CONRADI GESNERI

medici Tigurini HiftoriEe Animalium
Liber 1111. c|ui eft de Pifcium 6c
Acjuanlium animantium
natura.

CVM ICONIIBVS SIKIGVLORVM AD

VIVVM EXPRESSIS FERE OMNlB. DCCVI. >

Qontinentur in hoc Volumine , gvlielm[ rondeletii
medicina profejforis "R^ij in Schola Morijjielienli, g/* PETRI BEEs
I, o N 1 1 Cenomani, mediet hoc tempore Lutetu eximij, de
zAcjuatiUumfingulk /cripta.

AD IN VI CTISS IH VM P R I N CIP EM, DI V VM FERDINAN*
dum Imperatorem femper A uguflum, S^c,

CVM Priuilcgiis S. Caefarea: Maieftatis ad o(n:ennium,& poten*
tifsimi Regis Galliarum ad decennium,

TIGVRI APVD CHRISTOPH, FROSCHOVERVM,
ANNO M. D, LVIII.

C/AR OL V S Q VIN T V S ,DiuinafaUentcc!cmenria,RomanorumImpe»
rator Auguftusjac Germaniae, HifpaniafUin,utriuf<p Sicilia;, Hierufalem.Hungarix,
Dalmatiae,Croatia:,&:c. Rex, Archidux Auftriac, Dux Burgundiae,&c.Comcs Hab^
fpurgi,Flaridri®,Tyrolis,&c.Notumfaciniustenbrepr£cfentium. QVOD quu
expofitu nobis fuerit exparte rioftri&Iroperij facri fidelis dile(fli ChrittophoriFroa
fchoueri T ypographi T igurini, ipfura in gratiam ftudioforum fufcepiffe imprimen»
dum ingens opus ConradiGefneri,deomni animalium genere, in aliquot uolumina
digerendum, magno iam in illud labore & fumptu in fculpendis ad iiiuum artimantiu
imaginibus fado, & id opus partim iam a:didiire in publicum,partim uero adhuc fub
incude 8i prsterea Epitomen eiufdem operis Latine & Germanice aedendum prae
inanibus haberetuereri autem, ne quis ipfum ff udu fuorum laborum & impenfarum
priuet,huiufmodi opera temere imitado. Iiatj knobis fuppliciterpetijt,utfuaBindema
nitati cauere , & ipfum Priuilegio noftro aduerfus hanc iniuriam munire, de benigni*
tate noftra Imperiali dignaremur. NOS qui plurimum illis fauemus , qui fua ope*
ra &induftria publica ftudiaiuuare Contendunt, admifsis huiufmodi precibus , teno*
re praefentium,authoritate noftra imperiali, & ex certa fcientia, decernimus, ftatui*
mus & ordinamus , ne quis Chalcographus , Bibliopola, Mercator, !nftitor,aut qui^
cuntf alius , cuiufcunt? ftatus, au t conditionis fuerit , nofter & Imperq facri fubditus,
quacuntpImperiiSc Ditionis noftra: fines patet, memorata opera Gefneri,feu aliqua
eorum partem,autquicquam inde excerptu fiueLatine, fiue Germanice, intra tempus
odo annorum, a cuiufuis operis prima aeditione typis incudere, aut alibi excufum,in*
trafines Imperij & Ditionis noftrx adportare,uertdcre,diftrahere,autuendifeudi*
flrahi facere , aut uxnum exp onere publice, uel oCculte, neqp audeat,neque prxfumat,
abfque ipfius Chriftophori Frofchoueri exprefla uoluntate , Si beneplacito . Quate#
nus prxter librorum, fic ad xmulationem impreflbrum, amifsionem,quos ipfe Chri*
ftophorus Frofchouerus,fuiuehxredes,ubicun(^ locorum nados.perfeautfuos,
adiumento Magiftratus loci, uel citra id,Gbi ucndicandi plenum ius Si poteftatem ha*
beant , pcenam feu muldam odo Marcharum auri puri Fifco noftro, & ipfi Chrifto»
phoro Frofchouero eiusue hxredibus ex gquo irremifsibiliter pendendam, uitare cu*
piant. Harum teftimonio literarum figilli noftri appenfione munitarum. Datum ad
Oenipontem, die quinta Menfis lanuarq . Anno Domini,Millefimo quingentefimo,
quinquagefimo fecundo, Imperij noftri trigefimo fecundo. Et regnorum noftrorum
trigefimofexto.

Ad mandatum Cxfareae Sc Catho»
licx Maieft, proprium,

Obernburger,

(50 par (a grace t)e Pteu Pe l^rattce/ ^ ito? ame? « ft-

anlr confeilliers/ lesgeirs ttnans no? couvt? be parlement bepiaris/

Cijoulonif/eojDeauic/KoanT/^tiDti/pijoaEce/dEJKnoble/CDaraberpipijenottDe

jbatis/%enf fchanlr bf JLpon/Cbonlou^e/j&fonencf/bt a tou0 tto? aaltrca SDfftcter?
ouleargJUeutmans/^alat. Keccnaaonslbnmble fnpplicationbenoftre cperet
l)je«ameS@oitricarCon:rab®efner/®octeurenlafacnlt£De®eb!ctnea^ni-tcb.
Contenant qne afon granb labent tl antott efcrlpt et compofe bng Itare tiTtitnlie
fetttojtaantmaitnm. lequelalnttlltte besllabteaptl feroit bolnntiers tmp?imer/
tant en lattanelLatme que^raitcopfe/ et tst leutire total / qnt ett affe? grant /qne ie
^ommatre btcelinp. stpaigtlboabte/qneaptealabtcteimpteffton/parlnptmfe e«
Inmiere a fes conft? et befpeitg/ plnfleiirq anltres KLtbjaires onjmpttmenw lebenl*
lent faire tmptimer/onanlcnn Iture bicellnp/enJLattn otien francops/ onlebtct
^ommatre:enp?tnant parceinopenlebict fnppltantbefonbictlabenr frat? etmt-
mm par ttonb ne Inp ettott poiiriien be no? toge/grare et prontfton au caq requt? et
neceffatrcs.pource eft tlque nong a ceq cbofeq renibereeq tncltnSq ala fnppltcatton
et requefte bubict fnppliant/lnp auonq be grace fpectalle par leg prefentes permpq et
octrope/permettons et octropons/bonlon? et nongplatll/ qnilpuiffeetlup latffe ini=
pnmer ou fatre tmp?tmer/benb?e et bebiter/ lebict Iture en JLattn et francop^ / et
^omatre btcellup/en cbaftanebefbtcte^lSgneq/parteltmprtntearoatmpnmearst
quebonlup femblera / tufques a btp ang procpalns en fnpnanp / a comhi?cer bu tour
que lebict oeuure fera acbeuebtmpjimer/fang ce que burantlebtcttempg aultreqne
Inp/ou apantmtffton be Inp/le pniffe tmptinter/on fatre tmpjtmer/benbje ne bebiter/
furpeinebemil efcu^bamenbe/etconfifcation be tonalefbict? linreqainfi impjt-
nte? fana fon conge et permiffion. ^i bona raanbona et efpjeffement enioignona/
'et a cbafcnn be faoua/fi comme a inp appartienO?a/qae be no? p?efentea grace/conge/
petmiffion boua faictea lebict Conrab ©efner ioupj et bfer plainement et paifible-
ment/ b urant lebict tempa bebip ana/ en faifant / on faifant faire eppjeiTea intibi-
tiona et beffencea be par noua /fi mettier ett / fur lea pepnea cr beffna / a tona tmp?i=
meiira etlibiairea et anltrea quii appartienbja/que b urant lebict tempa be bip ana
il? napent a imp?imer / ou faire impjtmer/faenbje ne bebiter lebict liure/partie ou pop
tion bicellup / foit JLatin on f rancopa / fana le bonloir et confentement bubict fnp=
pliant/fur lefbictea peinea be milefcu? bamenbe / et confifcation befbict? liurea/fop=
mea et caracterea / qui fe tronneront auop? efte faict? an contraire et en caa boppo*
fition/contrebicton bebat befbicteainbibitionaet beffencea faictea et aubict caa
tenana et cotreuenana a icellea a ce contrainct? / furlea peinea beffuibictea /lebict
tempa bnrant, JUonobtlStoppofitiona onappellationaqneipconqueafaictea/Oua
faire relleueea/ou a relleuer/et fana pieinbice bicellup faictea aut partiea onpea rafe
fon et iuftice. Car tel eil noffre plaifir : nonobftant( come beffna ett bict ) qnel^con*
quea letrea fubrepticea impetreea onaimpetrer a ce contrairea. 5®e ce faireboua
anona bonne et bonnona ponoir /pniifance / anctorite / commiCTion et manbement
fpecial par cea prefeiitea.® anbona commanbona a toua no? iufticiera/ officiera et
fubiectj/qne afaona en ce faifant foit obep. J^onne a Cljaaloa letbiif.iour be®ap/
lan be grace mil cinq cena cinquante beup. Ct be noffre regne ie fitiefme.

i&arleffiop en fon confeii
effablp aupjea iajsopne
regente boua ppefent.

Coignet.

SACRATISSIMO AC IN*

VICTISSIMO PRINCIPI. DIVO FERDINAN^

DO, SACRI ROM. IMPERII IMPERATORI SEAlPER AV.

gufto : Regi Germania:, Pannoni», Bohemi», 8ifc. Infanti Hifpaniarum, Archiduci
Auftri»,Duci Burgundi», Principi Sueui»,Comiti T yrolis,Habsburgi,&c,
Domino fuoclementifsimo.S.&Foelicitatem a deo o. m.

Optat Conradus Gefnerus medicus Tigurinus,

NGENS EST AQ^VARVM ELEMENTVM krjMliUmin

p E R D I N A N D E C»far Augune,ingentiaear5demmi.;;SS“^
racLila, mult»in eis uaria* & admirand» animantes; qu» etfi cognitione^; di
fere muta & fine tloce,non muta foliim ftupida^ cogitatio^*™'"'-®'-
ne mirantes pr»terire homines deceat. Omniu enim author,
conditor & conferuator devs o. m. cuius uis & uirtus
undiquaque eft infinita,agnofci & laudari in omnibus ab eo
conditis debet : & maxime quidem in maximis. Magnitudo
aut in alfis mole,in ali-js ai quadam intelligiturtin aquis, mari
prgfertim,utroc5 modo.nam & magnitudo & uis huius elementi immenfa eft, & mira
in eius alumnis animantibus ingeniorum momenta. Qui marenauigant(inquituirfasiwfe 4j.c,
piens Hebr»us) pericula eius enarrant, qu» aufcultates admiramur, inufitata &miraj!
biliaineo opera funt,omnis animantium generis uarietas,& procreatio belluaru.Pafa
fim fanein Libris Sacris thannim &: leuiathan,hoc eft,cete tum mediocris, tu uaft» ma
grtitudinis,admirationis in opificem dirigend» gratia, memoratur. Sed in minoribus
quocp & minimis no deeft quod miremur, fere enim natura,immo prior & melior cau
fa D E V s, ut plus roboris maioribusiitapltisingenij quo fetueatur,fiue aperto Mars
te,fiue dolo &infidfjs,minoribuscontulit;aut faltem ad fugam &uelocitatem eacom
parauiqne penitus ab illis conficerentur & interirent, quamnimiruobcaufamfoecuns
dioraquoif minora efle uoluit. Quis no trochili auicul»,quam crocodili bellu»:quis
non pifciculi ducis bal»narum (feu muftel» marin») quam bal»n»immanis monftri
ingenium pr»optetC’

Omnibus ignotis mortis timoiiomnihus hofleni CuidiusinHitt

^rislidmmjjdatumjentire,&noptreteli Fimjjtnodumjjfui

Infinitacerte morum in bonS malamcp partem exempla, plurima ingenq Sifolerttear
gumenta,8i:aliahuiufmodi,utafFc(ftuumnaturaliu,confcnfionis ac dilTenGonisoccul
t», in qs qu» per aquas uiuUnt,(pifcibus,cetis,quadrupedibus alrjs^ amphibf)s,cacro
rum & concharum uario genere, & fjs qu» mollia nuncupant, deniij infetfiis & ioos
phytis, qu» Aquatilia animalia uocitamus omnia,) liquido eft uidere ; quauis uniuer*
fum aquatile genus a uulgo hominu temere & immerito ftuporis aC ftoliditatis damne
tur. Multa prgtereaqu» in ipforum uita,a(ftiombus & tota natura.hominesfapienti»
natur»cp rerum ftudiofi contemplantur i id^ uel cognitionis tantu gratia, (qua per fc
etiam,8i:ut D E i opificium in operibus eius laudetur, nihil honeftius,nihiIiucudius
boni ac eruditi uiriiudicant:) uel ut aliqua fimul inde militas ad uitam humana deriuci
tur. Plutarchus Ch»ronenfis in Libro illo Vtra animaliu prudentiora fint, terreftria Tm-f/IimM et

an aquatilia.difertifsime condito,duos coram arbitris deledis difeeptanteS introducit; oni

* n ' ... "I ' r. mantium com*

quorum alter terreltriatanquam acrioris ingenq, alteruero aquatilia, magna conten= pomtio.

tione pr»fert. hi cum peroraftenqarbitri tanquam dubi) utrius opinioni potilis faue»
rent,fuadent, ut hac inter felitecompofita,coniun(ftis ambo uiribtis, illis qui animalia
pr»ter hominem omnia omni rationeuacua afferunt, fe opponant;quibus & ipfe Plu
tarchusin alio Libro aduerfatur.Mihi uideturmira & qu» Ouidius prodidiqpifdum
ingenia,in eo uolumine.quodHalieuticon inferibitur, inquit Plinius. Id quide ad no*

dt i

Epiftola

Erhf mi‘

ftra ufcp tempora peruenit.fedimperfeaum.OppianUs etiam aquatilia.ut magnitudi^
ne, fic uiribus, ferocitate, & naturae ipfo rum admiratione terreftribus anteponit, hifce
carminibus,ab initio quinti Halieuticorum,

Tefludo in ttmt eli^/ed Ionie niriim imftr,

Ee longe inferior dira tejln^ne Tonei,

Sunt fuca tellure canes horrore timendi.

Sed nequeunt rah ie canihiu certare marinii.

Exitiale facit utilnas fanthera tremendis
SentiliM in terra, fluau magis afbera Tonti,

Etnimts horrenda in terra uerfantur hyant:

Sed mulco f radant crudeli horrore marina,
dt aries terra mitis, natat Hquore uajlo
Sauior,uc nequeas hunc afiimilare friori.

Ecquis uajlus aper fuperahit rohore lamnamf
Qui tantum fuluiprajlant uirtute leones.

Quantum fuhfluilu fertur prafiaresfygenaf
Eormidantphocas urfi certamitie toruas.

Bicifle. Sc funt profeao aquatilia fere omnia magis admiranda homini, quJm quEc iti
alqs elementis degunt animaliattum quod rariora &; formae magis inu(itataefint,tura
quod etiam ingenia(utditrtijeft)multoru admirationcdigna,5i: moles quorundamua
ftae admiranda?^ fint. Tiberio principe cStraLugduneniisprouinda: litus ( ut tra
dit Plmius)in infula fimul trecentas amplius beluas reciprocans deftituit Oceanus mi»
rae uarietatis & magnitudinis : nec pauciores in Santonum litoretinter^ reliquas ele»

. phantos & arictes.candore tantu cornibus afsimulatis,NIercidas uero multas. Quid
uiolentiusmariucntisiie, (ut cu Plinio loquar,) & turbinibus ac procellis^tpo maiore
hominu ingenio in ulla fui parte adiutacft (natura,) quam uelisremis^C Addatur his
& reciproci aeftus inenarrabilis uis, uerfum^ totum mare in flumen, tamen omnia hpc
pariter^ eodem impellentia, unus aeparuus admodum pifciculus echeneis appellatus
in fe tenet.Ruant uenti licct,& facuiant procelltc.imperat furori,uirescp tantas compe»
fcit,& cogit flare nauigia; quod non tiincula ulla, non ancorae pondere irreuocabiliia
dlai. Infrenat impetus & domat mundi rabiem nullo fuo labore, no retinendo,aut alio
modo quam adhaerendo. Hxc tantilla efl fatis contra totimpetus.ut uetet ire nauigia.
Sed armatae claflTcs imponunt libi turrium propugnacula, ut in mari quotp pugnetur
uelut e muris. Heu uanitas I<umana,cum roftra illa mre ferro^ ad itflus armata, femipe
dalis inhibere pofsit ac tenere deuintfta pifciculus. Ha?c Plinius, qui etiam hiflorias re»
tentarum ab echeneide nauiii adfert.ldem in mari pra; catteris fubitam torpedinis iiim,
& leporis marini (cuius maleficio T itu fratrem Domitianus fufiulilTc creditur:)&pa^
flinaca: (cuius radio VlyflTes perrjt,) uenena miratur. Caetera innumera prscterco, ne
Angulorum enumeratione fim prolixior. Has igitur ob caufas uir fapicns.ingcnuus
SHiberaliSjUtin uniucrraNattirac hifloriaanimupafcendum, fiegenus omne Aquati*
lium animaliufibi nofcedum duxerit. Medici imprimis ( propter uarios humani cor»
poris tum in fecundatum aduerfa ualetudineurus)pifcium acreliquoruin aquij uiuen
cium naturas quo nouerint accuratius ,eb quidem fuaeprofefsionis nomine dioniores
fuerint. Frequens enim pifcium in cibis ufus,diuitumpr*fertimmcntis,contiiigit:&
magna fucci ex eis alimenti^ diferimina, Nlecfcioanin ullo ciborum genere maior fit
uoluptastqticc cum immodica efl, in luxum degenerat: cuius equidem nufqua maiora
& plura quam circa pifees exempla reperio. Mullus antiquoruprodigoluxuadeo
infignis & preciofus fuittut fepius argenti pari pondere a priuatis etia Quiritibus eme
retur.quum pedis longitudinem fuperaret. Mullum ingentis formae (quatuor pondo
&adlclibram fuifle aiebant) TyberiusCacfarmifliim fibicum in macellum deferri 8£
uamirp iufsiflet: Amici (inquit) omnia me fallunt.nifi iftum mullum aut Apicius eme»
rit.aut Publius Odtauitis. Vitra fpem illi conietStira procefsit.licitati funt. Vicit Oifla
uius; 8C ingentem confecutus efl: inter ftios gloriam, cu quinij fefleriijs emifiet pifccm

quem

Nuncupatoria.

quem C*far ucndiderat.nc Apicius quidem emerat. Afinius Celer e eonfularibus Iioc
pifce prodigus, Claudio principe unu mercatus ofto millibus nummOm. Macrobius
non odo, fed feptem feftertqs roullumab Afinio emptu tradit,qui duas pondo libras
excederet. At nunc (inquit) & maioris ponderis pafsim uidemus. St precia haecinfana
nefeimus. Mullum fex millibus emit Aequantem fane paribus feftertia Iibris,lu

uenalis inquit de quodam Crifpino.Acipenferemcoronatiminiftri cum tibicineinfcs

rebant. Apicius,gurges ille nepotum altifsimus. propteraftacoru maiorum iamam in
Africam nauigauit, Roma:umbrarum&fturionumcapitaTriumuiris rciRomana:
conferuatonbuSjinucterata quadam confuetudjnc, rnbun nomine donantur. Quino
ftro feculo maximi fiunt, e mari fere flumina fubeunt, ueluti faImonei,fl;urioncSjIamtf
petrar.quanquametiaPlinius falmoncm Aquitanix,marinis Omnibus pracfert:8^ ftus?
rio, fi is acipenferefi:, (quod R.ondeIetio docenti facile concedimus,) in maxima olim
quocp dignatione fuit* Archeftratus,qui(referentc Athenio) Sardanapali uiram uixif, '
galeum Rtiodmm fimilitudinedeceptus, eundem adpenfericxiftimauir. Ex his autem
(aiunt) uel minimus uilifsimus^ (drachmis) Atticis millenis uenditur. De hocpifcc
Epicureum illum Archcftracum,quinon tam in uolupcace quam in luxu finem boiio^
rum collocauit, non puduit hos uerfiis condere:

Acctdens T^odios galeum tihitorripe tiul^em
V d moriturustiibinolun^tibi uendere,fureo
'Tolle, aut uiiSicuU pinguem dixere canem: mox
‘Tam perfer (fuodcUH^jtibi tua fata minantur.

Apudantiquos (inquitPiinius)nobilifsimushabi£Usacipcnfcr,nuncfcarodaturprfii

cipatus. Scarum praeterrj cerebrum louis pene fupremi, Ennius. Sunt qui hodie trutas
falmonatas fiuelacuftres (non e quibufuis tamen lacubus)falmonib.&r marinis omni-
, bus praeter, nt.utiouius trutas Larq : quos ego pilees ut Tuamlsimos eireconcelTerim,

(flcut& falmones, ft. iriones, la^predas,) prttfcnimriteapparaios.-ita faluberrimoS
8: ipfis etiam faxatilibus marinis conferendos eiredixcrim,in lactibus quidem albulas
anobis didas, in fluufjs uero thyrnallum t quem quidem pifccm diuus Ambrofius in

Hexaemero commendat; Net5teCinquit)inhonoratumnoftraprorecutioneihymalle

dimittam, cui a flore nomen inoleuit,ieu Ticini uada tefluminis,feuamoeniAthelis
unda nutrierit,flos es.quid fpecie tua gratiusfquid fuauitate iucundiusrquid odore fra
grantius r Rhombus (inquit Paulus louius) inter planos obtinet principatu, quem

nobilis quidam aulae proccru,circa popinales delicias ingeniofirsimus,aquatilem pha»
fiantim appellare folcbat,nonabfurda quidem comparatione: licuti&foleas externis,
lampetras coturnicibus, lupos altilibus capis, fttirionesucrbpauonibus adaequabat!

Maiores quidem & preciofos pifces, deoru etiam homine ii (quod Graece

commodius dicitur quam Latine, Tirf enim Graecis &r precium & honorem fignificat)

appellabant,utlupum,anthiam,&:huiufmodi,quodAthena‘us&Euflathiusreferut,

item anthropophagos, quod multorum facultates nimio in pifces luxu fumptu^ con^
fumerentur. lam quoniam praeter cibum multa uaria^ & praeclara quaedam remeAirnUfifi*.
dia cx aquatilibus petuntur, hoc etiam nomine ad medicos hiftoriae eorum notitia per»
tinct.^ Alios Lifus omitto:ut quod in remotis regionibus, pra-fertim Ichthyopbaoo i^ddmunn.

rum,e cetis etiam a-dificia.&:infl:rumentafupellcxcpuariacoficiuntur:quodcplchiliyo

phagi folispifcibusuiditant; & Indi quidam balaenarum pellibus ucftiuhtur,ut in epi
ftola Alexandri Ma^ni ad Ariftotelem legitur. Aquarum certe moles quo’ampIius HmorSari,
quam telluris pacet, eo plura maiora in eis miracula funt, non tamen eadem collatio» *^dium quacut
nis ratio ad acerem q uocp & ign em referri poteft.mccp enim hxc clcmcnta.lic, ut reliqua cXjmw
duo.fuftinendisnutricndiscp animalibus idonea fune. Peradla aquatilium dotc,(id ’

eft, remediis ex aquatilibus defcriptis,mquit Plinius,)no alicii um uidecur indictae per

tot maria, tam uafta,8i! tot millibus pafTuum terrae infufa,cxcra^ circudata menfurape

neip[iusmundi,quaeinteIIiganturanimaIia,centumfeptuagineafcx(3/i«j'fOTfa;w/fxci

gintafex, dematis JiiLkn OuidianU,MHermQlmK ‘Barbarus monet) omnino oencruclTe,

4 .

Epiftola

ccTJtu,(ex GrJ
co.)

cacB nominatim compkai.quodin terreftribus uolucribus<p fieri no quit. Nctp enim
omnis Indite Aethiopikcp . aut Scyihix . defertorumue nouimus feras aut uolucres,
cura hominum ipforum multo plurimte fint difFerentia?,quas inuenireponiimus. Ac,
cedat his Taprobane.infulscp aliK Oceani febulofe narrats.Profedo conueniet non
po (Te omnia oenera in contemplationem uniuerfam uocari. At hcrcule in tanto mari
Oceano qute?unque nafeuntur certa funt , notioraip (quod miremur) qu® profundo
natura merfit.Hac Plinius.-qui tame aliter libro nono;Theophrafto (inqmt) pifcium
oenera quatuor omnino funt ac feptuaginta.ad qu® triginta adduntur, qu® funt cru*
flismtctfla Eoo cum Oppiano potius fenfcnmjcuius hac de re fetitentiam libro i,
HalieuticonLaur.Lippius his uerfibus tranftulit:

Innumera pelago gentes uoluuneur in imo
7Iantes,^ua numerum uincunt.Sum ahdica noh^

"Plurima monjlramaris.^uispjfecnominauerfu
Aedere Quis Ponti metas^^uM nomina dicet f
*Rrf)0Ho Mor * fitmmum ulnas nouhe fuh undis

tal^adfummu %lortates.fed multa latent immenfa profundi

ulnas nouere Aequora, Julfuajlo jfirant tot gurgite pifees*

fitb undis Ter Almaparens tellus non agmina plura ferarum,

2Iec maiora tulit, quam uaflus inaquore pontum»

Norunt ccelicola numerum penf are natantum,

Terrefiresqi acies, an partes aquet utrafque,&c^

Hpc oppianus. Homerus quidem lolumProtcu, quem fingit immortalem, omnium,
qu® in maris penetralibus latent,cognitione celebrem facit, ubi canit;

P«cr»s otAi Poo-tildcdiU©^ \pasvAiAws,

Sunt autem cornplura(inquit Plinius)in aquis animalia, maiora etiam terreftribus.
caufa euidens, humoris luxuria. Alia fors altiura,quibus uita pendentibus. In mari au
tem tam late fupino,molli^ acfertili accremento,accipientc caufas genitales e fiibliroi,
femper^parientenatura,pl®racp etiam monftrificareperiuntur,perplexisS; in femet
aliter atej nunc flatu,nunc fludu conuolutis feminibus atej principfjs.V t uera fiat uul
gi opinio, quicquid nafcatur in parte natur» ulla, & in mari efte, pr®tcr^ multa qu®
nufquam alibi. Rerum quidem, no folum animalium,(imulacrainefrc,licetiniell!gerc
intuentibus uua, gladium,ferras, cucumim ucro & colore & odore fimilem. Quo miV
nus miremur equorum capita in tam paruis eminere cochleis. H®c illeiqui hoc poflre,
mum uerius de hippocampis dixiffet ; cochleis bubula potius capita, unde nomen
apud Venetos.

Isloh folum autem reliquis morta!ium,philofophi® quidem Si mcdicin® ftudioGs
(]uc cr accuratior :fed regibus quocp8<: principibus expetenda mediocris harum rerucogni,
tio fuerit. Namutnihil dicam de principibus eruditis tum prifeis, tum noftri fccul/,
LccogM/c*. (inter quos M. T, & ferertifsimi FFF.ueluti maiora qujdamfydcraprpfulgci:) quis

mdxmc ucro Alcxandrlim illum Masnum , nobililsimum Ariftotelis Stagirit® difcipulum,
apromucut. , , , , n. i- r ^ r rr ■ • • .-i .. . f

adeo in h®c ltudiapropenlumruilie,utuixalia cius maior liberalitas, quam inpr®»

ccptorem,propter condendam animalium hiftoriamcclebrciurroflingenta quippe ta
lenta contulit ; & infuper,teftePlinio, aliquot millia hominu in totius Afi» Grxdf^
tradlu,ei parere iufsit,omnium quos ucnatus,aucupia,pifcatUs^alebant;quibus9 Uls
uaria,armenta,alucaria,pifcin®,auiariain curaerantrncquidufquam gentium igno»
'-rareturab eo. Antoninus imperator Seueri F.Oppiani De animalibus poemata
(qu® funt De pifcibtis & pifcatione. De uenatione. De Aucupio,) infigni liberalitatc
accepit, nam & patris exilium ei remifit, & pro iingulis carminibus totidem aureos
numosadnumerari iufsit: quo munereexhilaratuspoetacharadleribuj ctifiaurcisfua
poenft ta dcfcripfit : qu® quidem & has ob caufas, & quoniam elegantiftime condita
funt, merito aliquis aurea cognominet, Aelianus,cuius De animalibus libri xvir.
noftra cura & diligentia Gr®ceLatine9 extant, Ncru® & Adriano imperatoribus

• charus

Principes quo^

Nuncupatoria.

tharus et familiaris fuitmt Plinius, cjuietipfe deomni animaim genere copiofefcripOc,

Vcfpaflano : adeo quidem utinNaturalis Hiftorise fuas dedicatione non maioribus

titulis quam Vefpafianumfuum,etiucundifsimum Imperatorem appellet. Plutarchu,

cuius libros Deanimaliumingenio aut ratione ( ut dixi ) habemus, T raianus amauit!
Fridericus 1 1. Imperator , cum alias uir eruditus fuit, & Gra;ce ^tiam (mirum illo fecu«
Io) calluit ; tum animalium naturae ftudiofus fuilTe uidetur,ex eo quod (ut tradit Con
radus Celtis ) Lucius pileis anno Salutis m.cccc. xcvii. captus eftin ftagno circa
Haylprun imperialem Sueuiac urbe:& repertus in eo annulus ex arre Cyprio inbranx
chrjs fub cutc,modicaparteiplendere uifus.Annuli figura &infcriptio fiiithtec.

VerbaGrxea circunferenti*infcriptat E<ViU««s;xtoWT« Ai

•nv Koo-iiWTinj i^b/lHQiKov Ji '7i5j(a^«c'^TKt'.s/4ifoi*ovo«Taj;0^iff. Latinefonat, (ficuti loannes OaL
burgus Vuormacienfis epifeopus interpretatus eft;) Egofumillepifcis huicftagno
omniu primus impofitus per mudi Redoris Federici fecudi manus, dic quinto Odos

bris. Numeri Gr3eciinepicycloannuSalutisindicant,quoidfa(ftueft,jM. c c. xxx.

Sex minores circuli, fignificare Imperi) eledlores putatur, Inde colligiturpifcem illum
in ftagno uixifle annis c c. L x v 1 1. Hoc quidc fado Federicus 1 1, Alexandrum Ma«
gnum imitatus uideri poteft ; Ceruos enim captos aiunt, tefte Plinio.poft centum an*
nos cum torquibus aureis, quos Alexander Magnus addiderat, adopertis iam cute in
magna obefitate. Fertur & Diomedes torquem tcream cerui collo addidifle,circa qua
auda fit caro, Acernus poftea captus ab AgathocleregeSicilite in templo louis con*
fecratus. Et Arcades aiunt Arcefilaum quendam Lycofurae incolam , uidiiTe ceruam
facram Doming appellatae, fenio grauata, cui torques circa collum fuerit hoc uerfu in*
feriptat tajj» tceAwf/oAcflj- iawf/fdXj.aa-Lcojijhoc cft,Hinnulus fui captus cum in Ilio eftet

Agapcnor.unde uel elephanto longe uiuacius animal ceruum effe aliquis afFirmet.
HocPaufanias,illudAriftoteIcs prodit. Noftrauerb memoria ante annos fortefe*
ptendecim Francifeus Gallorum rex Petrum Gillium, uirum longe dodifsirnum,
natura:^ animalium,praefertimaquatilium,mirificeftudiofum,Iiberaliterfouit; cuius
ad Regem fuum uerba quaedam ex epiftola , qua Aeliani fui editionem ei nuncupat.

Epiftola

non poffum mihi temperare quin M. Tus recenfeam. ut eam ita magis ad «colendii
hocargumentum.hoceftfauendum eis qui in eo uerfantur.accenda. Proieflo (mqurt
Gillius;) e regia dignitate non prsftantius quicquam efficere potens, quam fi quibui.
dam nem indodis , necp fegnibus id dederis negotrj , cum ut totius naturalis hiftons
nouam periclitationem . tum uel maxime beftiarum Gallis.aquatilium , terrenarurn,
uolatilium, nomina, mores & figuras fcriptis perfequantur : neif ampliils tamualde
peregrina animalia ex Nlouo Orbe deportata admiremur.utnoftrorum uim con*
temnamus. Enimuero quot egregii pifces in litoribus tuis errant, nM in uulgusfo*
lumignoti,fedne feriptorum quidem ullanotationeanimaduerfif Quotitemaucs,
quarum nomina in fumma omniu ignoratione uerfantur, in confpeiftu noftro lapfus
exercentCquot etiam terreftres beftiaeC&c. Alq etiam qui nuper de aquatilibus fcri-
pferuntin Gallialtalia^ , Pontifices aut Cardinales locupletes habuerut Meccenates.
ego unus cum patronum 8C Mecoenatem hac in re hadenus defyderem,e6 uenia fum
dionior,Gcubi expedationi non fatisfecero.fumptibus enim alicubi opus crat,no pau
16 quam mes facultates Gnt maioribus. Diligentiam quide, fidem,laborem,& ledio*
nem multiplicem , nemo in me requiret,ut fpero. Certe fummos & principes uiros
omnia magna decent: ea prscipue ut promoueant , ad quorum comparandam co*
gnitioneni priuatorum & tenuioris fortuns hominum opes non fufficiunt,cuiufmo*
di omnium ferme rerum natur» particularium dodrina eft. nam uniuerfalis quarum»
uis rerum fcientia nec fump tus tantos.netp peregrinationis & temporis tantum poftu

lattcommodius^ domi &in quiete perficitur.

Hsc ego mecum,potentifsime lmperator,cum reputarem , &C iam olim huius V o»
luminis dedicationem animomeo M. Tus deftinaffem, ut maximum operum meo»
rum in maximi optimi^ principis nomine tanquam tutelari apparereqhortatores ac*
celTerunt cum ali) uirtutum tuaru magnifici prscones,tum uero imprimis prsftantif»
fimi dodifsimi^ M. Tus medici, lulius Alexadrinus,& Stephanus Laursus Amor»
fortius : qui ita me animarunt, ut quod cogitaueram,pcrficere etiam aufus fim.id^ fa»
cere propofueram , antequam in faftigium illud humani generis excelfifsimu M. Tua
eueheretur: quod poftquam dei immortalis confilio , nec fine magno omnium mor»
talium gaudio & applaufu , clementifsimum ac m oderatifsimum principem fibi pro»
mittenti um,ita fadum eft nuper,mult6 magis etiam,& iure quodamodo hunc Aqua»
tilium animantium hift oris thefaurum ad IVI, Tuam pertinere arbitratus Ium, Ad ea
igitur ueniut Tritones,Mereides,NIymphs maring.et uniuerfus chorus Amphitrites:
Cjmothoe}7*loto, Glauce^ 'Thalie^ hentgnd»

£( "blefeaifmulj, Galene mm Galatea^

Speo^flA£lcee^pHaltmeda%t>ynamene^ji

& alis innumers.immo totus cum fuis alumnis pater Oceanus, Et infuper qus fluen
tes,qus9 ftagnantes dulces aquas incolunt animalia,magno accedunt numero, fingu
Iis ueluti legatis generarim fpeciatim^ mifsist&utuno uerbo dicam, Vniuerfa fluida
natura adeft, uqfimul de Imperatoria maieftate tibi congramletur, fimul & fublimitad
tus fe fubmittat. Salutant te muti,accedunt depedcs,8i: triufubeuntunanimi confenfu
imperium : nec iam ueterem illum poetis decantatu Nep tunu, fedpERDiNANDVM
ueluti nouum numen fuum agnofeunt ; &utpropitio uultu Ista^ fronte fe fufdpiat^
fuppliciter orant,

r i fo hM Hoc non difsimularim, benignifsime Csfar, non totum hoc V olumen,fed maio#

operr! ° rem eius partem,noftri laboris effe.Nam quscuntp Rondelerius &;BelIonius,dodif»
fimi apud Gallos uiri, anteme defingulis Aquatilium prodiderant, eaquocp omnia
Operi noftro, ne quid in hocargumento defiderare pofrentleflores,acciui,ubicun(5
uerffilloru nomina non adfcripfi,Gue expreffus fitcoROELARii titulus, fiue omiCt
fus,eanoftrafunt omnia,

Obferuarunt illi plurima apud Gallos,Belgas &:ltalos:Bellonius eriam in Grycia,

alqs^

Nuncupatoria.

sliis^ Europae, A(ia: &: Aphrkxrcgionibus.quibus in unSrcdaflis omnibus Aqua»
tilium natura mirifice illuftratur. Ego exleiflionibus meisaliis^ obferuationibus, &
amicorum qui diuerfis e regionibus uariamiferuntbcneficio(iam toto decennio
eo amplius) plura quam peregrinando , nadlus fum. A peregrinationibus enim cLm
alte quatdam caufa: , tum maxime fumptuum magnitudo me abfterruit. Infinita certe
antehac nunquam prodita, expofui; & ut Germanis meis pafsim me accommodarem,
linguamcp uernaculam excolerem,operam omnem dedi. Diligenti quidem & diutina
animaduerfione,peregrinis etiam quibufda pifeibus ueiera no^mina conuenientia pri.

mus reperilTe mihi uideonnempe in Nilo oftracionc,porcum,phyfamforte&alabf>

tem ac typhlen,dcmonftraui. In noftris uero (id cft, Germania: tute) fluuijs , incogni»
tos hadlenus plcrifcp (ne dicam omnibus)noftri fcculi cruditis,pyruntas,pccciliasfan«
taesos, oxyrynchos & filuros oftendi. Eft autem omnis fere difficultas circa nominu,
quibus Latini aut Gratci ueteres ufi funqinuentionem pofita.'quibusinuentis,rcliqua
hiftoriam miniis difficile ed: addere. Labores fane mei (ut nihil de fumptibus pro mea
tenuitate dicam) immenfi fuerunt: quibus fi operis eiientus non omnino refpondet,
uoluntati tame mea: nonnihil debebunt poderi. Sed plura de ijs qua: ego pra-ter alios
hac in parte praeftiterim , in praifaiione adLedorem proferam,ne prolixitate mea JVL
T ux flm importunior.

Equidem ea, qux non tam meo , quim communi totius Reipub.Iitcrarte nomine Pmwio cm
peto,impetraturum me,maximam mihi fpem faciut, optime & fapientifsime Princeps,
omnes Regix uirtutes iite, qux in M. T ua elucefcuntrquibus & bonarum literarurn
linguarum^ cognitio &doifirina omnigena ita accedit, ut ueluli Colophonem impo»
nat. Multaatip illuftria bencuolentia: & liberalitatis tua: in literas cu facras, tum pro»

fanas,&: earum ftudiofoshomines.publicepriuatimqjextant.-utomninofalicif^mu
hocafummophilofophoopjatum,fub M.Tua imperium nobis contigilTeuideatur.
optabatautem illeadoptimureipublicxcuiufuis datum, ut uelphilofophus reueret,

uel redlor cius philofopharetur. Scio multos prxdicare Principes ab ijs , qux cum in
ds non fint, ede tamen debebant, uirtutibus, ut ita offici) fui difsimulanter admonean
turtego ucrb fyncere & abfcp ullo adulationis fuco , ob eas quibus M. Tuam, eximqs
Araris in hocfadigio uirtutibus, ornari intelligo , laudare ac ucnerari me profiteor.

Sed reliquainCelfitudine tua, omni elogiorulauduracp genere uehenda, alqs quibus
cA furtt notiora, & IVI. T ux propioribus relinquo, ego fingularem tuum ergafapien»
tte & literarum dudia fauorem apprime & uencror & cxofculor. Scio multa optima
exopta tifsiraa^ uiris literatis uolumina, libcralitatc tua in luce prodi) de : Spinter alia
infignem illum codicem qui Syrofermone Noui Tedamentilibros plerodp omnes
continet; que fingulari pietate Syros miferatus,ne unico ucrxreligionisthefauro diu»
tius dedituerentur, innumeris exemplaribus procufum in Syriam liberalifsimum mu
nus mifidi. Hac ego tanta benignitate tua commotus, hunc Halieuticum fiue Pifcato»
rium laborem meum, M. Tux confecrarc fimul^ fupplicare uolui , ut quemadmodu
omne literarum genus te Mecocnate & patrono propagatur,ita h uic etiam admirabili,
pulcherrimx, maximx , utilifsimx^ Naturx parti, circa Animantium, prxfertim A»
quatilium cognitionem illudrandx, pro fumma clementia & bonitate tua, adede 8C
opem ferre digneris. Quod fi contigerit tuo fauore, tua liberalitatc,ut Oceani Germa»
niciorx aliqua exparte mature ab aliquo harum rerum dudiofifsimo perludrentur,
huius magni V oluminis Compendium aliquando,le(ftioni (prxfertim Principum ui
rorum) magis idoneum,conficicurabo : itautquxnouaaccederint.fuis quxcp locis
adi)ciantur,alius^ fecundum genera rerum ordo indituatur. nam prxfens hoc Volu»
menfdemeis prxeipue feriptis loquor) non ad continuandam in eo leiflionem,fed
ad inquirendum quod cuicp libuerit (ordinealphabetico fere lingulis defcriptis,^<l fin
gulorum hidorfjs per certa capita digedis ) a nobis conditum ed: & ut in plerofif om
nes eiufdem argumeti ueterum ac recentioru libros uberrimi commentari) loco edet.

Epi ftola N LincLipatoria.

in quo tum rerum tum uocabulorum in ditierfislinguis uaria cxpoGtio abunde habe
retur. Qt.anquam autem tot & olim & hodie feriptores De Pifeibus & Aquat.i.bus U
bros ediderimus ; certG eft tamen plurima, qua; in fuis regionibus etiam tiulgana lunt,
dodorum apud nos alibi^ cognitionem adhuc fugere , necdum in literas relata, bcio
multa & admiranda pifeium aliacp genera in Oceano Germanico repenn, quorum
nomina ad rtos peruenerunt . piiftura; uerb & plenior eorum natur» cognitio dclide=
ranturi Qualia fuht, TP4naiv«l/2lnba’«l/ Sditsyiitvfll/^tftiicnwitl/ TPutcroal/ 0chtlt=

tc / SiofTtncler/ Scbl.d;tb4c5/&^- Veteres quidcm.quOru de pife.bus monumeta extat,
ad Oceanum non penetrarunt, fed pauca quaedam ex auditu de quibulda Occani ani.=
mantibus prodiderunt. Exhibent aliquando reges & principes(quimos Roliianis
Caifaribus quondam frequens fuit ) maximo fumptu rariora quaeda animalia popu»
lo ad unum forte diem rpedtanda ; Tua uero M. fi eorum qute adhucin Oceano noa
ftro latent animalium, notitiam illuflrarit,depulfisueluti Solfuo exortu, ignoran*
ti» tenebris , non femcl , nec uni populo , fed perpetuum hoc, dum mundus hic erit,
dum ull» liter» uioebunt, omnibus ubicp gentium populis , tion folum uulgo , fed
eruditis&philofophis hominibus, immbipfl inclyt»philofophi», longe magnifi»
centifsimum hoc rpedaculum exhibuerit. lta,ueluti maridcti<ffo,apertiscp gurgiti*
bus et aby fsis,magnam omnibus admirationem excitaueris.Sic fiet ut ueterum feripta
uberiore cum frudu & fuauitate, non folum, ut plericp folenl, legahmsifed etiam re*

bus ipfis cognitis intelligamus : ac infuper multa noua, nullis in hunc uf<5 diem literis

prodita , pulchro ingentiepaudaHo philofophi» lucremur. Sic Galli & Itali hon am
piius oloriabuntur bonas literas fuis proceribus magis effe cordi quam Germanis;
maiora fuorum procerum in literatos homines beiieuolenti» figna extare* tdocigi
tur ut facere digneris fe ruina nue C»far Augufte , omnes IVIufa^ omiiis phi*
lofophia, cum hinumeris bonis & eruditis uiris M. T, iterum attp iteru fupplicant,
V A I. E A T optima & clementifsima M. T ua ; cui d e v s pater omnipotenk , omnia
tum propria tum Imperq commoda,eum felicifsima paee,& de Chriftianino*
minishoftibuS uidoria fecundet. TiguriHeluetiorum.NIonisAu
oufti, anno Virginei partus jvt. u. LViii.

“ COH.

CON* GESNERI AD CANDIDVM LECTO^

REM praefatio: primvm de RONDELETII,
Bellonij 6^ Saluiani libris, qui De Aquatilium hiftoria inferis,
buncur. Deinde de fuo Iioc Volumine*

E L I M teJ)emgneLeSlor,Epiflolam1^uncu^atonamprmum perlegere, qitodm ea^uadam
contineantur, ^uacumhzc repetere nonhheat, ignorare tamentenolim.

Huicnojlro V dumini quoniam T^ndeletij & "Bellonij Jcripta inferuimMidehps authorih.f^ues
ddhtprafahor: & de Saluiano ^uo^: cuin^Liher ‘DeaquatiUbtti animantibus Bpma nuper excu^
jus ei^.2)e relicuis nero tum antijuis,tum recentioribus eiufdem argumenti jcriptoribus, infra in
^ Catalogo huius generi Jcriptorum dicam.

Brimum igitur in tribus ijits , CR^ndeletio, Bellonio, Saluiano,) aliquid commune inuenio quod in omnibus ^ondcletio Bel
fummopere laudem :id autem eS^Foluntas, qua finguli quantum potuerunt prajlitere., uoluijjentq, (nondubito) Ionio, zr SaU
amplius, fipotuijJent.Elahorarunt certe &praliiterunt plurimum, idq,uariis modis, obferuando,fcribendo,peregri= uiano,commti^
nando, prafertim duo, (nam Saluiani peregrinationes nejcio,) e^r dijjecandoiatq^ injitper jumptits magnos fecerut:

& quod maius eS^,tempus (quo nihil homini preciofius in bacuita daripotejl, ) conjumpjerut, ut hanc 'Natura par
tem multis haBenusjeculis objeuram illufir arent. Quamobrem omnes liter arum cultores , & qui uiuimus, e^po.-
Jieri, plurimum eis debemus : qui cum magnam atatis partem, ad maiora priuata commoda proculduhio conuerte-
re potuijjenf.ijs negleBisphiloJophiam,hoc ef^ publicum & tiniuerjale commodum prapoJuerint.Biuinum hoc ali.-
quidejl,quam plurimis aut omnibus prodejje uelle.Boni certe uiri el^, primum iielle prodejfe-.deinde hoc ipjum certa,
ratione & uia injiituere, prudentis : deniq^ fortis in labore perjeuerare. Hac omnia illis tribuo. Atq^ utinam etiam
ipfi inter fe,ftue merito, jiue exabundantia bonitatis,ut uirosfapientes decet, fibi attrihuerent,utprater alias uir^
tutes candidi etiam ingenuiq, utri tum ejjent,tum alijs uideri poffent: neque philojophiam uulgh deridendam mutuis
inter je rixis & uitiolis amulationihus propinarent. Laudo equidem amulatione in promonendis rebus bonis, Jed ta AemuUtio
citam, aut faltem modejlam. — «yx8u i/t dp'is ndk. At fi contentio rixofa , fi conuitia <& maledica, fi na cr tnaU.

ambitio & (giAco/TJu: nimia accedant, nullinonbonouirobuiujmodiamulatio dijjlicuerit. Impotens &intempe=
ransplerunq^ humanum ingenium,fi Jemel inuidia, amulatione immodica, iracundia aut f multate labefabietur, re-,
dintegrari uix poteS^:& pro fimplici iniuria multiplicem ref ert : quodq^ in benejicijs pracipit Hefiodus ut rependan
tur TTO clcKi IHihw: id inferus inuidia ftmili ue ajjeBu animus ad iniurias detorquet.quas

quidem plerofq^compenjare uidemus,nonfolum aquales, pro ture talioni, quod humanum quodammodo ei^,fed fe-
rarum more, multo maiores.quod et mihi nuper accidit, qui cum una de re d quoda literis prodita duhitajfem,is mox
ita rejpondit, ucneq, dubitationem meam folueret, & fimul iratus omnem fere integris operibus meis authoritatem
imminueret. Verum e^ illi ignojco:& alios quoque riuales, hoc eff^ eiujdem argumeti feriptores, ut mutuo fibi igno»
fcant, nec jummo iure in jeje uindicandis utantur, ut Chrijiiana an cuius fint religionis Jludiofi ignores, admo-
neo & hortor. V » 'XfVTtH Ayt^jjs kj^7r(n7i!dixi,

Vtumm arbufum non fert duos erithacos, ita circa unum argumentum non funt tranquilli feriptores duo , (i
uel ambo contentiofi amhitiofi^ fuerint , uel alter eorum. Intsrim non probo, fi qui alienam foriam fibi uendu
cent, alienis inuentis fruantur ac glorientur : neca quoprofecerint agnojeant. Ego quod me attinet, quoniam ex
omniumlibris profeci, omnibus gratias habeo ingentes,: omnes illos & amo & ueneror prceceptorum loco: ficttti &
alios tiniuerfos, qui honopropofno lueras iuuandi, utcuq^ aliqua ambitio comitetur, lucubrationes fuas in publicum
adunt. Qufdniji Bellonium & T^ndeletium magni facerem, certe feripta eorum Volumini meo non acciuiffem:
nam Saluiani librum tardius accepi. Collegeram ego exijfdem authorihits, quxeunqUe de omni aquatilium genere
feripta apud ueteres extabant.Hac meo more, ut in Libris dc auibus & quadrupedibus fed, expofiiifjem : qu£ue-
ro infuper ipfi ohferuarunt circa nomina & naturas fngulorum , hreuiter complexus addidijfem : atque ita &
meo injlituto & leBorum quoq^ commodo magis fatisfecijjem: minus enim qua ad unum caput uel fegmentum per-
tinent,diuulfa fuiffent, quam nunc funt. Seduolui faucre honori eorum , & quam maxime fieri potuit integra de
fingtdis capita, ut ah eis Jcriptafunt, relinquere : meas tiero ob/eruatio^ies Corollarij uice addere. HocfireBe ho-
norifice eis a me faBum accipiant, gaudebo ; jinminus,honi infiituti conficientia fretus acquiefeam. Inuitus equi-
dem ad condendum hoc V otumen accefi , qui homo fum mediterraneus, & multis occafionibus ad illujirandam
hanc hifiorid careo:fed cu typographus nofter ante aliquot annos meo cofilio,inomne animaliu genus depingendum
fculpendumq fimptttsfcci(Jet, antequam alium quenquam idem moliri audiuiffem:cum de Quadrupedibus & aui-
bus libri ultra opinionem excreuiffient,pifces reliBi funf.de quibus nunc feorfm, ne tdti jumptusfrnfira effentfiaBif
mihi jcrihendum fuit. Sed adinfiitutum fermonemreuertor. Primum igitur omnibus illis communis quadam
laus debetur,ut dixvdeinde fua cuiq^peculiaris

InBellomo hoc eximie laudandu,qubdindiuerfisremotisq Europa, Afia,et Africa regionib.peregnnatus,mult)e Bellonfa
ro tempore, maximis laboribus, &• dif crimine uita,pertot itinera & maria,multa huienofiro fectUo <& ante hoc plu priuatim.
rihus incognita prodidit ijicutin aliorum qiioq^ animalium ac fiirpiumgenere,alijsqj rebus mulcis,de quibus libri
eius partim aditi funt,partim magno defiderio adendi expeBantur. I^ndeletius diligentia fumma circa indas Dc Kodelctio,

gandauera ac ueterapijdum nomina, eorumq^ dejcriptiones (peregrinatus etiam ipf e ad Belgas & Italos, )ua-
riam eruditionem, & in explicandis dubijs objcunsjj authorum locis haud utdgarem folertiam adiunxit. Sal- De Saluiano,

uianusuerb (quanquam em liberi ad centum duntaxat pifcesinec multa in eis noua contineat ) diligentifiime ea

b

Ad Ledo rem

mxMui&acdij[Kmt4efcnfffetiU€mr:&komminnt^hmumcxfrtfrS>ttturMfukhM
l'upirat.Emslicmuiumq-Maueliiram,fMmpromimt,mMuriino^camui. mj,-.

Haaem^de,llorKl,imnuncalipaddinoJtr<>hocdice,tdum.HocwtmnoPumFolume«^Mmp^^^

hmine. & 3dlomjfmpm,quxdefmgi4upifal>ttffmt,comfUaimr,ne^mdmhiicargumen^ defidlrarekaorf^jet.Ego
tnmfunmemi fdcs^r)hom<,mid'ummm& froculdmmdijluus, (qmmedtterrma famm mTmmcu
elimhrem omnino tempore mdi,mm harum rerum leuiter ejjeftiidtojmmiperem: deinde Adrunmm Venenjs,
«ii menltruo tantum jhatio , pifces maximi mdendt ac depingendi grana mmoratmjum,) multa & pulcherrima
eorum nua illi accoU manum jiiorum , & peregrinati etiam ad externa ohjeruartmt , ignoraffem , nijt ex ipjorum

Hiris Luflfem. Ptame facile illis hac in parte concedo: multiplici tam en ieatone& philologia, pa hoc argumen.

tum illujlram, ii mos h<ec «arietas deleBat, Gefnemm hacpartepraferenncut etiam Germani, Jnglt,& alij qui.
dam populi deieimt, quod ufitata eis mcaiida pafim icomius propofitts accommoddrtt.Conferendts etiam & m.
dicandn authorum fcript:s,cum aliorum tum ipfim ^pndeletij atque ‘Bellonij, forte pra illis aliquid prajltti. Item
inpifciius quiiufdd lacujlriius defcrikndis.cu lactis multi & magni in regiomiiis nojires haieantur.hac alij ludt-
canto.Hoc iple mihi nullo pudore uendicdrim, neminem tum Jcriiendo tum alias maiores hoc in genere laiores fufli
nuiije. etft enim integra fere illorum [cripta ufurpaui : oportuit tamen ea fuhinde cum meis qua iam parata hahe.
ham colleBaneis conferre : ne quid repeterem tem ere ex ijfdem authorihis. Tleraque etiam authorum loca qux illi
cicant,in archetypis, quoru aliqua emendatiora hahui,ut Tlinij, Jthenxiiaut locupletiora quoque, ut Aeliani,&c.
quxfiui.itaquepafim qiuedam,uel in ipjorum oratione, per parenthefes & charaaeres minores, incontextuplerun.
que, interdum ad margines, uel in Corollarijs meis, emendaiti aut explicaui. Corollaria aute nunc nomino, omnia
quxnollrafunt in hoc uolumine,tu qux fuh Corollarij titulo continentur, tum aha quihus T^ndeletij 'Bellonij^HO-
mnadfcriptum non eff. Grxcx quidem lingux peritia, quam mihi a puero familiarem hahui, nonparum toto hoc
eperemeakuuit,& meis melius condendis, & explicandis aut emendandis alienis. Qnxetflplerunq,nonitamaa
gni fmt momemiiego tamen eo jum ingenio, ut omnia quam fidelifme proprijfimeq, reddere cupiam : & orthogra
phiat ac etymologiasuocahulorum accurate curioJeq^perJequar.CerteflJilas lueulrationes,ut in Gallijs xditxjunt,
cum noftra hacxditione conferant, longe cafligatiora fua j cripta prodtjjje indujlria nofirafatehuntur. In plurimis
quidem,prxjertimnominihuspifcium,quos nondum uidi Germanicis aut alterius lingux, quanuK dubitanter, con-
teBuris’ tamen artificiofts & uerifimitihus ita fum ufus , m alijs poji me occafiones certius omnia indagandi ex.
plicandi j, prahuerim maximas. ^ . a

Ve eodem animali, modo Vellonijimodo T^ndeletij [cripta prxpofui, alias formico, alias mihi hac condenti
commoditas uidehatur. Corollaria noftra femper jnkexui. Cum uerb generes unius jpecies pluresjunt, plerunq,
deletij ‘Bellonij^aut amhonim de ijs omnihiis ferma primum pofui[demde Corollaria addidi, ita ut non deunaqua^
que ([eae femper illorum &mea jeripta coniunBa legantur. Sed hac & huiufmodhquifquis uelpauctilas horas his
legendi dederit, facile per je ohferuahir.quemadmodum etiam quod pifeium nomina ad futm alphabetkum ordi-
nem retulerim pleraq^, ijs exceptis quorumgenus aliquod amplum fic conchas (pedales plerafq^, poft Concham

in genere in C. elemento defcripfi. quanquam hoc etiam aliquando non obferuaui,prafertim cum^ederu nomina ad
quod genus referri deberent,mulm objeurum aut dubium fore uidehatur.

Alphaheticum autem ordinem jecutus fum, quoniam omnis traBationojlra fere grammatica magis qukmphi
lofbphicaef^: & quiainpracedendbusquoqjlibrisnoftris Ve quadrupedibus & auibiis, eundem ordinem feruauu
Fidebamr enim is commodior ad inquirendum, fteuti & Lexicorum ordo, harum rerum imperitioribus,, nam Indi-
cem femper qu<erendicaufaadire,ftepemoleftumeft. T^leq^hocftne exemplo ueterum quorundam doBiftimorumho-
minumfecuita tamen huncordinem temperaui,ut faptits qua cognata funt,coniunxerim,ut Conchas, Cancros, Ga-
leosyt&c. Ad hac cum ego mihi omnia qua apud quojuis auchores huius argumenti extant, colligenda imperaffem,
permulta autem ex eis dubia & incerta ftnt, ut ad quod genus referas non conflet, literarum ordinem hic etiam com
modum effe ratus (im. Quod fi adhuc clamitent aliqui grammaticum hunc ordinem elfe,& a philofophts reprehen-
dr.audientme non ipfis, neqjphilofophis,qui pauciftimi juntjedgrdmatkis & mei ftmilibus,(yronibus philofophia,
quorum maximus ei^numerus, hac condidtffe. Laudo equidem ordinem ip forum & prafero,ftfimplex comparatio
feri poffet indiuerfo inftituto. Traftantior & p hilo fophicusip forum ordo eft: meus grammaticus, & pierifey utilior.
Icones quidem ficum nomenclaturis dedero, ficut in Auihus etiam & Quadrupedibus feci, per claffesfecundumge-
nera & (fecies, quoad eius potero, digeram.

Torro quod aliqui feripta noftra Ve animalibus Centones appellant, ijs hoc nomine no irafcor,qm ipfe hoc pro-
fitear,ex multiplici leBione & omni authorum genere mea effe congefta.Qmduero hoc inftitutum etiam reprehen-
dunt , magnum tum injeitia tum ingratitudinis eorum argumentum eft. Ingratitudinis, quod pro tantis laboribus
(qui certe maiores funt in confuendis rite centonibus, quam integro aliquo libro confcrihendoka quod ego utrunque
expertus,afftrmo) non modo gratias non agant, jed etiam deprimant noftra, ut ita nimirum extollant fuat adeo fa-
rnus (S^j^cajTDi.Infcitiayqubd nonintelligant quam optandum foret in omni f cientia, tales extare commetarios qua-
les noftri Ve animalibus junt, hoc es^ Tandeblas quafdam,aut fi mauis Centones, aut etiam JAyriones,ex ueterum
AC recentiorum libris colleSas ac ordine digeftas:quorum utrunq^ hominem non folum laboriofum requirit fed etiam
mriarum linguarum peritum, ut e diuerfts transferat, & iudictj methodiq^ non imperitum, utfingula in fuos refe-
rat locq^. 0^ omnia ego in meis Ve animalibus libris, ft non abfolutiftme,qua potui tame diligenriapr(eftiti,ita ut
mx aliud opus ftmile in ulla f cientia extare putem. V erum ego tantis laboribus locupletare rempub. liter artam no^t
contentus , innumera de experientia mea, & ujti & ratione confirmata quadam ijfdem in libris prodidi: quan^
m non deeft qui impudenttftime nihil hmufmoai a mefaSlum & dicat , & /cribatpublke, nomine tamen meo difti*

'Orditik ratio.

Alphabetkus

ord*»

kdcahmnia^

iores.

Profati o.

nmUu. Optandum inpia ij]et,(mfi ega fnrjiu di:liro,& ille eximie fapii,) in omni fcientia extare hmfmodi Tan-
deHas, (ficuti copiofiis nbi inlibrim De auiinfprafatue fum^ofiendi: )&rurfm earundem Compendium idoneo &
aqualiliftylo eanjcripmm,& leitioni continuanda deftmatum, cuius TandeHx illte ueluti commentarij eJfent.Hac
me boc loco repetere impudens & amhmoja cpnorundam improbitas, tlr improba (S/AKi/TJ* coegit.

Stylum meum &diblionem non excujo: feci enim hoc akds.ne/pue ego me rhetorem ne^ Ciceronianu profitedr. DeStyUi,t^t,
grdmance fcripfi,& pleraep omnia, pantS hocargumentu & injlimtum ferebat, dilucide. Quidam huius temporis
ambitiofwres, & gui ut jiia maximifaciunt, ita aliena concemnunt,alios quijiylum eis juppeditarent & excolerent
habueruntiah alijs non jolum diSione,jed toto opere, & in ijs prtejenim pae Grxcts protulijfe uidetur,adiutijunt:
quod tamen non fatentur, ego quicquid in meis jcriptis tu laboris tum ingemj effcutus authorem nonalium citarim,
qmcqmd e Gratorum thefaurafumptum,id omne meo 'Marte pralHtt.Qupd niji aquiores in pofierum illi mihi fue
nnt, quorum nuc ut honori parcam nominibus abjiineo, nominabo 'eos alias, & alia qtie reticere mallem in ipforum
ambitione dicam. Nihil uiri magni aut locupletes mihi, ut alijs plerifip.jed amici,hoc efl aquales fere, & mediocris
priuataqfortunx homines contulerunt.quamobrem LeSores,fi expedutioni inquibufdam non famfaciam.ft dubia
quadam & incerta relinquam, ueniatn dabunt. Satis magnam ego mihi hanc gloria duco, quod copiojijdime omnium
hoc argumentum traSaui : quod aliorum inuentis plurimum addidi, excellant alij apud Gallos & Italos fuos, ego
hac inter Germanos meos gloria contentus fuero, neq, enim ita ajfeHus fum ut Alexander "Magnus , qui cu alium
etiam mundum^ ejfe audmfjet,quid\eum qtioiyfthi fubijcere nequiret, ingemmffe fertur. Vtinam & apud Hifpanos,

& AngloS, imo jmgulisinrtgiomhmeffent, qui eodem hocin genere uerfart& excellerecuperent.Mihi quidem ut

nihil acerbius ambuioforum hominum reprehenfionibus & conuitijs uideturiita d bonis & eruditis uiris fmpliciter
enodefleq^ tfiea emendariiucundifimum f uerit.

hixeramfuprfintegra ^’idelettjDellomjc[,defmgulls Aquatilibus fcriptadmt pofttaeffe,& nihil eotu qua
ipflpromkrut repetitu. Id magna quidem ex parte uerum ejl. interdum tamenquxda omifhfed paucifimaiautnul Bettoai; [cripta
ia poms,nifl qux commodius in C orollario nollro expofica ttel recitata Jitnt. Grxcos etiam dmhoru locos d T^ndele. quomodo i no,
tio recitatos plerumy omiJi,idi & prolixiores illi uidebatur, & Grxca legi nihil opus effe iudicabam.ptxfertim ex il- bis repetit*

Its amhorihus quorum libri pafim extant. nulla tamen Grxca omifi.qux nonpniis cum Latina interpretatione dU^"’^'
iigentcr contulerim, ne quid temere omitterem. Adbxc repetii etiahi alicubi nonnulla eorum, qux J^ndeletius
& "Bellonius quoq, dixerantijed ceitam aliquam ohcaufam, ut eum authorestllinonnominauerant: ( quodnonra..

ro ab ea faBueffut planior forte concmmorq,eoru flueret oratiofeditacomigit interdum, ut dubitet LeSoripfine

qmppiam tanquam^ oculati teftes afferant, an ex amhoribus recitent: Jueleum aliquid amplius aliter ue quam ipfi,
interdum emeadaciits,dicendum habebam. Sellonium quidem xgre laturum,qubd fcriptts fua Corollaria mea&
aliquando cenfuras[adiecerm:& pbd ab eo quandoq, dijjenferm,non metuo: quod animi fui xquitatem & mode-
ratione,cum anno fuperiore hac iter f aceret, cu alids,cum hacipfa in re,mihi approbdrit.Sedntq, 7^ndeletium,qui fe
mihi heneuolii multoties antehac prxbuit.measq, inAuiS hiftoritt conana adiuuic:& hoc quod nuc facia,mulco ante
faBtiru me intellexit, nec improbauit. NOn dubito quin ah eo tempore, quo ediderunt ipft fua, multa uterq, addidi-
cerit, multajj in fuis emenddritimnidcirco tamen mihi fuccenfehunt, fi ego,ftc inuitantepropofito meo,prXuenerim.

Quod Ji aliquando libros fuos uel emendarint, uel auxerint , non e f quod metuant , ne eadem in IA olumine noflro
inemendata relinquantur, namji me uiuo mucarint aliquid, id innofiraetiamxduione,fi forte repeeatur,ut emende
tur, curabo. fm minus,aut alius qui/piam, propter typographi [altem commodum hocfacieciauc LeBofes hk admoni-
ti, excentne in Gallijs aut aliubi procufij:odices eoru emendatiores inquirent. Si tamen prxterexpeSationemeam
alteruter eorum in me commoneatur, rogo ne publice aliquid aduerfm me effundat,priulquam perdeleBos arbitros
uiroi bonos & eruditos mecUm agaf.porum ego fententix libenter me fubijciam & acq, nefiam. Quod fi Ueluti talio
nis iure de meis etiam tum iconibus tum fcriptis, flue partem fiue omnia.eodem fibi modo, quo ego ab ipfits edita,infaa
transferre uolumina uelint, id quantUm in me ejl eis facile & lubens conceffero. Infiitum equidem eosquoq, libros,
quos De aquatilib.eorujjdifiiemijs inuniuerfum fuo lA dumini doSifimus I^ndclecius prxpofuie,numero quinq,,
editioni noflrx adiungere-.fid cum iam nimium eXcretiilfet operis moles,abflinm. Sunt autem illi tam diligeter,tam
erudite conditi, ut uel tllorS gratia fi quis totulfondeletij uolumen emerit, pxnitere eunonpofSit.Quanqua & nos in

hoc uolumine pxdd generibus qmbufdd cdmuniaattulerimusiut cancris, hoc ejl crufiatorum generiiitem cetis, con-

chis: & in Loligine moUibus,&c.&fortafis aliquando, prxfirtim fl author ipfi non aduerfimr, illos J^pndeletij li-
bros feorfm,flmiliterund cu Corollarijsnojiris dabimus: & fmguloru etiam Aquatiliu aliquot Taralipomena qux
dam breuicer citraq, philologiam addemus-.qux ipfls quoq,( "fiondeletio inquam & "Belloniojquanquam his in rebus
exercitatifiimis cognofcere preculdubio gratum & uolupe jit futuru. Multa enim interea dum hoc Folumen imprU
meretur jiiper & nominibus diuerfts (prxcipue Germanicis ) &pifcium katuris cognoui: qux hiftorijs iam imprefi-
Jis ampliis adijcere non licebat: & in "Paralipomena referri omnia operis magnitudo prohibebat. Philologia luue- PhihhgU,
nis amabam,nunc ut eam relinquam tempejliuum uidetur: & ojlendam aliquado quid hreuitate pofiimiin qua mul
eo plus &utiluatis& ingemj ejfe uideo. Sed cum ea demum arcificiofa & laudabilis fit Ireuitas.qux utilia omnia
comprehendaf.prolixms primum in finguhs fe eXercere,& ad breuitatis deleBum ueluti materiam prxparare, ope-
rxprecium uifitm efl.fuuenes aliorum teflimonijs et authoritate niti decetixtate uerb proueBiores & exercitati, per
fe etiam fide digni & authores haberi pojfunt. quanuis infirmitas humana uitxcp hreuitas, nunquam ad plenam re-
rum,prxfertim qux natura continentur, & quarmn fluxa efl materia,cognitionem peruemat. *

DE ICONtBVS.

PLVTARCHVS in Sympofiacislihro [..problemate [.(ubie mari delicias & cibos, omnibus terre flri*
btts £rafert,)tneminit cAndrocydis piBaris,qui cum Scyllam pingeret, natantes circa ipfam pfices aeris quam jimil

n-os-isi.

‘.it

s^i

Ad Le6torem

^msrepr(srtndrit,(iit'^^tixwit^lu-nx'(.>-n:-n:,)utpii{fe etiam i)pl<ipi)tgtisij[ttMce!^hr& &hz«pm^

Icium inftmts. In mnximn dignatione operS e marmore Scopit artificii C n.Domitij delubro, m C irco t lamimo

2Iepmni,itpJ'e,&Thauatil,Jchilles:Nereidesfupr,i delphinos &cete,& hippocampos Jedentejittemil, Imo-

«es,choruii Thorci,& 'prilies,ac multa aha marina, eiiifdem manits omnia, magnum & prxclaru opus,etliill totm
mtxfuifetiut memorat Tlinim lili.}6.cap.';.Quodfthx & [miles a uemjlate icones ad nosperuentj[ent,plunmum
illx Amatihum htjloriam illuftrajjenf. Tnmm nofiris temporilms Taulm lomin , ut Tijcmm hijioriam excolere
mpit,ua et piBuras eonm fieri curauu,ut ipfe refert: fuas tamen tjpte publicatasmn puto.Inde pofi multos annos

cum ebo omnino neslm ab omnibus hoc argumentum putarem,( Jipndelecium enim,'Bellomum,& Salutanu,idem
^ ° ^ I • • f. i: . .c.J laJ /fesm m nua/ira

molin nondum contoueram,) plurimas in Italta & apud nos pifcwm piSuras mihi comparaiti.Jed dum m Quadra

■ • ' ’ • '■ ' '' ’’ M cedendi hareoyilli quos Mmnoniinauiimeantetienerunc. quod

j.rw.i- — -- JJ J l , t i2/~

dit,deej]imihiuidehanmr. Elaborauerat quidemjculptornojler ante annos alipot,noii paucas Amiatikunieffi-

■ / xeeeievo, xlfAtMi/x^nYmAlfiAneffin /lunmndn faEium eH. utilia tilthiatS-^

pies, tum elegantes, tum maiori quam nuncflerafqj dedimmforma.jed nefcio quomodo faEhm efi, utilhe mthi d ty^

* ’ -<-..11...: -djine fere aditionta latuerint, nuper muenta maiori exparte noti

pographononexhthitie,utriuJqjohliuione,ujqjadfinefet ^ ^ .

amtfliiis ujui ejje potuerint:quod & hifiorice ilU iam prelo ahfoluta ejj^nt, & icones aliunde, ex Tipdeletij pnejerhm
Uhm,faB<e multo minores.Scd quas ah altjs acceperim piHuras,pUruq^ autjum profejjtts, aut ex pjo loco apparet:
nimruex T^ndeletij lihr/is ejJe, eas qua Titulo capitts depijce aliquo ab eo dejcripto jubijciumr. Tlqftrauei cu Co
rollarijsfuntyuel T^deletij "Bellonij ue [criptis, fed ita ut admoneatur LeUor.Qua ab altjs fumpta funt,iis magnis
tudo eadem reliBa ejhnojirte uerb utalijs dtq, altjs tcmporibttSi& d [culptonhua diuerfis faElaJunt, cum ego cura il
lam omnemintypographum necejfaribreiecijfem, ita magnitudmM nulla Jeriiataproportione plane dijfaresfunt.-
Sed hancculpamfacileminuit,qu£‘inlB.fegmentocmHfq, magnitudo expnmitur.Hon multu quidemrefert quan^
Tum unamquodcy pingatur ammalfi reliqua proportio probe jerueturJiacyuelim JfeElatoremjingulaspiElurasper
Je confderare,& partium in fn^uliis proportiones, non ipjas inter fe diuerfas pleuras quod ad magnitudine confer-

re.Malta aliunde miffa,itadedimm,utaccepimm:eortmqmcommunicarunt nominibus adJcripm.Tauca adfcen

ieton faBa non di[imulammtts.TaucifimaprorjmfiHa Junt,utfalw (opinor) equus Neptuni fahuhjm, ex
lonij libro, ^adamforteneq^ omnino uerefaEla, neq^prorjm tamen confiBa , ut qua ex Olai %lagm Tabula Se-

ptentrionali mutuati fumusiquorum fides penes authorem e/io. Hac dr buiufmodicu de quadrupedu quoq, & auiutn
iris fcriherem,no folum prafando culpam Jum deprecatus d libroru initijsijed intpfis etiam libris, uhicuq^aliqua

piBuris

jufficio ejfe poterat, excufaui & nominauiauthores. Ttinduerb qui hac calumniantur,ueriores nobis & ad utuutn
qfficlas imagines depromant.FiBitias imagines aliquot in prienb.librusmeis(huc enim nonduuidit[)appinxiffeme
aitquidd.Fateor:Jeditaut.reprehendere,ut nihil di(iimulare,ut nominare authores. quodfiuelunadmeconpBam

indicdrit ille, aut falfam [impliciter pro uerapofna couicerit,mendacij eu non arguam : quanuis id adhuc pof]em:qui
is-fiBir " * *' —

tanquA non unam aut alteram, fed coplures-pBitias dederim, injujficionem me uocetiqua f ronte, qua coJcientia,tpfi
uiderit.ego nullius mea ffonte mendacij in libris meis mihi conjcius jum.Hacme hoc loco fcribere, tanta in tantos U
bores meos ingratitudo cogit. Hoc non diffiteor.piBuras noflras non uhiq^ elegantes aut accuratifimas e/fe : fed eam
culpam (ji qua efi ) in typographum, qmjumptus fujlinebat, inq^piBores &Jculpeores reljcio. qualefcmq^fmt aut^
iteraJunt,hoceji,ueladnaturamfaBa:uel ad archetypum alterius authoris qui jemper nominatur.

DE NOMENCLATVRIS A Q_V A T I L I V M* .

A. B. C. D. &c. Utera, quaspafiimmargimbus ad[cripfituinmets,tumaliorufcriptts, quid (ibi uelmt,expo-
Jitu efi inprafatione Libri unofiri De animalibus. InA.quidemjegmentonomina deprompfmus uetera & recert
tiora.efi autpracipua circaantiquorunominii inuentionc difficulras:altera,ut ex linguis diuerfis hodie uftatis, uni
rei uocahula diuerjarum gentiu accomodentur. na ne una quidem lingua regionih.& tUaleBis plurimu diuerfis eaf-
dem rei uni nomenclaturas ubiq^tribuit.Fythagoras dicebat cm TtWTcay dtfhwni Shy 6 uoa^iaos ^i^7Tip@',b tdTs
Tifdyyxffi TK orbyXTa ^'nf-^v'^^ut tradit /telianus T arioru/^^.xj. Libellum qui Germanica Aquatiliunomina al
phabetico ordine enumerat, & multa interpretatur, ad magnuhoc V olumenpraparandi me cauja ante hienniuadi
diiquQ cu & Ouidij Halieuticonpoematium ex emendatione nofira cum fcholijs coniunBu eji: & Aquatilium entt
meratio iuxta Tliniu aliquatenus emendata explicata^. Eu /orte olim emendatiore & auBum dabo, multa enim
ab eo tepore addidiciinec miru, cum particularia fer e injinitajtnt,& multo magis nomina qiikm res.Vhi Germani-
cas nomenclaturas ignoramus, ab An^is mutuari licebit: idj^ multo iujhus,quam a Grxcts Boman^aut a "Rpma-
nis Graci mutuati junt qtueda: qua duce funt longe diuerfifima lingua. Germanica uerh & Anglica maxima in-
Df nomencU= tercedk affinuas,ut in fAithridate noflro oflendimns. Licebit &■. fingere in lingua nofira Aquatiliu quorundam
turis-Kjermam nomina,no cuiuts,Jed homini circa eoru natura exercitato &pento:no temere, necita ut Gracis Latinis ue utamur
adnofiram terminateiondefiexis,utfipro Salpa, %lana, dicas emmut cuiufuis efi,ita uel

injcitiauelnecefiitatts jignuell.Neceffarib enim,autfaltemelms,inrebus omnino peregrinis, nomimb.quoqjperegri
nis utimur. At in ijs Aquatilibus, qua nofiru mare fert(noftru appello, propter lingua commercium, etia ji longius
a nobis quam Adriaticu aut Ligujhcum difiet ) uel ijjdem nomimb.utendu nobis, quibus Germani marium accola
utuntui^ji modbeanobis cognita jinf.uel nouafuntfingenda,idq,prajertim ad imitatione alterius lingua, Graea,
Latina, ftalica,Gallica, Anglica, Illyrica, ita ut eadem etymologia & fignificatio a nobis interpretantih.retinea-
tur: uel quoniafiuuioru & lacuu pijces nobis notiores funt, ab ilToru fmilitudine marinos multos nominare poteri-
mus,atqjijspotiusnominib.uti, quam proprijs ipjoru Germanicts:quorunonpauca mhts t^b[cKra[iim,t^ certuns

nihil

Pr^fatio.

nihil fignificantJtai^ nomina Germanica modo propter penuria cofinxhmodo etfi uel Anglis uel Germanis Oceam
accolis uficata haherem, addidi tamen & alia eorunde aquatiliumiiiel apte fiSia,uel circuloquutione uJus,noJlra Jci

licet dialeUom:igPSconueynentia,ut& res ipfas magis explicarem:&ltnguanoftra,qucshacinparteha^enusman

ca etiam doSiifimis uija ejl^ coptam oJlenderem.Trodent aut hic labor meu>s imprimis gramatictSttum iliis qui pue
ros docentytum qui Jcnbendo interprecantur:& illi qui forte hoc opus in Epitomen contradam Germanice reddet.
Fi^o quide appofite uocabulofimul animalis forma natura^ tinofapius nomine indicantur.Licuit hoc Ga^a,dum
Graea Latine interpretatur : & laudatus eji d uiris doilis,etiamji in more Latinis id antea nonfuijfet. Licere hoc
philojophot imo emoffeium ejje^tefiis e(i Tlato. philofophus autem dici debet, nonuniuerfalis folumfedin fingulis
quoijj rebu4, quarum quifq^ naturas callet, particularis. Duo autpracipui in impofitione nominum fcopi ejje debent.
Trimiis imitatio alterius lingua, debetur enim futis antiquitati honor, 6* retineri ueteraprafiat,qudm imponi no^
na. Secundus , fi nona [imponenda , ut nomen omnino aliquid jignificet , non commune atit mlgare , jed in re
qua nominatur aliquid eximium & peculiare-: ( quod cum ad nominum memoriam, tum ad nofcendas rerum
naturas utile fuerit : ) fiue fimplici nomine, fiue compofito uti placuerit. Habet /ane lingua ho/lra utcunque bar^
hara , fingendi componendiq^ facilitatem commodam , quod pleraque in ea diHiones monoJylUha aut hijjyllaba
fmtiqua multo commodius quam polyjyllaha componuntur. Limukis quidem compofitis %iarisuocabulum ufurpa
tnris.idjj nofiralingua (lOccVpotiiis quam ©ce ad uitandam homonymiam appellare libuit. "Multis etiam com
pofitis additur &cetorumnomimbiis^al, quodeom
mune cetacei generis nomen efi. In auium genere plurima per onomatopeeiam, id eji uocis aut joni imitationem, po^
fita junt nomina, quod in pijcium genere muto non fiuprater Cuculum forteiquem Angli d uoce 4 (CltttC nomt
nanf.nos reWe dicemm eirt iKurr KenKurrflf4). f^bdfi quis ucl d fe uelalijs confiUo nomine interpretan^
di gratia utatur, fateri id debet ; quod ego quoqjemper ohjeruo. neq, enim decet obtrudere alijs noflrafigmenta : Jed
fua cuiq, libertas ello,aut recinedi noflra,aut noua fingendi. Sunt qua in maribiis & fluminibus Germania nore-
periantur,ut Sargiis,& alj quidam: & forte Mmanaquoq^. (Hihil eji Murana{inquitDellQniiis)in Oceano
rarius, cum tamen alijs litorihiis plane fit uulgaris.)His nomina fingi Germanica opus non eji : ut uel ex nomini-
hus peregrinitas appareat.nam aromatum quoq^ nominibus peregrinis utimur plerijq^ omnibus.

Hac junt ^ua in prajentia prafari mihi uijum e/i.ft quid aliud Le^-or expeBauerit,idforjdn in primi nojiri fe-
cundi ue de animalibus libri prafatione expojnum reperiet!aut,fi uel mediocriter in ipfo hoc uolumine fe exercere uo
Itw ir,uariasprobofiti nojiri rationes, toto opere fihi conflantes, per feje deprehendet. Quod fi multis in locis non Jd-
tisfecerOfUt qui (fateor) multa imperfeCla, incerta, dubia reliquerim,pro aquitate '& benignitate jua mihi ignojeet,
%leretur hoc laborum meorum magnitudo, & uoluntatfs mea communibus ftudijs illujiradis deuotijima propen*
fio. Capi enim profeBo ante decennium (qua maxima atatis hunianapars efi ) de omni animalium genere multa
fubinde ohjeruare, & condendis de ipjorum natura uoluminibus materiam omni jludiopraparare. Dracaterts au-
tem A^uatiliu hijionamejatigauit,magis omnino uaria^ & multiplex, diffliicior^ ( mihi prajertlm mediterraneo
& pene ad fummas alpes undi^ d mari remoto homini )qudm reliquorum animalium. Vix equidem unquam fijca-
torum quenquam tantu maritimi exantlajje laboris arbitror,fiue ex illis quos Graci bfw^HZLKZs, 7Tt^Hicts,}gt7rixSy
'ps^HKl.K-ss,scan-x^i&t,KH^e^om,aa-o-)^tiiS,7nq<pv^€isappellat:Jiue illis quos Latine diceres hamiotas, cetarios, fujcina
rios, retiarios, conchitas, purpurarios, jJ)ongiatores,& qmbitjuis alijs nominibus.no Jolhm enim omnih.pijcationumo
dis capiendipifeesme occuparuc,jed etia multa immanes bellua, qua nopijcado,jed uix ingenti apparatu expugnati
do uincuntur.nec folum i»tii^ii<^}iivdy,uerum €tidv>7r^s <?«s vvKi\2Av6i/,utTUto in Sophifla dijlinguit,^Qt7\.t<IU

2;x«? tanto tepore jumexpertus.Itaqjnaille magna mihiiniuria fecerit, & ah omniprorfus humanitate alie-

nus fuerit homo, qui me tandiu per omnia maria (ut flumina & lacus filea ) circuueBu,&ut omne genus anmacium
expifcarer,plus quam Vlyffeis erroribus nec minori tepore defefjum,nuc tabulis fraBis,corpufculi uirihus lucubrati
do exhaufiis, atate confumpta, portus & quietis auidum, nulla miferatione aut benignitate dignatus, quod pauca
quadam nondum perluflrata mihi fuperfmt,portu & quiete excludat, conuitiqs tanqiia omnino pigrum & plane in-
glorium profeindat. "Hon deerunt tame(fcio ) huiufmodi quadam mgenia,ut neq, jutor Apelli, neq^ Momtis Trome
theo, neq^ jua Mafiix Homero ) aduerjlis qua optimum & doBi/Imumquenqj Ut mihifaueat & patrocinetur oro

dignitate, ideo^ nobis, qui inter primos jumuSfetidfl non multu praftuerimus,principij tamen nomine plurimum de-
hert.lnexhaujlam ejfe Deus naturduoluit: ut ita multo magis ad ipfiius met, qui natura omnis opifex eflflj § ufiinc
'Tw •GTKs vqcwds TsrxOx tpvcns , infinitam uim & incomparabilem maiejlatem animis concipiendam moueremur.
Voluifjem certe diutius hanc aditionem dijferre, donec multo adhuc mihi dubia incertaq, cognouijfem plenius: fi per
typographum licuijjer.qui quod fumptus magnos in jculpetidis iconibus fecijjet, longius dijferri non ejlpajfus. Ac-
cejjerunt & fludtoji harum rerum, efflagitatores perpetui.Etipjemecum reputaui, adito opere multos mede ijsqua
ignoro adhuc admonituros, alios amulatione, alios amicitia commotosiatq^ ita emendandi quadam,& augendi mu-
tandi^ in hoc opere occafiohedatu irhqua libro non edito, fi quid humanitus mihi accidiffet, inemedata reliqtiijfem.
Sed quid eflquodinhps excufandis tantum opera ponam / equidem ego met mihi uel immodienn harum re-»
rum fiudiaincubuijfe uideor, nulla aut perexigua interim meliorum [udiorum & rei familiaris quoq, ratiow habi
ta:adeb me alliciebat nimium iucundamihi& mei [milibus, ('ni^Ti^rluKfvffiii, "nij y^Xcurx w h-JIij ,'ny tvTs
&iO{S om)(oSii7ti: H<pxc^i/,rB^ jenfibiliumrerunatura.Eji enim profeBb hic omnis rex'um

mortalium flatus, V ulcanus quidam,e ccelo deieBus, claudicans & imperfeBus, infimus &minifler deorum.is igne
Cr calore natura multa & mirabilia opera fabricat, quibus rijum quidem Ko-^‘isvy & uoluptatem nimis affeBam

Bpilogus.

Enumeratio

(hiBatmiin txdmM muU illi feliciores jmu,qui dtth mimos cttollmt, & ssium Umorem emfimter, & rifa
mmme f hiries moieratUsim^fenfuH uoluptm adhhu,medsemeur. Vxmur igmrhoc Fukano can.
as, i fdrljsi mhi fcaUs &grM adfscferiora ex djffo & hoc mfimo mmdo m dm juhuehemes

fahricesJc dm in htf grcsdshsssconfjlamsif, necj, ad hos smcim S,rem,mfcofp.los confenejcamw •• rehSsa^retsbUs
& ssenmone w.Asvinsi «si vrv^l^xTsm ssenatores aepifemres in «terris nomsnts asm gloria emiarnw.

Qmdfimea indnIirU Natura hac pars magts perjficuafada eJi,ucpofthac minus dm m etm peruejligatione m/l-
fifndum fit ali,s,uel hoc nomine mihi agenda Jmt gratia, ^uodatatem & tempus mallorum gratiam conjumplh ut

fff,hremi,sinhKimmorati,c,tiiisadmeliora,quibm&,mmoran,t<Timmoripraftahit,ficonferrent.l'aleoptmc

Le£lor,&meama.id enim fam magnum laiorum meorumprammm reputabo.

ENVMERATIO AVTHORVM, QVI DE PISCI

BVS SCRIPSERVNT, EXTANTIVM ET NON
extantium , ueterum ac recentiorum.

■ V M m primuiti noficum de animalibus librum pCiefarer , multos nominaui autboresi
qui ue! de animalibus monimenta reliquerunt, omni uidelicet eorum genere; unde etS
am depifeibus eos fcripfiffe manifelium cft,ut Ariflotelem,Plinium, Aelianum, Op*
pianum.&ic.quorum nunc repeti nomina nihil opus eft: aut fi quorundam forte repe»

tantur,aliud quippiam de ijs adferetur. , ,

Pifeium naturam ( inquit Apuleius in Apologta i.) iam pridem mquifiucrunt maiores mei.

Ariftotelemdico.&lTlieopliraftum, aiEudemum.&Lycmcn.Ccorru/irKMBiliefarfocnsmm.icx-

ieroscp Platonis minores, qui plurimos libros de genitu animalium , dc^ particulis , deqj omni
differentiafeliquerunt.

Acefias.a; Aceftius. Vide infra intcr-Opfartyticorum fcriptores.

Aeliani de Animalibus libri X v n. Grxee Latine^ a nobis euulgati funt,(cum reliquis ciut
dem authorisfcriptis.jaufliores multo & emendatiores & aliter diftintfli , quam in Petri GilltJ
uerlione.qua alij ante nos fequuti fiint, ut Rondeletius quoqueiquilibroriS &: capitum numera,
ubi aliquid ex hoc authorc citat, ex Gillij diftindlione notauitiquam nos pleruqi reliquimUs,ini
terdum uerd ad noftram teditionem emendauimus. nec multum refert , quandoquidem Index

topiofus noftraiatditioniadicdus, mox omnia oftendit.

Agathocles Atracius fcripfit de pifeibus foluta oratione, Suidas in Cicilio Halieuticoru ferU
ptores enumerans.

Agis. Qusre infra inter Opfartyticorumfcriptores.

Apicius de pifeibus librum fcripfit, quem Halieufin appellauit , Hermolaus. Ext ant quu
dem Calli Apicii de Re culinaria, ucl arte coquinaria, uel opfoniis Se condimentis libri decem,
quorum nonus Thalaira,id eft,Mare:decimus Halieus, id eft Pifcator,infcribitur , in emendata
Gabrielis Humclbergii aditione. Vterque apparatum feti potius condimenta pifeium diuerfo»
rum prieferibit. Halieufis nomen pifcationem fohat Graecis. Ab hoc Ctclio Apiciocinquit Hu»
melbergius) longe alius fuit Romanus ille, qui a Plinio Marci praenomine indicatur, & cuius
tanquam giilofi & uentri mancipatfinter Latinos celeberrimi meminerunt feriptores ; aut alter
a Grscis celebratus, & opfophagi nomine infignitus , uno^ luxu nobilitatus. Quorum hic po»
fterior a Gracis in Traiani imperatoris tem pora rctjcitur:&: illi in Parthis agenti, ut refert Athd
natus, cum multorum dierum itinere abeftet a mdri , oftrea recenria miro ingenio leruara fum-
mififfe traditur. Ille uerd prior Romanus opulentus, & uoluptuarius,eodcm Athenao fcriben
te,Tiberij principatu fua diIapidauitbona,tandem^uitamuencno finiuit,

Apuleius. QiiaereinfcriusinL.Apulcio. ^

Archippus feriptor ueteris comoedig dedit fabulam id eft pilees, inlcriptamtnon autem

(ut quidam inepte tradunOde pifeium natura aliquid commentatus eft.

Archytas. Lege infra inter Opfartyticoriim feriptores.

Ariftotelis Mdoy citans Athenxus, pecldiarcm he aliquem eius librum,

an hiftorfe animalium partem intelligat , dubitari poteft. aliqua enim qua citathis titulis, in Ii»
bris de hiftoria reperiuntur:aliquanon:ut librum aliquem Ariftotelis fiue genuinum, fiue
•pti^xefoy intercidifte fufpicemur,

Benedidluslouius Pauli frater, Larium lacum eius pifces carmine nobilitauit.

Cteclus, Lege Cicilitis.

Carlius Apicius. Vide fupra in Apicio.

Callimachus poeta Cyrenxtis de pifeibus librum condidit,Suidas.

Carolus Figulus libellum edidit de pifeibus Mofellanis ab Aufonio celebratis.
CiciliusCKiKiAiig-jArgiuus poeta Halicuticacompofuit,Stiidas. Apud Atliensumlibro i.le
gitur C£ecIus,K««as!.utrouis modo legas,a Caicilio forte detortum fuerit nomen,

Clearchl

Audi orum.

ClearchiSolcfisPeripatcticilibcr deTorpcdmeciraturab At!icn;a;o:8(;aIibid^ Aqiiatflibiis
fi'mpUciterjnteiT^^vi^ft>|/jaIias

Criro* Vide inferius inter Opfarcycicorum fcriptores,

Con.Gefneri liber Progymnafmatumin Hiftoriam Aquarilium, qnoPubIrj Ouidrj Nafo*
his Halieuticon poematium, QC Aquatilium animantium Catalogum e PJintj libro 51. emenda-
iiic,& explicauit;8(^ Germanica Anglica^otrtne genus aquatilium animantium nomina ordine
alphabetico recenfuitj&c.excufus eit Tiguriapud Gefneros fratres.

Damoftratus hiftoricus Halieutica condidit libris xx.fit' de diuinatione ex aquatilibus, alia-
que uari3confcripfit,Suid. Aelianus de Animalib. 15, 11. Demoftfati libros Halieuticos citat*
Decius Aufonius Mofellam flumen cum fuis pifcibus decanrauit.

Diocles,8(^ Dionyfius. Qutere infra inter Opfartyticorum fcriptores,

Dorionis uolumen de pifcibus non femel Athenaeus citat.

Dubrauq cuiufdam de Pifeinis librum manuferiptu Vratislauix a quodam pofTideriaudiO,
Edoardi Vuottoni Angli Oxonienfis de Diftcrentifs animalium libri x. imprefsi funt Luce
itiae apud Vafeofanura, anno iy5’i.in folio.in quibus etiamfr fuarum Obferuarionum quod ad hi
floriam nihil adfcrat,nec^ noui aliquid doceatrlaudc tamen QC Icdionedignu eft opus: quod ple»
racpiieterude Animalibusfcriptaita digeflerit ac inter fecohcilitojUt ab uno fere auchore pro-
fecfla uideantur omnia,flylo fatis tequabili & puro,fchoIqs etiam ac emendationibus in uarios au
thorum locos adiedis:& quod priufquam ad explicandas frngulorum naturas accedat, que com
munia 5^ ingenere dici poterant, docfrifsime expofuerit.

Ennius. Quarre Q.Ehnius. - '

Epseneti de Pifcibus librum Athenarus librO 7. citat , 8C eundem librum alibi Opfartyticum
hominat,!}fdem ex eo uerbis recitatis.

Epicharmus non quidem dc pifcibus aliquid, ut qliidam pUfauir,fcd inter alias comoedias u-
nam titulo ngu eft T erra dC mare,fcr!pfit.

Epiphani) epifeopi Cypri Graecum libellum, parui fane precij, de animalium natura, Phyfro»
logi titulo manuferiptum habeo:in quo explicat animalia quorundam naturas, dC eas ad animu,
mores,religionemaccommodat.paucifsimaaiicem dc aquatilibus infunt,

Erafiftratus. Vide inferius inter Opfartyticorum authores.

Eudcmiis. Vide fupra abinitio huiiis EniimeratiDnis,Apuleij uerba,

Eutliydemi liber 7weixa)t'jboc eft; de Salfamentis feu falfis pifcibus, ab Athettaeo nomina-

tur. Vide etiam infra de Oprartyticorumfcriptoribiis.

Fraiicifciis MafTarius Venetus in nonu Plini) librum,qui ‘eft de Aquatiliu naturaicaftigatio
nes & annotationes fcripfrt:quas Frobenij cuderuhtBafilece 104. anno i5’57,

Glaucus Locrus,infra eft inter Opfartyticorumfcripiores.

Gregorius Mangolf,ciLiis Tigurinus, de Pifcibus, qui in lacu Podamic6imprimis,&f alqs fe
te lacubus dC fluuijs capiuntur, libellum Germanicesediditjtypis publicatum Tiguri apud An-
dteam Gefrierum.

Gulielmi Rondeletij libri de aquatilibus Lugduni imprefsi funt in folio, anno De ijs

in praefatione etiam diximus.

Hegefippus Opfartytica condidit. Vide paulo pdft in O»

Heraclidae duo, ambo Syracufani, VideOpfartytica.

Htcefius in libro n%eivA«s multa de nutrimento e pifcibus, ab Athehaeo citata, tradit,
Hieronymus Cardanus in Volumine de Varietate rerum, multa de Aquat!iibus,exRonde
leti) ^ Belloni) libris,qux de fingulis funt, fere mutuatiis.refert.

Hippolyti Saluiani medici Romani de Aquatilibus liber primus,Romg in ipflus sedibus im
preflus eft, anno lyyy.in folio magna: chartse, cum iconibus sere fciilptis centum. Vide etiam fu
pra ili Prxfationc noftra .

lulius C^far Scaliger in libris de Subtilitate rerum ad Hier.Cardanum , mlilta pafsim etiam
de aquatilium natura prodit.

Kiranidx cuiufdam obfcuri authons libros 4* de remedrjs fiuTmiris effedibus ex animalium
omni gcnere,.8t! plantarum lapidum^,uidi.

Leonides Byzantius fcripfitde pifcibus foluta oratione, 'Suida.s.

Lucius Apuleiusin Apologia i. meminit fe libros de Pifcibus Gracefcripfifte, Sf alios Lati*
ne.in quibus(inquit)animaduertes,cu(alia)cogniturara,tu nomina etia Romanis inufitata,S^ in
hodicrni5,quodfciam,infedla,(/tfrfe indiBa:)ez tamennomina labore meo dC ftudio ita de Grarcis
prouenire,ut tamen Latina moneta percuffa fint. Et mox conqueritur fe reprehendi , quod res
paucifsimis cognitas Graece, Latine,proprrjs QC elegantibus uocabulis conferibac. Et rurfilS,con
flribere fe de particulis omnium animalium, decp fitu earum, numero dC caufis.

LycencnqiiedamdepifcibusfcripfilTe Apuleiusmemorat, nomine (iitfufpicor)depraiiato*
Lyceas quidem SC Lyco authoru nomina funt.quoru hic de Pythagora fcripfit,ill€ Aegyptiaca#'

i 4

Enumeratio

Marcus Antoninus Cafar Si philofophus, de pifeibus nonihi! fcripfit : cuius etiam qusdam
extant adhuc,Lilius Greg.Gyraldus. Ego nihil eius extare puto , prteterquam libros ii. #
wrytwriiciueljUi Suidas ciaijUSiMa ^ Afoisir i&.) quos fpero propediem ex patiue

iis mei officina in lucem prodituros. li&iRomatin Vaticana Bibliothiferuantur. Antonini
Augtifti Itinerarium, iam nefeio an eiufdcm authoris fit. Mihi quidem htic tantum philolophura

de pifeibus commentari uoluifiCjUix fit ueririmile.

Miiha:cus,aliasMytha:cuspcry. Vidcmoxiritcr Opfartyticorum feriptores.

Nicolai Marefcalci Tliurij LL.ac Canonum dofloris Hiftoria Aquatilium, imprefia eft Ro
ftochij in aidibus ipfius,anno i y » o.in folio, cum pidiuris,fed fidis & abfurdis, qfdem aut fimib
Iimis,quales in libris Bartolemji Anglici ftihiiius farinte feriptorum de rerum natura habentur.
Sunt aiitemcOllcdanea tantum exauthoribUs ordine alphabeti congeflaiproprium nihil, neque
obferuatio iilla,neque nomen Germanicum ulltirn ; quod hcrclc miror , cum de longinquis na-
uigationibus fliis per maria glorietur. Promittit QC iZoographiam , QC theriam hifforiam , SC or=

nithographiam,quaeipfumpratflitiffe non puto. ,, c

NumeniusHeracleotapocmahalieuticUm,fiUe depircibus,condidit,buidas. Verius cius
fsepe ab Athenato recitantur.

Olympius Nemeflanus carmine fcripfit depifcibus,Gyraldus.

Oppiani Halieutica innominatus quidam Graecus Scholijs explicauit, i^uacad uerborumco
gnitionem aliquid forte fecerintiad res uero cognofeendas nihil aut minimum, memini enim in
manufcriptisillisCcumincidiffem,ingenerofiuiri lo.IacobiFiiggcriBibliotheca Augufla;)mul
ta abfque frudu Icgiffe. Vtiliores mihi in eadem Io. Brodaei Galli annotationes uidentur , quas
manuferiptas Io. OporinUs nobis offendit una Cu Annotationibus in Cynegeticaibreui {ut fpe-
rolexcuful usiquanquam & ea magis pliilologica funt, quam rerum notitiam illuftrant. Cynes
getica.idcftlibrosq.de VenationeOppiani.Io.Bodinus Andcgaucnfis erudito carmine Lati=
nointerpretatus eft, a: Commentarium uarium ac multipliccmadiecitiqugVafcpfanus excudit
Lutetiai.anno lyf y.in 4. Ego manufcriptn libellum Gracu authoris incerti, ueluti Paraphrafin
in Oppiani Halieutica habeoiin quo tamen parum utile reperio, nifi hoc forte ucrum eft, quod

fcribitpifciculum ceti ducem,muftclam effe.

Opfarty ticos libros fere nominant Gr^ci , qui de opfonijs SC condimentis agunt , imprimis
uero pifeibus , qui per excellentiam Hx dicuntur, unde & Epsneti librum eundem modo op-
fartyiicum,moddir>i&’ix®^i»('nominat Athensus. Idem libro ii.Primi(inquit)Lydrj dicuntur
inucnifle c3tyccam,(qmdftrcttligenm[reciofi ef£ e pmgmnc & aarijs condimentis: l^idi Fnrimm: ) cuius
apparatum Opfartyticorum autiioresdocent:utGIaucusLocrus,Mithaccus,Dibnyiius', Hera.

clida duo genere Syracufani, Agis, Epainetus, Hegefippiis , Erafiftraius, Euthydemus,Critc-j
Stephanus, Archytas, Aceftius,Acefias,Dioclcs,&i Philiftion,

Pancrates Arcas iniibro inferipto Svctiioaixiid eft, Opefa marina, multa de pifeibus pro.
didit carmine , Suidas Athenaus. apud hunc quidem libro primo, non redle Pancratius feri
bitur. . - .

Paulus louius Nouocomen(is,ex medico epifeopus Nucerinus, primUs(opinor)noftrofecu
lopifeium hiftoriam illuftrare erepit : quod liber eius de Romanis pifeibus publicatus Romae
primum anno 1^14. reflatur. ,

Petri Bellohfj Cenomani de Aquatilibus libri duo cum eiconibus , tediti funtParifijs anho
lyyj.in g.apud Carolum Stephanum. Et eiufdem liber Gallicus de pifeibus marinis peregrfc
nis.de^ Delphino, ibidem impreffus apud Chauderium iii 4.anno lyyi. Plura diximus fupra
in pralatione.

Petrus Gillius Gallus,primus, opinor, poft Paulum louiumnoftro tempore, pifeium hifto»
riam excoluit,libello De Gallicis SC Latinis nominibus pifeium Mafsilicnlium adito ; Sf Aelia,
ni de animalibus libris magna ex parte translatis, & accefsionibus auiSistquos Sebaftianus Gry
phius excudit Lugduni in 4.

Philiftion. duatre fuperius inter Opfartyticof um feriptores.

Pofidonius Corinthius carmina de pifeibus adidic, Suidas.

Pub.Ouidius Sulmonen. Videfupr^inCon.Gefncro.

CJ-Ennius Phagctica compofuit, ut teftis eft L. Apuleiiis; quo libro qua eftii & gula ttiagis
celebrata eirent,quo^ loco ( praftarcnt quacp,) carmine complexus erat , ut apud Gracos Ar-
cheftratus,Gyraldus. Apuleius aliquot inde carmina recitat, Apologia 1.

Seleucus Emifenus grammaticus uerfulibros 4, AfpalieuticorUm,feu de pifcationc, condi,
dit, Suidas. Cateriim Seleucus Tarfenfis de pifeibus foluta oratione fcriplit, iitidem Suidas
in Cilnio meminit, a: Athenaus.

Sophronis Comici poeta AAnvt, id eft Pifcator,fabuIaab Atbehao citatur.

Speufippus in libro Similium , pifeium etiam fimiles inter fe formas txpofuit : unde aliqua
memorat Athenaus,

Stephan

Au th orum.

Stcphanus. Vide fupra inter Oprartyticonimfcriptorcs.

Theophrallus Lesbius fcripSt de pifcibiis profa.Gyraidlis, Vide fiipra ab initio huius fintt

merationis ex Apuleictqui tamen non de Lesbio, fedEreiioTheophrafto, id eftnoiiro.cuius de

Stirpibus alij^ libri cxtant/entire uidetur. Nollri quidem Theophrafti inter catera libellus e=
tiSDcpifiibusinfcriptusliabctur:in quois aliud nihil, quam de illis primum aquatilibus inqui.
riqquae in terram egrediuntur &' aerem uidentur hauriretdeinde de pifcibiis fofsilibus; qua par»

fempolleiioremnosiniuiius VoluminisnoftriF.eleraentointeiTiretatirumus. * * ^

^Certocratis qutedam extant de alimento ex aquatilibus,i7^^ ^ yyj3£jiis;que quidem

Grsce feripta cum nobis uir quidam doiSus in Gallia promifiiTet.no prsliiut. Video ea i Vuot
tono pafflm in fuos de animalibus libros translata , unde & Bellonius & ego mutuati fumus, fed
Vuoitoni translatio fepe mihinon fatisfacitiut nequelo. Baptiflte Rafarij apud Oribafium'. na
hiclibro i.CollecSorum medicinalium ad imperatorem lulianum, cap.jg, Xenocratis uerba re.
citat. Vuottonus quidem multa aliter quam Rafarius tranftulit, 5>Cc. ut omnino codex Gr^cua

defiderandusfit. idem hic Xenocrates uidetur, cuius tcltimoniotanquammedicifiepe utitur

Plinius lib.ii. 11. & plUribus deinceps. Galenus etiam libri decimi de fiinpIicibUs medteamen.
tis cap.4. e Xenocratis libro 1. deremedijsex animalibus uerba qua:»

dam recitat, ^

CI/ARORVJM VIRORVM, HEQ^VE NOBIS IN HOC OPE-
rebene meritorum,qui nollros conatus benigne iuuerunt, plericp uel abinitijs pr*ce=
dentium librorum Hiftoria: animalium, uelin hocipfo opere fuis locis paf
itm nominantur, nunc quidem prscipuenomina in
mentem ueniunt hac.

Achilles Pyrmfnius GafferusLindauienfis.AuguftanaReip, medicus praflantilsimus.

Adamus aBodenftem, medicusBafilea:egregius,& uariarum rerum cognitioneclarus.* '

AdrianusMariiliusaDongempharmacopoeus Vima: celeberrimus.

Antonius Schnccbergeriis Tigurinus,medicUs Cracouiacpercruditus.

Cornelius Sittardus felicis mcmoria:,mcdicus ante paucos annos Norimbergatexcellentif.
fimus:qui tamen pro plurimis illis qus contulit, a Gysberto Horftio medico Romse nuperCut
audio) defundo, accepifle fe omnia confelTus, inillum potius quam fefe omnem honoris eratfc
am conferri uoluit. °

Cofmas Hclzachius Ba(ilien{is,medicuS Scaphuiite primarius. '

Georgius Fabricius poeta illulirisapud Hermunduros feu Mifenos.

Geryon Seilcrus Auguftans Reipub.fummus medicus ; ec eiufdem filius Raphae! f. C, K
Comes Palatinus.

G uibelmus T urnerus AngIus,medicusVueiirenburgi eximius,

Hieronymus Frobenius,typographusBafile5clariirimus;e(: de omnibus bonisliteris quam

optime meritus,

Hieronymus Cardanus rhedicus Sf philofophus abfolutifsimus,

Hieronymus Maifarius Vicentinus,medicus & profeilbr Argentina: prteclafus,
HuldrichusHugualdus Durgeus,inBafilienligymnafiophilb(bphiie de moribus interpres
dodifsimus. ...

lo.Caius Anglus , medicus Londini clarifsimus,
lo.Fauconerus A nglus.medicus & theologus excellens,

lo.HofpinianusSteinanus.OrganiphilofopbisdodorBafiletcdifertifsimus.

lo Kentmamis,medicusnobililsimus apud Mifenos.

Io. Parkhurilus Anglus, theologus a; poeta elegantifsimus.
lo. Ribittus,facrarum literarum profeifor fidelifsimus Laufanns.

Io. Thanmyllerus iunior,chirurgus Reip. Auguftame peritifsimus.-

lulius Alexandrinus,Ferdinandi imperatoris AuguUi medicus illullris.

Nicolaus Speicherpharmacopola Argentinsfolcrtifsimus.

Petrus BelIonius,medicus Lutetip, uario rerum ufu Si experientia clarus,

Petrus Stuibius affinis mcus,inditioneTigurina Verbi minifierSC diaconus uigilantifs.
Scbaftianus Buotz Argcntinenfls medicus ornatifsimus.

Stephaniis Laursus Amorfortius , Ferdinandi Imperatoris Augiilli medicus , dodrina &
experientia fummus.

TheodorusBesa, uir nobilis, a; inLatifanneniigymnaiiofacrarumliieraruminterpresper.

eruditus.

conmtis omnibus praedicat.

riLaodicenfi,quiLXX.mterpretum tfahslationem fequutus eft.

pc«'&’ «f*« ^ozrtcrij» Q>!Qj.9 nKTlwKo

X9w(/ Ky-vjfiHTaiy

KvT©' -n KpSt^fv^gaw 9ttAcew«i?«

^7TtQ£-7ti^§ittL^oy7&’\y&fi’nu tgwtTK mvT^:

2«« xt ^HK<rcw it^^ovx TVrSwf ,

Et'9?c7TOAv«A«?<nj/fl^os:'«i<ta'<(>feTV}(9», ^

^ V&K •nxrWo TSTCM^^-wt/

Eis ^ TTOvw: iSAfcjre Jh'fj^(U iKPSff?'»

pij <A^ c^x iJ^uwLjj icyx^Lu Uitqo msjajwo*»

Y^cwTK hihu ypwvnxu ^roAa^as S« <r«o •srtwwes:

Kcw kAov©^ cavos o-lw spfc^laocs oVftiJr^:

©t/i*of/ «7naj't/f4JlvoM ^9^ 9:/«cr)(iv(?J </'«f/AvTrflv,

Km <phvvhcn(/ «^ctf ir^ ttHTiifx ycuaif.

EADEH HEBRAICE^

w^■' swA TO ; ni:3P ■?''S n mb-o pw w??? «Va wh' w ma

i;^i; M3B9 nw aseia

lib.i»Contra gentes recitat.nam in ceteris Sibyllinorum oraculorum
libris nuper pub!icatis,ea nunc non reperio* ,

^$j 9toc nov&'ue>^vv7r^'7tie7®':oS's^i^if!fiYf

T«f/T’^t/<^coj/^v«Wf/oM'HS*9fcof/7reAt/ ^^9©^*

^gTTtw n ycuHS Kiyi/jii'a * ^ypgoTpo^® '”>

POfKl^X Ti KtLvuI/ Ac)'t/go9giiCj'3300CWAi^OV7«,

S»9cc,* Ai^VfOC^^Oi^WVOCjTKgKOTOVT «feg« 9«f<rfl7s,
Ej/ c/S v«5TWS ogUt/ a^w£/ 5^v{ef/ Bt-w 9«g£fA*

H^xri/ 7t 'isr«v7wi3go'v»Tin,

P«W«j/ c/i" HyHt»SX HfCTiSHO-t^ SiOT^XTVlf,

5TK*<WwA0C,*c’ff»tft7«A»:^«*

Tts i^afl <^£«'vctt 9v«T«t/ yyuycu 7K<F xTrtcvTeii
ATHi cuji>s H0V&' o7if^(y/ 0 Tmhfftes -TVCiF hr oyx?^»
XTlVwSjC^VClg^jCudl^k

IpAK-

lOANNES PARKHVRSTVS AN#

GLVS, AD LECTOREM.

S /cupii omneg^mpijces copnofcere LeEior,

^os pater Oceanus nouit, ^njda Thetis;

‘/daiades,^ GlaucmTHeretdesj^ tenent:

'Canopus eSi lembus cymbis, non puppibus altis,
Tlec metuenda trucis c<eca pericla maris.

Tutus at in terra,Jicco pede,nomina,formas ,

Inrenia ^ evires, hic didicijfe potes.

Scilicet hac iflofunt /cripta ntolumme cunBa,

Qmd tibi Gejhertfedula cura dedit.

Hic depinguntur Xtphias,'BaUna,Acipenfer,

Septa,Scombrus,6lops,Polypm,Vmbra,Lupus;

IBos, Thynnus, Congrus, Melanurus, 'Bjpombus,Afellus,
Qhryfiphrys, Sparulus,Mormylm, Orphus, Acus:

'Delphmus,Scarus,Hippurus,'Sox,Tania,Mullus,
Salmo, Trutta,Pagrus,Lucius, Orca,Lepus:

QoccyxtLolligo, Canis, Afiacus, Osirea, PeEien,

nPurpura, S arda. Leo, Channa, Patella, Draco.

Deniij^ /juod mirum tibipo/sit ture anderi.

Impenfis operi,na nndetille nihil.

TPro meritis Gefiere tuis, meritas ttbigrates
DoBorum nunquam turba referre poteSi.
oAttamen illepoteli,ft) evult, qui filus Olympum

Qondidit, q/ pifies, Oceanumq^ ftmul.

EIVSDEM ALIVD.

Oceanum totum te luftrauijfe putato,

' S i luftres oculu hac modb /cripta tuis.

A L r V D,

Si conuenirent in locum
V num Solmus,Plinius,
Stagtreus, Oppianus,^
“^afi poeta nobilis,

V 'sottonus,^ "Sellonius,
DoElusj^ "Kondeletws,

Et Saluianus Italus,
Cumcateris,quipi/cium
Pinxere utres, nomina:

Quid dicerent/ Hoc dicerent.
Quis e /i, quis e/l Gejherus hic,
Huiufie Phoenix temporis/
Qui nos tot anteit pafsibus.

PHILOLOGVS Q^V IDAM*

^IVAE mutm fuerant pecudes, genus tmine natantum *
^unc opera Gefhere tua uocale per ora
DoElorum evolitans loquitur, femperip^ loquetur .

"Tam longe lateqjonans , chartacea quanuis,

'Undique gurgitihus reboat tua buccina ab imis.'

'Epon arguta minus , quam qua Erttonta quondam .
tcAere ciet, quacunque marijpirantq natant^.

Tu maior Tritone moues non hac modbijed qua
Fixa rvado aut faxis harentq iaccntq per amdas.

Se quoq ruim fintire tuam commota fatentur.

Orphea fic oltmJylua,fic/axafequuta.

Tu lucem Oceano demittis:^ omnia mira
'Detegis, illuflr as qua calat abyjjus aquai.

T{empe quodeB oculis in terra ^ in aere Phoebus,

Ingenijs per aquas hoc tu Gejhere uideris.

Tu njelut alter Adam,ponis noua nomma rebus,

£t maiori etiam reuocas antiqua labore.

Hfomma tu rebus reddis fsa, res Tlatura,

‘Pfaturami^ Deo, quiprtmtss ^ rvltimus author.

Optimus atque idem e SI, ft) maximusiut nihil illi
fonferri liceat quauu rationeifid hilum
oSHaxima quaq licet pariter coniunBa nec unum
Conflituant. nihil Oceanus,nihil omnis aqua ruis
fum monfiris cetis jfuu, qua ingentia per fi
SijjieEles,fuerant:ruel tota hac machina mundi,

Si DommumJpeEles, nihil eSi.ille omnia filas:

Illi rvni^ fili laudes hymnosq^ canamus.

Et pifies pecudesq obliti,/ponte reliBis
IJlu ‘Naturagradibus,iam rviuere Chriflo
Difiamm,nefimper humipueri^moremur.

, BNVME»

ENVMERATIO AQVATILIVM ANIMANTIVM,

EO ORDINE, Q„V O IN HOC VOLVMINE DE=
fchbuntur* Niimerus adietfius pagmam defignat»

dominantur in hacmtimeramne ea tanruni, quorum hifioriaaut defmptionesno omnino bre
ttes ponuntur:ut a 7^ndeletio,uel ’Bellonio,uel Corollarijs mjirds defmbuntur, omnia, Omit
tuntur autem eatquorumpaucipimM mentio fie^uocabula tantum interpretandi, utprinLexicidt
uelalio remittendi gratia, &c. Litera a, adpriptajunt, uhi Genta alij^uod proponitur, cu*
iutl^eci8spluresnominantur,ah n^upuead b*

OphfdionPImij loy Macrocheliis |86
Sequat de AfellisCo Hirfuti 186 (187

A

ABramis i
Acarnan 1
Acipcnfcr i

Aculeatus pifcicul’ 9
Acus IO

Admos 14

Adonis uel exoccc»
tus »4

Aeolus, uel Aeolias
»7^

Aetnariis 17

Agonmel Chalces 17
Alabes 19

Alauda lo

Alaufa^qugO^CIupca
^TIirtiTa ii
a. De pifcfb* ab albo
colore didis : primu
in genere, deinde de
Alburno Aufonij,
Leucifcis Graecoru,
Albulis lacuflrla
bus diuerfls
Alburnus Aufonij a6
BubulcaBellonij 17
Blicca did® pifcis Hcl
iTCtice 17

Ballerus i8

Pleftya 18

L€Ucircii9'S(^ deme,
Cephalus fl.mrnor 51
De albis lacuftrib. 6^
primu dc Lauareto
Sabaudisdido 55
Bezola Sabaudoj?^
Ferra uel Pala Sabau*
doi^?f. MoxaiStde
ijfdc fi^fimilib.Corol
lariafequuntur.
b. Alee feuHalec, SC
Alex 59

Alpheftes uel cm9e=

dus

40

Amia

4»

Anchorago

4S

Anadromi

Anadromis

4S

Anguilla

4S

Anodorcas

Antacteus

Exos, uel Es

;ox, Ich»

chyocolla

S7

Hufo 5^9

Ichthyocollarurfus 61
Anihix 6i,cx his fpc=
cies quarta Aulopus
dicitur,

Anihracides 69
Aper 70

Aporrhais 71

a. Apuse feu Aphy^
71.111 genere primi5 »
Deinde hoc ordine
fingillatim.

Apua uera 7J
Cobi tis 77

EngrauliSjiiel Encta*
ficholus , uci Lycos
ftomUs 78

Phalerica 80

Apua Mugilum 81
Apua Mxnidum dC
Mullorum 81
PiTces fponte nafeen*
tes 81

Hepfcti Si

Acherina 85

Lauaronps Romae di
dus Atherinse fimi»
Mebras Sy <Iis. 84

b. Apuarum reliquae

Ipecies 86

Aquila marina 86
Draco fiue Arane’'Pli
nij 89

Dracunculus 91
Aranea cruftacea 9y
Arborbellua 96
Ariesbellua 96
a. Afelli: 8^ primum
Merlucius uulgd di
dus 97

Merlanus uel Merlan
gus uulgd didus 99
Egiefinus uulgd di»
dusio^ (dusiol
Gobergus uulgd dis
Mollia uel Morhua
maior, uel Afinus ua
rius 10 1

Molua minor loi
Colftfcb Anglo^ 105
Muitela mar.uulgaris
105

Mufiela aliauulgt!o4

rol.fu.Primu de A»
fcllis ex ueterib, fere
to6, SecudadeGer
manicis dC Anglicis
Afellorum nomini»

bus 108

b, TertiumdeMufte
labusmar. 111
AfilusfiueOefiir» 111
Aftacus nj

Afiac*" par uus ma. 1 lo
Aftacus fl, Ilo

Attagenus 116
Accilus 116

Aurata 118

B

Bacailtibus 151

Balena uulgd dida,
uel Myfticetus Ari»
ftot. Mufeuh Plinrj,
Balena uera lyy. (-ji
Balanus 141. (545

Balagrus iielBarmus
Barbuss4j.BelIonius
Myftu fl.uocat, ct a»
liuetia marina My»
ftiim defcribic.

Blax 146 (146

Blennus uel Belenus
Boops , uel Box, uel

Boca

>47

Bos

>s>

Bucciniim

c

Callichfhys

'f7

CaJlionymus uel Vra

nofeopus

'S7

Caluaria

160

a. Cancer fl.

161

Cancri in genere

166

Cancer raar.

174

Cancri lutarn dC alrj

quidam

176

Cacer Heracleot. 177

Cancer Mxa

178

Pagurus

i£i

.Cancer latipes

.84

Flauiis fiue undulat’.

i8y, . (tusiSy
Varius fiucmarmora
Brachychelus 186

Cancer cordis figura.
Cancri parui, qui in a»
lienis teftis iiiuut 187
Cacellus , qui in turbi
natis:6^ Scyllarirs,q
breuiorefi, S^inNe
ritis habitat 189
Cancer eques 194
Vrfus i9y

b. Leo 196

a. Canes 197

Galeus canis, uel cani

culaPlinij 197
Canicula Ariftot, 198
Canicula faxatilis 199
Canes dC caniculc fim
pliciter 100

Canes alij diuerfi 104

b. Canis carcharias,
feu Lamia 104

Cantharus ui
Capnfcus 115

Capito feu Cephalus

fl. i.y

CarpioBenaci 117
Caftor aifj

Cafioris lay

Catus iiy

Cercurus iiy
Ceris uel Cirrhis 116
Cernua fl, 116
a. Ceti ucl Cecacei p|
fces, &beliuaemar,
in genere 119
Cecidiuerfiinnomina
ti fere, dC primu ex
ucteribus 137
Cetus cui expofica eft
Andromeda:£^alcer
cui Hefione 138
ali^ diuerfi deinc.
Ceti diuerfi ex rccen*
tioribus 140

Cetus ambari 141
Spermaccci 144
Cete qiiJeda e Tabula
Olai Magni 14^
Rofmariis * 149
Cetus Britanicus lyj
Cete aliquot ex deferi
ptionibus Noui Or

Enumeratio

bfsifi.utfunt.Tibu Conchxftriats ibid.
ro, MaTaxus, Mara- Echinaca JiJ

tus, Catullus. Longa 514

Cete Occani Gcrma* Alteralonga 5'?

n,-ci a5'4 Concha pidioru ibid.

Chalcis Coralima ibid.

Channa 160 Concha rugata 5f

Chanadella 161 Cochularugata ihid.
Charax Conchula uaria 517

Chelidonias i*5 Concha rhomboides,
Chromis 164 uel Mulculus iiria-

Chremes,Crcmys,& tus ibid.

