim circa littora , abundare 9^ maria omnia, quis eft, qui ignoret? Quam multa funt, quamque vafta, in plagis mundi orientalibus eque , ac occidentalibus, inculta, fylvisque confita littora ? Illic tantum non femper & ubique diffractz natant , feu fundo maris infixe harent, arbores: tota illic fepe arbufta de- molita (4) Degli anim. viv. negli anim. viv, 526 HISTORIA NATURALIS ' ^" molita, atque in mare protrufa, circum agitat enormig ventorum vis, — fratlasque evolvit im equora fyIvas : illic praterea navium , heu! quoties naufragarum ad littora projiciuntur rudera, quando naufragiis magnis multisque coortis, [477727 Ls ; "Disjetlare folet inagnum mare tranfira ,guberna, inteunas, proram, malos, tonf2sque natantes, - Per terrarum omues oras fluitautia aplufira. Micdetden; lDidem, fi ita loqui licet, Zefíderantur anzmantia, borum videtur, emnium ufu fruitura: ibi, defumpta ab iis, que in aére obfervantur, analogia, requiruntur animalia , ovulis fuis Inermufa; s COrpora derelicta inficientia; cui operi, ficut in aére conchylia analo-faciunt mufca , fic in mari conchylia, invigilare credi- x derim. UNS $. CCX LIV. d'ereaiR P Iis ergo prafertim in locis Zeredzuum mariuarum aris. domicilium , patriasque fedes , elfe ,' conjecturare li- ceat. Non reperirent eedem in plurimis Europe cul- tioris littoribus tam lautum pabulum ; neque, fi ex lignis hic derelictis vivendum ipfis foret , invenirent, quod pro vita fuftentanda fuflicere poffet ; quum rerum omnium creatarum vindicationis homo, prafertim Eu- ropaus, pra animantibus reliquis, ufu pariter, ac jure; eminere, fruique videatur. uo $. COXLV. qeedus eno JA B itaque ex ffze, modo explicato, Teredzuem ma- &x ne deduda. 777472 expendentes , optime eandem concipiemus tan- quam coucbylium , materiam lignorum fubmariuorum etiofam diffülvere, (9 abfumere natum. $. CCXL VI. j uo Rl Sed nec ifte folus videtur efle Zeregiuum marzuarum : ; fnis, TEREDINIS MARIN £. 177. finis, dari & aZo5, non poteft non illico fübolerecui- libet , ad ea , qua fuperius expendimus, vel leviter: attento. Noftrum jaàm erit fingula accuratius evolve- re. Quid itaque fieri dicemus de vafto numero ovz- Quid de ovulis in lerum lorum que, zar LZbere imma ($. 235.) , li- "e pREES Ros gnisque debito modo non applicata ( $.226.227.236.), foetum in hac deferre nequeunt ( $.c77.)? Neque enim ifta nulli prorfus fini fabricata cenferi poterunt. S COXILMV LE An forte ovz/a iMthac, zu aas matrices delata, ibi- &npro diverfita. que exclufa,in diverfa eo a Teredinibus noftris couchy- ed ond lia degeuerare fupponemus ? Sufpicionem promovere conchyiia? poffet SoZemum Rumphiamorum aremarii & lignorum p. Soenbus fimultaneus inligna arborum, quas z742g;-72477 vocant, Rumphii conje- appetitus (4) , utrisque , velut ex communi quodam ^" principio ; adhaerere vifus: unde illos ex ovulis in are- nam delapfis ; hos ex illis , qua ligno adjecta fuerant, licet re ipfa iisdem, provenitle, credibile videri poffet. Verum non opus àd talia in cafu noflro confugifle , ne- Cur negativam que Nature rerum confufionem iftam , vel levibus, vel is nullis, nixam fundamentis, nec confirmatam fatis expe- rientiis, a qua forfan ipfa abhorret, ultro imputare con- venit. S COO IE V LIT. Hic, experientiam potius confulentes, difcimus, mi- nutiffimis particulis intenta , infinitudine pz/ezcaorusz repleri undas, qui, in quzrendo cibo, nec fibi invicem parcunt. —— gifceis at fepe minutos Varro ap. Non. Masnuu comet. £ Ab iftis ergo non diu poterunt inconfumpte manere emis- («) Mus. Amboin. Lib. II. cap. 27. p. 124. feqq. 7:8. HISTORIA NATURALIS Piicuisin e£. emiffze ille ovulorum nubes, atque exinde non erra- cam cere 9" bimus, quodfi concludamus, ovzZa ifta zztrizent o co- la. ? D rundem efle Zeffzuata, ficque & ex boc fiue "Teredinem "Terediuis ex ho 7 47 14/2 confiderantes, eandem nobis reprafentemus, "ESO tanquam Promzcondum , alende infinitudini pifciculo- rum, fuficientiffimum. ; $. CCXLIX. Atque nunc demum rationem invenimus fufficien- tem, cur tam enormi ovario infirucia ($.215.) , cur- que tota , quanta eff , geumerationzs organis compofua Nd iuda ( $.. 216. ) Teredo marina exiltat: neque hoc folum; tioniscompofita? ed. & ratio elucefcere videtur , eur zoz certum , ffa- tumque, nec comme cum fociis, ut animantia reliqua NE deg ditte, formation ($.223.) emiffionique ($. 232.) fervet tempus? 0U2/0r iz fuorum £ezupus fervare; fed iisdem fere per totum anni decurfum, nunc Teredinum myriades he, nunc alie, incumbere videantur: fcilicet , hanc credi- derim effe , quod ovarium earundem illud , quantum- libet enorme , parum videatur fufficere ad capienda omnia illa , que per totum anni tempus , vel organa generationis antejacentia fabricant , vel pifeiculorum immenfi exercitus pro nutrimento füo repofcunt. De- cies, vicies, quin imo centies fortaffe , & amplius, longitudo fuperare oporteret ovariorum eam, cujus nunc communiter in adultioribus ipfa miramur (S. 215 x quodfi, qua quotannis formare jubentur, ovula una emittere , una ovariis fuis complectere Zeredizes ma- *i4£ deberent. At quis non videt , fublatum iri , in tanta lengitudine corporis , ipfum animalis, quo pro Cbje&io, deftruendis lignis utitur , mechanismum ? Quodfi ma- jora, oggeras, dari potuiffe fortioraque, pro opere hy- draulico organa , taliaque , qua longiorem potuerint 2 traxiffe machinam , memento , quod pofitis his & ma- ELT jorem eadem ligni abfumeret portionem , & capaciora ob id vafa recipientia repofceret, que, quum fimul & generationis preparatoria fint ( f. 216.) , tanto iterum majo- Cur tam enorme geltet ovarium ? TEREDINIS MARINJE jg majorem extraderent ovulorum copiam ,quanto tu ma- joribus Zeredzzem tuam indutam organis imaginatus fueris. Sic itaque mirari preíftat fummam , que & in, | ipfa animalium , ezrcz ovulorum formationem epri fio. Peters m de nemque, difparitatis ratione elucet, fapzentiam. kiuic tionum. - quippe convenienter animalia alia pauca quidem , quia grandia, fed frequentius , emittere experimur ovula, Exemplis illa. quin imo frequentiffime alia, ad fatisfaciendum, fcilicet, trata. fingulorum fuo, ob quem deponuntur,fini. Hinc, omni velut tempore paráta , materiis derelictis ovula fua ap- ponit muíca, parca quidem , at frequentiffima , expe- ditiffimaque, occafione qualibet obveniente, emiflione. Hinc licet infinita numero , rarius tamen , ovula fua emittunt pifces plerique, quando, nimirum , qua iis pafci folent , ifthic locorum morantur pifciculi alii. Hinc, & materiis otiofis abfumendis ( $. 245.) & pis- Et in Teredine ciculorum, perpetuo forfan mare incolentium , immen- *émirabuis. fitati nutriende ( $. 248.) deflinatum , Zeredzuum ma- rinarim genus & frequentiflfima, & infinite multa , ut pro infectione lignorum, fic pro alimento efurientium, emittit ovula. $. CCL. Quodfi porro in immenfum azzmalculortum que Te- vediuem inhabitant, numerum ( $. 48.) contemplatio- ihi nem noftram dirigamus, zov«m ecce detegimus illius p 67:5 Teredinis Jinem , licet omnes imaginationis noftre limites trans- Ícendentem. Ordo , locusque , concinna quam maxi- me ratione, fingulis velut aífignati animalculis ( $. 37. 45. 46.) Teredinem nobis marinam reprefentant, ceu mundum ,ilis particulariter creatum , in quo 4ozzc2- Ipfius ex hoc fine dium, viteque fuflentationem inveniant: neque hoc"?"* folum; fed, velut Zeredze, ad parandum fibi czbum,opus Quombda diii habent animalcula ($.154.1598.) ; ita & his, ad ropa- malcula Teredini gationis opus,indigere iterum illa ( $. 199. &9 /eg.) fic- ufu veniant? que , quod ajunt, manus manum lavare videtur. Za $. CCLI. xo HISTORIA NATURALIS :$. CCL.I. "Note Terednis — P222515 igitur hisce omuzbus frmul fumptis ,tà Tere- A ímu f7»07»; marinam concipimus, ut, fcilicet, Zigza marina derelicia abfumeus ($. 245.) , mumerofiffme auimalcu- Jorum familie vitium querat ($. 250.) , quo poflea bec ,abfolutzs vitarum fuarum curriculis,lautum pra- beant, fetibus, in owulis zllius, cibum ( $.210.)5 zmua- meris veroovulis fuis, tot myriadibus animalculorum quefitis (exceptis paucioribus, quibus genus propaget ($. 231.) ) zmmmenfós uutriat piftüiculorum exercitus. O pulchrum Natura ordinem ! O profundam Auctoris Naturz fapientiam fimul & immenfam clementiam , de Pm.14. quaita P/almifla : Omnium oculs funt im te comjetti, eisque tu fuo tempore paftum largiris, apertague mamu omnia viventia optatis fatzas. Cui jungere liceat illud Senece : Ille Deus efl , — qui gregibus ubique paffrg vagautibus pabulum pre[lat; & ubi philofophie plenus e Nat Dor. "Tullius : fPaftum , ait, anzmantibus large C9 copiofe Natura eum, qui cuique aptus erat, comparavit. $. CCLIE His pofitis, ad expendenda sedia , finibus iffis fub- ordinata, me-confero ; de quibus, quo propiora veri- "Naturaaniman- tati,atque experientiis conformiora proferimus ,eo fane lium quemodo/ melius naturam animantium explicamus ( $. 240. ). dz- ^epme explice- "De Binef. Suo Jlntium Natüure,feu zuclinatiouezm naturalem,appellare folemus, quando animantia certis videmus rebus parti- Inftin&us natura- duuons culariter adfici , quod .& idem termino fepe /vzpa- tbie defignant alii. In zppet;t4., quo ad talia defe- In quo conftat? ci neur animalia, omne confiftere myfterium , atque ef- Jfiuwviis, ex materiis, nutritioni iplorum convenienti- ma^ bus, ad easdem trahi eadem ipfa, credibile eft. In- »"5.terdum , quod effluviis tribuendum id ipfum fit , cla- riffime apparet ; .& exempla eorundem , animantibus $ratorum , ingratorumve., quovis proftant momento. -Neque tamen minus frequenter eorundem nos Jiu s «efte- TEREDINIS MARIN X. 18r effectus ; qui fane plures funt , magisque ad explican- Nosfepelateus dam naturam , precipue infectorum , facientes , quam vel hucusque cognofcere nobis licuit , vel ob ruditatem machine noílra licebit unquam. | Attamen ideo , quae Propterea tamea non percipimus, non effe , nemo , nifi precipitato ju- ^ dicio, dixerit. Exemplum fingulare, quantum effluvia poffint, largitur Zezawezboekius in fuis , circa Xesmes, PE S in nucibus myriflicis repertos , obfervationibus (4). [ Optime id iplum ex eo apparet, dum, Nature velut violentiam illaturus, nuces myriflicas acaris noftris do- meílicis pro cibo appofuit. Quod easdem omni nifu fugerint, mirum non eft; haud eque, fi fuiffent Indici, fi- que recte nucibus appofiti,averfati easdem fuiffent. Ne- que tamen vel infoliti quid , vel, quod non optime cum natura effluviorum conveniat,in toto negotio reperio. $. CCLIHT. Alliciuntur autem eflluviis iftis materiàrum non adeo Nonipfi efüuvii ipfa ea, qua poft has confumunt, azzma/culorum indi- hor parentes. vidua; fed horum plerumque Pzrestes , ovulis fuis, ex quibus poft prodeunt illa, materiamque admordent, obvia queque iuquisantes. Fluc ícilicet, ut ovula fua deponant , a Natura Parente, foetibus ita profpiciente, vocantur. Et ifthanc effe ipfius circa zz/eétz aerea me- thodum, experientia quotidiana addifcimus. Non eo- dem penitus modo fe res habere videtur circa 22/724/74 Non eque de mariua, & opere pretium videtur difereutie wife Rao dim rationem modumque penitius-perfcrutari. tia. S. CCLIV. Quippe non videntur animalia aquatica , praefertim Libertas inceffus marina, eaque minora, ifta, qua utuntur aérea, gaude- marinis negau. "re zzceffus Abertate ; nec quolibet tempore , quorfum à cete- De infedtis ifta valere aéreis, | 4) Experim, & Gontempl. p.-507; 182 HISTORIA NATURALIS ceteroquin Nature ferrentur inftinctu, tendere poffunt, obftantibus fluctibus marinis, ipfa quaquaverfum fe- 40 Natora be. CUT rapientibus. Benigna tamen & huic eorundem ne&ciocompen- incommodo P?r«e/idzum largita Natura eft, dum fcilicet fatá ? animalcula ifta obviis quibuscunque , quin & minora majoribus, /e/é effizere docuit; cujus artificii praxin eque , ac inftrumenta in mytulis communibus quilibet obfervat, modumque, quo iisdem zez4o utuntur , mi- ratur. Ita, mari exiftente zftuofo, quietem fibi concilia- re; eodem vero iterum tranquillo , femet a nexu ifto liberare, atque negotiorum fuorum, ut ita loquar , fi- Ium profequi poffunt. SEQ TV: Sed ita forfan ea tantum edocta funt , quorum , ut modem libere natare poflint, natura requirit , animalia marina. fole negaa. D'antur & alia, quibus per equor vagandz facultas ue- gata , & ipfa zmutilis Videtur. lta extractis , quz per aliquod tempus mari commiíTa fuerant corporibus qui- buslibet , appendentes cernuntur varie animalium ma- rinorum fpecies, quas, propius examinantes, facile dur animadvertimus, ifthic per totam vitam fuam adhafiffe. Eaempa, —— De duabus navibus exemplum huc quadrat, quod legi- tur in Commentariis Academie Regie Scientiarum tPa- vifieufibus (a). H2 per biennium in zza7 pacifíco mo- rate, Gefóbrzvatem redeuntes , obfitze adeo conchyliis variis deprehendebantur , ut vix inter eadem lignum difcerni potuerit ; atque ita fortiter adherentibus , ut non nifi cum ipfo ligno ferra diffecari quiverint. Ba- lanorum praefertim neceffariam firmiffimamque adhe- rentiam vel ipfa eorundem figura prodit,quo & faciunt Iluftris Foztene/Li verba ibidem legenda (7). Ratio- nem c (4) Hift. de l'Acad. Roy. a. 1724. pag. 5o. IS : (5) D'ailleurs pour les Balanes en particulier , 0n feait , que leur coqtille eft [i adbe- rente À des perres, ou. à d'autres corps [olides, quil m'y a nulle apparence, qu elle s'em d:etazbe jamais ; 1l faut, ea que l'animal pui[fe en fortir , on, qu'il menre y om il eff né, TEREDINIS MARIN f. 183 nem quandam fubterfuiffe peculiarem , credibile eft, Nota autoris ob quam tam repentina navium ab illis liberatio requi- fita fucrit: nam alias tanto non opus fuiffet molimine, nec nifi mora concedenda, & brevi forfitan , non fa- vente amplius anni tempeftate , ultro abfcefliffent eva- nuiffentque omnia; velut id de balanis cuilibet pateíce- re poteft , quibus per totam zaftatem confita, irruente vero hyeme, liberata fubmarina omnia cernuntur ; quemadmodum vel in ipfis teftis oftrearum mytulorum- que, dum hisce animalibus vefcimur, obfervare licet: ut quae ad Decembris circa menfem ad ftuporem usque onuftze femper balanis funt; quum, termino ifto elapfo, nulli amplius, nec nifi veftigia eorundem, vifantur. $- GOD VE Quin & zz 1pfa illa edbz/fioze duplicem mihi videor Daplex adhi? fisem. agnofcere: fcilicet , eadem aut quietis folum "5 fois comparande cauffa a conchylio ufurpatur , & tunc cui- libet indifferenter corpori, five id lignum, five faxum, five vel fabulum, vel conchylii alius tefta, fuerit, femet ibit appenfum. Aut zeberefceztia ila vaga minus, nec nifi corporibus quibusdam 2ze?ri4 , nunquam accidens heterogeneis aliis, obfervatur. Huc pertinent of/rea illa Exciyfi dut ARumpbii, quorum alia Zigzerum , faxatilia alia, alia arenaria íunt ; inter quae & offrea radicum teu Zgno- "7: ejusdem dicta, qua navigiis, trabibus anchorariis; radicibusque , praefertim arborum mangi-mangi , ad- harefcere notat idem (2). Hec profecto eorundem non quietis folius gratia, ad materias fibi felectas, pro- priasque, fit adhefio ; qua fane ulterioris quid; &; fi nil ultra, effluviorum: faltim cum matura conchyliorum appendentium cozvezzeutiam involvere videtur, quibus Ícilicet ad materias ipfis gratas 4c, non fórtuzto pro^ J/ci , credenda funt. gh CCLVIE, ys; (4) Mis. Ambo:n. Lib. 2. €. 37. pag. 145. 184 HODSSDOSRUIA N/AUT(/URAEILTS S:ICGT, VILE Magis adhuc, quam quod fimpliciter adhaereat, Te- redo marina ligno indifflubilis exiftit ; ita nimirum in iftud penetrans , ut regreffus abfolute impoffibilis ftatim Apps eu cuilibet appareat ( f. 120.) : quo ipfo non folum appe- convenenus, — £445 ejtsdera cum ligni convenientia manifeftatur ; fed Heic unice ad-. & eundem a4 Zzgzag amice. adfiricium , & in boc ipfo, DL deas. CXclufis ceteris materiis omnibus , Zerzzatum , confe- cende Teredo. quenter Zeredzaem marinam folis làguis abfimendis crea- creata. tam clle, elucefcit. $4 CCLVIII Quoxque ner Ín eo tamen adberenzia inter & penetrantza conve- adharenda & Af , quod , cum ovula fua non poflint ipfa circumfer- wma? Co re, aliud a. Natura zzedizm , quo ovulis ipforum pro- fpectum fit, velut expoe/cazt. Non fufficeret folum . inftrumentum illud , quo , quod eadem ordinatim in Riione ovio- ona reponat Zeredo marina , fupra ($. 224.) notavi- rum appenden- o : ? dorum. mus. G/ztzze adhuc affigamtur opus eft, qua alias, quantumvis pulchre difpofita , fluctus tranfiens ablue- ret; ut adeo , qua circa applicationem ovulorum T*- Supra di&orum. pedigis marine, ftabilita fupra funt ( $. ezt. €9 /e94.), cma ^ v onibus fundata, nec de eadem fola valere , fed ex aetbodo Nature geuerali elfe, evidens fit. ; GC I bx Anghtine inda. Quodfi jam fupponere velimus, gZu£zze ifthoc zeducía QUA COIP?A effe ropborg , quibus ovula affiguntur ; neque id ipfum Anidipfumvi- aliud quicquam effe, prater vz/éuzz , quo fubmarina fusmiis? ^ quelibet vefüita exiftunt: minus tamen zzZ/iter eidem Quz demum vti- zppezdebitst ovula, nifi iis precife in fui puzézs, qui- Merovddeppex eo quod affixa hareant , commoditas in excluftone, & finis fatus prodituri repofcit , pro diverfis animalium marinorum fpeciebus finibusque , & diverfimode , quoad neceffariam ovulorum adherentiam, determinata; qua- le edbeftouzs punctum in ovulis Teredzuze marine, ceu prolixius fupra ($. 226. 227. 236.) demonítravimus , ifthic, ; TEREDINIS MARLIN. i8 ifthic abfolute defiderabitur, ubi, capite occlufus, foe- tus heret, in ipfo mox evolutionis momento,ligno fe . nj debite appofitum fenfurus. Qus aliter adherent ovu- 227. dene la, vel plane non, vel minus faltim utiliter , excludi ga? poterunt ; nifi forte fingularem quandam fzzézs, in iis- dem occlufis, ubi fe, cum zsvo/ucerzs fuis, non bene lo- An, mate appen catos fentiunt , fee? cum ipfis zz ftum convenientem dersicus femet erigendi facultatem , nobis inobfervabilem , benigniter tum Ncc a Natura concedi potuifle, fufpicandum autumes. Ex-'em erigere pos- inde faltim effe crediderim, quod corpora in mari non "s j folum, fed & in ipfis fluviis, fixa, femper fere & undi- Cur fixa in aquic que, tanquam quid iedulo quaerentes, czreumerrenty e see? atque, ut apud Zz/óuzum eit, : Intentos tamen usque oculos errore fatigent Ts Mofclla, luterludentes examina lubrica pifces: evula, fcilicet, ifta errozez, vifco implicita , quum femper ita exclufa permaneant , eoque confuete ipfo- rum efcz formam fervent, magna aviditate epau/aztes. CCLX. Probabilius forfan aliis videbitur, ovuls potius cero An certo pan&s fui puntto glutine munita concepiffe, ficque ea tantüm, m4 Sc menia que fluitando, pauaco zflboc fuo materias firmas attin- j gunt, adfixa iisdem manere, & excludz ; cetera huc il- luc errozea femper agitari, donec tandem in predam pifcibus cedant. Quin & vel tunc 7» punst?is ittis ovu- r lorum glutinofis Zocazdis eam fervari a Natura 47fferen- «c dica ed s tiam , fupponendum erit, qualem quodlibet animalnem. : proditurum requirit ovuli fui //£uz , evolutom aptifli- mum ( $.259,). Utadeo certe qu:d fortzs zz itto ad- s gue befiouis ovulorum negotio, quomodocunque concepto, vigeat. De ovulis loquor, qua in vagum aequor emit- 14488 " tuntur ($.235.); nam qua ipfum animal corporibus af- y; Ne figenda fibi fumit ($. 227. 228.) , circa convenientem i eorundem fitum non facile errabitur. Aa $. CCLXL 6. HISTORIA NATURALIS $. CCL XI. "RUNE Non eandem — Non adeo ancipiti infectorum aéreorum ovula obno- cligagietinten sia forti funt, quum in loca, foetibus excludendis con- dinem. venientiffima , ab ipfo infecto parente deferantur, depo- Raro àfferen,, Daturque. | At duplex ovulorum ex aumalibus mari- expofita, 2i$ finis cauffam. & modum ancipitis iftius fortis expo- nit : fufhciunt pauca ad propagationis opus, tanto magis, quanto hoc precipitatius juxta & abundantius procedit; reliqua, tantis agminibus pifciculorum , qui- bus a&quor fcatet, alendis deftinata, nunquam videntur nimia poffe multitudine profundi. Regularum combi- natoriarum-ope determinari poffet, ratione habita mul- titudinisovulorum,horumque helluonum,corporum vici- norum quantitatis, qualitatisque , diftantiarum, temporis, sellus, difpofitionumque maris reliquarum &c. , quantus, ex emiífa libere in mare ovulorum multitudine , eo- "rundem numerus adhereret corporibus illis; feu, ut ad Teredinem marinam ita reftringam ,' quot ex omiffis ovulis, exceptis iis, quz ipfa adfigit , corporibus vici- nis u£z/ter adhaerere, id eit, aua matum , quamque cito ligua vicina peíte illa corripi, atque zzffez Teredi- zoosuuu Vbus poffint debeantque ($. 237.). Circa que , fi ee cl no cum certitudine quadam quid perfpicere liceret , non exciufione ovu- fine admiratione in exclufione vel non exclufione ovu- iun lorum agnofceremus pulcherrimum ordzzem eventuum , fini Teredinis frmgulo proportionatorum.Neque profecto in Teredzue fola ifthanc, in diftributione feminum, mira- Eam C^ mur fapientiam ; que fane in omnibus animantium vege- snanium vege- tantiumque fpeciebus, licet non eque femper manifeflata, uniumque f paritamen ad fines fingulorum confpiratione regnat.Quot "men regnans. : Serb . Se ex utroque regno in ufum, delitiasve, vel folius hominis impenduntur femina ? quot eorundem ufui neceflitati- que animalium ceterorum. omnium inferviunt? neque tamen exinde animantium | vegetantiumve. fpecies ulla deperdita, quorum , fi omnia femina adoleícerent , nun- ? TEREDINIS MARINE 8 nunquid infufficiens quodammodo , iisdem portandis; mundus ipfe videri poffet? $. CCL.XIT. ; Atque nunc demum aperte liquet , ovu/e, Zzgnis ad- Og d je&a, atque conveniente fitu applicata ( $. 227. 236.) un manent, zopr poffe diu imexclufa mauere (8.234.) , quodü& non fine fuo , ob quem , difperfa , ligna qualibet inficiunt, continuo defraudata velis: quippe qua fluctibus non g: rationes: folum continuis, faltim violentioribus, abluerentur ; fed & in predam cederent pifciculis , circa folida quavis, t paftus cauffa, in aquis vagantibus ($.259.). Idem adhuc UE ulterius deduci poterit ex analogia àb aliis animalibus , aatruaum. materiam in mundo otiofam depafcendi gratia, creatis; veluti praefertim vermiculis muícae, qui, ne, deturba- tis ovulis, fine fuo fruftrentur, intra paucas, poftquam depofita illa funt, horas, ex iisdem prodeunt, miraque ftatim celeritate fe intra cavernas prede fue recon- dunt. Adeo, pro diverfo animantium fine , & eorva- dem evolutionem , exiftentiamque modo accelerare ; modo retardare confílituit — - Solers Natura, 68 rerum geuitabilis ordo. S-CGLXIIL Hisce ulterius mente infiftlendo , veritatem juxta & neceffitatem agnofcere licebit eorum, qua fupra ( $. 230.), de mirabili Nazarz czrca propagatzouem confer- vationemmque fbeciei "Teredimum marimarum fblertia Superiorum de. : 1 ? ; folertia Naturze ; evoluta leguntur. Ita enim, nec aliter facile a tot tan- cic conferva- tisque pifciculorum infidiis (.$. 248.) profpici potuerat tionem fpeciei, ovulis, eorundemque certa demum & tuta , nec ullo Segun eC cafu irrita reddenda, in medio infidiatorum , quantum- libet numero accrefcentium, procuranda exclufio.. lta : fepe, fini uni profpiciens, defraudare alterum Natura fapiens cogitur, & in collifione plurium, a fimplicitate COURRUUN confueta recedendo, artificiis mederi, quibus, utqui-icuen Aa 2 libet 18 HISTORIA NATURALIS libet per fe, ita ultimus, quo confpirant finguli , obti- eri poffint : quas fane collifionum regulas , perfectio- num in omnibus individuis fontes , exactiffime in omni creatura obfervatas comperiremus , fiquidem eousque in ceconomiam Nature mente penetrare conceftum fo- Po e ret. Nobis, ne tractationis noftra fphzram egredia- fervarionem fpe- mur, in exemplis domelfticis acquiefcendum eft ; quo- ee evolu& — rum fane dontur infinite multa, cafui Teredzuzs zarzne analoga, &k modo dicta pulcherrime illuftrantia: ut, ec- Ve folcis. ce, folearum ilud,ovula fua ita emittere a Natura edo- - Carum , ut adfixa cancrorum fpeciei cuidam , Gallis Chevrettes dictorum , adhareant. fthic certe conve- nientiflimus tutiflimusque exclufioni eorundem erit lo- cus, cui, glutinis ea dubio procul ope, aut a transeunte cancrum pifciculo , aut alio fimili modo, appendenda Natura prudens curavit. Exinde natus, qui & diu.re- gnàvit,. vulgi error , pifciculos illos ex cancris generari, opinantis. /Enigma tandem folvit ingeniofiflimus 9Des- Jaudes (4). Similem. Nature , contra predatorum in ovula infidias, pro confervatione fpeciei, dolum mirari - De bufone, Pipal licet in celebrato illo bufone fub nomine ?z?27 notiffi- cot mo : fecuritati enim ovulorum fuorum , aliter forfitan non obtinende, profpectura foemina, maris eadem dor- fo confidit, qui, usque dum exclüfa fint omfia, iisdem onuftus, caram fibi pofteritatem fecum portat, & a la- F'utaindicantu, tronum rapacitate vindicat. Et quis eft, qui, in Na- turi fpectacula vel leviter mentem intendens , tubera; excrefcentias , veficulasque in' vegetabilibus aeque, ac animalium fuperficiebus extrinfecis, non agnoverit tan- quam totidem ejusdem folertie , pro confervandis fpe- ciebus, documenta , ultra expectationem fzpe noftram a Natura adhibita. Singulare ejusdem eft, nec minus paradoxum, quod de "asta. femiplasta GS dod abiss («) Hitt. de l'Acad, Roy. des Sciences. 1711. pag. 26. CTEREDINIS'MARIN JE .-.if9 ab acutiffimo Ze Reaumur expofitum proftat (2), exem- Dore ERE z : : planta & femi» plum, quodque evolvi ipfum meretur. | d S CGL XIV. Porro, quatenus Zeredigem marinam confideramus , ceu animal, ligna qualibet fubmarina abfumere. natum (C$. 245.), quum ad obtinendum finem ifthunc, prater propagationem in lignis contiguis, & alia requiratur, in longinquum fufliciens , atque coloniarum , quum ipfe lignum nunquam egrediantur ($. 115. 120.), per ovula migratio; quo infectio lignorum longe diftantium , at- que neceffaria, per plagas quaslibet fubmarinas, fpeciet diftributio obtineri queat ($. 237.) : quis non videt, £rausinigraiiomem owulorum , per medios tot predato- rum exercitus (($. 249.) ,' fecuram , epplicatiouemque eorundem , adeo ancipiti forti fubjectam , zz/ezz ( g. 236.), non facile aliter nifi zzez/2 ipforum illa, quam in Teredzue qualibet miramur , zz2/£2tudzze procurari, Quare tám fm« &, que difficillimam , ne dicam impoflibilem reddere mens ovurc- R d . : H CE rum j8 T'eredin8 infectionem quirent, obftacula, fuperari potuitle? numerus ? E $ GC LXV: | Quatenus iterum Zeredinem mariuam intuemur , ceu promicondum , immenfam. pifciculorum multitudinem nutrire deftinatum ( $. 248.), eatenus fane infinite ovu- : lorum multitudinis rationem saque ac neceflitatem ag- nofcimus ($.249.). Quumque ligna fubmarina , aut naturaliter, aut cafu, illuc delata , otiofa femper Jaceant (.$. 243.), mirabili Zeredznis marine artificio fufcitan- da ( $.242.) ,& ad ufus créaturarum adaptanda($. 677.) 5, non folum ratione proprie generis fui in immeníum multiplicationis , fed & maxime refpectu innumerz, 4pm alumnorum fuorum multitudinis, victusque extraditi àd Aa 3 abun- (4) Mem. de l'Acad. Roy, des 8ciences, 17264 pag. 416, 7505 HISTORIA NATURALIS abundantiam fufficientiffimi , ad Teredisem marium applicari poterit illud 2Pzz2z (4) : Beuzgnza, carca boc, Natura, imnocua 6) efculenta zinumalia fecunda gene- ravit. Neque enim ea eft , que ab uno alterove ani- mali deglutita, unico tantum fatiando momentanee fuf- ficiat ; fed numerofiffimos per totum vita fue decur- fum pafcit efurientium exercitus ( $. 248-250. ), atque in comparando ipfis victu, dum vivit, tota eft ( $.216.- 37. 154.) ; ut jam de alimento , quod animalculis aliis poft mortem preeftat ipfa ( $. 119. 120.) nihil dicam. : : $. CCLXVLI.- | Quo refpectu Inter zzz:0cu44 autem 224/12 Terediues marinas, ex eumalibus ino-fine confideratas, numeraffe liceat ; quatcmus materiis di Tecdo? — InOrtuis & otiofis fufcitandis incumbunt : nam qua, pra- ter intentionem Nature, iisdem apponuntur fercula, quodfi naturali ipfis appetitu involentur , atque corrum- pantur,zocta quidem, ratione apponentium, Terezo zza- 744 evadit, at nec fua, nec Nature ordonantis culpa; neque quisquam, non omnimode ab ideis diftinctis alie- Po notio re- nus, zocaz zotionem , í1 quce alia , relatzvam , animali NU alicui generaliter , & , refpectu ad mundum , abfolute tribuere voluerit, aut Zeredzuzs mariuze utilitatem no- xietatemve exífola ad nos, damnumque ex corruptis lignis , ftudio in mare repofitis , relatione metiri. Ad hac fane, in conílituenda Zeredzze zarzza, Natura non refpexit , &, prater affignata fercula, nova eidem appo- nere, fine Teredzmum elt abuti, eundemque ultra limi- tes fuos extendere ; unde nate inconvenientie , nec moxietati animalis, nec vitio Natura, absque injuria, im- putabuntur. lta profecto vel utiliffima Nature dona, perverfe'ufurpata, in venena & peftem abeunt. - $. CCLXVII. (4) Hift. Nat, Li; vixi, cap. 55. COTEREDINIS MARIN.JE gr x $. CCLXVII. Ex quibus omnibus & fingulis jam denuo elucefcit, cur, in conftituenda ZereZzue marzna,ad opus geueratio- $ nis potiffrmum,&9 fere uuice, Natura refpexerit ($.249.), 3 curque £o£ag quamtam non nifi Orgaua gemerationisoe ie aede effe jufferit ( $.216.). 24deo fibi commendatam, (de lum-tioni compofita bricis verba funt Illuftris ZaZzfugeriz (2)) con ervatio-loedoi e Aes uem fpecies iflius Natura babuit , ut totum videatur gatus. verme; repleviffe vafis geueratzoni deflinatis , utque organa reliqua omnia, folum, quo iis militent , confiz- tuta fizt. Plures fane, preter confervationis fpeciei ift- hunc, aliique, in Zereazze sar2a, fines (.264.265.), ut immenfitatem ovulorum , fic organorum generationis proportionatam repofcunt convenientiam. $. CCLXV III. Quodfi & Natura rationes ulterius rimari non plane prohibitum fit, iftam, quam in Teredzze smarzua obfer- Generationis vari fupra ( $. 210. (9 feg4.) notavimus, Zz gegeratzoumis eder opere, metbodum optime eidem, frnibusque, apff. propoff- optime eidem £is, COmvuemire , concipimus. Quum enim ad conter- convenire. vandam fpeciem , finemque , quo ligna fibi fubmarina ; omnia vindicat , maxime neceílaria fit infectio in lon- ginquum fuccedens ($.264.) , hec vero non àbsque difficultate procedat ( $. e£.) ; quid ad fuperandas has- ce, praeter immenfam ovulorum multitudinem ($.cz7.), conducibilius, quam Teredizez quamlibet proprio füo generationis operi fibi fufficientem copftituere ($.217.)? scien ^. Ita jam unicum, felici cafu, rite applicatum, atque in li- fuficientia, cur gno exclufum , ovulum copiofifümae in eodem, Vici audias nisque , multiplicationi fufficit ( $. 237.) ; quum con- tra, (a) Nuove Offerv. ed Efper. intorno all' Ovaja fcoperta ne' Vermi tondi dell Uomo e de' Vi'elli &c. in Padoua 1713. pag. s: Tante ba 4 cuore la Natura i1. man- .denimento di quefla [hezi , cbe pare aver "empiuto tutto il verme del vafi defiinati alla generazione , e che tuiti gli alirà arnezá fieno flat? fatti [olamente per fervire u^ tmedefitni, V allisnerius lau datus, 192. HISTORIA NATURALIS tra , fi concubitum expectare Teredmes marine debe- rent, nec aliter nifi duabus diverfi fexus. juxta invicem exclufis, generationi propagationique locus foret, dif- ficultas circa hanc in immenfum augeretur , atque ma- xima efce fuz parte defraudarentur pifciculi , quam.a folitarie gignentibus certam fibi fpondent , nullo cafu deficientem. Quum enim ad perpetuos in lignis carce- res Teredzuem marinam Natura damnaverit, quos egredi ( $. 1315. 120. ), fuamque ad concubitum fociam quzrere nequeat; fuapte ad gignendum fufficientia compenfan- da fuifle videtur illius in folitaria carentia. Audi phi- lofophie plena incomparabilis ZzZZ/zerii verba (4a): Interim obfervatum. mihi efl, animalia ifla, que, abs- que comfortzo fociorum, per fe ipfa facundamtur ,umotum "0n babere progreffroum , fcilicet , deflinata effe a Na- fura, ut im loco quodam appen[a fixaque firmiter ad- bereaut, aut iu materia quadam dura ufgue ad termi- mum vite fue occlufa €9 occultatas ut ueque exire am- phus unquam, ueque a fociis fuis vifitari queant. Et, ubi idem ratiocinium ad Teregzzem marinam, aliaque conchylia, perpulchre applicat (2): Speczem dar viven- tium, absque conjunctione cum aliis , owula füa per fe zpfa fecuudamtzum , fafpicari licet ex multis cruflacezs, gue (a) l. c. pag. 25 : Offervo pure , che quegli ammali , che da loro. [feft fenza conforzio del compagno fecondanfu , nom anmo moto progreffivo , cioe fono deflinaii dalla matura a flare appiccati flrertamente, ve fitr im qualche luogo, o rintanati, e nafcofli , dentro qual- cbe materia. dura [ino al terznine della lor Vita, d'onde mai piis nom poffono partire, at e[fere vi[rtati, da^ fuoi compagni. (5) Confideraz. ed E'per. intorno alla generaz. de' Vermi ordinarii del Corpo uinano. in Padoua. 1710. p. 110. feqq: C£e vi fia una forta di viventi, cbe generi uoua Jüconde a per fe, fenxa ugirft con altro, ffi pu fofpettar& da molti. Croffacei , che perbe- 2Wamtnte. flanno attaccati rutti agli Scogli , alle travi , al fendo delle zavi , e fimili, fenza maipartirfi, e pure gittano fuora le uova loro fetonde, dalie quali i nati viventi forüano ad attaccar[i im. luogho flabili, me mai piu ft muovono. E cio anche pii fi pub -somprendere dalle Rrume, cb! e una [pexie di Tarlo, Marino, il quale trivella , e verrina, fer [ervirmi d'un germine snarinare(ca ,. il. fonde alle mavi ; e colà rimtanate , e divifa dal [uo combasno, fi fecenda , e.caccia fuora le uova, cbe nate fannoil anede[rrmo gino- 4p — 4] cbe diciamo de Ballaui, e d£. Daiteri Marizi qz €. TEREDINIS MARINJE 19 que ftopulis , trabibus , fundis navium , femibbusque perpetuo maneut appendeutia y. fiue quod inde abfcedant unguams queque ovula fua fecunda foras eytciunt, ex quibus mata vrveutia locis fixis fe eunt appenfum , ue- que iude amplius dimoveutur. Atque 1d ipfum melius adbuc comprebendi potefl ex Bruma, quam wocaut ,que fpecies efl Teredinum mariuarum , queque fundos na-: vium perforat , 0 , ut termino utar uautico y fagiitat totas , queque , ifibic occlufa , C9 a fücza fua. fepara- ta, femet ipfam fecundat , atque füras expellit ovula, ex quibus uate eumdem finilà smodo ludum perpetuant. Ita fane ex fine creaturarum , cognitione per obferva- tiones intuitiva, perfpecto, quid ipfis optime conveniat, quid minus, quid plane non , prudenti , modo cauta, ratiocinatione inveftigare: ita fzepe ex iis, que latent , ^tt ue & difficilis funt experientie , quadam ratiocinio , de Este QE rebus zguotis , ut fert ilud Sapzeutzs , per motas , C9 Sem. ap. Sieb. evidentes, conjecturam faciendo, allequi, quidque Na- tura , femper & ubique fapiens, conftituere potuerit, debueritque , quin imo , quid revera conttituerit , di- vinare, ficque in ipfius myfteria mente penetrare lice- bit. Ita fane, quoad generationis opus , ex fine actio- nibusque animalium -perfpectis , qualem Natura ipfis. injunxerit ordinem , divinare non omnimode prohibi- tum erit, dum, qui optime illis convenerit, ratiocina- tione elicere ftudemus. Id ipfum innuere videntur ele- gantiflfimaIlluftris Feuteue//7z verba, & Celeb. Maffuetto, Fontenellius lau- - iufficientiam Teredizis in generando pariter fafpicanti, "^ — citata (2) ; quibus addi merentur ingeniofiffima ejus- Bb dem (4). Recherches &c.p 57: Jl y: des efpecesseutout eft mále e femelle en mépietemps, d'autres , eu il. m'y a presque ni máles zi fernelles , à. l'exception. d'un petit morabre d'in- dividus. 1l fermble que la. Nature ait pris plaifir. à fuiure les regles des comabinaifons, eg plus on cornparera ea[cmble fes differens ouvrages, plus om trouvera , que ce menie de eombinaifon y domiue, ' Pent étrey en fuivant cette. idée devineroit: om quelquefois affes beureufement. 1:904, HISTORIA NATURALIS dem Auctoris, fyftema Generationis Plantarum Excell: Geoffroji commentantis, priorum velut complemen- ta (2). - $. CCL XIX. Quodfi porro, ex fupra evictis quedam recapitulan- do , ad zzed;2 , quibus f/zes fuos , ad quos creata eft, Teredo marisa exfequitur , ipforumque /zbordznuatzo- . Sapientia in me- 7€72 , attendere libuerit, eandem , tanquam /Zpzeztzz diis , eorundem- fezazz. smacbinam, admirar, & Dez manum: vel in vi- que füborii- liffima beftia aenofcere licebit. Quid , fcilicet , fini Inarificiis emol- Teredzzzs zarime convenientius , quam ifta ezoZZendz lendi & fugetdi.( 125... focendigue ($. 138.) artificia , in quibus, pro excavandis abfumendisque lignis, naturam ejusdem confiflere evicimus ($$. czz.) ? Qua enim fruftulis in- : finite exiguis abfumptis alimentum inde capiunt, ani- malcula, idem non invenirent , fi majora forent illa, aut alio modo a ligno abrafa; & fiquidem in.eo, quod animalcula illa generationis in ZereZzze operi incumbe- re, vifa fuerint ($. 199. (9 /eg2.) , non plane erratum eft, non ipforummet folum, fed & machine fue ( $. 158.) , Terediuis, puto , ipfius fpeciei pereundum fo- IC $. CCLX X. Quid iterum ad exiguas adeo particulas lignum emol- fa-acfco bj litum reducendi, aptius zrzzficium , quam bydraulbzcum di sulico: illud , quo fcilicet liquorem lignum emollitum verfus ; evomit continuo , reforbetque ($. 141.) ? Quomodo autem lignum , absque quod emollitum fit, fugi poterit? nunc continua illa perlutione utriusque efficiendi , e- mol- (4) Hift. de l'Acad Roy. des Sciences. 1711. pag. 70: Si la génération des Plantes fe uit comme Mr. Geoffroy. le prétend , il fera rare chez, les Plantes , €» commun chez, les "maux, quedeux Indrvidas de méme tjpece Yoient nece[faires pour la generation , €vy au contraire, il fera rare ches, les Mnimaux , cz commun chez, les Plantes , qu'un. fend individu fufffe.. Ce rapporz d'oppo[izion eft affez, conforize à l'idée , quom peut prendre des, Cembinaifous de la Nazaure, i SYN ARI CTE TE RE TEREDINIS MARIN A 19* molliendi , fcilicet , fugendique lignum, ceu.compen- diofiffimum mirari licet medium. jpSO OD XT. | Huic, cibum fuum fumendi, methodo, Zeredis: marine a Natura dictate , que potuit melior adaptariIn oris facieique oris facieive firutiura ( $.23.24.137. 138.) ? qua con- «tun. venientior ergazoram iubordinari difpofitio ? fcilicet, & in his benigna Natura animali cuilibet pabulo fuo convenientem dedit oris ftructuram : s dentibus gredautur , verba funt PZgii (4) , elia roflri adugc- Finiusallegatus. £ate carpunt , alia latitudzne ejusdem ruunt , alia acu- mine excavant , alia fugunt , alia. lambunt , forbent , mandunt , voraut &c. Neque quid in facie Teredzzis 7H4ri"e obvium , quod non ad opus ipfius lignivorum directo facere , ftatim agnofcatur, neque in eadem de- ficiens quid , nifi, cujus ad idem opus fupervacaneitas ac non ufus cuilibet , Teredzzezz noícenti , illico appa- reat; quod ipfum de organis vifus fupra ($. 165.) jam oftendimus, & ab Ill. /2/42szerzo, in cafu fimili, de Ium- Vallisnerius allez bricis, affertum legimus (4). Eadem & in organis, P2-1 eadem oxa- | Jum. deferentibus, recipientibusque , iu inteflinis ommi- novum reliquo- &us , fotogue demum corpore cum fiuibus Teredini um & intelinos omnibus & fingulis regnat cozvenzeztza , atque ad eos- dem implendos /Zfficzenti2 ; nec opus fingula hec fpe- cialius evolviffe, quum ex fupra allatis cuilibet manife- — — fla evadant. mumerare poffem , ita Cicero (c), adeo segs. paftum capeffendum conficiendumque , que [rtt im figuris animantium, 9 quam folers defcrzptio partium ,quam- Bb 2 que l — (a) Hift. Nat. L. x. cap. 7r. (^) Nuov. Offerv. ed Efper. intorno all' Ovaja &c. pag. 4: Nez feppi trovaré nel capo loro gli ecchi, mom avendo veramente coloro Lifogno di tali ordigni , per. effere con- dannati a vivere perpetuamente , ed a onorire i2. quelle cieche tenebre. 1. €: y, Nom » poteram invenire im capite eorum oculos ; meque jane talibus bi indicent erganis , » quum ad vivendum perpetuo. moriendumque im tgm cocis wemris , fint condem- » Ati. (c?) De Nat. Deor. L. II. cap. 37. 1:55 HTSTOREPA NATURALTS que admirabilis fabrica membrorum. Omnia enim, qua iuntus inclufa funt, ita uata, atque ita locata fini y ut nibil eorum [upervacaueum fit , nibil ad vitam retiueu- dam non uece([arium &c. is COT NTDD JumtwaTee — O0Zifa7ia porro Terediuis mariuz cujuslibet i in cana- dior. — |i fuo Pabiratio ($. 60.) indifpenfabile operi ejusdem hydraulico medium habendum , atque, ut emboli unitas antli& , fic cuilibet canali , in ligno profequendo, 7e- : rédinis nitentis unitas effentialis & pecelfüri non difhü- cile COUPE $: CGEXWIIE Cui , folitarie habitationis, ad minuendum lignum, medio , ffuis zzflar coufiderato , iterum, ceu gedium, d Tubot dimus agnofcimus, mirabilem illam /e zzvicem Inevitandi femet PEERAE : olera: evitandi fülertiam ($. 73.), fine qua nec finis ille, nec ex principalioribus. primus, qui comeftio ligni eft ($.- 245.) , fubfiftlere poflent ; prout hec fufius fupra C$. Y46. 150. ) docuimus. $. CCTLEXXIV. . Quodfi vel ipfam hanc evitandi folertiam /£gzs izffar- imaginari libuerit , ecce & huic /zéerdzzatus affigna- Is vetiendo a- bitur. zzedjuz : Tef/am puto, qua canalem fuum intus ualemuefai quaelibet vefut ($.. 62. ). Quum enim , quam- diu, progrediens , lignum invenit, neque appetitus ipfius deficiat, neque, de infle&cnda via fua, cadem, ita loquiliceat ; cogitet (.$. 149.) ; aliud quid , auod ca-- nales concludat; & a perforatione later ali antliam fuam. tutam fiflat, requiritur: cui procurando lignei parietes, in lignis recens infectis, non nifi fortuita ($. 148.), in valde exefis vero plane. nulla ($. czz. 76. 92.) haberi media poffunt. Neque vero fines fuos adeo. denudatos. mediis Natura relinquit ; fed eadem fufficientia atque ad. obtinendos eosdem valida fubordinat: velut & in. nofiro cafu ex tefte ipfius femper confervata immuni- tate TEREDINIS MARIN AX. 197 tate ($.79.) ; morteque eandem violare attentantium ($.81..82.) , aperte liquet. ; $. COL XXV. Neque. minus ad emollitionis fu&tionisque /£z£72 , tàD- rs i nifusque quam 72e224 , conducunt vzs uzf/asque macbuue ($.139.) mode- Teredinis ipfius, qua fcilicet, ezoZ zzflar confiderata (S. 141.), potentiam requirit moventem , vimqgte com- freffrouis , ad formandum ante fe vaczaum. | Utrisque , ceu zovis fmmibus , media fubfütuit Natura validifflima , dum cozcbas , pro conclufione canalis, impetrandoque vacuo (.$. 139.), easdemque ( $. 146.) fimul, ut & pzz- nas foleeformes ($. 169. 176.) ampullulamque glutzmo- J492 (S. 135.), pro vi directioneque embolo communi- candis, illi profpicere non recufavit. 2:49. COTIZNUX VOL: Hinc;. quod obiter moneam ; apertiffime liquet,-ni- |. hil effe falüius fz/z/z , quam paffim narrari audio , fuiffe zones de homines , qui ex lignis extracta TereZzu marine ap-lofe. pofuerint ligni quoddam fruftulum aliud , quique pro- priis eandem oculis ,, per minuti circiter tempus ,. toto jam capite in Bgnum penetratam , aut , qui dolio com- miífas cum aqua marina Teredzues libere natantes ,' do- lium illud perforaffe, ficque erupiffe, viderint, & qua funt alia j —— jflolidi mendacia vtlgz. Sever. ia. tna). Patet, mendacem non folum, quod ajunt, memorem; fed & artis, in qua mentitur, peritum efle dcbere. Hegcce ab hominibus, fidem mereri vifis; pronunciata, crcdentes, rei ignari , non poterunt non. Zeredizi gene- ralem lignorum quorumcunque obviorum voracitatem tribuere, ac perverfam de natura ejusdem fibi formare notionem : atque plus fatis monita paffus fum , ne T'e- redimes vivas, adeo lignis omnibus intentas , domui meza,quam & ipfam adedere poffent, ficque totam facile: Bb 3 urbem. Quse nunc ultro &orruunt: Nec minus alia de T'eredine le- pide imaginata. Prudent, 19 HISTORIA NATURALIS urbem inficere, tuto committam. Nunc , expofita Tere- dinis marinz,inperforando ligno, natura (f. 138.), omnia ifta ultro commenta corruunt : nunc, ut machina hy- draulica ;, cognita eadem ($$. x4x.) , ftatim liquet , quare , e canali fuo femel extracta, non folum lignum nequeat amplius aliud adedere , quin nec vim corpore fuo ullam exferere ,nec moveri amplius ipfa poffit , fed, prout reponitur, immota maneat ( $. 1. ).. $. CCLX XVII - Quàre & jam porro ultro concidunt omnia, quan- tumvis belliffüna , de Teredzme smariua extra lignum verfaute, vrveutegue, foecunda imaginationis ffgzzez- ta. Ut ecce lepidiffimum illud, quo Zerezzzes marzue, palo vel nave , quibus infederant , expeditis, loca de- molita gregatim deferere , —— dejetiasque füpercalcare ruinas, atque ita ad ligna alia integra, de novo occupanda, trans- natare putantur ; fere ut ex populis Orientalibus qui- dam, predatorum more, quaquaverfum vagantes, at- que devaftata plaga una , alteram occupantes : aut ubi Teredinum mariuarum familia altera mare incolere , & propagationi confervationique fpeciei incumbere , cre-- ditur; quarum itaque refpectu fupervacanea erit Celeb. Maffuettz difceptatio ,' qua, num hz, ob favorem con- cubitus, numve lignum incolentes alie, ob abundantiam - victus, feliciores fint, magno molimine inquirit (2). Ne- que magis ferendi, qui Teredzzes marzuas ex ovulis erumpentes, in externa ligni fuperficie circumferpere, atque commodum fibi in idem introitus locum quare- re, aut qui easdem cum lignis, in aquas dulces delatas, ab (4) Recherches &c. pag. 45. TEREDINIS MARIN ££. 199 ^ab iisdem decidere (7) , ftatuunt. Cognita zeceffaria canalium , Teredinibus inhabitatorum , 24 opus earua- dem concurreutia ($. x41. 272.) , jam non difficile in- tellectu eft , z££zezez earundem , five adulte eedem, five recens nate fuerint, quin vel ex ovo momentaneo prodeuntium , absque caualz teflave ambzente , eque ut emboli extra antliam , per ipfam fui naturam , zu//am effe ( $$. ez££.)- $. CCLX XVIII. Subordinata itidem & indifpenfabilia, ad obtinendos Communicatia fingulos Teredzzzs fines, principalioribusque vite ipfius Hiep functionibus infervientia zzedzz funt £ubulorum membri fines omnes in- cartilaginei cuz equ commumicatio ($. 56.) , eorun- difeenfabile demque ex Zgzo exporreciio ($. $5. €) fegq.). Nam- que aquam, pro emolliendo forbendoque ligno, invehen- tes ($. 166. 167.) , media comeftionis Teredzz fubmi- niftrant , invectis cum aqua animalculis ($. 157.) , in- colis eandem, ex voracitate hujus victuris ( $. 154.) fi- mul, & generationis ejusdem miniftris (4. 199.69 /e24.) adimplent, ficque & huic operi & fini TereZzzis , quo alendis illis infervit ($. 159.), media largitur. Tandem * & propagationis operi, applicatione ovulorum induftria illa fyftematica ($. 224.), & finem Teredzzzs pifciculo- rum immenfa agmina nutriturz ($.248.), emiflo immani ovulorum numero ( $. 235.2, adimplent. $. CCL X XIX. Quod & in Zeredime mariua magnitudo pariter actas & magnitu: ZLas,qua in eadem tantum non omnimode coincidunt, 20» quoad ópus : : APIS indeterminatz refpectu operis , vel ordiendi, vel profequendi , 274e- Teredmi conve- terminate fnt, nature ipfius optime cozvenire , & ex niens, fiue ejusdem explicari potle, puto. Machina enim, quum fit , alendis animalculis ( $.250. ) , pifciculisque (($. 2.48.), ac Cur abfurda 2 (4) Vid, Ccl, Maffuettus, in addit. ad verfionem Obf, Belg. pag. 158. zoo HOESRTPODNSPA UN AUEW RATIS ac illorum gratia particulas ligni abfumere ($. 158.) , horum caufla ovula formare ( $. 235. 246. 248. ) defti- nata,quumque, ad illud opus, convenientibus jam orga- nis Teredizem quamlhbet minimam, quin vel ipfos em- bryones ($. 70.) infiructos , ad formationem foeeeun- dationemque , fic dictam, ovulorum fibi fufficere (. 217.) , comperiamus ; qu:d inde clarius liquet, quam Tercdinemnoltram;juxta naturam fuam & finem,non opus habere determinata magnitudine illa, aut aetate , quibus 5 animalia cetera, ad opus fuum finemque , cui creata funt, | rite exequendum, aut ad generis propagationi infervien- dum, vel maturefcunt demum, vcl Jam deüciunt? S GOL XX- Frequentiffmam quidem, iaxzmegue naturalemy,mor- Mortis in Tere- Z25,in Zeredzue marzua,cauf[2z2 novimus zzpedztum pro- RT pe &re[t , ex nimia vicinarum inter fe zutricatione , cui, 1 Aquen ut cito , aut tarde , unplcite, pre almentz penuria, moriuntur (S.91.92.150.); eo exemplum largita, dari & animalia,quze magnam partem,ac quodammodo naturali- ter fame pereunt. Interim tamen & illarum,qua,ex fa- tali reliquarum vicinia explicata , folitariee ligna colunt (. 