Chremps 267 Conch^Iatues ;i8
Cicada fl. iC’8 Galas et Nigra ibid.

Cithari 169 Fafciata ibid.

a, Cochleae in genere Concha crafl^teft^, et

conchulx uariae 519
Cochlegmaringinge Concha mater unio^
nere a8i num ibid.

Cochlea quae in olea^ Conchx diuerfaeibid.

nouruerat aSy Chame 510

Cochlea marganti'fe= Chamelaruis jai
ra uulgo didla 284 Chamae Peloris 511
Cochlea calata cflfuo Chame giycymcris
operculo aSf Afpera 5x5
Echinophora 186 Nigra ibid*

Cylindroidcs ibid. RurfusdeChamisex
Lauis turbine obtufo Bellonio,ibid.8^dc=.

ibid. inceps ca Corollar.

DepreiTa 186 Concha diuerfac 517

Vmbilicus ibid. JVlytulus uel Murcu-
Vmbilicialqduojua» lusparuus ibid.

riusetparuus ibid. Mytulusfl. ibid.
Cochl . umbilicata cu Miifculiingen. 518
operculo (uo 187 IVIuicuh parui aut foe
Alia umbilicata ibid. mina, Plinii Myia

Rugofa umbilicata uel MyifigIVlyrc| ue

ibid. ibidem.

Cochlea ftagni mari=* Mytuli feu Mufculi
ni 188 maiores,Myacesji9

Marina diuerfa ibid, Mytuli in ftagnis ma*
Fluuiatiles 189 rinis 550

Cochlee terreftres feu Coroll.de Mye,Mya*
limaces 189 ce , Mytilo, Mufcii»

Terreftriu Ipeciesdi» lo ibid.

uerfa 197 Mufculi aqua dulcis

Derjs qua arbores, 354*
frutices et herbas in Porcellana uulgo di-
uadunt joo dlajhoceftcochaVe

Minuta, tum iimplici neris,fiireMurexaiit

ter, tu late log^^ 3 00 Remora Mutiai 354

Nuda, primu fimpli* Eiufdem fecuda SC ter
citer:deideruffie,ma tia fpecies 555’

gna& nigra 301 Qiiarta 35^

Nuda maiores 30X DeeifdeBellonius,et
Pomatia 30J Corollarium ibid.

b, Sefili ibid. Conchylium 5^9

Cceruiei uermes in Operculu cochylij&C

Gaoge 50J buccini 541

Colias 304 b. Conger 345’

a. Concha in genere Coracinus fubniger
306. et albus 349

Concha imbricata 3 li Corax 336

CordylUs Jl? dc Gobione mar.nJ
Cornuta 4'^'^

Crocodilus 561 Gobius albtis 467
Crocodilus tcrrcftfiS Gobioru diflerenjisc
primii in gen. dende
Cuculus 3^3 gobio mar. maximO

Cucumis itiar* 367 flauefcente ibid.
Cybium ibid. Rurfus de Gobio ni-

Cynoscuna ibid, gro 4f’9

Cyprinus 368 Rurfus dealbo 470
Cyprini rari SC mon« Corollariu de Gobijs
ftroli 575 marinis ibid.

Cyprinus cIaiiatus,Pi Gobio fl. 475

gusuulgd Italis 574 Cottusfcii gobio fl.ca
Cyprinuslatusjuulgd pitatus 475

Brama 37^ Afper pifcicuIusGo-

Pifees diucrfi apud bioniperfimilis 47S

Germanos cyprino Cobites fl. 479
lato cognati 377 Cobites aculeat®,^ al
Pifces marini, qui Bra ter barbatulus ibid,

mx mar. nimis gene Coroll. i.Decobitidc
rali nomine uocan* fl. barbatula 48»

tur 378 b.CoroKii.deaculea»

D ta 48i

Dafcillus 579 Grus marinus 485

Delcanus ibid, Grytc ibid.

Delphinus 380 Guaican’ uel Reuer*

Dentales 410 fuspifcislndic^ibid.

Dromones ibid. Reuerfus alius 484

E H

Echeneis 410 Harengus 484

Echini 41^ Hepar deiedlamentu

Elacaten 417 mar. 487

Elephantus locuftaru Hepatus pifeis 488

generis, 6^ alter beb Hepfeti 49®

lua 42.8 Hcrpilla 49*

Elops ibid, Hefychi ibid,

Encatera 450 Hippocampus ibid,

Ennccc ibid. Hippopotamus 494

Eperlanus ibid. Hippurus foi

Equus piicis 431 Hirci pifces 505

EquusNeptunifabu* Hirudo ibid,

lofus 433 Hirudo mar. fij

Eritimus 434 Hirundo pifeis 514

Eruca mar, ibid. Holothuria 317

Erythrinus ibid. Homines mar. 8(f pri-

Erythrophthalm’458 mu de Monacho dC
Eibx ibid, Epifeopo pifcib.f»^

Efchara ibid. , Hyaena fai

F Hycea et Hyfca ibid.

Faber pife. 439 Hydrus 325

Fofsilespifccs 441 Corol.dcHydro,cher

Fullo pifeis 444 fydro, natrice, hydra

G ibid.

Galluspifcis 445" Hydra multfceps fa-

Garum, alex Semuria bulofa f4*

ibid. Serpentes aquaticidi

Gerres 45'i (ibid. uerfi 5^44

Gladius feu Xiphias, r

Glanis 4^7 a. Infedla aliquot a«

Glaucifcus 461 quatica 5'4J

Glauci ibid. Squilla fl.uel Gryllus

a.DeGobijs;etprim3 fiuuiatilis ibid*

Phryganium

PhryganivTj uermicu-
liisfl.etmar» ibid»
Corollanu de eode, dC
fimilibus alijs fluuio
ru ammalculis 5’46
Tineae uel Scrophulg
aquatica, ibid.
b . Seta uel V » tul^aqiia
ticus J47

Iulis 549

L

a. Lacertus pifc. 5’5’a
Lacertus uel Sauriis

acubus fimilis 555
Lacertus peregrinus,
feu maris rubri 5’54
Corollaria r.de Lacer
to dC Sauro ibid.

b. Coroll.a, deTra=

churo f5’6

Larimus ibid.
Latus yy?

Leocmftaceus ibid.
Monftriileomnu yfS
Corollariij de eode,ec
bellua marin.hiiius
nominis apud ue-
teres 5’5'9

Lepidotus ibid.
Lepras uel Pfor® ibid.
Lepus mar.

Leucifci y?®

Libella infetf^ff fl. ibi.
Ligneu zoophytum,

Lingulaca ibid.
Liparis ibid.

Locufta mar.feu Cara
bus ^7^

Loligo magna , Teu»
thus Grgcis , Lolius
Gazae ySo

Loligo parua, Teu*
thisGrxcis 581
De ijfdeBellonijfcri-
pta dC corollaria fub
ijciuntur.

Lucerna, Milu® S;MiI
uagd 588

Lucius 5’9o

Lumbrici feu uermes
ftagni marini 5’97
Lupus pifc, 598
Lutra 608

Lycus ^09

Lyra, ibid. (tera 610
Cornuta liue Lyra aU
Sequatur dC Bellontj
de eis fcriptajS^ Co-
rollarium.

M^na 611

Smaris uelM«enacan

dida

M^otae 618

Maltha ibid.

Malum infanum mar.
619.

Manus mar. ibid.
Margarita 610
Mecones 656

Melanderinus 657
MeladrySjMelanthys
ni ibid.

Melanurus ibid.
Merula pifc. 641
Meryx, ideft, Rumi»
nalis 644

Minutal condimenta

64y.

Mohadius moftriim,
fiCpifcis idem Capi»
toni fl. ibid.

Monoceros mar. 645*
Mormyrus ibid.
a. Mugilum generale
nomen, SCdiiFeren»
tiae 647

Cephalus 648
Ccftreus

Myxon 65’!

Chdon 65'3.

Mugil alatus ibid.
Mugiles ftagni mar.
655.

Mugil niger ibid.
Mugiles fl. in genere,
ibid.

Mugilis fluui, ipecies
duae 6^4

Rurf® de Cephalo feu
Mugile Bellon.ibid.
CoroII.r. deMugilib.
in genere 65*5

I i.Defpecieb.eorG di
Ueriisj&quibufdam
innorhinatis , plcrif»
que aquarum dulci»
um

I I r. De Capitone feu
Cephalo mar. ibid,

iirr.DeMugileuelCc
ftreo fpecie, Multa ta
me tu in Cephalo, tu
in Mugile toti huic
pifciu generi comii»
nia depromunt 660
v.DeLabeone,quiet
Bacchus uelBachus
alias dicitur 664
b. vr.DeMyxoe665’
MulU ibid,

MurxnaetMyr® 678
Murices 690

Muria 694

Muspifeis 69)

Mus aquaticus qua»
driipes ibid.

Mufcafl, ibid.
Mufctilus 696

Muflela Aufonij, La»
petra ibid.

Alterum genus Lam»
predac 705*

Lampetra parua &fl.
706.

a, MuflelarG fl. &Ia5
cuftriiT genus aliud,
eius^ fpecies ali^t;
dC primum de Lota
Gallis ciida ibid.

Pifeis uulgo Barbota
didus 707

Muflela lacuflris ma»
i6r,ibid. (fus7o8
Lota feu Barbota rur»
Muflela fl. Nili, ibid.
Corollaria demuflda
bus 709

b. Muftelemar.diuer

fe ibid.

Muflelifeu galeiin ge
here primu,deide fln
gulijdefcribut a Ro»
deletio, Bellonio, dC
Coroll.noftris 7i5,et
delceps. Singulos di
co,utacanEhia,ItcLie,
afteria,glaucu, cecri»
nen,rhodia, maltha;
ut Tabula in ea pag,
prarpofita oftendit.
Myaces, Myes , My»
fcx,Mytuli 718
Myllus 719

Myftus mar. ibid.

Myflicetus ibid.

Mytis 750

N

Narica 751

Nafuspifc, ibid.

Nautili flue teftacei
polypi 751

Nereis 756

Nerita 757

Nigri pifcesdiiierfi, et
uenenati, tum nigri,
tum alij 759

Nouaciila pifc. 741

0

Oataricha 74X

Olifthos ibid.

Ophidion 741

Opfon ibid.

Orbis uel Orchis 744
Orca 748

Orphus Grecis hodie
didus 75*«

Orphus ueterS 75*2

Orthragorilc® uel Lu
na pifeis 754

Oflracion Nili 756

a. Oftrcaingcn.75’7
Oftrea gaideropoda,

SpodyJiRond.ibid.
Oftrea tridacna maris
rubri 7^8

Rurfus 3 ojflreis in ge
nere,ibid. et delceps
ex Rond. de formis
eOru diuerfismempe
oftreis ftagni mari.
Marinis uelpelagrjs,
Syiueftrib.fp5dylis.
Coroll. de oftreis pri»
Uatim didis omnib.
dC de oflracodermis
in gencrequeda76l

b. Aliud de oftreis di

iierfis 769

Oues marinae 770
Oxyrhynchi pifc.771
P

Pagrus 775

Palla(PiIa)mar+ 776
Pan ibid.

Papauer ibid,
Paprax 776

Pardalis ibid.

Pafleres ihgcne.777.
Deldefpeciatim 3 de
Rhobis dC PafTcrib,
diucrfts:de^ Buglof
fo uel Solea : Cyno»
gloflbjHippogloflb;
ut in tabella in eapas
gina prgfixa indicar.
Paftinaca mar, 798

a. Patella, Lepas 806
Patella parua 807
Auris mar. ibid*

b. Sequat deqfdej&fc,
Belionij feripta, dC
Corollarium.

a. Peden 811

Peden alter 811
Pedunculus ibid.

b. Sequut de ijfde Bel
lonij feripta et Corel
larium.

Pediculus mar. 8j6
Penicillusnian 8j8
Penna mar. ibid.
Perca mar. 819
perca fl.Sii (nor Siy
Perca; fl. ipecies rai*.
Perfeus pifcis maris
Rubri • 81*
PliocafeuVitulus ma
lin. ibid.

Pliociena.Turfio 8j7
Phecnix aquatilis 859
c ^ •

Aquatilium

616

Enumeratio aquatil

Pholas concha

ibid.

Pholis

840

Phoxini diuerii 84'.

dC deinceps.

Phycis

HS

Phyfa

849

Phyfalus

8yo

a. Phyfalusbelluafeu

Phyfeter

Priftes

8^9

Serra mar.

Sf9

b. Alius cetusOceani

quem Bellonius Pri
ftim putat ibid.
Phytarus ibid,
Picus uelPigus 860

a. Pinna magna ibid*

Perma 861

Pinna parua 861
Byfs® lerrefiris etma*

rinus ibid,

b. Rurfusdeijfdeex
BelIonio,ibid,& Co
roliarium 865

Piren 866

Plataniftg 8^7
Platyuri ibid*

PcEciliscpiTces ibid*
a. Polypiingen, 868
Polyporu prima 8»^ fe
eunda fpecies 869
Tertia 871

Rurfus de Polypo li»

troque

ibid.

Bolitona, Ozolis,Of

mylus

87i

Eledona

ibid.

Corollarium

ibid.

b.C^tera Polypi gene

ra, aut falte nomina

diuerfa

88y

pompilus

887

Porci pifees

889

Premades, Primadia

891

Pfari

894

Pudendu mar. Men»

tula mar.

891

Pulex mar.

894

Pulmones mar. 895:

Pungitius

896

Purpura

897

Pyruntes

R

917

DeRafjsin genere, et
iingillatim, utTabel
la prajpoHta cotinec
0x8, 8^ deinceps.

DeRtnis qiiadnrpe»
dibusingen.Sc^ fpeci
atim multa, ut inTas
bella apparet 946,3^
deinceps*

Rana pifcatrix

95:6

Rhombi

96J

Rota

964

Rubiculus

965:

Rufeupa

ibid.

Rutilus fl.

ibid.

Sagittarius

967

Salamandra aquatilis

ibid.

Salar

969

Salmo

ibid.

Salpa

979

Salfamenta .i. Salfi pi-

fces, corucp partes:
ite infumati ^inue-

teraci iimpliciter 985
Sarda iieterum 990
Sardinae ibid.

Sargus 995

Satyrorum fpecie ce-
Saurusibid. (ce 999
Saxatilis , fpecies una
Scarus ibid. (999
Scarus uarius 1001
Rurfus deScaro eBel
Ionio lopi* dC Coroi
larium 1005

Scincus 1007

Scolopax 1008

Scolopendra cctacea
1009.

Scolopendra infedaj
Scoberioii. (ibid.
Scorpius, Scorp^na
ioi6.

ScorpioideS »019
Rurfus de Scorpio 8^
Scorp^na e Bellonio
1019* 8^ Corollarium
lolo*

Sepia itoi4

Serpens mar. 1056
Alius rubefeens 1057
De pifcib.ferpentina
fpecie, SC rurfus de
Serpete mar. ibide.
Corollarii! ad Serpen
tes mar. S^alios aqua

tiles 1059

Serra 104*

Seferinus ibid.

Silurus ibid.

Simiamar* 1055

Sirenes ic5'5’

Sparus 1056

Sphyrtenx ic5’9

Spondylus 1065

Spongia 1064

Squalus IO*? 9

Squatina ibid.

Squatoraia 1084

Squillae in gen.io85’.

5^ fpecies earnmul»
tae deinceps, ut funt:
fquilla lata feu calata
(fiueCicadaAcliani,
feu Cammarus uete
ru: ) Squilla crango,
gibba, parua j Matis
aRodeletio cogno-
minata,8<:c.utinTa
bella eadem pagina
uidebis.

Stellam genere SiTfpe

ciatim iioi

Strabelus iic8

Stromateus 1109
Strobi feu Turbines
in genere U fpccias
tim i'>i

Sturio 1116

Sysna 1U9

Syagrides ibid.

Synagris, Synodon,
Dentalis, Dentex,
ibidem.

T

Tsenise

Tellinae tnr

Temachos M19
Teragus ibid.

Teftudines in genere
& fpeciatim,ficut iii
Tabella enumeran-
tur njo

Tethya 1145

Thunnus, Thynnus
1147.8»^ deinceps eti
am 3 Pclamyde, Sar
da,Orcyn0jCordy-
ia,8Cc,ficutmTabeI
la eiufdcm paginae
promittitur.

Thrifla

1171

Thurfio, Thurianus,

Tomus

ibid.

Thymallus

ibid.

Tinca

1177

Tineae

i.8t

Tmcti

ibid.

Tonficula

ii8x

Torpedines

ibid.

Trachurus

««94

Tragi

ibid.

Trichis.Trichias.ibi.

Triton

>•95

Trodae

1198

Truttae in genere, 5C

fpeciatim, ut

praemif

fa tabella indicanibi.

Turdi

1x14

T urtures

ixjy

Typhle

ibid*

Typhlinidia

ibid*

V

Vermis microrhynj
choteros ««6

Alius macrorhyncho
teros ibid.

Vermes in tubulis de
litefcentes

Corollarium deVer*
mibus aquatilibus di
uerfis, Si^deLumbri

cis pifeium

lix^

Vitulusmar*

ii;o

V mbra mar.

ibid.

Vmbrafl.

>155

Vngues feu DatSyli,

^*n

Vria teltacea

1158

Vrticae mar.

ibid.

Vuamar.

«M*

Vulpes mar.

ibid*

X

Xanthias

XiphiaSjGIadius, ibi

dem,

Z

Zygaena

iif4

IN PARALIPO-
MENIS.

Alaufa iiyS

Lcucifctis

T©* 11^9

Ammodytes ii6p
Anarrhidhas, TKlipi
f(f4) 1161

Antacoi fpecies 1x61
Cancellus quida, que
alicubi uulgo Aues
nam uocant, 1x65
Argentillus ibid.
Afellus Callarias , ibu
Brachycephali 1x64
Brethmechin 1165?
Cacer Heracleoticus,
Gallus mar. ibid*
Capito fl . fimpliciter
1166.

Cognati ei pifees di-
lierit , ut Jcfcn uel
3entlm5 Germani-
ce diduSjibide.Cor-
uus uulgo didus ger
manis 1x67. Orfus
eifdem uulgo didus
ii68.1acuftris quida,
queAlbij pifcc Salui
anus nominat, ibide.
Anadromus,qui dro
mus quida,que Mife
nigerte uel
nominant 1169
Chanadella , 1171
Coracinus Bello. 1171
Alius ibidem.

INDICES ALPHABETICI

QVI AQVATILIVM HORVM LIBRORVM NO

MINA I.N DIVERSIS LINGVIS CONTINENT, HEBRAICA,

Grsca,Latina,Italica, Gallica, Hifpanica,Germanxca,AngIica,Hunga= *

rica, Po!onica,Turcica, Arabica.

TYPOGRAPHVS LECTORI.

SI INDEX te ad aliquod folium remittat, uidc diligenter, an in fequentibus etiam folijs, de
eade re quam inquiris aliquid traft etur. primam enim fere paginam tantum annotauimus. poteft item
fieri, ut in Indice pauculis liceris mutatis una cadem^ uox fspe repetitafit.fed nullum ibieft periculum.
In linguis peregrinis non facile uidere potuimus differentiam , Quxdam cx uarxjs linguisad termina
tiones Latinx dcflcxa,in Latino Indice initenieS.

HEBRAICA.

Anaka

S<‘‘S

Chanet

»7J

Chcli

Chometh

190

Chumetha

17J

Lcuiachan

150

Limaza

i7J

Lui

»7J

MargcIiC

i »4

Sachel

17J

Silon

ii;8

Aluca

r-j

Zalbacha

48

Zefa

SchabluI

171.190

Schefch

86?

Thanim

Ijo

GRAECA

QV AE=

dam qua in hoc Indice non

annocaumMpinLatino re

feries, Graea aliquot uuU

Pana & noua

hps uete

rihm adiunxu

mui.

hBhwvui

Io

I

1J8

>4

14

'4

«tTtS

86

«5

r78

891

euAw/g@-

(uritvc

X

«xahiccjt

*7

1140

716

1

KKWvn^

1

KKKtTTf^lT^

1149

«Aa6’sc

»9

59

44^

«A/|

1160

kA(^ks'ki5

40

ichuTtwtas

<»49

71J

K^wTrnj

1149

tCitU

4»

mdc/}ooitgt

4y

dvapims

JIO

ctVHoirHS

7J8

61

cwBliUS

66

69

dvesi^

871

nVTKKCU©^

f9

CMCoJ^OfitSiS

56

KTCCX»'»S

9'

e^fcng

19^.1090

' J

ttSKHSg

"J475

KSnq

liol

ccsvcwctf

iiy

lijy

tCUhUTTlXS

6J

(djJiUTng

64

icip^iTig

7J

7S

Kq>vtt

76

7J

K)<^QUC

1

■

1

178

JiaiTvf

y»j

Jioutop

<47

648

jSaAfci'©'

141

HccfaHSS

'4J

jBty;»'©'

'4J

JSkttj

146.918

918

Jicc'7]oxy0'

946

j6a7y3«j(i©' «A<^S 9J6

jSt/ZfltAcj

'9

yoj.84j

jSfcA^vi''©'

14^

iJsAAflC

/i%A0KS

10

146

dliKnstvog

579

Sy.iiio

Aacsv

58»

'45

58»

146

t/loifiS

410

jOAtCKQiXS

146

d^VXK^

‘»55

■46.896

J}oxKou.vis

95

joA^t'©-

6?1

e^C(«Wp &PCA«t>y;©-' 89

BM'4'Ug

6yi

•9^

'47

d^pMWXS

iJAiva^ta;

544

tyyqwMs

7J.7S

>47

4?

^o«|

'47

Iloo

47?

tAo'^

1.419

,(6jAfo7jV<iJ

88y

868

JioMTOUVX

868

iAtftJTjo/s

4»8

Horis

lyi

IIJ0.II56

718

9VI/6^/j

ei§’««S<T©^

51J.608

HoAirwvx

88y

4'

Hvy?i.iio9^X

78J.795

t^zrg©'

yoi

Hhnpxs

lyo

17

j65c

'5'

454

Hoor^

'47

fcgJTKA»

817

'5»

^vSec»'©'

455

iiiy

C^V&gO^^tcAft^ SAi

lyi

tTtAl?

'5'

H&is

'S>

Sl&lTfilg

64

jS«|

'47

411

y«?ia^txg

167

feXi’t'©*

4'5

yxMos

7»5.7iy

Wawi

81

yx^iios Kuanf

'97

44'

J/(eAti^'V^4©^

7»5

55“

yxMooTHS

45»

^iw^xtvx

'154

yx?iH

"1.709

^youvx

'»55

yc^iQ^

445

90J

y^haslni

107

H^xHfirluj

4»7

yhxviS

458

H^tc^exstT®*

‘58

yfiCU/K©^

4ii<i°99

55“

yvxip^S

444

Sfc-^x

ii.ij

r);>S®‘

545

455.'»55

yfxcu

1059

»5

575

&e4r0e

11

889

^xifx

11

dlxKTV^^S

579. 655-

^^xnidlx

»5

«/'«CCTKVto©-

579

h^xifiHioff

&g(WM

. '171

17

</^«XTt/AS>t

'»55

SgkOffceg

99'

difudlwvft

886

»5

C

S

Index.

1171

SvftgcM©'

117?

8cu/ra:|

1167

Sot/vts

1167 .»48

Stti/t'©'

ii5’o

y89.5-9o

14^05 i^VS

61

ulo

IxTflrj

5^J

tmec

900

«»AiC

f49

iTTjr©^

4J»

»7nT»g0*

yoi

(cnittS

5’48

t<nj

60.45S

iiS

1«'^

4?4

HfthccCicTHS

I5'6?f4

I57«»«09

»(p:^»&>vvtt©* Ifo

Ktt^vf

9f

KjUvdvtzii

111

lii.iiiS

JU^TTftCTHjg

114

K^7*fC^

70.yii.881*

y78

MfifxMs

r?

io9y

1091*1086*109^

>9?

HjiPKtvKi/

190

)(fC^KlvQ''7n7Ki*l<^ \6l

Kfi^ofVS

W?)<^

170

119

nsii^)^zUi

io4

xvy-^^ivHi

yi8

K^fe^wj

1077

K^^f/TfUVK

719

x^-tjoiVaJ

*7i8

KfeSf«

ioy9.ioSo

XiSJpfe®*

81

81.648.649

Ktsjsit'©-

66j

K6Cp(XA$S

648

K»f«S

116

KKe^s

Il6.iii6

XMT»

lyo

X#T©'

'57

x<9wgoff

171

XiVi^^0<

169

X/0V<(«

900

K/e/s

116

Xi//«

116

x/ff»5

H6

xtoTo:

S60

x»;(HA«t

ii'8

xij^^As *

1114, iiiS

x*}(Ac«

644

nPiJ^cu

1144

tiSyyyXn

541

761

H9ci^«Ai«

66j

KS^Attes

vsxwf

^‘5

HS^iCCt

jo4

mff^ixcuvx

114°

vsT^tx

iiiy

vstic^'cuc

1098

1098

109S

Vi^XK^S

551

i0^xxi(/jst

iisy

v&fxxm!

551

KSgawt'©^

551

556

H9J><^t/A»

i '54

»<Sg</‘t/A»ff

558

K9e/c

438

yoi

• 557

J6i

H9«rv4'©'

«■45

vS'7fv(p&*

641

XisQAl

1695

ii^S.jcy

H9X^?

iiiy

xrcc;ij^«

109?

1086.1091

xgayyV

1098

xj»o:7ra7tirM«

561

Xf$;(4t/S

»64

KQiOS

96

xe/w«

J6i

XTT^eC

5«5

XTflf

811

XT»0?Wj^

5«5

KV\tVt/}>0t

556

K(wa7rr^<n^

1149

xtMJoy\te^Q*

786

KVTTfTvQ^

I4J.J68

KVjfoi

111.379

KV^H

1699

XttC/oS

469

KOH^lTlS

480

Xdldwj/

471

««9©^

561.475

Kteo/s

1095

^ixCfxf C9i.C98«6oi

Aflcffccxwj^

598

Aatj^S

570

Aaftfiw

110

A«f4ice

104

I06

A«e/t^^©'

556

AktTAss

557

Acct©'

ibid.

At€’<«5

488

Aai^K

189

Ae«£«T©'

95'

AiAfc-7If«

*47

AfcTTO?

806

1116

AfcTJfaS'

554

^^Kto-iOS

^0*648

^^uSitxtvis

616

A^"Kii5

464

Atajf/

196

AvhS5

66

Av«$po;*0'

78

^iliVOSftX

7?8

665

544.761

i^vyyes

16

tix^iviu

6'9

fAOUVtJ'^^

614

IMUvUfy^^

618

liXlUTOU

618

618

f4RA9v

6i8.71'

ItP^TtS

1089

fjte^yxo/i

«55

t^c^yxzirfiS

«15

(AfcAflM^/fceiv©^ C60.657

65S

1144

HH^vf

«44

tiO^ttvT^S

«45

^cvH^eiS

159

515

ltix§

555

{AVfOUVX

«79

ttv^HXS

«47

6S1

VO^KK

1181

VKUK^xrht

4'5

yCCWTtAfifi

735

Vi^QAS

lol

V&zlmt

758

va^fTOtt

"15

73«

Vi^a(Z/.</ltoi»

'5

V66'7l(/lx*/<IS

718

|cw/9t(«s

'155

|«32;tcc2

45'

o^vx

871

o^oMs

868

O^Sf©^

111

oAi^©*

741

«A999eM;

57

inxi

1005

evitriOS

'97

871

ovv^

741.'155

oft/fV^C

5'.95i

OTrtOX^TJi©'

799

o(0'2/«^

515

0^K(W@'

I151.1170

of^^xyoQiTi^S

754

C^VKTH

S90

,

749

0^<fXHlVHS

. 755

Coipos

751

«a«

744

ia-nvMxS

S85

o<rptvA»i

87*

761

ospxxsyHfit^XiPoy 7^9

ospitfj/

761

V^XVaff^XSTT^

I5S

idijJlKt 15.'«5.'<'59

Ct^tf

551

741

o'^o^xYt

744

‘pmys^®^

i3l

TTK^©-'

775

TTK^XXIS

"59

"59

TTKy

776

155

;T4Aflr/4i/S

1148

SiS

7n7r§>i^st

Tt^euxs

818

648

yrdji'KH

S19

Tifxls

ibid.

STi^crrfVg

816

^tT«Aj6M

176.195

wiTpxJ^&Aat

816

7r«A<tfevs

"54

17 8

86a

•yrtyvcTyHii

'89

Trtyvo^v^x^

ibidi

Trhxrotf

719

Tf^XTVXfot

867

^coTcd

681

TTvi^lJ-OV^

895

•miKihtxi

867

•TnKvTnt/livK

885.88S

wr^xiTjAsff

£3

wrgxvff

850

7»ft7r«>'TrfIl'

770

Tifisii

854

mKMTni

863

‘WOgKJC

889

891

7«f«;4«eff

15

TlfXfiVXA

S91

TT^lu/Xi

ibidi

TIpNSJS

619.854

Tjfi^xac/^/ae

891

7Ifo6(«7fl;

77®

zifvjxy^ti

170

7ri/|«e4j

ibid.

ttoiAv^'©'

880

:TwAt/4

ibid.

yaS(Aoi)"nt

769

j>Xit<P9SM

965. 1158.

j>x(Zii

IO

yiVH

945.

5C 1079.

plVoSxT&'

1081 ^

fvxs 158* 105*6*3^

10^8*

1'

968.97»

m^sThfi

Index.

cihTTHi

♦79

CKVhlX

108

•nfTTVlVX

■■88

, 8,1

iTu^yiot

996

o-KvMccg©'

190.1165

’7j>xy&' 611*4^9.^94

tpoaXH

8i>

cte^yivQ*

648

a-KvMie^K^a

>97

•jpxynfst

761

(^Sk©*

8j8

vtt^y^S

99J

(TXVTWAjVZrftl*

Ilol

•jj3ayTi^@*

yy»

JI7

OK^J^X

1157

54^

TjatyhH

966

^aiAfficT^

840

SSi

618*1059

671

^a)A<s

y6i

OVtT^X

toiS

ojojwce

991

S40

oavois

yys

(TfZVg©^

681

■jpiXixs l}.99i.ii94

j^Axwj

440

O^esyg©*»

<rnv^cuvx

679

IJ

■8

yoijoyy

cnrx^t^

1005*1056

■7,1J.99‘

>4s4

l6j.il4a

c&^bjj

lofy

axriyyO^

1061

9'

- y^vH

160

?°J

GsroyyicU

1064

880

i6i

C^%h9i^<AM

JOl

caroyyoi

1064

964

X«Aai|/

6JI.664

tfiAcCT«s

S»J

s-aweii^<Jlr

*9

Tjouyw^

798

yiMAvixS

!i65.iiyj

1041

176

9JOft)KT«5

■ 198

y'4

^<n}st

JOJ

Sj3af»A9S

1108

TV4IA»

■iiy

yp^liwft

J16.664

419

1115

TV^A?!'©'

■iiy

648.6jl.lt58

OHTrix

1014

SJW&OS

781*795

•TV<phlwi</js/i

■115

XtAdlV»

1150

I04J

Sfoiiixrws

1109

VMVX

yii

ystcH

514.769

oiitos

7J1

a-vc^is

7M«i9

VcfjoxhHi

yM

yhCdfOKV^TtJ^iS

Ilol

105-4

a-vcuvx

1119

yij

p^mveu

559.889

civwJ^uif

nas

ffVCOUO^

890

VKKH

45y

114.S89

«Gjfccx®'

yy*

WMxyfis

■ 119

VKKHg

yii

y^ilivs

167

ei^vx

loy

ovjio</ivs

Illo

V5

fii.890

p^afitg

164

O-KSC^i

100;

<rtwo<fhv7ts

■ili

ucrnse

y^j

'5'

cr»{^f©^

999

truuoJ^aiJ

iilj

cpx}f&'

77?

p^vae^xvHS

■5'

ff-KOO/J©^

■105

O-^V^K

io£i

(pay^u^A^

774

■}^vG(p^vs

■18

CTKICUVX

Iljo

(TCpllJJ&g

‘yy

■?6

;gisW'«j©'

44“

trntx^ivs

lljl

ff^Xf^CUVX

■059

816

XW‘wi

158

07u&KKf;

■008.1194

cr8)Acu/

«jy

qiovis

840

S90

(TXtdcCgX®^

"94

•TvUvix

1114

<jiopv&‘

841

•i-XiUilng

890

^KtUfS

lljo.lljl

TKZt)^

986

i^wfvoy

'y4

4«'^«

788

CKtllUtS

'MJ

7%^tVtXt

■ 117

<^oG^m

8jy

4tA<yf/

1178

OTCJ^®'

'»y5

T<rt/&tC

580

ep^iujH

9y4

JJ9.J60

o^A/m

1008

T<filSog

5-80

(p^iwQ*

946

•ivyf®*

560

<r«i>Ao7rt^@'

loll

T«&WC

7^9

{fVhllU

846

894

«nttftfg©'

loll

T«S«

■■4J

^VKt^lOlf

846

•^■UfOTrlTtC^I

891

1161

TsSvflC

fi7."4J

epvKtoi/

84y

‘7VC&)^

741

tn^S>^</lv^sg

Ilj4.ii7J

TlAftlV^

■177

(pVKtg

84y

WfcOg

■ i|6

cus^Tnuvx

1017

•nTjcw^

■181

^vfiKlV&

860

tUTW&W

558.808

o-HJfTrts

1017

THHm

■181

<^\/Qe

850

UTIX

769

rK9g‘5«@'

1017

•n^CTHS

967

tpvise^tg

8;i

FINIS,

‘ 4

QVIBVS

ILUS VIX

etiam BAR^

discerni pos=

iCatina vocabvla.

SARA O V AE D A H, Q_V AE A B

fum adiunximus . Non autem curiofc omnes uoces annotauimus. Nam quia to.
’ tum opus alphabetico ordine confcriptum eft.fi quid in hoc Indb
ce non occurret, in operis alphabeto inquires.

R.

arheutes

p6

arnogloflus

786

A BRAMIS t

/A acer ina i,2t7.8ij

afclli 97

afellusCallarias 1218.1263

acipenfcr

2,1117

aliius *is, 380. 817.1160

accipiter

aco

59°

^9

annus uanus
afpargus

101

2056.10)8

a^ondas

517

a^cus

213.558

aculeatus

e.io

afterias

945

acus

aftralus

«5

adonis

66j. 742

attagenas

126

vgoccrbs

17

attilus

5.126

xlurus

17*4J7

aulopia

68.65

«oli

17

aurata

«8,825.1056

xolias

»7- i5i

aureum uellus 2 0 6p

«rica

27.256

auilratus

’3*

artluops

2054

auris marina

807

sctnxus

»7

auxis

ii5|

aganOn

758

azelus

i42

agafti

^78

B,

agonus

»7

bacchus

207

agulla

i6

balatna

232

alabes

708

balxnus

»7

alauda cdftati

14

balagrus

alauda

tD53

balani

«39

alaufa

2i.u58.1258

balbus

•45

albica

25

balerus

»7

albicilla

)»

baltx marinae

2070

alburnus

i6.96s

ballerus

27.143

alburnuslacuftris 27

banchus

io7.i43

albus

zf.n66

barbo

144

albula

J5

barbota

707,1046

albula parua

38

barbus

143

alec

35»

bafilifcus

21.146

alex w. 44S.1160

batiis

94»

aleculz

614

bellicuU

338

alofa

2t

berberis

6x1

ambra

242

berberi

625

amia

42

berula

84

ammodyte»

tz6o

bifaS

575

anacharlis

». 45

bifula

35

artehorago

45.p72.1210

blan^s

246

anartes

45

blax

. 419

anguilla

45

blennus

476.471

anguis

531

boa

524

anodorcas

160

boaca

>47

anracei

56.1262

bocas

830

antale

po4

boces

»49

antales

410

bolbidium

836

anthias

62

bolitxna

885

anthropopliagiplfces 616

bopgyrus

245.151

aper

70,88p

bos

251.532.575

aper marinus

*55

bos belliu

*53

aphricis

73

bos cartilagineus 253

aphysc

71

bos marinus

830

apolcftus

114P

box

830

aporrhais

6p2.8o8

bremx

378

apua

73

briiTus

417

aqinla

13

bruccus

8oz

aquila marina

86

brytti

426

aquo

ip 993

bubulca

»7.j7l.iS4+

araneus

8p.p5.1021

buccinum

152,652

arbor bellua

06,964

bufo

949

ardea marina

453

bugloflus

270.783

argentilftis

1263

bulbulus

370

aries bellua

p6

buridia

86

ariftofus

24

butiia

793

armus

p6

buxi)

139

bvlTus

860

cicada

1087

' c

ciclas

tziS

caburi

117

cinxdus

624

calcendix

320.

cicharccdus

270

callarias 204.105.u64.

ciiharus 212.269.780

107,267

clupea 21,23.24.1171

callichthys

<5

Clarias

104

callionymus

«j

clypea

24

calUphlebara

coccini

84»

callus

»45

coccyx

61»

caiuaria

747.160

cochlea

152.272

cammari 217.121,1087

cochlexfolitarix

25«

camafenes

i6i

cochlexterredres

285

cancellus

55.1263.185

cochlex nudx_

»98

cacer Heracleoticus 1056.

cochlex

IIXJ

1266

colias 275.1014

cancri lutarii

176

colora

117

cancri equites

>94

colubtr

530

canicula

20.157.151

columba marina

799

canis marinus

202.722.

colybdxna

852

7IJ.8JO

colycia

652

cantena

265

conchx

272,306

cantharus

1271

conchx Vencrex

cantharidesaquadex 346

conchylium 307.335.762

capella nus

105

condylos

765

caper

70

conger

34 5

capito

»15.753

coracidia

86

capito fl. u66

coracinus 345.1231. 1272

capitoleus

749

corani

IT

caprifeus

885

corax

747

carabi

W7.572

coraxus

357

carien

95

cordylx 1148.1153. 1154

carpiobenaci

218

cordyltis

357

cador

215

cornulus

353

caftbrides

22)

cornuta

360.610

catillo

'601

coruus marinus

1272

cauda

853

coruus aipratilis

35»

caudiuerbera

358

coruulus

353

caulinx

470

cotti

77

centipedes

iolo

crange

>055

centrina

715

crangines

1052

centrines

850

crangones

2055

centrifeus

857

cremys

107

centrites

529

crifopleurus

582

Cephalus

25.35,245

crifla

>3

cepix

19

crocodilus

362

cepolla

212

Cuculus

363

cerchrias

519

cucumis

367

cercurus

225

curfor

>95

cernua

a26.751.S25

cybium

«153

cercyrus

151

cynops

367

ceryx

652

cynxdus

40

ceftreus

648

cynoglofTus

785

cctacei pilees

225

cyprinus

368.1274

cetifperma

£42

cyperius

370

cete

136.230

cyiius

439

cetos

1145

D.

chalds

*7.»56

da^ylusmarifius

«35

chaitix

320

dacus

379

chame

307

dagon

51»

channa

750

dclpliinus NilouS

6

chelear

263

dentale

1227

chennion

262

dentex »63.375,774.115

cherfydrus

513

derceto

520

chilon

664

dies

410

chremys

107

draco

«9

chremes

103

draco marinus

1035

cicada dumatilis 268

dracunculus

9»-555

dra.t'

Index.

dromas

410

glaucus

266,1214

leuiathan

236

dromo

410

gobius

466.470

libella

570,1233

dryinus

5jtf

graculus

303.353

liculmch

445

dryophytcs

grillus

107.889

ligulae

993

dux ceti

*tt

grus marinus

453-483

limaces

289

E,

gutcurofula

7*5

limanda

788.798

ecedia

^24

gyrini

546

limax

»7»

echeneis

49.70Z

H.

lingula

786

echini

4»S,

halec

39

lingulaca

371.783

echinometra

4*7*

halecula

1260

lioflreae

323

echinophori

288

halefurion

484

liparis

»8.571.636.

edone

haliplcumoU

8?S

847

«legatrus

iozj

hamia

180

lipiaces

301

elcotris

39

heminerus

353

locufla marina

57»

elephas 2;»,428.too8.tif,

hepar

487

loligines

586

»»3

hepatuS 379.488.1221

lollius

582

elops

U09

liepfeti

77.s2.78

lopas

806

empetrum

20

heracleotici cancri 177

lopidx

464

cncraficholds

78.434

hiaiula

260

lota

707

engraules

78

hippalcflryon

43»

lubricus

74*

cnchalium

904

hippogloflus

7S7

lucerna

9.160.588

cpclanus

»7

hippoc2pus 94.433,49»

lucius

»90

eperlanus

429.1212

hippurus

30»

lumbrici 597.1227.600

epipetrutn

894.1287

hircus

469.302

luna

754

epifeopus piTcls

520

hirudo

503

luna maris

1106

epodes

43»

hirundo

5*4

lupus

78,553

epurus

43»

holoileus

756

lupus marinus

830

equus

433

holothuria 5t7.ti45.893

lupiuarii

1193

equus 'Neptuni

431

homines marini

5*9

lupes quadrupes marinus

critimus

»5

hufo

60.1119

608

eruca marina

830,434

hydri marini

»039

lutra

219.608

cfcharus

796

hya:na

322,728

lycos

601

eTcarus -

XO06

hycea

3,66

lyra 366.u81.360.609

efox

59»97»

hyfca

9,322.890

lytra

60 3

clacatenes

417

hyftfix

424

exoccctus

'14.663

I.

mscrclla

59*

efox

60

ichthyocolla

J7.*09

m*na

149.612

F.

iecormus

488

machera

4.4-9

&ber

440

indicusuermis

1282

maia 95»»78,io9'7

failaleon

^55

infeC^a aquatica

545

malum infanum

619

fario

5S9

iulis

J4y.8^o

malleolus

1059

febrius

119*

iulus

140

maltha

711

ferra

38

L,

manati

»53

fidicula

270

labeo

652

manus marina

619

figon

35»

labrtis

601.652

maraxus

»53

flamma maris

»»45

iaccia

21

margaritsc

620

flutae

48.1582

lacertus

55»-553

mano

37.60

fofsiles pifees

44»

lagois

556

maris fpuma

1243

fuca

847

lamia

204

maxinus

97,620

fullo

444

lampeca

1110

mazi

620

fufanei pifees

2J8

lampreta 4*3.19,5*3,696.

melanderinus

360

G.

1227,1109.1281

mclandrys

427.1149

gados

97

lampreda minor

12S2

melanthynus

1133

galata

724

lampuga

«71

melys

641

galeonymus

107,160.

lampyrides

699

membras

. 80

7»3

lamyros

210

membridia

86

galea

7*5

lafca

»4

mcntulaalata

8i3

gaicos

>»53

lati pifccs

^5

mentula marina

892

galerita

20

latilus

557

meryx

1003

galeus canis

»97

latus

1117

merula

641

galetta

7*5

lauarems

>»34

milago

109

galeus centrines

»231

laufulx

»5

miles

240,643

galeus Rhodius

721.1251

lebias

»7

miliaris

330

galexia

696

lebianus

380

miluago

109

gallarias

107

ielepris

339.1003

miluus

388

gallus marinus

439.1261

Ico

»9^-557

molua maior

101

gammarus i2t.i>

087.1097

lepades

320

monachus

216.319,

gardo

20

lepidOtus

370.559

643

garus

1015

lepras

1003

monedula

304.303

gclarij

656

leptinus

380

mors

249

gerres

616

lepus marinus

561

muco

63»

gibb*

1092

Icucifci 23.29,31.461. 655.

miigali

95

gladius

451,1160

656

mugil alatus

632

glanis,

458.1042

Icucifcus lacuflris

35

mugil lacuftris

35

glaria

708

Icucomxnidcs

617

mugiles

643

glaudfcus

4^»

leucopis

»3

mulieres marinx

73^

mullus

fSs

munena

“i»

murca

60

murex

699

•<»'J4-J4'.

muria

445 «S4

mus marinus

328.1114.

mufcafluuutilis 693

mufculus

3*8

muftela

696.707,

iiSz

muitm ctux cetorum 140
muftelafluuiatilis 709
muftelauulgaris >0}

mutis
myagrws
myax
mycs
myiae
niyllug
7^9

myrinus
myrus
1040
myfticetus
myftusNili
myfci
niytulus
myxini

N.

571
5»5
no.^9i
^*5-0J-77®
^21.318
»7.JJ®.

6f9

^7^.1037,

»44»
MJ
328
1*7.328
^20

naricse

73»

nafus

natex

natrix

nautilus

naiiplitlnf

nauta

nebrias

nereides

nercus

nerita

ncrophidion

nibius

nigdpifces

nouacuU

nubes

O

oculata

74»

odorus

ololygoi»

orata

orca

opliidion

Ophthalmias

orbis

745

orbis gibbofuS
orcynus
2170
orphus
orthragorifcus
oryx
odracion
ollracum
oftrcum
oiirea
oftreae
oilrum
otion
ouespirccs
ouis marina
oxyrhynchus
77»
ozxna

73»

737.7?^

5»l

73»

734

737

201

|to«73^

738.73^

737»t«4

74»

58^

379

74*

74*

Ut

548

128

74*

t^.74*

6}3

'«'•744.

USjt

l)'."4y.

‘■"7-7J'

748.8^0

749

7Jtf

767

307

757

7^7.901
769
• 770
100

S7-.S3i

Index.

P-

carrus

paguri

palea parius

palla marina

palumbus

pan .

panthera

papagallus

papaucr

pardalis

pareas

parus

papraces

paiTcr

paltinaca maior
paftinaca
patella

3T^-774
167,184
776
776
yit
»ip7
71S

lOOJ
776

776
5J5

777
1177
777

86
7^8
806.741
pauoneS 810.1004.12tS
pcclen, 79J-8»»

pciftunculus 811.1127
pediculus marinus
pelagis i)
pelamys
peloris
pclia

penicillus marinus
penna marina
pentadaitylus turbo iii4
perca

perna ^ 860.866

perone '3

perficinus pifeis Szj

perfus

816

8517

1147

12J7

350

8i3

818

826

, 440

1122

, 355>.202

826.827

38^.837.890

839

839

66}

840

474.84»
»3

84!
84S
74^.849
850
136
; 434

859

1261

petri pileis
phagros
piiatcages
phocx
pliocarna
phoenix hygros
pholadcs
pholis
phorcuS
phoxinus
phrifla
phryganium 145.1280
phuca ® '

phycis
phyfa
phyfalus
phyfeter
phyiTalus
phytarus
pibala
pila marina
pinna 307.621
pipnophylax
pinnotheres
piren

pifces Babylonis
pifeis Iberus
pifces uocales
piilrixv
plagitia
plagufia
plani pifces
platanes
- platefla
platihacus
platoguia
pleftya
pcrcili»
pol*

pollicipcdes
polypus
pomplulus

389
889,204

8z6

376

. 770
854

pompilus 66,733.1149
porcus marinus ■’®''
porci
porces
praBnus
prepontes
preftis

priapus regis
primad*
priftis

plaramodytes
pfari
pfenes

piTttacus X

ptifana marina
pudendum marinum 892
pulex marinus 894

pulmones marini 894.895

1247
pulpus
pungttius
purpura

pyruntes

Q:

quali

R.

racemus marinus
raia
ranx
rafquefTa
remiligo
remora
reuerfus

rcuerli . .

rhinobaios 1081,1084
rhombus aculeatus 778

fepiola •

X 1028

(udis

ferra

855,1008

fuillus

ferena

#- 530

fues

Cerpens marinus

»036

fits cornuta

feta

547

^acion

fcallium

999

fyxna

fcaphis

330 fyagrides

J059

890

S89

891

79»»

890

899

894

fcarabeus

211

fcyllion

20»

891

fcarus

379

fynagris

3,379.112»

854-S58

fcinalius

S063

fynodon

1119

160.1261

fcincus

»007

fyrenx

53»

892

feindaria

1008

T.

892

fcinis

1008

txnia

»124

»215

feirris

»008

tanagrxus cetus

*37

121 8

fcolopax

lOoS

telUna

328.1127

872

9.896

33S'*S7

1176

671

1027
»51.928
946
109
413
40
484
963

rhyades

rogetus

ro^arus

rota

rubelUo

rubellus

rubeta

rubiculus

rubrus

ruburni

ruffus

1058

589

249

964

435
965

949

965

436
436
965

ruminalis pifeis 644,1002
rutilus 9^5

S.

facripifccs 6j. 65.427

Cigittarius 746,967.1008

falamandra
falar

967

969,972

1070

falena

969.993

J.287

falimuria

445-447

1095

falmo

969.1198

187

falmulus

972

892

falpa 102,

,108.152.979

359

fanguifuga

503-74

555

faperda

74*350.353

611

far

90Z

854

farachus

18.19.1102

797

farda 23.1152. 1157.257

866

990

65

fardina

992,993

1.867

farginus

656

793

fargus 29.379'993-*os®

35»

fario

969,1200

28

fauritx

53*

18

faurus

*3

16

laperda

729

789

fapphirus

1003

142

fatyvus mannus 11^7

868

fepia

584.1024

887

lepidia 5

»034

304,1012
1012,1159
359.1016
1017
1020
1017

fcolopendra 1009.1010
fcomber
fcombrus
fcordyli
fcorpxna
fcorpidia
fcorpitts
fcrophulx aquaticx 347
fcurio
fcylla
fcyllarus
fcyllia
feferinus
illlago
iilurus

tcmolus

temulus

tenia

»171

117J

789

tcragos 1.551,1129.1222

1048

1095

1095

728

754

1041

1042

tcftacea

tefiudines

Tcthya

thedo

theulis -

teuthis

thranis

thralTa

thrilfa

thunnus

thurianus

n»
1130
5*7
»171.1204.

587

ibidera

125J

12,117»
31.23.117*
213.25*
6

thymallus 431.1234
thymus

117*

thynnus »147.890

thyrfites
tiburo

liburonus 457.1177

»177

»52

fimiamarina 20.1053.1*48 thurianuS tomus 45*

fimus 73».*o54 thurio 83*

firenes »oJ5 thurfio 45*»**7*

fmaris 616 thvmalus »17*

fmclus »05^

fmyrxna 683

fol marinus 1105

folaris »046

folca 783.788

folea oculata 7^5

folenes »*37

fparulus »058

fparus »7.1056

fpatagus 4*7

fpargus »056

Jpatangx 4*6

fpaihiuriis * 5*5.

^heneus 662

fphondylus »o6j

fphyraena 59**^33-**55
fpinachia 9

fpinax 7*i

fpinula »020

fpondyle »*.*3

fpondylus 761.862.1063
fpongix 1064

fpurius

fqualus 657.j15.724.

1079

tigris

tilones

tinca

tineatfontanx
tinex
tomus
tonficula
torentina
torpedo
torfio
tortuca
trachina
trachurus
tragus
trichix
trichis
tridacna
trigla
irigiites

»167
»177
«77
^99
u8z

»182

»182

»182

83S

»*37

55^

«94

106

aj

22.991.1194
770
66$
77

fquatina

1079

trigolas

365.677

fquatinoraia

1081

triftia

709

fquillx

1086

triton 263,519.1149.1195

fquilla Huuiatilis

*45

trochus

964.1114

fiauris

1102

trofta

»»9S

llella arborefccns

»104

troglodytes

21

liella marina

1102

trolfiiU

1198

ftinciis

tioS

trutta

>042.1198

fiirio

9.1116

tuber

»145

ftora

1116

tubuli

»227

firabclus

iioS

tunnus

»147

ftregia

26

turbinata

>111.1115

firiatx

iio8

turbines

1111

ftrinfia

707

turdus

1004.1Z1]

ftrobilus .

1108.282

turgaron

95

firombi 1111,1112.288.289

turonilU

9.896

fturio 3.6,1042.1116

turfio

fc 837

Index.

turtur

kyllo

4+4

thymalus

' 8)t

typhle

tx.i|.i2i;

lypltline

»i.t)

tyrfl»

!j8

V.

uacca marina

t;2.t4$

uaginal

8pj

uariaia

41»

narius

U04

uclfus

io$t

uerecillum

ucrgiliadcs

37J

uermesa^uaulc* xttS.xiij

uermesfiagni marini $$7

uermislndift.

12x8

ueronus

841

Uertibula

1144

uerfpertilio

Si6

uipcra marina

uirgines

101)

uitta

78^.1124

uicUlus aquaticus

54

uitulus marinus

826.11)0

uiurila

8j6

umbilicus a72.1114.1ui.

266.117)

Umbra marina

266,117).

ti)o..uoi

unguis

54! '•-!*

uniones

610

Uranofcopus

>9

urena

}6-r s^t

urfa Ariftot»

10p6

urfus

»95

urtica

114«

urtica marina

1240 12)3

nua marina

1248

uulpes marina

1248

X

Xiphias

xitos

6i3

z.

zaphirus

130

ierra

77»

zcus

440

zipliius

96.248

zititon

240

zydeath

433

I T A L: I

C A.

A.

acicula

<0

acuin

12

acufigolc

12

adano

126

adello

126

agonus

18. ip

agulla

*9

agiifco

722

albo

1x63

anclude

993

ange

53»

angUello

84

angurigola

»3

aclua

80

arbolinus

26

argiuzcUa

to

.arzinarclltJ

1225

afcllo

97

afpidochclonc

240

alprcdo

2x8

afhfe

114

aftdra

860

azio

716.72*

B.

pefcebaleftra

»»55

ballena

»37

barbo

671

barbont

666

borbolus

41»

borbot

1170

baftango

799

barri pota

1189

bianeheti

77

boca in capo

1)8

bogUe

443

bolafsi

261

booba

148

bori^oboza

»47

boitrix

709

bota

756

botatrilTa

707

botola

708.709

botto

476

brancha

190

brufcho

793.79^

brufola

4»

buo marino

152.8)1

C.

cabacello

!i

calamaro

!Sz

cammarugix

1688,1091

cambetta

»»55

canodella

1271

canudo

40

capa tonda

3u

capparoU

I117

capc longe

»»35

capidio

«51.1)6

capidolio

»j6;853

capo

611

carlino

1056

carpena

370

caualliero

»94

cauezale

215

cauedanus

*»5

cazo marino

892

cephalo

648

cerna

751. 8 is

cerres

616

cetola

439

chanadella

262

channa

1170

chiepa

22.24

chergna

227

cliaz

198

ciambetta

»»55

clupea

30

coaliotto

«225

cocceu

3^3

colabuccus

58

columba 7t7.744.747

copcfce

58

copfus

58

corbetus

4«!

criues

1206

cucuri

78

culdcafne

2253

D.

dentale

1119

diauolo

11

domifclla

549

E*

esbrcfon

641

F.-

falce

112)

faraifa

798. SO2

^rio

IS04

fegarus

46)

ferraza

799

pefcc fico 99,1179.126)

figo

489

fiolca

tSo

folpo

872

foiidola

480

fottrifia

1(89

frago

774

fregarolus

842

fritou

654

fumitrcmula

1189

G.

gabiani

galea

io).io4

gallina

35«

gamaro

»»4

gambaro di mare

io83

gambarelld 1091.1099

gliiozzi

47«

giro

6t8

gircllo

549

go

469

goi

466

gongole

8|2

grampella

182

granceola

180,170

grancettus

185

granei porroni

178

gr.inio

161

griezo

3«5

grillus

106

gnfcila

481

gritta

102). 181

grongo

34«

guatta

7»3'‘»5»

gucturola

21

t

iahquet

^93

ioriChuS

843

L.

lacerto

«012

lachia

55«

lambena

846

lamiola

711.197

lafcha

*9

latharina

83

lauaron

84

kchia

461,728

letta

3*

limaga

)02

linguata

784

lucerna

5»5»

lumacha

290

himbardo

ii6

lupaga

116

lupafio

598

M.

mamola

6,4

maqucrcaubaftard 55

marino pifcatore

957

percemartcllo

»»55

maruiza

172

marzapan

560

malfacara

1090

mazenetta

,85

mcrlo ioo4.847;846.

642

merlutzus

«06

mefanca

847

mefiacara

1097

mifibr

159.466

molecca

»75

xnoreUe

841.842

mormillo

^4f

morcardinuf

872

mofcharolo

872.885

motiiirgo

1189

mufcarolus

734

muczaro

885

M.

naridole

739

nafcllus

98

neiiibrelU

»2)2

ntbio

5«5

Uichio

307

0

ocliiado

' 6)S

occhiatella

»182

oculatelU

1189

ognella

897

0 3

6)8

ombrina

»2)2

oradigk

30

'orchetia

1086,1097

oreol

tOl)

organo 6o9.6ii<ii7o,

ofirege

757

P.

pagro

435-773

pal

197.20*

panralena

806

papagallus

122»

parnochia

»088,1091

peftenortzo

1126

pedotzo marino

817

perna

624

pernocta

»098

perofaraia

93»

perfega

8i2

pefquercll

26

pertine ^

»2$)

petrola

939

pliagrio

773

plirangolinO

435

phyco

845

picio

6)7

pigus

375

piota

p6f

pitrara

«4«

plane

781

polauda

»55

polpc0

872,

porpo

87*

pota marini

»1)9

prete

»59

Ri

raggid

940

pelce ratto

87

ratepenade

87

rhombo

778

riccio marino

418

rochau

40

romeca

939

romia

812

roticera

*97

rofpus

87

rofleti

77

ruello

»49

s.

faccheto 262.488.122)

falmarino

1109

fanguinerol

841

fanuc

4<J .

farba

• oSt

fardanella

iS

fardellae

»9

fardoni

992

fargo

993

0

t

Index.

(auro

5SJ

angelus

1079

Ccaragol

fcarduU

aSj

apron

arcopendolo

478

»*55

fcarmus

\o6

areigne

?»

fcarpa

fcauardino

55»

*6

arcng 4»>

Arondelle dc mer 5»4

rcaciot

arriere

597

fcepa

fcombro

lOzS

auriol

1218

ZOll

pcis d’aunou

1012

feppa

lozS

B.

(Toia

784

bar

^oo,Sot

fgramphi

tiSz

barbarim

666

fomniolo

187

barbcau

»45

fopi

10Z4

barbec

»45

(brcc

IIZ

barbue

779790

fpada 4si,«4S.i2j)

baudroium

95«

fparlo

>056

bcccard

969

fpafc

1124

bechus

»»45

fpernotza

1058

berdin

806

fpetto

J^».io5P

bernhardl ermme 190

fpigarus

bezola

55

Ipigola

SSS

bifre

219

fpogna

»0^7

bigornet

738

fpoUtta

«57

bizc

860

fquaina

1081

desblanches

»7

fquaiola

47?

bordeliere

»7

fquaqua

1079

bondelle

«212

fquiozoie

5*7

borrugat

«231

ftornatzzo

844

bortierc

971

Hramatzo

151.208

bouquet

»099

firatzarigla

9

boullaufe

709

ftretta

5»

bouuicra

»7

(Irinco

709

brama

3715

flrintz

709

bremma

212

fuazo

790

brcfma

».57^

Tueca

75»

brochet

5?»*5?J

furo

T.

55»

C

tanado

211.Z12«U72

CabaiTonus

84

tcmaro

»»75

cagnola

«»55

tenca marina

1265

cagnoc

197

thcmerus

1172

calderonus

859

tinca

^42,1179

calliques

85

ton

1159

capcau

' 1241

tonnine

1159

capelian

84^

torpedine

1189

capello di mare

1241

torpillia

1189

caramotte

foSS

totena

J82

carbalTe

182

trazeina

carpe

368

trenolo

^»189

cafferon

581

trotta

tzotf

catto algario

7*7

trull

50

catto rochiero

200

trutala

120^

cauillone

^70

V.

celerins

18.85.257

uallopa

1098.1101

cero

221^

uairon

474.842

cliabot

475

uarolus

(5oo

chabre

181

ucchio marino

8x7

charree

545

umbrino

«251.1152

challaignedemer 418

urfella

482

chaioillc

706

Vrfeta

«090.1097

cheurette

«099.1088

Vfcl

47?

chrcmps

167

Z.

cigale de mar

1092

zaphile

«2

ciuade

2101

coguiol

304

G A I.

I C A

coliart

?5»

SCSabaudica.

coquille

3»*

corneti

»54

A.

cornetz

580

coulac

zi.24

«bles

26

coufteaux

»»35

ablette •

2<S

couteau

582

aguillat

716

crapau d’ cau

?4?

alofe

21

crappe

9^1

alofa

»5

creac

1117

anchoies

99S

cubafeau

1240

D.

mpteila.

daine

.»«5

moulcs

.«28

dard

50

mulailus

S53

dento

637

mullet ,

^4?.654

derbio *

718

«nunier

215

donzelle

»05

murnier

476

dormille

«2^2

N.'

dromilla

45

nacre

860

E*

nadelle

80

eguille

«0.716

nerophidia

12

emiflbie

717

niueau

«55

cpinarde

J.SpT

0,

cpinoche

9X97

oeildebouc

806

efcreuifle

121

oellres

757

efponge

«067

orphiez ut Normanni uo^

r.

eant

10.12

lafarra

55

ouelia

842

ferran

714

ouldre

74?

Bacola

1109

oye de mer

389

fiambo

1124

P.

iletta

7S7

pageu

45«

detelet

73j

paguU

>82

flctz

783.788

pala

55

fiion

1127

pardilla

•42

frax

204

pcis rei

«3*

G»

pcrcc

47?

gagnola

12

pcrccpierre

20

gardon

»9.30

perchedemar

819

gibbar

»55

perlon

55«

girofiade

438

peTchetcau

?5«

gloricufe

87

peteurc

»7

gouion

475

petoncles

812,813

grandefpadas

45»

platte

27

grinadies

482

pleza

7?5

gronau

5^5

plya

781.7S8

guecnctte

»099

poignallre

?3

H.

pole

7?7

Hal

?44

porc

7»?

halachia

21

pofterol

«241

Hannons

812.813

poulfcpieds

«47

Harengades

85

poupe

S72

Hafeaux

376

pourpe

£63

homar

»'J

unpourpre

£71

1.

pulchella.

22

imbriago

670

ioutziou

«55

quarelec

782

iraigne dcmer

?5

R.

iufcTe

612

raina de mer

1224

L.

rafcaiTa bianca

»5?

lacert

?»

raipecon

158

lamia

204

rayo

940

lamproyc

697,7020

rc^it

3«l

langrout

«4

reneau

»4?

lanzon

592

rippe

Sp7

lauarctus

55

ronfon

1212

lebre demar

«019

roAere

»7-378-84»

Icntillat

7»7

roffe

56«

limande

782

rougct 363.435.609.588*

limafTon

290

665.

lochcs 77.471.481

roulieau

182

lochcte

47?

rouifeies

198

lochcfranze

843

roulTcta

270,728

lozange

778

S.

lubin

' 5?»

falecoques

1088

M.

falmonata

«199.1200

maigre

«230.1232

faluth

«05

maquereau

304.1012

ianfue

50}

marmo

1119

de la fame

«0S8

marfouin 389.749.838

(auclez

85

marrupa

855

faiilmon

972

melet

83.80

Talmonata

«210

pcis de menage

146

defaultercUeS

«091

merlan

97-99

fecche

«oz8.«024

merlutz 97.10^41219

(edenette

85«

milandre

197

folc

784

tnonnicr

S16

fopiuo

10

forrac

\

Index.

fomu

71»

cbabro

i8t

«bclfc(4>en

i6

bnrfl

208

for«tz

48;

cocftb

1021

£I|en

iijt

Iparallon

iof6

concha

ipo

m

iiff

een 6e(tre

762

pcis rpafo

«49

D.

irtle

fOf

e0l<

«'3

rpecciiio

»78

cionfella

42

<}0onen

3»

dft

1268

fpet

»oJ9

dorade

128

«0Utl

'9

elberiQ

•43

fquilles

io88

doradiila

»30

«b<3nt0cr

»3

clfen

24

fquinaudc

178

E.

albde

»S.j8

€rfl6n

375

fuiffc

30

Enxaroquo

709

rtlben

2«

S’

furmiiUu

G.

dlle0<irbrt»

3«i

felFcn

26.36

T.

gilteheadc

130

ciUbbt

3«

109

tacons

P^9

K»

nlet

«55.21«

flunbec

797

tapeton

158

huga

944

fliffen

2«

foznftfcb

30

tararonde

799

hugia

1189

nIpFen

37

fotcti

867

tarefranke

87

alrupp

i07

fotine

1206

tcncbe dc meor 847,117^

lamprea

702

«Ijeh

'4

riine

loec

teftard

liebre de la ihar

567

«nbwal

254

fiirrt 27,20.10.216

tinei

'37

lampugo

)Ol

cielec

94«

(B.

tiniets'

1124

picis limo

1255

B.

tordo

1219

linguado

784

bac^foten

1X03

0«blcr

6tz

torpin

1189

lira

to8i

birle

»9

0fln0firc^

3*^

tortugue d’ai2ue

«33

liuda

93»

balbenm

3«

0aneftfcb

793

tourd

1219

lobo marino

831

bambelc

843

04rc«ncrt

459

troihpcttc

11.1258

lupo

598

b«p|b

477

0arUt

797

tronchou

I04i

M.

bflrb

»45

0arnart

1093

trouttc

tioS

manatus

'53

bttrg

823

gebhc

»3

truittac

. «99

marmd

«43

bcipfcr

867

0cti0er

1278

turbor 778*7S7.78p

marfopa

633

ber0irfif«^

109

0crn«rt

1099

V.

moUre

845

bcrlin

705

0crntfcb

»3

uandoife

30

mourcnc

d79

berftib

823.820

0crtt'al

'54

uar

6co

mufole

724

bcrtfcb0e

820

0lyffci»

26.32

ueirat

toii

0.

biber

itp

0nitf

30

uerzadellc

9S0

oftiadelamar

7^2

btl[c0ctt

894

0Ob

473

uiclle «ea.1218.t119

P.

blfifftfcb

384.i»’23

0obcr0c

101

uilain

2»3

pjgel

435

bkubeu^Iirt

844

0olbbjem€

130

liingeron

'p66

pampano

490

bktrfclfer»

3^

0olbfir4?

24,825.1258

uirlis

7)8

peixe

, 3»^

b(Avrlm0

3^

1259

ultuolant

58S

pcrcha

. 820

blecb

*7

0ol&fo?cn

«03

uiue

8?

pctrbpfaro

753

blcbe

«74

0Oinfltt

3 «5

Uiuio

9»

picarel

Si6

blif #7,3tf7.i269

0r<tum445

1180

umble

9201

picque

593

blie00

26

flrofe

3»

Un pik

%6o

pulpo

872

blicf

'7

0replm0 474-»43*«74

uolant

S>4

bli5lm0

3^

0r»£r0«

54

urtigo

1240

rafon

^4«

blo0fircb

1041

0ropp

477

uriins

4’5

robalus

«oi

blotctral

'54

0ruttbcIc

474

rodouallo

787

boFfflu0

809

0runbfo:crt

1203

HI S P A N

Z C A

S,

bolcb

109

0rimblm0

480

S^Lufitamca.

faboga

11,24

bblid>

57.1050

0ufen

475

falemd

982

b6:bo4)e

7«

0»fcb

»3

A.

faualuS

24

bott

i9j

0tiIlenFrotk

95'

Aguia paladar

ferran

200

»■37«

0!icllfifc^

709

aguiapcfcado

10

sfolia

789

bianbbiflt^fm*

639

0y^cn

346

aguilla

10

folio

593

b:aunfif<b

’37

alachc

1014

fpargoil

105«

b:c<bh'n0

843

^50elc

>9.32

almeia

809

fulig

«,1042 '

bteiteU

27.867

i^«0Hn0

39

Anchoy

78

T.

b:tF

699.705

b^plm0

«59

aranhd

tSj

talparie

747

btofert

1275

^aff0afl«

1248

atun

«34

tordo

11)^

buF^oirte

til

|)<jib|ifcb

795‘793-9^3

azedia

112^

tortugS

1134

baFFin0

485

bancrFctte

»5». '54

B.

trcmiclga

1189

biib

370

b«rcrcrt

6«5

baruo dcla mar

^71

v»

bu(bfif4>

36

^arlu4)le

845

bezogo

77i

uallcna

»37

biitt

843

0afclm0

'5

birzes

1158

uolador

514

bii^

3^3^-37

16.656.1259

bodian

100)

X.

C

bci4>t

59'

boniton

4'

xibia

1028

capplan

109

berill

891

bout

734

(fOp

477

berjn0

485

brcgiga

S09

G E K M A N

I C A.

cbcuyf»

216

bc01m0

30

Bysa

4*

Hjs noadiunximus quxab

0,

bbtnfifcb

13.14

C,

aiitliorc cofiifta funt . poteft

benelcn

«66

$otmnF

614

pcfce fabra

588

etiam fieri ut AngUea

bicbel *

1266

^uceben

1048

calamar

584

nonullafintad^'

bicF

1049

bumer

«7.118

camarori

«7

mixta.^

biFrii00

«59

biinbflfcb

202.y4.728

cangrcio

180.193

bobke

»3

bfivb

12.13

candieno

211

202

btJfen

57

caHaun

201

Zd

4S

botf4>

108.961

bdrlin0

•'3

cauallo

1012

Ablcnt

2«

b9;(l

1051.1117

!?ug

61.9

Index.

3.

6t

icntlittrf

1266

mo:0

498

iefci» 24.125^,11^6

nioifl^tocin

61

jititanFen

1267

1210

iti60

molcrle

481

710

mianf

572

mufcffec

21 6

ifei'

»»74

muli

477

iub

«55

mimucr»

32.1266

3.

muftbelei»

307,814

fableau

lop

miit^unb

iiSc»

*5-354-?77

3^

FarFroaI

254

na4>tftr«^

Farpf

370.1274

iia4>ttoai

254

Frtulb^re

228

na^mflul

12S8

Fer&er

546.1280

na^cl

1009

Fir4>b>i

37

nafcu

73»

fhp^fc^

126»

nattcr

5»5

Fnab

»»74

nerfiifi0

1266

F6jnlm0

»»73

noutperfraf

254

rolfjfci?

3»

noibrcal

254

Frab

162.175. 183

iHmcu0 19.340.702.1225,

framec

843

1281

frcbe

120

oberFoftic^cn

»5

Frcf

474

oberF6t0cr»

844

Fre01m0

»»74

oFcIeu

25

Frcjcr

823

olruppc

1282

Frort

S>54

oubopt

3»

Fulbcrft»^

228

o:fei»

753.1168

Fuliim

477

r . P-

4«

£.

palmr

lacbe uo3.6o.<>7o

panne

»45

I44>0fo5crt

1210

pflt-g

823

la^cncn

3»

pciffer

443

laFc

S03

pcrie

624

kmpreb

702

pcrFfjfc^

206

U$

P7»

pctermanc^c

93

laubfrdft^

^54

pfarrcrt

39

Uugck »^.26.30.656

pfell

842

lant

3»

pfrill .

842.843

laud

712

vmm

444

lauto en

1180

pi«3lin^

1212

Ici^an

60^

plait0in

793

lybet

572

platidle

793

lunipen

7»i

plci^le

27

mm

»258

pIoi3c

965

m.

pI65Crt

436.589

maFrcl

1014.732

plyen

»7

fiiatmcrbeu0|l

1258

pomuc^el

to8

inarencn

24.682

porccd

228

|ii«rbar

10^7

prtF

»P

niecrbonen

288

pubbe

711

mcerei4>lcn

142

e.

mcerfrcuiofe

737

quappe

7»t

mcFcI

»7

quep

798

mecrl)unb

827

tncert0cl

4»5

rab

3!+

mccrFrcpelitt

1092

ranbeFec

3«

mccrlu0

817

rappe

1267

mecrin^b

1055

raticbfifcb

»09

mccrjcn0le

74

raueufcbioal

»55

mefcbcrt

346

rebfifj^c

3^5

mccrfcbun»

566.1247

rcelm0

823

mecrfc^totn

382.838

rcncljert

3^

mcerfpinncn

iticcrt>V4>cn

9S

rettel

30

»83

r^cmfifc^)

111

mcr^

546

rieniltn0

844.1259

ntcyfifc^

32.1258

rod>

940

migliu0

38

robbautp

966

107

robbe

199

mjnin0

843

rofenuiFen

378

inolleu

955.968

rore

»55

mon •

753

i-ogFopf

IC16

nioiififc^

»3»

rojtinaeir

250

!ii6nlc

952

rotclc 432.1203.1211

mSnne

2i6

rootcn

1203

itio:

6

rcw

1212

roitenc

966

y.S.j

roteu^Ii

26

flinFfi

1180

rotcutfle

965

OmFfifcb

z6o

rotfabcr 43^.589.965

Ob:

6,1117

roififcb

37S

jloime

1021

rotfcbercn

109

liribcn

36

rub

8ji

tlwr

11x7

ruffe

226

fuetolb

745

ruff

1048

ru00ct

7»t

rarbutt

789

rup

711

teufeltoat

13S

rufor

250

tbebo

216

ru^tral

250,255

tif

126»

ruttc

711

tobiad

i3

ryfcric

475>

to:po2

95

0.

tranie

82*

faeltm

970

trtifcb 107.476.709

faelmltn0

1204

tunyn

»»5?

looS

V,

falin

972

oen’4>

24

falut

459

oint

24

fanbat

107

r>nFe

524

fanbFrcffen

474

poibcnne

1206

fcbaib

459.1046

pjoccbc

»5»

fcbcUctrmF

255

a>.

f:bcHfif4> »08.109,110,

tpalfif4>

»37

307

toaller

1050

mi

12.88

tpalmcifFci:

1260

f4)ilmjal

»55

trangroal

»55

fcblcy

»>79

roaffcrfcbncMi

289

f<^Iicl>tbaF

»55

Yoaflcr0u00cn

346

ft^naF

593

waficrfalb

547

fcbttcF

272

wajfcrlu0

546

f4)nepBeIpfcb£(et3 845

tt?attftf:b

36

fcpntberfifcbli

z6

tOClbflf^

1210

fcbnottbolf

747

TOciffifcb

25.26.36

fcbnotfifcb

1»

tpet^Ie

844

f4>ocma4

1180

trellcr

4;p.io4«

f<^oUcn

793

rcellfifcfa

710

fbtocintpal

891

trelg 44.1046.1050

fcbtrcrtfifcb

453

ipermF

»4

fc^tcal 26.27,29.216.656.

tpenerfif^lin

«45

996

ipenltn0

S44

f4itrum

1067

TOin0cr

31.966

fcbtreyntoai

»55

tDmtuj0cc

255

feeaplfel

420

TOiactcal

»55

fecbrcttnc

«39

tPoIFud

961

fecban

366.609

tfurPmg

753.»»68

feebaf

sfii.747

n>yWf4>

30.32

feebunb

60

tpyttn0

25

feelb

1180

roytuif

109

feelen

3*

fecicrcbcn

21

jantcti

107

(eefalf

831

5«»3

593*»»78

fceoui

1285

jertcn

1171.1269

fccrobe

1081

jicrtc 24.228.1259,

(engUn

74

3iclififc&

3»

(mgeiin

107.481

5'3e

iii3

eligcn

»»79

Jiaei»

1171

fhacotfifcb

»3

3inbel

1278

fnepei

77»

Sirie

480

fncppclfif0cn

77»

$eclb

1180

ft)te0clFrabb

180

Si!oer0Frcb«riit

1101

(pirall

1261

SVPifaclfifcblin

26

fpirm^)

260,432

Sumbelfif^lm '

26

fportcn

io3

fprae

43»

A N G L.

I C A

fprm0tpal

750

&Scotica, quorum multj

fia(^clfif4?

9

Germanicis »

roenata

jiad)clfd)alcn

692

b^aBiniarunc,

fiaubfifi^

823

ftedjbuttel

89 6

21.

ftoFfifcb

980

peinbjiffm 480.34«, jjj.

2IpyI<b«

1258

1291

apyli:b^fi>

1259

Otmiing

»219

aquatpyuec

1021

barbel

Index. '

barbel

fcflfc

bicid

buu

burtc

t^tud

coclce

cocbl^d

crcuid

curre

cutte[

bacc6

bo0gefif4?t

botic^oron^

e^rcfif»

elucrt}

flunbec

<S.

pnrpIe

903

mmeFipied

7*4

»45

pymylfifl^e

*^3

oFun

82}

601

pyperfifcb

»3

PI0C5154

30

2^.27

pfir4F

220^

78*

940

pfiraml

999

798

rebfiifr^

588

ptiatcFo

503

c.

rofete»

»4

feuF4

593

*2J

rotc^eb

588

6ly$

482

27*

0.

fum

1046

81}

fanbilQ

2260

34b4b2}etDn4

954

20}

febabe

22

122

fcb4bbe

»4

1 L- L. Y R I C

A>

^66

fci)arplmj$

■0.89^

Morcouitica,S{

534.872,2018

febmeit

43*

T urcica.

s.

fc4le

8,t

X

biet^imc^w»

It

cafib

calfai3

canifcries

canifi&

cflrufid

c«u0ile(

cb>*<}c^o:o0

^u<^i

4>irin

coilliunt

ct'icod

r-7s

7»4

7*7

147

798

4 fele
feepabbe
fcetobe
4fcbrympe

4 4te
fiT4|ffe
4 fpon^c
fp:aUo;;U

fp:4t

831
t\o6
fi6i
to9i
1081
2^0
2067

ii6t

»25^.11^7

gerrefyfi^e

*3

fltcflin^

89«?

fjojnarb

589

Our0ror2

6

^ournaum»

610

f<^tt>te0

2048

0r4ylyn0

2274

0«rn4rb

588

»bomeb4Fe

940

ayibenpole

}6(S

toF

1049

s-

trute

izo$

^abberbyne

220

wny

2159

bebot

too.109

V.

i>40fir(^

2*37

muev

-t?.

9»

baFe

209

belbut 783.788.798

roalmefTcr

12^0

bcrruiud

2259

wbirlepoole 25^.750.85}

bo:c

237

209

bodepoole

botneFcF

»37

*3

B 0 H E M I

C A,

po:fc U4>e

503

SC Hungarica.

btUF

209

2Ic^[4

2052

biel4rtbit34
bila r);b4
bulub
C4ny

cbter£fnce

gefeter

0l4uoct)e

lofos

ofi*etcr

fcbcuiiri04

6lcbQ

(tcrlct

juriif

topo:ef

6

J8

»067

2003

99^

6

477

^0.57*

6

6

485

6

1117

145

el4C4tert

efe^ara

s.

feab
fefd^ud

(5.

04ibcrop|4ro
0cfrife
0cff«fe
0iro[i
gramon
gvauan

lobffcr

luntpc

Imcf

luccd

lump

lympyne

lu^

575

747

0ec3i^e

6

8*}

Ad Lectorem,

‘Bohmica<juide)ni Pofo*
nica cr Illyrie^ diulcdx funt
mm Unguie: a quibiK Turda
cadiffert: cr rurfuiabhkom
nibus Hungarica. Sed ut amia
cUi quidam mfter heee coUege
rat,ita reliquimus.

ARABICA,
8(. Barbara quardam plura
in alphabeto ipfius ope
risreperies.

babanc

barenfjuc

belcue

bigonna

I^4rb4nud

foFy

Fyloj

14^4

liffed

mcrl4n

45.

S.

m.

a

m.

macrcl
tneno
menovo
moib^d
TiitiUet

myllerfdjombc

0.

oinbcr

otjanc

oyltcr

P-

pcbbcl

pblonbec

picrclUd

piFe

piFc6

pjVot

pitot

pyldicrb

pynipcfcle

4 poffen

pol^rbs

po:pofe

4 prcFc

pun^er

210

1043

z.

nonuAti

593

b<3rtfcb(t

104^

3b<irmon

2

0.

1264

buba

20^7

ab:emon

2

OfflA

809

neynoF

7otf

aFcflis

218

P»

59»

oFdun

8:3

cc^crla

2

pIa0itiA

pfFrub

120^

«buna

872

Ji.

2013

|ciF«

593

4lar0m<}

903

raba

842

fdtoec^

fi8o

Alcbel

34»

rababflr

845.844

(irrcfj

2162

alluit f*

520.831

robcB

102.220

Oclcffejejt

ti«^

alebA

*9

0,

«55

ttnF

722

alforctd

74

fabot

612

tlaufjie

116^

(tlmarm4|)ei0t

48 .2040

fabor

toF

9.12^2.59

a(pbo:(ttn

<S5tf

(artban

2173.120^

itiF

9.12^2

1142

fa^raultid

2(0

tpy9

9

alfabiit

260

fcbafa

76^*

xoy$

61

altaricb

983

febeph

alubba

33«

fei0i

1185

p 0 L 0 N

I C A.

«I^un

762

feofe

788

flrtflfccnx

990

ftra^ari0b4

593

2127

Mcb&nn*

2

flupefcorc

59»

307

«ren

95

tiuntue

593

0[OUU<1C

477,.z«7

crpber

990

C.

2*35

i^fVp 229.240.815

arifFofitid

24

tal0a

**35

IflJbJ

825

66fen0i

1067

taraeb^

2259

icf5totj:

2217

Afir

^24

ntimailud

ii6i

Fielb

482

a^elud

»3»

tunalluo

80Z

lin

tiSo

V,

**5

lipien

2274

barcoi4

762

Pibien

\ 389

inientu»

722

bduofa

21

5»

872

mino0

"JOZ

berulte

ti88

2ib}a4>

28}

idojfFafroinia

j8j

ber^itteon

222«

B I H

tij$

t2dj

63*

34*

762

762

90}

90}

200}

831

S89

8}»

SS6

««

4j8

1028

2188

8}2

10}

1067

2067

6t6

ttjp

i4<S

^24

87*

272

4S4

83*

968

J78

831

88^

}02

**5*

74

74

54

79J

u99

218S

2024

i6'o

2020

2^2

999

34»

34»

7^2

2067

897

it88

220^

2tJ9

990

227*

227}

*102$

«34

S.

#11

4.'-^

;.-.■ . - »•«

,^o!.:;i-

iic, J

't i*»

•Si

«I

«WB? ■ ‘^-

CONRADI GESNERI TI

DE AQVATILIBVS QVORVM NO#

MlNA AB A LITERA INCIPIVNT*

B A R M o N (uox corrupta, Ut uidetur) uel Abremonjpi(cis efi foecundiTsimus:
fed oua nifi uentre ad arenam afperam &: fajfam confricato non emittit, in arena
autem prolem complet dC educar, Albertus dC author de nat.rerum Ariftotelem
citantes. - Cum mare tempeftatibtis agitatur, fobolem fuam uentre (utero)reci-
pit:& poftearurfus emitcic,Iorath. Videtur autem canum feugaieorum generis
hicpifcisede*

A B L E N N E s,uide in Acu.

A B R A M I S uel Abramis fluuialis Bellonio uidetur is piTcis quem Itali fcardulam, Galli BC
Germani fere brefmam uel bramam appellant, cm 133?<t4)fmc,fola nimirum nominis affinitate in
duclus. Atqui Oppianus (inquit Rondeletius) dC Athenarus, quiabramidis meminerunt, thrif-
iis femper coniunxerunt,ut furpicari neceflefitabramides thrifsis fimiles elTejUel eiufdem gene*
ris,at(^marinas>qux fiatis temporibus fiuuios rubeant,qua:debiamadicin6poflunt. ^ Affce-
confcrdar nunc petras, nunc pelagus, nunc littora fequuntur, Oppianus lib.i.Halieut.ubi
primx uocaliafpiratiir. Mfocu^ Grammatici « ante
ii leuigari aiunufed excipiunt qu^ jS cum p implicitum habent,ut «^g()s,«6pe7Brcip. Afp«fas(cuni
acuto in prima, malim in ultima) Athenaeo inter Nili pifces numeratur.

A B R Y T I funtde genere echinorum marinorum.

ACAJLEPHE Latinis urtica efi.

DE ACARNANE,

RONDEEETIV5.

jj I S CEMquemhicexhibemus,necinProuincia,necinGalliaNarbonenfi,necinHi* *
j fpania uidere potuimus,fed Rom^ tantum, ubi inter ery thrinos 8>C pro erythrino uen
I ditur,eodem^ nomine (fcilicecphragolino)nuncupatur.Idem cftfortafie qui albores
i etiam dicitur VenettjSjqudd albus (iuahsc^vcw dicitur ab Athenaeo Iib.8. alibi
ab Ariftotele lib.ji.cap.ii. <x)(ccfm5: SC cc)(c^'vx genus pifeis apud Phauorinum. Acarne legitur in
imlgaribus Plinij codicibus, in catalogo piTcium. Appellationes alias autuulgares autLarinas
non competi.

Dicimus igitur acarnanem efie pifcem marinum, pagri uel crythrini forma, colore candido,
fquamis argenccis,ore mediocri, tenuibus dentibus, roftro aquilino pagri modo, fpatio quod in*
ter oculos efi compreflb, oculis magnis pro corporis ratione aureis^tpinnis candidis, ad prima*
rum radicem macula efi ex nigro rubefcens,caudte extrema rubefeunt, linea redla a branchqs ad
caudam protenfa, partibus internis a phagro non differt, eicp dC erythrino adeo fimilis efi , ut pro
eis uendatur,utdi(fiumefi,horum^ trium nomina confundamur Romae.omnes enim hif>hra*
golini dicuntur.

Athenxus lib.8. a yT^vKvs Qui

Dc Aquatilibus.

tu^c” mecp eirecandidiTsima, media fubftantia.facile concoqui K diftr.bu., bona fuccu g.gnere,

! OiX^o^S4?n animum inducat mcum,ut pifcem quem reprsfentamus acarnanem ef,

fecr^am^bona equidem fidedicam.eiquialiauelmeliorainuenerit, magnam habiturusgraua.

Ut.7. HiccnusapudAthenarOpifccsaliquocciufdemgenerisemimerat.utcap.depbagrocitammus,

phagrum, chromin.antliiam,acarnanes, orphum.fynodontas, aifynagrides. Atpagrum 8Cer>.

llrriLm non elTe eum quem h!c depingimus, color riAis fatis probat hic emm candidus eft tlli
rufi Svnacris et fi alba aliquando dicatur, maculis tame rubeis coniperfa eft.fimditcr & fynodon.

quare hac maxime nota, a dentibus ab hoc noftro feiungiintur Nec orphus elTe poteft: nam ut 1«

paulo poft oftendemus, ruber eft.hic nofter albus.Supereft ut uel anthias fit,uel chromis,fed hos
fuis locis ab aearnane certis notis dilcernemus. j , , , « -r -

c Acharnam feribit Ariftoteles afiate laborare atque extenuari, quod etiam m hoc nollro pilce

Lii. 8. * fciVl. uertim efle comperies.

Iinm.cap.^. COROPL-ARIVM* ^ ^

Notandum, aDiphilo quidem apud AthenKUm,acarnanem pifcem

^ d fi refle feribitutteontra ucrd ab Hiccfio,tum hunc,tum phagrum,chromin,&: alios eis fimiles,
dulces SC fubaftringentcs,fatis9 alere, & pro ratione etiam eire,hoc eft difficulter ex.

cerni qutc ledio magis placet.nam &: qux aftringunt, K quK multum alunt, argrius cotrarijs aut
minus id efficientibus excernutur.Plus autem alunt (inquit idem Hicefius)qui magis carnofi ex i*

eismagismterreni, ac minus pingues fuerint. ^

A A Calliapoeta

r Archanus pifeis capitones cum adoleuerunt praecipue corripit, Ariftot.de hift.anim.S.j,
ubi Gracus codex nofter Sfkyvx habet, Gaza legit. Archanas (codex nofter habet «x»»»

iine j.jaiftate laborat,eo^ tempore extenuatur, Ariftot.ibid.cap.19. ^Quaerendum an anachar
fis quocp 8f acherla eiufdem pifeis nomina fint apud Hefychium.

A c c 1 P I T E R pilcis,uide inMiluo.

A c E A N E s,AK««'£j,pifces,Ampraciotae,Varinus. ^

A c E R I N A M Plinij medici recentidrum cernuam efleputatBelloniuslfed idfortcabathe.
tina potius corruptum eft. J*

A c H A R N A uel AcharnuSjUide Acarnan. _

A C H E R L A, Axii^A*, pifeis quidam,Hefychius.idem forte qui Acarnan,

DE ACIPENSERE.

R O N D E L.E T ‘I Y S,

N T E Ciy A M quid de acipenfereftatuendum nobis efie uideatur exponamus, ope.
rspretium eft docere ueterum & optimorum autorum teftimonijs acipenferem ab elo
pc,&anthiam differre. Acipenfere quidem cum nullus alius apud Romanos celebrior

MM' unquam pifeis fuerit, tamen quis is fit hodie ambigiturthac maxime de caufa,qudd elo 4*

pem eundem efie & acipenferem exifiimarunt permulti, qui cum quae elopi a ueteribus tribuun.
tur,u(x ulli e pifeibus noftris competere uiderent, acipenfere nos hodie carere, perinde ac fi om.
nino e medio fuhlatus eflequel in rerS natura amplius non exifterct, multis perfuaferunt, ac pro.
inde quis fuerit elops uel acipenfer apud ueteres nos penitus ignorare. Acipenferem igitur 8f e.
lopem eundem efie pifcem non recentiores folum,fed diam ueteres quidam opinati ftint. Athe.
nanis, Appiongrammaticusinlib.de Apici) delitijs, pifcem qui elops nominatur, acipenferem
efiTe fcripfit,Plinius,apud antiquos pifeium nobilifsimus habitus acipenfer, unus omnium fqua.
itiis ad os uerfis contra aquam nando meat, nullo nunc in honore eft, quod quidem miror , cUm
fitrarus inuentu. Quidam eum elopem uocant. Gaza quoqi tAsnw Ariftotelis acipenlerem uer.
tit.Exhis eundem efie (ueteru nonnullis creditum)elopem & acipenferem liquido copftat.Qiii. j-q
bus duo alia teftimonia opponimus, Ouidij nimiru Sf eiufdem Plinij ;ille enim in fragmento ope
ris de pifeibus diuerfis in locis acipenieris dC elopis meminit:

Et preciofus elops noftris incognitus undis. Et circa finem;

Acipenfere er
elopem eudem
ejje fwnmUii
uideri.

Lihro 7. ^

cap.i7.

Acipenfere er
elopem diuer:
foieffe.

tib. )2. cap.it.

Ltb.8.cap.t6.

tib.n.cap. 21

T Licp peregrinis acipenfer nobilis undis.

Afne uideatur Ouidius eundem pifcem diuerfis nominibus appeUalTe, audi Plinium citante
priorem locumrElopem quo(^ dicit efie noftris incognitu undis, ex quo apparet fallieos qui eun
dem acipenferem exiftimauerunt.Elopi fanepalmam faporis inter pifces multi dedere. Minime
autem ucfifimile eft Ouidio,qui in optimatum S>C principum domibus plurimus fuerat, acipen-
ferem diuicum tantum menfis dignum habitum, ignotu fiiifte. Ouidio aflentitur Columella, qui
de elope hsc fcripfinFretorum differentias noffe oportet, ne nos alienigeni pifces decipiantjnon
enim omni mari omnes cfl"c,ut elops qui profundo Pamphylio,necaliopafcitur. Idem Aelianus
tradidit in mari Pamphylio folum,-nec nifi raro dC uix capi. V arro tamen elopem Rhodium etia

fuifle

DcAcipenfere. Lib. IlII.

fuilTc fcripGt in Satyra IJ^^iuxTay mfcripta citante Aul, Gellio. Quod ucrd anthias ab eodem u'&.7. cap.t^»

elope differat, docet ex Dorfone Athenxus. Cum enim dixiflet,‘W|/ </i mUccv 7%vii »«t= Awfowrttrtim

hi<ny^l7i JiHstJ^mvvy.oy i?>s7TK : aliquanto pdft fubdit, Atoe/wf/ iyivay ‘f

fliW Hs^ Jt 1(9« tAs^nc, Qtiare non fine ueterum autoritate ab acipenfere

dC anthia elopem fecernimus.Dicam quod maius eft, elopes etiam communi nomine pifces om* EM^mf dici om
nes dici, quod uoce careant. AthenKus:Dicmihi 6 ThefTale hidator Myrtile, cur pifces a Poetis »^s pifces, aut
elopes uocanturr'Etille: Videlicetquiauocecaret.uolimtenimfecimdumanalogiamiIIopasdi^^^™M‘‘™'
ci,qu6d uoce priuati fi'nt:nam*'A\tc9iwfignificat%^<&w,id eft, prohiberij&o-'/- uox eft. Idem Pha=^*^
iiormus:l^tiO?rdlr^i?A&7nyr4lr ^ Ellopes dicutur quia uoce deftituti funt.

Io Alij iAsTjwj fquamofos pifces intelligunt r^x i^^M'7Ti<ny w.Et apud Theocritum pro pi

fcari. Acipenfer igitur Latinum nomen eft,tefte Athenio fimplici c fcribendum duabus primis Adpenfer per
iyllabis breuibus,ut ex Lucilij uerfibus liquet,quos Cicero citat lib^i^de finib. cjimplex.

O Publi, 6 gurges, Geloni es homo mifer, inquit,

Ccenafti in uita nunquam bene cum omnia in ifto

Confumis,fquilIa,atcp acipenfere cum decumano* Et Martialis;

Ad palatinas acipenferat mittito menfas; iaT.acipenfem

Ambrofias ornent munera rara dapes.

Ex his apparet Grammaticorum quorundam error, qui amore Sipontino acipenferem ab
accipiendo ditftum putant, quod frequenter accipiaturmam dC rarus eft pifcis,&: nomen duplici
lo c fcribendum foret.Qiiis ucrd fit is pifcis,ex nullo ucterfim melius quam ex Athenio difeere li ididefcriptm
cet Js cum de galeis ex Ariftotele locutus fuiiTet, pofiremd de galeo uario, SC uulpe, fubiungit: cx jJhe/ueo*
Archeftratus qui Sardanapali uitam uixir,degaIeo Rhodio feribes eundem efte opinatur, cum
co qui apud Romanos cum tibijs dC coronis in coenis circumferebatur ^ coronatis etiam ijs qui
geftarent,uocat^9 acipenfercm.tfed hic quidem paruus,8(: porretftioreroftro eft,&: figura n-ian= tGr^fcicoii-
gulari magis quam illi,(M«A\tff/ malim iK&vi!,fiyvy tiP yxMviid eft, magis qiiam ille,nem ces nojh-i bis
pegaleus Rhodius.) Horum uilifsimus&Tminimus no minoris uenitquam mille nummis
ticisCA-^mwt^X^^^^i^oParrim ex f)s,partim ex alijs qu:e mox dicentur, colligo pifcem eiim marinu,
qui a noftris fturio dicit, a Gallis cftourgeon^a Burdcgalcnfibus creac, ab Italis porcelleto acipen^
fereefle.Nam cumga!ei,uc uuIpes,roftro fint oblongo, huicmultd magis prominetroftrumjUtjfyj-jo
50 meritd uulpe galeo yaH§o^vyp(V7Tip@' ditatur. Huic not^ accedit alia certa admodum dC euidens, penfer.
nimirum corporis totius figura triangularis. Centrina quidem corpore eft triangulari,{ed ro= Triangului,
ftro non porre(fto,eft^ pifris plane ignobilis 5C infuauis. Galei exteri rotundo funt corpore, fed
fturio uentre eft plano, latera ob offa urrinep pofira angulos duosjdorfum inter hxc eminens ter*
tium angulum, conftituut. Adde qudd cartilagineus eft piftis,quam ob caufam Athenxus cum Cartilagmem,
exteris cartilagineis coniunxic.Quddfi quis alique ex carrilagineis proferre pofsit, cui hxc aci^
penferis figura magis conucniat quam fturioni, libenter in cius opinionem difcedam. Vcrun=
tamen duo funt qux fcntentixnoftrx repugnare indentur. Vnumquod acipenferem Athe=:sf«rio»MrmM<
nxus paruum efte dicar, cum fturiones noftri Ixpe ad cctacei pifeis magnitudinem accrefeat. At fere cubitiituirt
de fturione marino uerba facit, qui fere cubiti magnitudinem non excedens cum uulpe galeo coi
40 latus redle paruus dicitur, in aquis uerd dulcibus faginacus longe grandior fit. Olim R omam
aduehebantur marini,quQd etiam hodie fxt,uidi^ iiiic paruos tantum fturioncs,quales etiam nb
ftri funt qui in mari capiuntur. Ciceronis dc eodem pifte hxc uerba funt in dialogo defato, citan
teMacrobio.Qiium efietapud fe ad Linternum Scipio,una^ Pontiiis,allatus eft forte Scipioni ^^'h^aturn,
acipenferjqui admodum raro capitur, fed eft pifeis, ut ferunt, imprimis nobilis, cum autem Sci=
pio unum dC alterum ex ijs qui eum ialutatum ueneranc inuitaflef,plures^ etiam militaturus ui*
deretur,in aurem Pontius:Scipio,inquir,uide quid agas,acipenferifte paucorum hominum eft.

Hxc poftrema Pontij uerba, 8C ad pifeis paruitatem , 6(1 ad conuiuarum dignitatem referri pof*
funtjperinde ac fi dicat, pifcem minorem eftc,quam ut tot conuiuisfatisfacere pofsit, uelprxftan
tiorem 8^ delicatiorem quam ut quibuslibet conukiis apponi debeat. Alterum qudd fententix Adpenferis
fo noftrxrec!amat,exPIinio Nigidio fumicur: Acipenferinquit Pliniusjunus omnium fquamisf9«‘i>«--ea«‘Ki

ad os uerfis contra aquam nando meat. Et Macrobius:Qiiod ait Plinius de acipenferis fquamis, os uertaittur,
id uerum efte maximus rerum naturalium indagator Nigidius Figulus oftendic, in cuius libro ■3‘S((turrh
de animalibus quarto ita pofitiim eftxur alij pifces fquama fecunda, acipenfer aduerfa fit cQui*
biis refjDondemiis de acipenfere hxc didia efte ab ijs, qui eundem efte cum elope crediderunt, ut
quod elopi conuenirct,id acipcnfrri tribuerint. Prxtcrea contra aquam nando meare non eft
telopi proprium, fed cum altjs omnibus commune : pifces enim modo fecunda, modo aduerfa, fKoscjuidem
modo obliqua, modo tranfuerfa aqua natant, prout im petu ucl prxdx auiditare feruntur. Pro= nufyudhocde_
prium quidem elopi fuerit fquamas ad os uerfas habere. At fi fquamas ad os uerfas habet, quomo I
do peculiare illi eft confra aquam narec" Etenim huiurmodi fquamarum pofitus fubeunte leuan*
te^ eas aqua, ma^o ad natationem impedimento fore mihi nidetur, Poftremd cx Ath«ixo .
perfpicuum eft acipenferem non efte ex fquamofisjfed ex cartilagineis pifeibus, qui omnes fqua
mis carent;nam galeis eum coniunxit Athenxus, Archeftratus Rhodium galeum efte exifti»

utro 7.

4 ^ Dc Aquatilibus.

mauJt a quo cum roflri tantum !ongftudine,corpor{s9 triangulari figura dilTOdeat, efficitur catte
ragaleisflmilemeffe,ideft cartilagineum longiimcpelTepifcem.Haflenus defturioms nomine
AMncna Lalno,quem acipenferem effe credimus. Nunc inuefiigandum cft quo nomme cundern Gracl
cirfm[p.mud nuncupaueriht. Ac primum iiiiirui» fiue yxMop fcJiop, quem Syracufi) «un»: uocabanqncn

ilL/lrlL Rho fentiebat Arclieftratus,cx Athenaio demonftratum eft.Dorion m kb.de pifcibus owp K

„Vi™udiffcrrefacit,quamuisGalcnusc3etericptumuetcrcs,tumrecentioresowii&orie«9i', Latini

Doriomom- afinumuclafellumprocodcmpifccrcilicetpromcrlucioufurpaiicrmt. AtDonon.^i, uocat>«.

jtmm #. mine pofito fcripfit id;;m Dorion, miiramam fluuiatilem unam habere fpmam fohm fimilem o-
nifco* fpinam irttclligo totum ucrtcbrarum contcxtum,ex quibus colligo ori<rK9i/ fturioncm clle.
proferat ettim aliquid quacfo.pifcem cui cartilaginea dorfi fpina unica fit,& in nullas uertebras di
uifaprtEterqtiam lampetrK K flurioni, Hacquidemnota.tam certa eftat^ pcirpicua.utcum
lampetranoflrte&fturioniconucniatjinficiari ncmopofsitmtiranam biiuiatilem noliramelle
lampetram &Dorionis imisi/ fttirionem. His aditmgam qute Athcnxtis cx Ariftotelc profert
dc onifco.Scrihit Arifot.inlib.de animalibus,os babere hians patensep fimiliter ac ga.

Ici SC folitariu efle.qus afcllo, id cft, merlucio quadrareminime polTunt, fed fltirioni aptifsimc;
os enim ualdefcifliim habet/emper^ hians, &: in prona parte, qtiemadmodumplci, nec grega-
lis cft ntinqua enim plurcs fturiones fimtil capiatur,arclli ucro gregales funt, ad quos etiam rete
renda funtreliqua.quar eodem in loco ex Ariltotele ab Athena-o proferimtur.Siilpicor eundem
Mon pifeis Ga jV.irasf- fiuc ftiirioncm eum effe qui a Galeno lib.J.de alim.facult. uel dicitur ; ab lo

IciK gafaMi Athenxo modo ),aMe/J'xs,moilo yxUxeUs, utalterutri codices mendofi fint. Galeni uerba haec
iii*tur. funuGaleortim nen una eft fpeciesinam pifeis qui in maximo habetur pretio apud Romanos ga

laxias tiocattis,ex genere eft galeorum,qui in Gracia mari nafei non uidetur, qua; catifa cft cur ■
ipfum Philotimus ignorafte uideattir. Id quidem nomen dupliciter in exemplaribus feriptu- in-
uenitur,in qtiibtifdam galei per tres fyllabas.in quibufdam galeonymi per quinqi.&l confiat fane
celebrem ilium apud Romanos galaxiamineortimnumero quimolli carne confiant elTehaben-
diiin, reliqui galei dura magis funt carne.Fieri uix pofie opinor,ut quis a itim proferat piicemex
galeorUm genere magnopere a Romanis celebratum qui molli fit carne pratter acipenlerem, fi-
SWrio mid cS iie fttirionem noftrum.Qtiod fi quis galetim efie neget, dicimus ideo quod cartilagineus fit , non
gakif cornum, plano fed longo corpore galeis fimili , quod OS in prona parte habcatgaleoruin modo, merito inj«
miHdiurrfm „a|ejs haberi.Qudd branchias Opertas habeat,id ei cx galeis peculiare efle , quemadmodum ctiS

quod pinguisrit:pra:terhuncenima:uulpem,liuegaletim Rhodium, carteriomnesgaleipingui

uS... Ac- R nmanonim arinenferc SC fturione noftro ueterum Griecorum monu

mentis n-aditafuilTecompcri.

7 Acipenfer aliquando maximo in pretio fuit apud ueteres Romanos, aliquando tam cClebtis
Ut. 3. Satum, efie deftjt. Macrobius; Ha;c SammOnictis.qui turpitudinem couitiq principis fui laudando no-
tat prodens ueneratione qua pifeis habebatur, ut a coronatis inferretur cum tibicinis cantu qtiafl
quadam non deliciarum fed numinis pompa. Idem fecundo bello Punico celebre ftiille pileis
nome, nec illius fcculi ditiitias euafiflfe probat ex Plauti comoedia. Verum Traiani temporibus
tanto in honore nOn fuit.atitore etiam Macrobiomecinficias eo temporibus Traiani hunepifee 4.»
in magno pretio no fuilTe.tefte Plinio fecundo, qui in naturali hiftoria,-qUum de hoc pifce loque-
retur,fic ait: Nullo nunc in honore eft,quod quidem miror cum fit rarus intientii, fed nec diu fle
tithtec parfimonia.Nam temporibus Scueri principis, qui oftentabat duritiam morum, Sammo-
nicus Seucrus tiir ut Co feculo do<fius,quum ad futim principem feriberet, faceretep dchoc pifire
iermonem, uerba Plinij qtiatfuperius pofuipriemifit,&litafubiccit; Plinius utfcitisadufqiTraia
ni imperatoris uenit atatem,nec dubium eft,ut ait, nullo in honore hunc pifcem temporibus fuii
fiiifle tierum ab eo dici : apud antiquos autem in pretio fiiifle ego teftimonqs palam facio,uelco
magis quod gratiam eius uideam ad epulas qtiafi poftliminio rcdiifle,quippe qui dignationeue-
ftra quum interfum contlitiio facro,animaduerto hunc pifcem a coronatis miniftris cum tibicine
introferri. Hatfienus Macrobius. Eft reuerafttirio pifeis deliratifsinuis,fuauifsimus, boni^f«
fuccfiutnonimmcritoabijs quigtiltedelictjsdeditifunt.plurimumcommendctiir.

A Nondtimmeomnibtisfatisfeciileputo,nifii)squa:defturionedicfia funt.aditingam refilta-
Sturio non cft tiones eorum qui alios atq; alios pifces pro fturione reprtefentartint, .quorum ftuditim conatus^
laudo, fententias uerohacinrenonfequor.Ftieruntigittirquifturioncm exifiimatierintefle lu-
Attilutpadino piim, quorum opinionem quum de lupo dicercmus.rciecimus. Alij Padi attiltim fttirionero e&
cAfturio. fe cotcndtint, qui nunc adilo dicitur,quod manifeftefalfum ciTe fcnftis ipfe docetiattiltis enim ftu
Turfto Plini/ rione maior elt,figlira,fapore,pretio.tota denitj natura a fturione diuerfus, Alia opinio, Plinij
phocccnaejl, ttirfionem,noftrum fturione efle afflrmat,cuius praccipira atitore ftiilTe Theodorvi Gazam com-
nonfmrio, plurcs arhitranttir.multi eandem fententiamfecuti funt maxime nominis affinitate addudliiparS
tH.s.cap.p. eni ni abeft fturio a turfioncipreterea Plini) autoritate,qui fturionis formam capite dc turfionibus 6a
uidetur exprefsifie.Delphinorumfimilitudincm habent qui tiocannir ttirfioncs, diftantSitrifti-.:
tia quidem afpedlusiabeft enim illa lafciuia, maxime tamen roftris canicularum maleficentia afsi.

milati.

De Acipcnferc. Lib.lIII. ‘ 5*

milati. At fi Plinif tiirfio,phoca;na fit Ariflotdis,ut interpretatur Theodorus, is fiurio nullo ino»
do dici poteftjCtim plioca-na delphinorum modo catulos pariat ladeti^, fiurio uerd oiia edat,

Hermolaus Barbatus iuuandis literis,optimisffi ftudijs promonendis natus, in tanta erudito. Vycamnrjl
rum diflenfione rogatus fententiam per epifiolam Paulo Cortefio reipondit, fturionem antiqui.Jl"™’
tus hyccam fui(re,ex teftimonio Athcnsci hac conieflura adducfius, quod hycca porcum fignifi.
cet,fturio autem porcelleto,quiS praTertim iit paruus,appclletur ab Italis magna eius nominis fi.
militudine. QiiainreabHermolaodiflentiOjquem uitum alioqui ob Angularem eruditione,
magnam^ rerum optimarum cognitionem fufpicio; ex Athenaio enim nihil colligi poteft unde
conijeererede pofsimus hyccam iturionem efle ; feribit enim hyccam facrum pifcem aCallima.

I, cho uocari,&: a Zenodoto annotari.&i ery thrinum a Cyrenaeis hyccam dici; ab Hermippo ucrb

Smyrnao hyccam iulidem. Multi hodie Paulum louium in lib.de pifc.Roman.fectiti , fturione sturio mn
filurum elTe opinantur : quam opinionem eo animi candore a me redargui omnes quacfo cxifti.I'*"™*-
mcnt,quoidem louius multorum defiurionefententias refellit.

Eorum fanc quae Aufonius filuro tribuit, quamuis fturioni quedam competant, multa tamen
repugnant. Primum filurus fiuuiatilis eft,fturio marinus flumina fubicns,necp tam uaftus.ne.
que delphino fimilis,deindetergore olei colorem non refernetenim oleum flaucfcit,ftun'o tergo
re eft caeruleo. lam uero quae de flluri moribus tradit Plinius, a fturione ualdefunt alicnaiiilurus
grafTatur ubicunqj eft.omne animal appctens,cquos innatantes fepe demergens ; fiurio uero ob
oris fitS £c figuram id eificcrenon poteft.Poftremo necp maleficus eft, neqj denubus armatus.

10 DEEODEMBBI-I,ONIVS.

Sturio marinus ac fiuuiatilis pifeis omnium fui generis cartilagineorum,!onge delicatifsimus
eftiqui fi cum antiquorum pifeium nomenclatura conferatur.fortafie Latinoru"Acipenferi,Grae A
corumcp Helopi refpondcre uidebitur,quod tamen temere affirmare no aufim : tum quod Lati. Aciprij/crer
norum Acipenfer,& Graecorum Helops, raro ab antiquis reperiri folerentttum quod pufilli ef.
fent Acipenferesantiquitquamobre Venetorum uulgus Porcelletas appellauit. Plinij praeterea
Acipenfcr,unus omnium fquamis ados conuerfis,cotra aquar curfum natat. Qii* cum Sturioni
minus conucniant,controuerfiam hanc tjs relinquemus, qui rebus obfcuris paulo curiofius addi
(Si, etiam interiora maris ac fluminum, paulo liberaliore ingenio perferutantur.

Eft igitur Sturio, Tyrrheno atq; Adriatico mari infrequens, Ponto circa Mxotidem palu. B. vK.

Jo dem ffequentilsimustquibus ex loris huius oua,quae alioqui nigra funt adue(fla,atque in molem Sturio.
ingentccoa(fia,faIita,& cadis inclufa.apud T urcas,Gra:cos ac Venetos diuendutur ; Cauiarium
appellant. Cuius generis eft etiS aliud, rufo colore prarditu.de quo in Cyprino dicemus. Proinde

SturioneTanaisabudaqqcfflumcAfiaticisTana.ipfequotppifcisuuIgoXirichiappellarifolet. A
Exiccatus autemuel infoiatus,faleconfperfus,a; in longiores alTulas diffi'frus,Gra;cis ac qui- B
bufdam Italis optimum edulium prsebet.ut crudis eius afTulis cum cepis uulgus uti foleat.

Integrum pifcem Cyprij Moronam uocant; AfTulas aut, uulgus Italorum fpinalia,aut eo cor. J^
ruptius, ichcnalia uocat ; quod totu huius piftis corpus in longu per tergoris ipinam, a capite ad
caudam diffindere foleant. Ac quod ex huius pifeis folliculo, fecundum fpinx longitudinem ex. E
panfo,Tanais incola: collam conficiunt (quemadmodum ex Herodoti Strabonlsue Antaceo)ob CoUuqu<tdrK=
4.0 id generali quodam uocabulo,collam appellanqdiftinguunt^ fiuriones Caffe populi,in Collam
Xirichi,CollamMerfini, Collam Moron.i,flf Collam Zuccha.

Carterumfrcquentior,delicatior,ac procerior nobis eft Sturio ex Ligeri ac Rheno,quam ex B
Oceano,aut Mediterraneo maritut nofira memoria apud montem Argum, Francifeo Regi dece
K oflo pedes longus aliquando fuerit oftenftis.Ea eft porro Ponticorum, Aciriaticorum, Galli-
corum ac Germaaicorum inter fe differentia, qua: magnitudine,crairitie,cutis afperitate, &fub-
nigro,fubfuluo.aut argenteo colore diftingui poffit. Quod autem ad huius pifeis deferiptione

attinet, hoc animaduertendum eft, Sturione tereti, oblongoi^ efle corpore, inter rotundos ac pia
nos ambigentinit qui fubtus quodammodo planus fiqdorfo tieiffi femirotundo.Sequanicus ac Li
gerinus adultus,trcs interdum orgyias excedit, Galtum pifce pinnis ac formareferens, exili cor-
yoporc,hirta furfum pelle,deorfum plana ac kui.apud Ferrarienfes ac Bononienfes argenteo colo-
refulgens, dorfum&latera tribus ueluti carinis diftintfta oftendit.Indorfo, otftoquafi ofsicula
cultellata prominere uideaslin lateribus autem un'incp,alia ctfto & uiginti , calli duritiem prK fc
ferentia,! branchijsad caudam exporretfia.Cteterum, oblongo roflrimucronepra:d;tuscft,por.
rcdlamcp habet frontem, atep in pyraniidem alTurgentem, Cirrhos duos oblongos, myfti modo,
fub mento offendit, fub quo diffiftam barbam efle diceres, os ei fub roftro fiftulolum uulpecula:
mavinx modo.Proinde totius corporis compage ad Galeos accedit : fed habet Galeus branchias
cute contedrasihic uero, operimentum ueluti fpineum,fquamati pifeium generis in morem, atep
oculos pro corporis mole admodum patuos gerit. Branchias fimplices quidem, nec ufqui adeo
rufas habctinulliscp dentium rudimentis pratditus eft, imo necp labia exafperara pra fe fert : non
toenim piicibus aut conchis, fed muco potius, aut alijs la:uioribus,quinetiam fabulo dC arenulis, ue
fci credibde eft.Quamobrem natura illi ucntriculum durifsimum confecir, adeo ftride tergori
inhairenteni, ut nid difeiflum inde cuelli pofsit. Ob quam etiam rationem os illi in tubi modum

* 5

De Aquatilibus.

fiftulofiim cft^quo facilius terram ad imum cftodiat,habet(p (xfophagiTrn imdi^'n rugas contra»
aum linguam denfam &r crafiam. Aequando ad internas eius partes uentum elt,cor cnam fpon
ciofum ac triangulare pericardio incluitim oftendit: iecur ftomachum fulciens, m duos lobos di-
uillimioblongos quidem eos,fufcos ate^ in gyrum crenis aliquot diilindlos: quorum dext. o lobo
«eficula fellis ira adfuta eft,ut nulla fere appareat. Lienem fiomacho fubiedum , iubrubrum , QC
in V iiteram cfematum gcrit;intcftina ualida SC craffa, tribus tantum fpn-is conuoluta.

COKlOI.LARIVM,

Acipenfer uel aquipenfer C ut apud Felium feribitut ) «hde dicatur non conflat, licet tamen i*
conijccreuocabulumab origine Graeca detortum ellLnam Archeftratusgalcum Rhodium que
putabat eundem eflepircem a Syracufanis uocari meminit, hoc eft canem pinguem;

quod ii a.uocalemprxponas 5*^ pauca immutes, acipenfera facies. Qiianquam Athenxusacipen

ferem non eundem eiTe ait,fed minorem galeo Rhodio. 6C roflro longiore, imdenirfus fiibitaqui
penferem ab acuta roflri figura dicipotuiiTe, uelLatinaorigine, ut aquifolia ab acutis folijs : uel
Graea. nam dC hodie Graci fturionem nominantjquafi oxyrynchum ( quod nomen etiam
alqs pifeibus attribui fcio) a roftro oblongo acuto:& potuit oxyrynchus in oquircnfem aqui

penfem demum peruerii.Sturio etiam Latinis hodie, fii ©tot Germanis ufitata uoces, aGraca

per aphgrefin fim ul apocopen fatfla mihi uidentur, Forte &C acipenfis in redo cafu profer.

ripotefl:,a quo accufatiuu acipenfem Martialis formauitin carmine, in quoalij acipenferalegut. lo
Morona uocabulum Gracis hodie ufurpatur,fed no de eodem pifce omnibus.Cyprij flurio.
nem fic uocanc,iit Bellonius fcribitiGraci cateri pifeem illum quem noftri hufonemjUt Ronde-

le£iiis&:Caic3gninus,fedhorumpirciummagnaint,erfe,nauiraform^^fimilitudoeri:S:: utriuf-

que ad ichihyocollam conficiendam ufus. umep prapingues funt, 5: porcum pinguedine refe.
runtHit inde marionis nomen fadiim arbitrer.nam &: Cretenfes porcam appellant, &: Ger-

mani <?36::£t:fiurionem panium uel marinu Veneti porcclletamuel porcellam, ut &: Parmen-
fes &.'alij,Grapaldo tefte. Plinius,iirrurpicor,porculum marinum. quare marionis (quem porcu-
lo marino fimillimum facitinomen apud Plinium non mutarim, quanquam Rondeletius maior

legere malit,non mario,inhooP!inijIoGo:Silurusgrairaturubicunq;eft,prccipuGnM3enoGer
mania amne propter Lisboum,^inDanubiomaior,porculo marino fimillimus.Vbi noftri co= 5®

dices habcntjEt in Danubio mario extrahitur,porculomarino fimillimus: qua lectio nobis pro-
batur. Nam de filiiro Danubij nondum nobis conflat, an fit, quantus: & fi cft,an porculo ma-
rino fimilistquod non puto» Tomus nuncupatur Thurianus ab Italia oppido Thurijs, qiiopri
mum ex Sicilia creditur fubuedfustacuiusdelicijs fturioni nomen conciliatum putant. Athe*
naus Thurfianum uel Thurianum obfonium prodit efle canis marini portionem, Calitis.

Sturio pifeis eft quem antiqui ftoram uocauerunt,AlbertiTS.red certum eft neminem ucterS
ficappellafte. Germani uocant©tot/0tyr/©tj'l*lc. Angit fturgion. lllyiij gefeter. Vn-
gari gcczygeuelgetfchyge. Hilpani Sulium, quafiTuilum,ueiruillum, afue. OccaMofto-
iiia fluuius habet pifees quofdam peculiares,quos ipfi fua lingua uocant beluga,mira magnicudi

nis,finerpinis,capi[e&:ore amplo,flcrlet,rcheuuriga,ofteter:poftrematriafturionumgcnera;&4q

bie]aribitza,hoc eft album pifciculumnobilifsimifaporis. horum maximam partem ex Vuolga
Delphinui Ni= fluiiio ed dcticnire putant, Sigifinundus Liber. ^Crocodili quidam in Nilo difrumpuntur fuf»
lom uelfluuiati foisis aluis mollibus certis ferarum dorfualibus cruflis,qiias delphinis ftmiles nutrit fluuius,Mar
^^jiuriouide= cellimis.Ego genus hoc pircium,fturiones,uelomnin0 cognatum efte putotquos propter fimili-
tudinem quandam aliqui delphinos appellarint. nam &C Solinus, Delphinum < inquit ) genus eft
in Nilo, quorum dorfarcrratashabentcriftas. hi delphines crocodilos ftudio eliciut ad natandij,
demerfi^aftu fraudulento, tenera uemriumfubternatames fecanc interirni3t, nide infra in D*
Babillus author eftcinquit Seneca natui alium quaft.lib.+Jcum ipfc prafedus obtineret Ae-
gyptum,Heraclirio oftio Nili, quod eft maximum, fpetftaculofibi fuifte delphinorum a mari oc-
currcndum,& crocodilorum a flumine aduerfum, agmen agentium, uelutpro partibus pralium, 5’*
Cardus Figulus qui de pifeibus Mofella noftro aeuo fcripfic, fturionem ipfum efle delpbinu
aftrucre conatus eft, falfd id quidem.fedcerteYnulta quod ad formam iitric^’ coueniunt: ut fi quis
illos fluuiatiles delphinos appellet, nil faciat abfurdi:quanquam non omnino fluuiatiles funt, fcd
e mari in fluuios maiores rub‘eiint,quod non faciunt delphini, crufta quidem illa dorfuales ferra*
ta,non dclphinismarinisjfed fturionibus coucniunt. quibus fi crocodilorum uentresaliqiiando ,
dilanient in Nilo non miror,quando in Danubio etiam hufonem piTciummaximum fturiocru-
ftis illis hamatis iientrcm fiibicns uulnerat ac uincic,iit fama eft:fiue id confulto dC pugna ritu fa*
cit,f:uc temere dum fugiens aut aliter impetu effertur, & in hufonem fortuito incidit.Etliic idem
delphinus Nilous nofter, oxyrynchus forte fuerit qui inter huius fluuij pifees memoratur, quan-
do hodiecp a Gracisfturio|i/erx**'^‘^^‘^'-T^^'^^*

Sturio adultus pifeis eft magnas, &noucm plcrunqiic pedes longas, Albertus, amicus qui*
g dam nofter Anmerpia pedes longum quatuordecimfibi uifum nobis retulit*

CretciC

I

A»

5*

De Acipenfere. Lib. 1 1 1 1. 7

Sturiomm hns imsiconis mHiu fumUn/eriorem 'Mmnammmimnt,

JTVRIO PRIMVS.