85.), licet ad majorem regulariter, quam alie, cor- Moles & n&*" poris molem, longevitatemque pertingant ( $..c27.) , Z-. mitatze 2 mitatam tamen eile , per iplam corporis proportionem intrinfecam , ut zagzitudzuem , lic ipfum earundem etatem , certiffimum eft ; nec nifi ita Nature rerum, viciffitudines limitesque fingularum rerum adamanti , convenit. In immentum ceteroquin, fi quod animal aquatile aliud , viveret Teredo marina & mole crefce-. rct, ficubi vera foret, & Nature conveniens, ZLegwez- Lewvenhoekiu /00277 hypothefis, qua, animalia aquatilia non sque, ae : terreftria, fenio mori, nec morbo affici, nec ab incre- mento fumendo unquam defiftere , ftatuit: nam nec fufficientia victus potusve deflituta unquam Zeredo fo- litaria, nec oflibus magis, quam pifces, quin imo gne is TEREDINIS MARIN 201 lis abfolute, impedita eft. Verum iftud eft philofophia Naturam transícendere, & quafi, inconfulto hofpite, ra- tionem ducere. Aliter profecto fe habent judicia Natur ied S mor re mortem omnium, eoque ipfo morbos, atque virium, à per etatem, labefactationem dictitantis ,. ut eft apud ij o efam : » Lutrot Mutat enim muudi maturam totius etas, Ex alioque alius flatus excipere omnia debet , Nec manet ulla fuz fanilis res: omnia migrant s Ormuia commutat Natura, (9 vertere cogit. Et, ubi brevitatem potiffimum exiftentie refpexit dez ; U' & brevitai Iuque brevi fpatio mutantur fecla animantum , jo Et quafi cur fores vita? lampada tradunt. | $. CCL XXXI. | : Que porro finibus Teredzzizs marine convenientior Figura conica ipfius ffgura , quam cozicz imaginari poterit? nimirum : Teredini con. pofito (quod vero abfolute neceffarium effe, oftendimus "*ientitima. ($..56.)) Teredzues corporum fuorum partibus pofticis ad externam lignorum fuperficiem femper permanere debere , quas tamen zque minus , ac quascunque alias corporis plagas lzdere liceat ($. 89.) ; cujuscunque di-,.. sss veríe a conica figura Teredzues marine fuerint , nun- figurecujutlibet quam poffent tot earundem ligna intrare , quot ad ab- sls fumenda interiora horum requirerentur : repletiffima, neque ulli amplius pervia foret fuperficies externa, & in meditullio ligni intacta manerent inacceffibiliaque Teredinibus loca, quemadmodum facile quis , propor- tionis fuperficiei lignorum cujuscunque figura ad eo- rundem foliditatem, vel levi ratione habita , fupputare poterit. Contra non fine infigni fepe voluptate admi- rari mihi contigit pulcherrimam, qua zz£er füramztnula Proportio inter extera , eorundemque inligna cou£imuatiomes canati- liguim,domia: formes , quoad Teredines , atque inter easdem fapien- UP Oreditit Cc tiffime $01 HISTORIA NATURALIS tiffime diftributum zuzrzmentum domiciliumque regnat proportionem ; quam haud raro adeo evidentiffime co- gnofcere licuit , ut facile potuerit calculo determinari, &xedo cle -nifi folutionem problematis indeterminatam redderent &bjicienda. 3 : infolute adhuc quadam, velut de quam longo 7ered;- 11, vel abfolute omnium ($.20.] , vel cafu fingula- rum vitz curriculo , aut de quam conftante canalium conicorum, quamque in fingulis variabili ratione, plu- resque in opere forfan ipfo occurfure quafliones. 00$. CCLXX XII. Baier cer Quin imo vel ipfa ifthec , que zz fgurzs couicis re- "Terednis po- £hat, ra£Zonis intrinfece difparitas ($.60.) non poteft pitia. non ad commodam magis Teredzuum. cobabztatiouem in- figniter faczezs cuilibet illico apparere , qui modo per- penderit, ipfas, anguftia vicinarum lateralium coarcta- tas, exiguitate armatur&é capitis, tenuitateque corporis. fervatis , tanto magis in longum excrefcere ; occurfu vero directo impeditas, tanto magis craffitie augeri, ficque & in fatali carcere vitam protrahere , vigorem- que operi continuando confervare poffe & folere ( $. 77. 146.) , usque dum forfan, hac vel illac explicitis; majore incrementi regularitate femitam fuam profequi Vite Tered- ]iceat. Ifthoc itaque z7£7fico non folum ad garcendauz , num, quantum . . * firi poteftjparcit quantum fieri poteft, Zeredzuum fingularum vzte , Na- tura benigna ufa eft ; fed & idem, ad commendandam Adfugtaem lpfis, in exedendis lignis , frugaZitatezz , conveniens inedendo ca neceffarium judicavit. dem conftringit, $. CCLXX XIII. Obje&io deme. Quodfi tu forfan, breviore facilioreque via Naturam. »ec Terine. &nerm fuum pro confumendis lignis obtinere potuiffe , autumes, fi Zered;zes figure alius cujuscunque in ligna immittere, iisdemque facultatem , in iftud penitus in- trandi, àtque per idem quaquaverfum , ubicunque li- buerit, vagandi, ficque totum denique depafcendi , con- TEREDINIS MARIN J£ EX concefferit: jam non opus fore tunc teediofa illa anxia- Hujus Re nM que , qua torquentur nunc ille , fe mutuo evitandi fo- ^77 lertia , neque, quod tibi non poterit non quodammo- do injuftum videri, neceíle foret ; ut tam frequente fociarum morte vicinarum fecuritas redimatur. Hanc Mslum Teredi: tu zzperfetiionem , hoc malum mundo Teredinis adbe- xe iS j rere putas, quod, alio modo agens , Natura facile tibi videbitur evzzre potuiffe. Sed, obfecro, num de re- ,, ,,, ,,,,. bus in mundo, tam pulchro ordine nexo , (in quo, utr. 1 verbis Cicerozis utar , tam admirabilis continuatio, fe- riesque rerum exifist , ut alia ex alza nexa , € 0mmes ye vetusto mun: zgter fe apte , colligateque videantur) exiftentibus, ex do inepte exuno uno earundem fine homo prudens judicat? Te7e4;;; 5^e Jeatu. inhereo, cui, fi tu noftre tuam fubílituas novam, da- bo obtentum iri finemlignis fuperfluis abfumendis pre- ; fixum. Poftulare poffem , ut a&tum & organa emolli- ao PIN tiogis fuctionisque in nova 7ered;ze explices ; aft tu meliora forfitan eidem fingula affinges. Verum , qui ex tua Terediue tam immenfía nutrientur animantium agminà: neque folum ea, que in corpore noftre ligno: imminuto pafcuntur; fed & ifta, qua ovulorum emis- forum myriadibus emifífis delectantur ? unde, aut quo- modo tue Zeredz27 advenient illa , ficubi neglecta fue- rit ejusdem cum externa lignorum fuperficie , feu, quod idem eft, cum aqua marina communicatio ? unde vi- étum accipient hxc a Zeredzze tua , intus in lignus re- condita, aut, abfentibus illis, ovula non habente? Sed tu iterum , formationem ovulorum in noftra deridens; ovarium tue alio, eoque ufitatiore , modo replebis. Aít,quid quafo te tuamque Teredzzem ovula juvabunt? "l'imeo de fpeciei totius interitu : nam non aque ac Judici de malo; noftra confervationi fuz» poterit profpicere. Quanto M Mat denique plures funt, licet ignorati nobis, Zeredimumabfudus — — marinarum fines, tanto tua de zmperfetiione & malo, Jyflema earundem premente ,abfürdior bypotbefis , tanto D* Net Dur. zufülfrus de meliore Teredine confilium. Opiuimum, C Cc EE 204 HISTORIA NATURALIS Confilii de me- 7 4/725 ait , commenta debet dies: Nature judicia con noe Tetdne fl»at. Disce hoc exemplo , quam paraz: conveniat E bomini,exiliffima de finibus rerum cognitione inftructo, Eorundem ad E de alo mundum premente judicium ferre, quamque id phyficoapplica- 227Uzo INamzmz 2mjur1ofüm [pe accidere foleat. In hisce tio. adhuc aliquamdiu cecutiendum erit , usque dum fanio- ris Ontologie collyrio philofophantium oculis medea- tur. : jon — Pindar. ex vers. ——— fDat nebulis aliquando pondus Sudorii. z Fidemque falfis adrogats at dies Serzs recludit. cunéia nepotibus. : fPorro immodefla voce nulli ef n Fas bomiui violare "Divos. $. CCLX XXIV. Supeorm d. Neque plane erraverim , dum, huic contemplationi patriis Teredi- infiflens , coz férmatiozezm eorum , qua fupra ($. 244.) no Eu 9*' de patriis Teredinum fedibus afferuimus , hic inveniffe mihi videor, fcilicet, quod arborum precipue trunco- rum, ramorumve, tempeftatum, vel inundationum vi; e littoribus incultioribus in mare projectorum , ufu Inter Teredinem fruendi gratia Zeredo exiftat ($. 243.). Ratio circum-. x. ferentice corporum rotundorum,ceufere arborea omnia relatio, funt, ad foliditatem eorundem, fimillima (nam equa- lis dicere nondum licet ( $. 281.)) illi, que inter bafin apicemque Teredzzzs conicze intercedit ($. ez£.) , re- lationem bujus ad 21a non obfcure indicat. litud tamen non vetat, quo minus organis, lignum minuere validis, Iuerimtamen & femel inftructa , Teredo mariua & quelibet ligna alia; alius figurae ligna cujuscunque demum figurae fuerint , aggredi poffit , & cwemit ——— equaliter ac rotunda corrumpere. | COL XXV. : Cum femen. Interim tamen & hoc certum manet , Z/gta , quanto guiiordunue magis a rotunditate abeunt tanto a Terediuibus minore — t v 5 - 1 - UNUM c HÓertate |-ordiueue s tautoque majore earundem , inter íe TEREDINIS MARIN JE oj fe tanto citius intricatarum , c/2de confumi ; quo vero Cujus figure oE sagis cylindrica , quoque erafffora eadem fuerint , eo ^m aly ipfis zza7ore fecurztate couczmmitateque exedi, tanto in opere ipfo incrementoque proprio minus impeditis M ($. 291. 282. ). 6$. CCXXXVL . Ex quo porro liquet , non folum nos non erraffe , pstospro cre quando fupra ( $.52.) palos, ad ebfervanda Teredinum vanda Teredine zu igmis opera , coumvenientiffimos pradicavimus.; fed QUAM QE &, quum in littoribus aliis palos non habeant , nec il- larum , nifi ex navibus afferibusve , oeconomias illic ad- 4. ui, difcere detur, Terediuem marimam Batevam ex palis TU ES effe obfervationzbus aptiffiam , atque ex contempla- onibus conve tione ejusdem , hic patrie fux commoditati velut yog s De dite, optime, meliusque, quam ex qualibet alia, ipfius naturam , id eft, media , quibus ad fines fuos obtinen- dos utitur. cognofcere licere. $. CCX XX VIL Átque exinde jam mirum non eft , quod , qui Tere- Upte in defcri dinum mariuartum cx aliis littoribus. delcriptiones con- 5'onibus TEs- fignarunt, Viri Illuitres & Excellentiffimi, de oecono- ittonbus de oso» inia tamen earundem in lignis , ad ftuporem usque ad- ^m Sm etd mirabili, & fapientie plena, aut nihil , aut pauca, aut i minus accurata, dederint. Parum fane , aut nihil, de eadem innotefcere illis potuit ex contemplatione affe- rum , adeo fere nullius craffitiel ; utpote in quibus nunquam, nifi ad diftantiolas breviflimas, contra filum ligni, vel oblique agere , contra naturam fuam , cito nimis in viis precife,7eredizes potuerint,ac fi quando ad notabiliorem longitudinem progreífe vifantur, id femper & neceffario ad longitudinem afferum , id eft, . cum filo ligni , accidiffe , intelligatur. Et iftud forfi- tan Celeberrimum 9Des/azdes induxit, ad tribuendum Detades cxcu- Terediuibus mariuis naturalem illum , in terebrando *'* Cc 3 ligno SE 206 . HISTORIA NATURALIS ligno, cum filo ejusdem parallelismum (2) ; quem jam fupra ($. 90.) exhibuimus , rationesque fimul apparen- tie ejusdem , & in noflris fepe lignis , quin vel ipfis pàlis, vifs, evolutas dedimus ($.91.102.147. (9 fegg.).- Pater EAE) nature finique Zeredizis marizne haudquaquam twe Tecéms convenire, rationibus, ex hoc ipfo petitis, jam in fche- non conveni. diasmate meo priftino, prout infra ad paginam legitur (1), evincere conatus fum , que nunc , natura finibusque Teredinzs majori luci expofitis, & ipfa magis elucefcunt fimul, & corroborantur. S $. COCLX XXVIII. Huic quoque eidem commoditatis in ligno differen- Due ai, te tribuendum reputo, quod TereZzzes noftre /a//s- noftre Vilisne. 4/€r24245 aliorumque illis regulariter longiores depre- ranisatiorumqué hendantur ; in palis quippe non adeo , ac in navium illis longiores. : : : : : afferibus illa, coarctate , nec in progreffu tam facile impedite retardateve ($.285.) : ut adeo non opus vi- deatur, a) Hift. de l'Acad. Roy. des Sciences. 1720. locis füpra citatis. t (T) Accedit fecundus curvatura fons: fcilicet, ab oppofitis ligni plagis, qui intrant, Vermes , alios fibi obviam factos in varios an- fractus abire , & vias fuas in omnem ligni partem deflectere cogunt fimul, & idem faciunt ipfi, quo fine dubio artificio ufa eft Natura, ad evocandos in omnes ligni plagas Vermes , ne quid remaneat in- confumptum in tanta corundem paftum quzrrente multitudine. Quum ergo media fini fuo convenientiffima nunquam non eligat Natura, fufpecta videtur Celeberrimi .Des/azdis aflertio , praefertim , quum Vermem, fuum & aliter, quam cum filo ligni, terebrare polle com- memoret. Demonftrari enim poflet , fi cui rem Vermium oecono- micam evolvere ulterius. volupe fuerit, multo majorem corundem numerum palum inhabitare pofie , ficubi modo explicata ratione do- micilia fua condant , quama ubi non nifi in recta linea filum lign fequuntur. Non poffunt non multa hic Vermibus intacta relinqui ; quum ilic, mirabili Nature frugalitate ,. fefe invicem cogant ad omne id, quod ipfis ex fubftantia ligni in nutrimentum cedere pos- &t, priusquam deferant, in ufus fuos convertendum. TEREDINIS MARIN X. "og deatur ,pro explicanda ifthac in longitudine diverfitate, ad differentem qualitatis undarum 2lcaline gradum cum An a diverfa vir: Celeb. Maffetto (4) recurriffe, quum , quod a domi- te undarum al- cili , vel amplitudine , vel anguíftia pendeat, cuilibet, — ante allata ( $. 281. 282. 285.), expendenti, facile pa- tefcat. $. CCLX XXIX. | Denique, finibus Teredimum marimarum fingulis , Teredinisutilitas quantum quidem de iisdem cognofcere nobis licuit , Ww debita ratione perpenfis, e£z/Zater non folum ipfarum in mundo eximiam agnofcimus ; fed & demontlrativa 2 B quadam ratione nobis patefcit, easdem a4 coz/eérvatio- scm RE zem , eoque ad perfect iouem mundi, faltem g/obz noflri, nem mundi con- fuo modo concürrere: eo, fcilicet, quod viciffitudinem ^"'*?t demandate fibi materie ($.245.) promoveant, atque fuppetias ferant, dum, omnia commutans rerumque novatrix Ovid, Ex aliis alias reparat Natura figuras. S. CC XC. Similiter, mediis, cum finibus, cui fubordinata funt, " debite comparatis , cuilibet innotefcit , Teredizem ma- Leo et aniz vrinam eite auimalinu fuo geuere perfetíum , quippe cu- perfectum. jus actiones ad offczz , a Natura eidem prefcripta, coz- JPireut omnes, atque ad preítanda eadem /Zffíciant. Quare in Teredzmibus marimis non minus, quam in creaturis ceteris omnibus, fufcipienda univerfalisilla,Deo probata, £onitas , de qua ita in Bacrzs Paginis: His effeiiis animadvertit Deus , omuia , quecunque fece- Genes. L rat , effe admodum bona. Fluc quadrant elegantiílima pe45, css; (PPoete, Italorum fummi, verba: XD LED pM Et bonum. Tatte (4) In acceff. ad verfionem Obferv. Belg. pag. 166. ^Teredinis Effen- tialia. Ejfcniia, Zo0B HISTORIA NATURALIS Tutte le cofe, di che 'l mondo e adorno, "ftir buone di mau del suaffro eterno: Ma me , che coff à dentro non difcerno, "bbaglia il bel, che mi ft mofira intorno E| s! al vero fpleudor giamai ritorno, AL'occhio uon puo flar fermo; Coft l'a fatto zufermo SPur la füa propria colpa jc. $ CCXCPE Jamque igitur, partes Zeredigis mariuz fingulas, eà- rundemque ufus , quantum quidem de illis obfervatio- nibus, de his ratiocinio affequi licuit, uno velut obtutu contemplantes , conchas, caput Teredzzzs canalemque claudentes ($. 21. 129. 130. 139. 275.) , & utrumque dirigentes ( $. 146. 150.) : promufcidem interceptam, ligna ofculantem ($. 137.), ampullula glutinofa appen- fam ($. 135.) & directam ( $. 137.) : pinnas folezfor- mes nitentes regentesque ($. 169. 176. 275.) , ligna rodentes ( $. 170.), atque canalem occludentes ($.171.): tubulos cum aqua communicantes ( $. 44-59. 97.) , ean- dem ($. 166. 167.) &, cum ipfa, animalcula ( $. 157.), invehentes, generationi ($. 199.09 /é24.) seque ac pro- pagationi ($. 224-29. 234-37.) infervientes: tubulum teitaceum , e corpore transfpirandum ( $.182-87.), ca- nalem intus munientem (.$. 62.) Teredizem defenden- tem ($. 79. 81. 92. 179.) , columnam circa eandem aqueam concludentem ( $. 181.) atque folitariam ipfam fervantem ($.180.274.), & que forfan alie in Zeredize marina partes, ad naturam ( $.240.) ejusdem facientes, nobis inobfervate , vel in enumeratione omiffze, efle po- terunt , Effeutialia iplius pronuntiamus , quippe quo- rum combinationis poffibilitas E/ffeuzzazz Teredinis ma- ri conitituit. ; "t $. CCXCII. TEREDINIS MARIN /JE zo jn "r^s Oc Xx TE Quod vero ; partibus ita difpofitis , continua unda- rum, per corpus eque, ac canalem fuum perlutione: ($. 138.) opere hydraulico agat ($. 141.): quod emol- liat ( $. 132. 269.): quod fugat ($. 138.): quod, dum victum fibi condit, fimul & domicilium fabricet ( $. 1I14.): quod id ipfum capite operante exfequatur ( $. 122.): quod impreffüiones faciei fuz in canali notet ($.67.): quod eundem ftruat totum quantum annula- tum ( $. 66.): corpori fuo fimilem (.$. 60.): femet lon- . giorem ($. 61.120.) , & ampliorem ( $.61.): hemi- ipharice terminatum ( $.67.): quod , ratione incre- menti proprii, continuo crefcentem amplitudine ( f. /60.): eapropter neceffario conicum (($. 6o. 72.): quod in canali fuo afcendat iterato & defcendat ($. 87. x75. 229.): quod fufpenía ftet in opere ($. 176.) : quod ad perpetuos carceres fit damnata ($.115.120.): quod operis fui fit exfequutrix clandeftina ($. 53.) , externa velut intacta fervans ($. c£.) : quod fociam non invadat ($. 79. 150.) : quod nec parietes canalis ( $. 79-91.) , nec to- tius, quo detinetur, corporis fuperficiem ($.86.) per- tundat: quod organis fenfuum careat, nec habeat opus ($. 165. 271.) : quod inteftina gerat animalculis diver- fimode contlituta ( $. 45. 46.) : quod horum fit diver- forium ( $.157.) & velut mundus ( $.250.): quod per ovula colonias emittat. (.$. 264.) : quod propaeatio fit forti fubjecta ($.260.) : pifciculis impedita ($.263.264.): quod in fundo. maris infectio graviffima ( $. 92. 239.): quod immenfam foveat ;& neceffe habeat, ovulorum multitudinem ($. 32. 249. 264. 265.): quod non com- mune habeat cum fociis generationis & propagationis tempus ( $. 223. 232. 249.) : quod tota quanta generàa- tionis operi inferviat ( $. 216. 249. 267.) : quod ad'ge- nerandum fibimet ipfi fufficiat ($. 217.) : quod unico ovulo propagationem ulteriorem ftabiliat ($.268.): quod —eonchylium fit, falem & bitumen maris folvere gnarum : Dd ($.166.) 210 HISTORIA NATURALITIS ... . ($.166.) & quehtsce fimilia funt alia; a nobis pretermiffa, RE €" velalio refpectu eonfiderata, Zz£ributa Teredinis smari- I 4€ NOcanda funt, & quidem, prout fchola diftinguit, co;z- "munia; quippe quas per 22:7 duntaxat e/feruzque ex effeutialibus ($.291.), aut per eorundem «4/72407, nunc plura, nunc pauciora, determinantur. j $. CCXCIIIT. Abutaprepia. — ZMizributa propria, qualia funt , que per ozz:a fi- mul effeztialia determinantur , in Zeredime marina , quamdiu incerti fumus , num omnia effentialia agnove- rimus, qualia, & quot fint, cum debita certitudine de- fignari vix poterunt. Prout nobis innotuerunt, ea fere funt: quod ligna fubmarina otiofa refolvendi gratia creata fit. ($. 243. 284.) : quod eadem omnia fibi vin- dicet ($. 96.): quod ex iis victum fibi paret ($. 114.): quod eadem ad vitam incolat ($. 115. ): quod ab iis- dem indiffolubilis exiftat ($. 256.): quod ipfis folis de- Ítinata ($. cz£.) : quod ex fubttantia ligni alat animal- cula ( $.154.): quod ovulis ex ligno, in ufum pifciculo- rum, mare repleat ($.248.), & que forfan alia de Te- . redine mariua predicanda funt , per omnia fimul ejus- dem eflentiala determinata ( $.291.); ob exiguam, qua pollemus, nature animantium , maxime marinorum, co- gnitionem ($. 240.) , inobfervabilia nobis, nec homini forfan, nifi confufe, agnofcenda. $. CCX CIV. Amibuis pr: . Llisce 4fffgilari quadantenus mereri videntur , quce puisafimlaa, de Teredize mariza, qua tali , abfolute enunciari pos- funt, predicata , vel refolvi quaeftiones, per omnia fi- mul effentialia determinationem nancifcentia; ut ecce: quod opere, quo in ligna agit , eadem facile fubigat ($. 151.): quod fines , ad quos-creatam agnovimus , omnes ($.251.) adimplere valida ( $..290.): quod nihil iR ca deficiens ($. 271.): quod in collifione finium per- TE*EREDINIS MARINA perfectionis regulis fac-£&um ( 6.5 65.): quod pulcher pro fine quolibet, eventuun. 46 ($.261.): quod f d machina fapientie plena, Dei ma. v iifenasc ( $ 269.):an melior a Natura condi potuifléu ce 4,9. ): àn non omnis cujuscunque figure alius foret inconveniens ( $.281.): an aliquod fit, mundum ejüs premens, malum (5.283.) : an nonrelatio ejusdem ad ligna arborea, quoad figuram utriusque, certa fit ($. 284.): an non fufficientia ad generationem cujuslibet propria optime conveniat ^ ( $.268.): meliusque concubitu ($.c77.) : an non hic fu- pervacaneus ($.220.222.) : annon & magnitudo ztasque, quoad opus, optime quadrent indeterminate (($.279.); quin & , quatenus id per ipfam machinam fieri intelligi- tur, an non limitate& amba effe debeant ($.2980.) &c. $; CCXV. ; — AMedorum, inflar , in Terediue marina. confiderári ya; poffunt: juxta invicem intrantium quaquaverfum di- - vergenta ( $. 72. 150.) : mutua obviarum evitatio ( $. 73. 89. 146. 150.): in anfractus intricatio ( $.75.): ratione direclionis a lignis dependentia ($. 149. 150.): figurz , ut machine ipfius, fic canalis , conica , per curvaturas, éx occurfu mutuo oriundas ($.73.) , di- . verfimode determinata ratio ($.60.): magnitudo eque ac confiftentia, ut totius corporis , fic fingularum par- tium, ambulatorie ( $.8. 10. 13-17. 45. 46. 62. 185.): incarcerationis frequentia ($. 77. ; : folitaria felicius incrementum (.$.95.): in lignis cylindricis oeconomiz concinnitas ($. 285. ): in alburno detentio ($. 74. 84. 153.): exligno educta inertia. ($. 1. 18. 277.) : aquis vivis erepta languor ($.118.): utriusque mors proxi- ma ($.18. 119.), & qua funt alia de ZereZize mar;- 724, modorum feu relatiorum inflar , enuncianda, que quidem non ipfa, fed quorum demum ?offibilitates per Pottbilites pes effeutiala, eademque omuia fegul, determinari viden- omnia efientiaia tur, ezzributis eapropter propr aflimilandae. MUI Dd » $.0CXCVL QUE - Poffibilitatibus propriis affim? hta. ii HISTORIA NATURAFrZIS | S CCXCr ; Plura dantur de Terez«* /?47?22, qua tali, velenun- tide s vel decidere » PoffPiliratibus is ($. 298.), quas Propr:;- vocabimus; equiparata , fcilicet: quod, cuiss-unque fuerint figure, ligna abfumere valeat ( $: 96.284.) : quod directionem in ipfis, modo hanc, modo illam, fervet ($. 147-150.) : quod difparitatis ratio fa- ciat ad commodam .cohabitationem ( $. 292.) : ad fa- pientem victus & domicilii, inter cohabitantes, diftribu-. tionem ( $. 281.): ad frugalitatem ( $. 282.) : ad evi- tandum, quantum fieri poteft, mutuas clades ( $.cz£.) an non in palis optime oeconomiam fuam Teredo mara- 22 manifeítlet ($. £2. 286.) : an non Zarava obferva- tionibus aptiffima ($. 286.) : an non ligna quaevis non rotunda inordinatius inhabitet, majore, fcilicet,fociarum confufione & clade ($.285.): an non parallelismus. cum fibris ligni nature ipfius repugnet (5$.287.): unde Val- lisneriana, aliorumque illa , noftra breviores ( $. 298.): unde ex aliis littoribus defcripta nihil de oeconomia palam faciant ($.287.): an non ex invicem extricari nefciis moriendum ($. 81.82. 89. r50.): an frequenter idem eveniat ( $$. cz££.) : an non fames mortis cauffa quodammodo naturalis ($. 280.):: an non interdum : evafioni locus ( $.77.): quod difficultatem facelfat ob- fervatori ($. 223.) : quod. experimenta omnia eludat ($.240.): quod mortua inarefcat protinus, &. mire con- trahatur ($. 50.): quod fupra fuperficiem aqua ligna non offendat ($.97.): àn e canali fuo retrogredi un- quam poffit ($. 120.) : an libere per mare vagari ( $. I15.): an generari in lignis, &inde ad'extrema eorun- dem prodire ($.2/30.): an ovula, per anni decurfum fa- bricanda, omnia ovario una capere ($.249.): an noneo mechanismus. totius machinz tolleretur ($.6c2£.): an,. fuppofito concubitu, ex putri gigni (-$. 222.) ;. aut fe- xus unus alterum praecurrere ($.221:.) queat: an omni state eque grandes abfumere ligni particulas ($:142.): adi TEREDINIS MARIN JE. 213 4n organa ad paítum majora fortioraque conveniiffent C$. 249.): an jejunia celebret periodica ( $.177.229.): an non ; licet epuletur , in incremento fubinde ferias patiatur (S. 179.) : quod neutiquam fibi foli vivat ($. 158.) : quod. vario reífpectu fit animal efculentum ( $. 265.): quod damnum det hominibus ( $. 266.) : quod inde nocua appelletur ($.c27.) : an non in mari noftro infe&tio fit facillima (/ $.237.): an, in alias matrices de- lata, in diverfum animal degeneret ($.249.) &c.- $. CC XC VII. Verum & alià datur 7o/f/Ailitatum. fpecies , fcilicet , Potibitiratesper: 420 duntaxat z//erove effentialium , aut eorundem zZ;- HDI EE quot ,determinatarum,cum attributis communibus e&qui- minata. Dear librantium , quas idcirco cozuzzuz nomine infignire Communes liceat. Harum & in Teredzze marina exempla funto: quod , diftenfione oris ,, omnimoda non conveniente, minore poffit epulari (.$. 146. 150.): quod refinam fel- vat, & foras e canali fuo propellat ($. 152.): quod & in occurfu offa ligni vincat ($. c£. €9 104.) : quod in uno ligno profundius , quam in altero faciei fue notet imprefliones ($. 189.): quod probofcis otiofa fragmen- tis veftiatur teílaceis ($. 78. 192.) : quod caudam fub- inde annulatam geítet ( $. 190.) : quod glabram inter- dum teftam fine annulis habeat ($. 189. ): quod parie- tibus canalis tenuiffimis fubinde claudatur (.$.76.77.),. modo magis mmodo minus, admorfis ($.79.90.): quod, . nunc poftjacentia in. canali habeat hamitpharia tefta- cea, nunc antejacentia ($.77.): modo plura, modo: pauciora ($. 96.): quod, nunc pluribus; nunc paucioa- ribus pofteritatibus ligna inficiat ($. 223.) &c. $. CC X CVIIE- Addo & his: guzffiones , ex fuperioribus nonnullas; per modum pariter polfioilstatum: communium. intelligen- Pofübilitatibus das, ut.ecce: an continuationcs canalium , cylindricae fommumbus as d 35 . a. (4T. Poffibilitates a poffibilitatibus iterum aliis pere dentes, Queftiones iis- tes. ií HISTORIA NATURALIS vife ($.60.), exacte tales effe poffint ($. 174.) : an. diffraéto tubulo operari Zeredo marzsa poflit ( $. 62. 63.): an afperitatibusannularibus affici corpus ($.190.): an in uno ligno, unave directione annulos facere pos- fit ; in aliis omittere ($. 189.) : an quid poffint ad di- rectionem facere crufte, in lignis abietinis obvia ( $. Cif.): an ad modum terebrae T'eredo marzma agere pos- fit.($. 123.125; 127:)* an.ad modum ferre: (8525. lime (S. ezt.) : vel radule ($. 189.) : an recens nate peculiare ad. vincenda ligna artificium ($. 125.) : an Ícobes ex opere ejus vifibiles parari queant ( $.68. 144.) OU. , | $. CCXCIX. Denique & poffbilstates habentur , effeutzalibus neu- tiquam determinate ; fed a ode relatioueve iterum alis, horumque go//bihtate pendentes , neque aliter. ipie, nifizzedorum initar, fufpiciende. Et harum de Teredine marina invenies exempla : velut , quatenus ligni, femitam ipfius determinantis ($. 149. 150.) , conftitutiones variantes modorum inftar, hoc refpectu, confiderare licet; quod cum fibris ligni nunc operetur, nunc contra easdem ( $. 85. 148-150.) : quod a dire- &ione recta, nunc hac, nunc illac, abítrahatur ( $. 149.): quod nunclonginquiorem, nunc breviorem habeat vicini ienfum ( $. 149.): quod facillime alia ; alia egerrime, vel piane non, extrahi ex lignis poflit ($. $8. 103.): quod, pro differentia lignorum , & directio variet ( $. 102.): quin & , quatenus difpofitio maris diverfa inftar modi habetur, quod pro altitudine littorum, nunc majorem, nunc minorem, pali partem inficiant ($. rox.) : quod infectio ordinem plerumque ab infra fervet , fubinde minus ($. 94. 239.) &c. ; $. CCC. uH aad Neque minus hisce refpondere intelliguntur ex fupe- dem relponden- rioribus 272//;07es aliquot, velut : an & fupra fundum maris infectioni, preter fyftematicam illam (8.224. )» pij TEREDINISMMARINJ: ei prime locus fit ($. 238.) : an a diverfa virtute unda- rum alkalina longior breviorve Teredo marzza fieri pos- fit ($. 288.) : an machinatio hujus in lignis audiri pos- fit ( $. 145.) : quin &, quatenus, extra lignum verfari illud, tanquam modum ipfius concipere licet: an, ligno educta , appofitum aliud adedere queat (.$.276.): an,in aquis , dolio interceptis, natans, per iftud penetrare ($. cit.): an, expedito ligno uno, ad alterum transnatare ($.277.):an familia una propagationi in mari incumbere -($.e2£.(9 196.) : eoque felicior altera haberi ($.277.): an,ex ovulis erumpens, in lignis circumferpere ($.cz7.) an, in àquas dulces delata, ab iisdem decidere ($.czz.): aut, quatenus & àqua viva privatio modi inftar eft; an contubernio ipfius in mufzo per longum tempus frui detur ($. 118.) &c. ; £5 6G GI. Noli mirari, quod, qui ligni comeflionem ( $. 245.) animalculorumque ($. 250.) non minus, quam piíci- culorum ( $.246.) nutritionem T*redzazs marine fiues fupra nuncupavimus, hic easdem ipfas /zrbuza ipfius Attributorum fropria appellare non dubitemus: five enim in ente, PPS eum ob certum finem creato, vi fapientie Creatoris, media , nientia. ipfi largita, ad finem illum confpirare omnia, five par- tibus omnibus , effentiam entis conftituentibus , ipfius determinari attributum proprium dixeris, eodem res . redit. Nam neque relationis , qua confiderantur , di- verfitate, creaturarum fines ab attributis ipfarum pro- pris differunt; & abílracte confiderata, una eademque SUN notione comprehenduntur. Unde nova fluit zezbodaus ; osos RT licet Zgaoratzs, vel non ad amuffim perfpectis, ornni- propria, ignoratis bus creaturarum effentialibus (quod, eheu! quam fe, C ientialibus femper in Phyficis accidit ) modo agnitis earundem Jinibus , attributa ipfarum propria , pro illis fubftituen- do haec, dezerminaudi. $. CCCII. Simili prorfus ratione, ut effeu£ze ffuz5 , ita Ene ibus 216 HISTORIA NATURALIS Effestislium cum 7727.5 fingulatim refpondere evincuntur edis ; fed ta- medisconv- d. quis P'conceptu primo ab invicem abfolute zz4e- Dequibus mediis pezdentia, non nifi combzmatzone fua, in ipfa hujus pos- hic emo f^. 157/75 2te fundata, ut effentzam determinant , fic fue E/enialiacom- adimplent. 'l'alia funt in entibus compofitis pzrzes, &. pofiorumque? qug in animantibus ergaze vocantur , effentizs ipforum Animantium - : : : . qua? confitueutia fimul, & ad fines eorundem cozfpirantia, qualia & Zeredzis marine , quantum quidem de iis- dem obfervationes prodiderunt , coníignata exhibui- mus. ^p : j t $. CCCTIL. Feepeüch"s Pari quoque modo az£ributzs communibus affimilan- munibus afümi- tur f/zes partum teu effeutzalaum particulares, prima- it rio ili f/abordzuat:: velut enim illa per effentiale unum alterumve determinantur ; fic he per medium unum alterumve, vel aliquot fimul, nunc plura, nunc pauciora, ad effectum perducuntur ; quod ipfum in omnibus iis, qua ($.292-294.) ex attributis enumeravimus , luce meridiana clarius patefcet , ficubi cuiquam & reliqua pari, ac nos ( $. 269-275. 279.) pra&ivimus , modo, finibus fingulis particularibus fua fubordinare media li- buerit. i2 M ) : $. CCCIV. ers - Non equidem ignoro, multis , imo vel maxime plu- Theoremata hzc rimis; £Peorezzata ittheec non pofle non Jozge nimis que- abüaca vider. f... & ofi ratia quodammodo videri ;' prefertim iis, qui Logices in ratiocinando ufum, vel non capiunt fatis, vel frivole deteftantur : quin nec ipfe zzufitatam in his Methodus Phito- Z^ 4£Zazdz smetbodum dithiteor, folis hucusque Matbema- fophicainufitata. £2£25 Obfervatam, in difciplinis aliis vix 2922/r£asz adhuc- - dum, ne dicam ,.a plurimis vel zzpoffibslesm wel 22con- venientem pronuntiatam, unanimiter ab omnibus zeg/e- ca. Neque tamen ifta omnia deterrere me valuerunt, quin doctrinam adeo utilem in concreto applicare ten- tarem , idque ipfum exemplo adeo difficili atque intri- cato, quale. Teredzgis marine hocce elt , exequi cona- TELS TEREDINISMARINAJE 2zg7 ret ; in quo, fi tantum non omnimode fucceffus operam in eU dif. deflituit, quantum non erit in exemplis aliis, vel $?5y- onse Plc ficis vel Moralibus , expectandum ; ficubi eodem modo, !n aliis multo in pertra&tandis entibus , defudaremus? maxime, poft- cliens quam Illuftris //o/ffus tantam, qua jam effulget Dz27e- wolfüus laudas &icorum doctrina , lucem accendit, atque, in applica- "* tione regularum ejusdem dilucida, in 257/ofópbzz parti- bus omnibus viam prseivit : quo ipfo efficietur, ut non femper exemplis matbematicis metbodi illuffratio ci-Pxsmplorum. cumícribatur , quorum , utut optima ad illuftrationem rumincommodz ipfam firma ftet convenientia, iftud tamen fimul zzcozz- 2:0du:: notatur, quod, aut mathefeos imperiti , quales plurimi funt ; neque exempla, neque, ob id, quam illu- itrare deberent, doctrinam, intelligant , aut zzetbodue zIuflratione, Temper mathematica, adfectam ,non nifi ad matbefín folam , neutiquam ad 4/tzp/izas alias qua- drare concludànt, eapropter vz£bematzcam vocent ,ad alia eandem applicare conantes non intelligant ; quin imo his graves fint , difficiles, ut ajunt , nugas haben- tibus , Mazbef/z, ut rem minime càpientes nugantur, ad Theologiam , "fus, Medicinamve applicantibus , ad triangula , ut clamant, quadrata, vel lineas curvas re- mittendis. Liceat mihi hic meum facere pulcherrimum P^c-Yersr 4e. Summi aglorum fPbilofopbi monitum : 9Defteudant "^ PR tandem bomines ex prealta turri , ex qua Naturam a longe tantum defpiciunt, (9 circa geueralia nimium oc- cupati funt. $2 attentius CO diligentius particularia afpicieut , magis vera €9 utilis erzt non comprebenfi. $. CCC V. Unicum addam, neceffe eft : in enumeratione , fcili- Monitum Au- cet, effentialium eque ac at£ributorum, eu, quod idem Rn eft, fruzum mediorumque , hucusque tentata,non potero Cur precipue ad non praecipuam videri, ac folam fere, f/z7s, qui 1 cce u ped JHonzs Iignorum eit, auediorumque, ad eundem facien-i? — — tium, rationem habuiffe ; cezeros , cum mediis fuis, /f- G'mebs quim e "es . An adzquata - n8 HISTORIA NATURALIS »es neglexiffe, faltim obiter & levi manu pertractaffe, qui tamen ad zaz«ram. Teredimis marine non ininus, quam ?rzor 2//e, facientes , cum 7zedzis , ipfis fübordi- natis, ut evolvantur, mereri videbuntur. | [ta fane eft, & totum concedo árgumentum.: At quam parurn adze- quata effentialium omnium;huc facientium, dátur cogni- tio;quas nihilominus tamen, ut in omnibus animantium fpeciebus , harumque finibus , fic & hic. fpeciatim in Terediue tnariua, animalculorumque, tum in corpore, quum pifciculorum deinceps, extra ipfum ;'nutritione; peculiari modo, ut effentias, fic at£ributa propria de-. terminare, vi pPrzucip smdividuatzonir, novimus ?. Et qui poterimus omnes Creaturarum , ad Univerfum rcla- tarum, fines emetiri , hisve fapienter fubordinata me- dia fingula enumerare ;. qui nobis gratulamur ,, dum- modo quasdam ex utrisque, quas maxime fub afpectum veniunt, cognofcere liceat? Neque vel adeo adzquata omniumcogniiofingulorum cognitione opus eft: fufficit, ad determi- Sieceffaria? nandam effentzam, finem ex priucipalioribus prox imum & , quibus obtinetur idem; zzedia , diftin&te agnoviffe i quum & ex his ipfis omnibus, fineque proximo, medii inftar habito , determinationes fuas magna ex parte ze- s"ofzeres ili mutuentur. Quamobrem , quum Zerezi- uis marisz ut fnis proximus fic attributum proprium fit comeilio lignorum fubmarinorum ; fine qua remo- Fvolutio finis proximi cur íuffi- €ere debeat? &n enunciatio- tiores illi, quicunque tandem fuerint, obtineri, expli- carive nequeant ; ad detérminandam intelligendamque illius eflentiam , media, quibus comeftio ipfa procedit, enumeraffe nobis , pro imperfectione cognitionis , qua in Phyficis laboramus ; quodammodo futfecerit. Quodfi & porro in enumeratione vel attributorum propriorum, communiumve , vel modorum poflibilitatumve , ipfis- que omnibus aflimilandorum , debita in fingulis accura- tio neutiquam prailita videri cuiquam poflit ; cogitet, num hicomn'am Vatiantem, quo confiderari Creature pollunt refpectum, determinatio fxa? determinationem in multis unicam , eandemque fixam [ VIX TEREDINISMARINZE Tt vix pati: &, prout coghitione, vel per experientiam a Cur mieu? poíteriori, vel per ratiocinationem , inde deductam, a priori, praedicata entium affequimur ; ita & , ratione enunciationis, in plurimis diverfitatem refpectus locum habere, non difficile colligitur, quo, fcilicet, nonnul- la, five tanquam. per effentialia determinata , five. tan- quam cum attributis non aliter convenientia, five velut abftracte ex ipfis creature actionibus fluentia, five velut relatione ejusdem ad alia determinata modificatave po- nere, non eft prohibitum ,. quin imo in non paucis haud aliter licitum. Neque. profecto.,, dum in quibusdam 4n in his regutis horum Logzces regulis ad amuflim non fatisfit, in ean- cm fatistieri dem nos peccati quis , rerum intelligens , infimulabit. Nam non ideo fummam determinationum in omnibus ,. ci qe accurationem inculcare ipfam quis dixerit, ut & ean-beu? - i dem fimul in omni fcientiarum genere abfolutam, Que tamen expleri uulla ratione poteffur, Lucret; equali rigore expofcat : moduli inftar eft, quem, que - poffunt adimplere , fcientiz , adimpleant , neceffe eft; que vero eodem, ob cognitionis tenuitatem, pertingere nequeunt , fatisfaciunt , dummodo , explere eundem neície, ad ipíum, quantum fieri poteft, accommodate formataeque condantur. i : Omnia euim nondum "ratiin Phonosi, E Jove mortales didicimus; verum adbuc multa Oceculta funt: quorum aliqua , cum libuerit etiam in poflerum dabit SOT Jupiter. &c. 2ze HISTORIA NATURALIS C APU'T:VIT. :—De Nomine Cla [fico , (9 *Definitioue Tere- dimis Mariue.: i 5QCOCVpuio di xl ur jam, qua ad accuratiorem Teredzgis mariu cognitionem facere poflint , pro virili examinatis, Wominirérum mon incongruum puto, & de zozzze ejusdem quedam iude addere. Nomina certe rerum, fi quid aliud, 274772- ri4iunt, & pro cujusque lubitu fumenda. Interim ta- men & hoc cértum manet , iffa , que rei, quantum fieri poteft , zezzram fimul explicant ;, queque, inter plura alia , id ipfum optime faciunt , praeferenda effe lis, que idem , aut plane non, aut minus diftincte, pre- ftant. Accedit & alius , circa nomina rerum , non ul- timo loco habendus, refpectus, quo, nimirum, in de- Mon absque ^e- nominandis rebus , 0/7045 , Ícu , quod idem ett, . ceflitate immu- m : : E Um : tanda. terminis, receptis, quantum id fieri potell, zoz zzzmzu- fatis, utendum effe, monemur ; ne , fcilicet , citra neceffitatem, confufio in difciplinas inferatur: ut potius in verbis feuus faciles y $0do im ve ipfa comvenzamus.- x SECO WDEE M Limainfíhan- ^— 2924 zufeflantium varie apud Serzptores iota funt tium pcc! fpecies. De iis, quae Zzgzz vzva & Jffirpes crefcentes "lg5Yr"* QCrodunt, inter quas precipua Dex , & que Ezxy/z vocantur, hic altum nobis erit filentium. Multa de iis apud Theopbhraflum ,' Ariflotelem , "Plinium, yecentio- resque diftincta leguntur , & de generatione ipforum in lignis nugata. At vix vegezz2:/e eft, quod non ver- nem alat, ibi quodammodo proprzum, ab alüs /peezfice difliucium ; & qui-ifthunc ingredi voluerit campum, exitum non inveniet. Inter ea, que vzzteriam potifli- Inmateria ce, mum Zzgz;, licet nec afpernentur vzvaz, cz fasn fibivindi- - "Thtipes. cant, notiflima 7 brzpum familia, /22215 maxime dosmeféiczs Mim 8y- infefta ; afe, qua eadem erodit ,gzapbica, apud Grecos, A ante Quz praferen- a? ke TEREDINIS MARIN X 221 ante inventum annuli fignatorii ufum, celebratiffima & maximi ufus: ut qui, & inter eosdem Lzacozes prefertim, Hercule , ut refert Pbloffepbanus apud Hefycbzum , inventore, vice /zgz//oruzz habuerunt Zzgza ab illis ero/2; cujus elegans apud 24zzffopbauem (2) legitur exemplumi, ubi inter fe querugz£tur mulieres , mon jam, ficut amtea faciebant , fé poffe maritos fuos füppilare , atque farz- uam, oleum, vinttin, & qua voluerint, alia, zcezpere, miferiarum fuarum zzveztorez hisce accufantes Eurz-: idem : ; Nunc vero ifle ipfos verna Euripides "Docuit minuta, 9 quafi a timeis corrofa babere JKgzlla &c. d quocum convenit, apud Lycoepbromem (b) ilud, pul- cherrimo Za6bico ità a Summo Sea/igero redditum : Intatía vermiculata claxeudix domos Servabit alias. 2 Quorfum & Lucianus alludit in Lexzpbaze: Olvas fe J&as fervare , dicens, fub freillàs a "Thbripe maxime ero- fis. Scilicet ita de tis Mouffettus (c) :. Vermiculart quippe proce[fu varias cbaratcierum berbarum anima- Lumque formas exfculpunt , € drvinam illam Pbidie , (CPraxitelis , Myrmecidis , Bupali , S&ophronifei ,. Mn- termi,Glypbicam fere füperant. Plura de T/rzpe, ejus- que maxime fignificatione , leguntur apud e/y- cbium , Suidam, Euflathium , EtymologicographDum , Syseftum , Theophraftum ,. (Plutarchum ,. "Plinium aliosque. Alia Ligniperdum diftingui folet fpecies, fub Termitum nomine comprehenfa, quam ex ipfa me-..,... dulla (ut vult $ervizs) in lignis calidioribus genitam, snedullam folam abfumere , duriora ligni neutiquam at- tingere, ferunt; eoque Zgzz* v72s adícribunt alii, alii Beim" mate- (a) in Cereal. Celebrantibus. (£) In Caffandra v. $68. (&) Theatr Infect. L. JL. cap. 19. pag. 249: Z1 HISTORIA NATUR ALIS materin ce[s appropriant ,;ut ecce apud PJauftum in Moflellaria (d): ubiZgueos edium pofles ambos ab iu- Jémo Varmes fecat. Ali cum 7bripe eundem faciunt. uod Zarmitesm procreet abzes ab eoque vitietur y au- B Ctor. eit Vitruvius. ; Interdum ed aliarum. fateria- adícripti. rum /ermes Termitum nomine veniunt , ut apud 7e- flum: ubi caruem exedens, & apud J//dorsm :. ubi lardi vermis Tartes dicuntur. Figura fimiles funt Cos- Coffi /is, fed multo minores. Z7, fequiore etate Cz//, unde Hifbamorum Gufauo, derivatione, juxta 4zz/fote/em,velut hgui Curculines, materiam plerumque cz/zz2 fibi vin- dicantes, & «44 edzficandum deflinatam , inde ab aug/zs 7 unbersvormes dicti, mole, ratione ad Zzgzzperdes re- liquos, axi ,. IPAiuzo pregrandes dicti, pedibus fex, eque ac illi; prope collum muniti, lentigradi, ob id vez- £riofi & defídes Feflo vocati , amuulatz ceteroquin , & Inde cognomen corpore rugofi ; unde coggomem natum Geztz Corgehie . Gentis Cofluiz. &, T e, oru; ex eadem Gemze, fertur... Natura ra- goff corporis bomzues, a fnmiutudime vermium , ligo editorum ,auctore Feffo, Cofff appellautur. Solent & alias SNAM Captatoresíeu Heredipetze Coff vocari, ab Horatzo quon- dam, Martiali , f wvenali , atque Petronio perítricti. . Enormis eft, quem elegantiffima dignatus eft defcri- Cofus Slas, Ptione Illuftris $7eaze (a), Coffus vel Hexapus, Infe- Gum, maximum albicans, edule. ldem fere Viro Sum- mo videtur cum Gezere quarto Teredimum. Aldrovands, modo fpecie major. In delitiis effe /747s, porro addit, & ob id valde quefitos. In Zozzo pariter & in P5ry- £i4 exquifitiffimum olim cibum fuifle Coffos, fzrzua fa- kt aliis, ginatos, & altiles fattos, P Limius & Hieronymus auctores funt. Plura de his apud ZEZzz«mz legi poterunt. In » delitiis porro funt 2?c;, qui, roftro ad opus iitud ad- - Et Per aptifuimo , veftigia Cofforw in arboribus terebrando fe- Indis in delitiis. (2) A&. II. Sc. penult. ; (P) Hut, Nat. Jam, Vol. II, paz. 193. N. vir. & Tab. 233. fig. 6. 7 $i. .TEREDINIS MARINE. 223, fequuntur , & quantumvis profundiffime reconditos ipfos, tefte eodem Ill. $72zze ,. in lucem protraétos, fui. juris faciunt. Proxime ad erucas accedit Zzg9Per42 pyrysanion Bes aquatica , quam Pbryganzum Bellonzz vocamus, Xy/o-lonu. . ghtorum íeu Xyletbrophbum & Chryfalidem,ut vult $zpon- £mus, P bilofopho dictam: ad inefcandos pifces frequen- tis ufus. becam fibi zezdo edificat , & inde in C5zy- - Jfaidem yautatur. In pauzrzdis Hgauis, fluviis , vel ap- pofitis , vel immerfis , reperitur. Plura de ipfa apud Bellouium , Aldrovandum., Gefuerun ,aliosque reperies. Denique & $carz£z;, feu Cautbari ligna rodunt, fed, Scrsbei , fea ut videtur, tantum folummodo, quantum opus eít, ut ex | iisdem erumpant, carceresque , quibus poft zrazsfr- matiogem concluduntur , perrumpant. 72/ez cum Fer- ze,ex quo per metamorpbofiz prodit, exhibet induflrio- fiffimus Goeedart«s (2), qui adeundus. Plura de iisdem, Apud Goedar: ex putrido ligno , ut garriunt , fponte natis, reperies: apud Zizcüferes Veteres &que ac Receutzores. | Ita vero intelligi poterit illud Z^rop5erte , fiquidem juxta verfio- Ele. 1T. rt. 12; nem Grzczm legendum fit: Z;2p25 e parzete clamat, €9 ftarabaus e liguo refpondet e1,: Ve edificanti civita- Lem ex cedibus, condenti urbem ex imiquitate. Con- ferri ad hunc locum omnino meretur erudititfimus Bo- chartus (b), ubi per $carabeum, e liguo clamantem, Chriflum ex cruce loquentem alis, aliis per Zapzdem , e pariete clamantem,eundem,& per ftCarabaumylatronems qui ipfum blafpbemavit, stulta non minus quam indigna, |... comparatione intelligi, legitur. Zezt5reZo, quam T'ere- Tenthrede. dieu vextit Theodorus, uon abfnnziss erabronibar dicitur JVottouo (c), fed varza &9 latitudiue frmidlus apióus. Herinolaus Antbredouas pottus wocarz cenfet; neutiquam Teutbredonas , quemadmodum corruptum legstur. apud hri- (2) Metamorph. Nat. T, 1I. Exper. sr. (P) Hieroz. Lib. IV. c. 14. t) De differ, Animal, L. IX, pag. 184, NN 34 | HISTORIA NATURALIS "riflfotelem. Addit JPottomus , an idem cum "Tenthre- done Antbredom fit , non conflare. Ut nomen, ita forfan ortum Xy/opbagis animal, qualecunque tandem fuerit , debebit. Zemstbredzmis ceteroquin nomen Zerediu ob voracitatem tribui, ftatuunt alii. Sed jam & nos ad Terediuem properamus. $. CCCVIIT. : Lignperde no: ^ Z//boc, Ícilicet, nomine Zzzggzperdam noftram defig- &renome. — parelibuit; neque id nova adeo, quam rezovatz po- Annowum? tius Peterum, retentaque & determinata denominatio- ne. lta, nimirum, Fermzum in lignis uafcentzum fpe- Teredo Theo- cezz unam Teredinem vocat Tbeophraffus (4), cujus uc ecce defcriptionem ipfam : Que mari, ait, putrefcere apte funt (arbores) , erodz (9 Terediue folemt : que autem terra , vermiculis tiueisque. Teredo enzm mom aifi im marieuafci potefl. Efl autem zpfa Teredo cor- Anzotu? — J0*€ parva, capite maguo &9 dentibus. Xylophagum | noftrum hic a Theopbraflo non zudigitar: folum, fed & ab aliis , qui Zerreffres funt , fedulo Zz/£zugai , nihil apertius. Namque, ut de cozffaute saris domicilio nihil dicam , czp«£ , ratione corporis , zzzxum non habent Zzgzzperdes alii, nec nifi coore, aut duritie,quale Coffis eft, a corpore reliquo diftinctum. — Obftabunt deutes ; alt horum zzagaztudzuem folam Tbeophraffus urget: coruuüla forte concbarum , vel ipfa harum acz- 37414 refpiciens. Nam nec JLzgszperdis , quod fciam, TeredoPlini es- aliis dentes funt , noftris, ordine vel forma , fimiles. dem com illa. Tbeophrafium fequutus fimul & commentatus Zzzus (2), zufeflautzum I1gna quatuor confüituens gezera, de quorum 277770 fequentia habet : Teredzmes , capite ad portionem graviffgo, rodunt dentibus. He tantum in mari feutiumtur , uec aliam putant Teredinem proprie dici &c. Etecce nominis,Liguiperde noflre dati, ratzo- uem & vindicias. Nunc examinanda cogzomzmes. $. CCCIX. (à) Hifi. Plant. L. V. c. s. (5) Hift. Nat. L. XVI. c, 4r. - TEREDINIS MAR IN J&. izy S$46€CCEPX: Scilicet:ífi circa ullum unquam zoszez , circa noftrum Scriptorum cire fane Teredinis, fumma notatur apud: Scriptores, ut J/c- Den Teedini feres, fic. Neotericos precipue , zzcozf/autza ; quin vel ipfe PZ;uzus in denominanda Teredize , quam tam fe- dulo ab aliis loco citato (.$.308.) diftinguit, parum fibi conftans, S'ervzz Tullii pretextas uou defluxzffe, miratur, - (a) nec Teredznum iunjurzas fenftffe anuis *D.L X. Eundem, quando: ro£ur vere cefum Terediuem. fentzre , vefert, (&) de Teredzze loqui intelligunt erzca vel ebero , ut ajunt, feu, ut rectius dicerent , de Coff ; licet tamen & idem de CozcbyLo noítro valere poffit , non minus ac, ubi e/éuraum mollem C pelfimam iu ligno partem, etiam. inm robore facile putrefcentem , C9 Teredinz obuo- xiam vocat (c) ($. 153.). Omitto jam fignificationes vocis Teredimis., vel ultra ipfos Lgmiperdes extenfas,Simfatons — &, vel muribus im Teredoue Babylonig , ferrum vodere cxento. VIR validis , ab Atheneo (4) , vel Zumbrzezs equorum , ab "db fyrto (e) vel carzez ieu fphacelo im offibus, fimilibus- que ab 27; applicatas. Sat confufionis eft , quod ift- hoc refpectu inter fola Xy/epbagorum uomine L*20-. MNA Ita fane ex zfntiquioribus Hefycbio, Suida , «Dioftoridi vias pemitcue & Commevutatorióur, quin vel ipfi ?PJutarcbo (f^), Te-nomina. redimes , Vermes , Tiuem , Thbripes, Xylotrocíes &c. ligna rodeutes,iniisdemque safcentes & habitantes, pro- miícue fumuntur. Neque , quando Zeredzzes beffias uoceutes vocat Fitruvius (g), Xylopbagum uoffrug, , Veredo Vitruvit licet revera agnoviffe dicendus ; a F'ermzbimrs Tzuezsque Ef aliis Vel ipfius Plinii; (4) Hift. Nat. L. VIII. c. 48. (2) Ibid L. XVI. c. 39. (c) Ibid. eod. c. 38. (4) De Animal. XVII. c. r7. (c) In- Hippiatria, quam in Bibliotheca Antonii VI, Comitis Mediolanenfis as» fervari, Auctor eft Calepinus. 5 (f) Sympof. L. II. Qu. 3. (z) Lib. V, c, 12. 2200 HISTORIA NATURALIS Colmele; aliis fatis diftinguit, & de 77zea loquens CoZume//a (2), . .. quid Terediuem formicamque probibeat , docet. De hen e Fermibus ur ligsis tria proftant in $zcro Codice loca ; * .atin textu Zebz«o, vcl plane non, vel aliter , legenda. 4i 84.23. 