STVRIO SECVNDVri

Crefdt ad iantnci magnittidtoem.nam qui centum Sf oflogmta libras exccircrint,uidi,Car«
danus. Rotundus eftinftar claui, (alias daii*,) Tres habet denriculorS in pelle pungentiupei

a

Dc Aquatilibus.

corporis lonoitudincm (ordines) os ad fugcndum potius quam mandendum, carnem albam ; offa
nulla praeterquam m capire : pingue flauum: hepar magnum 6C praedulce, Albertus. Ventrem
habet exiguum, & fere folidus eft in loco ucntris:inteftina parua. ore caret: « qua m catteris ani-
mantibus ori dcftinaturpars,in eo integra efttnecnifi modicum fub gutture foramenhabet,quod

aere fereno aperit, reliquo tempore claudit. Audior de nat.r. Pifces quidam ^uamas non ha-
bent fed pellem afperam, ut caniculamarina aliquid etiam tale habetmuruca &: fiurio,a: pilees il
h qui fturionemroftro referunt, Albcrtus.uidetur autem muruca nomine intelligere huionem,
uel ei cognatum pircem,quem Itali Moronam nominant, ^

r Sturio Liiuit in aquis fluuialibus,qua; magnx funt &: diihfetmftagnfsumerc diutius no po-
tcft,niiiad dulces fluuiorum aquas tranfire ei licuerit, Authord^nat.r, Flumina non nifi lata m
■ingreditur, Platina. Afcendit a mari per fluuios ad qiiinc^ uel amplius dierum itinera , quanta

ab homine mediocriter expedito conficerentur. Vitebergs reperitur in Albi, qute urbs dierum
quincB itinere (utaiidio)amaridiftat.ViennaEmDanubio,6(: forte etiam firpraJnRhenoquouii
que afccndantjdicere nunc nonpoirum:hoc fcio Argentorati nullos nifi rarifsime capi, ut mira*
culiloco habeatur. In Vuolga 6^ Occa Mofeouiae fiuuijs abundant. Pifcis Gcrmaniccdidus
^icff uel (5olt>fifc|) (quaerendum an fit alaufa) cum ihirione in Albim afcendit, & ima capitur,
irDentibus cum careatjfut^upropemodum &C paruis pifciculis uidru fibi uenatur, Calcagninus.

Sturio & miirxna (morona potius)toto ore extrahunt humorem eorum quae fugiint ad fiiiim
nutrimentum Albertiis. Cibi parum aur nihil admitt2t,cum fola aeris ferena tranquillitas ad ci
bum ei fuhiciat.quare uentrem anguflum & inteftinaparuahaber, Aiithor de nat.r. Nihil cibi i»
crafsioris in uentre eius reperitur, fed humor uifeofus quem exuxerir, Albertus. Apud Germa*
quofdam celebre eft prouerbium,m hominem nuilius aut parcifsimi cibi, aere eum uefei in-
fiarftiirionis,^£rUbctbC0Wmb6/ia?icbcrjTot:queLatinopi'Oucrbiororepafcidixcris. Au-
ftro citius pinguefeit, aquilone uerd flanteuibfidetin profundo. In latfte etiam pofimsdiu ficiic
in aqua uiuit,Authordc nat.r. ^Nlagnaui cauda impellit moles non paruasj&ftepe ligna impe-
tu caudte quaii diftecat, Eberus dC Peucertis. ^ Sturio falmonum e mari afeendentium dux efte
pcrhibecur:SC inuentus copiae falmonum ( quos lachfbs noftri uocant ) indicium pifeatoribus fa-
cit,ut audio.

Hufonem impugnat & uincir,uenrre quem fubierit cruOarum in dorfo aculeis lancinato ; 5C
fimiliccrcrocodi!uminNiIo,fimodopifcisinNiIode]phinipriEfeferens formam fturio eft. 50
Sturionem magnum in Pado fic capiunt:Homines in tnbus aut quatuor nauiculis confpediu
ipfum natantem tacite rcqimntur,donec uiderint eum efte iiixtalocum aliquem ubi tenuis aut ua
dofa eft aqua,nempe ripam uerfus. rum fubito magno poft eum firepitu & tumultu concitato,
terrent,ita ut in uadum fugere compellannubi cum natare non pofsic, comprehenditur. In Da*
nubiofturionesin arena dormientes tridente percutiunt, Albertus.

QiTiuoluptatesipfas contemnunt,cislicetdicere,feacipenreremmsenscnonanteponerCj Ci
cero lib.xdefinib.iir citat Nonius. EtThufcul. 5. eodem citante, Et ft quemCinquit)tuorum affe*
moerore uideris, huic acipenferem potius quam aliquem Socraticu libellum dabis. ^ Plau-
tus in fabula qute in£cribiturBacchana,ex perfona parafiti:Quis eft (inquit)mortalis tanta fortu-
na aftecfrus unqua, Qua ego nuc fum^cuius hgc uentri portatur pompa. Vel nunc qui mihi in 4,0
mari accipenfer latuit antehac. Cuius ego larus in latebras reddam meis dentibus dC manibus»

^ Sturionem nunc iribus nominibus Graeci ialc inueterantes condiunt, rhachincp dorii por-
tionem nominantrqiio argumento fchinalem nos iiocitamus:pleuram uerd coftas & latera.hypo
caliiim denique alimm cum pube, Carliusex Hermolao Barbaro, cuius ipfe nomen difsimulat,
Sturio carne eft ftiauiG;ima,Cardaniis,funt qui uimlinae conferant : fed multo eft pinguior QC
fuauior. Hepar eius magnu eft, adeo^ dulce,iit nifi feile eius temperarcnrr , naufeam faceret,
Albertus. quare (coqui)fel!e eius hepar perfricare folenf,Au[hordenat.r.^Sturionesparuimul
td uilioris funt pretij magnistficut 6c mariniCqui dC ipfi minores runt)fluuiatilibus poftponvitur,
Focminas ouis plenas plus quam enixas probamus,non uique adeo tamen utmaribus prefe»
ramus, Manardiis. Sub cane fturiones maxime commendamus, imo (ut Ionius ait) in medijs
tantum folftirij feruoribusIaudantur,Idem. ^ Stirionem (inquit Platina:fic autem nominar,non
fturionem) captum non ftatinqfcd poft paululum, in aqua dimidiata, uino albo dC aceto coques,
Salem indere mcmemo.Tantum codur^,quantumui[ulinacaro,requirit.Comediftirion exleii
cophago, ubi multum gingiheris inftt, uel ex alliato uel ex ftnapio debet. Ex ftirione fit falinira,
quam uulgo fchinalc uocant, quafi fpinalc,qiidd ex dorfo dC fpina fiat.Bonum fcito,aim in teftel
las concifum>mtegrum rubeum erit.Diimin craticula coquitur, aceto dC oleo crebro infpergt-
to,ne dericccmr:uhi calorem pcnetralTe credideris,ab igne eximito, ac rufRifum reliquo aceti dC
olcijConuiiiisapponiro.Harcftmtpotatorumcalcaria. ^Conditum,quodcauiareiiocant,exeo-
demPlatina:Cua ftirionis, exemptis quibiifdamneruis, quih^c intererant, Iota ex aceto aut ui-
no aibo, in rabulam extendeSjUtexiccentur.Salita deinde in uafe aliquo, aur inuolutafale, manu,
non tudicula, refrangantiir:m faecum rarae texturae,uc inde humor exeat, conijcies.Poftremd uc ’
rd in liriam in fundo perforata, iic fi quid humoris ineftjinde exeat, ad ufimi repones, bene pre-
mendo

DcAcipcofere. Lib* IIII. p

mendo operculando Coqm' duobus modis cauiarepoteft.Nam in buccellas uel friif a paftii
parumtortase- tenfumad igne cum fufcina aut gladijcufpidetandmrctinendum eftjdoneccru»

1'tam fecerit coloratiorem:atcp ftatim calidum edcndumrautlomm aqua tepida, ne p!us quim fa*
tis falitum uideatur, oleribus benec6cifis,excaiiato paniac trito admifccbis, addendopanimce*
pac minutatim concifa? ac frictae, minimum piperis.Hanc deinde impenfam in fridurie modii co«
ques, Graecos huiufcemodi cibi auidifsimos pafces,

His diebus didici fpecie modo, non item genere diftare tres hos pifees, Dantibianiim mario* H,a*
nem, Padanum atilum^Sc: hyfcam,quem Tranfalpini fturione nunc iiocat : nos Cifalpini reditis,
mea quidem opinione, ftirionem,quafi tu sazLmx dicas, quod roffro fuo prorae item roflrati^ fpes
|o ciem referat. A tc^ hos omnes non abfurdefortafsis porcos fluuialcs dixeris, quod BC Gr^cispla*
cuiiTe liquido apparet, duntaxat in duobus (hyfca, & marione, qui Germanis 4^u6,Bohemis
yOyz uocatur,ac fi Graece dicas vs:) quibus tertius(atilum dico)totius corporis figura perfimilis
cft.Sc! fi quid inter illos paulum euariat,ex diuerfitaceregionu accidere uidetiir:quod non in bru
lis ro!um,fed S)C in humano genere fatis confpicuum eft. Omnino cum porco terrcftri hoc totu ge
nus habet quxdam commimiajpraecipue roftrum,adfpes,totius^ corporis obcfitatem:nifi quod
hyfca aliquanto graciliorcollataadalteriitrum apparet: ficut&^ mole luric^ cedit. Omnes tamen
cetaccijUt inter Suuiatiles haberi pofiiint. His fortafie aliquis marina delphina adnumerauerit,
tqm forma fimilem,tum uocabulo,uidelicetc??U^(«»(p::quin BC uulgo Germanorum porcum mari*
mimfuaIinguadidum,Sigifmundus Gelcniusinepiftolaadnos.
io Deacipenfere Galloni] Crinitus de honefta difi:ipl.6. 4.htec obferiiauitiln oratione ( inquit) h,£
M.TulIrj pro P.Qiiintio hsecucrbalegimusiNonutdominentur illis quirelida uiroriimbono* Acipcnfrr
riimdifciplina,5iqu|fl:um S^^fumptumGallonij fequimaluerunc.Fuitautem Publius hic Gallo*
nilis pofiremsgiilse homo, BC in cupedijs SC lautioribus cibis afsiduc uerfatus : unde ob eam rem
aLteliouiroiapientigurges eft appellatus, nam & Flaccus Horatius, eundem Gallonium fuiffe
prteconem aliquando teliarur,at(;:^ eius menfam acipenferemagno inlameiqiiod ex Lucilij poetg
fatyra mutuatus eft, Verfus autem Lucilianos, quoniam lepidiisimi funt ^ libitum eft adijeere, fi«
cuti BC M. Cicero in libro de finibus refert ex Satyra ad Lapathum;

. Laelius pr^clare&:rederophos:ille(^uere, O Publigirfges GalIoni,es homo miTer, inquit:

■ Coznarriinuita nunquabene,c2omniainifto Confumisrquillaatqjacipenferecudecumano.

50 s T V R.10 N I cognatumeireputopifcem,qucm Vngari(utaudio)uocantTock:,uelTtick,

' uel Tockhal.Hal quidem ipforum lingua pifeem omnem fignificat. Hunc ad trium autquacuor
cubiforummagnitLidmempcruenireaiuntjlubricum&Cfinerquamis eftcjdorfo tamen ipinofo,
fiibnigriT, capite magno,fimi!em fere barbott^didx, hoc eft muftelx fluuiatili: dentibus carere,
intus nihil pr:eter cartilaginem haberercerto tempore capi,uere autumno.E marifluinosfubi*
re putant. Sed de hoc alids certius cognofiremus rpcro:nanc hiifonem aut fimilem efle furpicor.

ACCIPITREM pifcemuolantem Apuleiusnominat.Is Graece uocatur, Latine Lu*
cerna uel Miluus,de quo in L. elemento agenuis.

ACONiASjAHsmSjpifcesNumeniusapud Aihenaeunominat. Vide infra in Nouaculapifee,

+0 DE PISCICVLO ACVLEATO.

RONDELETIVS.

N fliiutis BC lacubus reperiuntiir pifciculi qui optimo iirre
aculeati nominantur ab aculeis quibus horrent. Horum duo
comperio efie genera. Prius eft maiusjtribiis tantum aculeis
in dorfo municur,tribus in uentre,coniundis, quales cernCr*
tur in femine eius generis bliti quod EipinarGalliuocant, a quoEpi»
noche pif 'iculus nuciipatur,iieiEpinarde: a Germanis
ab Italis Stratzarigla. Aculei aciitifsimi funt 8<^firmi quos in metu eri»

5:0 gunt,ucfe ab aliorum iniurijs tueantur. Aculeis demptis corpore par

uas Percas referii t, a fquamis nudi funt. Fluuij lacus quidam tanta interdum horum piTcicu»
iorumcopiaabiindant,iitputencnonnunifemmariumclTereIiquorumpircium,ueI certe prxda.
Exhaiiftis etiam uel exficcatisftagmsquamplurimi relinquunturpauperibus colligendi. AL
tenim genus eft eorum qui fenos aculeos rigidos in dorfo habent, in lateribus finguIos.Huncpi» Minof»
fcicu'uminNare uidieqiioTiberimrubic.Accol£epifciculisiftis iiefcuntur. Errant qui de gene»
re Galeoriim efte aiunt, Qiiid enim pifciculis iftis cum Galeis commune efle poteft;'

COROLLARIVM,

Pifciculum hunc pungidum uocat Albenus, Ipinachiam atithor obfcunis qui de naturis rfe
rum fcripfit:&^ alius quidam obfcuricr nelcio qua ratione mronillamtnifi equite intelligas, quod
60 aculeos calcarium inftar habeat, ut qui equeftri certamine decertant, quod uulgo tornamemiim
uocangaliquiTrcianumludum LVergiliodefcriptum.Nam BC GermaniquiSridplmcf. i.acii*
leatum hunc pifcem uocantCquod nomen noftri perca fluuiatili tribuunt ) inter pifees eadem ra»

i

SSSa^;

-/:♦ •

'i

De Aquatilibus.

10

rione eoiiMs titulo ioculari celebrant. Vcl potius a fpinis, quibus inhorrefcunt, Anglicum eim
nomen ©djarplynct. «-Spinachiacorporeeilpulillo/ed utiliter unditpfpintscxtantibus mu-
nito aduerfus aLrum pifciiS iniurias tuta,Obfcurus. f Pungitius pifciculus eft ommum mini.

mus-quiIanceolas(aculeos)binas habet inradicibus pinnarum uentris. Masfub gutture rubet,

famMa rubore caret. Squamas non habent.Pifcatores hoc genus pifcium fponte generari aiunt,
SC ex ipfis alios omnes, hac obferuatione indmfii, quod iniacunis nouis primo itatim anno inuc.
niuntiir aipoftcafequentibus annis pifcesalij diuerfi quanquam nulli fuerint immifsi, Alber.
IUS. ^[Reperiuntur cum alibi.tum Argentorad.ai Viteberga in Albi, nulli apud noa.

de acvs prima specie.

RONDEI,ETIVS.

A

Libro 7.
Ibidem.

Lib.i.aTKiwti»

G R AE c r s piTcis dfcitur,&f<«^f« Dorion citante Athensco, jBtAwi;!/ Lu
i(se?\i<njix<Qj^(e* Anftoteles m his qui nunc extant libris ^tAott^u/ femper uocat. In libro ^
Scribit At)ienxus,/«i5i</^« etiam nominauit. Similiter Oppianus,/*
c^owa.K^A^i*»? etiam nuncupata eft,Athenae;us,Pfl:(})is«j3tAcv«,>tpjAft7K4«/8
j i(stt «6’A^i'fls.Ga2a acum interpretatus eft.PIinius aculeatum uocat.Belone, inquit, quos aculeatos

Libjt. eap.it. uocamiis.Alibiacum.Acus.inquit/iucbelone unus pircium dehilcente propter multitudinem
Ub. 9. clp.su utero parit. Qui nunc Graeciam incolunt corrupto uocabulo ^tAs^/i/a.Noftri Eguille.Itali argu«
zella.Hifpani aguillauelaguiapeicado. Veneti acicula. Normani orphiez. Habet etymum I
f oftri longitudinCjtenuicate bC acie, quod ideo fimilc eft acui ucl fagitta:unde ab

kth.Ub. 7. Epicharmo cognominatae funt. Af a^w uet d quod iine muco fit : fbhjjm enim mucum ftgnificat:

hic autem pifeis carne eft plane ficca,& fine humore lento, glutinofo bC mucofo , quo multi longi
Acumdtkej^i pifces obliti funt.Duas acuum differcnnasobreruauimus;unam,quae apud nos fteques eftadmo 5«
wf. dum,8^ uulgd notifsima,de qua prius cradabimus:alieramjquae acus eft Ariftotelis,a noftrauul •

gari difsidensjde qua prOximo capite.

B Acus uulgaris piTcis eft longus, laeliis, marinus quidemjfed interdum etiam in marinis fiagnia

rcperitur.roftro eftacuto,Iongo,tcnui.Maxi}lainferiorfupenoreeftlongior,in mollem quandS
fubftandam degenerans. Dentes in utrat^ maxilla parui frequentes^. Caput eft triangulare, uia
ride. Oculi magni, rotnndi, lutei. Ante hos meatusad audiendum uel ad odorandum trianguli fi«
gura.Branchiaqtiatuor duplices. Pinnsedu^parux ad branchias. Duaealise breucsfub uentre,
quas fequitur alia longa, aculeis conftans membranis ab umbilico ad caudam progrediens*
hac fuperioralia eft magnitudine fere par. Cauda breuis eft in duas pinnulas terminata. Podex
infimaparcefitus,nonadmodum confpicuus. Acus haec uenire plano eft, reliquo corpore quo-
dam modo quadrato, ob lineam utrint^ proienlam e iquamis contextam, reliquis partibus l*eui«
bus,8^ fine fquamis.Dorfo eft c2ruIeo,uentre candido, fpina dorfi uiridi,caeteris partibus interio
ribusIongiSjUtuentriculOjinteftinisfineappendicibus.Hepateoblongo, 6(^ineo ueficula fellii
obIonga,corde angulato.

C Aeftate iienter ouis multis refertus conlpicitur.Quare illam «ftatis tempore parere credide*

rim,fedfero 8^ fine ulla uentris fcilTura,

Carne eft dura SC ficca,quam ob cauiam difficilius coquitur, fucciim tamen bonii gignit. Mi*
ru igitur fi Aihenxus de hac noftra acii locutus tnon fit v«ef)k « i0tAoV«,Kfi:A«7« e/t «^A^rsj, o^veor*

uideinfrain Corollario, cum minime humidamefle experientia conftet, fed
ficcam.Oppianusdehacnoftraacuuideturlocutusfuifle,cuma:adiceamdenribus retia erodere $9
QC incidcre.Dentes enim paruos habet dC frequentes*

fe«7r6>(Jv^ WjTjrVjf

AvfiiS a)«,A»V<iii tf" ’ ui\ii.lwtv<rou

A«yfc«T u^7^tsaty'n /vfc7wsc5>,

1 5^« t’ IttfiXAaii tsvKv^z oJ^ovTze?,

Pra^tef ea eam quam exhibemus flue acum merito dicqfum Bgura,ntm natfonum ora

niumconfenfus appellationes^ teflantur, a quadiucrfam fateor elTeeamjde qua fcripfitAriflo.
telcs.quippe cui nots mults quae liuic noftra' infimt, minime competant, dentibus enim caret a.
cus Ariftotclis.tefte Athenao. Ad hac rimam habet in uentre.Poftremd hyeme parit, Quare di
ftindionis aiperfpicuitatis gratia priorem belonen appellabimus uulgarem flue communem;
alteram belonen Ariftotelis, de qua iam dicamus.

]>• ACVC

Libro 9.
'fnegitio uide*
tur fundare.
Lib.j.oMwit^

AeuiArifto*

telis.

Libro 7*

19

De Acu. Lib.IIII.

DE ACVS SECVNDA SPECIE. SIVE DE

ACV ARISTOTELIS, RONDELETIVS.

0 C I s aliquot, quos poftea citabimus, JiiPievHs meminit Ariftoteles.Ea uero eft , quae a
noftris Trompette dicitur. Ab Italis quibufdam Diauolo. Sunt qui ferpentem marinu
efle credant, fed falfd,ut docebimus,

Pifcis eft longus, tenuis, cubiti Iongitudine,digiti crarsitudine,oculis,branchi)s hip
pocampo plane rimilis,necnon roftro,quod tubam zemulatur, unde a noftris nomen poiittim. A
capite adpodicehexagonus eft pifcis, a podice ad caudam quadratus. Podex in medio ferecor»
pore,aquo rima oblonga progreditur, in qua oua reponi certifsimum eft. Egocum huiufmodi
acum hyemis initio cultello aliquando diifecarem , in rima oua permulta reperi , fide^ dignifsis
lo mis uiris oftendi.Proximo anno quu non procul ab Aquis mortuis locus in mari curri xdificana
dx deftinatus, undis uacuaretur,illiccp maris purgamenta diligentius pcr!uftrarem,duas acus re*
peri coloris diuerft:erat enim altera uiridis, altera pulla, in quibus cura rimam illam inipicerem,
oua nidi in ea excUTra,multoscp foetus iam perfetftos, quorumalrj maiores erant ac mouebantur,
partes^ omnes perfecftas habebant:alij minores:alrj tam exi^i dC tenues, ut oculi dimraxat dC ro
ftrum cernerentur.Pinnas duas habet hxc acus exiguas,ad branchias. Aliam in medio dorfi uix
confpiciaSjnifi dum iuuic,6C in aqua mouetur. Longitudo corporis cum tenuitate aliarum pinna
rum uicem geric.Cauda in ftmplicem dC tenuem pinnam terminatur. Gulam habet, qua plurimi
pifces carent. V entriculo eft paruo, oblongo, hepate magno,inteftmis gracilibus retftis, no in fpi
ras contortis. Nonfquamis, fedferpentum modo integitur cortice pulchre ctelato5^ duro. Ob
jo tcniiitatem parum carnis habetream^ ob caufam a meniis retjcftur. Sed a plerifcp uenuftatts gra=
tia exiccata feruatur. Hanc Ri\ovliu efte feu qua fcripfit Ariftoteles, conftamer affirma^

mus.Namtefte Athenio libro 7r^(mKwi/cwoJ^sit eile dixic,id eft,{ine dcntibus,quod huic noftrce
. quadrat:quippe cui non modo nulli ftntdentes,fed ne ulla quidem oris fcilTura, uerum foramen
folum ueluti in extremo cuba:, tam paruum, ut tum propter eius parilitatem , tum propter roftri
longitudinem anguftiamTO,ne minimus quidem pifcis hauriri pofsit, fed hac ueluti per fiftulam
ex aqua alimentum tr,^'t.Iam uerd rima fub uentre,quam Ariftoteles acui tribuit, qua: etiam ei,
quam exhibemus, prociildubio ineft, omnem concrouerfiam dirimit. Eius hxc funtuerba, qus
fic conuertic GazatQiii autem acus uocatur, unus tempore pariendi utero dehiicente oua emit=
tit: habet enim hic rimam qiiandam fub imo uenrre,ut caecilise ierpentes, A partu autem uiuit,5^
ULilniis callefcit. Item Plinius : Acus ftiie belone unus pifeium dehifcente propter multitudinem
utero paric. A partu coalefcit uuInus,quod S^in csecilijs ferpencibus tradunt.

De acu rurfus Ariftoles: Acus uero appellata fero fcctificat, complurescp eius generis difru»
pto ac dehifcente utero pariunt,non tam multitudine ouorum quam magnitudine.Ec modo pha
longiorum proles parentem ofFuia circundat : quippe quam dilcedere ftatim prolis amor non fia
nac,5^ fi tetigeris, fugiunt.In his uerbis,ft' conuerfionem Gaza: conferat diligens Iccftor cum uer»
bis AriftoreliSjincelliget poftremam fententiam corruptam efle, aci^ Gazam aliter legifle quam
nos in uulgaribus noftris codicibus. Qiii enim cogruunt iierba ifta, quippe quam difcedere pro*
lis amor noaftnit, cum ijs;fcK7Jx7s ^Tr^&siwTiu/VHxcfunt Ariftotelis teftimonia,quseneceirario
coniiincuiiteam eife belonen fiue acum, quam depinximus. Quarferpes marinus dici nullo mo
yp. do poteft.Id quod eiufdem Ariftotelis aiitoritate confirmo. Sunt dC marinae ferpemes tcrreftrft
bus forma fimiles,n{fi quod magis congri fimile caput habeant. Magnitudine igitur, figura cor=
poris, capite congri ftmili diftinguitiir ferpens marina ab acu. De ferpente autem marina plura
fuo loco dicemus. His quae propoftieramus confirmatis, non abfurdum fuerit caufam inucfti=
gai c,cur acui dehiftat uenter. Ac primum non fine caula mirum uideri pofsit Plinium loco an=
tea c{tato,td ad ouorum multitudinemrefcrre:cum qua: de acu ferip ferit, ex Ariftotele mutuatus
uideattir, qui tamen caufam rimae fub uentre non multitudini ouorum, fed magnitudini adfcri*
bar,qiium ait acum ferd fcetificare,complurescp eius generis difrupto ac dehifcece utero parere,
non tam ouorum multitudine quam magnitudine. Rurfus fi magnitudinem ouorum rimx cau*
fam efle putes, cur in hippocampi uentre rima non fit, cuius dC plura dC. maiora funt oua ^uam a»
cus:' Aelianus aliam adfertcaiilam.Marmx acus, inquit, quod funt pr^tenues, minime torfiio*
fum ftnuofum uterum foetimm^ capacem habent, idcirco catulorum fuortim non fuftinentes

j,ncrememum,difrumpuntur.nonigiturpariuntcatulos,fedexpellunr,ar9erjciiint. Atpermulti

A

B

QttOti hicjle

acMArijio*

Celif.

Libro 7.

Lib. ^.de Ipi/J.
animaicap.%}»

Libr.^.cap.su

C

Li^. 6. de foift.
anim. cap. 17,

Acum Arifiote
Usnanejfefcr^
pentem mari^
mm.

Lib. 1. de feiit.
anim. cap. 14.
Cur acui dehi^
fcatuenter.
Libr.^.cap.^t»

Lib.v.cap.i)»

12 Dc Aquatilibus.

funt fquamofi- quibus finuofus non eft uterus: multi longi & tenues, qui rima ifia carent, ^ua=
re corporis tenuitati adiungendam caufam aliam cflecenfeo; nimirum corticis duritiem. Nam
ufque adeo duro cortice integitur acus, ut gladio acuto fecari uix pofsit. Qiio fit, ut tiemer diflen.
di nequeat, quemadmodum hippocampi uenter.qui mollis eft. Emittit itaej acus oua fua, atej in
illa rima tanquam in alio finu fouet, donec exclufcrit. Idem in crtifta intecftis quibufdam uidere
eft,ueluti in locuft'is,fquillis,&; cancris omnibus. Qua omnia in appendicibus ad caudam poii-
tis oua fua racematim compadla feruant,a: fouent donec excludant. Qtia nota difccrnuntur ioe-
minte d iharibus. Natura itac^ fagax & prouida in acu rimam poft podicem dilatat, donec pepe-
reriqqua: poft partura ita coit, ut coalcfcere uideattir.Quanquam fieri pofsit,ut coalefcat,ut Ari-
ftoteles & Plinius cxiflimaiTe tiidcntur.Hocqui Angliam peragrarunt, SC facilius credere, 8C a.

Itjs certius perfuadere poifiint.lHicenim ichtliyopote lucios cultro diflccant.ut pingues efle ems
pturis oftendant,quos non emptos rurfus in uiuaria c3ijciunt,in quibus uulnus coit SC coalefcit,
Qtiod naturte rerum periti tincis attribuunt.quia ijs fe lucij affricant , ut illarum mucum uulnerl
illinant, atep ita eius labra in unum conducuntur. Sed idem in acu euenire non poteft ob cutis re»
nuitatem SC ficcitatem. Verum flerims ora: committuntur,ut propius etiam inipidenti coaluif»
fe uideri pofsint.

DE ACV MAIORE ET MINORE, BELLONIVS,

Acum Genucnfes Acuinnominant,idcpad dilcrimen Galei aculeati,que Aculatum dicunt,
Galliahuicpifci,&:potifsimumLutetia&R.othomagum,Orphignomenindidit,Des Orphies,
Grfcia Zarganes, Italia Acufigole, olim Belone Si Raphis uocabatur.Ea nobis alioqui raro ad- lo
ferri confueuit, quia fero apparet SC capitur. Grandior inOccano euadit,quam in Adriatico, ubi
uix digiti crafsitudinem excedit.Latinorum nonnulli a figura Aculcatum,non quddacuminata
Ct,nominaucrunt.HuiusduEe obferuantur,ucmoxdicam,fpecics.

Sefquipedales in Oceano capiunt, duorii pollicum crafsittidine, fquamis tenuibus obfeptas;
tergoris partem prte terfitudine lucidam habentes, ut etiam ueluti argenti repcrcufsione in oculos
uibrent. Viridem pra fe ferunt ariftam, hoc eft, tergoris fpondylos. Acus peculiares habet notas
qux Scombr.o SC Thynno etiam c6ueniunt:Supra enim SC infra ad caudam, feptem pinnulas feu
appendices a fe inuicem diftindas habet,quK deinceps ad caudam deferuntur. Pinnam fub uen
tre in medio corpore & fupra tergus gerittdtias autem utrinq; ad latera, branchias utrinque qua-
ternasiRoflrS porretftius in exilitate ftiftigiatum, tenue, crenattim dentibus,fel iecori annexum, jo
Foetificat ferd,&hyeme parit,

Noftri recentibus tanttim utuntur: contralllyrij, SC qui orientis plagas incolunt, apud quos
fale condiri, ut mox dicetur, folent.

DE ACV ALTERA MINORI, IDEM.

Eft aliud genus magnitudine tantum a priore differens, tenuibus etiam ueftitumfqtiamis,!fn
guam exilem,& dentes molares obmfos inore habens, nonut prtedida; branchias quocp utrincp
quatuor.feptc etiam utin maioribus fuperne SC infernc,& in cauda propendentes pinnulas, cau-
dam bifurcam habetinunqua digito crafsior excrefeere folet,nec pede longior etiadere. In infu-
la,nomineLiffa,olim Phana aflatimcapitur,quas indigena:,cum multa dolia fale codierint & im
pIeuerint,nauigio inde transferunt, ut externis maximo quaeftu diuendant ; Eft enim conditura 4»
admodumfuauis, Siquidem faleinueterata, cruda cum pane edi folita eft.

Vnicam tantum amborum dedimus effigiem, utputa quod ambobus notte eadem fere conue
niant,nec nifi magnitudine difcrepent.De hoc pifce Oppianus etiam meminit ifto uerfu,

Amba: Sphyrana(inquit)long3t,tcnues^ Belona. Etfi ftomacho minime gratam.malum
procreare fucctmi,8f parum nutrire Xenocrates fenferit: Diphilus tamen probum efficere fan-
guinem dixit, nofiris maxime in delicqs apprime expetitum.

QMrendum an idem hic fit faurtts T^ndeletij^maxime propter pinnas illas paruas uer^
jus caudam.F idetur diuerjtts, cognatus tamen.

DE TYPHLE MARINA, BELLONIVS,

Typhle ueITyphline antiquis, Plinio Spondyle, utilgo Graco Ncrophidia, id eft aqua fer-
pens(ab Ariftotelis marino ferpenie longe diuerfusjMafsilienfibus Gagnola ob id,quod quoties
pifcationiindulgent,ubi hunc alios praecedere uiderint, lucrum fe feciffe portendant.

G Medicamentis tantum utilis eft, a iioracifsimis qtiibufcuntj pifeibus minime inuadi folitus: 69
c E Cteterum litoralis,nufquahamo decipi folittis.ore enim eft adeo exiguo, ut uix acu traijci pofsit,

B Roftrum illi eft ueluti rotundum,leuiter comprelTum SC cartilagineu,in cuius extrema parte

maxilla

De Acu. Lib. IIIL ij

ttiaxilh irtferior pyxidarim tanquam operculum fiiperion' congruum mferiwr, ita ut rofirtim it.

!ud calami in modum fit concauiimiunde Antonio Marcinello Flandro.uiro alioqui dodifsimo
eiim pidorbulum uocaripotTeuifumeft.MagnaefthUius cUmTyphlopeterreftridicemma Nf
candro uocatur , quem etiam GratcS uulgus Typhlinem norainat)fimilitudo, Vtracy enim tefta
contegitur dura, cui natura utrincj in lateribus rimam fecit cuticularem, conna alionim natura
ut eius aluus diftendi pofsit in prsgnantibus. Ambar fquamis carent, M^-ina perfetSam magni
tudinem airecuta,ad pollicis crafsitudinem accedit, &: cubiti longitudinem.Pinnas congri modo
in lateribus duas iuxta branchias,»: unam in tergore habet. Caudae uerd extremum ei penicillo
fimileeft,quiinfummo maioris antenna: marinae ranae confpicitur, paulo tamen minor, Bran=

,o chias ut Muratna comedas habettoculos tam paruos, ut uix grani milij magnitudinem xquent
Maris & foemina difcrimen fufcipit. Ambobus corpora angulofa, oblonga, i capite ad umbilicS
quadrangulatab umbilico uerd per caudam in quinos definunt angulos; alterain anteriori parte
fexangula eft:ac rurfus ab umbilico ad caudam quadrangula. Vnicam tantum in medio umtre

rimamferunt, cum tamen terreftris duas habeat, in lateribus unam utrinque,qu£c tam mariquam
femina datxfunt.Vnicumquoc5 habent inteftinum,album, reda exporredum,muIta pingue.

dinc circunfeirum,hepar pallidum, oblongumtfub cuius parte dextra fel continetur cafium,era.
ni hordei magnitudine. Cor uix milio maius elTe cernit. Spina tergoris ardculationibus feu fpon=

dylisraris interfcptacft.Vuluam habet bicornem,utcateripifces,ouis plenam, granifefamima.

gnitudine,rotundis,rubris,transluddis,quaipfo quide Uere excludit. Hac Bellonius. Ronde.

10 letius AC VH Ariftotelisnominat.Figuramutertp eandem pingit,niii quod in ea quam Bello,
nius exhibuit pinna dorfl media non exprimitur, SC rhombi quidam continuati per media late,
radefcendunt,

COROLLARIVM.

Acus in quarta declinatione.genere feminino,inftrumentum eft nendi; in fecunda uerd de. A
clinationc,maro-.gcnere,ut grammatici quidarecentioresannotant.genus eftpifcis.dequoMar.
tialislibro lo. Etfatius tenues ducerecredisacos. Raphium(/«®/o(.)Hippocratifubulamligni.
ficat,quam Galenus in Glofsis etiam a pungendo nominat, ea prapungunttir quibus fi.

him inferi debet coria. Sunt qui acus marinas J3fcaa},non iJtAoras nominant,ut author eft Hefy.
chius.dicunturKJSiAoiAsinonnullis.apud Varinum, Recentioribus Grscis belone etiamnum
jo uocatur, uel aiuidne. Auicenna: interpres modo Grarcam Hocem peruertit,modd Latine acu.
leum interpretatur. Alcyonum nidos confingi putant ex fpinis aculeatis, PliniUs : ( alit legunt
aculeati;) e fpinis belonte, Ariftot. f Acus uulgd ( Italice) angufigola dicitur,ut AlexandefBe.
nediiSusfcribit;HtPlatina,acucella:Venctijsacicula,teftcMairario. qfVbiqj gentium nome re-
tinet, Gillius. fHifpanice,aguiapaIadar. f Germanice ^^owfifcj) uel StKJCOtfifii). fAn-
glice 4^oit)ctcIf uel ©«mfrlffic.uel Pypctfyft). f Aquila, ut multi autumant,eft acus, cuius Amiit,
roftrum habet gruis uel ciconia fimiIitudincm,Niphus.fedhos longe falli,ex Aquila: hiftoria ap
parebit, f Pifrem eundem efle conijcio,dc quo Alberti uerba bxc ( in quibus qiradam corru.
pta uidentur) legimus. Ahaniger (af. Amger) eft pifeis, ut dicunt, qui Amno (af. Armo) prope.
modum ftmilis eft,»: longus & rotundusiGermanice (Sui4) ( al’.(5ci-inf4),quod placet.accedit
40 enim ad Anglicum ffinrrefyfjTfie) uocatur,»: eft albus,bonae carnis,breuior anguilla, roftrum a-
m's habens pro ore,fubtile,longum &' rubens, ac fpinam in corpore uiridem. nome

ufttatum elie audio apud Germanos maritimos citta Stettinu ; CobirtC uerd in Saxoma mariti.
ina,uel ©«bt46, uel Copctd^^circa Suerinu, Frifijs ®cbbc. Puto enim omnibus his uocabulis
pifcem unu fignificari,ni{i forte unius generis dutc funt fpecies , maior fcilicet &: minor. VtrBtp
inlacuSuerinenficapireferut.©obirt6(inquiunt)pifcis eft marmus,albus,16gus quadrate ulna
uel duo^almos,mucronatus,crafsitudine digiti fere minimi,boni faporis, Anglis alicubi uoca.
tm an otncbcftcSe, a roftro uel nafo corneo, uel cornu inftar prominente, nam bccf roftrum

eft. Alibi aliter,ut dixi. ^Peronac cinis infperfus ulceru putredines fanat,Kiranideslibro 4.ui.
detur autem perone idem quodbelone fignificare, fi pro pifce accipiatur, utconijeio. fBello.

S° nius typhlcn uel typhlinen ab antiquis,a Plinio Spondylen,pro pifce nominari fcribiqquem ipfe
typhlen marinam appellat, Rondeletius acum Ariftotelis : quod quam uerum fit, ipfe uiderit,-
ego typhlineninterferpentes tantum nominatu meminuutfpondylum, (uel fpondylen,uel fpon
dylin.ut alij feribut,) inter infefla potius qufe ferpentes ut putauit Plinius ; inter pifces nufqua.
nam fpondylus fui generis inter oftracoderma cft.E undem pifcem ( Ariftotelis acum ) aGracis
uulgo nerophidion uocari Bellonius ait: ubi in mentem uenit ophidion piiciculum congro fimia
leni a Plinio nominari, fed ab hoc diucrfum utRondcleiio uidetur.

Rapl)ishabetosparuum,longum,»:fimiliseftfphyrana:,Kiranides. Pic<!2^J'as«f^sOppb g
anus dixit,graciles acos Martialis. ^ Acui fel in iecore politum eft, Ariftot, Athenseus acum
inter pifces laues Edentibus carentes numerat. inlacu Sucrincnfi.utaudioyro-

' fo ftro ardeam refert,gladio non dilsimilis,fcd nonlongtor cubito. ^ Saurum, id eft Lacertum pi.
fccm quendam Rondeletius uocat,roftro »: priore corporis parte acubus fimilem, pofteriore ue
ro iC carnis fubfiantia fcombris. Vide in Sauro,

b

H.a

H.e

Dc Aquatilibus.

14

Aciishycffleparir,Ar(not. In petris 2«: arenis pafcitur.Oppiamis,

Acus.pifcis (fi rcde fic interpretor.quem Germani appcllSt)

harcngasCutuulgo nomin3t)pericquit,pifcatoribus eamob eauiam danofus.

Huius pifcis bucca ( oSj roftrunt ) geftata ueliiiffita, daemonia eijcir,Kia

Aras 5C thriira:,pifees funt acerofi,(iw“‘^‘'?.)'"' pingues, Sif fine fuc
co (i(vvto,)Hicefius apud Athenteum.Qtiarrendum an inDiphili etiam uer=
bis qute Rondeletius ex Athenaeo recitat, non wx''''@',fed «xt/AS-legi debeat,
uel contra. Acicular quouis modo coaa;,optimae habentur.Platina. Ale.
xander Benedidus tempore peftis inter pifces etiam acum commendat, Pi
frem i^emfdib Germanis diefium molliorem eife audio, quam utfaliri de-
beattacum uer d Bellonius falc intieteratam fuauem efTerefert, unde an idem

fitpifcis.addubites. , .

Ad ftillicidiiim urinse: Raphida marinum pifcicultim comburito, oc po.
tui cinerem o(Fcrtc,GalenusEuporifton j.i77. f Hic pifcis totus cum iri.
no unguento, uehementer inrpiflatjKiranidcs. Perona- cinis infpcrfus, uU
cerum^putredines omnes fanat>Idem libro 4. conijeio autem perones nomi,
ne inteiligi belonen.

Belone oppidum cfiBstica proximum,PIinius p.i.

Sculpatur nyfleris in rhinocerote lapide,&: ad pedes cius pileis raphis,id
eftacus.&fijb lapide radix herba: immittatur.Hocgeftatumdamonia fugat;
& fi pollieris ad caput alicuius ncfcientis.non dormiet, Kiranides 1,17.

de a d m o e.

Bd M o S pifcis afolo, quod fciam,Oppiano memoratur ! apud que
in redio plurali primum deinde abf^ ni legiturihic

a redto fingulari WAtas.ille ab defeenderet. Lippius utrebiep
legit abfqj ni admoes.Datiuus pluralis ciJ'iiUiiny,ah utrocp redle for.
maripoteft.CJuomodonafsisincfcatuscapiaturtertioHalieut.Cppianus.in»
terprete Lippio.defcribit his carminibus;

A dmoas capiunt autumni tempore nafia
Viminea, medias fraudem iaculantur in undas.

Sub nafla appendunt tophum, C7p»aii;'aiS<ii/i<l/ritsIf«;)quod fubcre firmum
Suftentantifuperet,(,i.ne in fundum fubfidat:)madidas^ inlfaude recoti
det (recondunt)

Quattuor liumenticocliIcbCwx^isws.i.lapideslinlittore captas.

Leniorem cochleae fundunt.hincfpuma marina

A:bicat:& paruos allcdlat mota (nihil de motu Grtece legitur) natantes,

T urbas in uentrem pronas,qutr uimina circum

Ctirua natant, cubitoadnixat (locus cfl: corruptus, pro ciibito.putolegen.
dum fubitdipro adnixac,adnixi,uel aliud quippiam.idqj in mafc.gcne
re.' A(/'iuai'£iir i?'Tgo(rrT<iiA<i5i fpcculantur ab alto

Admoes, extranaffam curuumcp receifum,

Pifcicu'os paruos falientes agmine multo:

Et fiibito irrumpunt, uenter rapit improbus illost
Nec praedam nadlis, liquidas fugit illa per undas,

Infidils fruftra fefe diuellere(e nalTa euadere) tentant.

Dumcp parant alijs pellem ,labuntur in iplam. Hac ex Lippif transTa.
tione recitare uo!ui,utappareat necipfum fatis feliciter conuertifie Halieuti.
ca Cppiani; necp Aldum Manucium qua opus erat diligentia excudifle.

DE ADONIDE SEV EXOCOETO.

RONDEI-ETIVS,

HdUt

fimus.

A

laL?. cap.ip.

nit/.

ibidem.

jcocOETVS ommum rcntetiapifdscftfaxatilis^quietfirai-usufdeaturPlinioCnam
miratur Arcadia, inquit,cxoccetum fuum) tamen in noftro litore nonnunquam reperi»
tiinfic nos in iaxisftercencem aliquando uidimus Multi funt pifces, qui peculiares lo-
cis quibufdam efledicimcurjquitameninalijsetiamlocisreperianrur.
t)uoilHaueteribuspofirafuntnoinina:nam e^ftJWiT©' dC«d'ci]vit didruseft,teflibus Plinio
Oppiano. Nullum huius uul^are nomen comperijfed communi lantum faxatilium nominenun
cupacur, Exoccetus ab eo quod in ficcum fomni caufa exeat, ut fcnbii Plinius. Oppianus:

Dc Adonide. Lib. IIII.

f

x..

Athcnarus nomen cum muenifle tradit,qu6d fsepe extra aquam quiercat.

Lihro 8,

Pifeis cft femipedah magnitudine,forma terete, fecundum Athcnxiim;|«v5o5 fc* B

eundum Oppia{ium,id eft,coIore aureo, partibus qinbufdam uircfcentc, alijs magis rubefeente,

A branchqs ad caudam Irneam candidam, continuam habet. Corpore fimilis eft mxnis iam foe-
tis,aut gobionibus.Paruashabetbranchias:qua de caufa Plinium dixifle crediderim circa Clito
rium uocale tradi, dC iine branchijs,quod fieri no poceft;fed qui branchias breues , imperfedas,
nec ualde manifeftas habent, ijs carere exiftimantur, ueluci hippocampo propter parilitatem dC
. fitum deelPe uidemur.

Cur diutius in ficco uiuat,fn caufa eft quod aeris magna copia, a quafuffocari pofsit , affatim c
non trahatur ob branchiarum ftruduram.Qiia dc re fufius diximus Iib.4.cum de rcipirationea^»
geremus. Vocalem aute eiPe fabiilofum eft autore Paufania, qui afferit fe captos quidem exo^ Li^ro s.
ccetos tuidifte,uocem uerd nuliam audiuifle,cum tamen iilic ubi capiuntur, ad folis ufque occa= tvi* in Co*
fum commoratus efler, quod eo maxime tempore uocales cos efle pifees dictitant. Hos TrcmAm roUario.
appellat Paufanias,id eft, uarios:qua in re Atlienseo non aduerfaturjqui uocat, neque B

Oppiano,qui IwSss.Nam Athenatiis,qui appellat, eifdem lineam albam a branchijs ad
caudam tribuit, qua ratione uarij edam illius fententia dici polTunc. Idem Athenaeus ex Cleara nfiro
j, cho multa notatu digna de exocccto profert, qu^ Leonicus urriufcp linguae peritus, dC in philofo
phicis feliciter uerfatus in libro hiftoriarum fiiarum Latina fecit, his iierbis: Exococtus pifeis eft,
quem nonnulli Adonidem appellant, ideo fic nominatus.quoniam fomni caufa fgpiiis ex humo-
re in ficcum exeat, colore autem eft: fubrufo,& ab ipfts branchiarum initijs, ad extremam ufque
caudam uirgulam utrinc^ albicantem continenter habet, forma uerd eft rotunda , minime^ ex-
panra,6(^ magnitudine haud fere abftmilis mugilibus (paruis,)qui litorei appelIantur,quos ocfto-
num maxime digitorum longitudinem plane adimplere percepimus : dC ad fumma piici illi per-
quam fimilis elTe uidetur, quem hircum uocanc, nift quod illi uentre fupino nigidcans quasdam
fubeftmacula,quam hircibarbamappcllant. Eft autem exoccctusex faxatilium genere pifeiu,
bC circa fcopulos fere dC lapidofa degit litora, qui pacaro tranquillo^ mari in fummis elatus un-
dis,8f illarum fenftm applaiifu in nudis expofttus cautibus,in ficco diutius conquicfcitjfe^ ad fo
' Iis radios fubinde conuertens immobilis maner. Csercrum poftquam tantum eo loci, quantum
fibi iatis utfum eftjcoquieuit^rurfus mare uerfum cy lindri more uolutatur, donec ad primas de-
latus undas extremum litus abluentes, reciproco illarum abfceiTu in mare delabitur. V eru dum
m ficcum quo diximus modo exit, litorales maxime aues prxcauere dicitur, quae tranquillis pr^-
fertim diebus fecundum extrema litora depafcuntur.Huiufmodi fum cerylus, trochilus dC creci
fimilis elorius,quas ficubi confpicatus fuerit cxocoetus,nonrenfi'm,ut diximus, cum nullus fub-
eft timor, ad marinas uolutatur undas,fedcrebro feftinans faltu in pelagus fefe demergere prope
rat.Hacftenus Athenasus de exoccctojcui omnes attributae notte cum maxime in hunc noftrum,
nec in ullum alium, quem uidiiTe aut audifte contigerit,competant:non dubito quin ueri cxocce
iconem hic expreflerimus. ^

DE EODEM EX BELLONIO, C^V I D I V E R«
fam eius effigiem dedit.

Exoco2tiTm iiulgus ConftantinopoIiranuml^CIinon uocat.Genuenfes una Bauecqiia:Marsia -[QHtipn
llenfes un Gabot uel Gaiiot. Romani cum alijs minutis pifeibus confundut,modb Cernam, mo*
do Miirorcmappellamcs.Frequcntifsimus eft Oceano, necp quiipiam eft qui indigenis Oceani
congrorum pifeationimagis faueatquam IBxoccrrus. Nam quum urticisplurimum deledfetur,.
atq? urtte» circa litora inter cautes haereant, ille mari profundius mergi rcciifac. quamobrera re-
cedente mari fub petris foraminibus aqua referiis contincn mauult.Agricoleautem locafaxo
io faadcuntes, antequam xfius reciprocctur,lapides dimoucnt, ut inter fcopulos, in quibus delite-
fcunt,Adonidcs captent, 5<C hamos quos chordis alligant, inefccnt, quibus ita ad cautem ligaris
aduencantes cum seftu Congros ac Galeos illuc capere pofsint. Exocceti fub lapidibus uel in ca-

1(5 Dc Aquatilibus.

.. - '.r t3 »nniirvi/»fi f

. uis cautium quicrccntes.fa rupibus Bononiie pene innumeri reper/tmtur ! qura fi quifpfam ^
nu imprudens attrc(fiauerit,fentiet horum dentibus magnam feriendi uiminefle. IndigenK Co«
m. mafei uulpem uocanquna folpe pronuntiantes, f Exoctrtus fpecies habet plurcs. quarum una
criftata eft,Mafsilis frequens, primo arpedu aliquatenus Gobium referens:cute cmm glabraob.
ducitur. Firmos dentes ut Scarus habet. Colore. eft fubrufo ut Scorpana, multis alqs coloribus

confufo.Totus pifcis(utAnguilla)liibricus cft,a;finealiqua.fquamaacfpina,pra;terquamSp^on
dylorura.hinc uulgus Grscis Glinos nominauit.Non excedit crafsitudinem quam pollexain
dCK ampledf i pofsint. Continuam habet tergoris pinnam, ac nefeio quid fupra oculos,quod uelu.
ti a pellis laxitate procedit. Cteterum laterum pinnae reliquorum pifeium formam non leniant;
nam ha: ueluti inuerfa: confpiciuntur.Pinnas,qus illi fub uentre funt, duobus tantum cirrhis ra»

dfatas habet:Dentes ordine dirpofitos,Sparo frcquetiores SC numerofiores, tnaxiUis firmiter in*
fertos. Interanea ad Scarum accedunt. Crifiatiporrd Exocozn caput ad Chamarleonem accedit,
in cuius cacumine pinnam uideas Galli criftam prorfus referentem. Caudar pinnam 8£ lateru ro-
tundam habet, duas prseterea rubfierno:alteram in tergore, continuam, admodum latam, quem-
admodij &^ea quzeilli fub cauda eft, Dentibus anterioribus aciitifsimispraditus eft, quales funt
canini noftri.Cute integitur laxa, multis coloribus, ut draco, uariegata, ut primo afpe^u Draco-
nem efleiudices. Viuax fupra modum efte comperitur, triduum enim uel quatriduum abfque a*
qua uiuit.Chamas qiioq? conficit 5C conchylia, atqj interdum urticas pafcitur.Branchias tedas ha
bet,&^ paruo foramine peruiastfed dC deteda utrincp quatuor numerantur.

TertiumExoccetigenuSjetfiByzantinispifcatoribus non alio quam Glini nomine perno-
fcatur,acnonnullis Chelidonius appelleturrtamen a Glino ac criftato Exocozto hoc differtjquocf
rarofex digitorum longitudinem, iduorum pollicum crafsitudinem excedat.Squamis carerJi-
turasper tergus melinas, cyaneas aefuluas habet, continuam tergorispinnam,mollem: caudae
autem latam,uti 6^ laterum, omnes uarij coloris. Branchias contedasutMurama, quamnot^m
quum ego femel pifcacoribus oftendiflem,id eos coegit proferre aliud quiddam a Glino efte, Spl
nea branchia exterior,ut inDracone marmo,duobus aculeis obfirmatunfed ab eo difsidetjqudd
quilibetaculeus duobus ferratis denticulis furfum repandis SC aduncis fulcitur. Caput multis cos
loribus polymitum habet, os grande, inferiorem maxillam latam dC planam, dentes Glino priori
aliquantuminorcs.Isdum fcinditurjbrancliias nonoftenditintcgras,fedrudimentacolorispaii*
id magis rubri quam in Murana,

COROLLARIVM,

Adonis pifeis eft marinus, item dominus fecundum Phccniccs, 5^ nomen iadus teflerarum
(5iAj5,lego ^oA5)&: proprium, Hefychius, f Edone pifeis, qui SC ophidio'n,Kiranides 1,7, nefeio
quamrede, ^ Exoccetus cum mare & terram amicam habear, ipftim idcirco Adonin, quemad-
modum mea firrt opinio,rj appellarunt,qui huiufcemodi nome ei impofuerunt, quod Adonidis,
qui Cinyra regis filius fuit,uitam infpexerut:eum fane duabus in amore deabus fuifle, alteri ma-
rm3e,altcriterreftri, fabulantur, Aelianus. ^CiiThis,K/^/«, pifeis a colore cirrho.i.Iiiteo, nomen
habet apud grammaticos.apud Cyprios etiam Cirrhis (inquiunt) dicitur Adonis, SCc.uide infra
in Elemento c.in Ceride. Mnafeas Pan-enfis pifces quofdam in Clitorio amne uocales efte com
memorat, exoccetos ut arbitror intelligens.Exoccctum in Arcadia, ut nos mterrogauimus,lych-
non modouociranr,MafrariLis. ^PauraniasinArcadicis,Exonerat(inquit)fereClitorm Aroa-
niumiin quo pifces funttum alij,tum qui a uarietatepcccilieappellantur.hos uocem emitteretra
dunt turdi nolueris fimilem,5^c,nullam exococtiautad.onidis mentionem faciens, nec aquanijUC
iliefacit,egredi fcribens:undc coniecerim posciliam pifccm eftediuerfumjpra^fertim cum fluiii-
atilis etiam fit, non marinus.Nec^ me admodum mouet Plinius, exocoztum fincbranchijs efre,&::
circa Clitorium uocalem tradi feribens. uidetur enim haec (ut alias non raro )(rGrxcis imperite
tran^ulifte.Nam Athen^us ex Clearcbo cum exocceti hiftoiiam reciiafteqmox tanquam de di-
uerfis pifeibus circa Clitoremuocalibus dC fine branchijsmeininit, quorum nomen nullum ex=.
primit.quxforteex eodem auralio fcriptorePliniuscumficcomtmdalegiiret,adeundempifce
pertinere exifumauir. Sed de pciccilijs pifeibus in p,Elememo dicam.

De Aetnaeo. Lib. IIII. 17

AEGOCEROS ammal marinum. Vide in Ibice H,

A E L V R f pifces pro Siluri, perperam in Diofcoridis ac alijs quorundam ueterum codfcia
bus leguntur*

AEOLI cognominatur fcarf quidam,Myllus,Lebias, Sparus, Aeolias a Mnefimacho Comi
co nominantur: 6^ (imiliter eodem ordme ab Ephippo. quaerendum an fcarus legendum fit, non
Iparus, cuius epitheton fit xolias, fublata diftindione. Sed aeoliam fubfiantiue etiam accipi licet
pro pifee diuerfo,quem dC alibi fcorfim nominat: ut ex Platone Comico,

n m« 'rinvety^xTifi oAsf/

Numenij carmen legitur, quodeitar Athenxus, Et fortexoa

10 Uz (inquit idem)Epicharmo in Mufis coracini ilmt in hoc uerfu, AwAiox (aEnon rede iu\iou Iegi= '
tur) TrtwT^STijXcu/oyAfiojKram.Sed rurfus in Nupttjs Hebae horum pifirium tanquam diuerforu me-
mintt his uerbis, Mvff,aAi5)»m7\,«sj««?wmx«e^o&c/'£irtr,<weAia«,7jAiTtj 7it,«iu/oyA«wM7t. Turdumetia
seolian nuncuparunt,nimirum a uarietate coloris,

AE R I C A jUide in Chalcide,

DE AETNAEO PISCE*

V N T SsT cafiitate prarftantes pifces, Aetn^us,ita appellatus, pofteaquam cum pari fuo

H tanquam cum uxore quadam coniundius eam fortitus fit, aliam non attingit:nec^ ad fi*
dem tuendam iponfalium tabulis illi opus,necj malae tradlarionis p02nam timet, Necg
Solonem ueretur,ex quo leges nobiles dC urbes graues profede funt,quibus libidino*

fi homines non parere nihil uerentur, Aelianus. Tot</^ {um/ «n<z/.i,7T7ssnii «toilci/

go/jKtTyaioi-njHfl^y^AMnariyavaoToajOppianus, ^Rondcletius in Cantharo setnaeum nonfiiige*
neris pifcem,fed Canthari duntaxac epithetonefie contjcft. Verum conftrudionis ratio in Oppi
ani carmine Graeco pifces duos diuetfos una confuge contentos, quemadmodum dC alios duos
qui fceminas plures fequantur, nominari euincit.Ncc refertfi apud alios authores seinxiis no no
minetur:fat fuerit ab Oppiano,Aeliano SifPhilenommatum effe. Porro quod Aetnaeus cantha*
rus apud Arifiophanem Icgitur,pro maximo, ab Aetna monte;hoc ipfe Rondeletius adcantlia*
rum infc<flum non pifcem pertinere agnofeit,

AGNO s,uide inter Anthias: S^in CalHonymo,

DE AGONO VEL CHALCIDE^

RONDELETIVS,

H A L C I D E M in lacuftrium numero a nobis reponi fortafic mirabitur quifpiam cum A

Oppianus cum marinis numerarit.

Chalcidem aut
Ucujirem efje,
aut lacubiU er
fluuijs coinnut*
nem.

X!tA«i{fi^Zr£wS(i£W(WTt cc^^XiuJ^dlr (pofiavrta
A^eoca, aAoS7Jppoi/,«7r^

Chalcides dC ThrifT^ fimiil Abramides^ feruntur

x5fr.

5*0 Sedibus dC uarffs habitant,nam faxa frequentant,

Aut sequor medium,curua aut per littora currunt.

Praeterea Athensus marinis fimilibus coniunxit:XttAx»</'<rtr 1(9« wc;xfl/«,9ewy«,Teix.‘^<ilr‘,<j5^t7J/i«.Et Ub. 7*
al^b^:9ei«r«}(9a7wo^x£l^«,^5/Jfc7J^t©-, Egouero Ariftotelemfecutus, exquoOppianus S^reliquifua
maiore ex parte expifeati funt,inter lacuftres colloco,ille enim lib.S.dehifioria anfm. Cum dixe cap.xo*
rit fluuiatiles dC lacuftres a pefte quidem immunes effe, fed horum nonullis proprios morbos ac=
Cidere,id^ exemplo in Siluro dC Cyprino fluuiatilibus declaraffetjidem inlacuftribus Balero dC
Tillone comprobat, quibus Chalcidem addit, ut fimilemjid eft lacuftrem.Qiiod fi quis paru pro*
betjillud falcem ex Ariftotelfs fentetia cogetur fateri, Chalcidem ab eo in eo genere haberi, quod
dC fluuijs 6<;;lacubus commune eft, cuius generis eft Cyprinus : loquens enim de lacuftriun^ flu* ^
uiatiliumc^partu generatione,ha:cfcribit:Cypriniquinquicsautfexiespariunt, maxime iu= cap.xj^.
xta iyderum racioncm,Chalcis ter.Reliqui femel anno.Pariunt autem omnes in ftagnis fluuioru
fiC arundineas lacimm.Qiiarecum Chalcidem (quem Gaza uricam interpretatus eft, qua etiam

h S

18

DcAquaalibus.

A f ' iToI

DoriontcfteAthenafoX*A«/<ft»tiuocauit)AriftotdesiiellacuftremueIfluuiatfleme[reGcnfirc-
ritqualiseafit,&:quonommehbdiemmciipeturiniieftigareoportet.

' Chalcidem ieinir lacuftrem efle puto, qux m Allobrogum lacubiis fatis frequenter capitur,

Lu2dumim^deferciir,a^CeIcrmnuncupamr,obmaximamfimihtudmemquamhabetcumpi*

fciculis parius,Thrifsis fimilibus.qu.-bus abundat Oceanum mare, celermos Galli uocant. ban,
dem effe puto qua: inltalia Sardanella uocatur a maxima cum Sardmis ftmilitudme, cuiulmodi
etiam fert Larius lacus, qua: a Mediolanenfibus Agonus nominatur.

Eandem etiamproducit Verbanus lacus, nifi quod maior fit.

Illx in lacubiis ica pinguercunqut quum m craticula aflantur, pinguitudo ueliiti oleum deltil^*

tuWii Ii, i! let,aquapinguitudinefuntquitLiparimappellant.Maximacopiauere capiuntur, «muria coni.
UpS^KoJ dlta:ferulnn,rminores,maioresnonitem,quianona:quemftlepofl:untcontabercere

Utiu, ian m Squamis tetSs funt tenuibus,facilc deciduis, argenti terfi modo corpus fplendet. Os habent
rmsexhihuit. j^agnum fi totum corpus fpecfleSjbranchiarum opercula incifa. Pinnis, cauda, partibus interms
® Sardinas referunt.

SardanetU,

Agonui^

%

Epiro® eundem cum fupcriore pifcem Sarachum appellant, quem in lacubiis fuis capiunt,

«muria condiunqacin fumo exficcant,ut alio tranfuehere pofsint. Huius generis quidam iunt

minores,Sardinis, uel Thrifsis paruis tam affines, ut uix intcrnofcas. ut pidura noltra demon»

firat. Alii ad magnarum ThrifTarummagnitudinemacccdunt.Chalcides tradit Ariflotelcs a pedi

culis infeftari,quoinlocouidetur mihi pediculorum nomcnlatiuspatere: ut eo beftiolac omnes

infelix comprehendantur. Locus eft huiufmodi: t? virntuc xmm

Bsiyx“< MMfsoi.Chalcis uitio infellatur diro (fic Gaza ticuiiie vmim interpretatur)

a pediculis multis natis fub branchijs interimuntur.

DE ElSllEM BELLONIVS.

Tres (imt apud Infubres lacus, in quibus pifcem uulgari Mcdiolanenfium idiomatc Agona
nominatum capiunt, uarium quidem eum ; Larius enim lacus, qui hodie Comenfis cognomina.

tur,Agonos educat exiguos,acmagispopuIarcs,Sardisfimilcs,demptoquoduentre funt latio.

reinecp alio quam, Mediolanum transferuntur,autfaltem raro Mantuam prxtergrcdiuntur, Eos
dolijs muria conditos adferuant,quanquam etiam mediocriter ficci fine muria coperiantur. Ver.
banus Iacus,quemlacum maiorem cognominant, multo maiores Agonos quam Larius educat,
Indigcnsurbium.qusc ad eius litus fita: funt, Aronan,PaIencza,Cornobio,Locarna « Engudre 49
uocatos piiciculosmagno prouentucapiunt,mediamagnitudineinter Larios, «eosexlacuLu
gante,quos indigenx urbium nominant campignon « buillon.Benacus autem lacus magnitudi
ne infignes agonos profert. Sed nec V crbani aut Benaci Agoni muria condiri foletut minores.

Eft lacus pifcoflts qui uocatur Grigolc,Pataui) finitimus, in confpedlu montis Celifi, non Ion
ge a Verona, ad cuius latera Adix amnis influit, Veronam prxterlabens, fluitantes fuftinens in.,
SardatteUt. (lj]as,ut Orchomeniis, fphondylio feraces ; in eo indigenae pifciculos capiunt , quos Sardanellas
uocantiquorummagnapiicatiopofthyememfieriibletCgregales enim funt) quibus magna etiam
dolia complent,

B Cxterum Agoni omnes fquamas habent Icui contadlu decidentes , tenues, latas «tranfpa^

rentestcorpora argenteo colore nitentia,fed parumnigricant in tergo, ]3efquamati,liipra argen. j"©
tum tcrfifsimum refulget. Oris ridum habent grandiufculum fine dentibus: pinnam in tergo fi'm
plicem, partiam, duas iniateribus fub branchijs, quarum omnium exterius tegumentum Ipineu
in medio crenarum eft. Oculos ualde grandes proferunt : caudam in penicilli modum difeiflam:
utrincj! nonnunquam lituris duabus rotundis ac nigris, interdum pluribus fuggillantur in tergo.
Lineam fub uentre habent ferratam,ad anum defincntemiquam fi digito in aduerfum confrices,
cultrimodo acutam percipias.Branchias habent utrincj quatitor, interna parte ucluti fimbriatas,
quod etiam Harengis, Celerinis, « id genus pifeibus accidit. Cor ut femen ciccrcuix trigonum
inter anteriores pinnas fub branchijs occultaium:Hepar fubrubru finiflro ftomachi lateri « oefo
pha^o incubans,ipfiim^ pylorum amplccftcns. Stomachi figui a in conum turbinaturia cuius fu.
penore parte pylorus exit, multis apophyfibus caecis ac longis circundatus. Lien dextrx ftoma. 60
chi pani inhaeret, ruber : a pyloro inteftinum non refleditur , fed reda ad anum tendit. Triginta
fub uentre ofsicula acuta,afpcram in hoc pifcc lineam conflituentia, connumerare potes.

Sarachum

DeAg^ono. Lib.ini. 19

Sarachum Epirotae (uulgiis Albanenfes uocat)ut dC Grsecipifceni eundem nominant, quem
Mediolanenfes Agonu,Duo emiti tresue lacus funt m EpirOjm qtiibus Sarachi capiuntur: quos
ubi falc condicrint,cxiccauermt,&fum6 infecerint, Venetias, Anconam , 8^ alio nauigijs tranf-
uehunt.Quorum eos maximcinpretiohaberefolent,quos dc laBoiane huius nomims flumine
ac lacu cognominant.Horum uerd duaj comperiuntur fpecies, alterum minus,alterum aut Clu*
pex fere magnitudinis. Minores Sarachi quadrante longiotes non funt, maiores pedalem implet
iongicudinem.Amboeadem linea fub uentre praediti funt, qua Clupea iniignftacft.Sunt ex Grg
cis qui Sarachos uulgd Stauridas uocent.

COROLLARIVJVl.

jQ. Aquonem appellat hunc pifeemBenedief^us louius, qui Lari) lacus (uulgoComenfemuo*

canOpifees crudito carmine defcripfit: Mollis aquo uitam qui folis ducit in undis : quafi ab aqua
nomen habeat, quod illa ad uitam ei adeo necclTaria fit, ut ab ea femotus celerrime omnium exiin
guatur.Eiufdcm aut alterius recentioris poct* carmina haec funt:

Larius innumerosin gurgite pafeit aqudnes. Mollis aquo demptis uiucre nefeit aquis.

Ego potius hoc nomen affecutum coniecerim ab ofsiculis illis acutis, quae afperam fpinofam^ in
uentre eius linea conftituut,&:I ueluti acus quidam funt.Iouitis acones appellat , Sed aco an aquo
fcribatur,parum refert.nam & aquifolia ilex ab acutis folijs, aquila ab acumine unguium roftri^
aut uifuSjdicuntunSC coquus aliter cocus feribitur* Comi agones uocari audio dum uiuunt; ia
litos uerd fardenas.Fracaflorius diftinguit: Sardellarum^ caterua:, Hiseft maioraquo.
ao Bellonius agonos nominat. Agoni (inquit) parui ex Benaco lacu habentur: mediocres ex Ia*

cutLemano:minimicxComenfi lacu. ^Italis uulgoacconeuelaquone dicitur*

^ De Chalcide ex ueteribus plura referam infra in Ch.

^CumpifcatoricuidamLucarnenfipifciculum oftendiiTem, quemnoftri^^^cle uocitat,
albulxIacuftrinofir^perfi'milem8^ cognatum, fcd minorem, agonum effe affirmabat, ego eius
hiftoriam dC iconem mox inter pifees albos dabomidetur enim mihi ab agono Italorum uero di»
uerfus. Inter eofdcm quoqi Leucifei fluuiatilis genus illud defcribam,quod Germani Conftan
tienfis lacus accolse circa Confiantiam2l^un uel 2i^(incn appellant, quafi agonem, circa Vber»
lingam 'JL^dU^cie, ut etiam noftri. nam hunc quo(^ cum Italorum agono non conuenire iudico*
^Idem pifeator Lucarnenfis agonos minimos uulgd gabianos dici mihi aflerebac,maiufculos
50 agonos, maximos cepias,qu^ emariin VerbanumafcenderentperPadum. Sed cepi«e uidentur
ene clupese, genus ab agonis diuerrum,6^ e marialcendenstquod agoni non faciunt.

Verbanus lacus, quihodie maior cognomine nuncupatar,&( Larius quoc^, acones pifees fe»
runt,effi'gie ac fapore laccrjs (.i.alaufis) perfimiles:uei‘um magnitudine inferiores, utpote qui ad
fummum pedalem menfuram non excedant. Vere quocp funcgracilcs , natura a laccijs plurimii
diuerra,autumno autem quam optimi, Paulus louius. <(f In lacu Albano optimi nafeumur ago»
ni, pilees non admodum magni, 8i( ferefardellis aftimiIes,PIatina.

Elixipetrofelinum, butyrum aromata requirunt : fricfli, malarancij fuccuin aut agreftam,
Platina. Et rurfus, Sardellx ex Benaco admodum laudantur, frid-sc ex agrefta aut malarancio
fuffunduntur, Aquones finefquamis (Rondeletius & Bellonius fquamas eis tribuunt)molles

40 8C flaccidos iniure edimus, fubamaros, capite comprelTo, Incertus*

DE A L A B Ef

LABES Straboni-librD i7.inter piices Nili nominatur* AhctSvs dicitur^ut qui manu
capi nonpofsitjVavinus. hinc &alabaftri fadumnomen* Apud Athenaeum libro 7,
feribitur, paroxytonum, cum lambda duplici. Tarentinus in Geoponicis a^
S labitos cum alrjs piicibus recenfec. AIebetae,coracini,flIuri,reperiuntur in Nilidela»
cu quem Nilus efficit, Plinius* Aleba, pifcis quidam, Syluaticus, Nos fiuuiatilem pifce qui
ffo propter lubricitatem manu retineri non poteft,trufcham uulgd nominamus inter muftelas deferi
bcndam.Verum non hic,fediampredapotius,ueterumaIabeta,fauenteetiamnomme,uideri po
teft. Namcum lampreda nomen pluribus Europse populis ufitatum fit, Italis, Gallis, Hifpanis,
Germanistcommunia autem pleraq? a Gracis aut Latinis defumpta fint, lampredae quoc^ nome
cum Latina originis non fit, Graecum uideri poteft:ut a.uocalis initio dempta fit, m.uerd confo»
fonainmedioabundet,quodfepefitance p.apudrecentiores Graecos, qui feribunt
propuIueris:inter p. autem 6«^ b.fumma affinitas eft.itac^alabeta, facile in lambetam tranfierit,
8C rurfus lambcta in lampredam uel lampetram.alij enim aliter efferunt dC feribut. Sunt fane lam
petfae pifees longi,ciite lasui 8C lubricatut alabetx nomen propter lubricitatem eis conueniat. Et
forte e mari illsc Nilum fubeunt,ut dC alios fluuios. Aut igitur lampreda efto alabes, aut alius mu»
60 ftelarum generis pifcis lampredae cognatus,ut is qui Germanis piict uel IbktXc uocatur,aut mi»
nimus in hoc genere a nouem oculis uulgd didus Vtuncng* H^cnoftraeft diuinatio, eruditis
Rondektij conieduris non conn-aria : quibus ille lampredam diuerfis apud ueteres nominibus

b 4

Surachui»

A

B

F

SardeUic^

Dc Aquatilibus.

, 't _ _ _ ^ j»^h o rs 1

20 ,

didam conijdttmursnam fluuiatilem ^ Dorione, echeneidem ab Oppiano.bdellam.id efl hiru.
dinem in quodam Libyae fiuuio branchijs perforatis a Strabone^

DE ALAVDA CRISTATA SIVE GA*

T fuperiorem galeritam appellauimiis,itahunc pifciculum alaudam non criflatam. Su
periori enim plancfimilis eft,fi criftam in capite furredam excipias.Pofsis etiam opti.
mo quidem lure fimiam appellare, quia capite fimiam refert : efl enim capite paruo 8C
rotundo.Velflnofirorum appellationem fequi uelis, quipercepierrenominant, non
abfurde empetrum uocauerismam ut empetrum herba marinis locis proucnit, &' maxime faxo-
fis.imd etiam nudo e faxo faepe exiftiqita pifciculus hic in petrarum cauernulis degit,& illuc con
fugiens, fe inabditifsimis carum rimis occulit, utpifcantium inlidias efRigiat, unde noftri per*
cepierre nomen pofucrtint, Efl igitur pifciculus galcritte flue alauda crifiata fimilis , capite par.
uo 8C rotundo, ore paruo, oculis paruis, dentibus anterioribus ferratis , poflerioribus longiufcu.
lis, acutis cxcrtis:pinnulas duas habet ad branchias, duas in uentre,aliam ftatim a capite ad cauda
continuanijitem aliam a podice ori fatis propinquo ad caudam ufep dudam, Cauda in unica deffc
nit faxatiliu modo. Macula: multK mediae corporis parti afperfacfunt. corpore cfrlsui Silubrfco.
Aqjja,mufco, paruis atherinis, & aphyis uefeitur. Carnis fubftantia Si mollitudine galeritte fere
par & nullius apud nos precij.Pifcatores mordct,undeiulidem eflealiquado fum fulpicatus, fed
ciim minime ucnenatum efle eius morfum comperifrem,ueram^iulidem tandem cognouiffem,
utruncp pifcem rede mihi uideor diftinxifTe.

COR OL.

«

t Nam fixtttb R AE T E R iam tdidos pifces,in faxis multos alios uiuerc comperto, qiiorS nonnulli

les ipfc dcfcri= || nem figuram, nctj naturam faxatilium referunt,ut canicula illa cato rochiero uulgd di

ffcritordmr. 1 dia,quod in faxis uiuatiut Iocufta:,mura:nx. Alij etiamfi in faxatilibus non habeantur,

tamennaturamforraam^faxatiliumimitantur,qualiseft,quianoflrispercepierre Sd
rmte. ^ foqujilade dicitur, Galerita,alauda, de quibus nunc dicemus. Acprimum degalerita qua hade.

Eus Graco uel Latino nomine caruit.Sed ut inter aues dua alaudarum fpecies funquna criftata, “
altera minime, fiepifeibus anonymis fola^ crifta difsidentibus galeritae Si alauda nomen pofui.
mus,uctcrcs imitati qui faepifsime in pifeibus nominandis auium & aliorum animalium nomina
mutuati funt.Galerita igitur Grsce dicetur S /.<?»(/ tyaGt, a noftris coquillade. fic etiam appellant
alaudam criflatamtpifciculus eftin litorum faxis degens fcorpioidi fimilis admodu corporis fpe.
cie.Digiti efl magnitudine aut paulo maiore,tenuicorpore,lcui,lubrico,fine fquamis,oreparuo,
dentibus anterioribus ferratis,poflerioribus exertis,oculis paruis,caruleis. In uertice dum uiuit
eredaeftcrifta, mollis Sdcarttlea.Pinnae adbranchiaslata:fedbreues,inuentreparuie S>C tenues.
Cauda unica pinna conflans breuis Sd rotunda.Podex non procul a branchijs diftaqa quo pinna
ad caudam protenditur, alia a ceruice ad caudam continua. Corpus colore efl fufco,multis tamen
maculis partim rotundis, partim oblongis Si tortuofis notatur. Peritonsum ex nigro uiride efl.
Cor angulatum.Hepar ex albo rubet, a quo fellis uefica pendeqperfptcuitate & coloris iucundi.
tate fmaragdum referens. Inteftina latafunt, coloris lutei, fatis diu extra aquam uiuitob paruam
branchiarurafeiffuram. Carne efl molli,fed ob paruitatem negligitur.

DE ALAVDA NON CRISTATA.

RONDELETIVS.

21

De Alauda. Lib.IIII.

CORO L L A R I V M*

Pifccm CUIUS htcc effigies eft, alaudis Rondelettj fubiungcrc libuit, cum propter crffiam ca*
piris, tum reliqui corporis fpeciem fimilem. Venettjs Gutturofam,uel diminutiua uocegutturo*
fulam uocant, lagotorofolajutuulgus effert: a prominente opinor fub faucibus tumore. Gallus
quidam gallinam maris mihinominabat,acn'ftanimiru. Germanice&hanc dC Rondeletrj alau*
das, comimini nomine SccUr4>cn,hoc eft galeritas marinas nucuparc licebit. Qiiidam iulidem
effe rurpicabatur,red nos alium iulidem dabimus,cui dod-orum confcnfus fauct.

Nigricat fere undiquac^jnifi quod pundis dtftinguitur c^rulcis, dC color luteus uifitur per fu b
periore partem tota dorfi pinnae, &rcirca branchias, S<f fiimmo uentre: reliqua ex pidura apparet.

Littoralis eft,& fere fubit foramina lapidum aut parietum xdificiorum qug inlittore extruda C
fuerint ♦ unde fi quis troglodyta: nomen ei affingere uolucrit, quod non tantum nationi cuidam Troglodyta,
hominum, fed etiam aniculae caua fubeimti tribuitur,non inepte fecerit.

Facile capitur uel carne in uas impofi'ta,6<r mox extrada, A pifcatoribus fcreabijcitur,quonia S F
lubrica eft,nu]lius fere precij, carne diira di uilis in cibo.

Alaudte fimilis eftpifcis qui Antipoli a muco bauofa dicitur, Rondeletius. Hunc inPhoIide
dabimus. Bafilifci pifees circa petras leprades degut,Oppianus lib.i.Halieut. Verifimile autem BaJiUfii»

Jo eft alaudas noftras a crifia, iqua dC regulis auiculis nomenjbafilifcos ab eo didos.

DE ALAVSA, CLVPEA VEL THRISSA

PISC.Ej RONOEL.ETIVS»

Figurahxc aUufx V metijs expreta ef^.ea ^uam T^ndeUtmpofuhfjuamas oJl(ndir,& iti
V mdio uentre ceu famulas prbminemes»

QviXTA uarie a Graecis nominata eft, authore Athenieo:nam Archippus ^Mnefima A

chus Sfa^wappellaucriint, quo nomine Atticorum nullus ufus eft, inde

Dorotheus Aicalonites Sfei^ou/.tGrceci ^ in mutando (je/ww uocat. Aulbnius dC Ga ^

za pro Graeca appellatione,iiulgari,ut opinor, uflirpata:atcp hos feciui alrj alofam.Gal»
li alofejBurdegalenrescoulac.Mafsilienres halachia.Romani laccia.Hifpani raboga.Dodiqui= clupcaanjjt
dam Sewisv clupeam interpretanturjnefcio qua ratione indudi, cum de clupea foliis Plinius harc thrijfa.
fcriprerit,deattiloPadiIoqiTens:Huncminimus appellatus clupea, uenam quandam in faucibus '
eius mira cupiditate appetens morfu exanimat. Et ante hunc Ennius, cuius tierfus extat apud
Apuleium: Omnibus ut clupea praeftatmuftella marina.

Ex his quomodo confirmari pofsit clupeam noftram effe alofam non uideo, maxime cum clu
peam minimum effepifcem Plinius dicat: Aloia uero noftra cubiti magnitudinem aliquando fti«
peret.Maffarius no alia ratione motus idem fenfiffe uidetur quam quod V eneti alofam chiegam
nuncupant, quae uox a clupea deduda effe uidetur.

Aloia pileis eft marinus, gregalis, lardinis capitis figura,oris {cilTara,lquamis,pinnarum litu, B
numero fimilis, fed maior dC latior. Spinas habetpermultas,&^ inter uelcendum ualde moleftas.

U5.ir.

c

Lilf. t. iMWri*

ti^ro It.

U&ro 7.

t vtVf 1« Co-
roSitru.

22 ‘ Dc Aquatilibus.

tttpoK qu* fine mcommodo ecfi non pofsint, quemadmodum fardinarum,apfiyamm phalcrica.

SC jcfiate fontes dulces^ amnes petitjillic^ pinguefcit, molli fuauicp carne redditur, SC

Athenaus inter pifccs Nilum fubeuntesrecenfet. , r r c j- 1 9/T

Quocirca quo longius a mari capiuntur alofe eo meliores funt.Itatj Burdigalae KLugduni,
mtilro magis fucctilenta palato^ gratiores uendutur quam Mafsiliatimarmac emm exucese lunt,
arida cum quadam acrimonia a qua fitis excitatur.

Oppianus fcripfit nullam effe alofis flabilem in mari fedem; _

Chalcides & thriffsparsim.abramides^ ferunt, Atqj catertiatim percurrunt xquons undas,

Et curtiis habitant fcopuIis,&: littora utlunt, Alternant^ uias ponri,curruntcp per atquor i*

Hofpitiummutantfemper.pontocpuagantur. „ , ...

ThrtlTas Aegyptias cantu deledari autor eft AcIianusiQiii Maracottm lacii incolunt, inquit,
ThrilTas illic cantu Si pulfibus teftarum concrepitantium confonantibus pifcantur. Etenim tan«
quamfaltatrices,faltantesin pifcatoriaad fe comprehendendas explicata inftrumenta incidunt.
Idem ipfe proculdubio in alofis noftris fum expertus : quum enim in Aruerniae oppido Marin-
guefio encm,&: in fluuij ripa faipe animi caufa deambularem, ad tefludinis fonos alofas uidimus
adnatantes & faltantes.id quod nodu manifeftius apparebat. Abundat autem fluuius ille tanta et
falmonu & alofarii copta, utfupra mille Kducetas uno retis iadti captas uiderim.Hisadducor qt
credam deprauatu effe Athenaii loctim.in 1^0 Ariflotelcm citat ^ (uixui/ : arji

«7. Sji-rm ci^hira iJ'«, «t» 9KAii«r«t. Qilippe cum de thri(ra,trichide,&; trichia la

uerba fecerit, &: tietcriim dehis teftimonia protulerit, his adiungit Ariftotelis atitoritatem de eo
pifce,qui faltu cantiitp gaudeat, dd eo audito e mari exiliat. Sic igitur locus , meo quidem iudicio
refticuendus cft.

Quk ad Thriflam referenda fiint qua iJfx»q=‘r,id eft,faltatrix dida iit.

Alofas fubire flumina corumcp fontes appetere diximus, fed audito tonitru, ad mare prope,
rare pifcatores teflanttir. ,

Aufoniiis eas pro uilibtis habet: Stridentes^ focis opibnia plebis Alofas. V erum ob co
piam quibufdara in locis iiilefcunt, quemadmodum res alia etiam laude digna , magis^ fpinariS
copiamolefta funt quam infaltibres.Nam quum pinguerunt & fuaties funt, & fuccum mediocri
ter bonum gignunt, qui^ facile difiribuatur.Qiium aliquando in contiiuio de polyporum, lupo,
rum.pagurorum prudentia diircreretur,Hieronynius Vida.uir bonus dCdodiis poeta,dixit nui
Ium fibi uideri pifccni alcfa prudentiorem,qui no nifi obefus nobis appareret,maximem idoneo
tcmpore.quum carnium efu nobis omnino interdiciturlfaceta ironia, cum imprtidentilsimos eii
fe pifccs merito dicamus, qui non nifi quo tempore optimi funt, illis^ minime parcimus, a no.
bis confpicianttir. ^

Thrifsis fluuiatiles pifces chalcides Sf abramides, admodum fimilesfunt,eas<jconiungunt
Athenaius Si Oppianus.

DE EADEH BELLONIVS.

Alofa,GalIice AIofe,ChiepaItalis,LachiaRomanis,Latinis Clupea, in Abramidis modum
tornata efl,nifi corpore eifet multo longiore ac craisiore. Lineam arperam,6t ueluti cultellato mu 40
erone feindentem gerit:qua (ut Plinius tradit) Attilum ingentem Padi pifeem exanimat, ea uerd
acutior cft in pufillis pifeibus. Permulti contendunt Alofam a Clupea longe diiierfam efle. Gran
Tliniji. pon d & adults Alofe,Thriffir etiam dicuntur, id^ maxime cum ad iuflam magnitudinem

TriccH. pcruenerint.Trichides uerd appellantur diminutiua uoce, cum nondum in perfeda molem ex.

crcucrintiUinc enim magis ariftofac percipiuntur. Nam Thrifla: pulpas habent carnofiores, mi.
niiscp ariftis obfeptas. Aflendentes flumina feroper capiuntur, ntifquam aute defccndentes. Ari.
ftobulus author eft Thrifias afeendere in Nilum, ficuti & Ccflrcs abfcp Crocodilorum metu.

TRICHIS, GALLIS PVLCHELLA, ALAVSA
minor, ex Bellonio,

Trichidem antiquoru, Virginis aut Pulchellp nomine Galli cognofc0t,Pucel!e;qjueris initio
dum huius pifeis captura dat opera, fine otiis ut plurimu capiatur; uel cp fcombros (quos illi etiS
lenones tiocaoproxinie fubfequifiCapif in multis amnibus,ac prpeipue Ligeri, cotra raptu flumi
nis, Anglia ex Ta,mefi @4)4&c uocat.Harengu grandiore uix tin^ exceditiaut fiquado exceile.
rit, appellatione mutat, ac tum qtiidc adulta Alatifie nome accipit. Nonnulli Pulchellas ab Alati,
fis diuiduntiquoru tame fententia multis argumetis refelli poteft. Qiiida Gallia traditis fidias aut
fenidies tiocant,Andcgaui Conuerfos:& quiBaioniam incoIunt,des Gatittes. Sed audi quaniS
ab harengis diisideant.Harengi corpore & capite latiufculo praediti funt, labro prominulo ; Ptil.
chellae,oblongiufculo.P tindris harengus carcttPulchella ternis attj interdum quaternis rotundi,
orifflis nigris in lateribus ac tergo utrintj infignitur, Lineam praeterea ftib uentre,ut Celerinus, 6*.
habet afperam,qua etiam Harengus caret. Sed Celerino hamuli rotundi funt, 8d fere fiib fquamis
codiiiiPulchellac uerd foris eminenqquemadmodum in Trachuri caudae lateribus. Trichias, ueL

(ut Ars.

7

DeAlaufa. Lib.IIIL

(ut Anftotcli placet) Tnchaeas, cum Pontuirt ingreditur, uidetur quidem ac capitur J fcd exiena
nufquam adhuc conipeeSus eft.

COROLLARIVM*

ThnlTam Strabo intet Nili pifces numerat Noftrae aetatis Graeci phrifTam uocitam, Gillius:
forte quod ipmisliue aculeis aliquando foleant inhorrefcere.qiiod Graeci diciinc, Crif» Thriffe wowitf *

fam dC ciuitatis dC pifcis nome eife Suidas docet: pro pifce quidem an thrilTa potius legendum fit n*Qr*ca*
dubitarimjquando criffW pifcis aliorum nemo meminerit Thrafla non idem eft pifcis, Ut Ron
deletiusputauit.nam Athenaeus, quem citat, non hocfcribitjthriflam SC thraflam eundem eflepi*
fcem.Sunc aute hxc eius uerba circa finem libri fcptimi:Quoniam de thrifla prius diximus, nunc
j B etiam qua funt thrattae dicamus, qux in fabulis Archippi,Mnefimachi,S^ Antiphanis, inter alios
pifces nominantur. Anaxandrides etiam dixit Atticoru uerd nullus thrattam dixit. P.or*

roDorotheus Afcalonites chettan ( ) feribitin fuo Didionario, fiue quod ita perperam ( a«
pLid Mnefimachumauc Hipparchum) legit, fiue ut uocem infoliram emendaret ( acmollius pro*
ferret:) Eft autem pifciculus quidam marinusjHac Athen2eus,ex quoEuftathius quo«^ repetijt
Thratca (inquit)uel gentile eft fixminini generis a Thracia, uel pifcis nomenapud Dipnofophi*
ftam,&:c. nomen eft auis 6^ pifcis, Stephanus in©fa«». Animalia quadam toto genere

uariafunt,iitpanthera,utpauo:&pifciumnonnulii,utqiixthraifeuocantur, Ariftot f Apud
Phaniam in Epigrammate legimus etiam SeiWoi/ genere mafculino,fi rede feribitur, ^ Tetxis qui«
dem pifcis, uel Te<x»«s (in prima declinatione, paroxytonum) bC diminutiue , non alius $

lo riiriflauideripoteft:necprobo quodRondeletiiisapudAthenaumlibro 7.proTe<X‘<^« reponit
Euftachius quocp hunc Athenxi locum citans twx»^ Thynnidas quoq? ali*

qui (in quarta decimatione a redo oxyrono)U€l uocabant,uc Athen^us refert

Intrantium Pontum foli non remeant crichiae. (Te^x'^b Ariftot. 8. ij.hiftorijc.) Hi foli Ifirum
amnem fubeunt,ex eo fubterraneis eius iienis in Adriaticum maredeHuunt itaq? bC illic defeen*
dentes, nec unquam fubeuntes e mari,uifuntur, Plinius. TrichicC funt ea quas l&rdas dicimus,
fubeateslrmim,necremeantes,utaitPiinius,Volaterranus.fedfalf6 Pliniumabeocitarfiexiier
bis eius iam recitatis apparet Qiiare Amatum quoc^ Lufitanum errafte dixetim j qui trichias
fcribiteflelardinas. Triclrias bis anno patit, Plinius. Defcripfit autem hunc Sc fuperiore ^
locum ex Ariftotele:apud quem Gazarrichtas conuertitfardas:&trichidas,fardinas,Ariftoteles
jo extrichidetrichiamnafcidicitexmembradibustrichidas. Sedhaedere plura leges in Sardina
hiftoria,ex Rondeleti) fentencia,qui Gaza interpretationem non laudat, bC Ariftotelem hofcc
pifces ex alijs diuerfi generis procreari feribere miratur. Nos hic de trichide ex ueteribus obferua
ta quadam adijeiemus, quibus fere probabitur trichidem eandem cum thrifia eflTcjaut certe perfi*
milemnaturaacfpeciepifcem. Recitatis quidem prifeorumuerbis, rem in medio relinquemus,
oy^ xtJH^Tlwvvy^ohluj ('cri7j^«(rftiiv^,uc Variniishabet,)

AriftophanesinEcclefiazufis,ubi Scholiaftes,Trichides (inquit) funt qua uocantur thrifla , bC
in cibo fumpta tufsimmouent.idem in Acharnenfibus eiufdem poeta, Trichides ( inquit ) forte
hoc genus piicium eft quos thriftas nominamus, ab eo quod ofsicula pilis fimilia habeant Tri*
chides funt thrifla a tenuitate ofsium dida, Etymologiis. Et forte hac fpinarum capillaris exili*

'^o tasjfaucibus aliquando harentium,caufafittufsis. conftat autem thriflas fpinis eiufmodi abun*
dare, t» •^xyiyoy fc?ifcy<^,Euftathiiis ex Athenao:ex quo

hocetiamaddit,huncpifcem faltatione&Tcantu adeo gaudere, utemariquoc^profiliataudiens,

(thriflas autem fimiliter cantu bC teftarum fonitii capi Aelianus refert.) deinde thriflam quoque^

Tanqiiam diuerfum pifcem fentiens fimiliter re^x^i' denominari ait Athenaus item de
thrifla bC trichide tanquam pifeibus diuerfis agif,chalcidibus fimiles efle feribens. Citat bC Arifto*
telis uerba, tanquam dift:inguenas;MoV<</£<,Se£W,tyx?«<n35oA^,j£t//€f«s,H??«x<t'©-,Teix‘?flri quibus no
intelligo quomodo moniini uel ftabilcs hi pilees dicantur, cum thrifl^ Iftriim fiibeant j bC inde in
Adriaticu mare fiibterraneis uenis defluant. In ipfo etia mari, Oppiano tefte,certam aut flabilem
fedem nullam habent Dorion in libro de pifeibus trichidera,trichiamuocat Trichiarum me*

Jo minit etiam Eupolis, parcum qiiendam traducens, qui cum carnes iemiobolo uxnirent^,
obfonare noluerit Aireix*^ «^(j<y&’fc»(jK'r9f/7tf’j0oA5,AriftophanesinEquitibus. d
tioy OSIS ^ T2Ax^ii^<^y oi7ri^x<^h.\dtm <jv ohxkxiy apud Athensu. Pifces enim ( inquit Athe
narus) idoneos ut fuper carbonibus aflarentintingebant in muria, quaThafiam cognominabat
. ^Thriflam Gallialofamuocantiquam i Aufoniusitaappellafle uidetur, cum cecinit: Latina*

Stridentescp focis obfonia plebis alaufas. Propterea GregoriusTiphernas in Strabo*
ne,8(: Theodorus in Anftotele,CLimAufonium thriirasnonalio nomine appellare,quam alofasj
ut nunc quoc^ in Gallia uocantur, perfpicerent,clupeascp eiufmodi pifces efle minime nofeeret,
alofas interpretati funt* Meminit thriflae prster caeteros etiam Hippocrates, MalTarius.^ Indo-
di quidam pro alaufajlaufulani dixerunt ^Dubitat Rondeletius an clupea pifcis Latine didus
6o idem fit qui Gr^corum ihri{rd:ego pro eodem habebo, donec certius aliquid incellexero.nail^ bC
Italicum uocabulum chiepa accedit&T eruditis qaibufdam,pr.Tfer[im Maflario, eundem efle pia
cet Accedit Ipinarum multitudo, qus ut thriflse,ita SC clupee attribuitur.nam ut Callifthencs Sy»

)

Vulg^rU,

V^chitL

L<tfcktU

safcit.

Scfo».

2!fcn,

Vevii^.

Vint

S«Sf«‘

Vtlarcmtu

24

Dc Aquatilibus.

baritaauthoreftcftanteStob^o, in Arari Gallfe fluuio nafdtur magnus quidam ptTcts dupaj
(«Ajiritlijnominatus ab incolis.qui crefccnte Luna albus eftidecrcfcente, totus nigreicit ; &: cor-
pore nimium audo a proprijs fpinis interiminir. In huius pifcis capite lapis repentur limilis gru.
mo falis, qui optime facit ad quartanas fimliro lateri corporis alligatus decrefcente luna. Hec qui
dcraancllipea; in Arari accidant, uiri naturae iiudiofi quibus cognofcendi facultatem flumims
il ius tiidnitas prxbet,obferuabBt.Ego aliquando an decarpione potius haic intelligenda elient,
dubitaui, (^udd autem Plinius clupeam minimum efle pifcem fcribit, excufari poteft, ad attilura
qui maximus eft comparatione.Ennius quocpinPhagiticis clupeam, ut Apuleiusrecitat, uel uC

nofter codex habeqclypeam nominat.

^ThrilTam Romani hodielacciamuocant, Veneti chiepam,Hifpaniiabogam,(iaua!um,A« i*

matus Lufitanus,) Galli alofam uocant, Maflarius. Lafca pifcis genus eft apudDantem. Gal-
li Sf Campani (& Siculi i alofas nominat.-Hctruici &C Veneti ueteri feruato nomine clupeas, V o
laterrantis. Alius eft lechia pifcis a Romanis diflus,hoc eft glaucus uetcrum , ut Rondeletius
docet dc lafcha eidem Italice di(3a,leucifcus eft e genere mugilum, Qui lacciam RomanorS,

lupum uetcrum efle putarunt, eos longcfalli louitis oftendiqaduerftis Platinac SC Pomponi) Lte-
ti fententiam. In Aquitania tam frequens eft hic pifcis, litretSe plebis obfonium Aufonius di-
xcrit.appellatur autem, prtcfertimraaior, Burdigala:, Coulactminor uerd, Gathe,Innominatus,
fAlaufas opinor ab Aufonio dici pifces,quosGermaniceuulgd uocant 2llfen,quiaduenta ue-
ris Rhenanis dC Mofcllanis annunciat, In mcnfc autem Maio SC circiter, quam primum toniuua
audiuerintjin mare fefe recipiunt, adeocp tonitruis terrentur, utmulti ex eis inucniantur in ripa 1»
Mordla; &iRhenimetuexanimati,CarolusFigulus. Pifcis qui uocatur apud nos halfa.no ap-
paret (niii)in principio ucris ufcp ad tonitrua, dC tunc moritur , Albertus Magnus. Et alibi,In
pifcibus quos uocant «Ifc, nunquam inueniuntur oua. Alofam Ebertis & Peucerus interpre-
tantur Saxonice ^cfril.is pifcis tinquiuntihabet lucentes Iquamas argenteo fulgore; eft^ ex eo-
rum numero qui apud Saxones alTati gratiores funt.Capitur in Albi. Alaufa, alias alfa dC alfo.
Germanis 2tl)cn,A£lfeil,Adamns Lonicerus. Inuenio & XIcri4> nomen de hocpifce Germa
nis inferioribus dC maritimis ufitatum.Iftdorus quidam, Albertus dC Murmellius, Latinum eius
nomenariftolius uel ariftofus confingunt ; quoniam ariftis innumeris ( inquit Ifidorus ) armatur
caro eius, ita ut incommode edi pcfsiqSf non fine faftidio,unde pauperum cibus eft,tanqua om-
nium pifeium uilifsimus. Germanice interpretantur qdem tres feriptores. alij feribunt j*

"J^crtildiijalij "VClcriitct. Colore dC figura eft ficiit halfa,nifi quod arifias fpinales in carne pluri
mas habet, Albertus.ego a!iam,idcft aiaufam fine afpirationefcripferim, nec alium piice efle di-
xerim ,_nifi pro state tbrfan & magnitudine tantum diuerlis nomina etiam diuerfa conucniunt.
Idem alibi (apud inferiores Germanos puto Galiis finitimos) 'Oint nominatur. Nam'f?int di-
tftos pifees gregarios efle fcribit Albertus, & litterales. Author eft Auicenna(inquitidcm)uifuin
fibi quoddam genus pifeium aduenire ad fenitum campanat : & cum is definebat, recedere. Hoc
quidem apud nos conflat omnibus.inmari Flandria.Brabantite & Germani® infcrioris,pifcem
pulcherrimum, quilingua accolarum 'Xlltlt (lcgo*f?iiit,ut alibi duobus in locis feribitur) uocaf,
dc fpinis in corpore abundat, gregatim accedere ad fonitum nolarum^autcymbalorum, aut Cam-
panarum paritarum. Extendunt enim pifcatores retia circa finem ucris raenfe Maio cum fune +•
fuper aquam, cui alligant campanellas ; qu® cum fonant, uenithic pifcis cum conflat efle ( forte,
cum copioib)gregc fui generis in retia,H®c Albertus. Conflat autem ex uetcrum- feriptis fimili-
ter dc thriflas olim irretitas fuifleridem^ hodie fieri Rondeletius tradit. Alij recetiores idem hoc
fr ribuntde pifce *lClcri4).Bel;cnius Trichides (quas ab Alaufis State tantum dC magnitudine di
ftinguit,quod ftnt minoresjin quibufda Galli® traiSibus Fidles uel Fenieftes uocari Icribit. Vox
quidem Fide ad Germanicam "Xlint accedit, f gie^cuel (5«ltflf4) didi pifces qui cum ftiirio-
ne in Albim afccndunt dC una capiuntur,aiauf® fint,an cognati, nondum mihiliquet : utnecp de
illis quos in lacu Suerinenfi dC Oceano uicino (COarenen uulgd nuncupant.Simon Paulus,qui
nuper de oppido Stierino orationem ®didit:Murenas,inquit,in lacu nominant lingua nobis uer
nacula pilees haleci ( harengo ) flmiles, fed aliquanto minores, argenteis fquamis, carne dura 8^
£fiahili,Ha:cille. Ego huius generis pifces inmari cubitales capi audio, inlacu dodrantales dCme
lioris laporistinterlautifsimos haberi, & frigidos edi. Fauconerus Anglus clupeam uel chepS
V enetis didam, An^lice 4 fd)45>6c nominari me doctiit.Errant qui eadem lingua penit inter-
pretantur,qui pifcis a noftris uocatur eiit 'Crttf4),in Mulieila a nobis deferibendus. fn eodem er
tore Murmellius uerfatur,qui alofam uertit ctlt qu4pp,ut alij cin dlquapp, quod eiufdem pifcis
de muftelarum genere nomen eft.

Harengsc a Germanis did® clupeis fimilesfunt, Maflarius. Adeo ftmilesfunt alatiiis 8i
thrattis paruiSjUl uix difeernantur, nifi a diligenter anlmaduertentibus , ut pluribus in Harengo
indicabit Rondeletius. Cltipea pifciculus eftmarinus, fpinofioris generis , minutifsimis fqua-
mist5tedus,dorfoca:ruleo,c®tero colore argenteo, Maflarius. . 'Caput ei coprefsius in latu ^
crafsius.incapitefupra oculos utrinc5uelutigemm®fmaragdincrcluccnt;dentcsnulli:fed labra
luperius in extremo denticulatum eft leuiliime.linguanigricat.Superiores mandibul® deorfum

prominent.

De Alaufa. Lib. 1 1 1 1.

prominent,- ^Raro cubitalem fuperatmagnimdinemjouius. Idemacones pifcesLarij lacus
effigie ac fapore laccijs perfimilcSjfedminoreselTefcribit.

Dorionm libro de pifcibus meminit etiam fluuiatilisthriil^jAthenarus, Subeunt laccfeTy
berim amnem ad prima ueris figna,fed tum iirigoff, Sd ab quadam marinx falfuginis ariditate pa
rum amabiles; qute mox paucorum dierum mora T ybcrinis in undis mirifice pinguefcunt;&; in»
cipiente ftatim aeliate in maria reuertuntur, lic ut reliquo tempore rarifsime appareant. Praeter i»
pfum T yberim Arnus, & V mbro in Etruria, in Campania uerd Lyris 5C Vulturnus laudatifsi.
mas prtebent.in Pado quocp reperiutur haud ignobilcstin Galliie uerd Hifpanix^ amnibus lon«
ge maxims, fed quas fapienriores parafiti T yberinis minime efle comparandas exiftiment , Io.
10' uius. In Ligeri fl, Gallite alaufte pretiofac capiuntur, ut audio, magnitudine barbi magni.carnc
teneraut thymali. In aquis dulcibus frequenter degunt,in his tamen qui fluxu ftirefluxuma»
risamarefcunqlfidorus. Tonitruis exanimantur, ut fuprafcriptumeft, ^ Thrifla in Euripo
noninuenitur,Ariftot. fStrabolib.i/.ex Arifiobolorefcrt.folospifciumNilum fubiremugi»
lem,aloram Sd delphinum. Vide in Mugilibus, Alaufa confeftim ut ex aqua extraeSa fuerit, mo
ritur, Adamus Lonicerus.

AttiluminPado, qui ad mille aliquando libras accedit, minimus appellatus clupea, uenam
quandam eius in faucibus mira cupidine appetens,morfu exanimat,Plinius,

Oppianus lib.j.de pifcationethriflas capiferibitnaflain mari fufpenfa,cui inclufa fitefcajtiia
za uidclicet de eruis fritflis Sd myrrha uino odorato excepta: ScT fimiliter chalcides. Alaufa fle ca.
Z» pituriRetiatendunturin longum aqu.aeuel in tranfuerfum, Sf ante retia fuper aquas inflrumen»
tum inftar arcus, ita utfluiteifuperundastinfuperioriautem eius parte nola fufpenditur. eius fo=
num pileis audiens, gregatim aduentat tinnitum note flultus fequens. &C hoc indicio patet , quod
fenfumhabeantauditus.lncidentes ergo in retia capiuntur in multitudfnemagna,Ifidorus, tIjjj
Myisd^Porphytias lib.j.deabftin.ab animatis, Videfuprain
A.inter Germanica nomina in'Clint. ^In pifcatortjsBauarorum legibus interdicitur ne bre»
Uiores duobus pal mis uel feptem digitis alaufe capiantur,

Thrifla dC cognati pifees, ut chalcis Si eritimus, facile digeruntur, Diphilus, Chalcides
thriflteaGcrote funt,ac minime pingues,& exuccat, Hicefius, f Laccia pifeis pulparum molli*
cie iaporc^ admodu delicatus eft: uerum adeo frequentibus ac moleftis fpinulis praetenera eius
Jo carnes impediuntur, ut in conuiuijs illarum, tsdio atq; periculo fummac fuauitatis gratiam amit*
tant,Iouius, Et rurfus,Laccia: uberrime nutriunt, fedglutinofioris alimenti excrementa inflo
madiis non facile atteruntur. proptcrca ab ipfis exhalationibus intempeftiiiam fomnolentiam in*
ducei e,8<: fltim augere exiftimanturtpraefertim fl appetentibus ad explenda uel mediocris etiam
gute defideria.minimedefuerincquod paucis, uel certe ipfis tantum efummo ordine nobilibus,
ob cius pifeis graue pretium raritatem^ cotingit. ^VidcctiafuprainC, ^‘Lacciain craticula
aflatur auulfis branchijs,extraiSo^ per eande uiam inteftino. Affum falfa uiridi fuffundcs.Quod
fi elixum uoles.Ieucophagoinuolucs.Vtrocp modo fuauifsimeeditur.AdhuncPomponiusTi*
bcris accola Martio, Aprili Sf Maio me ftepius inuitabat. Satis etiafn tuto editur,cum non incon*
grue alat,Platina, ^ Galli, ut audio, alofam in partes fciflam torrent, deinde imponunt butyro.
+o Elixus etia in aqua,deinde in butyro ponif.Maio fere in pretio eft, fif optimi faporis, alias para.
Viceris genus in capite nafcitur,quod Gratci a duritie fcleriam uocant. id fanatur uftis thriC.
farum capitibus,cum bulbo cotSo 8f aceto mifcendis, Incertus,

Clupea etiam ciuitas eft Africa minoris , qua fcorpiones necat , tefte Plinio, cuius etiam Si*
lius meminit; Inclypeifpeciem curuatis turribus afpis,Nam 6C Clypea Sf Afpis dicitur, in pro»
montorio Mercuri) fita,

Fel alicuius pifeis, K maxime laufularum,fl fponfusuel fponfa fecum habeant cum petunt
tha1amum,& fupra carbones ignitos ponant, Si indefuffiantur,omniafupradida'maleficiaeua»
nefcuntjArnoldus,

C

1)

E

F

a

H.a.

c.

DE PISCIBVS AB ALBO COLORE DICTIS,

PRIMVM IN GENERE, DEINDE DE ALBVRNO AV5 0»
mjjLeucifcis Gr3Ecoriini,8^ Albulis lacufthbus diuerfis.

Aleos tum uarfos tum centnnas piTcandi ratio hxc eft: A L B v M piTcem illecebram Mhutpifcii,
ad eos captandos demittunt, 8dc. Aelianus* PiTcescandidi ditftiomnes oua panunt,

6i^c. Plinius. Videtur autem fquamofos appellare candidos. Occa fluuiiis MoPccui^
bielaribitza, hoc eft album pifciculum nobilirsimi faporis habet , Sigifmundus Liber.
^LEVCoPis pifeis a coloris albedine didtiis nominamr in C jcoponicis Conftanrini. ^ A L» Leucopis.

B I c A nomen barbarum eft in Regimine Salernitano pifeis a coIorC ftc didi , ut ab eodemiacr=

^0 manicum Tt? jJtincJ,de quo inter Afellos feribemus. Saxones TPcigfifcbjid eft pifces albos no
minant communi uocabulo leuciTcos ftuuiatilcs 6<!'limi;es eis pifces , quos ipft appellant 4^4fc=«

buiuftnodipifcesminores adhuc, generali no*

c

i6

mine a fplcndof e rquamaram uocant ® !)>))£«. «t lunt junge l.augek/^a^len Vini>

' aMfcIctcn cum 5 ckfenicx quibus 2lt)clfclct)cn difli,albi Sl' praepingues funt.affiricp folent.

‘ ' 7\ 11 ..jr r-irf^^rtcMnmfnaTniTs^^rriTft-ariTmfiii^f^lmonumcreneriK.

©Isflen. mine a fplcndoi-e rquamaram uocant ©!)>))£«. ut lunt jungc ^cpw«a

Icn aliquipriuatimpifciculosquos4i4rcleuocitantnoftri,1P)>^fl)'d)appeIl^t. In C^inthia

audio pifccs didos "iPci^Sfciipn lacubus tantum haberi, atc^ adeo pmgues elTe.ut cum aliantur,
alio nullo pingui fit opusiSC cum elixantur, etiam adipem de feremittat: frequentius tamen affa^
ri.Sedhoc senus efie crediderim pifeium qui a noftris ;Sl4l»lin^ dicuntur,circa Acromum la.

fcictcn. cum 5 clcfeniex quibus 2lt)clfcld)cn difli,albi & praepingues funt.aflaricp folent

Albos pifces lacuftres (ut nos nominamus)truttarum fiue falmonum generi Rondeletius ad.

numerat:ego tum alias feparandos puto, tum eo quod dentes non habent.fednecpmaculas ullas,
dC carnem omnes albam. In hoc tantum truttis conuenmntquod pinnulam in dorfo paruamha-
bentjSi: carnem foUdiurcuIam;ficciorem quam trutt^^magis^ friabilem, diC candidiorem.

de albvrno avsonil

K.O NDELETIVS.

Bl B V R N r appellatio ab Aufonio fortafle inuenta eft. A Gallis Able uel Ablette uoca
tur, ab Anglis :^ki& : a Germanis 2tbUm, ( 2tlben potius,) uel 5umbclfif4)Iirt , uel
'IPci^fif4)im. Pileis eft fluuialis, digitali magnitudine, aphyis albis fimilis, oculis ma»
gnisjrubefcentibusjdorfo uirefcente,uentre candido^Lineis duabus diftinguitur: alte*
ra abranebijs ad caudam duefra mediu corpus diriminalteraminus euidens a radice pinn^bran*
chiarum orta deficit,priufquam ad caudam perdudlafit.Pinnas cafdem habet quas gobio, capite
cftparuoicorpore latiafculo,red depreiro,felIe caret*Carne eft molli dC parum pingui, V orax cft jo
pircis,eam ob caufam hamo facile capitur»

DE EODEM BELEONIVS.

Gallicaappellatio Able feu Ablette, quodammodo ad eum quem Auibmus Alburnum uo«
cat,alIudit.Hunc Placemini Arbolinum uel Arboriniim,ut dC Mediolanenfes,nominat,Ego cir*
ca Vercellas in amne Lagogna Ticinum influente Scauardmum a pifratoribus audiui appellari*
Angli ^Uifi nominant. Affatim in Pado capiuntur. A quibufdam Agulla dicitur, Fcrrarienles

Stregid^ j^Qj^ ia appellatione eum exprimunt,quam Pefquerel uel S tregia;cum tame Stregia alibi fitide

Argenteis tegitur fquamis ac tenuibustdorfum tamen paululum opacatur. Sex digitos
glis eft, quam menfuram raro excedit. ex Sequana Epelano eftfimillimustuix^ad duorum digi
torum latitudinem extendicur.Lineam habet utrinqj arcuatam , quae eius latera diuidit. Nare eft
parum reftma.Mihincgarutpiicatores Mediolanenfes Arborinum felleprxditum efte; quod ex
ipfa difleeflione poftea comperio.

COROLLARIVM.

Aufonius in Mofella Alburnos pifces praedam puerilibus hamis, omnibus notos efte cahif.
Vnde bC fluuiaciles hos effe pifceSjaut pifciculos poriuSj^ uiles & colore cadido colligimus, Gil
Illis hos effe arbitratur,quos Galli uulgd abies nominent, Alburnus ( inquit Carolus Figulus)
eftpifciculus ille candidus, qui circ^Confluentiamad Rhenum ^llbclcnominatur.EftfiirAlbur
nus mons.utric^ rei nomen a candore indiuim autumo, Ge. Agricola alburnum Germanicein»
terpretatur communiori forte quam oporteret nomine,

Alburnus a Rondeletio ^ Bellonio dcfcriptiis, is pifciculus eft quem Germani uocitant cift
!55liCd^,13licctt,^lic^lc : de quo in uulgari quodam libello de pifcatione h^c uerba4egi : ■

bliecfec i|? Dee br^mere bitcdjt. Fluuiacilis eft,S:r melior ad cibum iudicatur autumno. Vix di*
gitum longitudine exceditjatiufculus tamen,6i^ albicans,fed iientre fubcaruleo,fubamarus. Co«
Ioni» in Rheno capitur, uulgd nominatur 2llbenn,uel 2ll|fcn,

Alburnum credimus effe pifficulum minutum £<[abic(ftura, que Germanice 2llblen,
bclfifcblittda cepis,quod cum ijs forte pluribus a uulgo coquatur. Rondeletius feribit StfMlbcl*
fifd)lm,nefcioqiiam,rccfle:) item "TPei^flfi^Un nominant, a candore nomenhabenrem, Gallice
Ablen,AdamusLoniccrus. Circa Acronium lacum ab oculis rubicundis nominatur ^ofeu^*
le,id eft crythrophthalmus,quod nome alij diuerfo pifei tribuunt;6^ a uilitate

Sed

De Albis pifcibus. Lib. IIII. 27

Sed iioftrtim quocp ©4)Wrttet),de quo mox inter Leudfcos, alibi 3tetcugle uocitant. Simt qui
!Sliec6, fiim SC ©4)u>rtlcrt,a;tate tantum diftinguanttquibus cum ego non fentio. f Sunt qui
hunc cum blicca noftra mox defcn'benda,notninum uicinitate decepti confundant. Haud fcio
an ijdem pifciculi fint qui alicubi in Gallia nominantur des blanches,ab eodem colore : quorum
minima: fquamulsalb:cfplendent,8t:lcui etiam contadu decidunt, f Alburno fimiUimiim ciTc
icribitBclloniusEpelanumfluuiatilem e Sequana, nili quod ruffas radices pinnarum gardonis
modo habet. ^Pariunt Maio menie alburni.retibus capiutur.in cibo nunquam laudantur, prx»
feruntur tamen frixi ^Lucij capiuntur in Anglia tum alias tum ranis, tum pifciculis quos !33U“
tcu uocantjhamo alfixis.

DE BVBVLCA. BELLONIVS.

Fidemr ^Ihumo uAufonij mgmtm effepifdmlus, iconem eim nullam dedit.

o-R D I D V s admodum uilts pifciculus Gallico uulgoere ipiaBouuieranuncupa= a
tur : alijs Peteufe,etymologia a bombis obfcotnis trada. ^

Pifcis eft Seqtian* alumnus, non tamen ufquequaq; frequens, ut qui non femper c
appareat.Nam quomodo Verones pifciculi nufquam Atigufto, Septembri &0(So=
bri tibi, aut faltem raro apparebunttfic Bubulca fero in confpcflum iienit. plurima ucre capitur,
Bremmam ac Caftagnolam marinam toto habitu :emularetur,nifi corpore eflerminimoiplal B
° nus enim &: latus eft. Sed & argenteo nitore refulget, atep orbicularem magis habet formam , &
in longitudinem protenfam.Trium digitorum longitudinem non excedit, netp fcfquidigitalcm
latitudinem.Soli obie(3a,nigri nihil habere comperitur, quam in linea qua: fpinam comiHtur ad
caudam.Paruamin tergore gerit pinniilam,oculorum pupillam, omnem nigredinem fuperante.
Squamis tegitur magnis & latis. Carndim quiddam, ut Cyprinus ( quatenus partium rnagno lil
cet confcrre)in fornice palati oftendit, branchias uirincf quaternas limplices, ac fub tientre toti-
dcm:caudambifurcam.Oreeftparuo,dentibusuacuo. Pifciculos iftosrefpui credo propter feb
lis magnitudmem,qudd uix pofsint excnterari,quin eorum fellis uefica difrumpatur;quo per to
tum corpus diffufo,plurimum amari in uefcendo fentiunturtid autem fub hepatis lobo dextro co
loris fmaragdini,magnitudine pifi continetur.Folliculum uento plenum in utero geftat genicu=

5° lo interceptum.lienem ftomacho inhxrentem, rubrum attp orbicularem. Huius etiam inteftina
multis in gyrum reuolurionibus & anfradibus circunuoluta ftint, Hxc Bellonius.

In Picardia ( inquit Rondeletius ) Rofiere uocatur pifciculus, qui dimidiati pedis longitib
dinem nunquam itiperat,corpore lato comprelIb,oculis magnis pro corporis ratione, bramis
minimis corporis fpecie iimillimus,colore luteo, quamuis parui capiantur , femper ouis grauidi
funt.Vide in Phoxino. HfHic etiam a Rondeletio deferiptus pifcis,li luteum colorem dcmas,ad
Alburni naturam accedit. Omnes quidem hi pifciculi parui ftint, fluuiatiles, latiufculi, menfis
lautioribus contempti propter paruitatera amaritudinem.

DE PISCE BLICCA. VT GERMANI VO«

CANT, Q.VI ALBVRNVS LACV»
flns did poteft«

Figuram hliccte nojlra non pofutmm^^uod omnino idem 'B alienis ^ndeletij
uideamr,fcite ab eo exprejjus.

■ ONDELETiv S SC BellonmspilcemiamdefcnptuiTijquem Aufonij Alburnum ef*
reconqdunt,Anglicefcribuntuocari;^lci0* Sed FauconerusAnglus, cuius dodri=
nacplurimum tribuo, Alburnum pifcem Anglice abUh nominari ad me fcripiit: cui
finitimum eft Germanicum pifcis albicantis nomen cin a fplcndore, '[BUcteft

yo enim eft fubitum fplendorcm emittere. Quoniam ucrd blicca etiam noftra pifcis tum albus, tum
uiiis eft,de ea quo($ hoc loco agam,ceu lacuftri alburno, nam fluuiatiiis alburnus Aufonq longe
alius eft Noftri igitur hunc pifcem uocant C quem aliqui imperite confun=

dum, ut fupra dixi,cum alio minimo blic^^ appellator) lacus uero ad Dunum oppidum in Ber=
nenfium Heluetiorum agro accola em StCitcle, a corporis latitudine. Haud fcio an idem fit
pifcis qui Colonia ad Rhenum nominatur cin !^Ie(^,uel ^Ice4), Circa Bie]am,HeIaetia op-
mdum cum lacu,pie(|)le uocari audio, Sabaudis Platte,unde diminutiuum Platton. Argentina
(OeccdjUt conscio. aiunt enim latum eiie piicenj ad tres digitos, fimilem illi cui a rubore pinna=
rum nomen, aliqui bramas ex eo adulto fieri putant , ftd ftlio: apud nos quocp bramas unius

anni, aliqui ^lictcn appellant:)Maio menie parere aiunt. Creicunt aliquando in lacubusino=

60 fttis hi piices ad mediocris fere carpa fine cyprini magnitudinem, ita ut ftngiili quatuor aut quin=«
que obolis argenteis, Cqui drachma fextantes funt,) uxneant. Proferuntur Aprili. In lactibus
ad Septentrionem aqu« dulcis pifces quidam plyct) uocantur,ijdemnc bliccis nofti'is, ignoro, plyen,

c X

28 DcAquatilibus.

^Iidcmuc! maxime cognati pifccsfumBallerus Rondclerij,3C PlcftyaBelloflij: quwe Ilion*
quocy dc his pifcibus uerba attexemus.

de baller o*

rondeletiv^.

jLVGDVNEMSiBVsSi^ lacuum qui in Allobrogibus funt acco!is,pifcis Bram» cof
$ poris ipedeualdeafFimsBordelierenommatur,quodlitorafcmpcr fedetur& quaerat:
i bord enim litus fignificat. HuncBalkrumeireputocuiusinterfluuiatilcs6«;iacuftres
_5 bismcmmit Ariiloteics.

Bram» tam fimilis eft ut parum cautis pro bramis fepe uendatur,fed ab rjs magnitudine cor-
poris &:rquamarum differt, & pinnarum ac caudae colorej Eftigitur Ballerus capite breui,orc
paruo,finc dentibus, fcd horuloco oiTa habet afperatiinelingua, fed palato carnofo. Pinnas duas
habet ad branchias, duas alias in medio uentre,ab excrementi meatu unicam ad caudam uic^ , m
dorfo aliam. Pofteriores pinn^ cum caudarubro colore perfufae funt,utin Percis fluuiatilibusui
dere eft:quae in dorfo cft,nigricatXinea abranchfjs ad cauda curua produda eft. Branchias qua=*
ternas habet. Os in medio palato habet,ex aducrfo fita iunt ofla duo loco inferiore, altera parte kr
rata,quibus contrario occurfu cum palati oife herbae atteruntur. Ventriculum paruumhabetjin» ^
teftina pinguedine oblita, hepar ex albo rubefcenSjin quo fel uiride:lpiencmrubrum*

Vita dC moribus a Cyprino non differt.

COROLLARIVM.

Ballerus, cyprinus, BC cseteri fere omnes, cum parturiunt , uadis fefe intrudunt, AriRotelcs.
Et alibi, Ballero 8C tillonilumbricus canis exortu innafcitur, qui debilitat, cogit^ ad fumma fta-
gniefferrijquaseftu intereunt. ^Balerusapudnos.ruftice balaenus nuncupatur, Niphus Italus.
^Balinuspifcis legitur,quem Theodorus conuertitbalerum.habetur&^barcnus lib.6. (Ariftote
lis) inter amnicos , balagrus a Theodoro didlusmec inuenio quamobre eos ita uerterit, nifi libra*
rius corruperit, Hermolaus in Plinium, ^Vide etiam infra in Balagro.

DE EODEM AVT PROXIMO PISCE EX BELLONIf
Iibro,quem Pleftyam nominat.