9.9. Primus elt de Davzde locus in ugata : Ipfe eff quaft fenerrimus ligna vermiculus, qui ociingentos imterfecir impetu umo. Tbripem hic indigitari crediderim , qui fane femerrimus eil & exilis, atque comparationi in fimili apprime fatiesfaciens, ut non opus videatur, hic 'cum Doctiffimo. Becbarde (b) hafitalle. Secundus ex PrvnvÁ4 Graca,qui ita habet: Szeut zm J1guo vermis, fic viram perdit mulier malefica;'& tertius ,quem fupra jam, alia occafione ($.53.), citavimus, ex eadem, Iuterpretibusque Fiis]/?— Romano, Chaldeo, Syro & Jdrabe : Sicut tinea 1n vefle, ( vermis im ligno, ita triflitia viri [edit cor, potent: ambo intelligi & de Xy/epbago noftro valere. Zered;- yemes Auftor n5. 20:);7e infigniendos haud crediderim Perses, quo- Barth. Aelian Yum , ex zZAlautfore de rerum natura, & ex Bartbolomao Terdne? — /50/;co , defcriptiones exhibet Z/Zrovamdas (c). Ad Cofforum genus pertinere utrumque ,crediderim. Maxi- mam profecto cum zoffraaffinitatem habet Teredo Agri- cole (4) , *:Depes & Kopperaorm Charletono (e) dicta ; neque id ipfum refpectu //gurz folum, fed & foczetazis maxime cuz $colopendra , domzciliique 1m lignis fupra terram. locatis, palzsque,ut paulo ante monet /gr;to/z, fervati. Parum obftaret co/or ezeus: namque & idem A10firz , in lignis putrefactis verfantis, nonnunquam ob- fervatur. At eadem forfan,fi non /2ecze , faltim. genere, erit cum ere Goedartz, paulo ante memorato. 7ere- diues (a) Lib. IV. c. 24. à (A, Hieroz. L. IV. c. 27. EDAM : (6), De lnfe&. Lib. Vl. pag. 690. ADOENDN 1 y (4) Lib. de fübrerr. anim Serpit etinm Teredo; caret eniym nos rodo pennis , verum etiam pedibus: fed ea, cui color aneuss fub lignis putridis maftibur cz lazez;, ac plerunque juxta. Scolopendram invenitur. Craffitudo ipf eff inima pene anjcrima , qua utitaur s eum [cribimsus: longitudo Scolopendra , [ed teres ejt. jl: (e) De diff, Anim. pag. 59. TEREDINIS MARIN 227 dines montanas Theopbanis apud eundem 4grzcolam (a) Teredines. hic nihil ad rem facere , nemo non videt. Ad 7/ripes "Po iterum , Zermitesve relegabimus Terediues ex Scboliaffe Tereao scholia. Homeri(b),quarum zs £rabibus colloguium fupra jam ($. ftis Homer. 146.) expendimus; ut & P/zazzz illam ; cujus exemplo, r.cao pui, at, nefcio, ex qua editione , petito ( nam in oinnibus, quas ad manum habui, nil ifthoc loco (c) de Teredize legitur ), contra Penzzum difputat Eruditiffimus AMozf- - fettus (d). Locus, ab eo citatus , fic habet: Atque illud fepe ft: tempeflas venit, Teredo edes ingreditur, 9 vermis malus &c. Ita & defcripta ibidem, atque depicta a 7owfferzo (e) animalia bexapoda , Terediuum eidem nomine venien- tia, (pace jo Viri dixerim) ad Coffos referre mallem; ro variante alimenti qualitate, variantes facile , forfan d p. fpecie differentes, adf. fi mavis, ad Coffes, a quibus Bum M neutiquam genere ; folummodo magnitudinis qua ipfas fuperant , fpecie Coffos , difcrepare crediderim ; fiqui- dem credendum Zéro (f) , cui exzgaz liguz vermiculs Coffes dicuntur : namque aliis contra pregrazudes illos pierentia infai voborum Vermes Coffes appellari, /dovramdaus ( g) au- Coffum & Cos &or eft. Noftrum an Xy/ophagum refpexerit, Terediais Encomium Ícribens, Clitarchus, dubitandum venit ; ne- que minus, cui, inter tot CZztarcPos, fcriptum tribuen- dum fit. Probabile videri illud poffet, fi, quoad hoc, Clitarchbum Hifforicum, Alexandri M. in expeditionibus Teredo Cltarci Comitezi MuCctorem agnofceremus. Namque de 24/z- ?» nom: Ff 2 xandri . (a) De Nat. eorum, quz effluunt ex terta. Lib. IIT: Niff forte verum ef? , qued fcri- bit Strabo, in Cauca[fi montis nivibus , glebas quasdam cavas concrefcere , bonam aquam 35 membrana continentes : €? in isdem mivibus animalia gigmi , quarum) 1u2icis ruplis aquam , item bonam , quam complecluntur , bibi. Ea animalia, wt idem commemorat, -"Apollonides lumbricos vocat , Theophanes vaottanas Teredimes, (b) Odyff. XI. (2 Moftel. A&. I. Sc. 2: (2) "T'heatr. Inf. L. II. cap. xrx. pag. 250: (&) Loc. cit. (f) Thef. Erud. Schol. fub voce Coffs, £) De Infe&, L. VI. p. 692. a: HUISTORIASNAUPURALIS xandrz M. Comitibus notum eft, quod ligna, TereZ;- uibus refiftentia, quafiverint invenerintque. lta de iis poft 7 beophraflum (a) Plinius (b): Alexaudri M.Comites prodiderunt , in Tylo, rubri maris infula, arbores effe, ex quibus naves. fierent , quas ducentis annis durantes imventas , C8 [f gergerentur , incorrupías. Merum, quum de Auctore nihil certi noverimus , quumque fcri- ptum ipfum in defideratis fit ; nihil tutius eft , quam ut cuilibet conjeéturandi libertas falva maneat: an, ob mirabilem: oeconomiam, 7eredzzezz noftram, anve, ob artem graphicam 7/rzpem, vel denique, an ob delitias cibi, quem przftat , Coffuzz , tractationis atque ezcomzz fui. Heroem. Clitarcbaus. coniütuere voluerit ? | Zexzco- CurEtymon Te-Z^Zf Por:tm denique & Grammatzcorum de nomine Te- rns nege- — red75, iisdemque Xylophagorum reliquorum, alterca- EE tiones, diffenfus, & circa eadem confufionem non mo- ramur: namque in cogftutz0ge generumy,fpecierummque; ^qua hic occupamur, vix ac ne vix quidem contuli fue- verunt. : $. CCCX. pub Teredonaium — Quantum fpeciatim ad zaves attinet, quin Lzgzzper- Ovidii, dam uofiram ob oculos habuerit Ovidius, in verübus fupra ($..53.). citatis elegantiffimis:: 05:051 es De Ponto Lib. 1. Eflur ut occulta vitiata Teredine mavis &c. ^ - Arfophans, ut & Zdfrzffopbanes, Triremem ia loquentem inducens: qp Equitibas, Sed fi oportet,confenefcam bic corrofa ore Teredinum. dubium amplius non eft. Neque fere , nifi ex s2v;- bas, vilam fuilfe F'eterzbus. Teredinem , mirum vide- ri poterit: namque nec aliter , in terris aliis, OZfer- Valisnerii Bra-. paforzbuss vel nobis cozvzs apparet ; & inde eíl, quod qs eadem Illuttri Za£suerio Teredo navis, Brama della - : ")4ave (a) Hift. Plant. L. V. c. 6. t£) Hit, Nat, L. XVI. c. 4r. OTEREDINIS MARINJE 229g zave xocitetur.. Bo; dicitur. erro Martyri apud Peti Martyris Aldrovandum , ubi & Golubrularum nomine; ex If- da paniola : infula derivato , veniunt ::/Jertges , dicit, effe , zu guis avium uafcentes ; eaque perfaraates , uf. n- diquaque veluti fpougie foraminibus maves. fcatere vi- RR deastuür. lta fimiliter Virorum. lluitrium $4427; &S p E Dun : dis T'eredo na- "«Deflandis Teredines ex navibus nobis repraefentantur.vium.— Mouffetti T'ere- dines navium. Quadrant & huc bina, que apud Zozffettum (a) legun- tur, de zavibus,. Xylopbago , indubitato 20/fo, exefis , exempla. Harum. (Zeredigum),ait, alas tam Jongas 2n navibus Venetorum , que dium Alexandrie portubus confiiteraut , repertos HRCHRIHIMAS y UE cubitum longitu- dine , polhcem craffitudine equarent. uales etia znclytus ile Francifcus 'Drakus, alter quafi Maris Nep- Iusus, in nave fua orbivaga (carze jam. pene fpongzo- fa) domum reduxit.:. Noflra ane fpecies , ligna qua- cunque marina infeftans , "avibus folis adícribi haud- quaquam potuit. $. € C C XL Nunc jam , vindicato Teredzgis momine , & domici-Locus Teredi Lum, ipfi, eu locum , aflignemus, neceffe eft, quem fervet, cozffautems nec vagare eandem in pofterum per terras, domos, fluviosve permittamus: 277247 » 1ci- licet, cognominemus; eoque ipfo omnem, eum auzua- libus terveftribus, dome[licis, flwoiatilibusve ipfam con- fundendi, ccafionem pracludamus. Ita fiet, ut, fi qui forían in pofterum -Xy/opbagis. etiam aliis 7: eredinis nomen attribuere perfeverent; a confufione tamen, de novo introducenda, prohibeantur. 4$. GC CX TT. Ur Cur noftra non eque Teredo navium vocare Marina cur co- gnominetur ? * Sic itaque, Izfecforum terreffrium Claff, cui hucus- Indorum ter- que male commixta Lzggiperda uoffra permanfit , vaZe- E 3 dicens, («) Theatr, Infect. L. IL. €. xix. p. 250, reftrium Claffe ze. HISTORIA NATURALIS dicens , nunc jam ad vaftum 2277» elementum 'Teredo Bons ens marina transfuga abfcedet , ifthic, cui adfcribatur, C/zs- s fet ,, & quibuscum numeretur , /ocias f/Peciffcas quzefi- tura. Quatenus tamen Zgagzperdarum maturam habet, pM &,fiqua alia, pervicaciffime adimplet; ezrzz4dem Genzerz pertinens, vel maxime manebit ad/tzzpta, & , ad Claffem revoca- £a,locum occupabit, inter reliquas,facile primum. Quin & in ipfo novo domicilio , refpectu operis fui, pro amplianda Ligniperdarum familia, focias quaret, us- que dum inveniat, fola manfura Teredznwm marinartm Jpecies. $. CCCXT1II. Unde cognomen - De/gicaz denique cognominare Lzggzperdam noflram Belgicae ? debui , & ifthanc mihi /Peczezm conitituendi neceffita- tem feci, ob notabiles ejusdem , in quibusdam , a 7v- redinibus navium ,inlittoribus aliis obfervatis , Z7/e- rentias; quibus, quodfi forfan , ob sz45ca», hac , vel illa parte, five zzeasset ipfzs, five Obfervatorum Celeber- rimorum Ze/erzptiones ,reales non fint, evanefcentibus, que nunc Zzver/z videntur, poterunt olim zzzus ejzs- demque fpeciez Terediues marine omues agnofci. . Inte- rim , quamdiu id non liquet , differentiarum apparen- tium, enatarumque ex iis fpecierum, rationes habende videntur. : SGSSCCOXTV: dus d quod anima Reftat adhuc , ut, ad quod Gemus zucolarum maris lium marinorum T'ez'edo 7247224 pertineat, paucis disquiramus. "eres genus perinc?'* Senerali & compendiofiffima enunciatione vocari fue- verunt, quaecunque certo nondum nomine infignita funt azzmal:a, oblonga, teuuiaque, terrefiria eque ac aquatica, unde eft, quod & Fermzs marinus feu FA er- mis ligni vulgo Xylopbagus noffer audiat. Nimius fo- rem, nec daretur exitus , quodfi , num ers deno- Vermis denomi- IDinatio Zeredzz; noilre conveniat , ex mente 2DoéZo- saüo Yasa. — 7/77 irem explicatum: neque enim vcl inter 77/0», quid Verinis dici debeat , quid minus ; fatis conftat. |Scili- cet: An ad Vermes marinos ? TEREDINIS MARIN X. 231 cet: quodfi ad zeptzlia & apoda Vermis umen rettrin- gas; contraloquetur immenía pedators: turba, ad ' Meries conftanter relata: contradicent , de quibus modo diximus ($.308.) Coff fepedes, & F'ermis qua- drupes Agricole (4). Sicubi vero , prout communi- ter fit, Graminaticam adoptans decifionem, a vertezdo vel verrendo V'ermis etymon derives, eosque cum 7?7;- 4io (b) tantum Permes voces, qui fibrzs tortuofir allongeutur & abbrevientur , atque quaguaverfum tor- queaniur , multis iterum injuria fiet zzf/e£z;5 , aliter, dum ferpunt, motis, J/ermiu: tamen claffe non facile excludendis; ut ecce: Geometram Ziriflotelis, in cem- paffum geometricum , 9 vermes cafez , vulgares fatis, in femicireuium , dum moventur , convolutos ; quali- ter & A/tarides concurvantur, quas ob id. in £raczatz (c), quem de iisdem confcripfit peculiarem , inter 7ez- 7:£5 numerandas negat Dociff. CogtoZius. Licet enim de Vermibus Mihec £errefirzbus nominatim controver- fia vigeat, ex iisdem tamen principiis & zz sar deci- fio quzrenda foret ; ubi fane non pauca dantur 242724- Er in mati Ver- lia, titulo, vel uno, velalio, Versum nomeu merita, "9 6a ab zfa&eribus pafhum enumerata. Aft enimvero , Zz- fc&torum terre[vium coetu femel erepta Teredo garina, - & naturam una F/ermis exuit; atque , quum prater C Vermis no- partem mollem ,& teflaceas monftret, talesque, qua ad po, Con M jracipuas vite ipüus funciiones faciant; nemo, credo, erit Zoograpborum , qui miht non fubfcripferit , .X/o- i phagum. nofirum. Generi Teflaceorum marinorum. addi- Ad genus Tetia- centi. Scilicet : in terminis manebimus, a P/ofop po "orem peruues prefcriptis , & , ficubi fluidum quodcunque non ru- brum, azzmautia qualibet, vel ipfa vegetaózZ4 , vivi- j ficans, . (z) De Animal. Subterr. (F)- Hift. Nat. L. XIX. e, 18, (c) Degli Aícaridi, Roma 1701. Anad Exfanguia. AnadZoophyta? Zoophyti notio. D'verfus vitalita- tis gradusquomo- do de animanti- bus enuntiandus? An genera con- ftituat diverfa? 'Teredo marina àn infectum ? Infecti no'io Grammatica. Ejusdem notio univerlalior; 122 HISTORXA:NÀATURATIS fieans , f/anguiuem vocare non liceat ; inter Exfazguia & Teredo marina numerabitur , a q44r:0 folummodo eorundem gezere ad zertium retrogrediens. Erünt for- fan alii, qui, zzzmobzlitatis ipfius, atque zzertzz,potiffi- mam rationem habentes, ad Zeopbyta eandem relegan- dam malint: quin & hoc concedendum; modo non fi- mul eo ex C/affe Coucbylzorum eripiant ipfam. Namaue & Concbylum manere, & Zoopbytis adnumerari polle; autumo. Quum enim 2447z4//4 non alia ex ratione Zoopbyta cognominentur, nifi, quod parum, aut nihil vitalitatis ollendant ,med;egue inter 2uzmalia & plan- tas stature videantur; a folo vztaZitatzs gradu omnem traxiffe originem gezerzs Plautanzmalium inventionem, apertum eft. Quanto vero certius, & cuilibet, ad rem attento, evidentius eft, vztaZtatis im animantibus £radum inter ea referendum efle, qua per fzez vel. effeutialia cujuflibet determinantur ; tanto fimul aper- tius liquet, gzzdzs iftos, pro //zzbus fingulorum varian- tes , iisdemque optime convenientes , tanquam 27772- buta animalium confideranda effe potius, quam quod, abfiratie ab his concepta , Gezerz eorundem Zzverfz conftituere poflint. Quidni &, ita philofophantes, gra- dum cognitionis & in hominibus diftinguimus , ficque quorundam , animantibus brutis ratione non multum fuperiorum , ad imitationem Gezerzr Plantauimaltum , Jüimile & inter nos Bratbomzuum conftituimus? At, quorfum dilabimur ! Disquirendum reftat , an ad 7zfe- é&oruim Claffezm referendum CogchyIzum nofirum ? Ex in bac fane major adhuc, quam in Fergzum 21/2, confufio regnat. Ab zzeifüris vocari /2fecfa , unanimis omnium vox eft; aft, quot non funt fine zzezfarzs animalia, In- fé&orum nomine communiter venientia ? 'Ogzverfa- lior eft idea , qua animalia qualibet z0/effa , a quibus nullus ad nos «/Zs, damus contra fepe maximum, faltim Zzcozzmoda , vedundant , Jzfeécforam nomine iu peras TEREDINISMARIN.J 23j pellamus. Scite ipfam fequentibus expreflit Z?/zu£us: : 9» Curia - Item genus eff lenomum inter bomines meo quidem | 420 , "Ut mufce, culices, pedesque, pulicesque j cimicess Odio ,t9 malo ,€9 moleffig , bono ufüique effis ulii. Quam ipfam adeousque extenderunt ideam nonnulli, ut Infe&orem juxtà neutiquam a Deo creata, verum a Dza£o/o, Deum im if qq;- quosdam ortus, £e, producta fuiffe ftatuerint zz/et 2, auzma/z2, ut vocant; znperfetia , vera Orbis Terrarum zz4:a. Realis fane Qus igfe&orum differentia eft, que ab z/4, vel oppofito eidem a7, idea realis ? ab hominibus rerum formatur ;ez, nec variabilis faci- le, aut confufioni obnoxia; nec proinde zz/écforsm cería fere expectanda alia , nifi re/a£zoze ad rem no- Et cera? flram determinata. Eadem ufus idea Perilluftris Comes Marfilitts (2), in explorandis intimioribus zzrzs peme- ^ £ralibusindefeffus eque ac feliciffimus,pz/ces,ideffper- — j tem illam animalium mariuorum, qua wefcimur , fatis | defcriptam effe , innuit , uegZzg2 autem zufetía , quia, ft iicet , nibil ab iis utilitatis. in uos redundat. Ex boc ; fane re/Pecfu multo empor, & in mari, erit zzfecforum iA familia, quam ubi ab zzczfarzs nomen demum fortiri tur inetta? debuerint, quarum intuitu,prater /acro- & AMzerorin- -cboferos Ronudeletii, B$colopeudras , "Pulices & pauca Quse commi: alia, vix Zgfe&fa marina novimus. Quatenus ergo z22;0 t eta mas. Infettorum , ad qua Teredo mariua , propter damuurm abunde datum, referri poffet , non nifi re/atzua . eft , Quousque ad in: : s : ? : 1 fecta T eredo ma- eatenus & eandem 77// tribuere licebit ; absque, quod ii referenda? eo in zovam Claffezm tranfire , aut Coucbylorum. ida, cui adfcripta femper manebit, eripi intelligatur. Et ecce Xy/opbag: noftri uomen, pxolixe fatis quaefitum, & Xylophagi noftri per Terediuem marinam Belgicam Couchylium determi- ^^ natum; quod ipfum ad defignandum animal, idemque Gg a re- («) Hift. Phy; de la Mer. in Praefat, 224 | HISTORIA NATURALIS a reliquis maris concivibus difcernendum non poterit non fufficiens videri. — . 2 $. CCCXV. | Noww dra noc. Verum enimvero in ZZfforia Naturali verfamur , & dun Kpedu. quidem Hiflorie Counchbyliorum. generali fpecialiorem Conchbyli moffri fubneCtimus. Obediendum ergo hac in parte Zoographis , qui , Hzflorze Coucbyliorum Na- £uralis commodo , non fine magno labore ac fumptu, eorundem íplendidiffima fibi comparant Czze/ie ; ex Zoosupiou" quibus deinceps /Pecies infinitas , ex his iterum gezera turalem merita. 27f?r70r4, 4Itz0ra, fümma denique conftituunt , atque Exercitium 1g; Htud laudabiliter agentes, zzefbodum fibi, pro fuo quis- cum, que genio , querunt gezera/ezz , omnes CozcbyAEorum , fi poffibile foret , fa772/jes in certas fuas S$peczes, fuaque Pates Concy. G 47674 diftribuendi. Partes tamen CewePyZerum prin- liorum principa- cipalzores dicte, animalia ,puto , ipfa inhabitantia col- lune leCionibus iftis idonea non funt , quin pleraque inco- i gnita, nemini unquam vifa , & preterea ex perrefacfo- . .Tüm atque foffrizum exemplaribus , per horum ipfam Ani resuu: APIS exulantia; quare, Przzczpali relicto , ad zzi- aus principale , teflam, puto, in condendis CozchyZio- vum definztionibus, feu, ad que, mediantibus his, re- diguntur , gegerzbus fbeciebusque determinandis con- fugerunt. Zantillum efl, ita in rem noftram Excellen- tiffimus Brayuzus (4), quod de parte principe novimus (9 2ndagatio ejus adeo difficilis , dum plurimorum wel raro , vel nunquam ad confpetium uofirum pervenit , neque preterea unquam vel zu fplendidiffimis Teflarum colle&iionibus reperitur, ut Metbodo condende uullate- aus fuffciat. Quamdiu itaque boc defecfu laboratur , ingens vero Teflarum. binc inde im Mufeis. affervata- rum fhetletur copia (9 varietas , que ueceffario , ue inevi- Braynius allega- uU $ €) Differt, de Polythalamiis, Cap. 1. $. 7. TEREDINIS MARINA 25 inevitabilis inde oriatur confufto, fecundum Metbodum quandam difiribuenda &9 locanda efl; ratio bujus a parte minus principali Tefla videlicet,9 quidem tam znterua ejus quam exterua configuratione X9 fabrica depromenda erit. Idque eo magis , quia boc Teflarum quoque varie admodum , fed regularis firuttura , elegantia , ufus &9 pretium non diffuadere videntur. Utut igitur , fecun- dum ipfa Excell. Brzyzz; verba , quorum rationibus nixa ftat auctoritas , zzezbodus Ma defimiendi a mimus jrincipali non nifi in defectum illius, que idem a ?7zz- czpal; praftare deberet, adinventa, ac velut ad interim fubítituta fit : licet & Cozcby/i noftri pars , ita dicta, principalis, Teredo, puto, ipfa nec rara fit, nec igno- rata, quin z?/z non folum, fed & ejus eczozes , organa, fexus, propagatzo, natura & fiues prolixe fatis a nobis cu venoao & defcripta; attamen non convenit, nec, ceu infra pate- nobis fubícriben- bit, fieri poteft, ut , Hz/lorza;zm Conchylii ejusdem AN éum ett. £uralem condentes, eo , quod 4efimitzomem nomenque convenientia in ?zr£e pPriuczpalz invenire liceat, contra zaetbodum iam a zeuus principali veluti rebelles , ejus- dem nullam prorfus rationem habeamus, atque 7zr*: unice przucipaliorz, solli puto , obftinate inhereamus. Verum tamen & nobis hic optaffe liceat , ut in o2/27- Obteftstio Au- vationibus animalium, quz ipfa, aut viva poffunt , aut ^^" znoríuz, confervari , non fimplices Zeffzs , non zgvoZa- cra, domusque, ied ipfos zzcolas , atque partes auzma- lis molles ipfas cordi habere velimus. | Nil enim aut cu nec pane parum deadmirabili 7g227c2, ne hilum de Propagat zone, negligence par- pauciffima de z2£zra denique & ffze Incolarum Maris ^ "9e? nos docent amoeniffima quantumlibet £e//arzzz fpecta- cula ; qui , fine cognitione Ordzzzs Nature , exinde fperanda , fimiles non poffumus non videri infantibus, qui inter fe conchis ludunt: quin imo, magnifica mul- tfariarum £effarum Cimelie adornando , dum nil de ipfarum z7c0/2s5 novimus, quid agimus aliud, quam quod nova ignorantiae noftra novo indies ordine difponamus Gg indi- K&d Tubulorum genus referen- dam vider Te- redinem. Et jam referri. Solen lignorum Rumphii, 2000 HISTORIA NATURALIS indicia? Hiec autem adduéia ideo funt , ut rogare hic publice & compellare Viros poffimus Nazazre Curiofos, qui, aut terras peregrinas, autlittora maris habitantes, commodo Hzflorze Conchylzorum Naturalzs invigilant ,. ut, defcriptiomes amimalusm daturi, licet non penitus cortice relicto ,. szclei tamen , beffzo]e ,. puto , ipfius potiorem , quantum quidem: id fieri poteft , rationem habeant. Sed ad rem! SSGCGXWVIL Nemo facile erit, qui habita ratione 7Tz2zZ , quem , dum vivit , Zeredo marina incolit , £effacez , ad Tusa- lorum eandem Genus referendam effe , non illico fup- putaverit; quemadmodum & zc quoque gezerz a Zoo- grapbisjam adícribi coepit. Inter hos, magna autto- ritaus, Aumpbzus Soleuum , quos vocat, feu Tà£goram £res conitituens fpecies , fecundam ex bis Solenes l2guo- rum vocando ,Zerediuem uoflram indigitat. Defcriptio- nem ipfius, quum brevis fit, totam exícribo (2). Cum tPL- ."(a) Muf. Amb. L.1I. c.27. pag.125: II. SOLEN LIGNORUM, Neerd, Boorworg, CMaleitfch. CAPPAANG en. UBOR, Amboinfch .AHET. —.Deze gelvkem naar, gekronbelde boenderdarmen , daarom xe zoramnige Maleyers ook noemen PURRUT AYAMSs zy hebben de ditte van Tabaks pypen; zomsmige dihkers zommige dunser , doch de fchaal van zich zelven is niet dikker dan een dubbeld parkement , ook vam. ver[cbeade relletjes gemaakt, van Luiten [cboon wit zmet fyne krinzetjes , emet eenen diergelykeg Dier y als "z voorige &exet, [Animal indigitat Selez;s Idrezarüi , cujus pagina proxime antecedente lequentem dat defcriptionem : Bizzez lat ee flymeris Dier ,'z «elk door bct kockez awat. bard word, en bequaam om te eeten y van femaak als de befle. Moffelan s voor im dem enomd hesft bes 2. beentjes als eem: Myter tegem enalkander [luitende , mies aan. de fcbaal, maar aam bet «leefcb. vaft , "t welk zyne tanden zu y: evaar mede bet: zicb dem avech bereid om zyue ftbaal voert te xettez.] Pergit jam de Solemizus ligpor&m 3. Deze groetjem in ^t verrorte bout, zoo aam fcbespen als leomen, die in Ze dryven; iexonpderheit aam bet M.ANGI- AM ANGI beut , daar im xe xoo vermenigvuldigen , dat sen gebeele boomen vind wan binzen emet deze. Pypen opgevult , sut zeldzaame hrullem em lothten, over en doe tnal- kandee lopende , doch de sncefle zoyn leeg , oy day bet Beef verrot , als bet de. febaal niet verder voortzetten kam: Het iseen [chadelyhe jet voor. de vaartuiden van iulandjtb. bout gemzakt , die door dezen Wort zoo doorboort: werden; dat z£ zinhem. enceten, inzonderbeit Als ze niet. neerflig met kalk en eenig olye ,| im plaazs vam teer , gefmneert avordem : De groete: biervan worden een vinger dik waar van men de flakken tot diergelyke gentes- quao bswaart , als de voergaande, Quee ipfa. remedia. paulo inferius allegata da»- 1mns, e L TEREDINIS MARINE à Plinio loqui voluiffe Rumpbium, nemo non videt: z//e nimirum , inter cez£am feptuagiuta fex Gemera amima- lium,in mari viveutium,tTub Zttera S,Solemis mentio- nem injicit, cui, ex lectione vulgari, 444£490r additsgs py $ynonyma : Soleu,2it, (a) frve Zulus, [rue Donax ,frve Onyx, rve Datiylus &c. Prenobiliflimus atque eruditis- Solenis Synoni- fimus K/einius, Reipublice Gedaneufi a Secretis, Rerum guidata Naturalium Awantiflimus , non ita pridem de Ta5g/;s tus. ; marinis ex profeffo commentatus (2), $2/ezes, quorum feptem enumerat Gezera,fuis fingula $peczebus diftincta, cum fengicillis, Destalibus , "TTubulis coucameratzs & Belemnitis, ceu totidem generibus aliis, ad unum Ge- aues fümmusm,quod Tubslos marizos vocat, reducit: "f Primum,inter Solemum genera fepteus, Soleuz IHignorum | NC affignat locum (c). Recentius adhuc Ill. Brayzzzs in Preynius aude 9Differtatione , modo allegata, eruditiffima, Ze ?PeZyzba- lamiis,cui quedam 4e zetbodo, Teffacea 12 GClaffes Genera difliribuendi, pya&mifit lectu digniffma, ex Oco fumsmis Gemeribus , in que Teffacea omuia. dilpefeit, frimum facit Tabulum ; cuz, inter alia, etiam SeZeues aunivalves adnümerat. Quo vero melius pateat , au, & quatenus, Tuíulis , Soleuibusve annumerari Teredo Pr cunesbus uoflra poflit debeatque, non incongruum videtur , de- dini, ESAE nominationis $o/ezsm, atque S$ysomymorsm non minus "m. E 3 a tuc : Synonima Plinia- P ligiauoriu: , rationem paulo intimius perveftigafle. i expenía, gc OC NIB di ' Inter Pbzc primum alus, Veteribus Tibia, ex fertig uw quidy ? -Harundinis fpecie, qua ob id au/etzca audiebat. 772y- rint ,commemorante "thenzo , vocare ipfum folebant *:Dores Italici. *'Ünico conitabat zz562a caJamo ; qua p4u- Gg 3 qe ribus (a) Hift. Nat. L. XXXII. c. r1. (&) Deícrintionibus Tubulorum Marinorum, Gedania, a. 1734. editis: (ry Eoc. cit. pag. 2. / ES z8 HISTORIA NATURALIS ribus componebatur , ////4/z vocàta , unde illa folebat "Martial, monaula appellari, juxta illud eere : Sepe duas zuflat , [epe monaulon babet. Hinc & ea canentes MozauZ dicebantur, velut de ae- ro Gritia Monaulo habet Zpaejas : Quodfi aulum infpires , doua (9 jam carmina noftra Cedent vicia tuo dulciloquo calamo. ! Quite com. At, quum refe fuerit Tz4:2 Veterum, vix quicquam Tibia Terediài cum ea Tefía Teredinis marine tubulofa, nili, quoad Quibucum me-£4V/Z4e/? , eamque quadantenus cozicam , convenit: lius ? Major inter z//azz & *Deutalia atque Eztali2 , quoad Jiguram , convenientia. | Curvature Jefe Teredinis magis refponderet & zzeurvata Tzbzz , Norn.in Dionyf. Et pafforali cormute vefpondens tibie ; & qua Z?eétz dicitur Ovid, —— adunco tibia coru : velut ez, qu: reprefentatur in Nwmismatibus Bruttio- rum apud GoZtzium (a). Neque tamen zzcurvatio Quibuscum : Tefle uofire regularis eft, ita haud raro zz//exa , ut Eun qom T rétonis, Bauccinatorzs Neptuni, Tubam non obfcure re- à ferat; de qua eleganter iterum hisce canit Aoffer : Ovid, . / ; eu j cava buccina fumitur ili Tortilis in latum, que turbine crefcit ab imo. Et ecce Soelemem areuarium Cormu 'Iritonis feu Zee- trompet appellari, ipfe notat Rzpbius, cui tamen no- mini , (4) In Sicilia & Gracia magna. Tab. XXIV. n.6. & ea Tab. XXXV, n.3, quas non nifi ornamento differre putem. TEREDINIS MARIN £, 239 mini, licet nullà addita ratione , ipfe indignatur (a). Figuram, ad B4cczzaz; multum accedentem, habent Te- ff ille, vulgo credite Serpenzam Maltenfium , fed quas Fermium mariuorum eíle,poft A/drowvandum (5), docuit ingeniofiflimus $c2//z (c) , nec minus Bzcczuztes Levis, albidus, (iris uumerofis, inter fe baud contiguis, Li- Jfferi (d), quas, fimilesque curveturaes & ao[ffre Teredi- 715, prout nimirum vexata vicinia fuerit ipfa ( $. 73.) haud raro 7e/íz adfectat. Ait quid 775;7 ; fiquidem iis non cezafaür ? Audiamus Rumpbium , qui SeZemes |— — areuarios ufa venire, fcribit, «d vocandos iu temp/a o- Solenis vfus con- Jmiues, C9 zm fcbolas pueros, | cum facra vocant , Ideaque fuadet Stai. Buxus. Unde eosdem appellandos cenfet Tw£as Scbolares (e). Forfan &ad fuos, fi quos habeant, Quzrztes convocandos utuntur, velut , Roma temporibus, Bacciua cogebat przfcos ad verba Quirites; Proper? aut vel in ipfis c077275 , ; —— ubi curva Choros uduxit tibia Bacchi. Virg, Potuiffet adhuc certiores nos feciffe Ruzpbzus, àn in Tubis ifüs dzftapedzuare , atque per foraminatas lotos £4Htere; anve, absque ullis in iisdem foraminibus , va- rios . (4) Loc. cit. pag. 124: By zommige Tritensboorens of Zeetrompet , doch verkeerdolyk, t£naAamt. t (^) De Teftaceis. IIT. : (c) Vana Speculaz. &c. pag. 124. Tab. XII. fig. 2. 3. 4. (4) Cochlitarum Angl. lib. "Tab. VII. n. 14. (e) Loc. cit; Die ven AAmabey gebruikem deeze Hoorens ot daarop te tuyten, als zy fet Volk im de Kerk of de Kinderem im de School wwillem hebben , waarom men me Scboeltrompetten maogt nettuen. ROT UBU DRANRARUEMOEBENAN ES t7 SIT QU PTRR :0 HILSTORIAUNATUR/AT1s rios tantum edere £070; ; an vero non.nifi fimplicem rudemque ac uniformem edere zzg:tum poflint foleant- que AMaficz Orzentales. De Soleue quidem arenario Rumpbius ita venditat ; at eadem , pluraque alia , de Soleze quoque Zzguorum non potuit non intelligenda vo- luifle, qui non lolum , quoad parzem aumalzs ,sollems verum & maxima ex parte , quoad Ze//4m ipfam, prae- cipue ex ufu, $o/enem Izguoram cum arenarzo ilo-eun- dem facit. Quicquid autem horum fit, ifte, quem Teredinis notte T'eredo 59ffrg fibi ftruit , fi ita vocari debeat, uas, 'T'ibia ad Mufi- : i: S Mp cam incpaciti- Don , ut 2//e Rumpbiz, duplicis pergameui , fed, quod ma fupra ($. 62.) notavimus, vix charte teuuiffgmze cras- fitiem refert , & quum vel ad leviffimum attactum dif- fringatur ($.c77.), de «f ipfius zz/rco fpes omnis cor- ruit. Magis forfan naturale Marzéus Orzentalibus bitu- | men, glutenque ex inde fortzus, & ipfas Couchylorum De Teflas, trausfpiratione ex illorum corporibus natas, diorque? craffiores folidioresque. conftituit, 2424 denique pre- AuusPreno- momen , Aou: valde familiare , nihil hic ad rem fa- pu cere, nemine facile contradicente, credimus. $. CC C X VHT. Dosax quid? Secundum ordine SoJenis Sysonymon SDosnax eft, & Harundo. Harund:sem pariter denotat cavam , craffrorem, longzo- remque , quam & Qyprizam vocari, autor eft 2Dzofceri- des (2): calamum idem frazzcofyfmum aliis. Maxame vulgaris HartundotDonax vocatur T beopbraflo , 2n aqua- ticis tautum juxta amnes (9 flagua mafcems. Sic & in Zyre calami Donaces appellari folebant. "Vocatur & «Douax Lapis Z/Etitis forte, quia fonitum edit, ut calami, ieu crepitaculum iu lyras ied magis arridet lll. Salmafius qui ex vitiofa fcriptione caa: pro ez/Zz, ; hujus- ES Lapis ZEtitis. I —————€—^«4«-—4€£€—€^——^€^A€—€—————————————ÀPÁ ocn — d TEREDINIS MARINE zi hujusque pro caZ/z77; ortam effe equivocationem no- minumque confufionem, docte pro more fuo docet (a). - S:Denace adhuc gomez puelle eft apud. Nemefranum. (&).Donacenomen: Similitudo fane in omnibus cum oZeze , vel Teredine Mi ME noftra, aut nulla, aut longe fatis quafita ! itis lnilitudo? $. CCCXIX. Sequitur Ozyx. De hoc inter Eruditos non planeony: quia? convenit. Sunt, qui Ozychem Marmorem & eandem : Gemmam fedulo diftinguunt; funt & alii, qui pro uno Editora die: eodemque utrumque habent. Primum eligit, ac eun- ^ dem facit cum //abaffride fummus Sa/mafrus (c), mul- tusque eft in refutando zc. Guz£erto , qui contrarium peculiari tractatu defendit. Diftn&as utique fpecies fuiffe demonftrare videtur,quod Las; Ozychbem mar- morem ma[culimmi., gemmam vero feminini generis fe- cerint; nifi forte hic quedam lateat confufio , orta ex verbis Za (d): Ex bis mares alii donacas , alit au- Jos vocant , feminas enycbes , fcilicet verba preterie- rant: Pargatur vefica (9 pecfinum cibo. Roudeletius addit : & Soleuum. Ad Solezes enim verbis : E» bs, refpexiffe PZizium, res ipfa loquitur. Verum , ut ad eà, qua ad noftra referri poffint, properemus, nomen fuum a carueo 'Üuguis colore accepiffe creditur: neque unguis enim aliud quicquam , nifi forte co/or , comparationis cum So/eze patiens eft. Qua enim ex Ozyche confici Cum solene 7 folebant, five eorundem quadam ex gem , five cum Teredineve, fi Salmafío ex marmore omnia elaborata credamus ; fimi-n quzdim re: litudinis fane cum J$6/eze veftigium nullum inducunt. rum ex Onyche Erant ea vz/z plerumque , vario deftinata ufui ,, maxi- confe me ezgaentaria; quorfum e Poéte : AN . Proptr?. (a) Exercit. Plin. pag. 5o2. b. B, (P) Cyneget. Eclog. II. (c) Loc. cit. pag. 393. b. B. (2) Hift, Nat, Lib. XXXII.. cap. 9; 244 HISTORIA NATURALIS Et craciuo nares murreus ungat onyx. : Poculorum Onychinorum tPofeidonius Philofophus me- minit apud Zzbeszum (4). Alioqui & paevzmenta ex onycbe iirui folita: : : Martial. Calcatusque tuo füb pede lucet onyx. Similitudo omni- : du ME ios. Quid ergo ? Et , fateor nihil apparere nec in Ozyche, nec in 'Üzgue, quod, ad Se/ezem, praefertim zoffrum, On yx mains, T€latum, poffet fimilitudinem aliquam ftabilire. — Atta- men hunc invenio Ozycherm mariuum vocatum , quin & Unguis marinus. «Dronem morisu»y;. Gc Usmgterms iumpliciter , velut quas Solenes Philofo- phi. "rifloteles (5) Solenas grace vocat, Interpretes Ozgzes DUEne vertunt alii, ali Dzg£os ; & in abfteffibus tumoribus- igiti. que repertos, ex isque exfcffos, inter cetera 'Ozgaes, Solenes Galen, Ánemorat. GaZezas (c). Euffatbi; in quartum OZzyffz Unéus nomen. vcrba fic intelligit Ge/zerus (4) , ut "Dzgues preter fi- INS miltudinem coloris € figure dictus ftt a foliditate,que Onyxtezumen- f4//€n Omnibus coucbis communis Uidetur. Ouycbem tun Conchyli. vocat D) /ofcorides tegumentum coucbylii , purpurarum | operculo fimile. Scd hunc campum non ingredimur. BdeliumUnguis Scio & Bdellzum. 'Onguibsts comparari, atque exinde Yer ny Onycbem dici, quod ubi optimum, translucidum, cere Jimile , & odoratum erit. De Pyrzs quoque Ozycbi- Py Onytim. 57, (P7;5jo (e) fermo ett, &, ad Zf/abaffrum, quod cum Onuyche :dem facit, refpiciens , DaZecbampzus , pyrum alabaflro fimile, wulgo Pose Cuiffe- Madame Plin ilud fuiffe intelligit. Aft! an ex omni fimilitudine , j toto (a) Lib. XI. cap. t3. (&) Lib. V. cap. t5- ; (6) De Meth. med. Lib. XIV. cap. r2: Szquidem im bis (fcilicet abfceffibus ) inventa funt quadam corpora fimilia unguium (4, ei comoby!rum Livalviwss gemaf, ) geflarum , la idumgm &c. (24) De aquatil. Lib. IV. pag. 1036. (e) Hift. Nat. Lib. XV. cap. 16. TEREDINIS MARIN E 245 toto genere diverfis, entibus, citra confufionis pericu- lum, eadem adícribere licet nomina? Non adeo plane IpterSolenem & : . enc c 2 ardonychem 2n nulla extorqueri poffit fimilitudo inter $oZezem & Sar-que &miüitudo? douycbem. lta de his; & fpeciatim quidem de 7sZ/czr, (Pais (a): Oum, ut ex nomine 2pf0 apparet , tntel- ligebantur candore im farda , boc efl, velut. carnibus ungue bominis unpofito C9 utroque translucido. Et heec NT quodammodo ad Je/esem , quin vel ad Teredzzem zo- firam quadrare poffent: bazc quippe ambiens 7 uus £eflaceus, tenuis, pellucidus, qui vice uzgguzs fit, cor- £s ipfum transmittit fubftratum. Favori igitur Zezaz- Quo refpetu? £atzs Tef'z comparatio deberetur ; quam ob id refpuit erafftor , diaphaneitatisque exinde expers, Solem Rumn- Cur nec ad Sole: ph. Zone albe, quam & Ozyx habet , & S$az4donyx , nem Rumphi ? vix quicquam in ZereZ/ze, quod aflimilatum fit, repe- ritur; neque enim oz fuperfezes externa Twbul eft, nec zzforem habet notabilem , nifi forte a peZ/zcz- ditate aut zz4dore imutuatum. 41/5; tamen czreu£z, mo- do dzrec£zoue convenirent , & in noftro 7z£z/o , &: in Solene Rumpbii, ut narrat, comparent. Atque ita, fi ; que fupra (S. 5.) de Pifceribus Terediuis moffrg yj. n quo tonta. gricante, & rubro, vel Juteo/o, adduximus, recordari, ——— - easque 7e//2 , pellucida , madeute teCtas concipere li- beat , non poterimus non paflim in corporibus Tered;- zum locà nobis imaginari, de quibus, obiter adípeciis, idem quis predicaverit , quod Mar^odeus (b) de Sar- donyche Indica & rabica canit: 1 Tres capit ex binis unus lapis zfle colores Zlbus € binc niger efl , rubeus fupereminet aibo. Et quodfi, quadam velut neceffitate, cum /zp;4e com- Uu ELhe» parari (a) Hift. Nat. L. XXXVII. c. 6. (/) De Lapid. pretios. cap. 56. fn & quedam eum Corneolo ? Dactylus quid? Nomen P.inio Íeiectum. Didadyleus. Dac&tylus Palma. Caryotz. Da&yli Com- munes. Nicolai. (Chydzi. 344 HISTORIA NATURALIS parari Teredo marzza vel Tefla ejus debeat, Corzeolum noftrum, quem cum Ozyche Veterum eundem effe vo- lunt hi, nolunt illi, TereZzgzs 2offrz, ive Teffe involu- ta, five eadem liberate, apprime colorem referre dixe- ris. Is autem Czrze0/o a Marbodzeo tribuitur talis, qua- lis eft 2442, 22 qua carues ablute funt. (a). Quique lavature caruis par effe videtur. $. CCCX X. : Sed ad aZtzmum Solenis Pliuiani cognomen, Daczy- lum, puto , feflinare lubet. Et hoc maxime zomez Plinio ,nifi forte aliam Conchylii fpeciem eo defignare voluiffe credendus, probatum videtur, ubi de 2D267y- lis, eorumque miraculis, peculiari capite tractat. Quee nos propius fpectant verba hec funt (5) : Concbarum e genere fünt datiylz, ab humanorum unguium [nnilitudi- ne appellati. At Digztzs, quam folis horum 'Ozgazézs, fimilius CozchyIiuz crediderim: folet & 9D;42£/y/e: inter- dum nomine Dacfy/us venire ,1.e : Bzdzgztatzs, Mugilis genus, ut apud Zrbezeum elt, a latitudinis menfura dictum, qua digitos duos nom explet. Palmarum haud raro /juonymon «Dattylus ett. larum duo celebrantur i genera , ex quibus, qua zzzyores , Caryotz ; qus zzi- nores magisque cogmuzes , Datfyli, quin &, a Nzce/ao gDamafceno Perzpatetico, Nicola? vocabantur (c). Cby- dzi appellabantur Jude:s Hellemifzs, non adeo, ut Plinius queritur (7) , in eentumediam "Deorum Gengti- lius, quam ut a Caryo£zr illis tanto melius diftingue- rentur. De /Zs nihil profero. Z & hodienum fub eodem —À (4) Ibid. cap. rs. (b) Hift. Nat. L. IX. c. ór. (c) Vid. Rhod. c. 6. ex Plutarcho in Sympbofiacis Quae(t. 1v. Ib.8. conf. & Ill. Spanheim'us de Ufu & przftaut. Numism. Diff. vr. (4; Hifl. Nat, L, XIll. c. 4. OY EREDINIS'/MARIN/J.. . 4j eodem nomine noti funt , "Dacbel ZEgyptiis , SDatteln Germanis, Dadeln Belgis,nuncupati. De iisdem ita PZ;- nius (ad): Suum genus de ficciore turba. datiylis , pre-- | longa gracihtate curvatis iuterim. Pro 9Da&hylis Ba-Vo Due S lanis legit Ill. $aZzmaffus , quod Graecis Recenutioribus debitam vocem fDzy/, ( unde ortam illam $DoezoZ Italorum quorundam bodzergorum, re&e conjicit Bras- f&volus apud Gefzerum (b) ,) eo fenfu ignotam Roma- 22s Ítatuat. Namque & Z2/zz:; folet nomine vulgare iftud. Pe/marum genus venire ; unde & ZEseyptiorum Bellan, quo *Datiyltm maturum denotant, corruptam, —— autumat. Neque BBz/zmus Palma medius ad ime COUR Md nem difciffus adeo omni cum Ba/ezo Coucby Lio fimilitu- ciyio fmiiudo. dine caret , praefertim , ubi gracilitate fua rugas con- traxerit, quibus Balani Cozchy/i Teffa circum infignita cernitur. JBaZamos miuores Le ves ilos ac glaudifoórmes daciylos , fed nullo jure, vocari , J'ezetzs , auctor eft Gus. Alia Balanorum Ípecies eft , que poffet cum Caryotis , Malis eitriis (vulgo Limoniz) magnitudi- ne figuraque fimilibus, quadantenus comparari. Plu- ribus infuper rebus 5Dacfyl; nomen adfcribit PZigius , Dacty'i Uva. dum modo de DazcyLs Ovis (c) , modo de Zzte 9Da- Vits Dactiides. ihde digitali gracilitate (d) , de qua-& Columel- Ja (e) videndus, modo de £rzbzs aculeatz Graminis ge- Di&ylGumina;. ueribus, fingulis Dac yJorum nomine appellatis ( f^), dis- ferit. A *Dacyhs, feu, ut volunt Viri Doctiffimi, Digitis Idezr, nemo facile erit, qui comparationis fpe- Pase feuDi.. ciem ullam expectaverit. De ipfis prolixe& proftant"" ^** Summorum Virorum ad £?Zmzmm, ut & Strabonem, EE» 2Dio- (4) Ibid. Toc. cit. (P) De Aquatil. Lib. IV. pag. 1036. (& Hit. Nat. Lib. XIV. cap. r. (2) Ibid. Lib. XIV. cap. 3. (2) Lib. III. cap. 2. (f) Loc. cit. Lib. XV. cap. 10; :6 HISTORIA NATURALIS «Diodorum Siculum , Solinum ,. Ciceronem ,. Pollucem aliosque, commentationes (4). At jam pertedet nude rerum fimilitudini per tot paginas litafle. i $. CCCXXI Nunc, expenfa S$ygonmimorum Solemnis cum zp/o fimili- tudinis ratione, & bunc zpfum propius infpectum imus: Sol» quid? — So/ezz;z autem nomine Aedzezs preaíertim venire fo- lebant Ceza/zformza ; ut ecce GaZeno (b) Infirumenta ila, que cruribus fupponuntur,& eidem, aliisque, ver- tebrarum dor[i! meatus , cuz medulla zufidet. Deinde Sulenfis & fimilis figure Cozcbe Solenes vocate , & , qui eas ^. —pifcabantur , So/ezifle. lta, de fPbiloxeuo Solemiffe, Phauias Ereffus (c) in libro, cui titulus, Z yrzgzorum, zn quos vindicatum efl ,cedes : Pbiloxenus Soleuzfles ex Tribuno plebis fatius efl tyramuus , imitio0 pifcatioue vitlitaus, (9 Seleues venari folitus, occaftone vero da-- Conchz lon / 4 e CAUram EXETCERS, facultates fibi paravit. Com- Golencs Bellonio. CP2.5 Zozgas huc trahit BeZozzus, & PZnz0 idem, quod "Ungues & *Daciylos fignificare , ab Epzcbarmo forfan Neutiquam Roy. 2PUd "tbeneum. feductus, cenfet , contradiftinguente deletio. tamen Aozdeletzo , qui , Conchas longas difpefcendo in afperas. fcabrasque , ac leves tenuesque , has. Solenes proprie effe venditat. In eo vero.cum 5e//os;) con- dg ma & venit Aozdeletzo , quod Solezem alium arem , aliam IRAM feminam poft PZzism cognominet ; Grammatzca ta- men magis, quam Procreatzozem fpetlante , fexus ila Quofefu? — 4fferemtia, ceu fedulo inculcat idem AozdeZezzur (4) : Horum ( videlicet , SoZeuum?) ait , due funt forme ftc diflintle , ut alui mares, alii femiume nomiuemtur a. ; P- («) Conf. Marsh. Can. Chron. p. 256 , ubi plurima de iisdem loca collecta le- guntur. (P) Method. VI. (€) In. Diphilo ap. Athenzum L, IIT. (g) De Teftac. L, I. cap. 4t. TEREDINIS MARINE (jj Pluie C9 Zibenzo , non quod. ad procreatiouem femen fetifcum bic emittat ,- Me recipiat :. mam Concbe , Qhame , Soleues, Petiiues locis arenofrs fponte prove- ziuut. Caracteres tamen quosdam generis addit JBe/: Caracteres fexut Jonius , quod vitaem femine imareua irabaut, mares d vero i» Japide, quod g/afirtm vocant, G/azfe. " Pifces porro avidiílime /ere;z appetere , addit ; quod ipfum cum eo convenit, quod inz£zg//z,ubi fub nomine "ror, Qros , vel Pitot venit , hamo pro inefcandis pifcibus appendi foleat. Note, quas preterea Be/Jogzus addit, he funt: femiza ergo, ait, « mare boc differt, quod conchis iucludatur albis glabris, fragilibus , nullam babeutibus partem,que proua aut fupina dici poffit. Ab Sexus Giftcrentia aliis, precipue Recemiioribus nulla amplius notatur? fexus differeuiia. Nec comparationibus cüm rebus bos aliis compa- aliis exemtus $o/ez. Sic aflinnlari eum videas Iztergo-PU9 n dio, agglomerandzs filis iufervieut;. Ylinc, quod $po- Pur Jeita (proxime accedens ad illud $24b/e Germanorum) | | Spoudylus alis,aliis , "ut modo vidimus, DacfyIus sari- z24$ audit; nifi forte , quod $pezdy/las immediate fe- quatur in 2?/770 t: Dattylum, confutioni locam dediffe, videri poflit. Grazezs & Gaderopada , aliis.Gaidaru- Cum Pede af- joda vocatus So/eg a fimilitudine ; quam pedzs affini cuo «rugis referre videtur. Hoc quoque Be//o2i) nomen arrifit. dificiorum. Cum Tegu/is edificioram canaliculatis Solenes compa- c vss cO -. h E . E nbricious, rantalii, cum Zozibrzezbus 24puls. —. lepida preterea eft Comparatio He- comparatio ZZefycbii ,.quam cum ceteris transeo. — At 7^» aliorum- ifthec de $olenibus bivalvibus intelligenda omnia vi- Desde dentur. Et, fallor, aut recezzz/[ia. videtut ;fpecze: VIE intelli. Solenum univalvium conflitutio , & Runphiana , nonQud ac sote- vereor addere , zmproprzs , quum cazuaZzusm femzcyI1- num anivalviumm dricorum pari combinato magis, quam ey/izdro ipfegroy dno ens Soleuitzz & figura & denominationis ratio pariter , ac cum alis fimilitudo , ex mente /ezeru: conveniant. Neque ullam memini ÓSo/emwsm 'Omrvaboium Mbufüii., |, : ; : fno ES ERA heuchzerus Scbeucbzero in preclazxo. Hzfforie Naturalis Sacri Co-Yudaus. dicis 18 HISTORIA NATURALIS dicis Opere injectam mentionem, ubi Bz;valvzum Generi Jmmo , inter plures alias , fpeciem unam fubjicit $07e- 112 ,huicque iterum, tanquam zovo Gezerz, fpecies fub- ordinat 4zzas : 'Ougues, videlicet, & Conchas anatiferas. Semel conftituo Neque tamen ideo zuerbod; funt , qui , ad evitandas, Weuns^ — quantum fieri poteft, novationes, Gezere femel confti- : tuto, uti fatagunt ($. 306.). In novum entium, citra neceffitatem, multiplicatorem culpa redundat, cui 7z- buli nomen, ut inufitatius, fic convenientius fufficere potuiffet. At fimplicitatem refpuimus , altiora adfe- Camus; ac impropria, modo cum doctis, & peregri- na, quam recta, fi vulgi fint , & communia, loqui malumus. : FUP ED Quod efl ante pedes, memo [Pediat ; aro, de Divinat, Celi fcrutantur plagas. $. CCCX XII. : Quodfi & de 'U/u Solenum quadam legiffe non plane UAE difpliceat, ipfos non eZz/es folum, fed in zrz prafer- tm zediterraneo & arcbipelago exquifitiffimos reper- - tos , zz delitiis elle Graecis , Italisque , ilis SoZzees, his Laezquett; dictos , poft plures, auctor eft Raz- phius (a). Venetiis inter Concbas longas divendi folent Solenes , & cum illis promifcue Capp Jougze vocitan- tur. JBogonienftbus Solen Pifce canella audit. ' Cibum pauperum facit Jonflem. Viduarum cupedias Solemes vocat Sopbroz, nifi forte Coucbas longas fynonimo 5o- lenum interpretari voluiffe cenfendus fit. En locum ipfum: A. Quenam be tandem funt ,o charum mihi caput ? B. Oblonge Couche , Solenes, C8 carue jucunda Goucbylium, viduarum mulierum cupedie. Quo In Mimis, (a) Mus. Amboin. Lib. II. cap. 34. pag. 149: - TEREDINIS MARINE 245 Quo & eodem epitheto infignitas a Bozrbio Scofo in- venio Cezcbas margaritiferas. Chinenfibus pariter gra- tum cibum 3So/ezes effe Malej2sgue , atque aliis Populzs vicinis , ac //zgularz vi praeditos haberi , apud Auz- biu legimus ; que ipfa non de $oZeze arezarzo folum, fed & de Zigaserum illo inteuesa voluiffe credendus , uum in utrisque, omni refpectu , fimile fupponat ani- ua: EC CR purgari Brel Petiinum ET (9 o- Da lenum , i vecte corrigit Rozdeletzus, auctor PZntus (4) eft, qui adeundus pariter , ac Ztbeneus (5) , & qui Ozychis Couche feu 'Üuguis ufum pradicat, 2D70/cor:- des ; neutiquam. "Üzgu:s iliius oZoratz , feu Opercu/z, tefte. PZz:9 , Offrac:; quibusdam dicti, qui hic nil plane ad rem facit. Neque vero in animali ipfo termi- | : nantur tanta 4/25 zzracu/a. Stupenda prorfus eft, quae Vit teftae fiti a Rumpb:o praedicatur (c) vel ipiius 72224 teffacez Vir- dpt tus, & , licet 'ÜOnguzum refegmina ad Pbiltra adhibita fuiffe, conftet; dum tamen /ezeficizs amatoriis usque adeo adícriptas So/emum Tefías memorat ARwmpbius , li novam : (à) Hift. Nat. Lib XXXII. cap. rx, (2) Lib. II. in Diphilo. (c) Loc.cit. L. II. cap. 27. pag. 125: De grootffe bier van worden een vinger dit; weaar van ten de flukken tot. diergelyke geneesmiddelen bewaart als de voorgaande. | Sci- Iicet, Solezis 4renarii, de quo, pagina proxime antecedente, fequentibus: Zy (de 247- boineezen) weeten te zeggen , dat ze eertyds van de Maleyers en Vreemdelingen zeer wier- deu sexocht , toen zy noch 1n deze geweflsn. mogtem koormen orn te baudelen , zitet alleem om bet Dier te eeten , "t walk zy zeer breezen , om de snannelyke kracbien te ver flerken , naar ook om de [chaal of hype met xich te voeren , diem z»y tot eenige geneesmmiddelen ge- bruihten ; doch beblen zulks aam. d' Amboineezen niet willen openbaaren. Ten tyde van Qorlegez , als wy xomigds der vyanden vaartuigem "veroverden , beblen. wy gevonden ender bunnen buisraad , dat xe flukkem van deze pypem onder ander koraal, ez zeegewas- fem bewaarden , waar van ons namaals d'Inwoonders van de Xulafcbe Eilandem , die daar van fchbynen de befíe kenniffe te belben, deze opening deden: Dat deze fcbaal onder andere gewajfen uit de zee, te weeten , drie of vierderlei flach CALBAHAAR en de za- -olgende DENTICULI ELEPHANTIS een Leweert Tegensift syn tegens alderbande in- geneomen fenyn , om deffelfs krachtem 1e doodem , em dam door andere braakmiddelen uit bet lyf te jaaeen ; daarenboven tegens zekere betovering of [chelsnflukken , die zy malkan- der zer ligt aandoen, orm itznant de mannelyke krachten te beugemen , weshaluen zy dezo ingen altyd by zich klaar bebben , als zy van huis reizen, Dedi ; 4o HISTORIA NATURALIS novam fubminiftrrare videtur Crz£icis anfam , Unsuenm aarinm intelligendi illum £272 (2),cujus de Pbtrzs ex correctione Ill. Se/za/£ (P) ita Verfüslegimus: — Zatipatbes zllud querito, Philiva omnia uudique irrummt, JTrochbus, pili, ungues, tenia, Radicule, berbe, furculi, Mauri, ces biodule, biu--- T nuieutium dulcediues.-—— (s Teralo anedua- "l'eredo noftra an edulis fit , experiendum littoralibus; "i epulis iftiusmodi affuetis , earundemque intelligentiori- - bus cupidioribusque : jamque. & de ipforum quodam; Doctore Medico , narratum accepimus ; quod , degu- Quis ejus Sapor? (tatis depaítisque illarum aliquot , boni easdem faporis, M NER fimilisque fere Ollreorum illi deprehenderit. Guitum, maman. X. quem ex variis lignis, in fubftantias fuas verfis ( $. 107. 114.) , neceffario variantem praferre debent , forfan aut commemorare oblitus eft, aut non advertit ipfe. : Quum de morte afflictionibusve deguftatoris nihil com- Sine noxa ed. pertum fit; fine noxa edi illas ,, credendum videtur. Forfitan & de U/z ipfarum zzedico, fimilibusque & hu- jus Zefle miraculzs nonnihil experiri in pofterum dabi- tur. $. CCCX XIII Rewmuii Coa. Excellentiffimus Ze Reaewmur (c), exemplum alio- dne rum fequutus , Solem: 5PAmiaso. cum omnibus fuis : SUM epitbetis fuum fubflituit CouzeZier ex littoribus Zuez- fibus Piclouicisque. Vocatur & Cozteau paftim in GzZZs,. ut & ipfi Roudeletio, ob fimilitudinem, videlicet , quam cum zanubriis habet ca/trorum quorundam Zererum. Nor- Deguftata. (a) In Apologia Apuleji. (5) Exercit. Plin. pag. 661. B. a. E €) Mem. de l'Acad. Roy. 1712. pag. 148. TEREDINIS,MARIN.E agis Aormanuis manfotz feu manucbotz , ob fimilitudinem cum capulo glad:. nglus Piddoks , Pitot Be//onzo, feu ut Rondeletzus vult, Pzrot , feu Bag/ysb , ut apud ldrovandum elt... Qui accumulandis delectantur fyno- nymis , ex fimilitudine figure Aeeauriang (a), eun- dem CZflerezz vocare poterunt. ZZ; in arena victitant , in qua fepe ultra pedem & dimidium , quin interdum ' duos pedes, infixi haerent. "roeprzus ipfis verticalis fitus eft , nunquam ad fuperficiem telluris ParaZeZus feu berizontalis, ad quem projecli, illico ope inftru- menti; quo & ad penetrandum altius in terram , iftud fcilicet inflando , utuntur, quodque accurate defcribit Celeb. 4e Reaumur (5), ftatim fein fitum naturalem erigere norunt. Ad unius itaque & dimidii , aut duo- rum pedum altitudinem, afcendendo in canali fuo, de- fcendendoque, vite fus curriculum tranfigunt. $. CCCX XIV. Alia adhuc CozcbyL eorundem littorum ( $. 323. ) Resumuii Dai fpecies Da7/ vocata , recenfetur a laudato 4e Reaz- AB mur (c). Hec Conchylia in faxis mollioribus, GalJi; QU rione vi: la banche , & in argzl/a , ipfis /z g/azfe , inveniuntur, unde P^bo/ades dicta, Rumpbio Steemftbeede (d), Ges-Pholdes Rum: aero Steimmuf[zheln 5 in littoribus quibusdam Z£z/icis , fed male, Ba/azm;. Et hoc quidem de P PoZadi£us obferva- vit Cel. Ze Rezumur, quod, dum juniores funt, non nifi in zrgz//z habitent, qua fenfim deinde circa ipfas velut ouo, i, s. petrifiendo, tandem in faxa illa mollioris fubftantis abit. xa peneuet Dai? Pars fane mollis, qua canalem fuum profequuntur , í idem fere demonftrare videtur. Quod & idem de Concbyluis alis , pzfezeulisque , Pboladum in modum; iz juxta Qua ratione vi- at? (4) Ibid. "Tab. I. fig. 7. p. rgz. (2) Ibid. loc. citt. (c) Ibid. pag, 163. 1 (2) Mus, Amb. Lib. IIT, cap, 35. pag. rzo; 333 M HISTORIA NATURALIS Idem eodem — juxta Martbzolum , idrovandum , & , a quo allegan- nins tur ipfi, Rumpbium (2), opus fuum in faxo profequen- - tibus, intellectum velim ; quorum illuftre adhuc proftat in Pzzacotbeca Minerve (5) exemplum, a Summo 7z/- lsuerio ibidem egregie explanatum. | $. CCCX XV. i : Pholas Lifteri. Aliter Doctiffimus Lzfferus , qui, videlicet, Pbo/a- dem íuam 2/te flriatam, ex altera parte frnuatam, ea- demque sucronata , exacte defcribens , afperztate con- charum fuarum /2x2 eandem pert£erebrare, fuosque fic . canales; veluti lima quadam , amplificare cenfet. Ha- capronmid bent & Pbo/sdes ipfius , eque ac Teredimes noftre in convenentia, Ze/fir , praeter Zzgamenta mu[culofa , apopbyfes quase An conchis rg. A210» inftar coffarum , quibus dirigant illas. Quod au- bret? tem £Zerebraudo faxeos canales fuos amplient, non folum ex relatione Cl. Je Reawmur concidit , fed nec ca- pio, quomodo explicaverit Celeb. ferus (c) , quum &avitates multo capaciores effe, quam pro Po/ade opus foret, ipfe annotet :- J£ omnium ,ait, cavitatum fpatia duplo triplove majora funt , quam conchylia requazrant, Jtiicet ut libere valvas aperire poffint. Idem S1bbaldus . "offer suecum teflatur. Dealiis quoque Zbo/adum fpe- PhoudesLite c;0bu; mentionem injicit idem Accuratiflimus Lzffe-- CURL vus (d). Sed ifte nihil ad nos. $. CCCXXVE (4) Ibid. psg. x52 : Met de xatuur van. PHOLAS Komt overeen , "t geen. Mattbio- las xegt van xehsre Alykruikem of Slekhem , die smem. levendig vind im zekere rotzen by "p flot Duim im den Adriatijchem ze , daar mem met yxere bamers groete [lnkken af- faa , en dexelue wwederom im andere kleindere fiskkem, daar in men. dam deze Slehken vind, geed em te eetem, em lekher vam fmaah. By dem Waritarifchem &tad vam Tarkw | *vorden defaelyks flehkem im eem rots gevonden 5, ook. vind wuen verfcbeide S« baalviffcben ia de boog fe Alpes acbter Verona, .Aldrovandus Lib. 3. de Ex[anguibus bewefligt. dit. boven- Jlaande mede, dam den ovver te Ancona worden fleenen vam so en meer ponden uit den aee getrokkon , dewelke, set bamers in flukkem geflaagem. zynde , kleine levendige en zer lekkere viftbjes uitleviren. — Idem Aldrovandus. ) (P) Galleria di Minerva. Tom. VIL. Offerv. v: DATTERI, core [i trouino dentre à Marmi, e BALEARI o BALLANI dentro la Creta duriffuna fatto (acque deb. Mare, (c) Conchyl. Bivalv. Exerc. Anatom. tert. pag. 88. t4) Ibidem pag. 92. 93. & Tab, VII. Fig. 1. 23. TEREDINIS MARIN E. 253 $. CCCX X VI. Tubulum prseterea in modo memorata Pbo/ade, que tantum non cartilagimofum vocat Clar. Lzfferus , extre- mitate altera mirari licet exfertum quo aquam fubinde — | |. aéremque invehere;, cibumque fumere putatur. Cz£;- C'icrh divifus cta quadam dzv:f4m eundem effe addit Celeb. e Reau- zur, utpro duobus eile tubis poffit. KHinc ad attra- Et cui fini? hendam in cóncham aquam , iterumque ad rejiciendam eandem, infervire concludit ; additque , ubi quendam foramini appropinquare audiunt, quod repente tubu- lum, ejeéta ex eodem aqua, introtrahant: quz fingula Anitozia in co mirabilem cum fimilibus Teredzzis zoffre organis mon- cum Teredine. ftrant 224/0g:452 ; quam ipfam , quodfi ulterius rimari gdem uerius libuerit, nec adeo in aliis nullam inveniemus : velut , Perpenfa. quod, canalibus per naturam fuam conicis, durante, fcilicet ,'incremento, ut Zeredo im Jiguo, fic in argilla faxove Pbolas progrediatur: quod &que minus ac ca- nali fuo ligneo Teredo , eodem faxeo fuo egredi ?/o- las poflit , quodque canalem corpore fuo longiorem 3 utraque inhabitet. Immo magis quid, quam fimplicem Convenientia analogiam , involvit exemplum , quod de junioribus MR f beladibus quas pofticam calcei partem penetraverant, Pholadesinligno, refert Cel. de Reaumtur (4); quod ipfum praterea fin-- gulari ratione attentionem noftram mereri videtur. Ni- Exemplum pro- mirum juniores eas fuiffe PPo/ades agnovit Vir Exce]- P'5 Perauftum. lentiffimus, nec de ulla in iis obfervata transformatione mentionem injicit. At rariffima proftant hec , in Ez- rope faltim noftrz regionibus, ho/adum in /;gza faci- nora, neque ei f/z; a Natura creatas has, organisve in- fiructas convenientibus, dixeris : zzffrumentulum quippe, bp quod, m Pholadis tubulus exíertus. : (4) Mem. de l'Acad. Roy. des Sciences. a. 1712.1. c. pae. 171 : Ce w'eff pass que je ne croye , qu'ils ne vinffent à bout. de percer la pierre: De fort jeunes, (Dails)s 4ue ji trouvé logés affez, auant dans un talon de foulier , qui étoit de bois , font voir , que y quoique petits, ils peuvent percer des corps durs. Ce talon éteit dur , «7 fent éire pigs €ifficile à ereufer, quc ne le feroit de la banche nonvolle, dE UAE - jk HOST LA ONDACH HOROA E LS quod , operi in 2727/2 perficiendo convenientiffimum , nobis exhibet laudatus de Aeaumur , ad pertundenda ligna. penitus videtur inutile. Jam ergo pro exponendo opere ifthoc iterum ad. Zguorem corrofretum. , quo. in- » fiructas fupponamus bo/ades , .confugiendum. Has precife, qua calceum inhabitaverant., /4zz0res , prae ceteris inflructas illo fuifle , mme foret conjectu- raffe; toti vero PPoladum generi liquorem corrofivum, ad emolliendum expreffe datum , affingere, non minus falftatis fpeciem habet ,,quum.ad vincendam ergz//am codem non habeant opus , nec, fi datus foret , uti pos- fent. Evicto ergo, quod peculiarem non tpe nil rcftat, quam , quod agua imariua calceum emol£zvzffe , ficque i in eundem penetrafle , credantur, quo ipfo, que Superiorum con- Ed jam fupra ( $. 132-134.) de actu modoque emo/Ztzogis Tercdinis woffre evoluta IeppuuS : denuo confirmata puto. S.C is CX 36 VAI. Mis TÉeuw. 2 Maxima foret , fi. non plane omnimoda , Cozch 77 cum Pholadibus /0//rz cum PboZadzbus convenientia , fi credendum ob- juxta Rovfietum fervationi Clar. Aozffetzz ,. quam .de.illius in. Ze£eres convenientia. A&iocjustem €0C/05, quos eggezz5us fubfternunt, attione , in fecunda inlatercscostas, (p fervat iomum. fuarum eZzzzeze ( er confignavit. Utut Quid de Ober- enim obfervationi , quatenus res facti eft , plena adhi- vaicne [enien- benda fides, atque exwperzentze femper imperet expe- Mean. o Tlentia : circumítantiss tamen obfervationis ipfis ; rem mire variantibus, dubitare cuilibet licitum eft alii, at- que ut in his 2/ coz£emzcaudum temere , fic. uil creden- dum facie, autumo ; maxime , ubi in iisdem obfer- vationibus toti plures nihil talium detegere valuerunt. Neque vero is fum ,-qui omnem obfervationi illi fidem. denegàre aufim : tantum abeft , ut quantum ad perfo- rationcs later culorum attinet , fidem Viri Clariffimi ple- Epicharm. («) Obfervátions &c. pag. 37« OCTJENRRAE DU"ION TS^M AR INE — zy pleniffime fequár , eosdemque, velut qui Pbo/ades ipfas fenferint., fcitiffime excavatos obveniffe , credam fir- miter. At fimul dubitare licebit , an non, qua adeo .cum P^oladus actionibus conveniunt , revera tales fint An E Phola- habenda ; tanto magis, quuin non exime ipfa, fedopu? eorundem. tantum. Zozzzs Obfervatori apparuerint , & der forían maximam , ne dicam , unicam prabuerint ind fam, excavationum iftarum culpam in. CogzebyZuz zo- firum. devolvendi. Sanein cezeZiéus ipfis , five a Te- redine eadem , five a Pbelade elaborati fuerint , utrin- que:cozzczs , nulla facile , vel ab optimo Obfervatore; notabitur difierentia. Interim non z/poffibilem eo pro- dun nuntiamus Zeredimis-marime in faxa veljfabula etio-j, en ase zem ; neque poterimus profecto , quum vel in ferzaz potübiis ? ipfum poffibilitatem ejusdem fupra negare non fueri- - mus aufi: atqui non minus , quam PZo/as , Machina : bydraulica Teredo eit ; & , quantum ad refolationegs C" ous amaterie ipeCtat, eadem fane facilius multo laterum, quam Z:gzorzi2 procedet. Ad fratíaum operis omnis Qauorfum contro- redit controverfia , fcilicet: am au£iliter faxa folgere a redundeu? Teredo marina poílhit , eademque. fó/uta in fabflantiam fuam comvertere ? Quem quidem ego nodum folvere non valeo. Quodfi tamen , hunc femel campum in- greffo , nec hac ficco adeo pede transvolanda fint , 1 derediuem marinam fühs henis abfumendis creatam fupra ( $. 257.) mihi vifam fuifle , hic repetere liceat; & quantum ad zzZ7v:du2 ila ,-ovulis ad lignum appli- tata ($.224.), attinet, demonftratio firmis fuis ftat fubnixa principiis, fupra allatis ($. 257.). ]am ergo ad ovula ila errozez queo devolvitur , & , que fu- pra ($.247.) jam formata proftat, hic, utut cum mu- tatione.quadam, relevanda erit ; fcilicet tali: 42 v2 , Problema inde - ig alias matrices delata ,. prolem. in easdem utiliter cuum. deferre , atque, quod prefertim notandum venit, ez exciufa bec, fervata eadem cum parentibus , in ligno degentibus ,forma, vite fuflentationem in materiis aliis 2Hve- 6 HISTORIA NATURALIS Solwtionis di&i- zzvezire pofft. Ethic Rhodus, hic falta ! Perexigua; vus wi? ^ que e(t, noftra in hisce cognitio decifivum , de occul- - tis Dei in profundo miraculis, judicium , quid in iis poflibile fit, quid minus, merito fufpendit. Cujus gwouf. Ther. re) ratio ft tam alte pofita videatur, ut nibil fit eque Inf pag. 148. difftile atque eam indagaudo pervefligare : cogitetis veritatem tam altis quoque tenebris effe reconditam , ut vix feris tandem annis prodiderit ; uec unquam im bis rerum generationibus (quarum folus fib2 «Deus eff conftius) mifi per coujetfuras , proportiones, collat1o- nes , 0bfervationes femet ipfam ofleudat. .Ludit emim bic Deus, ut mos ludat bomuncinues, fhrabis oculis nom creatricem duntaxat offcimam imtueri aufós , fed etiam rationem operum auquirere , rimari, tentare, Suppofita Tere- 2520. qttàdem imitari neutiquam -weritos. "lantum cer- inum in m3 tnt eft, ficubi Terediuis marize ovuZis itte concetfus ne, quid feque favor fuerit , ut , qua ad Zgza« exc/s4; nequeant , in retur ? f*x4, quin imo in 2Zzs forfan zaterias, utiliter immit- tere fóbolem poílint , in immenfum eo aucfa;z iri auz- malis ipfius zz mundo ufum ($.289.) , ipfamque ejus- Orgam ad fo- dem perfeczzonem. ( $. 290.). Organma praterea, fi fpe- bom X&es, Terediuis marine , modumque , quo ligna vincere tia videri, eandem fupra docuimus, expendàás; s4/4 zou materie Jfofveude capacem dixeris. Quid enim inter res creatas eft, quod non ezo/Jitzom indefeffe, futiiunique violente, tandem victum cedat. Non adeo univerfalis foret ejus- dem, organis inftruéte aliis, in materias quascunque vi- €toria, & , fi vel ad modum zerezrze., vel Zzzz , vel Si aliter opeare- ferr , vel radule , faxa ferrumve aggrederetur, fal- uenis lor, aut, fe ut ligno, fic materiis maxime hisce fupe- incapax. randis non effe creatam, illico experiretur. Quodfi & Jus T4fionis cop. 1DECE animalia marina jJ": quoddam TaZoemis viget, - va Phohsesl- quum, Zgza exedentes,in ipfo tatto deprehenfa-fint 7? 5o- gnivors in bx. /ges , quis eft , qui Teredzmwnm marzsarum iu faxa at- ms tentata inju[ftitie infimulare voluerit ? Ceterum , quae ad illuftrandam Obfervationem fuam azzoetata adjecit, Clar. "TEREDINIS MARIN.E' zy Clar. Rouffettus, numero quatuor, ingeniofiffima funt , noutett ad ob: nec a matura Concbylii mofiri aliena , quee evolviciplarrmatonem, merentur. Occaáfione eorundein, ra£iomis im figura co-dum, nica inconflantiam , quam operz Teredinis marine adeo favorabilem fupra ($.282.) pronunciavimus,fimilique, —. . Pboladum optimo jure fufpicamur , obfervationis quo- Lou: que fuz in lignis exemplo confirmat (7). Quod C44 on lium lapideorum parietes tubulo teflaceo uullo munitos ate eno baeto deprehenderit, neque, fi vel Teredo eos effinxerit, mi- i randum adeo eft: infinuatus , quippe, gorzs Japideis, largioribus, ut funt, bwmer transfpiraus laminis indu- cere Pzrzezes non potuit, nec aliter nifi Zurztze eosdem, fed eadem valde zo£25:74, confolidare ; quod & ipfum ex operibus IP boladuz pari ratione confpicuum eft. De- nique nec hoc filentio pretereundum cenfui, me ftatim, pbfevationes poít lectam hancce Viri Clariffimi obfervationem ,candi conatus omnem impendiffe operam, ut, fi poffibile foret, ean- ^c. dem verificandi , ex eademque ulterius proficiendi , & mihi occafio nafceretur. At non licuit mihi adeo . effe felici, ut horum quicquam vel experiri ipfe , ve] 'i'sfacceffus aliis expertum comperire quiverim. Et nuper adhuc, littora, Terediu:bus obnoxia , vifitans , variis in locis, per biennium conftanter infeflatis, inter medios palos , poft collapfos priores , fubftitutos , atque graviter de. novo lefos , lateres querendos curavi: & inventi funt cavitatibus quidem hinc inde foraminulisque affecti ; aft ordinariis illis, quibus vel in ipfis edificiis hiant ; neuti- quam talibus , ut vel Zeredzuez , vel tPboladem , fen- nuc fife, credi potuerint. Aut itaque in Zee/azdia 'P bo- &ycudendum? lades difpendio fame Teredimis marine lapides fuos Kk cava- (2 l.c.pag.39 : Emferte , qm'il faut, que ces Vers aient été des uaims, comme jen ai trowué quelques uns dans le Chaine, qui ayant la téte cz le corps gros comme [on voi- fin , qui avoit 8 pouces de longueur, n'en avoit tout au plus que deux; enforte que [a queue Jert conrte, quoique avec tons fes appendices , n'avoit pas um pouce d' étendue, Pholades funt Phofphori natu- rales. Nec minus Da. &ylus Plinii. Pintianus vindi- catus. 258 HISTOR!IA NATURALIS cavabunt; aut lateres illic delicatiores erunt, atque pa- latui Cegcbylz nofírz melius, quam quos hic offendunt, convenientes; aut, eggerum , ut videtur, ru24:2 femel moliems , Teredo marina. Zieelandicos ilos , aggeribus f'bflratos, ex pxofeffo peffundabit ; so//ros , nonnififor- tuito in mare projectos, tanquam ad rem fuam nihil fpe- &antes, faftidiofe afpernabitur. $. CCCX XVIII. Luminuofós porro Pbolades & inter Pbofphoros satu- rales non ultimos effe , detexit idem Excell. de Rezz- mur (4), ficque affertum ?4Zzi (5) , Dac£ylo fao fin- gulare iftud miraculum tribuentis , de cujus veritate antea, cum £Datylum pro f/yuonymo Soleuzs acciperet, dubitaverat (c), confirmat; quo probe expenío , acce- dente fimilitudine vocis ZDaé£yZ Pu, cum illa 2227 Gallorum, vide an procul a vero abfit Pzztzazsus , qui ":Daélyli fysonimum , nom a Plus zpfó , Soleuz triba- tum , fed adjetiam ab aliquo temere dicionem illam, "Teredo an Phos- autumat (Z). Quicquid eorum fit , Teredo soflra Pbos- phorus ? Quomodo talis elfe poffit, licet mon appareat 2. Pholas lignorum Rumphii, fhorus non eft, faltem nec mihi , nec, quod fciam , ulli talis vifa. Quodfi tamen putrefactio in vicinia lu- mini officiat ; concipi facile poteft , quomodo , licet SPhofpborus fit, ob repentinam, cui obnoxiez funt omnes, vel fuam, vel vicinarum, pazrefati ionem fieri poffit, ut ejus Z4zie« nunquam percipiamus. $. CGC.X XIX. Caeterum & de Pboe/ade ligmorum mentio fit apud Rumpbium , qui ad feptzmam eandem reducit mu/ca- lorum ciaffem. At, pro more fuo, confuíam de 7e//z, nullam (a) Mem. de l'Acad. Roy. des Sciences. 1723. pag. 287. (£) Hitt. Nat. Lib. IX. cap. 61. (s) L. c. 1712. pag. 154. (4) In notis ad Plin, Lib. IX. eap. 6r. TEREDINIS MARIN JE. $59 nullam de aszzek imbabitante , defcriptionem largi- tur (2). : $. CCCXX X. | Plurium fane cum azzmaZibus marinis quamplurimis, comparationum non uno nomine, neque tam longe do CENA EE RUA quafitarum , adeove parum effentialium , fufceptibile animalibus mari- Conchylium uoffrum eft. Sive enim domicilium Ípettes"5slisanlosin zubulofüm five imndiffolubilem cum materia à ipf fs e ione dome fria, connexionem, in Vermibus tubulatis, Peuzcilla5s, diii. Balamis, íimilem animadvertes Pabztandz methodum. Sicubi vero opu» intuearis bydrauZcum, latius excurret comparatio; modo Cezcbylorum ,animaliumque quam- plurimorum , in materias duras agentium , orgaza co- gnoícere datum fuerit; quae ,fallor,aut omnium omnia ad opus bydrau£cum agnolcerentur compofita, atque ad Ju&iionem materie refolute adaptata. Singularis pror- fus eft Vermzum Ípecies,quam, navi, ex 7erra Nova Ge- Jóbrroatem vedeunti, appenfam, ad examen revocavit z Celeb. $DesZandes (5) , & , nifi me omnia fallant , 5y- Ae draulica eque, ac Conchylum noflrum, machina : neque Similes Teredini enim (pace Viri Excellentiffimi dixerim) ideo caudas, mecnm c umbelle inftar explicitam , 7g20 firmiter applicari cen-teradhereat?, feo, ut per partem iflhanc zzzrzmestum animali adve- niat , fed ut , obtento , per adhafionem flrictiffimam, vacuo , embolum in tubulo fuo coriaceo agere , atque aqua, eo introfucta, velipfa, vel, mediante hac, 1n- vectis animalibus pafci queat. Maximam adhuc ani- madverto,ratione non folum adhzrentiz, fed & alimenti affumpti, convenientiam inter J/ermerm ifthunc zari- Kk 2 "um. Ratione operis; (a) Mus. Amboin. Lib. IL. cap. 35. pag. 152: PHOLAS LIGNORUM , gelyE't witer[le lid. van eem vinger , te aveten van voren flomp , achbter [pus , platachrig , en vues gen rond. gaatje , im. twee deelem open gaande ; van buiten is ze grauw , lelyk , eu zeer bras van ftbaal; zy grotien im. de verroite palea, die im 't water flaan , zoo als de SQ- LENES INTEGRI. (5) Mem, de l'Acad, Roy. dcs Sciences, a, 3728. pag. 565. i60 HISTORIA NATURALIS Anilopia inter 4477 & ferreffrem ilum Goedart: , qui foliis rofarum; Mop aliisve corporibus , affixus harens, altero corporis fui quendam Goe- extremo animalcula circumvolitantia arripere ," atque en exfügere tota novit (a). Namque .& inter diverforum Fadem iner — elementorum animalia, ratione, ut ftructurg;, fic aclio- 2smilisdive^ num , analogia locum habet, & quadam in artificis, toum fiim, — Natura adhibitis, combinatio. v» S CCCXX XE, ! Nos, de Nomine claffrco definitionegue Teredinis mo- Jír& condendis cogitantes ,. SoZezes , horumque omnia Cu Soenum beta ultro derelinquimus , quum iisdem cum il- frnonimorum- la parum aut nihil, praefertim in Zffeutia/bus , con- demdadb6U venire, omnemque, quz extorqueri forfan poffet, coz- j : qenientiam in p partiumque quarundam ,. coZo- rumve [militudine , neque cozflante hac , fed ambula- p" toria & occaftonali , contiftere, deprehenderimus. - $ CCCOX X X IE Jubulus tefta- t — Tubulum teflaceum Teredini operique ejus effentialem ieu e CIE fupra vidimus ($. 274.) ; neque ergo ex fola ap- - parentia, fed ex zatura fuà ad Tubulatorum Genus , a Ee Zoograpbis conftitutum, ipfa reducitur. His tanquam reducitur. fpecies fubordinari cum a/zzs & Solenes uuzvalves, fa- ; pra diximus ($.321.). Et maluerim Teredzzem quóque Cure inm noffram , quatenus ad Tzbu/os pertinet , ceu fpeczem cum SoZezzbus , fiquidem horum zzvaZvium denomi- natio retinenda foret ( $.c2£.) , ad commuue rllrum: Genus referre , quam annumerare eandem djo/euibus dn i m (2) Metamorph. Nat. "U'ransform. XL VIL pag. 123: Cerporis parte craffare c ob- ufa fe Vermis bic corporibus affgit ez immotum continet , at parie acuta. o tenui , que Jignram imitatur probofcidis, uadiquaque fe jactat cv movetur , ut aliqua.ex ante normis aatis animalculis (pediculis viridibus rofarum ) apprebendat. . Mbprehen[a autem in el zum. tollit, me fe corpufculis ullis applicare aut iis adherere queant , atque ita elevata exfu- tih» donee vibil TÉANIO. THEN Dedi QeNTOHEIE qun eam [uim mm quee dis, &c, Sed TEREDINIS MARIN JE si univalvibus , tanquam Gezerz zmferiori , nifi forte bos cum 7aéuZis fynouyma credideris. At tunc non amplius pro /2ecze unius alterum fumere poteris. $. CCCX X XIII. : Neque vero minus effegtiales Teredini funt geming Pres IE ; capitis concha , pinneve. foleeformes , atque in opere" €T ipfo complementa Tubuli, quifolus ad naturam actio- nemque animalis non fufficit. —.PZurzbus ergo Teffzr ad opus fuum utitur, & inftructa Teredo marina eft, atque m hinc, à CozcbyAorum metbodo. definitione nomiueque Pen EA mutuatis, ad Cezcby/iz merito compofita refertur , & cenda. fpecies habenda geserzs Comcboidum , quo defignanda 4a conchoides eadem Excellentiffimus Prayzius (2) ftatuit. $-CCCXXXIV. | Concboidis igitur cogzomen fpecificm poffet deberet- Conchoidis no: que folum XJopbago mariuo iufücere , nifi jam Tbu- mtn an 8 lorum marinorum , quibus & pro parte annumerandus — ille eft ($. 332.), gezus conititutum peculiare, Zezer- s minatiouem cognomiuis pofcere videretur fpecialioremi Emme: uc talem , fcilicet , quam , preter Gezerzs fum 5 Cou- Que efís ae; cboidis, puto, feu Teffz compo/'te confütutionem , & beat? Generis tubulofr , non neglecta ingrediatur commemo- ratio: quod ipfum non melius, quam 74u/o-Concboidis cognomiue obtinere potuiffe, nobis vifum fuit. $. CCCX XXV. Eo vero ipfo Cozcbozdzs nomini geuerali nova. aCCE- Conchoidis dez dit determinatio fpecifica., unam , fcilicet , ex "T'eftis terminatio fpect- Tubulum eile , agnofcendo : quo tamen ipfo /Peczer Iptius fpeciem; magis Cezcboidum , quam Gents movum Coucbylorum Ro conttitui liquet, d i Kk 3 $. CCCXX XVI. Braynii. (e) Differt, de Polythalam, Cap. I. $. 16. pag. 8, 26004 HISTORIA NATURALIS $. CCCX XXVI. | Antee:diqe | Neque vero opus eft, nec adhucdum Zicztum , Teffas determinari de-. "T'zbg/o-Concboidis ,. preter Zubulum , reliquas deter- beant, pofüntve? vino (e 5 fcilicet , ob nondum repertam exaétam fatis Cumis? X€arundem cum TefHis Concbyliorum aliorum, certo jam TE nomine claffco defignatorum , convenientiam. Sive Qum. S"! tamen in pofterum & ifte, vel earundem altera faltim, genere àomen.. determinentur, five indeterminate maneant, Xj/opba- m E gus &que manebit Cozcbozdum Generi adífcriptus , mo-- o, variante determinatione Teflarum componentzum , Qua mutatione? pp; o pp & ipfa fbecier. ld $. COCXX XVII. Ty Teredinisdeün. Prodit itaque Nomez eque ac definitio .Xy/epbagz tio. marini claffiea, quod fit Concbylium marzuum T ubulo- Cozcboides. $. CCCX XXVIII. Atque ita jam, & ex X5/opbag; noftri exemplo, elucet &cneris fpeciei. Veritas fimul & ufus doctrine *DzaZecf;corum , qua Ge- que conüitutio, zerzzz fpeczerumque conftutionz exatie refpondere de- e eesdens, Jfttitiomum fabricam, fedulo inculcant ; ita , videlicet, Quantüone? ut per definztiones ad fua genera, fuasque fpecies entia reducantur : nimirum & hic , que de Gezerzbus Jpe- ciebusque Concbyliorum marinorum , Coucboidum 1pe- ciatim, neque minus de z0mz:b4s eorundem , c/afficis Mone indicavimus, definit102nis inveltigationi accuratiori ac- & definitions CC€ptum ferimus; ut adeo fimul non obfcure liqueat ra- identitas, tio, cur zogen clafficum hic cum 4efinstioze non poffit non coincidere. SR $. CCCXX XIX. E "TTeftas Conchy- Interim tamen, & exemplo Zeredzz:s zoffrz , liquet, NO A ERA Teflas Conchyliorum neutiquam poffe parres eorundem nus piincipales, 22225 PrZzczpales vocari ;. fed easdem potius inter zz- xune principaltores locum fibi vindicare: fcilicet, fine - quibus nec //zez fuum obtinere illa, nec ejusdem zzza- "4 nobis perfpe&ta effe poflit. Neque, quum in C7ez- [ure Et ratio, TEREDINIS MARIN/AZ ' 26 taris fmium mediorumque fuübordimatio nusquam exu- let , ut ZZarum omnium ,licnon minus CozcbyHorum pertes, & de quibus hic fpecialiter fermo eft, Feflacee ! €o ipfo , quod partes funt, quodque effentialibus ides fpondent, aliter quam ?rzzuczpa/zores conliderari me-fe principales. rentur; atque, quum in rerum Natura nihil fit fuperva- caneum, nihil non ob finem certum exiítens ; zz?ropria utique eft par£zam minus priacipalium denominatio; at Minus principa- fimul, ceu quilibet facile concedet, erroris, inde me-35 75h tuendi, expers, ut qui nondum eousque in organicam Creaturaru: , maxime eariuarum ,íapientiam pene- travimus, ut /0/Zczta ila termzuorum dzflintiio xvelme- ceffaria, vel za poteflate fit. Ss GC OX EL. Prout autem women Teredznis marine clafficum sque ac defiuiiio ejusdem , organis ipfius effentzalibusque Nomen Teredi- 3 c W. T . nis ipfi opt exacte refpoudent ; ta gaturam Concbyliz optime expri- MOX ORE mere 2/24 , effeutialem vero banc effe , fimul apparet. D:fiiionem De illis organzs medzisque feu, quod perinde eft, effez- poa E talibus, que Me£tbodo Concbyliorum ($.315.) reípon- De quibus effen dent , hic mihi fpecialiter & unice fermonem cffe, ne- 2 hicermo mo non videt. SCCCXTE Neque facile quis erit, qui non perceperit , poffe & Tea dwipofe. alia "Teredimis mariue confütui momima claffca, neCnmachafica. —— minus plures dari ejusdem definitiones , quas vocant ; picos acer effeutiales : fumptis , fcilicet , tot ergamzs mediisve ,uonss effentiales feu , quod eodem redit , effeutiaLiéus ejusdem 2Z5, quot ad /Peczem , definitumve , difterneuda opus funt. Verum enim vero , nondum determinato nomine Ze- Cer hic nondum flarum , praeter Tabulum , reliquarum ($.336.), ne-^ oue que exftante adhucdum ullo MoZZwm ;m Concbyliis Metbodi veftigio ($.315.), prohibitaque exinde Coz- cbyla uofri cum Jemihbus colatione , 4zfferentia in j defi- 264 HISTORIA NATURALIS defideratis eft Jfpecifica, qua non ooi , ut condi dez finitie, fic conflitui /?eczes nequit. : $.CGCXEIhvesr Definitio; natu- Naturam Teredinis feu Xypbolagi marini, quatenus Dosis 7?" eandem cognovimus, omzem complettens ea erit, quod : fit Conchbylum marinum Tubulo-Concboides , ligna fub- marina im ufum , 0 füum , &9 creaturarum aliarum , refolvens. ; $. CCCXLIII. Fini Teredinis marine refpondentem condi ejusdem definitionem ,infolitum videri amplius non poterit, poft- quam & illi refpondere zz£ributum proprium , ex quo Tritum, de cay. formatur haec, evictum dedimus. Quo ipfo jam majori farum finium luci exponitur 7:477 illud 9Docforuwm , quod intonant ai ue omnes, pauci intelligunt : Zz re£ts5s, fcilicet, Pbyfiezs EX plurimum refpiciendum effe ad cauffas finales. ij Cur finibus re- fpondeat ? CAP UII «De Sabitaneo Teredinis Marine im Oris so- firis Obortu. OS COCXI SEN: Mes maxime de Zeredize marina, & quod nos proxime tangit, hoc eft: «z4e, fcilicet, no- Undetamrepen. Xium illud animal, invifum antehac & ignotum , 7472 ie nobis D TERCUTE nobis zZvezerzt. Sexcentas hic audias fexcen- Vanz variorum tOTum , pro fuis quorumlibet conceptibus , conjectu- conjectura. ràS: 3 Bu. Imus buc; biuc iluc ; cum illic ventum eft , ire - E illinc lubet. Iucerte errat animus ; atqui nihilominus in tanto divinantium numero infolu- tum TEREDINIS MARINE 26j tum manet enigma. Noflrarum vifum fuit partium, nec hoc inta&um relinquere: quare jam partim praci- puas illorum , maximeque vulgares , examini fubjicie- mus conjecturas, partim & ex noftris quedam , ante-. cedentibus fuperftructa, adjiciemus. $. CCCXL V. Atque primo quidem loco deridendi veniunt , qui , 4n ex limo ms: aut ex Jo vifcove, vel smucilagiue maris (4), aut ex AS ds ORA Offreis, recenter ad oras nollras detetlis, zzzmalIzbu s- snimalibusve ve marinis alis, fimilibusque Peterogeuezs, T: erediuem ^ * noffram prodire,fomniant. Dolendum fane, quod , fe- culo, quo tam egregie undique fcientie crefcunt, tanta communiter inveniatur, circa gezeratiomem animantium, Communis circa apud plerosque r4Z;t2s, ne dicam, zggoraeutia. At nec SENS ies ratione fua caret infelix phoenomenon : nimirum defi- rantia. ü ciunt libri, qui, vulgari methodo fcripti , adinftar lo- Eipein corum communium , recentiora , in qualibet materia, collecta vulgarent Virorum, Nature curioforum, inven- ta, quz alioqui , hinc inde difperfa per libros , indo- &orum cognitioni eterpum fubtractos, maxima ex par- te fterilia , atque humano generi velut invifa jacent. "lanto igitur magis laudandus Jduéfor Ga//icus , qui in qudorfpetia tractatu, non ita pridem, fub titulo S$2eczacu/; Nature, 1 Parifiís edito, ac paulo poft apud nos recufo, craffio- ris illius , in qua circa generationem plurimi haerent, ignorantige tenebras difcuffurus, vulgari methodo, per modum dialogi huic defectui laudabiliter fuccurrit, at- que obfervationes Illuftrium ZfceZezzzcorum | Parzffno- 71 maxime Hzfforiam animalium fpectantes, collectas, pulchro ordine difpofitas , exhibuit. Sed ad pzz7z-erea- £ores noftros revertor: quantumlibet, fcilicet, libenter Is l Vete- (4) Mercur. Europ. loc. cit. pag. 300: 24adere zyz vaa geveelen, dat in de Honds- dagen uir zsker flym , alsdam im "t water xynde y e» aan de dylen [peclende , dez Worm gebooren worden, 36 HISTORIA NATORÁAEIS MEE deBe- P'eferum circa gemerationem philofopbumena ridéat vul- WueWra vulgo! ^ DES OE qui eidem in Philofophia pares haberi meren- derideri. tur, occafione tamen oblata, propria fuamet, multoque Ane iRIE infipidiora illis plerumque protrüdunt. commenta: quim fütmantar, me- 1InO gloriam , nefcio quam , 1n'eo quarunt , quod de liora fint? modo hypothefium fuarum poffibili ne cogitent quidem; circa quem tamen aliqualiter exponendum non vulga- Differentia inerrem. Ze£eres , & qui iis annumerantur , collocarunt VEI AR operam. . Suffecerit noftris obfcura , & , fi que infe-- Hac ulerius a- rioris concipi gradus poflit, idea putrefattionis , alte- legata. valionis, corruptienis, quo ilico, communi ore: non mirum efle, quod verzzzet, concludant. Adeo fami- liaris ,. adeo menti affuefacta ides corruptionis ab ca- dem verminuationis indiffolubilitas ; ut vix de hac , nifi & fimul de illa, & fic vice vería, cogitetur. Provoca- uenedeeictur deinde ad experzentiam , & , qui hic in zozzozibus tur? confufrs fubfiftunt , non mirum , quod non plura , nec accuratiora, quam qua Jen fus y T. ufürpati , docent, mletenauüu in medium proferant. Non ita P57/ofoph: , nec intel- Veteres, lecti ab iis , qui , in ipfos fumme injurii , quod ex /- Maleindleüi 5//re corpupiiome vivi quid orir polit, ab iisdem fcriptum efle , garriunt. Potuerint id de corporzbus novorum animantium, ex materia corrupta prodeuutz- bus, intellectum voluiffe, & procul abeft, quod in eo m AE erraverint. Precipuum , quodque maxime illos agita- ! bat, hoc erat, quod invefligarent jfrincipiam illud euz- "Ualum , organizata vivificans , quodque bujus, in loco, -ubi non fuerat antea, ortemtis, modum explicare conarentur. EHic videas, quomodo , mire cruciati , tandem , quum ipfum non invenerint , veré;: tamen defignare , pro fuo quisque fyftemate , allobor averint, refpondentibus jrimcipio dh, quod, licet nominare Quomodo ;eg 201 Valerent , indicare faltim ftuduerint. Hinc illa . exphcawennt? P4a£ogi de Semime Mundi, Ariffoteli de Eutelechza, de Caelore imnato Peripateticis , de Igne Nature A4 &erto, de Semiue Nature Hermeticis appropriata ?5;- : : Jofo- TEREDINIS MARIN E. 267 Jofopbumema. Succenfuerunt his ex .Meorericis ali, |. neque ita zetapbyfice , nec per remotas adeo cauffas tuccentio. puc quafitandum efle vzveztzum orzum, dictitantes; dete- gendum eundem per eauffas proximas jubent, atque, ceu id vocant ipfi, per experzmeztz. : Laudatur praci-Ezperiment: — pue Marcus Marci (2),quippe qui optime (neque enim m commenda prater eundem alius hanc viam ingreffus) gezerat20225 Marcus Marci opus extricaverit. "l'utiffima fane eft in omni ?Py/íca, phurmum ipfis qua per experzmenta procedit , cogzoftendz metbodus : Quia de experi- verum neutiquam per fzéz/2s , quales , re probe ex- mens" ied penfa, illorum funt, ad qua tantopere provocant, ex- i Berimenta: ut ecce huc faciens in re domeltica exem- lum de Cozchy/iogenetico, experimento in $icilia, & Condyliogenei : .o Hodie à icon. pulia , tete Kzrcbero (^) feliciter fuccedente ; quo- cum convenit , quod de O/frezs , quos Byzautzsz fe- Oftrea feri, runt, apud Ge/zeram (c) refert Gz/Zus. Similis farine quamplurima ipfis , & infinita numero , allegantur ex-,.... s perimenta ,quibus vel ex £oviuzs wifceribus putrefattis fitdiacpkira, 4pes , velex fimo afinzno equimoque ve[bas , velex eo- A dem variorum animantium diver[as muftas,velex veffe lanea pediculos, vel ex /2x2v:0 putrefcenute vermes, vel ex anunalium urinis, cake, ferpentumque exuviis l 2 Jfor- («) In tractatu de Operatricibus ideis. : (£) Mund. Subter. P. IL. L| XII. Sect. I. c VIL. p. 393 :. Noz frze admiratione bec Rxberimenium im Sicilia primum , juxta Pharum duodecimum | millibus paffaua -Me(Janam. diflantem , vidi. Ut itaque multiplicationerm Conchyliorum: quas. Tellimas vo- cant, babeant , [i progrediuntur : Tellinas «z' Conchylia im minutas partes conterunt , «c deinde ad littus lacus falfi 60 circiter paffibus a. freto diflantis-mom fecus ac acricola frumentum, ita hi concbyliorum cruflulas differant, ev ita relinquunt , donec aqua lacus vel vi ventorum, vel effu f[ubterraneo agitata littus offendat, qua. ern[Iala una cum arena confufa tantam profarunt novarum Tellfnarum pullulagrmem , quantam quis, qui non vidit , credere vix poffit. ldem Taremti contingere intellexi , verum palorum) ex certo ligno confeflorurm ope, quibus intra maris fundum defixis, [latim aefcio qua ma- £eria adbaerens , curn tempore innumerabilem | conchyliorum copiam excludat. — Similem conchyliorum. offreorumaue gene[in arte peractam 1m. China fieri, P. Martinus im fuo Ate aate docet; Chinico. £l (c) De Aquatil. Lib. IV. pag. 64« :. Petrus Gillius vir eruditus cz fide dignas affir- quat fe de viris non paucis [pctiata fidei accepiffe , Byzantinos Offrea' ferere , € eorum quaf. lac feminare. | ni 1 f 268 HISTORIA NATURALIS - formicas , ex defoffis auatum corporibus bufones , & Virg: fexcenta alia, ut apud ?oezzz cft, Sponte fua que fe tollunt in luminis auras, - Infecunda quidem , aliunde progigni, evincitur; & quis fidem negaret Ma- gno Sca/;gero , qui , quod ex £own flercore mures na- Ícantur,fe obfervaffe notat ad 7Peepbraflur ? Adeo una Undgmaa? — cum repentzmo & improvifo animalculorum torum ortz, exiguitas praefertim eorundem ?Paztafficamipfis orzgi- zem tribuere fecit. Neque enim quenquam 2?5/ofo- horum ilorum , aut ex ffercore boves, aut ex «rzua elephantes naíci, experimenta edocere potuerunt. Quo- iodo vero hzecce, fic dicta, experzmeuta, quod jacti- tant, rem melius omnem poffint explicare , quam //e- An magis adrem 7ZZes illi Pbz/ofopborum V'eteriorum termiuz , ipfi vi- Bond deant: o5, fcilicet, non minus obfcuros, fubftituendo ni? 2s, heu! in quot iterum fcinduntur partes, his c2Z- Neotricoum— Z;?gs pufre(centium , Mis cotiio putredimis , folus & "e lis fab» 5rmediatus «Dei in producendis 225, feu archetypi divi- ai conceptus aliis, aliis zzmedzatus *Dez ,otiofa Natura, concurfus , antelligentiarum opera, affrorum influentia, lumen celefle calor ambiens, fimiliaque, experzmenuto- E . Tum myfteria recludunt. Quanta vero generatim 25;- Exemplum ratio- / UNIUS rS : "i. : A ciniorum dege- J0f0pbizs ilis , de equzvoca feu fpoutamea viventium peipne au generatione, infitratiocinii vis, exempli vice demon- EE iirent verba P?oéz , multo premiffarum conclufionum- que apparatu, nihil dicentia, digniffima "Theatro, qua- . que ex ore fPzerrott fervi pronuntientur, philofophu- mena. En ipfa: : Ouippe ubi temperiem fumpfere bumorque calorque Concipiunt, € ab bis oriuntur cunéia duobus; Cumque fit 29is aque pugnax ,vaper bumidas omnes Res creat, (9 difcors concordia futzbus apta eff. Non TEREDINIS MARIN /£. 269 Non adeo a F'ezerzóus alieno Kirchero Vim fóminalem Kircheri Pans fcu Panfpermiam verum , per quam vaporem fpiritgo- Pm. yum fulpbureo-[aimmo-mercurialem intelligit , ftabilire, eamque z zzorfuürums, tum plantarum, tum animalium cadaveribus decifam, Hypocratis am atque riffotelis luminibus ufo, concipere vifum fuit , ut jam de Zzzcezz Su idee DENS pluriumque conceptibus, eodem fere convergentibus, ni- hil addam,qui, ut magni cujusdam viri de ipfis Judicio fubferibam, forzs pauperum ritu emendicant, quod mon imveniunt domi, amimarumque trausplantationem Py- —— £bagorico fómmo (9 bic cudumt. Variantir tamen ad- ns expos modum grzZus ponuntur ab iisdem corga/cz/a ifta, 25. ' oum viventibus derrvata, aut , ut cum 7 eopbraffo & Zdnuaxagora.loqui liceat , zzvolucera femiualium ratio- qum, quae, fcilicet, partzculam anime, magis minusve Jabefatiatam , ut vas locusque , retineant. .Ex qua, . deinceps /abefacfationis idea animalium imperfettorum oram Ime ila, in bzefopbiam primam, atque in ipfum $Dezz unde? tantopere 2zj27;4, originem traxit. Denique , prout in 44 de fa fen- re Phyfica non minus, quam in quacunque alia , vix de opinione ,. quantumlibet exorbitantiffima eadem fuerit, cogitare liceat , qua non quosdam jam nacta fit affeclas, ,pro aris ipfam & focis defendentes ; ita fane mirandum non eft, quod nec defuerint, qui , de inveniendis Na- ture productorum caufis feriis velut defperantes , JVa- scent, a. turam in multis ludere , inventione vere ludicra , ne Natu lufibus, dicam, inepta , & * Mens bona qua ducitur manibus pofl terga retorízs, ovis. ftatuere maluerunt. Ac, licet de zef£s coscbylorum , S : fs : : c De quibus natu- in locis a mari longe diftantibus repertorum , ifthec;s praua - preprimis philofophumena ufuvenire foleant; iisdem nteleaa? tamen femel affueti , quid vetaret , quo minus & ipfa animalia, fimili Natur lufu producta, compendio Gg, ned Judicritate Philofophie fuse occoecati, praedicare au- plicabiris. 3f deant; immo vero, quid mirandum , quod de Zzfec&zs Ll 3 ani- go HISTORIA NATURALIS . animalibusque minutis terreftribus eque ac aquaticít Acier TP idem pradicaverint revera multi , plurimi cogitent ; quafi vero , ut verbis Egregii Mouffett? utar , Jafus Thur. Dnfit.in. laftyoientis ebrieque Nature effent , atque ea dunta- xat in immanibus illis €9 borrendis belluss fobrie egzs- fet. Obviam itaque & hisce eundum, & ab omni lufus cafusve idea vindicanda opera Nature ,in fingulis ferio, propter fines certos, & fapienter, agentis : ícilicet , in eo potiffimum lufus imaginati fons latet una & erroris anfa, quod aut Cozchyla fofhlia ad. Lapzdum Claffem perverfe reducant , aut Ze//acez revera nature credant quidem, fed nunquam inhabitata , absque refpectu ad animal quoddam conflata , utraque a Natura ludente, & tempus ita traducente, effigurata. Quantum ad pri- mum attinet, abunde a Viris eruditiffimis ifthuic. con- Conchylia mae fufioni medela parata eft, inter quos Excellentiffimum Lapidibus per-. Braygium de Belemmitis Prufficir perdocte commen- miras eei. tantem (2), & quos laudat; Szezonem (b), Scillam (c) bus, qui laudan- & J7'od«vardum (d) nominafle fuffecerit, quique ad clas- TE fem Lapidum male relatas animalium marinorum partes "Teflacea agnita , Clemento fuo feliciter vindicarunt. Iti vero, qui, quod an quicquam — eftacea fint, non eunt inficias, quodfi adverterent, par- Qs reu tes conchyliorum teftaceas ipfis non minus, quam molles, partes? eflentiales effe,& ad fines fingulorum adaptatas($.3 39.),ex parte molli in plurimis, forte in omnibus,genitas ( $.184.), eundo faltim fuftentatas ; non poflent profecto adeo ab omni ententiz abfur- : : 3 SAVE : diss faniore Philofophia aberrare , ut effentialia fine fubje- €to , ad quod pertineant, exiílere , aut Naturam id iptum , quod fumma in mari fapientia efformat, in mon- tibus locisque, a mari remotioribus, lufus & oblectatio- nis gratia , eadem mirabili varietate eodemque ordine, effin- In quo lateat erroris fonsz (a4) Ad calcem Differtationis de Polythalamiis, fupra laudate. (5) De folido intra folidum: naturahrer contento. (c) Vana fpeculaGone difingannata dal fenfo. (4) Catalogues of Foffils. TEREDINISMARINJE S .7r effingere pofle, flatuant. Ratiocinii, quo ad tuendam lepidam iithanc fententiam utuntur, exemplum largitur - Miffonus , occafione conchyliorum , in montibus Cer- Mifonus aliea- £aldi &. Montemari: obvierum , prolatum ( 2). *:Deinde adopinamur de fiauis maxima parvis; & , que vel Zeviffmam cum Conchylus: femilitudzaem pre ie ferunt , 74/;e revera effe pronunciantur JACO Ded, ef quumque in corporzbtus bominum eque ac brutorum (P) imma, pudica. ipfisque. zJcerz&as (c) nonnunquam reperta ferantur, inter Zzdzerz iterum Nature aríifcia fummo illis vi- dentur jure. numeranda. Quam vero in hisce imagi- Imasinstioni ni- nationi fepe magis litetur , quam rei veritati , illuftre mium tibuiur, commonitrat exemplum de ca/eu/o im vefica fellis ex cadavere IH. Comitis FVirgmi: Vitelh Corfi exfézffó S Exemplum. qui fane pro Cozcby/io habitus omnibus fuiffet , niü prater fuihlitudiuem aliqualem , nihil adeffe cum £e/fa- ceis commune, agnoviffent pronunciatfentque Viri fum- mi ReZus.& Nerus, ad diffectionem prafentes , refe- rente hiftoriam Doctiffimo Z//gbz;fo (4). Fec quidem Alehifus citatus. prolixe aliquantum deducere libuit , ut copzaz habeant . phu- (4) Voyage d'Italie. Tom. II. pag. 314 : Et afzm que je sm'exlpique en um mot , je eros, qu'on peut affirmer [ans diffiünié , que la snéme vertu cz les mémses proprietes, qui forment. les coquilles dans la. Mer , les engendrent. auff. [ur la Terre: par. la. raifom quil fe zrowue dans les deux endroits , une parité de. [ubjlance propre à les forzmer; e» ume parité de tout ce quil vous plaira d'ajouter encore pour les circonflances ez* pour les Tooyens de csite formation. G)ue ce [oit bar vegetation €7' par intus fufcepriom comne quelques. uns parlent , a peu prés comme croiffeot les plantes. — we ce foit par juxtapo- Jition , ex par incruftation comme [e forment. les bezoards tant. fojfiles quautres, cv. les pierres des reins; cela m'eft pas prefent du fujet. Mais entendez, le come 1l vous plaira, quand eus aurez, biem raifouné [ur ce qui fait les coquilles dams les lieux , que ous appellez, leurs. lieux. naturels; je "vous. dirai toujours, qu'il ae tiendra qu'a. vous de rai- fomner [ur la montagne de Certaldo de la méme maantere que fur le rivage de Livorne: excepté ' pourtant , lorsqu'il s'agira de ces coquilles, qui s'engrendent , dit on, en néme temps que l'animal, par la femence ewaire.. Objectionem deinde fibimet. format, quam tamen, cum exceptione modo lecta, nec refolvere, nec fatis capere videtur, (2) In Ephemeridibus Nat, Curios. paffimque alibi: 5 (c) Nouvelles de Ja republ. des lettres, a, 1686, menf, Dec, (4) In, Lithotomia, Cap. III, VESPA : 2 HISTORIA NATURALIS Curadeo prolixus 5h; Jo fopbumenorum , ex quibus ,. pro lubitu, eligant hic Auctor fit? Sententie. com- munes de ortu Conchyliorum. Concha rofcido conceptu gravi- dz. Pervig. Venter An ex allegatis quid fit, ortum "'eredinis expli- €ans? iftud, quod ortum Teredimis marine ex muco , offreis , fcibusve , vel putrediue ipfa, optime explicare, videri poflit. Atqui, fi de aliis unquam, de zz/e(:s profecto marinis, quorum fpecies Zeredo fuo modo. habenda ( $.314.), omnia illa per eminentiam intelligenda funt; & Conchyltia , Plantanunalibus feu. Zoepbytzs , fi non plene adícripta , fatis tamen zquiparata , ex parte 24:- 7:4 , enormiter dubio procul juxta illos Zzeefzcata , oriunda, communiter in Zoczs arenofes , smmucilagine ma- ris interveniente, fponte formari putantur : . Qe non concumbunt, uec fetus uexibtis edunt : Per fe uaftuntur, fedo velut Offrrea ceno: Eff uon diflintio femper levis Oflrea fex: Hos zuter pifces nec mas, uec femina nota eff. Imo , quodfi Cozcbas aliquando gravzZas pronunciaffe contigerit , 70/0240 zmpregnate conceptu credebantur, juxta Za: ilud : Has uz gemitalis ammi ffimulawit bora, pandentes fefe quadam ofcitatione, impleri rofci-. do couceptu, tradunt. Major, fcilicet, iis, Concbzsque praefertim zargarztiferir, celi, quam zarzs , videba- tur focze£45 ; maximique in ipfas zz//uxas - Humor ille, quem ferenis affrra fuüdant noctibus. Videant,qui ex be£erogeuezs putrefatiis,aliusque fimili- bus, originem Teredzzis marie repetunt, an ex tot allatis xs bzlofophorum ratiocinzis experimentisque, quid inveniant , quo mirabilis ejusmodi orzus modum no- bis intelligibilem reddant; videant, an , combinatis amborum viribus , hypothefi fue vel minimam pos- fint verifimilitudinis fpeciem conciliare : hac vero omni- no exulante , nec attentionem illa , nec nomen mere- tur. $. CCCXLVI. TEREDINIS MARIN JA 373 $. CCCXL VI. , Neque magis audiendi funt , qui ex Zigzi fpeciatim fip.ieni pus putredine Terediuem marinam progigni, balbutiunt. Ens e Pertinent hi ad Cz/cos illos, licet recentiorum /eczZo- rum , Pbilofopbos , quorum hi czczudelas , ftorpzos Vli gx iens ae "ex Agno putrido provenire , alii adhuc ex eodem , /fer- animalibus inde core cerviuo imbuto, fcarabeos illos, quos Lzcanos vo- 805. cant , oriri, confuetis fuis experimentis , fupra jam laudatis , edocebantur , quin imo , proh pudor! vel hodienum fuo modo convincuntur. Scilicet: ex 9725 Ex lignis orien- za[centium peculiarem Pbzlofopbus Claffem. confütuit ; uus Per 4lia, ait, ex ceo, aut frio putrefcente oriuntur 5 alia : j in gnis &c. Ligna infe[lantium faltim, abfolute omnium, Lena infefianiia ortus in ipfa ligni puzrefacHiome quarendus videbatur, ^ ^^ quem & , nec meliorem , ex Cfe/a ZElansus tribuere Vermis Indi feu AUTE m pf qe ig id videtur ver: illi pregrandi, in /z4o fluvio «zico, be- GENERO farum quadrupedum. debellatori , quem cum S£a£z Seboft ilo rx. cubitorum ex Gazge eundem faciunt Viri Docti. Eadem imbutus Philofophia Rumpbzus videtur , dum locum $o7egzs (a) fui, eque ac Pboladzs (b) /zgzo- Rumphius nota: rum, natalem Zgga putrida conftituit. Verum, fiqui- ^ dem jam per momentum abfurditati eorum litare, & fententiam , velut qua refutatione digna fit, oppugnare Quomodo de liceat , fufficit meminiffe , Zigzz , Teredinibus infeCta , riva aemontic. neutiquam effe puzride, fed recentiffima ,ab omni alias '? corruptione liberrima ($.105.), neque minus cuilibet oculari poffe demonítratione, ex canalibus Teredzzam, maxime recens natarum, initialibus, conílare, tantum abeffe , ut in ipfis nafcantur lignis, ut potius extrinfe- cus iisdem omnes & fingule adveniant ($. 230.) 444 ios MI m Geor- (4) Mus. Amboin; L. II. Cap. 27. p. 125 : Deze groejem imt verrotie bot, a00 44n [cheepen , als boomen , die im zee dryvtn. . E) Lc. pag. 191: Zy greeijen im verreite paalem, die im zerwater. flaan , zo als de integri Solenes, ; ? a;j4 HISTORIA NATURALIS uo» Georgica quidem, ita pereleganter Acutiflimus ZL:fferus, Perge. POctarümque ficliones pulchre faciumt automata j at x9. qhilofopbi diligeutia indigna fünt : im bac vero umica omnium animalium generatione ex fuis parentibus pro- videutiam divinam , etiam zm minimis fibà conflantega qeneramur ,59 magnum bumaue induflrie immcitamentum agnofcumus , ne quid fuprema artzficus vel minutiffimum opus delitefceret zn fecula, aut aliquid ufpiam fortuito oriri poffe credatur. | $.. GC PX TVAE 6a c | Propius ad verifimilitudinem non folum , quantum ad geueralem Nature metbodum accedunt; fed & in cafu Ex ovulis pove- Zered7725 noftre ex demonftratis ($224.09 /e22.230.) ngeTeredinem» ratiocinantur, qui , ut 277772/i4 omnia , fic & zeffrum ' hocce, ex ovulis, comcubitu , vel maris & foemince mutuo, vel (ut de Teredize mariza tantum non apo- dictice demonftravimus ( $. 210.217.220.) ) cuiuslibet fecummet ipfa proprio , ecgazfimzs , lguoque extrinfe- cus applicatis (relictis procul veterioribus illis nugis ) Vila. coníftanter affeverare malunt, juxta illud Poezz : Coucubitui incumbunt omnes, at femina gentis Munere defuniie vite poff fate relinquant , Et fervare genus valeant , f'arpemque tuerz. Quapropter & in folvendo , de wovo apud nos animalis Quorfum de no. 0/ £44 ProbZemate noftro , ifthuc fere que[iio redibit ,an vo Teredinis o- T eredo nobis, anve ovslum prius adfuerit , ac quod- Be I* nam denique, five hujüs, five illius ftatuas priotitatem, ortus utriusvis Przguu ailgnari poflit przgczpium ? $. CCC XL. VIII. * * * * f, Quidadfoea: Nihil hic facile propius, neque pro folutione quze- 4mm edem füionis expeditius videri poterat , quam ovz/orzggi, ex wn? ^"? quibus TereZe nata fupponitur, ad ligna appofitorum, culpam in ez/alia smmariua alia, domicilia fua hic lo- corum TEREDINIS MARINE corum fervantia, devolviffe. Et inde eft, quod de tanto 4n ex ovutis facinore apud multos fufpicio ceciderit, inter plura SI HE S ar MM in animalculum illud , fub nomine Sprzzgerze (a)feu — $zel, defcriptum ($.116.). Verum, quum & ejusdem Sues Dean ipfius P4/Z inventi fint , nemo facile erit , qui non hos: h potius ipfos ex propriis ovulis , quam diflimile admo- dum heterogeneumque omnino cogcbylii moffri genus gy iua eme Tes provenire, crediderit. Interim tamen , quod obiterredinem mai- moneo , Zerediuis marine G Mtud ipfum animal fuo "^" modo zozez meretur ($. 