- Strymonis amnis accolae uilem admodum pifcem agnofcunt,quem illi uulgo plcftyam nomJ

nant:qui SC in Macedonia adPifchiacum lacum plurimus eft:quo in loco modo Platanes, modo
Pleftya,modd Platognia uocatur,

B Latus pifcis eft,atq? ea forma tornatus, qua Abramidem fluuiatilcm ( Cyprinum latum) con-

fpicimus. Multis fpinulisabundat,atcpeodemodoholofchceno(iimco)tranfllhturutLiparis, QC
per paria diuenditur, muria optime maceratus. Frequentes fquaraashabet, rotundas ac tetiucs.
Tergus eius nigricat,uenter candicat.Os non aperit ita grande, quod etiam omnibus dentium r«
dimentis caret,

T Metallarijs ad Chryfiten (quam Siderocapfan uocant ) opportunus eft in fodinis.Carne con-
fiat dura,flupacea, palato ingrata.

B Partem eam quse ab ani pinnula ad caudam fertur, prominentem habet, corpus in Brcmmat

fluuiatilis modum compreffum. Etnirfus in Abramide fluuiali, fic autem Cyprinum latum
ftue bramam nominauMihi fane ( inquit ) Pleftyx huius pifeium ( generis ) notas habere uidens
tur.qiiarum color corporis albicat, tota mole compreffa? apparent. Oculorum pupillanon eft,
ut in alqs, nigra, fed ueluti cryftallina,iris uerd a]bifsima:ac tredccim fquamarum ordines utrint^
iiilateribushabent.

Dfi ^

29

De Albis pifcibus. Lib. IIII.

DE LEVCISCO.

RONDELETIVS.

Trc ^ndekdj icone, ^ojiii quam priui hahehdm ad nojlrum expre^am^ .

etfi maiorem quam conueniat.Cauendtm ne cum HajelanoJlfaiCapi*
toni fl.qudm hic fmiliori, confundatur»

E V c I s c o R V M feu Mugi

■ Ium fliiiuatiliu aliquot effe fpc
Gies dicere polTumus, Ex his
eft is qin a Gallis Gardon u6*
caiur 5 ab Italis Lafcha, a nofiris fortalTe
Siege : nonnihil enim diuerfus eiTe tiu
detur*

Eft hic leucifcus Capitoni ftue Ceplia
Io fluLiiatili corporis afpe(ftiT,pinnar5 nil
rnerOjfitu, figura, fquamis fimilis: fed ca*
pite eft minore, corpore latiore. Dorio
csriileo, ceriiice uirefcente, uentre can»
dido, oculis flauefcentibus. Dentibus ca
ret.imo palato ofla habet.Parcibusinter^
nis non differt a Capitone, nifi quod tan
ca pinguitudine non obteguntur*

Alacris eft dC uiuidus hic pifeistun»
de Galli ualetudinem integram defigna*
rc uolentes , hominem Gardone faniore
effe dicunt, quod ex piTcis iftius agilitate
6^ adionibus fumptum eft, no ex fiicco*
carne enim eft molli, fluxui, parum nu-
triente.

DE EODEM BELLONIVSt
qui Sargum fargonemue, 6^ Cephalum
fiC Gardonem hunepifeem
appellat.

Sani piTcis cognomen fuoGardono
Galli tribuunt: quem Romani piTcato-
rcs,atc^ adeo reliquum Italorum uulgus
lafcam,Ang!i ^ofetee, Placentini Agul
lam , Mediolancnies Oladigam , alij O*
cradigam uocant. Cumicai^gardonum
iftum ubiqj prouenire,6<r Cephalum Saf
goni formam retinere uideam, facile qui
dem in eam fententiam inclmaui,iit Gar
donum feu Lafcam crederem Sargone
Cephalum ab Ariftotele uocatum effe.
Nam quum duo potifsimum ftnt Mugi-

lummarinorum genera, Cephalus dC vn»
SJCjid eft ieiunus (ut Dorioni placet,)reli

quae fpecies fluuiatiles aut lacuftres effe
cefentur : quo in numero funt Sargones
Cephali, latiore forma quam alq praedi-
titunde Sargi, uel ( ut Theodoro placet)
Sargones uocati funt.

Nunquam ad Cyprini magnitudine

B

accedunt.Pinnulam tenuem unicam in tergoris iugO,non autem longam (ut Cyprinus ) gerunt:
cattera ut Squalus. Sed eft corpore comprefsiorejS:: magis recurtOjpinnascpfubriibrashabet.Par
iii Gardoni pinnamcaudxiongiorem exerunt quam Lcucirci:8i( antequam in extremum pinng
(qua; bifurcata cft)definant,rotundantur,LatiuJculis fqUamis conteguntur , ipfo^ capite njagis
"$0 adLeuciicuquam adSqualum accedunt.Oblongitisfi^ paulo crafsiushabcntcorpusquam Ab-
TamiSjfuntcp tergore quam Squali magis nigricante,^: zur/ colorem referente.

Porro pifeatoribus Romanis Reuiilonorum iiox paruos Gardonoa exprimit : reliquos aute A

^ 5

De Aquatilibus,

Y W 1 ^ T 1 ! .0—.^ 00^ m m00^^ 4-

?0 ,

m,xtim Difciculos fric^ruram uorant. In Ambra Melignanum alliicte, plurimus cfl: hic pifcis.que

STodOiadfea?nuocant,McdioIanenfcs OIad.gam,al.bi Doradam,puod.neo

put aureo colore fulgeat, Sed SC Perufinus Italte lacus, omnium longe delicatifsimos huius gene

rispifcesproferrelblet. „ a o L L A R i v M.

*r AiR„rn.- 'Vnvfififcb,,f^C!5lind,fquamisargentei's.Fortafsis ad hancfpeciem largi

pertTn^nt.quoru uctusnomefadhucRoma:inufueft,Eberus&Peucerus.

Binus mugil idemell qui «spuis uel r»"sJE:ac numeratur inter marinos qui amnes fubeunqutBe Io.
nius hos plfces non rcfle difcrcucrit,& fiuuiatili pifci nomen dederit quod manno debetur. Ita-
Ii pifccm hunc de quo agimus, lafcham tiOcant.tit R ondeletius fcnbitialq clupeam eodem nomi- _ ^
ne,qute ab alijs laccia difitur.Gallicegardon appellari quidam conqcitmt a tterbo G^hco gar.
dcr?ed quod feruari facile fit in uafculis aquatilibus perlongumtempus. CC^tertim Gardoud
Gardtis nifcis ut Galli uocanqa noftris utilgo nominatur «It ©cjivtirtl, Qrca Acrraiurn lacum
cin Viitn « aVolore oculorum cin 3t9tcuglc.fed minimus etiam pifcicultis, qiicmRondeletius
Sd Bcllonius Alburnum Aufonij faciunt, alicubi eodem nomine IJtetcugle uocattir.ab octili^s nt,

bictmdis,quiingardopotiusflauefcunt.Argentinsgardumuocant3vcttcluel^«trtlt3.Caro.

Ius Figulus rtibictilum iicl crythrophthalmon nominibus fidlis interpretatur Pifcis m Albi di^
dus 'Kotcuttcl numeratur inter aflari folitos,oculis dC pinnis-rubicundis. Ad Acronium lacu
circa Lindauiam hunc pifcemf «Jllftfch uocantprimo anno, deinde «n ©Ititt, tertio txniutn, ,

Suntqui23licceucl31»mi^lmnuncupent ab initio, (neqjdiftinguant ab Alburno Au onq l»

quem fui generis pifcem ab hocfemper ditierfum.ut cgofcntio,noftri 23licct,alil SlettU^Cl u^o-
citanfipoft annum f atltlirt^.demum f iim uel ©4)0141, Nomen fiim alioqui Germanis adie-
diuu eft &: aliquid de fupei iore anno fignificat,inde dicunt f tttneil oicyrt,no!tri fernigen TOJUI.

Circa Verbanum & Larium Italia lacus , Trtill appellatur, uel Troy, & pro uilifsimo habe.
tur.Polonice Ploczicza. f Gardus pifcis eft fiuuialis,gratifsimi faporis,ucndelia: fimilis , a qua-

rubore oculorum difcernitur.utertpautmediocris quantitatis eft, Obfcurtis, f Calculum quen».
dam tielfimilem calculo, fed molliorem fubftantiamin capite liabetgardusnofter Parere inci^pit

Aprili &: pergit ufq; ad medium Maij. Vulgo omnes huius generis pifces otiahabere , Ktoe,
minas elTe putant, f Laudatur anteqtia pariat,Ianuario,Februario & Martio & tota etiam hye<
me mediocriter. Sunt qui Aprili quoque KMaio commendent. Noninfalubrisexiftimatur. Jo,
OuafolidiufculaKruffehabetjqutemultisincibogratafunt. Elixari debet inuinumkr*

ludumimmiflus.

DE LEVCISCI SECVNDA SPECIE.

RONDELETIVS.

^roicme7^ntlelenjdfUneammuspifciculumnoJirum;^uem%,Att^c\cntt(tcant,

a I- IA Lcucifcifpcdes eft ea quahodie a Gallis Vandoifeuocatur, a Santonibus SdPi-
- an in' Dard,quod fagittxmodo fefe uibret.a noftris Sophio,a Lugdunenflbtis Suif.

rtOTffe.HuncLcucifcum nonnulli cum fuperiore confundunt, fed corporis latitudine dif.
SSs fcrqroftrocp eft acutiore,alioqui pinnis,carum numero & fitu fimilis eft.

g Squamis mcdiistcgitur,qu3Elincolisdiftindjftint.Exfufcopartimuiridis eft, partimflauus.

Ventriculo eft paruodicpate magno, a quo fellis uefica dependet. Pingucfcitmultum hic pifcis.,

F Carne eft molli fuauiij).

G Pinguitudo cius aurium doloribus fuccurrit, SC cum felic eitifdem permifta oculorum caligi»

nemabftergit.

F Pileis hic eitifdem generis pifeibus fcilicct Mugilibus fltuiiatilibus no admodum pra:ftat,'ne. 6^

que ab antiquis etiam fi ucrus eortihi Lcucifctis fit,C3;tcris prtcfcrtur.Qiiare falfd id Galeno attri
btiit autor lib.De Aqtwtilibus,qudd feribat Galenus Leticifeortim magnam copiam condiri fo»

Iere,

De Albis pifcibus. Lib.IIII. 51

!erc,at(!^ m magno haberi precio. De Leiicifco enim unico tantu loco haec tradidit Ga!en,Iib. j.dc
alimenc.faculr.Ex noftris quidam, pifces in fluuijs genitos Leucifeos appellant, a Capitonibus
fpecic diuerros effe exiftiraantes. Caetera quidem animal animali fimile eft : fed Leucifcus paulo
eft candidior,caput^ minus habet , 6^ guliu eft acidiore. Nutrimenti autem ipfius facultas talis
eft, qualem fluuiatilium Capitonum prius efle diximus. Itac^ de nomine tantum cotrouerfia eft,
non de rc.Qiiod uerd his utilius eftjprofcra.Pifcis ifte ex ijs eft qui fale condiuntur,

dC qui lacuftris eft, ita conditus feipfo melior efficitur : quicquid enim in fapore eft muco*
fi,&: uiriis refipiensjid omne abijcit.melior uerd eft recens diutius in muria feruato,
vu Hk Galenus diferte fcripfttLeucifcum Capitonibus nihilo meliorem efle, falk

10 tum uerd meliorem feipfo effici, quod dC omnibus eiufdem generis pifeibus euenit. ^ Locus hic Lom Galeni
poftulat ut diligentius excutiamus quod ait Galenus Leucifciimhabere <j/t/TTjJbW,id eft, gu*
itum acidiorem,quod mendo noncarerc monuimus lib.a, operis noftri de marinis pifeibus, quti
de pifeium fapore tradtaremus, legendum^ efte (xlk^o’t€^cw quam ger

manam efte huius loci lecftionem ratio ipfa primum fuadet’ pifces enim omnes qui in aqua dulci
gignuntur bC aluntur marinis funt infipidiores, marinis omnibus fubcft fapof quidam acris, nec
ita infipidus.Id declarant pifces marini qui amnes petimt,qui inaqua dulci nutriti permultu gu=
ftu ab ijs diferepant qui in mari capti funt.His accedit Athen^i autoritas qui Mugilem fluuiatile
appellatum fuifte ait oju^vy;^iJ,his uerbis: tfiylvvjna j(9w &ka«:a3-/©- 0 Ksa ttotws OxyrytKhiK*

KSt^^TMofvfvyx@'Mugi\ quidem eft marinus, fiC lacuftris, 5^ fluuiatilis, hic aute uoca»
ip tur ofi/gv)/xt^*Exhis igitur conftatle<ftionemnoftram lieram efte, ea^ nota a Capitonibus Leu»
cifcumdifcreparcjquodroftro fitacutiore,

DE EODEM BELLONiVS: Q. V I LEVCISCVM SIMPLI*
citer hunc pifciculum nominat, Latjne inquit Albicillam
uel Albiculam dic/ pofte,

LeucircusHicefto fpecies eftMugiIum:Paririenres une VandoifeiLigeris accolae a mira ue* A
Iocitate,iacuium unDard,Angli 0rtCC6,LugdunenfesS«ifFam uocant; quem optime Ut nos a
Squalo diftinguntjlnfubres Streiam,uulgus Graecum Leiicoriniim uocant. Accdlx laciis Bifto-
nij (cuius aqua partim dulcis, partirn falfa eft) Lilinguam. Huius nondum proiie(fti pifeis , neris
initio magnum numerum capiunt, SC modico iale confperfum ate^ exiccatura,Byzantiu ferunt;

^ uendunt^MaiOjIunioS^Iuliomenftbus*

Corporelongiore8<^anguftiore eftquamStreia. Hunc Romani pifeatoresa Squalonon g
diftingimt.necp enim adeo exade pifces fluuiatiles, ut Galli, internofeunt. Etenim Leucifcus a= Qmd a S<{uah
fpccftu multo hilarior eft quam Squalus, minoribus^ fquamis contegitur ; Albo colore nitet, 5^
ueliiti inter fqiiamas ftrijs redfis interftingiiitur ; Caudam bifurcam bC pinnas albas profert , nec^

Ita latas ut Squalus. Nulla habet dentium rudimenta: Lingua albam, branchias utriiic^ quatuor.
Squaluspr^tereaLeucifco maior euadit. Porro etiam Ablum fiue Alburnum ftmilimu effeui= QuidabAl*
debis Lcucifco : tamen eft paulo crafsiori corpore, & fquamis elatioribus, ac labro inferiore me*

!ius infardo.Eft etiam nonihil diferiminis in linea qux utrinc^ corpus interfecat. Siquidem Leii*
cifco non tam arcuata eft,quam Alburno:S(^ Alburnus rotundiori corporis compage conftat,a(i
Cephalum magis accedente. Leucifeum enim Galenus cum fliiuiacili Cephalo componit, aede
Mugtiumgenere efte ait;fuo^ tempore Leucifeorum magnam copiam condiri folere , atque in
magno haberi precio t. "fnocfuprai

Horum capturam ex Epirilaciibus maiorem fieri diximus,qiios Epirotica lingua Scourani* ^ondeletio yca
cos uocat;.Venett his maxime utuntur, qtios ad fe naiiigio adferri curant:eodem^ prope uocabii
!o utentes Scourancas nominant, qua: cum Leucorinis maiores fincambo tamen pifces fale cons ^
fperfi bC fumo infedi ate^ exiccatijad exteros mitti,ut noftri Harengi foreti,conflieiicrimr.

CJiianquam autem Leucifei inter Mugiles adniimercnturjtamen ftomachum non habentita
carnofum, peritoneum albifsimumjCor rrigonum,diios hepatis lobos pallidos , fub quorum de^
^o.xtrofelcontinctur:Splenemrubium. Sed &rinterftitiiim, quod inter oculos Squali 8d Leucifei
interceditjdifcrimeinter utrQc^ diIiiet;mmoreminLeucifcoeftcapacitas,2Ccaluar6tHndior* ’■

CQR.0LLAR1VM.

V endofia uel Dardus GaIIorum,pifcfculus eft quem Germani circa Argentinam uocant cin A
3b.4UC^,de quo illud celebratur, Airin Imiciifi cin tvcfcjjcr. id eftLaucalotrix eft, forte quia Iau= £4ucP.

<:am etiam lixiuium uulgo appellant.Noftris diminutiua eius nominis forma in ufii eft, X4U^C* tun^cU.
le.Geleniiis noftcrficdicftumcontjciebatcjuafi eft albiculam, tanquam olimftc appel

JaftentGreci, fiv^ab ijs mutuati eflent Germani. In quibufdamHeluetiorum lactibus, utiuxta
T ugium bC Bielam TDin^cr uocitaUTr:ut a Sabaiidis circa Ncocomum Vengeron. Diuerflis ttfin^cr.
aurem ab hoc pifeis eft Vangeron in Lemano dicftus,cui noftri a rubore pinnafum nomen pc^Tue
runt. Biclenfes etiam iinb«pt,id eft acephalos nominant hos pifces: amputatis enim capitibus
ftccatoi’ alio uenales mittunt. Cum minimi denfis agminibus riatant, animae a noftris dicuntur, . .

c 4

3’2 Dc Aquatilibus.

@«tcn. 6ecleft. AcMtiij lacus accote nominibus uarianniS^fel-indaufe uocanK VberliiwaXflu

Semnos:Conftalria.dumparuifunt,5icnf.fd;eucl©,i,fmg;aduIuores2lSonc„,^

IrtUcntn Aiuntcni.npifdculose(re uix longiores palmo, fquamofos, quibus muln abihneant

™dd drra latrinas pafcLmrifuo tempore tamen commendari. Aeftate ( mquitmt ) mnarcuntur
cis uermes,quos imigd ligulas (nefld) nominant.quo tempore mfaltibres babenttm.Oua gerunt
tifcn ad luniL,deinde ptriunt.Non folum autem inter fe.fed cum illis etiam pifcibus lans lacu.

llribus,quosnoftrir®ttcnuocant,aicumlcar^lisiiuecyprinisIattscoeunt,undepifcisgenus

enarciniMnterutrunq,parentemmedium,ein©:ittfird;. Sed altus efiagonusm lactibus Ita.

liar.a: Germanicum nomen canendum ne quis cum diuerfo fltiuiatili ptfcmulo conlun

dat, quem (35tcg,(Ste(5ltn^, uel iKrcgltliJ nominant. In Dunenfr Bernenfmm Hcluetiorum .»
lacu aUmlinq id eft cairulei lioc genus leudfci diciturrnoflri longe aliud lacuilrc tantum genus
fic uocant ©lyffcn a fplcndore fadum nomen, commune eftpifdbus illis qui uulgo dicuntur
i(turtel£)’i,4^«glmmtb ©cgwaletl. C Vendofiam nominant, utdidum eft, Albertus ■
Magnus Vindolkm. lllyrij Aukley. . n. ■ c- - i

^Italicumnomeneft Strigio, Strilato, iiel Stria, quo circaTndentum etiam Germanice Io-
quentes utunturifadtim forte a ftrijs retftis, quibus inter fqtiamas diftingui uidetur , utBellonius
feribit Ferrarienfes tamen ( eodem tefte ) ftregiam uocant etiam illum pifciculum, quem Albur.
num Atifonii eiTe eruditis placet. Strigilis (in redo iingulari) a Grapaldo Italo cenfetur inter
piftes ueteribus ignotos. Strigiles ( inqtiit idem ) fermone uerhactilo pifciculi quidam dicun=

tiir.quorurn frequens fit captura per byemes. ^ “

B Strigiles apud nos pauli maiores capiuntur in fltiuio quam in lacu, Longiulctili lunt , non

lati liafelis noftris non difsimiles fpecie, paulo breuiores ( ni fallor.) Dorii color e fufeo , flauo SC
uiridi fer^ permi.xtUs eft. Pinna: albicant, uel minimum ruffi admixmm habent. Linea qua termi.
natur laterum color inftar iridis refplendet ex flauo SC uiridi colcre.Branchias quaternas habent.

Os aperitur in oblongum,nec prominet mandibula fuperior. f Strigil Padanus (ut olim obferc
' tiaui)dodrantem nunquam excedit; crafliis fere aqualiter per totum corpus a capite ad ufqj cau.
dam-mintitis oblitus fquamis. Vindofa mandibulam uttinqjmobileminfaucibus habet, den-
tatatii, Albertus. Bellonio Vandofia dentibus carenqtii forte non diligenter infpexit. ego in fau-
cibus titrinqi mandibulam curuam qumis armatam denticulis reperi,ut in ballero.

C Strigiles in Pado hyeme tantum capi iblent ReperiunturinTarofluuioiuictaParmam,uix jtf

alibi. fGardus pifeis uendofis fimilis eftjfed rubore octilorufnab ea difFerttitertj mcdiocriseft

'"^fSmmendantUr ftrigiles Apri'i K MaiO menfibus. Memini etiam Februario edifle no in-

fuaues, quo tempore lades in mare pknt erant; &: eodem menfe laudantur a noftris.In Italia qui.

dem hpme imprimis capiuntur. Veru tofti, fale, aceto, olitio, pipere ec cinnamomo conditi,
paropfidc in cibis non improbantur , Grapaldiis. f Ius recentium pifeium faxatilium altium c-
mollireauthor eftDiofcorides.fcd faxatiles ilti,cum Cnt marini, rari funtapudnos;habemusau.
tem tiocatos ftrigiles ex Pado flumineiqui funt pifciculi albi inftar argenti, facilis concodionis SC
optimi niurimenti.Eos in febribus ctiamagrbtis aliquando permitto, nec unquam obfuiflecut
quam memini, Brafauolus.fcd is forte ftrigiles diucrfos intelligit,hcmpe alburnos Aufoni), quos 4»
Ferrarienfes ftregias appellant, f Hcdicis conceduntur pifces aquae dulcis parum petrini, ( iic
loquitur,) communiter uocatiftriguli,lucij,temuli,Gaynerius.

MVGILIS VEL CEPHALI FLVVIA#

TIUS GENERE MINORE, Q_V OD PISCIBVS
albis adnuraerandum uidetur.

icone, fiafti per otnnia Capitonem pl.rejwtjhijt ^uodmtnor ef^,
isess quem hic deferibimus, frequens eft in flutiijs,&: uulgo nominatur citJ yo

le, (fcd in lacu itixta Tligium Flafela nofira uocattir ® rtrtgbnjllc : &! Suala noftra fiue
Gardtis,4^(tgle.) In Saxonia capitur ih Albi,&: appellatur^^ Af lllicf,uel communio
rinominc ITPyllflfcb. Alburni, 'IP)’^flf4)i^uglin5>fquamis (nitent) argeteis,Ebe-
rus Se Pcticcrus. Circa Argentinam ©d;n8rfifd;; quem fpurium effenefeio quaratione (niu
forte nominis.qtiodpifcem turpem lignificaretiidetur)inlibelIo Germanico de pifeium captu-
ra legimiisrifim Sduietfifd) iff cirt brtflbutt. Item alio nomine (^ciflf4),amenfe Maio,qtio
prafcrunttir.fed alaufis quocp pluo nomeh idem attribui. Ctctcrlim Flafeaux Gallice didi pi-
fces, cyprini lati (brama:) minores funt, ut Beloniusfcribit. (Slyffcnapudpifcatoresnojlros
gcaeralc nomen eft ad piftes quos uocant ,^4feIe,XrtUgcle,©d)tt’rtlcii. ^^Italiciim nome hu-
ius pifeis nifi Snetta eft ( a corpore lohgilifculoforte, 6( ftrido, id eftminimelato ) inLariolacu, 60
SC in Verbano Giauctta,aliiid nefeio. Haec fcripfcram cum Lucarnenfis pifcator in \^rbano uo
carimihi aderuitlettaud aletta.idem forte Papfe Kabacello fuerit. Germanicum ui-

detur

DeAlbispifcibus. Lib. IlII.

deturl^ufculangniflcare,fortequodagiIitateac celeritate natandi lepores reprsefentet. Quos
noftri Q4)«)(ilcn, Lucerna ^^afclc uocant, TK*lfif4> diclli Colonij non funt omnino difsiml
les pifcibus (IOunncn,id eft Capitonibus,fcd minores.

Hafelanoftra,(qiiasce|>halosautmugilesfluuiatilesminores dixerim. nam flimiatilem ce« S
phalum fiue iqualum, multo magis quam leiicifci fupra dieSi referunt,)pifciculi funt molles, duos
aut tres palmos longi,albicantes,per dorfum in uiridi nigricantes , cauda SC pinna dorfl glaucis,

c:eterisrubicundis:minimclati.Squamulistenuibus,argentcis,branchijsternis.Caroeorumari«

flisrefertaeft, ut Si mugilumfluuiatilium maiorum. Exhisquiin fluuioapudnos capiuntur,
oculis rubere audio:qui in lacu non item.Obferuaui poftea lacuftres fuperna oculorum pane fla
Io ucre. Dentes in faucibus utrincp conditos habet ut Capito fluuiatilis,in mandibula curua, exte
riore ordine quincj maiufculos, interius binos minores, omnes fere in fummo leuiter aduncos.
Parereincipiuntmedio Aprili uel paulo ante. C

Suo tempore (Maio SC Aprili pracipue, deinde lunio Si lulio ! a Maio quidem menfe etiam J
(©eiftfcb alicubi nominantur) fatis grati in cibo & falubres habentur. Aliquando uerd uermes
eis innafeuntur, (ligulas noftri uocant, ne|lcl) & omnino infalubres fiunt. Hyeme macri funt ac
minime placent.FIuuiatilesetiamlacuflribusprteferuntur.Elixari debentinuinoferuido, Cir»
ca initium Nouembris oua in hoc pifce reperi,quac magis quam pifeis placebant.

*°SEQVVNTVR PISCES ALIQVOT LACVSTRES.

oyos ALBIS ADNVMERAMVS: NAM et GERMANICE FERE COMMV
m nommealbi dicuncur:5C omnes prope generis unius fpedes uidentur, omnes lacuftres cantu,
fquamoft, edentuli, pmna in dorfo duplici, una m medio maiore, altera ad caudam
parua ut truttaf»Carnis fuljftantia alba,friabili, noninfalubri,8^ fa»
porepropemodum ftmiles, &c,

PRIMVM avtem illos ponam qj/os rondeletivs
dc(cripftt;deinde noftras deftngulis obftruationcs, S£
alios eiufdem generis addam*

DE LAVARETO PISCE LACVSTRI A^

PVD ALLOBROGES* RONDELETIVJ,

|ERNACVLis&f proprijs uocabulis in rebus noftris explicandis uccerum nomi» x
d num penuria uti cogimur: ut in pifce qui iniacubus Allobrogum tantummodo repe*
j ritur nominando, uulgi appellationem fequimur dC Lauaretum uocamus* quem Sal*
imonumTruttariim^ generi adiungendiim efte fuaderet pinnula illadorfipofterior b
adipofa Salmonum dC Tructarum t generi propria, nift multa alia reclamarent , ut oris conftitu* tp^ alhorm
tio Thrifsis quam Salmonibus fimilior,os fine dentibus, caput comprefium, corpus maculis ca* Iiwm*

rens, caro mollis 0^ candida. Lauaretum igitur inter Salmones fiC Alofas ambigere merito di* '

Is quod nunquam fordidus {it,(ed bene ablutus, ob munditiem 3C candorem nomen habere A
uidetur» 'Lacuum Allobrogum proprius cft,utBurgetiij,8i!l^ Aequebelerij. Nec ullus eft qui in V6i.
ItaIia,Germama,Gallia,autalibiufpiamuiderit*

Pedali eft magnitudine, corpore utcunc^compreflb, Alofe uel Harengi modo : eos enim pi* b
^0 fces capite QC ore plane refert. Maxillae dentibus carent , fiipcrioris latera inferiora operiunt QC
cIaudunt.Corpus Iquamis tegitur argenteis. A branchijs per medium corpus retff a linea defecn*
dit.Pinnas duas ad branchias habet, totidem in medio uentre, proxime anum pinnulam unica.

?4

De Aquatilibus

in dorfo pnorem maiufculam, pofteriorem paruam 8^ pinguem, Salmonum Truttarumcp mo»
do,Cauda in geminam definit longam &: latam, in extremo nigricantem. Branchias quaternas,
duplices habet,cor angulatum, hepar fine felle. Autumnd parit.

Carne efl: candida, molli, fuaui, minime glutinofa,boni fucci, mediocriter jiutricntc. Ex prae*

dicfiis lactibus fxpirsime Lugdunum conuehitur,

‘Be:^ola)Cuim hijlonum jequenspa^naddhiu

DE EODEM BELLONIVS.

Truttacei generis ac iaporis eft Lauaretus, ex Ia=

. ^ ° ,» X . I Qr T

cubus du Bourget, d*Aiguebelette, dC Lemano ad

nos adferri foIitus,noftris principibus in magnis de=
liciis habitus : unde regiorum oeconomorum charta:

B Pifcis Lugduni fatis cognitus , Vmbrx iimillt-
mus,nifi fimus eflet , dentibus^ omnino careret: Bix
fulam tamen uulgarem magis refert, fed Lauaretus
nunquam pedem excedit: nec^ crafsior eft eo , quod
pollex S^indej^ capere poiTunt, Capite eft oblongo,
fquamis tenuibus, albis, atc^, utin Trutta, paruis.Exi
guam in tergore gerit pinnam, duas ad uentris latera
utrinc^ circa branchias: ac totidefub uentre ei oppo*
fitas, quae tergoris faftigium occupat. Aliam quoque
paruam in eo interftitio, quod eft inter caudam a*
num,qus omnes nigricantes apparet.Linea: a fiiper*
cilio fubrubra per latera ad caudam protenfa infignis
eft: cauda bifurca,pinnis^ ad extrema nigris, fimbri»:
atis ac laciniatis.uentre eltlaxo ac praegrandi utTrut
ta. Hoc item a ceteris pifcibus differt , quod nare eft
recurta,at^ (ut in harengis ac Lochijs ) ofsiculis quft
bufdam prominentibus tnfigni, labris nullum dentiu
rudimentum oftendentibus:appendiceglabra accar
nofa caudx inftdentijin Vmbrac modum. Neque ta»
men dentibus caret: ofsicula enim ad eius fauces at*
que Oefophagi ingrefllim utrinque confipiciiintur,
fenis hinc inde denticulis , ut in Themolo , commu*
nita.Branchie illifuntutrincp quaterna ac flmplicifsi*
mae: quarum extrema,qux capiti inharet, reliquis ia
ne minor cft:nullis in lateribus maculis eft infigni*
tusjtotumcp huius pifcis corpus dempto tergore ar*
Vartci internae genteum elt. Verumetiam fi ad eius internas par*

tes aduertaSjCoftas quinque triginta utrinc^ connii
merabis:cernescB illi cor efte pallidum ac trigonum,
pericardiomclumm:hepar album, unius tantum Io*
bi,ut in Exocoeto 8C Delphino:in cuius latere dextro
fcllis ueficula adfuta eft. Lien a finiftris apophyfibus
fieftomacho incumbit. Inteftina nullas habent reuo*
Ultiones. nam gula ufqiie aduentriculi fundum dedii
citur, qui per pifcis longitudinem delatus , ac furfiim
quidem reflexus, duodenum paritadenibus fufiailtu,
in cuius gibbo innumerae apophyfes fpetftantur : ex
quibus uena oritur, per quam fanguis defertur ad he
par, a pyloro requitur aliud inteftinum, quod nullis
anfractibus circunducfrii, recfta ad anum tendit. V ul*
uam utrinque bicomem habet , tenuibus ouis con»
fpiciiam. Ctetera in congeneribus pifcibus deferiben
tur, HaecBellonius, qui 6C alibi Lauaronumpifeem
imigd Romae dieflum, magnum habere feribiteum
Lauareco flimiatili Claciiftri,Ieg€rim)affmitatem»

DE PI»

Dc Albis pifcib.lacuft. Lib. IlII.

DE PISCE LEMANI LACVS BEZOLA

VVI-GO NVNCVPATO. RONDEI-ETIVS.

Tro icone ^uam T^ndeletius pojueratinon fatps ^roha hea^ola ^iJcpSt repojutmitfpjcts nojlri a caruleo colo*
reuul^ d%Bi fiUuramips enim abe^ola Lemanilacmyijuod jciam,nihil dtffert.Tinnx
ttido qua a podice exhy in nojlra icone ahtmdat. Eam quod hac fagina non
ca^iehaCifracedeme collocauimus*

T Lauarctum lacus Burgetius & Acquebdetius ferunt, fta Lemanus Bezolam uulgd
dicfJam,non admodum difsimilem,mfi quod colore minus eft candido ad cgruleum
clinantc,roftroacuaore,capite minore, uentre latiore dC prominentiore. Nullum pifce
reperias cum quo melius comparari pofsit, quam ciim Harengo, quem in marinis dc*
pinximus.Carne eft molliore quam Lauaretus,&: ab eo faporis fuauicate, S^fticci bonitate multiS
fuperatijr,nec in pretio habetur. Proprius eft pifeis Lemani lacus*

DE ALIO PISGE PROPRIO LEMANI

I^ACVS* RONDELETIVS*

In T^ndeletij editione, diuerfipifii^ quem in Lemano Fangeronum uocant,ejfi*
gies hk non reUe pfna erat.

S T 8(^ alius pifeis Lemani lacus proprius qui ab accolis Ia Farra^uel Ferra, uel Pala di-
citur,Lauaretos uel Thriflas referens, magnitudine cubitali, ore paruo fine dentibus, ut
inThrifsiSjColorecinereOjCorporedeprefib &lato,fquamis, pinnarum fitu&f numero
Lauaretis fimilisXinea a branchijs ad caudam reda 6c candida duda eft,PinnuIa dorfii
mollem pinguemep habet, caudamlatiTsimam. Carne eft candida fuaui, qusc Lauaretoru Trut
tarum^ carni non cedit, Aeftate bC Autumno capitur, hyeme in altis gurgitibus latet. Sale condi
40 tur bC (eruatur in hyemem*

COROLLARIVM DE ALBIS PISCIBVS LACVVMj
primum de Be2:ola,S^c,

' Alborum pifeium lacirftrium unius generis fpecicSjUt dixfimultje funt, aliae ate^ alia in diucf
fis lacubusritaqj nomina etiam multa uaria^ funt, non modo fpecie differentium horum pifeiu,
fed etiam eorundem in lactibus 6^ regionibus diuerfisi pro artatis qiiocp bC magnitudinis ratione
iiariant. Sunt quae alibi artatis tantum difcrimenj.alibi fpeciem peculiarem indicent nomina. Et
ipfipiTcatoresindiuerfis regionibusnon per omnia confentiunt. Volui tamen quanquam in re
difRcili,quoadeius polfemjS^nomtnum&frerumdifFerentiasnaturasi^ pcrfequi.Lcdores cos
5'o gitabuntfiqiiidimo aut altero forte in loco uerumnon eft,nonftatim eflereijdendum.fieri enim
poffe Ut alibi aliter res fe habeat, Qiiod ficubi etiam in iiaria bC difficili re aberraiiero , aut parum
exade aliquid tradidero, neniam dabunt. Sed h^c bC hiiiiirmodi ad totam propemodum hanc hi
ftoriam femel praefari facis fuerat, bonis 5^ mediocris ingenrj iiiris.nam quos incurabile calumni*
andi cacoethes inuafi'c,illi ne quidem rcfponfi' aut excufacionis merentur,

Bezol^nominc Sabaudis qui Lemanum accolunt ufi'tato,urus eft Rondcletius.BclIoniusbi , A
filiam feribere maliiitrLauaretus (inquit) bifulam uulgarem magisrefert.nec alibi eius meminit,

V iilgus circa Lauiannam Biffole profert, unde diminutiuum biflolete. Etymologiam neicio. S*
bezolam feribas, accedit ad Germanicum '23m5,quo fpecies una huius generis nominaturXati=
num aut Grsciim nome nullum inuenio , ut nec^ Italicu. Cephalum uel mugilem Iacuftrem,iiel cephatm aut
potius leucifcum albulamue lacuftrem appellare licebit.nam&noftri fpeciem unam uulgd 2ll* wMgii Z^ch»!
belcu a colore uocanr.hsc nomina generis fi' admittantur,fpecies pro magnitudine diftinguen» .

tur,magnx,medioa'is aueparus differetia albula adieda:uelcoIoris,uel prseftStiK &£: nobilitatis,

^6^ iJeAc[uatiiiDUs.

Albularum genus altcubf ntmis communi nomine diciturjab eo quod ad cibum

fere aiTari foleat. Alibi melius f elefen.f el4)cn,'C>ciecn;quos quidam nuper Latine falcones te.
mere nominaiiit.De alijs fpeciebus agemus inferius priuatimthic partim in gencre,partim ad ca:
rulcos.ut noftri cognominant,pertincntia quatdam adfeiemus. In Acromo laudatifsimt^mi
nantur 2tbelfclcEcn, id eft Albute nobiles, de quibus feoriim infratalrj :SUTOfclcEet1. idelt Albu
Ise cxrulexjucl esdem noflris caeruleis, ISlntulin^ didis, ucl nonnihil differentes ut qui^m pu
tant.a: nos explicabimus infra in Nobilibus. Cteruleos noftros,hoc eft Tigurini lacus ,
ncrt"uocant,qui circa Tugium 8C Lucernam pifcanturmoftros quidem maiores fieri audio.Et ia
Acronio indigetant pifcem huius generis,quem alio nomine (gungfiftj), cuius tres diffe.

rentias mox referemus. Cxrulci noftri quo tempore percarum fceturam ceu pafcua fua fequuti e i»
fuperiori lacus parte defeendunt, circa initium Mai), TPeibflfcb dicuntur, hoc eft pafcales pi-
fccs-.Qfnn&ectcr uero nominant piftatores quida illos qui oblongi & graciles funt,(6ie rnurtcn,
unde Sil nomen forte a gracilitate fadumt) quales fere apparent, cum Linda fluuius,qui in lacum
noftrum influit,exundans,lacum fuperiorem perturb&it.nos eofdem fimpliciter cteruleos appei
!amus;S^ a buzis qui crafsiores funt diftinguimus. In Bernenfium Heluetiorum ditione cacru
leos uocant 2lllb5et:(& 23lrtwllrtct nomen attribuunt Vendofijs,t>cn i.4U^clen,a caruleo dor.
fi colorctquos capiribus amputatis ad fumum exiccant.) In Batiaria IJvcnt^en. In Carintliia uel
Nomimproe. eofdcm.ucl fimiles K maiores, '3ieimnc(en. f Albularum cuiufcunqs generis pifcicuUparui
taequomodo adhuC,anoftris nuncupantur fDl^lin^aDunenfibus inagroBernenfium ;B«cbfif4>:a!ibi (a-
«arient. pud Heluctios fuperiores &Rlixtos) ©tiibcn. f InlacuLucernenfipifcesquos !B4!bcit uo.

cani id eft cairulei ucl albulte catrulea , pariunt circa diem ditiae Catharinae , qui eft feptimo Cal.
Decembris.is partus Itmio menfe demum fcquentis anni ad magnitudinem digiti excrefdt,cir«
ca diem ditii Ioannis,qui eft otSauo Cal.Iulij: & tum STIucbtfifcb uocantur , hoc eft notSurm' pi.
fces,qudd nodu fere capiantur.deinde poft annum f£bclfptQlin^,poftea lirfcdfifi^.deinde eilt
t)«lbcta’4cbfne bitlbcmpoftrcmodn^Bclbcn. f Conftantiac ad Acronium lacum alia habetno
minaiPrimo anno,©celcn,id eft animse, (quanquam &1 V endoiias partias fle nominant:)Linda.
ufe (Dftic!fif4). Secundo ©tiibcndiuos Albulas noftras priuatim didas clTe putantaliqui,
«Ibeleti im gtirjitbrcCjfed falfd. Tertio tSuulcn, iSnlbcn uel ©anc^fd) , uel Tt>4nflf4>. C ut
Gregorius Mangoldus nofter,cuius libellus de pifcibtis Acronij lacus Germanice extat, feriptu
reliquit:) in uctefibus quibufdam inftrumentis K feriptis publicis Latine fed indode coferiptis, j»
Vadipifccs. QjiartoUtcncbcn.Lindaufe. Quinto ^nlbfifcb, ibidem. Poftremo 34nQ«
(Emsfifdfy 5cliJ>en uel23l4wltn^. f^Rurfus nomen ©ungfifd» commune eft ad tres fpecies. Quidam e.
trium^r/KTii. nim dicuntur Conftantfe ©4nb^4nffflfcb, ^ tjdttn adulti Albulte nobiles , 2tt>dfecbcn. Alij
©tlVn34)l^fifcb;ex quibus Albula caErulesfitint,^l4«)fdi$cn.Alrj ideft AI*

bulie candidae, quae nomen non immtitant.lohgifsimus ex eis dodrantem parum excedit. Ex his
tiibus generibus (ut feribit Mangoldus)untimConftantiae in fuperiori lacus parte capitur, (Va.
dipifccs nobiles puto) quod tempore qtiadragefimalis ieiuntj parit, & cateruatim degit, maxime
inloco quem Clufam nominant inter Ilrigantitim & Lindauiam. AlterumCquos albos cognomi
nant,) ibidem rcpcritur,8(' parit Decembri menfe per dies fere quadraginta. Magna eorum exa.
mina circa Conftantiam in Fofla (ut uocant,m tict ffitub) tiifuntur : ubi etiam anno Domini M, 40
D, X X X r 1 1 1. tradti uno quadragintafex millia huius generis pifeium capta funt, Hac ille,

B Albularum genera in lactibus tantum reperiuntur,non quibufuis,fed magnis,& non procul

alpibiis aut altioribusmontibusjhoc eft illis quos influentes ex montibus orti fltiuij implent, ut
plerifcjj omnibus Helueti£cmagnis,Tigurino,Riuario,Gryphio,Aegcrio,Tugino,Luccrnano,
Duncnfi,Interlaccnft',Lemano, Acronio uel Podamico, V eneto, dC aIijs,K Atheflnis quibufda;
item in Batiaria & Carintliia. Olim cum diligentius pifcem ctertileum noftrum confiderarem,
his uerbis defcripfitCaErtileus mediocri magnitudine pifeis, tantus interdum ut binis fere drach.
mis argenti unus ueneat,pra;fertim ex illis qui I® ijljcn dicuntur, branchias habet quatuor, Cati«
da: extremitas eoiorem ex atro caeruleum prte fe fert,prafcrtim circa medium SC fcifliira, inpin.
nis quoqj eundem colorem deprehendas:item in capite, & ab eo forte nome inuenit. Pinnula exi f »
gua in extremo dorfo uerftis caudam lj3edatur,crafsiufcula,mollis,carnofa. Pinna: ad branchias
bina: funt,totidem in medio tientre , una a podice. Venter undiqtiacp mucus eft , dorfum totum
fubtiiridi colore,iifuperne infpicias,apparet. fed nefeio quomodo hi colores pro diuerfb ad luce
pofitu tiariant.Dcntcs non habet, fed linguam afperam.Odor ei non ita gratiis dC pifeofus ut ple*
Triitt* (<«= rifcjjfed fatis gratus. Fel flibruIFum. Ventres in hocpifce , & truttalacuftrt, quam a fundo de«
ifr«- nominantnoftri, gemini funt,aut unus quidem cum fundo capaciore Si eminente:inde uero inte

ftinum amplum eademfere qtiK tienter eapaeitate, ad tientrem reflexu. Venter in cairtileo, pri* .
md capacior eft,indc angtiftior; tum fundus feqtiiiur,quarto inteftinum amplum, quinto inteftis
nipars ctimmtiltis paruis & breuibtis appendicibus toto circuitu primum , deinde ab unaparie
inteftinitanttim.foi tc quarta. Sexto reliquum inteftinum. 6*

C Otia pifeium maximedeuorant, &meminimultameinuentribus eorum reperire : itaq? pi*
fciumprouentumualdc imminuunt, ipftsetiamlucijs permeiofiores. Circa Pafcha&iimiitim

Maij

De Albis pifcib.lacuft. Lib. 1 1 1 1. -^7

Matj apud nos e fuperiofe lacus parte, duitl percarum touram (hoc eft oua , & pifciculos cx eis'

nupcrrimenatos.acicuiarum magnitudine) mfeqiiuntur.defccndunt.hanc enim fligendo deuo»

rat.8<: eo temporemagis pingucfcnt,unde etiam TPci&fifch tum nominatur.Qiidd li fomira ea.
rum nullam mucnerit,rurfus afcendit SC profunda petit, f Cum Linda fluuius,&lacus fuperior
(quem Riuarium nominant) exundant, & lacum noftrum perturbant, cteruleiilliiongioresfi^
gracilesquos 3((jn&cctcr uocant,defcendunt,namturbidam aquam non ferunt. Ex^Albulis
nobiles a: qute Buzi uulgd apud nos dicuntur,profundius degunt;ca;rulci iierd & graciliores,al
tius,fere circa medium profunditatis:;3( in lacu ipfo longius defcendunqufq) ad aqug fluentis fa
me initium.itaqipariunt circa palos in lacu qui urbem noftram claudunt paulo fupra effluentis
JO Limagiprincipium. .^Albularum omne genus paulo poftquam ab aqua exfratflum efl expi.
rat. f Parium catrulei in profundo aquae.npn tamen profundifsimis locis, (nitt im tticd}ter:)dt
ca diui Martini fere diem, hoc eftoflo diebus ante iiel poftiin Lucernenli uerd lacu circa diem di
U.TC Catharin*,hoc eii: feptimum Cal, Decembris. V adipifees (nobiles puto) in Acronio diifli

per quadragefimam parium, Sfeiufdem generis albimenfe Decembri, ’

^ Cairuleos pifces in lacu noftro capiunt menfe Aprili, SC deinde ufep ad finem Septembris fe. g
re.Capiumiir autem retibus maximis, quxinaquam ad quintp aut fex palTus demittuntur ccelo
pluuiOjfercno adfcptem.

Prteferuntur apud nos Iulio menfe. CJuadrimi maxime placentiparte anni priufquam pariut: j;
quanquam dC circa diui Martini diem Nouembri menfc,quo tempore parium, commendari aul
ao dio. fLaudamurafsi,elixi,&;frixi.Elixandi,inuinum leruidum immitti debent. Salficon.
dumur uafis ligneis, & in externas regiones procul,etiam ad Aeni pontem ex Acroniojmittun.
tur. Siccantur etiam fumo, gf nobilibus quotp ac principibus donantur. Captos ne contabe.
fcant,quod breui eis accidit, mox diuendtmt pifcatores,uel alfos alio ucnales mittunt, nam afsi e.
riam frigidi placent. Duniin ipflsnauiculisaflam, & per tria miliaria Germanica Bcrnani ue.
hunt. Inalijs pifeibus partes alia: a gulolis appetuntur,albulffi undiquatppiaccnt,

DEALBVLANOBILI.

L B V L A H nobilem uoco pifce,qui Conftamij 2ll5clfcld) appellatur, Sf apud nos (etQ
pauci capiimtur,menfe f^io,) em Wy^fifd) eDcrTt))iffcr binmlina.Nondum adul.
tus ucro,Conftantfe em ©ttnbgrtncyf; fcp, noftris einlSliQlinS. In cibo praferun.
tur albulis omnibus.nam & folidior cius caro eft, &: pingui pafsim interfepta. Audio
has albulas minus profimdc,propius ripam agere quam csruleas, ( bie lbUv»fel4)eii ) & reti in.
clufasubifefenfcrint,ad aquaefuperficiem tenderetcxrulcas contra, deorfiim.Noftras iierd cjru
leas tanquam fpccie diuerf3s,(t>i« ^Slrttvling, mobilibus magnitudine dCnatura fimiles,in fuper.
ficiem quoi^ fimilirer ferri. Albulam nobilem ita aliquando excrelcerC, iituna drachmis argeicis
duabus cum dimidia uel paulo pluris iiendatur ; ca-rulcam uerd ut plurimum dimidia tantum
drachma.In lacu Riuario albula: candida: didis ab accolis TP))(5fif4),capiuntur;ea:de puto quas
fupra 2<«n6ec6et nominaui:8( in lacum noftrum aliquando dcfcendimttemporcpluuiopraifcr
4.0 timmoftra: uerd ca:rtilex in eundem aliquando afcendunt,pra:fertim Nouembri menfe. ^fCJute
rendum an hic fit Lauaretus Gallorum, confentiunt candor & prxftantia in genere albularumt
& deferiptio tota a Rondelctio pofira: nifi quod hepar an felle careat nondum obferuaui. Bello,
nius hepar album ei attribuit,unius tantum lobi, in cuius dextro latere fellis ucficula adfiita fit.

DE ALBVLAE GENERE QVOD BVZ

ET KILCH VVLGO NOMINANT.

1Kir4>Iinuocantalbula: genus candidum,8(fimileijs quos
flfcfi uocantjUentribus magnis (magnitudine albulas ctcruleas quinquennes ^quant,

Jo quas 4^rtlbfcld)C]tnuncupant.Deguniin profundo, fiCpariuntieliate. Adeibumutete

ruleae parantur, Mangoldustqucm apparet non approbare illorum iententiam, qui eoi^
^^V^dipifees albos ('SP)>(3^angfifcj))eire putant. Alij TKildicn uocant, £( uentre candido
tnflatoqijdorfofufcodefcribar.inlocis profundis (immnqelicrtticchttr) morari addunt, Kpar.
uos iir eo genere iRilchcnfltib appellari; maiores effe quam J^agcle ditSos a noftris, ^ Eofde
puto in Lucernenfi lacu2tlpi;cn uocitarfquiin eam magnitudinem excrefeunt , qute duobus a Sflppcn,
cruce ditflis apud Germanos nttmis ua:neat,hoc eft quadrante drachmae, aut iniiiper befte. ffEt
forte idem eft Buzus nofter,ein. lacu Tigurino,fed magnitudine praeftans.nam albulam

ctcriileam quoc^ excedit, Sc: ad precium duarum drachmarum argenti aliquando unus accedit;
uentre magno inflato.corpore pleno amplocp. Circa fundum aquae degit, ut audio, ubi uermt jua
6o lisqmburdam,eqinbiismurc;e arundinum nafcuntur,(bictoimiil(t^cn:uermiculos ipfos Cblu*
nen uocantnoftri,) Si’ cochleis minutis paicitunPiicatores hoc genus c^ruleispraeferunt, utpo»
te maius dC pinguius. fere magis pinguefeunt pifcesjqui cibum in fundo quairuc, ubi dC copior

d

\

-rg DeAquacilibus.

fius a: loco manentem reperhmt: quam qui fuperficiemuerrusefferuntu^ubi&r paeciuainu..
rnlinVa: cum labore infequumur. Alij tamcnbuzum quoqi altius efferri mihi retulerunt,
munt.ec pmano Ferra uel Pala ditiius plfcis,quanquam cubitali magnitudine, ut Ren.

rm-a«IPaI* ForJan^Lcm,^F^,_^^

e f 1 nro kcuum diuerfitate maior aut minor. Palai nomen accedit ad Germani»

cum enim albulie genus quoddam in Adonio uoritant. Ferra ad Germanicum S<1^.

Minimumquidem albularum gcnusFriburgiinHeluetiapfemnuocariaudio.

DE ALBVLA PARVA.VELSIMPLICITER

dicta in TiaVRiNO I.ACV,

I T S I omnes laciiflres pifces albos, commu.
j ni nomine Albulas nominare nobis uifiim

I iitihunc tamen priuatim Tigurini mei albu

< lam indigetanqctrt 2llbdc. quare nos etiam
uelfimpliciter ficuocabimus,uelparuKdifcrime adq
ciemus.Derainimaquidem proxime dicetur. Sigif.
mundus Gelenius aliquando ad me fcripfit albulam
(iic appcllans,haud fcio an diuerfum pifeem ) Illyrice
dicibila ryba. Sunt qui putant albulam noftram no
fui generis pifeem effe,fed albulam Cuebezolamcat.
ruleam fecundo tertiotie fu£c xtatisanno ita uocari:
quibus pifcatores noftri contradicuntiquod cxruleos
obferuarint fecundo etiam ac tertio anno forma colo.

'rem a genere albularum ( de quibus hic loquimur)
diferre.

Nondum adult» , ut bezols quoque , communi
nomine uulgd ^igling dicuntur. Alius eft pifeis
Albur in lacu LarioiSC qui apud Sabaudos Able dici
tur, Alburnum Aufonij Gallis able uocari, pifcicu.
ium minimum,de quo fupra fcripfimus,Rondeleti.
us&Belloniusauthores funt.

Cognatus eft hic pifeis cacteris lacuftribUs albis,

Nam&;fpecies,a:faporfere omnium non difsimilis
eft. Albula magis quam Bezola albicat, cauda ta*
menSCreliquEc pinnsc, praeter eas qua iuxta branchi,
as funt.nigricant in extremitatibus. Dorfo color glau
cusialicubitamen purpurei quiddam ECcarulei mi.

•xtiim uidetur.Caput ex glauco cgruleum.Inter caput
Sedorfum coloruiridis,ceugemmarelucet.Branchi{
ei quaternae. Flyeme aliquando memini tiidere me
hunc pifeem fquamis per latera exaiperatum,cminen
tibus per lingulas fquamas ueluti tuberculis. Aiebant
hocindiciumefferecentium SCuiuarUm, ((f Capi,
untur Albulae in fiimma parte T igurini lacus,iuxta lo
cum quem !Stt(i>bcrc( uocanqdiebus fere quatuorde
cim poft diem diui Martini; SC ad oppidum Rapper.
fuillam circa ipfum diui Martini diem . A partu in la.
cum noftrum defcendimt (fed non tam procul ut eae.
terae albulae )ufque ad tier: deinde rurfus afeendunt
tota acftate tifque ad diui Martini diem. Capiuntur e.
tiamin Grypliio agri Tigurini, multo maiores quam
in nofiro;& in Haluillenfi Betnenfis agri.

Albulae Atigtifto &C Septembri menfibus praeci-
pue laudantur, quod fuauiores eo tempore folidiores^ flnt. poftea enim pariunt , BC mollior ea»
rum caro fitiSC fucetis in foeturam confumitur.

a*

S*

DE ALBVLA

DeAlbispifcib.lacuft. Lib.IIlI. 59

DE ALBVLA MINIMA.

Icvn hae lenefahla ^uod^itimU parua in extremo dorfo dejyderatur.

I L B y L A M mimmarn himc pircem uoco.qirem noftri ^Sgele,uel ^5dlmd,quafif,a

|leculam, appellant ;Fnburgi Heluetiorum ( utaudio) pf^rrcitlLuccrn*
|(qu^nodii^fereirrctiatur,)ut quidam putant. Sedmihi pifcator Liicernenfls afErim.
'uitl (flcptft)4)Uoca« Albulam csruleam anno primo, cum circa diemdiuiloannisa;-
Itacc lam ad digm longitudinem excreuit.

Albula minima, tota fpecie accedit ad illam, quam proxime albulam partiam nominaui • fed

plerunqjmmorel},8i:mcapiteminusuiridis,Sipifcemere(Suminfpiciasperdorfum aliquid co

loris purpurafccntis in lateribus apparebit.Branclife ei quatcrnx funt.pinnulx albent. Ore aper
to fuperioris mandibulic extremitas deorfum tendit. Os habet longiufculum dentes nullos
Sale conditus inajmatus^ commendatur.Placet alioqui recens in iure albo frigido apio co-
pioremfpCTfo,maximepermenfemDecembrem. luliocoeunt. Nodhi tantum capiuntur reri.
^ bus,ad pailus quadragintaaut quinquaginta dcmifsis.cum corium ferenum eft, altius defeendut:
cum nubilum, afcendunt.Denfifsiinisgrcgibuspra; cateris albulis capiuntur, nonpafsim in lacu
ncfno,fed maxime a pago VsdcfuiUa , ufq; ad infulam ; uerfus alteram ripam H loco eiitcit-

bttdjuiqjadArboremlongam, diebus quatuorderimfereaNataliDomini capi incipiunn&im.
mixtae eis albula catules aliquot &mox es pirant.quamobremutrecenteshabeantur, matutino

tempore potius ad prandium coemuntur, &: afsi in craticula quam calidifsimi a gulonibus deuo.
rantuKqui eam ob cau.am non uniuerfos,fed paulatim alios poft alios aifari iubent , utftatim ab.
fumptisprioribus,feruidi>ofteriorcs menlis afferantur.Embamma additur ex aceto, fapa, pipe.
re,lalc,Si porri autccpaefolqsconciiis.

. ^ ^ nominatur inter pifees a Tarenano, apud Athenaeum inter Nili

4« pilees bleotris.

DE ALECE SIVE HALECE-

Ha L E C cum afpiratione fcribinir a Ponrano &: alijs plcrifc|; eruditis, ut etiam Halccula
diminutiLium:quod nobis etiam placet, uidctiir enim deriuari tzJ) ^0?,« a» ^ •

hoc eu a^kjUel ^Ifligme muriauc. Sed quoniam dC rccemiores multi non alpirant,2^.
m codicibus antiqius nonraro fine afpiratione fcribuur,in A, elemento menrionc eius
taccreuolui. In genere etiam,in prims fyllabx quantitate,»: in terminatione alecis inconftan.
tia notatur. Nam & fcxminino &; neutro genere efterturiSf primam alii producunt,alij corripiat;
po o^cum ac^terisaIeclcribatur,inPliniolegituralex.

M*mdem rinquitRondeletitts) Gazanonred-cuertitbalecem.ncqueTOfiatwsJt, haleculas,
(Uazanona(pirat.)Namhalec generis potius nomen mihi eireuidetur.utfitpifciculusomnisui.
is,ue tuuna conditus, iielpilcitimfgx.VndeColumella tabentes haleculas incrementi minuti pi
cesiu ctprtebertqs qui in uiuarrjsfcruanturpiicibus. Et Hermolaus piicem omnem uilem ha.

lecularium tiocat.Eft etiam halec liquamen ex inteftinis pifeium. Horatius,

Ego facem primus»; halec. Primus &:inueni piper album. DicinirSiaPlinioa.

lexmunauitmm.Latidatur (inquit) a;Clazomcnegaro,PompcncB&Leptis:ficiitmuriaAnti.

polis ac Thuna,iamuero & Dalmatia. Vitium huius cftalex, imperfetTra nec colata fex. Quare
Plmq uocabulum' retinendum arbitror, Hacille. •

■ DI — prouoca.
uit,Plmiiis. ry rurlus.cumgarum dixiilet olim ex eitifdem nominis pifcefaditatum, deinde
ex alijs atuerits,fubdit:Sic alex peruenit ad olireas,echinos, urticas, cammaros, mullorum ioci.

d 1

MarualisiiD.ii.ucuui-i:. r— : ' 7. ‘ - i r

foneuoras Idemlib.j.deliquorefmc liquamine. Sumen elixum, uehnfuino autctaticula ai- i«
fum cum alece aut finapi manducatur, Apicius. Qtii mihi olera crtidaponunt.lialec (legcndu
halecem ut conflet uerfus) danunt.PIautus Aulularia pro pifce uile, Vbi ole* comef* erunt,
halecem'& ‘acetum dato, Cato de re ruft.de pulmentarijs familiae loquens. Datur cammarus,
ec riualis lialecula,(.i.inriuis nafcens pifciculus,) uel fi qu* funt incrementi parui fluuiorura ani
malia Columella.' ' Et rurfus.Pracbcri conuenit tabentes halcculas.nam id genus pifccs qui funt
incrementiminuti,maioresalunt,lib.i8,cap.i5-. Vitiugari eft alex.imperfeda, neccolata fex.
neutro duntaxat gcnere.ut Plinius atq? Flaccus.a: primus omnium Plautus efferunt, fiquide &
Graci liquamen (liculmen.uoce corrupta) uocat, quod purifsimum ex eo fluxit, id autem quod
fecis inftar in cophino (ita enim uocant, Vide plura inferius in Garo) obmanCt.alex; unde liqui,
minarij dicatur.quo modo etiam pro liquore accipiturpromifcuigrcgarijmpifcitif, Hermolaus, o H
Alecute uocabulum generale credo.idem apud nos fignificans.quod apud Grjcos anthracides.

In Pannonia (imo Germania etiam tota) pifciculum , quem Belga; copiofifsime uenantur in.
ucteranqarengam uocantes.ipfi alecem hodie quocp nominant. Idem.

DE ALPHESTE VEL CYNAEDO.

RONDEI.ET1VS.

Villmim pro tlphcfle emdim pidempifiempmm,fed minus Umm,crafionlus IMs hens denutis,
corpore mMulofi,&punBisdifiiri3o0onexprcJIisJjunmu,

a4HSTh'2& aa^ssiks! GrEcis eft pifds.qui a Plinio dicitur CynEdus.nofiri commii.

A

H ni faxatilium nomine rochau uocanqperitiorespifcatores canus, Mafsilienfes canudo
corrupto uocabulo cymedum nolentes dicere.

Pifeis eft marinus, faxatilisjdorfo plirpureo, csteris in partibus luteo , corpore flnV
dliore quam aurata uel pagrus : mEnis figura fimilis, alioqut maiore & fptfsiore corpore, pedali
magnitudinetoremediocri.labra habet,Si( dentes ferratos caninis fimiles, quod omnibus fere fa.
xatilibus commune eft. A ceruice ad caudam fpinas tenui membrana connexas habet , non diui. fd
fas.imdcfMKcitoeeSo-ab Ariftotele, citante AthenEO,di<ftuscft.Huiufmodicumfitpifcis quemhjc
proponimusjfupereft ut eum efle oftendamus,qui ab Athen.iAif a Plinio cynsdus appella-
tur. Ac primum AthenEiuerbaproferamustPifces quidam funt alpheft*, omnino quidem cerei
co!oris,purpurafcentes tamen quibufdam in partibus;aiunt ipfos binos capi,& uideri alteri alte-
rum comite effe ad caudam, ab eo igitur quod alter alterius nates ( i^ -mvylw, AthenEUs: mtr sfw,
Euftathius) fequatur. Veteres quidam incontinentes, &)in uencrem proclines alpheftas nuncu-
parunt. Ariftoteles in libris de animalibus, unica 5C non diuifa ipina efle dixit alpheflicum & fla

tS.ji.Mp.ii. uum.PiiniusuerdcynEdi,inquit,foIipifciumlutei.

A Principio ipfa nominis ratio alpheflam eundem efle cum cynsdo plane indicatmam ut alphe

flas GrEci appellant pilees fe fequetes libidinis caufa, eodem quoq; nomine libidinofos & incon i»
tinentes homines, fic & Larini cynEdos pifeestquoniam funt SC cynEdi homines molles , elFotmi
natijlibidinofi.quiq^ prEpoftera SC nefanda uenere utuntur, Adhsc cerei coloris funt.fccundum

Atlre»

DeAlphefte. Lib.IIIl. 41

Athen3Eum,quibiifdani m partibus piirptircijquod noftro plane conueftit. Dorfum emtn colore
eft purpureo cxaturato.fiue uioIaceo,c£eters partes cereo colore,quem Plinius luteum appellat,

Ariftotcles citante Athenteo >ii//cc,Numenius i!^’t.Sjii(/.Gra;cis autem fignificat |<w«d(/,id eft, bigrql/o tico

llauum, atitore Galeno libro de fanitate tuendajCum loquitur de uino pro fenibtis deligendo; ifriim nommi.

^dii' 'Jny ^ riuj^eKV^ oylTmoK^KTKS ateSi xj^foy AwcaZ K/£poff.

ItwWj/oMtiit^atiid/TTjfiVt fit ftibftantiatcnttifsimum, colore quod Hippocrates tu^fiy appellare fo=.
ktipotcrat autem Si ^a/SiyJd eft,flauum appellare.Haflenus Galenus, ilv^les idem dicitur. &; fal snefe
pam qua: lineis aureis diftincfta eft ipvli>liyfsyiuy prius uocatam fiiifle diximus, talis Color eft auri, ilvSfos".
iicl flammae exlignis aridis excitatte. Quodfialiquando<!^’t/Sfd;jrtibrumuel rufiim interprete- ‘ ‘

IO mtir alios fcctiti, reprehendendi non fumustnam id etiam fignificat i^vS^iy: flaUtim fcilicet exatu-
ratum,quod eft rubrum diltititisiunde Oppianus,|<a'«»iT’e>'v«jrMi,qui tamCn indicio omnium ni- lib.
bcfcunt. talis eft optima: SC minime adulteratte cerae color.Diofcorides de corni arboris frudiu lo
quens,primtimdicitefie;(Aftigd(/,ideft,uirentem:OTt:r(ut'd^db'of»(ife'|«e5dt',s««etD«(f«, id eft,per maturi- Liit.i.rrfp.iyn
tatcmrubefcere,autcerK colorem reprsfentare. Vides Ut §cu/Siy SimenaJ'» pro eodem colore u-
ftirpccquod autem ^ta>Siy rubefeens uertit interpres,id non de rtiba-o exaturato intcliigcndum eft,
fcd de diluto, quod ifvSfiy aliquando appellari prius diximus ; & alibi etiam Diofeorides feribit, Lft.i.rap.ios.
ceram optimam cfte varoeif/op. T alis color eft luteus, color nimirum uitclli otiorum. Idem color
dicitur etiam nonntinquam ttri/f/ot. Vinum enim mfjiy quod Galenus /(eeSopjtd eft, flatitlm interi VmeSs,
pretatus eft-sn//p(l(/iJ;i3(l(/,id eft.ruftim pallens lib, li.mcthodi appellat. Qiiamobrcm tieliementer
lo errant qui uinumiu^jii>f<fiue|iwSoi' putant eirc,quod Galli tiinclairet appellant: eft enim hoc gil-
utim. Colorem ticro mijiy fiue ^xvSiy proprie refert umum,quod in Gallia noftra Narbonenfi pro-
ueniqdicittircp mufeat 8d picardcnt.Htcc ideo difFufitis explicaui,utob nominum uarietatem di
uerfascp eorundem fignificationes rerum notitia obfcurior nobis non elTct. Qtiare Conclujia.

Latine flauum,Iuteum,rufum,rubrum,reu potius rubefeens nonnunquam pro
eodem fumuntur,utcxemplisueterum comprobatiimusrnontmquam differunt, fcd ratione tan-
tum maioris Sdininorisiquo fit, ut propter magnam in colorum quorundam gradibus affinitate,
inoddhoc,modd illo nommc,diucrfi aiitorcs utantur, etiam in eodem colore defignando.

Ex his igitur liquet qualis fit pifeis iftius color, diuerfisnominibus ab antiquis exprcftits, qui Cintdicobr.
non folius eft cynaidircancii enim aliqui & cancelli, Sileones parui,qui circa infulam D.Hono-
ratfiSd in mari Ligtiftico capiuntur,flatu funtfiuc lutei ; denitp eiltfdem cttmcynaedo Coloris , de
quibus fuo loco dicemus. Qtiare merito falfus nonnullis Plinij loctts uideri pofsit : Cymedi foli p;;*,; i„„« m
pifeium lutcituel incmendatus,ut legendum fitjCynjdi totiluteiiquemadmodttm locutus eft A-foii liiudifm
thcntcus.sp ^ ersy a«e«aif at, omnino quidem cairei coloris : modo intelligas non ita omnino lu- btei.
tcos efre,quin aliqua patte purpurei fint,ut initio huius capitis declaratum eft.

Carne 5C ftibftantia eadem eft, qua exteri faxatiles,nimiru tenera, molli, Sffriabili, minimecp i
gltitinofa. Ius ex eo tientrem lenit. CotSus in fartagine melior eft aflb in craticula, uel elixo : hic
enim mollior fiqillc quia tener eft dC friabilis, in tenues partes facile foluitur. Prxparatur fi'c:Ex-
emptis interaneis fale afpcrgitur,& fiirina,qtix partes continet Si folui prohibendeinde in ferues
oleum inijciendus.Refrigeratus cum fitcco mali Arantij editur. Agrotis falubre alimentum;faci-
^0 le enim coquitur, temperatum ianguinem gignit.

DE EODEit EELLONrVS.

Cynxdus a caninis dentibus,fuluiautrutuli coloris pifeis nominatur, qui etiam Maisilienfi- A
bus unSantit,

Saxatilis efttcuius color, ut reliquis faxatiIibus,euariat.Peculiaribus quocp notis ab alijs diftin E
guitur, V t plurimum enim totus lutei fiue cerei coloris cft,quibufdam tamen fui corporis parti-
bus admixtum rutilum colorem habens. Prsterca fquamas in gyrum crenatas gerit, quxmulta
fcabritie horrent, Nullus faxatilis tam firmos dentes habet, a quibus nombn ei inditum filiffe pu-
to.Hos in maxillis oftendit bono ordine difpoCtos,oblongos Si acutos, ut pifeis dentes elfe mini
f» me dixeris, fed alternis cuiufpiamcarntuoriteri-eftris*

Picus etiam Mafsilis dicfrusjcolorem habet iiarium,6dad cynafdum propius accediE:8^ cana*
dclla in Liguftico mari dida labijs eft magnis iic cymedus.

COROLLARIVM*

Alplicftes Graecis inuentorem ftgniftcat, 6(^hommumepithctoneft apud Homerum, qiidd A«
ratione dC confilio artes, machinas, alia<^ inucnianc cxcogiccnr,quae caeter^ animantes intieni*
re non pofllinc.Conuenit autem huic pifci forte hoc nomen ex eo quod bini femper ftnt , dC alter
alterum fequatur,tanquamquarrens & inueniens.nam fi lingulares aut folitarij uagarcntur,;ion
alteraIterumrepcrifle,redamififlcdicipoftet.Iam cum Tequatur alter alterum cinsdi

4o etiam nomen cis impoiitum.nam &C dc homine cinxdoH^s-rKTrvyejy Graece effercur.IVlalim autem
cmsEdiprimamfyllabamperioca femper quam yprilonfcribere-denominatur, enim cinxdus Eu
ilaLhio,‘^« 79 m&i/ 'h (^uod ft i dentibus caniniS} ut Bellonius fine au«

d 5

faxatil^fer"iquaknonarcuata.nucutemgr^

initiumhabentur,aliampianapodids,aliamextremodorfo prope caudam. Lincaa branchi)s

ad caudam tenditrtiffa,pun(f}isintcrceptamgris. Oculorum pupfflaatraindcluieaambitur, ea

rurfus circulo albo. RufRis efi etiam pifcis,&: ex parte (cauda pinnis^ pratrertim)luteus,quem
DM» Donfelte nomine Cornelius Sittardus olim pidum ad memifitte faxatilium genere.ut ex denti-

' bus,caud£c9fpccie&:macularumuarictateapparet.Venteralbicat.corpusoblongum aimim»
melatum elbos paruum prominens. ■ rj ■■ a/M

H Cin^di^ (gemmat) inueniuntur in cerebro pifcis eiuldem nommts , candidae oc oblongae, ea

uentucR miranda, fimodo eft fides, prsfagire eas habitum maris nubilo colore aut tranquillitate,
Pliniui Cinadus dicitur iynx auicula, & pifcis marinus , in cuius corpore translucido fpina:

apparennaflapis.qui&OpifianusKdracontius.Kiranidesi.io.ufumaateiusdercribitadpliil.

irafeu celium Veneris, f Alphefles quidam iflus fulmine in alpes mutatus fingitur.

A V AE a Graecis dicitur, Latino nomine caret, A noflris 8<f Hifpanis Byza , quali

Byzantia, ut opinortamia enim ByZantiain pretio habebatur. Ab alijs boniton uoca»
tiir.i/tiKe nominatam fuilTe autor eft Athenaeus, quod slj?) (lite id

eft, quod non folitaria fit,fed gi-egatim uiuat, Alio uerd loco etymu habere fcripfit ex
Ariftotelis lententia,^* ir Kttxi^cuTtus 7^a5j)istn(us,isiyo^(ruiiit)^AasjK«tquod ftmul cum ftii limili*
bus eat: eft enim gregalis.Idem Plutarchus in libro, cui titulus, V tra animantia prudentiora fint,
terreftria an aquatiliaiteiilais <il' j(5« Tivoya o irtwxyi.hctc-yos,

B Eft autem amia pifcis marinus,pelamydi ucl thunno, uel icombro corporis ipecte,pinnis,cau

da fimilistcft enim roftro acuto, uentre craflb.cauda tcnui.in figura lun^ in cornua curuatx pm=
nis cius coformatiSjdorfo caeruleo eo^ fplendente dum uiuit, uentre argenteo, A dorfo ad uen y»
tremlinex dutftae funt obIiqu3c,nigricantes,certis interuallis a fefe diftantes. Oculi parui funt au^-
ri aemuli.Cutis laeuis,demptaea parte quae circa branchias eft. Detes habet ferratos, acutifsimos,
in os recuruos. Branchias opertas. Ventriculum rugofum,longum,fere ad podicem ufep demif»

a1ara4l.Mp.13. amia: fubeunt Pontum uere.atcp ibi teftatem traducunt.Et mox: Petunt autem Pontu paftus gra <0
1 16 6 deHift uberior & melior ibi propter dulcium aquarum permiftionem fuppeditatur. Belua; quo*

DeAmia. Lib. IIII.

45

fndfcs enim amisc multae manifefte augentur. Et Plinius : Pifcuim genus omne praflipua celeri= uh,9,c4p. 15.
tate adolcfcitmaximeinPonto.Caufajnniltitudo amnium dulces inferentia aquas. Amiam uo«

eant, cuius incrementum fingulis diebus intelligitur.Rurfus Ariftoteles : Eisosw -mrcenii Li^-8 deUiB.

•m?\oi m&lu/iffjp ^ TcjsTw-TttfiorjjKflM VTcts hiitvm^oiop «fua ngu xisf ^?.id eft, Fluuios pCtut «■‘^•»9*

pifces militi,^ in fluuijs ^ ftagnis commode delectabiliter^ degunt, (id enim iignificat
Gaza praftarc uertic,) ut amia & mugil Carne dC alga uefeitur, Ariftoteles : Amia, thunnus, 1h=
pus magna cx parte carne uercuntur,algam etiam actingunn animi, cap. z.

Pingues igitur fune BC molles amis fuaues^,ob id Archippus 5C Epicharmus C autore A the= f
nso) Tm^^ces appellarunt.Hicefius uerd boni fucci QC molles efte cenruir,ad excretionem medias, Li^ro 7.

IO minus tamen nutrire.Archeftratus ad gulse luxum ingenio mirus amias optimas efte exiftima»

iut,temporc autumni pofl: uergiliarum occafum, Byzanttascp laudatiit. Hos de amia recte fcn= Ami^ pro Ua
filPe exiftimojlocos^ duos Galeni in tertio libro dealiment.facult.deprauatosefle,priorera in apndGde
quo citat ex Philotimo piftes durg carnis :Km nrcoy UiAoTtM©' sTwg,<^

57^ ipotpHs: AjKKSrTts WKKvy<Slf,i{^ ngu <p«yfOt, m re-nigiTt 1(5«

TexyA<w,i(0« TrteMp df yAcwHpt,H(^ Ku^/t^^r^^gUycyy^ol,1^^xlX^cu^^s^ (vyouvcu,lbi pro *

K/xwu legendum Aecfwu.efl: enim lamia excetaceoru cartilagineorum^ genere, BC ob eam caufam
dura admodum carne. Alterum, quo pifces quos recte Philotimiis durae carnis efte cenfuit , ap=
probat: re^g2fS</fe',K9tt<?'cc)'g8s, Ki^a/we?, K^Ktcirw, dfSws8jri<r«A»fo<7KgxBffw.ubi rurftis Axijuxs legere 0*
porceKalioquiPhilotimi Galeni^fententise fenfus ipfe repugnat, Sed ne emendationem temere
lo affinxifle uideamur , eam ex ipfomet Philotimo confirmo, qui amiam inter mollis carnis pifces

connumerat, Galeno ipfius uerba citante ; t>tAo7tiA^ (fi ^ roiru ■3jje<y«5 ■ifv «x* Lib.$. dc allm.

6vot>ifSrcoSiyfX'4-^cwrBJs eucftam i{gU'nriiJi'Kciu,:{sua'izufxii'cUj j(5« fciyAcu, i(gu facuU.cap.z^»

jd-?ffv<ji«,K9a o-e&ygo;, xgu TTKAty «w/, ngu "^s risTiis «px<xi^ nga dt^c* V ides hi c amias in pifeibus mol

iis BC tenerae carnis numerari, ut capite proxime fequenti cum pifeibus dur» carnis nullo modo
recenferi pofsint.

Scribit Ariftoteles amiam ab alijs pifeibus appeti. Pifces fenftim guftandi habere conflat: E
multi enim fuis&Tproprijs gaudent faporibus,8^ efcam ex amia maxime capiunt, Sepifeiumpin Lii'.4.fic'Hift.
gue,ut qui guftatu huiufmodi delectentur, &!! in cibo huiufmodi efca. Sed ne una omnibus pr^= 5*

dx fit,eam ualidis dentibus, 8(^ uel adpropulfandam uel ad inferendam iniuriam aptifsimis arma
5« uic naturajob eam^ caufam troctam etiam appellatam arbitror,eundemcp plane efte pifeem, qui A

amia dicatur, 6^ troda ab Aeliano.Hxc enim funt eius uerba: Pifeis trocta, cuius naturam nome Li^-«- i^ap.sj.
BC os declarant,dentes habet frequentes & continentes, quibus quicqutd inciderit, perfringere
poteft.Dicitur ergo ok vtf 7iofti)/«f/,quod uorare ftgnificat. Deinde qua: Oppianus,ex quo permul eofLitt

ta mutuatus eft, ami* tribuit, ea ipfe troct». Hamo captus ( Oppimw uulpeculas^tiam hoc facere feru pifces arbitrii^
ht ) folus esi pifeibus non fe ab hamo retrahit, fed impellit fefe in ferrum, ( a/iliens,tAthenaus tur.

fiotelem citans.) chordam confumere ( morfu ahfcindere ) cupiens. Pifcatores contra machinatur loh*
gas anfas.ftile uerd, quoniam quodam modo ualet faltu,anfas ftepe tranfilit,ac linea qua agitur con
ciia ad pifeium domicilia reuertitur. Oppianus uerdi tib.j.oTnwtu

AftamiaecelereSjS^^uulpesfraudereiiinctae
40 Praucniuntfummas morfu confringere fetas.

At pifcatores longam, ex qua pendeat hamus,

Conficiunt uirgam, dentes qii^ arrofa retundat. (Gfxcc eRyKxuT^oy lypcKKd\ja‘cwZ,id eft Ifr
neam exiere addunt.) Siibiungic Aelianus: Trocftxfuigenerisgregecoafto delphinos inua^
dunt, maxime fi quem iegregatum circunuenire polsint, plane enim fciunt delphinum fuis mora
fibus uerberari aipere fblere.Itac^ trocftae ei acerrime inftant, delphinus contra refilitjftibfilir, ate^
indicat ut ex dolore torqueatur:idcirco tenaciter urgent, fimul^ ad faltum delphini tollatur , hic
cos repellere conatur, ilis uerd nihil remittentes uiuum Iacerant:poftea uerd quum pro fe qu^c^
aliquam eius partem uulnerfric,difcedit. Oppianus uerd amiarum BC delphinorum pugnam ita Ub.z.iMwm
deferibitjUt facile cognofeas eadem omnino effe ifta,cum ijs qus Aelianus de tro(ftafcriprit.

^0 Sunt qui quam prius fphyrsna efte docuimus, amiam efte credant,fed non fine errore, amia jpfojirrfjwRort
enim gregalis eft, cum thunnis fcombrisi^ Pontum ingreditur. At fphyrsna folitaria eft. alia cjfe

Paulus Ionius lechiam pifeem ita Roms nuncupatum amiam efleexiftimat.SedIechia,iitd6rfM,w.
ipfe fatetur,folitarius eft pifeis, amia uerd minime, ut docuimus. Nos lechiam eum efte pifce de= Lib.de pif.Ko^
monftrabimus,qui ab antiquis glaucus ditftus efi:,a noftris derbius, ^ ^£hU RornoA

Poftremd ali) lampugo pifeem Hifpanicum pro amia uera accipiuf,qudd cito augefcac,quod
gregalis fit, quod fcombris quodammodo fimilis. At dentes,quamuis magni fint BC ualidi, ut dei
phinum uulnerarc pofsint, repugnant:no ftint enim in os recurui, quales amis dentes funt. Lam Lampugo HiW ]
pugo autem hippurum ucterum efte fuo loco docebimus. C^iare qui omnia diligentius exy*en Jpanormnon
der,amiam lieram a nobis exhiberi facilH'udicabit,utpote cui nulla plane nota, qus ab Ariftote=

60 le,Athenso,alijs^ fide dignirsimis autoribus amis tribuatur, non perappofite quadrer,

COROLLARrVM.

Amia genus eft pifeis, Feftus.Qiiidam nonre(fte aipiranc.Dicitur autem kiux 5. genere foe» ^

d 4

44 Dc Aquatilibus.

minmo, declinatione fecunda, acccntuparoxytonum:8Cfort^ etiam »A&s!.mpnma, genere^

fciilino. Kvcuijii:! ■»« “i 9kA(c««c F«ms li<^Suc „iA VomS'xm®- , Ma.

rccOTjj Ji^dia c

Iron'Parodus’^mid Attowim./iilte' pVoparOxytoniim feribimr in radicibus uiilgatis ^iftpte.

Iis de animalibus 8. a. Eberus &: Peucerus amiam interpretantur Germanice 'fl? clp. ^uod li
Velfus pifeis eft.ut puto, quem recentiores aliqui barbatum nominant, maxtmus in multelarum

<Jcncre,non erit amia,fedfilurus forte.

Arifioteles libro quinto de animalibus numerat inter cartilagineos amtam, Athenteus. led
perperamdegendum ex Ariftotele lamiam, f Amia in Ponto celeriter ac cuidentifsime omnia
augentur Ariftoteles. Cum thynnis amise&lpelamydes in Pontum ad dulciora pabula intrat
cregatim cum fuis quiecp ducibus , Plinius. Amix etiam in Alopeconnefo reperiuntur, Ari» i»
ftot Pifeis eli pelamydifi'milis,ldem. Amise Ariftoteli,citante Athen*o,gregarijfunt,den
tibus ferratis.branchijs opertis. ^ Matron Parodus amiam cyanei coloris & magnam cognomi-
nat Archippus ITOXKW, id efteraflam, Oscieftanguftius,Plutarchus. Pet.Belloniusttimas
mii tum lamite pellem afperam& lima: inftarelTefcribit. Hamiopifeis eftfaxatilis,qui dextra
finiftracB lateribus uirgis puniceis perpetuis alijs^ difcoloribus defignatur. & didlus eft hamio,
quia non capitur nifi hamo,Ilidorus,a: Author denat.rerumiqui etiam addit lapidem eum inte.
riusgerere.Inepteautem quod afpirant,quod in o.terminant, quod uocabulo Graco etymoloa
siam Latinam adferibunti

Amia ex mari fluuios fubit, prarftat^ in fluentis SC lactibus, Arifiot. ^ Amat mare uicmum
fluuijsautftagnisob dulcem aquam,8Climum, Oppianuslib.i.cumueromox fubijciat lupum !•
etiam ingredi fluuios.amiam innuit non fubirc,fed femper in proximo pafei. Carniuora tanta
eli, Ariftot.alibi addit, alga quoqj eam tiefci. Aw^sfitjid eft celeris Oppiano cognominatur.

"Gregales funt amiac Ariftotelitquod rtimirum fe inuicem ament; quare & opem mutuam fe-
runt defendendo fe acerrimcliinde Sjno-ilifforitr, hoc eft audaces dicuntur Oppiano. Cum bel-
luam uiderint aliquam, colligunt fefe' & qua: magnitudine prieliant, lufirantes grege circumuak
lantiS; fi qua uiolatur,defcndunt.dcntes his ualidi, SC iam cum alia: belluie, tum lamia aggrelTa,
uulneraacccpiiTeacriiis uifa eft, Ariftot. Amiarum contra delphinos pugnae perquam accu.

rata ex Oppiano (interprete Gillio) deferiptiohiee eftiCum delphinis (inquit)magnum SC hofti-
le certamen ineunt fola: Amia:,corporismagnitudine Thynnis inferiores, quibus eifi carnes in-
firma St' molles, dentes acutifsimi funt,ijs maxime confidentes potentem pifeiu regem, tam prae- J»
clare contemnunr,ut cum folum quempiamab alijs fegregatum obferuauerint , unditj tanquam
figno dato.irequcntcs in eum ipfum intiadant.Delphinus fuo robore nitens, primu hoftium im.
pemm neg'igit,&l longe lateqj infequens,partim earum lacerat,partim exedit &conftcit.Poflre
md harum magna multitudine circumfefius, dolet, quod fe unum folum contra tantam multitu-
dinem uideat.ltacp reuocatis omnibus uiribus,ab his ingreditur fe fortifsime defendere. Hae con
tra Delphini membris circunfuf;e,atq; ad eadem pertinaciter inhacrefeentes , dentes defigunt , li-
mul & partim ex his illius latera conuefunt, partim roftrum 8C pinnas , partim tienttem acerbi»
morfibus affligunt,partim fummam caudam comprehendunt,partim dorfum exedunttmm aliae
ex uertice,alis ex collo peiident.Is autem uario SC multiplici dolore refertus, inftar turbinis ma-
re concitat;& permulto furore agitatus, in omneis partes fefe uerfattSi; faltanri fimilis, nunc tan^ 4»
procella flueftus fummos concurfat, nunc in profundum defertur, faepe magna maris interualla
defaltas,reijcere conatur examen audaciam pifeiu. Hs uero nihil dc uiolentia remittetes, magis
magistp in cum incumbunt , Si cum demergitur, eande uiam ipfae conficiunt : cum rurfus extra
aquam eminet, eaedem quot}? tratftie una cum ipfO in fublime ferntur. Diceres Neptunum nou5
quoppiam monftrtim ex Delphinis Si Amijs finxifle. adeo enim fane dentium pertinacia colli.
gantur,ut ex illius corpore nunquam dentes tollant, nifi parte apprehenfam abftrahant. Cum au-
tem aliquod fpatium ei dant rcfpirandi a certamine,tum uideas rabiem ducis irati, tum mortifera
Amqs pernicies infertur.Hsc quidem infugam fe impellunt, ille ucro fulmini fimilis, has acriter
infequitUr, &i difcerpit,& lacerat, fimul SC effiifo multo fanguine,purpurafcit mare, Hucufcp Gil
lius e,x Oppiano. Hanc cum delphinis amiarum pugnam fibi quoqj obferuata Bellonius feribit. f»

Ad amias utuntur curuis hamis,quoniam os illis anguftius eft, tum quia redos uitant, Plutar
chus. ^fEfcaadglaucos,TarentinoinGeop'onicisadrcripta:Amias,cailichthyas 3C thriflas ma-
rinas airans,exoirans^,bryon illis hordeaceamcp farinam adijeito : ijscp in paiiam coadis utitor
ad incfcand um. i iu^fcspo:S£: Aums©- Sfc. Apollo

nides Anthologtj j.d.

Archeftratus amiam autumno poftquam pleias occiderit,commendat.quo tempore ( inquit)
ucl copioie iurnpta nihil nocebit. Sic autem parabis: Ei/trexH5^t/Moit,n9aceiyea'4s im»

AsfDf/ (id eft, nullis condimentoru nugis adiedis ) KJi7\ws(f’aTw hturvuUs

5(oivw im tma^oy^ 6^ cura ne aduras. Sic aute capta circa By-

zantium, iw tjyv! xf-m srs.(Alope ciuitas eft Attic£C,ThelTaIitc aut ]VIagneC'p,Ponti,circa Euboea,
circa Locridem. fed per o.breue in penultima. Halos uerd, aa©-, ciuitas eft Achaia: Si PhthiotL
dis.jSed procul ab Helkiponto iam deterior eife incipit, ita ut in Aegaeo mari non amplius lau-
dari

DcAna.Ahd.Ang* Lib.llII. 45-

dari mercatur. Coquum quendam Sotades Comicus fic loquentem (nducittA/aa/ n (iTt&iiilui)
digne, xBAilf/ eeiW< folijs ficus ) Tmniui dA»& 'HaJia: ( pauco oleo) <nds Km carKP.

ym/ojQe vi^Tnitms waxTip c/lcc^oifssmJ\KtlLt ntp^cw,

Amiie dentes geftari fine dolore dentes puerorum oriri fiiciunt, Ipfa in cibo fumpta dyfente. a
riac medetur, Karanides.

ANACHarSi s,nomenuiri,5^ pileis quidam, Hefychius. Idem forte qui Acarnan.

ANCHORAGO pifcls nominatur a Cafsiodqro Epifiolaliim lib.ii.epiftola 4.mregif con
uiutj defcriptione.Deftinet (inquit) carpam Danubius,! Rheno ueniat anchorago, Quiiiam au
tem is Iit,n6 habeo quod dicammifi quod conijeio falmonem eife, quicerto tempore in Rheno,
lo- roftro ei ad fimilitudinem anchorat incuruato,uocatur uulgd ein tuebs.

ANARTES ucl Anarites,oftfei conchgiie genus eftjde quo leges infra in C. inter Conchas.

A N A D R o H i,ArK^0(«<,Tralliano medico,ingenere dicuntur pifees quicucpexmari inflii
uios confeendunt. Epileptici ( inquit ) ex pifeibus eos fumant potifsimum quos Grtcci anadro*
mos appellant: atep hos non admodum continue. Verbum inquit lacobus Goupy-

Ius) fignificat afeendentem, Significare itaipuidetur pifees qui ex mariafcendunt. Suabo lib. ly,
Geograph.fcribit ex fententia Ariftobuli, rStUSigAct-?»!»! ■»</ nsAs(/ (««tV, Semmsm

Kisj>i®5, Idem Trallianus uitfius rationem in fyncope qua febrientibus accidit.prafcribens, pi.
fcibus cos uti iubet iaxatilibustfin minus, fluuiatilibus qui anadromi uocantur , cum oxymelite,
fFluuiosfubeunt(a!CBimi7tr).5!ai'it!i7)6OT)piicesmulti, 8<:influuijsacftagnis commode de*
io gunt,a(corporcproficiunt, utamiaSil mugil, Ariftot.de anim.S.ig. Memorantur 8f a Paufit*
nia pilees marini «s mmian cualtin^lr,

DE ANDROMIDE.

BEELONIVS,

VGDVNENSts detortis quibufdam ab Andromide literis Dromillam uUlgo uoa
cant,pifciculum quem aftate frequentem habent,hyeme raro.Plinius medicus libro y,
cap.y.Pifces pingues pelagici ( inquit) epilepticis prohibentur.Dandi autem funt Me*
rular,Turdi,aut Scorpio,aut Scardus, (forte Scarus:) de fluuiatilibus edant eum qui di
citur Andromis. Quibus ex uerbis intuli pifcem hunc macra ac ficca, SCob id falubri came con*
ftare:quo fatfium eft ut Lugdunenfium Dromillam cum Plinij Andromide contulerim.

DE ANGViLLIS.

RONDELETIVS.

V AM Vis Homerum feribat AthensUs uiderl uoluifie AngtiiUas a pilcium iiatari Anguitli plfd*
feiunxifie hoc ucriii: Ta^wT’iyj(fcAv£27ii(gc£lj{fivrflr-oi»^,y)iyKj. Tamen inter fluuiatiles^ta (utflKfnr*
ut ab omnibusjita a nobis reponetur.nam branchijs Ipirant.quod piicibus folis propriu
eft:nec potiore ratione Congri, Mursnar,Myri pifees dicentur quam Anguill».

4,0 Dicuntur a (jrscis iyjf Aest a luto fiue limo. AthenxUs lib.y.Eiufi;! AMi-n i tif/iAi/'©' A

/«ttfaiiiWi.STW raroiM as i/s i^xm^x.Dixit tamen Ariftophanes in multitudinis nitmero tyjj * ®kW>! uim

Aat.Ex hac Athenaei autoritate fic legendum puto apud Phauorinum.txsAcj (rnelmlyffhvO -Itpx v
iyi&ac cSi ubi pro y» th Iaw inemendate,ut opinor, legitur in excufis exemplari»

bus ^ 7» VA«, Anguilla dicitur a Latinis quod anguis fpeciem referat. A noftris pro itatis & ma» AnguiU.
gnitudinis ratione uarijs admodum nominibus defignatiir.Iidem Anguillas in marem & fcemi» Sexm-
nam diftinguut. Marem uocant Marguaignon,qui breuiore, crafsiore, latiore eft capite. Fcemi»
nam contra qux capite eft rninore SC acutiore, Anguille fine appellant. Sed quid de hac diftin»
<ftioncfcnticndumfit,poftea docebimus. Anguilla omnis nafeitur inaqua dulci, folam ex fimilivfi.
pifciiim genere, mare uel marina ftagna ingreditunalioqui uiuit in lacubus,fluurjs,& ftagnis.

ex longis pifdbus dC lubricis^ a fquamis nudus, cutc qu^ facile tota diuellatur tediis. Os B
ilh' eft fatis apertum, dentibus paruis munitum.Branchi^ parux, cuticula tedfac,nma parua,qu3
ob caufam inturbidis aquis facile ftrangulantur, QC in aere diutius uiuunc. Ad branchias pinnu-
lae funt dux.reliqui corporis flexuofus impulfus pinnarum uices gerit. A medio dorfo, & ab ex*
crementi meatu ueluti limbus cutis potius quam pinnarum fubftantia , qui pofteriores corporis
partes ambit. Gula intus longa dC lata. Ventriculus & inteftina in longum protenduntur. Hepar
magnum eft 6^ rubrum, ex quo fellisuefica magna pendet, fel aqueum eft. Pinguis dC uifeida
eft caro.

In putredine gignitur Anguilla ut uermes in terra, id qliod experientia compertum fuit. Ali c
quando enim equo mortuo in Magalonae ftagnum inietfto, paulo poft innumerabiles Anguiflae
illic uife funt, quod ego ita accipio ut non ex equi tantum, fed etiam ex aliorum animalium cada= Lib.e.deUi^^i
ueribus generentur. Alif tradunt ex Anguillis prae ienediute mortuis, 8(!'putrelceribusnduas
lierari.Ariftoteles prodidit- Anguillas nec per coitum procreari, nec parere oua;nec ullam

unqiiam effe qux aut remen genitale, aut oua haberct.Meatus quotj; uel femini uel inilua accotn
difdffara oftendere. Sed hoc unum inter fanguineagenus totum hne coitu, &

VufUcim icenm tngxilU foJuerM,

fariiutfexindifinmen iniictref.ms UM,ptm

Judum jculfum haMamuf, «»•
tmi fuimiu.

«•

S®

4«

ne ouo procrearitid^ argumento con'Rarc,quod in nonullis feculenrisfiagnis aqua omni exhau»
Ilis & limo detratSo Anguillae denuo generentur, fi aqua plmiia affluxerit, ficcis enim temperi.

bua

DcAnguiIla.Lib.IIII. 47

bus gfgm' non pofTunt, etiam in lacu perennirquippe quap imbre imiant dC alantur. Videri tameri
ait nonnullas habere facultatem generandijquodin aliquibus Lumbriculi fi'anc:ex his enim gene
rari Anguillas credijfed falfo.Nam cxijs prodeunt Anguillae qu^ terrae inteftina iiocantur, qua
fponte in lutOjhumefcente^ humo proueniunt.Iam aliae abfoltii ex his uife funt,alia fcalptis di«
fccrptis^ innis apparuerunt.Oriuntur hacinteftinain mari, in fluuijs ftagnis^j putredinis ma»
xime rationCjfed in mari qua alg^ funt,in ftagnis autem dC fluutjs iiixta ripas.calor enim amplius
eas fubiens partes, facit utputreant.T alis eft procreatio AnguillarS* Idem alibi tradit Anguil= 4

lam necp marem neq? fccminam eile,ne^ prolem cx ie geherare* Qiram autem differentiam ma* cap.tt.
ris SC foeminse Anguill^ notarunt, fcilicet alteram caput habere amplius, atqp oblongiiisialtcram, Sexw;
hoc eft fosminam, magis rcpandum,non maris & foeminte eile differcntiam,fcd generis.

Plinius de generatione Anguillarum aluerfenfit. Anguilla, inquit, atterunt fe fcopulis, ca uy.9. cap.50,
Urigmenta uiuiftuntmecalia eft earum procreatio.De eadem re htec Athenxus: oyfjovnu «/fe' crt/#ts vndegene^^
vrAivSfjiUrM^KXTtic ^ cw-PS',o'^e(j^oy tb Iav* {ao^vsTca.Cocunt Anguillae lefe comple

x^,demde emittunt ftri^entitium quid ex feipfis,ex quo cum in limo ftierit animal generatur.

Idem Oppiam' teftimonio confirmatur, qui feribit Anguillas gregatim circumfundi dC corpori^ LiB.t. HrflicHf.
bus inter fe complicatis coirejcx quibus lentor sxtA©- in arenam deftillans limo excipi

tur,in quo procreantur Anguillae innumerx. .

Vidi equidem Anguillas mutuo corporum complexii coeuntes, necp puto partibus ad gigi fidhuedegene
nendum neceffarijs prorfus deftitutas efte: inferiore enim uentris parte, dC imltia in feminis , dC ratione wT™,
io femen in maribus reperituri fed pinguitudine multa circunfufe hg partes non apparent, quemad ^partibm gc
modum nec^oua pinguitudini permifta. Idem enimijs cuenirequod de Congris feriptum relia niialibus.
quit Ariftoceles : qux cum pinguedine in ignem ftiieda crepitant SC difsiliunc,atc^ fic dcprehen=
duntur. Anguillas igitur crediderim alias in putredine, alias ex maris feminae commiftione
procreari. Haru paucae, ut tradit Ariftot.certiscp locis iiefcuntur limo, caeterism edultjs fi quis Lib. 8. deHiih.
apponat, fed maxime (plurima:) dulcihumore uiiiunttid^quiinuiuarijsAnguilfas nutriunt, po^‘^P-2*
tifsimum obferuanr,ut omnino pura fyncera^ fit aqua affluens QC efflues per ripas P‘

iibiuiuariaextruunt ( «flwtSvTottj namnifi aqua limpida fit, ftrangulatae breui intereunt, eo
anguftis fint branchijs,& meatus mox obturentur.

Hinc aquam turbare folenr,qui eas pifcantur.In Strymone circa Vergilias capiunturttunc e^ e
nim aqua & lutum aduerfis flatibus turbantur :aIioqiun fatius eft quiefeere. Cui fimile eft quod
^ prodidit Plinius de AnguiIIis,qua: Odlobrimenfe capiuntur in Mincio amne, flueflibus glome= cap, ni
rat^ in tantum mirabili multitudine,ut in excipulis riusfluminis, ob hocipfum fabricatis fingu?

'Iorum milium globi reperiantur. Idem certum eft euenire in permultis GallieC riuulis fi^.flumini
bus,m quibus turbata aqua autumnalibus pluuijs, nafsis dC alijs excipulis innumerabiles capiun
'tur Anguilla, qua falita in proximum quadraginta dierum ieiunium feruantur, Ariftophanes
pereleganter SC feftiue eos qui ex reipublica perturbatione commoda fua comparant Anguilla»
f um pifcatoribus fimiles facitinEquitibus:

txvJ^^MOim(^HStrct>'ni/Jbo§€o§oi/KVKcooip, Aif5CT:j(ga(ft/A«;x6c)a'«s,iu/7^7niA/t'

Ex eodem fonte manafle puto id quod prouerbij loco apud nos iaeflatur, Pifeari in aqua turbida,
quod dicitur in eos qui ex litibus, bellis, Teditionibus : denr^ ex quietis uel priuata uel publica
perturbatione magnos fruduspercipiunt, ac maxime hinc facultates fuas augent. Anguilla Cur no fuper*
non fuperfluitant uiua(mortua,)ait Ariftot.nec fitrfum Ut cateri pifees maxima exparte efferun
turffunt enim uentre exiguo.pingue in paucis ineft, plurima eo carent. Qua ratio fi' paulo fufius
cxplicctur,multd magis perfpicua fiet. Pinguitudo quidem kuis eft & aerea natura , quo fit ut
pmguespifccsfacilefuperfluitarepofsintjhoctamenfatismihinonfacit.NamGalei qui neque
pingue nec^ icuumhabent,mortiufuperfluitant.Potiorigiturmihi ratio ea efte uidetur, qua ex
uentris parilitate fumitur. Ventrem enim paruum cauitatem qua uifeera continentur , intelligo,
qua cum parua fit, parum quoc^ aeris congeniti inelTe in eaneceffc eft, a quo pifees in aqua fum»
mafuftinentur.Et quid aere multo congenito opus fuit Anguilla in alto luto degenti, maxime
cum ob paruam branchiarum rimam ae'rem hauftum fatis diu retinere pofsit , cum neceffarius is
fueritCQiioniam igitur aer poft mortem euanefcitjnon mirum uideri debet,fi Anguilla mortua
per fummam aquam non ferantur. Cur igituranimalia catera fuperfluitant morma ^In caufa cuv alia mr*

' funt flatus fub cute cocluft',a quibus furfum efferuntur corpora.Hoc inde maxime colligas, quod tuafuperfiui*
jn aquis extindlinon fluitantquoadputrefcant.ex fanguine enim &rhumoribus alijs putrefeenti
bus flatus gignuntur, quibus difpcriis mtumefeunt corpora 8C efferuntur, cum nullus tjs putiafa
‘tTris fit exitus.Qudd fi acu pupugeris, tum deorftim feruntur, nec fluitant.Sed longius ab inftitus
to digrefsi fumus.

Anguilla fale condita falubriores redduntur, quod enim uiicidum ineft attenuatur. Qua iti p
'60 tti3ricapiunturpraftantfluuiatiIibus8Clacuftribus.Inftagnonoftro,quodLateradicitur, tnum
ucl quatuor cubitorum longitudinem aquant, quales ea qugab Archcftrato celebrantur:Ka)5rct^

• >(fi« 2'^vfco «A«4 7i ■« Stu/fcccsxa. In Gange amne nicenos pedes implent* Hi«

48

7» cefius Anguillas , ^ ^ '

«7»;s VA«C fcj^x^Aes •srcwxwf/ aVij/ ix&vcoiJ, ksk (A/yo/xa^^jj? ( rn^/z/w }i\)sviux)<^<p6p em tJ? ti^b»

siify:7jA«<r/a«W««,j(0i7n)Av7joo$o^^(/fe'xiirff Wxi«>'™st*axtc/^£>i'(»wsfc3/xfc?^a2^ Hicefiusmlib.

demateria^aitAngiulIas omnibus pifcibusfucd bonitate pra:ftare,ftomacho gratiores effejfatiat
enim 8C multi funt alimenti,inter falfameta aut Macedonicas Anguillas annumerat. Noftris An»
guilla falfa cibus eft gratus, paratu^ facilis:elixa enim dC in craticula aflata editur citra oleuni,ud
Siud condimctum.multum nutrit,nec facile difsipatur cumglutinofa fit. Quare otiofis cibus eft
inralubri5,i}s^ qui cum morbis a pituita uifeida ortis conflictantur, qiii^ articulari morbo, uclli»
thiafi,uel doloribus capitis obnoxij funt,Recentes falfis infalubriores,maxime fi parum coquan
tur,uel farina fubada QC pifta,uel olla conclufx.ex enim uentriculum relaxant, codione turbant, lo
nifi prima menfa fumantur.In ueru toftar meliores*

E Capiumurapudnosnafsis. Oppianuslib.4.,«A<rflZ:i[«t/,puerilem 6(Ciucundamcapiendarum
Kurfusde ca= Anguillarum rationem tradidir,quam fatis fixliciterLippius his iierfibus expofuit:
ptuTAcarm. Atq? puer ludens uafti prope litora ponti Decipit An^uillaSjlongainteftmafub unda

Conijciens,hamiretis^quatauideres. Vtuidct,utm ruit, longa inteftina petentem
Arripit,at($ cito fenfit tumefacta perire* Namc^puerfufflans anima inteftinarepleuir;

Et fubitd uentirs denfus percurrit in ora . Anguill^,& pueri flatu tumefacta laborat:

Et uento arctatur, fi-uftraQ euadere tentat* Inflatam penitus, 6^ toto pectore anlielam
Spiritus educit pueriludentis in altum*

Q In medicamentis ad aurium dolores dC neruorum. Anguillarum pinguitudo ufurparipoteft* l»
felad ocuIorumfufFufiones.Anguillain uino putrefacta uinifaftidium facit.

COROLLARIVM,

Anguilla ab anguis fimilitudme nomen tulit Varront.EbraicaucI affine aliquajinguazalbafi
cha,s«tliVy nominatur,indictionarioMunfteri trilingui* Almarmaheigi eft pifeis marinus ui
perae fimilis.Sirafi prodidit nomen boc efle Pcrficum,compofitucx mar, quod eft uipera: dC ma
heigi,quodeftnomenpifcis,quemAegyptij appellant thaian marinum* Quamobremanguill»

Sc alij piftes fine fquamis fimiles (muracn^ nimirum,congri,ferpentes marini, dcTliuiufitiodi Ion*
gilubricim) appellantur hoc nomine,Andreas Bellunenfis. Graece hodie «x^^^^^^ocant*
d^wii GjjvQAifxs dixit in Pace Ariftophanes, lautitias quafdam ciborum enumerans. 8<^ in Acharnen jp
fibus,Pffe<r6’ag« 70-ijvT«K9J'T«xi*)7rzciV'‘a)(/5g&t/.Eft autem Copais lacus Boeotiae, in quo anguillae magnae
(plurimae, Varintts) nafcutur.Hinc eft qimd cum Lyfiftrata apud eundem podam dixiiTet, prae*
ftare Bceocios omnes perijfTe: Calonice anguillas excipiendas fubijcit* Dorion etiam apud A»
thenaeum anguillas Cepaidas laudat quae pr^grandes fiant* Rurfus in Acharnenfibus, Arifto*
phanes iyx^Ass K(ii7rK't<f^ccs legorfcholiaftes CopaidemBccoti^ dC ciuitatem dC lacum efieicribit, in
quo anguillae abundem* Kcu.K6o7nc'iJ^coy niiiyH spo^vAsi7fA<iVpf» o4»vsCT,Strattis apud Athe
naeum* AgatharchidasauthoreftBcKOtos lycTrcf/st*

^Kj/ivrKs HStr<(bp(e(/SUhsSi vMs n tuhftsMwxwj Bu&y Ttlj Biots, Lege etiam mox in B* ^ Anguillae e*

rlut£. tiam,ut muraen», ex freto Siculo ubi optimae capiuntur, Grace plotae, Latine fluta uocantur.ui*

deinMuranis. Exx^^ffJ^Awxcaa prifeis commendabantur, Athenauslib.i. 4®

f Anguilla apud Italos, Gallos dC Hifpanos nomen Latinum retinet. Germanice 2lrtl; funt
quilcribant£tU,6i, Flandricc,i^el,p<llincL Anglice^jn Illyrice Augorz*

* Anguillas e Boeotia Copaides prifcilaudauerunt, Pollux. Cephifsis inBcxotia paliisda*
cus) eft, quam & Copaidanonnullinominant.in paludem fluuiusCephiflus excurrit. Copgoppi
dulum in palude eft, cuius dC Homerus in Catalogo mentionem facit* Pifces huius paluciis nihil
ab alijs pifeibus paluftribiis differunr.anguillae tamen ibi funt ingenti magnitudine, efuep fiiaiiit
fi'ma%Paufanias. Anguilla Boeotia etiam apud Athenaum celebrantur inter delicatifsima e*
dulia* Vide fiipra quocp in A* In pretio quondam fuerunt anguilla exBcxotia Copaides: qiian
quam in Aegypto grandioribLis,qiiauocaniur bafilicaificut in Sicilia ploca, Calius. Circa Be
renicen fluuius eft Lethon,in quo nafcicur copia anguillarum, quas regias uocant : fefquialteras fo
ad illas qua e Macedonia & ex Copaide lacu habentur, Pcolemaiis Euergetes apud Athenaum*
i^co</io5 wqai/i^tovricep&A^cp^Simonides, Homines gulaacuen*
tri dediti, non definunt celebrare ws mcucw^^^^^vs, dCc, Clemens in Padagogo, Strymos
nia anguilla exStrymone fluuio maxima,olim celebres erant, ut Antiphanis teftimonio Athe*
naus coprobat.itcm circa fiiuiiumEuclem,EyxA4a. , Erant dC in Eloro amne magna, 8^ in Are*
thufa circa Chalcidem manfueta*

Ingentes QC fapidifsimas alit V ulfinenfis lacus anguillastquaram incredibilem multitudinem
capiunt in excipulis adegrefllim Marta amnis fabricatis, louius* Lacus eft Italia Benacus in
Veronenfi agro Mincium amnem rranfmittens, ad cuius emerfus annuo tempore Odobri fere
menfe, autumnali iydere,ut palam efl:,hyematolacu,fludhbus glomerata ucluiintur in tantu mic 6a
rabili muJtitudinc,utin excipulis eius fluminis, ob hoc ipfum fabricatis,fi'ngiiIorum milium glo*
birepen'antur,Plinius. Apud nos etiam anguilla abundant, dolijs cum aqua aliquando inclufa

fiCAugu*

De Aquatilibus.

ximonerc

commendat , authore ^

De Ane^uilla. Lib. 1 1 1 1. 49

Airguftam Vindelicorum, ubi comitia principum agebantur, auedac. Circa Conii antiam ad
Rhenum ficam praecipue eapi audio ititer fuperiorem & inferiorem iacum mcdioloco. ^In Da
nubio angiiiDa non cft,neq? in alijs hoc flumen influentibus aquis:impoficam emori aiunt, in re»
liquis ucrd Germania aquis omnibus anguillsrmuIfxinueniutur,Albertus, Etrurfus,Anguil*

Ia quia frigus multum fugit, aquam lentam, (non)claram&rcaIidam5ideo(proptcr frigiditatem
forte) non inu^nitur in Danubio, eo quod ante fauces alpium ab occidente in orientem fluit Da*
nubius;6^maicrparsaquarijqu3einfluuntineum,ex alpibus profluit: Sf eft fluxus eius anteal*
pes dC parte aquilonari, Vndicp in Germania (inquit Nauclerus ) amnes procurrunt, qui fc u»
niuerfiinRhenumDanubiumueexonerant, id^ experimento compertum cfl, mirabile didru,

I o quod amnes quiqj, licet ex nno aliquando fonte lcaturianc,fi Danubio influunt, anguillis carent:
fi ucrd Rheno illabiintiir, anguillas nutriunt. ^SandusGuilielmus Laufannenfis epifeopusab
anguillis lacfus maledixit cis ica,utanguillas omnes a magno lacu LaufannciificLcmanoSComni
bus influentibus in eum fluurjs (quorum maximus cft Rhodanus)tanquam in exilium relegarir.
Felix Malleolua in libro de exorcifmis. ^Copia anguillarum eft in quadam parce Britanni» (uc
fcribitBeda)qu» anguillarum terra uocatur, in ortu cofmico Pleiadum , hoc eft i7.CaIendas Ius
ntj.T unc enim nuiqiiam inipiflatur aqua luto , quod accidit a nentis oppofitis qui e terra erum*
punt initio aeris, cum iam ferra aperiri incipit, Albertus. ^ Anguill» in Gange amne tricenos
pedes implent, Plinius dC Solinus, Optimae dC praepingues capiuntur inTimauo lacu. Repcs
riuntur. etiam in limofts locis prope Syracufas, tanta multitudme,iic pifeari nolentibus lata adfit
praeda, lo.Rauifius. Anguillseloiigae ^rlubricaefunc, Ariftot.&TPIinius. Laeues 5^ congro .
ftmilesjAriftoc. Scrpennsfpecicmrcferunt,Idem, Anguilla long» cognata colubrae, luue*
nalis. Pinguem paucis ineft, plurimae eo carent, Ariftoc. Minus per uentre omentum^ pia
guefcunc.pingue enim feparatuin non habent, Idem. Tergus anguillis crafsiiis quam murasnis
cft, Plinius. Pellem uifeoiam 8C fpilfam habent, Albertus. ^■Pinnac bin» omnino longis lii
bncis,ut anguillis, Plinius. h» eis iuxta branchias h»rcnt, &C fic mari utuntur, ut ferpentes terra,
Ariftoc. Pinnulis fupinis carent, Idem. ^ Q.uatern» eis utrinqj branchi» fimplices funt, Avi*
ftot. Branchias pauciores minus^ concinentes habent, Idem. Branchias habent exiguas. A-
thcna’uscx Theophrafto. ^Anguill» ineft gula, fed exigua, Ariftot. ^Fel ciin iecorefitum
eft, Idem. ^Dc fexu huius pifcis leges infra inC. f In anguillis nigrarum albarum tantum
50 obferuanrur difterencia:,Bcllonius. ^Archeftratus anguillam ut fpinis dC ofsibus carentem, fo*
lampifciumapyrcnoneflececinitjhoc iicrfu: ccttu^Iu/^ iaovIQ' iy^Ci,}-iermo\eLUS

Barb.in Corollario. (Apyrena proprie Punica qu» nihil duri intus habent:non quod •stt/f/u/n'? no
habeant, fed quod duros ucl magnos non habeant. Sicpifccmqui nihil duri intus nullam ipi«
nam habeat, permetaphoram apyrenon dixeris.)

^Anguiliarum apud FJandros(iK audio) fimt duo gcncra:iinum quod nobilius habetur, uo*
cantp<;lync&,(noftTi2l<lI,id eft anguillam.) hocin profundo fluuioru degit, ^aquadercenden*
te occultat fcin limo, ita lU inde effodiatur r»pc,coIcrc fufeo. Alterum genus minus eft dC con»
temptum,quod uocant^Uil, (nobis ignotu.) dclccT^atiir hoc genus cadaucribus inietftis in aquas:
circa qu» etiam f»pc inueniri 3C riafci dicitur. Sub pctftore color ei eft diuerftis , qui paululum
4.0 ucrgicad flauiim.

Anguillas marinas mcmoratEpicharmusinMufis. Ex fluurjsinmarcueniimt, Ariftot.6<I c
Cppiaiiiis. ^ejuamuiscoeno generentur 8dgaudcant:aquatamcnturbidaabhorrent36<iruffo*
cantur, ut in pauca etiam aqua, Albertus. quare per tempeftacesquocpcumucntis aqua turbatur,
fuffocari folent, Athcn»us. Gaudent aqua clara, ea^ femper affluente & effluente , Rauifius*
Fugiunt frigus,6tl aquam lentam, claram (non claram, )&(^ calidam. Albertus ;qiii lentam aquam
forte ftagnanteiTr,uel tarde fluentem inteiligietnifi legas lutulentam. ^ Vidimus in Creta prata
qu»dam uirentia in compluribus locis effofla, infinitas pene anguillas ad capturam effufim prae»
buifle.qu» praetcrlabcnti humore nutriuntur, Alexander Benedidtus in prooemio libri ai.de cu
randis morbis. ^Dicunt qui nutriunt anguillas pafei eas no(ftu,mrerdiu uerdinlimo quiefoe*
j'0 re, (hic Grarce additur oi^iicog [forte quod fiiniliter de did^is terra: inteftinis fers

tur. atqj ideo Homeru anguillas a pifeitim natura feparafTc hoc uerfu , T&four n

Athenaeus, qui rurfus hunc uerfum recitat, tanqua Homerus etiam intellexerit anguiU
las in profundo aquae in limo uerfari,&( cum iiellet fluuium ardentem ad profundum ufq? fignifi
care, cum protulifle. Anguillae eduntradices St! herbas, Sd quodinucniimtinlimo: St utpliiri*
miim pafcLinturnode.die autem abfeondunturin profundo aqii» (auc incanis, Albertus.) Sc e*
tiam inuicem deiioranc, Ariftof. Vidi eas etiam pafei ranis Si! uermibtis, St!pifcium partibus;
dC capiuntur quoc^huiurmodi efcis.Nonnunquam ab aqua egrediuntur in agros pifis uel ciceri-
bus confttoSjfed per cineres ucl fabulum ftccum ferpere non pofTunt, Albertus, Pifciculos infir
miores rapiunt,maxime quos in femine rcpcriunt,Aiuhor denaturisrcrum, ^Hycmelatenfin
limo, Albertus. Conduntfein fundo incanis ceu cuniculis, ut audio, cubitialiquandoaltttudi*
nc,pcruarialocaapertis,ucinterrata]p». Anguilla repararim abali)s pifcibusiiiuit,nec^ciim
•ijs temere inuenitur, Aelianus. In mari per teinpefiates afcendit contra aquam, ut quidam feri*

c

DcAquatilibus.

bit. f Corpore cft tam lubrico, ut aflerant nonnuliijfi inclufa teneatur, quaCUni| caudam exer^
re pofsit,eadcm euadcretotam. Anguillis SC muranis in aqua ( aquae fundo ) idem tnotus eft,
qui ferpentibus in terra. & quoniam binae anguillis plnnul» applicantur, minus flexuro corpo-
rum itrtpufu in humorc,atqj in terra utatur, Ariftot.in libro de comuni animalium g^nu. f An-
guilla origo eft ex limotundc.K quando capitur adeo lenis eft, ut quanto fortius prclTeris ^ tanto
citius elabatur,lfidorus. Ex aliorum pifcium limo {fuperfluitatibus, Albcitus) nafafur , Au-
thor de nat.rerum. Nafcitur ex limo algarum^ putredine imis in lacubus fluuijs , louius.