311. 312.): ob acZzogem , vi- delicet ; fuam, zz Zzgua fubmarina directam, fupra ( $. : 116.) a nobis expofitam. Aft, preter quod Crz//aceo- S Cifaceami vum Generi adícribenda videatur 7Zeredo ifthaec marzua BUpeid cita Squilleformis , f'uperficiarie infuper , quod non male tribueretur (/ $. c7.) , coguomzue fpecificam à moflra ySpede divetm Conchylio , ac 2n Ligui penetralibus incarcerata , prae noftra. fe fert differentiam. Gemere tamen a[füciate ambe pene fuum qualibet opus, zz£us bec , i/|la extus , absque quod fibi invicem impedimento fint, tuto perfequun- tur, f/zezque, ad quem create funt, mira dexteritate adimplent. Yn fchediasmate, pluries allegato, ubi & de primo Zerediuzis marne in littoribus noftris ortu quid conjectandum videbatur , anceps herebam , an appofi- tionis ovulorum Zzéz/os z4arzt0s, anve Pbolades accu- nem Tupso. farem. Verba ex eodem propria infra ad paginam le-Phoadumve ' guntur (T1). Ignofcendum iftis , LN oH onse (a) €onf. Mercur. Europ. loc. cit. pag. 299 : Het is aangemerkt , dat im de Zomer menigvuldig adm Zee aam de Paalen kemt een klein. gedierte , als de xogenaamde Sprin- gertjes, bez welk ziets doet dam pikken tegen "t. Hout , hebbende de grootte van eem Schapen- luis, em zynde, door eez vwergrootglas be[chouwd , wwonderlyk van gedaante, en van eene raenigte pootjes vcorziem. Dexe beesjens gaam wel niet 1n "t bout ; maar daar zyn "er die eordeelen , dat z»y bun xaad in de gaatjes en fcheurtjes van bet bont amerpen , en dat dan deze werten. daar uit geboorem worden. CT» Difficillimum adhuc fimul & momentofiffimum eft, de prin- cipio & ortu Vermis noftri certi quid ex obfervatis deducere. Cana- liculos illos, qualem Fig. 4. ( hic Tab. I. Fig. ;. G. G. & Mm 2 map spo, 35 HISTORIA NATURALTIS Conjedturis fimi- Infetlis ( maxime de Zeredzze marina) conjecturis, ex Muse ovalis eadem znfeécforum. aliorum , licet difformium .- Mata transformatagque, fufpicantibus. 1 : 1t. fPezche * Fig. 7. 8.) commonftrat , & fitum , quo circa. extimam ligni fü- perficiem inveniuntur, confiderando,, prona cadit conjectura in ver- mes tubulatos, feu tubulos, qui primura conftituunt ex oCto fummis "'eftaceorum generibus, juxta Methodum Excell. 2ayrii, in Differta- tione curiofiffima fimul atque eruditiffima de Poelyrbalamzis nuperri- me édita. Poterit fane effe Vermium tubulatorum fpecies aliqua; in his terris hucusque incognita, & exuinfecus advecta , aut ipfi forfan domeftici , qui hucusque in fundo maris habitaverint ; nunc vero cafu aut ratione latenübus ,. qualis e. g. exorbitans generis multipli catio affignari poflet, ab eodem hinc inde abrupti, glutine fuo , quod habent abundans, ligno omni occurrenti adbaerefcant, novamque fic fibi efcam quaerant. Suppofito praterea, Naturam abundantiffimani efle in mutanda figura animalium ,. cafu in-alind, ut ita loquar, cle- mentum delatorum, mirum non eft, nec hypothefin everteret , nul- lum reperiri Vermem tubulatum , noftro forma fimilem. | Pofiet e contra, qui aliquantum auda&ter in. conjectando procederet , fimili- tudinem aliqualem adinvenire inter. Vermem noftrum & tubulatum ilum, cujus figura extat in. 4e. de l'/4cad. Roy. des. Sciences. a. 17 11. pag. 176. Tab. II. fig. 16. 17 , illiusque ex hoc rransmuratio- nem ordinare; Caput, fcilicet, in utroque craffius reliqua corporis. parte quacunque cernitur. Pars capitis tubulau interior poflet noftri promufcidem , partes vero exteriores in noftro mufculos illos for- tiffimos largiri. Huc maximam vifcofe materi; partem dirigere voluiffe Naturam, fuftineri poflet, ut transfpiratione ejus generentur binz illa conchz duriffime , qua caput Vermis noftn cingunt: utpote in quibus ftrias adhuc radicales iftas mirari liceat. | INovam uerum. fimilitudinem- ftabilirct apertura in. capite. Vermis tubulati ; quod ipfum quis ceu. non obfícurum futurz concharum in novo Verme diftanuz fignum accipere poflet. Multis iftis hamulis cum tribus pinnis , quibus inftructus ille eit, hunc facile carere jubere- mus, quum nec in domu íua circumfpatiari , nec victum fuum - longinque petere'opus habeat. — Verifimilius forfiran concludere aliis*- videremur; fi Vermem deduceremus noftrum ex familia Conchylio- rum illorum , qua ex argilla faxisque mollioribus, in fuo quodque canali, quem, prout crefcunt, amplificant, donec in eodem morran- tur, (TEREDINIS MARINAJZ. 25 Poicbe di quel, che Pbuom non fà vedere , Favoleggiaudo va mille chimere. Ratio , ita Excellentiffimus Redes , ub; fenfus defunt , pco, fua. zn boc uegetzo füis, ut zta dicam , fuflentata alis , longe a. lateque perlufirare Naturam mom potefi ; imo etiam, ubi fenfus fequitur , alas breves babet : mec inquirendo, lus comprehendit , quam ill; apprebendunt. lnünite exigua , qua , ut de Re zatura/; omni , fic prefertim de zranusformationis amimalium dimitibus pollemus , cognitio, fummeque hujus incertitudinis, apud Viro;, vel expertiflimos, fenfus univerfalis nos a pudore, erroris, qua talis , in animis ingenuis , indiffolubili comite , li- berat ; modo meliora vel videntes ipfi , vel moniti ab aliis , errorem , licet carum , licet ratiocinio pulchro, fummoque plaufibili , fuffültum , dimittamus. Neque : enim error in Re maturali, ubi omnia experientia Error in re nate 2g pid: o rali quomodo debemus, adeo zoffer eft ; faltim in ea magis, quam in re accipintus ? quacunquealia,erraré bumanum videtur. Homiues enim Me * fumus , & occupati ofíciis ,. fubeiffis temporibus flaps. ins curamus. Mm 3 Inau- tur, inclufa habitant. Quod enim & in ligno fibi domicilium qua- rere poffint, expertus eft Excellentifimus 4e Rearmmzr , qui , iri ZMem. de PAcad. Roy. des Sciences. a. 1712 , ubi eorundem defcri- ptionem, pro more fuo, accuratiffimam largitur, fe invenille fcribit Pholades juniores, inhabitantes pofticam calcei partem, qua tamen, ut facile conjicitur , erat duriffima. Cuicunque tandem animalium marinorum generi nova fpeciei noftrae ortum tribuamus , minus ta- men probabile videtur, quod ca ipfa lignum penetrent, fuppotuifle. Everteret hypothefin oblervatio modo allata D. 4e. Aeasgzur , qui conchylia, quas calceum penctraverant , non transformata agnoyit. Probabilius videtur ftatuiffe , animal iftud incognitum ovulis lignum inficere foecundatis , ex quibus deinceps pulli naícantur , in lignum agentes, qui nec pluribus partibus novis a INatura muniuntur , nec priftnis exuuntur aliis, nifi, quibus , ad novum finem, ipfis de no- yo przícriptum, vel opus habeant, vel carere posíint. * 8 HISTORIA NATURALIS Oppiaa. ex verf. | Juanumere Pelago gentes volvuntur [77 2mo Y Lipii, Nantes, que numerum viucuut: funt abdita nobis Turima monfira maris. j $. CCCXLIX. Jam vero , qui Teredimem marinam , prefertim ex finibus ($. 251.), in quibus ejusdem aflignandis non poterimus multum a vero aberraíffe , propius novimus, quique praeterea , e majorum ovulis ejusdem formz minores, non folum in eadem illa, parentibus habitata, ligna immitti ( $.224. €9 /eg4g.) 5 verum & alia, ab his .. diflantia integra, infici ($.237.), obfervavimus : omnem ORE. ultro vagam ancipitemque Teredinis marine ortum pro- quivocusefre? Cul a mente noflra arceamus, oportet. Neque amplius | . nos torqueat zovz , qua& videri poflit orgazzzz£a effe, M A Teredinum mariuarum fabrica , aut recenter determi-. noviter determi-hata exz/leu£ie ; easdem potius zzzz4o jam concreatas , nate ? : ; : 5 ; ; 3 Mundo coner. AliSque /fzzbms dubio procul cozvenzentzffme in eodem tam effe. locatas, ex patriis fuis fedibus ( $. 243. 244.) infeftas : expediiffe coZozizs, perfuafum habeamus. Et quidem, Ex patria huc SEE quoad z;edum , quo zevaus ite bofpes nofirzs advenerit | oris, dubium amplius nullum fupereft , quin zzves zo- Navibusadve. J//4 ; omnem Oceanum percurrentes , latentem hunc &am. nobis /of/em advehere potuerint , ne dicam apodictice , advexerint. Pfupuani - Osane nefas atque omne malum bis emerfit ab undis. $.. CC OT. Objedio. Sed ita, ais, jam dudum multumque advecte oris noitris Terediues mariue (nam a remotiffimis retro temporibus noflra& quaquaverfum naves mare currunt ) cur non a Jozgzffimis ilis, aut propioribus intermeduis- - que temporibus , cur non quotangis, cur zuuc precife An pluries adve- 1fthanc. mari noftro inferunt injuriam ? Ita eft: Zum, €x Teredines? t , ib conflanterque, Terediuum marinarum advetíias navibus, patrias TEREDINIS MARIN A. 279 patrias earundem fedes luftrantibus , faZias, non fu- teles i ipicor folum, fed & ex vejffié&us duplzcatis, quibus zt2- pro'atirmativa, ves , illuc euntes , contra easdem muniuntur , conclu- dere datur. Quare ad id jam unice quaitio omnis re- qustionis ca- dire videtur: unde fit , quod , licet quotannis huc de-4e late , Teredimes marivz , nunquam tamen fedes fuastzn rue hic fixerint , quodque femper (licet enim id tuto ex- domicilium hic inde inferre) cum omni fua fegete recens advectee ipfa- (2^ Pieri? rum colonie interierint? Huic quaftioni folvendze plu- femper. tirpe rimz funt , atque in re ipfa non leviter fündate, ratio- Bileiions fota- nes, harumque quadam in multorum ore, licet con- uonesdiveifiz, fufe , verfantes , quas, quum noílrum fit, quantum fieri poteft, rectificare, ex fupra evictis plenius enoda- tum imus. i S.COGI. Atque primo quidem loco non plane errant boni Pifeicult Pé edi: quidam ex civibus maritimis Veterani , qui PZ/Cic/0- nibus intct 745 quorundam agmina Teredzibus marinis maxime : zuf*[ila norunt , & , ut auxilio contra easdem veniant, ferio optant. Hi quidem pz/czeuZ2 Terediues ipfas de- ^n Teredinem vorare iutegras, communiter creduntur; at impoflibi- Pm devorent? litatem ejus manifeftant fupra allatà, ubi, fcilicet, 72- rediuem ligno per totum vitz fue curriculum immane- re ($.120.), nec unquam libere per mare natare ( $. Mt II5.) , abunde fuit oftenfum. De Teredizum ovulis Rr dE intelligenda ifta veniunt , & hec fane fufüicit deftru- — xiffe, quo & illarum mox totum genus pereat. Melius adhuc fingula ex ipfo Zeredzuis marinz fime, cui exEx(üne Teredi. parte creatam eàndem, fupra ($. 248.) demonftravi- "5 fluentà. mus, deduci poterunt , & praefertim , quodíi ad pro- portionem, qua inter numerum ovulorum & propaga- x. is. i. tionem, ex iis fequutam , regnat ( $. 231. 235. ), atten- proponione inter dere hbuerit: exinde, fcilicet , concipere quilibet fa- m/f oils ew cile poterit, quomodo , licet innumera quotannis in CASE maria noftra emiífa fupponamus ovula , invigilante ta- men iisdem pifciculorum immenfa multitudine, impediri potué- Cur nequeant 2 280 HISTORIA NATURALIS Quomodooww potuerit, quo minus ad ligna, mari commiffa, ovula lorum eniifforum d infeét : exclufio pronipe- Cad €. infeCtura pervenerint , quz praterea , quodfíi üpoueit? . excludi debeant, certo adhuc punéto praecife palum feriant, neceffe eft ( $. 226. 227. 236. 259.). $. CCCL I. : Ii quidem, qui nobis ifthec de pz/czeulorum in Tere- Die quo tempore 2/75 0di0, feu , quod magis conveniret dicere , de il- itta communiter lorum in ovz/a harum appetitu, narrant, de certo fpe- iniliganw? ciotim, at immemoriali tempore, eadem intelligunt; quo, - fcilicet , Zeredizes eedem, in mari noftro vifz , a pi- Íciculis confumptz, aut (ut ajunt) fugate profligatze- que fuerint; prout, in Bzb/us familiarum,id ipfum an- notatum a proavis, legi fertur. Jamque vero & nos, qui, vi modo adductorum ($. 350. 351.) , non notato s dis dee folum tempore , fed quotannis huc appulfas Teredizes liter de oma; fufpicamur, quod tamen earundem , licet toties adve- valeant? &arum , nulla hic fequuta fit propagatio , pifciculis , ovulorum ipfarum helluonibus , magna ex parte , de- beri , concludimus. : . $. CCCLIHI. : Addo tamen: «agna ex parte ; nam quod 04s de- UM Cn beatur, afferere vix aufim: nimirum non oibus anni Anfols picis sep Poribus, nec pari femper multitudime Terediues Rao negaive, huc deferuntur; multo minus 424/; femper oveZoram copia mare confpurcant ipfe , ut adeo tediofa pifcicu- lorum quodammodo fruítrari poffe videatur exfpecta- Objeio. tio. Poterit quidem hic, ex natura horum , infüin&tu- que, predatoris, exemplis variis, velut fpeciatim ab balecibus defumtis , confirmata opponi mirabilis , quee Temporis op. in iisdem agnofcitur, temporis opportunitatisque przcifa inso obfervatio; quod, fcilicet, tempore, quo naves, 7Zere- ^ —. dines advecture, expectantur , neutiquam in portubus noftris fefe defiderári pifciculi ifti, ovula illarum depa-. fturi, pati foleant. At hzc omnia , quantumvis veris- fima , non nifi regulariter valent: atqui autem non minus TEREDINIS MARINJ/JE . afi minus certiffimis evictum experientiis conftat ,. capta Qua ratione ? depaftaque prada locum deferere ;, aliumque , qui no- vam ipfis fubminiftret , predonum more , petere exi- guos eque ac magnos piíces , ovulorum pariter, ac pifcium helluones; neque non poterit /e;ze/ faltem zze- vumque accidiffe , ut ferzus tardiusve , cum navibus, huc appulfarum Teredinum ovula in maria noftra , ab-Orvua Teredi- Íentibus eorundem depaftoribus ordinariis, emiffa, len- dea ci uds. tiusque demum ab aliis forfan auzgaZbus marinis ab- fumpta, Per Jongum fatis tempus in tmarz noftro commo- T4i2 fuerint. Quod , quum extra omne dubium fit, examinandum venit, qui fieri potuerit , ut ex tot ovz- lorum , fluctibus marinis quaquaverfum adjectorum , amyriadibus, in tanta lignorum, littora noftra undiqua- que replentium, multitudine ($.237.), nunquam an- tea, aut (fiquidem id ante longum tempus accidiíIe credamus) per tot faltim annorum feries, nullum ovz/ exciufi proftet exemplum. Neque enim pluribus uno, Ctr nanquani quod excludatur, ovulo, ad inficiendum totum littus, ^*^ *cu8* opus eft ( $. ci£. 9 268.). Deinde exponi fimul debet ; ratio, uzde £am repente nuuc , quoad exc/ufromem ovu- Cor nunc tanta lorum, mata facilitas? Runs $. CCCLIV. Huc facere videtur vulgaris illa intelligentium con- je&ura , qua zzfólitam maris mofhri falfedimem , per Seda LE tempus aliquod obfervatam , caz([zzm ortus "Teredzmis ACE] noftre effe, reputant. Ipfam morefuo refert Mercu- ——— rius Europeus (4). Licet autem cozfufa maxime je Motprejeasps Nn PE (4) loc. cit. pag. 300: Dat zzen onder anderen ceraeend beef , orn natuurlyker ouyze te vedenezrez , dat. dir flag van Wormzen zyme geboorte. eeniger enaate ver[chuldisd zoude vetzen aan de mterd:re zoutigheit vam de Zee , welke iz hes voorleede jaar 1731 , &y gebrek van cewconlyken regen of fneeuw , em gevolgelyk ook cvegens den. snindiren. afloop van zoeter rivierwateren , als mede deer de krachtiger werkiase der owateruitdampende beite, niet alleenlyt zekere mindire verver(ching heeft konnen bekomen , maar daarento- sen ook mterdere zouten in aich beeft umetem beboudem , dam wel op andere 1deg, &c. $44 HISTORIA NATURATLTITIS , 'di , quo id fiat , o£» faciat , ut feret ipfos , ita con- je&tantes ; plerique non intelligant ; plus tamen in eo, quam quidem primo intuitu dixeris, pro myfterio ex. plicando, 72720225 latet. Neque tamen melius nos rem . expediemus, quodfi /2/fégimem. amaroremque , aqua A MTS marine adherentes, eidem velut ex cerraftiowe maru adixrea? 44/65, nunc J£ ratzone adautíos , cum vulgo, nobis imaginemur. Quare, velut inftituta quadam 2442 ma-. Aque marine | FIZ4 4U4[yf/, ad ea, qua ipfam componunt, recurren- rM 4p 125 falfedinem eiáem nullam, pu quam , fpi da ee. : teroquin non minus, quam cifternarum aquá , ex Zizze- fatfis falibus fubmarinir fibi comparavit , tribuimus ; Undeamior? bj/25505 prseterea inefle comperimus , quod azarorers infenfum illum , egZuzezgue illad fortiffimum , quo cor- pora fubmerina inter fe mutuo compacta obfervamus 4442 omni marine conciliat. Velüti autem ex dadi- bus falinis liquefacti /Zler agus commuünicantur; fic & Caniles bitumi- ex camadzbus bitutnimofis, cum amaro fapore, gluten ec- roms dem contrahunt. Neque de iftis dubium amplius ullum Comes Marfilius fupereft , poftquam Perilluftris Gomes Maz/ius omnem hs ^ rem ad oculum demonítravit (z).. Fic expreffe men- Candles birami. tionem injicit cezgaZzuz Pbztumzaofortge y Unter carbones nofiin Occitania. f5//Je s, 2m Occitanza, 2h suave ejfuforum (b). Bituminis, Tess notre onfi quas alias , woffrzs profecto ferras repletiffmas , va- Uiumen coni- tione Ce/Pitum bóntuminoforum, quiex ns effodiuntur, Et gluten ? Du&us falini. di. quilibet facile predicaverit ; & , qui de his perdocie Schookiuslau. COmmentatus eft, ingeniofiffimus Scboo£z25 (c)., ama- ástus, gnam ipfis ineffe &z2:95:2;5 copiam , haud obfcure in- D:eneru; lauda. tit. Contrarium tamen tuetur Celeb. *Degwergs (d), uis, omnisque 4ztuminis expertes efle Twrfas, eleganti pri- mum (4) In incomparabili'opere: Hiffoire. Phyfique de la. Mar. ($) l. c. pag. 28. T (£) 1n "Tra&atü de "'urfi; pag.f5. 3a (2) In Differt. Phyf. de ^C'arfis. TEREDINIS MARINJ/ 28$ mum ratiocinio (2), ipfaque deinde analyfi earundem che- mica (^) commonítrans. Noftrum hic utique non eft, ifthanc dirimere cohtroverfiam: neque enim ad ílàbi- Quantum circ, liendam hypothefin noftram aliud quicquam requiritur, a da nifi, ut non impoffibile credamus , quod & in zz7;; ^^ "ea? uofiri alveum canales poflint étumzuof? profundi , for- fitàn zoz femper ,nec unzformiter , verum nunc forfzus, nunc remzffiMs, mare tingentes , modo & gov: plane, usquedum zzipedit; , vel cafu quodam recenter coorti, ac in idem ?rorugt;. S490 QT. V: Atque non penitus erraffe mihi videor , quodfi , huic infiftens hypothefi, Teredizis noftrae fubitaneum orfuti Subitaneu Tere. bituminis im[igmi quantitati , mari noflro acce[[ie , trj- dinis orus cui É : ; adícribendus 2 buere conatus fuerim : zcere£o, videlicet , exinde no- viter z7277 ultra modum g/uzzze, ovu/is, huc adveis, emiffisque ( $. 349.350. ), conciliatam edberezd: facile pu ME Jigueis corporibus facultatem crediderim , wegatam: du- exclu&onisova- bio procul, ob illius defe&um, ifthic verfantibus 47e , lorem ratie. licet quantumvis magna frequentia, ovas ($$.cztz.C9 fe44.). Quin & , quodí cum Celeb. 2Des/azde (c) GENE £/uten Mud vz/cofitatemque aqua maring neutiquam marini oru, per cauales bitumuofos communicari , fed ex putrefa- Gir corporibus conciliari, affumere malueris ; eadem permanebit mutationis maris, adhafioni ovulorum fa- 55, Meuse vorabilis, ex accreto glutine derivanda ratio , in utra- Marllii illa fa- que hypothefi eque valida, nec minus eque poffibi- * lis, i Nn2 j S.SECCLVIE, 2) lec. cit. cap. VIII. pag. 95. (P) Ibid. cap. XII. pag. 143. (c). Hift. dc l'Acad, Roy. des Sciences. a. 1722. pag. 14 : Elle ( la graife de l'ean We la mer) vient , non d'un bitume diffous , car ces pretendués sminieres de bitume ne fe drowvent.poist dans la mer , mais d'une infinité de saatieres pourries , Bois , Plantes, Peifons merts , Cadavres. Un limon buileux enduit soujonrs les bords de la Mer, ar £s rend [i gliffants, qu'on a de la peine à s'y fotitenir, OS RUPEM 34 HISTORIA NATURALIS $. CCCLVIE. Ita, ex paritate rationis, 7 eredinbus ipfis illis, quee 7a- vibus penatibusque fuis ($.244.) , ubi glutinis dubio procul fufficiente copia gaudent, 4veczz , zavibus , aut Mortis e patria. P4742 ve[flibus infidentes , quaquaverfum migrant , in avedarum mo- ipfo itinere , saria ?uimus bitumimofa, wifeidawe, es Eneas teaycientibus , peregzdz;z effe videtur ; quippe qua, ex amiffo g/z£zmis fibi comparandi favore , non folum ovtlis fuis debitam fingulis g/zzzu2r dotem dare ( $.185. 224.260.) nequeunt, fed & ipfze amplius propriis g/zzzz4s ampullulzs ($.24.135. 275.) incrementum fubminiftráre, ufibusque forfan pluribus, a nobis ignoratis, profpicere prohibite , mortem fubire ipfe , faltim propagatione abftinere mifere coguntur. jwn Hinc fübite mortes atque imteflata Jfeuedtus. $. CCCL VII. Quatumincr. Atque hec videtur Nazure, in czrcumferibendzs Te- eumfnbends — re digam mariuarum Inmitibus, benigna zzetbodus , quo- deredinis Imi vum zrazsgre(fum ipfa morte luunt, ne, fcilicet, alior- tura fii? fum delate, ibique, fi ita loqui fas eft , quodammodo contra intentionem Nature, tam enormiter, pro more fuo, multiplicate, ex aliarum creaturarum damno , vi- tam, quam absque ulla noxa , in locis fuis natalibus, lau- tiffimam ($$. 243.) inveniunt, quzrere attentent. - $566 CIV TTE Quibus fingulis probe trutinatis , quantum quidem Owo folo modo fpeciatim ad nos fpectat , nunquam videtur Teredzmi. in mare noftrum ye] ipfi, velipfius ovu/zs, vilitatis beneficium in zar so 7" weffro affulgere potuiffe , nec poffe abfolute unquam, nifi fuppofita favorabili illis ifthac , qua acciderit, zzz- tatione, glutinis, puto, accretz; quo , videlicet, ad- vecta huc, aut cafu quodam infolitz itineris brevitatis, - aut fufficiente glutinis, in via, quantitate acceífía, Qui TEREDINIS MARINJE 85 Qui tuerit laffs fuccus amarus opem , Ovia, Terediues marine falve , viteque plene , aut forfan, minuto licet , tamen haud penitus abfumpto, glutinis penu ($.5356.), languentes , & femimortue , invento hic, fecretoque , ex sarz zofiro , novo glutinzs fubfi- Quomodo in co: dio, cozfortate , ac velut morte erepta , revivifcagt , 00m FORINT & mium bympbis repareut impune favorem, Claud. ficque, ubi antea prafentiffimum totius co/ozzz ZZfeTZ- g, «ose folito . tum , ibi nunc infolite vzvzficazze , Propagationz generzs popigui? ' fui fingula reperiant, apprime coz4zceutia. $. CCCLIX. Hisce vero fuppofitis , jam mirum non eft , 27/czcu- Curpifciculisnon Jos, quos ovula Teredizum depafcere modo notavimus, "" M non potuiffe amplius ,; prout quidem antea , zz27z4 s- Jira, ab owulorum Mta, repente in eadem emiífa, zz/fa;- tudine liberare. Sublata protinus omni , quz inter ova, eorumque Pe//zuones usquedum regnaverat ,f7o- Boríioue , quantulum amplius eft, quod potuerint illi, quantumlibet voraciflimi , modico ovulorum , que quotannis depafcere foliti fuerant, numero aftueti, for- fan & pares , in minuendis, ne dicam, abfumendis tot millionum myriadibus profecifle, aut ad interitum fpe- ciei contuliffe; quz nunc jam hic non minus, quam in priftina fua patria optime collocata , omniumque, qui- bus illic gaudet , neceffitatum favore & hic ditata ($. 359.),fufficeret ad alendos infinitos pifciculorum exer- citus, absque quod, quantumlibet enormiter aucto vo- rantium numero, fpeciei interitus exinde foret metuen- dus ($.248-250.) ? Ovula antea , ob deficiens gluten Cw quiis ($.356.), per mare noftrum diu femperque errabunda, pio pombüs vel hodie, vel cras, aut his, aut illis , in predam ce- antea? Nn 3 debant 46 - HISTORIA NATURALIS Cur nunc impos. debant omnia pifcibus ($$. 352.353.) ; nunc , glutine fibilis? fufficiente munita ( $. 358.), poftquam & jam Horat. "Acceffit numerisque modisque licentia major ; quotlibet, pifcium attentionem fugientia, vel, faturatis iisdem, refidua , lignumque jufto adhafionis puncto fe- rientia (.$. 259.), Teredzues fiunt , brevi novis ovulo- Maxime in mairum millionibus mare repleture.. Neque ob enormem HR lignorum, in maribus noftris obviorum , copiam, pro- . Propgaion; PltiOT Videtur inveniri in orbe poffe propagationi Tere- Teredinis mte. 4/225 ?Z4riZ42 celerrime locus ($.237.); quod & ipfum FAVERE. ad ftuporem usque exempla docent. Adeo ut ea, que Colonia nom, Ligna fubmarina noftra infeftat , Teredimum marinarum parentibus fus. C0Jomia meliorem , quam qua in ?atr;a« remanferunt, felicior. j4rtem , non infrequenti coloniarum orte, eZegzfe , certo modo dici poflit. SIRO CX INS. dum . . Jamque ergo, non adeo improprie loqui eos, patet; climais m^ qui, licet confufo quodam modo, in wova zeta Clima-- tedinis ortum. £5 bujus cum zatura Teredimis comvenieutia, móvi Hog ejusdem or£us ratzozem (itam effe, innuunt. | CZzzz£z* quippe zzu£atz 22 aqua, neutiquam zz aere , qui Tere- Quomoloitud CZMezz "arizam parum affcit, ratio expendenda ; in ineligendum? acceffo, fcilicet, eidem g/uzzze, cujus hucusque defe- €us CZma Teredinibus inconveniens fervaverat , quo- que , nunc accreto , media eo nactze funt he , finibus fuis convenientia; prout id ipfum g/zrez natura earun- dem favere, & indifpenfabilis ufus effe, fupra jam no- tavimus ($.356.). lta pariter intelligi poterit , quo- QuemodoClima modo , ut & illorum verbis utar , C/zza non offrum Ed folum, fed & 4«odcunque aliud Teredinibus marznis vorabile , modo progignendis modo. zzfe/fu;s,modo & propitium,quod- infelum 527. que 709725;7e hodie , cras exitiofum isdem , & fic vice verfa, exiftere poflit. ; 5. CCCLXI. CTEREDINISMARINJ. 28 $. CCCL XI. DE, Supereft adhuc, ut 2«//z , qua forfan contra hypo- Dubia cortahy- thefin noftram fuboriri poflint , quantum fieri poteft, Pothefin fubiara, removere, eandemque ex?erieziie una alteraque con- Experientiis ea- firmare. ftudeamus. Nimirum , quoad prius , erunt , dem confirmata, qui de /2/feéZize quidem saris adaucta , nihil plane de amarere accreto, relatum effe , oggerent ($.354.) ne- xr MORS Lan que quantum quidem de iis cognofcimus , urgebunt cempertum cfte. ulterius, inter azebzs maris qualitates relatio quedam, aut ercretiowis ffmultameitas experta ; quam certe , fi |"'er hunc & f aliqua foret , indicaffe , quin eandem menfuraífle , nonio quedam ? intermififflet accuratiffimus , .& in hisce indefel[fus ; Ill. Comes Marfiius: neque , addent porro ,. relatzomis qualitatum illarum, quum qualibet earum ex canalibus dubio procul occafionaliter. promanet (8$. c7.) , facile modus, aut seceffitudo , concipitur. Ad quee refpon- Silfedo qualitas dendo, putem , quum J2//edo qualitas aquse maring fit 7^?» not qmaxime nota , quumque de zmroere multi non. cogi- Amarorminime: tent , plurimi nil noverint ; inde effe , quod murtatio- nem maris obfervatam illi adfcripferint , quam huic unaque ma majori jure deberi crediderim. Nam , quodfi non nifi rice in litoribus cx gulitu haufle circa littora aque marina eft, quod "^ d/*tee mutationem dijudicent (neque enim aliter inquifitum crediderim) , de /a/fedzse. aqua genuina nil poterunt nobis certi referre ; quippe qua, per littorum arenas, — — pro qualitate harum, modo magis, modo minus ff/zra- d fales ta.,[2zlfedinem fuam propemodum exuit, retento ta- — ' men amarere, qui eque minus per fZ£ratz0uem , quam Amarorem non per qualibet alia, hucusque tentata; artificia profligari ^? * poteft. Quodfíi qui fint, quibus-antea per 74/y/fz cbe- Nec ullo alio miram quantitas falis, certaaqua marine portione COD- Qu ic aecifive tenta, explorata fuerit, rogantur publico nomine , ut ,judicare poffint? experimentum recapitulantes , edocere nos velint, gum, ooelatio Au. ceteris paribus , zzafor bodie , quam olim , falis copza ex maris tofiriaqua extrahatur ; maris, puto; à de Us , 285 HISTORIA NATURATLZIS nicis bus non adeo remoti , noftrisque interclufi , quale eft tra&tu hicfermo 1d, in quo precipuos miramur Teregzzam mariuarum ef- fit? fectus: altioris enim maris , Teredizes non foventis, . Quomodo & de COnditio ad nos non pertinet. Similiter acceffi 2tuz;- quantitate bitu-. 775, licet non cbezzca , neque ob id zcczrazz , tamen: mars espeneni, Don plane nulla fumenda foret experientia: fcilicet, aut famenda ? ex gradu amaroris aquae, a fale liberata, aut ex eodez conglutiuatiouis corporum fubmarinorum , g/z£zze illo regulariter compactorum , quodammodo fufpicanda ho- minibus, hisce attentis, horumque gradus, velut habitu quodam, metiri gnaris. $ CC CE XIT. ; Ruban Mutationi iterum aque MATIRA, feu, ut illi volunt invifoum, oitus/7Z/e422z ejusdem infigni tribuunt varzerum pifcium , cui adícibendu? antea. inviforum , zz Zzt£orzéus aoffris apparentias, & gue eo ipfo manus infcii dant victas, omniaque ifta zov« maris nofiri phenomena non falfedinis, fed bztuminis, five e/u£iuis, quantitati adaucte adfcribenda effe, ultro Sifedinem nihlfatentur. Quid enim ad novum pifcium ortum /2//edo pof: sd hu facit maris? nifi forte enormi falfedini vim , pifces ge- nerativam , aut qualitatem fimilem. occultam inefle , fomniare volueris. Ad propagationem vero, feu, quod fere eodem redit, ad commodam ovulorum emifforum Gluten maxime. EXclufionem , omne fere punctum ferre g/e£ez , pott- Todas ,. QUAm fatis, credo, evictum eft ($.335. (9 /292.) ; jam queac piium DhOn difficile amplius colligitur , idem iftud gluten, poopagaionifa: ovulis Zeredzmum marizarum adeo favorabile , & pi- du Ícium aliorum ovis, quae ad ipfum alias fufficiens hic non invenerant, facilem excluíionem parare, ficque & illorum colonias huc trahere potuiffe. "T'utiffima ea Migritionts €" profecto , atque cum experientiis optime concilianda, quailibusexpi- IMigrationes coloniarum piícium , animaliumque quo- omiamenots rumlibet e6zaf//4: cxplicandi, neque curiofiffimis Necinufaa, Natura ruminatoribus incalcata via eft. ta enim Lm cell. TEREDINTIS MARIN JE 38g cell. «Deslandes (2), piftationis infelicis rationem ved- D-sandes Va: . z E ; ; ES - 2 datus. x diturus, zmpetuofitat maris eandem tribuit, quse, e fcilicet, impedimento fuerit, quo minus ovula pifcium maris propsga- corporibus folidis agglutinari potuerint ; quocum non 0^! Pitium E S Officiens. male convenit illud £ioraz£z: : Sat. 2. 1 2. ; — avTam c "«Defendens pifces byemat mare. — Et curiofiffimus Lez«venboekius (P) Conchytam,. de or- Leuwenhocktus ta variatisque [2pe vadis comcbarum , fuo more , ra- aedaus tiocinantem inducit, qui licet de g/zzzze exprefíe nihil memoret ; tamen,quod nobis fuffecerit, edbz/fonis ov1- Adhefio ovulo: lorum, tanquam zovi vad; cauf[e, mentiomem injicit. parum vadi Simili quoque , nec alia facile, ratione explicandam e«t. puto z0vi offreorum vadi , ad littora noftra , non diu o,,ruus ante adventum. 7 eredzuum mariuarum, coórti cau([azm,& ofreorum. in utrisque , ut videtur, quam maxime /Zzag/tggea. iui nos rau Neque vel noftris, vel Cl. Virorum affertis officit, quod * mere in fundo , femper frenquillum , quantiscunque Mere in fundo procellis tempeftatibusque , fuperne fzvientibus , neu-lum. - RS .tiquam turbetur; velut Ill. Boz/ezs (c) & poft eum Ce- Boicus laudatu.. [o leb. (4) Hift de l'Acad. Roy. des Sciences. a. 1726. pag. 22 : La fecbe a. été tros szau- vaife. Om peut croire, que la grande agitation de la str. presque continuelle a empecLé le goiffon de frayer , ou qu'elle a du moins empéché les aefs de fe coller à des corps fclides , eis 3l fallit , qu'ils s'attacbaffent pour. éclorre. 1l eff certain , que dans les lieux, oi la mer eft fort battu , comme dans le Pas de Calais , on me veit point de poiffoms , quoique les Cótes en regergent. (EF) Experim. & Contempl. pag. 458 : ConePis eceuntibus , aut femen effundentibus , quod brevi tempore fit , illud smagno fluxu aut vefluxu maris abducitur , nec cadi in eum locuzn , ubi ipfe funt comtha; fluxu autem aur refluxu vel procellis izmminutis , femen Loc ad fundum deprimitur , vel frondibus aliquibus , qua ex cano fab aqua exere[cunt , adharet ; quo im loco tuzm poft biennium trienmium-e conchis dives efl vadum. - His ad- debat :. oc cafu aliquando conchas oriri, ubi numquam antea contbe, fuerunt , €x tunc afjatim capiuntur , Gp ita aunc temporis effe vadum conchis dives; ex ejus dimenfione bo- rat quidem lomsum , e» 6co pedes latum , ubi per Ya annos nulla-capta fueriut concha. (c) In relationibus de fundo maris: Sect. III ; Obfirvatur etiazm. in- fundo, saris 1razquillitas aque , fi difiet a [uperficie longius, Quanquam enim uenti in. [upeiioribus aqua partibus, libidini eorum. expo[itis , vaftos ciere fluctus po[fimt : webesnens taanen illa agitatio ia partibus profundieribus , qua a vertice funt remotiores, per. gradus dimictitur. Jta ut , cum minus verfus fundum remetiorem malacia maris turbetur , aqua illic vel tranquilla fit , vel falterm quod [entire poffisy non turbetur. 295 HISTORIA NATURALIS Wodwardus laa-leb. 7 od«vardus (4) ex profeffo demonftrarunt. De B iie alto enim zz4rz hec intelligenda funt, neutiquam de ita intelligenda. circumferentia ejusdem Zz£oraZ , cujus fundum vel le- Non delitorli: yjoribus procellis commoveri, ad oculum patet (7) ; &, quantum fpeciatim noflra attinet, tanto minus eo infir- mari eadem poterunt , quanto expertis de g/uzzue maris magis fuffulciuntur. | $. CCCL XIII. Flumina füber- — Sed G& f/uzazma dari f/abterranea , queque, non minus yranea 1n mare 1 effufa. ac fuperficiaria illa, in mare fe projiciant, credibile eit: Sever, io ZEtua. Setia efl omnis bumus, penitusque cavata latebris Exiles füfpenfa vias agit, utque animantis Per tota errantes percurraut corpora l'en. Quis vero poterit & iftis, quum & eandem, quam ma- re continet , aquam vehentia fupponi poffint , negare facultatem fecum in mare rapiendi evz/e pzfcium , anz- maliumque quorumlibet zarzgorum, quorum nos fubi- taneum ortum , de /7z2;545 iftis non cogitando, mi- rantes, cui tribuendum cafui ignoramus. Nullum fane Hypothefis pos- Video , quod poflibilitati hypothefeos repugnaret ,' ar- fibilitas, gumentum. Exempliloco funto bina , qua fubnecto, | ex /dAn & haec ovula advehere poffint? (z) Specimen Geogr. Phyf. pag. 22 ; Certes quippe mos reddumt urimateram experi- snenta, quod aus, cv tempe]tates etiam leviffrme vada duntaxat, €x littora , feu faper- fíciales smavis partes commoveant, fundo manente ab omni flaéiuatiene e» contarbatione lis bero, in vebernentiffimis procellis «que ac in placidiffrmma snalatia 5 ita ut. teflavea ibi de- smería vivant , e» moriantur , ab:que eo , quod. ulla occaffone pofint ex boc natali ez emortuali [olo dirmaoveri &c. Item in fua ad Carmerarium refponfione. Hift, Nat. T'el. luris aucta & illuflrata. pag. 9 : Neque ipfa illa aquarum aftuantium ois , vel agitatis vehementia procellarum fatla ad interiora , profundioraque smarium. penetralia unquam fertingunt. (5) Confirmantibus id ipfum Summi Boile? verbis, ifta, quse modo allesavimus, im- mediate excipientibus : Id wero intelligendus pracipue eff de locis a littore vemotiorihus : fepe enim 3m propiziquioribus ,ubi progreffas aqua vehementia quadam repellitur , aliis etas soncurrentibus cireumflantiis , tanta aqua cormmetio e[l , ut ad ipfum fundum pertingat , n apparet ex areua aggeribus , Ambra e. lapidibus alicui 4n ipfis tempeflatibus , vel pof illas , ejettis, TEREDINIS MARINÁ.JE egt ex Miffono (4) alterum , alterum ex ANzcolao :Dasnafce- Per. exempla so apud Kircberum (b),loca, rem mire illuftrantia. "onfimawo. $-.COGCLXIV.. Ex quo porro, quum rz: Ga///e jam pridem 7e- Anja forfan ex redines marine vexaverint, fufpicio videtur nafci poffe, Tenis ovula? numne per f/umiza, feu canales commusncantes , quodfi forte tales ; aut dudum , aut zoviter , fub zerre , vel ipfo aZveo maris , fabricati exftent , 2dvet?z nobis efle poflint noxii iftius animalis ovz/z ? Quin vel non tanta funt Terediuis marime ovula, ut qua nequeant vapo- An for&n vipes vibus fubterraueis , maxime , ubi dez/fores fuerint hi , o5, fuer: quaquaverfum zraz/Portari, quemadmodum Excell./z Hirius pifcium conchyliorumque petvefatiorum. ovula in fummos montes evehi, conjecturavit (c) ; aut vel in ipfas su£es elevar, ibique fuftentata , de loco in locum AD. ; £rausferri, atque deinde, «vis zmmixta, globo 110- & pluviis reddita? ftro infenfibiliter reddi ; prout de ?/»via verminofa ing... us tiis Eruditorum Lipfrenfibus (d) exemplum legitur. (& eteniplui. S. GGGEsX V. : Hic jam locus erit, quo de zazaZ Z eredinum mari- Nstle Teredinis marum folo, unde , fcilicet , nefarias fuas expediant ^"^ qoduam? colonias, unde & zoffra provenerit, differendum venit. At ego Pa£rias earundem /edes fíxas, atque ad. certam ; Oo z amunds La Hirius laudas tus, (a) Nouv. Voy. d'Italie. Torn. III. lettre 37. pas. 76. edit.de a. 1732 : C'eff «ne chofe a[fezs (imguliere, qu'on m'y (dans le Lac de Geneve ) £rowve point. d Azguilles.. Or dit que ce m'eft que depuis quelques années que la Moutelle paroit dans ce Lac, cz l'on ue voii pas, comment- elle peut y étre venue, que par quelque eanal. fouterraim , qui ait corn- smunication avec le laz d'Yverdun. |. Mais l'additiom de cette nouvelle efgece eff plutot un mal, qu'un bien; car outre que le poi(fom a'eff auére bon, il eft extremement glouton , c7 depcuple le Lac. &c. (E) Mand. Subierr. Lib. V. Se&. IL c. 7. ». 312 : 4d AMpameam Phryoia urbem , um Zuiler eft Nitelaus Damafcenus, belli Mitbridatici tempore non lacus duntaxat novos novasque paludes emer(iffe; fed nevos etiam fontes ez flumina , atque ex bis unum fale Jum , qui magaam ofircarum alieramque marinorum pifcium copia effadit. (c£ Hift. de l'Acad. Roy. des Sciences, a, 1703. pag. 27. (4) Suppl, Tom, I. pag. 425. ::. HISTORIA NATURALIS An fixum , & ingguzd: Plasam adflritlas , unicas , ftatuendas non cre- ceito loco uni- cum 2 Ubi fit? Et ratio, Experientia comprobata. Exempla 'T'ere- dinum , in omni- bus mundi plagis obvia. diderim : meo quidem judicio , ut animantium pluri- morum, ita & ZTeredimis marime patria ibi eft , ubi bene eft; fcilicet , ubi finibus fuis convenienter vivere, lignaque fubmarina ad fufficientiam victus adinvenire datur. Que deílinate ipfi epulae , quum neutiquam in uno loco, eoque folo , coacervatz , fed per omnia: maria, difperfe jaceant, atque nove indies diftribuan- tur ( $.243.)5 Veredzzes eo fimul zariz25, ufu earun-: dem fruituras ($. 242. (9 /?72.) , neutiquam ad unum locum adítrictas, fed per omnes orbis terrarum plagas, maxime incultiores, difleminatas requiri ($$. cz7.), ratio dictitat, & revera reperiri , experientia loquitur. Sufficit enim, relictis procul omnibus conjecturis , hic formari folitis , ad fola Teredigum marimarszm ,in di- verfis mundi plagis commorantium , & actu deprehen- farum , exempla attendiffe , quo , omnia ipfis fubdita effe maria , ad oculum cuilibet pateícat. Ita, videli- cet , ex fupra allegatis , illuftris $7oaze (2) ; in I»ndza. Occidentali , Rumphbius (5) in Orzentali , Teredinem marinam offenderunt ipfi. Navzs in mar mediterra- «"e0 corrupte mentionem facit /Mozffettus (c) , & , qui fua ex eodem exícripfit, Jozfomus (4). In eodem mari dire perforate navis fDazz/caznz in 7Mufeis fuis fplen- didiffimis exempla affervant , mecumque communica- runt (a) Nat. Hift. of Jamaica. vol.IL pag. r94. u£i praterea fequentes allezantur: This qvorm cats-tbe Boats at ib» Ifland Noronbo. Abbeville. The Guef of Cambaya is tbe avor[l im. India for worms. pag. 480. Davies apud Purcbas. 4t Surat tbe Sbips ouzbt to Ue [beated. double, to binder ihe worms, wicb deffroi ibe Rudder amd their [leerino. Payten, pag. 234. ap. Purcbas. Worms eat tbe Ships at Banda. Mitletom, pag. 248. ap. Purchas. i.e. ,,Fermis ifle [capbas exedit ad Infulam Noronba. Albev. Sinus Cambaja » pelfimmus in India el ratione Vermiam. p.480. Dav. ap. Purcb. Surat naves duplicen- » tur neceffe efl , ma gubernacula, borumque u[us a Vermibus corrumpantur. Payt. p. 2.34» »» 4p. Purch. Vermes ad Bandam naves con[umunt. Mittl, pae. a45. ap, Purche (£) Muf. Amboin. loc. fupra cit. (c) "Theat. Infect. loc. fupra cit. (4) Fiift, Nat. de Infect. L,, 1I. Cap. z. punc. r. pag. 132. TEREDINIS MARIWN JE 293 runt benigniffime Viri, Rei Naturalis Antiftites , B72y- uius & Klezuius. Ex India praeterea Occzdentalz ligni, Jerediuibus exefi, exemplar proftat in M/eo Regio t:Danie (4), & alius, prope Bergas Nerxweg:e inventi , meminit OZaus JPorsmzus (b). Ex Dtinerarzs, de na- vibus in Z//azdza infectis, relationem allegat Clar. Rows- fettus (c).- Robora arborea natantia, in z472 paczfico obvia , Teredzuibus excavata ,, commemorat 2Dapse- rus (d), qui idem & alio loco de vefte navis, in Oo 3 HATE (2) Jacobzei Muf. Reg. Se&t. vr. pag. 26. Fruflulum ligni ex India Occidentali. Par- tes ejus omnes a tubulis québusdam , qua[i tefta albicante ez conchyliata veflitis ,excavan- Tur. Tubulos zmesmorator ip tabulatis navium a vertnibus zmmarigis interdum. effiogi nauta marrant, im Indiam euztes. » . &) Muf. Worm. Lib. II. cap. x1x. pag. 175. Tubulatum lignum veco truncum ti- liacenm , teretern , duos pedes cum dimidio longum. (majorem enim ejus partez ferra ablatam fuiffe, antequam ad. manus meas perveniret , dotent. mmanifefla. ejus rei rclicta "ue[iinia) eraffitie eff quatuor pollicumz, exterius. coloris cimerei fcabrum ez ajpredine borri- dum, a vermiculis ambefum. — Per 1014152 corpus tubulis conchiliazis azajoribus perforatur €x excavatur, qui inaqualiter ejus eorpus perveptant, cz quandoque in. fuperficie termi- zaatur , fubflantia erafíacea , dara alüttante , ab ipfo ligno feparabili, quibusdam im locis digiti amplitudige, — Inventuuz boc lignum in fundo maris prope Bergas. Norwegie s uli a 7parinis vermibus perforatum, ex lirzo e» adbare[cente vifciduate teflaceos. bofce tubutos acquifroir , concbyliorusm teflis amalogos. — Vergzium quoddam genus im hifce delirmiffe, fatis patet; fed: quales fueriat, dicere mequeo.. Magnam affinitatem. babuiffe videntur eum iis, quos ex Rondeletio de(cribit Aldrevandus de Infeétis lib. 7. cap. 7. hoc pato... : Noffri bi 14bi plane fabfiantia comveniunt cus iis, quos Roudeletius depingit , fed. eo dif- farunt , quod majores fimt, quodque mom faxis aut conchis adbareant , fed. limi fubflan- iiam) Denetremnt. Habent ev boc peculiare, quod , licet smajores fuperficiemm internam ba- beant laviffimam , eminores tamen afperi fimt ez inaquales, quibusdam | qua[t interjliziis diffinti, (c) Obfervations pag. 20: « « . . . Je témoiamage de quelques Capitaines des Vaiffcaux de Guerre , qui, ayaut été envoyez, pendant la. derziere Guerre au. devant des Vais- feaux des Imdes, qui faifoient. alors le tour de VEcoffe, avolent, crolfé. pendant .dofit cz" Septembre daas les parages de V'Iflande , ois leurs Vaiffeaux ont. été percez, d'une infinité de vers. , : : (2) Suite du Voy. à la Nouv. Hol. Tom. V. cap.rv. pag. 165. edit. Rothom: 4r?s avoir savigí Sud Sud-Efl depuis lIfle de Cave, mous eurmes um courant fort rapide, qui s'oppofoit à nütre route, €» qu'om m'apperceveit, qu'en certaims endroits, eu mows viymes jfforer. quantisé. d'arbres , ez. de troncs./ Comme neus avions peu de éois à Bord, fe fis zaettrela Pinsffe em ruer pour en aller prendre de. celui qui flotoit. En peu. de tesmps. elle rüvint autc wm gros arbre , qu'elle toua , c7? que nous eumes Leausoup de peize a iffer avec tous mos cordages. Nous en fomes de betites bucbes pour. fervir au feu , e nous le 1rouvames tout rongé de vers. 1l y em avoit méme quelques-uns em vie de la groffeur d'uza plume d'oie, qui avoient plus d'un. pouce de long, cz. dent la. téte. paroiffoit. incruflée dus 22 £écaille fort miase, s i qd / Vifa a Dampiero animalia natantia Sj HISTÓRIA NATURALIS mari Indice corrupta, hiftoriam narrat (4) ; ad quam ta- men iftud notare obiter non pretermittam, quod , meo quidem animo, vifum 5Dampzeri fociorumque feíelhiíffe sn Teredins? videatur fpecies pifciculorum , vermiumve , vel pabu- lum quazrentium, vel aliorum negotiorum fuorum caus- fa, naves circumerrantium , Terediz; forían zarine Quomodo espli-forma , e longinquo apparente, fimilium : neque ob id candum? vitio vertendum facile illis fit, Zered;zer , quas illic loco- (4) Voy. aut. du Mond. om. II. p.47. & feqq. Environ la eni- Novetnbre nous cons- thengames à travailler au fond de nütre V aiffeany que mus trouwvames fort mangéde vers, car c'eft um lieu borrible pour les vers (de portu Mindanoe loquitur]. Nous ze mous en appercumes qu'apres. avoir été um snois dans la riviere, ev alors nous tromvames. aos ca- mois percez, , cormzme de rayons de smiel. Notre barque, qui m'avoit qu'un firaple fond, étoit maugée d'outre em outre, en[orte quelle ne pouveit. nager ; tais comme le Vaiffaa étoit. doublé, les vers e percerent pas le crim qui eft entre la. doublure cv la principale planche. Nous nt nous defiames qu'alors de la mauvaife foi du General. Quand il vint & bord, qu'il nous trouva à. détacher les planches, qui doubloitnt , ey qu'il. vit par des- fous wm fond ferme e folide, il branla la 18te, cv parut mécontant, difas que c'éteiz le premier Vaifzaau qu'il eut jamais v à fond double. On nous dit , qu'em deux meis de tems um Navire Hollaudeis avoit. été smangé des uers au sméme endroit , on mous éti07$ y e» que le General. avoit et tout [e canon. — Hy a apparence, qu'il e[peroit aufe avoir le nótre; ey c'efl, je croi, pour cela principalement , quil.sempreffoit fn fort à mous aider à faire entrer nátre Vaif[au dans la rivieres car pour. en fortir il fallut fe paffer de fe- COMrs. Nous m'avious eu des vers que là; car quand nous carenames aux lfles Maries, lis vers ne nous toucberent point , nom plus qu'à Guam, on uous nettoyarmes zotre Vais- feas, cz a Mindanao, ou mous vinmes enfaites. car moss le nettoyames auffi au. bout Ori- ental de l'Ifle.. Les Mimdanmayaus favent fs bien. de quei. font capables ces pernicieux. in- fe&tes , que toutes les fois, qu'ils reviennent de la Mer, ils balent. incoatinent leurs vais- ean fur. le fec , em Lrulant le fond, ev le laiffeat. là ju[guà ce, quils fo'ent prets de retourzer en Mer. ls zaettent aufi fur le fec les camots ou Pros, cz ue !es laiffent ja« smais longtemps daus l'eau. Om dit, que ces vers, qui percent «m Vai[feau dans l'eau Jfalée , smeurent dans l'eau doute, e» que les vers d'eau douce. sneurent! dans l'eau falées snais que les uns ez les autres. snultiplient prodigienfement dans l'eau , qui n'a qu'un petit gout de fel. L'eau de l'esdroit , 0a. mous étions, éroit. quelquefois tant. [eit peu. falées ubiqu' ordinairement douce. — Mais quelle forte, de vers c éroit , c'eff ce que je me puis pas di ll. y a des gens, qui croient. qu'ils s'engendrent dans les planches; emais je [uis per- feadé, que la sner les produit. Sem ai wf des millions mageaus dans l'eau, fur tout dans la Baye de:Panama; car le Capitain David, le Capitaim Swan, eol, c7 la plá- part, de, nóire équibage, remarquames diverfes fois ces vversy cv c'off por cela. que nous ealfeutrions [; fowvent nótre Vaiffcau, pendant le fejour, que mous y fomes. left rai, que fe n'en avols jamais vf de ft gros quà. Mindamao. Sf'em al vb suffi à Virgiie , e dan:la Baye de Carapethe. Ceux de ces dermiers lieux. font. prodigieufement rongeans. lls font toujours dans les Bayes, daus les bras de Mer , aux. embouchures des rrvieres , ey autres lieux proches de terre. je mai jamais appris, qu'on em ait tromve 0ieu avant en Mer. Cetendant ils vont bien loin , quand ils fout une fois lonez, daus la planche d'un Vaiffeam, TEREDINIS MARIN X. 29y locorum morari copiofiffimas, fciebant , atque de qui- bus jamjam experiundis- omni pertimefcebant momen- to, quarumque praterea naturam ignorabant , circum naves nataffe, ficque aggreffas has fuiffe , ad imaginan- dum fibi, inductis. Namque non eousque facile quis Tetedines fui- vagis a veritate rumoribus abftrahi femet patietur , ütjdum, in potthabitis omnibus , de Teredizis mariue a lignis in- feparabilitate, natatusque ejusdem impoflibilitate , fu- pra ($$. x15. 120.276. 277. ) demonfílratis, relatio- nem 2Dz;pier? cum grano falis accipiendam, non ag- nofceret , vifaque ipfi animalia Zeredizes marinas re- j vera fuiffe, credere nihilominus vellet. Aft, diverfa P^ forte diverfa forfitan a noftra videbitur , qui in //zu Mzndanos xe- gnat, Teredo marina, feu, fi mavis, femi-fiuatilis; neque fere ienofcendum, accuratiffimo ceterum , 22472- Dampieri circa piero , quod , bis de Teredize verba faciens , an. ejus. '^* flenium. dem utramque fpeciei , anve diverfe dcprehenderit , fimul non commemoret ; nifi forte filentio fuo , quod eadem fuerit , indigitare voluiffe credendus fit, diffe- rentias rerum obfervatarum notabiles non facile negli- gere folitus. Quod enim ad fufpicandam fpecierum diverfitatem fuadere poffet , neque vel nobis aliud quic- Unde 4e divert quam videbitur, nifi, quod in aqua tantum non omni- hic fdbpicio Lor mode dulci vivere Mizdazozg ilam , 5Dampierus nar- tu? ret ; quum contra non nifi maris undis delectetur ao- Jíra, in aquis dulcibus repentina morte occumbens. At - M glutinofiora forfitan illic propiusque natura fua ad ean- MAE dem maris accedentia erunt , maxime , ubi, ceu in je&urz., / Mzndanoz ilo cafus habet, huic proxima, atque pro parte commixta fuerint, flumina, cum dulciflimis Eu- rope noftre fluviis neutiquam comparanda. Hinc cer- te, & ob accommodatiorem dubio procul,in omnibus, convenientiam , Zezedzues illic majores, ut idem 2Dzzz- epu gierus refert , robuftioresque , tubulo teftaceo , ut ex majores? Rumpbio jam alibi ( $. 318.) notavimus , fortiori mu- nite exiftunt. Neque de Zeredinibus ifthac folis va- 2" fem Quid inde cons cludendum 2 296 HUIDS'TORILMZAS)N)A TOIURUAAT, 1S Sale e siepoleate fed in animantibus , vegetantibusque plurimis, ars oov7ne dicam, omnibus, que cum partibus mundi reliquis communia habet noftra, fimilis, ratione molis vigoris- que, differentia notatur. De Bombyce ita Olaus IVor- Were mius (a): In Europa. Bombyces penue olorine crafft- ; |o dem raro fuperauts cum in India pollicas bumauz ma- : ; gnitudimem longe excedamt. Quin nec.Zeredo , vel. M nonam pfamet noftra, aquam adeo totam marinam diligit, fed pam diigu? (que ac de fua Dampierags xefert, hanc inter dulcem- Liouiset que, mediam ; neque poteft profecto aliter , quum, per naturam fuam ZforaLs, ut eft ($. 243. 244.), aquis prope littora , falfedine faltim plurima per filtra- tionem orbatis (.$. 361.)» non poflit non affüeta, tan- quam elemento fuo proprio ; accommodataque exiftere, quemadmodum & noftre , quas modo. infeftat , unde ab.aqua vere marina, qualitate , multum diftant. Sed Teiedinis origo filum tractationis repeto , & , evicta fpeciei Zeredzgzs anekPots UU »gpise per omnia maria diftributione , incongruum i duco, ad 7?o/or eandem cum Clar. Rozffe£to relegaffe, MoribusqueAr- atque ex folis Marzbzs. ZIrélicis (b) profapie ejusdem SURE originem derivaffe ; quum infuper , ut verum fatear, ArgmmentiRou- argumenti , hypothefin ejusdem , juxta ipfum , ftabili- fadaninslia teri (C6). vim haudquaquam perfpiciam ; cujus adhuc, utut ipfius aliquando myfterium applicatioque patefcant, E: vitium intrin- invaliditas, atque, in petitione principii, vitium ex iis, fecum qus, de generationis inZeredzze sarizua tempore, fupra . ($. 223. 232.) prolixe difputavimus , cuilibet facile agnofeuntur. Neque profecto rem acu tangit Zfaéfor [pr Epis- (4) Muf. Worm. Lib. IIT. cap. 2. pag. 240. (P) Obfervations pag. 20. Ij eff plus vraifemiblable qu'ils omt été aportex, des Mers ZAréliques , oit l'on em tromve , far tout du cóté de l'Iflande. * (c) Ibid. Ef ce femtiment pourroit étre apujé fur ce que ces Infectes me jettent. leur frai que dans la Canicule; cef à dire daus le temps, que les eaux de ces parages font le plus impregnées des raions du. foleils a lieu que sils uenoient de quelques climats plus proches que nous de la Zone Torrida , il auroit été indifférent 2 la mature, de choiftr la Camicue le plétór qu'un autre temps, la chaleur y régaans toujonrs pefque. écalement. | e P) TEREDINIS MARINA 59 Epiflolarum , verfioni OZfervationum. Celeb. Maffuettz Belgice ad;jetiarum , dum , ratiocinio , fi quod aliud, exorbitantiffimo , nec facile absque rifu legendo, 7e- Teredonofia za redines noflras, frigore infolito ex America depulfas, ad Pumpe voi littora noftra directo transnataffe , contendit (2) ; quafi, Sententie abfurs ut hoc unice abfurditatis momentum attingam , in 75- 99* dia algore vexatis, huc, ut focillentur; recalefcantque, veniendum fit. Sane Ipfa caloris egenus gelidum uou tran[rt im orbemgs — Lum. . Sponte füa. ; $. CCCL XVI. Quomodocunque tamen fefe res cum advectis ovu- Ow advecta. Z5 habeat , iftud certum videtur , non adeo /ozgo 27z- morari point? uere ovula ipfa de loco in locum , five aquis eadem fu- pernis, five fubterraneis vehantur , natando transferri cy gigu; ? poffe ; quin, vel huic, vel illi gregi pifciculorum, fine quibus nulla aqua eft, obvia, in predam cedant , fen- fimque omnia, in ipfo itinere, abfumantur; ut jam repen- tine exclufionis argumentum, fupra. ( $. 2.34. 262.) fta- bilitum, non urgeam. Scio quidem, pifces infectaque Animi aquai LA : . liafubterranea am aquatilia fubterranea a non nullis pro fz4z/e/£s haberi , dentur? quod &ipfum peculiari ingeniofi tractatus fui capite (7) contendit Zacyztbus Gzmma. Sed, quum aquarum Gimma citatus; fubterranearum exiftentiam nullo poffint. jure Viri Do- j Pp ciffimi (a) Wetensw. Onderzoek &c. pag. 158 : Zo UE. nu eens gelieft te rug te denkem. ef za te lezen de Gourantem van iwte voergaande jaren , zal UE. bevinden , dat de Zetkuflen van Weff-Indien ; vam dem zmiddellym ;ot op 40 gradem Noorder. breette eem engemene bite hebben gehadt, wwaar deor eem ongemene woortteling vam dexe diertjes Leeft kunnen gefchiedem. Hier op is im bet velgeude jaar eem (ma de gelegenbeid. dier Landen) ongemene grote kRoude gevolet; -«weormaspemilyk op de Noordwe[le Kuflem vam zAmerica , als Florida, Nieuwbolland emz. waar door dexe dierijes afgedreven , en ecm Climaat zotkende baar minder tegem. (gelyk vam de, Haring bekent 15) dam voor (door) de natuurlyke loop der ffromem , dewelke daar vam daam, te weten van 30 tot 40 ei 45 graden. Noorderbreette, Nocrd- Oe[lerlyk aan[chietem, em im een regte lym onze Oevers &erakem, deor dewelke zy oms Climaat allemgskens gewennende, door onze Hans im enze palen werden gehragt. &c. ANE . (^) In tractatu de fabulofis animalibus. Differt. II. cap. 17. 198 HTSTO'RIAONATOUR ALIS E &iffimi impugnare, tanto fane minus videntur difficiles PNEU effe debere in admittendis elementorum iftorum, haud- quaquam frullra creatorum, incolis. . Quapropter jam An ventis fepten- :. tr f bf ib : "n $ : : trionalibus adye. CC 11$ poflum fubfcribere , qui ves£zs Seprentrionali- da Teredo? — £25, quos per duas etates patli fumus; Zerediuum ma- rinarum ovula ex Septentrione .aduetia putant (2), Quod enim Zeredzzer ipfas vectitaverint ; eo nihil po- teft magis abfurdum excogitari. -ig9w. stg AGOIOU X: VIT. ldem & deovu- Tta fimiliter , ex paritate rationis , -de ovasZis, ex: I actona -Ga//jz forte, fluctibus , buc delatis vilis ($. 364.) cnim. ^" judicandum erit; quo tamen cafu faeilius adhuc aflen- An non perg; ter lis, qui Teredzmes zpfas , navibus infidentes , buc Teredines ipie. €&X GraZ44 , aut propzoribus adhuc Zitorzbus quibuscun- alvencin? / que aliis, edporfz£2s , ovulis fuis mare noftrum infe- ciffe, fufpicari maluerint ; utut ad folutionem quaflionis A" ad foluio- ipfam , parum ifta faciant: five enim ex loco primario; hem quefions (ve ex fecundario , fi ita diflinguere licet (:$..365.), Cu mins? ^ adveniffe nobis fegetem illam ftatuas ;; quid juvat , nifi & fimul modum , quo locus, propagationi ejusdem antea infenfus, in propitium huic operi mutatus fuerit, Obtflaio Au- explicare coneris? quem nodum, íi nondum folutus etoris. videatur , ut in hisce-me expertiores folvant, enixiflime publico nomine rogantur. SET $. CCCL XV IIT. Propigatio unde IAnterim & ex noftra, de acceífo noviter glutine, hy-- mL pothefi explicari poteft mirum illud zz£erzzffe propa- ; gationis, 2Lerumque refümpte , hinc inde , fi Rape j recie, (a) Conf. Merc. Europ. loc. cit. pag. 300 : Ez eindelyk noch anderen (meenen); dat de menigvuldige en geduurlyk aanboudende Noordewinden , ewelke.smen twee: Zomers xa malkander. gehad, heeft , die Wormen aangebratba xoudem bebben , dewyl men wil voorgeeven , dat nu al 'wveer x5 of 30 Jaaren die Wormen im de Noordaee omtdekt aote den xy gewerdem. —— LATE Ru TEREDINIS MARINE 299 xaCe , obfervatum a quibusdam phoenomenon , refe- pls id. ipfum- Mercurio Europeo (a). Licet enim JfiGgus obfuife per tempus aliquod, fupponi potuerit ; puis ug. ejusdem tamen non potuiflet ratio in menfibus aeftivis centia. valuiffe: quare,fiquidem obfervationi plena fides habenda, noa in deficiente iterumque accrefcente glutznis quantitates s o qui intermiffze, refumptaque propagationis rationem fimul & modum inveniri pofle, puto. Pari enim ratione, ac increfcens gluten favorem exclufionis conciliare ovulis concipitur ; fic & eodem , deficiente illo , orbari ite- rum , fic denuo ,-novo accedente glutine , eodem fa- yore iterum de novo beari poffe ovula , haud difficul- , ter colligitur. Forte & , qui poft breve adeo tempus, zi; ^ 17 quod intrufi fuerant , falvi iterum extracti funt, pali ovulis , a Zeredinibus vicinis tum praecife non emiflis, confpurcati non fuere ; aut Tered;zes forfitan recens m oyeruoss nate minima, nec ovulis ipfis majores , licet in palis , defe&uquaien- opus fuum ordientes, innumere , non animadverfs il- pss lis, maximas alias videre folitis , fimilesque dubio pro- cul & hic fufpicantibus , utpote principii, & exiguita- tem, & modum, ignorantibus. Pp 2 S CECEXTX. An ob frigus? (4) loc. cit. pag. 301 : Hoewel bet. au genoegzaam Ulykt, . « .» dat'er tuffcbenpoozin- gen zym geweefh, im welke men zicb vleide dat dit gedierte zeer weel vermindert , in- diem niet tem eenemaal ver[loruem qas , zo verneemt em echter met, dat mem dowr de aldernaaukeurig(le waaraeemingen. heeft. kannen. ontdekkem , wat de oirzaake dexer verminderinge ofte van de weder. daar. op gevolgde gieuwe vermeerdering is geweeft.. Zo vinde ik im eenem brief. , . . , dat, va dat deze plaage, in de Maanden September en Offober des jaars Y32., cerft was ontdekt geweeft , en in vervole van tyd verminderd, znem geene mieuwe tekens vam- deze plage «vederm bevonden heeft voor in. Muguflus. des jaars 1731. Meu beeft.... aangemerkt , dat dit Gedierte aldaar ook ecrft meerder ep naderband minder is geweeft : want eerfl swierdem 'er onder de witgeflaagen. paalen zulke gevonden , die wiet langer dam omtrent 7 of 8 wekem te vooren gan[cb mieua in de grond waren ceflagen gewecft, en echter door de sznenigie dan de Wurmen doorboord «waren , daartegen beeft men naderhand twee paalen , swaar van de eene gebrand , en de andere ongebrand was gelaaten , omtrent vier weeken in den grond geflaan bebbende, daar wederom uitgebaald ; welke beide noch even gaaf en ongeftbonden bevonden «wierden, Doch al wederom federt eenigen tyd , em ook moch. tegenwoordig , zeggen de berichten , dat die Worrmen wederom zeer menigvuldig be[peurd worden. 3200 HISTORIA NATURALIS $. CCCL XIX. A Qu Fe Alii adhuc funt, qui, licet non primariam , tamen ierumali, Velut concurrentem , cauffam ortus Tered;zzs in lignis Tora ueu noítris affignant , perverfazz , quod aliquot abhinc an- CERE PIT- mis , zg cedendis lignis, oblervatur zempus. Effate ZEfate cafa ver. quippe €/2 42274 quaecunque communiter putantur mibuobnora. 56,555 cujuscunque fpeciei quum iisdem plus fucci - nutrimentique largiantur, sagzs, quam que hyeme ce- Ligna cedendi usfur , obmoxia. De precifo gua cedendz tempore "héphats COnferendus 7Z/eopbraffus (4), & , licet male fua ex Es ipfo exícripferit , PZizius (5) ; quibuscum non. male HA convenit illud Cozzzez-(c) : DIUH subs — TH. quia edepol ambo ab infimo tarmes fecat. TR. Intempe[livos exczfos credo,2d ezs vitium nocet. Contraloquitur Lezswezboekius (4), neque ligna, hyeme. cafa, iis, qua zftate truncata funt, folidiora eredit; at Fanfoskens, AD Excell. artfóekerzo(e)recte ob id notatus. Omnem, Boshaviu, cum ratione , rem expofuit Iluftris Boerbaavius (f^). Quin imo pro certo narratum teneo, inter ligna, qua : mari «Leuwenhoekius, (à). Hift. Plant. Lib..V. cap. V : C«di itaque tembeflivtem rotundam quidem smate- "ejan , C2 omnem que decorticanda. accipiiur , cum. germinare incisit. Ex ipeciatim de Quercu is Suercus profeíto cefa tempe[live, mec putret ;. aec vertmibss eroditur , co Cornu anftar dura fpiffaque tmanet : tota enim cordi [iilis eff. ) . (5) Hift. Nat. Lib. XVI. cap. 39. (c) Moftell. A&. III. Sc. 2. ; (d) Anat, & Contempl. pag. 24r. & feqq. ipfe adeundus, utpote de diverfis li-- gnorum qealitatibus lectu non indigna referens. Confer. & ibid. pag. r2. & feqq. (e) Exiait Critique des Lettr. de Mr. Leuwenh. pag. 22. (f£) Elementa Chemiz. "Tom. 1I. Pars I. Proceff. XX: Uzde Arcbitefli quoque duam ad artem lina. legunt. byeme media cefarusm arbérum , ut. durabilia babeant , eg aqua refillentia diuy aec ita temere cariofa futkra.. Nimirum eleo , coque ponero[o , fcatere deprebenduatur duriffina ligna, qua atazem vix fentiumi. & Procelfu- XX VIIT. Zigza ieefa tempore ., quo [uccs eorum maxime mowebanzur , minus olei, idque minus bonum, dabunt. Eadem vero smedio hrs glacialis collefta plus daut ole ev snelertzs.. Lima gunieruma , valideque adhac increfcentium , arborum , miuus dabunt quam aumo[a, jam- gue adulta dudum. | Arbores femperviremes plus; acriusquo, dant oleum , quam qua jolia fua ponunt. Cyuibus ex v/ferostis con]lat , quare pro wvchiteflura Cio taUn ligna aruérentar,, «x de ponderofo:robare, TEREDINIS MARIN £. 301 Teari noftro promiícue hinc inde infixa haerent, magis Exemplem in citiusque ligna nova, quam veteriorà,a7e7 edinilus infi- ^5 solis ci. blanc quidem nos conjecturam , revocatis in me- Hujos modus moriam , quz de actu emollitionis Zeredzzum. marzua- cxpotiws. Tm fupra (8S. 132. (9 feg2.) fufius explicata dedimus, ita ex mente noitra enuntiandam credimus, ut fuccum, qui multo copiofior tempore efítivo , quam hyberno, vegetabilia quaecunque viva replet , a&um emolliendi Veredinis maris , quum per ífe ipfum faus molle fit lignum, quod fucciplenum cefum eft, promovere & enge putemus. Lupus, qui cuc recens abs- Xen de uspo que difficultate rodit , quique vetus; cortice durioreus — circumdatum vincere nequit, transmutationem fuam fufcepturus, tabulata tamen lignea perforare valens (S. 133.), clariflfime eo demonflrare videtur , non ab or- ganis adeo fuis, fed a diverfa magis rerum , a fe emol- bhendarum , duritie ac tenacitate pendulum effe cona- minis fui ratum , vel irritum , effectum. Quodfi ergo Qe sou non nifi nova ligna, eaque tempore zftivo cafa , infe- ii T Te- Ca Teredinzbus forent ; omnem rem , & optime , pesi oficiene vides SUE fola memorata illa ratio. Verum , quum nonP^ folum ligna qualiacunque inter que fane , & tempo- Cur nunc nes —- ribus hybernis antiquitus czfa, fubterfuiffe, credendum Vt? eft; fed & ligna, enormiter adufta, univerfalem quen- dam Teredinum marinarum furorem protinus experta fint; non adeo in defectu ligni hujus , vel illius, quam in elementi potius, illud ambientis, noxiumque animal vehentis, metamorphofi quarendam efle, inveniendam- que puto fufficientem , ceu modo oftendimus ($. 354. — (9 feqq.) tediorum , mare noftrum depopulantium ; ; rationem. S COCLEXX. Tutiffmam denique , & a' veritate omnium minimeDe om Teri vemotaem , 4n conjectatido , de füubztaneo Jlagedlorum 4 jcátura tutiffima eris nofiris oboriu , viam ingrediuntur., qui , ratione q»e? habita iniquitatum noílrarum , indies accrefcentium, Pp 3 ac jz HISTORDPA NXTORAIIS Quoliie Divi- ac in offenfam Summi Numinis neceffario vergentium , uz fagellumfit. 755105 75 nos JD EI Manum experiri fibi videntur , ve- rentes, " : Lucrat, Ne quod ob admi([um fede, ditfumve fuperbe — f(Penarum grave ftt folvendi tempus adacium. Meum ef:j*- Neque enim juftiffimum ifthunc poenarum, a Divinita- te noois immiffarum, metum convellere poterit, quod E DIUME vel, omnia in mundo per cauffas naturales accidere, caufis phyfids Phyfici demonftrent , vel ipfum , de quo quaeritur , non convelen- mali noflri ortum ex cauflis itidem naturalibus, deci- E dendum, rationibus allegatis, cum aliis , & nos innue- . rimus. Sane, quum Natura in omnibus Sapientie Di- LN vine, ut opus, fic fpeculum fit, caulfz illius nulle funt , effectus nulli, nifi hac determinatz, directeve; ut On operetur D Natura operari quidem , at non fua , fed Sapien- Natura? tie Divine vi intelligenda fit. Quare neque ex altera parte probantur , quibus , ex confufa Omnipotentis Anobid nove; Divine notione, neglecta penitus Sapientiz illa, Tere- caa Teredo. do zzariga , in poenam afflictionemque noftram, novi- vende qQerin mari a DEO produdta creataque videtur , atque expreffe Yirg. — in no[lros fabricata hec machina muros. Seuenie abfu- Non hic locus eft, inconvenientiam fententie iílius; E atque, quo laborat, non leve in ideam Nature , hanc- que ordinantis, Sapientie Divine peccatum luculentius exponendi ; quafi aut infuffciens , ad implendos DET fines , mundus foret , aut , ad intelligendum quemvis effectum Nature infolitum , fingulis in machinam vici- bus Ipfe trahendus. Quod multa in terris fferi celoque tuentur , Quorum operum caufas nulla ratione videre VToffunt, id fieri «Divino Numiue reutar. N Eurer. Suffi- TEREDINIS MARIN 7E. 303 Sufficit nobis hic agnoviíTe, eventus rerum naturalium , Eventus natura: ut Sapientiz Divine funt effetus, fic Juftitie Ipfius l*s Jutuis Divi- miniflros.effe poffe , immo per ipfam naturam fuam ^ efle; neque continuis, ad bene vel male faciendum . homini, miraculis opus effe DEO, qui profecto unum sth, epis illud immenfum, mundi, puto , ex nihilo exiílentiam , haudquaquam incaffum produxit ; fed ad exequendos fi- mus promi: nes fuos, fapientiffime cum creaturis quibuslibetintentos, condus medio- ceu uberrimum. omnis generis mediorum promicondum pz ispnsoc. fubordinavit. CADET. "De Remediorum, coutra Terediuem mari- nam, Requifiis. E CCCIXXI uemadmodum in re quacunque , evezzaaum. nobis Evestus noxii ( noxiorum incommoda remoturi, ad riicipia, quomodo 1e« illos cauffantia, prudenter recurrimus; ita &, de LM remediis contra hecce lignorum fubmarinorum flagel- la,.cogitantibus , precipua nobis ratio videtur habenda!n quzrendis ortus eorundem, atque Propagatiomis ; videndumque j zem ALES | num vel in hujus , vel in illius modo quid reperiundum, quid potitimum 'ex quo eruere atque addifcere liceat methodum , marja "dendum nofira a tzediis illis liberandi, priftinoque fecuritatis flatui ligna , eidem commifla , reftituendi. Pro utro- que autem , ortu , fcilicet , & propagatione , eandem o. s props. fere & communem in Terediue amarina favoris & obf a- guionis caula culi caufam militare, vidimus ; quippe qua& in exclufio. *ommunis. ne ovulorum , lignis , vel a Tered;ze ipfa , vel ultro , t quo contitat? afixorum, promota, vel impedita ($. 355. 359. 360.), terminatur, $. CCCLXXII, Remedium ma- xime natutale quid 2? Án artificialia &entur aquiva- lentia ? Eadem tentata, Quid hic requi- ratur ? à '304 HISTORIA NATURALIS S. CCCL XXII. Quodfi g/utez illud , quod , vel per bitumen , vel quomodocunque aliter, mari accretum ($.355.), ortui eque, ac ulteriori propagationi propitium effe , fupra ($$. ci££.) fufpicati fumus, zzeZ/zr , quod ferio optan- dum, zaturálibus, pluviis, puto, vel adveétis aliunde aquis dulcibus , 47/utus: , ad minorem , nec fuflicien- tem amplius Zeredzuz; , gradwm deprimeretur ; fore iftud , ut maxime naturale , fic fane prefentiffimum, pro interitu Teredizum marinarum accelerando, reme- dium, fatis, credo, ex iis intelligitur, qux capite pre- cedente de earundem in his terris ortu prolixe adduxi- mus. Poflent quidem huic fini zzeZzz adhiberi , defi- cientibus zazuralibus , artzficialia ; neque potuit id- circo , nifi in fumma Zeredizum incommoda celliííe, quodcunque ad Zzsg/utzmamdam aquam marinam , vel, ut ajunt illi , ad ZZ/zezdaz ejusdem /zZfedzuem , lauda- biliter conatum legimus (7) ; modo fufficiente poflemus aqua dulcis copia non littora folum, fed &, ad aliqua- lem faltem, circum hac, diftantiam , altam mare ipfum inundare ; ne , qua circum littora jam forte potueri- mus momentanee lucrati fuiffe, reverfi, fingulis vici- bus, maris circumambientis glutinofi fluctus irrita ite- rum (a) ap. Mercur. Europ. loc. cit. pag. 300 : Waarotm men im het voor[le van. den j&are ook boope badt, dat dexe Worzmem , zowel door de teenmaalise winterkonde , als wegens eenige werver[chinge vam het Zeewater door regem em [neeuw , mmitssaders door bet afloopen der Ricieren , eu van de overige binnewateren, wel baaft verminderen , em ook tem cenemaalen wer[lervem zoulen. Gelyk& dam ocok op dexe gemelde wooronderffel- linge de Molens 2aby dexe Dwkagiem te llerker hebben. blyven uitmaalen, om het xoete water algo ,: door. alle de Sluizem , im mnterder menigte maar buitem te hunnen doem Jthie:em., op boope dat zulks tem smin[lem noch iets zoude smogem toebrengem tot cenige ververfchinge van bet maaffe byzelezem. Zeswater. — Immers xoude mb ter bevefüging van deze laat(le gedachtem kunnen dienen bei geene mede in de maand van Sanuary laafileden door de Mede-Gecommitteerde Heeren. vaz. Hoorm , aaa de andere Heerem Ge- comrmitteerden van. ver[tbeile Stedem. tot de [cbouwinge der Weft-Vrie[cbe Dyykem | ds verbaald geworden; mamelyk, dat bet Hoern[che Sjacbt , van dexe Wormeu mede aan- £eaft zymde geweeft , van alle dezelue, zo .baaft als bet maar op de «oete binnewatt- ton kwps , tem eegemsaalea wwederom is beuryd gewordem. CT.ER-EDINIS M/A&RINUR' 35g fum reddere omnia , atque ; advecto novo glutine, vires Teredinibus, quas jam forte amiferint, novas reftituere queant. Huic, fi quid video, cauffze tribuendum eft, quod Iriti fuceeftus fucceffu deftitutum fuerit invecte in mare aque dulcis," laudabiliter ceteroquin tentatum , remedium , quod neque poterit non irritum femper exiftere , quamdiu , Et cur femper. ad temperandum, aqua dulci, mare, auxiliatrices ma- "* Cue nus Natura ipfa non prebuerit. Sperandum tamen , Quomodo valida fore, ut id tandem cafu üno alterove & nobis eveniat , fici poffent. quemadmodum in Gallie oris idem haud raro accide- - re , legimus (2) ; neque alio , quam tali Nature fuc- pipa curfu, cauffatum intelligo interitum Teredinum marna- QuePodo me: 747 Ípontaneum illum, quem in variis , quos per term- Teredines cre- pus aliquod infeftaverant, portubus, quin & in littori- $e? bus noftris, multis abhinc annis, eadem pefte, ut ajunt, correptis , experta fuerunt interitum :: nimirum aut, . E EAS 3 : : Hujus modus pluviis, aut nivibus immenfis, in mare, non folum di- jjicus recte cadentibus, fed & intumefcentibus exinde in im- ^ menfum fluviis, novaque aqus dulcis maria mari adve- hentibus, adeo potuit hoc temperatum evafiffe, ut, omni fere bitumine vel vifcofitate dilutis, glutine jam fufficiente deflitute ; Zeredzzes marine aut in opere ipfo defecerint, aut, orbata illo , ovula non adfigi am- plius lignis valida, huc illuc projecta, pifciculis in pre- dam omnia cefferint ; ficque cum tota fua ftirpe Teredo ,. i. ponte 7zaTiH4 interierit : quod ipfum deinde /Poste accidifle acciditte Ber nobis videtur, qui, ubicunque quid , aut noftra opera, Eu. Pudet aut vifibili nobis modo , non accidit , faciles fumus in dafgoln e dic í ftatuenda eventuum fpontaneitate ; praefertim circa in- Resp m dus Qq teri- (4) Hift. de l'Acad. Roy, des Sciences. a. 1726. pag. 21 : .4 Bref c» dans plu- fieurs Ports de Bretagme c» de Noermaudie , om a fouvent remarqué, qu'emviron à ume lies de la. Cóté l'eau de la. Mer: étoit. douce y; bonne: a. boire c2 d'une couleur différenta du refle , efft des continuslles. ev abondanies Pluyes. La méme caufe. grodnifit, dp- paremment la douteur des eaux du Port de Smacu[e l'amnée de la mort de Demis le Tjram ; mais Pline n'em eut. peut &re pas parlé, fi cela .m'eus para avoir quelque rape port myflerisux e agreable avec l'evencnzent , qui s'y joigait. 356 HISTORIA NATURALIS teritus: infe&orum., quorüm ipfi ortui fpontaneitatem vulgus indocile tribuere nondum defiftit ( $. 345. ). $. CCCLXXIII. Numerofiffima tamen in littoribus noftris Zzgzorum fubmarinorum. copi2 , quam, propagationi Teredzmum menedii memo. 747724747 adeo favorabilem fupra jam plus fimplice matin mari no- Vice ($. 237. 359.) pronuntiavimus, poterit , licet ef- - dun duces u- fulgente nobis remedio illo naturali , 2222745 tamen no- ; ' bis noxiam illam: fervare. fegetem ; que contra , in Uniei»Pomw portubus aliis, vix lignei quicquam invenire fuevit ,- us aliis facilior ? MENDES preter naves; quz & ipfe in vaftum mare avehendae illi magis , quam retinende in portu inferviunt. Hic, Tias modus e. Iiabitantes ligna fixa , licet languide , imbecilliores- ipefitus. que, quam quod emiflis in mare ovulorum myriadibus ilis fufficiente. poflint amplius glutine profpicere ; ta- men, velut naturali quodàm inftinétu, quantalibet po- tuerint exigua. glutinis portiuncula carere , impendent forte ad inducenda eodem ovula illa, quibus, pro con- fervanda fpecie, ut animalia omnia, fic fpeciatim 7ere- dinem marinam, ceu vidimus ($.227.), tam folerter - '&aomodo gluti-profpicere, Natura edocuit. |7474:45 adhuc propága- msjadwa Te tionis operi officiet glutinis, licet valde minuti, in 'ciat? Teredine marina, jactura, quodfi circa methodum , ovula in ipfum lignum , tubulis fuis emollitum , recondendi, ut fupra (.$. 228.) conjeCtavimus , non plane erratum Piujus modu fuerit. "I'unc enim, falvis ovulis , ad propagationem txpiGUs ^^ generis meceffariis, neglectis interim, ac in totum fini, cujus gratia exiftunt, alimento, puto, piíciculorum de- votis infinitis illis, in mare ejectis, fufpenfo aliquantum infectionis lignorum aliorum opere, frugalitate fumma, glutinis portiuncula illa, quam , quum nunquam fine omni glutine aqua marina fit, facile fuüfficientem fibi fecernere poterit , parce fe quidem. & duriter habebit, eque, nifi ufibus id ipfum fumme indifpenfabilibus, «leitinabits donec, aut ceffante aqui dulcis affluxu, aut CTEREDINIS MARINUJE $40 aut,novo bituminis vel vifcofitatis apparatu mari acce- dente, evecto ad priftinum quantitatis gradum glutine, revivifeenti , majori denuo fecuritate ; ac velut opu- lentia, fibi fuisque vivere liceat 5 *Ut folet a ventis alimenta refumere, queque — ovi. Parva fubindutia latuit. feintilla favilla Crefcere , €9 im veteres agitata refurgere vires. $.. CCGEL XX IV; Quare , zucertz adhuc , in noftris faltem oris, evez- dd £u: foret , quomodocunque acceffum , 2447 marine "eae temperamentum , & , quod in aliis littoribus fubitaneum Veredinum interitum acceleraret , in noftris forte non inferviret, nifi ad aliquos earundem effec£us fufpenden- dos ($.373.)5 inter quos tamen zzpedite ulterioris Quis inoris noz infetitonis (S. cit.) , faltim frequentzus (prout ifthoc ftis ue: id ipfum fieri medio, fupra (.$. 368.) conje&tavimus ) " interrupte ille non levis fane momenti habendus erit. Efl quiddam prodire tenus, fi nom datur ultra. — Fran Interim tamen, quum, in applicando remedio ifthoc, pa- rum aut nihil efficere , quantalibet noftra opera poffimus ipfi ($.372.) ; quumque , licet in hoc ipfo nobis Na- tura fuccurrat, incerti adhuc eventus idem maneat ($. — — 373.) » patet , remedium hocce , licet per fe prefen- Oud de EE tiffimum ($. 371. 372.) , ad nos tamen relatum , z2/eàum? efle, de cujus effetiíu parum aut nibil,cum certitudine quadam , tiobis poll:ceri , optima tamen queque fperare Jiceat. $. CCCLXXV. Quid ergo? an ad gz/czcu/es , eorundem implora- An a pifciculis turi auxilium, confugiemus, ut quos ovulis Teredizur bendum re: marinarum veíci novimus, quique ob id,ceteris páribus, 2 harum interitum accelerandi capaces videntur ( $. 351. Qq 2 (9 feqq.)? 38 HISTORIA NATURALIFS Quid hic ober (9 /244.) ? At, quibus mediis tollenda fumma , quae dicus? ^ inter numerum pifcium quantumlibet maximum , atque b ineffabilem: illum. ovulorum Zeredimum marinarum in- Pies ferendi. tercedit, difproportio ($.359.) ? Quodfi ferendi ipfos. Ads & nobis experzmentum íuccederet , quid ifto preítan- — tius foret /emize , quid pro interitu ZereZzvis poflet Quantum hic prafentius excogitari? Poffemus tanta ejusdem quan- $0444 '*" titate omne , quousque libuerit, mare perfundere; do- PNE nec, exiílente jam pifciculorum numero infinitudini ovulorum, vel equali, vel. iajore , horum nullum am- plius gulam illorum effugiffe.,; omnemque Zeredizum 7arinarum ipem pofteritatemque abfumptam effe;com- periremus. At enimvero non opus eít , ut in id ope- ram noftram perdamus ; cum iftud ipfum , quod opta- Warramipam mus, non poflit non per ipfam rerum Naturam ita eve- pierre. pirei c Lauti 3 squippej ccibijs ovulorum , vidélicet ; Cojus modw — gratia, hic commorantia, pifciculorum, ut omnia funt, CIRC foecundiffima agmina enormiter multiplicari non folum, fed & ad ipfam ovulorum, que indefinenter, plurima- Quomodo ovi-que a quolibet illorum depafcuntur , numerum pertin- E e oombE gerealiquando poffe, facile concipitur ; unde tandem fieri pofünt pifci- evenire poffet, ut, fibi relicti, tanti pifciculorum exer- Re citus Z'eredinum , ovula j in :vaftum mare emiffa , ra- ionem ulterio- pidiffime abfumant, atque ita; quo-minus ligna integra semimpedit? 2 dnatantibus illis inficiantur amplius, impediant. Qui aras isi C Cle dX us. aou e ( te . Verum & hzc iterum fpes evanefcit, quamprimum — Sheen i COBitamus. £iCiculos hosce , Zeredzuum ovulis inhian- tes, totum rzegzum aquarum nom folos teuere., neque ali facile fini tam laute videri paftos , quam ut. aliis Piticos 55. jterum pifciculis , vel ipfi ; vel ovula ipforum in pabu- iatis i jum:cedant: atque , ut capiunt ipfz, fic viciflim ab aliis 'Et rátio. iode 0v. epulis Capidmiut OpIMSSC Hinc querela illorum, qui, multosabhinc: annos pifcicu- & ) los TEREDINIS MARIN/E' 3o) los quosdam Zeredzzszbus adfuiffe infeftiffimos ( $. 351. 352.); fed qui ab aliis iterum majoribus , priorum ini- p, «cas, micis, depulfi fuerint, atque aufugerint omnes; olim fuiffe. "Ut fugiunt aquilas timidiffima turba columbae, ow. fuo modo narrast. Atque ifthec revera, in ordine Na- turz fundata, inter piices viget fe invicem deglutiendi methodus, & Politica Hobbefiana, qua, jure fortioris Jus fortioris inter utentibus, majoribus minores in predam cedunt, dum ^5 ^^^" pro capacitate finguli fua, omni fcre momento, Politica pifcium. — abforbent permixtum pifcibus equor. Minor apud illos, embrofius ait ,efea majoris eff. Rur- Feetm. Lis v. fus ipfe. major. a validiore inmvaditur , 9 fft efta alte- vius predator alieni. Quod idem perpulchre fequen- «d tibus effert Oppzamus: mm "Pifcibus baud pudor ullus ineft, nec juris C9 equi . mien. m. Cura, uec ullus amor... Guntii fibu bella minantur |, Mutua, 9 an focios inflrutio Marte feruntur. Imminet bic illi; &9 femper fuut preda miuores Magorum s alterius menfis apponitur. alter. Pifciculorum itaque illorum , Zeredzzsm ovulis adeo Quomodo rifci- intentorum ; propagationem promoturis nobis, illorum, tuorum falua- qui his iterum inhiant,aut exílirpatio quaerenda, aut & confalendum? eorum helluones, qui fpeciem pifciculorum, nobis pro- pitiam, ab importunitate predatorum liberarent , ac- cerfiendi forent. Verum non eousque Nature impera- $niem in pote: mus, ut oeconomiam ifthanc, multa inftitutam fapientia, turbare , atque ad nofílrum beneplacitum dirigere va- leamus. d mna ecc LXX VII í At audio altos; fubtilitatum iftarum impatientes, non copus efle invifibilium pifcieulorum illorum , ovà de- Qq4 3 paícen- $16 HISTORIA NATURALIS ur pafcentium , opem imploraffe , intonantes ; poftquam; EU certis littorum plagis, inventa fit 2;/ciswz quedam, devoranibus, - nOD fz/Czeatlerum , Ípecies, non ovula Zeredinum mari- fabula. narum , fed bas spfas zttegras ,miro compendio, devo- In aliis oris fre- 72227477. Frequentiores tamen in aliis littoribus, quam quenuores eff. quidem in noftris, ubi tam exoptati , tamque iisdem falutariter, commorarentur, eorundem vagari exercitus, conqueruntur fimul, lepide hiftoriole ifthujus Au&o- res; atque, majorem idcirco eorundem quantitatem Huc tranplan. ZJa770urgo , vel aliunde , huc aliquando advectum iri, Jus ac transplantatum, non fine gaudio commemorant. Ac- Fibule com. C€dunt alii, novellarum iíftarum foecundi commentato- menators. — fes, qui , pifces fe illos , infolita praeditos forma , vi- diffe, referunt, interque eos repertum fuiffe unum, in Depifce diffedo, cujus ventriculo vel centum Zeredises marine fuerint VR dOnAO.— invento; quem &, ob tanta merita, mari libertatique, ceu par erat , redditum fuiffe , addunt ; immemores, fi qui unquam exíliterint , mendaces : quafi quis, aut adeo infanus effe queat , ut diffectum pifcem libertate donare velit , aut fatis perfpicax , ut, pifce integro, quid ventriculus ejus contineat, videre poffit. Sed fat Quidde bise ineptiarum ! nos, qui Teredzzem marinam nunquam femiendum? ^ per cquor natare (($. z15.), fed ligno, quo exire nun- quam poteft ($. 120.), uti adnafei, fic immori demon- itravimus, cavillationes illas, undecunque ortas, deri- demus potius, quam quod refellere. neceffe judicemus; licet nulli dubitemus , quin , fi libere per mare nata- Teredines an, Tent; Teredines marine pifcium, fi non omnium, faltim P NE plurimorum , grata efca forent. Forte, excifis hinc cium fint? inde, in locis maxime excavatis ($.92.), vel fluctibus Quomodo a pic IDarinis avulfis, notabilioribus ligni fruftis, una vel al- eius abumi tera , rupto tubulo , denudata jacens obvenit Teredo imelgenie? 2755 ($.115.), quam fuperveniens pifcis quicunque Etib inea nOn afpernabitur: quin & , opertis femel , majoribus aliis depafcuntur. in leno canalibus infinuata invenire datur infecta mari- " isi ds na &o-J - : PRISE A : ^TEREDINIS MARÍN .JE jü na alia, hos Terediuibus , voracitate fua. , €VàCUatOs , Ipfarum canales ipfarum i in modum inhabitantia. SERCREAHIANE $. CCCL XXVIII. Id ipfum, inter alia, optime edocta, Bco/opeadra ma- Scolependra ma- viua im canalibus fepe Teredinum , velut quos excavas- jos, ole Te- fet ipfa, reffdens deprehenditur ; femper tamen in loco pans. fracture pali ($. 92.), ac, circa eundem, ad palmi cir- Quoin paliloco? citer diftantiam , feu quousque , amiffis notabilioribus fui partibus, ifthoc in loco palus conicus eft. ( $. c2.) ubi, fcilicet , aperto; aliqua fui parte, Zeredzz2s unius Modvs , qvo in- alteriusve canali, femet infinuandi, ficque, devorato pro- ^ * *?? cun prietario , domum ipfius occupandi , facultatem nacta intelligitur. Canalem , ifthoc modo fibi acquifitum , 9 omodo inha- tranquille inhabitare Mee fuo modo , aliterque , qua mutstione quam olim eundem TereZo ornaverat , inftructum ; the- inftrudtos? ca , videlicet , quafi terrea , filis, ut aranearum funt ila, contexta , cujus materiam , aut ferpentino , quo movetur , tractu , ingeffiffe ipfa , aut fluctibus marinis introactam impetraffe, credenda. Locum fracture , quem ZereZizibus lemper vacuum fupra commemora- 2 esc vimus ($.cz.), terraque vel fabulo , filorumque illo- 14. " Pesve rum vefügiis obfeffum fepe deprehendimus, $eoZepez- drarum potiffimum voracitate evacuari credibile eft ; licet non dubitemus, quin & a commenfalibus aliis, in epulandis Zeredzziéus , thecis fuis denudatis , ftrenue adjuventur. In littoribus ; qua palos plurimos habent alneos & abietinos , Seo/opeudra , palos , modo expo- Ipfa defaipta. - fita ratione , inhabitans , figura , longitudine ac latitu- dine, omnino convenit cum Sco/opendra marina Ronde- CamprimsRon- leti; prima. — Coloris eft ruberrimi, paffim intervirens,nen; ductu fufco, qui a capite usque ad caudam regnat, per. medium corpus utrinque divifa. Promufcidem , fibi Premuti. relicta, intus gerit totam, corpore, qua caput fpeclat; cornulis fubftantie carnofie binis terminàto; at, laces- fita, nifu fortiffimo raptim protrudit ; ex pallido rubi- cundam An fola? 3: HISTORIA NATURALIS cundam, punctis fufcis ordinatim notatam, binis in fa- cie cornulis, incurvis, tenuiffimis, folidiffimis, dentatis, CQiomodo cud acutiffimis , horizontaliter oppofitis , munitam , qui- neret? bus arrepta quavis nifu fortiffimo conítringit , & dire vulnerat, toto corpore fufpenfa, beftia, ut vulgo credi- tur, venenatiffima. lta appofita Teredizwm corpora dilaniari a $co/opezdrizs vidimus ; ita inter fe commix- tas plures conflictari acerrime, mutuaque , immani ra- bie, immo fuamet propria, corpora dilacerare ipfas a contuiti fumus.. Pedibus innixa innumeris , trifurcis, «cha pilos in extremitate , inftar penicillorum , habentibus, Eeses annulis, qui corpus diftinguunt , refpondentibus , fer- Inceffus. pentino motu, nunc contracta, brevior, nunc , expli- cita, longior, natare magis, ut — —14vVis centum inclyta remzs , quam incedere Sco/opendra videtur , atque ob id com- . 24, Pparationis, qua navim, remis impulfam , polypis inge- In Epiffol, : s : ScoL d niofe comparat S$yze//us ,non minus, quam Seo/ependra Vita. cetacea pifcis, fufceptibilis. Vitam , ubicunque projecta, diu fatis protrahit, neque integra folum, fed & in par- EM tes difcifla, tarde demum emoritur. Attacte vis fen- Vis pturitu mor- ,- . : D UTI dax titur pruritu mordax , eademque fere , quz terreftris urtice , fed absque noxa , faltim leviter contrectanti- bus, metuenda ; namque a nimia familiaritate libenter abítinuimus. In palis, ex littoribus aliis , ut funt illic Wolepeire ex plurimi , querceis, nunquam deprehenfa Sco/opendra , alix. modo defcripta. Inventa tamen funt 277, utut rario- Cis nose feso ad fecundam Rondeletii proxime accedentes ; at fecunda conve- Dreviores multo, nec digitum longitudine excedentes , lm decnn, Dio tenuiffimz, ex pallido rubentes alie, alig viri- PTCSCTT. diffima, inceffu ceteroquin & moribus priori illi fimil- Scolependie v-limg. Dari itaque & virides $co/opendras, evictum fi- is 7 , fimus; quum communiter omnium- ferme colorum , 5tdoynus vindi. RANT Eds . : catus, preter viridis, reperiricredantur. Vindicatus i Ar- doymtis, TEREDINIS MARIN.E 313 doysus, qui de viridi mentionem injicit, licet ejusdem, Nonus. cuni quas , de ortu ac metamorphofi $co/opendrarum cum*"* * Roberto. Conflantino & Stephano fovet , cavillationes, noítras nullo modo faciamus. 1n iisdem palis, ex al- legatis littoribus , querneis, 7;£2/os aliquot , quos vo- cant, zqua12c0s, feu aptius, Se£as, reperiffe haud raro . contigit, lineis, quam animalibus, fimiliores, tenuiffi- Deícibuntur. mas, ex caeruleo albidas , pellueidas , utrinque acute terminatas, nullum capitis caudzve difcrimen, nullum pedum hamulorumve veítigium , monfítrantes, in par- tem utramque equaliter provolutas , in nodos frequen- Cx ter intricatas. Ezdem videntur, cum illis, quz, in aquis;si^ Cm pott ftagnantibus fontibusque reperiunde, cum potu haufte,:. : tefte Jucore de rerum Natura, elanguere €9 tabeftere haurientes fzeiuzt, domec cum diro eruciatu vitam extant. E, feta equina, de juba caudave in aquas decifa Uxde orti cre; & putrefacta, provenire ipfas, experzmentorum Antiftites dantur? illi prodiderunt. ; $..GCCL XXIX. Verum, ut ad noftra redeam , quid auxilii fperan- Quam pirum a5 dum a depafforibus Teredinis ilis, fimilibusque, quan- "**'? random. tumlibet voraciffimis; at non , nifi pof? facfuz , atque ruine demum fupervenieuntibus ? Adeo autem , dum damnum in lignis maximum 7eredo zaariza exferit , ex- trinfecus conclufa funt omnia, neque minutia folum foraminis , ($. 54.) tubulique teitacei , ibidem fere occlufi , duritie ( $. 62.) ( in quem praterea tanta tu-- -bulos membri genitalis celeritate contrahit , ut nullus pifcis, nüllumve infectum aliquo eidem modo nocere poffit); fed & accurata infuper orificii totius, median- tibus pinnis foleeformibus, obturatione (($. 171. ). $. CCCEXX X. Aliud adhuc in oris noftris vagatur animal marinum, quod, affertis fibi invicem diametraliter oppofitis, 7 ere- Rr dinuz Vituli aquatici ; feu Seizin palis, Zeequal. In'oris noftris 2bundanuflüi- mum. Defcribitur: Squillze inhabi- tantes, D efcribuntur. €)nomedo inha titeat ? t HISTORIA NATURALIS dini marine inféftüm alii, alii contra ejusdem origi- nem ítatuunt. | Zeequab feu Zeequal communiter au- dit, & in oris maris noftri frequentifiimum eft. | Hoc, quum, menfe hujus anni Julio, ad vifenda denuo 7ere- dium opera, cum amicis quibusdam trajicerem , ut tunc erat, valde tranquillum, animalibus iitis undiqua- que offendimus repletiflimum. — Hauftis eorundem ali- quot , propiusque examinatis, fequentia obfervavimus: Animal eft planum , orbiculare , placenteeforme , dia- metri fex aut feptem pollicum , unius circa centrum craflhitudine , extrema. verfus fenfim deficiente ,' albu- mini ovi fimile fubftantia, uniforme, pellucidum. Nul- lum capitis caudeve veíligium , pedes nulli. Circa centrum annuli confpiciuntur luteoli ; in quibusdam duo, tres, quatuorve in aliis, elevatiores, fubftantia re- liqua folidiores ,, magnitudini nucis Juglandis circum- ferentia equales. Atque hanc regulariter fuperficiem, dum natat, fupremam gerit. Inferior altera , fimih prorfus ratione coníltituta , annulos non habet, fed fi- milis cum ipfis fubílanti& maflam in centro albidam, lineasque; feu cirros, ex hac prodeuntes, elevatos itidem, inequaliter,ut & annuli funt, crafíos, nodofosque, atque ad circumferentiam tendentes , velut radios. Superfi- ciei huic implicatas , atque in ipfa fubftantia fua habi- tantes fovet $222//2s exiguas , animalculo ,, quod fub nomine Sprizgertjye fupra ( $. 1161) defcripfimus, non Taajores , fed toto genere diverfas, caput caudamque exilia, corpus ventremque , pro ratione molis , imma- nia habentes, oculis inftruétas viridibus, pulcherrimis, in aqua vix horizontaliter, plarimum verticahter, afcen- dendo , defcendendoque , pedibus caudaque mire agi- libus, ineffabili celeritate ,, motas. Adulte videbantur: namque & ejusdemr fpeciei imeranf minima , & quas oculo nudo vix détexeris; unde concludendum vide- tur, ipfas im animali ifto no& multiplicari folum, fed TEREDINIS MARINE $5 '& ad vitam habitare, nec,nifi negotiorum fuorum for- te, ut Íquillarum regulariter funt, pradatoriorum gra- tia, mundo fuo exire , atque precipitata directione in fundum demitti, mox pari rapiditate afcenfuras, atque illum , ne mora perdant , reoccupaturas. Sed animali, i. eue ipfi inhereo. Hoc, ex aqua eductum , inerti(Iimum aquam , habitus, eft: neque enim, preter motum, refpiratorio fimilem, at vix fenfibllem , indicium vite ullum prodit. In mari ipfo non minus lentiffime fluctibus magis , quam quod incedat, natetve ipfum , propellitur ; eo tamen, , e machine informis mirabili artificio , fcientiaque, quod nxicus. di dixeris, bydroflatica, ut non afcendere folum in aqua, atque defcendere pro lubitu , fed & lateraliter & obli- que quaquaverfum tendere, retardari , retrogredique fingulis valeat momentis: difcum, fcilicet , fuum, in hamifpharium contractum , dum concavitatem ipfius aquae major copia premit, eo propellit dexterrime , quorfum convexitatem , minori jam aquz refiftentia impeditam , dirigit ; ficque in omnes plagas , mira di- rectionis varietate, convexitatisque & concavitatis fui- met ipfius permutatione , continuo fluctuans cernitur. Prope fuperficiem tamen , nunquam in ipfa , regulari- Ubi in mai vez ter ad palme infra eandem profunditatem moratur, men- *'? fibus eftivis , & mari tranquillo , ut relatum eft , 1m- menfo femper numero obvium; hoc vero aliquantisper Quomodo maris commoto, merfis ad fundum omnibus, nullum compa- DPofiione a8: ret : quod ipfum experti & nos , Teredzzibus explora- 5 tis, per mare reverfi , tempeftate nos ventisque in iti- nere comitantibus , ne unum videndi , ulteriusque, ut conítlitueramus, examinandi copiam nancifcebamur. Cui plura de hoc animali fcire volupe eft, Zoeograpbos adeat, de 'Ürfzcis marizis, quibus annumerari illud fuevit, Utica. marins prolixe fatis commentantes , interque eos Be//ogiugs , "m. Rondeletium , | Aldrovandum , Gefuüerum ,| Sfonflomum De hac fcripto: & , qui de noflra precife fpecie verba facere videntur , Rr 2 Alber- Idem in aqua, n6 HISTORIA NATTURALIS Albertum (2), Nzeubofium (P), atque Hezdeum (c). Op- .tandum , ut , qui talia obfervandi opportunitate. gau- dent, confufioni, qua inter 'Ürzzce , "Pulmouzs, Lepo- Confufoni no-. £75 ». Or&bzsque, marinorum nomina, fynonymaque , ut minum meden- 7Meerfchausz, Meerfcbabm, Suottolf, Zieequab, cPote. Spo. Marisa, pluraque alia, adhucdum regnat , mederi di- gnentur,. «o t5. S GCCIERKNXL. 4 hd didresicgit Jàmque ergo, & de pifciculorum animaliumque alio- cenvolandum. .IUIh non magis , quam de aqua dulcis ope certis ; ad OMM alia nobis .convolandum remedia eft, quibus propaga- tionis Zeredinum marinarum progreflus fifti queat , at- que , ovulis , glutine quantumvis fufficiente inftructis, Quo:fum teade-licet pifciculorum attentionem fruftantibus , falvisque zr d4o?»? 2d ]na integra delatis, Z/zpedzri tamen poffit , quo minus in ligni fuperficie exc/zudz embryo , aut in illud fene- (a) Hift. An'm. Lib. IV. tract. z. cap 8: .4zimal quoddam abundat in maribus "Germania cz Flandria, ovi albo fubflantta fimile, fura bamifpbarii: va extremis tenue, € im medio circa polum bamifpharii [ui fubllantia eft [plfBoris: ubi etiam lucent. dua quafi ovali magni intra P CARO Jphsra contenti. Membrum im-co nullum eff dillinflura. Extra aquam immobile efl , €» omnino non diffunditur, amiffa ficura faa , ficut. album 021i c? concidir tetum. Rar[us aquae ipmiffam. recipit paulo. bo[t figuram [uavo ,. e a wetar (freut ante) motu dilatationis ez conflritliomss. — (Idem eft forte ,. el cognatum, quod Mer[chus appellant). Im aquarium gentre mmuz eff, quod valde abundat im mari Germanico : ez vecatur Pblegmaiicum y eo quod. phlegsmati vifcofo , ficit eft. albi- 2nem ovi, omnino [imnile fit. (D) Zee- en Lant.reize door ver(cheide geweften van Ooftindien. pag. 280: De .quallem is eem levendig xesgewas: boewel zen mjet xeggem kam, dat vifch of vltefcb is: mocb beem motb graat: mocb hoeft mecb [laart, noch ingewant heeft : maar. bet. is'esn -lillende flof. , als kout- Kalfsxop of. Kerrefchotfel. | Zy zym omtrent zoo groot als een ta- -felbort , em. ook. kleinder. Zy hebben rantozz aan d'eiaden, beel nette purpere kantjes , die lzmy im bet zwemnmen bewegem, em mich daar m veortzettem , en latem de reft madry- wen , Hat uit lellem beflaat. In bet middem zit iet, dar im de greote als witachtigb, en ia de klenfla blaauwasbtigh is :-daar mi[[cbisg al bum leue ex hracbr im^ bellaat. Wannter zy op bet landt dryuem , wervallem zy woort, em gaan licbtéelyk van smal- kanderen , en wordem tot niet.- Zy diemem mergens foe, De Simefem aleenlyk brazo gaar arak af, diejmeer beet em ongesont is , em dem Dloetbop.,^ zweering der. longen , Bloetfpouwwen , tering , em eindelyk de doot. veroerz 2aht. | Wanneer. zy bet bloot vav esne pseních , in bet, «vemsnen , aanrakem, dam brandem zy bet byna als,vuar: daar 9 kleine blareg; volgez. Waar uit bun. éraadende. bitte. 1e befggaren pon .. (e) In Expenmentis. Experim, I1L T STEREDINISOMARIN E 317 geuetrare Teredo marina recens nata poffit. Nequit au- Exdofio & in tem, absque quod hoc liceat, primum , exclufio , pu- E""m perere to, ovulorum , procedere ; neque ovulo fuo exit em- fimultanca. bryo, nifi lignum fimul intret. Quare, hoc prohibito, WE impediri fimul owzZorum. excluftouem , coniequenter , JePro robe qua ab hac pendet, ipfam ?ropagatzozem , certum eil. tum. $. CCCII XX XLI TERES ! Hinc unanimis ille omnium ,' /zperféciem lignorum, Ad ungncnta re: externam letbali quodam, contra Teredigem marinam, 5m unanime unguento 1lliuiegdi, conatus; hinc fexcentae zzguezto- TU adinvente , preparatzeque fpecies; quibus indu- Eadem multifaria cere ligna marina , atque contra peftem , ipfa corrum- "e? pentem, munire, quilibet eorundem inventor fuo mo- 'do docet. Quanquam noftrum non fit, de inventis "aliorum judicare, neque hoc fácile , quum eorum,que unguenta ingrediuntur , myfteria ignoremus , debite fieri poffit ; ex cognita tamen Zeredzmis ssariue natura, ejusdemque precipue in lignum actionis modo (($. 132. (9 /égg.), confiderationes quasdam circa wzgueztorttm requi[fta hic omittere nondebuimus, ut, májori inen dons Curs exinde , quam hucusque, evidentia ,. pateat , a quibus dem onlidcu "unguentis quid poffit fperari , qua iterum alia nihil ad "e"es rem faciant. Flis, fi velint , uti poterint ii, qui pro quu. un, exterminanda Teredige marina dies noctesque experi- uS mentis tránfigunt , dum ea, ad qu& pracipue in un- Et epplicatio. guentis eidem | parandis, attendendum, ab iis, qus ad rem non fpectant , experlenuis , ex natura Teredzuum 5 marinarüm, petitis -Tubnixi, fecernimus. | 'Ü£zzaz ta- De Nat. Der. 1, Jnen &.hic, ut ,. alia occafione , 72/Zu* habet , £a vera invenire poffem, quam falfa refellere! S; COCEX X XITI AME Ad eludendum autem ipfum Zigua emolliendi , quo Quie, ad impe: Teredo marina pollet , atque adeo feliciter in damnum Buena noftrum ütitur, ar£ificiwz , conduceret, fi inveniri ce t? — Ar 3 poflit, $39 HISTORIA NAXTURALIS iecore poffit, unguentum, quod tante foret duritiei, ut, nec cumvettien. ^ ipfum emollitioni obnoxium , aut , gnam circumuve- [eus , omnem ad iftud Teredizi marzme aditum pra- ard cludat, aut , in idem fezefrazs , ad talem id ipfum. duritiei gradum evehat, ut Teredo zarzua, recens na- ta, quantumvis maximo emolliendi conatu , nihil pro- ficiat, fed & in opere ipfo deficere cogatur. $. CCCLX X XIV. Quantum ad ultimum hocce attinet , vix aliter, nift Penficio li- Pefrzficati04e quadam arzificiali itud efhici poffe, fa- ds 2"f- cile colligitur; quz tamen ipfa non magis , quam ipfa naturalis, interítitia inter fibras, ut aliorum corporum, Quimlignis me-fic ligni praefertim , occupabit. Verum, quid inde cen n^ mali; vel impedimenti, Teredizi zarize nafci poterit, qua in opificio fuo , fi quod aliud animal, fagaciíli- ma vifa, fibras ligneas emolliendo, tranquille progrede- Anquid inge Ietur, interftitiis illis, quantumvis lapideis, fulcris fuis impedimenti ligneis jam orbatis , collapfis ultro , minutisque , velut qpeetoftf- ad fe nom pertinentibus, canaliculos fuos evacuaret, eodem, quo fimilem ejusdem machinationem , vel, fi Cur mins? ^ dicere fas eft, aftutiam ,circa refinam in ligno obviam, & ab ea folutam expulfamque , fupra ($. 