Nonnulli tradunt contioltitis fibi inuicem anguillisjatnitu corporum mutuo mucorem quen»
daminarcnamlimumcpdiftillarc,atdpitagencrari,Bellonius. Anguilteuermenafctmtur, A-
riftot. Etalibi, Intefiinaterrxucrmis habent naturam,in quibus corpus anguillarum confiftit. i»
Anguillas minimas inftar fili cuiufdam maiufculi efle aiunt, Pifcatores quidam nofiri eas pa
rete aiunt, & quidem foetus uiuos, qui aliquando tantilli reperiantur , ut tiix tres digitos xquent
longitudine:idcpnoncerto,fcdquouisanni tempore. lambis a fide dignis audiui quod duae
anguillte captte fint in Gcrmania,™arum iitraqj multa habuerit ceu fila in utero: K matribus oc«
cifis,ex uentribus earum multas efle egreflas, Albertus. Obfcruatii ego (inquit Chriflophoru»
Encelius) lumbricos illos aquaticos ( lampetras partias fluuiatiles intclligit,b!c nuiicugeit ) item
anguillas & mursnas (pticten) gigni uilcofitatcterrartdeinde mutua attritione cxfalitiario kn-
torequem faciuntitertio ex ouo more reliquorum piicium, Qiiamprimum ucro cxcltifi fufeipi-
untur in branchias j & illis foucnttir (ut Nicander dicit de fepia 5C lepore marino) a pifce Ploce»
no, ut ita dicam, (v<Mt bcit ploljcn:) &( ab his pifeibus qui a rubore oculorii dicuntur UvetrtUgen. le
item a murilegulis pifeibus ( lacn 6ct! bcitclli) qui uorant aquaticos murestitem a gufieris dc uk-
kelangis fic didis pifcibtistficuti mihi pifcatores ad oftium Tangrte fope ollendcrunt.Lupi quo-
que aquatici iam xditiex ouo, ab rjfdcm pifeibus in branchijs fouenttir.quamobrem (adulti)non
itedunt eos,nec uorant, ne nutrici malam referant gratiam : anguillae uerd ingratte fobolem taliu
pifcium ueram plurimum comedunt,imd nutricem ipfam,ut cuculus currucam, Hcc ille. Sunt
qui contjciant anguillas a lucijs procreari ; quod cum lucij genituram omnem emiferunt , qfdem
in locis poftea reperiantur anguilla:, ubi genitura eorum fuerat. Anguillas ex loiie natas Ma-
tron Parodus apud Athenaum fabulatur , nimirum quod carum generatio incerta fiuqua ratio-
ne dc fungos & tubera aliqui deorum filios dixerunt. Anguilla neq; mas,nccp fixmina efnneqj
prolem ex fe aliquam poteft procreare ; fed qui eam capillamentis & lumbricis qutedam fimilia 30
interdum adnexa fibi gerentem uidifTcaiuntjinconfiderate id aflcrtmt,antcqttam aduertant, qua
parte illa gerantur. Neepenim aliquid eiufmodi eft, quod animal creet, nili prius gcncraritouu,
quod in nulla anguilla uifum eft. Et quK animal gignunt , fuo in utero fatum continent, non in
uentriculo.Ita enim non fecus, quam cibus concoquerentur primordia geniturae, Ariftot. Et
alibi. In genere anguillarum quoq; meliores funt,quas foeminas nominant, qute nomen fceming
temere acceperunt.non funt enim fceminac,fed quia afpedti a exteris difcrepant,foeminae appel-
lantur, Salamandris non eft genus mafculinum fo:mineumue,ft'cut neque in anguillis, omni-
busep qute nec animal nec outim ex fefe generant,Plinius. Albertus aflerit anguillam tempo-
re pluuiarum in gutture otia habereteuius error pcrfpicuus eft,cum in anguillis fexus non fit,Ni
phus. Anguillas generari.inquit Cardanus.non ex muftellis,certum cft,quddnatura dC forma 4.0,
. plurimum differant.nec ex femine oulsue.hoc enim haud dubia eft. fed ex pingui humido, qua=
le etfam ftib terra inuenitur.Conftat in Mincio amne quandoqjmille fimul glomeratos capi, cur
autem tot glomerentur.aut ob timorem contingit,aut ob inopiam caloris,ut didum eft ; tiel quia
hoc loco coitus illis flt.nam dum fimul funt, genus carum reparatur, V erifimileenim eft,quemad
modum quatdam folo femine in proprio loco uelut perfeda animalia generantur : quaedam abftp.
proprio loco SC femine, uelut qu.a: primo ex putredine fola fiuntTita quadam ex femine.fed ho in
proprio conceptaculo , cuiufmodi funt anguilla:. Semen autem (anguillarum) eft pingue quod.
dam,quod non ex certa parte decidittir.Perficitur tamen certis temporibus uelut Odebri men-
fe,&(coiundione plurium. Sunt etiam intereas quaedam mafculis fimiles,crafsiore, latiore ac bre.
uiore capitc.alii foeminis,his contrariac.Rondcletius fibi inconftans,mafculas deferibens, in ea- f»
Ejolianciticondem fermepagina,moddlongiore,moddbrcuioret capite elfe ait. Supernatare ut cteteripifees
ftontuRondr^ ab interitu non folent : quoniam tieficam multo aere plenam, ut illi,non habent. Ergo primu an-
kliTlon?mf putredine pinguis humidigcncrantur,ucltit &: apes & ttefpat.Deinde facilius mul

pofumat.norir “ “"‘“s feufpuma,lacillime autem ex multarum colltiuie. Itaq; nihil mirum eft fub terra

perie. ' eas generari, quemadmodum &: fcrpentes.Cum enim fub terra (ut didum eft) tibicp ferme aqua,
uelut in fpongia,contineatur:uelut ferpentes ex terra humida,ita anguillae ex aqua fub terra con
tenta.Et,utdixi,unagcnita,ali:Egcneranturcxilla. Altmturautcm ex his,ex quibus generatur,
nam SC echini 6c uermes plurimi ex arena aluntur,Hucufcp Cardanus. Ni/(«fita3'sj«;/irt<©',an-
gqilla Eubulo. Propter «qualitatem & fimilitudinem corporis facillim« eft generationis , AI-
bertiis. f Anguilla diiiifa diu tiiuit, Albertus. Diu in litorea: terra uiuit,Oppianus. An-

guilla,a; quxeun^ ferpentis fpeciem referunt (ut mur«n«) quoniam branchias habent paucio-
res,minus^ continentes, diu extra aquam uiuere poflunt, non enim multum refrigerationis de.

fiderant,

DeAng^uilla. Lib.llII. yi

GderanT.Arfflot. Theophraftus h^ro y.de jjs qua degunt m Ccco, inquit 6^ ingufliam Si mura*
nam diutius poiTe extta humorem uiuere.ed quod partias branchias habeant, & parum humoris

admittant, Athcnaus a: Plinius. Si afole tangantur in terra, breuiemoriuntur, ut audio. Vi*

ucre exempta aquis uel ad diem quintUm , fextum^ poiTurit. & aquilone etiam diutius durant,
auftro minus. Si fi aftate de lacu in pifcinam cransfcnmtur,uiuere nequeunt : fed fihyeme i ftcile
fedis mutationem patiuntur.nullam denicp uehemcntem mutationem tolerant. Si quidem aftate
(TOJ bs , Ariftot.de hift.ani.lib.S.ca.i. Gaza pro Ttis <f<5iiOT,legit f

etiam fi in frigidam aquam transfers,omnes plerunty intereunt. Qiiin Sifi exigua ih aqua fta*
bulen tur,pereunt, Ariftot.Si partini etiam Plinius. Hyemem in exigua aqua hon tolerant, ne.
Io que in turbida, Plinius, Viuitextra aquam fere per quincp dies, fi fit in loco umbrofo, frigido,
pracipue fi uerfetur in gramine, K non impediatur a motutidcp magis fi uehtus Septentrionalis
afpiret, Albertus, f Vita anguillis nonnullis uel ad feptem Ocfto^ annos protrahitur , Ariftotea
Ics. Otftonis uiuunt annis,Plinius. Plaananon recftefcripfitod-oginta. Nos feruauimusan*
guillam in pifcina per quindecim annos, Niphus. f PafcBtur no<ftibus,PIinius. Aegerrime mO
ritur.nam Si excoriata etiamnum uiuit.ad tonitrua commouetur, Author de nat.rcrum. Cum
tonuit, de fundo ad fuperficiem enatantiSC tum retibus facile capiuntur, Albertus. Anno na^
tiuitatis Domini i iiy.frigusper hyemem ingens fuit, SCplurimaniueSjitautinuiuarijspifces
propter glaciem fulFocarentur,S<; artguilljimpatientes frigoris in teiram proreperent, SsT intra foe
ni cumulos fe abderennquanquam illic etiam perierunt, Annales Auguftx Vindelica, qf ExanI
tuis fola pifeium non fluitat,Piinius:nifi cum aquis putrefefla difibluimr, Author de nat.rerum.

Nymphodotus Syracufanus mugiles Si anguillas tantopere inquit cicures efle, ut delargien
tiummanucibumfumant. In Arethufa Chalcidenfi mugiles etiam manfueti Si anguilla inauri*
bus tum argenteis, tum aureis ornati accipiunt a largientibus cibos, a facerdotibus uifcera. Si ca*
feos.Gilliusex Athenao. Nyrnphodoriis irtEloroamne inquit efte lupos ,& anguillas ma*
gnas,adcd manfuetas,ut e manibus etiam porrigentium pane capiantiquod Si Apollodorus me*
minit in Chronicis. Anguillas cicures ( facras uocant) Arethufam habere confiat, Plutatchus,
meminit etiam Aelianus. In Labradij louisfonte anguillas cmanuuefci,&inaurcs additas ge
rerc,ueteres prodidere,Plinius, qfSuntquireferantanguillasfiinterrainclufieferantur, &: in
propinquo fint rcrpcntes,fibilum tedere,quo excitati illi adproperent: quod apud me parum ue=
jo rifimile eft. q]" Ardea cum alios pifces tum anguillas deuorartr, Turnerus de ftellaribus hocpri*
uatim tradit. Mprfcx ex magnorum mergorum genere pifces magnos capit, pracipue anguil*
las, Albertus. Phalacrocorax anguillas integras uorat,quod Anglus quidam nobis retulit, illae
mox per inteftina clapf£e,denud deuorantur.id^ uel nouies aliquando repetitur , priufquam de*
bilitata tandem reuneatur.

Anguilla fic capitur: Vas falfamentarium ponunt obftaculo in eius Os inditO, qUOd colum uo
cant,Ariftot. InnoftroquocpfluuioLimago fimiliter excipulis capiuntur , propter anguillas
pracipue fabricatis.In medio nempe fluminis ftepes utrincp exdtantur,fpifl'3c conferdlx^ uimi.
nibus & uirgultis. eae fuperius longe inter fe diftant , ut earum initia fint quafi duae extremitates
bafis in triangulo.deinde paulatim ad trianguli mucronem producunturtillic in medio nafTafiue
, excipula Caliqui excipulum genere mafculino dicere malSt. Euphorbia herba incifa conto fub*

ditur excipulus uentriculo hocdino, Plinius lib.i5'.cap.7.) ponitUrtqUa pifces 8i anguilla fecun*
dofluuio defeendentes excipiunt. Supra excipulam cafulapilcatoriaftruitur, qua inftrumcnta
feruantur. Anguilla tonitru territa, de fundo ad aqua fuperficiem enatacquod fi tunc rete per
ftagna,in quibus funt anguilla trahatur,fcre omnes capiuntur,! ta ut aqua cuacuetur anguillis, AI
be/tus. Anguillas uidi pafti ranis, uerraibus & pifeium parribtis ; quibus efeis etiam adhamum
capiuntur,Idem. Audio lumbricis etiam hamo affixis eas inefeari. Ex T arentinO elca ad an*
guillasjScoIopendra mariny, caridum fluuiatilium,ana drachmas 0(!lo,cum fefami drachma una
exceptis utitor. Alia ex eodem: Salis Ammoniaci drach.otfto, ceps drach.i. adipis uitulini
drach. vi.quae ubimifeueris hamos ca-ruleos conficito, coscp ipfo pharmaco indudos, aquis im*
yo mergito; ftatim^ pifces ultro ratione odoris fefe impellentes accedent. Solent autem pifcatoreS
hamis caeruleis uti,(quales fiunt, fi poftquam expoliti funt per cineres feruidos ducantur,) ne, fl
fuerint fplendidi,pi(ces refugiant. Cum aqua tranquilla eft,efflare uidentur anguill j.apparent
enim bulla parttae in fuperficie aqua ubi latenttquo indicio deprehenduntur, Si feriutur aliquan*
do fiifcina feptem uel nouem dentibus mucronata, (mit &cm tfcercft.)

qf Anguillse quomodo capiantur inteftino in aqua demiflTojUt fupra etiam ex Oppiano Roni
deletiusrccitauit.noshic Aclianiparaphrafin appofuimus. Homo pileandarum anguillarum
ufuperinis ad finuofum locum ubilatius confluens dilatatur, uel in faxis exaqua eminentibus^
uel in arboreradicitus uentorum turbinibus extirpata iam putrcfccnti fedens , perpinguis in*
tcftini ouilli tria aut quamor cubita patentis alterum caput in aquam deijcit, quod aquae uctHci.
bus agitatum uolutatunidcm^ illius alterum extremum manibus tenet, in quod quidem ipfunt
arundinis frufium perinde longum attpgladij capulum infertum eft. Neqi uero diu anguillas efca
latet, quin continuo earum prima quy^ fame ftimulata hiante ore atij imminenti hamatos ac Uu*

T2

uc

ciatos dentes fuos Midipfum intcftinum defigit* atq, hoc idem crebra infultatione dttrahere co
natur At enim pifcator anguillam i„telligens,ad fluduans intcftinum mliaerefccre , arundinem
ad au^STtL eft intcftinum ori fuo a^dmouet.&quoad poieft inteftinum ,nflat:quod qtnde
infum defluente hominis afpiratione Sd impletur, Sd penitus intumefcit : K uentus in anguillam

lilanfiis tiliusfaucesopplet,atqj anhelitum eatentisobfiruiqut ea non queatnecprefpirare, neque

infixos dcntesdetraherlqua?efuffbcatur,8dcaptiua fubtrahitur Qiiidfit rt bchhe efccleS

poft tonitru, Angli dicant. Circa Vergilias maxime capiuntur, fluminibus tum prseapue tur-

D^anrnimarUmuiuarljsuidefupra in C. f Anguillteaquisiniedae,hirudinespcrdunt,Pa.

•xamus in Geoponicis. CZigari uulgo appellati, hominum genus erroncum dd ad ^u^s na.
tum.anguillas equis per anum Cut audio) inferunt,unde illi inflati obefiores ludentur . & cu pro.

ctermoleftiamiriteraneorumfaliant,alacriores.itaqjua-ncuntmaioris, Videmfiam G.moxab

initio C Aureum uclcholobaphicum colorem aliqui parant ex felle anguillarum, toI alioru pi.
feiummaioru uelboum.mifcent autem aceiimodicum,8dcumcretafubigtmtinmaliam, ^An
euillarum tergore uerberari folitostradit Verrius pr£ctextatos,8d ob id multam his dicit non m*
ftitutam Plinius. Prietextatos (inquit Calcagninus in Colledaneis uctuflatis) impubes appellat,
de quibus legem tieterem Crinitus aftercimpubes (qui frugem aratro quaifitam node furtim de

Daiierint autfecucrint,exPliniilib.i8.cap.j.) arbitratupractorisuerberantoiacnoxam duplione

decernunto Mirari fe inquit Calcagninus multam additam efle duplionem, fiideouerberantur
quod ea aitas nondum muldtc idonea uideatur.egopro ac noxam, legerim autnoxam,apiid Cri lo
nitum Nofter Plinij codex habet,noxiamiie duplionemue dccerni;malim,noxamue duplionem
decerni. Prsbent 8d alios iifiis ex anguillarum pellibus lora, 8d mulieribus dum obelifeos fer.
reos circumagunt, ut fila arundinum cannis agglomerent, Limus aquarum iiitium eft, fi tamc

idemamnisangui!lisfcateat,falubritatis indicium habetur, Plinius.

Qiiibus in locis anguilla iiel abundent ucl commcndeniur,lcges fupra inB. f In marirarif-
fime capiuntur, 8d ea quidem multo iapidiores uidentur , quam ipfeprognatienutriiiecp inarn.
nibiis uelutiqiiteuifcofum lentumcp illum habitum penitus exuant falfarum aquarum egregio
temp«amento,Iouius. Diphilus inquit anguillas lacuftres infuauioreselTemarinis, & pluris
alimenti Archeftratus cum omne anguillamJaudat,tum maxime quae in freto e regione Rhe
gii capitur. Sed ualde prarftantes ftint etiam (inciuit) Copa® & Strymonfe.funt enim magnae, &

perquam craflae, uideanper feyj{tAuii

ttTTVpLootJ proprium anguillae genus, forte lampredam inielligat, quae QC delicatifsima eft, Sf tota
cra-vflae©' puto,id eft fine omni ofsium,fpinarumc]3 duritieiangiiilla non item, f ^ Commendan-
tur pracipue Maio menfe,ufi^ ad finem lunij.uel etiam medium Augufti. Circa folftitium eas
inedicimaximedeteftantur,Iouius. Praeferuntur corporis media: partes. ^ Muraenas Hicefius
ait multu alere non minus anguillis & cOngris. Gryllus anguilla fimilis eft, fed infipidus, Di-
philus. Anguilla in cibo damnantur omnes quocunqi tempore, duiKnancj digeftionis funt, ,
8C humorerh uifeofum aggcncrant. ucrum ex his quas focminas nominant,meliores efle conftat,
de quibus in C. diximus. Multum alunt,uenircm molliunt, arteriam repurgant,uocem reddut
claram, Sf genituram augent, faftidium tamen parium: quae fuerint maiores, uberius alunr,hu* 40
mores excrementitios generant, Elluchafem, Anguillas omni ex loco,omnicp tempore, pr^*
fertim circa folftitium medici dcteftantur.Stomachis enim & renibus funt inimica.fed praecipiiS
fentiunt nocumentum ex earum obibntjs,qui arenulas mingere confueuerunt:quoniamill^an-
guillari glutino in calculos cogi d^aftringi uideantur.Podagra quoqj laborantibus manifefteolS ■
ciunUnec ullis morbis medentur, iic ut inique fecifle natura uideatur, c|u^ tam fiiauem refutan-
dis expLiendiscp pifcibus faporem indiderit. Caeterum anguillas minime noxias, fed quae propter
exilitatem commode uerubus torreri non pofsint,gignit Serius Cremoneniis agri fluuiolus, qui
in Adduam excurrit.Iouius. Anguilla atate prouedlior, falubrior habetur iuniore fecundum
quofdam,Arnoldus Villanouanus. lumSuris inferioribus nocet, Idem. Aiithor Salernitani
carminis de ratione tiiiSus anguillam in cibo uoci nocere feribit , contra quam Elluchafem : & fi j-ff
ed3tur,ftequenterfuperbibendum efre,nimirum uinum generofum , utcraffus uifeofus ex ea
fuccus diluatur. Anguilla aHampredacralfura glutinofumfefuccum procreant, &: magis an- '
guilla : a; timendum eft ne quid eis ueneni infit, Arnoldus in Regimen Salernit. Ne in aqtia i
quidem pura, nedum in ea qua: ftagnat aut paluftris eft, aut purgamenta urbis alicuius excipit,
probatur unquam, GuliclmusPantinus. Hippocratesmugile&anguillaabftincriiubetin ter-
tio genere tabis , dC in primo fplenis morbo. Inflammatio aliquando in pulmone fit, maxime st
uinolentia Sd gulofitate pifeium capitonum &C anguillarum, hi enim pinguedinem habentnatu- •
rat liominis.infeftifsimam,Idem,ni fallor. Anguillte ad femilibram efitatse uentrem emolliunt;
idCm facilius efficit libra, Brafauolus. Sunt qui anguillam pulmoni &: pedJori utilemfaciant.

Hedicis conceduntur aliquando anguillae, fed raro, Gayncrius. Ad uencrem concitanda, 60
Ex pifcibus delicatiores fubueniunt, aromate conditi, quales anguills,&; ex Benacolacu carpio.
nes, Alexander Benedidut, ... ... • .■

Appa-

DeAn2,U]lla. LiklllL

rj

Apparatus. Caput dC cauda extrema anguillis coquendis abfcmduntur, fiuc quod piilp*
nihil eis mfitjriue quod aliquid ueneni habere exiftimantur. Sunt qui uenenum etiam comi=
neri putent in uena illa oblonga nigricante pcrfpinam dorii,quamobrem eximunt. Pifcatores
noftri anguillis cutem detrahunt, utpote denfam 5C uircofam:detrahicur autem difficulcer.deinde
in tomos rcinduntjSy^ fanguinem ceu noxium, diligenter eluunt. Inuino optimo uiux fubmer
gi debent donec immoriantur:dcinde praeparari cum aromatibus inftar gelu;fed praeftat ut prius

inaquabis ebulliant: deinde ea effiiradecoquantur ad perfe<fnonem:8c: fiat gelu,uelpaftillus,uel
aflentur cum embammate idoneo, ut quod uiride cognominat, adicc^is aromatibus iiino hye-
mcjomphacio autem &: aceto sftatc, Author annotationum in Regimen Salernic. ^Cum om»
to nis cibus non fatis codus noxius fitjhic tamen pra: alijs omnibus:unde plus quam reliquorum pi
fciumcodio eius, temporis requirit.Toftaquidemquamelixa iiutr/mdo eft commodior, uitioa
iisfciliccthumoribusperignemfublatisjAdamusLonicerus. f Captam anguillam & excoria*
tam,8i^ exenteratam, in frufta fatis magna concides, ac ueru ad focum bent coques , pofitis inter
frufta lauri aut fakiisfoltjs, humedando femper coduram muria , quam ifti falimolam uocant*

Vbi prope coduram fuerit,farma aut pane trico, addico cinnamo, ^fale infpergendo circuqua*
queincruftaco. Elixamfiuoles,cumpeirofeIino,faUiiaacquibufdamlaurifoiijspercoques,&C'
agreila ac pipere fuffundes. Salitam prgterea in frufta concides.maceratam in aqua horis quatuor
aut quincp,in cacabum ad focum pones. icmicodam in aquam recentem transferes:fines^ efter*
uere,donec omnino coquatur. Codam, pecrofelino concifo dC aceto fufFunditOjPlarina. Torta
lo ex anguillis: Anguillam decorticatam&T infruftaconcifam, parumper elixabis. Amygdalarum
fuccum cum agrefta dC aqua rofacea per fetaceum in catinu tranfmittes. Non erit item ab re, quo
fpifsiushocfiaf,paft'ulasciimrribusaiitquatuor ficis contundere. Atriplices deinde cum petro*
felino manibus disfrados,&^ in oleo parum fridos, paflulariim unciam, nucleorum item pineo*
rum unciam, gingiberis, piperis, cinnami, croci^ paru, fupradida tandiu manibus admifeebis,
quoad unum corpus fiant. Mixta, in patellam bene undam 6^ fubcruftatam indes , per quxdam
quafi tabulata frufta anguillaj collocando, ubi femicodafuerit,infupcrioremcruftampluribusiii
locis perforatam,modicumagrefr3e,aqu«crofacetc ac faccariftifflmdcs.Cocflam demum hoftibus
appones.Nihil enim boni in fe habet, Idem. Ecrurfus, Anguilla in torta: Anguillae elixce&T in
frufta concifte,aut lac alterius pileis, aut adipem minutacimiaciiam,paru mentte,petrofeIini con*

5« cift', pineorum unciam, taiitundcm pafTularum , modicum cinnami, gingiberis, piperis ac caryo*
phyllorum addes, mifeebist^. In cruftam deinde extendes, addendo parum optimi olei. Vbi pro*
pc coduram fucrit,duas uncias amygdalaru tunfariim in agrefta cum croco diflbiucs, ac per feta
ceum tranfmittes, fuper^ totam leniter extendes. Hoc pulmdo Palladius Rutilius mire deleda*
tur, ctfi nihil boni in fe habet. ^ Elixari apud nos folet, dC apponi in iure croceo aromatico.
^Excoriata fit melior, praecipue quando aflatur.ficcmm nimia eius humiditas exiccatur,Albcf
tus:6^ quod noxium ineft, euaporaf, Obfcurus. Itali anguillas fere aflantj&T ne pinguedo de*
ftillet,afperguntinterimamyIoaromatibiism!xto. Aftaturi anguillam coqui in tomos corici*
dunt,quos obelifeis transfigunt.alij integram airant,ita tu poftquam pelle ablata dorfum repurga
ucrintjdtl faluije folia piilpse eius inferuerint, rurfus ei fiiam pellem inducant, f Anguilla falita
^0 plurimum utuntur Itali Adriaticouicini,Bellonius. CircacatarradamRheniprope Scaphii*
fiam, anguilla digitales tantum faleinueterantur. Magnas uel ad brachij crafsicudinem capi au
dio in Aqua mortua, utappellanriGaliiaeNarbonenfisrquaeuiutE nec exenteratae conijeiarituriri
magnum uas ligneum, faleqiu fufficiat fuperiniedo.in eo anguilla fe reuoIutant^& immoriutur.

T errio pdft die exenterantur, paranturi^ ad cibu in iierii.fic etiam falubriores efle putant. ^ Ius
in anguilla, ex Apicio: Piper, ligufticum,api| femen, anethum, rhun Syriacum,caryOtam:mel3a*
cenim,liquamen, oleum, ftnape defrutum. Aliud: Piper, ligufticum, rhun Syriacum, men*
tham ficcam,rut3e baccas,ouoru uitella coda,muIfum,acetum3liquamen,oleum,coques, ^ T«ff
<^7v^fJcci'r<fb‘yUC3.piid Athenaeum legimus. hinc EubuIus,iMt/M^«a5r«

(rai(xx 7rK^^^y^y^\vs^ Et alibi, A» n 3oic>iZ.xc 7^«*

^"0 o'<wfcy)(fcA«5&tou Et alibi, Pc^u9^i3«4)7J£«g Ka>7rKt<J^©^Jvoii«^yY^^viicu^iow4

Equo afthmatico ( fic enim interpretor quem Germanice fuffocatum appeIIarit,cr(Tcc^t) hip* G
piatri quidam anguillam uiuam ori inferunt, ut per inteftina elabatur. Sunt qui anguillam par AnguiTUintca
tiam imponi iubeant purgationis gratia. V ide fupra in E. de Zigaris, qui hoc faciunt Ut equi ala=
criores obefioresep uidcantur.Eft apud nos nauta, mihi notus, qui uiuam aliquando deuorare au
fus, integram uiuam^ aluo reddidit, Afta in cibo ftomachicos dC dyfentericos fanat, Kirani*
des. ^ Vinum in quo anguilla fuffbcatafit, (anguilla du^ necatar, Plinius,) potiii exhibitum,ui*
ni odium (txdium, Plinius) parit, Galenus Euporifton j.ifi. Vinum cui immortua fuerit uel
modice poaim, fine ebrietate efi:, (ebrietatem arcet,) Kiranides. ^ Gayneriusin curaheifticae
propinat aqua quar ui ignis uafe chymico deftillarit ex capis minufatim cocifis,ucI anguillis, S^c.

6o Sanguinem anguillae cum rubello uino duplici menfura coniungcs,6(l ex aqua tepida mixtu

colico ieiiino dabis bibendum, fed fiib dolore dari oporter.nam praefens remedium feret, QC in
futurum morbo huiufinodi liberabit, Marcellus. ^Anguilla? pinguis in aqua fine fale decodf*

€ 5

1

5*4 De Aquatilibus.

f :.i ....'11,-.« ..o/l-.Viiirfll/tiTc iTf Tnr?5Pl nillffa

Hep4rcm

feac.

Fel.

C4mU.

H«a<

/Urti. adeps fiipcrnafiins glabro capiti capillos reftitiutillitus, ut ludxi quidam profflittun . Adep»

^ de anguilla ut didum eft colledus,»: fimiliter de anfere.mifcentur ac fubiguntur cum fuccis ru,-

w ablinthiihederteterreftrisKcynoglofsi, ad formam ungenti hoc untSa uuInera alio einpla-
ftrononegent,&;breuiperfanantur,Exlibro Germanico manufcriptp. Ad furdttatem ; Ad^

pcm iimiliter de anguilla coda ledum.cum fucco fedi fubigeiK inde guttam auribus initilla : K
bnteo calido obtura, deinde pane album bene calidumimponc, Ex eodem. Pinguedo anguil-
ix auribusmedetur. Author denat.r. f Adhaemorrhoides exeuntes SC dolentes : Anguillam e-
uifccratamabfrifsisextremistundito, aiinolia uitreata coquito: & cum pinguedine ac
qui remanet in fundo uafis, inungantur hKmorrhoides.Leonellus Fauentinus qui hoc Albertl
experimentum eifcfcribit, Alexander Benedidus pro eodem remedio filipendulaeherbac ra» i«
dicis farinam addi iubet,&: imponi, f Anguillae hepar cum felle fuo m uino folutum,&: pro|»
natum alicui clam,abftemmm reddit, Kiramdes* ^ Locus in quo cuulu ruerint pili, illinatur reU
le ansuilU mafculse mixto cum oleo rofarum uel fanguine uerpertilionis, Arnoldus* f Si uac«

C2e a coitu cauda anguillae detur,certd concepturam promittunt quidam, homines fcilicet nimi»

iielftoiidiuelfuperhmofi. ^ , , t j

At/K«A«T»s Lacedaemoni) anguillas uocant,Hefychius. uidetur enim uocabuIumLacedsmo-
nn huc pertinere.non ad Ai/ww/rflr uocem praecedentem. Offia,id eft anguilla, Syluaticus ^ mi-
hi potius ophisfcribendumuidetur,quod eft anguis Graece, apud Ariftotelem in ulti-

ma per io ta^fcribitur, ut Athenaeus annotat, ego libratiorum culpae id adrcripferim : nam ex alijs
cafibusper ypfilon feriptisapud Ariftotelem, Cutfimt mplurali lo

Atwf/jTOf coniecerira eum in redo fingulari q.uoq^ dixifle.etymologi^ etiam ratio

ypfilon in ultima requirit, cum dC uocabulum iAtJc,quod eft limus ita feribatur, dicitur enim
Ls Jjk -n l)t}Sva lAw,ueI quafi f lAw : ex limo quidem etiam gignitur , ut canit Oppianus*

recentiores Eberus SC Peuccrus ■>» ^ nominatam coi)ciunt,qudd limo ftrangulcn-

tur,etfiidnonlimo ftmpliciter, fed aqua perturbata patiuntur. At Scholiaftes Arifiophanis ans
notatBceotos per iota efferre, Non placet quod apud Varinum legitur tyxv^wparoxyto-

num per »,iri ultima. 'Eyy^Ms 8C iyyiAuo Simonides dixit:Homerus etiam tj^x^Avaes. uidetur aute
per twsquof^ decimari a redo paroxytonoExx^w>rTelaliterproparoxytono iyytAve. Apud Comi
cum alios plureslcgimiis t^x^^W fingularinumcrodoccc tyx^

?ivs dici, in plurali proparoxyt.) V arinus. Attici ( inquit A» 5®

thenxus) ty^iAua in fingulari per ypfilon proferunt, in plurali fine ypfilo, Kf«-

•jislu/tyyyAuv, Ariftophanes in Acharnenfibus. Etalibi,]^xX^Ata/Bs«i«;7zca'. Et alibi, KcuAei^
eundem ^ reperias, iy^^Aiui/ cMv4'toSj Strattis,

Ariftophanes in Acharnenfibus. ^ExxtAi</>cf/ Antiphanes forma diminutiua
protulit, ut citat Athen^usiapud quem tamen in alio ucrfu Amphidispoetg antepenultima eiufir
dem uocabuli melius per ypfilon legitur, ^ OTif^n w yx^Aao:, Ariftophan.in Acharnenfibusaibi
Scholiaftes , A&Tret tk K^U,fiAiy& TKS tyx^Aef. Varinus tyyiAfix interpretatur ri iyy^Aibiif,

ivoia^oy lyyiAciK KflM Sufij-ss Alexis, Tfc ^^'tyylA&x^<it(poiJi<u AfiTreTal»», Antiphanes, Eft er-
gofeyx^^^^^riomenadieduiumjacfi anguilIinumdicas:quarenon proboquod alibi apud Athe-
naeum penultima per iota uel per ypfilon feribitur in iierfibus Antiphanis, Pofidippi &C Arche- +«
ftrati, ^Exx6?^M7joo<?i2f5 Ariftbteles uocat eos qui in uiuarijs (quae quafi anguillaria nomi

nat) anguillas alunt.apud Athenaeum tertia ab initio fyllaba per y.fcribitur ; Gaza reddidit, qui
uiuarijs anguillarijs dant operam.

prtlyncf Flandris eft genus Anguilla, nobilius maius, totum colore fufco:in profundo
fluuiorum degit, & aqua difcedentefe occultat. 2l<tU^erdijfdem (ut audio) fub pedore habet co
lorcm flauumfere,& cadaueribus deledatur. Aitlc uel ^^cUjAnglisdit dixi)anguillauocatur:
qua;fioberaS<:grandisfuerit,5rtufcttclc cognominatur. Necp enim ^rtufenpifeis nomenperfe
eft, ut quidam fcripfit.Minima Anguilla ijfdem (?5:icfc(C uocatur. uerd media inter

& ^4ufen clc. Haud feio an eadem fit Fland^rorum Sl Hollandorum ^ An-

guillae quadam pymper cka didse, ex Flandria in Angliam conuehuntur, PiTcis, quem Colo 5'®
niae uidimus,pharmacopolaferuabar,in uitro aqua pleno, uocatur Germanice (firede memini)
citt pype oyle>fpithamenlongus,toto corpore nigris maculis refertus, ore lampetrae fimili,barba-
to, pinnato dorfo,6<; alecis caudafimili. Haec amicus quidam ad me, Idem,utconrjcio apud An-
glos aut inferiores Germanos 0pJ4lloyIe,u€l Spj^lbyk appcllatur.nam QC hiepifeis effe dici-
tur anguilla fimilis,fed caput habetutpifeis fundulus, colore cinereo, maculis nigris, dodrantem
longus. Idem eft forte quem Pytwpcrck quidam uocitant, ^Polonicum anguilla nomen
eft Vuegorz.

-f Gordonius anguillas nemorales inter oculorum remedia commendat, nimirum angues
quofdam nigros & anguillis fimiles intelligens. Lumbricos longos in falconibus recentiores
aliqui anguillas uocanc. ^Qindepifcibusiocos quofdam Germanice confinxerunt, anguillam
aiunt hiftrionem uel mimum effe, ©et 2l4l i|f ciit ^4UcBkr : forte quod uartjs lubricis moti-
- bus hpc hominum genus imitecuri ^ Nos anguillamanet longa cognata colubra, luuenali»

Sat-ST.

Dc Anguilla. Lib. Illi. 5* 5-

Satyra y» ■ f T«t «kw («'«■nOansV*!) ms iiucsmtiyX^d, Arifiophanes tn Nebulis, ut ci»

tac Suidas.

Harpyia urbs eft Illyrig mxta EncheIeas,Scephanus. ow fosTiVfJi^s

nias in Bceoticis. Colchi qui ab Aeete ad repetendam Medeam erant mifsi, non aufi redire,
pars habitarunt in Illyria circa Ceraunios montes prope Encheleasuel Enchelyas populos, ut
Apollonius quarto Argonauticorum refert, Av45cc<nf/E;,jfA6twif/t^)Ujw:red Scholiaftes
eos uocat,

f Remoram pifccm aliqui. longitudine mediocri anguiife^quant. Circa Ecubam infulam b,
alicubiinOrbenouopiicis efl; mirabilis anguillaefimilis, excepto capite quod grandius habet,

IO cum pellicula crumen^ non difsimili,qua pifces inuolutos comprehendit,e^ pifeatoribus adfert,

Gyllius, Albertus in lacu Podamico pifces magnos nafei fcribit anguillis fimiles,nimirum ge-
neris muftelariim quas uulgd Cmf4)en appellant, (aliqui ab anguillae iimiliiudine 2tlputt : que
pifcem inferiores Germani imlgd anguillarum matre eife diditant.nam & fimilis eis eft, 8C iien.
iricofus tanqua grauidus:) uel maiores illis bic H^cUirten. Congru aliqui Germanice (Ocet*

44l5id eft anguillam marinam interpretantur:uel quod idem fignificac ©ccprtlin^. Angli nome
Latinumferuant^ud etiam anguillae adijeiunt, Confer, Coit^erelc.congros uerd pufillos priua*
tim uocant Abluero.

Aliqui in generofo equo cum diuerfas atiorum animaiium uirtutes requirunt j tum etiam c*
angiiillx^jagilitatem nimirum diC-celeritatem. ^ In ftnu detentae qux magnx funt ita circumuiii-
lo ciunt hominem , ut nonnunquam fuffbcent . calore enim illo tepido deledari uerifimile eft,

Cardanus.

^Referunt fides ecorioanguilIarum,auditores adfaltationem inclinare, Cardanus* d,

^ Sybaritani hominum luxuriofifsimi ijs ^qui anguillas pifcarentur aut uenderent , uedigaliS e,8C t
immunitatem decrcuerunt, Athenaeus» Pcej>« MtKtojv©' iyyi*

ATrzcy&i; &s "n Aa-iiUTvzcoy, Aiexis, Miferi funtdiuites qui parce uiuuntj

0vy<i(f9cwiA)i/yiiM7nrtyxf=^^<fjxyiiSjPhikt3i:nis, Menander inter paucas fumptuofifsimiconui-

uij delicias, quae talento fere conftarent, anguillas etiam numerat, ( Toyy^c» ) ntr’t)(yix ^cuv\

^iK ly&us iy^Avs , w £uos <i^yyT ^ ky^i^ivHtn (Uylwcu: Ej/ vSf7wv\ ofl<}v iyyyhiUif K}fon»

Matron Parodus in deferiptione conuiuij. addit autem tantam foiife ut uix a duobus ui-
jo risrobuftiseleuaripotuerit, tIlu tyyypiuu/xiyisvi/ nyu (/Icuixeya;

■ Anaxandrides Aegyptium quendamdioquens» ^

K(u txMk i/l&vss <^cc(rt oftf Atyiz-^itss ^uxty^ voixurtu. fe^j(tAw/»

FoAv 'fS/d^wyyd^ rfh Tt/UtaT^x, yJU' yciy '^S\)^xySiuomy nyly TVy^y^

Teraiy rzKxyt^y (AwtfkHSt ta Tr^ioy dvxhwQxffiyj offtp^ccSw ycvoyi

ovTws fe«S’ xyioy vrxi/ixh^s v* Antiphanes apud Athenxum. Apud eiindem Epicil

reus quidam anguilla appofita, Pc^isjy (i^n) c/l&TrycoyEA^VyiywSvPxQis Xffoycui t(^y«^x5yH7roi
iK7i'7K}is7Q'i7r^ cw7^yU^Sx?uiiyi'4't\umv3 7r^^§oy (cyxycoy&sxKxv8cctf, EtAntiphanes eodem reci-
tante, PccvT 'iffjy »iuy.Hnyi' avjjuvvy©* THS^<^y 'vciis'iy\tAv5BoiO:>7tx, HvdoiojHsek

‘ XA<a4nT\w^fcT,t'^6'ntt,9n>j^AaJiTiw, Nidorem quoq? (inquit) talem emittit, tantum^. Ut ne

4^ faber quidem ullus adueniens nafo praedituSjfacile hinc difcederet,

'ZKi'4'X^i Tsyiutf^^ tLu 'iyy^KUxi HKVTocvtKru (ioAistret Tn&vyAilu/^

P^oa^TTXT «x/rluf w T<jv\'^{ivS§xf(ii:s lyco Vyiy 7^e|cu 7« ^ )^&ty* 'fp>rte t iSt/yfl

cujTliu.y.HJi yc(f ^xvooy mn aity ^'nTdT^A«v<io#4Jh'«s,DicaeopoIis ho U*

mo luxuriofus in Acharnenfibus Ariftophanis. Scholiaftes cum teutlis, id eft betis olere anguil»
iasco(ftasfierifuauifsimasfcribit:Vnde6<^alibidixeritpoeta, , T«f ^T^VA9/sAs)(^of^R.v«s» E»sriw
k^A<Pc(j>ySiji(w lyyihiuiy Ou TT^HSthvT^oyS^x l^osfvytaJkx^ Charmus Syracuianus apud A thenaeum qui
paroemias aliquas deunoquoe^ ferculo in promptu habebat. ^ Lendes tolluntur anguibus in
cibo fumptis anguillarum modo, Plinius.

^nfi^«?</fe'Tt/<jAccsfc)/)(fcAi/a:cfc</'fc/a>3ArchiIochirs apud Athenecum. ^Anguilla Aegyptiorum li» h,
teris inuidiam fignare uidetur,qu£eita bonis infefta omnibus eft, ut anguilla piTcil^s, quorii om ■

’ nium focietatem fiC communionem fugit, Cglius. De ftgnificationibus ab anguilla fumptis, plu-
ra leges inHieroglyphicis Pierij Valeriani.

^Lepidorum ^anguillam pifces facroscenfentAegyptij, Herodotus. ^Agatharchidesferi
bit Boeo tios Copaidas’ anguillas magnas uieftimarum inftar coronare , & cum uotis ac precibus
miecfto hordeo dtjsiacrificare,Athen^us.

^ Prouerbia. Ciffamis C6us:Hunc aiunt pecuarqs gregibus fupra modum diuitem fuifle*
uerum anguillam quotannis apparere folitam, quae pulcherrimam omnium pecudem raperet,Ea
cum (abipibocciia,Suid,) infomnis appares hominem commonuiftet ut fepeliretiefe, ^illene-
gligcrer,euenit ut tum ipfe,tum uniuerfum illius genus radicitus interiretjH^c ferme Zenodo-
ti-ts. Hoc quidem proiierbium Delium aliquem natatorem requirit. Apparet affine quod alibi di-
dfum eft Temeffeiis 5 ^^Ti^fco-jjHf&jSjEuftathius ) genius, Erafmus. Suidas habet Criffa-

misper f, duplex, Varinus per fimplex» ^Anguillas «enari feu captare ( e^x^a»? &«ga«8oz ) dicun«

c 4

Anguillas qiiifquiscaptat/i limpida uerrat
Flumina, fi illimesaufit adire lacus,

CaiTus crit,ludct9 operam.multum excitet ergO
Si cretK,K nitreas palmula turbet aquas,
Diues erit. Sic ijs res publica turbida lucro eft,
Quipace,ar(i}ati legibus,efuriunt.

iTAtrVstts eft, Cauda tenes anguillamtin eos aptedicetur,quibus res eft cum

hominibus lubrica fide,perfidi^;aut quirem fugitiuam attp incertam aliquam habentjOUa tue.
ri diu non poflintjErafmiis. Tappius idem Germanice profert tanquam ufitatum , Su h<t(f
t(en4«lebeyS)cmfct)W4ite: Vel,iertf?56^4ltcit TOicct»44lcbcyhem f4)W4nQ. CAnguilla
magis lubricus Erafmo prouerbialiter ufurpatur. Anguilla eft,elabitur,Plautus Pfeudolo.Aa©- lo
(SotrA miAi/s.Ariftophancs. Hinc nos aliquando in uitam humanam his uerfibus lufimus;
Anguilli flmilis tiita eft,fic lubrica fertur. Et quo folicite premimr magis,efFugit illa

LuHicitate fua citius.tranfit^ prementem, f F°l{o ficulno anguillam,rubaudiendum te.

nes;T»9e/«irili’t),x’iXitu: Vbiquis alioqui fugax a:lubricus,ar(ftiore nodo tenetur quampoflit eia
bi.Nam fici foliumfeabrum eft, ut cui nomen etiam inditum abafperitate fcripferit Plutarchus,
atej ob id ad retinendam anguillam natura lubricam uel maxime idoneum, Erafinus.

Emblema Alciati in deprehenfum:

landudum quacunqj fugis te perfequor : at nunc
Cafsibus in noftris denique captus ades.

Amplius haud poteris utres eludere noftras.
Ficulno anguillam firinximus in folio.

ANIO s pilees nominatTarentinus in Geoponicis.Ipfe nutny feribit in gignendi cafuplu.
ra1i,nifi m endum eft.

ANODORCA s,M’s«A5as:t, nomen pifeis qui & bricchus dicitur,apud Thebanos,Helychius
SC Varinus. Legimus & brincum pifcem. Anodorca quidem nominis lignificatio,cum u.
ranofeopo conuenit, InLexiconGracolatinumquidaminfcripflt pifcem eSe e cetaceotSge.
nere, qui alias brincos dicatur, fed authorem non nominat.

DE ANTACEO BORYSTHENIS.

RONDEI.ETIVS.

Similff huic figura acciit in ‘Bdlonio^nifii quod unicam in dorfo pinnam hahcc.tSr caudam

nonnihil dijfierencem.SedaliceraccilumJ^ndeleciuspin^r.

N T A c E I pifees dicuntur prtegrandes, SC uafiac magnitudinis in Maeotide Sd in Bo»
ryfthene. Ex his unus eft quem hic proponimus roftro oblongo,acuto, oris uafto Sti

rotundo hiatu in fupina parte.

DeAntaceouclExolTe. Lib.IIII. fy

DE EXOSSE PISCE. ET DE ICHTHYO^

coti. A, RONiJEtETIVS,

3«//obi) Jbc iifjin,priifertim cMda.Hunt mtim uoctt Gtrmmkt ufett 53»*

li4> :& geminai in aorjo pinnas eiappmgi()&c.f-[ujO)mqiiir,Germancru.alia^
rttmgmium nomina iadeni "Bdlonmponiu

E T A C E V s pifds efl: quem hic proponimus , cartilagineus, fine bfsibus ullis aut fpi- 3
ntSjfine fqiiamis. Capite eft craflb fiClato, ore magno bC in promptu pofito , e fuperiore
maxilla quatuor apophyfes carnoik dependent.Oculos paruos habetpro corporis ma^
gnitudinc.

Carneeftpra:dulci8CgIutinoraadmodiimjobidfaUtur*idonea,quameliorredditiir8^rube* j
fccns Salmonis modo,atq} etiam durior, quam ob caufam aliquandiu maceranda priufquamco*
qiiatur. Eam Tanais bC Ponti accolae Romam & Venerias tranfinitmnt jiUie^ in foropiTcato-
rio uenditur* ''

Abhuiuspifciscarneuifcidaadmodum&tenacij&abintefiinofiuemembranainternaliOn»
ga,quam complicatam bC exficcatam pro Ichthyocolla uendunt, in Ponto Collanus dicitur uul=

-50 go, i&c.ut SelloniM.y Qiio ucro nomine ueteres hunc pifcem deiignarint,inquirendu,Primum

eorum improbanda eft lententia qui Marionem dici arbitrcntur,quod uox haec afRnis fit Graeco i^ario nonrfm
nim huius aetatis appelIarioni,qua pifcem hunc ex quo glutinum fit, nominant. Cui rei Plinij au* (ffe apudvlmui
thoritatem adiungunt ex Iib,9,Et in Danubio Mario extrahitur porculo marino ftmillimus. Sed logi-
cum Marionis nomen apud nullum autorem Grtecum uel Latinumlegaturpro pifce,Barbariim
efle iudico:deprauatum^efre Plinij locum modo citatu docuit me GulielmusPelicerius Mon*
fpelienfts Epifcopus in Plinij ledione exercitatifsimus bC diligetifsimusmec^ enim Mario Icgen
dum eftCjnec^ mari, utin uulgatis noflris exemplaribus habetur, fed maior,'ex uetcriim &C opti*
morum codicu collatione.Etneab eodem loco recedamus, alia eius uitia corrigemus, bC inde pi=
fcis de quo nunc agimus nomen Larinum eliciemus. Locus ira nunc uulgdinexcufis legitur:

‘^0 Praecipua magnitudine Thunni inuenimus talenta xv.pependifle.Eiufdem caudae larirudincm
duo cubita palmum. Sunt & inquibufdam amnibushaudminores, Silurus in Nilo,Efos in ^
Rheno, Attilus in Pado inertia pinguefces,ad'miIIealiquando libras, catenato captus hamo, nec
nifi boum iugis extracftus. Silurus graftatur ubicunc^ eft: omne animal appetens , equos innatan-
tes faepe demergens, prxcipuein Maeno Germaniae amne propter Lisboum : b( in Danubio ma-
ior, porculo marino fimillimus, EtinBoryfthene memoratur prtccipua magnitudo, nullis ofsi*
biiSjfpinisue mterfitis,carne praedulci. Statim initio eius loci pro Thunni,Thunnum recfte emen
danit MaffariuSjt ut unicus hic intelligatur mirandae magnitudinis,ft'c^legatur : Prxeipua ma= p^nfut
ghitudine Thunnum inuenimus talenta x v.pependiflej&Tc.Deindepro Hfos in Rheno, legen crit,fi rhunni
dum puto Exos, de quo Exofle piTce,eapoftremaintdIigenda ftmt. Etin Boryfthene memora*
y^tur ^r^cipua magnitudo nullis ofsibus,fpinlsue interfitis,quae pifei quem capiti huicprgfiximiis
apte quadrant:ofsibus enim fpinis^,quae etiam pifeium ofla dicuntur, prorfus caret , ut Exos o*
ptimo quidem iiire dicatur. Haec poftrema Pl/nrj uerba ad Silurum referri non pofTunt, ut quida
falfo opinarirunt:Si!urus enim ex Plinio lib.ii.fpinas haber.Siluri, inquit, fluuiarilis,qui bC alibi Qap.20^
quam in Nilo nafeitur, carnes impofitae recentes, fiue faliae.Eiufdem cinis extrahit, & adeps, ci
nis fpinae eius uicem fpodij praebet.Ex quo loco illud quoq? colligitur Silurum Nilo amni pecu-
liarem non eire,nec Exoflem Rheno, quamuis in loco prius citato fcripfcrit Plinius , Silurus iri
NilOjExos iirRhcno.nam Silurum etiam hodie in Danubio capi conftatjExoftem in eodem Da
nubio,at(5 in Boryfthene. Cum igitur tres prxgrandcs 8^cetaccospifces propofuiftet Plinius,

Silurum, Exoflem, Atrilum,fingulos deinceps explanans per epexegefim primum de Attilri,

Co deinde de Siluro, poftremodeExolfe dicit.

Abfurdumetiamnon flicrit pifcem hunc Ichthyocollam appellari.nam etft'noraen hoc ^]mi^ichthyocolUi
num ex pifcefignificer, tamen pro pifce interdum ftimiturtefte Pliniolibro 31. Ichthyocolla ap=ctfp^7.

yg DeAquatilibus.

pellatur p.Tcis,cui glutinofiim eft coriS,idcm9 nomen glutino eius. Idem gluten Diofcoridl um
lif.,.cap..«. P ^ cetacei,pra:ftatffi candicans, natione Ponticum.quale hodie quocf ex eius pifcis int«

ftino ex Ponto inittitur.quod maximo eft argumento pifccm hunc Ichthyocollam el e.

B Sedauoniam in Ichthyocolla: mentionem incidimus,ex quibus pifcis partibus gluten excM
rr rchthocol quaiur,e^ quibus aliis ex rebus etiam fiat.cxplicandum.tQuidam ex uentre non ex cono heri di
U,rtimdcfUt. Arilloteles non ex uno tantum pifce id confici exiftimaiTeuidetur. Ineft, inquit, in cute

^ omnium lentor quidam mucofus, uertim alijs magis, ut in tergo bubulo, ex quo glutinum tacere

folent.Qiiinetiam ex pifeibus glurinum a nonnullis excoquitur.Ergo ex Galeis, cteteristf carti.

lagineispifcibus.exfepia fieri poiTc puto.

*!0l« aM DotSi quidam eam Afinorum fpcciem, quam Moluam Galli uocant, Ichthyocollam elle ar. „

bitratirunt,quodeaglufinofafiiadmodum, & eius partes quudam inglutinum denfari poismt.

m,noncliich~ Sed ea opinio ex eo facile couellitur,quod*Plinias K Diofeorides Ponticam^ Ichthyocollam im*
thocolU fi. commendant. ^ Pirrv ■fiiruiMs Sm A(il/*«,

fcK « ra Piiniusilchthypcolla laudatur Pontica, candicans, SC carens uenis fciuamis^, SC c]U* celerrtae Ii
quefeit." Mollia autem non folum Ponti, fed SC maris Mediterranei accoli! omnibus plane ineo»

♦ gnita nunc eft, K olim fuiqquia in Oceano folum capitur. Qtiamobrcm Ichthyocolla eflenon

eUuimmmdc poteft,etiamfi ex ea glutinum cOnficipoffenonnegem. Qiiantum ad priorem feriptorumdif.

fcnfionem attinet, idrenendum,&:cx corio fiueexcute,&:exintcftinisu€ntriculo^,at(^€xcapl
tc, pinnis, cauda piiiris Exofsisutem ex raiiroriim & boum auribus, coilo, glutinum excoqui poft
fe^neft enim in coriis glutinofus 8C mucofu* humor, alix uero partes quas diximus tx c:

uifcidapitiuta&:conftant,&:alimtur. - a *

Q Madcfccre debet Ichthyocolla, ait Plinius,concifa in aqua,aut aceto,fto(?Ic & dict mOX tundi

Lifc.t». «p. 7. marinis lapidibus^utfaciliusliquefcat. Vtilem eam in capitis dolgribus affirmar.t, & tetanothris.
Ui-heap.i(^u Diofeorides utilem eife tradit cmplaftris capitis, 61: leprarum mcdicaminibus,6<: tetanothris quj
cutem faciei erugant dC extendunf.Eiiifdcm ufus ad maturandos abfceffus plurimum conferc:2£
peritoneo difciifo,fiue in enterocele, fiue in epiplocele, utiliter admoueri frequenter fum exper-
tus, In ianguinis fputo,in iure capi d!iroIuitur,uel cum medicamentis aiTumi prodeft, nccnon in
pulmonum ulceribus cumCancrorumfluuiatiliumcinere.Mifceturcerato ilUMefuaeDiapente
tihn y. ' nuncupato. Eius uires a Paulo Aeg.hse traduntur, Ichthyocollac uis eft opplere & ftccare:redc
inif etur emplaftris capitis, glua'nantibus,6»^ ijs quae ad lepras tollendas, ^erugandam faciem
conficiuntur.Prartcreaquae dida funtadditAuicennaualeretadueftcasexuftionc facflas, ad
rocoie. fcabiem ulcerofam, quod deficcet SC glutiner.

B Non folum ex pifcibus,fed etiam ex alijs animantibus gtutmum fieri autor eft Plinius.Boum

corijsjinquitjglutinum excoquitur, taurorum^, 6^ id praecipuum.

DEICHTHYOCOLLA, BELLONirS.

f Nullo,aut admodum paruo nutriendis corporibus noftris eft ufui,qui Pontico uuTgo CoHa*

nus pifdSjBononienfibiis Copfus appellatur,

B Valet autem ad conglutinandas omnis generis chartas, ate^ inftrumentamuflca , reliqua^ lis

gnaria incruftamenta,qu2 teireliaco,imbricato,&^ uermiculato opere fiunt. 4«

Qtiamobrem cum antiqui nullum aliud nomen peculiare haberent, quod huic pifei impone
rem, partem pro toto accipientesichthyocol!am,ut^ItaliColpifcem,&r uulgus Colabuccum ap
pellauerunc.Quanquam ex multorum aliorum pifeium folliculis Ichthyocollaficrifoleat,Ferra-
rienfes (apud quos, pro Sturione,nequirsima IchthyopolarS impoftura interdum uenditur, qua
cius caro multum inferioris fit not«e} pifcem ludaicum nominauerunf,alrj Copefee. Eft Italix fiu
rninibus Eridano, auc.Pado tantum peculiaris : Herodoto a magnitudine qua ceiaceos pifccs Xm
quare conipiciiur,Antaccus:Pomponioquoq? Magnus uociraaiseft,acBoryfthenisincoIa. Eft
enimprixcipu^e magnitudinis pifcis, Sturioni dC Attilocognacus:qui quod quaternis ucluti bar-
bis ad labia fitcommunitus,ab ijs qui T anaim inco!unt,uulgo Barbotta dicitur.Germanis,apud
ifcUleeimcdi^ quos fexcemarumt librarum pondo ex Danubio aducdumconfpcximus ,abmgcmt,&quafly0
nrom. cuiufdam paruulae domus magnitudine, hyperbolicCj^^ufcrt didus eft.Flandris 15oh4>«

B Ofsibus ac fpinis caret, oblongam^ ac prope teretem formam refert : hoc a Sturione , atque

Attilo praecipuedifsidens,quod roftro careat, magnum oris ridum prsc fe ferat, fitep fublutca, du
ra,Iaciii ac glabra cute conueftita carne. Proinde oculos pro corporis mole admodum exiguos 0«
ftcndit:bma^ anteipfoium canthum, parua ate^aperta foraminaipinnasin tergore duas,ad cau-
dam eredas, fub qua tertiam uideas podici uicinam:ac branchias uelutifpinco tegmine ccmmil
nitas,Sturiom's modoimagis tamen bifurcam habetcaifdam , prsecipua^ a canteris pifeibus nota
difeernitur, quod paulo fuprafpineum operimentum branchiarum, quodam ad e;ius latcraim*
preifo foramine peruius fit. Miru eft, collam exfolohuius pifcis folliculo a capite ad cauda per
ipin^ longitudine extenfo in Ponto fierijCu Diofeorides ex uentre piicis ceracei confici referat. 69
Germani hac ueficula in Ichthyocolla exprimetes,;^4ufcn plofcn nominat, qua recens abipfo
pifce detradam agglomcrantac traniruum,exiccaiam^ ad nos ex Ponto «-iiDihiittere folenr.

C;u;nerai

Dc Antacco. Lib. Illi. fp

Carnem autem huius, fale confperfam,Grxcorum uulgus indelicijs habit,MorOham appek
lantesiquam V cnetijs publice diucndi folitam, quidam Silurum putant: aquo tamen quantum
hic pifcisdifteqfuo loco docebimus. HxcBcllonius. Ego pifcem:B«lic!jud25«lcl} Germanis
.inferioribus didum.fuo loco inter Afellos ab Hufone diuerfum elle oftendam.barbuttj quidem
nomine ijfde Germanis muOella fluuiatilis uel lacuftris nominatur,qua tryfchiamnoflri uocant.

DE ANTACEO, CORODLARIVH,

Antaceis nomen uidetur amnis dedilTe in Mteotim lacu Afiatica parte influens, Hermolaus;
Recentior quidam hunc fluuium imperite Anticiten.&pifces Anticteos nominauit. Antaei»
,0 tes Sarmatix fluuius haud longe Tyrambaoppidoin Matotin exit.a quo Antacati pifces,quiprd
pfsibus cartilaginem habent. Antaesorum prxflantifsima falfamcnta quotannis a Mteotica palu»
dein Adriam ufep inuchi folitS, Hermolaus aflerit, Vadianus. Ego omnino antaesos fcripfe.
rim aredoArTOKoiia-penultimalonga.per at.diphthongum circimflcxum. quamobremab Ar»
cheftrato in uerfu dacSylico nominari non potuit, ubi defalfamentis Bofphori loquitur:

Bjcutoj» lie ArflKS7«T

Plinius Antacas populos circa Maiotin Colchis
uicinos facit, lib. 6,cap,7. Recentior quidam Antacacos a Ponti fluuio Antaee, (cuius ego no«
men apud authores legilTe non memini,) ditflos cotjcit. Cete magna(id eft magnos cetaceos pi
fces) quEc antacteos nominant Sf inueterant.Boryfthencs alit, Euflathius in Dionylium ex quar.
lo to Herodoti. Antacati delphinis magnitudine pares circa Boryfihenis Sf Marotidis oftia ad
Gangamam (fic enim locu appellant) ligonibus effodiuntur, Stpbolib.y. Antacei, id eft grati
dia cete, inDanubionafeuntur, Aelianus. Athenteus dicit «luiwfojj (penultima alias per s.fcribi
tur) idem efle quod«AUTO'0j(.®':cuius meminerit Sopater Paphius his uerbis,

Tjiiftj ittyxt InBoryfthenememo

ratur prtecipua magnitudo,nullis ofsibus fpinlsue interiitis, carne prtedulci, Plinius, quem de fl.
iuro hic fentirc,quidam falfd opinati funt. Silurus nanq; ipinas habet ; cinerem fpina! eius ilice
fpodrj praebere author eft Plinius. Intelligit autem antacaeumpifccm. liuncMela Pomponius &:

Solinus intelligcnteSjOptimi faporis effeprodiderunttquod ctiamBarbarus in Corollario,capite

de omotaricho,ita exponere uidetur, Fr.Maflarius. Ex antacaeis falfamcnta fiunt, prgfcrtim ex
jo maxillis SC qs qute circa palatum funt partibus, (quod ete partes alijs fuauitate prsftent,)Dorion.
f Iftri flumincperhyememglacie affricfto,pifcatorcs alicubi capcrfratfta Uelutiputeum excauat
K aperiunnubi cum permulti alij pifces facile capiuntur,tum antactei quoc^tSf ij quidem teneri,
nam qui aetate procefferut, ad maximiTIiunni magnitudinemaccedunt.n fanepinguifsimo ab»
domine funt, ut eius uentrem latftantis Scrophte fuos foetus ubera dicastfic^ afpero corio tegun»
tur,ut eo perpoliantur haftac. Ab illius capitis medio a medulla (cerebro) ad caudam mollis &: ftri
<Sa membrana pertinettquam ad aflum folem exCecatam, flagellum ad concitanda iumenta effi-
cerepofsis.Cum eft iufta magnltudine,fub glaciem fubiens, nunquam ad cauum feu puteum gla
cici peruenit, fcd autfub iaxa fubtjcitur,aut in imam harenam ad uitandum frigus abditur. Nam
id temporis cum gelidum eft flumen, Stlperfrigida tempeftas, nullis nec hcrbisncc pifeibus uefei
40 nccelle habet:tantum inertia laboris gaudet, & alitur ex pingui fuofucco.Et quemadmodum Po
lypijcum prteda deftituuntur, brachia fua circumrodunt ; fic is fuam pinguitudinem exedens tiis
uit.Incunte rurfus uere,iam^ libere fluente Iftro,odit ignauiam; itacj fefe cxlatibulis ad fumma
aquam incitans, aqute fpumacxplctur. Vbi magno murmure rapidus fcrtur,ibi a pifcatoribus ad
hunc modum infidias ei molientibus facile capitur,ut hamus cum linea in fpumam demiiTus, fub
alborem occultetur,&( ferri fplendor minimcpcripicuus fit: is tum ore hiante atqj imminente. Ii»
guriens infidiofamcfcamdeuorat.exeo^ periqunde prius alebatur, Aelianus 14.16. Hincfa
cile conftat,non quoftiis grandiori corpore pifces, qui cetacci folent uocari, antaceos quoqjrede
dici, utnuper quidam exiftimarunt. ^ Ti£etji©'iiVTOiioIo(/«ric</'aeo»i/,Antiphanes apud Athcnpu:
qui &: alibi conuiuium deferibens in quinto pinacifcOi»7a*iK5;it«jo(/ fuiffe feribit. ^Vngaripfa
yo fcemTock appellant, quem fupra mox poft Acipenferem defcripfi,non alium puto quam Hufo»
nem Germanituidetur autem Tock uocabulum per apharrefin ab antaceofaiSum,

altervh corollarivm de hvsone, vt qerhani
appellant, dotfti plericpantaccum interpretantur.

Noftra hufoms effigies, quam egregius mercator loannes Dernfchuuam e Pannonia ad nos

do De Aquatilibus.

o-anfmiflt,a}/ac{l quam quaraRondeletioKBeIlon.opingitiir, qui InmcpifcemGraconomJne
ichthyocollam nominam. unde apparet non eundem effe hufonem noftrmu cuamfi^
Bcllonius,cumipforumichthyocol!a.Efttamenfortecognatioqu£edam&qu^ichthyocolladi.

citur.fierinimirLexutroqtpotcft. f Sunt antac^ipirces(mquitVadianusin Epitome tnum

terne partium.certum eft autem eum de hufoni^s noftris feniire) qut ffirum aduerfum e Ponto

murci. Pannonia inferiori, menfibus maxime Odobri & Nouembrieapt.,elanfsima urbi Vi.

enncnfimagnaeopiainuehuntur.Ipfiuidimusplcrofcpmagnitudinispondoquadringentorum.
minimosqi..nquaginta,frequentemnitmerumeireiter pondoeenmm,dueenta,treeema,pIus

minus.quorum magna pars falfamentarqseedit.Scd&reeentcreodbsextmiafuauitas; Knegac
horum ladSibusquirattam in eibo aut dulcius aut delieatius reperirt.Miror autemhac quoque tn »

partenatLirsi.im,utnonminusin undis pifees quam in terrisuolueresautferaemigrenteentum

quinquaginta milliaribus Germanieis ex Euxino mari in eum ufcploeum Pannoniae, ubi illoro
captura cft adiicrfis fiTaiiibus^ undis innaut.Et memoria teneo Antacaeum duobus millianbus

fupra urbem inclytam Viennam captum,pifcatoribus magno miraculo, Hxc ille*

KOX. Ezoxpifcis eft, quem quidam laehfum uoeant ; quidam autem magnum pileem Danubq, K

quarundam aquarum influentium in Danubium,quemVngari a: Alemanni hufone nominant,

Alberms. CaterS iachftis Germanis idem eft quifalmo, qui in Rheno iniienifiutPIiniusquo-
que feribit) praigrandis. Ifox,rmf,pifeis quidam eetaeeus,Hefychius &: Varinus. Inter reeen
tiores etiam hodie non indodis quibufdam efox non alius quam laehfus nofter uidetur,ut Geor
gio Agi icol£e,&: Ebero eum Peuecro.quibus SC ipfe faeile aiTcntior : etfi Rondeletius aliter indi-
ect Salmo Illyricelofosuoeaturafliniuoeabulo. ApiidPIiniumIib.9.eap.iy.demaximispifei
biis proprie didis mentio fitiut funt inter marinos thunnita.' in quibufdam amnibus haud mino,
res (fcilrect thynno,) filunistn Nilo a: Ma:no,cfostnRheno,attiIus in Pado: a; in Danubio ma.
ior’(fcilicet thynno, )porcii!o marino limillimits.Et inBoryfthene (inquit) memoratur (idem fci.
licet qui in Danubio, de quo proxime dixerat, innominatus ille, hoc eft hufo, non autem cfos, ut
Rondeletius accipit,de quofiiperitis dixerat,) praecipua magnitudo, nullis ofsibus, aic.nifi quis
Boryftlicniten illic pifccm.fui qttoqt generis, a: a praecedentibus omnibus dtuerfumfactat,utfor
te porculo marino fimillimqs,fit flunoiBoryftlienites uerd fit antaesus ftue hufo, qiia: nobis fcn.
tentia magis placet. Hoc interim probo , quod R ondelctius maior potius legit, quam mario uel
mari, f Ezox (Hufo) eft pifeis Danubij maximus, ita ut uix biga ttahi pofstt ab equis tribus aut
quatuor. Vnum habet inteftinumloffa pauca & parua in corpore, cartilaginea potitis quam folt.
datfed in capite fertur multa habere oflatd^ carnes diilcifsimas, guftu uel fpedeporciiiis pcrlimt.
tFienra nofhn Ics.Toto corpore lenis eft, nec t afperum qutequa uel in corpore uel intus habet. Mitifstmus eft,
darfam ajfira ac timidus: quippe qui nec aduerfiis minimum pifciculum fc defendere pofsir, fed ftatim agitatur
ad fugam. Huic fturio per lufum fc afificarc gaudet : quem ezox ftatim ut fenferit , ad latibula fu.
git,qua fibi tutefe gratia in ripis foderefolet. Sedquandoq; flurio importunus eijcit latitantem,
lequitiircp fugientem. quia magni funt ambo , nec etiam in copiofifsimis aquis latere peflunt,
dilcurrciido,K ante fe aquas agitando,fepe ftmul a pifcantibus capiuntur. Pileis hic captus uino
octicrofo uel lade potat, nam uino inebriatus tiiucre poteft pluribus diebus, quare ad loginquas
regiones cibi gratia defertiir.Bibit atitcm uini fextarios quatitor antequam inebrietur, Author de 4»
nat.rcrum. ^fHufocft pifctsnonfquamofus.fpeciefturionis, fed pellis albat&rlenisabfcpomni
fqitama&fpina.Imienitur autem longitudine uigintiquatuor pedum, quandoperfedus efi:8f
taSsi/? i««.bacmcnruratantominor,quantoa:tatc inferior fuerit.Niillumomnmooshabet^fin capite. Loco
pite. ‘ fpina dorfi cartilago eft,qute foramen habctniagntim, & iiacuitm, a capite a caudam, ranqua te»

rebello perforatum.Nullteeifpinx, fed pinnae cius coniimguntur cartilagini. Caro cius indorfo
faporem uitiilins refert:in uentre uerd porcins. Et habet adipem intermixtum pinguedini, ficut
porcus. Nccrcperitttrinalijsaquis quam Danubio, & influentibus in eum, Albcrtns. Apud
Neuros nafeitur Boryfthenes flumen, in quo pifccs egregtj lapcris,&l quibus efla nulla funt, nec
aliud quam cartilagines tenernma-,Solinus. Pifces in Danubio capiuntur nimq faporis, ofsi»
bus carentes, cartilaginem tantum habentes in corporis continentiam,Ioinandes. yo

Mario ut apud Plinium nonrcdclegi concedatur, ea tamen iioce hunc pifccm nominariab.
ftirdum non eft,non modo quod multi eruditi apud Plinium fic Icgcr/nt, &f de hoepifeeinterpre
tati ftnt:fed etiam propter etymologiam. mot enim Germanis fucm fojminam fignificat; & Cre.
tenfes eandem marin appellant: &1 hufo quafi hys uel hyfio uel hyfca didiis uidetur.undc Si llly«
rice Vtiyzappellatur.df moronamnonfolum Itali, fed etiam Cyprij alijcp uocant,illi liufonc no»
ftrum,Iii fimilcm ci fturioncm.fCaucndum uerd ne qtiismarioncm uel merone cum morua con«
fundat, quod & nomina conueniant, Si ex utroqt iehthyocolla fiat aut ficripolsit. Eft enim mor.
ua afclloru generis. Murca uerd uel Munica,ut in Alberti libris pafsim deprauatis legitur, cum
quo ifioritm pifeium eoiiueniat,nonfaeile dixerim. Glutinum (inquit) fit cx ueficis pifciS, praei
pue hiifonis,&' pifeis marini qui uoeattir murca. Et alibi, Pifees quidam corium habent afperum,
t0cc|!Mnb£ ita ut eo arido etiam lignumradaturnitpifcis quem Flandri maritimi ■f©fer«bcnominanr,quod
fotm. canicula marina, aliquid etiam tale habet imiiuca Si fturio, Si qute roflfo fimiliafunt flurioni.

Kufed.

lAurup4-

De Antacco. Lib. 1 1 1 1.

dl

I Eft 8ir<?Dotl)ouc^aIiiispircisBrifannfs,ut audio, quemfjdemalibi<?Do:f<{)WC(tt,eiufdcmfls
gnificationis Germanica noce appellant, mot enim cis mare fortat (non ut nobis iirropham) 6^

()9U4) porcum. delphinum autem QC turfionem porcos marinos uocitant, Mario Danubij uuU
go Italoru etia nunc Temilatino nomine moro appellatur, ob faliameta illis notus, guftu afpecfhi^
porcinam falitam nonnihil referentia, Germanis barbarico uocabuloHufio didus,Sig.Gelenius
in Plinium. Idem in epiftola ad nos : Porcini generis funt,attilus, fturio, ( ut in ^dpenjere pluri»
hMrecicauh) QC qui Germanis 4^U6,nofiratibus (Bohemis) Viiyz, utruncpacfiGracedicas vs,
ucl hyfca, manifeiia ad Graecam uocem allufione dicitur. - Caelius Caicagninus quoi^ Hufone
Pannoniae, Moronam in Italia dici teftanir. In Danubio non modo extrahitur Mario, fcd in a-
Io Iqs plerifc^ fliiurjs, quem nunc pania immutatione Moronem uulgd appellat, Gillius. Alius eft
pifcis Ariftoteli memoratus. Eft animal quod in toto corpore non habet os nift in capi
ce, &: loco omniumaliorum eft cartilago : ita quod in loco fpondylorum non habet armillas : fed
unam continuam cartilaginem extenfam per dorfum,5<: eft perforata continuo magno foramine
iiacuOjin quo eft modicum humiditatis aqua: medullof»,ut pifcis qui Hufo uocatur in Danubio,

Albertus. In Occano hoc geniis reperiri non puto. Inteftina eius Viennae uocant
^nopfjquae prarpinguia copiofa funt,ita ut uas fere ocfto cogiorum aliquando repleant.E Pon»
to Danubium fubcunt, inter Budam dC Viennam capiuncur: cubicorum aliquando fexIongiciN
dinc,ocuIis paruis.Grcgatim natant; cantum fcquuncurcubarum, ad quem etiam ex aduerfa ri
pa accedunt, ftc irretiuntur (ut audio) extrahuntur^ uncis. In aqua robore ua{ent,fi<: pifcatore
to fi cauda pcrcufterint,naui eijciunt:utprimum uerd caput eis -extra aquam fuerit, inualidi & tan-
quam mortui redduntur. Squamas non habent, fed curim craflam,8C porcins inftar pinguem. A
fturionc rupeiantur:quirubiensuenrremeorLimrpinis fuis lancinat, ^Hufones infundo amnis
iacentes,ueftigio impreftb, tridente percutiunqAlbertus.

^Hufomsouaincibo expetiincur,4^4ilfcnr^^ert.aliquiltalicecauiar appellant. Recens ?:
paratur ad cibu in iure flauo cum cepis miniicatim concifis, Salfus uerd prxmaccratur aqua, cum
iurenigrocondiuir.uclcondimentoepomis,aromatibus,croco,uuisparsis,8^c,Baltarar Scende*
fi'us. Haec dum conderem Anconij Schnebergeri dod-iTsimi diligentifsimi^ iuiicnis,ciuis mei
^olimdifcipuli, eCracouia liccrasaccepi, quibusillecumde uartjs rebus, tum de hoepifeead
me fcripfit in haec uerba: Hufones diifti pifces, Polonis V uyzina, ex Vualachia afferuntur. libra
modo bazio numo (drachma dimidia) modo fefqiubazio uenditur. Paratur eodem modo , quo
caudam fibri parari fcribis.a qua guftu etiam non multum mihi differre uidetur. utruncp pingue
eft edulium, quo multi plurimum deledfatur, magis uerd fibri cauda, utpote fuauiorc.ftomachus
meus ficuc ab omnibus pinguibus abhorret.

• Scurioncs:(inquit Cardanus lib.7.de uarietate rerum) quemadmodum truttae, diiicrrarum
fpccicru efteuidentur. Attilum ex hoc genere efte referuc.fimiliter dC quem uocant Exoftem,cui
funt quatuor carneae appendices. Ex huius tienrre fit moronare dorfojchenale, ( Jchenale,uel jpinaU
potius:)-Cx oiiis,quoduocantca.uiarium.ecapite,pinnis,cauda,corio,uentricuIo&inteft{nis,qua
uocant ich thyocollam, Cauiar!um,oua funt concreta, falc^ condita: eftcp ex eo nigrum ac rubrij.

Fiunt dC haec cx affinibus pifeibus, attilo, ac uero fturione, filuro QC oxyryncho ; quamuis forma

omnes inter fe multum differam.conuehiunt enim, qiiia magni natura. Oxyryjpchus ocfto cubi* Oxyrynchui*

tos excedit nonnunqiiam,deferturc^ ad nos (alitus e Caipio mari.Ec quoniam omnes fuaiii carne

fint.td autem ferme pifeibus omnibus contingit qui e mari in flumina afcendunrtatc^ id illis ter*

tium commune eft, Veruntamen oxyryncho roftrum acutum eft : attilo, oris loco tuba quadam

fub roftro monftrofa forma: filuro dentes, Haec ille. Nos plura de Oxyrynchis in O. QC mox in

fine Corollarij de Ichthyocolla.

EX EPI STOLA rOANNIS DERN*
fchwam mercatoris.

Mitto tibi Hufonis pifcis (Gefhere) effigiem uiuam.fs in Danubio nec ubique ncc tempore
fer quouis capiturjfed quando migrat.Terra argillofa dC pingui gaudet. Capitur fere ab aucuno ufe^
ad Januarium, per fpatium decem miliarium inter Viennam dC Pofonium, Presburgum uu:go
uocant: ubiad infulam Schutamnomine,cum arce munitifsima, ultimus huius pifcis capturae lo-
cus cft,t>crlct|li^aijfcnf4n^.Viennx die Veneris uaeneuntplcrimcp quinquaginta,uelfeptua
ginta,&r aliquando centum hufones. qui integri fere diftrahuntur, libra ternis minimum obolis,
alias quaternis aut quinis, (hoc eft cruciatis numis ferme quatuor, alias quinis aut fenis.) Copio-
fiftima horum pif: ium captura fit in V ualachia iuxta Chiliam non procul ab oftijs Danubij, qui-
bus in mare Ponticum fe exonerat.inde falfi exportantur in remotas regiones.

DE ICHTHYOCOLLA COROLLARIVM,

De Ichthyocolla, quoniam ex diiierfis pifeibus fitj&T fupra in Acipenfere fcripfi, 8C proxime
inlchthyocolla pifce, Antaca’0,Hufone,ex Rondeletio QC in Corollarijs noftris:hic infuper quae
damcQmmumaadijciemus.Exgeiierc.etiamafcIli,quod Germaiu uocant, fieri aliqui pu-

Qxyrynchir

62 ' 'Dc Aquatilibus.

tant, Diofcoridi SSp klier ««™» , hoc cft ucnter piWs «taceC. MarceBus

Vergilius antiquos codices quofdam monet pro KStAi* habere mAA», quod eft glutinum. Po.
.eftaLmuennisnominecommuni uefica quoque intelligi. fere enim -hufonomtantumue.
fica ichthyocollam Germani habent, quare K ^^ufenblflter appellant. Pratflat Pontica^
OT7i.«yt.f Marcellus docet aliamledionem •«onarexw, quam probat, uertit^ non pinguis, (1^^

W! tamen craffum potids quam pinguem fignificat:) quoniam fequatur z^U.quod cam-^
ipxxvs pugnare ei uidetur.fed fortenon plIgnat^%re7Jo^tx''!.ld eft modice afper, cum non ptorode,
^c\ft no^i admodum fcabro. Inuentum aiunt efleDatdali. Gluten id ex pifcibus eft, SC pifcia
qiiocB nomen, proinde Cclfus quoties uult glutinum intelligi, adijeere folet gluten, Hermolaus.

^ Ichthyocollam Galltcollambirccx uocant, quod oris ieiuna faliua diluere glutinandis rebus i#
Ibleant alti collam morux, Ruellius. fed moluam potius quam moruam dicendum elTe pifcera
Afellorum generis, ex quo ichthyocolla non fit,etfi forte fleri poftetjfuo loco non tacebitur. Get
manis ichthyocolla,non folum ut dixi.Hufonis uefica nominatur, fed etiam Hufonis glutinum,
ipiaufilcinr a: oris glutinum, ftfi^ieim uel munbtlcim,qudd eo in ore madefatSo chartx gluti-
mntur.translucidum fere 8^ flautim eft. utuntur eoeum alij artifices, tum pitftores adfubtiliora

^''^GeHutfiat in patina.dicuocant ius e decodiis pifcibus aut pedibus quadrupedum , porci-
nis prsccipue,ceteris^ partibus eorum extrerais,glutinolum,denfatum,e«; aromatibus conditu.)
iurimifcetur aliquid cragacanthat,ucl gummi Arabici, acaciteue aut lycij, aut uefica pifeis anta-
cxi.hoc appetitum cxcitat,aceto prsfertim coridilum,&; fanguinis fluxum fiftit, eftur frigidum. 1«
Si febrientibus alijs^ sgrotis uires inftaurare libeat , Cc facies: Carnem pulli cum uituli pedibus
aut uerueeis difeoquesin aqua, donec caro incipiat diflblui,tum percolabis, &c.utm Gallinaceo

*^'^*S?gMne pifciumdecotfto unxeris lediicam, cimices non graflabuntur inte,Didymus in

Geoponicis. . - <

-Ichthyocolla epinytftides to!lit,Plinius. Erugat cittem,extendit<p in aqua decofla horis qua.
tuor,dein contufa,colluta,&: fubada ad liquorem ufip mellis. Ita prteparata in uafe nouo condit,

6C in tifu quatuor drachmis eius binae fulphuris , Sdancltufae totidem , odio fpum» argenteae ad-
duntuii,afperfacp aqua teruntur uniSic illita facies poft quatuor horas abluitur, Idem. Et ali.

bijLethargicos coagulum uituli adiuttat in uino potum oboli ponderetitem ichthyocolla. J»

’ f Antaesis dd Sturionibus cognatos crediderim & Oxyrynchos Cafpios: ex- quorum uifceri
bus, Aeliano tefte, ad multos ufus accommodatum fitglutinum.nam non modo ad quateunep ap
plicatum fuerir,adh:ereicit:fed 8d firmifsime retinet, ut dC decem diebus madefadlum nunquam
poftea diftoluatur.Itaq! etiam artifices qui circa ebur laborant, eo utuntur , & opera faciunt pul.
cherrima. Vide etiam fuperius de Oxyrynchis in Corollario Hufonis. f Pifcem uilcm & gluti
nofum quendam Venerijs falcem didliS.alibi initalia pefce cola,uel colpifcem uocant,quddper-
frixus uel afflis in quoddam ueluti glutinum refoluatur; in Falce ex Bellonio deferibemus.

DE ANTHIAE PRIMA SPECIE.

4*

RONDELETIVS.

j|NTHlARVM diuerfa genera apud ueteres autores reperio ; manifeftam uel integrS
deferiptionem nullam, fed notas quafdam duntaxaqSd haru nonnullas inter fepugnan
tes,utexfequentibus perfpicuumfiet. Adhaecde anthia alij ita fcripferunt, ac fi unica
^ efiet pifeis fpecies.altj quatuor fpecies conftituerunt.Ex quibus fit ut nominibus abun-
dcmus,rerum uerd notitia nobis defit. Nihil eft autem in omni genere pcrniciofius -quam nomi-
num tantum peritum efle,rerumuerdipfaruminrcium. Qiiamobrem quanta maxima potui di-
ligentia, anthiarum fpecies diu pcrueftigauiteas^ quat mihi notae fUnt,hic exhibeo,ei qui certio-
ra Sd meliora inuenerit, magnam habiturus gratiam.

A Ai/Jin:! dicitur a Grsci5,Sd ii^isifSvs tefte Ariftotele. quo loco,inquit,anthiasfit,ibi nullam be
Uh.f. dc HiU. luam efle confefium efttquo indicio ufi fpongiarum pifcatores urinatur, 8d ob id facrum pileem
«wn.cafi.jT- tume

DeAnthijs. Lib. IIII. 6j

fiuncnominanr. ^tftxc appellatio ilH cum multis ali)s communis cft» Nam Pompilus, delphin,
mullus, & pleriq? alij pifees facri didi funt. Dicitur dC f id eft, pulcher pileis, dC nfcTiumv- 1 melmpro{i4

fti&^jid cftjpiilchri nominis. At uranorcopus,Athenxo£<[ Plinio teftibiis,fic cognominatus eft. roxytonm/
Vocarunt alij 6^^{lm«:^ed eft etiam pifeis alius, fc%ii*^,quifquamas ad os uerfas habet Hicefius aqui
bufdam Atlnsf/ didum fuiflc ait,nifi quis pro Avhpj/, legendum effe cenleac a^hsV* Eft enim fpecies
anthix alba : neque enim nomen Avxa cuiquam pifeium tributura reperias . nam qui a nobis La* ♦

tine lupus dicitur, non Avx©', fed A«€’fi«| dicitur a Grxeis. Poftremd diciturab AriftotcIeo^AftjsLi6.(S.cifHift.
Triaf, quem locum non fatis exprefsit Gasa.TJxrs «/fe' H9« « cwAaiW^sCof/ JwAatnf/ (a/l$ccv)7£i Sd^'»c. id eft,
parit etiam xftateaulopias, quem uocant anthiam. Oppianusuerd wAftiTtii/ quartam fpeciemLit.i.

Io anthiarum facit.

Sed de nominibus latis. Nunc cum anthiam quem primigeneris cfle fufptcor, deferibamus* b
Is eft colore limilfs pagro, uel cynxdo,fcilicet rubefcente,unde Oppianus §ccvdot> appellat, eadem Lii». i. iasrm
ftgnificatione qua /«♦'fls? Pinna ftatim a capite ad caudam fere unica, rufa , cuius aculeus

primus longus dC robuftus,ad branchias pinnse dux rufe.In uentre dux alix,multd longiores dC
tenuiores eiufdem colorista podice ad caudam fere alia etiam rufa.Cauda rufa in duas pinnas Ion
gas derinens,capucrotundum,noncompreirum,uarium:rolirumnonprominens.is eft qui ano
Itris barbier dicitur. Oppianus feribit Anthiarum genera in faxis habitare, ea tamen aliquan= ibidem*
do deferere explendx gulx gratia, uoraces enim gulofos efle, dentibus tamen carere . eius
uerba funt:

Ks^aSjK^ vcoJhvTT^ varo
C^x ftc conuerco:

Supra alios omnes ciet mfatiata libido
Ventris, non etiam munito dentibus orc,

enim inquit Suidas, eft o li» t)(co^ oi/iVws. At his repugnant qux ex Ariftotele profert A? oppU

thenxus lib.7.Ae«5fTvA«f o^' HStf)<^^bJhy7tc w 'ny H^i7iKiy§au^(7te^ns:fKy<iy'n jytt (ntuajj^Aa^ofcRi-of/. Arifto-

teles tait anthiam (nam ex prxcedeiitibus liquet hic pro anthia fumi) ferratis effe dentia-

hixSydC carniuoruSf gregalem. Carniuoros dentibus prxdicos efle conflat, exteros, qui luto, ftcr= t ut Athetum
core,aqua uiuunt, minime. Qime fi Oppianus qui anthias uoracicate alios fuperare feribit, eo^ «t4f.
jo dem etiam intelligat carniuoros effe, ut reuera fentire uidetur libro tertio, cum feribit anthias ca-
pi' percis dC coracinis in antra, in quibus latitat, demifsis, ipfe fecum pugnare uideretur,nifi quia
aliam Oppiano interpretationem affingat, ut per vcoJ);v7r€p-hinsvii(t y6o^oy\^vws,regioncm oris in-
ternam dentibus uacuam, id eft3palacum8( linguam, quibus infixi funt dentes in multis pifeibus,
exterum in maxillis ferratos ineffe dentes reliquorum faxatilium modo, (accipiat.) Qiix inter»
pretatio mihicuriofior quam uerior uidetur effe: nam idem Oppianus Icribic libro tertio, an-
thrjs sbiAx efle hTfhy, id eft, inerme. V tertiis uerum dicat, is quem depinximus , ferratis eft denti*
bus dC parttis.

Eft 8^ alius fcriipulus quinonminus nos torquet, nam Ouidius deanthiahxcprodiditin z
Halieutico fuo:

4.0 , Anthiashistcrgoquxnonuidetutiturarmis,

Vimfpinxnouit^fuXjtuerfusi^fupino iuerfoq^fupU

Corpore lina lecat,fixum^ intercipit hamum, «tw, mimprefr

Idem Oppianus libro tertio. Plinius autem dC alij, capto anthix nonid tribimnt,fcd alijs
captis. Eius hxc uerba funt: Anthig cum unum hamo teneri uiderint,fpinis quas in dorfo fer
ratas habent,Iineam fecare traduntur,eo qui tenetur excendente,uc prxeidi pofsit. Et Aelianus, Ub.u*c<(p.t9*
Vt homines fidi 6(1 commilitones uerfiperinde pifees inter fc ulcilcuntur,quos anthias nominat,
ex his quilibet cum noueric conuieftorem fiium captum effe, celerrime adnare feftinar,ac dorfi fui
nixu ad eum inhxreicic. Idem Plutarchus in libello cui titulit fecit. An terrenx befiix aquatili-
bus fimprudentioresjfcribit: Anthiam captiuo anthix fuccuiTcre , reiedum^ in humeros funi*
j-o culum furrecftis aculeis refecare,{pinx^fuxarperitate refringere.

Plinius ferratam fpinam anthix tribuit, alij non ferratam, fed afperam dC acutam , quam Op* ®
pianus appellat. Atferratam fpinam fiue aculeum in paucis pifeibus obferuaui, utin

paftinaca,8^ co quem elephantem uel ibin uocant.Nofter uerd anthias non ferratam fed afperam
Sf acutam fpinam habet.

. Qiianam arte capiantiiranthix,fufiusdifces ex Plinio dC Oppiano, ^

Hicefius apudAthenxumftribitanthiamefle F

i/li. Qui locus aperte mcndofuseftjquid enim fignificare potefi Neque id j

eft, cartilagineus dicipoteft: nam anthix ex cartilagineis non funt. Puto igitur legendum '

^H,uel «J^t/dgoV.^ft enim crychrino uel pagro colore fimilis , dC eiufdem cum his generis efle autor
io eftHicefius. Efl;igituranthiasrubefcensfi'uerufus,bonifucci,excretufacilis,ftomachonogra*
tus.Qiix notx huic noftro anthix competunt.

64

DE ANTHIAE SECVNDA SPECIE*

RONDEtETIVJ.

Li^.uBalicut

N T H I AE rubefcenti fubiungit Oppianus,antbiam eft album M fplendldff,

Qiiis autem is fit,me nondum plane fcirc fateor ; nam que capiti huic prsflxi, fuipicio»
ne quadam tantum motus anthiam album effe puto : utpotc quo candidiorem Iplendi.
dioremcp nullum unquam uidi.

Eli enim laruis 3C fine fquamis, quem nofiri capelan nominat, a rafo, opinor, &1 glabro, fifob
id candido facerdotum capite,quos capelans lingua nofira appellamus.

Eft autem pelagius pifcis,non raxatilis,ad afellorum genus accedens,fed paulo latior.

Molli cft & tenera carne, boni^ fucci. Anno i y 4 y. tanta huius pifcis captura fuitin noftro
Iitore,ut duos totos mcnfes pifcatores nullum fere aliud pifcis genus ceperint, magno fuo incom
modo. Cum enim pifcis hic nec^ fale condiri, necp exiccatus fcruari poisit, cogebantur effofla ter
ra obruere, ne fcedo corruptorum pifcium odore a litore arcerentur.

DE ANTHIAE TERTIA SPECIE*

RONDBEETIVS.

I»

+•

tiS.i. Halirei. ^^'^1 ER T I VM anthiacgenusOppianusnigrumftcittirdSTefKi/iS/iastteMi. Anthiatter

ti) generis funt atro languine fufci. Qiiod non ad pifcis fanguinem , fed ad totius cor.
poris colorem referre oportet, quem per atrum fanguine , nigrum, fiuc purpureu exa.
turatum,fiue indicum intelligit.Qiii color a Gallis dicitur uioletobicur.Afiirmareaut

fim huius generis piicem elTe cum, quem hic exhibemus.

Eft enim faxatilis, totus purpurei coloris uel indici, corporis forma (caro uario fimilis,corpo.
re longo, caudj crafia, ferratis &facutis dentibus.Labra habet,oculos admodum rotundos,purpu
reos & rubros.Podiccm magnum, e quo inteftinum rubro uiridi^ diftinefium excidit. Partibus
incernis csteris faxatilibus fimilis eft, Eft carne tenera, fragili,ficca, optimi^ fucci.

DE QVARTA ANTHIAE SPECIE.

RONDELETIVS,

i” rm

id eft parte fit*
periore,OppM
mi.

V A R T A anthicefpecics Oppianodicirur’<^a)7n)c8^(i^A&):tPc,?rt;&)7ni?,quodbonisfitocii
Iis, optima uiTiis acie, (u/huvns autem cur dicatur , non perinde apud omn.es confiat;
. ficuerd Oppianus:

a'^i5C (/^ ' hjoiTiis Tt }(5“ KwAoi^ris oCviHff "ms

is^qieufWTvU, Qii« fic uertit interpres:

Euopos accp aulopos hoc nomine dicunt, Nancprupercilium circu referatur in orbem,
Qua cum prima fronte faris obfcura fintjfignificare mihi iiidetur,ideo aulopos ditfios , qudd
oculi tin orbem ueiutifupercilio roiundojobfcuro uelnigro cinifiifim QC coronau; quo fit utca-

Ui^

DeAntliijs. Lib.IIlL

tii fint uideantur oculi. At/ Aco^s igitur H6/A9{j)9tiAfi« intelligit, id eft, cauis ime profundis ocu*

Iis, quibus prscditiacucc cernuntrcontra, quibus oculi prominentninde SC ^boiTir# ditfii funt, quod
acie oculorum ualeant.Nei^ mihi probantur quae hoc in loco fcholiaftes annotat, nimirum t^Aw»
wct/f, iMKfot/5i^f''7Ksc^^^fiovs</}Kiu/ «i/Ajv, id cft, qui oculos longos habeant tibiae inftar*

Qiianuis interpretatio-
nem hanc approbet dC fe*
quat Carlius Rhodiginus:
qui libro li. Lectionum an
tiquarum feribit aulopis o-
IO culos efie, cuiufmodi funt
pagurorum, nec no aftaco=
rum : quibus proprium eft
forinfecus oculos protrude
re infpedl-andi caufa. Qiiae
demiror quomodo in men
tem uenerint dodlo Sena-
ria: eruditionis uiro,cum nemo iinqua aut uidcrit,aut obreruarit,autaudierit ullum cfle cx fqua=
mofis pifcem, cui fint oculi prominentes ut locuftis dC afiacis , quos cum uelit poisit protrudere
dC recondere. Qiiare priorem interpretatione, dodis omnibus longe magis probatam iri ipero:

10 qua caui SC ueluti corona nigra cinc4i dicuntur aulopi oculi, SiT ideo acute cernentes : alteram ue*
rd quae prominentes oculos tribuit, falfam & pfane reijciendam. Ha:c nota quam diximus, cum
huic,quemoculisfubijcimus,maximeconueniat(habcc enim fupercilia nigra oculos ambientia)
quin anthias fit quarti genens non dubitamus,

DE LATIS PISCtBVS, Q^V OS ANTHIAS GR AE*
cinominauerunt, Bellonius.

Etfi Planorum pifeium a Latis diferime alibi fatis oltendifle uidemiir, tamen hic quoc^ non* tati cr p/rfnt
nihil repetere minus cfi: alienum, quum de his fermonem uniueiTum hoc loco fimus habituri, £C ^uid dijfcranf,
quod non nifi ab eorum interpretatione incipere pofsimus. Didum igitur eft , Planos pifees
jg ab antiquis fic appellatos fuifte, quod eorum natura a reda peruerfa eftet, ut qui ueluti in pla-
num expanfa manu in arquore natarent;cuius generis fere omnes, latiore uocabulo, antiqui Pfet
tas SC Pafleres appellarunt. Ab his autem Lati (de quibus proxime diduri fumus) ita differunt;
quod quanquam ipfo fuper folo expanfis pifeibus fitii etiam plani appareant:tame dum in ajquo-
re natant, ita quidem feruntur,qualis eft in rcduni contenta ate^ eredte manus figura, pollice fur
fum eminente, in quo reliquorum fquamoforum formam ac naturam retinere uidentur. Quam=
obrem etiam oculos alio a Planis fitu,ab utroq? capitis latere collocatos habuerunt. His aut Gra*
ci,ut dC Planis Pafferum, fic &C Latis Anthiarum generale nomen indiderunt. Alrj Candidos pi-
fees,alij Pompilos, alij Auratas uocaueruntmonnliili quoc^ Graecorum quod

magnos aut concauos oculos habeant:eos^ pifees ftrepitugaudcre,atc5 eo alledos nonnunqua
^0 decipi icribitOppianustqiiorum etiam quatuorfpeciesalsignathis uerfibus:

C^iattuor Anthieon fpecies uerfant in undis; Sunt flauae,&niue3e,funt atro fanguinefufeg;

Euops atep Aulops alios hos nomine dicunt. Omnes autemfuntpulchri coloris, 8<rauro at-
que argento uarie micantes.

^ Hxc Bellonius,qui pifees Anthias infinuat fic didos a pulchro florido^ colore, ex etymo-
logia nominis Grxci.fed cur pilees latos in genere Anthias rede nominari putaucrit, nec^ ratio-
nem aliquam uideo, nec ipfe ullo authorefuam tuetur fententiam. Apparetautem cumin hanc
fententiam inde uemffe,qudd Plinius ex Ariftotele fic tranftuliffeuideatur , fiue is iplius, fiue li-
brariorum error eft, Certifsima eft ( inquit ) fecuricas uidiffe planos pifees , quia nunquam funt,
ubi maleficte beftise.qua de caula urinantes,(acros appellant eos, Ipfe quidem alibi planos pilees
yo nominat communi uocabulo rhombos 3^paireres:&cartilagineos,ralas,paft!nacas,8t^c.Moxau
tem fubneditBellonius figuras ac defcriptionesjpifcis diui Petri, 8^FietoIs,ut Itali hodienomi-
nantt&LampugXjUtMafsilienfeSjCuicognatam facitLopidam, Stellam 6^ LccziamRomano»
rum. Nos de lingulis iftis alibi,

COROLLARIVM,

De Anthia 6dfacris pifeibus Athenxus fic feribit: Anthias uel Callichthys pileis eft, omnium ^
optimus per hyemem , authoribus Epicharmo dC Aiianio. Meminit eius Dorion quoque in li»
bro depifcibus.Vocanteum aliqui Callichthyn,item Caliionymum Ellopem. Epicharmus in
Mulis Ellopem commemorat, Callichthynuerd&rCallionymuTn, ranqiiam eundem, tacet. Do-
^ rion tamen anthlam 6C callichthyn differre ait, item caliionymum 6c ellopem. Sed quinam eft sacripifcef,
(acer appellatus pifeise’ T elchiniac^ hiftori^ author facros ait pifees elTe delphinos dC pompilos»
Theocritus uerd Syracufanus inBeremc€(idyllio)leucum appellatum pifcem, lacrum nominat,

f s

tniurtim.

Byceit.

WcW.

(5(5 Dc Aquatilibus.

*i»rDion;fus LLm cognomento kmbus miibro de dia!c<3is fic fcr.bit, Audmimus p fcatcte

&etr'icumfEretriaurbsfft.Eub<xte)&aIfosquordamp.rcatores/acrump.fcemPornp^lu^^^^^

minare Et.ut Homerus ait, in promincntelitore auquis fedens extrahit ,xtm idelt lactum
oifcem-pompilum fdlicet.nifi Kaliiis forte fic appelletur. Callimachus auratam facri pifcis titti»

U> dignari uidetur,cum fcribit,;stW., ^ «Veif tfi. Alii facrum pi.cem

(deo alicui dicatum, uc! liberum.)ut &bouem facrum. alq magnum, utin illo (tlh/®' M

a,r«i».nonnulli lip vf (Ii A^P.ut & Euftathius) 71«! -nt, fisy, id elt , aqus fluentis auidum, uel

fecundum aquam natante. Clitarchus nautas inquit pompilumuocarcpifccm facrum, eo quod
epclagonaues adportumufqi deducere (7r&;ri(«i!rs|/)foleat,indcqj pompilum nuncupari, i»

(id cftcumnonaliusfitquMn aurata pifcis;ucl,adie(ftiue,aurcisfupcrciiqsdecorusolje

eodem Eratofthcnes,H<^i’f“i“X^‘’r'“.“'^ ;4oi/ixS“ii,Hadenus Athcnsetis. eonq^ autedro
iniam ab Eracofthene cognominatum pompilum , a curfu quo comitatur nauigia, ^ Theltorcm
Troianum Enopis filium hafia transfixum Patroclus apud Homerum Iliad.5!% ita e curru extra-
hit wfi oTt vie ^ti)C SKTnivSfa

wAk’ feK KixmTVK/lmipccayi. hWtto interpretantur fonorum^uel fplendidum: Scholiaftcs uc
rd innominatus, primam per «.diphthongum1cgit,&: exponit e/lw/j-s.Sacrum autempiicem (in-
quit Euftathius) uc dC alijs quiburdam^ fi<: Ariftoteli placet , Anthiam appellat, is enim ubi degit,
mare belluis carere indicar,quare facer a fpengiatoribus nominatur, Ali) pompilum imciligunt,
iitTimachidas,Fe(iWAs( l^oi tx&vs^id eft Pompili facri pifccs,tanquam feruatores nauigantiiim. A- 1«

In magnum inufitatam,&r drjs marinis facrumaccipiunt, Alij (impliciter tcj/ ilfiSboi/ Alq
^tf^df/fa-ibere malunt, id eft humidum, uel in humore uiuencem. Eadem ex Euftathio. Ellope .
^criim pifcem a poeta iiocari exiftimant.ali) non hunc,fed Anthiam : quod locus quem is incolit
5i; belluarum expers, & urinatoribus tutus fincuius fiducia pifces confirmati,ibidem pariunNa-
turxeaufam penitus retrufatti & abditam, meum non eft explicare,Ae!ianiis* Caulam diffici-
le colligere eftffeu horrent anthiam bcllu3t,qUaliter elephantes fuem, gallum leones; feu loca non
infefta prudens & memoria prted/tum animalculum agnita notat, adit^ tantum, Plutarchus*
Comprimis iierd (inquit idem) mirandus anthias eft, quem facrum pifcem Homerus uocat.tam-
etfi magnum quidam facrum mcelligunt,quomodo os facrum magnum: 8( comitialemmorbum .
magnum fcilicet,facrum uocant. quidam uerd communi ratione, quod in tutela numinis fit , ad 5*
h^c omnibus expetatur, (fic Grynscus uertit. Graece eft, <^ioi K<P^y Eufta-
thius r>y ifcftJU-of/ fvy habet.) Eratofthenes auratam uidetur facrum pifcem dicere, hoe i

(H <;/)®e/w(a/,ut fupra ex Athenio) ^veeioy W’’ oq^^veny ix^ui/.Multi ellopem. ^ ij(6cu/ in-
terpretantur aliqui Tayw

•Ttxfiw r> «/Iwxco.alij magnum:uel roi/ i^oy ^vy os Etymologiis. An facrum pifcem

dicemus uocatum,a quo belltise refugiuntCnam & ferpens facer eft, a quo fugiunt exteri : auis
facra in falconum genere, a quarcliqux omnes fibi timent ac fugiunt.quare pifeatores utbel-,
luisintadum effehunc pifcem obferuarunt, abftinerc etiam ipfi, dC pro facro habere uolucriint*
i<jJidE [x^vs,id eft Sacer pifcis dicebar, cui nemo nocebar, fed fui iuris erat. Suidas indicat effc apud
Homerum, quicquid enim ingens ac prxclarum haberi uolebantuetcres, appellabant. Per 4*
iocumdicipotericin hominem prxgrandem 6(inpreciohabitum,quumfitftupidus Sdinfans,
ErafmusRot.inprouerbijs. SedSuidasnon tanquamprouerbium recitat, uerbaeiushxcfunt:

-^y n^oujTi^isffKy hiyeitV’ny )w?ifuy^vy H'ny 7nti.7ri^Sii Scribit fexto Bl-
'bliotheces Diodorus, in Arethufa fonte facros haberi pifces, uc qui fint hominibus inta<fti. Cal-
limachus in Epigrammatis hyceam facrum iiocatpifcem,&tdj c/liol <c9>d5 v«x«s,C^Iius Rhod.cx As
thenxo. Euftathius hoc et/am annotat, primam in corripi:in ii^poy produci. ,

f Oppianiis (u/8iia)y in genitiuo plurali pro cu4i£i/ protulit,iic poftulante uerfu, dC alibi xv&ia in
d'andicafufingu1aii,a redo wfl/^il/s.Eorum (inquit) quatuor genera, prxeipue in profundis faxis
degunt.non femper tamen, nam cum fint uoracifsimi,quocunq? gula iiocat,pafsim oberrant. Ide
anthiarum quacuorgenera magna cfte dixit, lAtyarx/iTWjcfvAor, ApiidVarinu AvSm preparoxyt. 5«
fccmininum in nominatiuofcribirur,quod non probo. Hicefius facrum pifcem efle putat, alio
nomine Av«5^ di(ftum,RondeIetius conrjcitAcft^KiPf^effe legenda, 6i(c.cuinon contradixerim.nani
A thenxus etiam licet ex Hicefio feribat facrum pifcem ab alijs lycon , ab alrjs caliienymon uoca-
ri,poftea tamen ex Berenice Theocriti (c^uam puto non extare)ucrfus quofdam recitans hxc ucf
bacommcmorat,ti5^d(/»;(^uZr (Dj/ A!il7HSt'«isAfc»OT{/:S ecMajj/.&l fimiliter Euftathius repe-

tit.ItacpAcil/x©- (quanqiiam alia Ie(ftiohabeat}'A(icy«si(/)properifpomenon,piicisnomenfucrit,non
A(iT;«is oxy tonum ;iit 8( j^Aou/x©- pifcis eftjj/AfcwKSs uerd color. Huc facit ut Rondeletius itidem ob*
feriiauit, quod anthix genus fecundum dfy^vey pro Oppianus dixit. Eidem neganti pifcc
ullum apud Grxeos Avioi/fiiifle diCrum, obijcipoteft quod Crates Comicus apud Athena um li-
bro ?.poftreftudincm&:^ cancros in mentione faliamenti elephantini Tco-t/^^dJiasAvxwnominat.

Pif em uilem & glutinofum^quem Falcem V eneti nominant, alij ii\ Italia pefcc colla, ad Te-
iicdumaudiuiiuilgo Grxee falfd Anthiam nominari,Bellonius.

fla

DeAnthijs. Lib.IIII, 67

■ fflnmarirubroPerncuspifdspanmagnitudmceftcumAnthiamaximo, Aelianus, An* a
thias pifciseftmagnuSjS^lapidemmcapitehabetjKiramdes. Rondeletuis Anftotelem ait pu-
gnare Oppiano , quoniam hic amhiae tribuat edentulum dC inerme os : ille uerd dentes ferratos
callichthyi,qui idem fit cum anthia. Sed quamuis aliqui eundem fecerint, Dorion tamen difiin*
guit;2^ Ariiioteles quoq^,diuerfis iri locis &C nominibus diuerfis eos nominans. Oppianus etiam
diuerfum facit, ipfum tamen cetaceum callichthyn, & fimiliter capi ait, Prgterea tribuif An
thiae Rondeletius fpinam afperam acutam, fpins nomine non doi Tum aut fpinofam eius pin-
nam accipiens,fed aculeum quendam,ficuti pingitrquod haud fcio an pofsit aliquo ueterum tefti
monio comprobari.Plinius ^ Ouidius fpmaE dorfi tantum meminerunt, quam ille etiam feri ata
lo facit, Oppianus Halieut.j.dorfum eius acutum nominat, (T o^v7r^u§oi> fcTfca^ </lxa

-4'XS df^lu/yde captiuo loqucns,qui hamo tenetur.qucm alij gregales ut iuiient Bm»

luy^ ht^(uo(jSU'0i p«|ca apcftj^:'ocoffXf/,Wd «(J7iAfl{/,hoc efi,Sgpe rofiro lineam rUmpe*

re nitunturjfed fruftra,utpote inermi.

Inter equum 5^ pifircm anthiam (imo anthum aiiem) inimicitia intercedit, Philes. ^ Quo in jj
loco Anthias iit, nullam ibi belliiam eile confeiTum eft.quod cafu fic euenire dixerim : quomodo
&! ubi fit limax, necp fus eft,nec^ perdix, omnes enim limaces ab his eduntur, Ariftotcles.

Anthix cum funt capti, miferabile prsebdnt rpe(fiaculum:mortem fuam lugere S>C quodammo g
do fupplicare uidentur. Ac nimirum quemadmodum homines qui in latrones immifericordes,

QC c^dis auidos incurrerunt, aufugere conantur : fic fane i) retibus infultantes, infidiaS tranfilire
io conantur, Qiii hoc genus mortis euadunf,in terram antea eis inimicam cxiliunt:atcp ibidem mor
tem obire malunt, quam gladio perire, Aelianus. ^In patria mea (inquitOppianus) fupi a litus
Sarpedonis, quicuiii^ Hermupolin dC Eleufan habitant,anthias hoc modo capiunt. Pifcator pro
pe terram obferuat petras cauernofas,quas incolere folent anthiai:&r magnum orbibus ligneis in-
ter fe collifis ftrepitum excitat.eo gaudent anthix.itacp emergenti alicui, percas aut coracinos in
aquam proijcit.cpulatur ille raptim.Pifcator quotidie illuc redit, S^tanquam inuitatis conuiuis,
quifemper plures apparenr,cibumpr$bet,]Manent illi eodem inloco,£<!naiumueluti nutricem
€xpec!l‘ant:quam cum appellere fenierint,mox omnes obuiam larti dC ludentes adnant. Demum
ita manfuefcuntjUt contrediantis etiam manum, Sdporrigentis cibum non refugiant: 8d quocucp
manum egeritjCeufigno dato, illuc fi:atim,tanquam pueri in gymnafio morigeri magiftro,rerecia
jo piant, c5tinentemuerfus, ance nauim.retro. Sic cicuratis illis, tandem hamum inijcitinari.primu
manu fignificat omnibus recedendum, Sd fi'mul lapidem proijcit,quem illi efcam efle rati fequun
tur. Vni alicuirelidl^o hamum (efca obtedtum) fupra mare porrigit:qiiO miierille uorato,mox am
babuspiicatorismanibusrapitur, iitreliqiiamturbam lateat, nam fic» teri captum aut uiderenr,
aut ftrepitum extrahendi audirent, nullis amplius efcisreuocari poflcntjfed fraudem atcpinfidias
fogerent exofi*quamobrem pifcator ualidus dC agilis fit oporretjaut etiam a focio adiuuetur. Alij .
non efeis aut ulla fimulationejfedfuis freti uiribus anthias adoriuntur. Hamum ex acre aut ferro
faciutjidupliciter alligatum ualido fimi.hamo lupum piicem inferunt uitmm : autin os mortui in-
dunt plumbum, quod delphinum uocant: cuius pondere caput ita inclinat Sd reclinat ac fi uiue-
ret.Etremigantibus carteris unus a puppi, cum iam apparent anthiJC, hamum in mare leniter cirs
^0 cumadium inijcit.Sequuntur illi certatira nauem, dC eicam ceu fugientem . pifcator uerd obfer-
uans,anthiat quem prxftantiorem uiderir,eam admpuet.qui captus, uix magno labore 8d coten*
tifsimo nifu retinetur, remigantibus interim carteris.Necjj focio capto defunt gregales reliqui pi-
fcesiSd dirm iutiare cupiunt, dorfis ad eum coniuridis,St temere conglobati, impediunt magis, as
liquando 8d funiculum roftro,fedfruftra,prarhordere conantur, dentibus enim carent, itac^ tan-
dem aegre defefrumlabore,acuulnere,6d remigionauis fuperatu, extrahit pifcator, qui fiuel pau
luium ei concederet, non amplius attradlurus fbret.aded ingens eorum uis eft. Nec raro acutam
fuprafpmam rere(ftalinea,euafitanthias,Haec Oppianus. Antliiac aliquem de grege fuo captu
hamo fequentes, hamum (lineam) fecare conantur. quod cum prse dentium infirmitate perficere
non poffint, pondere fuo illum adeo grauant,ut a faucibus ira comprcfsi hamus euellatur,(aut li-
yp nearumpatur)H97ri5VT©-*7tfay»(/s592f,Io.Tzetzes 5.116. ^Necdeanthiapifcefileric6uenit(inqirit
Plinius) qu3c plerofq^ aduerto credidifte, Chelidonias infulas diximus Afi»,fcopuIi maris, ante
promontorium fitastibi fi-equens hic piTcis,8d celeriter capitur, uno genere, paruo naiiigio,6dcon
colori uefte,eadem^ thora per aliquot dies cotinuos pifcator enauigat certo fpacio,elcam^ t dr.oj**

ijcit,Quicquid ex eo mittitur,rurpe{fia fraus praedae eft: cauens^ quod timuit , cum id ftepe facftu
eft,unus aliquando confiietudine inuitatus Anthias, efcam appetit. Notatur hic intentione dili-
gentijUt autor fpei,conciliatorcp captura. Nec^ enim eft difficile cum per aliquot diesfolus acce-
dere audeat.tandem aliquos inuenit,paulatim^ coraitatior, poftremo greges adducit innume
ros, iam uetuftifsimis quibulqj afliictis pifiratorem agnofeere, dC e manu cibum rapere, T um ille
paulum ultra digitos in efca iaculatus hamum fingulos inuolat uerius quam capit, ab umbra na-
uis breui conatu rapiens, ita necareri fentiantjalio inais excipiente centonibus raptum, ne palpi
■ tatio ullaautfonus exteros abigat.Conciliatorem nofte ad hoc prodeft,necapiatur. Parcit pifca-
tor fugituro in reliquum gregem. Ferunt difeordem focium duci inlidiatum.pulchre noto cpspif»

f 4

68 Uc/\quatilibus.

fe malefica uoluntatctagmtum in macello a focio, cuius iniuria erat,»: dati damni formukm edi>

Oppianiis lib.j.adanthiam capiendum efcam elupo parari prtccipicns.

. Hicefiusdixitphagnim,chromin.antliiam,orpIium,rynodontem,fynagndem,acarnane,ge.

nere (quod ad nutritionem nimirum) fimiles haberiiutpote dulces, modice aftringentes, multum
alere iC ut par eft difFicuIter excerni, plus alunt ex eis, qui carnoii funqmagis^ terreltres , K mi.
nus adipofi. Idem anthiam fcribiteire;ji/</l»iA,pro quo Rondeletius .^i/dfts/Jueli^Vflsoi/legen
dum putat, a colore rubro.ego potius legerim . non quod fit cartilaginei generis pifcis,

MiUgintiK. quos Graci naixe £f uocant,a:;^;r4“iiit«rSK;fed quod carnem forte folidiufculam habeat.

nam folida qusdam cartilaginea dicimus, ut Plinius etiam paflinaca radicem. Idem cartilagino» i*
fum galbanum dixina: cucumerem cartilaginei generis elfetSC cartilagine placereinora, ut callo
pyra & mala.V nde ex ijs qus in cibum ucniunt,non eamodo quae folidiora callofa^ funt, carti-
laginea dici putarim,fed qua; etiam inter mandendum inilar cartilaginis crepant, ut rapa, rapha-
ni,cucumercs,&:c. Germanus diceret, ©datcctifivnb tliellet/ober Erefct, unde & duracina
cerafa quxdam £fjcUtf icfc uocant noilri. Galbanum uerd alia ratione, & fimilitudine quadam a.
fpeflus formxqj cartilaginofum dicitur. In Hicefrj igitur uerbis !cgemus,aut kxto-

A.eft enim cetaceus pifcis.nam quod pagro eiufdem generis anthiam eife idem author dixit,non
tam ad naturam Si colorem pifcis, quam alimenti rationem fpeflare dixerim. Sunt enim h jceius

uerba in libro ^ vMs iiue de alimentis. V ox quidem;ji/.^ij'ss, accedit ad «xefiifBtjquod eft ace-
rofus,fqualidus;iIccus. Acum K chalcidem pifces eife 8C ixix!!S,authores funt. ^ Pifces i»

cus:Pytheas,inquit,id traditidem (lego, Anthiam traditidem, nempe Ouidius)infixam(infixu)
hamo inuertere fe,quoniarti iit dorfo cultcl!ato,fpina^ lineam priefecare. f Vide etiam in Cal-

niffe Rondeletiummiror.Nbs plura de eo & Germanicis eius uocabulis annotauimusfupra in
Capite de Germanicis Si Anglicis quibufdam afelloru nominibus. Puto enim eundem eife que
Germani 53«lcB uel lK4blc(iU uel (Ertpellen^nit uocitant.is ad mediterraneos Germanos capi-
te mutilus mittitur falfus.aut fimpliciter exiccatus. Rondeletius tamen fuum Capellanum neque
fale c6diri,ncq! exiccatum feruari poifeferibit, coeli calidioris forte aut alia nobis ignota ratione, .^a
Pifcem enim eundem effe non dubito.

DE TERTIA SPECtE ANTHIAE RONDELETII,
COROLLARIVM.

Huius icon lineam fatis m agnam a capite ad caudam oilendit, cuius in deferiptione non me«
miniife Rondeletium miror.limilem fere in adonide uel exocoeto pingit.

lant, cuius uim & naturam explicare non alienum eftimagnitudine maximum, Aulopiam maxi
mi Thynni fuperanuat robore Aulopias cum illis collatUs,primas fert.CJiiamUis enim Thynnos
rum natio fortifsima cft.aduerfarij tame Aulopia; prompte repugnantis , ne primum quidem im
peium fuflineufed fanguine ei (per metum) refrigerato cediuunderefolutus mox uincitur. Au-
lopias uerd cum omni conatu eirefiftit, perditi pugnam tolerat,ac nimirB contra pifcatores quo-
que decertat, aifarpifsime uiiSoriam reportat, fefe premens, (tM/-3iif'mirat,al’,rooBt,)fifcapitein
profundum nutans, fua enim natura, ore ac ceruice (elata, ueluticp pariter hiperbiente) eft robu- 6»

De Anthijs. Lib. IIII. dp

faturarfjStT iientre caqdido. a capite ad caudam pertinens aurea quaedam Iihea fn orbem definit*

Ex his colligunt nonniilli,au)opion efle quem lingua uernacula uocamus boniton, quem su
miam efie demonfirauimus. At notae aliquotinfignes reclamant.hecp enim cetaceus eft pifeis fia
cuti aulopios,neqj lineam auream a capite ad caudam dudam habet, nccp oculis eft magnis patu«
lis^.Hatc duntaxac nota ucric^ communis eft, quod dorfo fint c»ruleo,uentre candido.

V B EODEM AVLOPIO COROt<*.

L A R I V Mi

** Mihi Oppiani,Ariftotelis,&i; Aeliatti Aulopius^pifcis uniis uidenturiqui ^ anthias, ucl fpe« ^

cies anthicE dicatur. Ab eo autem diuerfum puto qiiem Rondeletius pro quarta Anthi* (pecie
pinxit.namfiidem efletjnon putalfet Rondeletius diuerfum ab Aeliano elTe deferiptum. Cae*
teriim Evwtws diefius uidetur,non a uifus acie ut Rondeletius conijeie, fed quod pulchris appares
at oculis propter ftipercilioriim fpeciem, ut Oppianus exponit : iiel etiam magnis , ut Aelianus:
Oculis (inquit) eft patulis,rotLindis,magnisjcOiurmodi Homerusbubiilos efte canit. Vnde SClu
noniJ3tfa7ns epitheton, pro Ev quidem incompofitioneuidecur&fmagnicudi*
nem BC pulchritudinem pofte ftgnificarc.Bv«'/',o wAos »7ms,o Hfis^os

TPis e(yi&PfAfcorff,Euftathius. Boai70j,« « h gjocwwf iJAfcjraow, Idem. Apud

cundemlego galeam (wAwttjj/ cognominatam 'tHu wy,i<T}scMKr^\v<rcwHi(ijj>Js<^ii.ct\HhotdiKi<rK&^ ej
® cj/ 0 «^itTuajSs A«j.«,hoc eft,qua£ in fummo quendam ceu canaliculum habeat (fiue fimpli
citer,fiue qui in acutum exeat, )phalon alio nomine uocant,cui crifta inferebatur. Alias etiam in*
terprcrationesinLexicoPhauorinileges. hos pifees Oppianus propter carmen di*

xifle uidetur.AnftotcIi5«!i Aeliano cicwA4)‘^suocatur;& Athenxo lib.6.ftttAft)7ij« nominantur in»
ter alios pifees, Archeftracusapud eundem Tou/Aa-jiJo* uocat, hisiierbis:Kiwn<^»i*tj'«ABT«a/Aft>-
•m» ^ mi KfPM/iV.cgo malim fic legere,K«t (tiyxhit t’ «wAa)7nff:qiiamuis & cwhaiTrix Dorice
dici poffctingenitiuOjfed Archeftraiusnon IcripfitDorice. Avh&)'mxSyVsi^o(p^\n®', Varinusi.
Numenij carmen quod citat Athenaeus, AH9J'»«s,Ki)^>«:A2fj (forte tt.ftt uer»

fum in o.per fyftolen)7joc?x»5ff»,plane corruptum apparet uel ex pirofodise , dC metri ratione, quod
jo hexametrum efte debebat.Conftaret fi legeres, A(aA(n:sxixA«S7t, icgct tM.aTrKfjSc/gTjoaxKgoj/. A Nea-
politanis de pifcatore probo uiro accepi pifcem quendam uocari Aulopcnam : fed cum hunc no
uiderim, nccj; ille mihi quantislibet propofitis pricmrjs uno toto menfe pileem capere potUerit,
certi nihil tibi repraefentare poftiim.hoc tantum adfcripfi,ut qui Neapoli uerfantur docfii, aduer»
tantnumredc Aulopenamuulgo nominent, Gillius.

Aulopios(inquit AeIianus)qLiaminfidiofiscaptfonibuscorhprchendatur,mihificutaiidmo- e
ne accepi, exponendum cft.Honiines ad pifcatum prudentes, loca ubi domefticas fedes 5C com*
morationes arbitrantur Auloptas tenere, ex (peculatione pr^cipiunt dC prsfumum.deinde poft»
quam permagnum pifeium Coracinorum numerum retibus ceperUnt, dC nauem fuam firmauc»
runt, ftrepitum quendam more uefpariim faciunt^ BC Coracinos ad illiciendos eos protendunt,
fj Q Vbi uerd tj ftrepitum exaudierunt, 6l efculentam illecebram ammadiierterimt,alrj aliunde eo ire
pergunt, S(f gregatim circum nauimpifcatoriam errant; acc^ catentts BC plaufu BC cibo ad pifeato»
res manfuefcunt,fiiie meo iudicio efeo cupiditate capti:fiiiC3qiiemadinodum pifcatores inquiutj
fuo permulto robore nitentes, ut non abhominum contatfm refugiant. Nonnulli ex eis cicures
funt,quos fane pifcatores ut beneficos abalijsintcrnofcunt, fcedere^ cum ijs deuinciuntur, pa»
cem^fcriiant.Eos tanquam duces fed-anturalrjferiAulopio, quos ut pifcatores 8f capiunt &oc
cidun.t,ita a manfuetiorum (quos coUimbisalledatricfbus contulerim) capeurafe abftin€nt,qua»
fi foedus quoddam ciimtjsfancitum habentes. Necuero pileator bene peritus, quantalibet ino-
pia;prematur , manfiietum Aulopiam prudens BC feiens comprehendit, quinimd fi eum ipfum
imprudens ceperit, non mediocri dolore afficimr.Capitur autem hamo transfixus,aut mortifero
uulnere Icftus.fed 5i^alijs modis hi pifees capiuntur, H»c Aelianus. Vide etiamfupra in Anthia
^ iimpliciter E. , ' , .

Kcuvic^i (i<cy«^j!rcu/^co7ncc (ucl potius, mv Kfccvioy^orcw ({ortzK^cw^c^ j

■ T«a',ucl Kgwfoj/ av) <i>xidoiiii'ayv(ixr[w K(u o»

«iiif cffcA»<rKij» tAftif/ \!aty(XsQAoy

:■ anthraci.de s ucl Anthraces, Avflgt«Kj(f^lr,/t'fife{»cit‘,pifciculifuperpriinisafl’ariibIiti. Avm
«i/ K^(A(u/ Trtajf/, Ariftophanes alicubi. E5r«*'0gcc»t/^<rtri(apud V arinum prima etiam per alpha
fcribitur,non probo) parui pifees afsi. omnia quidem qua fuper prunis aftanturjtwfif»»»^^»? uoca-
bant,Scholiaftes in Acharnenfes Ariftophanis & Suidas. A3-<wfl{>a»((<2jftft^,Ariftophaties in Aui
bUStWTl 'Itf </fe' «(/'(&' At^ef/,0 7^fl7^5j'Trfl''(077T^ 07^«l'Trfl»',SuidaS)fc^JffP1i/, Scho

c liaftes, Suidas.

Dc Aquatilibus.

RONDELETIVS*

APRO:

AnpoXjpifcisnomeneft apud Ari
ilotelem dC Athenaeam, a Gaza
per dicuur:nam Latine nfliTr^sapru
{ignificat,non caprum ut t quidam
aliquando iierterunt. Anucrd pifcisquebic
exhibeo, aper fit, pro certo nondum habeo;
fed cum rarus admodum pifcisiftefit, S^no*
tas miignes habeat, ftudioibs celare nolui, fed
propoiita piefrura inuitare ad rem diligentius
expendendam, ut tandem quis iit pifeis ifte,
conftare poisit.