152.) jam predicávimus. Eadem fane dexteritate , & lapidea ifthec, & qualiacunque demum obvenerint , obftacula alia Lure: Ejicieutur, ore foras glomerata ferentur. Sane , qui, pr&ter ea , qua, de aque marinz ad fol- vendum lignum aptitudine, fupra ( $. 166. 167.) com- hqus penemibi-memoravimus, elementorum agqueorum exilitatem , pe- '— metrabilitatemque , fummas (2), quibus vel ipfa is ele- (4) Ad hzc copferendus omnino IIl. Boerhaavius. in. Element. Chem. T'om. I. Part, II.. de Aqua. TEREDINIS MARJNUJE 319 elementa fuperant , attenta mente perpenderit , ipfam-lpaa Men- : que equam Menfirui adinftar Catbol;ez etfe , confidera- iuum palio, 'werit ; non diu erit , quin &zggeatz , aditum Zeredini Us guenti requi- sariue omnem praeclufuri , & reguzfia , & in inve- P9. niendo tali difgcultatem fummam, manifeíto fenferit. ^ tenu. (e Eupie Pi eno Quantum ad prius illud fpectat , ifthac communiter duritie: xequifit:e virtute excellere praedicantur op£zz indolis vernices, qus. licet in paucorum fint manibus, quin tamen in poteflate quorundam revera fuerint , ac forte fint adhucdum , dubium non eit. lftud modo UNTEPT. incommodum non verzices folum ,fed & azguenta qua&- moda. cunque Zzzzora premit, quod, quum tam immenfa vi, tamque immanibus opus fit pulfibus , ad intrudendos, fundo maris , palos ; ictibus illis conquaffata , non. fo- lum a fuperficie palorum Zz/f/aut facile, fed & veren- dum fit, ne in palis, jatn impulfis, radiis Sabnbus. per maris undas refraétis, concentratisque , diffsdantur,,at- que , fuccedente flu£uum, palos continuo ferientium, vi, brevi ab iisdem fruflatim avellantur. Quemadmo- dum tamen eminentiflimz virtutis ve Inices, przfertim nullis adhuc fui locis lacere ,. vel ipfi igni refiftunt; omne jam rei momentum in eo terminabitur, ut ver- TRIP E quo Prob'emas «uiis, velumguemtz applicandi , ex/iccatzo , que cete- disiomenum roquin, quo illa melior eft, tanto magis momentanea E EE exüitit, retardari, atque eo a periculo disrmapiOhisP - cre in intrufione palorum, metuendo, liberari poffit. Qui- bus fingulis feliciter ita fuccedentibus, fperare liceret , Quid eo lucrare- fore , ut. Teredzses marine juniores , palos, cortice ges adeo tenaci vefílitos , offendentes , hunc vincere non valentes, ad lignum ipfum pertingere nequeant ; velut Soja idem de lupis, quorum zque ac illarum perforandi vis lupis illuftrans. ab emollitione pendet,frumenta veteriora emollire non valentibus , obiervatum fupra ($. 133.) adduximus. $. CCCXXXVI. lima ob- Vernices optime dunffimz. J 210 HISTORIA NATURALIS $. CCCLXXXVI. meu Sed quid opus tam pretiofo , tamque raro apparatu; qi enens T" dixeris forfitan: ZZezezz paranda bellis o: i Iedini parandis . paranda beiuse onerofze » qui- confilium. bus e medio tolli omnia animantia poffunt , iisque im- bibendi pali; ac, licet exclufa ex ovulo fuo Teredo Marina, recens nata, ftatim in ipfo introitus fui princi- pio inveniet , quo disrümpatur. Atat! dictita, qua- Dificultas inap fo, methodum , quomodo app/icazda ipfi putes vene- Pie" ^. pna. quodfi eadem ultro fumere nolit: nimirum , qua nullo cibo alio, nifi folo ligno , delectatur, Zere4o zza- 7/14, que nec aliis, nifi ad abfumendum hoc, organis inftructa eft, quas porro lignum per particulas, vel ex- quifitiffimis microfcopiis invifibiles, avehit ( $. 144.) ; heterogenea quecunque alia, quibus tu fuperficiem pà- liillinies , aut , qua intra fibras ligni imbibere palum curabis, intacta relinquet , atque foras e canali fuo Veneta quando protrudet. Venena porro ipfa , quo oleofo magis, re- nocitura? finofove ungüento mixta erunt , eo Tered;ni marine nocebunt minus ; quum emollire iftud nolit, nequeat- que, nec forte in tam infinite exigua, quibus ligna ab- fumit, fruftula , quibusque majora capere poffe non videtur, unguenti, venenorumque, iis mixtorum , ma- Cur minus adhucteriae refolvi poffint. Accedit, quod , quo minor 7e- Jesinbwju rego ipfa eft, eo minores adhuc particulas ligni abfor- ; bere, non fine ratione praefumatur ($. 142.) ; quod difficultatem folvendi cum venenis unguenta magis ad- huc augere videtur. / $. CCCLXXXVIL. Venenatorum) ' Quod£i attatium íolum ewguemtorum venenatorum attactus an offi- : I 2725. - cat Teedu Officere debere tenerrimz 7ereZig putes, cogita, quod non cuticula adeo probofcidis anterior, fed aqua, ex vmonpofit eadem continuo protrufa , reforptaque , lignum vel n unguentum obftans ofculetur ($.138.); quodque pott unguentum ,vel inter idem ; aqua emollitioni illi haud- quaquam, lignis faltim multo tardius, obnoxium, pla- go Et ratio, Et ratio, TEREDINIS MARINE |: $25 ge quantumvis exiguz ligni emollite nutrimentum & robur Teredizi marine futücientia largiri poflint: immo, quod opus iftud continuando, licet portione unguenti; cui caput adjacet , venenati , in progreffu fuo aliquan- tispér retardata, Teredo fuctionem illam ligni pott un- guentum , atque inter iftud , profequi poflit , debeat- que naturaliter; donec tàndem, fuffotfum, ac velut cu- niculatim excavatum , hoc preflioni concharum cedat, atque ita Z eredo ipfà , " —— qua data porta , ruens, Virg. ad alimentum fuum liberiorem fibi viam recludat. Quin & recordare adhuc , quod ftatim, ubi a lignis hetero- geneum quid Zeredo marina offendit, cuticulam illico Idem ulteriws probofcidis fuz, ifto in loco, teftaceis munire incipiat manifeftatam. fragmentis ($. 87.) ; & inde forfitan eft, quod tam fepe, in hac vel illa probofcidis plaga , adinveniantur velut infparfa teftz fruítula , impedimenta fuctionis , iftis in punctis, ex refinis , vel materiis infeflis aliis, Orta, cornmonílrantia ; quo tamen ipfo non obftante, opertis probofcidis punctis , Zeredo mariua fugit, &, vigoris plena, vivere pergit ($. 146. 152.). Nunquid & eodem modo teftam fítructura. videtur , unguentum venenofum inter & plagas cuticule , ei refpondentes; d relictis tantum illis ejusdem punctulis apertis , quibus per interftitia, porosve unguenti, lignum fugendo pro- trahere poffit? . S .GCOLEENXXVHLE Quanto vero certius videtur, nulla poffe vezeza Te- redini mariue a parte faciei.nocere , tanto minus lis- dem ffc; illam z Zatere corporis, apertum eit; quippe venena ap 4 14: quod undiquaque tubulo non folum munitum teftaceo , ere Teredinem fed & , in eodem , continua aqui columna madidum , ?&ceequone gerit , ab omni heterogeneorum injuria prafervatiffi- mum. $5 SU OCC XX XIX 24 HISTORIA NATÜRALIS | OC THX X XHoce ein EE Quomodo appe- . Quodfi tamen venenis interimere Zeredizem mari- Eu "4:4 vifum fuerit non jam ezgauentzr eadem compatta, Cur dilluifima? fed fumme , quantum id fieri poffit ,: 27/zta offerri ipfi deberent ; ut evitaré eadem amplius néqueat, neque, introtracta in fe aqua marina, aliter quam eadem fimul : . .. forbere poffit. At, quo id modo , quave poterit arte ans hie dii efeci? Atqne hic eft, quod aqua haeret. An, palos veneno induemus puro, talique, quod fenfim liquefac- Pitanesvoo tum , folutumque , ovula atque Teredizes , ex iisdem ian prodire conantes$, dum modo approximarint, corripiat Inconvenentig lllico. & enecet ?. Meminerimus pifcium , horumque inde nata. maximam , neque id. forte fine damno, exinde vel ipfis hominibus metuendo , fufpiciamus cladem. Et quam | fere nihil eft, quod, tanto carorum pifcium, quin no- Contra Teredi- ftrummet periculo , contra Zeredzuzs marine ipeciem Min fructus nu- tuor remur , qua. poft immenfos ovulorum myriades; quae venenis potuerint correpta occubuiffe, novam eorundem infinitudinem momento reddet? Venena in-- terea, continuo foluta, brevi diluta penitus erunt , at- que ovulis , obftinate adhzrentibus, tandem. victa: ce- dent; nudos jam atque inermes, pro opima Teredzum "marinarum prada, palos derelinquenria. f $.CCCXG. Verum talia tu forfan vezeza paranda , iisdemque palos imbuendos jubebis, qua quidem diffoZvantur , [ minime tamen 4444 fimplice zzazzza fluctibusve , nec ANCTUE aliter , nifi quando acm füum emollitzonzs exferere dini (oli folubia? T'eredo recens nata voluerit; quam itaque folam venena necabunt, pifcibus haudquaquám exitiofa effe pote- runt. Egregium me hercle, propofitum ; at exfequu- tio difficillima, ne dicam , impoffibilis !! Memento eo- Cumis? rum, qua de liquore corrofivo , quo lignum "Teredo 2mariua emollit, fupra ($. 132-134.) difputavi, átque; demonílrato jam , eundem non efle, nifi ipfiffimam aquam )OTEREDINIS MARIN E 223 aquam marinam, fale fuo, motuque continuo ad talem . vim elevatam ($. 166.326.) ; noli dubitare amplius, quin -aqua ipfa marina, nunquam quieta ;: nunquam non fal- fa, venena ifta , quae tu quidem ZereZiz: foli. deftina- veris, vel te invito, a palis ábluere, ftragesque iisdem innocentium cauflari poílit, imo per naturam iuam de- beat. $,0CC€XCI* | - AMajora adhuc zzcommoda , minusque felicem , QUID As cuocanque imo zz/Lum , contra Teredinem marinam fucceffum Tpon- alio modo appliz dent, quae, alio quocunque modo, in eandem vezegis n? tentare voluerimus. Neque enim id aliter, nifi /272e- An immediata in diata horum in ipfum mare zzfu/fone fieri poffe., quili- mareinfufione? bet facile capiet, qui, quam immunem a perfecutioni- : bus quantiscunque noftris Zeredzzem marzmam Natüra c. ios atu conílituerit, perpendit. Et, quantum quidem ad irri-(uccedu2 — — tum conatuum iftiusmodi fucceffum fpecialiter attinet; is non poterit facile non talis deprehendi, quum vene- na (ita quidem noxia qualibet 7eredzz: marz314 cogno- minare liceat), antequam ad fundum, «ubi frequentifli- ma fegetis 7ered;num. mariuarum domicilia habentur ($.239.),pertingant, diluta fint, atque fic, animantibus quibuscunque, altius natantibus, contra voluntatem no- ftram , enecatis , nocuam illam , cui proprie deftinan- tur, fegetem afficere nequeant. Narrat lll. $7ozze, Joc. f/e- fe cit. , quum, annis abhincaliquot , portum 7e/ozzs dire vexarent Zerediues marine, Kegem Chriftianiffimum , Pulverisquemei ad medendum illi, mari infundi juffiffe liquorem , pul- 2, 4e mfute vere querneo tinctum ; at irrito. contra ipfas fucceffu. ncm in Gallia Sufpicari liceat , an non forte , liquorem ifthunc4 par- 29 ticulis ligneis tiné&tum , qui revera unicus Teredzuum marisarsm:, idemque exoptatiffimus , cibus eft ($., « J 2n : - .. De medii ratione 139.) , velut apponendo iis copiofiffimum paratiflimum-conj.aua, que , diftrahere ipfas hoc artificio a lignis ; .in» portu . verfantibus ,' conatus: fuerit Monarcha Sapientiffimus? - Nos jam , natura Zeredimum. marinarum , atque , qua os 2 utun- 24. HISTORIA NATURALIÍS Iri faccefs utuntur , epulandi methodo , diftin&tius agnitis , haud ratio. difficulter colligimus rationem , cur , immeritam cle- mentiam afpernate , non , nifi a femet ipfis profecta, obfonia carpere, ficque, neglecto alimento jam parato, iftud continuo labore ex lignis integris obfonare ipfa maluerint, debuerintque. LYIInbg $. CCCXC II. Dearomaibu in. Sunt alii , qui eromatum fortiorum sezuutorum , pi- mare efbmdem- peris praefertim. pu/verifatiffmi , enormi quantitate are tingendum elle, confulunt ; 1i : ( ora virg. Triflia tentautum fenfu torguebit amaror z ." quibus, fcilicet , laceffita titillataque TereZo marzua ,. talibus infueta , aut immoriatur , faltim.noxd danda incapax reddatur , aut , vexationis impatiens, repente Ejusdem inepta aufugiat. Elerbam praeterea ANzco£zazam, ut apponant, fuaderem ; quo ita , fternutamentis egregie quaffa, tan- dem animam extufliat. Sic , magno Teredzuzs marine honore, communem ipfi, cum noflro , appetitum gu- Óftumque tribuimus ; fic voluntate eidem , quam actu propiores , guftum ipfius olfaétumque titillamus ; fimi- les in eo pueris, qui paflerum caudis granulum falis impofituri, ipfos eo capere nituntur. $. CCCXCIII. Verum , ut ad vernices & unguenta , a quibus me abductum venenis fentio , revertar , quamdiu optima note.illa, duriffimaque , requifitis ditata neceffariis,. Veri debden. deficiunt, videndum , numne fubftituere iisdem liceat ue fübftiruendum a]ia ,. fimilis propemodum , fi non, quoad excellentiam; Hope EI , quoad: effe&tum , cujus precipua nobis ratio habenda, virtutis ? Hzc autem, nifi me omnia fallant;. In quo confifat (019 &r omnis terminatur in:eo , ut impediat , quo mi- effectus requifi- ip) ? : pus? nus Zerede recens nata , ex ovulo , ligno appendente;.. : Bro- TEREDINIS MARINA. 325 prodiens, opusque fuum ordiri tentans, columnula fuà aquea ullo poffit in loco , ne vel minimo punctulo, lig- num ipfum contingere; quo non poterit non obtineri, ut quantalibet fua machinatione nihil plane proficiens, nihilque abfolute alimenti exinde coníequuta ,' Zeredo junior ftatim in ipfo vite fus principio craterulam il- - Jam ($. 97. 191. 192.) tumulumque fibi ftruere , ac momentaneam vitam fuam prafentiffima morte permu- tare cogatur. . Iítud autem tanto infallibilius procedet, quanto magis vernix vel unguentum applicandum exte- rioris, interiorisque aéris communicationem prohibe- bit, quanto magis, non poros adeo ligni, quod parum ad rem facit, repiebit , fed quanto fuosmet ipfos ma- gis conftrictos , atque, fi fieri poflit, magis nullos habe- bit; ne, fcilicet, quz per eos, quantumvis ineffabili- ter exiguos , materie cujuscunque fibi obftantis , ipfi ceteroquin intacta ($.3984.) lignum, fontibus columna fuge emiffis, poftpofitum emollire , ejusque particulas avehere novit , idem & per unguentum laudatum ma- chinari, ficque omnem operam noftram eludere Z*re- do marina valeat. 9 $20 COXeLV. Hujus modus expofitus, Qualitas unguen- ti requifita, Requifiti ratio; Huic fini, quamdiu vernix , vel unguentum deficit y. quod, naturali pororum fuorum requifita denfitate, hanc a-Ti eredinibus ligno immunitatem przeftet, huncque Unguento cras- imperforabilem ipfis murum fiftat, adaptari pofle vide- tiore induenda tur aliud , tanto craíffiori cute ligna circumvefttiens , quanto poros habet, defiderato illo, ampliores. Neque -autom tantam ejusdem | craffitiem una lignis inducen- dam , fed pluribus iteratisque illiniendi actubus eidem comparandam velim ; ut, fcilicet, varietate directionis igna. Quomodo com- municanda cias- fiues? pororum, qua non poterit non eo obtineri, eorundem g, rr, penetratio difficilior adhuc,ac, quantum id fieri poffit, impoflibilis columnae Teredzuzs marine aquea ($.393.) efhciatur. Quum praterea vernices vel unguenta vul- garia ita facile componi poffint , ut non folum repenti- Os 3 ng, Exficcationi ni- miae pravenien- dum. Quo peculiari artificio. Et ratio. x6 | HISTORIA NATURALIS ng, fed & omnis. abfolute exficcationis incommodo fint exempta , a periculo diffiliendi a palis eo eximen- tur , in intrufionis eorundem actu , vel a radiis folari- bus, optimis illis metuendo. Poffet & circa hoc pecu- lacis adhuc adhiberi pracautio , quodfi , quo propius ligno, eo fumeretur unguentum magis ficcefcens , id- que, antequam minus exficcabili alio tegeretur, probe exficcatum, quodfi denique extremum, exficcabilitatis omnino expers fuerit; quo impedietur, ne, quod ver- nicibus, frequenter duplicatis , fere proprium eft, ad Unguentum uni- «um fufficiens diverfimode temperatum, Quomodo a flui ditate prohiben- dum? Quse non adeo facile metuenda. Poffim eveniens param damni palo afferet. Idem ulterius explicatum. omnimodam ficcitatem perveniente extrema , nondum adeo exficcatis interioribus, quas circumambit, externa cutis ab interiore laceretur, fruftatimque abfiliat. . Ifta: autem fingula «70 eodemque unguento , modo diverf- 1ode temperato , obtineri poffe videntur. Quodfi for- fitan putes, verendum effe, ne exigua foliditatis zz- g£uenta radiis folaribus Jiquefatta diffitaut , poterint iisdem, ad impediendam fluiditatis facilitatem , crines vel ftupa admifceri. Verum , praeter quod unguenta omnia , adfufa aqua , rigidefcant , non facile a calore folari, licet exficcationem valde promovente , liquefa- tio ad fluiditatem usque metuenda ; neque enim adeo nullius confiftentie unguenta fieri velim, ut vel aliqua- lem caloris intenfitatem , quin exinde difthiaut ferre nequeant. Immo, licet id in uno alterove pali puncto, radiorum folarium., prafertim refractorum condenfa- torumque, vi, preter ipem eveniat ; parum. aut bil fere damnz inde zz totum palum reduhdabit. Namque, licet , ex appulío fataliter, ifto precife in puncto, at- que utiliter adhaerente, Teredzumis marzne ovulo, recens nata prodiret, ac, fingulari fua pre aliis felicitate , ad interiora ligni penetraret, licet & in vicinia introitus fui puricta alia, diffluxis inde unguentis, magis, quam reliqua, denudata inveniret, atque per eadem , oyulo- rum fyftemate fuo: infecta, filias fuas in lienum falvas;. quin & ex his nepotes deduceret ; non poterit tamen ge- nera- OTEREDINIS MARIN JE. n neratio ex iisdem diu longeque continuari : quum , pofl- continuitío ge: quam denudatam plagam integram cum defcendentium neretionis in Te- fuarum familia occupaverit ,. viciniam bene munitam jene bla reperiens , ovulorum ubicunque, tubulis apponendo- | rum, tentamen fruftraneum ,1pemque ulterioris fobolis fibi fuisque precifam non pollit non experiri. pfis Teredo una ate- jam, in palo conftitutis, quorfumcunque vagari , atque parua ihabians ad fatietatem epulari , liberum erit ; line quod ex uno alterove canali,in interioribus fuis machinato, damnum fumere , vel quid fenfibilis a robore fuo amittere palus poflit. Ncque, quum tam largum fpatiandi campum Teredines ingreffze inveniant , femitasque fuas quaqua-ldem ultesus verfum dirigendi facultatem; 4z4e & , impedita, pH the ; -— reverti T Sezrent, €9 longos ubi circumflettere curfus ; ugs adeo fibi propinqua erunt earundem canales, nec tot inflexibus incuryati , tamve tenuiflimis parietibus fuf- , fulti , fed longo inter fe intervallo diffiti , in rectum maxima ex parte extenfi ( $. 147. (9 /eg4.). Immo, licet quantumvis enormiter Zeredzues iitze longitudine crefcant , licet ad. infuetam , invidendamque íenectu- tem pertingant ;. ob limitatum tamen vitz curriculum ($.280.), verendum non eft, ut ad tantam perventurae fint longitudinem , quo, eam pali ipfius toties fuperan- tes, eundo, redeundo, hunc excavare integrum, atque, quod earundem regulariter centena aliquot faciunt , pauciffimz iftz , qua tam fataliter palum intraverint, ruinam ejusdem cauflari quirent. .Iítud obiter notaffe liceat , convenientem hanc videri methodum , , maxi- Memedus explo: mam Zeredinum marinarum, ad quam pertingere pos- Teredinis mo- fint, corporis molem, longevitatemque, pofílibiles ex- jema"e pofibi: plorandi ; qua certe , evanefcente frequentiffima mor- tis cauffa ( $. 280.) , non minus excellentiores , quoad Quid de iis prae- fe ipia$, erunt, fi dU p | TOURS Ex pun&ispaffim unguentis vacuis an lignis metuen- dum? Unguentum re- quifitum an pre. üofum 2 Cur minus? 33 HISTORIA NATURALIS — parva licet componere magnis; : quam forent eedem hominum , fiquidem maxime fre- quens infirmitatis mortisque noftre cauífa , intempe- rantia, puto, in omnibus, auferri poflet ; aut, ad Te- redines alias relate , tam extraordinarie , quam forent diviti& pauciffimorum hominum, remotis ceteris terra incolis, omnes hujus thefauros poffidentium. $. CCCXCV. Tm Interim liquet ex iis, qua circa pun&a , radiorum vi unguentis denudata, demonftravimus ( $. 394.) ,non magis metuendum totius pali firmitati ex fimilibus ejus- dem plagis, qua forfan ex ipfa, in inductione , incuria, aut intrufionis vi, aut quocunque demum alio cafu, in palis nude, atque Zeredizzzz excludendarum receptio- ni idonea forent permanfura: quippe non invidemus uni alterique Z eredzzz exclufionis vitzeque, in palis, felicita- tem; fufficit nobis, hos a multitudine vorantium libe- raffe, que demum, non una alterave Teredo, infirmi- tatem palo ruinamque dare valebit. $.CCCXCVLI 3 Ejusmodi autem vernix vel unguentum , ut requifi- tam palis a Terediue mariua immunitatem praftet, non poterit tantos poftulare fumptus , quantos quidem reli- qui, ab aliis inventi ; quum ii, prater ingredientia, modo laudata oleofa, refinofaque , varia adhuc fcin- dentia , venenata & amara immifcere foleant : quibus facile omnibus carere poterit unguentum; 7eredzu2 sma- "i24 exitiofum; modo aditum denfitate pororum, na- turali ratione, eidem precludat: utque violentis reme- diis, fed extrinfecis, mechanicum fuum non afhicienti- bus, oppugnita, a propofito fuo defiftere recufat. $. CCCXCVIL. TEREDINIS MARLIN JE. 539 $. CCCX CV II. Et hinc videtur effe, quod ligna fubmarina, licet va- "n . riis modis contra Teredinem maritiam munita , non finc L*s, conta admiratione omnium, nihilominus , ut que plane non, nihilominus preparata eflent, earundem denuo furorem experta ^?" deprehendantur. Novi iítud fpeciatim de palis uftula- tis, quorum non paucos ipfe vidi, antequam mari com- mitterentur, ad digiti craflitiem, circumcirca carbone inductos: hos tamen non infectos folum, fed & ex iis- dem jam plerosque collapfos effe , audio , nonnullos . ipfemet vidi. Neque fane fruftraneus uítulationis palo- ^. rum effectus folus tribuendus pulfibus iftis, in intrufio- Fuiwsrstio ev ne, exantlandis (quibus quidem non poterunt non omnes fere ab iisdem carbones abfiliiffe) ; fed & cre- dibile eft, fuppofito licet , quod ; absque vel minimi "carbunculi defultura , mari infligi potuerint , id ipfum tamen nullius , pro arcenda Zeredzze , fucceffus futu- rum fuiffe, que per porofiffimos carbones lignum fa- num exíugere , ipfos autem minutos , fcite removere & foras expellere novit; quod ipfum factum femel at- que iterum me, in quibusdam ligni exemplis, intuitive agnoviffe, licet tum modum rationemve non perfpexe- rim,nunc jam non obfcure memini. Ulterius uftulationis irritum effectum commonfítrant naves, quz , iteratis vicibus, in littora protracte , aduruntur: licet non adeo usque, ut modo memorati pali;fatis tamen, quod dixeris , ad repellendam Zeredzzem , guftumque ejus infeftandum, quodfi aduftio ligni aut machinationi ipfius refiftere , aut naufeam parere eidem valeret. At vix mari redduntur naves, quo flatim denuo inficiantur, iterumque protrácte, novis, easdem occupantibus,Zere- io ose qq dinibus Ícatentes deprehendantur. Interim , ad me- medendum iis dendum wavibzs eatenus fafficieus haberi wffudatzo po- '"ficiens. terit, quatenus in ipfis , quotiescunque libuerit, itera- g. ris; re eandem, befliasque nocentes, in ipfo ortus fui prin- j cipio, fingulis interimendo icis ,aruina diia t illás De palis dftulasis exemplum, (| 5; HISTORIA NATURALIS Cur non &que. illas licitum eft ; quod ipfum in pzZis , qui, femel in- | palis? trufi, produci amplius nequeunt, ob contrarietatem rationis; haudquaquam fuccedere, per fe liquet. $. CCC XCVIIT. Buhmum m — ZMirasde prorfus virtuzzs unguentum eít, feu , ut rndz viuis vocari fuevit, &a//2mum , cujus , ex hereditate inclyti Parentis , Mageflatzs Svecie drchiatri quondam , & Contra a&is in. C02 ff Iarii , Ícientiam poffidet prenobiliflima Z** Fz- fc&orumquein- 777772. Eo, videlicet, 22242 l;guna quecunque, s4u//a duas pecgan. unquam fezipeffatum ,uulla iufetlorum injuria afficiun- tur; teftantibus id ipfum lignorum adificatorum , im- Virtutis Exem- bricum maxime, aéri continuo expofitorum , exemplis, Ln balfamo ifto munitis , per femifeculum jam incorruptis permanentibus , lignorum, recenter caforum , integri- tatem non minus, quam novitatis fpeciem , omnino Expererta fün- &quantibus. Aliud praterea , fingularem fui virtutem gularis, commonílrans, experimentum balfamum iftud fufti- nuit: £errz, videlicet arfenica/;, corrofiviffims , de- mandatis tribus palis, nudo altero, altero: confueto na- vium unguento tincto, tertio balfamo inducto; effoffi, poft annuum circiter fpatium, deprehenfi funt , putre- factiffimus primus , corruptus & alter , ac in fruftula inter digitos friabilis, 1ntegerrimus contra tertius, bal- famo veltitus , folidiorque , quam cum intruderetur, vifus. Qua ítupenda balfami hujus virtute permotus., Ruffortm Impe- PETRUS MAGNUS , ARzforum quondam. Monarcha pron piobua. — Inyiétiffimus , multis Imperialium millibus. fcientiam ipfius redimere, pro immenía fua in artes Ícientiasque benevolentia, fuit conatus; at, ut relatum eft , morte: - Proprietarii, in contrahendo; praeventus. Flujus balfami portionem adeptus, dum nuper loca , Teredzzibus ob- €ontà Tered- noxia reviferem, ad experiundum contra has , littora- seus ^ [bns tradidi. Quantum ex ligni exemplis ; qua , eo- dem rite inducta, ab Herede ipfo impetrata, affervo, colligere licet; craflitie fatis notabili illinenda funt, & | ; ad TEREDINIS MARINE 3s àd lignum aditus abfolute omnis, velipíi a&ri, videtur Quomodo ttg preclufus. Neque aliter forfan tantorum, qualia prae- petat iptum. ftat, miraculorum capax eft: ob infinite, exiguam, fci- Otiofa depafcen- licet , quam habent animalcula , materiis otiofis abiur E muc mendis nata, originem ; ex fine ipforum, vi cujus ubi- t ratio; vis infinuanda intelliguntur , optime explicabilem , velttin Teredne in ipfa Terediue marne, mirabili ratione , manifeftam. ; ; $. CCC XCIX. Ti denique , fi qui alii , fruftraneam impendunt ope- ram, qui, ex intuitiva Teredzuis marine ,teftarumque capitis , contemplatione, de actu terebrandi falfam fibi notionem comparantes , omnem eo mentis fuz aciem . dirigunt, ut quid inveniant, pa/zs applicandum , quod, .. «oss Tere: Zef/i;; ilis multo durius, easdem , in ipfo zereórazdzdium fa&ura atius, comfriugat ; ficque dearmatam a palis miferam 9PPonenda? Teredinem ipíam repellat. Hinc funt, qui dufZez , trz- c. A NC eic phcerve, cute , inter quas media Couchyliorum. teffisdenes EO couflet , veflieudes yubent pales : ita , videlicet , illas dam. penetrare non valens , Teredo marina , tanquam bene munitum caftellum, defertura hos , aut , fiquidem ob- fidere perfricte pergat , in ipfa obfeffione teftis illis corpus fuummet ipfum dilacerando , occubitura, ficque temeritatem fuam morte luitura concipitur. "Verum iftud ipfum , quod conchas iftas , palum circumcirca ambientes, Juxta eundem contineat , non video, cujus velint materie conftituere. Quodfi hoc iterum ligneum Dificultss exte fit, brevi fane & ipfum Teredo marina expediet (nam- "ons que, quod & baculos , vimentaque tenuiffima , confi- ciat, fupra vidimus ($. 96.) ) ; tuncque, collapfa jam, qua tefte Conchyliorum continebantur , theca , diffu- fc undequaque ille, palum derelinquent, atque priori fuz nuditati reddent, furori Zered;z;s utcunque expo- T fitum. At, qui talia machinantur, non poflunt nono tala ter. Terediues fibimet adultas, libere per mare natantes j imaginari, ficque in ligna, teftis fuis, magna vi, tere- 42. HISTORIA NATURALIS brando, penetrantes: ita enim, vimentis ipfis craffioresj ut funt communiter , neque curare eadem , neque te- rebrare poffe putantur, atque exinde, falvis illis, Con- chylia iisdem comprehenfa , circa palcs diu femperque Confliinulitas continenda fore , concluditur. Concidunt ifta ex no- muse iis QE 220 8 feqq. (9, 3891.) , ubi Teredisem maris 44" non, nifi ex ovulo prodeuntem , in ligna agere poffe, evicimus ; ex quibus porro confequitur , nulla prorfus vi opus effe , ad refiftendum teftis capitis, vel ad confringendum easdem, quum ipfe, ceu facile col- ligitur, in embryonibus, atque recens natis, ut invifi- biles fere exiguitate ('$. 79. )5 fic tenerrimz , atque, ad leviflimum attactum , fragiles exiftant. Neque in ipfis adultis & prime magnitudinis 7 eredzzzéss conchae adeo funt dure , ut terebrando ligno fufhicere poflint. Verum hzc fingula fupra, ubi de ufu partium ZereZ;- sis marime acum eft ($$. 124. (9 /egg.) , prolixius enodata leguntur. S C6GCO. In febediasmate , fepe allegato , de remediis diffe- renti, mihi non inconfultum videbatur, 24/05, noviter De palis prope intrudendlos , eo zz J0t0, quo, inflicti, eZvez marzs fu- enn perfciem fint equaturi, aunulo przmuniville,fed con- »iendis, coni. venientis latitudinis, ex materia quadam , Zeredius Jum. marine impervia; five ea Zaziza fuerit ut tunc innue- Quaidraione bam, ferrea, flaugo 2uducia , ive ex metallo alio, eru- intituendum? oini refiflenti. Utut enim ferri, aZeredimibur excavatis, exempla proflare ferantur ($. 152.); non verendum tamen facile, ut juniores ifte & infinite exiguae (utfunt, dum cUodlstw.]isnum intrant ) metalla düriffima atque integerrima vincere in primo actionis fuz principio , fint valture; quum , fcilicet, adulte. j ' faerint, atque , in medio ligno, prima magnitudinis&la -& robuftiflime , qua clávum ferreum, contra erüginem: neutiquam munitum, ipfaque jam anteefum forte; & confumptum, coarctata undique, acab omni parte 1n eum directe , gc jap abs- 65j Cup XS N UDEREDINTS:M ARN JE: 5333 (absque negotio potuiffe'; ne dicam, debuiffe haud dif- is ee "ficulter intelliguntur. Poffet & setas, ex corio prae- metallis sequivaz duro folidiffimoque, vel Zzzeo valde cerato , materiave le?tie alia, in aqua perdurante , ez24/us fubftitui ,. cJavis, -qui cz?z£z habeant /a£2//a , & ffauuo indutia,rite ap- plicatus, ipfumque inter & pali locum, eo muniendum, fiupa cum crizibus , taguento craíliore compaéta, fub- iterni. Quum enim infectionis graviffima locum prope . fundum raris efe ;' expertum noverimus ( $. 239.), Remedir& fpes meque , intanto palorum , undique collapforum , nu-IAi 6uccefüus mero , vel unicum altius diffra&i exemplum pro(tet ; LUN quid vetat, quo minus fpem foveamus , fore ut pali, , confueto fracture loco debite muniti , a Teredigzbus, ES fi non omnino defendantur , faltim non ad ruinam us- -que , aut fi vel hoc , non nifi tardiflime , toti excaven- Cur. ; : o5 NN CEGCE » lis, que, de Zgzorum qualitatibus , ad Tereditem npe lignorum marinam relatis , iupra jai. (($..369.) commemoravi- E on nons mus, hic fpeciatim adjicere liceat, varias quidem ab Auctoribus paffim , maxime a. 7 beophraffo ,' recenferi arborum fpecies, in mara perdurautium , neque in ipfo futrefcentium facile ; at Teredzuz obnoxias communi- .ter haberi, pronuntiarique ab eodem7 beopbraffo, prze- £er oleam &9 oleaftrum , omnes (4). . De quibusdam ta- "Terediniobh en men, zz 2y/o Iufula , Teredzme 2noffenfis , mentionem xi fere omnis, injieit (^) ; verum, quod vitio vertendum maxime ne- r, jio mats glecta fpeciei ipfius, qua fuerit, commemoratione. quedam ipfi re- |! Locum ipfam, ex P/i270 (c), ubi amplior proftat , fu. ^itenti pra jam ($. 309. ), alia occafione, adduximus. Ligna ia Tt 3 t cete- Ligna in mari perdurantia, (a) Hift. Plant. I;b. V. cap. V : Oszres Teredimem fextire affrmant ; preterquam «leafirum atque oleaza; quas amaritudinis cau[a neque Teredo, meque Tinea odit: quaa eadem, fed negligentius, exícripta PJ;gius habet, (£) Ibid. Lib. V.cap.6.. (c) Fift. Nar. Lib. XVI. cap. 41. E Qt & colotata &tque amara. Ex Hifpanicla alia. Citrea, Cedrus a "T'ere- dinc exefa, Naves ex lignis amaris contra Ipfam valide, 34 HISTORIA NATURALIS ceterum infeftantibus , generatim omnibus, ea , quz colorata funt, & amara, vefiftere , 7 beopbraftus Auctor eft (ze) In Hzfpauila, Infula , arbores dari procerze magnitudiumis , prefertum citreas , ex quarum tabulis Indi uaves couficiaut , ut fue amaritudine Colubrula- rum ('leredinum) peffem arceant ,apud ZdIdrovandum legimus (^) ; at contra memorabile eft, quod narrat Ill. $/7oeze, ipfam, fcilicet, Cedrazz, contra infecta ce- teroquin omnia, amarore, fuo validam, 7erezizz tamen marine obnoxiam deprehendi (e). — zggoram amaro- rum, ex quibus naves, Zeredin: refiltentes, confician- tur, mentionem faciunt, in Jzzzerarzis , Montanus (4), & Godofredaus (e) , aromatzca alius Monardus (^). e- Jie (a) loc. cit. Lib. V. cap. V s Fugiwnt lisa colerata amara , duraque : quoniam Lac erodere mequeant ; cea buxumi Tpadunt etiays abitis cum, germinat decoriicatass emateriam aquis. inoffenfam d«rare poffe eye. & Plinius : Hac ma[a probibet i aliis amaritudo, ut Cupreffos aliis durities, ut buxo. : : (P) De Infect. Lib. VI. eap. V. pag. 689. X (c) Nat. Hift. of Jamaica: loc. cit: TLefe Worms eat tbro tbe Sbeating , Planks, and even. Ktels of. Sbips im tbe Seas about Jamaica , almeft all over. tbz bol Weft and Eafl Indies, tbe- Meduerranean ezc. : and not only tbro tbe fofier and. lighter Woods, bur even I bave ferm. Keels of Sbips made of Oak , and the Cedar tbree ,| which is renown d to refifi al szmanaer of worms , by its Smell and refra , perforated by tbens. j. e. : ,, Vermes iflà exeduat. afferes tabulasque , quim «2 carinas navium , in «naribus » €irca Samaicam ac fere per omnem ladiaus Occidentalem eue ac Orientalem , im » Mediterraseo czc. neque ligma folusa saolliora , levioraque , fed €» carinas mavium » vidi ex Gyuercu ez Cedro , que tamen omnis geueris Vermibus , odore fuo c» refina s» refiflere celebratur , ab. illis perforatas. (d) Befchryving- van America. I Bock. pag. 70: Vorders brage t zabuurig land- "fcbab Coiba boormen "oort ,. welter bout , tot ftbepem gebee[igt , moeit wvormem egens. bitterbeid. voede , daar ander[ints alle vaartuig dit quaad. im defe geweflem buitem ges yaeen. onderbeevig &lyft. ; | (&) L Decl Reys-togten van Pedrarias Davila na Darien. pag. c5 : Ez gelyk &'andere [tbehem uan Pedrarias ook gants doorworzmt waren, zond 'er de Komieg Scheeps-timsimerliedem been , ora dezelue met een zeker zeort van bour , dat aant va- Ke land. gevonden ward, te verdubbelen , geloovende dat'er de Worimen geem vat op zou- den hebben. Et paulo poít: Da? im zym Lazd zeer groote Boomsem waren, waarvan bet bout «oo bitter was, dat'er. geene wormen aan hnaagden, gelyk xe aam bunne ka- 3005 eruaarem badden ; em dat :mem'er mocb amdere Beomem bad. ,-welker reuk. alleenlyk Ao vergiftis was, dat ze de snez[chen doode. : Cf) Simpl. Med. Hitt. ap. Cluf. in Exotr. p. 323. Magza ligni bujus quantitas 12 monte quodam ce(a furat a. Nauclero e Havaxa (portu Cuba infula, ad feptentrianern fito , ex Floride Provincie fere cppo[ito) redeunte : certicis eder c7 faper mucema. myriffi- am [verat , cantllam odoris fuaviteie, piper acrimonia, 3 SZTEREDINIS MARIN/E 2335- Jie im Cuprejfu vim contra Teredznes praedicat RueZ- Cupretts ipfi dius (a) Villermondus , apud Il. $/oanum , ligni du cohens riiem fub tropicis contra Terediuem validam pronun- Lignà inter Tros tiat (^) ; quocum conveniunt , que de Zigzis Szdero-Tiros daritie vae xylis habet fummus Boeerbaaviaus (c). ILume ventigueSideroxyta. maximum effe eum /:guis commercium , ó utriusque zz cedeudis ligais,quo corruption: przveniatur , rationem CASA. primario habendam, commendat D.7 ozgeus (4), cujus ze- ratio ident) que ac Virorum Celeberrimorum plurium, ut Bez;, P /o- DUROS E 1, V illougbei, Vraji,Lifleri, Reedz, de motu fucci in Im fcripto Jfürpibus , babitugue barum eflivo. C9 byberno , Obfer- res udai, vationes & Experimenta , in zs "Pbzlofópbiczs $o- czatis Regie Londiuenfis paflim reperiunda , evolvi utique merentur. i $.:5CCGCIT, (2) De Nat. Stirp. Cap. 75. Refiza e Cupte[fa. manat, qua cum res funt untia, a arie vindicantur. . . « .. Porre refinam fundit. acerrimam. fapore; qua tineas, ev ver- snicelos Teredinesque brobibet. (b) loc. cit. — Villermozt [ays , tbat tbe bardene[s of the Wood. between the. tropics j and tbe [corthinz of it by Fire bimders tbe Camots from bemg Burt by Worms; fet bis preface 12 Criflole d' Acunba, of tbe River. Amazons , i. e. ,, Villermendas auc- » Jor e(l, duritiem ligni inter tropicos, eorundemque ad ignem aduflionema lintres , ne » corumpantur & Vermibus , defendere; vid. prafationem ejus ad. Chriflophorum d' 4- » €unba , de Amazonum fluvio. : (c) Elem. Chem. Tom. 1. Pars II. De Aqua: Eguidem novimus , in 44fia, Afri- ta, America, maxime in fervidiffimis illarum regienum Zoms ligna nafei, qua ferruro duritie, faxa fere pondire. [uo equant , binc Sideroxyla dicia. (4) Philofoph. Tranfact. N. 46. pag. ot3.19. 3. am inform'd by a Curious and Ia- 2elligent Perfon , tbat tbe Corruption of. Tiraber depends nct. upon tbe Time of the Year y and rhe Ajvent , or ihe Plenty or Scarcity of. Sap , fo much as upon ibe Seafom of the Moon or Wind. 4And they affirms, tbat Timber Trees fell'd, ben tbe Wind is in tbeWeft, efpecially im tbe Old Mom , wil keep. t bem free. from. Grubs (as tbey call it) i. e. frem being Wormeaten; and on the contrary , that avben cut down in an Eaft Wind ,the Worm "will feize on therz ,1n what feafon of t&e .Maon foever it be feld. To prevent which Cor» xuption , 11s advifed. that, fucb. Timber (bould be forthwitb thrown into Water. i. ez » Didici ex. bomine quodam curiofo e» intelligente , corruptionem lignoruza mon pendere » 4deo ab anni tempore , afcenfaque, aut. abundantia, paucitateve fucci, quam quidem », & Lun2 Ventioe conditionibus. — Et affirmat, ligna , Vento ex Occidente flante, cafa», » fpeciatim Luna decre[cente , libera con[ervari a perforatione vermium; at contra, flan- », t£ Euro, truncatis vermes fore potituros , quacunque demurs. Luna periodo caía eadera »» futrint. Ad. praveniendum corrupiioni iflbuic , con[ultumy ef , ligna. talia. flatimm [ub po 4444 fhergl E 556 . HISTORIA NATURALIS i NC ; $.CCCCIL : Plewptenrvibu — PIO arcenda a navibus fpeciatim TTeredize Mina, remedia. plura inventa funt remédia ; quum eedem, & in aliis terris infeftatze, anfam expertioribus, profpiciendi ipfis, Ines wivetdius dederint, De prefervandis palis haudquaquam follici-: onum fiu- tos invenimus Exteros; quum eorum ufum ignorent plu- ' 3 rimi: quem &;, prater noftram, "l'erra alia fimilem: Ipfa recenfentur: pulla requirit. Rezedza aliquot , 2evzbus adhiberi fo- lita, recenfentur in Excerpts ex Epiffola quadam, que, in Dzario Eruditorum Gallico (Z) publicata , ex ver- . | Jfoge latiua Horum "Pbilefopbicorum Lomdzmemfrum, Dupblitstion. Quibus ex g4//co inferta quoque fuerunt (^), infra ad vium. paginam exfcripta leguntur (c). De dwplzcatzome na- VIUM, (2). Journal des Scavans. a 1666. Menf. Febr. (P) Philofoph. 'Tranfa&. a. 1666. Menf. April. zv. (c) rv. Excerpta ex-Epiftola, -miffa ex Hollandia de Prafervatione Navium à Corrofione "Teredinum .. ... Sepiffeme quidem vifitaft portum. moflrum (LArfle- ledamen[eus) nefcio tamen, an miferrimam ob[iruaveris conditionem navium noftraruts ex Indiis rever[arum. Eft quoddam parvi vermis genus in illis snaribus ,. quod. fe ita affigit cavium lignis vel afferihus., eosque ita perforat., ut undique transmittaut aquam z abt vero mom totum permeando penetrat ey tramsforat lgmumi, adeo corrumpit , tt uix refiti queat. Efl vero, qui fe imveniffe ait admirandum [ecretum, quo malo burc medeature Nibil autem zmazis pretiofuim pra[tat boc arcanum , quam qued plurima remedia in vanum fisvint adbibita. Alis ligeum navium. quaft munimento obducebant. laminis ferreis aug plumbeis. | Alii clavos clavis conferebant, mullo interzzsHio relibio fpatio. .4lii afferes — emniebant tabulis abicgnis , interque afferums extrema, e7 fabrice navium proxima rimas flipabant wattinis pilis , cineribus , olutime , calce , smufco, carbomibus; fed omuia illa nen tantum non arcent navibus Teredines, [ed ey curam maulum magis morantur. Lu- fitani alio ft funt remedio, quod quidem nibil moratur velocitatem navis, attamen baud defendit maves a corro[iome Teredimum. lomi duramt a[feres navium [narum , eruftam- que carbonariam unum digitum latam conficiunt. | Hoc autem remedium nom vacat omui periculo. — Mccidit euim baud rare, ut t014 mavis pewitus.exuratur. Sed c» quod. Tere- dines nomtransforent Lu[itanorum zaves , nen aliam quidem pretendunt cau[Jam , quam quod ille fabriate fint ex duriffimo ligno. Haud. «quo [atis-amimo ex [peftamus , quale« nam fusarura fit ibfrss Confilium, Multi jam fuper ea ve variuto tulere jadiciem, Non nulli dicunt , naves tantum ex quodam inufiata duritie ligni genere fabricandas. — Sunt qui , dum ebfervarunt Teredimes iflas fagere fpecies. quandamo. Peri. Sylveflris Indice , ob nimiem amaritudinem, imaginati funt [ibi , optimura fore inquirere ligna , que quali- £ate illius arboris fint prodita, Cum vero. ba&tenus.mon ignotum fit quodvis genus. ligni fabricandis navibus eptum , mom probabile eft savexiri polfe aut durius, aut. amarius :llo, quo «ti confuevimus. Denique [mut, qui opinantur , illum , qui [e imveniffe dicit remedium contra Teredizes , fappleturum arte nature defetinm , e. ampre]|arum vulgari ligno; aut lixivio, aut aliis ingredizatibus, quamdanr amaritudinem [inler pyra (yluefiris dndizs. Ieprimis antem plures dabiami, «m propo[te [m refpojurus ewemidus, "Effe ; j eim TEREDINIS MARINJE 2337 vium, qua, videlicet, ipfarum tabule afferibus extrin- fecus muniuntur , memorabilis habetur in Jzzzerarzzs Godofredi locus, primam fimul ufus remedii iftius 8 Qui priiis E: $inis (fic legendum pro Chis) ad E«ropaos transla- phi cam nd tionem maniteftans (4). Hodie fane ufitatiffima ea efl, uerit? &;,ut Gentibus vicinis, fic nominatim nobis , naves ab in- roaie uttatifti- juria Teredinum defendendi methodus, neque fere, àd ma "mericam prefertim, Mareque Mediterraneum naves, nifi, que duplicate fint, expediuntur ; quorfum &, inter exempla alia , qua allegari poffent plura , Coz/f- Exempla: lium Provinciale refpexiffe videtur De/egatorum Zee- laudie , de duplicandis otfedecim uavibus prefidiriis, ad Mare Mediterraneum trausmittendis , ad Iluffres Ordines delatum (b). Optima naves prafervandi me- thodus erat, & ad palos noftros, modo cognitum foret ! Vv arti- enim zon tantums cenfiienda lixivii acris magma copia, facilique negetie , quod intime jenetraret lignum tanta craffiti, quantam requirit flruélura navium ; fed ez cujus ama- ritudinem non elutrent unda maris. Su[pendenda tamen e[l bis in rebus fententia, donec ex- perientia. vos con[ilii benignitatem docuerit, klucusque Excerpta. Guibus mon abs re fuerit. addere, virum quendam bonoratum. Londini exiflimare , quod Pix, extraéía ex Carbopibus Marini, frt prafentiffirum remedium bis notuis in[ett;s propallendis. (a) 1fte Deel. Scheepstocht van Ferzando Perez, d' Andrade pag. 25. Hy was de eer- - fle van alle, die de Chis daar im mavoleende, een. pieuwe huidt om de Schepen wifl te dota , bet avelk is een dunne woering of om[lag van planken , die men langs de zyden van -"; Schip been leid , koomande van om leez een weinig boowen de bark boutem , daar de zee niet en hort , en 1u[fiben de nieuwe en ouwwde planken word een (meering gedaan van kalk en olie van zekere Vis germaakt , die aldaar blyfz klevez. aan d'oude vogt van 't Schip , «aar deor de bowen[le planken aft aan malkander voeren. Em daar na im plaats van Trer, ez fae. Kalk ez Olie alleem, worden de mieuwe planen van. booven gefimterd. , welt mengzel xo deugtzaam voor de planken is , dat de worm daar giat im kan koomen ; wor- dende deeze [meering of mengzel door 't water im weimig tyd zoo hard als fleen. E alzoo bet een zaak i5, die eem Sjonh zeer lang doet duurem en digt boud , zoo zeg ik dat zen by de Chis Sjonken vind die vier em. yf. buidemof. verdublelingen. hebben , waar door de zelve gelyk eem smuur zym, dog dit kommt "er dam ook by, dat bet de zelve wt 1raag in 't xeilen maaht ,' gelyk ziulks niet anders awezen kan. (b) Aitzema faken van Steet en Ootlogh, Vde Deel. xtvifte Boek,a. 1666. De felue. Heeren (de Heéren Gedeputeerden van Zeelant) hebben den [eventiendez (Dee cember) fer vergadering van haer Ho. Mog. etn Provintias! aduys van de. Heeren baer Principalen ingebracht , rakende het. vverdubbelbuyden van 18's Landts Qorlogb-Sche- pen om tegens aan[Laende veorjaer mà de Middelant[che Zee. gefonden te werden y invor: gen hier naer volgende &c. ; JO Rt W 38 HISTORIA NATURALIS E v , artificium, utiliffime applicanda , qua, caute tenuiffrma sione metatica, ^X. COf2pofitiome metallica duCtiliffima. veftiendo illas , Teredini reü-. dexterrime contra TZeredizem ufi funt inventores duo E Angli,in Aetzs IPbilofopbiezs Londinemfibus laudati (a), privilegio a Rege & Parlamento, quo ipfis folis inventi fui ufu frui liceat, donati. Neque minus inter defide- ratas, pro prefervatione navium &que ac palorum me- Unguentum in-delas numerandum erit 'Üzgzezzuz illud ,quo, centum guansvUU* & wiointi abhinc annis, contra injurias, ut aqua & ignis,fic Teredzsum maxime, valido naves , longum per mare iter ingreffuras, munire novit ex noftratibus qui- dam Chzrurgus, ob eximiam unguenti fui virtutem, ab - (4) Philofoph. 'T'ransact. num. roo. pag. 6192. 44 letter . . . « cemteraimz 4 mew Way, by am Ensglifó Manufatlure, to prefere tbe Hulls of. Schi. from the Worm &c. ex qua excerpta leguntur in the Philof. "T'ranfact, abrigd, by Lowthorp. pag. 684: Serzz few Years fince, Sir Phil, Howard and Major Wat[on with great Charge end. Im- dafiry. found out a neu Way, by a Manufatture of. our own , to pre[erve ibe Hulls of Ships from be Wurm , €2c. tbichb is much. fmoother and. confequently better for Sailing. and more Cheap and durable tban the Way of Boards, Pitch, Tar, Brimffone, or amy. Sbsatbing er Graving bitherza uftd. Tbe King and Parliament Leimg [atisfiéd, upom Examination of tbe great. Benefit y 1bat snipbt. redound. bereby t0 bis Majefty and. fubjects £* General, for tbe lmventsrs Incouragement to yiahe tbe [ame Publik, were pleafed: almoft 4 Years fince, to ert them an Act of. Parliament for tbe Sole ufe of. tbis their Invention, with Pemaliy and Prohibition 10 allothers. Im Profetutiom wbertof, Ex- périments bave beén made upon. feutral of bis Maje[ly s Ships , viz. quae jam ipfa recenfen- fut... Io tbe Lead ir felf (wich. is tbe. Principal tbing ufed bereim) tbey make fo Clofe breffed, Smsoth, and Equal, and of what TPickme[s or Thinne[s defired y tbas great ue may be made there of aboute feveral other tbings relating to Sbipbiag.i e: ,, Pate », 6is abhinc annis D. Howard e» Watfon Te[ferarius: multa opera. ez: diligentia , novam: », €x Mamnafattura ipforummet propria, adimvenerunt Methbodum , tabulas savium pra- », Jtr 94Adi a Verimibus evc. qua tnulto politior eft. comveniextiorque eo ad navigationem ,. y, multoque ininori pretio comparauda e» durabilior illa, que affzribus pice ,eadem.liquata ,re- » fina, fülbbure, illas zmaniunt , duplicationibusque aut. induttionibus quibuscunque , buc- » usque ufitatis. Rex c? Parlamentum, probato, examinatoque maximo, quad inde » in Majeflatis Sue Ib[ius, [ubditorumque generatim omnium redundaturum eff , conse » ?n0do, wu? animum addant inventoribus, publicare conjuntim. decreverunt , quadriea- y nio circiter abhinc , quo ex Ais Parlamenti Privilegium ipfis concedatur , vi eujus. [o- »» lis ipfis inventione [na utilicen? , adjeflis contra; quesliber alios , Poenalitaibus Probi- » Bitionibusque. Cui fimi in divir[is navibus. Regiis Experimenta capra funt . . . qum » ]amipía recenfentur. Plumbum iofaper ipfum (quod pracipuumy eft ingrediens) adee »» reddunt compaéfums, politum. trmitumaque, ac. cuiuscumque vel erafftiei vel tenuitatis » Jutrit defideratum., ut rmaximo poffis u[u venire circa plura alia, ad. Rem. Nauticam. s». fPectantia. TEREDINISMARIN £. 