Eft autem fquamorusmihilominus tamen

pr*duro,ac utluti afpera ec iiillofa cute tedo

corpore, fere romndo compreflbjrubefcentetoculis magnis vroftro oblongo, StTobtufo mis mo<
do fine dentibus, mox a capite fecundum dorfi longitudinem, aculeos habet pr^acutos, duros,
lon-^os redos, fetas efle diceres, in^quales. nam primi bremTsimi funt, medrj longifsimi,poftre-
mi medijs minores dC primis maiores. Pinnas duas ad branchias, in uentre duas alias, multis fir-
misen aculeis dC a fefe difiundis conflantes. A podice tres aculeos, breues dC acutos. Cauda in u-
nicam pinna definit. Athen^us inter numerat ex Ariftotelc, quae notaapdfsime qua-

Cdprosfi.Arim clrat.eft enim duris afperis^ fquamis Operto corpore. Dicat aliquis Ariftotclem jwttQjj/ fluuia<*
fiotcl^.Ub.^. facere,8c: in Acheloo amne uocalem : cum hic nofter marinus plane fit. Id equidem fateor,

dcbijl.atunul. hunc Ariflotelis locum mihi fufpedum reddit, quf ex Arifiotele adfert

7rvra{Mi>p(o7^o(/^m fortaflciTK^tjfsi/ legere oporteat apud Ariflotelem pro pifce alio;
Caprifeos ejuid ud corruptus fit locus Athenaei, pro a-Hffcpfoy reponendum fit. Nemo autem exiftimet
;<^7rQ>j/&»(s:5rei«^»<sif/idemeiTe:certifsimisenimnotis a fediicrepant.K^frew-jc©- dentes &:aicutifsi-
mos&uaiidifsimoshabet,utexOppiano docuimus,K47*?©- ijs caret. PrSterea «ieTre/o-K©' ab A»
thenseo dicitur durus, uirus olens : usc^rfO- uerb, ex Archeftrati pcritifsimi artis opfonatricis fen-
lentia fummopere laudatur.

APRO, BELtONIVS*

5®

Capros AriflotcIijPlinio Caper, alrjs Apcr,pifcis eft quem amnis Achelous gignit, qiiinon»
nunquam grunnire creditur.

Eum primum apud Epidauri5,quanuncRagouramuecchiam uocantjconfpcxi, Cyprinima
gnitudine.Hicalicrumpiicium more branchias non habet detedas, quanquam quatdnas intus
conditas ferar,utExoccEtus SC Muraena. Os panium ofl;cndit,m quo dentes albi, humanis aemus
li,ingyrum fiuTunt.Duas fert in tergo pinnas, quarum prior,fbrtibus aculeis obfirmatur:qiubus
audader, fi quos pifces oderit, aggredicurtpelleintcgitur dura arqjarpera,qua ligna expoliripof*
funt. Squamis caret. Altera pinna tergoris uicenis neruis conflat;Corpus habetcircinatum 6C pia
num. Lineas fert cancellatas incute. Vnamutrinq? gerit in lateribus pinnam. Oculos furfumin
capite fitosiPinnamincaudarotundam.In fiimma, pifeis hicaliorum nonferuatnormam.

Et quum Caprifcus,quem in ''■Trago piTce defcripfi, affine nomen habeat cum Capro, caiien»
iEgomTra^ dum eft tamen ne nomenclatura Apri, Capri Caprifei ce decipiat. iJlyrij pifeium atfinicatcdc*
BeVonijnuUm cepu^pifeem iftum Chiergner uocant : fed uox ea Sargo debetur. Aper enim Sargi modo corpus. 6o
Caprifei men= tornatum habec.Ericforfan is, quem A thenams porculum fiuuiatilem uocanquem etiam ex Ari*

... . _ Idem in Gallico libro de Delphinis, Sfe, eundem

hunc

Dc Apro. Lib. III L 71

liunc aprUm,a Rondeletij apro diuerfum defcribcns, pifcem ait cfle rarum, in templis tantum a.
I'". '"pendentema feuifum, excrefcere ad magnitudinem carpx ; iconem afe exhibitam ad
BtSamelle.

COROI,I,ARjr^J«.

Rondelelif aper cum alias differt a Bellontj apro plurimum, tum quod fquatnas habet, Beflcr»
nq uerd caret, Bellonij quidem aper.flutiiatilis uideturtRondeletij marinus eftpifcis,quemafigti
ra roftri aculeorumcp fetas referentium fic appellandum cenfuitteum ueteru aper a uoce Si grun-
nitu hoc nomen tulerit.Bellonius quidem fuum fluuiatilem cfle non afferitjfcd infinuat, Athenji
lg porculum fluuiatilem efle conijciens.Rondelettj uerd marinum aprum,hyacna:,uel porcijUef ca-
prilci (quo cum plurima habet communia) ipeciem efle coniecerim.

Qui caperuocatur in Acheloo amne grunnitum habet, Plinius. Pifces uocem non teduntt
fl qui tamen adere dicuntur, ut pifces Acheloi (Hermolaus in translatione Themifiij addit, capri
di(Si)branchijs aut alia quapiam parte fonant,Ariftot.lib.i.de anima. Pifces non omnes muti
funt:fedlacerta,(lyra,Arifl:ot.)chromis&: aper grunniunt, Aelianus, f Aper fingulas branchias
utrincjhabet,eas^ duplices, Ariftot.Rondeletius branchiarum numeri nonmeminit,Bellonius
quaternas fuo apro tribuit, eascp intus conditas,no dctedfas. Varinus interpretatur pha
grum pifcem.fed is Trnyf®' potius quam aeOT?©- alio nomine dici folet, PifeiO quidam funt o-kA».
(itt&i ««OT?©-, Athenaeus Ariftotelem citans. Huius pifds (inquit idem)Doa

10 rion quocp SC Epsnetus meminerut. Capros ex Argo apud Philemonem laudatur, Athenteus
Euftathius. Apriculum pileem fcito primum elTe T arenti; Ennius ut citat Apuleius. credi*
bile eft autem pifcem illum non alium efle quam capron Grxeorum,

, Kra'(tTO^V(r©'fefi,rt«^rt't/rC(rfSJ(fl:7Tr3-rSl/£rs A«rsK7r’«S«ea7TBt'..3TSj.(q>£f^fyrU7Wg{©'ctvfl©'.

TBTS tfis difJLtS (fSi ^VHXViffJl/XTnCPl^j OvJ^’tei<j^£ilJaX!OICiPjoGliiH TlfvtKT^y v:fxxpx

fcAoo^o^» KSrAff twrp £ixBx0 (fhvHp ^Hcpus «flarr

pHhHxp ylw c/lx^hpxTwStx^p-, (j8£ci\orTdlr,lt uerfus pateretur;) Archelfratus apud Atbc
nteum, Senfus eli caprum ne uideri quidem polle nili a ditifsimis.

df Aper pelle eli afpera £f dura,huncpifcem uidi Venetijs inforo ditii Marci conditum ino«
jo pificis cuiufda officina pendere. Cum Thraci cuipia oftendiflem , CaprifeS dixit a fuis nuncupa,
ri folcretcum^ huius pidiam effigiem Siculis pifcatoribus olfcndiflem, porcum efle affirmarut,
pillius. Pileis quem antehac aliqui pro apro defcripferunt,uulpes marina eft, Bellonitis.uide.
ttir autem notare Gillium.fed quam ille uulpcm facit, muftelus centtines eftRondeletij. ita qui.
demutfentircntaliqui,tumcutisalperitate,tum nomine (Venetijs enim porcum appellant)indu
ci potuerunt. Eadem occafione (nominis faltem) hyatnam pifcem, aliqui centrinam efle puta,
uerunhfed nimium leuis Si ffiuola eft ex folis nominibus conietftura. Sunt Si valr pifces Epi.
charmo nominati, de quibus dubitat Athenatus an ijdemftntiwnfa, Athenio non Synagrides
tantum,fed Syagrides etiam inter pifcesfuntteft aut fyagrosGrscis fera, qua Latinisaper, ^Ca
prifeo pifei in C, elemento locus erit. De diuerfis etiam alijs porcini generis pilcibus,in Porco di
jocetur, f Aprum cetaceum nominaiiimus belluamquartdam ex Cetis ab Olao Magno delinea»
tiSjinffa inter Cete.

> jiPoi,ECTVs,uidein Thunno.

DE APORRHAIDE, MVRICVM GENERIS.

VT VJDETVR. RON.DELETIVS,

Hporrhaidvh duobus Inlocls meminit Ariftoteles. Gaza murices interpreta. liJ, 4,* Kjt
tus eft. Natices(inquit) faxis adhacrefcuntmorcpatellarum ar Muricum, (aporrhaid2Mji.4.
in Grxeo,) ac CeECerorum genens eiufHcm ; nec nifi tegmine dimoto adhaerent , quod
uelut operculum fibi pofsident. Vfum enim quem biualuibus pars utraqj adminiftrat,
eundem altera exhibet turbinatis. Carointus,quaoris , habitus, f^«.ie2roxc(3»W»ef«r.jModushic
idem Muricibus, purpuris, ate^ omnibus generis eiufdem. Ex his funt qui dubitandi ^^onh^ddct

occafionem iiimanCjiint ne Aporrhaides in Muricum,an in Lepadumgenere.In Lepadum qui« nonejjc ex
dem genere nec ab Ariftotele,nec ab ullo alio diferte ponuntur : duas enim duntaxat Lepadum pitdmgeaertt
ipecies ponit Ariftoteles, Sunt tamen qui ex Lepadum genere efle in=
de effici putant, quod Lepadum more faxis adliaereant. Sed nonretfte. Nam quamuis Lepadum
more adhxreant Aporrhaides, non inde tamen efficitur, ciufdem generis efle cum Lepadibus,

Etenim Neritx .adh^rent ut Lepades , ut ibidem dicitur , tamen a Lepadibus genere differunt,

(b Quod fi que monere debuit Ariftotelis locus, in quo una cum Lepadibus Aporrhaidum memi*
nit:&C is qui mox requitur,ab ea fententia abducere debtiiffet, in quo cum Purpuris dC turbinati»
Aporrhaidas liumeratiModiis loic idem ajporrhaidibus,,pwrpur,is,at(j omnibus generis eiufdem*

72 'Dc Aquatilibus.

QuweAporfhaidemmturbmatorumgenereeirecenfeOjUtexrupcrioreAriflotelisIocOiJii
ligentius animaduerfoperfpicuumeft.Etemm ut Lepades adhaErentfaxisUiaNeritsc.Aporrhai.
des, 6^ omnes eiufdem generis adhtcrentfaxiSjfed alio adhtefionis modo.

Nam Lepades parte altera deteda,&: carnem oftendente affixte funttNe.
ritx uerd &: Aporrhaides acclinato tegmine, quod illis eli operculum, ad
faxamuemadmodum uidemus Cochleas terreftres faxis, dC truncis arbo»
rum.qua parte carnem oftcndunt.ueluti adglutinatas. Ergo opercula ha.
bent Aporrhaides K Nerte , id quod proprium elTe turbinatis iam dixi-
mus.Quibus fubdit Ariftotelcs operculum Neritarum, Aporrhaidn, atep
aliorum turbinatorum eundem prteftare ufum , queminbiualuibuscon» |
chis teftam alteram. Quemadmodum enim in biualuibHS,clulilibus & re= i
feratilibus,a duabus tellis tota interna caro tegitur,ita a turbinata tefta, SC i
addito foramini carnem oftendenti operculo, tota turbinatorum caro oc= '
culitur.Exhis efficitur Neritas & Aporrhaides in turbinaris haberi. A*
hponUUm porrhaidem recle Muricem mihi uidetur Gaza c6uertifle,ob aculeos mul
iGazarelti jqj logos atcpacutos,quibusMurices Omnes armati (iint, qualis eftliic
quem proponimus.

.... Dicam prxterca quod fufpiciouibusSiconietSuris tantum indudlus

cabxijZclcL de Aporrhaide fentio, Nimirum efle eius Muricum, fiue turbinatorn g'-
rythijs. ' ' ^ " Ita.,.....,.., .... .

Citp.7.

Hermolai uer^
ba.

CorycU.

Uum-

C^ry^hf*.

heris, cuius mentionem facit Plinius libro ji.Muricum generis funtquac
iiocant Grgci Colyciajalij Corythia, turbinata aeque, fed minora mu!co:ef*
ficaciora etiam, oris habitum cuftodicntia.Qiiod Muricum genus priufquam explicemus , de
uarietate ledionis dicemus ex Hermolao, qui pro colycia,alij corythia,legendi3 cenfet ex Athe»
nxo Colyciaiiue Coryda.Erenim Chamzc genus quoddam Graecis ait uocari xtof vws in Macedo
nia,quas Athenis dicant, Cacterum eas non muricibusjfed ( ut dixi ) Chamis praefertim tra«

cheis adfcribihquod dC Plinio placuilTc in huius libri calce uideo.Facit hoc generum affinitas.

» Hxc funt Hermolai uerba, quae ucro confentanea mihi non uidcntur,neque is Plinq locus ex

Athenxo emendari poteft. Nam fi KsufVKwy nomen Chamis competat, idem turbinaiislongcdia
uerfi generis competere minime poteft. Necp illud uerum, affinitate generum fieri, ut idem nome
utrifep conueniat,ob id Chamis etiam tribui in calce operis, ne<^ enim ideo pofl: Chameglycyme 5«
ridas ponit Colycia fiue Coryphia, quod Chamis id nominis tribui uelir, fed quia clementoru or»
dine piices recenfet. Quam ob caufam poft Chametracheas, Chameleos, Chamcglycymeridas,
fubmngitColycia,&^Coryphia,quiaaiitera C.incipiunt.VtrocpigiturPlinij loco Coryphaea le-
gendum conijciojtntelligicp id muricis fiue turbinati genus, quod aporrhaidem uocat Arlftotc-
Ics. nomen enim optime quadrat,quoniam wgvi?» ad omnia extrema & fumma transfertur, inde
j«gv^awf/,quod fummum eft extremum. Vnde turbinata hsc in quibus aculei eminent, Cory*
phaea dicentur. Id etiam conuenic, quod multo minora fine reliquis. Sed hsec pro fuipicioni-
bus habeantur.

COROLLARIV;

4<*

Apud Plinium in fine libri ji.pro corycia,aIias legitur corophiajutrumuis legas , commatis,
non pund^i,nota fubieqiii debet, ut per appofitionem moxlegatur,concharum genera, ^Piiniua
debuccino quaedam fcribitjquaAriftoteles deaporrhaide;VideinBuccino C,

DE APVIS SEV APHYIS GENERATIM*

R O N D E L E T I V S.

I N I H I pifees fua parilitatis caufaminime negligendi funt. in paruis enim rebus fepe
multa magna admiratione digna fpedlamur.Qihs enim echeneidapifciculumnonmii*
returrQuis non phoxinum fiuuiatilem pifciculum ouis femper grauidum f Omitto a= jTdf
therinas,cobiren,aphyarum genera, a)ia^ permulta, quorum nonulla fine mare & foe
mina ex aqua SjC limot^usdara ex femine nata, ad aliorum pifeium a!imenta,ufus^ noftros a na-
tura condita funt. Verum in tenui labor,ut aiepoeta. nam praeterquam quod pilciculorum diffe-
rentiae dC naturae multiplices funt (differunt enim uita, quoniam alij marini, alij paluftres,alij fon-
tani,alij fofsiIes;diffb'unc dC partibus QC moribus) ipfe etiam res tam minutae , minutam diligen.
tiamcuriofam^jS^ateentionem poftulant.

Incipiamautemab aphyts quae minimae funt. Dic^lacucrd funtaphy» w(ew«(f>v«sv<reu,nf7is9
iTvo-tfvsjjtefte Athenao, Sic enim legere malo quam <^(r<fi/«f,utinuulgaribus codicibus legitur,
ideft,nominarxruntaphyze,qiiari nonnatae.Qiiemadmodum enim « Graecis priuandi particu-
la effjita & t/lvi farpifsimCjid quod infinitorum nominum compofitio oftendit. At fi quis uulgata
tib.i deniii lc<^ionem fcciitus Jia-cpvm di<^as exiftimeqid eft:,bis natas,quod temporis fpacio Aphyx pereant
mm.cap.tf, SCdenuonafcancur,aiKorc AriftoteIe,isfimulcogitetnon a^v«fcd fM'«^i/«pouus appcllandaa

fuiffe

libro 7.

i

DcApuis.Lib.il II.

fciUcarcriatcendo.Necfentit Arilioteles cxps qiismferimmt, alias renafci. Verum aliquando
interire, & quodam tempore non repeririideinde ex eadem femper materia, fcilicet ex terra are.
nofa uel limo alias nafci.Qiiare aphyas potiusilteu' iijiKBjjftsa (/7i/cr$i/«t, id eft, ueluti non natas re= liUm.

«Sius dici cenfeo. Quatenimpropriedicunmraphytejiwtculstfunt authore Ariflotele;

id eft, nec accreicunqnec procreant,de quibus mox ftiiius. Plura aphyarum genera conftitue. kpi^mgn
runt ueteres,quarum nonnullie ex femine nafeuntur non diuerforum pifcium ut nonnulli putJt; 'tra-
(femina enim non commifcentur,pifcium® genera diuerfa coire anemine uifum eft.inquit Ari.
ftoteles.fquatina fola qu»/ii'« diciturihoc ficere creditur Si jSitT©', id eft,raia : eft enim pifeis qui Uh.6. irwiSt.
fiyiSm®- appellatur,) fed ex femine eiufdcm generis,utgobionum,macnidum, mugilum. De his «'««■caf ».
deinceps dicemus.

DE APVIS IN SENERE, EELEONIVS.

Pifeibus quos litorales uocant,qut in fcopulis ad litus uiunticutem^glabriore habent, quam
utfquamofi elfe credi pofsintiadnumerari debent Aphya,uel Aphydij, (^fhjdiafmus,ex ^the.
tuto,) Aphritides uel Aphri,Cobitides,Atherins,Triglitides,Engraules,Coracidia,Boridia,Ty
phlenidia,® Membradx,quas aliquiPhalericas Apuas uocant, Omnesepifeium faxatiliumge.
nere.S<: catteris pifeibus aptifsima prtcda.ut Oppianus feribit. Apuse omnes grandiori capite
conftant,ocuIos habent elatos Sd nigros.

COROLEARIVM,

Apud Aihcnaiu ubi feribitur apuas didas quafii^ast.st/lirijimiego quotj) i/lvfipvBS legerim,
ut 5C Hermolaus 5C Ronde!etius,non quod dlvs ut ipfe putaqaliquando priuatiua fit particula ut
a sd^«iiis(/;fed quod imminuat aliquando ut a.quoqj interdum : ut oii/j-ifasj intelligantur, tU xjtia.

nam ut bene,pro ualde accipiturific male SC maligne, pro parum : utmale gratus,
herba maligne crefeens. Sed in illo male etiam omnino priuatiuumclTepoteft. Sic malapunica
quxdam «zn/fW dicuntur, non c]udd pyrenas non habeant, fed eos minimos, uel minus duros.

Sunto igitur </lvr<pi/as,qui maligne & nimis pufillo corpore nati funt.ucl qui maligne aut omnino
noncrefeunt. ^ Accedit 8irEuftathijauthoriias,apud queml^imus,i()it/s!,ii™7i!if<«f«ijvss,
tigli kfii) i ixivs kiyvtm is iax^iitfow,ais ^ nitrv (finapi) dicitur, quafi r«$a. Iti 'a^jlutru tfinus^

jo pro cremento.) ets usa luxfip SicariQ, yi/u i ifin, Athenmus. Plinius aphyen 4* t* vbij
didam indicat, his uerbis: Aphyen Graci uocant, quoniam is piiciculus e pluuia nafeitur. Sed
cum aliter aphrosquocp,aphritis£d aphry.e dicatur, aphyen pro aphry e didamperlyncopen i
(puma non eft abfurdum,

APVARVM SENERA, EO Q_V O D B I N.
ceps deferibuntur ordine.

Apua uera. Cobites. Engraulis uel Encraficholus , qui Si lycofiomus, uulgo Anchoia,

Phalerica. Apuamugilum. Apua Mtenidum & Mulloru. Depilcibus Ipontenalcen.
tibus. Hepfeti. Atherina. Membras.

^0 Belennus fiue Blennus piiciculus carnis fubftantia apuam cobiten refert. Si a Rondeletio in-

ter Apuas defcribituriut Sardina etiam propter fimilitudinem qua apuam refert Phalericam, nos
hanc in S.elemeiito, illum in B.defcribemus.

DE APVA VERA.

RONDBLBTIVS.

X aphyis ea uere aphya dicitur, qu* ab A«
riftocele a(?pas,ab Athenio i<?)g<7ij,a nonub
lis a(?ft/y,afpuma maris, unde oritur, nomi
nata eft, uel a candore fi Suidce credamus,
qui etiam iyy^Ku^t^/ a multis dida fuifie fcribitjnecno
Oppianus libro quarto Apuam Latini iio»

eant, inquit Plinius, quoniam is piiciculus e pluuia na
fcicur. A Liguribus non nata appellatur.

Piiciculus eft admodum exiguus, uix unquam mmimi digiti longitudinem aequans, Ispius ^
candidus, aliquando rubefcens,nigricantibus oculis.

Ne($ gigmc,neq} gignitur, fed ex fpiima & originem Sl" nomen habet,ut dttftiim eft. De hu= C
lufmodiaphyahacc Ariftoteles: Nafcituraphyaefpumainumbrofis & tepidis Iocis,quando ex Lib.e.dcEili*
ferenitate terra calefcit,ut circa Athenas apud Salamincm &:iuxta Themiftocleiim,^: in Mara» ^m,cap,is>
thone.locis enim huiuicemodiipuma illa confiftit.Interdum etiam quum aqua multa e coelo efflu
iXeri t, naicitur in (puma excitata ab imbri. V nde illi nomen a fpuma. Fertur etiam non=

.nunquamper fumraaniaris,6^inipumacouoIuitur,ucin ftercore uermicuIi.Eadem AthensustLj^,.^,

g

74 ,

■n 1, iiliirafuntErenera alis Ki»p>TOclidtur,c femine non nafciturjUtfcribitAfJfld*

Eademenamcmnino^u^

das Aphyam Veneri facratn effe, audior eft Adicnaus,qiiia ipfa qiiocg ex

nnmpnmuenit Aoud eimdcm ab ApoHodoro meieiriccs Sux Stagonium KAnthis
rororc?Apliys dida fuiit.qudd candidae effenqgraciks, & oculis praegrandibus.
ri nuo^-mlm M^dcdiaam fmjfeeandemch caujam.j Aphyam cnam (didfam) An,

■1 , J . a fl- ,V rcrra arenofa nafci quar tempore interit & renafcitur.Qiiam hic depinximus, ca pro,

^nm Mp >J. culdubio eft qux cx fpuma n’afcitur,nulla repugnante nota in Liguftico litorc frequens : m fpu»
ma conuolui cernitur^^nomen^ non nata; ei aptifsime quadrat. Inde etiam in alias regiones a,

fportatur.idquod defui temporis pifcatoribusfcripfitAriftctdes, qui ut deportarcpoffcnhfak

confpergebanttbreue enim tempus durauphya ifta,caputtantummodo & oculi ;

Praterea adeo mollis, tenera, tenuis® eft, ut citifsimepcrcoquatur. Idem apud Athenteum

riearchus Peripateticus ait ex Archcftrato,qui aphyam,qudd paruo igne egeat, lubebat m cal^

dampatcllaminiici,acnioxubiftriderecaperit,auferri;Cflridetautemutpriniumfenferitigne,

ficiit^ oleum ) unde paroemia,i'.A •!in<f^v5,igne uidit aphya.quaft uldilTe modo iufticiat a_ct de,
codionem Vel i!r wf ,aphya ad ignem, dicitur, inquit Suidas

id eft de iis qua celeriter intereunt, aut abfumuntiir.fiue quar facile ac cito conficiuntur. I-creba,
tur &: illud apud Grtecos np» rratAmuf;, Aphyarum honor oleum ; quoniam inoleo coque*

bantur ChrvfippusPhilofophusautoreAthenarpfcripfit aphyam Athenis uilefcereob copiam, ^
& mendicorum elTe opfonium.alibi in precio effe.multo etiam detcriorem.Lynccus Rhodiacas i*"

aohvas laudat Archeftratusaphyam omnem praeter Athenienfem K Rhodiacam lutuperat. A*.,

nhva omnis humidum alimentum prtebet, flatus^ gignit. Nicomedi Bithynorum regi, autorc
tN^rratetiai» Suida.tcum aphyarum edendarum defiderio teneretur.procuto a mari abeifet Apicius ille gu._
Aihcnxui li. t. lofus piTciculorum figuram imitatus, utaphyas ueras appofuit. Erat autem luiiufmodi earum ap*
paratus Rapum fceminam in longiufcula & tcnuiafrufta fpeciero aphy^ referentia fecuit.quj m

oleo coflafale 8^ papaucreafpcriit,ficq) hac eum cupiditate liberauit. .

Ts Oppianusfcribittimidum&: imbecillum aphyarum genuslpodengrauksmcam^omnmTfix^^

Li dte expofitum elTe, ob id in perpetua formidine tiiuere , & fefe in globos conglomerare , U ita fe

' implicare, connedierecp, ut diflblui uixpofsintifepe etiam horum aceruoiumoccurfunauiurn

curllis retardarfi

iSfidem.
Uhro ij.

Ibidem.

U4rd 7.

tbidem*

5«

BE E^ADEM BELLONIV5.-

NonnatbsueI Nonnados aalgusGenuenfenominat, quafi non adhuc prouctfros dicerc uei,
tDc Biandif. let.quorS dua; funt infigniores differentiaupeculiari autem nomine alij ab albedine Tbianchefi,
tis crRoJJrtis, | rubedineRoffeti.a; Romte Pefei nuoui appellantur, omnium quos aqua producit pilcium
Brllonij fmm inimi^Sunt qui fui generis elTc aiTeucrent.rion autem alterius progeniem:8f ejuod maiores eua
J!! “S’ dere noii pofsint.hoc argumentum’ adferunt.qudd omni tempore anni tpifcari foleant, feraturij

mtiii*. ^ eiufdem perpetuo magnitudinis in forum.quod tamen falfum elTe comperi. Multi enim horum
t«fi pifciumter,quater,&; quinquies eodem anno pariimt.utThriiTa.Trigla.Cyprinusiac.ii quis at*

tentiiis aduertat, inter eos annumerabit etiam Gobios, Menas, Cephalos, Sargos, Sparos, oC id gc
nus pirceSjt^uosideo reorfim deferibere proprijs capitibus operspretium fuit, 4*

' C O R O L L A R I V M, '

A

Uperiti,

reV©-*

Apua genus minimi pifcicuIijFefius* Theodorus apluam interpretatus eft, quia non alio
principio fere, quam ex pkiuia generetur. Adeo pufilU eft, ut ij,qui Niceam incolunt. Nonna-
tam appellcnt,quafinondumnatam,id quod Gr^cuni (aphyx) nomen indicat,Maflarius. Sa-
perda: CE«3-i!js'/ca) funt apuae calamis diuifae & inueteratfc, alrj lardu,alij falfamen- ^

ta apuarum interpretanturteruditiores uero tomum pifGiscuiufdamfalfi, nam carcinum' C lego cp
racinum) pifeem, Saperdam Pontici nominant, Varinus. Nos alibi etiam plura dc faperdadicc-
mus. Tevoy etiam pro apuis quidam dixcrimt.nam -cum femper exiguae finqfemper ‘ycv@',id eft '
fectura aut fcctus recens exifrimari poftimr,ut deheminibus etiam noftri uulgari diucrbio dient,
IKlcmcr^jislcblcybCttSlan^ftile.Equiparuidiii maneepulii. Ko^sTxjtcw^ayrof/jHegcmonapud ’
Athenteum. Eptcharmiis-mekibradibus dC cammaris apuas adnumeraCjdiftinguensab eis -wf*
yovoy^ Et ArcheftratuSjTot/yjVoi/ i/^Ku<f^Uy'ni/ «tp^oy iistMsiTjy imdlr. Coquus apud Alexin .
Io]]i5n'ne4raiam,<^«MOi/ ^ nominat, neicio quid per e/Z«ftoi/fibiuolens,nifi ultimam acuas, 8<C '
pingueudadipemintelligas. nam BC «<t7Mf/mox-nominat, Varinus: nimirum

apingufiquopharericaapua maxime abundat.fed apud AriftopbanejA/wagaepitbetoneftapuas,
uide infra in H.f. Alius eft liparis piTcis,de quofuo loco. ^Alforas, uel alforam, aftaroz, aftu** ^
ram.afforus, AlberroScbiiius farina feriptoribus nomina funt corrupta pro apua. ^ Qtudatft
Gallice apuam .Mcrlan uel Mcriand interpretantur. Bcllonio Anglice didiis pi- ^

fcjs,ex genere afellorum eft,ut &RondeIecioMcrlanus. Pinicianoapua Germanice Scncjlcn
dieiturTed is fluuiatilis piTciculus eft, noftri fundulu uocitat:a cuius iimilitudinc apua,praEf€riim
cobiiis,.(^0ccr)en3lc,uei-ii0.«^r^tuijbclc- dici potcrir; apua uerd de qua hic agimus ^<effcelc*

quoniS

De Ap uaucra* Llb.IIII.

quoniam fiflacuflres pifdculos ditierforuin gehcriim conferdis agminibus natamessScelcrt id
cft animas Ca parilitate) noflri appellant. Eliota AnglUs apuam conijcit efle pifciculum uulgd
©4CC didumtqucm ego Icucifci fluuiatilis genus cffe autlio,Uandoiiam Gallorum, quare aliud ■
Anglicum apuae querendum etl nomen. ^

Apuas ftrongylasjid eft rotundasj Archippus apud Athenaeum dixit. B

Apuae fpontc nafciintur fine coitu, ex imbribus, fpumefcente mari.alix nafcuntur e limo,pu> c
trcfcente fcilicet uel ipfo.ucl quicquid in fundo collcditium eft,Oppianus. Apua; (inquit Aelia Procrran»
nus) pifces ex fefe nec procreant nec procreantur, fed e limo enafcuntur. cum enim coenu in ma=
ri concrcuerit.ualde SiC limofum & atrum efficitur, atqj ex fua quadam uoluptate, mirabili natura
»o SC uitali tepefcit: atcp in permulta animalia nimirum Apuas immutatur. Ea autem fic in putrido
luto SC fordibus.tanqiiam lUmbrid, generata, ad natandum maxime ualent, Tum^ mirabili cau NaMio.
fa quadam ad falutaria impellunturteo nimirum, ubi ad tegendam uitam perfugia, Kad tuendam
propugnacula habeant. Hac autem perfugia funt fcopiili magni 8C ih fublinic eminentes : 8C cri.
bani a pifcatoribus didi, hoc eft petra in multiplices finus, tremebundorum fluduum & faxiffa*
garum undarum uerberatione, multo tempore cxcauata.Hac ideo abdita eis perfugia natura in.
dicauit,ne fludibus couellerentur aut perirent.debiles enim funt ad refiftendum 8C infirma con
tra fluduum incurfiones. fHic pifeis impatiens Solis, fligit ad umbras arborum, qlias in aquas
emittunt, calorem uerd diligit, Albertus. Et rurfus, Nauta fuper hoc pifciculo referunqfi con.
fumatur putrefadus ufqj ad caput Sf ad Oculos,aducniente aqua iterum renafcu&tunc diu uiue.

10 re, cum ante hanc fiiam regenerationem breuis fit uita. Sed hac ex Ariftotelis uerbis male in>
tclledistranfiumpta indentur. ^Apuacibonoindigent:fedfuffi'cfteisutinterfelambant,a»i«>CiJWt
futi Aelianus SC Ariftophanis Scholiaftes.ex Oppiano ut apparet. ^ Tam denfis

agminibus natant, ut totum qua,natant , mare albicet , non aliter quam arca niue repleta,aded ut
nullum terra ucftigium in ea comparcat, Oppianus.

Apua ucrriculis tenui filo contextis comprchenduntur,inuti!ibus alioquin ob exilitatem ad B
alioru pifeium captur.a, Aelianus, ( SC SchoUa Ariftophanistin quibus siwiTKpro rai«tTK legitur. )

Lepus mar.in cozno gignitur, 8l fape una cnm apuis capitur.Idem,

Diphilus dixit aphyam gfaiiis &difficilis concodionis efle. Prafertut tamen intercateras j
uera apua.qtla SC aphritis dicitur. Apup,mebrades,trichides,&:ahj quora fpinasfimul edimus,
ja omnes inflare SC humidum nutrimentum prabere folcnt.cum enim carnes cito admodum con.
coqiiantur,fpina uerd tarde difl:oluantur,(prafertim in apuis adeo Ipinofis,) inaqualis &impe.
dita utrincp concodio pcragitur.Elixari eos pra ftat,uentrem inaqualiter fiibducunt, Atlicnaus
Mnefitheus. i/x iir -lei/f.id eft, A phya ad ignem, proucrbiu in ea quat celeriter intereunt aut .j. • >

abfumutur, fiuc qua facile ac ftatim conficiuntur, nam aphya pifeis mollis ac tener admotus igni , *
protinus decoqiiitur.Frigitiu- autem in oleo ferueniitunde fertur 8e illud apud Gracos, tAfuHif tj -f Xavaiu
(i)i&moi/,id eft, Aphyarum honor oleum.Effertur Se ad hunc modum, iVf trof ifii/, id eft, Aphya ^
uidit ignemtquafi uidiflTe modo fuffidat ad decodionem. Itacp fi puella iam nubilis ftatim fponfo
uifo incalercat,conucniet,it/i’5rv5 «$!/!(, ErafmusRot. At mihiuerbaSuida,(8lScholiaftaArifto
phanis,)udifi6tTsA©-«fi/A«j«6u;wTOp, non rede intelligi uidentur de rebus ijs qua celeriter inter.

.J.0 cimtautabfumtintur.fedfimpliciter deillis qua cito conficiuntur, utin prouerbio , Citius quam
afparagi coquantur. Huic idem aut proximum eft,T(<eix©'05;?«! SltSvs xi 'Uu -n wOg, Tarichus af.
fus mox ut igne.m uiderit.quod Athenaus prouerbij loco citat. T Aphyarii honos, f

(inquit alibi Erafmus,) quoties humilibus exiguus quiipiam honos contingit.nam aphya pifcicu
Ius eft nilis, cui coquendo nihil adhibetur prater oleum quo frigitur : undeiadlatum illud,

71(11» T5Ai«oi<:id eft, Aphya honos oleum. Meminit Scholiaftes Ariftophanis in Equites. Apua
(non natus uulgd) cruda, multitudo oculorum Colleda efle uideturicotfta uerd,candida S^ iucun
di faporis,Niphus. Coepitgarum SC priuatim exinutili minuto® mmiUtoltgunt) pifci= Guri»»,

culo confici, apuam noftri uocant,aphyen Graci.Foroiulienfes pileem ex quo faciunt lupum ap
pellant, Plinitis.uidctur autem non ex quauis apua, fed ea fpecie, qua lycoftomus dicitur, praei»

Jo pue garum fieri infinuare;ex qua quidem optimum id parari docet Rondeletius, Iam patinas
implebo meas, ut parcior ille Maiorummenfisapuarumfuccusinundet,Aufoniusdegaro, ut
Hermolaus legit, SC pro apalaria reftiniit apuarum. Saperdam Photion pro apua inucterata
SC harundinibus infixa capit,Idcm Hermolaus. ^Ex Apicio,Patina de apua: Apuam lauas,ex
oleo maceras,in cumana compones, adijeies oleum, liquamen, irinum, alligas fafciciilos rune SC
origanum:S( fubinde faiciculos cum apua elixabis.cum coda fuerir,prorjcies faiciculos, SC piper
alperges,8l inferes. Aliter patina de apua fine apua : Pulpas pifeis afsi uel elixi minutatim fa.
ctes,ita abundanter, ut patinam qualem uoles adimplere pofsis. teres piper SC modicum ruta::fii&
fundes liquamen quod iatiserit,6c olei modicum, & commiices in patina cum pulpis, fic SC oua
cruda confrada,ut unum corpus fiat : defuper leniter compones urticas marinas ut non cum o»
Uismifceantur.imponcsaduaporcm,utcumouisbullirepofsint;&;cumfi'ccauerint,fupcrafpet.
ges pipet tritum,Sd inferes ad menfam. nemo agnofeet quid manducet. Patina de apuafrixai
Apuam lauasioua confi:inges,a: cum apua commifees, adijcies liquamen, irinum, oleum, facies

g a

76

DeAquatilibus.

fcetura uel maris foetura;cx ipfo enim mari nafcitur,non ulhs parentibus, ut icite «ywp yviiy gri.
cho quis appellcufunt enim tcjowi.id ea aerilcs , Arittotele tette : in uerbis iam recitatis philofo.
pili reliquas qutc improprie uocantur apUK jowii dici,hoc eO non fimpliciter aut marinam,

(bd’pifciumfatiiram:quddcxparentibusprocreentur,gobijs,mulIis,ma:nidibus,utputant.Ron

deletio enim ueriiimilius fithscquocp gcncrafuafponte fine coitunafei, denominari uero a fimi la
Jitudineadpifcesiamdidlos. Apuauera.ab Ariftophanis kboUMc&CSmda A<fv« i ■n^nyuySi^f
dicitur, quxnullisparentibusnafcitur,&c. , ,, . .

fEpitheta,exOppiano: Hini/'<w«!«fv«soAij,«jriA6!iSr©'. oufiSuirST»

•n7Vit'rui «KiJ'vo7^y 5^©^ AaA(u«5 atfvfis,

^ Apua (ciuitas) in tranfitu Apennini ad fontes Macrat ; unde Apuani Ligures ab Arno ad
Macram,Cato in libro Originum, , , . , . •

I, «[Aifi/B,albicat,apudHippocratem;®inri^ i^va^n^xiMti^e^Ccoioremnon natiuum aut uitale

‘ habet.) inde nomen adietfiiuum quod tali colore aftefliim fignificat Galenus in Glof.

lis.Eso a colore apuarum pifeitiorum uerbum illud ac nomen deduxerimta quibus & meretricu
Ja quxdam a.bicates Apux funt cognomina«,ut Athenaus refert.Bebradcs quidem fiuc mem. jd
brades apuarum generis TxrAio^iaTTi;?, id efi colore incanas Arifiophanes dixit. Et forte hydropis,
prafertim leucophlegmatite color,albus fimul & tumori coniuniSus, ftcut infpuma albedo, pro.
diceretur,

t TH)>«Misrt(p(xa-Ky/ o^v«5 Pherecrates apud Athen^iim. ^ aa/s t4c/j‘:^xn7a(4xt

ya tSioij/, Arifiopllancs in AntagoniOiSjCitante Suida,in Ais:8<:rurfus in emsrSljaiubi non Anta.
goniftis,fedTagcnifiis (retSius puto) legiturtnam & Scholiaftes Ariftophanis fic habet, uidetur.
&:prouerbiali fenfuinhomincmprolixcineptecploquacem torqueri polTe.

fl£07r^(WE,arif|as ASi«/'ac, Evfi r,*ajta'w,i^rKrai^af3«ijviDt/7ii*/iiicri^(fJ'«c,Ariftophancs a.
pud Suidam inSna-iiUBtitem in Aif </a;,ubi.corrupte legitur,Evf (3s ■nrwirt/./lfi) mc a(7^its,&c.intcrpre.
ratur autem ai^vees cwti tiSi hi'^cw 'nyiw^iim IfltTcA», Senfiis uerborum comici hic uidetur t Si

quis per adulationem pingues Athenas nominarit , idem quo apua folent celebrari elogiuiri cis
attribuens.illenihilnonfacilcconfequetur.LocuseftinAcharnenfibus. f ovvuTicTifvxsMy
o/isjvS^ittjAriftophancs inEquittbus.hoc efi,Nunquam apuas uidiuilioris precij.nam «fisy Atti
cis cfi^iawpjScholiaaestqui etiam fuQ tempore apuam aphritin Athenis ualde expetitam fuifle
feribit. y«t!iey'iT&xMm:msiifiMt Uva-yx 7i,Ariftoph.in Vefpis, tanquam de cibo lautifsl

mo. Apicius quomodo Nicomedi regi apuas mentitus fiqRondelctius ex Suidarefert.memi
nit&: Athenteuslibro i.nontamenApicinmiIIe,utSuidas,fedalium quendam coquum Nico,
medi artificiofas illas ex rapis apuas finxiffe feribit ,& Euphronis comicifupereareuerfusad.
ferf.ApiciumuerdTraianoCatfaricum in Parthia procul amarieffeqoflrca recentia mififleait
artequadamreferuata,osTpefl£i'U^<e\aBT)eciSi«?(d,7W7c0«e«i/eto'iiilv(e, ^ Archeftratus apuamomnem Jd
rUlnici. yjieh,id efioleti inftar contemnit, Phalerica qute Athenis capitur,S<: Rhodiaca exceptis: Qtiodfi

guftare (inquit) eas deCderas,o(is Kriifetf i4imay ms iy^viyzs xxxAiifxi Eis T!U/7f(i,fu|((s

vas Ev«ii'5Tei'f«SK*'5r

^Apuam Veneri facramfuiffe ex AthenteorepetijtRondelctiusrmem init SiBuftathius. ite
Varinus, Apua (inquit) facra eft Veneritqudd utracj; c mari fint prognata;. niW(t<fi/!i,ij»/n>cois:» tH
V?[U(i&iff,£fi'<n«fll;s,lego yvSims, Sed Neptuno etiam eofde pifciculos confocraiTe ueteres,idem Athe.
tiausauthcreft : &(priuatim apuam Phalericam Veneri facram extitiife, ^ cvt viwl^bytTt
•ntifit, cutoi JkS^xs KKnsifMiiiiJi/, Arifionymus apud Athenaum: V erfus prouerbialis apparet,in
•eum forte qui aliquid amiferit acquirendi alicuius gratia,quo tamen potitus non fit : Vel in eum
qui ex duobus ditierfis conflet, aut partibus diucrfis fe accommodet, ita ut neutrius fitomnino: 69
-ueluti fi ludaus a fua religione difccirerit,Chriftianam tamen non fit amplexus totam. Sic autem
degitur hic uerfus apud AthenaqminBebradummentionejinApua uero bis mutilatus, pri.

tnum;

DeApuaCobite. Lib.IlII. 77

mum:^svTkipvhrtwl^’hfAwsAtinde,dsriSiTa<p^ySt^ Videmfra in Apua membra-

de F. Nc«/</iV</fe'«^v(«/wre?i/</7w«s,Hermippus apud Athenarum, lurairum in hommemm-
mis infirmum.

DE APVA COBITE.

RONTDELETIVJ.

RI5TOTELES explicata aphyae natura tum ea

quxex terra arenoja, tum ea quEeex Ipumanafci- ^ ^ Vib.6.deHi^.

tur,haecfubiungit:Hs^ec»i9aifv!fy!V©'ix^vs,j(/afi)(/j5iuW ammd.cap.^s,

xa)6»j/'^S'''/wcgwi/ }(fla^ca/Aa){/o» »(«5
Tio;,iu/“,id eft, reliquae aphyx pifeiu fiint foetus,quar
quidem cobites dicitur gobiorum paruorum dC prauorum qui terram fiibcunt.ubi xaif/rst gobio
naria uertitur a Gaza , qui locum hunc Arifiotelis pertiercic his uerbis, Reliqua apua foetura pi-
fcium eft:quae enim gobionaria dicitur,gobiones parubs,ignobiIes,qui terra fubeunt, creat.Imo
creatur haec aphy^lpecies a gobionibus paruis 8^ ui!ibus,non autem gobiones creat. Quod mi=
ror a Maflario citante hunc locum in commentarfjs iliis in librum nonum Plinij, animaduerilim y

non fuiiTe. Nam ipfa Ariftotelis uerba perfpicue interpretationem Gazx falfam efle coniiincut. ”
lo ^^tite Ariftotelis de eadem reitaicripfit^feTiiJiflio^fc iapvfj KuCtTfiS^iyo LJ&.7.

fjSivff.ytvvToa e/icujrt/iK th «{i(A^<^^0pJiv(t}pKcoCic/)fup,id eftjAlia autem eft a=

phya cobites ditfta, gignitur autem ex paruulis & uilibus gobfjs , qui in tterra degunt BC uerfan^ ^arcn4
tur.Item Suidas fimiliter. Ergo aphya cobites eft:,quaE cxgobionu femine procreatur , nun^ ' b

ad gobionum magnitudinem accedens, alioqui gobionibus marinis fimillima eft, Corpore eftro
tundo, pellucidojdorfo latiufculo,colore candido,nigris aliquot maculis afperfo, cauda uaria, o^^
culis quodam modo fupra caput pofitis.Pinnte eaedem funtilli qux gobionibus, maxime illa go-
bionibus peculiaris,barbxmftar propendens ex ea uentris parte, in qua binK funtinalijs piTci-
bus.Hepar latftei coloris, &: in eo fellisuefica.Splenrubet.IhteftinaS^pcritonsum exalbo nigre
fcunt. Corexalborubefcit. ®

Noftriloches de mer appellant, Eft: enim ijs piiciculis quos Gallilochesuocant, tam ftmilis A
ut uix ab his diftinguatur.Differunt tame corporis figura.Eft enim hsec (apua) gobionum inftar
corj3ore rotundo, non compreftb:ilIi uerd (lochae fluuiatiles)corpore depreilb 8C longiulculo.Ctr
uero nullus fit omnino piTciculuSjqui propius ad formam gobionum accedat, quam qui hic a no-
bis exhibetur, certum eft aphyam cobiien efle, qux tgrauis eft, 8^ difficilecoquitur, ueluti reli- t f
qux aphyaer,

^ Eadem aphya cobites in ftagno marino ff equentiisima eft,8<^lochc uocatur : colore 8^ figura Cobitisjiagni
a gobionibus non differtjfed magnitudine.parua enim femper manetigobiones multo magis au-
geicunt,Ite a fluuiatili differt q» breuiore fit dC craffiore corpore,fluuiauIis longiore graciliore.

Deeadembelloniv^.

Qiii V enetis in pifcaria diuendutur pifciculi,quos uulgus Marfionos uocatjhi (ane funt Grac
eorum Cobitx & Hepfeti: fi'c enim Dorion huiufmodi litorales pifciculos nominauic , quos om= Kcpfeti*
nes^ ex Athei inis pifciculis procreari cenfet,qui in foflulis relinquuntur, Nilo recedente. Ego ue
ro aGqbtjs nafci putauerim,8(^ uulgo noftro uocari Meniriie, de qua

xnThoxino dicemus,) Terentius minutos pifciculos nominauit,

Trigliten Dorion uocauitpifciculum omni anni tempore fere apparentem. Siquidem quum Trigiitfr.
Trigla ter anno pariat, Triglites Aphyae genus femper apparere poteft. Hi funt pifciculi Aphri=
tides,quos Genuenfes RolTetos nominant.Nam qui pilciculus Hicefio Cibotis ( legendum Co=
bitis) dicitur, is eft quem etiam Ligures bianchetum ab albo colore uocant. Sunt enim (inquit ^offeti,
I^cefius ) in Aphyarum genere quidam albi BC admodum tenues ac fpumei, quosCibotides Biancbeti,
(Cobitides) nonnulli appellant.

• COROLLARIVM,

Pifciculus a nobis delineatus, V enettjs Marfio nominatur:

Petrus Gillius ueterum cottumefTe putabat. Pifcesquofdam^

(inquit) gobioni faxatili propemodum fimiles, Ariftoteles coi '
tos nominat, quos adhuc nonnulli coranos nuncupant.Mihi quidem apua cobitis ucra a Ronde- cor^rw»
letio propofitauidetur:Marftonem tamen hucapponere uolui, quoniam Bellonius eundem co-
bitidi putauit: quod fi ea non eft, omnino tamen agenere apuarum feparari non debet, ^ Apua
15o hanc cobitin uel cobitidem dixerim a redto cobitis,non cobiten a retfto cobites.nam uo-

cabulum Grxeis mafculinum eftjnec poteft cum aphya fceminino coniungi; xce^ms uero penan-
ftexumper iota in ultima, ficut QC in penultima,foemim'num eft. Germanice hunc pifciculum ^

g 5

78 ucnmai

quadam (apua fcilicct) fordidior SC crafsior, Athenaus.

de encrasicholis. qvos alii en*

gravles, alii lycostomos ap»
pellant, Rondeletius.

Icon ‘Bdlontjfim*^ etiamapodicehaheti&ilUmfuxindorfoef^muhh maiorem»

fiOchoiet.

Ijcojiomh

N T E R aphyas numerantur encraficholi ab Ariftotek . Athenao , Suida, Verum hl
ii dr Smdas i ^njiofhMts,) ex aphya cobite encraficholos gigm ien-

f bunf ille ex aphya, qUa in Atlrenicnfium portu nafotur. Vt ut res ifta habeat , encr^i. i»
choloseoscireexiflimamus,quosnoftri cumProuincialibus Anchoies appellant. iJi.

• cuntur etiam Aeliano AeHsn.(«<,Ki;)ye»A<it,quamtamcnpoftremam appellatione pnmo aphya.
rum eeneri ab Oppiano &: Suida tributam fuiflfe diximus.Encraficholi ucro nominati funt ■•£ f
W JwT<Ir,id eft.qudd in capite fel habeant. Ab oris forma

Pifdciili funt digiti inagnitudine,aliquando paulo maiore-.fine fquatnis,r^tro acuto,orc mi

ximo.habitacorporisrationcjeiuscpfciirura magna, undelycoftominomcn. Dentibus caret,re4

maxilla utraq? ferra: modo afpera.Branchias parttas habent & duplices, pinnas totidem. Cor ob.,

longum &:acutum;hcparriibrum,maculis rotundis confperfum.Ventriculiappendicesmultaj

& nigras Venter eft mollifsimus.quam ob caufam ftatim abfumitur . ouis fcatet rubentibus. prO
corpufculi magnitudine fanguineabundant,»: carnofi fatis ftintlunde fit ut deheattores, mohio- 5«
res,fuauiorescp fint. Spinis carent,excepta dorfi fpina,qus tenuis admodum eft, ut denubus ne.

^°'sare conditi alTeruantur,»: in garum iiertunturtquod ne corrumpatur,non nift truncato capi
tc condiuntur, cum quo fel una cumhepate,caeteris^ uifccribus 8^ inteftinis tollitur, ^

A De hoc pifciculo loqui Plinium autumant.quu garum fieri ex mutilato pifciculo (cribit.QitO

ljJ,n.«p.8. loco alii minuto,alij minimo pro mutilato legunt. CJudd ueros encraficholos exhibeamus , te.
mtikttupifci flos funtlocupletifsimi , qui Gratciam hodie incolunt, affirmant enim quos .^nchoies dicimus,
encraficholos etiam hodie in Graecia uocari. j ./ri r

I Ex his optimum conficitur garum,fi fale conditos Soli exponas, donre caro dilloliita tuent.

e«rMi. Hincoptimumremediumaddeiedlam appetentiam recreandam, ad crafla pituita attcmiatio.+
nem,citandamq3 aluum, Huius gari uice fepifsime ipfe domi hoc modo parandos iubeo.Primn
pirciculos,ut affolet, conditos &illotos,cum aceto,oleo,&; app folijs in patinaimici, deinde iup-
pofitis prunis tamdiuagitari,dum omnino in liquorem abeant: id oxel^ogarum merito nuncu.
pari poteft,pra:fiantifsimum condimentum, ad ea quae paulo antedidia iunt, emcax.-Quff pa* ■
randi ratio longe melior uidetur , quam quae ueteribus in ufu fuit : nihil enim uitp aut putredinis
oxelteogarum nofirum contraxiiTe poteft,cum fa:pe fupputri garo origano fit opus,iuxta uetcr3
prouerbiumtPutre falfamentiim amat origanum , quod hodie quoc^ Romae obieruariuidemUs*

Nunquamenim encraficholosuenduntfalfamentarij fineorigano. , _ ^ _

* E Marina iftorumpifciculoruin copia in Prouincia capitur nodlu enauiculis igneaccenfoima.

gna item feaionx: fed hi maiores iunt, ilii fuauiores dC molliores. Crudi etiam cum oleo 6dfeli= >ts .
ho eduntur,

DE EODEM BELLONIVS.

Pifces,quos Galli Hifpani Anchoy dixerunt, Veneti Sardonos nominarunt, ad Chalcida
* differentiam,quos illi Sardcllas uocantlfcd Romani pro Sardonis Sardas intelliguntlTradius li.
torum Liguria: incola',Cueuri,Cueunari,uel Cucuneuri appellitant,fic^ Genuenfes ; RemanS
uulgus Aliezi nominare mauult,quafi Haleces dicerct.Incremcnti minuti pifces funt Halcculae,
fed in falfuris caitcris omnibus meliores euaduttut earum Muria, in fapore,inferior Garo no fit,

B Sui generis pifcisefte ucl exhocprobaripoteft, quod Columella inter pifces annumerat, qui
funt incremeti parui : Digito enim raro longiores & crafsiores euadere comperiuntur .Et quem. 6»
admodum Harengus Celerinum refert t fle quoij Halecula Sardinam. Is prorfus fquamis caret,
branchias exteriores latas gerit,

Spurcitijs,

De Encraficliolo. Lib. 1 1 1 1. 7^

Spurcitijsjcoeno 3^ arena uefcicur. Et quemadmodum Anates d>C Anferes ro(?rfs ecenS coms
inouentj&: eo fefe exaturant:ric eriam Haleccs,qus cum Sardinis f^penumerocapi folent, arenis
S>C fpurcitijs exaturacac comperiuntur.

Si tu Haleculam imeriicias inter oaili aciem S>C foIem,ommno eam tranfparere uidcbis,dem f
pta tamen linea argentea, quae uertebras rpinac comitaturjquae fanguinem concinet* Exiguam in
fummo tergore habet pinnam.Cauda ei bifurca eft. Corpore magis tereti prarditaeft quam lato,
Pinnislateralibus/i bene memini,caret. Caput magnum ei eft.Hoc habctmirabile,qu6d dum o»

' feitat, amplum os aperit, ucferpencis potius os, quam piicis appareat, Hinc merito Grf ci olim Ly
coftomosjfiue os lupinum nuncupauerunt. Altj nonnulli Lupum fimplicirer dixerunt. Lingua
nullam liabere,nec lingua rudimentum creditur.

Solent praecindi Halecularum capica,antcquam faliantur. Narri gnari pifeatores fciunt tanta p
ineflTe amaritudinem infcllecius,utid una cum capite auferant. Qiio fit ut fere femper fine capi=
tibus in doliolis condicte nobis deferantur, SalitXjCrudte femper eduntur. Hyeme utplurimum a
fineDcecmbris ufe^ ad quadragefimam (quo tempore etiam Sarcite) capiuntur.

, Enixius hoc ftudui, ut ex longioribus 8<r crafsioribus nanciTcerer:fed nunquam palmi longi B
tudinem pertingere, pollicis crafsitudinem affequi comperi. Argenteo colore micant, tergore
iierd ad coeruleum accedunt. Multi hos faifd felin capite gerere credunt ; habent enim id intefii*
nis annexum. ,, . ,

Fel hocmodo auferunt: Altera manus caput fl*ahir,uc ciim ea manil uifcera,quibus fel haeret, p
iO -cximantur.tamen recentes Haleculas frixas in farragine eunt oleo uel butyro; ucl in craticula af*
fatas una cum uifceribuSjOptimi faporis elTe deprehendi,

Vilcera habcntnigerrii^jfed peritoneum albifsimum,contra quam faIpa:fl:omachum palli» g
dum oblongum^: Apophyfes in duodeno non plures quam uiginci : Fel per longitudinem inte-
ftinorum protenfum, ita confufumjUt minime fit confpicLium,

COROLLARIVM,

• Encraficholi nomen inditum huiepifeitio apparet, tanquam fel in capite cdntiheat (fellicipi» A
tem Latine dixeris) 7^£icTD;(0Ai/V (Jv’^K^i«r»«'rt;x6(jfl'A«fcxfi(/;quanquamenim fel inteftinis annexu
habeat, fed protenfiim cum illis confufum^ ut minime fit conrpicuum,utBellonius docet, caput
Jo tamen ci amarum Sc^ueluti bile infeclfum eft: unde & mutilari iblet. Germanice dici poteftiOn*
l;)opt,id eft Accphalus,(nam QC lialecule leucifciue lacuftris genus circa Bielam Heluetie, ab eo
quod mutilari capite foleac,fimiliter nominatur:) Vel per circunlocutionem,cin ^UincJ^iting
AVKsW©' K^ce(n^?i®',0.ego\yKfcc<n^h&') epitheta fiint apu^ fiue engrau!is,k)^Kfca/Atas,me

lius fc;)yfwA'(;ft)?,Suidas. Porro engraulis (fc;)ygi)cuA<?,« ) nomen ab encraficholo per fyncopen faefrUm
uidetur.AriftophanisinterprcSjScTabeo mutuatus Suidas, apuam efie feribunt non aliam quam
quae uulgd uocetur engraulis. Oppianus etiam eli e ait «^a«^«5 acpvHS k^voy confer*

^um innrmx apuegenus:quod uel profpecie unius generis accipi poteft:uel per periphrafin po
tius fiCepexegefin pro eodem pifcc:nam paulo pdft epfdem cum fimpliciter

uocat. Gillius Latine Encraulos dicere uoIu!r,iecunda declmatione.A^i/{«,iwfc^fea/As/, Varinus.
4;5i.Forfitan dC uulgare nomen anchoise ab engraule interpolatum fuerit, Bellonius halec fiue ha*
leculam interprecatur:nos fupra in Alece noftram dC aliorum fuper hoc nomine fcncentiam attu
limus. ^Dorion inter Hepfetos cumalijs pifciculis encraficholos numerat. ^ U

Callimachus in diuerfis gentium nomenclaturis apud Athenaeum. rurfi.is,iaj*
T-rft-jfcetTJMs^Ad^c^Ctanquam encraficholus pifcis,a Chalccdontis critimus dicarur:6^fimiliter A*,
thenis alius ab encraficholo, iops.iopematice inter Hepferos,id eft,mmutOs pifciculos fupra nb- -
piinarat. ^Coepit garumpriuatimexinutilipifciculo minimo^ confici,apUamnoflriuocant.
Fofoiulienfes pifcem ex quo faciunt lupum appellant, Plinius, uidetur autem lupi liomine apua
l^coftoraum iiit€lligere:cum dC nomen conueniat, genus apua: , dC garum fimiliter optimum

cx eo fiat. Cum Graeco cuipiam eas,quas Anchoias, fiue Amploias littus Ligufticum 8C Gal*
licum nominat,ofiendi(rem:rumma affeueratione appellabat Lycoftomos, Gillius. Circa Ge*
nuam anchtoe uulgo dicuntur : a recentioribus quibufdam medicis, ut Blafio Aftarienfianclu*
d^jUtcomjcio.

Athenaeus ex Ariftotele inter mcnimos,id eft qfdem inldcis manentes pifces numerat thrif* c
fam,encraficholum,membrade. ^ Oppianus libro quarto Halieut. tradit engraules apuas den*
fifsimis agminibus natare, & ferro etiam aut fecuri percuiTa earum agmina non tota difijci: dC re» ^
tibus.nullo labore circifndata ad litus extrahi . quod deipfis fimpliciter apuis protulifie uidetur.
nam has quocp engraules uocat, Aelianusadlycoftomos transfert: 8C forfiran de uirifq? ueru eft.

Engraules pifces (inquit Aelianus) quos alrj encraricholos,alij Lycoftomos appfellant, paruit
‘ Ii pifciculi natura fcecundialbifsimicpperfpiciuntur. Et quod ab alijs pifeium gregibus exedi SiC
^ confici ualde metuant, idcirco,adinfidias quibus funt opportuni uirandas,eatenus confertis tur»
mis denfi natant, ut eorum quife^ ad iiicinum proximum adhxrercat:utne fcaph^e quidem incur
remcs,eos diftbcientjnec fi quis remis difpergereconetur, eorum focietatem dirimere pofsic, Ita

y. S 4

B

F

H

De Aquatilibus.

. y/-xr»«-/»vt« /♦rtnfrotiiTtititr iTt

80 .

uero inter fe reftrifle Si pertinaciter, tanquam contexti contrahiinmr.iit f anquam ex acerno fru.

nientorumautfabarumfiquisineosiminiferitnianum,acciperequeat.nontamenfineuiabiira

huntiir quin perfatpc diftraliantur, ut &: eorum alteram partem abtuptam capias , &: aberam re-

linquas, Kinplcri%caudararetineas.inalijs non airequaris,exalqscaputreportes,Kalterara

«'ntin^s lycoftomorum natatio a rei maritimf peritis bolos appellatur, qui per-
multas pifcatorias naucis interdum implequtilliteftantur, Aelianus

Ancluda: funt pifees parui,obIongi,raliti,qui tempore quadragefima: tn Italia comeduntur,
eos in curanda phlegmaticafebri Blafius AftarienHs commendat. Apuie encrafichoh Medio=
lanum adferuntur abfque capitibus, muria conditi , appellantur^ ab Infubribus Anchioux, lo

Clitarchus de Thebanis feribit quod fuerint delicfjs dC gul* dediti^Si: in conuiuijs parare fo^»

liti

A P V A R V M etiam aliud genus fale ficco conditum Mediolanum adfertur,quod ab argen*
tco colore argenteum uocaturhd^ uilius ‘eft,£C incdnftantis magnimdinis.funt enim ex his ma»
iores ac minores cncraficholis, Cardanus*

DE APVA PHALERICA.

RONDELETIVS* ^0

A P H Y AE phalericae meminit AriftoteIes,cx qua gfgniait, alq c^a<J^a!j altj 5t-

de hi^l. ^gfiCti^acIegimt.Ego aphyas phalericas fpontenafeiputo. unde uerd phalericae didae fint

atiim.cap.tf. docetSutdas (ex Ariftophanis Scholiafte,)cum,ait5Aijwiics(jio:A»et«aswffttsyaA«ff,‘i>*A«j'it/fi

aphyas phalericas eile magnas. Phalereus autem portus eftAm>
cg.PofTem etiam forcafle a candore nominarimam Gr^ci etiam tk cpixA»§ce, Atrt/xee ks« «(po/^oyTix uo=
cantjid eft,alba SC fpumea; Erit autem meo quidem iudicio,aphya phalerica ea qug a nobis na*
Melete. ineietg(nielec uero genere mafculino atherina.Bellonio membras eft,quseMafsili3e mea

leta dicitur.)

® PiCcis eftfardints fimilis, minor dC tenuior, fedlatior. Squamas inmarihabericertum eft,fed

ftatim exciduntremanentibus earum ueftigi)s,ijs^ iquamis, qu^ iientrem firmant dC afperi! cfFi«
ciuntjUt in alofis dC fardinis uidere licet* Mollis €!!:,&■ adeo pinguis pifciculus ifl:e,ut fi aliquan
t E diu digitis tra(fleiurjliquefiat:aut,fi magna copia innauicula uehaturj Tupernatantem pmgiiedi=
nem colligant piicatores, qua olei uicead lucernas utuntur. Maxima huius copia, prseiercim aua
tumno,capi£ur,eft^meritd iiilifsimus ; uidimus tamen pifcatores duos unius diei captura quin=
quaginta aureis coronatis uendidifle.

DE EADEM BELLONIVS.

Meleta Rondeletio apua phalerica eft, Bellonio membras. Mafsilienfium iiulgus ( inquit
Bellonius) membradas uocat MeIecas:Rothomagenres,& qui in litore Oceani (ubi Sequana in
mare ingreditur) obuerfantur, appellam unCrado,Genuenfium uulgus Arachia.Membradem
autem nihilaliudefle quamthrifTsc fceturam,abauthoribus traditum efl:,una^cum ipimsedi
folerc,

^ Hos pifees ad litora Mediterranei maris incolse fale condiunt SC adferuant : in Oceani autem

litore, piTcationi inferuiunt, uile ueicentibus edulium.

Membrades 6^ Trichides, Archeftrati,Engrauli,Encraficholi, 8^ ( ut 'f ait Aelianus ) lycofto* 5"®
f uocat mi,pifcium^idgenuscseteri,quibusunacumlpinisuefcimurjflatuofumat(5humidumprgftant
alimentum.

COROLLARIVM,

^ Apuas epitheto A/wagec?,id efi pingues fuifie cognominatas diximustS^ ceu fubftanti*

uum nomen grammatici quidam interpretantur aphyam. Rondeletius phalericam pr^ caeteris
pinguem facit. Angli a pinguedine ©itttclt appellant pifciculum,quem Galli Eperlanum : fed
is dentatus eft, quare diuerfus ab apuis fuerit. Alium uoant a Qmte, quod facile liqueicat , 8^ fi ^
diu feruetur,in aquam totus fere refoluatur.qui potilis apuarum generi adferibendus uidetur : 8C
conuenit apuam ex pluuia aut humore ortam, rurfus in aquam abire. Sed de hoc certius aliquid (9
ab Anglis eruduis,Io,Caio prsfertim, expedo. Eliota hunepifeem in Eflexia Angli» comitatu
haberi ait.

Apu»

DeApuisdiuerfis. Lib.IIII. ’ gr

ApiKtPhalericEcapudueteresmpredoerantjPoIlux. p

B ji 4wA»e«« *a9’ Tsi-mt®- tWfs Kna 'jfCiAit gu^nc^ii x^uAiuk , Matron parodus H<a>

apud Athenaicim. ludit autem forfan ex eo quod etiam meretriculae quxdam apuae dicebantur.
mJi m iaxi« va mm&kx 7a/’i?wejj;,Ariftophanes Tageniftis. AepUs xfijes vui/jSiQ- ^xfMztiws
Idem AcharnenCbus, ’

Kiifo[Melt«KS{» XvfiyYvunitit}m<u<n<ri/ititiiuyi^p ZvyS, p/ms ef f

»j«5« ipilMiacs Hifoan xiwzt, ©^i»» T^djutsoa wmi» Alexis apud Athensum, uel(ut alibi ct«

tat) Bubulus, ^ Lynceus Samius laudans Rhodiacas apuas, Phalericis Aeniatides didas cofert,
Athenaeus,^ AifewS’^’itt7i{cumamia)a^U«Sii/ awA»e/«ii: BisivxS®- ^Tiai’vir'xT&- ^yytas
It areap, Tipiii|;o'l'Ai^ii/^X.^mt,K^ro\8«n£ K»wi<</)KSTeA©-A««eJ©-)t»wspl<)iffi, (id eft, tiix cyathum
aquae altundo,olei uero multo plus.nempeuel ad duas cotylas, SC paucas herbas minutatim inci-
las,) Coquus apud Sotadem comicum, citante Athen»0. Apudquemhocetiam legitur,

TuiecxSs iKptns n JjstnmytiS^, Apuis Phalericis comparant Aeniatidas In Rhodo, Vide a: fu-
pra in Apua uera f.

V eneri factam faciunt teaVit, ut Ariilophanes habet in Auibus, ijH euuipif «*i|/ tiS if «»5, A. b,
thenaeus, uidetur autem de phalaride aue intdligere,ut Euftathius quotp in primum Iliados. Vi-
de in noftra Auium hiftoria, in Phalaride inter Mergos, Apuam quidem Cmpliciter didam,

V eneri Iaeram fuilTe fupra didum eli.

DE APHYA MVGILVM. ID EST MVGILIS

SPSCIB SINE COITV NASCENTE EX TER-
ra arenola uel limo, Rondeletius,

y*

Ho N I T Ariftoteles aphyam aliam mugilum foetum. Sunt qui ex limo & arena proue c

niunt etiam ex ijs generibus,qux per coitum SC ex ouis oriuntur : quod tum locis ahjs-LiS.^. *Hifl,
paluftribusjtum uero apud Gnidum fadum olim memoratur. Stagnis enim canicula «““■ctf.U. .

uigenteexiccatis.Si limo arido,ubiprimumimbribusreftagnare loca inciperent, pifei
culi nalcebantur generis mugilum, («sptaij/ aj^@',)quod per coitu procreatur,(Sy(i’t7KJiil!e,/i>rce
p«,c^ oxa«s)magnitudine matnarum paruarum,nec in his aliquid uel oui, uel feminis continebat.

Quinctiam innonnullis A%amnibus,qua effluOt in mare, pifciculi quida magnitudine intefti»
norum hepfeti (naricarum uertit Gaza) eodem modo proueniunt. Sunt qui omne mugilum ge, Hcpfeth
nusfponte.orlriopinentur.fednonrede; nam &oua eorum fceminte, 6C femen genitalemares
habere cernuntur. Verumgenusquoddameorueft, quod no coitu, fedexlimoarenaueenafcaf.

Quare aphyam mugilum nihil aliud elTe puto quam mugilum fpeciem eam qus fponte fine A
maris Si fceminte coitu naicitur ex terra arenofa uel limotcuiufmodi ea eft, quam habemus, qus
nafciiur in fofsis,non procul a liicino nobis eo^ antiquifsimo oppido Latera uocato, Eiufdem aK- tiurdet»
generis eft quK inLado noftro capitur, Sf Athelan nuncupatur, quam non dubito hyemis tem-goitrif.
pore e ftagno marino fluuium fubire.

coroeearivm,

Ceftrearfoem.gcn.KtsptiK, ali) pifcesfunt quam xisr*mafculino,qUi mugiles aut Cephali fimt,

mspi* Ariftophanes dixit in Nubibustubi alij ccftras interpretantur miira:nas,alij diucribs
quofdam pifccs.fed uidetur comicus de tomis mugilum maiorum fentire, Eft etiam (ceftrca) ge-
nus apuK, Suidas. Idem in Aifvo: , Apuae quaedam ipecies ( inquit ab Ariftophanis Scholiafte
mutuatus) eparuis mugilibus procreatur.

DE APHYA MAENIDV^MET MVLLORVM.

rondelStivs.

T mugilum, Ita maenidum eft aphya autonbus Ariftotele &: AtI]enaro,quac ex eontndS
fementiamaemdum fcetus eft:fed rbrtafte iierius dicemus hanc qiiocp aphyam ftne ma*-
re dC fcEminanafei fponte, 6^itaappeIIari, quia menidum fpeciem referat. cuius econera
non appofuijquia ex manide ante depida fatis intelligi poteft,quemadmodum ^ mul’
lorum aphya. ex ipfius mulli pidura quxfuo loco exhibebitur. Hanc uero mullorum aphyam ab
Athenaeo commemoratam reperio,qiiam uocutroiy^hlu/ «f vdry;quam hic adiungendam effe du

DeAquatilibus..

. «rriMT** «ntillV ■r\r'»Ci>rtim Ifl

1«

82 ' ,

nc auaaphyerpeciMpratcrmitteretiir.Paruii^iturmulliprsEfertiniinflagnisniarimsex pu.

, Sdinl oriuntu^uos nLllorum aphyas elTe rede dixerimus, ut T0}MWi a uCns mulhs,qui rv,
jVidi dicuntur, differant.

'coroi-lariVm.

^&‘iiuviJ'uii,MRophznis Schol. SC

Siiidas FortcnroVi</'@-lcscndumy>'<'©-,uidefuprainApuauera H.a. Sed Ariftot.lib.t.cap.iy.

Sunt (iliquit) qui limo SC arena proueniant, etiam ex ijs generibus quaper coinm&oui primor
dio uenercntur.aic.ut recitatum cii fupra in Aphya mugilum uerbis Rondelctii. f De apua tri
clitide fententiam Bellonij habes fupra in Cobitide. Aphritides aliae quam triglitides funt , nem-
pe uerse apusjBellonius non latis diffinguit.

DE RELIQVIS APHYIS, SEV SPONTE NA<»

SCENTtBVS PISCIBVS, RONDELBTIVS.

BI pifces omnes qui ex terra ult'ginofa,uel limo,uel pluuia,uel quoquo modo i^JOnte na»
fcuntur,aphyae dici debent, multo plura aphyarum genera ponenda funt. Nam in fta=
gnis dulcium aquarum penitus exiccatis , imo aratis fif fatis uidemiis pifces multos
lpontenaici.iteminriuulis,utpaiuasanguillas,paruaslampea-as,paruoscypri50s,tin "
cas, atherinas aculeatas.

DE IIS QVI HEPSETI VOCANTVR.

RONDEEETIVS.

jitffj Micf5?nomen multorum tenuis,

! & exiguorum pifciculorum commu
i ne eff,ut encraficholorum, idpum,a»

1! therinarum, gobionS, partioru mu!»

!oriim,fepio!arum,paruarum loliginum, partto
rum cancrorum,encralicho!orum, utex Dori»

US« 7. cnedocetAtlienaus.Vocabantetiamartiquicut circa Naucratim patriam meam, inquit Atlie»
nxusyHmi pifciculos poft Nilirnundationcm in fofsis reliiSos.Efterebant autem plurali nume»
ro fepiiis quam lingulari, SC t4«®vi 4« tisiHop,^ eft,a coquendo liue elixando nominarunqquod
multi limul coquantur,nec propter paruitatem fcliganttir. Haec quamuis uerafinr,fucrit nihil-
ominus minime abfurdum dicere itt nomen pifciculi unius proprium etiam faifle , quod
liin S. indicare uideiur Athenaeus: Aphya (inquit) grauiseft,8^ difficilis concocllu. Huius generis alba

cobitis (fic enim legendum, non eibotis) uocatur,8f hepfctus paruus pifciculus eiufdem generis
eft. Hunc pifctculumeffe opinor, qui a noflris iiioil dicitur. ^

B Pifciculus ell digiti magnitudine,argentci coloris,corpore pelIucido,dempta ea uirga, quae a ^ '
brahchijs ad caudam extcnditurioculis deprefsis,magnts pro corporis parilitate, ore ita fcilfo Si
conformato,ut inferior maxilla protenfamaiorfitfuperiore,lit^ueluti oris operculum.

COROEEARIVH,

Hepfetos ab illis quas cobitidas uocant apuis non diffinguit Bellonius, cuius uerba pofui fu»
prain Apua cobitide.Dorion manifeff e diflinguit,hepfetiim minutum pifciculum non eundem
Narica.] ; fpecic cum cobitide,fed eiufdemgeneris elle feribens. Narica pifeis eft minutulus , qui a nan»
do nomen fumpfft.Plautus apud Feffum,Naricam bonam atqj Canitam. In nonnullis Alia: am-
nibus,qua ilK in mare effluiinqpifciculi quidam magnitudine inteftinortim hepfeti ( i](Sv</ix fasjtc p*
«ais» HsTiiisrai^tojmagnitUdine naricarum uertit Gaza) eodem modo proueniunt, quo alibi mu
gilibus cognata apua,qua reliccatis aquis fub ortu canis,ai limo iam arido, ubi primum imbri-
bus reffagnauerint loca, procreantur, Ariftot. Clitarchus Thebanos fcribitfuilTe delicijs & lu-
xui deditos, folitos^ inconuiuifs parare Saii as# iufvxt. Charmi Syracufani iocus a-

pud AthenaS refertur, Eij »1 stis tii-sTtis ; 0™ hr tiii SyAspi E^swis.

Athcnaoiqtii ex poetis inter alia hac etiam tcftimonia citat; ot/;^W».^at!TOsiSii/, Ariftophanes
Anagyro. dxcyiTSb-iittniifclirBinpfc^ssiiqFupolis. Ayitiraiti rcxiw ^ir,Eubulus.

K« yitp TJrrflr '^tiirxv itinAa urocTW Apuif ttsLhiciy Cf'yx^ Alexis. Btfi»

ffii'’ t-IsTtV.Nicoftratus, Hippocrates quoij hepfetum pifcem nominat , tefte Varino:
apud quem hi pifciculietiam nominantur,

DE ATHB»

DeAtlierina.Lib.IIIL gj

DE A TH E R I N A*

RONDELETIVS,

©EPI NHN lici ut apud Ariftotelem legitur, tu ttSi ucl Ti^tarorir^ito ttD r, te A

Gaza ariftam conuertit.nam funt atillar, SC iS^’^ (impliciter fpicK ucl Li'*- AtuA.

ariftte dicuntur. Proprie tamenfummat funt hordei fpicte, qu^ ceu culpidcs habent, ^‘^p-^7
quae nulli funt u(lii,fed inter metcnduih pereunt. Vcl ut ex Aelidno profert fPhauori='l‘Vrtri)i;(i Ca<»
nusjfpicte funt degcneres,quas fpicilegi colliguilt a melTore hcgleclas. unde ifceifsf' fignificat «•
j,i»i«:T«ft»i'S(',«iffi!ra'js(./,8(:fimilia;ideft,ualdedefpicerc&'nggligcrc.XkWi'(wpifciculumdicipuJ°“Yf"^'"
tatidem Phauorinus.ideo quod iSteiferud vriei esa xutiii/jg v irtjorAtstid cft, qtiianegligitur ob uilita aS AWiawii
tem.Fortafle non inepte didlam putes abariftis,qute pcr metaphoram pro (|>tnis ilinlunttir,quas rrpmti.

. multas habetatherine,&: duriores quam fardin£e,aphyte,&; reliqui huiufmOdi pifcicU!i.Romxc=
j[ j' tiam hodie idem nomen (eruatur: nam Latharina tiulgd nuncupatur. In litore noftro raro capit,

dicitur^ 'fJVIeleuMafsilise dC in (tagno quod Martegue uocatur, fi-eqiientifsime, 8C Sauclez nol tMrIrta un-a,
minatur. utfupra dom

Atherina pifciculus eftmarinus.litoralis.reperitur Sf (n marinis ftagnis aphyis (imilis,dodran

tali m3gnitudine,parui digiti crafsitudine,dorfofpi(ro,uctre leniter depreifo, ore paruo, fine denS'**”™'^"^''
tibus,oculismagnis.Colorcc(luan'o:namuentcrargenteuseft,dorfumfufcu,circacaputexfla= b

uoriibefcit (ardinartim modo.Locus,qui inter oculos e(l,cjlatus uidetur.Pinnas habet quatuor,
duas adbranchias,duas in uentre, aliam a podice, prater has alias duas in dorfo.Omnes candida:
funt.Cauda ex duabus pinnis confiat. Pro linea in medio coipore a branchijs ad caudam proten-
^ fa,fpi(rum quid h.abetfub cute,quod non polfum aliter quam fafeiam per fimilitudinem uocarc,
qm-im cofla atherina editur, eUidcnttTsimaefi;»: qitunilumini obijeituriquia reliquo corpo
re pellucida efi,hac parte opaca.

Atherina ex his qui autumni xquinotfiio pariunt, prima parit in terra, (iuxU terram, fri. C

tnammtemf arere an]tM:ijuonmmfcttmeiMprmum apparet,) autore Ariftotele, atterens aluum arena:, Lip.e.dt HiS.
® Carne eft fatis ficca.mcdia fcilicet, ii optima faporiscp grati, quicquid dicat Phauorinusi qui ««'«■"f-'?-

pro uilipifciculohabetiquod fi cumfpims edi poifet, multo fualiiorforct.CiuumaltquadoAuc.

nione cirem,atherinis^Jf cquenter uefccrer,unum id ad fuauitatem & faporis gratiam illis deeft
fe expertus fttm ,qudd fpinte inter edendum negotium facefiant : a quibus fpinis arifiis fimilibus,
atherinas nominatas ftiifle fufpicati fumus,

^ No(iripi(catores ideo atherinammeletappeliantjqubd eius aphyartim generis, quodmeletc A
nuncupari diximus.marem elfe credant, fed falfd : nam aphya huius generis fponte (ine mare Sf GaUorH.

fqtmina nafcuntur, Atherinarum uerd genus & mare Sd foemina confiat . Pra-terea quamuis ut.
cunque finiiles fint, tamen atherina folidiore eft fpifiiorcque corpore , aphya uerd iliamollifflmo
dcpreffocp. Vero fimilius fuiffet, encraficholorum mare dixifle, quos pifciculos elfe ofiendimus UncraJichoU.
Anchoies appel!atos,ad hos enim propius accedumtqua de caufa pro encraficholis fapeuendu-
turifed qui propius infpexerit, facile difeernet. Nam athcrinisfquamafunt frequentiores afdu-
ripreSjOs minus,caro ficcior.encraficholis mollior. Quare ex atherinis garum bonum confici n3
pbtcfttquianon poflimt ita dilToltii S£ contabcfcerc,ueluti garus pifeis trcl encraficholtis.

Atherina: nullus eft inmcdicina ufuSjSgris tamen medici Mafsilienfcs apponi iubent,ncque t
^ id abfurdetetenim fatis ficca, non glutinofa eft carne, quare neqUe difficile coquitur , neque fla»
yo 'tus. gignit. , .

Athcrina.ut inlitoribus, ita in ftagnis marinis capitur utre, maxima copia.luium redolet, fri. Atlitriiiai-^/

xaSd elixa editur. giiiimir.

DE EADEM EELDONIVS: Q_V t TAMEN ALIVM C^V A M
Rondelctius pro atherina pifciculum deferibitteuius iconem
in Corollario habes.

Athcrinam Graicum uulgus, Romanum Latharimim uocat : quanquam eorum nonnulli c3
alio pilee confundant, quem Lauarolum nominant, dequO poftea dicetur. Veneti Angoellam,
.^jMa(silicnfes ‘l*Sencle,Genucn(es Qitennaro appellant. dcletij(e,feide

Pifciculus eft raro digiti crafsitudincmexcedcns,neq;extenfo digito longior: Argentei colo

ris.translucente corpore,& quod foli phie(Sum,ut uitrum tranfpareat: lineam^ offendit interne ■
obfcuram,retffam,a capite ad caudani,a (anguine qui in fpina diffunditur, prouenientem. Oculis

84 ^ I

efi crandlbus, lingua «ndida.-Pinnam iitrincp in lateribus; SC gemmam alteram fiib iietre habet,
ciiif pifceLnpaftestequales fecat : ac prarterta tenuem aliam& paruam fert.n medio tergore
pinnulam Ceterum cor gerit ut femen Oxalidis triquetrum & oblongum, pmcardio perbelle
Llufumiranchias utrincp quatuortcoftaa item utrin^ decem omni capillameio tenuiores.uer.

tcbras adeo exiles.utuix ab acie oculi perrpicaofsimadircernantur,

Athcrine Vranorcoporum,Scorpionum,Blennorum,& pifcium aliorum praeda, apud^»
tos funt maximi prouehtus,ell9 pileis fui generis delicatifsimusjcurusapud quofdam quKftuo.
fifsima pifcatio fierifolet.

DE LAVARONO PISCE ATHERINAE

PSRIIHILI, BELPONIVS.

p I V M pifciculum Atherinae fimilIimum,Romanum uulgus agnofeittquem Lauaro»
num ucl Lauonum,Mafsilienfes Cabailbnum,Genuenfes Capaflbnum, a capitis ma.
enitudine uocant:magnam^p habet cum fluuiatile Lauareto affinitatem.

® Eiufdem prettj Romar Lauoroni efle folent cum Atherina; illuc^ cum Sardinis SC
Alecis (Alecibus, ucl aleculis) mixtim ferri confueuerunt.

Grandiore funteapite quamAtherinae,magisrecurto,accomprcfsiore aduentrem corpo.
re SC paulo latiore tranfparent ut Atherinae,maximamcphabentcum ijs affim'tate,Squamis mul-
tis’inteauntur.qmr deietSs argenteS colorem pr* fe ferre tiidenttir. Duas in tergore gerunt pin= “
nu as,titrin® ad latera unarn.Dentibus carent ut harengus ; cor exiguum, oblongum , triquetra
habent- Hepar pallidum,cui ilomachus fubeft,pifciculis SC caridibus paruis nonnunquam refer,
tus Inteflina ad anum tribus circunuolutionibus refleflntur; Fel ob eius exiguitatem confpicua
non habent:fpinas quoq? ferunt nullastCarncm albifsimam SC leuifsimam.Calculos duos in capi

tegerunt,Sefamomincres:Squamas paulo quam Atherinalatiores&numerofiores.

Proinde cum berula Roma: frequens edi folcat,& uulgo Lauarona dicatur:ac circa hanc fre.
quens pifciculus,de quo hic fermo cft.reperiri foleat : merito Lauaronum ab herba: iibi peculia,
ris nomine dixerunt: alioqui nullum occurrit mihi nomen antiquum quo ego hunc pileem ex«
prirnerepolsim.

COROJstARIVMDE ATHERINA.

tAtheritM Ciltij,ut uidemr, & "BelUmj.

Figuram hanc tanquS athcrins.ut Gil
lius uocabat, V enetijs accepi, ubi hunc pi
fdculumuulgd anguello nominant, frixos

edidemptiscapiribus.Incapitefubuirides ^

funt. color in frixis intus ad latera nigricabat. Anguclli nome forte diminutiuum efl ab anchoia,
ob anchoia: paru» fimilitudinem. Lufitanos audio pexe rei, id eft pifcem regis *ppellare:quod
nomcnlatopifci, umbrataut coracino fimili.Rondeleiius attribuit. Atherina: rufiicc dicuntur 4»
latherini, Niphus Italus. Atherina- pifciculi funt parui, Kiranides. Gregales illos pifciculos,
quos Sancletos Mafsilienfes iiocant, Gracis innumeris Genuae SC Mafsilia: offendi , qui omnes
ftatimAtherinas appellarunt, Gillius. ' Accrima,pifcisquidam,Syluaticus. Acerinam Plini)
medicfreccntiortim cernuam effe putat Bellonius.mihi barcnominacon upta ab atherina uiden
tur.E-fs-rri «iStet™,inuulgato Athenacicodice,malim eWi-M.Hepfetorum quidem, utRondes
letius fupra ex Athena:o docuit, comuni nomine tum atherinas,tum alios pifciculos paruos com
prehendunt. Dubitat Vuottonus eademne iit atherina quaalofa,fcd proculdubio diuerii funt
pifces. AtherinamRondeletij Germanice per circunfcriptionem,paruulamharcnga:fpeciem
effe diccmus;f£m tieine tamc 4^etmg «ct.nam Belloni) atherina minor ell, quam ut harengi
fpecies nominari pofsinquamobremiimpliciter aptis fpeciem interpretabimur, fEm(Dce|-fcc= S*
AKmijnun lcngefcble(t>t. ^Eif aliud Atherinxgenusquodiranfuerftiminuenn-chabetaculeum.undear.
itierme. bitror Atherinae nomen traxiire,Gillius.

d Arlftula:(Atherins)gregalesfunt,Ariifoteles Gaza interprete.quamobrcm miror, curidem

Gaza alibijUbi hunc pifcem inter rhyades numerat Arifioteles, folitarios tranftulerit. fed rliya»
des qui fint, leges inCihalcide. Gillius enam fuam atherinam,congregatilem cfrcpifcictilu tra.
dit, Circa acquinodium uernum rhyadum prima paritiuxta terram, 7« ys, ut Gazauertft,
nonintcrra,utRondeletius habet,) Arifioteles. ©ir* Bs.

tf-i(Sj'7TUii£ui'i</'SIr,i<ife'7yjKyoi,s(f'afl(^?t'«,Oppianus lib.i.
r Atherinarum ufus ad garum, in Garo exponetur.

e Atherinarum ius uentrem mollit & renibus prodeft,Kiranides. <»

B I<riar,atherina,Callimachus in Nomenclaturis diuerfarum genuum,^ limius oVsjtjwimc, Athe
na;U5. inviejs.iiHws Vaxinus; qus ueibafic interpretor, ut idara litnomen pifeis gend

cuidam

DcMcmbrade. Lib.IlII. gf

Olidam (cuius nomen non exprimitur) uficatumt iit iiocabulum non aliud fit quam comsVocrfkfjwji
muni quidem lingLiaeinuritatum,m ufu aiitgentis aut dialcdi alicuius priuatim, quod &: yhioiiciv ethnicum.
dixeris. quamuis Galenus prirca& obfoleta tantum uocabula glottas appellat. In Varino malim
Icgerc 7Jf,lioc efi: pifeis qiridam,nempe certa fpeciCs: quam fimpliciier quafi totum ge*

nus defignec. Dicflus autem uideri poteft id-ar ucl idara pircicultis a parilitate. nam idar aduer
bium Gr^cis fbnat propCjbreui aiitparuointeruallo.&f interpretantur»

^Archippus fabulam condidit ix^i/s inferiptam : ubi pifcescum Athenicnfibus ficpacifci facit:

ATnJ^vcu Ji (t/^e) ow (t//*«s) (i^\^v\ui'TiwcwKHT2i^a^ dCc, forte quod ti*

bicina aliqua atherinae nomine appellaretur, ut dC meretriculae quxdam apux cognominabatur,

IO utfupradidumefl:. ^Apud Athenaeum libro S.cumqiixftio exilis ^fcrupulofa Quodam cu
riolius propofita eiTetjCynulcus cxclamauit : Kcu w m (nTiiffiait/ uSi

fiii^ix^oiios 'TWcaxovSxts «W 71 , He“ « 'rsTtoj/ a.TV^s^ee^<^^ly&v^e^,7ecii'iyii

DE MEMBRADE.

RONDELETIVS*

ilEMBRADASex apbya pha^erica gigni fcripftt Anftofcles.(!Jiro loco Iiabcnt de fciff.
I uulgares codices» Athenaeus etiam autoreft antiquos uariedidionemhanccxtulifie.

I Nam PhrynichiTs dixit.Epicharmus j3fef5'«</l>V«:(item Sophron.) Attici Lii».?*

“ ^«j.Qiioquo modo-nominencur^conftat uel aphyae ipeciem cflejUel certe pilciculos ui
Ies,quosPhrynichus tefte Athena:o;;5t/<7tiKt(j).-cA»5 jSt^gcc</'«:5cognominauit,id eft, aureo capite. Et
Ariliophanes mAio^oowSjid eft, cano corpore* C^iantum coniedura alTcqui pofliim, hifuntpi
fciculi,quos Galli celerins uocat. (‘Bellonmtumcelcrmum Oceani, tum fardimmmediterrAnei maris chal
cideminterpretatur, magnitudine tantum diflinguens.') Sunt enim candido admodum corpore,capite iie
rd auri colorem tcmulance,iardinis ualdefimiles: Velqiii Agathopoli magna copia fepecapiun.
tur,paru!s aloiis fimiles,uocantur^ illic calliqiies uel laEhcZjMafsilig harengades.Inqua femen
tia permanebo, donec alius certiora S^ueeerumautoritate confirmata proferat,

Bellonij de Celerino pifce uulgo a Gallis dido,rcripta,in Chalcide ponemus, in C.clcmcnto,

40

COROELARIVM,

Membras,fi«f*fg«?,oxytonum, Attice dicitur, Mt#*5J>«?,genus apuae, Scholiafles Ari» x
ftophaniSjSuidas ^ V arinus, ngu £ifx(/hv<ib-

Varinus,6(^ partim Etymologus.apud utritnqj ledio corrupta eft. legendum enim ex Athenteo,

Epicharmus eas uocat, his uerbis:i3i;Sij»fl:c/iVAfK9^tx»j(?v«, 8:i;c, msAit©-

«AitS «facTKcoj/ fex^i'» E»tS^P'TtK5T’^i/,KV5v«fii>Ava, Tac^xtA^-TBjj-twAajco/ jO"?* TojASitj /xtAf
oKTifrT^oy ;S4#t6’gcc(i^£it)i/, Eupolis. Alexts quoqj y.hy.Qfkd'», dixit inter nilis precrj cibos, STrurfus jStf*

Athenaeus. Scribitur fine /*.i}4^fa;:ut Ariflonymo, ovr' aq.vvvuti''<^yXrim<:pSii,{z'^,kd
wA(is:aV.vu3><$bflW(j)ws)sT’cd/iJt?f«s:dequotanqiiam prcuerbiali fupra dixi in Apua H. Nicoiira*
tus d!xit:Bt;i6ga:(i‘’ 'v^n-ny, Hg£«x,\fca)f/#4tAi^^a/c5ir,Heiychius. Trallia*

nus Membridia dixic,ut recitabo infcrius,in reliquis fpeciebus apuarum,

TaiSTreAtoj^cocn j3tfga:<n Ariftophanes. B

PhalericaapuamembradcsgignitjAriftoteles. Athensusex Ariftotclc membrademnu- c
merat inter pifces iMviii2ss,id eft, non migrare folitos.

Vefpasapiari] hocmodo comprehendunt: Ante carum nidosnaflam, in quam prius paruu» £
lam Maenam, aut Membradem cum Chalcide imponi conucnic, appendunt, dCc, Aelianus, ut in
Hiftoria infecl^orum referemus in V efpis.

Bcbradem capite miitilato:ri corpulentior fuerit, dC lotam falc minuto SuTaqua eodem modo y
quorriglitidem coquito, Dorion. Fit autem (inquit) e folabcbrade apparatas quidam, qui

dicuur,ciuus meminit Ariftonymusdioc uerfu ftilicet, quamuis eum paulo poft citet, non
fuolocoutuidetur, Ovtk^vuviu/ ^yi7nne<p£g,(d.V.«7rAxS,) Ovt co/ Ji-c^fasHSe^d^cdiiAay* urpotecibus
€x utroc^ compofituSjUel condimenti aut gari genus, ut conijcio.poiteautemprouerbialiter hxc

S6 Dc Aquatilibus.

uerba ufurpari fupf a dixf in Apua h. « £.«ais tkTs « Mtf wwfir»}, Iden»

ex membradibiis flatuofo arhumido, leges fiipra m A^uis FJn Corollario, b..
eoiJ^xstp»i'ce<ihi, Ariftonienes. HVfiW^rJ-naTO^j^ais.Cal’.»,;?»,) St^K, EvStais

p»x’ i oti.a.:!/ TOS ovt®- o^ai.sii m/* «i-flf oiu©- iS rv^su/nJ), Anftophanes m V e.

fpis, fcf^»s Tt , Machon apud

a.b. jl!ifj(ei/'<f!r9itasMKW,Pbrymchus. BtfpuAVi/x^ciajSophron apud Athenaeum;

forte

APHYARVH RELIQjrAE SPECIES, BEELONIVS. '*

Pirdculorum minimorum (inquit Oribafius) genera qtradam fale aflcruantur,qU3e und cum
acrioribus oleribus eduntur.Hortim alia uocatur H95ii«i./l«,alia i!aiei/>it,alia ia»i/it,alia ivcfAlM/iJixi
omnia ftomacho infefta.aluum citant,nec facile concoquuntur, Htec Bellontus.

Dorion pifciculos minutos diuerfos.communi nomine liepfetos appellat: SC inter caeteros e«
Corucidit. {ian, aj;f«iVi/apud Athenaeumiid eft canccllos.fed uide an praeHetcoracidia legere, ut Oribafius

nominat. Saperdam quoqi funt qui apuam falitam,alij coracinum interpretantur, & eodem in lo.
co pauldpoft Athenxus Alexidis uerba recitans, coracinos cum hepfetis nominat. Tip w K5jit«i.
rmy w^xi/eyi AxiiSxrxs, ovA'T^x‘'^ii:ii,isif'’ ^ Alexander Trallianus de quartana

feribens ubi melancholicus humor, 8( tenaces in ftomacho humores abundant, aut lien obftrui- .
tur; Optima (inquit) eft qua; Encatera(i).K<iT»p«) diciturtasa « ijJ7 to **

t«ridu. Buridia Oribafius, citanteBellonio, nominat; iy|embridia,mem-

HembriiU. brades interpretor.

A P V A R V H genus quoddam adeo minutum eft, (qubd alias GenuEeuidi,)ut nulli tifuifer»
me eftet.Hoc primum anno,qua:ftu3 extremacupiditate, coeperunt efle in ciuitate nofira, (Me«
diolani,)Cardanus. Videtur de apuis ucris loqui.

Apuarum generi affines mihi uidenttir etiam illi pifciculi,qui ad Germanicum ©ptttrt^,uel
©ptrhng.SC SttncHclmct uelGti»ctfir4>> ^ Pe» appellantur; de quibus nonnihil circa fi.
nem operis feribemus.

DE AQVILA MARINA, EX VETERIBVS.

RISTOTELES autiior eft aquilam efle pifcem planum dC cartilagineum. Plimus
qiioc^ aquilam a Graecis reflatur inter cartilagineos numerari, eos^ planos ut apparer*
Oppianus fimiliterlib.i.depircationeaquilamcartilagineum &uiuiparumpircem fa-
cit. Actos, id efl Aquila, pifeis efl: finefquamis, fimilis hieraci, id eft accipitri, fed ni-
grior,per omnia fimilis trygoni pirci,(praecercentrum,utadditurlib,4,)Kiranides lib.j.in A. elc
mento.fed eundem piicem tum accipitri pifti, tum trygoni, id eft paftinacxrecfle comparavi ne*
fcio quomodo defendi pofsic.paftinacse tamen eum redre comparari apparet ex co quod fimiliter
cartilagineus 5d planus pifeis eft: item ex mentione centri , id eftradfj. quare non accipitri pifei,
fcdauieumconterriconieccrim.namBclIoniusquocp aquilam ftiam capite atep oculis fere mil-^
uinis eiTe fcribicifid Grteci acton, Latini aquilam a fimilitiidine ad hanc aiiem aliqua uocaiieruntt
fiue alis eam refcrat,ftu€ roftro,fiuc aliter.magna auteminter has aues, aquilam, miluum dC acci*
pitrem fimilitudo eft.Rurfus autem cum dicitur Aquilam paftinacx eflefimilem prstercenrruj^
dubitari poteft:,cencr6ne careatjan habeat qtiidem fed diuerfum. Idem feribit hunc pifcem la-
pidem habere in capite.

j ^ Aquilam pifcem habere carnem duram, legitur apud Galenum libro tertio de alimento-
rum facultatibus.

^ Ex Kiranide. Lapis qui reperitur in capite pifeis aquila, aufert quartanam. Si quis hunc
lapidem cum iiino biberit, nonfemiet omnino febibifle. ^ fi geftet lapidem collo appenfum, me 5’®
riiiel lagenam bibens non fentiet.Eundem lapidem pifeis cum uino tritum ,6dc. uidetur autem
actiten lapidem de nido aquila uolucris a lapide reperto in capite pifeis aquila: non fatis diftin-
giiere:aut fi diftinguit,nihil quam fuperftitiofas uires ei tribuere.itaqiie nonlibuit omnia huc ad-
icribere. Adeps pifeis aquila mtincftus,uerrucas myrmecias curat. Lapides de capite
cius appenfi, quartanarios fanant.felinundum,uifumaciiit.Spin^ eius combuftsefuperfaniien-
ta uicium, daemones eijciunt.Pifcis ipfcin cibofumptus,epi!cpfiam perfede fanat.

DE EADEM BELLONIVS.

X Paftinaca maior, iieteribus Graecis atTTJfjLatinis Aquila marina dida eft, quod magnas ac di-

ftcnras,in alaru formam, pinnas geraufit^ capite atcpoculis fere miluinis. Aquitani Taram fran-
cam uocant,ad fuperius deferiptae Paftinacae differentiam:Romancrum uulgus Aquilonem: Ge
nuenrcs,ab oblonga &: fere murina cauda, duarum ulnarum longitudinem interdum excedente,

Pefce

DeAcjuilapifce. Lib.IIIl. 87

Pefcerattonominant.IIlyrii,lingua utentes Italica, Rofpum, hoc eflbufofleffl marinum, acapiti*

bufonem referentis fi'miIitiidirte,uocauerunt.

Pifeis eft Adriatico fatis infrequens, quamobrem Venetifs apud Clodiam infulam aliquando B
captum ac dcpi<Sum,cum magna admiratione a circulatoribus circunferri uidimus.

Huius deferiptionem integram antequam h!c proponamus, ne quis nominunv ambiguitate a
atm affinitate dccipiatur,ilIuduOs admonitos uelim, marinam Aquilam, ab hacqUidem alteram lUluetciak.
eire,fed uolucrem,ac fuper mare ac lacus diuagari folitam ; cuius ea eft natura, utpifces, acutifsi=
tnis (Unde nomen habet) oculis femel Confpe(Sos,a fummo aere, dcorilim in aqu* ptofundu dei
lata, protinus capiat ac deuorecunde Gracis KA/mw©',Latinis Ofsifraga dicitur.uulgus noftrum
Oftf aye, Itali, lacum Lemanum (Larixm am f^erhumm , aut “Benacum fmc. nam Lmanus in Salauiia.

»/?,) incolentes, Agniftam piumbinam uocant.

C£eterum,utad maioris Paftinacx defcriptionemredeamus,litoralis eft ac canofa, capite eia. s
to. Aquila: uel Milui oculos ac roftrum referente; dentibus ficin ore difpofitis, ut totum eius pa=

latum,tamfuperne, quam infernc,tjsuelutilatioribus tabellis ordinetranfuerfodilpofitis, coftra.

tumprx fe ferant.Tergoris color fuperne quidem liuet,fubtus autem albicat. Cauda illi eft admo
j, dum longa,quam pifcatores ftatim ipfopifce addutSo auferunt,ob uenenati radij noxam , quem
in altera Paftinaca defcripfimus, Quamobrem etiam ijs Iocis,quibus freques eft,ar(Silsimo inter.
ditSo uetimm eft,ne publice cum aculeo dtuendatur.

Alioqui dura carne praeditus eft, inquiunt Galenus arPhilotimus, Stlqua: ftomacho magna I
in coquendo negotium exhibeat.Imo hoc etiam deterius habet Paftinacarum & Aquilaruni ca.
ro,qudd tetrum ac graliem odorem ipfo fapore prae fe ferat, Quamobrem eam dum edunt, alliati*
condimentis intingere folent,ut acutifsimus alii) fapor alterum facile obtundat.

DE EODEM PISCE. RONDELETIVS. QVANi»

Q_V A M I i A Q.V ILAM ESSE NEGAT, ET SIMPH»

citer fecundam Paftinacs Ipeciem nominat.

HISCIS quem htc exhibemus, a noftris Glorieule. A Romanis Sif Neapolitanis aquila a
uoCatur. A Genuenfibus roipo,id eft,bufo, & pelce ratto. A nonnullis ratepenade.

Ab Aquitanis tareftanlce.Ab alijs felco. Abalijserango BCferraza. Nosfecundapa.
ftinaes Ipeciem facimus : quia alteri uita,moribus,partibus internis 6c externis omni.

h a

88' DeAcjiiatilitus.

flo (utifllseft.hifl quod capiteeftm%iscxerto,rofirononangu)ato,fed rotundato, dehiqjcapfte ■
bufonem plane refertjundc bufonis nomen aGenuenfibuspofltum.Latefaueluti ala expanfe, ,.

magis in angulum acutum deiinunt quam inaltera, a quibus ratepenadcr.id eft,ucfpertilio nuncu

patur,Caudaueri',eiufdeinradio,8t iienendminimeab ea difsidef.&acauda: longitudine pefce
CmtraBi-Jo. rattodidaeft. Exquibusliqueteum.quilibrum dcPifcibusnuperpublirauit,moniirura po.

Di/ ictncm. paftinacam altera depinxitrc,quippe quae bufoni capite minime flmilisfittquod tamen

ipfe afferiij&l alieno plane litu radium locamm habeat, tum alae a naturali figura diuerfifsimj Cnt,
poftremd totum corpus aliena prorfus fpecic,^ a naturali plurimum diftanie. . . '

C Ccenofis inlocis uiuit,eadem arte quafuperiprpilces ucnaturdente enim natat, 8^ ueluticum
pompa quadam, quam ob caufam a noftris glorieufe appellatam audio. Ac quemadmodum ge. W ,
nerofus equus beq^ curatus, preiiolb^ ornatu inftratus cum faliu graditur. St propinquante»
calcibus petittita paninacanatans,pifcescircumnatantes radio ferit,
r Carne eii molli, fi.ingofa,infuaui,utetiam altera. ,,

A Qiiare uehementer errare eum exiltimo,qui aquilam marinam appellat. Quis Unquam quae»

Qucdntinjlt foapud Ariftotelem, Plinium, aut ullum alium ueterem feriptorern legit, paliinacam marinam
tjuiU mariM. ggfeaquilamf Aut. quis.unqitam aquilae radium in cauda uenenatumtribiiitf Aut quis aduerfu»
itSus uenenati radtjaquilae remedia praferipritt Qiidd ii Romani, Neapolitani^ aquilte nomeq
pifei huic dederint, non ideo hinc' efficitur ueterum aquilam hanc ftiifle, cum infinitorum pifeiu
uocabula,quibus hodie uarte gentes ututitur,a prifcdruih flue Latinorum , flue GrKcortim uo»
cabulisualdediflentiant. Sed quidinhisdiutiusi'mmorortcumcuiuis,quiGalenumdiligcntcr i»
'tf legerit,perfacilefit opinionem hancconucllcrc.tis enim lib,jideAlimentorumfacultatibus,qun
de pifeibus durS carnis feribit, Philotimi fententiam approbat , qui aquilam marinam durx car-
nis eile cenfuit, quemadmodum St larniam St congrum. At qui paftinacam hancguftauefit, eam
prshtimida molli^ carne efle 'itidicabit, nifl ei uel morbo itel natura guftatus fenfus plane he-
bes fuerit.

3 ‘ C' o R O L I. A R I V H.

■ IconemBellonq,quamproAquilamarinadedit,uidieriam in charta quadam impreflamin
Italia, eandem prorfus, nifl quod radium in cauda nullum oftendit, fiue quodrcueracareat, flue
quod a pifcatore, ut fieri folet, ademptus fuerit : fed addam deferiptionem pariter imprcflam,ita
iit ex Italico fermone tranftuIiiPifCis hic rarus .St ignotus pmnibiis duobus millibus palfuum fu- j»
praGlodiam (infulam) captus eftanrio Salutis M. b. X L 1 1. menfclunio; de genere planorir.
longus a capite ad initium caudte pedesquatubr St amplius : latus uerd a pinna extrema extenfa
'l* id oppoiitamextremam duplo fere.crafTus pedem. Colore uentris albo, ut St plani omnes. Dor-
fiim uerd tum colore tum fpecie pellis thunnum refert. Caput ei mirabile ; oculi parte prona fere;

St tlib cis dua maghs ceu auricular,uel potius foramina caua, ita ut non uifum modo , fed etiam
lolidum aliquid reciperent.In extremo capite roftrum eft acutUm St carnofum: St fub eo labruni
cartilagineum mobilc,in quo nares dux maximx latent. Vtrinque foramina quina, feptenis illi»
quxsfti lampreda confpiciimtur flmilia. Poft pirtnas maiores,alix binx minores fpedantur, utra-
que magnitudiaemanus.inter quas exoritur cauda neruofa,fubtilifsima,tres ulnas longatqux St
ipfa in primo fui exortu pimiam breuiisimam habct,Ha(ftenus qox tranfl ulimus. Qtiod fl' tie»
raeft hxc deftriptio, non dubitarim Aquilam marinam hunc pileem nominare. Fieri quidem po^
teft ut in fceleto aliquid peruerfum fuerit, ut folent circulatores, alij^,in animalibus,quorum fer-
uattirifunt St oftentaturi cadauera, aliqua interdum admirationis augendx caufa mutare.

Aquilam pifccm planum St -Cartilagineum Neapolitani etiam hac xtateuocant Aquilam, fi-
milemcp Paftinacx efle-dicunt , ftritSiori tamen corpore efle. Et pinnis longioribus, St acutiori-
bustcapite prominenttdre, atq; ad trecentas fepe libras accedere, fed nihil aflinno cum fblam ex
pifcatore Neapolitan6'auditionemacceperim,Gillius. .Sunt qui aquilam incaudano unicum,
utpaftinaca,fedbinos.Tadios habereputent,qualem figuram fubiecimus a Cornelio Sinardo fe-
licis memorix tranfmiffam.qui a Gysberto Horftio medico Romx acceperat, addunt pifcem in
ciba uenire.aliquando centum libraru elTe.roftrum habere acutum ac infiexu,unde illi nomen,

Dc Aquila pifcc* Lib.IIIL gp

'j D-Ti— .•..7 J. - . TT - r. V - 1 .

Huiufmdifuojj caudam CremoM inctCHolio diui Tetriiu^
xta Tadumfemdife amicus ^uiddmihirtmlit. Longaefi

hxc cauda in fi&ura quam haheo, dodrantes fex cum palmat
lata circa initium, digitos fere tres. Radius maior, Un^
gus palmos duos, uel gaulo plus*

Quod autem BcIIomus olsifragam a*

Ucm, quam GrafCi tpbjjiw, ab aquila mari»
na,quam haliaeeton ijdem uocitant, no di=
ftmguit, Gallici uocabiili nmihtudme fa«

«f^umputoJialiSECta enim GsWioffrag^e uo*
cancj quafi ofsifragam , uc AngU -Ofptct:
cum (pecies fint longe diuerfe, quanqu5
fub uno aqiulaegenere* Aquila, utmulti
, aucum5t,eft acus, cuius roftru habet gruis
1^ uel ciconix fimilitudmcm.alij uero dicunt
pifcem effe cartilagineum, cuius roftrum
aquilum eiTe putant, Niphus. Sed illorum
qui aquilam pro acu accipiunt , fententia
ineptior eftjquam quae refelli mereatur,
lac. Syluio quo(^ non alTentior , qui in
libro de iimplicibus medicamentis, hepa*
tum pifcem aquilam maris interpretatur.

K(;yj(^(j</i>-Tarfunt,hoc eft ferratos StT pe
. , Anatim coeuntes dentes habent animan*

5^ tium quaedam, ut leo, canis, pardalis, «tTia
pifccs carniuorijSchoIiaftes Arifto
phanis £C Suidas.puto autem per aeti^es hic non aquilas pifces intelligi, fed forte legendum i<5i«
des;, quae muftelarum generis quadrupedes funt, dentes habent eiufmodi,

DE DRACONE, SIVE ARANEO PLINIE

RONDELETIV5,
cAraneus "H^ndeletif

I R A c Ojdracunciilus, bC uranoicopus, fimiliter aculeos ad caudam ipcAantes habent, g
I bC dura ficca^ funt carne. Dracone quidam aliud uoliit elle a dracunculo (inquit PJi a

i niusjliterarum ordine pifces enumerans:) eft autem (inquit) graculo fimilisiaculeos in Ub.^z. capau
i branchijs habet ad caudam fpedantesfl fic & fcorpio laedit dum manu tollitur.C^u^ de t
dracone non de dracunculo accipienda funt : quoniam etfi dracunculus aculeos ad caudam ipe*
dantes habeat, mimW tamen ut fcorpio laedit dum manu tollitur : quod magno fuo malo qiiiuis

experiaturJdcumprobenorintpifcatores,ichthyopoIx,coci,draconeuiuumintrepide non con
tredant,8^ Galli non nifi truncato capite meniis apponut. Verum idem eft draco cum eo que Drrfcoflew Are
araneum ah'bi iiocat Plinius.Raciones quibus in eam adducor fententiam,h^ funt. Nufquam Ie= jioteUs cr ara
gas inmari animantia efle aculeis uenenum immittentia,pr^ter paftinacam, (cuius radio nihil in ntuvlinij^cmu
mari cftexecrabih'as,inquitPIimiis,)fcorpium, draconem, araneum, porcum marinum, de
hxc Plinius.Inter uenena funt pifeium porci marini fpin» in dorfo,cruciam magno ]5forum:re=
yS' medium eft limus cx reliquo pifeium eorum corpore. Paftinacam bC feorpium nemo unquam ub^^.cap.s..
cum dracone, uel araneo confuderit, fi modo eorum notas ex ueteribus didicerit. Porci nulla Porcus mar.
eft cum dracone fimilitudOjfiue corporis ipeciem,fiue mtam,fiue mores confideres, ut inde ma=>
rini porci nomen iure tribui queat. Supereft araneus , quem eundem cum dracone ciTcconuin=
eunt aculei fpina in dorfo nigri maxime uenenati,ijdem modo araneo, modo draconi a PKnio
attributi, utnullafi'trei,rednoministantumdiiFeremia. Ub.jtUap.Si

'Prxterea quod de dracone fcripiic PliniuSjid in araneo noftro quiuis experiatur, qui pifeium n
Captura interefle uolueritrcaptum enim arena iemperleobuoluence cernet. Plinius: Draco ma= Lib.^.cap.ijft
rinus captus,atc^ immiffusin arenam, cauernam fibi roftro mira celeritate excaiiat. Huc accedit
gentium fententia: noftro confentiens appellatio. Noftri enim Ligures,Hirpani,Maisih’enfcs,e3
quem draconem efle conflat, -^uem^ Graeci huius aetatis cQokkcuvkv dicunt,araneiim appellar. Eft
. igitur d^aKcoi/ &[tAaw©',Latine draco marinusjfiue araneus, Gallis iriue diifius, Siculis bC Neapo
Jitanis tragina corrupta uoccprodracsena.

^ 5

90

DeAquatiliBus.

^nnti ali» ietnit Cefntri,jHat Fmttijs acupt.

4. MAIORIS.

B. MINORI}.

M

M

%

J®

4»

B Pifcis in arena STlicoribiis degens, teftibus Oppiano K Ariftotele.In nofiro mari palmfi ma*

tiJ. 1. iwim. iorem raro fiiperatnn oceano, aliquando cubiti magnitudinem attingit, falcato eft uenrre,dorfo
j a t^tSo.coloreuariotdorfo enim fufcoeft,uctrecandido,1atcribus lineis aureis tranfuerCs pulchre
^nfc,<P 1 diftintSis.Capite percam marinam |mulatur,oris feiflura oblique a fuperiore parte in inferiorem

’ ’ uergentetquo fit ut ore aperto 8ihiante,maxilla inferior fuperiore maior uideatur.dentibus par. £•

uis denfis^.OcuIis cfl furfum fpedantibus,6<i adeo fplendide uirefcentibus, ut fmaragdum pul.
cherrima uiriditate fuperent,ijdem breutinteruallo afe dillanqin quo triangulum expreifum,S£

aculeos

De Araneo pifcc. Lib.IlII. pj

aniteos paruos cernas.branchiarum opcrculatnaculeos ad caudam fpeeSantes term/nantur que

poft articulationem cum ofsibus capitis, tenui membrana:^ flmili fubftantia potius quam oiTea
conftant.Qiiamobrem draco ea, quum extra aquam aerem trahit, inflat, non aliter quam nos c2
buccas inflamusjn ceruice uel dorfl' prmcipio,quincp aculeos habet, tenues, nigros, pratacutos
tenui membrana nigra connexos, quibus uenenatum uulnus infligit, multomperniciofius quar^
branchiarum aculeis. A capite,oculis,uenenatis^ aculeis draconi nomen datum, tefle Aeliano ui u c<p ,4,
Marinus draco alqsptfcibus reliquo corpore afsimilis eftteius caput, & oculorum magnitudo eriimlitir
terreni draconis fpeciem fimilitudinemfe gerunt, magni enim funt.8i; uenufti. Maxille etiam fil
mihtudinem quandam habent cum terreftribus:& eius pellis non procul abefle a terrena palpan

to tiuidctur,fquamarumfcilicetarperitate.Quin6«:mfefiis,&:uenenatis armatuseft aculeis. ^A
ceruicis aculeis pinna incipit ad caudam ufq> continuata. Alia eft a podice ad caudam Aliadua
ad branchias, eodem fitu quo in fluuiatilibus,id eft,inferiores multo quam in marinis eile foleat.

Inter has & iciiuiraE oris imeinin parte lupin^duseali^ funt,Tninores, candidte. Podex non pro»
cui abianchijs diftat.Linea a branchijs ad caudam dutfia multo eflaltior, dorfbqj propior quam
in ceteris pifcibus.Cute dura tegitur,rquamis paruis &: tenuibus afperfa. VentrKulo eli magno
Ipleneparuo.hepate exalborubefcente.cordeangulato. °

Loliginibus paruis,alijs9 minutis pifeibus ueicitur. Moribus &: ueneni uiribus feorpioni ii= C
milis eft.tcarnc dura,ficca^ eft,iu Philotimus tradidit, id quod Galenus lib. j.de al.fac.approbat.

Nemo exiftimet nos aranea Plinij cum araneo Ariftotelis confundere,cu'm toto genere diffe A
1» rant.Eft enim 0 id eft,araneus Ariftotelis (Quxrendumarmn mfiUo cancellum comparet an ma- I.*-4 *Hiil.

lacojiraco ^njloteles) exgenere malacoftracorum.ciii fimilem cancellum facit. Araneus uerd Pli= 4-

iiij plicis eftfanguine proditus, 8(1 uenenatis aculeis, ut oftendimus. Hic filentio pr^tcrire non Trachurum a
decet cius fententiam,qui draconem Roms trachina nominatum , trachurum ueterum nominu dif=

(imilitudine deceptus efte putaqeius uerbaruntiTrachina &;ipfa etiam in ffitftura numerum re=^‘’'7'
fcrtur,quam trachurum,ut Oppiano uidctur,efre putamus,ud ut A thenao placet, trachidam eo rII''
argumento quod infeftam di prope latalem fpinam in ccruicibus habeat , di binas item alias, & „0.,/ ‘
quidem acutifsimas ab auribus prominentes. Hic pifeis oblongus eft ac tenuis, & falcatus in ucn ‘ '
trem, cuius Utera tlii^ie frequetes & obliqua, uergentes ad csruleum colorem pulcherrime de- 1 nockmm.
fcribunt. Falfameife opinionem hanc, etymumipfum, Sfmodd citata uerbaclareoftendunt.rc 'lofiro ara.
Jo 3 cauds afperjtate,aculeiscp nomen habet: atdraco nonin cauda , fed ut ille ait, in apparet,

ceruicibus infeftam dC propelstalem fpinam habet, & binas item alias, Sd quidem acutifsimas ab
auribus prominentes. Reijcienda quotp eft Alberti magni iententia,qui draconem belua ma= Centra Alber.
rinam efte cenfeqquat uenenatis dentibus & pifcatores,8<; alias animantes fubitd interficit. Nec» “<m,-Draco?ie ,
enim draco inter beluas marinas recenfetur aut a Plinio, aut ab Oppianornecp dentibus, fed acu=

Icisuenenatis nocet, ut exPlinio anteprobauimus. Idem cofirmatDiofcorides:aj.a»i/3Ki«t«r(&-E7em

^ tt&s riatiK ^ xuTiPTr^Hyluj, Draco marinus dilTecfi^iiSj&r apertus Lib.t.cap.tj,

impofitus^ idus fpina Tue qua feric,niedela eft.Qiianquam Diofcorides aliquando i/lnyita M-h ^

TrhHyk ufurpcCjid eft,morfuTn pro idu fiue piindiira,uc cum de mullo loquitur; nV» ibii.cap.i^.

<:^aKSvT{&'{cl ff-wgWsHsa iccTTtt.lVl ullus marini draconis £<:fcor ' ‘

^opioniSj&T aranea morfibus medetur. Nonmmori reprehenfione dignus is qui infuis in Dio=p, Matthiolim
feoridem commentarijs capite de diacone marino, proco hippocampumuerum deicn'bereui=Hofcit.
detunnaminijs quazcapitedehippocampOjdeipfohjppocampo tradiditjU€hementererrat,eaOTj^j^ .
cum de hippocampo dicemus, improbabimus. Porro idabfurdum eft quod feribit, non eundem viinij' cr Dio*
clTe draconem marmum,de quo tradiderint Diofcorides dC PImius,duas ob coniefluras, qux uaf«r4j dracon
ntfsima; funt. Prior eft, quod draco marinus Diofeoridis fpina uenenata pungit, cui itftui draco »r^.(ir.noit
ipfe diftedlus atep impofitus medetunalter uerd Draco,ncmpe Plmij,morfu folu nocet. Vbmam
quxfo hxcPliniusCnufquam fane.Imd uerd eadem plane qu^ Diofcorides fcripfit. Draconis ma «p.y.

rini feorpionum^ i(ftus,carnibus eorum impolitis fanantur.Et ibidem: Draco marinus ad fpinx
fu^ quaferit,uenenam ipfe impofitus, uel cerebro toto prodeft. Altera come(fiuracft,quod ex
Jo Diofeoridis uerbis colligere licet, facile elTe draconem marinum haberc,qui ueneno fuo remedio
fit, contra difficillimum alterum habere cum grandis fit belua. Minime uerd Plimus in beluis ma
rinis draconem numerauit,imo ab ijs leiunxit.Cum enim lib, ja.beluas marinas recenfet, draco= Crf/s.n.
nis marini noti meminit, fed pofteacumalijs pifeibus numerauit. Siint quinoninccIlecflonos^Rrti-w i^rorma
minis etymo, quod ante ex Aeliano tradidimus, quum draconem marinum audiunt ,-fimiIe qtiid
animo fingunt ijs draconibus quos pic!l'ores pro arbitrio pingunt. Vnde ficut quidam raias exic*
catas,atc^in eum modum efformatas pidas^,quo pidiores dracones terrenos figurare folct,pro dmconihisma
ueris draconibus marinis accfpiant.Sed facile imperitis imponitur, qui necf ex antiquorum fcri= riKij cjtmaru
ptorum ledlionepifciumcaeterarum^animantiumnaturas didiceriinqnec^res iplas intuitifunt.

^uac fi feciffent, ex capite, ore, branchijs apertis, pinnis, aculeiSjCaud^afperirate, ate^ab alijshu*
iufinodi, raias agnouiflent, Huiiifinodiraise Antuerpia!ficefformarur,arc[tindealio deportant. Aduerfm uenc
Verum ad draconem redeamus, aduerftis cuius uenena, multa ftilpraffcntia remedia deditna drotconn
tura. Nam ut ex locis ante citatis liquet, tple impofitus itftus fuos ianat.MuUi caro impofita idem ”*‘*’’*

h 4 ®

02 Dc Aquatilibus.

L,W,.^.<r. nmturquj^mokftoscruc

ftluia: ^ cum doloribus uehementifsimis inflammari ; qus fi neghga.

nnopunflammmmo ern^

,ur facilr uulneratam confricant, melius fibi confulturi/i draconis ipfius

5’^-XTrnesuel"umtaT°ncrent.Neceftnegligendather^

i* f mnta Oua: omnia remedia conferunt priufquam gangrsna partem uulneratam
Sfrtum enta gangrtens caufa fcarificanda pars eft, & garo aceto^ fouenda, caputmulh falm ,
imponendum. fEiufdem etiam recentis c capite cinis contra omnia ucnena prodeft, c£ca q
dam naturarum difeordia,

de dracvncvlo. aranei specie

AI^TERA, RONDEI.ETIV5.

ffiRACVNCVL^ pifcis Plmitis follis, quod iciaffl,memiiift, quem a dracone differre
(cripfitjUC proximo capite offendimus. Hunc effc putamus qui a noftris lacert uocatur,
quod lacertis terrenis corporis figura fimilis fit ; 6c dracunculum, ut a dracone maiore
diftingiiatur,efleappellatum. » r- -i' a

« Eft pifcis marinus dodrantalimagniiudme,cotto fluiiiatili non multum ablimiiis, roitro aci^ 50

tiore,2^capitelaaore. Ranae etiam pifcatriciquodammodo fimilis eft : fcd rana pifeat^ ore eft
maiore, pinnis concoloribus, qua: in dracunculo uariac funt, Capite eft magno, compreuojroftro
prominente, ore paruo fine dentibus,fine ulla ad branchias fciiruratfed huius uice fupra caput u*
trincR foramen eft,ut in Hippocampo , quod, nifi' dum pifcis uiuit , eo^ aquam trahit dC emittit^
manifeftum (non) eft. Oculos magnos fupra caput pofitos habet , capitis os in aculeos definit ad
caudam fpedantes.Pmnaslongifsimas pro corporis magnitudinehabct,parcim aurei, partim ar
gentei coloris ccmuIas.Qiiaead branchias iit3e,aure3efunr,in radice argentea. Qua: in fupinapac
te, a c3eterorum marinorum piffium pinnis, ficu magnitudinecp diftidentt nam ori propiores

func,&: longiores ijs quse ftintadbranchias.In dorfo dusc crigunturiprior tparua eft, aurea &a^
rauixappiiret. genceis lineis diftin(fta:pofterior magna admodum inmedio dorib, papilionum alis no ualdedii*
fimilis,radqs quint^ hordei ariftis fimilibus,membranacp conftans.Radij priores longiores funt,
pofteriores breuiores, contra quam in mehabranajquae fingula radiorum interualla, ueluti inter*
texta occupans paulatim creicit. Eadem quoeg uaria eft, lineis enim argenteis in medio duarurn
nigrarum ficis diftinguitur.Htec in medio dorfi caiio ueluti in uagina conditur, Alia eft a podi*
ce ad caudam, etiam aurea, demptis eius fimbrijs qua nigricant. Corpus totum fenfim grac^
Iiusfir,£^mpinnamlongamterminatur,cuiusfimbrianigricant, Eftft^ pitfto corpore: nam ab
huius medio argentea linea ad uentrem duefiafiinc* In maxillis partibustp anterioribus ueluti
puntfiis argenteis notatur. Ventre eft ]ato,plano,candido, Cuticula tantum tegitur, ^

C E Capitur hic pifcis maxime canicula uigentis tempore, cuius iyderis uim omnia fereaniman* .
tia ienciunt, etiam pifces ipfitquorum alij e profundo furfiim le efferunt, alij in profuhdum iece=
dimt,alij adfaxorum latebras confugiunt,

r Carnis fubftantia gobionibus paruis fimilis eft,ijfdcmcp alimentis uefei traditur*

Q Minusuenenatusefthuiusquamdraconisicftus.

B E In Agathenfi litore capitur, alioquirarus eft, dC tum ob raritatem, tum ob ucnuftafcm fum*

mumcp omnium rerum opificis Dei in hoc pifce artificium,pifcatores ipfi admirantur, QC amicis
qui natura rerum contemplatione deledantur, dono dant,

DE EODEM DRACONE MARINO, BELLONIVS*

^ Litoralis eft marinus Draco, a marino ferpente longe diuerfiis , omni mari familiaris. Gallis
Viua aut Viuio didus.quod prater, aliorum pifeium naturam, captus diu extra aquam uiuat. An 69
gli^mcr nominant-.Mafsilienfes Plinianamuocemfequuti,une Areigne, quafi Araneum dice-
re maluerinttGeiiuenfes Traginam nomine a Dracana corrupto uocaueruni.

Pelagius

Pelagius etiam e(l pifcis aque aclitoralis.

Demifsis iti profundum lineis fetis,mifltus cdpiturinter infulas Aegxi maris.

Sed hoc pifcatores diligenter obferuant, ne captum draconem manucontredentteiusfecaa G
put lapide conterunudcinde hamum ab ore auferunt, Draco enim fi nudus contingatur aculeo
ucnenato totam manum perimit, ftifi promptifsime occurratur : febrem ac delirium prothius ex.
citans,ac totum brachium inflammaris. Cuius adhuc uiuentis puntflura formidabilior eif quam
demortuu Nam etiam a demortuis inflidum uulnus multum nocet. Aiunt autem ad id remedia
efle,ii ab eodem aculeo iterum atcp iterum uulnus pungas,

_ ' Oblongus eftpifcis,forma pugionis modo cornpreiramnde a quibufdam Gallice Poisnaflre B (A)

I., uocatur. Non habet fquamas, aut faltem exiliores quam fine terreifrium ! dentibus eft br?uibus
crebris Stenmkimisios ut Draco ferpens deniibus communitum habet. Oculis grandibus prte-
dituseii,branght)sutrmcljquatuorCmp!icifsimis,&: pinnis utCallionymusuelExoccetus Duas
fertm tergorepmnas, quarum anterior capiti uiciha nigra eft, quaternis horrens aculeis, Eaaute '

pinna qux fiib(equifur,longior apparet, &ipcr dorfum porrigitur ad caudam, quam iialde latam
habet,ncc adeo bifurcam, Inferior pinna ufque ad anum excurrit.In fpineo exteriori tegmine u.
trintj ad branchias aculeum habet ad caudam fpetSafltem, translucidum, ofleum, longum Obli-
quas in tergore offendit maCulas,multorum quidem colorum,red fulutc reliquas uinctint ’ cor il.

I«.ubrum eft feminis cicerculae figura,hepatis lobi duo,quorum maior in finiftrS tendit,cui flib-
^ eltfollicuIusfellis.Uenafundoftomachi depefldetrubnigcr,Stomachusfurfum refledfitur-ex
Io cuius pyloro fex apophyfes prodeunt, quibus inteftina in orbem obuoluuntur, atqj alia tanquam

maliaiiarefleiSuntur, utlongitudinisnihilfitinreifto.VuIuamautemhabet bicornem paruam.

De hoc Dracone ficOppianus:

, Cautibus bibula mulli pafcatur arena, Bt Simrj, & Glauci, 6Cdenfato dente Dracones. ^

C O R O L L A R r V aMi

Ex duabus aranei pifeis iconibus,quas V enetijs ndif^us adiecf,una minoris fn hoc genere ch, A
quem pefce ragno,id eft piicem araneu fimpliciter uocant;altera maioris, quem peice ragno pa«
gano,& Galli aliciibiCut audio) untumbe.Vtercp,utpidiLira exprimit, acuJeumunum magnum
in cenTiceueldorfiinitiohabet,(quomIocoRondelerij.5,:BeIlom'j araneus, non unum aculeuift
5® magnum feparatum,ied quinqj tenues membrana ieu pinnula connexos oftendit,)qui an rede 4
j)i<ftore ft t collocatus, A driatici accolae Icier int. ego etfi illic aliquando pifcem Uidi, non iatis me-
mmi.lchedam quidem a me annotatam inueniohuiurmodirAraneus pifcis eft pulcher,Ieuis, ob-
longus, uarius fiue macuIoiliSjfimilisgobio obIongo:ipinamin dorfb uenenofamhabetjS^iingii
las in lateribus utrincp.Iouius trachinam Calij rratz;einam icribunr,alq uuIgointraisine)R.omacdi
(fiam ft ribit infeftam & prope letalem ftpinam in ccruicehabereiquibus uerbisunam nonpiures
€0 in loco efleinnuituitDiofcorides quoc^,rii/fcK ^ «/ttwiKSpd/rjfl TthtyhJj nominans, Et PIinius,Pe
ftiferum (inquit) animal araneus, ipina: in dorib aculeo noxius. Apparet in maculis quoqjdif-
fercntia;qii^ in rnaiori plures,coniundliores,minores,ac nigriores fununonnullae etiam ruftse;in
c;. uero maiores, rariores, ftibflauaf, nullae in pinna dorii jubimaior multas habet.

4-0 Germani petetnirtttcbe uel pctctnicn(^0 nominantmeicio an corrupto uocabuIo,qua{i pe
^a ragno, id eft piftrem araneum difftiiri imitatione Italorum aut Gallorum quorundam. Alibi
idem,ut audio, ^otpoj,quod nomen forte a icorpio fa(flum,qudd iimiliter uenenatisut ille acu-
leis feriat.Hunc aiunt fi quem ilio in capiteaculeoiafteritjbominemadinlaniamquandamadho
rasfere uigintiquinq^ (alij ad horas iex) redigere, capiterefec^o reliqim corpus edi, Angiice‘TPj3
fter dic?lus uideri poteft afebri,quam AnglifeucrueI fiucrappellant.aculeo enim uenenato cum
, ^ias noxius eft, tum febrim ac delirium protinus excitat, Alberto draco marinus ingens eft be pdhertUi ferp9f

itia,ferpentis faciem referens, alis non amplidribusj quam qu*e ad natandum ftjfficiant: icd ob ui- Ari-

fium praeftantiam omnium aquatilium pr^ftantiftimus cenfetur.quaproptcr breui admodu ^QjyiftoteUstCudrd»

_ pore ingentia metitur maria.quin dC ueneiiofum eft illi hoc anima), adeo ut quofcun9pifces,ud S
5*0 a.lia quaecunq? animalia dente uulncraiierit, interimac. Pifeatorum pra-terea artificio captus , fta-^
rii” a arenam feie protrahi cernit, mira celeritate ftrobem in litore fodit,qua ie condere pofsir.

Haec Albcrtiis, recitante Matthiolo. Qiri etii ex Ariftotelc dC Plinio, ut opinor (inquit Matthio-
lus)tranicribat:p]ura tamen addere uidetiir, quibus an multa fit adhibenda fides quid ftatuam no
habeo. Siquidem hoc animal Arifioteli tanta admirationenonprxftatjnec draco appellatur, ftd
feipens,iuispofteritatis memoria eommendauielib,9.cap,57,dehift.anim.his uerbis : Serpens
marina colore dC corpore congro proxima eft:fed obfcuriof ati^acrior.hacft capta dimittatur fo
dsjinarenam roflro quam primum adaifto terebrat, fubitcp tota, eft ore acutiore b^c quam terre.
nteSiPIinius hoc animal non ferpentem,ied draconem marinum pariter cum Alberto uocat, lib.

O-cap. , fi'c inqufens:Rurfus draco marinus captus atcp immiftiis in arenam, caiiernam fibi ro-
©o ftro mira celeritate excauat. At hic, mea quidem iententia, draco marinus haudquaquam fueritj
de quo Icribit DioicorideSjfed per fe maris ierpens,Hafc Matthiolus. V erum Rondektius tra
dit draconemquot^ marinum piftem captum, arena ftmperle obuoluere folere*

O n

Dc Aquatilibus.

^ ^ . „.nmr,iiflritmrrudelitatehorri<{um:inftar draconis tcrrefiris longitudine «•

Draco matmuseflmonfttum^^^ fecnndum magnitudinem corporis paruu.fed

tcd.tur,ahs duras-pinnam autem habet pro alis, quibus utttur tn na

hiatum oris horridum.lquamas a cut ^ ^ j quam remigq»

.andc.unoimpetumagn™^^^^^^

D”e"nTuVi"f^rS^^^

fium eius eifeiudicat, uelutiferpens paritus , c^grofimilis efl:

JV ‘ R* Unrtio feiDcns marinus & draco quocpmarinus nominatur, fed aliud eft Ophidion Ro .

q^raSo certouelint Hippocampum eiTe pifciculum illum , ucl potius marinum ■»
nftriim aui draranculus quibufdam, alijs uero Equiculus marinus uocatur, cuius nullus in
T SSoTur^ ■"“f Auicenme a.aay.Teninbahari dicitur

Aranem pifcis eft magnitudine Gobionis, aut paulo maior,colore uario cuius dorfum prope

canuttresaculeoshabetnoxios.itaetiamaraneum hodie cognominant, MaiTarius, Squa

StoAehanil afperas draconi mar. tribuit, pellem eius non procul a terrent draconis pel
Sefleaft fi quis palpet. At Bellonio araneus nullas habet fquamas, aut exiliores quamfint ter.

retomifapentium.) Rondeletioparui> &tenuibusfquamisafperptur.

Draco Ariftotelipifciseftlitoralis.Oppiano in petris &: arenis pafcitur. ,

Draconem marinum fi manu dextra attrahere coneris , no fequiiur,(ed molente renititur. Si.

niftram uerdfiiniicias,ceditKcapitUr, Aelianus j-.jS. r • .«

Dmconis pito fpins funt uenenofietOppianus lib.i.Halieut. Hunc pifcem omnes fcripro-
res atO! statis noftrte pifcatores,cum i Paftinaca difirefiTerunt, omnium marinorum umenatifsi.

mumSreaireuerant,GilIius, Etrurfus, Aaitirsimosindorfohabetaculeos quosp.fcatoresab

hocTapto ftatim abfcindunt. Magnam admirationem hab«, quod multi pifcarores mihi tefcd
funt eo tempore cum pifcium genus amore tenetur,re uidilTe in uuInere,quod huiufmodi pifcis

inSX,pifciculosiniusfimilesgeneratosefre. Draco 8^ gobio pifces marim pungendoue.

nenumemittunt,minimc tamen mortiferum,MianUs. • r ' 4

Ad marini draconis plagamlLocum perculTum cum plumbo fricato, iprumcp draconem dit
fedlum plaga; imponito.Serpillum item tritum, aut lenticulam coiSam pro cataplafmate imponi
to In po*tu uerd abfinthium cum uino diluto pr;Ebeto,aut faluiam cum paflb.IVlire etiam his con> 5
dilcitL bryonia &f eruo paftillus cum uino potatus, Afetius ij.j?. Aranei manni

militer utfcorpionismar. (de qua proxime didlum) curanda uidetur,Auicenna 4.6.y.i4. sunt

qui remedia hxc etiam ex Auicenna adferant,authores obfcuri,qui ai morfum pro puniftui a^t-
quoties fcribuntlSulfur ex aceto illitum: Adeps crocodiliillitusiPlumbum mfi
(aP.plumbi) ceriifla infricata: Succus abfinthq. Item haec uerba ex quarto Canone. Morfiis ^a
conis marini, fimilium^ magni corporis ferpentium, curatur in quantum eft ulcus tantum, non
in quantum eft uenenum de quo fit curandum.qua ego ad crocodilum potius retulerim. fH:«
etiam ex Plinio citant : Abfinthium aduerfatur draconi marino e uino potum, Plinius lib.iy.K
Diofcor. Carnes ftella impofita; maxime ualent. Imponuntur quocp contra eum lallamenta,

uelcybium,exaceto,Plin.lib.?a.Mullusetiampifciscrudusa:difreausadmouetur,Idem. 4»

Aegineta pratcr alia ex Aetio didta, fulfiir cum aceto imponit, aut ipfum draconem pileem

apertum*&:urinahumanafouercfeuperfunderc(it(rTO«vw,utDiofcorides quoqi)conlulit.fc ui.

no diluto faluiam propinareiautfurculorum fici in uino paflb dilumm,cim.fgiy(<«,)aut cerebrum
ipfius pifcis. Draco marinus ad fpinte fute,qua ferit,uenenum,ipfe impofitus, uel cerebro toto
<poto,ex Aegineta) prodeft,Plinus. luuant aduerfus itftum draconis mar medicins quas Icn.
bemiis in capite rutel»; K proprie theriaca prima ; &) albedarungi potum , 8C impofitu emplaftri

inftar Auicenna 4.t.,5.5'5'.quirurfusinferius4*6.5'**4*3taneammar,nominat,ut int^resha-
bet,eJeademprode(rercmediafcribit,qiwaduerfus morfumCidiim)fcorpij mar. Draconis

niarinifcorpionummidus,carnibuscarumf»B4rKW/«io,i(eltcyiBdiK«m./oc»fi<ira«i)»<ic«»ritjimpo=

fitislitem araneorum mprfiis fanantur. in ftimma cotra omnia uenena,tiel potu, uel idu,ucl mor» y*
fu noxia, fuccus earum cx iure decodarum , efficacifsimus habetur, Plinius. Non ab re fuerit
qua:fij(re,an eadem draconem illum qui uulnerauiqmedicinam uulneri a fe fado facere dicat; an
ex eodem genere quem potuerit aliquis habere, nobis in priorem illam partem animus inclinat,
Marcellus Vergilius in Diofeoridem. Pifcatores hodie,ut audio,iecur eius illini confulunqut
dolor ex idu illicd mitigetur. Alliumcommendant Auicenna, & Serapio fecundum Diofeo.
ridem,cum folijs fictis agreftis 8f cumino emplaftri modo impolitum, Aggregator. Cerufla in.
fricata prodeft, Auicenna. Ficus ficctc cum hordeo Si uino emplaftri inftar, Serapio ferandum
Diofeoridem, Mullus auxiliatur contra draconesmarinos, illitus fiimptusue in cibo, Plinms.
luuat SC ocimum, Diofcoridesiodmum fluuiale appofitum, Auicenna. Plumbum integru u.

uefimplex (id eft nec lotum necuftum) utiliter affi-icaturmarinifeorpij draconis^ idibus,Dio.

fcorides. Serapio ex Diofcoride laudat etiam plumbum iifliim tritum Si illitu, quod ego apud
Diofeoridem non reperioiui ne® ex ceruffa infricata remedium apud Auicennam.

Tufsilaea

De Araneo pifcG. Lib.IIlI, py

Tufsflago alcera a quibufdam (aluia appcllalur,(iirn1i« uerbafco : coteri tiir ea &r colata calefit: nptie»
atq) Ita ad tufsimlateriscp dolores bibitiir.-contra fcorpiones eadem &: dracones marinos efficax'"'*"'**

Plmius.alijfaliiiamlimplicitcrcontraha:cuenerialaudarunt.noftn'fclarcam,praictpu^fyluefire’

folijs uerbafco fimdem/aluiam nominantfylueftrem. Mompclij aluid genus falune fylukris uil
di^floribus flauis.m orbem circinatis, 6t!c.Sulfur cum aceto draconis marini feorpionisen p'ai'as
fanat, Diofeorides, ^ er a

Dentium dolores ledantur ofsibus draconis marini fcarificatis gingiuis,PIinius.

Kidoroarancagenuseftpircis.diifiumedquddaureferiat.liabeteniminca fiimulos qui'bus h a

percutitned nae illeinepte.araneus enim, non aranea, pifiis uocatur, idm ab araneo infedo terre»

,0 iiri uenenofo.quod a Grsco <^ixy«s per fyncopen appellatur, nam & mus araneus cognomina.

tur,cui praeter ucnenurn nihil cum araneo inledo commune. Forte SC uipera marina eiufdem vheranur,
Ifldori,non aliud quam araneus feudraco pifeis fuerit: Vipera mar, (inqliitmifcis eft paruus, pau

10 plus quam cubiti uniusiin capite fuper oculos unum cornu fert, panium, acutum, mortife.
rum.eo nanc^ querneum^ uulnerat,uencno inficit.quod caucntes pilea tores capto pilee, caput ei
amputantlreliquum uero corpus in ufum hominum cedit, f Draco marinus, qui «miirsnula.

Arnoldus. fKiranid:edrac6marinus,ferpensmarinaeft,iiidcinfraintcrrcrpentesmar C^e**

xmm inter pifces ab Ephippo nominatur apud Athensum. Hermolaus dracunculum Grece cjkx
putat nominatum Athenso. ^

Draco marinus,pifcis paruus umenofae puticSionis, lingua nofira uocatur doracena , Sylua.
io ticusimelius draesna. Alibi uerd hunc pileem cum fcorpio confundit. Idemiioces Aren &:
carien,draconem marinum pponit;& Turgaron.fpecieni draconum marinorum, item Mugaa

11 draconem marinum inepte, mygale enim mus araneus eft ; draco marinus aute,pifcis araneus

His feriptisreperi apud Atiicennam 4.6.j.y6.Haren carmen exiftimari de genere draconi!
marinorum efle.a: morfum eorum ita curandum ut morfum uiperarum : unde mox murenam
efle collegiiqudd de ea limiliter Actius feribat. riVif «y. S raAmrs,» myinAM «pinsere, Ntimenius,

Nicander in Theriacis «hifjxislw dixit. «Mijmi inter pifces ab Epicharmo,

DE ARANEA CRVSTACEA.

rondeletivs.

H T E R cruftata eft i ^«jtysCjid eft, araneus uel pdtiifs ara.
nca, ut ab araneo Plini) diitinguatur. Ariftoteles illius me.
minit in cancelli defcripfione : tIw s.

_ "«ii, W“1«S' -ms clfi)fvxts : iiaii/ oi xi<fxA «90 ■«) Sij*.

Forma ut bretiiter dicam , cancellus fimilis araneis
eft,nili quod partem capiti K pedori fubiedam araneo maiorem ha»
beat. Quae aranete noftra: optime quadrant : parte enim priore cancellis fimilis eft, capite magis
exerto quam reliqui cancri,in acutum delinente, oculis prorriinentibus.inter quos cornicula duo
protenduntur. Brachia forcipata habet longilsima, pedes odo longifsimos pro corporis exigua
niagnitudine,a quibus aranea nomen datum puto.

Corpore eft tenui, pellucido, & ob paruitatem reijcitur. j

COROELARIVM,

Cum nec Ariftoteles nec alius quifquam arachnte aquaticat (quod fciam) meminerit : Sf can«
cellum non aquatili marinaue,fedfimpliciter arachna Ariftoteles compararit,non eft neceflege
nus illud rnalacoftraci.quod Rondeletius exhibuit, arachnen Ariftoteiis efie. nam li terrcftri e.
tiam aranea conferre cancellum uolueris,bene quadrabit. Qiioniam tamen a uiilgo Gallorfi for.

5° tefic appedatur genus hoc malacoflraci, quin ita Latine etiam Si Graice nominetur , nonprohi.

beo. Hic in mentem uenitmihi cancellus, quem Sebaftianus Buotzius Argentinenfis medi. ,, -

ciis excellens aliquando oftendit.aiicnam uocabat, fi rede memini , ceu ulitato circa Mompcliu ceUm. ^
uocabiilo : partes cius omnes perexiles erant : caput ut in locuftario genere prominens : cauda
breuis & ad uentrem reflexa, iic in cancris proprie didis;ita ut ambigere inter haic genera uidea.
tur.licut Si cancellus priuatim didus. Pedes forcipati omnes, non chel^ tantum , fi pidorrede
cxprefsit. Maiamqiioqtcancrumobfimilitudinem quamctim araneoCterreftri)habef,uulgus Maiai
Gallicum Iraigne de mer, quaft araneum dicat, nominauit, Bellonius. Germani fepias £>l pa.
guros, (^ecrfpmueil, id eft, araneos marinos uocitant.item cancellum holpitem concharum , ut
Alhertusfcribit.iiideinfrainCancellihiftoria A. ^Cephali adulti exeduntur maxime vaaij -nfl
io xftsfym, Ariftoteles S.i.hiflorite animaliuni, Gaza legit cyjjiwim : uertit enimabarchano,ut!ars
chana.

1 T ■ >--

'^1^.

t A -3

l'i-*

96

DcAquatilibus.

DE arbore BELLVA.

RONDEI.ETIVS»

Ziphiu4.

a R E o R inter maxima Oceani animalia a Plinio numeratur ; quod fortalft de ftella «.

1 horefeente de oua poftea dicemus, intelligi poflet,nifi Plinius diceret: In Gaditano O-

ceanoarbor, intantum uaffisdifpanfa ramis,
i credatur. Qua: in ftellam arborem competere nonpoffunt, ideo quod in tantam mag

tudinem nunquam accrefeat.

ARCHANAS pifciSjlege Acarnan.

de ariete BELLVA.

RONDELETIVS.

I R I e'T e s Oppianus libro primo inter pelagios numerat K feroces : libro

I quinto inter cetaceos: Kaui ai3i«r«i' 3kAk««S KiuTstiaM](itm<ruutu

I tflTOa oexi

“ COROLLARIVM*.

Plinio Aries duplex eftiprimum belluaideinde alius pifcium forma.Tiberio principe contra
Luedunenfls prouincis littus in infula fimul trecentas amplius belluas reciprocans defiituit U» lo
ceanus mine uarietatis & magnitudinisinec pauciores in Santonum littorc; intera reliquas elc.
ohantos arietes.candore tantum cornibus afsimulatis, Plinius. Et alibi, Grauatur aries ut Ia
tro Et nunc grandium nauium infalo flantium occultatus umbra,fi quem nandi uoluptas inuitet
cxuecfJatmunc elato extra aquam capite, pircantiu cymbas fpcciilatur, occultus^ adnatans mer*
git KeonVwvaatw, Oppianus. Keiot,<ii'«i/tx%ci/^iiii/,Suidas&VarinusinK«T^.

° 'Ex Aeliano. Eximia (inter cete) magnitudine eft aries,uel ipfo afpeclu mteliilsimus, ^
riculolifsimus.procul enim licet comparcat, maris procellas & tempeftates ciet Sfagiiat. Et a.
fibi Mare magnum Taprobanen infulam arabiens,infinitos pifceis procrearefcrunt,habcntcs ca

Dita’leonum,panrherarum £<:arietum,alioriim^ animalium.Etrurfus.iy.i.Marini arietes (quo.

nim quidem nomen apud multos peruagatum ell.fed non tamen hiftoria omnino explicata, nili 3»
quatenus a nidoribus Sf fidoribus oftenditur) circa Corficum SC Sardoum fretum hybernant,
atCB ex fuinma aqua eminentes fpedantur : Simul SC maximi delphini circum cos natant. Mas a-
ries frontem alba uitta redimitam habet, ut uc! hanc Lyfimachi, uel Antigoni uel alterius cuiuU
piam reuum Macedonte diademadicas. Aries uero femina quemadmodum barba appendicu»

las gallimicei quafdam pofsident,iic ipfa cirros ex imo collo pendentes habet. Necp modo eorum
uterefi mortua, fed K uiua corpora exeft,5: conficit.In natando magnos fludus facit: tempeffate
quam ex fua agitatione det,naiies funditus euertit,ac eos qui fecundum mare iierfantur , rapit.
Nam qui Corficam incolunt,dicunt,uirum qui ex tempeflate naufragium feciuct, natandi b^e

periium.ubi permultum maris natando tranlmififfet.circaCorficam crepidinem quandam afie»

Clitum afcendiire,ibiq5 conftitifTe.tanquam periculo iam omni exemptum atq; fecurumipoft uc. 4®
rd quara aries famelicus eum oculis comprehendilTet: couolutum agitatumep pofleriore fm par-
te plurimum mare concitalTcideindc ab intumefeente aeflu elatum inftar procelte & turbinis ho-
minem corripuifTe. Hxc de ariete circa Corficam. Cacterum Occani accolx fabulantur ueteres
Atlantidis ( ^tlanudesiiel,^tlAnncainjulx:^uiisheAtas uocanCydutejunt) reges, qui genus ad Nepiunu
referunt, in capitibus fuis arietum marium r^nias gellaffe,im'pcrij infigne:&f reginas fimllirer cir
ros, quos di.Mmus, feminarum arietum. T anto narium robore prxdita efl huiufinodi belua,
fpiritum ut uehemeter & permultum anhelet, & immenfum aera refpiratione ad fe attrahat, eai^
afpiratione marinos uitulos ad hanc rationem comprehendatlCum enim arietem nouerunt uic^
num effe ad moliendas ipfis infidias, in terram celerrime enatantes, in fpecus faxorum condunt,
is cognita fuga, infequitur : Si contra antrum fians, ex corporis odore prardam intus effe percis y»
pit, Unarium illecebra quadam acri inter fc SC uitulos aerem intermedium attrahit. Hitanqiiam
uel faginam, uel fpiculi7m,fic fane fpirationis illius appulfum declinant, &! refugiunt.T andetn ta.
men uiolentifsimo anhelitus dudu inuiti,a; tanquam loris quibufdam aut funibus confindi, ex
latebra extrahuntiir,&; ab ariete deuoranttir.Ex earum naribus enatos pilos harum rerum periu

magnos ufus afferre teftantur,Hacc omnia Aelianus. _

De oiiibus marinis fuo loco dicetur. De Aegocerote marino in Quadrupedu hifi oria fert-
pfi in Ibice H. Ziphius apud recentiores didus, ingens bellua marina (de qua inter Cete in C,
elemento feribam) quoniam SC ipfe Phocas appetir,qusrendiim an fit aries ueterum.

A R M V s pifciseft,iudtcnt,faxatilis:quilapidcmgcfiatintcrius,ualdefpeciofiisperIatera,

Kiiirgulis diftinduspuniceis:toto etiam corpore reliquo diucrfis gratiscp coloribus depidus, i®
Albcrtus.Ego hoc nomen corruptum puto ab Amia.fcribitur SC Hamioab Ifidoro.

AR N E V T E s,uide in Hippuro.

DE A S E La

1 ' ■' '

....

De Afcllis. Lib.IIlI.

DE ASELLIS. ET PRIMVM DE MERLVClO,

Y T VVLGO vocant, RONOEtfiTtVS,

ospifcfsGrsecedidturj&TflV/oTi^rtefttGaleno.QuosPhilotimus et-w nomfnauit, a
alijoViVxscnommant. Ipfequocp eofdein diucrfismlods cvicrtfbvs appellat. Anftote=Li&.3.rfr’Ar/«.
IcsfemperflVflf/. Gaza,Ladm^ omnes, Varro, Ouidius, Plinius afcUumuocarot,
inde ac fi fempercVitru^-jSi: nunquam ot'©' a Graecis didus fit. Ligures hodie quocp afcl ^

ionominant.Alijafino,altjna(cllo.NoftrimerIus,quafi'marislucium:huiccmmorisfciiruracau *
dacp ualde fimilis cft.GalU etiam merius uocant. A colore uerd afellus didus eft, tefte Varrone. L16.4. deUttg.
idem innuit Ouidius: Et tam deformi non dignus nomine AfcUus. utin.

Vtut rfta fe habeant, non femper mv-K®' hunc pifcem quem hic oculis fubijcfmus,qui 5^ w®'
lo dicatur,apud ueteres fignificat. Athenseus iib.7,Differt ai'©' ab onifeo, ut kit Dorion in libro de
pifeibusfie fcribenstdVt^jquem uocanequidam gadon:gallendas,quem uocant quidam omTcon
6^ f4«|«w{/.Pauld ante id multo apertius oftendiuDorion in libro de pifeibus feribit fluuiatile mu Gados.
rxnam,rpmam unicam folum habere, oniico qui galarias didus cfi,fimilcm. Qin hac afello com Mrtxisfw.
petercpoflunt,quem fpinas permultas habere confiat;'Pauci fanefunt pifees, quibus unica fitfpi
na,mura:n« fluuiatilis modo, quam lampetramnoftram effc fuo loco oftendemus. Qiiinctiam
OppianusmanifeftccVss &cVi<r*ac diftmxit.NamcVw-xaffmter eos numerat qui in cceno, lutulcn= e«ujn onifm
tis^ litoribus degunt. Deinde ons inter cos quiin alto mari perpetuo uerfamur. gjUriii e^.

Porro quid fimilc habet oViVx©- chirurgicuminftrumentum apud Hippocratem cum afinof
Quare ctfi oVjVk©- per diminutionem dicatur ab tfV©',non ubit^ tamen afelium conuerterim. o^*ofth‘ '
50 Nec oVtoTOf/ Dorionis afelium pifcem a Latinis nominatum effc crediderim, utdemonfiraui* onifminjb-a

mus quum de acipenfere diximus;quamuis hunc de quo nunc agimus, modo oVcf/, modo dvia-nsp mentm.
Gra:ci,Latini uerd afelium tantum nominafle uidcantur.Huius aliquot ftmt genera in Oceano, onifcM pom
ueteribus fortai{eincognifa,dcquibusdeincepsdicemus,Ac primum de eo qui merlusa
bis dicitur. *

^ Afiniis igitur fiiic mcriucius pifeis eft pclagms,cubitali magnitudine, aliquando maiorc.Dor B
fi) cinereOjUentrc candido dfargcntcojcauda quadrata,capite prominete dC depreffbjOculis ma-
gnisjmagna oris fciflura.Maxilla inferior fuperiore paulo longior cft,6<r latior : in utracp non fo«
lumdcntcs,fed etiam inpalato acuti,inosrecuiui Jn interiore oris parce poft linguam ofta funr,
parte fLiperna,infernacp afpera;& in gula e regione cordis duo alia reliquis longiora, quae obftant
40 atep pr2epediunr,ne piTces dum deuoratur,in gular anguftias compulfi, aculeorum afperitate cor
uulnerentxft enim ualde gulofus hic pifcis.Branchias quaternas habet duplices,inter quas fitum
eft cor figura ofsis da(ftyIorum,id cft,fru(f^uum palma?, pericardio contedum fiipra feptu tranfi^
uerfum ficum, tribus conftans partibus, ut in ca?teris pifeibus , quas fuo loco pcrfpicue dcclaraui» tib.^. eapAJ^

mus,ExquibusIiquecminimeuerumidc{requoddehocpifcefcrtbitAcIicnxus:KeM/xer©'rT©'L^o 7-

ixflvwi/ tHu KSe^Jlicw j/ tk nsMia tx*- Solus hic ex pifeibus cor in uentre habet, Nam fi fl nomi» corde afclk

ne cauitatem illam imclligic quae diaphragmati fubeft,(W/5^/-ice id falfum elfe conuincit. Sin eam c*
tiamcauitatemquacfuperioreftdiaphragmate, eadem in parte cor habet, quaalij omnes pifees.

Ncc^ uideo cur natura infticuti fui oblita,inlioc piice potius quam in alio, cor a uentriculo, inte»
ftinisc^ diaphragmate non fecluferit, cuius iifum in pifeibus alibi expofuimus. Cacterum afinus
50 uentriculo eftmagno, fuperiore partelaco,inferiore in acutum definente : quem hepar albefccns
uclutimanucomple(ftitur,magisdextraparie,quamfinifti'a, ex quo feliis uefica pendet, felle ui*
udidiftema.Vcncriculumfequituranguftaecphyfis: cui continens eft latum amplum intefti*

num,quod rurfus anguftatiir,graciliuscp fit. Splen in meientertj medio fitus rubefeit. Spina? dor«
fifubcft uefica aere plena. Pinnis natat quatuor: quae in fupina parte funt, fluuiatilium qiiorunda
modo ori propiores funr, quam qux ad branchias fimt pofitx. Podex non multum infra locatus
eft, a quo ad caudam pinna continuatur. Huic fimilis eft alia in dorfo ad caudam fere prorenfa.

Hac rurfus alia breuior,mox a capite ceruicis loco. Linea a fuperciliorum loco ad caudam ducif.

* Galenus fcribuafellos,fi probo utantur alimento, mari puro, carnis bonitate cumfaxatili* y
bus contendcre.Qui uerd prauo alimento utuntur, aut in aquis miftis,&f porifsimum fi e» uitio» tib. j. de Ali-
fic fuerint, degunt,carrMs quidem mollitiem non abijeere, fcd pinguitudinem & lentorem aequi» meitt.facuk.
rcrctpropterca nec^ fuaucs amplius, ut ante, manent, fed alimentum ex feipfis cxcrementitium
reddunt, Et inlibro methodi medendi fepumo,inijs numerat cibis qui dC boni fucci,6C concocftu Ca^.9,

98

Dc Aquatilibus*

!icUe

L*. f. mcth. faciles, rtifnimefe glutirtoTi funt.Et alibi,molli elTc carnc.nec minus probandos efle quam fixart-
'• les, atcK cx iure albo febricitantibus effe apponendos fcribit. Quare afini carne quidem funt
molli, fed non sque ac faxatiles friabili.nonndnqtiam etiam ferinum quid reflpiunt.id quod non
in hoc tantum pifce.fed in omnibus fere alijs pifcibus & auibus, attf omnibus animantibus quae
carne foliim uefcuntur,comperias,Idcm igitur afinis accidit quod mUllis: hi enim quSuis in pr»
ftantifsimis pifcibus habcantur,tamen pro diuerfa uidus ratione, uel meliores, uel deteriores effl
ciuntur.Iecur afelli delicatifsiffliim ell,»; cum mulli iccinore comparandum.

^ Latet teftate fi Ariftoteli credimus,longo tempore ; indicio efi quod non nifl longo tempore

ta, «. ifcHtft. capiatur,noftri tamen pifcatoresomni fete tempore afellos capiunt.

p]ijiiuslibro9.cap.i7.Duoafellorum-generafunt:Callariaeminores,8irbacchiquinonnifilnl*
tuafiK.ononct alto capiunturjideo^ praelati prioribus. Et libro ji.cSp.i i. Callarias afellorum generis, ni minor
omfcon, dliqiu eifet.Et Athenaus,ut initio capitis dixiriitis, «o(< ab onifco ex Dorione differre tradit. Quae duo
do frodiucrfis frijjcet &C oVi<rio(/,fi quis fcmper confundenda effe putet,faieatur necefle eft afellum , qui uul«

■f fabmiKdpi. omnibus pro merlucio habetur, neq; «roiijneqj ivirosy dici poffefecundum Ariflote»

Siifio mlg6 'em V {aiiwj/, citante Athenaeo libro r.ncque enim merlucius os habet mt^juycs iiuiufnJt

dido non cote id eft, apertu SC hians fimiliter ac galefid eft, in parte liipina,fed os habet in promptu, par»

nire quidam i ^ecp primum: obuiathians quidem, fed non ut galei.Praeterea non eft s micx^airsiiuf, id eft, folita»
Ketnibm pro- ,.(u5.|,oc enim falfum effe apparet, ex magna afellorum captura, quae fitin Anglia, Scotia, alijscp
wlo in locis, ex quibusper totam Europam fale conditi &: exiccati couchuntur ; necp enim tanta mer-

arto-fi etiam 'uciorum copia fimul caperetur, nifi gregatim.natafent, '' lam uerd nec illud quadrat, quod 1*

hiec nomiiu oV» tribuit AriftotelestObruunt arena fefe,afi'nus,raia,paffer,fquatina,cum^ nullam fui corporis
confuderint. partemnonte(ftamreliquerint,uerbcrantradiolis fui oris quos pifcatoresuirgulasuocant, quas
vib.^.dcHid. p(f(,,-,-uj,'ciiinafpexerint,adnatit,quafiadalgasquibu5U£fcifolici funt. Has * uirgas ad allicien
dos pifecs.in merlucio nufquam uideas,qiif in fquatina manifefliisim^ funt. Poftremd netp mer»

, lucius eft,cum Epicharmus apud Athenaeum mss rmnif^yisvgxs iiocet. Nulla, inquS,

Uj y harum notarum merlucio qui »©" & oVio-k©' appellatur,inEft,fed ei apertifsime infunt, quem nos

Dormis onU oriiriof/ capite de acipenfere effe demonflrauimus;Quare OTo(/,&lindehypocoriftlcon nomen ItU
fcim gaUaria, inop, fateor a Galeno 5C ueterum permultis pro eo accipi pifce, quem hic depinximus,qui^ mer»
(dalenigaU luc/uj uocatur, Ab altis uerd ut a Dorione oViVusp pro alio longe diuerfo,qui Stf jatatse^as & yfxTAx
onem Rmdck nominatus fult,multd maior merlucio.Et fi diffentiat Plinius, qui callariam minoa J»

tiusfentit. rem afellum fecit. Qui «ViVa©' cum in magnam molem accrefeat, uelutfdlminutiuum nomen ab

w®' in hac fignificatione non c6nfiderabitur,in qua etiam iV©- ab Ariftotele dicitur, quum de ra»
diolis oris eius loquitur loco paulo ante citato. Ex his perlpicuum eft etiam ueteres nomina ifta
confudiffe.

Nerlncim rfe - bfoc tamen capite a viulgarf omnium huius temporis dotftorum hominum fementia non re»
fr afellum. cedimus, qui merlucium aCnum fiue afellum effe credant,id^ non fine ratione. Primum id often

ut-4. deling. dit cinereus color, qui cum afinorum color fit, ab co afelli pifces diffi funt. Varro, Alia plfciu uo»
tatm. cabula a coloribus, ut ha:CiafeIlus,umbra,turdus.Deindelapidesfn cerebro, molis Cmiles.Poftre

md caro mollis £<: friabilis. Hsce de prima afellorum fpecie, yide mam^mlo ^djl, in %lKjleU uul
guri altera ex ^ndeletiojt^c, 4.*

'■ ASELtORVA SPBCtES S E R H V E T AS, AC PRIMVM
de Marlucio uulgari, Belloniiis.

Multos pifces deinceps enumeraturi fumustuulgarcm in pleriftp Europs tratflibus denoml»
nationem habentes, quoru nullum peculiare uocabulum apud antiquos reperimus : nifl quis eos
fub Afellorum phalange connumerettfic enim omnes tam marinos,quam fluuiales,aut ftagnorS
pifces, prteter cfteros fegnes atcglgnauos appellauerunt antiquitquanquam hos a cinericio colo»
re ditffos putet Varro, unde Epicharmus pozcilogaftoras, (nam uenter cS albus fit, a cinereo dor»
ficolore uariat,) appellaffe uifus eft.

A Huiusautem nottprimusa nobishocloco recertfebiturqui Graecis onV*©-, Gallis noftrls f#

Marlucius (quafi maris Lucium ab ipfa fimilitudine dicere uellcnt) appellatus eft ; etfi Lucium
marinum Improprie Corcyrenfium SC Cretenfium uulgus Sphyra-nam hoc nomine appellent.

A Genuenflbus autem pifeis hic Nafellus,prima detratfta litera (Afellum dicere uolentibus)nun
cupa tur. Mollis omnes huius generis pifces funt carnis, quemadmodum Muranx, Buglofsi ao
nfcrsmoVis PafferesiquibusPhilotimus addit Gobiones, Percas.Turdos, Merulas, ac Lacertos. Hoc autem

earnis dijfiriit (ne quis uocum affinitate halluclnemr)inter molles, &mollis carnis pifces intereft ; quod molles
a KaUcijs. abfolute appellentur ij,qui exangues funt,nullamcfi teftam.fpinas autfquamas habeant, etfi carne
fintin cocjuendo dura ac contumaciiMolIts autem carnis, e reipla nominantur cum langui*
nei ac fpinofi fiht, tamen habent carnem cotSu facilem ac delicatam.

Pt oinde Marlucius oblongo & tereti eft corpore, colore cinericio,glabra cutetin cuius tergo»
f N«n ^psrrt re duas habet pinnas,unicam ab ano ad caudam,caudf uerd pinnam rotundam oftendit.tCirrhS
Bifidata. - qupijfubmentoteibranchiasutrin^quatuor.Orceftpra-grandij&uelutirefciffotcuiusdentes

tenue*

De Afellis. Lib. II 1 1.

tenues in multos ordmcs dilpoflti, palatum undccunc^ exalpcratit; aicp in faucibus ofsicula ut in
dentali exafperata oftendit.Cor illiex diaphragmate intcrfeptum eftpericardiO incIufimuHepar
in duos lobos diiiindlum. t Stomachus oblongus , innumeris appeiidieibus ad pylorum circun= t Venmculm.
feptusta quo ieiunumoritur, laxum ac pallidum : de quo item ileon, duobus femicirculis ad redii
defcendensjgracile id quidem acrubicundum.Folliculumitem habet candidifsimum.fpinffan»
nexum, quo in natatione plurimum adiuuatur.CaleuIos in capite duos candidos habeufjs prope,
modum fimiles qui tn Sparo reperiuntur.

Caterum Atherinis ac deiedamentis marinis, ut 5C Gobionibus uefeitur. C

DE SECVNDA ASELLORVM SPECIE.

MERLAHO, RONDELETIVS,

^urUngiM Sellimj inumtrt pnms dtus hnhet,ntin unam ut hic.

V I uulgo a noUris merlan dicitur, afini fpecies eft minortmultumcp ab eo pifce differt, A
fqui a V enetis pefce molle, a Romanis phyco nominatur, qui eft antiquorum phycis, MerUn uulgo
de quo fuo loco.

Merlanusucrd maris Oceani piftris, corporis habitu afino fimilis eft : Oculis ma»
gnis,per(picuis,colorisargcntci, Sqtiamisparuis tegitur, ore eft medio. Dentes paruos habet in '

maxillis.Pinnarum numero, ficucp afino fimilis, hoc dempto quod afinus duas tantum in dorfo ucrUnut o.
habet.hictres.Linea a branchijsad caudam finuofaduda eft. Ventriculum magnum habet cummni. , i
jo multis appendicibus.hcpar ex candido rubefeenstuuluam bifariam tantum diuifam,&: no tqua» t Cornu BtRi
drifariam ut inepte quidam icripfcrunt, id quod certo comperiet ex anatome diflecandi peritus,
qui pro uuluat partibus uaia fpermatiea temere non acceperit. In capite calculos obloUgos habet,
non omnino rotundos quales habent plurimi alij pifccs.

Carne quidem friabili eft, SC molli, fednon perinde acphycis : unde hos pifces comefos non r
maiori oneri efle uentriculo,quam fi e zona appcnfi geftarcntur.uulgd diefit Galli, qui duras car
nis pifces probant, cacteris^ praeferunt. Merlanus ob carnis mollitiem aflus melior eft quam eli.
xus. Qtzare in fartagine frigendus, farina^ afpergendus.ut partes contineantur,necp diffluant.

Vefeitur aphyis,caridibus, gobionibus® ignobilibus dC paruis , atq; alijs huiufinodi pifcicu. ^
lis, quos integros dcuorat,non dentibus in Irufta diuidiudentes enim habet non ad incidendum,

^ 5 fed ad retinendam purdam.Pifciculi uerd in uentriculo in fr ufta difeiffl ideo reperiuntur , quod
^ cibi in uentriculo dum a calore natiuo immutantur & concoquuntur,comminuuntur &C atierun
tur.Qua poftrema ideo adieci,ne mirum quid aut huic pifei peculiare annotalfe uideretur is qui
de pifcibus nuper librum edidit.

^DE EODEM, BELEONIVS.

Galliae tam frequens eft Marlangus.ut a carnis leuitatc,uulgari prouerbio,locum fecerit, ho= F
minem duodenis Marlangis probe paftum, minore ab his podere in curfu fatigari, quam fi fenos
tantum zonae appenfos gcftauerit.

Dubium eft mihi, an is fit pifcis,qui a carnis mollitie dC candore antiquis Graecis hoc A

fo eft OuisfeuPecus dici confueuerat.Hocaflcucrarepolfum.Venetis Pifcem mollem, Byzanti=
nis Muzum uel Mazum,uu!go Romano Ficum appellari. C^uanquam etiam hoc uocabulum ad
permultos aliosafellos transferant, quemadmodum Graeci uulgares fuum Gaideropfaruin, de
quoin Callaria docebimus. Bft etiam Phycus alius ab hoc,utipia quidem orthographia,fic etiam
natura ipfa longe diucrfus,de quo in Phycide agemus.

Proinde Marlangus nofter plurimum albus eft ae mollis,argentei coloris, pinnas habens fub S
tientre duas,atcp in lateribus ad branchias, utrinq) unattres quoq; in tergore.duas ab ano ad caii.
dam.Cxterum uentre eft prominulo,qucmadmodum & omne afellorum genus: eftep lutea qua.
dam linea a capite ad caudam utrinq; produiSa,infi'gnis,fquamiscp ita tenuibus, ut uifum iugiat.
rotundis oculis in media pupilla cryftallinis, dentibus in fuperioris SC inferioris maxillae extremi
<0 tate tenuibus, acutis, albis, ordinatis. Oblongo ac rotundo ftomacho,quem Gobijs in frufta di.
fcifsis, Caridibus atq; alijs pifciculis plenum reperiastpylorum® quadam ueluti appendicum feti
apophyfeon esiarie circunfeflum cernes. Proinde huius pileis ftetnin» uulua quadrifariaol

t X

100

De Aquatilibus.

diffinditur , quod catcris pifcibiis non accidit, eius^ tergoris fpina fexaginta UcrteW/s conflat,*
ac quos in capite calculos ex aliorum confuctudine gerit, eos oblongos ac minime rotundos e£
fe conlpicies.

DE TERTIA ASELLORVM SPECIE,

EGLEPINO, RONDEIkETIV^*

EB vs primum nomina pofitafuntijsin locis, in quibusiplie nafcimtur S^prouoiiSt,
qa^ deinde feriiant exteri , ad quas res ex conuehuntur. Sic Egrefin uel Eglcfin uoca»
muspifcem,cui AngIi,Scoti^,quihocpiTcis genere abundam, nomen dederunt.ElT
is ex Afellorum generCjGr^ciSjUt arbitror,incognitus.

Pon>'r<> pff maonr\ rtffs irifTiTi-a m^anci nritlis maanis.rofiro anuilino. ^ tnde forfatt

Ouis mxma. aquila pjc is. quamu^ longe altaef^uettrum aquila. ) Qiiod nonnullos impulit, ilt crederent

Nofrft BfCo* ouem mannam ene,rednon iine errore.Quam enim uocauimus umbram, Grseci huius tempo»
ris ouem marinam appellant. Sed de hac re mox. Pilei de quo nunc loquimur, e mento carnofa
appendix barbae inftar propendet.Branchias quaternas habettcirca has,ueniilas ueluti appendi-
ces fanguine plenas,inftar lumbricorum cotradJas 8d corrugatas.In faucibus olla alpera afini mo
do. Similiter pinnas quatuor ad natandum, fed in dorfo tres, a podice duas. Maculas aliquot ni«
gras mfperfas habet,fed non multas, ut in alino uario uidere licet.

^ Carne eftmolli^ friabili.

A Hunc falitum a Britannis ^rtb^tquidamuocaricxiflimam. AtmlhialiiSab egrefinopro
oftenderunt aliquando ichthyopol»,qui latior erat,6d ad eum quem proxi«

mo capite appellabimus,propius accedebat.

Q^oinonjlt Hic mihi falfa eius opinio improbanda, qui cgrcfimim,ueterurh Graecorum eiTeTt^oCx^^ dC a«

OltU ntAYina. •|'tf*rftT* OlTrumor^nnArl ri-iftci in nmmint»or in nirn A'

cudum formam. Quid qiixfo pinna ccruicis loco criftte inftar eredl-a facit, ut id eft, ouis,

marina dici porsztcEx ea uerd nota fola,qudd gibbum fuper naribus gerat in terreftrium pecudu
formam, effici nonpoteft ut ouis marina dicatur:cum umbra pifeis nonroftri folumjfed totius o«
ris forma terrenam ouem multo melius referat. Ridiculum autem id cum dicit,.fecrcderecgrefi«
num wpofiaiSf/ dc arietem efle.mam rationibus confirmare, uel ueterum tellimomjs comprobare o«
porset,non temere credere.

Oum nux. ab Deinde Ii bC arietem pifeem pro uno 8d eodem accipit.iieliementcr errat: quoniam z»

omBeSUw diffinxit Oppianus lib.i.aA/d1/Z;i£iu^,ubiwf(lf«3i/ cum ijs numerat qui in alto latent :mul*

uidcaturco^ to poff uero«eiof/,id eft,ariecem cum cetaceis.Quorum iiim dC immanitatem cum expofuerit, SC

ex his multos recenruerit,addit:xei« t m«A6«,Item Plinius cum cetaceis dC beluis marinis recen
fet Arietem. Ex his efficiturjnecj '7TS‘t€x^y 8d arietem eundem effe piicenijnetj fi idem eflet, ul-
lo modo cum effe, qui nunc egrefinus nominatur, tum quod mores omnino repugnent, tu quod
cornua qux arieti Plinius attribuit,egrefino deffnt.

DE EODEM, BELLONIV5,

X Afellorum generis eft qui uulgo Aeglifinus uel Aegrefinus dicitur,qucm nonnulli lecoriniS
effeautiimauerunt.Salitus aliud nomen uulgare adeptus eft, praeter aliorumoremruocatur enim
fc HadoUjUoce fortaffe a Britannorum uulgo derurapta,apud quost^4^o^ leu dici fo

letmoftro Oceano pcculiaris,reliquis litoribus infi-cquens.

3 _ Maximam habet cum noftra Morhiia uulgari fimilitudincm: a qua eseteris quibufdam ueluti
maculis nigris,quibus confperfus eft,at<^ etiam quod minor eft,diftingui folet. Cubitalem longi
iLidinemnon exccdit;prargi‘andibus oculis prseditus eft;criffam ceruiceprommete,m quo Cha-

m^leoncm

DcAfellis. Lib.IlII. loi

masieoncTO SC t Chamelopardalum terreflrc aemulatur ; qui quidem apex in falitis magis eft per* tC(imdop4r«
fpicuus,ex quo antiquis crediderim 7r^.o§x^y & Arietem appellatum fuifle. Nam prater apicem,
jetiam gibbum fuper naribus gerit in lerreftrium pecudum formam. V erumetiam in hoc pifce id
praecipue cft admirandum, quod in fingulisbranchijs, quas utrinque quaternas habet, apophyfes
fanguinei coloris lumbrici contradi (imilitudine gerat, in quibus fanguis purus contineatur. In
faucibus oHa dentibus armata oftendic: quibus quxore comprehenditjinfiomachum facile ima
«littit.Cirfhum breuem fub inferiori maxilla gerit. Apophyfes iiermiculorum fpeciem referens
tes fere innumerabiles fupra pylorum in multum gregem coeuntes exeunt:reliqua inceflina alijs
Aieilorum generibus prope fimilia funt.Lineam in lateribus utrincp nigram gerit, attj adeo ma«

IO culam ad latera etiam nigram,ut fandi Peui pifeis.

DE QVARTA ASELLORVM SPECIE,

GOBERGO, RONDELETIV?»

HL r a eftalinorumipeciesjqusc uulgd dicitur. ^

Maris Oceani pifeis eft, qui ex terrse parte nuper reperta falitus ad nos aduehitur, ®
morhua fiue molua latior SC maior.hacc enim cubiti eft magnitudine,aut no mulco ma= •
iore:ille duorum cubitorum magnitudinem fuperat. Colore eft cinereo, uentrefalca*
to. Squamis tegitur. Oreeft mediocri fine dentibus, oculis fatis magnis. Pinnarum numero fis
tui^ fuperioribus duobus fimilis eft. Cauda in unicam definic.Linea a branchiarum fuprema par-
te ad caudam oblique producitur.Partibus internis afino iimilis eft.

Carne conftat duriore quam afinus, minus glutinofa quam molua* Pifeis ifte in aqua mace» |»
fatus, uel fufte contufus,pauperiorum £<^rufticorumcibus eft.

DE QVINTA ASELLORVM SPECIE,

WOi^VA MAIORI, VEJU ASINO VARIO,
RONDELETIVS.

S X ctiaminterOceaniafinos,ispifcisquianonnullismolua,aba!i)sMiifchebout,f«/-. A
mirum a macula jeu putiEiis.nam moujcheter Gallia tta difltnguere fignificaty jab alrjs leopard a ma
culis nomiharur.Nos afinum uarium appellabimus.

Pifeis eft fquamofusjgobergo proxime defcriptofimilis,itcmoIu^,redmaior,Dor- B
:fo cinereo, multis maculis nigris confperfojiientrecandido, falcato. Pinnas tres habet in dorfo, t
podice unicam,duas ad branchias, duas in uentre,qua? magis ab ore funt remota, quamin afino
gobergo:in quibus duobus hac uentris pinnae, fluuiacilium pifeium modo, ori propiores fune,
loco firmiori innixae. Ore eft magno. Oculis minoribus quam gobergus.Dentes habet in ma«
xillis. Internis partibus afino fimilis eft.

Hanc molliam maiorem eife puto, ci enim fimilis eft hic piicis,5^ eodem modo maculatus. A

S ubftantxa carnis fere eadem:nam glutinofus eft,ied minus quam molua. f

DEEODEM, BELLONIVS.

Eft Heberdum piftis ita nominatus ab oppido Islandiar>a quo ad Scotos primum, deinde ad

i 5

102 DcAquacilitus.

Britannos pcnicnittmagnf quidem nominis apud Anglos, ut qui praeter gratum (aporem latis

fefe diffundit artubus: liucnte furfum tergoris colore , fub uentre candido : cauda quodammodo
angulofa : tribus furfum pinnis, inferne duabus, ('»»1«. J^ndektm) ab ano ad caudam exeunti,
bus ialignis.

DE MOLVA VEL MORHVA (ALTERA,

M f N- O R E)) R O N D E le E T I V S*

Salp4. A

VAE molua uelmorhua a Gallis nominatur, ab Anglfs

PiCcis eft maris Oceariijmagis corporis figura, quam carnis fubftantia afinis
[S Cubitum unum longus eft, 8i:co plus,pcdem unum lacus.Ore eft magno, dentes habet
li in niaxillis.Ex inferioris maxilla extremo appendix carnofa, ueluti pilus emento pro-
pendet. Oculis eft fatis magnis, parum acute cernentibus.Inde Gallorum eft prouerbuim,C3cu-
limorhua,quodiacifurineos, quibus infirma eft hebes oculorum acies: fic enim fere fem per

accidit, ut qui magnis funt oculis 8^ prominentibus, maxime quibus lata eft pupilla, parum acute
cernant ob maiorem fpirituum difsipationem.Pinnas habet ad branchias 6C in uentre binas, parti
bus pronis tres, a podice duas .Dorfum cinereis fiiluis^ maculis notatumjuenter falcatus.

Recens.hicpifcis carne eft multo meliore, quam ftilitus 8C exiccatus I quippe cuius caro tum
glutinofa adeo eft,ut etiam butyro diuimmerla(quod,ut pinguia omnia glutinoiarum rerum ad-
hsfionem impedit) digitis ita haereat inter edendum, ut uix rcuellatur.Cum contra fieri oportere
ratio ipiafuadere uideat,qudd ial calefaciat,extenuet8^ incidat. At cur glutinofiormorhua tem» 5«
pore efficiatur, in caufa efle puto tenuis humoris confumptionem, Quemadmodu infarina mul
taaqua diluta euenire uidemus,quae fi aliquandiu coquatur, tenuioribus partibus ab igne abfum
ptis tam rpiflaglutinofa^ reciditur, ut ea ad multa ferruminada utamur. Idem infacchare in aqua
diflbiuco expen'eris:cocfrione enim glutinofius multo fiet.

Salpam nonnulli pro moluaururparunt,fed magnocrrore,utiam docuimus.

Molumnedue Plinij ichchyocollam elTe pu{auenmf,qui & pro pifce 8C pro etufdem glutino ichthyoco!

plini/fifSto ufurpat, Ichthyocoila, inquit libro ji.cap.y, appellaturpifcis, cui glutinofum eft corium,
fcondis ichthy idemi^ nomen glutino eius, Horum opinionem cum de ichthyocoila dicemus, improbabi^miis.
ocoilamejje. Multo minus Diofeoridis lib, j.cap. loi.ichthyocolla dici poteft : h </i

KHTW. ubi fortafle non ksMjcc ied ksMcc \egcndum.(.»stM«uiderur^ro qmm uenmculo atit follicu^ 4®
loaccipifojje,utmhilJitmutandum.) Nammorhuapifeis eftGr^cis ueteribus mcognitus,nonccta-
ceus,utichthyocolIa.PrtEterea ponticampr£eferuntPIinius8(!Dicfcondes:atmorhuain totoma
ri mediterraneo nonreperitur.Neq? uerd,fi exmorhiiaichthyocollajideftjglucmufiat, rccftccon
cludicurmorhuamichthyocollampifcemeire.

^cUomunoUt: Fuerunt qui pifees quoldam cum afellis numerarunt, quos potius intmuftcllorumgenera re-

irul^rlm' oportettfuntenim longi &!^l^eues. Similitcreum quem nosPIinij ophidion efte demonftra*»
bimus, nonrecflearellifpeciem fecerunt. Poftremd AngliGermani^piTces lalitos fi^exicca-
©tocFfifci?. los QcoBftfcb appellant, qui omnes afellorum generibus non comprehenduntur.

DE EADEM MORHVA VVLGARI, MAXIMA
afellorum rpccie,Beilonius.

‘ Mirarer antiquos rerum omnium rolertifsimos iniieftigatores.fpecicm hanc Afellonimjpr^»
ter ceteros maximam, quam noftrum iiulgus Moluam aut Morhuam iiocat,prxtermififte,niiil
exiftimarem Grsecos ate^ Italos, eius penuria multum laborafle, quum alioqiii noftrse regionino
mimis atqj Harengus fitliequens.

E Vt plurimum lefquicubitalis eft Iongitudinis:latitudinis uerd pedis unius : ac dum reces eft,

(F) guftus optimi, &!■ nutritionis fatis falubris. Tres fupina parte ( fupinum & pronum contra quhm oporte;^
hat^iiidenir accipere,) pinnas gerit, prona duas, ab ano ad caudam protenfas. Oculos habet admodu
■ magnos: unde illud uulgareLutctianum inftolidos,qui^cum magnis fint oculis praditi, nihil

tamen uidenr.Morhus oculi. Huius pifeis mreftina,^ folliculi (quemadmodum &:)reliquor2
- j.^^™"*”'‘*cet3ceorunj) ichthyocollse conficienda inr€ruirepofrunt:reliqu»paftes internieadlCallariam
•accedunt; de quo proxime difleremus.

DcAfellis.Lib.IIII.

E)E PISCE COLFISCH ANGLORVM*

bellonivs.

loj

Anglonim, cuius caput hic tibi non o(iendin]us,(inquitBeIIoniu5,) qudd id neapud Anglot
quidem (apud quos faue peregrinus eft)nobis ufquam fuerit compertum,

(3lii tS^glttnnum, Coi uero carho utmhM:ntforfana coloreinona tolU)id

glutinOt nomen ei fecerint

HE S C I o qua ratione pifcem hunc Britanni fic nominauerint, nifi dicas eidem hunc ili
lis e(reufui,quo in Ponto id Smrionis genus,ex cuius foliiculo ichthyocolla confici fo.
let. Huius autem Aielloru ipcciei ob id tibi propofiiimus effigiem, qudd a reliquis ipla
cauda, quam lunatam ac bifurcam gerit, forma diisideat, qu* catteris alioqui rotunda
clTe folet.CtEterum exeo tradlu Britannico ad nos defertur qui ad Hollandiam Iped-at, Pifeis hic

prouedus, alicuius precqeirefolet.-paruus autem, carne eftplaneinfipida.Squamis contegitur Ia
tioribus,quam quinis a'iusfuigcneris;tergore eft nigricante, uentre candidiore.A capite ad cau«
dam.atram lineam produdiamhabet.adlatera aliquantula inflexam: pinnascp reliquis fuigeneria
pifeibus duriores acrobuliiores, Proinde popularis eft,att} omnium falitorum inferioris nois.

5»

DE MVSTELA VVLGARI,

RONDELETIVS,

Hieforts chrmts eS^y^ui & harhatulm & generis afellorum defcrihmr:& cum
la marina comparari ab ^Aeliano uidetur.

vSTELtAM noftrfpifcatorcs appellant, quam Ligures Itali galeajalfjpelccmoa A

YOtGrxcihodic ^3id'Crop{kvo,(id ef^,ajinumpijcem.)

Pifcis eft marinus, lotx uulgo Lugduni nominatxftmilis, ucl phycidi antea a nobis g
defcripcai.Gorpore eftlongOjfufti coloris, fine iquamis. Crefttis magno, paruis denti*
bus.Ex maxill;^ inferioris extremo cirrhus unicus dC candidus propendet. E ftiprema uerd ma^
xillar fuperiorisfiue roftri parte duo cirri eminent, fed nigri. Pinnis duabus natat poft branchias
pofitisjitem duabus alijs paruis in fupina parte propius os accedentibus. A lia eft pinna a podicC
longa ad caudam fere attingens. Huic fimilisaliaeftindoiTo, fed longior. In ceruice cirrus alius
-eft,2(^ unicus uelutparuae pinna; inttium.Corpus in mucronatam caudam definit, & in pinnam
unicam ciufdcm figurg. Linea redfa medium corpus interfecans ad caudam duda eft. Ventre eft
•Jd magno8^ paulum prominente. Intus uentriculum habet magnum cum appendicibus* Incefti*
na fine gyris ad podicem demifta. Hepar album fine felle*

Sqyillis 2^ pifciculisuefcitur* ^

Carneeft molli a: friabili,6<: ea infaxatilium penuria, etiam ^griuefcipoflunt, fi elixafit, fani j
frixa in fartagine.

Sime h^cPlmtj arAufonif miific'la,magna inter dotfios contentio eft, Plinius : Proxima eft a
his menfa generis duntaxat muftellarum, quas mirum diefiu, inter alpes lacus RhetiacBriganti»
nusxmulasniarinisgcric. Aufoniusin Mofellar . AlimcffvPU^

■ Qua^cpperlllyricumpcrftagnabinommislftri mjt^Aufonj

Spumarum indicijs caperis muftella natantum.

Ao ^ Plures hsc ad lampctras noftras rcferunt,quorum uerior fentcntia mihi uidetur, ut fufius ca*
pite de lampetra dicemus, Qi^arepiftisquemhicoculis fubiecimus, a ueierum muftella pro-
cul abeft, Ob id muftellam uulgarem cognominauimus,quam ex afclior um genere efte puto , us

: i . i, 14'

Dc Aquatilibus.

Fil

i

ip4 „ .

r lUi« fortalTc callarias fit,afe!lus minor Plini), Quan^iam hac de

re ceranihilftatuipoire exiiiimem.nifi quod afamare pof=
t Notjt Bt-Ho* fum,errafle eum tqui callariam & ciariam pro diUCTlis puci
nium. Pus ponit.cum fii piane idem pileis , fed clarias ab OppianQ

'rl'’- lantlim per fyncopen dicatur pro callarias. _ _

Ide muiiellte uulgaris pidiuram aliter quam nos expref»

fit Verum batc.utaimulttealiteeiufdemautoris pifeiums.
cones , deprauatifsima ell. iC a naturali figura alknifsima.

Alius ex Aeliano fcripfii mullellambreuem eiTcpifccm
t ircri» fimilem t iecori.fed cum in Aeliano, qui hodie extat, nihil ta

le compererim, nihil certi ex Aeliano de muftella proferre
poirurn. jElUmunnJier

Bellonij dejerifm iconi jm ^uam fom,fulchri rSondtt,atfi-
femmnUm mdtt,pmxifeuidenmr:mcd«hito ^ummultx fmhmiu
gmtru dtffmnm.h dorjb pidem f innas duas f tnm, frfenorss mint
risj, in delcriptkne non mmim.cinhos Juferion labro nullos affingit,
Cdtuddtmdreli^

^liaf4ufieU pectes Gtfntri,yim
netijs

D» EODEM, SIVE GALEA VENE-
torum, afelloriim altera (pede, Bellomus.

t)c figura ^uam "Belloniw exhihuu,uide nojira &
deltsij uerha^Toxime retro.

■ V T nobis frequens eft Merlangus,(ic Venetis afellorum
(pedem ad hunc accedentem multum communem efTe ui«
dcOjCUi uulgus Adriaticum Galea nomen (mpofint. Huius
eftigtes admuftclam (mox deferibendam) ate^ adnoftram
Barbotam (Lotam) fluuialem, plimmum accedit, hoc tame

ipla magnitudine a fequenti difsider, quod raro fefquipalma
cxcedar,at(^ adulta quidem nigricet, pufilla candicet.^

Glabra cuteconreda eft, capite magis plano quam am
guills, oculis® latioribus, cirrumcp fub labro inferiore pro-
tenCum gerit.Pinnasin lateribus rotundas, nigras, ac rurfus
fub branchijs (quas utrinq} quatuor habet) duas alias , binos
uekiti cirrulos refcrentes:pinnam quoc^ aliam carnofam , a
medio dorfo ad caudam ufe^ produdam ; ac praeter hanc e»
tiam aliam ab umbilico ad caudam abeuntem, quam circina
tam, mollem acnigram habet. Cor ilii fubbranchijs, utina»
lqsAr€l!is,a-iquetium delitefcit, fed paulo magis turbina»
tumiHeparftomacho incumbit, duobus lobis pracdit2*Ven
triculum etiam gerit ob!ongurri,pyIor2 innumeris apophy».
fibus circundatum:a quo inteftina tribus inflexibus conuos
luta, ad anum demittuntur.Peritonaeum illi argentei coloris^
eft. Vuluautrincp in cornua prominet, permultisouisrefer

ta,inter quae ofsiculummembranainuolutum, caput aquilae

referens coperimus, folliculo quocp , commodiori natationi idoneo (ut8^c*tcria(elli) praeditus
eft ;qui latiori fpinse parti incumbcns,durus,gliuinofus,5(^ plurimo flatu diftentus appareqCattc»
rum eius caro paucis fpinulisrelerta eft.

Vefcicur ApuisjCaridibus,2<!omnipifciculorumgencrc. j

DE MVSTELLA ALTERA VVLGARL SI#

Vfi GALEA EISCE, RONDELET

CirrM a maxilla inferiore jim~
flex & fmguUrii defendere de-
htiUtin 3ellonij
gura.

f ISC2H

DeAfcllis Lib.IlII. lOf

IS c EM qucmhfcoculisfubiedmus,apudnosrarifsinium,cumadmcattulifretpi((:a A

tor,dui multum^ nome naturam^ fufcitaius,compen' eum efle, qui a Mafsilietllibus
muftella uOcctur,ob fimilitudinem quam cum fuperiore habet:ab Illyricis pegorella:d
Grscis huius aratis etiam gaideropfaro, id eft pifcis afinils.

Pifds eft marinus merlano quodammodo fimilis.-differt autem appendicibus qua in fuperi.
oremaxilla eminent. Alia ex inferioris maxilla extremo, ueluti e mento barba propendet.Pin=
nas ad branchias breues habet. Subfunt in uentre alia dua cirris quam pinnis limiliores. A podi»
ce pinnam aliam habet cum pmna cauda continuam:in dorfo duas, prior parua ell, altera magna
cum pinna caudg continens.Partibus internis fuperiori fimilis efi.Hepar ex albo rubefcitin tres

IS lobosdiuifum.quibustanquammanuuentriculumampledirur.Inhepatefel habet. Ventricula
magnum cum appendicibus multis.Inteliina in fpiras conuoluta. Velicam aere plenam ex tuni
ca crafsiufcula 8C alba, .

Carne eft molli Si friabili, Si cum afinOnlin tie! etiaih faxatilium tarne conferenda, F

Vtlibere dicam quodfentio.quaaiinofiueafellonotainfignes Si cuidentifsima tribuuntur a

ab Ariftofele,huic magis competere mihi uideiitur,quam nicrlucio, quem omnes hodie afellum A/rtei AriJIe»
ueterum elTe iudicant, maximewyaieAic, id eft,uirgulse ad alliciedos & capiendos pifces, quibus 'cte.
prorfus caret merluciustquodlapides molares in capite habeat.quod lateat. '

Nec illud praEtermittendum,autorem libri de Aquatilibus nuper editino retSe pilei iftilqua B

mas ademiflejcum totus fquamofus fit. (Imi ^elhmii,Ti>Um mdgmm refert :fed eas pi
ia Sarmmneipjmmn txprefit.) ‘

DE EADEM, BfiELONIVS,

Afinum pifeem uertere poflumus.quem Creticum utilgus Gaideropfarum uocat. Indigena a
ad portum Veneris Pegorellam, Genuenfes acMafsilienfes Muftelam.putoAriftotelisScGa-cnHiriat.
leni efle Callariam.

Pifeis eft ad Marlangum noftrum accedens, Graco atq? Italico litori frequehtifsimus , inter b
mollis carnis pifces connumeratus : trium interdum palmorum longitudinis, ac cruris humani
crafsitieitcolore ex liutdo in opacum abeunte, fquamis Polam uulgarem referentibus. Duas in
tergore pinnas gerittquarum minima, capiti uicina eft; prteter quas aliam rurfus ad caudam ufm
?0 protenfam habetlac rurfus ad latera utrinq unam, rotundam, fub quibus poftremis crafsiores m
carnofi quidam cirri, bifidi confpiciunturihuius quoqj cauds pinna rotunda eft; cirrum fub met»
to habeqmaxillas mobiles, dentes cofufos,ut & afinorum reliquum genus. Sed hocab ijs differt,
quod in labro fuperiore, maculam offendit in cordis figuram denticulis circunfultam, linguam al
bicantem.&incufpidem effbrmatam.Proindebranchias diftendit utrinque quatuor, fub quibus
cor delitefcit triquetrum, pericardio ut incateris pifeibus obuolutum. De diaphragmate hepar
pallidum acfereladieum appenfum eft,in tres lobos diuilum; cuius pars finiftra, carteris maior,
ueficulam fellis oblongam admittit : certius lobusfuperftciei flomachi incumbit. Lien illi eftfan«
guincus,gracilis,oblongus,dorlbincumbens,auentriculo dependens: quem, propter uoracica*
tem.pragrandem uidimus,eius fere figur3c,cuius eft paftorum infirumentum , cui cornutas mu«
fte nomen eft.Inpyloro admodum multae funt apophyfes,ut quinque & triginta facile connume
res. Eiusinteftina non amplius quam tribus reuolutionibus circunflexa funt, antequam ad re*
tftum pertingant; prster qua, ueficula quadam caeteris aflnis communi praditus eft, gemino
ueluti folliculo tergori coniuntfta.qua illi commodioris natationis ufum exhibere creditur.

Caterum hic pifeis fardellis,boopis,trachuris atq alijs pifciculis fefe exaturat, C

DE OPHIDIO PLINII*

RONDEEETIVS,

Iconfe^uentps paglnx,non ef^^uam ^ndeletius dedit :fed nofra V metijspiBa : eetdemprorfitSyUtiitdicot
nifi ^uod innumerts illis & rotundis fere maculis caret ^^uas in fua ojlendit l^ndeletius, "Sellonius omittiu
QiMre genera Ophidij tria jiatuerim:fBarhammprimumdd^uelmacul(ifum,uelfne
maculis : deinde imherhe & flauum,

O N s R o fimileeft ophidion quafl paruum ferpentem dicas , dimihutiuo nomine A
ab itlK. Eft aute ophidion pifciculus qui a noftris uocatiir donzclle,cuius Plinius duo* l-it.j.cap.n:
bus locis meminit:uno nominat tantum, inpifeium catalogo ; altero qualis fit breuiter
indicatcVrinaincontineciamhippocampitofti.&incibofapiusfumptiemendant.ite g (gj
ophidium pifciculus congro fimilis, cum lilfj radice: Pifciculi minuti ex uentre eius, quos deuo*
rauerit,exempti dC cremati:ita ut cinis eorum bibatur ex aqua.HadIenus Plinius. Qiioniam ue*
ro pifeis quem capiti huic prjfiximus.tam congro fimilis fit quam ouum ouo,ut eft in protierbio;
uideormihi uerifsime pro Plintj ophidiopropoluiffe.Eft igitur ophidion pifciculus longus &lae
uis. Pinnas duas habet, in dorfo & in uentre (fingulas,) fitu, figura, fubfiantia congri pinnis fimi»

io6 DcAquatilibus.

les Aconwoffemmabaibaemaxillamferiore propendente difFert, K oris riflu, qui in congro
maior eft. Bins linea; tenues a capite ad caudam produda funt, qua nota in eam aliquando len.
tentiam adducebar ut feferinum Athensi efle crederem. Sed tandem uero fefermo cognito, qua.
lem antea demonftrauimus,rem omnem diligetius cum expendiilem,

Plinii ophidion efle iudicaui.

ciuod autem aduerfus urin® incontinentiam prodeiTe cum lili) ra-
dic^gitur in Plinio loco modo citato,mendofum efle fufpicor,fubfti.
tuendumm feminis incontinentiam cum rutae radice, quod SCratio.
ni confentaneum eft, SC ia. ia uetufto quodam exemplari legifle me
memini.

Cstcrum opiiicjion csrnc cit csndidsjdiirs ucluti drsco» ^

,1 Inepte fecit, qui ophidion inter afellos numerauit,cum plane ijs dift

Contr.tEdIo= fimilis fit corporis habitu, capite, pinnis, atcp cum longis plane connu.
nmm. merandus.

opbidionaUc, Circa Lerinum inililam K Antipolim f*pe capitur pifcis fuperiori

rura. fkiiM fimilis corporis fpecie 5C carnis fubftatia : eo differqquod cirri

mtatc. j.jfnofi barba.inftaremaxill^inferiorenon propendent. Coloreetiam

a fuperiore difsideti eft enim flauus. C^am ob caufam ophidionflauu
uel ophidion imberbe.ut a fuperiore difi:ernatur,appellabimus.

B F

A

OS S o D EH, SIVE GRILLO
Afelli Ipecie, Bellonius.

V V L G A R I,

A.B.E.

mflrU.

Tragw.

Hicforte^otiui callarias fuerit. Lege ^ux inferius jeri^fi
in Corollario primo.

Mollium Afellorum clafsis eft, Italorum plerifcp Grilli nomine co=
gnittis pifcis, palmum ex Mediterraneo non excedensicarnis admodu
delicata:, Romanis antiftitibus in delicijs habitus,a quorum uulgo pro
congro accipitur , atcp interdum ab ichthyopolis eius loco fuppqnitur.

Cui fententiK ego quidem facile accederem,nifi ab hoc longe diuer
fa eflet huius capitis ac pinnarum effigies. Illud enim quaternis cirrhis
barbatum apparet: Ha; uero carnofae, integram in gyrum caudam am.
biunt,ac multa nigredine perfunduntur. Verum quidem eft lubricam
illi pellem eife, Anguilte ac Congri modotied reliquanots ad Anguil
lam accedunt.

Qiiamobrem tam incerta eft mihi huius piftis nomenclatura,ut uix
in promptu quid de hoc ftatticre pofltm,occurrat.uideo enim commu»
nem Grilli SC Congri apud authores appellationem efle : SC tamen hic

Grillus, Congrus non eft. Scio praeterea Venetos,fuperius deferiptum 4«

pifccm.atqt hunc qiiocj. Galeam appellare: fed quod hic pifcis Muftela
fitjipfitis quidem pinnj caudam ambientes ac nigricantes, ipfam carnis
inmanducando iucunditas plurimum redamant. Audio quiTragum
antiquorum efle iudicenude quo Oppianus,

Mtenides, 8C T rag^i fim ul, 8C Atherina uagantur.

Quorum fententtjs facile alTentircm, nifi plane mihi eflet ignota,ex an.
tiquorlim feriptis, pifcis Tragi defcriptio.Hoc unum mihi compertum
eft (quod &C uobis affirmarepofTum) pifcemhunc, mollem &C delicatu,
ifeUippecies. Afellorum efle fpeciem, ab alijs plurimum difsideniem, atque ob id peculiare nomen fibipro.

meritum. ,

B Porro linguam habet paruam,acutam. cor trigonum, ruberrimum ; hepar, ad Cniflrum latus ^

exporretSum:ftomachum oblongum,pylortim permultis apophyfibus circundatum ; a quo tres
inteftinorum reuolutiones ad anum pertingunt,lienem rubrum at^ oblongum. Catera ad reU.
quos afellos,atcj adeo ipfa uoracitate accedit.

SEQVVNTVR DE ASELLIS COROLLARIA

TRIA* PRIMVM, DE ASELDIS, EX VETERIBVX

fere. Secundum, De Germanicis 8C Anglicis AfellorS nomini,
bus. Tertium,De Muftelis marims,

' COROLLARIVM PRIMVM DE ASELLIS

* Afellus Romat fcarmus Si merluzus dicitur,Niphus. Afellorum duo genera, callarite,mi.

nores:

4*

DcAfcllis. Lit). IIIL 107

(loreslK bacclii,Plinius,HerinoIaus (inquit Mailarius) uidetur hoc loco rficerCjpofle etiam leei
banchiis:fed ego potius bacchus quam banclius legerem, tum ex uettiliis codicibus , tum etiam buccM'
Athenxo.Euthydemo atqj Diphilo, in quibus bacchum feriptuminuenimus, non banchum ; ex
eo forte quod aiinus (teftate Plinio quarto & uicclimo uoluminejdicatus eft Libero, hoc eli Bac«
chojUt banchus alius omnino pifeis Ut, uti retulimus, inter mugiles minimus, ^ Euthydemus in stiKhiH,
libro de falfamentis,alij (inquit) bacchon appellant,alq^A«eiii",aIq onifeon, Archeftratus, TijiJ'’

(forte oojiif ii) ,/1' TJi-it mjt

W w. Gallariam aliqui mendacifsime miirsna fluuiatilem a Dorione apud

Athenarum nunci^ari fcribtmt.uide in MUratna, Callarias afellus minor, dicitur aliter Gallaa
I* rias S£ Galleridas.Gillius.item j/cAteait, & ga!axias,&: clarias,iiA*0«, ab Oppianoper
fyncopen.Etforte reliqua nomina uulguS imperitum deprauauit : probandum eft autem quod a
galaiSe.id eft lacfte.deriuatum quam optime uideri poteft,ut galarias, uelgalaxias , nimirum a la*
tfteo colore.quem ego de afello tum gadi, nimmagis galariar, iccore imprimis accipiendum ceh*
feo.iicut Si Germani inferiores genus quoddam muftelac a laifteo iecinore dOil^ling appellant,
nili quis agalesjid eft muftelse fimilitudine galeriamuocare malit. Videri fanepoteft afeIJusgala*
rias.muftelarum generi adnumerandus, (Bfturio non eft, utRohdeletius putat,) tum qtibdalij
quocf cognati pifces habentur eiufdem generis; ttim quod fpina rmgularis,os refcifliim ( quSuis
non eadem parte fititm) ciumsms yx?suts,t<su tP(<»i™;iey4Attsiiisi/,Si, oris radioli feu uirgiilte (barbu-
las interpretor) feuerehuicfentenriaEuideantur. Plinio Bacchi,maiorcsafel)ifunt,callarte mi.

»0 nores: Athenaeo uerd Bacchus, onifeus SC chellarestqiiod a callaria corruptum dixcrim)idem eft
pifeis. Cremys pifeis uel chremys, (malim Chremes,uide in Chromi) afellus (onifeus) eft apud Crnsjt.
Grammaticosuiidettir autem idem muftclarum' generis. ritAiM, (f«A«eKi potius,) onifti, Hefy. chrmyr,
chius K Varinus, Hoc etiamannotandum,galarias &C fimilia nomina adicdiiK ftgnificationis
elTe, differentia gratia ceu epitheta propria fubftantiuo fuo adtjcienda, ut
rnAuafcs.ixKtitriiiidegooViiriigi^jHefycliius&VarinuS, (uidetur corruptum,

fortea j,ttAtei/«,)it«Ao:0i«{(xWc,Hcfychius.Aar^iW5fad?um apparet a Latino afino. Grarcusquif.
piam nauta Mafsilite mihi dixiqetiam nunc Gallariam in Graecia appellari : fed mihi non potuit
pifcem, cum tamen fumme ab eo contertdeiem , reprarfentare, Gillius. Varro ab afini colore
himcpifcem diiSum fcribit.Grxci a fegnitie diCros aftftos innuunt, nam Oppianus lib.j.depifc.
jo (/liiuK,diKk : SC Aelianus cum nominaflet pifces praegrandes ac pigros , qui in latebris

maris abdi folenqnec longeab eis natando recederc,oUes, hepatos,prepontes; afellum quocj in.
quiteis adnumerari pofle. Equidem onon maiorem elTe putarim ^fit onifeOs, cum Plinio,qua«
uis aliterRondeletio Uideatur. Eberus Si Peucerus afcllos maiores Germanice interpretantur
S«ntCt);minores,@enclelm.Sed Sctt^clin audio effc foetum funduli pifcictili, id eft gobij flu.
uiad'lisminoris.5<»nte» nomen mihi ignotum eftmifi idem fltSnnbct uel pifcis,qui a.

pndBoruffbsSii Danosin litortbus capitur. Si magna copia doltjs inclufus, in exteras regiones ©nntmfc
mittitur. Venffealbicat,dorfonigricat,magnitudine qua deafellorum genere Swctfifcbdiiftus
mediocris,capite nbnadmodum grandi.Caro eius falla,tenacior euadit. Roftochtj aiunt 04rt=
bot nominari, m Pruftia ©(tnttpifcem effe marinum, percae aliquo modo fimilem , oblongu ad
4-0 dSdrantes fere tres cum dimidio,flumina fubire,inribo laudari. Altj comparant eum fpecie tru.
ta (cinct l-itcbofiJrinct),) fquamis cyprino. In Sucrinenfi etiam lacu capitur per quadrageflmS.

Memini Galenum proderegalaxiam pretioiifsimum Romae pifcem egenere galeorum.id eft
muftelorum (yctA4»(/,uel galeonymorum) efie. Si in Graeciae mari forte non inueniri , ut in Acfe
penferis hiftoria Rondeletius refert, fed fieri poteft utmuftelarum muftelorum cb genus non re.
tfte diftinxerit GalenuS.hos j/oiAtss.iilas yx^JXg Uel yeAret Graeci appellant; Apud Grammaticos c.
tiaminLexicis ynAtct Si ysAwsnon diftingUuntur. Galconymus quidem ex Galeni uerbis uide=
tur autidem effe qui galaxias,aut genus ad eum ceu fpecie! ut longe alius fit qui callionymus uo.
catur Si alio nomine uranofeopus. Bellonius Muftelaefluuiatilis genus quod lotam Galli no.
minant.noftri Criif4),rtlrupp,6ic.clariamfluuiatilem uocat,proCallariam,Oppiani poetximi.
fo tationetSi fimilem ei in Nilo quendam pifcem clariam Niloticum: Si in mari Muftelam Mafsilij
didam, etfi alium quocp pifcem ijdem eodem appellant nomine, quem alij in Italia uulgd grillit, GrSkit^
qui mihi uerius callarias uidetur. Si grilli nomen agallariacorruptumfufpicor. carnis, inquit, eft
admodum delicata, Si mollis, Romanis antiftitibus in delicijs habitus, nanira ad afellos accedit,

Sic.Sed de his moxinterMuftellas.Hic latis fit,quodadnomen,monuiffe,afellumga]lariam, de
quo eruditi difputant.pra; omnibus grillum Italorum mihi uideri : etfi Rondeletius Plintj ophi.
dion effe coniecerit.Nam aut idem pifeis fuerit ophidion : aut fi diuerfus eft, plura argumeta pro
gallaria quam pro ophidio fadura arbitror. Idem Rondeletius callariam effe fufpicatur galeam
(primam)uulgd ab Italis didam.C^uod fi quid obqci potcrit,minus tamen id eriqquam quod ad.
uerfus aliorum conieduras dici poteft: &C propter cofufa quaedam apud ueteres tum nomina tum
defcriptionesexculari poterit.

Ariftotelesafelli pifeis foliusomjuuminmediaaluo corculum fitum pro maximo memorS* *

Hit, Apuleius. s -1 ■■

E

r

a»

h*

Kobtfcr.

ucl

Sarfl.

Capito.

©po:tm.

pomu4>cIi

io8 Dc Aquatilibus.

On6s degit in latibulo aliquo in profundo ; paiTeres uerd, .esi «tee^w.xse TOiyM^yji r’ «W.
c-mi, in cotno SC paluftribus locis maris,Oppianus:tria genera diueria K

K^eLs fe facere oftendens. Afellum latere plurimum temporis confet,quoniam longo inter,
pofito tempore capitur, Ariftot. Quidam silus impatientia medqs feruoribus fexagenis dic.

Ls latent, ut glaimi.s.afel!i,aurats, Plinius Exortum camcuIsextimefcitafcllus.Aelian^.

Solus (afinus) calidifsimis flagrante Sirio diebus occuItatur,cum alq per fummum hyberni tem.
coris frigus fe abdant, Athensus ex Ariftotele. f Onifcusquoties anno pariat, nondum expio
ratum eft, Oppianus lib. i.de pife. AfeUi partum nunquam deprehenfum fuifl>, m ierinonem
hominum uenit, Gilbus tanquam ex Aeliano.fed rneUus «tdetur Oppianus dixiffe-.K locS hunc

^'AfinM»i'«,fboucs,oues,rais,piicesprsgrandes hamo capti,fequlreculant,Si magnum (jpe

extrahendi laborem pifcatoribus pariunqdum graui corporis mole adarenam aut aquat fundum
renituntm.Oppianus, Orcynus gaudet onifeo efca.Gppianushb.j. de pifeat. _

Poli acipenferem apud antiquos pr jcipuam authoritatem tuiltelupO CC alellis Cor.CMepos K
Laberius poe ta mimorum tradidere, Plinius. Bacchus eft boni fucci, diffieffis conco<3u,(iiir4.

Maflarius uertit mals concocSionis.fed AVuf®' legendum uidetur ex Galeno , cuius uer.
ba Rondeletius citat) odore graui, i5f»(d.*t.Diphilus. Rondeletius etiam carnem eius nonnun-
quam ferinum quidrefipere feribit. Eligantur e pifeibus maxime lupi, & afelli mediocri ma.
gnitudine. Aerius in cura colici affeiftus a trigidis & pituitolis humoribus. Apud Galenum de
afellis hec leguntur diucriis in locis,ut Brafauoli Elenchus indicaqPelagici funticame molli.fria. i*
bili (fcd nonxque ut faxariles:) ne$ crafsi,necp tenuis fucci.Qui in puro mari degunt, ad falien.
dum non funt accommodati. Vtiles funt calidis & ficcis. f Merlucius fine fquamis eft. accepit
fortailc hoc nomen a merula, lucio umen perfimilem aiunt. CoiSum cum finapio albo come.

'^*^*Onifcon pifcem Aetius ad uiria interaneorum commendauit, Maflarius: pifccmintelligat an
uermem non fatis fcio,Hermolaus. Ex afellopifcelapilli,qui plenaluna inueniuntur in capite,
in frigidis febribus alligantur in linteolo,Plinius. Inueniuntur K in banchi (mabm bacchi) pi.
fcis capite ceu lapilli.hi poti ex aqua calculofis pratclare medentur,Idem.

Onos,id eft afinus marinus, pifeis eft, quem quidam pulpum (polypum) dicunt, alij odlape.
dem.Kiranides. De onifeo infetflo mulripede, fuo loco dicetur. Onifeos etiaraHippocrad J»
uulnerarium inftrumentum ad luxata corporu eft, Maflarius. Hefychio ferra fabrilis, fedde in.
ftrumentis ab afino nominaris plura in (Quadrupedum hiftorii in Afini philologa attuft. Sc^
rigenus unumacolon uocant,alterum oVutr.Athenjus. TOt/jy4o(iUi®-?TO7isi(v»i»«i6Sj< Xja..
M^T©- (lego.EmMrrilr sjiuwCTj/) Mae 4a.c. Achatus apud Athcnscum paulo poft initifi fe.

ptimi.quera uerd pifcem cylli marini nomine appellet,non conflat, fi cillum dixiilet, de afino in.
telligcre.grammatici enim interpretantur 5w(/.fed malim ad fcyllos,id eft canes referre, qui.

bus illud SocMVTSlr melius quadrat.

Cor inuentre afelli inftar aliquem liabere,in hominem uentri deditum, cui animus femper
in patinis fit,fcite torqueri poterit.

dOctlu nomen eftufiiatumFlandrisaiGaUis de Afellopifce.RomaniMerlucium uocimt,4«
id eft Lucium marinum, em fOetti)ecJ)t.

COROLLARIYM Ii,

DS GERMANICIS ET ANGEICIS Q.T I B Y S*
dam Afellorum nominibus.

©t«ctftf4),nomen Germamcum eft,quo Angli etiam SC Galli utunturmec unam,fed diuer
fas Afellorum fpecies comprehendinutquosappellant (Cdpelliduert, ©^ellfifd), p«mu4)eU. „
Nomen a trunco faiSum eft, quem noftri ©tect nominant, huic enim aridus hic pileis tunden. '
dus imponitur.quoniam ariditate adeo riget, ut nifi praemaceratus aqua aut prietunfus , coqui no
pofsit. Atlonge alius pifeis eft falpa,quirecepis etiam ferulae idtibus ad codiionem praemollitur.
Erafmus Roterodamus in epiftola quadam fuftuarium pifcem hunc uocat a baculo quo contun.
ditunfed a trunco potius fic nominari, pe.Fabricius monuit. Partes circa iientrem 8( pinnas re.
fedlac & feorfim falita;,lJt«bt)cc (riel ^etfdjct) a Germanis nominantur : ea caro aliquanto mol*
lior eft,fuauior, SC facilior concodlu, ut luftinus Goblerus ad me fcripfit. Aliqui ©tettjiifcl) SC
■CdttfdP uel ©otfd) eiufdem generis efle dicunt. Capitur ©oifd) etiam in lacu Suerinenfl, qui. .
dam capitonis genus interpretantur, propter capitis ad reliqui corporis magnitudinem , exceC.
fum.Vetertim quidem capito longe alius pifeis eft,mugili cognatus. Venterpifeis, qui 'Cdsfd)
Lubeciuocatur, aptus eft cibo, delicatior uerd eius pars roftrum SC pinnae , ©peetctl appellans 4«
uel ©potben. fPomucbcU pifeis uocatur in Dania,ubi abundat,6( Prufsia.liaro ei mollis, ca.
put magnum. iecurutinmufielafluuiatflKTVlehtetLlufciien) SC fimihter fuauc, E maioribus ia

hoege.

Dc Afellis. Lib.Iin.

lop

lioc genere fiunt qui uulgo ©toctfifc}) SC ^<tu4)fifc^ (frigore indurati, tiel infumati ) dicuntur,
e mediocribus, fiunt 51<id;ft|'4) didi, (nefeio qua ratione.flitc}) nobis planum flgnificat.) Parui
fa1iuntur,a; dolijs incluti ©otfcj) appellantur.Minimis uefcunturincola:,& ita coquunt uti mu» Saift^.
ftcllas fluuiatiles mediterranei. (Jiapitibus mutilati plericj omnes exporiantur.capita ehim,maio
rumprsfcrtim,caudas ac abdomen'(flittenuocitant,idefl: partes uentris inferiores) abfcinduht: .Jlitten.

8C pulpas (bic vtwciltlclein) ac ti quid efui eft, feparant ; & Sole tolfas has partes dolijs conduntj

©potben appellant. Cibus hic delicacifsimus eft.Dolium plenu denarijs fedecim,aut ad fum. ©poibcti;
mum uiginti usnitjHsc ut olim amicus quidam didauit. • f ©tecbflfcj) quo remotius ad Se=
ptentrionem capitur , ed melior Sd pinguior habetur. Aliqui nopfen uocant, fi bene meminit
Io Murmellius Latino nomine fido ftrumulumnuncupauit.haudfcioquamobrem. Eiufdcmge‘ ““
neris eft Capellanus uulgd didus,qui alio nomine ^«lc6 dicitur,uhde Latinum iiomen Boca a=
liquUmperitepofucrunt, quali uocabulifimilitudo ad nomen imponendum fatis efficax eflet.alij
eidem abfurdius etiam nomen fecerat milago,ne tiocabuli quidem flmilittidine aftipulante.Mil» Mibjo.
uago quidem feu miluus a Plinio nominari uidetur pifcis.quem Graeci hieraca uocant, aliqui lu= SiilMgo.
cernam. SigifmundusLiberBaro inter cactera magni principis Mofeouitarurii dohatmulta
quocgpifciunifrufta,infalfa,aeredurata,Bclugs,Ofetri,K Sterled,accepifle fe feribit. fCapifo
lent QtocEfifcj) didi pifces menfe Ianuario,uigente frigore. Calor enim eos laxat & emollit j ut
exportari non qucanttff igus uerd indurat. ^[0 toclififct) uocantur etiam 2Jcrdcrfifcl) SC
fdperCrttEberus dC Pcuccrus Germani, Pifeium ©tocEfljcJ) apparatus diuerlos,Baltafar Stcri
lodclius in Germanico fuo libro Magiricodeferibit. .

MoluaGallis,^old),13olcEuell3oli(t),uel^«lttl^ Germanis, afinoriim fpccieseft ihO=BoIi^.
ccanodicctBelloniuslinguienoftracimperitus.hufonem interpretetur bolicj), K Matthiolus Silu
rum. Cteterum idem pifcis^dlcE apud Hollandos, apud Frifios uocatur ci(ilKrtblc4Ui Mita
titur is quocp ad mediterraneos Germanos capite adempto.S unt qui ita diftinguat,ut 1K«blC4ll
uocetur pifeis uiuus aut recens,tSolct) uerd iam capite mutilatus 8C lalfus. Similem effe aiunt pi*
fci quem Rhenanum uulgd uocant (eintJvbytififcj» fed capitemultd maiore. Nomen TRubleuu
feribitur etiam aliter, C4blc4U,£4bellc4H,C4pcUctl^41I,C4pcllt4II,C4ppl4n. Huic fimilem
faciunt pifcem 4^4cEcuel 4^4b»cE didum. Non deiunt qui TnPptiii^ pifcem panium efle di> HJ^ting'.
cant,©cbeUflfcl) mediocrem,C4bIc4U Uel Igolcj) prjgrandem,magnitudiriefercuiri, net^liud 04)eUfif<pi
Jo interelTedifcrimen. Capellanum pifcem Angli(utaudio)uccancTkobt>C>C«4)t>cfi|]'be,riicive***’^''
Ikob&c-Bcllonio idem eft Anglicc didus ©c4rb«teiigfijf ^ ricmclKottc : haud fcio an ea
afcllorum fpecies,quam cx terrs parte nuper reperta,Rondeletius mitti fcripfit. Qui aliquan*
do,rard tamcn,ad nos tifcp adfermr pifeis ex Oceano per quadragefimam, Uel

nomine, talis fere eft;ob!ongus,ad palmos minores fere feptem, fquamis obtedUs: corpore cau*
dam uerfus fe attenuante, dentes multi exigui, oculi magni, caput fupra latiUfculum. Linea uen*
trem di thoracis concauitatem a dorfo diiiinguir.Pinnx in dorfo tres funt.caudain medio modi«
ceintrorfum cauaeft.fingulosaudio denario uno indicari, aut minoris aliquanto. Elixi in aqua,
cum pane (offis panis) &: butyro coquuntur dentio. ©tecEftfcfi fimilem effe aiunt capellano
pifei uel Rhenano uulgd didisifed capellani ( que Fkndri Galli^ fic nominant) fupra inter An=

4.0 thias fpeciem ac deferiptionem cx Rondeletio dedi. 404boE Anglorum uel.©4bl>»cf c, aiei idsbbocfe.
ligenus eft fimilccapelIano,multdminus.aridum bene magnum uidiArgentinac in curia fufpen
fum. ^ .^4’fC uel 4^4ctc Anglis,fimiliter tum afclli genus,tum capellano fimilis eft. idem for ^ncH.
te 4^U)>cE apud Hollandostqui memoratur in prouerbio,^^!»)»^^ (ahj TKubcUi»

rtmce.de homine qui fibi uiuit.neq; ullarn eft partium; limile illi, Ji£r iff Wc&cr /icif4) nocjlflfcj).

Scribitur etiam 4bulcE,ut in prouerbio,.^e foiiSc er cm 4^w!cE vettbeeren / b4nti een !8et{)

winnen, inhominem prodigum uel inepium,quimagnainfumit,uixparualucratuf.2ln4l<*‘^®

pifeis eft longus, & attenuatur caudam uerfus utLucitistiineam habet in dorfo nigram.

f Molio Italorum, Anglis 4 Ttlliytyng maxima copia apud Anglos capitur, titlo.FaUcbne*
rus mihi fignificauit. Sed alius eft phycis,quem Galli mole nominant, fortafle ob carnis mollitU»
yo dinem. Albica in Regimine Salernitano recenfettir inter pifces falubres : Arnoldus V illano»
uanus pifcem marinS effe inquit,8ir interpretatur Germanice "IDytiliE. Germanis inferioribus

album eft. alij feribunt Germanice 'Tt>ytind,'fPytincE,'fl?itrig,1£Pittlilig.minor eft quam

pifeis ffi4bcn ditftusicapitur in lacu Sucrinenu etiam,pauld breuior quadrante ulnse. Eft autem
<S4beu capellanus parttus.

Iconem hanc afelli primi fiue Merlucij, Venetijsnatftus fum, ubi molio nominatur.Rondele*
tij Merlticius pinnis ab hoc uariat,ut Letftor facile conferendo deprehendet. ^ Ichthyocolla cum
ex alijs pifeibus fit,tura ex morua dC morone,fed moro,mario uel hufo efttmorua alellorUm gene
ris.Ichthyocollam (Inquit Ruellius) Galli collam bucete uocannaltj collam moruai.ita * mm ccta«
ceum uocant pifcem, quo frcquentifsime ucfcuntur,cuius gltitinofo tientre di corio gitiiinu fieri
io inter omnes conuenit.quare uerifimili conietSura colligi poteft, pifcem quem Gallicum uuigus
appellatmoruam,ichthyocollam Grateis fuifle nominatum , cum fere totus inter coquendum in
gluttnumlentefcatjficcatus^in idemcoalefcensrediqlo.Ruellius inliiftoriaftirpium.fed hufa

. fe-

1«

w

IIO

potius, quem Gallis ignotum puto,tchtliyocolia fueritmam quod inde fitgUitinu, nofiriucficani
hufonis appellant, arc.Monia uerd longealius pifcis eil, Oceano proprius, Graecis Latinis^ uc-
teribus Ignotus. Gluten fit ex ucficulis pircium,pr3ecir
pue bufonis, pifcis marini qui uocatur murca, (forte
morua,)AIbertus. Aliquimolliusmoluampromor
ua proferunt:utrum redius no definio, cum pro utro»
que non delint coniedurg. MoIua enim a mollitie car^
nisdicipotuic, utmerlucius Italis molio, Gallis mole,

Morhua uerd a Germanico uocabulo , quo dC Angli
utuntur, quamuis Germani primam fylla»

Uler^uel. bamper e.potiusefferimt,(OeK^UCi,TeftiseftRon«
deletilis hebetes effe Morluiae oculos, lu inde etia pro*
uerbiu m Iit exortum in eos quibus infirma eft 8C obtu
fa oculorum acies, a^c. Quid li igitur MorhucI dicatur
tanquam marina ululabam dC Merhuel,ac Meruel ali
qui proferunt.^Dwcl autem Germanis ululam fignifi*
catjdit buw bubonem,) Anglis uel ijull. Sunt
autem oculi ulularum interdiuhebetes , ut 8^ aliarum
nodurnaru auium. Morua'iuuenis fatis appropin*
quat praedidlis (pifeibus falubribus, lucio, percaCjCar»
px,tencx,triitie,S:rc.)in bonitate, cofideratis pr^didis
conditionibus, eft tame crafsior dC uifeofior pradidis,

Arnoldus Villanou. Fortepifeis Merlenguseft lau
dabilior poftrogetum.non eft enim itacraflus SC uifco
fusut plagitia 8C folea (degenere paiTerum,) dC eius ca
ro eft fatis friabilis: fed conftder atis fapore dC odore ca
colore8(rfubftantitepuritate8^nobilitate,deficicmbo
nitate a rogeto 8^ gornato,Idem. .

©4)cIIfifcI>. 04>eUftf(|) genus afelli, Colonis Sn^ alibi

fife^ appellatur,id eft Rheni pifcis, longitudine peda-
li,ut audio.Murmellius Latine fido nomine pifcem ca
pitofum appellare noluit. Scalda fiue Scaldis flume
eft apud Antuerpiam profluens in mare, in quo capit,

&C nomen ab eodem mutuatus uidetur. Ad cibum hoc
modo paratur:primum in aqua.pura elixatur: tum bu».
tyro falfo aut recenti feruido 8C apio conditur, aliqui
etiam e finapio condimentum addunt. Cibus eft fua»
uis,delici^ Vueftphalorum,ut luftinus Goblerus I.C.
ad me fcripfit, Qiiid fiab afello nome fadum diuinesc’
quafi 0cUflf4>.

.^greftn Anglis Scotlsue didum pifcem non eflc
hepatum , ut quidam putabant, Rondeletius in Hepa
ti hiftoria conuincit.

X4bot&C(m,^4cbbcr&4nc,fciflrus 8c fairus'2tbc)’r»
fif4),id eft Rheni pifcis per excellentiam didus, ut au
dio. ;^4bberbyneprof€runt AngIi:Galliafpiratio
nem negligiinr,8f I.pro articulo addunt.Quxrendum
an idem fit qui apud Anglos nomfr

natur. Rondeletius amaculis Leopardum uocat, &:!!afinum uaruim interpretatur. Ego Leouar*
diam oppidum elTe audio ucl pagum prope Groningam,a quo fortafsis nomen pifei frdum ftie* $9
rit,qudd inde nimirum copiole exportetur, ficcus 8C inter falfamcnta.In HoIfatiaCut audio) uoca*
tur j^^(lf4),quod exislandia aduehatur,

Anglis fimtpifces quos afellorum generis Bellonius facit. Ex his

recentem iiocant^rccrtc X)’n^:ftccum, btyc Xyn^.inediocremmagnitudine,mybMc2^yn^:»na
• ximum dC preaofiTsimum,ot^4nc X,yrt^. Vox o:^4ne quidfibi uelit,nonafrequor ; nifi forteiW

maximum mhoegenere pifcem uocant,ut Grxei thunnum maiorem,orcynum,

Permultte ali^ Afellorum Ipecies antiquis incognit»:nobis etiam peregrin»,
Britannisjatcp adeo Hollandis ipfo tantum nomine di*

ftindae, Bellonius. ^

Maximus eft apud Britannos 8f^o!landos Afellorum qutcfius, quorum tanta eft in eorflma

ti copia, ut poftfuxregionisfaturitatem, etiam alias longeremotasno finemaximo ucdigali ex-
pleat.

+•

DcAfellis. LibJIIL

III

pleat. Hos pifces fa]itos,pra:fertimmaioresMorhuasac]VIerlucios generali uocabulo ©t*clf«
fiifclj,qiiafi uerbcratos pifces, (imi a trunco in quo cxdtintur,) appellant, quod tanta fint ficcitate poft
iinbibitum falem,ut nifi magnis, frequentibus ac diuturnis malleorum iiiHbus diuerberati, diflbl
ui non pofsinqquo facilius coquantur.Nam etiam antequam Merlahgi fcondiantur, longo tem» ‘irt/rfantur,
porc exiccari folent, unde ficciores euadlint, Quamobrem tunc quotp id cft Capri

cornu appellantur, (HolUnitsforte.num <^nglti^uci pU^cerotem fontu, (S «t utro Cuprum.) Veru
particularia quaedam nomina hifce Afellis attributa, potius nobis Hiftoriac delcfiptionem , quam
populorura,apud quos frequentes funt, libidinem ademerunt, Eft eriim ,^ebcrbutn ita nomi=
natus ab oppido Islandi«,&;c,(»r^j>ni ruitaui.) Delicatifsimus omnium eft qui Britannis Uoca
tur Uvi^bt j^«U(;ttb,quafi ueruni ut genuinutn Hollandicum dicerent.huius eft eadem fere ciJ
fuperioreforma,nifilatioracbreuior eflet, CatterUm ichthyopolaeLondinenfes &lgamarior3
ac cetaceorumBritannicis aut etiaiii Hollaridicis nominibus uti, ad Afellorum diftintSioiie coa*

<Si,fic cos peculiaribus quibufdamuodbus nominare folet, J„ingftf4),©el(tnbfif4)C>^KI11cr*
pfit.TPeffconttcfifcbc.fi^erUnbftfdb.^^terfifcbjfOerbucljQcurboteu^jcbejquodeftidem
cum rfe«)eCe5>tiC,graadis.3fl(tnbftf4)C,4^t»bb«cEc. quae omnia uocabula,utifupra ditSum
eft,diucriam potius uulgi, pagorum, aut infularum nomenclaturam, quam ipforum pifeium na
curam indicant.

RVRSVS DE PISCE QVEM ALtQVI A

HHENO DENOMINANT, 12ibe;’nfir<b.

HISCIS hicpiclus eftFrancfordia:adMoenUm,nefcioquambene;falfienim duntaxafj
cx Oceano aducclf illic habentur. lJfbi)'nftf4)^PP^ii^ut, de quo nos quteda fuperius.
Rondeletius capiti de Silurohanc effigiem a me miflam prapofuit.Egolilurum effe no
arbitror.afellorum Ocealli generis elTe puto,fednon affirmo.Danubij pifcem cfle,8i fe
rocemuoracem^ adeo ut catulos etiam inietSos flumini deuoret, quae Rondeletius partim tana
quam a me fcripta,partim tanquam a Germanis accepta recitat, netp fcripfifle me ad illum, necjf
audiuiiretalequiddehocpifcememini.Inptsfentianonhunc, quamuis&ipfummifl, fedbar»
batum illum, quemmox in fequenti capite pingit, quod de Glanide irtferibitur : qui non tantuni
in luerdunenfi lacu , fed Danubio etiam alibique capitur, filurum efle puto ; de quo plura fuci
loco dicemus. BelIom'us foli Colfifcb Afellorum genere, caudam lunatam 6C bifurcan»

tribuit, caeceris rotundam. Sed hic nofter ut Afellorum generis efle concedatur,Colftf<b uon eft,
quamuis caudam CfireiSc pingitur) bifurcam habeat. Nampinnaeuentris ineo quemBellonius
exhibet,cumnoflro hoc Rheni pifce non conucniunt.de capite quod dicam non habeo, cum aed
phalum pingat. Catterum a Rheno cognominatum hunc pifcem opinor, non quod ineo flumind
capiatur, fed quod falitus forte per Rhenum mittatur.

COROLEARIVH II I, DB MVSTBI.IS MARI*
nis, uel Afellis Muftelinis.

Muftelam per l.fimplex aut duplex feribas, nihil intereft, Muftela ( inquit Aelianus libro
i^.cap.i I. Graece yaa» fcribitur)paruus (/tingis) pifeis, nullam cum galeis, id eft muftelis, commu»
nitatem habet.nam hi quidem cartilaginei funt , & pelagij, & magnitudine prsftant. Si caniculae
(«t«/off){peciem fimilitttdinem^ gcrunt.Mufielam uerd diceres eife iecorinum.eft enim piicis bre
uis,(jigic)tys)d t^ hreuit.jitpeproparUQ accipitur-aliaqui enim pro Jua magnitudine longiufcula ei^ mujieluj) O*
culis conniuenribus. Pupillae oculorum ad cyaneum colorem accedunt, eius barba quam iccori»

(o ni maior eft,6i minor quam chremetis. Algas depafeitur, faxalilis eft : atqj ftmiliter ut terrenaj

omnium cadauerum.in qus incurrit-oculos exeft & conficit, ut audio, Hxc ille. Dux ceti que SUxcUtU

;‘xx5a

SSl'

;!

Griitm.

II2 DcAquatilibus.

innominatus Halieuticorum Opptoi. Rondektiu$are«umgaIlariam ,Uu)go ftarionem di-

•ci a: apud ueteresLatinosacipenrerem,docet.Etfancnihil prohibet alium galarian cummulie.

Ia’alium cum mullelo pifcibus iimilitudinem habere, utruncp etiam cum afellis commune quip»
piam.quod fi ita eft,utriu% pifcis nomen ab initio per gamma firribendum ent,8C per l.iimplex,
galarias uel galaridas.-a: per r. potius quam per x.ne galaxias a ladie dWus uideri queat. Sed m
utranqj partem conieflurK nOn dtfuntlege fupra in Corollario de afellis ueterum. Qarias etiam
per fyheopen pro calana a qiubufdam rcribitiinCequfdem a Latinis transferentibus Graeca, lacpc

pro CJcribi foIet,&: contra, ut Gobius pro CobioA CygnusproCycno.

Chremes etiam.de quo fupra pluribus, mufielarum generis uideri potemhoc eli cognatus auf
eertefimilis. Et fbrfan6lifthosquocpOppiani,fimilitcr ut Chremes circa oftia fiuuiorum de..i«.
gens,nomen a corporis lubricitate foriitustqux plerifcp huius generis pifcibus communis eft.

Alia quxdam fupra cum ipCis mufielarum uulgarium Rondeletij iconibus, eius que ophi«

dionappellat,annotataanobisIeges. ^

Mufielas omnes Germanice appellabimus, (?Decmttf4>et», (Otaquappctt, uel alqs a mari
SC mufiela fluuiatilis nominibus (quae in diuerfis regionibtis uariant) compofitis uocabtilis.Item
(?3cergtttnScl. Eifdcm 8C ©ptrtllejile, inferioribus Germanis nominatum pifcem ( de quo

in Anguilla nonnihil dixi) cognatum puto. ^

Grillus marinus Italis hodie didius, ab alijsCepolla (Cepula) marina uulgo uocatur : ab alijs
pefce galia. Gryllus Nicandro idem qui conger eft. Diphilus anguillae fimilem facit,.fed infuauc.
nominarat autem congros in praecedentibus, de anguilla ioquensmt gryllum SC congrum pro di= i»
uerfis eum habuifle exiUiinari debeat.

Qui Venetijs SdrcC, quafi forex uel mus, uocatur, pifcis marinus,muftelac fluuiatili noftrte (lo
t:e GallorB) afsimilis eft, fine fquamis.caudam SC pinnas in dorfo ac uentre oblongas habet, tnob
les,&f omnino fimiliter utlota,fed colore nigro.tota pars prona ei nigricat, maculofa tamen uide,
turifupina albicat.Longus erat que uidi palmos duos,fiue digitos otfio. Nota ei peculiaris, quod
inter caput dC pinnae dorfi principium,mcdfa dorfi pars ad longitudinem pollicis tranfuerfi caua
eft, &r albicantem intus lineam oftendit. In fuperiori labro duo , ceu pili breues nigricantes emi.
nent, ab inferiori unus albicans dependet.Caput ceuferpenris denticulos habet; riifium oris latu,

6C rotundum fi aperias. •

Medufam Lycophron uocat yx^lui id eft muftellam colliparam : quoniam capite j*

eius amputato a Perfeo,e ceruice eius Chryfaor homo & Pegafus equus exilierunt. marina aute
mufiellaefuocolIoparit,IfaciusTzctzes.repetljt8C Varinusiny«A»,Sedalijauihoresdemufte.

Ia quadrupede hoc feribunt, ( quamuis neque de illajnetp alio animaliid credendum Ariftoteles
cenfet, jut in ciushiftoria recitaui capite j.

De Muftelis dulcium aquarum agemus in M, elemento.

DE

OESTRO SIVE ASILOt

RONDELETIVS.

Oefhut terre*
firif.

E s T R V M fine Afilum mannum uocarunt ueteres , necj a uocc neque
a figura, fed a naturae fimili tudme qua ilU eft cum terreftri.

OeftriTS enim terreftris eft mfe^i geiiiis hornTono ftrcpftu,uulgus ta^
hon, Latini Afilum uocant,tefte V irgilio, {de quofufih in Htjioria injeHorum
Gracorum autores oVsf»? appellant, ab eo quod exagitent , nec patiantur

Oejknsmri^

nm

cap.jt.

dicetur.) - . . , „

cxaminaconquiercere.IndeOeftropercmdicunturTurorecorrepti.Et«sf«if dCoi*
sp«Ac<T«|y ftimulari concitari fighificat.

Abhumfinodi natura5beftioJainmaridiciturc)rsj»©',ideft^AfiIus:qmThynnos -
QC Xiphias ita diuexat dC concitat, ut in naues aliquando cxiliantiati^etianonmm*
quam inlitus. Adeo nihil eft quod hofte careat.

Qualis ticrd fit Afilus marinus pauci nouerunt* quia exiguus eft admodum , QC r ard,uigcnte
tantum canicula, nec in multis pifcibusjfed in Thynnis &^Xiphijs,nbnunquaTn in Delphinis, nec
Lib.s. de Hiit. tamen omnibuSjConfpicitiir.Eum fic defcripfit Ariftoteles : Afilus circa Thynnorum quorunda
r^h »1. pinnas oritur ipeciercorpionis,araneimagnitudine. Quabreiiis eft , dC non fatis explicata Afift
riotio:ex qua Afilum nunquam penitus noflem, nifi fub Thynni pinna, qua ad^ branchiarum eft
fi:iftLiram,afRxum conipexilTem aftuante canicula. Ergo ex ipia «l/S-^tafic fufius depingi poteft*
Pro ore tubulum fiuefiftulam habet, pro corporis ratione longam. Vtrinc^ fitg funt ueliiti manus
dua,qua ad os fleduntur. Sequitur aluus cum incifuriSjCUi affixi funt fex pedes : duo qui in ex*
trema aluo furit, crafsiores funt QC longiOres:qui fequuntur utrincj locati, paulo minores : reliqui
duo qui magis in lateribus funt, omnium minimi.Ore fiue fiftulajfcorpionis terreftris cauda, pe*»
dibus,eiufdem brachijs fimilis eft: aluo dC magnitudine, araneo* ^ ^4

Vt Polypi acetabulis, ita hic ore adharerpariimolliufcula S^pingui ftibpinnaitatenaciter.

Ut auelli integer nonpoftit.Sanguinem exugithirudinum nWjUfi^ dum prf plenitudine decidat

£Cmo«

feti

DcAfilo. Lib.IIII.

8^ morJatiir.Ciir in fitmmo tantum acftu,8C caniculz tempore piicfS didfos mfeflet,id in caufa eft
feputo,qudd arftatc tantum nafcamr, autumno pereat Cur fub pinna hareat, in caufa eft partis
mollitudo, pinguiiudo,Si fanguinis copia. Reliquo cOrpote Tliynhi cute quidem latui ihtcgun»
tur, fcd illi fublunt fquam® duriores. Ex his intelligendus eft Plinij locus libro 9. Animal eft par
uum,fcorpionis effigie, aranei magnitudine. Hoc ie SC Thynno SC ei qui Gladius uOcatuf,cre.
brd Delphini magnitudinem excedenti, fub pinna affigit aculeoftantotp infeftat dOlore, ut in na.
ucs fepenumero exiliantDubium non eft hate de Oeftro fiue Afflo marino dici,Sumpta fUni ex
maiori parte ex Ariftoteletoi */S Suoroi xpa

•^(c 7« ^‘ipvytXyWy trKuAMKtfftt TB atspat/JiMtai/ fdU* o-jog^n*, «wi» e^xyy^.^Ttviioi A-nd/TX

19 Tuiwi/TSJSTflt/jiUrst^aMtt&K^ioTcsx iJxciJot/ 'Tty ^ifzicw itt Ttis

Hic animaduertere licet quam procul a ueritate abfft Autor libri de AqUatilibus; qui Pedicti ■*

Ium marinum pro Oeftro exhibuit,cum in eodem contextu Ariftoteles hunc ab illo ita diftinxe. Cputr^t BdlM
rit, ut impudentis fft hominis fine rariorte a uetere & probatifsimo feriptore diflenfitTe : uel parti
oculati, qui Ariftotelis locum no uiderit,qui eft huiufmodi;In mari gignuntur in pifeibus Pedfcpro ajiro exhi
cuIi,non ex ipffs pifcibus,fed ex limo,afpee}u Cmiles afellis multipedibus, nifi qUod caudam am imrit.
pliufctilam habeant. Et mox; Afilus circa Thynnorum qUorundam pinnas oritur,fpede fcorpi. Ut. s. * Hiih
onis:K cattera quse ante citaUimus. Vides perlpicue ab Ariftotele Pediculum Afello multipedi “Pd*-
conferri,cui ille Afilum comparat. Deinde cura Ariftoteles tam aperte Pediculum ab Afflo di-
fcernauillc fine caufa dubitat,an Ariftoteles Afflum a PedicuIo,8e Pulice diuerfum conftituerit,

10 Idem autor, inquitde Ariftotele, uidetur Oefirumleu Aiilum diuerfum a Pediculo conftituere.

Nos ueriim Pediculum marinum libro deCruftatis exprefsimus,in ijienim numerari debeij
quod crufta tenui contegatur.