329 | ab IH/lufiribus ac Prepotentibus Federati Bela;i Ordi- sibus privilegium monopolii ad novennium nactus, quod ipfum, quum typis nondum editum credam, ex autographo deícriptum , curiofitatis gratia appono (2). | Cal- (4) DIE STATEN GENERAEL DER VEREENICH- DE NEDERLANDEN, 4llm den gheneu die defe jegemwoordige [ul- len ftem, ofte booren lefem Saluit, Doen te aveeten, dat wy ontfangem bebbem | de oidtigoedige Supplicatte aen ous geprefenteers by Mr. Adriaen Sare Roomen Chirurgye i2 on[en dienft we[ende ,tnboudeude boe dat by op zyn Jomebeyt doereyfi bebbemde wele diver[che Lanmdeu, Coniskrykem ende Prouimcien door lauck ouder[oek ende groote neerflicheyz gevondem. badde [eeckere avonderbaer- lycke Subflantie vam Peck, ounmue daermede te befineren. die Schepem varemde op Ooff ende HWeflindien, ende andere werde gelegem Landem ende plaet[[em, daervan de.crachz fulcke qvas ,. daz bez avater. die myez konde be[czbadigem, dic Sowne myet Konde doem fmeltem , die lW'ormem myet dooreetem , mocbte bet Vier ofze vlamme daerep myez wattem ofte brandem, gelyck dat geprobeer was «en [eecker Schip genaeus den LHaxequints» gedaem hebbeude de lamge wayage 0p Sr. T bome ende Brafiliem onder ose Armade, waerover Commandenr was guonker Pieter vam der Does faliger , bet. welcke za zym wedercompfte fulc& «vier? bevomdem (wolgemde de depofitie vam dem Capiteym, Lieutenant , ende deu Schipper daervan.) Dar twoor[z. Scbip bet alderdichfle was gewee[ft vande gebeele Armaede, zynude t[elue corts daerna wez corem geladem maer F'enetien gevaren , fouder daiter eeue plancke myr ofte inue genomens ofte gefleken is ge- worden , Biddemde die voor[z. Suppliant tem felvem aenfiem , ende dat by aem diz ouder[oeck groote diligentie ende coffem gedaem beefz, daerwan by Lem geerme foude beelem, ende wergoedem, oitmoedelyck, dat ous fonde gehevem bem te verleeaca Ücfrovy voerdem tyb vam twaelff nae[icommende jaereu , omme de voor[(z. Subflantie oan Peck. alleeme. daereutu[]cben 1ade. Vereenichde. Provim- cien fe mogen maeckeu , doen maeckem, eude wercoopen , met verbotb van de-. felve daeregtu[]cbem ma te wsaeckem , eude te wercoopem op [ekere groote penem daertoe te flatueren , —HELCKEN AENGEMERC K3,$0'0 IST. dat wy ons geuegea voindende ter. bede vam den woorfz. Mr. Adriaen Sare ao- meu, denfelvea Sare Roomen gegumt, gecon[emteert, eude geociroyeerz beb- ben, Gunuen , Coufenterem eude Üctroyeren mits de[eu, dat by voorden 2yt van uegem jaeren uaefleommenude alleeme inde Vereenicbde Previucien. fa] mogen anakem, doem muaeckem, emde werkoopem [ekere fubflautic van Peck. by bem en- derfocbt, omwse daermede te lefinerem die. Schepen varende ep Ooft ende I2ft- Indien, ende andere verde gelegen plaez[fen, emde landen , daeraam. de eracht fulke is dat bet water die myet em kam befchad:gen , de Somme nyet doen [uel- zen , dea Iormen die uyet dooreeten , mochte bet wier ofie vlamme daerop uvet qutten , ofte brauden , gelyck ons. daervan is geblekem. by beboirlyke. atteffatte, verbiedende de[es volgeude alle ende een yegelyck Ingeeteuem van defe laudem, de woorfz. Subflautie vam Peck maer te maeckem, te vercoopeu eude gebruyc- hem binuem dem weor[z, tyf vam negen a fonder zcomfeut vam den uo; y 2 up- $40 HISTORIA NATURALIS €x & oea Calce ceteroquin & oZezs saves im India contra Sole- contra Teredi- | md nns Lignorum defendi , ex Rumpbio fupra ($. 316. zm 701.) didicimus; atque ex paritate rationis, zzucaram coloris a/£2, in do/zis , periculofa portuum noftrorum - . loca fignantibus, coutra Teredizem validam deprehen- Ut & tinàua. Q1 crediderim. Commendanda preterea funt. /z/pbur, coloisabi — fZ/es, reffua , pix , oleum ceti , idque carbonum bitu- Scd re. miuoforum , bitumen ipfum , cortex wiridzs nucis ju- mediorum varia. £/2/2475 &c. , & , ob ingredientia odiofiffima , fortiffi- mum illud ,, quo zypograpz utuntur , a£ramentum ,qui- bus addi poffent (fiquidem , ut in corpus fuum inve- hat, Teredimem mariuam adigere valeremus ( $. 384. 396.) carbones bitumimoft, vitrum, lateres, cafeus veterrimus &c. pulverifatiffuma , aut, (fi forte Qu - * offen- Suppliant by. werbuerte telcker. reyfcb vam fulke magemaecte fabflauttie, ende daeregbowem vam de fame wam drye bouderz pondem vam weerticb groetem zZ/huck , d'eem derddeudeel daeruam tot bebaejff vaa deu denbrenger, bet tweede derddeadeel tot beboeff vam deu Officier die de Calaugie doez fal, ende bet re- Jieerende derddeudeel tot behoe]f vam dem woor[z. Sare Reomeu, mits dat bet &y eeue myeuwe juuentie, te vorem ia defe laudem myet geuoudez, moch, gepra- dixeert , ende fonder prejuditie vau alle uonraaeade geaerale egde particuliere couce[fiem , ende dat die Suppliaut geboudem fal fym de woor[z. [ubflautie van Bech ze werkoopen ende leverem aem die gbegen die dat fullem begerem, voor eenen ciuilen ende redelycken prys , geuietende daerenbovez wan de felue voor zyn Ianventie, te weetem vaa elkk [chip vam boadert laflem, eude daeroumder, dat. daerimede [al werden ge[meert vierentwintigb guldeus eens, ende vau de meer- der Scbepem smaer advegaut, Outbiedem daerom allem Officterea ,. Juflicierem, - Magifiraten ezde lawoonders vam de woorfz.. V'ereenichde Nederlaudems dat zy dem "oorfz,. Mr. Adriaem Sare Roumem doen eude latem gemietem, emde ge- brauycken , tuolcommen effect vam de[zm onfem Ociraye , Con[eat , ende frivi- legie, Ce[[erende alle beletb eude weder[eggen er contrartem. Gegeven oader -on[ea Cachette, Paraphare , ende de Siggature van om[en Griffer, Ia S'gra- wenhage deu XXI[Xe Novembris indem jaer XL. em dertbies, JÀN VAN OLDENBARNEVELT. TTer Ordonnan. van Hoochgemelte | Heeren Staten Generael, C. AERSSEN. 1613. TEREDINIS MARIN.E 34i offendi poffit ($. 392.) ) abfyntbium vel colocyttbis. Cu magis inma- Magis tamen ifta in z2vzbus , quam in 2/5, valebunt ; vnus quam e quum, videlicet, evaporata, diluta , miautaque reno- P vari poflint in illis, in his'abfolute nequeant. Quare, Quomodo & ad ad palos applicanda, non fuffecerit extrzzfeécts cadem hes applicanda? allmere ; ied excavatis preterea , in meditullio , ad sy diftantiam requifitam , ?a/;s noviter intrudendis , zz- f"ndere confultum foret: quo, videlicet, remedii vim per omnem fubfílantiam fuam rite imbibant hi, fervent- que diu, neque dilutam facile amittere queant. Inge- .niofiflima eft,atque cx natura reiipía petita naves pra- —— —— fervandi methodus, a Summo 7/J/saerio prefcripta DT confi- modo omnino vera forent, quibus eandem fuperftruit, ^ —— fuppofita. 'l'erminatur àutem in eo , ut externam na- Suppofiis non vium fuperficiem purificandam jubeat ab ovulis appen- inns — dentibus , exclufionemque in ipfa conantibus : fuppo- nit, nimirum, non inalto mari, fed circa littora tan- [^ quo termine. tum commorari peftiferam illam fegetem ; cuius pre- — terea ovula femper fuperficiei aqua innatare , credit: Qu» he feppo- .licet veriffimum illud , nec aliter cum fine Zeredzazs "marine conveniens fit; hoc tamem experientid repu- Que vera? gnare , ut jam indicavimus fupra 65:259) » ita hic dem pace tanti Viti, contraítatuere liceat : unde jam inge- repugnantia? .niofiffimum ceteroquin , neque in cafu imaginato tz- Ae diofum nimis , majori obnoxium difficultati , quin fere im- Ah e poflibile evadit remedium; nifi forte inftrumenta inveniri ma. poffint, quibus eadem ovulorum abfterfio deftruttioque, fub ipfa aqua, per totum navis corpus , 1pfamque Cari- Quomodo mi- nam , fuccedere poífht. Verum tamen , prater quod nuenda? - ovula Zeredzzaz multo fibi majora, quam revera funt, granum, videlicet, milii equantia, imaginetur Excell. Fallisuerzus, fi folertiam beftiola ,qua ovula fua lignis ipfis immittit ( $. 227.) ,agnovillet, nullus dubito;quin Vir, veritatis amantiffimus , remedii a fe prafcripti incertitudinem fummam ipfe agnoviffet , eidemque, pro cognitione fua ac acumine vere fummis , melius fubtli- Vv. 3 tuere At vix tollenda, Epfum alle jp HW S TO'RIASNATIRALIS gitum tuere fuiflet dignatus. "Licet autem remedii eo infalli- bilitatem fufficientiamque infirmaverimus ipfi; modum tamen, quo idem proponit Vir Céleb., quum praterea & alia, fcitu non indigna j*contineat , in gratiam cu- riofi lectoris transfcribendum duximus (2). DR $. CCCCIII. (4) Raccolta di varii tratt. pag. 14r. & feqq. Rimedio per difendere Ie navi dalle Brume. Jzfegma pofcia il rimedio smolto naturale, e proprio per. difendere 4e navi da effe, acciotbé pis mom le rodamo, nom le trivellimo, e, per fervirti d'un fergmine znarinaresco, tolto dal Redi, mom le verrinino £utte quante com rovina ir- reparabile delle zmede[izme. — Presnette 11 modo , tbe. alcumi praticamo , cio? di fode- raríe di piombo, e rifoderarle d' un altra tavola, fra la quale, e la nave empiono di pelo da bafli. Ma Egli da un ricordo affai pit facile, e che. diligemtemento efe- gvito pu? fenza fallo prefervarle. Cio? avvia, cbe le uvva delle brume [ono foia- mente ne porti, o vicine ad effi, non im alto smare, e che quefte di groffezixa d'um grano di miglio in circa galleggiano fopra V acqua , accormpagnate y come s e detto, da un viíco, che le appicca alle tavole, alle travi, o a vwicimi legmi , ma fempre a fror d'acqua, dove na[como, e le mate brume poi ferpono (ovente wn poco per lo legzo , e perla tavola fott acqua , e la rodauo ,ela penetrano , dove loro par piu a propofito. Biforma dunque , che il diligemte Capitano della mae, oil Padroze della barca, quando comanda à marimaj, che lavino la ave fopr acqua, acciotb? mon pati[ca dal fole, ordini ancora , che fpazzino cop. diligenza d'intorno a fior d'acqua , per iftaccare le uova attaccate e cio faccia almeno ogni otto giorni, imperocche 1m que[fo tego, o nom poffomo effer nate, o nate z0m poffono effere penetrate tanto, cbe nom Js guaflino ,effendo teneriffrne.. $e cio non fanno , alzandef: la mave dallo fcaricarfg eymi giorfo, muove uova s appiccamo pih a baffo ev cofi di nuovo alvo al- aandofi altre [eyvomo , di maniere che quanituaque mom diftendeffero [otte la nave , e penetraffero [olasmente , dove maftono , infettevebbomo gram parte di quella. Se mom le fpazzamo, e fe mom deterzemo com dilizemza quel acqua , col- la quale bagnano la mave efferioramente di quando im quando, tib giova al- le [uperiore, che alzamdofi dallo fcaricar[i la nave, vengono a reflare fopr ac- qua, peroccb? im paffando, o celandovi fopra fe V afforbiftono, e ne han nuirimen- 1o. Queflo dunque & il smodo pi» facile, e piu ficuro, ch' e fucgerisce per confer- vare le navi, o altri. legni di mare, avvi[ande pure, cbe debbono fervirfi i-ma- rinaj, o i ragazzi deflinati à quest! ufo , di fcope forti, e fregar bene, che infalli- bilmente fi smamterranmo. Co[fi offerva, cbe le carmi, e 1 pefci fi. difendomo ficu- ramente da. vermi, [e fi nettamo dalle uova. depofitaievi dalle mo[che'; e co[i le cofe aride, 1 panni , le pslli,e frmili fs gmaniengono colla fleffa dilleenza da'1arli, guar- dandoli fpeffe, e percotendoli, e nettandoli dalle wova depoffe, o da ermicciuoli : poco fa mati, come fanmo 1 bottegai da panni, e da pelli , ammaeftrati dalla pura fperienzn,e fenxacbe e [appiamo quefta. fberimental fllofofia. Cofi narra, che quan- do dimorava in Reggio fua. patria , difendeva femple le piamte del fuo giardino della rofura de bruccbi, facendo ftaccar le tova, che fogliono deporre o mel 1ronco dell albero , e nel principio, e fpartimento de rami; Onde mai ton eramo [pozliato delle lero frondi, ed arrivano 3 loro frutti alla perfetta smazurazione com iflupor de vi- cni. Tate vale ancbe nell! ecomomia la diritta cozzizione delle Opere della. maim vas Hoche dimoflfra di quanto. utile. fra quefto ftudio [perimentale, fi fer arrichir V animo della cosnizione del vero , fi per imparare a diflimguere l'ordine , € la sfr eH OTEREDINIS MARINE. 343 di See oye $. CCCCIIL | Neque, dum omnimodam tantum remedii Vallisne- Ufüs ipfius non riani fatisfactionem impugnamus, omnem eo ufum Ejud- Qus uopugna. dem rejicimus; quem ífane , fi non ad exterminandam ' j peni- delle opere fempre grandi di Dio, fi per lo governo di fe snedefizmo ,e delle cofe [ue. Ma per toraare alle navi, agaitane , che ,fe fi trasta[Je di piccoli: legmi , me[colando la pece, e le materie, colle quali fpalmamo , intonicano, o empiaflrano al di fuera 3 zmedefime, com meresrio jolimato, arfemico, olio di faffo, e fimili , potrebbono Jerfe anche difender[i [enza la smenzionata fatica ; ma trattandofi di vafcella , ga- lee, vafie navi, non trova müslir partiio, che V accengato, giacche abbondamo di genie pagata ,o [ehiava,e deffinata a tutte d fervizi , e particolarzmente ue tem- $t. che approdana a lidi, o cbe dimoramo im porto, nel quale fomo ozioff. i. e: ,» Kemedium ad defendendas a Teredine naves. Docet deinde (1l. Vallisnerius?) » remedium maxume naturale proprimmque ad defendendas ab ipfis naves, ut » nt rodanr amplius eas, terebrentue , atque ,ut termino nautico uti liceat, a Rede » "PHiHuato, fagittent zotas quantas, cum irreparabili ipfarum vuima. —.Metboduns » Pramitit, qua utuntur nonuulli, dublicando fcilicez easdefn plumbo, vel afferi- E Tos fep, quos inter c7 navem fpatium pilis replemt. At ipfe conftlii azulto » fatiAtoris, quodque diligenter exfequutum. prefervare ilas imfallbilizer valebit. » Stilicet :: concludit ovula Teredinum unice ver(ari in periubus , horumve vicinia, » "eutiquam in alto mari, ipfaque magmitudime circa grami milii [upra aquam » nátilare, comitata , ut ditum eff ,vi[co, qui ipfa aggluzimat tabulis , trabibus , » ligmisuve vicimis, fed. femper im [uperficie aqua unde ma[cuntur : nataque deinde » Teredines ferpunt fubinde aliquantum in ligno tabulaut [ub aquam , roduntque ea » € in ipfa penetrant ubi id vifum fuerit convenientiffunum. Neceffe igitur ef ,ut » diligens Navarcha, aut navis Patronus, quando naviculariis lavandam ipfam. fupra aquam committit, ne 4 fole patiatur ; jubeat in[uper, ut circumluftrenr » diligentilfime Prope fuperficierm aqua, ad detergenda ovula appendentia , iteretque id » ipfum [ragulo faltzm otfiduo , quia, fcilicet, 2Ali tempore aut mage effe nequeumz , » 4st, fy vel nata, mondum eousque penetrate , quim. tenerrima , ut funt , interi- ^» mntur. Quod fi non fecerint nave ,exoneratione quotidiana elevata magis ,nova » Profundius adhbarebunt ovnula, ficque de ovo emergente ilia, fequentur plura , » 4deo , ut quaniumvis (ub aqua Teredines mom de[cenderint , folumque illic , «nde. » AAftuntur ,penetraverimt ,magnaimn tamen mavis parteys forent infectura. O)uod[s » men purgent baac deterstamtque diligentius , aqua. ifía, qua navem de die im 5 diem extrinfecus lavant ,juvabit id ipfum illas,qua ,cum mawe exonerata eleva- » t4, fapra aquam collocate permanent; quomiazm [uper [e aram[eumtess pro- » fiuentemque abforbent , atque: ex ipfa nutrimentum capiunt. fle itaque, quem » fbminifirat , naves lignaque maritima alia confervandi , facillimus tutiffmusque » modus eft : con[ulendo adhuc ,ut navicularii fervique , buic operi. deflinati , fcopis , utantur fortibus , fricentque bene , c» infallibiliter confervatusm iri illa. Simili: » obfervat ratione, carnes pifcesque tuto defenfum iri a Vermibus ; quodfi purgea- » tur ab ovis me[carum ,in ipfa depofitis neque minus res aridas, pannes , pelles , » fimiliaaue pari dilizemtia vindicatum irl à. tineis , examinando videlicet , ip[a » percunttando , purzando ab ovis depofitis, vermicnlisve recens natis , prout pan- . » Horum faciunt , pelliumque sabernari , mon nifi fola experientia doli, ez ab[(que: »» quod philofopbiam ifibanc experimentalem uoverint. 1ta €7v marrat, e, quum i Bhegii , que ipfi. patria ef , Jnbitaret » borzi fui plantas. à. corrofione nee » defto- $44 HISTORIA'NATURALIS i . penitus, ad minuendam valde Teredimum marimarum Sim a fegetem conducere poffe, indubitatum manet. Quin, dinun nume- deficientibus remediis ceteris omnibus, falubriter iftud Im. ad ipfos palos applicandum eile , confido :- machinis, Et ad palos falu- videlicet , ad id opus rite adaptatis , fuperficiem pali PüerapPIc"- cujuslibet circumcirca fricando externam ; quod ipfum, frequentius iteratum , non poflet non brevi maximo Quntone? oyulorum numero exitiofum , atque- Teredigum marz- . Marüm Íegeti mirabiliter imminuende conducibile de- prehendi. | $.. CCC CIV. Majorem adhuc certioremque utilitatem fpondet Maximi ufus pro dern remedium, quodfi , Zzeratis femel « ffage//o ito navibus , infetta Z7ZZorzbzs. 1oflrzs, idem ad praxin deducere velimus Terdmbusloho:-oa mowepiftas, qua e ocis , ubi patrias fuas fedes adeuntibus. s ud ? j7 Terediues marine fovent, ad portus noftros adveniunt, atque a quibus metuendum eflet , ne zova;z iterum no- bis ipfarum fataliter reportent co/oz;zz. Namque, ut, juxta Poeta illud, zzr?zus, fic & , in noftro cafu, Qvid, JEgrius eyzecitur , quam uon admittitur bofbes. Quaratione in- Fíe, nimirum, ne recidivam patiamur, non directo in füuundum? — portus intromittende , fed , ut aflignato quodam loco ; con- » defendiffe, mom mifi dejiciendo ovula , quibus depofitis confpurcantur arbores , vel » UL ipfis truncis, vel im principio feparationeque ramorum: unde nunquam. erant -» frondibus. (uis [poliata , fruiiusque fuos ad. perfeétamz perducebant smaturitatem , » A4on [ine Vicinoruz : admiratione. Adeo usque vel im ip[a oecomomia valet exatta » Operum. Nature cognitios quod- ipfam , quapti fludium iflud experimentale fit » ufus, demon[lrat, uii ad locupletandum cognitione veri animum, fic ad. addis- » cndam diffinitionem. Ordinis im ferie Operum DEI,nunquam non maximorum , » Aeque minus ad gubermandum egy mosmet ipfos. C7 res mofiras. Verum, ut ad » naves redeamus , adjungit ,[icubi de liguis sminuttoribus res agatur , poffe forfitan » 64 €x pice materiaque , qua. illinere: atque induere ip(a. extrinfecus fueveruzt , » mercurio fublimatzos: arfenico, oleo petra, fizmilibusque commixta , absque me- » tmoran laboris smolefiia defendi; at. ubi de navibus triremibusaue smacma enolis » qus[lio inciderit , ae[cire fe methodum ,indigizata , sseliorezm , quandoquidezm. fervi » 4bundent vel mancipia, ad. ommis. generis feroitia. deffinata, ac eo- [peciatim » tembore, quo ad littora appellamr , aut im portu permanent, ut [umt, otiofa. ' TEREDINIS MARINJE 354 conveniente , lignis marinis abfolute vacuo , commo- rentur, falutare foret; tuncque jam, praefcripto ab Ill. Valiisuerio modo, przefervari poffent navigia quelibet oneraria , quz, ad exonerandas illas , iisdem approxi- mare, atque per tempus aliquod circum eas verfari de- bebunt: ne, fcilicet , & ifta , ab illis infecta , taedia hac de novo in portus noftros deferant. Poffent prz- terea non folum illic naves ipfe, dum iterum expedian- tur, permanere ; fed & , quodfi Teredzaióus ipüis ob- noxie nondum fint, ad penates harum reverfz , & ibi ad diftantiam fufficientem ab infectis locis iisdem re- motz, commorari, methodoque iterum Ja//isuerzaua ab infefta illarum fegete , quam ex navigiis onerariis, mercedes ad ipfam deferentibus , contrahere poflent ,. libere confervari. 2 d $. CCCCV. Adeo autem oia noflra remedia, quodfi jam quic- Remedioram quam iis obtinere detur, in fola precaa£zoze ,lignisqueg conn in adhuc intactis & falvis integritatem fuam coníervandincterminati. — conatu terminantur. lis, que Teredzugibus obfeffz jam funt, fraffra ficcurrere nitimur, neque, ad turbandam in opere fuo exilem inermemque beftiolam , in palisInfe&isjam nulla fpeciatim machinato, fatis artis poteftatisve homo ac- medela paranda, cepit; quorfum alludens , Theophraftus, que Tbripem $4[[a funt, curarà facile poffe, innuit; que Teredinem feufere , minime. 'Ünicum, quod aliquam felicis fucces- fus fpem pra fe ferre potet, remedium iftud foret, quod Quatamen ratio: eadem illa zacbiza , qua ad palos mari intrudendos "6 enda? — utuntur , finguli P242 , zzfetiz ereditz, 2cfibus aliquot , velut ulterius impellendi , Pz//eézz«r ; quo , fcilicet; tubulis, Teredizes ambientibus, contufis , diffractisque, óperi ita fuo profequendo incapaces ille reddantur. Nam , etfi tubulum fuum duplicandi reficiendique fa- cultate ac ufu Teredo marina polleat. ( $. 185.) , iftae Ulterius expofiz tamen accretiones tubulo regulariter integro accedunt; neque eidem , femel uds ; quum non poflit non X eo a4 HISTORIA NATURA LI eo femet mechanismo fuo ereptam fentire, mederi am- plius poffe videtur ipfa. Atque exinde forfan eft , quod, . in palis diffectis , nunquam , nifi languidas, ac fere S. mortuas, videamus Teredzmes marzzas, quodque , na- robisviatur? táli fuo folo, mari, puto, femel, cum lignis fuis, ere- pte, nequeant in iisdem ainplius , licet quantumlibet Car , femd ""- folerter in priftinum ftatum remiffie, opus fuum conti- nequeat ? nuare , vel vive confervari, junioresve educari (S. 119.). Nimirum , ex projectis huc illuc , feparatisque violen- ter, ab integris illis ligni infectis partibus, concuflio- nes pafli Teredzmum mariuarum tubuli , undique dif- fracti jacent, quos neque reficere ipfe, neque, iisdem laceris , in lignum agere amplius , vigoremque fuum, quo forte cognito nobis multo majore dotate funt, con- Okjedio. fervare valebunt. Si quis forte, non opus efle pulfibus iftis artificialibus, neque ab iisdem opem aliquam fpe- Pues tube r'andam effe, regefferit, quum fluctibus continuis, iis- tur? que, temporibus maxime procellofis , vehementiflimis pali profecto pulfentur fatis & aflidue, absque quod ex eo mali quid in Zeredzem marinam yedundet; ego ta- Cur mnw? — men, pulfus iftos elemento maris naturales, nec infue- tos illi , contra quos munitam a Natura ipfam non fu- fpicari folum , fed & experiri licet ; diftinguendos velim ab infuetis illis, nec profecto minus , quam marini ifli, enormibus; quum praterea , fluctuum marinorum pul- fibus cedendo , eorundem maximam vim pali eludant, . . machine contra enormis ictibus perpendicularibus ce- E 7" dere non valentes , tremulo magis intenfioreque motu quaffentur ; qui fane pulfus, refpectu domiciliorum derediuum teitaceorum , non poterunt non ejusdem efle funefti effectus , ac , refpectu edificiorum noftro- rum, funt terre motus: ficut enim his noítra , ita non minus ilis Teredzgum qmarimarum lacerabuntur cor- ruentque palatia. Deinde, quis eft, qui effeétus motuum in concreto menfuravit unquam fine habita directionis ratione? qus, equalibus ceteroquin omni refpectu pe tibus, TEREDINIS MARINE. 347 tibus, effectuum diverforum ex iisdem refultantium Mots in concre: unica fzpius caufla eft. At ubi major , quam in binis cM hisce , de quibus fermo eft, palorum concufhionibus , male metitus. notabiliorque directionis differentia ? Interim tamen,i,.. gu. afferto. demonftrationis certitudinem tribuere nolo :remim &hic- quare operae pretium videtur ejusdem experientiam ca- ?'tendendum. pere, ob ipfam remedii curiofitatem & infigne com- nemedii inceitus pendium; quo, videlicet, fiquidem irriti deprehendan- eventus tur anteriora illa omnia fucceffus , tempus lucrari , at- Quae experien- que diu longeque palos in flatu integritatis, turbatis ita dum. continuo in ceconomia fua Zeredzuibus confervare pos- femus. Neque, quod facile quis oggeflerit , inconve- niens eft, nec remedii bonitatem refellit , quodfi forte p ussn sao, unius alteriusque pali, valde jam a T'eredzzz&us exefi jlabets&orum ac- ruinam pulfibus iftis acceleremus. lítud certe non po- geeratuum qui- terit non interdum accidere. At quid poterunt muni- . menti amplius aggeribus largiri pali tales, qui, fj^4'4nenore non hodie ictibus illis , cras, fluctibus marinis ventisve leviter perculfi, corruerent ? Neque vero intempeftive parcendum parti jam corruptae , ac infanabili, ubi ve- rendum eft, ; — gue pars fiucera trabatur, $. CCCC VIT. Aft que[Honis adhuc effe videbitur multis , 47 tànto Anremediiscon-: vemediorum., ad arcendam Teredinem marinam , Toli- ooa eds mine opus fit amplius ; maxime , poftquam zz damro à dando deficere , mitiusque nobiscum agere jam ipfa vi- er UE detur, quumque de eadem rumor abfolute omnis fileat,dum ? : neque fere audias quemquam , de toto amplius negotio verba facientem. | Ad hec , quantum quidem fpeciali- ter ad rumorem , de mala beftia , minutum , attinet, commendaffe fuffecerit verba oetz: Lucrit; ANH adeo magnum , mec tam mirabile quicquam (Principio, quod uon miuuamt mirarier omues CPaulatzm. COO. dan In 18: HISTORIAN NATUR ALI. Ouis queftions In eo unice omnis videtur quaftionis cardo verti, an à b : : : E S i cardo: Terediue noftra, que , DEI gratia, a vefanis fuis vexa- tionibus defiftere vifa, jam MN Calpurii; 7Marcet , € obtufo jacet exarata veneuo, quaque, utut moenia adhuc noftra obfeffa premat, ho- iüliter tamen agere ceffans , pacem nobiscum faciam fimulat , nove in pofterum incurfiones hoflice timende nobis fint, anve fidendum apparentie , caftellorumque noftrorum fors honeftati, ut ita loquar, Zeredzuzs , pa- cem adfeclantis , committenda , absque quod munire Conlium 4," £àd em magis fit necefle. Hocce, jam , in media belli Tuc furia, fuadere videbatur Celeb. /Maffuezt£us (2) , dum , immenfam Teredizis multiplicationem inter cafus raris- Osomodo 44. !mos numerando , absque confequentia fore eandem, firuat ? inftar Epidemie verminofz, nec aliter, fufcipiendam, per multas paginas, magno certitudinis fenfu magis, qduam argumentorum vi, fecurus, contendit, fere, ut I» Pb. — apud PJautum eft: Atque ita futurum unde, unde dicam mefcio, Aff quia futurum eff ita fupercslium fala. Et utinam in hisce cum Excell. Maf/aetto fentire lice- ret, ac pacem revera, nón fimplices inducias, fufpicari ! Quarefubfcribere At graviora de mala beftia extimefcimus , ac contralo- nequeat Auctor : ldem utei ^ minus certa, quia male intellecta, proferenti. Scilicet, expnfam. ^- gt ordine procedamus, domos Zeredzuzm in palis & nos invenimus, atque immortuas illis has, conclufimus ; vidimusque, praterea emeritas plures, morti proximas ($.223.). Verum, quid inde deduci queat aliud, pre- ter quod tributum Naturae , ut creatura omnes , 3i & Tere- K«) Recherches &c, pag. 12379 142« quendum Acutiffimo Maffzetto , exoptata quidem , at - CJTEREDINIS MARINE. 349 Teredmes, fuo modo longevea exfolvant , ego quidem non video. At contra, nunquid fatis videtur ftabilita, ita emorientium pofleritas , ut Jam morte veterana- rum illa fpecies non multum perdere fitcredenda? Sane Eronruas z ue 3 - 3s - : : credinum fat iflud in omnibus palis, canalibus emeritarum obfeflis » napis poteri- quorum quam plurimos nuper adhuc in loco contem- plavimus, obfervare licuit, iuperficiem , videlicet, un- dique junioribus, minimisque | ZereZzuióus confitam fuifle, qua , licet, ob praoccupatum jam , canalibus majoribus, totüm, quem circumaggrediebantur palum, exefumque penitus; longe in ipfo progredi aequ s ; sommonítrant tamen , quam bene muhitam pofterita- tem , quamque, pro confervatione fpeciei, certam, veteranz illa relinquant, antequam diem obeant fupre- mum ; ut adeo interitus ipfarum fpeciei minuendz aptus haudquaquam fit habendus. Quod adeo fedulo incul-,. |... eet Doct. Au&or , non cffe credendum , quod , dum RET adeo prodigiofam numero generationem Zeredo nuper nuper mulipii. perfecit, duplo, triplo, vel quadruplo multiplicata ifto ?' precife anno fuerit, cui fini ab ipfo adductum, ignoro quidem; pro ipfo tamen magis militaturum videtur, fi ftatuiflet , quam quod nunc ítabiliendum fibi fumat, propagationem ca, qualis quotannis eft, non fuiffe ma- jorem: namque quomodo, fuppofito pari fingulis annis multiplicationis numero , eam , quam nos experti fu- mus , inter cafus rariores , absque contradictione, nu- merare poflit, ego fane non capio. Que de OE RINRMERRUEU gliribus, infetiisqgue aliis, allegantur exempla epidemz- epidzmica exem- ca , ad Teredinem profecto , faltim noftram nullatenus P^ an sd lam quadrant: animalia quippe illa, tractum pabulorum uM eL rum fequentia, per naturam füam gregalia, generatio- e*Pottus ne, juxta combinationum regulas , in immentum mul- tiplicata , copiofo pabuli , quod inveniunt , apparatu, congregantur, aut Sregata continentur magis; ficque rapidiflime depopulant omnia, donec, ob excrefcentem jam in nimium , multiplicationem , deficiente victu , » y dE: Á difli- 55 HISTORIABNE rTIURAX.IS Diverfa in Tere- diffipentur , aut fame pereant." Non ita Teredo mari- dine ratio. 24, qu&, natura fua folitaria, independenter a cafibus Non facile fame fimilibus, propagationem habet certam , ac femper in- peritura. INec frigore. Marfilius Jauda- tus. Quid jam con- filii? Berais orat, finite abundantem ; neque facile in mari, faltim noftro, fame peritura. Neque magis frigore , quod infectis ceterum epidemicis illis, fame nondum enecatis, exi- - tiofum communiter effe fuevit , Zeredzzem noftram in- terituram facile, fperandum eft: namque, prater quod in intimioribus fuis difpofitione aéris fuperna parum affici mare ipfum , recenfente Illuftri Comite ar f- I0 (a) , T hermometra doceant , omnibus infuper Cli- matibus, quoad calorem frigusque , affueta illa, parque, natura fua , ob vàgabundum , quod ubique terrarum habet, domicilium ($. 365.), fuadente fumma proba- bilitatis ratione, credenda videtur. Quare jam, fi quid video , in quarendis contra noxium animal remediis ftrenue perrexiffe, quam fortuitum, feu, ut vocant il- li, fpontaneum ipfius interitum , inepta ofcitatione , expectaffe, confultius crediderim. Ruflicus expectat, dum defluat amnis, at ille Labitur €9 labetur, 22 omue volubilis evum. $. CCCCV II. Quodfi tamen, fruffra adbibitis quibuscunque , con- tra Teredinem mariuam , remediis , operam fingulis vi- cibus noftram e/udems ipfa; fpretisque omnibus, qui- bus vexandam curare poílfemus, interpellationibus , no- ftro femper fumptu , : —— latrautem flomacbum beue leuiat. ac («) Hift. Phyf, de la Mer. Part, I. DOTIEREDINIS MARINZAJE! aj ac in mari noftro commorari obftinate pergat, 4 J4g225, Teredinem ax- im pofterum mari committeudis , abfinere non una fua- SEL n 2 " 5 J us a palis, mari dere videtur ratio. Nam , prater quod fruttranei fint, ECRMS qui in ipfa impenduntur, fumptus, 2p ne t rationes. — uec forimidatis auxilientur aquirs — ^ os, quo infuper plura Zeredzzzbus depafcenda' apponimus ligna, eo propagationem ipfarum promoveri magis, domiciliumque infamis colonie , non fine fummo na- vium periculo , ftabiliri firmius , haud difüculter intel- ligitur ; / quo copia major 15 Efl data, plura cupit ,turbaque voracior ipfa eff. : Taceo jam fupervacaneas illas, que vel in remediis ipfis, tanto palorum, numero , parandis, vernicibus maxime unguentisque, pro quibus O quain fepe petet viua piperque coquus, Martial, fucceffive collocantur , impenfas. Quare non absque M En. laude commemoranda , que , de eggerzbus absque Pa- methodi. lorum ufu fuficieuter muniendis , Mercurius primum jus . Mercurius Euros Europeus (a) , ipfeque deinde Lekeumanuus (b) , Se- eui taken cretarius *Drecbterlandie dienitlimus, confulta prodi- mannus laudati, derunt; neque minus ea, qu& , de /apzdibus Pra tran- si vniesgi dibus ad faciem aggerum im mare jam paflim erjfs , sggeres falubre mergeudisque in pofterum , in locis maxime periculo- conülium. fis, ubi -- "om (a) Loc. fzpe cit. pag. 304. (5) Ontwerp van een Onkoftbaar en zeker middel om de Weftvriefche Zeedy- ken, door het afknagen van 'tPaalwerk zeer gevaarlyk geworden, in de aan» flaande Zomer 1733 te íkellen buiten eenig gevaar van doorbrake &c. Door Se» ger Lakenman &c. 't Amfterd. 1733. in fol, : 45 HISTORIA NATURALIS Non , -— 0 bene vipe Aum Virg Creditur, S Commoda inde. falubriter inita funt confilia. Ita , videlicet, bene mu- enatura. nita contra malam beftiam propugnacula noftra neque : a malo-prefente injuriam, neque a ceffante, reverten- doque recidivam extimefcent ; in fecula praterea du- ratura erunt, absque opera noftra, per fe fuftentata , at- que quantolibet fluctuum furore inoffenfa: ' poteruut dum molibus alte Jgatiis frenatum coutinuiffe mare. a. $. CC CGMILL | : Denique, quum, ut fupra ($. 370.) evictum eft, mediis, ad coercendum bomines , naturalibus faepe uta- tur 2D E'OS , cujus & juftiffimam , in immiffis hisce, quibus jam noftra LS Ga[arinus, Injecía moufris Terra dolet fuis, ex iniquitatum noftrarum. confcientia ; eram, im moy Ulimim malo. L4 77fzffatam, merito fufpiciamus (.. c£.) ; noftrum rum noftrorum ]AIB erit, & bauzc malorum , nos vexantium , foz2 ob- rmedum. —— v7z77 zvif[fe. ld ipfum vero non melius perficiemus, Quaintione ina. quam» ubi, DEI Nomen & in calamitatibus /zudaztzes, fiteendum, — zramsgreffromum uoffrarum corretiwne , iram Ipfius emi- Ligandi media queramus; quo Propztium in nos, atque precibus noflris expiatum reddatur Summum. Numen adferatque - i NM — (9 nobis aliquando optautibus etas Vir E zs : eddventum auxilmummque *Dei. Quis fperzndus Tta efficietur, ut quc, in ayertendis , a moeniis noftris que CUR Ire Divine flagellis, a mobis adhibentur, mede , 5enz- £"ct: namque ut in re omni, fic maxime 1n ifthac nv7A TEREDINIS MARINA 235 i M oO j Fortunet atia nofira, Labor omnis eft inanis. Ex iis vero, que de Nature, feu, cujus miniftra eff , Concstio; Supremi Numinis in animal, adeo ignobile ifthoc, plu- raque paffim, qui contemplavimus, alia , Beszgzztate ac Clementia vere fummis , per univerfum opus hocce manifeftata proftant, 207772 capiamus ad pPredzcandanz Bonitatem «Divinam , adorandam inm fecula, "itque adeo que terra arvis, que fluciibus equor Pa CP Educat, a Te uno pendent, Pater optime, Teque — "ttr Dunt Queque fuo proprium pofcunt in tempore victum. : Je magnam pandente manum, faturantur abunde Omnia: Te rurfus vultum condente fatz(cunt. Te tollente animam, fubito exanimata recurrunt In ciuerem. j *1 NOI S LJ INDEX AUCTORUM. Quorum precipua in hoc Opere mentio fit. | Numeri Paragrapbos indicant. : A. AA Obbeville. 365, in not. Abfíyrtus. 309. A&a Eruditorum. Lipfien- | fia 264. j "Acta Philoefophica Societatis I&egiz Anglicanz. 241. 40I. 492. JElanus. 307. 346. Affaytatus Fortun. 217; , Agricola. 209, 214. Aitzema. 402. Albertus. 345. 38o.: |; Aldrovandus. 307. 309. 323. 324. 380. 4or. : Alghifus. 345. Ambrofius. 276. Anaxagoras. 345. Antiphanes. $3. Apulejus. 317. Aratus. 30g. Ardoynus. 278. Ariltophancs. 307. 316. Ariftoteles. 164. 218. 307. 314. 319. 345- Athenaeus. 369.317. 219. 320. 311. 312. B. ico Verulamius. 304. Bartholomeus Anglicus. 309. Bealus. 401. - Belkmerius. 165. 189. Bellonius. 307. 321. 323. 389, Bochartus. 164. 307. 309. Boéthius Scotus. 322. DBoileus. 262. Boerhaavius. 369.384. 401. Braynius. foh. Phil. dr i5. 33$ 345. 36y- Braflavolus. 320. Buonannus 162. C. (C!epinos. 209, in not. Ceftonus. 167. Charletonus. 369. E Cicero. 123. 206.25 I. 271. 133; 3:8. Clitarchus. 399. .Clufius.. 40r. Columella. 299. 329. CommentaritAcademiz R egiz Scient. Parifing.. 90. 133. 164. 196. 217. 255. 263. 268. 287. 323. 326. 328. 330. 348, in not. 355. 362. 64. 372. Coulbin aue 378. Contolius. 314. Ciefias. 346. Curfor Menftruus. 12. 98. 99. D. Tylsebampius. 319. Dampierus. 365. Dantes. 51. $9. Davies. 265. 1n not. Degnerus. 354. D:flandes. 9o. 196. 263, 339. 355. 362. 287. 310. Dia- L£ WD Rg X A-U^c/T O R'U'M. Diarium Eruditorum Gallicum. 402. Diodorus Siculus. 328. Dioscorides. 309. 318. 319. 322. E. Erheneries Nature Curioforum. 241. 345, in not. Epicharmus. 321. Etymologicographus. 207. Euripides. 307.' : Euftathius. 307. 319. T RB 309. Feftus. .307. Fontenellius. 133. 255. 268, G. (Genus. 164. 219g. 321: Geoffrojus. 268. Gefnerus. 207.319. 324. 345. 380. Gillius. 320. 245. Gimma Hyacinth. 366. Godofredus. 401. 402. Goedartus. 307. 309. 330: Goltzius, 317. Grewius. 1r. Guibertus. 219. Guilielminus. 167, in not. H. Hess. 155: Harifoekerüs. $1. 226. 369. Heideus. 380. Hermetici. 345. Hermolaus. 207. Hefychius. 307. 309. 321. Hieronymus. 51. 307. —— la Hirius. 364. Hippocrates. 159. 245. Hombergius. 194. 217. Horatius. 307. J. acobzus. 265. Toss 321. 36y. 380. IMidorus. 307. Juvenalis. 307. - K. K rehess. 184. 245. 263. Kleinius. 316. 365. L. zlius. 322. Lakenmannus.407. Leuwenhockius. y1. 132, 218. 326; 226. 232.- 252. 280. 362. 369. Licetus. 345. Liüterus. 162. 317. 325. 326. 346: OI. RODA 402. Lucianus. 307. Lucretius. j1. 179. 213. 242. 243; 280. 370. 406. Lycophron. 397. M. Melpghius. 133, in not. I$1, 152; Marbodzus. 319. Marcellinus. 167. Marcus Marci. 345. Marsham. 320, in not. Marfilius Comes. 314. 354. 261: Martialis. 307. 317. 219. Ma(luettus. 61. 62..97. ior. 1047 120, in Dot. I4f. 152. 184. 268. 277. 288. 365. 406. Yya Mat- INDEX AUCTOR UM. Matthiolus. 324. 5 le Meriüs. 217. Mercurius Europxus. 12. !O0. tot. 345. 345. 3 366. 368. 407. Mitlonus. 345.363. Mitletonus. 365, in not. Monardus. 40r. Montanus. 40r. - Pintianus. 328. Plato. 245. Plautus. 119. 307. 369. 314. 269: Plinius. 145. 153. 164. 165. 265. 271. 307. 308. 309. 314. 316. 319. 322321 gts $3 3-5 E 369.401. - Plotus. 40r. Mouflettus. 307. 309. 310. 327.345. Plutarchus. EU 209. 2n in not. : nore 365. N.. NU DS 218. Nerus. Nicolaus Dias 263. Nieuhofüus. 380. Nonnus. 317. ' INovellz Keipubl. liter. 245, 1n not. O. (Qro pos 88. 119. 193. 238. 287. 348. Olaus Wormius 265. Oppianus. 348. 376. Ovidius. 53. id 289. 310. 317. P. pos 365, in not. Pennius. 399: Peripatetici. 245. Petrarcha. 290. Petronius. 2307. Petrus Martyr. 316. Petty. 32. Phanias Ercfius. 32 t. Philaftephanus.. 307. Pollux Poids 219. , Poupartius. 217. Propertius. 317. 319. Purchas. 365, in not, Roa de T3 eaumur. 133. 184. 262. 32 R 224. 53b s 328. 248, 2 zm Redius. 162. 216. ut 345. 348. Reedus. 401. , Rondeletius. 314.319. 321.322.323. 378. 380. Rouffettus. 68. 76. 92.98. 118.123. 163. 167. 170. 181. 185. 186. 189. 211. 222, 232. 239, 1n not. 327. 265 Ruclliüs. 40r. Rumphius. 247. 256. 316. 317.319. 321. 322. 324. 319. 346. 365. S. Q;lmafis. 114. 218. 319. 3220 222; Scaliger. 507. 345. . - Scheuchzerus. 321. Scilla. 317. 345. SCHelee Homceri, 145. 309. Schookius. 354. Pinacotheca Minervae e Calláia di S.Scriptura. 79. 251. 408. Minerva. 65. 324. Pindarus. 283. Interprétes Orientales. 209. Merlo Graeca. 307. 399. 0 Nub LU "SNC D. EB-X- Á'U C T OR U 5 Vulgata. 309. 369. 401. 4o. Seneca. 213. 251. "Thummigius. 151. Servius. 307. E "Tongeus. 401. Severus. 363. : Sipontinius. 307. i V. Sloane. 307. 310. 265. 401. Solinus. 320. W allisnerius, p 1.65.68.121.160.162; Sophocles. 119. - 163. 167. 189. 216. 219.223. Sophron. 322. 267.268. 271. 310. 324. 402. Spanheimius. 220, in not. Varro. 248. Siatius. 317. Verncjus Senior. 164. Sratius Sebofus. 246. Vida. 347. Sino. 345. -— Villermont 401. Stephanus. 378. Virgilius. 68. 317. Strabo. 320. Vitruvius. 307. 309. Suidas. 307. 309. - Syncfius. 307. W. T. illougbejus. 401: W Wisi 245- 362, avernerius. 1323. Wolffus Chriftian. 304. "Theodorus. 367. Wottonus. 397. "Theophanes. 309. Wrajus. 401. T'hcophraftus. 307. 309. 318. 345. ELEN: ELENCHUS TABULARUM T A BU LA I FIGURA I. Teredo marina prona , in plano exten[a. - À. Caput teflaceum. B, B. Cornu/a bina. C. .Strie verticales in tefla. D. lie borizontalibus proxime. E. 4dcumen Galeze teflaces. F. Jdem fpeciatim cornulorum. G. Fultus. I. Co//un. L. Fifcus maximut fubflavum tramsparenus. N. Materia albicans pimguedini fimilis. O, O. &rrie bina materie fimilis yiu dorfo elevata. P,P. Jafa bina in dorfo pyramidalia , liquorem mi- gricantem motu intenfo agitantia. Q. Materie [milis illi in N. E? O. portio, coroni- dem dor[o imponens. : R. Extremitas caude, membr umque in ea callofum. S,8. Strie ,in cauda medie , cum eadem parallela. qu Pulvinatiora caude latera U, V. Tubuli bini, ex membro callofo, caudam clau- dente, continuati. X. Locus, ubi membro callofo infixe berent. Pintee foleeformes. Y. eumina, im que terminautur. ipfa. 4L. Interdiflintlio fublutei , in iisdem , perlaceique co- loris. FIGURA. II. Teredo marina refupina , in plano extenfa. &.B, B C. D. G. J. u£ fupra. K. js Jfubnigrum transpareus. L.. Ut fupra. M. Duílus nigricaus , vifus fubflavum medium. di- pidenus. N. O. Uz fupka. E ELENCHUS TABULARUM. R. Ut fura ,cum apparentibus una maculis. binis vg- bicantibus. ; S. T. U. V. X. Y: Z. ut fupra. FIGURA IlI.. Teredo marina, a parte dorfi diffetla. A , À. Conche bine , galeam capitis conflituentes. B. Bacilli in iisdem , feu A4popbyfes f1yloidec. C. G/obuli in concbis duri[fimi , candidi[[ini. D. Pars econcbe cui mujculi alligantur. E. Compages imufculorum a coucbis foluta. F. Cuticula probo[cidis. G. Hauc amiciens altera. H. zmpullula ex ore glutinofa. I. Dutlus nigricans. vid. M. Fig. 2. ; K. Jifcus [ubflavum maximum. vid. L. Fig. 1. & a. L. Zifecus nigricans. vid. K. Fig. 2. M. Materia alida, per modum fIriarum dor[o fuper- injacens. vid. O. Fig. 1. €9^ 2. N. N. afa bina pyramidalia longiora. vid. P. Fig. t. O. Faspyramidale brevius cum llis contiguum. P. P. Latera caude;, feu ovarii pulvinatiora. vid. CE. Ex. E85 2. Q. Medium ejusdem. depreffius, filamentis transver- fim jacentibus. R. R. Striz elevatiores , cum longitudine cauda vel ovarii parallele. vid. S. Fig. 1. €9 ». S. Materia caude , feu ovarit acute terminata. T. Membrum callofum. difciffum , cum apparentibus maculis rubicantibus. vid. R. Fig. 2. ST. Facuum inter materiam cauda , vel ovarii , Eg meinbrum callofum. U. V. Tubuli membri callofi , diffecti. X. Y. ZL. ut fupra. FIGURA. IV. Teredo marina, a parte ventris diffecta. | À, À. B. C. Ut Fig. 3. E. Mufruli concbis appendentes. Reliqua ut Fig: 3. ELENCHUS TABULARUM FIGURA V. Fruftum pali excfi , Teredinum marinarum in Kf opera commonfiraus. A. Plaga pali externa. .B,B. Foramina in eadem minora, cum exfertis tu- bulis aude Teredinis marine finalibus Uy V. Fig. 1.2:3. 4. C, C. Zeredinum marinarum in palos , diredlione va-.- riemoda ; £rogreffus conici. D,D. lidem ultra diflantiam certam fere DUDTS E,E. Tubulus, Teredinem marinam ambiens ,. te[la- ceus , füperficie [ua interna vifus. ER Idem, Juperficie fua externa vifus corpus Tere- ditiis marina cingens. GG. Extremitas ejusdem folidifima , membrum Tc. redinis mariue callofum intercipieus. H. Caualiculi foraminulaque Teredinum marinarum recens natarum € Embryonum , opus fuum in lig- sis ordientium , abfcilfa fübtiliter tenuiffma ex- zerni ligni lamina , optime dignofcenda. I Teredo marina , canali fuo injacens , ob^ vicinam obviamque in K. I L. viam fuam infleclens. M. Prime magnitudinis Terediues Matin s exterue pali fuperficiei proxima. - N. Canales paralleli, alvearia apum ddfellantes. O. Parietum, canales di[linguentium , loca. attenua- ziflima ac pertundi cepta , Mira jam tu- bulo Teredinis vicine zeflaceo. P. Termini canalium capitibus Ti ac duIE injacenti- bus capaciores. Q. Impreffionum in easdem faciei Teredinis irregula- rium vefligia. R. Tubuli teftacei vicine Ter edinis im idet frans- parentia. 5. In iisdem capite occlufa "Teredo marina. 1. Foraminulum votundum , quo parietem Jigmneump, - viciniam dijcernentem , Teredo marina afficit, fubla- £0 tubulo teflaceo con[picuum. rs ELENCHUS TABULARUR, FIGURA VI. Aum. 1..2. 3. 4. y. 6. Fragmenta tubuli teflacei ; Teredinem marinam in canali fuo ambieutis. 1. 2. 5. 6. L4. Superficies tubuli interna concaud. 1..2. 4. 6. B: Eadem externa convexa. 1. 2. 6. C. ZAnnuli in tubujo teflaceo, intus eque ac extus apparentes. : «4. 6. *D.. ddmor[us iin tubuli toflacei fuperficie ex- zerua, a Terediue vicina intenti, ve[fligium com- caoum. | En I. 5. ldem in fuperficie tubuli interna convexum. FIGURA VIL Exrremum tubuli teflacei S vid. G. Fig. s. FIGURA. VIIL ANum. 1. 2. 3. Idem diffrailums eraffitiem de. . monfirans decre[centem. FIGURA IX, Embryo in magnitudine autla. A. Caput. B. Strie ,caput infigniture. — - | C. Lamellule , occiput egentes , teflaceee , tenuil|imee. D. Zefla , cui , ceu nondum formata, cetera inba- rcnt E. Ejusdem pars , ad extrema pali bians. j Lineola fubrubra, alteram ejusdem partem. cin- t3 à gens. FIGURA X. Teredo marina recens nata. A. Caput. h PUE C. Prüftwwe seftaceg , corpusculum pa[fam circumami- cieutia. *D. "Tefla poflerior. F. Pinue folezformes. oid. X Fig. 1. 2. 3. 4. G. Fi[cus Jubflavum cum dutlu ambiente 1l. vid. L. M; ig. 2. 3. Ut fupra Fig. 9. : FIGURA yj. Embryo imperfetlior , concbis diflocatis. vifus; cum corpusculi imperfe(ti appendice. FIGURA. x1I. Teflacei velut crateres , frequentius duplicati, an- Lejacentes faciem Teredimis marine, in angu[His conflituta. Aum. 1.2. pfe y a parie poni. & " 3i ELENCHUS TABULARUM 3. 4. € parte convexitatis wife... GIA BIELOIA OE FIGURA I. Caput Terediuis marine, a parte vultus vifum , in magnitudine autta. DB, B. C. E. F. u£ fupra Fig. 1. Tab. 1. G. Cu£icula , probofcidem ambiens. H. Punüum vultus pellucidum. I. I. G/obuli teflam armantes. YIGURA IL. Concba capitis "Teredinis marine dextra, interna fui parte vifa, iu magnitudine aucta. B. Cornu. C. D. Strie externes intrinfecus trauspareutes. E. F. Ut fupra Fig. 1. G. popbyfis [Lyloidea. vid. B. Fig. 5. €9? 4. Tab. r. I. Ut fupra Fig. 1. FIGURA ]IL. Concha capitis Teredinis marine finiftra , exterua fui parte confbicua , in magnitudiue eudcla. 2. Do EE. utdig2so: : FIGURA IV. zmpullula glutinofa, ex ore Teredinis marine , in magnitudiue aucta. vid. H. Fig. 3. Tab. 1... FIGURA V. Frufiulum caude vel ovarii, in magnitudine aucla. P. P. Ovula compatia iu Jasoritus cau pu/vinatio- ribus. Q. Q. Eadem per cellulas diflributa y im smedio caa- de depre[fori , bumori inmatantia.. R. R. Eadem fuil dispoffta modo , velut ab eleva- £oribus , pulvinatioribusque illius locis demif]a. vid. P. Q. R. Ez. 3.4. Tub. d: A FIGURA vI. AMembrum '"l'eredinis sarine. callofum. difciffum , : una cum innatantibus ovulis, diffeclis tubulis , pin- uisque [oleaformibus, ac barum in illud infertionis modo, in magnitudine aucta. E V. Tubulus major , in extremo fuo maculis mul ko. meA ordá- ELENCHUS TABULARUM. ornatus, ibidem interne ordiuatum vugofus, cum interceptis inter vugas ouulorum ferzebus. U. Tubulus minor in extremo fuo eque ruberrime | funtiatus, vacuus intus (O unitus. vid. V, U. Fig.3.09 4. Tab. x. AC Y Z. uut | Pag. aueqt dab. vs- FIGURA VII. Materia formatrix ovulorum , animalculis fca- tens vividiffimis. vid. M. Fzg. 3. Tab. x. A. Plana Elliptica, feu ovulorum fchbemata, cum eiterclufis anzmaleulis mota rotataque. d B. Baule irregulares , paucioribus interceptis animalculis,rapidiffmo motu agsztatee. FIGURA VIII. Ovz/a perfetiiora , animalculzs intus occlufts , ipfaque circumnatantibus. - FIGURA IX. Zazimalculum exile marinum, inturoum, vulgo Springertje, /éz Snel vocatum , Agnorum marz- norum fuperficies rodens ,canaliculzsque afficzens JemicyHEandr icis. FIGURA X. Jem retium, in magnitudine autta. FIGURA Xl. Fermiculus mufce , Teredinem marinam depas- cens. A. Caput. C. C. Coruula bina ,ex capite profilientia. H. H. Pauntfa biua 22 fuperftcze caude luteola. FIGURA XII. IZem Vermiculus in magnitudine aucta. A.. Caput. TEE B. Zonulus, caudam verfus, penultimus. C. C..Corgala ut fupra. D. Vausulus ad caudam extremus. E. Haus circumferentia. F. Eandem pariter atque caudam termimams fa- perftcies. ; G,G. Coraula, fuperficiem eque ac circumferen- am anuli ipfras ornantia. LL Bie puuciorum luteolorum triades, fuper- Zu2 UB- ELENCHUS TABULAREUM, ampofite colliculis, in. füperficie , un fer- minaute, mediis. vid. F1. H. Fig. 1 .K. Bina ad caput va(a fubnigra, donde verfus concurventia. FIGURA. XIII. ColZculi ex fuperficie caude magis auti. vid. LL Fig. 2. I. FIGURA XIV.Vermzculus mufce yin uympbam abiens rubicumn- dam FIGURA XV. Hac , in telam mutata E MSN Pte ad fecum- dum annulum pertufa 8 aperta. FIGUR À XVI. Ex eadem prodiens maufca. FIGURA XVII. Muta eadem, dum telam pertundit, atque ex eadem prorumpit, in ipfo aciu oculo armato, vifa. A." V'efica oris. B. B. Ze ,compendsofe bns t2. FIGURA A. Terminus caude Teredinis Navium Vallifuerit ; cum binis tubulis €. pinnis pyviformibu. FIGURA B. zue foliformes Teredinum Oceani , ejusdem, - TRAJECTI AD RHENUM; Typs PETRI MUNTENDAM, 17353. AD PRJEFATIONEM. orre&is, in exemplaribus aliquot , erroribus typi; ut modo promiferam , principalioribus , in omni- bus calamo. eosdem expungere angultia temporis prohi- buit Quare, antequam ad legendum accedat , in fuo quilibet exemplari fequentia immutare Lector benevolus non gravabitur: In Dedicat. pag. 4. lin. 13. of? noftros dele. In Praefat. p.4.1.23. pof meum due, p.6. 1.7. pof? cur defe. p. 8. 1.28. /ege easdemque typis In Opere. p.4 l. 1o. gro Interdum , & /ege Interdum &, l. 29. 2ro Callinofum /ege Callofum p. 5.]. 22. pro terminatur /ege terminantur 6. 1n not. pro XCIII. /ege XLI. 10.1. 3o. pro callinofum /ege callofum 12.1. 2. Jege fibratam fert materiam 12.1n marg. 770 modus /ege motus 17. in marg. 2r? caliinofum /ege callofum 27 VUE (50 28.1. 28. pro ita. [ege in l.32. pro corpora quam nomina /ege nomina quam cor- pora P. P: p P p: p P. . 32. 1. 27. pro vifa lege vifa l. 32. /ege canali liquor cingit 2E l. 16. pro utrumque /ege alterutrum $.l.10. pro viae , lege viíae ; .39.l. 11. pro impreffiones lege "impreflionum 2. |. antepenult. ?ro neffaria lege neceflaria 45.1.27. pro aque, ad /ege que ac 1.l. 23. pro ''eredines /ege 'l'eredinis .l.3. gro primam /ege primum .1.3. gro candem /ege eundem l.5. pro qua /ege quz mer l.29. pro querco /ege quercu 68.1. 7. ro materiam , iftiusmodi /ere materiam iftiusmodi, 71.1. 18. pro duria lege dura p.76. p. 76.1. 1$. ro demonftrant /ere demonftrab p.99 l. 10. pro 62, lege 68 Jk . 90.1.7. ?ro ut dubium /ege ut in dubiura . 98.1. 4. :16 jd P. 317.1. 23. pro poterint /ege poterunt P. 328. I penult. ro mechanicum /ege mechanismum iN. "ucak dal. ed vív.et fin [ ja H 1 NEG, ETTTEETUERS Lir — MÀ MÀ—À — —: -- vhfuclae dal. ed vip. et pinx - I. Dy dom etlps : ipium rari sias vAuelov. del. ad wáp .et 7 vILüdlor del. ad vip .et pim - " n miis ZERTTIETTUT 3 9088 01348 2260