COROLLARIVM,

Afilus uexator pifeium Scorptj (peciem fimilittidinem^ gerit, is quem uidi albus erat , 8f ad
piftem Pagrum inhxreicebat.Pifcatores affirmanemaximos pifceis conficere poffe,Ligurcs tio-
cant Prufam,Gillius. Afilus aquaticus thunnum seftate infeftat , & ut eo tempore deterior fit,
efficit, Ariftot. Etalibi, Afilus primades infeftat iam adultiores, quo tempore largaeftipfarum
captura.Et rurfus,Thunnus poft Artff urum melior eft. iam enim eo tempore ab infeftantis afili
agitationcrequiefcit,qutefacitutfi'tinsftatedeterior,a;largius capiatur. Et apud AthenseS,
Thunnus dum foetus adhuc paruos habct,uix capitur: cum uerd grandior fuerit, capitur propter
afiium.EtttS fdt» wiyy luxftc 7« doy cisfoy tricas tdu,

A s P A R a V s,uide in Sparo,

A s P E D O ijConchylij genus Epicharmo : ^ «/SiaiwSJ’*!)* lOyyyMx,
rpafsasat.

DE ASTACO. RONDELETIVS»

4"® S T A K 0 1 quafi mea quidem fententia dicuntur, id eft, non deftillanccs fed abtin- a

de flucntes;qudd tubercula plurimatuinalba,tirm purpurea guttarum fiuclachryma* A/lrfcwrtciii
tum rpecie forcipibus mfpcriahabcant.nominabant etiam oswwt Attici pro utwwrMiitt-igdwi

autore Athenxo libro 5, Ga2a gammaros conuertit , uulgi Italici appellatio» mamueterim
nem,ufopinor,fecutus:dicifurenimgammaro,ue]cambaro:(»fc&'yj«i//rf<T#t»^tf«,^i<mi4ro di mare) ^ *

Non fiim tamen nefeius gammari uocabulum uccuftum efle bC Latinum, ut apud Marualcm:

Concolor in noftra gammare lance rubes* Sed gammarus fquillarum fpccies erat uetcri* GAmariK pjuH
bus Romanis. Athenaus lib,7.K«#ttt£^w,Gammari.Epicharmus in nupttjs Hebes, Pr5eterea,bo= AtW

c^e,fmarides,aphy^e,gal■nmari,^<^^^^««f«. Horum etiam Sopliron meminit in muliebribus mimis.

Eft autem fquillarum rpecies,8i^ ita a Romanis uocantur.
jo At aftacLis non fquillarum, fed locuftarum potius generis eftetmam, ut Ariftoteli placet, locu Afiacui locujid

ftis fimilis,nec^ multis notis ab ijs dirsidet;Cruftatorum animalium primum genus eft locuilaruj rumgencris.
(KSKfiifftjf/,) S^huicfimiIealiud,aftacorum. Prjetereanulluseftopinor,qui

idem efte neget.at has Galenus aperte ab aftacis feccrnic: n, w?*» Li& 3.* fac.

Qudd flLatinam ccsKHSy alimcnt.

appellationem defideres,eum plane eflearbitramiir,quem Plinius clephantu appellat, a rhagni=Eiffi?<j«fw PK
tudine opinor St! longitudine pedum & brachiorum, Id cx eius pidura perfpicuu eft, Elephan=
ti locuftarum generis,nigri, pedibus quaternis,biftilcis;prarterea brachia dUo,binis articulis^ fin» *

gulis forficulis denticulatis. Quse omnia tam aftaco conueniunr,uc niilli magis, cccnim fpccie
longitudinccorporis locuftis fimiles fimt (aftaci:) fed colore differUntifunccnim nigri,id eft, pur
46 purei fiue uiolacei coloris cxaturatitpedibus bifulcis, brachijs duobus, forficulis denticulatis, ad
eorum diferimen qui pedes quidem habent, fedfin1pliccs,utIocufta,& chelas fine denticulis.

Sed aftacanoftro more fufius deferibamus* A Gallis dC Normanis homar, a Romanis gami»

^ i

nmo,ucl cambaro diniare,a'Veii«isafiaftuccariaudio,abIllj»icisIjir«ntoIa,anol}nslangrbut
ud efcrcuice de mer, Aiiacu»

c.3oeai9d!5g-,^.

DeAftaco. Lib.IIlL

Afiacus cctporfs habitit aftaco fluinatilfjquem Galli elcreuiceuocant,n'minifflus eft, magni* b
tudine dC colore dirsiderts:nam marinlis multo maior eft, nidi aliquando forcipis partem altera,
quae libram aqii^ caperet. Colore eft, dum uiuit, purpureo t exaturato, fed una cum uita coloris t uioUceo ui
nitor eiianefcic.macUlis uarijs,ut cacruleis,rubris,candidis,notatur. Codiis totus ruber, ut crufia=ppni. *
ta omnia Cornua duo artte oculos habet,inicio articulata, longa, tenuiora, quam locufta ; funt
alia duo breuiora.E mediafronte cxiftitaliud paruum, utrinq^ ferratum, latius, obtufius^ quam
ili fquillis, in quibus eft tenue acutifsimum®,Pedesfitunumero^ a locuftarum pedibus non dt=
ftantjbini forcipibus proximi bifulci dC hirftiti, chelae glabra funt, magnar, binis articulis diftins

dae,roftrisauiumfimilcs:haruparsfuperiormouecur,inferioriimmobili,iielutiincrocodilima*

lo xiilis. Interiori parti maiOra tubercula afftxa dentium fpecie,qiTam ob caufam denticulatos forci
pes appellant. Cauda, utin locufta, extabcllis contexta, in pinnas definit fed duriores. Dentes
duos ueluti locufta habet, carunculam pro lingua, gula, uentriculus, partes^ internae omnino
iimiles,

Vtoftendamusnosuerum Ariftotelisaftacumreprtcfentafle, d^uchemctererraiTc autorem •*.
libri de aquati!ibus,qui longe alium ab aftaco cruftatum pifccm exhibuerit, aut potius fomniarir:
adferibam integram Ariftorelis deferiptionem ex libro quarto de hiftoria animaliu,

utmeliusomniaintelligipofsint, nonum.

Aftaco,mquit,nitec eoior nigro afpcrft), Primuminferiorciocootflo pedes habet, utrinque B
qiiaternosjdeinde duos magnos, utrincp fingulos, multo maiores, in extremo latiores, quam lo* Aflad partium
io cufta,fed insquales:dextri enim extremum latum eft,prommcns dC tenue : finiftri crafsius & fo*
tundiuSjUtrunt^ tamen indiuiilim eft, fuperiore fiC inferiore parte, uelutimaxilla dentes habens*
fed dexter pes paruos omnes Sifferratos,fmifter in fummo ferratos, internos ueluci maxi\hres,in= cuj(adijim(lio*.
feriore in parte quatuor dC continuos, fuperiore tres dC non continuos. Aliquando contra cue»
nit,ut pdft ipfemet annotat, ut quod finiftro tribuitur, dextro infit, S>C contra. Vterq^ pes fuperio*
rem partem mouet,8(^ admferiorem aftringit. iirerque inferiore fitu extrorfus obtortus eft, unde
yan-4-wvjp(Ct «sKHsi ab Epicharmo diefti furit, tefte Athenaeo, tanquam ad capiendum dC prciriendu
nati. Supra horum magnorum exortum duo altj parui exiftunt,hirfuti, cre paulo infertorcs.paii-
Id adhuc inferiores funt branchiae (tw eft ueluti bfachiae) circa os, ueluti ex pilismul

tis compatftae,quac afsidue mouentur.Duos paruos dC hirfiitos pedes ad os adducit, qui dC adnata
jo quadam tenuia gerunt. Dentes duos habent aftaci locuftac modo, fuperiore loco cornua multo
brciiiora dC tenuiora quam locufta:quatuoritem alia his forma quidem iimi!ia,fed breuiora Sd te*
niiiora. Supra Ir^c oculi parui 6C breiies,noh ut in locufta magni, frons quafi qusedam acuta 5C a*
ipera liipra oculos extat latior, quam locuftjc, Dentep Facies acutior, QC pedus latius quam locu-
ft;^,carnofius mollius. Odo pedum inferiorum, quatuor in fummo bifidi funt, utrinqj fciliceC
bini magnis chelis propiores:rdiqui quatuor, utrinc^ fcilicetbini, minime. Cauda quinq; tabellis
coriftat,quam rjjoij^sAsf/jid eft, collum uocari fcripfit Ariftotcles, nifi mendofus fit locus . fequitur
fexta illa pars latior. Interiora, in quibus foemina? prius pariunt, quam oua xdant, quatuor funt
hirta, quibus finguKs fpin^fingulx breues ad exterioraprominent.Pedus,corpiis^ totumlaeue
eft, non quemadmodum in locuftis afperum. Foeminae dC maris in hocgencre nullum eft diferi*
men.Etcnim mas dC fcemma,iitcun(5concigerit,a!terutramchelarummaioremhabent,utranc^
aqualem nunquam. Et alibiidem AriftoteIes:Locufta,cancri^ omnes chelam dextram gran Lih. +. ieptiri
diorem ttalentiorem^ habent: Aftaci foli non hanc uel illam, fed alterutram, ut fors tulerit. Qiiis «fwwd. cap. Si
dilucidius iinquamrem ullam exprcfsit,qiiam aftacum Ariftoteles his uerbisfHis adde intef om
nes dodos conftare, aftacum fluuiatilem efte, quem Galli efcreiiice appellant. Quo magis er* Rurfm contrx
tor piaclari illius autoris libri de Aquatilibus conumcitur,qui ineptifsimaiTi,& a naturali alienif= toTrd

fimam aftaci formam exhibuit, qu^ locuftse etiam quadrare nullo modo poteft,ut ex eodem Ari=
ftotele,6<! ex praecedente capite colligere facile eft. Idem autor credit adultum aftacum a Latinis (juodq; aliud pi
elephantum didum, dC Plinij elephantum aftaci delineationi plane conucnire. fed quam inepte (iura:,aliudutr
ifta accommodetjconfydera quacfo ftudiofe ledorjnter marina, inquit, ex Plinio, funt elephanti 1’aBeUonij dc*
Jo locuftarum generis, nigri, pedibus bifuIcis.Ego nero pro pedibiisbifulcis quaternos intelligo,
que s duo etiam brachia utrincj fLibfcquuntur. Addic prartereabrachia duo, binis articulis, fingu*
liscp forficulis denticulata, quaemaftacis cernimus. Nam fingulagrandia aftaci brachia, binisar
ticulisincercipiantur,8^denticulatis forcipibitsbirulcisarmatafunttHaccfuncnoiuilliusaucoris
uerba. Primum in aftaco quem depinxit quaterni pedes bifulci non funt, imo ntilli, fed omnes
articulis tantum intercepti, dC in ungues fi‘ue definentes. Quare aut deliraife ipfum opor*
ttut in pingendo aftaco, aiic qui bifulci pedes dicantur non intellexifte. Ipfe uerd fecum pugnat,
qui elephati deferiptionem aftaco accommodans, pedes bifulcos quaternos leintelhgere ait: alio
autem in loco qui eum quem modo citaui procedit, duos tantum bifidos aftacis pedes tribuit. Pc
, des,inquic,utrinc^ quatuor habent, quorum duo priores in extremo bifidi funt ad inceffum : alij
^9 duo natatui magis inferuiunt. Deinde duo brachia in eiufdem aftaci delineatione binis articulis^
ftrigulis^ forficulis denticulata nufquam comparet, fed illa funt reliquis quaternis crafsicra duna
taxat, in fingulos ungues fine definunr,qu5e altera parte ucl ferra», uel hirfuta fpecftantur*

k 4

•Mt''

■

Ii6 DeAquadlibus*

Quare quod pro aftaco proporuit,nerp locuft* necp aflaci formam apte refert, fed potius come»,
trtiareseft. Pratersahoc docere non eft, fed ftudiofis imponere, aliud pitSura, aliud uerbisd*.

i "'°'AdTftatos ueros redeamus,quos ex pitSura noftra facile SC uere agnofces, Sf eofde fiue adul

tos fiue non adultos cum elephantis Plinij efle exiftimabis.exqsquaiinruperioribusdiximus.

C Ii in lieuibus (ac terrenis) locis nafcuntur, ut ex Ariftotele citat Athenaeus, lociifta: in aiperis

tifnt. a;petrofis,neutriinlutofis.QtiareinHellefpontoa:circaThafumnafcunturaftaci,circaSigea
fi^Atholocuftg.Theophraftus eodem tcftc prodidit aftacoJ,locliftas,<quillasf€ne«utcin exuere,
(itrm j£UaniiSttiC & alutcruflpi tenuihui uB^.)

BSSODEM, «ILLONlTi. '*

A Aftaaim, Maisilienfes unLigumbauIqGenuenfes Lumbardo uocant.C2uinetiamGr*cum
uulgus antiquam Aftaci appellationem adhuc retinuit. Conftantinopolitani Liezuda tiel Lichu»

C ^ine humorelongius e mari deferri nequit.quamobrem raro uiims Lutetiae uifitur, putris^
eft antequam ed perueniat,quemadmodum & omnia malacoftraca,

■ Aftacus a Carabo non magnitudine tantS (eft enim ille grandior) fed 8f ipfo edam colore di&

fert.Carabus enim tantummodo rubet, Aftacus ex rubro fuluo^liuefcit. Carabus blaefosatcpacU
minatos anteriores pedes habet, Vrfatmarinsmodo: Aftacus extentos, ac forcipibus dentatos,
partemip monentes fuperiorem adftringendo ad inferiorem. Cornua prsetereaante oculos Afta ^
cus gemina habet, fed paulo quam Carabus minoratquibus eode modo iter pr8ftendit,intus con»
cauaiftib quibus alia quocj eodem numero minora latent ac tenuiora ; fuper quae oculi conftittiti
funt crafsiufculi,non autem (ut Carabi) maitifculi.Laeuem habet cruftam fine aculeis, pratterquS
anteriore parte.quolocoroftratamoftendit,ad roburin certamine.Dimicant enim Aftaci inter fc
arietum more, cornua attollcntes.Pedes utrincj quatuorhabet ; quorum duo priores in extremo
bifidi funt ad inceftumtaltj duo natatui magis inferuiunt,quam apprehenfioni.T abellas in cauda
quincf uideasiln collo autem deinceps,hoc eft ufej ad caudam pinnulas paulo magis hirfutas.qui
bus in natando commode utuntur.

C Aftaciabrumaiamouaferreincipiunt.Ariftotelesante ArflurSoua excludere: abigereiam
cotSa.atq? abfoluta ab Artfturo reddere feribittefle^ tum optimum Aftacum.cum grauidus eft.

* Pliniusmedicusdedyfcntericorumcibo pcrtra(!lans,ac de calore nimio, oftracoderma&a»
aybjMifi. flagines optimi cibi efte tradit.Puto autem Aftacos eum intellexifle.

y Symeon Sethi frigidos efle Aftacos & humidos putat, Sd multum nutriretfed uentrem cohi.

bere,uixffi concoqui poire,prKfcriim magnos, paruosautemmelius:6d eorum caudas,quam che
las(hoc eft,crura)difficilius concoqui, crafsioris^ fucci efle : quapropter condimentis calidis ei
inendari,8d ab eorum efu uinum tietus ac rubellum potare fuadet. Mnefitheo aflbs elixis melio.
res efle placuit, Sd ideo clibano incoquendos.Non parumin eis falfifucci condneri , utin teftatis
creditur, minus tamen quam in illis.

g Nauttfalina ex Aflacorum forcipibus fabrefaciunt, in quibus &I in piicatione deferre con»
fueucrunt.

A Indigenaf,qui apud uicos 8d caftella in riparia Genua: agunt, non Ligumbautu eum,ut Mafsi ^

Iienfes,fed Lupagam nominant:id quod ab incolis portus Veneris accepimus,

SB ELEPHANTO, lELLONIVS: Q_V EH EVNDEH BAa
cit cum Leone, Rondeletius diuerfum,ex quo iconem £d hiftoriamLeo»
nis inter Cancros dabimus.

a

A

di eundm cjftr
cim^cphtnto
Vlmij.

Plinius Elephantum marinum fic depinxit, ut eius delineatio Aftaco plane conueniat, Intet
marina (inquit) funtElephanti Locuftarum generis, nigri,pedibus bifulcis. Ego uerd pro pedi,
bus bifulcis quaternos intelligo,quos duo eriam brachia utrinque fubfequuntur. Addit praeterea
brachia duo binis articulis fingulis^ forficulis dena’culata,quae in Aftacis cernimus. Nam fingu.
Ia grandia Aflaci brachia,binis articulis intercipiuntur, 8d denticulatis forcipibus bifulcis armata
funt. Quamobrem adultum Afiacum a Latinis Elephantum etiam ditSum fuilTe crediderim,
nam Aflaci quanto maiores exeunt,eo nigriores euadunt.

Quod autem ad Leonis appellationem attinet , conijeiendum eft Grateos Aftacis grandibu»
nomina immutafle, Sd Leones potius quam Elephantos appellare inaluifTe. Nam Sd Aeliani»
eam deferiptionem tribuit Leoni,quam Plinius Elephanto. Oppianus,

Twp H-Tw xfvoas 7s n {i/ywrfl:. quod fic Lippius uertit.

Magno horrore Leo,poft hos horrenda Zygxna. Egohkdilitinthellud,nmit>>ul*c(ifir*.
io fentirc Oppiitmm dixerim,

Aelianus Leonem marinum Loctiftae fimilitudinis efle fcribit.fed corpore magis tenui ac gr*
cili;brachia^ habere cum maxima,tum Cancris fimilia;£d caruleo colore efle, fubnigris^ diftin.
gui maculis. Conflat igitur Leonem eundem efle pifcem,quem Elephantum : acplurimum eos
ballucinari.quinoftras Efcreiufiiu Leones elTe putant, HatcBellonius.

Plerit,

3!^ ■

DcAfeco» Lib.IlII. ny

• ‘ Pferf(ydurfi nationes nonnullas etiam nunc Leonem Aftacum nominantes fcquuntiir, arbi» Afiacut»
tramur Leonem efle Aftacnm.Plmius tameri feparatim ab Aftaco Leonem tradat: &: Athensus ^Leoitc 4i*
feparatiusutrun^ abaltero diftinguit,cum inquit, Aftaco Leonem maiorem efle,GilIius, 'uerf^ts,

COROIrl^ARlVM DE ASTACO*

Gancroriiffl genera carabi, aftaci,5^c.PIinius. Italice gambaro uocatuir, uel potiusgamba»
ro di mare, ad differentiam aftaci fiuuiatilis,quem fimpliciter multi gambaro nominant. HiTpa^
nicecamarpn. Germanice 4^umcr. Anglisaftacuseftrtcreuj»feof tbcfcrt.namlojJflrtrAn*
glorartijlociifta cft,ridri aftacustquanquam Kliota dmeriis locis aftacum, locuftam dC leonem in*
terprecatur 4 i;op)^cr. vMarsilienfcs&CleonemSCaftacumjCxPliniodiuerfos pilees, unoeoa
dem^ nomine Ligomhaudos nominant, Gillius, Aftacum Graeci QC qui accolunt Adriaticu
ftnum etiam hac aetate ficuocantjldem; ^

■ Sif Varinus, Etalibi, Cammri*

#<,duplici,&»tt:eii/^oc?c5 f. Colora Latinc,cam-
marus,Calcpinus:qui ex Apicij libro a.liac uerba citat: V el cammarum defrutiim mittas, quod
Romani coloram uocant. Euftathius apud Athenaeurii legit pd o.quOdnon placec.fic

enim feribit in primum Odyfle?e.Kccf4fie?^,fato fuo uel rndrte infelix dC miler homo. fignifiCac aii'
temhaccuoxalit^uando etiam iquillas,tefte Achen3eo,hisuerbis,K(e(/(Mj»oi «ocTi (legetsi)

forte (inquit EuftathiiTS)uuIgus inde corrupto nomine cahm»

I9 'dixft, AcQnimm radicem habet modicam, cammaro ftmilem marino, quare quidam camma*
roii appeIIauer'e,Pliniu4,Frahcifcus MalTarius Plinium cammari nomine hic aftacum intellcxifi
^e pucat.egorquillam potius dixerim, nam & Theophraftus radicem aconiti feribit tum fpecie
tum colore ‘ftmilem cfe jata^^jid eft iquill*. fic eninl lego, hoii HPc^ucf^ ut Gaza qui htici tX9.hfl:u!*
lit:nc<^crHPie4«/>,utMarcellus Vergilius, qui tamenrede marirtsefquillsE conuertit.Diofcorides
aconiti genus alterum radices ait habere a^.^ TiAtxrwas ntXMvxs : cammari uero nomen a

Plinio aconito primo tribuitur : qua de re plura fcripfi in Philologia de Lupo H. a.ubi dC Galeni
de cammaro uel caramorb apud Hippocrate e Glolsis uerba retulimus, Eft dC inter delphini no*
menclaturasapudDiofcoridemcammariiS. Cammarianatibusinneffotrophio procibodan*
tur,Varrofi<rColumella.Didymuseo inlocohabet «xe:ii/^i«s«x^cA«s: fed placet tantule*

30 gijpro cammaris. Carabi modo pro locuftis marinis, atep itahodie Ligures appellat, modo pro
cammaris a ueteribiis, ut Athenaeo placuit accipiuntur , Hermolaus. Bcllomd cammarus eft
iiulgarisnoiier cancer fl.did-us* Dimidio cotiftridus gammarusouo^ Ponitur exigua feralis
coena patella, luuenalis Sat^.f. koiifjuccfcuHvsiie^cu^HstziJ^^jNizctdones^ Sunt inter cochleas,
quKincrafebeftiolas habeantfimilcs gammaris pufillis,qui uel in flumine gignuntur, Ariftot.in*
terpreteGaza,dehift.anim.4.4., Gfxce fic legitur ;EiV;</l6w<rtrKSx,As< 9i'lyV(nyjfwmisoii9txiix ws
KStc^l^S’n7siit*t^o7Sj«yiV9V’nUi(gk^'nts7nra:ito7u

Aftacos in Euxino nullos reperiri authoreftOppianiisIib.i.depifcat. Spcuftppuslibro 1. 3
Similium, ex malacoftracis fimilia effe feribit, aftacum, nympham, urfam,cancrum, pagurum,
Athenaeus.. Leomaioreftaftaco, Diphilus. Aftacus&alid huius generis, Lunadecrefeente
4* inaniores infirmiores^ funt, Athenseus. Differt a iocuftabrachijs,quae denticulatis forcipibus
protendit:at^ etiam quibufdam alijs diferiminibus, quanquam non multis, Ariftot. InteflinS
ei reifte in caudam finit, Idem,

Scilicetlocuft^afperisfaxofisffilocis proucniuntjaftacileuioribus. quod SxTfequentia indi* c
cant:uid“elicet hycnic aprica Iitora1ecftahtur,seftate'ih opaca gurgitum recediitlt: etiam fi Oppias
nus aftacos locis petrofis degere prodiderit:Nbs autenifequimur (uti Plinius) Ariftotekm auto
remgrauifsimum,& c-^terisfide digniorem; Fr.Maflarius,qui in his Plinij uerbis ., Locuftae.de*

' guntpetroftsIocis,cancrimolIibus,proGahcriIegit aftaci. Aftaci .5^ locuftaeceftas exuuntaiit
UCTe,autautumnopoftpartum, Ariftot. ■

^ Si quem Aftacum comprehendiftiieumlorigifsime exportes, rclicfto ibi ftgtto, unde ipfum 1)

yo' cepifti,eodem eum ipfum Unde comprehenfus fuerit, arrepfiffe reperies : fi inquam modo ita ex
mari exportaueris,ut deinde fic prope depofueris,ut in mare adrepere queat, Adianus dC Oppia
nUs. ^ Aftacus polypum extimefeie, Aelianus Philes*

^Aftaciodoreercanimailedaticapiunturj Ariftot. - , E

Aftaci iri Ale.xandria magni fiunt, Atheilteus: apud queln etiam Matroii Parodus cai’abS ST . p
aftacum inter cateros pilees lautiores, in coniituio quodam Attico appofitos ait. . Aftaci multu
aUint,P-lelIus. •Tympanicis teftacca, ut aftacum, uel buccina, uel pedines j raro BC modice fo*
lius uoluptatjs gratia offerre coriuenit,TralIiarius. Podagram pituitofam prsccedit fere pluriS
-cib&rum;&uitiofosruccusgencrantiumufus5utifici0rum, aftacorm,&cjdem.' In cardialgia
quoc]^ conuenire ait cibos qui non facile corrumpantur, BC acribus mdrdacibuscp humoribus rcfi
ftcre polsint, quales etiam aftaci funt. Pfellus eos difficulter concoqui feribit. Aetius in cura
tibpiecolici affedus ex pituitofo humore, fquilla BC cancro interdicit, aftaco autem pto uoluptate
fr ui permittit.^* . ^ S unt ^aci irlfipidiores SC duriores e mari quafii..e fluminibus ;-aded ufin Scotia
A

CBIii. A

ii8 DcAquatilibus.

eunt edcrcmjnulHui precij mihi uidcreittur, Cafdanus* Deaflacisificid

liCap.u Cammaros marinos, paruos admodUmi8C «Juorum tefta tenella Sftj elixos SC tome».

lo& aceto fuffunditOjPlarina, . ^ j 4 i 4, a v, -j

« Aftad telta incenfa, follita^ in fuccd ofyzae.dyrmtencoS fanabit « coeliacos, Kiramdes.

H.a. Akefiis,id eli locufta pifcis.Syloaticus bis, inepte, aftacus enim feribendum, qui tamen locti»

fla non eft,fedlimilis. 4|[Aurium fine aaricularumyiaracaua.dicitur aftacus, «sbkw, apud Pollu.
cem. f Aftacusurbsinora(ACa:minoris,)IinaafecognominatAftacenfem,abAftacoNepM

ni & Olbi* Nympha filio, 2fc. adi Volaterranum, Scytha Bithyniam inuaferant, ciuitates^
deleuerant.deniqt Aftac3,qua poftea Nicomedia ditSa eft,grauiteruaflauerunt, Trebellius Pol
lio.MeminitSCPaufanias huius urbis, ^Afthacusnonten pueri Calphumio in Eclogij, i*

COROLLA RITH D» LEONE,

Leo inter oftracoderma aftacO maior eft, Diphilus, Mafsilienfea BC Leonem & Afiacum,
ex Plinio diucrfos piTces uno eodem^ nomine Ligombaudos nominant. Forcipibus firmiter
Aftaci Leones retinent, quiequid comprehenderunt, Cum enim Mafsilia permultas Boopes,
Manarum genus, 8eLeones,& AftacoscepiIIent,nauiculamfe, ubihuiulmodipifcescaptiuite»
nebanttir,inlittuscxpulfamreliquiircnt,& Vulpes in eam iplam ad exedendas Boopes inualili
fet, accidit ut hac in horum forcipes pedem poneret, ex quo totam nodfcm retenta, mane a pifca>
roribus capta fuit,GilliUS.

10

ASTACI MARINI, Q_V EM HTHER VOCANT 9ERHANI, EX
deferiptione Septentrionalium regionum Olai Magni , effigies.Ingentem effe feribit, (inter Or«
chades SC Hebrides infulas,) tam ualidum ut hominem natantem chelis apprcheiU
fum fuffocct. Sed non prObo,qudd pedes Omnes bifulcos pinxinSC
caudam tabellis tam multis conftruxit, SCc,

De Aftaco. Lib. II 1 1.

CHELA ASTACl HARINt, CAVALEM ET Q^V A H T A M DO.
mi habeo, fcd paulo breuior.Pi(56ris artificio ita pingi poteft ut fecies hominis ridicula appareat,
nam chelae pars minor maximum SC aquilinum nafum refert : Si quae in utriufcp partis confinio
eminent uerruc3c,oculos,quibus fiipercilia pieSor addet.Superiorem partem,quatenus ceu cori
nicula quatitor fupra nafum SC frontem eminent, caeruleo alioue colore inducet, ad repraefenta.
tionem pilei aurittSt ad tehipoca defcendentis,ut lateant aures .rctro ST circa tempora pili promi
neant nigri . Facies partim albo inducatur pigmento, partim rofco fuco niteat. Linguae inftar
partischclae maioris tubera (Rondeleaus dentes nominat) fuerint, rubicundo colore inlignien.
da, Quod it criftam quoque e pennis, caudae praefertim gallinacei, capi autpauo.

!• nis nutantem, foraminifiimmo indideris, plane gorgoneam BC

terribilem habebis faciem.

120

Dc Aquatilibus.

DE ASTACO PARVO MARINO.

rondeletiys.

Bs T A c V M hunc marinum paruum
uocamus , ut a magno differat: ut cu%
ab elephanto dC leone diftmgiiatiir,cii
IUS folus.quod fciam, Athenaeus me.
minit.Bx oftracodermis (inquit) funt Squilla,

Aftacus,Locufta,Canccr,Leo: quae eiufde cum
fint generis, differut.maior autem eft leo allaeo.

Eft aftacus hic femper parttus, nec fere un.
quam magnitudine pidiur^ noftr» iliperat. Ca.
pite&: thorace eft rotundiore quam fluuiatilis,
in lateribus incifo. e capite eminet cornu latiu.
fculum, magnum, (! totum corpusfpctftes.unrin-
que ferratum , inter oculos fitum, quos recondit Sf exerit. Cornua quatuor oculis praefixa ftint.
Duo breuiora cornu ferrato uiciniora,alia duo multo longiora,ftexibiIia,articulata,CbeIa utrin*
que unicam habet denticulatam,quaternis arriculis connexam. Vtrincj quaternos pedes fine for
ficibus. Collum fiue cauda tabellis conftar, SC in pinnulas definit. Sub cauda appendices funt o.
uis reponendis deftinatac. Aftaco huic uiuo corpus rubcicit , alioqui lineis caeruleis tranfuerlit
uariatum. ^ ^

Rarus K bonae carnis eft,flrmioris^ quam eIephas,melioris quam Locufta.

Differt a fluuiatili,quod iiqdum uiuit, colore fufeo, corpore longiore Sf ftri(Siore,cornu £ron
tis latiore Sfbreuiore,

DE

ASTACO FLVVIATILI.

RONDEtETIVS.

TiBura hitc flmitaiU mjbj afxil Heluatos & Gemutnos ep^ maions feiti-

tet & diBi iKrebE: eo enim minor ef^,& colore diuafus,aui Jaxacilps co^ominatuff

totCinErebE- T^ndeletij uero ^Jiacus fluuiatilis , noftro tasiorae imior ui-
detur : & cauda ^uo^ue flgura differre^

N fluuijs montium Sf gelidis riuulortim undis crufiata animalia proaeantur, quae a 8«
gura Aftacorum marinorum,uel contra marini a fluuiatilibus nominati funt.

Aftaci fluuiatiles corpore funt rotundo: (taece.nam ut cylindrus & glohus uelcirculus dif-
ferunt,ita teres & rotundum. & iffe T^ndeletius faulo inferius cancros rotundos, aftacos longos ejfe feri
Ut:) capitein cornu latiufculum, breue Sf acutum deficiente,fub quo latent oculi. Capiti prxpo.
fitafunt cornua quatuor,duo breuiora iunt,alia longiora,articulara, flexibilia , in tenuitatem pili
delinentia. Vtrincpchela unica eft,afpera,dcnticulata, articulis quaternis connexa, pedes utrinq*
quaterni, bini chelis propiores bifidi funt Sf hirfuti, bini pofieriores in calcar delinunt. Pofterior

corporis

DcAftaco. Lib. II II.

corporis pars qua: collum appellatur, fex tabellis confiat, cauda pinnulis quinA, media fcuti for*

' niam referf,&: articulata eftuitrintj duae cornum articulo, poftremsc proprio colligantur. Os dcn
tibus munitum ut in locufta dC Cancris, Carnis aliquid cft in ore pro lingua. Sub cauda appendi*

CCS funtin quibus oua reponuntur. CodiAftacirubercum*

Luna: uimfcntiimtquemadmodum cruftataalia dC oftracoderma. ^

Carne funcmolli dC fluida, quamobrem melius coquuntur fi in feruentem aquam inijeiantur, j
maxime aceto uel omphacio admifto. feruens enim aqua mox ut carnem contigerit eam firmat,
nec diffluere finit.

Aftaci farcophagi fune dC fcatophagi.Cadaucra confe<fiantur.namfi in aqua liel equus, uel cas c
1« nisjuelquoduisaliudanimalfubmergatur, mox tanquam uultures magna frequentia adnatant,
nec inde recedunt priufqua quicquid carnis fuerit arroferint. Quo fpedaculo quidam aliquan
do commotus, quemadmodum ex boue caefo apes, ex equo uelpas, ita Aftacos fluuiatiles gigni
cxiftimauit.quamobrem equos mortuos in aquam conficiendos aliquoties curauit, tandem eucn
tu ab eadem fententia dcdinfius eft.

In Gallia & maximi 8<::frequentirsimi capiuntur, g

Nonprobo Medicos qui Afiacis eam uim&T cibis, SiT in pulmonum uitrjsmcfie cxiftimanf, G
quae in Cancris infit, quoniam Aftaci carne funt pr^humida , difsipatu facillima, minimum nu-
triente.

Multo minus probandi qui cancros fluuiatiles efle putcnt:cum Cancris corpus fit rotundum A
^9 tefie Ariftotele,fine cauda, uel cauda corpori applicata nec extenfa; Aftacus corpore longo ,Los
cuftis fimilfqiiod capite 6c collo tabellis diftindio confiet.

Lapides in capite habere Aftaci ci'eduntur, quos Medici quidam ad comminuendum renum u
calculum in uino albo propinanufcd in femoribus folum reperias.

DE EODEM BELLONIVS: IPSE CAHMARVM NO«
minat, nos Cammarum apud ueteres marinum duntaxat cire,fquilla«
rum generis, iam oftendimus.

Cammarus ucl Gammarus, Gallis Efereuifle, Romanis Gammarella dC Gambarus, uulgo
Grxeo Caranis uel Caranidia,a Caride nomine detorto appelIatur:Cammaro feu Gammaro Pa
Jo diaccolisraptid quos rotundiore eft,6C magis crenaco quam noftri Sequanicicorpore,cuius ctia
pes finifler dextro crafsio*r eft. Verum etiam Gammaros pufilloSjquidam fluuiatiles Aftacos uo
caucrunt. Genus aliudcfi(inquit Ariftoteles) quodmagnitudine cancrum non excedit facie A*
ftacis fimilc.Ex quo apparet Ariftotelem huic pifei nullum nomen proprium indidifle.Nam ipfc
eodem loco teftarur,quofdam eile inter cruftatos minuriores,nunis pene nominibus annotatos.

Athenaeus author eft Gammarum Latine dici genus quoddam Caridis,&: uocatfquilla» Gmmam m

rum quoddam genus. Plinius hiftoricus Cammaru diuerfumaSqirillafacic, dumlib.i7.cap.5.
radice modicam, Cammaro marino fimilem efle aitrquoloco cognomento marini adiedro, SquiP^^^^*
lam intelligere uidet:quod cx Diofeoridis Graeca ledione capite de Aconito probatur : (in*

quit) hoc eft, radices nigrefeuntin modum cirrhorum Squillae.

4-0 Libro item ji.cap.ti, idem Plinius Cammarum enumerat cum fex &^feptuagintapifciumgc*
neribuSjCum tamen paulo poft Squillam eodem capite pronunciet, Aftaci^ appellationem lib.

9. cap. 51. habeat. Columella etiam Cammari uocem retinuit, quem inter animalia parui incre*
menti numerauit. Martialis:

Immodici tibi flaua tegunt chryfendeta Mulli: Concolor in noftra Gammare lancerubes,

Labuntur qui Cammarum pro cancro fluuiattli aiTumunt. Siquidem cum Cammarus (utre*
liquum Squillarum genus) caudam habear,Cancer elFe non poteft.NulIum enim Cancrariu ges
nus caudam habet. Cammarum ergo id efle confiat, quod quidam fluuiatilemAfiacum puiil*

Ium dixerunt. Nam quum de Locuftario genere fit, tota fiicie Afiacuin referat , bC cancri magni-
tudinem non excedat, merito concIuditur,GalIorum Efcreuiflam,antiquorum Latinorum Cam
marum efle, ‘Bellonius Ajlacumfi.Cammarum uocatctm uulgo Italorum: quod fijic nominare ut4,fiuuiaeilM di
ferimen addendum

Nam eius bifurca brachia,diiabiis tantum articulationibus intercipiuntur, quae duo pedes u- b
trinc^ forficulisin extremo denticulati fubfequuntunreliqui quaterni non diffiniiiintur.Caudain
quoq; ut Cammarus quinis tabellis loricatam, pinnulascp in extremo quinas habet : ambobus ide
feredi BC excludendi modustfifdem^ ambo cornibus,deucibus,roftris,miicronibus, tibtjs,& ex-
ternis partibus prxditi funt, quod idem de internis dicere par eft. Porro Cammari ueiitriculum,

Muris undecunque ambitimulri faifd cius ftercus eife credut : ego uero eius hepar efTe puto.Mul
torum ciborum capax eft ftomachus, tam miro artificio fabrefadus, ut etiam in eius fundo alte-
rum os comperias fuis maxillis ac dentibus refertum. T ot in lateribus branchias habet, quot pc-
60 des. Porro utrinque in cammaris fpiraculum fcuforamen fiib cortice ad latera oris uideas, per
quod aquam ore acceptam referunt. Quidam porro calculi in Cammari capite reperiuntur,
quos Carciritae nomine uocauerunc.

122

DeAquacilibus*

Itoccjies cancros tituudiu» - r • - o - ..

uulgari maeis quam ufitaco (fcriptonbus)noratnc anctos dicemus, quos uulgus gcncraluer can
crorappellanoranfa feilicet mollioris teftat animalia,qu2 multos pedes habent, & retrorlum na.
tahdOincedunt,ambiilandoaureantrorfum nituntur, Albertus. ^ Putaucrim ego (inquit Mat-
thiolus Senenfis)gammaros (uulgb diflos) Galeno appellari gammarides.mutuato, cum RomS
uenilTet, a Latinis uocabulo, quod eo carerent Graeci, Hac ille. Sed Rondcietius a

Galenonominatas libro iii.dcalim.fecult.acammarisfquillaragenerisnihildifFcrreputat. Sunt

tC alia pifeium nomina utriufcp terminationis.quae nihil differre uidentur,ni(i fexu forte: ut thyn
nus,thynnis:perca,pcrcis:cantbarus,cantharis:phycus,phycis:carabus,carabis. fDecancrora
ab aftacis & locufiis difcrimihe.&Tnominibus Germanicis, lege infra in Cancro, in Elemento C*
Abundant aftaci fl.in Helueticis £e alpinis regiombus.in riuis, fluuiis, torrentibus, lacubus.
Suntatitem duorum gcna-umialij nobiles cognominantur,lCt>cltrcb6, maiores nigrioresfe:alij
0Kttltrcb6,idefi faxatilcsia: Cbfilbrebs nefeio unde dicuntur.rcperiuntur in riuis faxoiis,mi
fiofes, parte fupina albiorcs,prona nigriores;elixi non undiquac^ rubefcunt,fed partim albicant.
CDentcsinoreuentriculioftcndunt.fcrratos. f^Repcriunturbinilapilliglobidimidiatifigura,
in cancrorum (aftacorum) fluuiatiliiim capitibus,Georg. Agricola. Videntur illi ftimmo uen.
triculo adiundi. Gammarus (Aftacus) lapides candidos gignit in oculis : cortice depolito du= la
riore.mollcm induit: tunccp lapides fiuntmaximi,abfumpta materia corticis in lapidibus, Carda,
nus. Puto autem hoc & de fluuiatili & de marino aftaco retSc accipi. Crefeut eis in plenilunio
globi dimidiati duo lapidum inftar fub oculis interius, Albertus. In fcemellis prxeipu^ cum fy.
phar exuerunt.Germani uocant IKrebflrtll^Ctl, quod quafi formam habeant oculi, uel iRrcbo*
flcut,Chrifiophorus Encelius, f In magnis 6C annofis aftacis lapillum aliquando repeririln pro.
ximo fupra forcipes articulo audire memini. Mares in ea parte, qua corpus ad caudam conti.
nuatur,iubtus,quatuor longas habent uirgulas prominentes.quibus foemina: carent. Cauda ctiS
maris.rotundior eft, 8^ planior SC fpifsiortfoemina: autemagis tenuis.Si uacua Klata , quafi cora
prcira,Albertus. Etalibi,Maresafocminisnondiffcrunt:nifiqudd fceminamerabra maiora
funt:ac coopertoriorum (iuetunicaru(tabcllarum)incauda,diftantiaeftraaiorinfcEmina,f Ari
ftoteles in aftacis (loquitur ille quidem demarinis,fed commune hoc eft omni cruftatorum gene,
ri) non branchias,ut Gaza SC Rondelctius transferunt, fcd dixit, hoc eft partes bran.

chijs fimiles:re(fte V uottonus, ueluti branchias. Hae os circundant (inquit Ariftot.de hift.anim.
4.i.) nonfmc liirfutia frequentes, 8( afsiduc mouentur.Ta (Axoix nsA.

aut.TKsTKt/So^TsAs iiiti!i/.Ego cii ros potius quam branchias autijityxijai/'» has partes albidas dixe
rim.quid enimbranchtjsfimile habcntcnonlitum,non fubftantiam aut figuram aut ufum. Motu
dices fimilcm eflc.atqui ucrum non eft quod afsidue moneatur. Aflacum enim fluuiatilem cum
uitreo uafe maxime perfpicuo aqua pleno inclufilTcm , cirros illos obferuaui moucri quidem SC
cclerrime,non tamen afsidue,nec femper:fed in commotione aliqua ipfius aftaci aut affetSu, tum
rurfus quicfccre prorfus.Bellonius mollia laterum additameta,branchias in eis appellat: Tot (in.
quiobranchiasin lateribus habcnt,quot pedes. Verum nos illa quanquam Ipecie branchijsnon
difsimiliajnec intra nec extra aquam moueri unquam uidimus.quare alium earum efle ufum pii
to,forte ne aqua inirorfum penetret, uel ut ad motum progrefsionis natationisuc eis adiuuentur:
non ad cordis 8( caloris natiui refrigerationem: qui branchiarum in pifeibus fanguineS; corde
praeditis ufus eft,ut in terreftribus pulmonis. Exanguia uerd omm'a ut in terra pulmone, fic in hu
more eodem SC branchijs carent. Ad liKc quae branchias habent aquatilium,& aqua fubeunte re.
frigerantur,extraaquam diuuiuere non poffunticancriuerd plurimis diebus ponunt. ego fine cl
bo in ibla aqua ad dies tredccim uiuu feruaiu' nuper,menfe Odobri:aqua Ungulo uel altero quo.
que dic mutata,in angulozets noftrs talefadlac. Sed necp ut aquam ore acceptam reddant, dii
cibum in humore capiunt, branchijs opus eft aftacis. utrincp enim ad latera oris per foramina que
dam, aquam remittunt: ut in extrahis ab aquaappareqfi contempleris fupinos. Et hoc Bellonius
quoqt obferuauit. Ariftotelcs uerd in libro de rcfpiratione , circa finem capitis undecimi ( ut nos
diftinximus) nec branchiarum nec foraminum, fatis clarc, quibus reddatur aqua, in hoc genere
meminit, cum fcribit;T«,ailc^/.o:MHS^«i{fl:,orot/e( 'nitftgsirsf

u^^^t/yftecTiat/.pauld ante autem dixerat, quod non refi'igerandi gratia , ied neceffarid dura
cibum in aqua capiunt, eam admittanqutSd cete malacia. Item hiftoria: animalium ^..r. T/a/oiE
(abundat litec pracpofitio) -Twfa/Ttt. kQ/sci ./E u^Aa/.6teev.

•jw (Gaza Liidetur Icgiffe, itZtCiin cfi udiAceiifiwijiTSIr) ij57 tsts ol «sigxtVoi, d S Hsefu&ii ^et tk
^fxyyim(C'fiX^tn dt Tiritad « Xffgafiw.C^uac GaZa iic tranfiulit: Mare omnia cius generis

ore excipiunt fcd cancri parte oris exigua addutftarefputinnlocufta fuasad branchias iranfmit.
tunt,quas ipfe plurcs quam cattera habent. CJuaii ucro hauflam ore aquam aliunde carabi, aliun.
dc cancri cmittant.cum in citato loco ex libro de reipiratione, utrofij eadem parte emittere cla»

rum

De Aftaco fluumtili. Lib JIl 1. 125'

rum fictqirare hic «laffl pro 4 wif loWi,»! A wj a;f«,non aliter qtiam illic, legerim, « « nufkim tt» «*
i»f«&i,Hoc etiam coftftat eandem partemAriftoteli diueriis noniinibiis,modd ai
dd mi/lxnxnomimti.Hxc in prafentia mihi fuper haere in mentem ucneretqudd fi quid etiam,
numdcfideratur.inquiiantalq.

Aftacos fl.aiunt quidam animal efle amphibium,herbis uelci, SC noiSuad paibiia Oxire, pr». c
fertim luniomenfe. Cancer fl.ut dicunt periti pifcatores, etiam in gUrguftia Cnaflasjifitraiad Iu
cium,&: rodit eum.Cancri etiam lapidofi qui fiib lapidibus degunt, carties eomedutjaded ut (^d
experimento nouimus) carnibus in Danubio alligatis nauibus K in aqua fufpenfis adhxreat ma
gnacancrorum multitudo, Albertus. Aftacifl, etiam ranas appetunt. Cancer laiSepotatirs
1« fineaqua multis uiuit diebus, Idem. Ego aftacUm domi in aqua fine ullo dbo dies xiij. uiuuhl
feruaui,ut retuli in B. Cancrilatenthyememehfibusquincp.Veris autem tempore procedente*
muunt tcftas.iicut anguis pellem.dicunt tamen quidam qttdd hyeme apparent,8<: lediantur lito,
raraftate autem recedunt gregatim ad aquas optatas, hyeme etiam laduntur frigore. Autumno
6C tiere pinguefcunt,3<; maxime in plenilunio, Alberttls. f CancrorO humiditas crefeit crefeen-
te Luna,Idem. T eftas fuas per Ungulos menfes exuunt: Sd ctlm ijs fpoliatal furit, lapillos iii caa
pite multo maiores gerunt. IncoitU mas primum afcenditfupra dorfum fcemin{:ea uerd moit
fefupinam uertitiattpitamas coiteum ea,coftfricando fe ad eam fine egrelTii ouorum, Albertus.
Oua pariiint per anum, per quem etiam excrementa reddunt, neuter uerd fexus fnembrum ha.
bet, quod in coitii intret corpus alterius,fed per applicationem portarum(meattium)cdcUnt,ldS.
fts Chriliophorus Encelius Salueldenfis cancros ore coire prodidit. fQiiibufdam oua exclufa iun
tSa manent corpori, donec nafcuntur fcetus,ut in cancris,Cardanus. Ego minimos cancellos cati
dse matris adhuc haerentes uidere memini, Cardanus. nos quoqj idem obfertiauimtts. Oua fesa
mina primo in corpore funt ualde compreflatdeinde paulatim exeiint,& uirgulis ftlb dauda cur-
tis adh^rent, donec complentur, Albertus. Cancri genus terrcftre qtioddam in tetra latitat, ma
ximeinO.ccidentali lndia.Cardaritis. f In cancris aliquando reperiuntuf intricata: ucme albae;
noliri liejlcl,id eft ligulas nominant.non probantur illi in cibo, ut necp pifces ita alFcA'.

Pica inter cactera cariCrOs eriam uenatur.Si: fertur picam quandani a cancro quem fuper arbo jj
rem detuIerat,collo compreflb pCrijife,

Cancri capiuntur uirgtliis dtuifi^ in fummitate,quibtis inteftina aliqua, aut ranarum corpora a,
J%'infertafint,(4»riaC(i/»,y<Hf»ri<n«(irataff>/iEte»tiafti«jp^iin(r,)ordinedifpofi;tis, iitxta gurgites autlo
ca quae habitare folent, denis duodenisue : inde reticulo circumit pifcator , uirgasfingillatim elei
uanSjfubietSo^ reticulo cum cancer non adeo celeriter pofsit fe explicare, decidit in reticulum. -
Ita pifcatormagnacum uoluptate centum aut ducentos refertdomum bene robuftos,8e uitiace»
ac magnos.nam parui ad efcam fublimem non tam facileaccedtmt:& ubi accelferint.antequa caa
plaatur,excidunt,Cardanus. Cancros plurimos capies ii ranas decoriatasCmeliusautemellcti
tim pendentem relinquere) infixeris baculisftfsis, & ficdifpofueris baculos per riuumdiftahtes
inter fe duarum ulnarum fpacio.aut circiter.Mox enim cancri accedentes adhaerebunt. Eleuabis
igitur baculos, S; ftatim altero reticulum fubtus tenente decuties. Audiui ab ijs qui rem erant ex.
perti.Sunt enim cancri carniuori : nam fi uel cadaueris alicuius aliquod membrS in aqua iacear,

4,0 femper multi cancri circumadhaerent. Cancri Capiatur per carnem retro adnauim fufpeniam,
Albertus.uidefuperius in C.circa principium, SuntquinalTaciecuraliquodimponanqinmea
dio fiui. Alij iecur uitulinS dilTeCIum in aliquot partes oleo frigunt, 8C in nalTa fufpendunt. Alij
hircinum iecurbene affatum, camphora pra:parata(fic inuenio in libello quodam Germanico)iU
linunt.deinde ometo uituh' uel ouis recenti circundant,SC tabellae alligant, fecundum artem, SCC.

Sic pifces SC cancros innumeros capi aiunt,

Efca ad pifces pro Septembri mettfe commode fit e canCetlis paruis SC teneris; ttel e caudi*
maiorum, De extremis forcipibus afiacoru elixorum cutis affficata,rubeo colore ceu fuco tin'
git:fed uergit ad croceum. ^Si aftacum mortuumin meatum aliquem talpae impofueris, relin.'
quetillum propter f.T.torem;nec repetet, donCeforte multo pdft tempore foetor omnis euanuei
ric. ^Si quis in uino fublimato in uafe cancrum imponar, dC accendar, ftatim rubefeit cancer,
quem deinciemuumfl^ rubeum, fpedaculi uiceridiculi>conumisinter cocftosapponec,Ge.Pi(^t>
rius.prxftabitputo cancrum filo ferreo uel aliter renere fufpenfum , neuafis caliditate pereat, uel
amburamr; quod aliquando farftum nidi. ^Lapilios aftacoriim fluuiatiliumnonnullt funda claii
dum, Ge. Agricola .

Aftaci fi.praecipue commendantur Martio SiC Aprili, 6c magis creftente Luna:decrcrcente c* g
nim,deterius fe habent. Cancri praefertim faxatiles didi nobis,»gre concoquimtur,Ge.Pi<fto«
rius. Sunt aftact infipidiores dC duriores e mari, quam e fluminibus: adeo iic in Scotiacum ede
rcm,nulli'usprecfj mihi uiderentur, Cardanus. Fluuiatiles quidem chelis Ecaudis praecipui
placerrntttiOTofts illis mixobarbaris metris noftri infinuantrin fcheris caudis Maiide ^cb4t:
ncf4>tfifcb» Cancrisedendiseximidcbctinteftinumcaudse. Chalybis particula cancris uia
uis appoftca,muIto tempore uiuos 6«: recentes eos conferuatjurquidam aiunt, f Cancrorumfl.
tomperamentum non uiuenio ab auchoribus determinatum: fed quia funtde genere pifeium , dC

i X

f

124 DcAauaciIibus.

fomnumfadueunt,idfeuehemcter,iudico«pros frigidos afhumidos: ita ut frigefariant inprim*
ordine,hum£(Sentucrdinrecundo.Quidam calidos putauerunt : quod inter coquendum rube,
fcant, quibus non confentio. Aegre concoquuntur,conco(3i uero multum alunt, Michael bauo.
narola *rTortaexcammaristemporeiciunij,utdefcribitPlatina8.4i. Excammaris elixi»
quod bonum eft in mortario tundes. Succum deinde amygdalinum cum aqua rofaceaper feta,
ceum tranfmiflum prseparabis;aut,li id non poteris, ius piforura aut cicerum alborum feruabis,
PalTulas S>C ficos quinqjconteres.Modicum petrofelini, amaraci, betj parum incotfiac,minutatim

concides. Cinnami,gingiberis, raccari,quantumfat £tit,addes.Mixta hate se bene tunia cum Ollis

iyci,(lucij,) ut concreta melius coquantur,in textu bene un(So,ac fubler fuperucincruftato,ad fo
cum pones flamma procul.Co(3um,faccaro Se aqua tofacea fulFundes. Membra omnia hoc edu» i*
lium Isrdit,

Exlibro Germanico Baltaiaris Stendelij Coqui ; Cancros in olla Uel in farragine coques,(rea
in olla 6pidiores fiunt;facilitis tamen aduruntur,nifi caueatur feduld,) affiilo uino uel aqua. con«
dies fale,8e modico pipere. Cura ne exundet tus efferitefeens, Cum pulchre rubent, fatis iamco*

Sii funt. E cancris ferum 6e coagulum; Cancellos paruos,detradla crufta,quam 8e fel fequetur,
se uena caudte media extrafla, in pila tundes crudosilac affundes, colabis, ( uel trunfigesfer mirum
tneumJdef^multiiexiguKforammiuspertuJum.^DdundcsiniaitaginemjSicochlcitriiCsidiKpatai
fccbis,ne aduratur:fic etiam maculis uel punSlis pulchre uariabitur. Lento igne coques ; guttam
aceti affundes, ut coaguletur. Tum in cribra aeneum fundes,modice onerabis. De fero iulculum
fccies,Secrococolorabis. Coagulum inpartes fccabis.Cibuseft delicatus. Cruftarum fartura; *•
Cancris elixis,ctuftas &C chelas feparabistSe quicquid bonae eft pulpa!,minutatim cocides; modi
cum (alis, se aromatum pollinem addesicum ouo permifcebis;8e hac fartura rurfus implebis cru»
ftas,8e in ueru hgneo fuper craticula leuiter affabis;funt qui butyro frigat, id quotp ieuiter. Ad»
dit se alios modos de pulpis contufls, quos omitto.

Sunt qui pulmentum de aftacis fic ferme patent;Aftacos coquunt, terunt cum medulla panis
candidi,3e cumlafle amygdalino per fetaceum tranligunt,agitantcumfex ouis, modicum aroma,
ttei pollinis addunt. ^In hedlica febri laudantur cancri ; qui primo in lixiuio bulliant, donec te.
fta eorum pofsit remoucrhdeinde in aqua hordei coquantur perfeSIe. fed quoniam cocotSu diffi
ciles funi,(l in eadem menfa cum alio cibo fumantur ,leuior praeponatur. Ve! abiediis extremitati
bus toties in lixiuio forti lauentur,donec grauis eorum odor non amplius fentiatur ; deinde in a»
qua hordei rite decoquantur,Gaynerius.

Emplaflrum ad calidam ftomachi uomicam;CanreIli(Cancri)marini aut fluuialis in aqua de»
codiicaro codia Se tunfa cum farina hordeacea mixta,impoiita tribus diebus, maturat efRcacifsi»
me, se plus quamiituerifimile,ut anobis expertum eft, Alex.BenedidIus. ^ Lecncllus Fauen»
tinus carnem cancrorum remedio cuidam ad phihiiin mifcet, Caro cancrorum ad antidota ana»
kptica fecreta,ter lixiuio,uel aqua falfa lauetur.donec odor teter abierit ; ex aqua hordei, aut fero
butyri coquatur,Syluius. Vide paulo ante in F. circa flnem. Eledluarium ad marafmu Se phthi»
fim ex deferiptione Bartolemxi Montagnanae: Caudarum cancrorum fl prxparatorum librte di»
midiumtfeminum intybi,acetofe.fcariolae,lad}uca;,cuiu% drachma feiqui ; nuclei pinei purgati
uncia: duae;facchari fecundae decodiionis uncia; quatuortmellis uiolacei quantum iiiflicic,mifcen 4*,
tur. Ad tabemaliquicommendantius de aftacis fl.inplenilunio captis. Ipfosetiamaffacos ri»
uales Se fluuiatiles,in cibo commendanuSd liquore arte chymica ex eis deftillato partes tabidas,
macie Se atrophia confedias, illinunt ac perfricant. T unduntur aftaci crudi,cum fuis cruftis,Sd
chymicisinftrumentis ad ignem lenium in uaporemfoluuntur ; qui denlatus in aquam colligit,
utilis ad tabem Se atrophiam, Ryffius.

Phthificis utiles fuht cancri fl. quos nimium, ut puto, fuperflitiofe prKparari iuuat . per le e»
nimprofunt,Alex.Benedid}us. ^‘AdidlerumtAftacisfl.iunioribusnumcroquinquaginta.con
turis,exprime fuccum:cui admifeebis tantundem chelidoni), uel deftillati ex eo liquoris. Hoc ae»
ger quaternis hauftibus£bibet;mane(cilicet,acueiperifubfomnum, per biduum.DeindeutendS
balneo fudatorio, de chelidonio fimiliter,Innominatus. df Si urina impediatur propter calculi}, f*
autftranguriam, fle facies; Cancrum uiuum in mortario teres, uinum affundes; finesitaperno»
dlem:pofiridie mane exprimes,colabis,8e propinabis partem fuperiorem, id eft puriorem, aegro
to.Mifcebis etiam in potu femina urinam rientia,raphani,api) uel petrofelini,lithofpermi: Sdnu.
deos perfleorum in cibo dabis. Incertus. ^ Inuenio SC flmile remedium commendari ad teneC.
mum, acpromouendamaluum. ^Vnguentum ad partium corporis conftimptionem Sdatro»
phiam; Aftacos fl.uiuos cum iecinore uitulino tere ac la:uiga:deinde cum oleo oliuarum Sd lauri»
no,ana libram femis, unguenta conficito, fl' Ad clauos Sd alia infixa corpori extrahenda: Adipe
leporis mifce cum cancro crudo contrtto,6d impone loco,quem elautis aut quicquid eft fubicritt
ex aduerfo autem tres aut quatuor fabaru flores illiga;Sd per horas xij.relinque,Obfcurus. fl^Re»
medium quod efficacifsimum putant ad cephalaeam ; Cancrum fluuiatilem codum 8C diligenter
tritum, refrigeratum^ cum oleo icilicet cucurbitino aut uiolaceo, aut rolaceo,naribus fupponut,
Btolfa(SuiuHet,Alex.Benedi<Su».

Adperi»

DcAftacofluuiacili. Lib.IllL nj

;r Ad pCriculoAm lingua: Sf gutturis inflammationem, qua: Si febribus aliquando fuperuenit,
BC exercitus epidemio malo fepe inuadiunoflri a colore uOcant 6ic briini, remedia ex aftaco flu
uiatiliplurimumlaudantOT.fiunt autem ab altjsalitcr,ut fublcribemus, eX libris Germanicis ma*
nufcriptis. Primum eft huiufmodi, Aftacum uiuum coiufum cum aceto, colando exprime per
limeum.Purganda autem & radenda lingua eft. deinde fpatulam ligneam indudam panno coca
cicolore,m fuccum illum intingeific linguam & os perfricato. Secundum. Aftacus refrigerat,
hunc circa caput & caudam euifceratum in pila contunde diligenter : & aqua inde linteo expref.
fam,ore tenere aegrotum iube,ita ut co Ium furfum (retro) ac deorfum moueat,nec tamen deglif
tiat. Tertium,quod aducequodammilitum frequenti experimento cognitum accepi: Aftaco»
(• circiter decem uiuos contere : & ftillatitios liquores intybi, rofarum, & papaueris erratici affuna
de.inde exprefTus fuccus uinumrubellumrefert.eo linguam abluere,& diligenter acpCmtusgar
garizare oportet.deinde etiam hauftum eius mediocrem bibere. Linguam purgata & abfierlam
larido infulfo perunge.poft horam aut dimidiam , quicquid uifeida: pituiw iniederit , rurfui ab.
ftcrge,Se iiicco.aftacorum prteicriptodenudlaua.Mire fanat, etiamftcruft* denfiufculae iam oc
cuparint linguam. Quartum. DccotSo faluise in aqua os diligenter collUe. deinde fuccum de
aftaco uiuo contrito exprelTum propina. & potionem para huiufmodi : Fungos de fambuco,ce.
rafaulfula (qua: acida funt &nigricant)ficcaautrecenua,cSpaucoalumineinaquacoquito.qux
colata bibi debet.Poftremo os colluatur aqua pura alumine permixta. Quintum iam perferipB
in Equo (J. Spuma enim de ore equi primum abluenda eft lingua, &c.
i* Remedium ex rubeta cancris pariter uftis aduerfus cancrum, in mamillii mulierum, ln

Rubeta G.rcperics. ' “ '

Ex decotftione aftacorum in aqua remedium aduerfus articularem morbum, habes |inCi«
conia G.

Aduerfus unguem oculi (utuulgd uocant) in equo : Pulucrem de cancris uftis infla. Pul.
vis oculorum cancrorum cum aqua foliorum perfici potus (poft uenam fedlam) medetur pleuri.
tidi notha:,Leonellus Fauentinus.

Lapilli deaftacis uiuis exemptiglauco uel ftibca:ruleocolorefunt:ai in fontibus aliquando a

les inueniri audio.T riti SC poti cordis roborare uires dicuntur, Albertus. Dentes infricatus ex
cis pollen purgat atep dealbat Idem cum fa ce uini albi arida ulceribus cauis pudendorum in.
JQ fpergitur utiliter, c Carbones c tilia aceto reftincSos.cum eodem polline de lapillis aftacorum ali
qui propinant aduerfus Anguini» grumos ex lapfu,8e hxmoptoicis, Adamus Loniceru». Ofsi.
cula de poplitibus leporum cum lapillis cancrorum trita e uino bibuntur, ut prauos in uentticulo
aut alifaihumotcs exiccenqObfcurus. Videtur Si ad calculum renum promouendum,&l album
muliebrem fluxum, Si coli a pituita dolores, Si epilepfiam, idem remedium per fe, uel alijs admi*
Ktum profuturum. Ad coftam ffadiam in lapCs aut prateipitatis : Lapillos aftacorum cUm pe.
nidijs, tragacantha, & liquore ftillatitio decarduo Maria:, (utuocant,) mane Si uefperi propina,
to. Lapides qui in cancris,&i pifeibus quibufdam gignuntur, prohibent generationem lapida
inrenibus,gcnitos^ dilToluunqCardanus. Vrinammouent,noninhominetantum,fed etiam
iumentis. Sunt qui squalem fetninum urtiexpartem addanqSi ad proliciendam urinam pro.
<•0 pinent nodlu in le(rto,c ftillatitio fragorum liquore,aut uino,aut aqua. Idem aduerfus calcula au.
xiliafi promittunt Puluis contra calculum,utinlibro quodam Germanico manuferipto repe,
riilccinoris leporini ufti, apij, id eft petrofelini uulgd ditfti, feminis aquileis, fingulorum unciae
dus.Maxillarum luctj,nucleorum perficorum, fanguinis hircini, lithofpermi feminum, faxifra.
gs reminum,lapi!Iorum de aftacis,zinziberisalbi,cinnamomi, fingulorum uncia. Anifl,cOrian.
dri.utriuftpfemuncia. Macis drachmsdus.Sacchari uncis quincp.mifceantur. f Ad lunatico»
oculos equorum; Aliqui lapi los in capitibus cancrorum repertos terunt, & meile exceptos illi,
nunt.quod altj etiam ad cicatrices Si ungues oculorum in equis adhibent.

Oua cancri medentur contra uenenatos ferpentitim morfus, Albertus. Aduerfus fcabiera
puerorum a phlegmate Alfo : T eftas aftacorum critas, oleo roAceo excipe. Si inunge. . E teftis
fa aftacorum inolla toftis aliqui puluerem faciunt, egregie ficcantem,

Alciati Emblema in parafitos:

Quos tibi donamus fluuiales accipe cancros, Munera conucnitint moribus ifta tui».

His oculiuigilcs,8<fforficep!urimusordo Che!arumarmacus,maxima^aKjusadcft.

Sic tibi propcnfusftat pingui abdonrine uenter, Pernicescp pedes, fpicula^ apta pedi.

■ Cum uagus in criuijs,men Aecp fedilibus erras, In^ alios mordax icommata AIA iacis.

Vide etiam infra in Corollario cancri fl. ex Marcello Vergilio H,

A S P I D o C H B t o N E,uide inter Cete uaria,in C.elemento.

ASSVtAS, fefiucas. Sic, Apuleius in Apologia prima tanquam mari» reieiftamenta no.
minat.

A s T A A B E t r,qui6f Strabelfinterconchas dicentur.

ASTRAtrs pifeis cftquiaquarumundas ore fuicipic,8foriturquando Pleiades occidut,
cd quod tunc tempus eft pluuium,Aibcrcus.Appacec autem ex ueeeribus non inteiletftis tranftd

1 ?

nS Dc

pfiffe eum. 'Aliis legitur Aufh-Jtus. Contjcio ec Aftaroz eundem efle i nec aUum tatelUgenduid

quam xpuain. • ' - .

' A S T Y A N A Xj/fsvKvaif, pileis quidam, Virinus.

A THB Ri N A interApiiasdiiSa eft. .

• A T H It I, A4»*i,conchsc marinae ipeciesyHerychiUs, , . i.j- •• a

A 1* T A « E N V s pifcis apud Athenaeum, A^«}.«v»{, alio nomine fcepihus (SxvMtts) oieitur a
Dortone. Attageni nomen forte ei pofitum fuerit ab aue fimiliter inter aues lautifsima ut hic in»

terpifces eft.aut enam a maculis ac puntSisquibusiimiliterutauisdiftinguatur, Antiqui S«.

panum attagenem marinum dixerunt, acarnis delicata iucunditateiBellonius. Etalibi,Lilla
(inquit) uel glifla Cretenfibus thynni genus eft, quod exua Cretam Copanum uocant , contorta ut
foftaflts a Scepanoditftione.hunc enim cHe Scepanumnihil uetat , qUem Dorion Attagene ma*
rinum appellauit.fed noneftOppianiScepanus.quilttoralisac coenoiliseftthicuero thynnus pe
lagius,in alto mari, delicatifsimifaporis, Oppianuslibd.deptfcSKimtroi (per «.in medio) w»e

Apud VarinumiMsiwet per t.fcribitur.

jDi i^trili tjfigitmitm
^ncMufiSruf

Utiiirts,& cmtigmi hulst.

■BflBBil T T 1 1 V-S piiciseftmagnus, Pado proculdubio peculiaris tetiamliquidamhacdere
* dubitent,quibusuixfiefi polle uideatur,tamuaftac magnitudinis pifcem in fluuiona»

PaSopecalM. fci,qumpotiuse.raariamnemfubire.Verumidmihiaueroalicnumnonuidetur,cetaa

r». ceu m pifcem in uaftis Padi gurgitibus & recefsibus procreari &. nutriri.Ciiidd fi ue) in

Meditertaneo mari.tiei Oceano nafceretur,uel illic,uel in alqs fluuiis repertum aliquando fuifle
neceffe foret, quod nemo-ud uidit,uel foripiit unquam. C^are Padi folius alumnum dicemus el-
flmim. fe Attilumyde quo hsec Plinius: Attilus in Pado inertia pinguefcens,ad mille aliquando libras, ca

renato captus hamo,nec nifi boum iugis extratSus.

■ ■ Hunc uere a nobis reprxlcntatum fuiffe indicat nominis affinitastab Italis enim Adello A*
dano & Adeno uocatur.Indicatpifcis ipCus figura nulquara alibi quam in Padouifa, Poftremo
ipfa magnitudo. Huc accedit dotftorum hominum quibus Italiahodie ornata eft,confenfus; in
quibuseft Calcagninus qui cUm fatpcin Pado Attilu uiderit, incpiftola quadam optime exprefc
fit.quam adferibere ineptum non fuerit, quod nulla alia deferiptio A ttilujn nobis propius intiien
dum proponete pofsit.ea eft huiufmodi.

j damamniumpifeibusagit. Sed ego uttecumagam liberalius, non modo tead PIinq,fedadbciia ' ;
tr lorum etiam tuorum teftimonium prouoco.TotamitaqjAttili effigiem, ac membraturam qiian»
ta potui breuitate perftrinxi,&: quia non fatis pcrfpicue id fieri po{ret,nift noti alicuius pileis exs
Stitrit. emplo uteremurtHyceam litte Sturioilem,(jul nullo ferme loco non nafcitur,ihihi pfopofui.Qpi

licet in mari natales habeat,folct tamen aduerfus amnes mira fubircuoluptatc',doneciampr»pin
giiis tAdeat.Moronis litte Vfonis exemplo utendum non duxi,quod necp i) pilees cognofeantur y •
ncc^ milii eorum imago fatis memoriaf inhaereat. Sic ergo accipe. Attilus hoc differtab Hycea
litic Sturione,quod Stiirio pelagius efty Attilus amnicus & Pado peculiaris. Srurio non temere
«rifiiS.^uare’ quatuor talenta Artica!»deft,trecentas libras.Pliniusfcribit Attii um ad mille libras,
id eft, fupra x 1 1 1. talenta excreuifle. CJua: magnitudo faneinfignis, &rardperljfiicua. Aitilus
tfUuiitiU. quum ad certam magnitudinem excreuit,fquamas hifpidas abijcicquas per quinq; uerfus difpo» tti

fitas geritjifi furfima fcihcCt dorfi fpina,ex utrocp latere geminatas, SC fibi quali parallelas , extre»

ta.'usttertij:s.pinnas atangit.Hixabie(2is tadiiljuis euadit, nec habet quod unguem offendit.Cqn
' « , traStiw

Dc Attii o.LibJ II I. w

iri S^ofetiipcr hifpidas fquamas fuas tota atftate retinet.Caro Stiir(Dh(« callum habet, tC mirw
iice palatam obleflat: Attili contra, fluxa eft SC mollis, tC palato parum iucunda. Exifiimant pi.
fcatores 7ifiiStiiiv,id eft, partem priore Attili , ad pofteriorem uix cam habere proportionem, quS
quatitor ad unum.Tota enim uia huius pifeis fitaeftin capite K parte capiti attigua. Qiia obfer»
uatio eifi ad Sturione etiam alioscp pifces peTtincat,autore Ariftotele ac Plinio; cuius tierba iiint
uidelicettCapita pifeibus portione corporum maximajfortafsis ut mergantuntamein Attilo ne*
fcio quomodo prater cacteros luculenta eft atep admirabilis.Parui funt oculi Attilo in tanta mole
capitis.’ Sturio & Atiilus habent bs ih parte t prona, eo prope in loco cui in csteris perfetftiori* t/iflafc
bus animantibus refpondent omoplatx.Os utrit^ fine dentibus,fed Sturioni ferriic orbiculatum:
f» Attilo mult6maius,Sf ad lineam obliquam incifum, quo aperto, uafto illo hiatu pilees deuorat,
quos refpirando (ita pifcatores putant) contraxit. Locapifculenta maxime frequen- C

tat,hyberno pracipue tempore uoriicofas uoragines:ad quas pifces frigoris impatientes, teporis
gratia fe recipiunt. Roftrlini Sturioni refimum ac latiufcultim.ad imagine fere Delphini £foxy* j
rynchi:Attilo planum,a; paulo minus quam in mucrone delinens. Attilo tergi color albicans &
lanOfus.Sturioniuergitin glaucum. Quod Plinius tradit de Clupea minimo pifeium, fi Attilo d
comparetur^qus uenam quandam eius faucibus mira cupiditate appetit , eumcp ita (morfu) exa* Ckfei.
nimat: hoc fibi ingenue incompertum noftra state pifcatores tcftantur. Csterum quod inertia
pinguefcat,quodf atenato capiatur hamo, quod nili iugis boum extrahatur, hsc & certa funt , Sd
Padi accolis dant quotidiana fpedactlla. Hacftenus de Attilo Calcagninus, quibus pauca adde*

»0 musad AttilumagnofcBndumnbninUtilia. .

Os claufum ad Obliquam lineam iheifum eft,led apertum Si hians rotundum. Ante illud pcn s
dent e roftro appendices carnofae &rmones.Branchias opeiras habeqad quas pinnj fice funt.Cly
peatat olTa tergo gerit Stuiionis ritu,fed ea tempore abqcit,quod in caufa eft cUr a!ij fine ofsibus, -tfmimu cjt
alq cum ofsibus depingant.poft qu* pirtna dorfi eft unica,cui parte fiipina fubiacent duae,quales cigima ippA
omnino funt Sturiom'.Cauda etiam ih dUas deficit. Sed ne ijs qu* antea a nobis dida funt repu* Ui-
gnare uideatur quod dixit Calcagninus,osAttiIo Si Sturioni efle in prona parteicum dixerimus P™*’
Sturioni,Galeis,p'uribus^aliispifcibus,quibus os non eft ih protriptu.fedfUb roftro latet, utin'“^'“^‘*''
Sturione a: Attilo, illis efte in fupina non in prona parte.animaduertendum eft Calcaghinum no
latis retSe,neq) ex Ariftotelis fenientia pronam partem appedafle : fupina enim dicenda eft non
jS prona,qua:fub roftro eft, qua uenter Si uilcera continenturtqua uerd fuperior capitis pars 5f dor
fum.prona.ut redefic dicamus AttilumSiSturionemoshabere in fupina parte, Vranofcopuin
in prona.Quod Ariftotelis authoritaiecomprobamus.is enim depifeium genere &difterenttjs
tradansncfcribii:Ti(/i/6^<^j«(/foi»(i

TKdtrActyj^rfli. Gazaiic : Pilcium gc**^**!^’**’

nus inter ea qus aquas incoIunt,unum diftfngui a cteteris ture poteft, cum forma euariet mime*
rofloreiHabctid caput, Sf prona. &:fupina:parte qua uenter & Uifcera continentur fupina habet.

Id quod non folum de pifeibus, fcd etiam de quadrupedibus traditur ab Ariftotele: Exxrt A' « «* jjs.i, jjig,
c «eflgaiir©' ficeta: ciyoibijv, iihrec ^ -nirs v :^ic;f ; TWcii' oWi&f «,1^ ■nij ciywfcctti , cap.i,

id eft, Partes quas homo habet priores, quadrupedes infra habent, & fupinas; quas autem ille po.

40 fterioreSjhs pronas.

Sed ad Attilum reuertatur oratio. Is carne eft molli,parum fuaui, pro Sturione deltcatifsi* i
mo aliquando ucndilur,fedfaporeimpofturadetegitur.

Pifcatores Ferrarienfes mihi aliquando narrarunt Attilum capi iagena per tranfuerfum am* II
nem, inieda , ex cucurbitis exfiecatis fufpenfa i in quam naukulis uuinque difpofitis urgetur
8f compellitur.

DE EODEM, IBtLONIvi.

Sturionimagnaexpartcrefpohdet pifeis cartilagineus, Ferrari* frcqtieiitirsimus, iriterPa* A
di diiiitias merito connumeratus , quetn Adaniim uulgus iiocaq quem^ puto antiquorum et
fo fe Attilum.

Ingentis eft magnitudiniSjCptera Sturionem tam internis, qiiam externis partibus refertthoc •
dempto, quod pro eminentioribus ac callolis illis elatis tuberculis , quibtis Sturio quinis carinis
pr*ditus eft,bic ftip;matis tantum liui'dis,refsilibus^ maculis,in cute minus afperajadlatcrafit di
ftintftus. ■ Pr*terea unicam tantum pinnam ab ano ad caudam gerit: Sturio autem duas habet.

C*tcrum , os Attilo prominet oblongum , fiftulofum, fublohgo etiam nafo : fed carne non eft
liiqueadeo delicata ut Siurionis : nec enim tanii in Ferraricnfi aut BohOnienfi foro pifcario
uanirefolet.

Capitur interdum fagena,cucurbitis flilta, 8f trahfuetfiim ih amnem coniecfta.prjeeddntibui ■
utrinep fandalqs.in quibu.s pifcatores Attilos fecundum rapidi fluminis curfumin fageiumco*
gs gant. Hoc nollia Gallia,accy adeo Germania Si Hifpanfa carer.

eoR.OI.I,ARrVM.

Attilus non eft Sturio, utaliqui exifttmarunufed qui nunc Attina fiue Adena ab accolis P»s
-i »4

i:iS DcAquatilibus.

di nominatur J^t.Ma{rwus. Gilite uulgo (IcgoUdanu^uelflddia^^^

no,l.initialeloco articuli rft)appellari.Plini;^huncau(uerbarumGilli))ado(Sing«MMeCimU«

aliquando libras peruenire.is quem uidi,ad iexcentas libras accedebat*.

A V L o P i V 5 uel AulopiaSjUidein Anthia,

DE AVRATA> RONDELETIVSt

lc(inmhtncdedmit{ms,utrmmjsexfreff4mhMm»t.j^ndeUtijmeliormtJ[efiita,fM&

dinftsmm,&totoc<irpmfmam<uoJiendit.&pmn4md(>rfimaiindi^u4^muimt

jed anteriore dimidia parte jiiculfsdiJtinSam per 1

nojit tpofteriore nm item.

Igjmaggii PYS04PYS, Latine Aurata uel Orata, abauricolore:(namproauroorumrufHcidice»
Athen-Utr. bant,ut orichalcum Si oriculam,pro aurichalco SC auricula, ut fcribit Feflus:) UMine^

^^^aabEphefijsautoreArchcftratodicitur. Prouinciales &: Hifpani dorade uocant, fer»
uata ab omnibus eadem fere nominis ratione,ni(i quod Gr*ci a parte, fuper*

' cilijs fcilicet aureis, nuncupantes,rem melius indicarunt. Hoc ^uotj tempore apud Gr*cos no-
men fuum retinet. Id etiam non omittendum, a Graecis non iblum piicem hunc,fcd etiam Pompi
jU))rii.U.7. Ium jjvomf fiu/ appellatum.In Gallia Narbonenfi pro *tatis differentia , quar magnitudine defini. 4*
tur,diuerfa nomina habet. Qux palmi magnitudinem nondum attigi t,fauqucne dicitur ;quac cu.
biti cft magnitudine, daurade ; qute inter illas eft. meiane, quafi dicas mediam. Pifcatores no»
flri maximam auratam fubredaurade uocanqideft fupra auratam, quod communem magnitu»
dinem fuperet.Galli dauree,quem nos fabrum efie dicimus, uocant, nequi nominis affinitate de»
cipiantur. Auratam uerd nofti am brame de mer:quo nomine etiam fparum,cantharum,& fimi»

Iis figurae pifces nuncupant.

B Aurata pifeis eft marinus,IitoraIis,ftagna aliquando marina fubit, ibicp pinguefeit. In dul»

ces etiam aquas conuehebatur ab antiquis.Inde lacus Velinus.inde etiam Sabatinus,8<: ite V ul»
t&. ». etp.ti. finenfis,& Ciminus lupos auratascj procreaiierunqinquit Columella.

Ad cubiti magnitudinem accrelcit,lato eft corpore,non rotundo fed compreflo ; fquamis in» f»
tegitur medijs, colore eft tiario uarrjs in partibus. Dorfum ex coeruleo nigrefeir, latera argentea
funt,uenter iafleo colore. Superciltjs quidem Si palpebris caret, fed per fimilitudinem, a locisil
lis, in quibus in caeteris animantibus fupercilia effe folent,aureo colore fulgentibus, aurea fuper.
cilia habere dicitur.maxime cum fatis accreuerit : unde illis nomen a Graecis pofitum. Oculis cft
medijs. Branchiarum opercula funt offea, alia parte purpureo, alia nigro colore perfufa. Os me»
diocre,maxilla laK 8C robuftae.dentes anteriores ferrati,latiufculi,in acutum delinentes, breues,
in fuperiore £C inferiore maxilla offea tubercula,dura, quibus uice dentium molarium petSines,
8i;tcllinasffangit,8Croandit.Branchiasutrincj quaternas habet, duplices. Pinnis natat quatuor,
binis ad branchias pofiiis,longioribus,binis in fupina parte,breuioribus.Prf ter has quatuor piii
nas ab Ariftotele numeratas,! podice pinnam unam comperies ad caudam ferededudiam, tribus
nixam aculeis. Dorfum multis Sdactitisaculeis.tenui membrana conexis horret:quos cum na»
lat,crigit;diim quiefeit, deprimit, ac ueluti recondit, Aculeorum primi minores , medfj maiores,

poftrcnu

DeAurata. Lib.IlII. 129

• pofetirtif fnmoilem qiiandam SC pilis fimiltin Itibflantiani dagcncrJt. A c apitt ad eatidam lineie
«liquot fubobfcura duiSae funt.Cauda lata SC tnagna^fuifum fpetSat.ueliiti ex duabus pinnis con
ftans trianguli figuram defcribemibusi Peritonaculii colore nigro. Ventriculus fuLacetma-
gnus, cum paucis appendicibus, breuibus&latis.fplennigreftit.Hepar magnum eil, aquofelli»
ueflcula pendet longa, pinguedine obduda, Fel uiHde. Intefiina pingUedine oblita , fc gyroi
dui3a,lata. Cor in pedore quadratum.

• Aurata parit sliate,maxime ubi flumina in mare influunt,Ut fcribit Ariftotelestparit euam in C
Sagnismarmis. ©ormit interdiu tam arde, ut fufcina fepenumero capianir, alioqui fufcina ca= * H‘*-

pinonpoileexiftimatur. . , • •‘«‘taf vcr

M ' Pifciseft timidifsimus,frigoris impatienitquialapideshabetincapite,qud fit ut hyemis iniu-
rta maxime patiatur. “

Deincepsquafitfubftantiafuccouedicentlum. Archeftratusperitusopfoniorum aftimator f

auratam Ephefiam laudat apud Athenatum; m

■ ■ Auratam ex Ephefo ne prstermitdto pinguem.

. Apudeundembiiceiiusait, piicemhunc Aiiltauiisimum, dCinteromnes ori eflegratitsiniu,
qui^ maxime alat. Et Eupolis auratas lupis pracfert,cumicribittA^ie^^dij/li(a!?v^ iy^vs iSitirm.

i*T<»a<if5«it«{,;Si/<>t?ft/ty!M9ti((»: id eft.pifcesdrachmiscentum emptos, odo folum lupos, auratas
duodecim, Nec puduit Sergium Oratam cbgneme indeaccepifie, quod ei pifees aurat* fuerint
charifiimi. Alio loco Athenaus ex Diphilo, aurafam rationem melanuri fequi teftatur, dC Mnefli t** ’-
*o theus Athenienfis difficilem quidem concoduauratam efle.Ted cum concoda fuerit multum a»

iere dixit. Et Cornelius Celfus auratam in ijs recenfet cibis, qui duri funt & robuftiores, Ro- tif.i.otp.ili
mani T arentinam prtetulerunt, eam maxime, quae Lucrinum lacum ingrelTa, illic concharum
efupinguerat. Martialis:

iNon omnis laudem precium^ aurata meretUf , Sed cui folus efit coneba Lucrina cibus.

. In precio eil apud nos qu« capitur in ftagno, quod Martegue, &:in eo quod Latera appella.
am.Optima quat in ftagno ad montem Cetium pinguit. In hac opinionum uarietate iic fentien
dumt Auratam carne eue media,ne(^ moIli,necp dura,optimum^ fticcum gigneretfiC iaxatilium
carnepauld eiTe duriorem, uefeitur enim non foldm pirciculis,fed tellinis,conchylijs paruis,quas
nalidis maxillis frangit, icari^ridu ruminat, Cattefum pro ratione aetatis, locorum^ in quibus
j(b degit,rucco effit diuerfo.nadiquas medias priusuocauimus, eaefucci bonitate &:fuauitatecatc.
ris praftant. Quare qui concodu difficiles effit dixerunt, eas qua: maiores funt, feniores intelle
xerunt. Eligendae etiam funt quxin profundo ftagno puro,uel in mari mediterraneo capiun.
tur.Nam in Oceano rariores funt, di iicciore duriore^ carne. Qua: in ftagnis aqulsuealtjs impii
fis deguntideteriores. *

■ Aurata in cibo ijs qui uenenatum meldeuoraruntauxilio eft,PIin,lib.ji.cap. y, •

In ftagno noftro fiunt fepes ex tamarice, quibus retia obtenduntur, in quibus tanta auratarS E
copia capitur, & fale conditur.utin tota Gallia Narbonenfi SiDelphinatu , maxime quo tempo. viir plsre,
re a carnibus omnino abftinetur, non pauperum modo, fed etiam diuitum meniis apponantur.

Non multum difsimilem auratarum capiendarum rationem , ueieribus in ufu fuiffit teftis eft \ Itkcoroila
♦«Aelta^nuslib.ii.cap.^t. tiorcf^cM.

Prsparaturuarijs modis. Nam fiinaquaKuinoelixctur, utGalli parant, palatograta cft: r
item ft in aqua di aceto, optima ft in oleo di pauca aqua elixetur, croco, pipere, aceto, uuispaisis A|>p«r4fHf.
additis:uelutltalifaciunf,fiincraticulaa(recur,rigataoleoaiomphacio. Quod fi uentri infera,
tur umbella fceniculi,uel ramus libanotidis.fit odoratior di melior, quod maxime quando in fta.
gno nutrita eft,facicndum, Aflatur,di calida comeditur t uel aiiacur , di aceto pipereffi coniperla
airematur, frigida^ editur. Farina benefubatfta ^ piftaconclufa, oleo, omphacio,aromatisfp
delicatioribus condita,optima etiam eft,maxxmcii emaioribusfit. Sale condita in aqua dulci cli.
xatur,2icum aceto editur. Surit qui aqua maceratam adminuendam ialfugfnem,in iartaginefris
gunt: di fapa,aceto,cepis^ condiendo faporem optimum ei conciliant,quo maxime noftri dele.
fe diannir. Sapa etenim falfuginem dulcedine fila temperat, acetum acorentiucundum, cepa ni*
dorem gratum addit, •

. de avrata stagni marini.

R.o NOBLETIVJ.

B| T A G N A marina ucre cateruarimfubcunt Adratat^itt ill/c ^ftateni transigant deinde
I e remeant non impeditar. Verum noftticx tamaricum ramis lepes contexunt,

|| trianguli figura, cuius extremum S)C acutum angulum ingredientibus aperiunt, regre»
i! dtentibusoccIudum,nafsis^adhibius,uelretifciis, ucltuentriculo, c|Uotempore carstuoricttl*
Ilium oplbnijs nobis omnino interdictum eft, incredibilem Autatarum multitudinem capiunt,
quf pifcandiratio tertio quocg anno tantum repeti poteft.H^ Aurat» figura ab alijs non differat,
Puiguiorcs qiwdcni funfjfedlMtuminagisolent, uel quia mlutodegimc, uel quia Conchulis pi« .

De Aquatilibus!

fctculu«luwuiuentibusuefcuntur,tum etiam liti\o,lutuknn9aqua,VBde&:Mugi!es,qiri4t>i,

fcibu» omnino abftinent , lutum reCpiunc, & oranes-pifces qui in puriofeftagnouer^tur.ini,

niis lutumrefipiunt.Nonrunttamen iftsAuratsnegligcndatin mannarum mopia,l€d e^uifce-

rat* coque nds funt.SC fccniculi. uel origani, uel alterius odorat* herbie ramulis mtarcienda , ut
uitofus ille odor euincatur. ■ ^

D E A r R A T A, » E 1 V O N I V ».

A ^„j.,(,n,j„-niediterraneoeognita,GalIistamenfgnota(nihilenimliabetcumDoradaMa6

\Mn-Amhui niienfium commune, de qua in Anthijs diflum eft t ) Oppiano a fuluis fupercilijs Oiryfophrys
(iiirrit pifcOT "

s.Prtrii Gito Dentalis longitudinem ac latitudinem excrefcit.Pinnam gerit in tergore continuam, qua*

tuor &: uiginti ariftis munitam,quarum duodecim anteriores in mucronem deiinunt.Reliquum

« B pinna obtufum eft. Porrdduosfertaculeosinaliapinnaqu*anouieinaeft,SargiacuIeistmbea

cilliores.Duas praterea pinnas fub uentrebabet,8C utrinquecirca branchias unam-.lineam ftiper
' oculis utrin® fere obliquam, aureo nitore micantem, unde Gr*cis nomen habet. Eft & in Aura,

ta peculiaris quadam nota.qiiam tu percipies, ubi eft linea illa arcuata,quar latera utrincp diuidir,
a; ad branchias definittinibi enim magna qusdam Utrimp litura nigra iiiggillatur.Dentcs habet
albos optimo ordine in gyrum maxilla: difpOfttot,oblongos & rubrotundos,ut Sargusmonaut?

latos ut Scarus.Irt interna autem maxilla parte, multos praterea molares ut Sargus habet, fed in
Sargo latiores funt, quibus plericp in annulis pro gemmis utuntur tfiqliidem peroptime eos lapi- ^
des referunt, quos Gallico uocabulo GrapaUdtltas dicimus.Caudam habet latam.bifurcam,»: pe
ne limatamtbranchias utrinep quatuortlabra admodum cralfatfquamaslatiufculas, Ut Dentalis* '•
Pelagius pifeis eft, partim raxoiis,paitim arenofis locis dcgens:Litora quocp fequitur.
FufcmafepcnumcrocapiiiifinterdtUiatcpeciamno(Sudormicns,utlupus._ ^

. - Carnem habet cartdidam.folidam.K qu* bontim procreatfuccum,abunde9 nHtri't,facile dl.
geritur atque excernitur, • t

COROttAAlVJi,

A Aurata dicfta eft quod aureum fupcrcilium gerat, ut in auratis fenioribus cernitur, Fr.Mafla.

rius. Aurata Hifpanis alicubi uocatur doradilla. Anglis ©tltcbe«tic,uel (&olbnte,ueI ® yl- J»
t>cnf>ele,pifcis eft fic ditSus ab aureo capitis colore.habet is in frcnte,utferunt,aliquid concretu,
quod auriinftar in aquis lucct.Dentes eo ordine difpo(itos,quo 4)ccEe5cetb.(fcachorum fcu Ia»
ttunculorum ludi dentes liuc fpatia diftimfta interpretantur ) quibus comminuit 8C confringit
(quodf*peno(ftuaudiucruntpifcatores)cochlea$&aIia teftacea quibus uefeitur. alij auratam»

: alij fcarum efle putant. Vocatur etiam ©yl&enpeUpifcisapud eofdem flmilis Lucem* , uel Cu-
culo Cut audio) mixti coloris ex cinereo 6c rubro. Pole eft occiput, quo lucet ut aurum, Ger.
manice dicipoteft cin<Sol6b:cme,«6£r(Solbbtrtd)fmc,obtr(Deerbt4d3f>nen««. Aurata
V. in Aquitania Daiirade didtur.Innominatus. Exiftimant quidam inter Auratas a pifratoribu»

(Rom*) nendi Scarum, maxime fquamarum fpecie Auratis fimilem. caterum ego crediderim
eum non facile a nobis deprehendi errore uendcntuim,qui fimilitudine decepti, netp animaducr +»
fa faporis nobilitate in foro pifcario eum auratis & Sargis commifeere confueuerint.ConfenIu ta
Z^rWrat rii cn pifcatorum Zaphtrus pifcis,fic a cyaneo eius gemma colore ditffus, inter Auratas longe 6.

‘ pidifsimusexiftimacur,quifortaire Scarus antiquis fuerit,Iouius. Imperite quidam trutampi.
fcem,ein jyoscUcrt,interpretantur Aurataiti.

• Circa Berenicen Libya fluuius eft in quo nafciiurjabrax 8C aurata , Ptolemaus Euer.

getes apudAthenatim. Aurata etiam in maritimislacubusgignitur , Ariftoteles. ^ Aura-
tis proxima forma funt fpari : item fynodontes , uerum maiores,Ariftot. Ad fefquipedem eas
accedere,8C quindecim libras aliquando appendere audio. Binas pinnas pane prona, & totide
fupina habent, Ariftot.& Plinius.rcd melius de pinnis earum Rondeletius fcripfit. Pauca ap-
pendices eis fuperne circa uentriculum exeuni;8£ in eodem genere alijs plures,alijs pauciores. J*
C Aurata pifeis eftlitoralis, Ariftot. In petris 8C arenis pafcif,Oppianus, Maiorupifeium
genus ab altjs Tn«rs(/, ab alijs pelagium dicititr, ucatirata, glauci, phagri, Athenaus MneCtheus.
f Aurata carniuora tantum eft, Ariftot.. Pafiunt hyem,e,(afiate, ut libri Ariftotelis habent.) K
bispariuntjAthcnaustanquamexAriftotele. ^Plurimum temporis latent, Ariftot. Medijs
femoribus fexagenis diebus latent, Plinius, fl" Aurata quocp hyeme laborat ut capito, Ariftot.

B Aurata omnium pifciunitimidirsimus eft, Aelianus.

j Veteres Romani Auratarum aliomm^ pelagiorum pifeium (emina atep uiuaria in mediter-

raneos lacus deferebant, lotiius (ex Columell^ ) Arenofi gurgites, planos quidem nonpefst-
me, fed pelagios melius paicunqut auratas ac dentices, Punicas^ & indigenas,Columella.

‘ ‘ tat* fufeina interdiu fiepenumero dormientes capiuntur, Ariftot. M*nides efca funt Aur^s,
Oppianuslib.j.depifc. Aurata omnium pifeium timidifsimtis eft. nam fub Ari^uri tempus, .
eum maris acceflus di recclTus maxime ftunqSi: cd altius exaggerata arena, ad lin^s relinquitur»

utnaucs

De Aurata. Lib.llll.

ut naiies fape ab dmnibus aquis nudat in terra maticanutum pifcatores poftquim popnloruin ar
bprUm ramos frondibus cortueftitos paxillorum mbdo in mucronem acutos in arenam defixei
re, difceduntipoft autem rurfus accedens mare fecum imbellem Auratarum multitudinem attra
hit.Quat ubi atftus reciprocauit SC recefsit,in exigua aqua concauis locisretentarelinquunturj8i
uerd ramorum metu quiefeunt. Adeo nimirum ramos uento agitatos exhorrent, ut ne loco qui.
dem fe commonere audeant. Quamobrem primo cuiq; magnum meticuloforum pifeium nuirte
tum capere Si ferire licct.Netf modo ab ufu pifcandi indrudijfed etiam tOtiltS pifcatiOnis rudesi
atep adeo pueri Si foeminie capere poflimt, Aelianus.

Minime intus uitianturCin uentriculo corrumpuntur) aueSj Si eat potius duriores: auratae pi« f
)0 ices.neep folu aurata purajaut icarus,fed etiam lolligo,!ocufta, polypus, Ceifus. quid fi legamus?
necp folum aurata, coruus.Si fcarus. Nam & alibi idem auihor, Pifeium (inquit) eorS qui ex me.
dia materia funt (id eft mediocriter alunOex quibus falfamenta quoqj Ceripoflunt, qualis lacertus
eft,Cminusfuntgraues;)deindequiquauistcneriorcs,tamendurifunt,utaurata,cdruus, fcarus,
oculata. In dyfenteria hepatica ex intemperie frigida, ex pifeibus dare couenit merulam,auraa
tam, Si praecipue mullum, Trallianus. anowt |,n 0(/ xh«i Ksxutmii

iwrio-spt/tAccfk £W7T)(r ©f ffipivi^TtAuvoii t/li vt^i dg^wf. s

Xas.Archeftratus. Aurataaftatcrard,hycme autem frequentilsimecapiuntur,quac tum lauda,
tiores exifiuht.Ipfae inter exteros pifces peculiari quadam dote fingularem Si faporis fimiil Si fa.
lubritatis gratiam obtinent.RecSe coquentur, fi ex prxeepto Galeni eas in craticula fubditismi.
tioribus ptunis,oleo8ifaleaceto^conlpcrferiSiIouius. q[Iua inauratam deferibit Apicius lib;
lo.cap.ii.Si patinam de aurata, lib,4.cap.i. SipingUiseftorata,elixam:fimacefcit,airam faci.
to,ac moreto uiridi fuffiinditOjPlatina.

Xgemfpw proparoxytonum inreiSo fingulari probe feribitur, jjeer jjes ucro paroxytonum in
pluralibusredio,accufatiuo,Siuocatiuo. Plinius circa finem libri 5». chryfonpifcem exOui.

. dio horriinat,apUd quem noh ebryfos fed chryTopbrys legitur. Et aitri Chryfophrys imitata de=
custquare corruptum a librarijs Plinij locum dixerim, ut Si alia qiixdam pifeium ex Ouidio uo.
cabula : ficuiinos nuper fcholijs in Halieuacon Ouidij xditis oftendimus, Htelis, £TtA(t,pifcis steUti
idem qui chryfophrys, Hefychius Si Varinus. Etelis Ariftoteli pifeis efi fquamofus. Si oua pa
rit.hunc pifcem Niphus Italus ait a rufticis cacalonem uocari; quafi uero no innumeri fint pifces
jtf fquamofi ouipari,ut duabus tantum hisnotis,quifnam pifeis fit etelis, conflare hon pqfsit. Ron.
deletius quo^ inter pifces fibi ignbtos numerat. i<!/U>(' y™. id eft facrum pifcem apud Home.
rum,alij aliterinterpretantur,artthiam,callichthyn,auratam,pompilum,8ic.Videfuprainter Atj
thias. Clitarchus apud Athenxum,Nautx (inquit) pompilum pifcem facru appellant,ed quod
naues e pelago deducat ad portum ufcptattp ideo pompilum dici,cum fitaurata. Sed nos dePoni
pilo pifcediuerlbab aurata, fuo loco agemus, x^t/at/utt^o^^vcnti i^eii ijgflu2l,Callimachus. nJjpa^
fuiiejjOraoi/ yv iffvai/ii/iiii ixdai,Eratofthcnes.uidetur autem depompilo fentire,nifiquis auratam
potius intelligat. E[/rf*«l/7w taro/ V(/'«T©'a).?go«sM,Eu.

melus uefArtSinus T itanomachix auior, apud Athenxum. Alia eft fluuiatilis aurata, ut uul.

fd Padi accolx Ferrari* Si alibi nominant, quidam Germanice mihi interpretabatur.

lunc efle conijeio quem noftri cin ©c!jiv4luocant,Gardonum Galli, de quo fupra inter albos
pifces fcripfi.iris oculorum aurei in eo coloris eft. f Chryfophis (malim Xj eee^itew) gemma aii=
rum uidetur eire,Plinius. ^Nonne a pifeibus appellati funt Sergius Orata Si Lucius Murxna? strg.CjhUili
Columellalib,'8. Macrobius etiarti 3. Saturn. Oratam cognominatum feribit, quod pifces aurat*
ei fuerintcharifsimi. Varro etialib,3.dereniftica eiusmeminit,5i VaLMaximus. Sed aliter Fe.
ftus, Sergium quendam prxdiuitem (inquit) quod duobus annulis aureis Si grandibus uteretur.

Oratam dicunt cITe appellatum, Oftrearum uiuaria primus omnium Sergius Orata inuenit in
Baiano *tate L.Crafsi oratoris,S?c. Plinius.

AyAuisjjeerif (W tirii'e(<©',Oppianus lib.i.de pifc, Xf ot i(fcXus&' ^ ittena ij(6i5,Ma b.

trbn Parodus in deferiptione conuiuij Attici.

p Cliryfophryos auis (pifeis) oculi fufpenfi tettianarios fanat. Cor qudcp eitis tritum fufpenfum g.
febricitantem curat.Lapis capitis eius ad collum fufpenfus, phchiftcos fanat, Kiranides lib.i. Et
rurfus libro 4.0culi tertianam 8? omnem ophthalmiam fanant.

Veneri facer exiftimatus eft hic pifeisi unde Archippus apud Athenxum, b,

KvSffOks,

AVRi s marina, alio nomine Patella fera dicitur. Vide inPatella,

A V R I s V enerisinter conchas dicetur.

AVSTRATVS pifeis eft,qui aquarum undam ore fufcipit,8ir oritur quando Pleiades occi
dilnt,ed quod ttinc tempus eft pluuiariim,Alberltis. uidetur autem uocabulum corruptum, 8f ad
Apuam pertinere qu* de hoc pifce refert.

60 A V X V M AE.uideinThimno.

A z e I, V S (Arabice ) pifeis cetaceigeneris , ex cuius uentre ambra eximitur. Vide incei
Cete,

172 DcAquatilibus.

DE PISCIBVS. aVORVM

nomina b« litera i n i t i a®

liscribvntvr.

ABYl,ONlci.pirces.LegemframCordyIo. . , ,

BAccALEARVMa pifcc dida regi>ad Septentrionem, Autnpr rsauiga»

tionis '''>>» .1 ♦

bacantibv S,malus piTcis: KxK(w'7iS&'yKStH9S ix^ys: de homiftc-uoluptuario;

qui otium fecftetur, nec fuis negotijs incumbat, Varinus. Suidas pifds non mc*
minie in huius uocis, qua; Latina uidetur, interpretatione. ^(ex«/T«c,fl 5(0A««c, SC

1« nuidem Gnecis dubiK fignificationis eft.nam & (impliciter otipfum homine denotaq K rur-
fus dilisentem SC afsidtium circa unam rem aliquam,ita ut exteris omnibus abftineat &: oiietur:
unde & uacare alicui (ludio Latini dicunt illum qui in id unum intentus.alijs ommbuscuris (tu.
diiscB uacuus (it.atq) ita fcholaftici iost didiiqui bonis literis operam nauant. Itaq? Vacan-

tem& Vacantmum,inbonam partem potius interpretarer,7iii bSti!)

wxi hoc eft uacantempotius quam uagantem. Sed quid hoc ad pifcesfquoniam Vannus, na re.
fert ut Vacantiuus nomen pifeis uideri queaueeroreforfan librariorum, quoniam proxime ante „
in Bxone pifcc parcem.iam retulerat,™ («i Jiiuie xtiiis «liuiAVre,

B A c c H V s, iiidc in Afello.

B AE o Njquare infra in Blenno,

de balaena vvlgo dicta, sive de my#

STICETO ARISTOTELIS, MVSCVLO PLINII.
RONDELETIVS,

Tlinius confundm uUemr %l»fcul«m heluam,&pfcem haUmrum ducem.

Hunc cetum infra in C.uhi de Cem diuerfu afrmr, ‘Britannicum cogneminahimuc : uhi eSr
ic<mem& dejeri^timem diuerfat hahes.

A

B

N T I Q_v I balxn» nomine unicam duntaxat beluam intellexerunt, quo nunc pifeato
res Santonici Hifpani ad phyreteres,orcas, alios^ prxgrades, Sabaten* periimiles

beluas abutuntur, quas tameuernaculisj&proprijs nominibus diliinguntjUtexfeque.

tibusperrpicuumfiet.' '■ c r -

Primum igitur in Aquitanici maris Iitore,8i: in India, immenfa belua capitur, quam balxna
° uocant:

De Balena. Lib. 11 II. ijj

uocanKpIurfmum xxxrt.cubitos Ionpeft,o(f}oaIt»,orisfcifruraad duodeufginti pedes porri
gitur, dentes in eo nulli, fed horum loco in unraqj maxilla corne* funt lamin* nigr*,fenflm in pi<
los fuillis Cmilcs definetes:qus in anteriore, & pofteriore llfcif interiore oris parte breuiores funt,
in media longiores.ab interioribus lingua intus continetur,^ cocrcctur,inde educSa uel abfciffa|
ita diiFunditur, ut ineundem locum recipi poftca non pofsit : maxima enim eft, laxa admodum
fubfiantia.fale conditur,^ a plurimis in maximis habetur delicijs.cft enim omnium corporis par
tiu tcncrrima,ex ea x X 1 1 1 r,uafaimplentur,cuiufmodifunt ea quibus in Gallia falfamenta con
duntur,ut huc SC illuc conuchantur. Oculi quatuor ulnarum fpatio a fe diftant, foris parui appa=
rcnt,intus capitis humani magnitudinem fuperant. Quamobrem fallutur i) qui bubulis maiores
Io efle negant. Pinnas duas maximas in lateribus habet, quibus natat 8i catulos in metu occultat. In
dorfo nullam habet. Cauda (itu caudis delphinorum fimilis eft, figura non multum abfimilistquS
quum mouet,ita mare agitat, ut nauiculas fubmergat, uel fi cymbam attingit, euertat. Roftro eft
brcui,fiftula caret.corio duro,nigro,integitur fine pilis,cui lepades di oftrea hsrcntia aliquando
reperiuntur. Intern* partes ueluti in delphino, pulmones, rencs,tiefica, teftes, pudendum. In Mmorn.
huius bclu* ucntriculo,mucus,fpuma,aqua,alga foetida inueniuntur,fine ullis pifeium fiuftistut
inde appareat carniuoram non elTe.In quarundam uentriculo ambra uifa eft.

Huiufinodi plane eftbelua quam capiti huic pr;cfiximus,quam cumuulgo bal*nam appella. *
uimus alibi.fed balatna ueterum non efttfiftula enim caret,id quod mihi omni afleueratione affir» 91!'^ Idiuc»
marunt,quf quotannis his beluis infidiantur. Si captas in partes fecant, Fiftulam autem ueteres
lo omnes uno confenfu balxnsc tribuunt. Quare cum baltena ueterum non fit, ex imica nota, pro.
pria quidem,S<: qu* nulli cum hac communis Ariftotelis eiTe colligo, que Gaza Pii- U

nium fecutus mufculum Latine appellat. i/Si^My/UceiuiAri

iMixs vait<s.Ga2a,MufcuIus etiam pifeis pilos in ore intus habet uice dentium,quibus omnino
ret,fuillis fimilcs.PIiniuSjMufculus marinus qui balsnam antecedit.dcntes nullos habet,fed pro »

ijs.fetis intus os hirtum,(5i: linguam etiam ac palatum.) Alio inloco Plinius inter beluas marinas ' '

mufculS numcrat.Vt a beluis ordiamur, arbores, phyfeteres, bala;nx,priftes,tritones,nereides, Lib.ttMp.n-
elephanti,ariete5,mufculi,a:c. Quare cum cornea: illa: laminte in pilos fuillis ita fimiles definat, l-ib.ji. «p.ii.
ut fiinde auulfos feorfum cuipiam oftendas,aliundc quam ex porci dorfo auulfos elTe neget.qui.
bus pilis belua ifta os hirtum habet, quam notam nullis altjs tribui a ueteribus comperias ; cum e=
jo tiam belua fit a pifeium forma alicna,non eft quod dubitem Ariftotelis fiue, quod idem

eft.Plinrj mufculum appellare. Eum alio in loco Plinius balatnis uiam monflrare tradit ; Ami= cup.ft.

citiac exempla funt,Bala:na,mufculus:quandopr;egraUifupcrciliorum pondere obrutis eiusocu j*™"

Iis,infcftantia magnitudinem uada prtenatans demonftrat , oculorumcp uice fungitur. A quo
tialde diftentiunt Oppianus, Aelianus, Plutarchus, qui longe diuerfum a mufculo nonfolum ba./im blunm
lanarum, fed etiamreliquorumprsgrandium cetaccorum dutftorem deferibunt. Primum Op iitcm, 4ij$ m
pianus libro beluis maris immanibus duce opus efle docet, tum quia nimia corporis fhoribm longi

mole pondere opprelfe tarde mouentur, tum quia omncsdemptiscanibusparu acute cernen.**™"!^”*'
tes facile poffent impingcretidcirco uiac comes illis adeft parttus quidem afpetSu, fed longo cor.
pore,cauda tenui,qui anteit uiam^ monftrat,unde eft, ducem nominant, beluis mari*

4,0 nis adeo gratus & amicus eft, ut quo is uelit fequantur, in eo^ uit* falutis^ fpes omnes fitas ha.

beant. Aelianus de eodem duce htec prodidit. Omne fere cetaceum genus duce ad fibi mode uLio. c^.g,
randum eget,illius^ oculis ducibus ad uidendum uritur.Is autem dux eft, quemadmodum hara
rerum periti teftantur,longus pifcls,colore albo, capite praelongo, angufta cauda. Hunc ne duce
unicuiq; cetaceo natura dederit,an amidtia quadam is addutSus cetum ultro antegrediatur.haud
fcio planc,fed id tamen fadlum naturae ui potius arbitrarcr.nam hic feparatim nunquam ab ftlo na
tattfed ante huius caput antecedens, ipfius duxexiftjqac ueluti elautis, etenim ctmtSa illi Si pro.
uidet.fif prafentit, caudae^ extremo praemonftrat fingtilathacparie cetum contingit Sd monee.

(ic horribilia formidolo(a^inhibet,fic cibaria cociliat,infidias^apifcatoribuspofitas fignoqtio.
damoftenditiatqjqucmloctim propter magnitudinem ipfum adire nonoporteat, prsfignificat;
f o nequando latenti aliem' allifus petr* aut aftixus,funditus intereat. Quod mirum uideri debet, mi*
nimam beftiam maximo animali uitae catifam afferre. Videtur autem cum belua huiufinodi ad ni
miam pinguitudinem pcruenit,amplius necuiderenec audire pofle. carnium enim moles Si ui*
dendi Si audiendi uiam intercludit, Silhorum fenfutim meatus obftrtiit. Nunquam autem cetus
fine hoc duce apparet. Qiiod fi is pifciculus quo ad necelTaria utitur,perit,illi quotp pereundum
eft. His fubfcribit Claudianus:

Sic ruit in rupes amilTo pifee fodali Belua, fulcandas qui prsuius edocet undas,

Immenfumcj) pecus paruo moderamine caud* T cmperat,& tanto coiungit foedera monftro.

Hsc Aelianum ex Oppiano mutuatum efle, facile pcrfpiciet is qui Oppiani uerfus cum iftis
contulerit. Qiiare obferuandum eft Oppianum ducem balaenarum depinxifle paruiS, longo cor.
ia pore,tenui cauda; Aelianum uerd longum pifcem,colorealbo,anguftacauda, quae faciunt utfu.

Ipicer Oppiani locum mcndofumc(re,i!iai!sii/'B(/,<ilAp(cV7i<nV«.Si enim pannis eft pifcis,quo pa
dio longo corppreefTe diceturf Ex Aeliano igiturlegendum crediderim AiiliKsciifair, uel quid &

IU

Phtio-chui.

15 4 De Aquatilibus.

mile, ut Oppiahus ST fecum &: cum Aeliano confentiat. (Supeatm ^{ondilewii tipud OfpUmmM
nxcii kfendtm ««i niHi frohietfarmm dtptd.id ef^ non cra^umMlil & longum ejjc.)

Quanquam Plutarchu» hunc duaorem paruum pifcem elTe affirmet, Locus eft mlibello, Vtrum
prudentiora fint terrena animalia aquatilibusils quem gubernatorem {iyiyivu) uocantimagniiu.
dine formam gobij pifciculus, foris quidem auium quum horruere, propter afperitatem iquama
fimilis perhfbetur.Et grandiorum cetorum cuipiam femper hseretipraeit^ curfum diriges, ne uel
in breuia coenumue impingat, uel in anguftias incidat unde exitus non detur.Hunc balena lubea
fequitur ueluti temonem nauis. Aceseterorum quidem quicquid intra barathrum belua ucnit, a*
nimal feu fcapha,feu faxum,pcirum it ftatim peritcp,in alui profunda merfum.Hunc autem agni-
tum ore uelut ancoram recipit intra fauces cius dormiturum, quiefeente quielcittprogredien- '•
tertirfus utanteaeum fequitur,haud ufquam diunodffiucdelfituens.hoc nifi facit, errareimpin
gerecR certum eft. Periere mults dum uelutgubernatorecarensnauigium, delatxad terrafunt,
quod ipfi quoqj circa Anticyram uidimus : ac prius etiam haud ita procul a Bunis ceto eiedo, 8C
putrcfcente,peftem inuafilfe narrant. Hic funt dcbalanarum dudore diuerfse ueterum fenten
tiai.Ego fepe balamarum pifeatores interrogaui,num pifeis aliquis balsnas antecederet, qui fabu
lofum hoc efle mihiaffirmarunt.

C Beluahxcuiuoscatulosparit.id quod ex diirediofiecertifsimumcft, habent mares &tellej
tjumhcrfiti 8f pudendum, foeminicai uterum SC mammas. Qus cum ita fint, ijs quxexPliniolib.^.cap.iJ.
tr emmdjtm obfjcipofTuntrefpondendum.fic enim fcribitiQiTac pilis ueftiuntur animal pariunt,utpriftes,ba
vlmij Iocik: uitulus. Et mox ibid. cap. i^.Pilo carentium duo omnino animal pariunt, delphinus dC ui- 1*

tvmfolipilo ca Qj,a(i uero nulla ex ijs qu* pilo carent, pariant animal praeter delphinum & uiperamt ac

‘ proinde y.o^KHT&,iie quo nunc agimus,animal non gignat etiamfi pilo non ueftiatur. At turfio-
itmdpmt. nes, orcic.phyfcteres, pilo carentes animal partum ex femine non ex ouo. Sunt quidem plures a-
lij pifces ut cartilaginei, galci, fine ullis pilis ex ouo animal procreantes, etiam ipfo Plinio autore
eodem modo quo uipera. Nam ea delphini modo animal non gignit,fed ex ouo prius conceptSj
LUr, 1. dc Hiii. delphinus uero ex femine fine ouo.Qiiare utcrej Plini) locus ut in codicibus excufis legitur, fal-
«pu. fus eftjUeI inemendatus,quem ex Ariftotele ut 6c multa alia defumpfit; Procreant animal homo,

equus, uitulus marinus, & reliqua qux pilis integuntur : at^in genere aquatili qiue cete appella-
jnuSjUt delphini,&: qute cartilaginea uocanturtquorum alijs filtula data eft, branchi® defunt, ut
delphinis dC balanis. Vides hic balanam ab eorum qug pilis integuntur genere feiunflam,&: ea- 5»
dem fententia cum delphinis SC cartilagineis comprehenfam,qu® fine controuerfia pilis carent,
ut fortafle apud Plinium fic legendum fit: Animal pariunt priftes, balana. Si qu® pilis integun-
tur,ut uitulus. Prsterea illud non fine caufia quis miretur, quod belua ifia pulmonibus fpirans
fiftulacareat,(;5»icm<»i ‘Bntimnimmdej'mf[it,nDnaUtimal hoc Jdondilitiji:eto,qumtu>nmdeo, tribuit eifrrn^
mina duo magna incapite:ferqu«,in^uit,putaturhelluam plurimam a^uam uelutiperfijlulas eieSajfe,) quam ha
beat balana uera,phyleter,orca.qu® fiftula cum non folum ad rerjeiendam aquam, fcd adrcfpi-
randum data fit, huius uice mufculus rimas feu foramina habet,quod rofiro fit non oblongo, fcd
obtufiore quam c®ter® beiu®,quemadmodum teffudines 2C uituli marini.

Caro muficuli nullo eft in prctio,lingua fola commendatur.

Pinguitudinis maxima copia ex partibus cuti fubiecftis,& ex uentrecolligitur, qux liquefit- 4«
<Sa non concrefeit, ob partium tenuitatem, eamad lucernarum ufusferuant. Ofsibus apudich
thyophagos populos tetfta fepiunturtnecnon horti in Aquitanico litore, ubi frequenter capiunt,
maxime ad oppida illa qua:' lingua ucrnacula Biarris SC Capreton SC S.Iean de Lus nominantur.
Capiuntur illic circa brumamtnon linea Si hamis ualidifsimis utfufius deferibit Oppianus,&cx
eo Aclianus,fcribens balatnas duce fito orbatas,& carnea mole oculis imminete,oculos tenebris
circunfundi,idco ad fcopulos Si litora facile impingere.T um robuftos pifeatores primum belua:

■ magnitudinem cdniedluris aflequi.fi enim uertex extra aquam emineat, non obfcura fignificatio
eft beluam ingentem efie: contra fi dorfum extra llimmam aquam appareat: deinde robuftifsimu
hamum ad catenam ferream alligatum proijcere.Belua ut efcam uidet,fine mora effreni auiditate
eam rapit,fimuli^ ferro guttur transfigiturteuius dolore incitata,catenam exedere & coficere co j"»
natur,quod ipfum pofiquam diumultum^ conata eft,acerrimis doloribus affetffa, in pelagi pro-
fundum demergiturteui funem omnem relaxant, tum quod nullis uiribus retrahi pofsit , tum ne
pifeatores una cum nauigio deijciat:fied utribus uento plenis funibus appenfis in imum defidere
prohibitam,& fluitantem ali) haftis.alij tridentibus,alij fecuribus cadunt , & plagis multis euida
tn litus pertrahunt. Sed in locis illis qu® paulo antenominaui, eodem modo capiuntur balacn?,
quo modo circa Scyllteum tradum capi folitos olim xiphias, qui Si galeotae uocantur,narrat Stra
tii.t.Grejra. bo:Manentibus inflatione multis biremibusfcaphulis, binorCiin fingulis, alter remigat, alter in
prora fiat hafiam tenens. fignificante autem fpeculatore galeotam fupereminere (nam belu® ter-
tia pars e mari prominet) Si propinquante fcapha,ille e manu coniedo telo uulnus infligit: dein-
de relido ferro haftile extrahit : ferrum enim hami figura fadum eft, & leuiter haftili aptatum de j ,
induflria.cx co appenfus cfl funiculus longus, quem uulnerat®belu® laxant, dum difcruciata,&l
effugiens mortua fuerit, tum uel in fitus trabunt, uel in fcapham recipiunt, nifi omnino grandis

fuerii

rillula loft
quid hubcut
^jlicetus.

C4f>turd.

L(6.5.4xi%rn«

iMi.to.cap.

De Balcena. Lib. 1 1 1 L 155'

fitetitpiTcfs, Naut* a: pifcatores eorum qu* ante dixi oppidonim.fn capiendis btifnis admo
dumfolettes & expediti,(utip(Jmetmihinarrarunt,ut etiam diligcnterrem omnem mihi per ii.
teras explicauit Capellanus uir dotSifsimus SC humanifsimus clarifsimi Nauarrae Regis Hehrici
medicus,) fimili in balaenarum piicalu ratione umnttirenifl quod pluribus cyilibis opus fit, SC ce»
lerius adlis,atq) uel ad fugiendum, uel ad infequcndum habilioribus. lUi igitur e turribus fpccula.
ti,fi qiias balaenas uiderint tympanorum fonitu omnOs conuocant, quo figno dato omnes tanqua
ad urbis excidium accurrunt, telis omnibus quae neccflariafunt inftrudifsimi. In fingulis igi.
tur cymbis deni coUocantin robufii remiges,alij multa tcla,Ionga,cufpidc hamata, quorum figu.
rara fub belua figura exprefsimus.in beluam conijciunt, quibus infixis SC altius inhaerentibus fit
IO nes longifsimos telis annexos relaxant,u% dum iiitam cpm fanguine fuderit, tunc una cum funi
bus balxnam in litus retrahunt adiuti maris undis,priedam partiuntur, cuius pars unicuicp cedit
pro telorum fronicjfiorum copia,qu^ proprijsnotis SC infculptis intcrnofcuntur.Marcs difficilius
capiunturifoeminx facilius,maximefi foems fequantiirjquum enim in his protegendis immoran
tur,fugiendi occafio perit. Eadem ratione orcae, phyfetercs omnes^ fimiles belua capiuntur,
quam h!c femel expolitam alijs locis nonrepetemustfuperuacaneum enim id foret.

Mihi non uidercr hominis Iteritatis ftudiofi officium fecille,nifipriufquam caput hoc conclu B ' '

dam,tmpudens mendacium eius detegerem, qui deaquanlibus libros duos ediditj is initio prio. MufctUtm nn
ris,quum de balaena loquitur, nelcio qua fronte audet dicere Ariftotelem partem balana raufcu. # partem b»
Ium appellalTcjquem etiam Oppianus ( inquit ) ueluti quendam alterum pifcem balan* ducem p “
la effe cecinit, Sic. Quidhoc aliud ell quafo, quam grauifsimo autori irauriam faceref MufculS,
inquit, partem balaente appellauit Ariftoteles,qui ne per Ibmnium quidem id unquam cogitauit.
nam raufculi nomine non utitur, fed Gaza interpres ex Plinio,ut antea docuimus, quem fi uel
ftritaif «fsT©- Icgi(rct,in tam foedum errorem haud incidilTct.Eius enim uerba funcMufculus eua US. j.le Hiili
pifcis pilos in oreintus habet uice dentium. Ariftoteles (<vs3*«Sj/nominat,cuius locum prius pro= «w-cap-is.
tulimus.Cum uero hocfolo loco niulculi fiue itvsixin mentio fiat,quis inde colligat partem bal*
na fcilice t affulas illas muiculum uocarifnetj Plinius tribus in locis, quos initio huius capitis ci.
tauimus,mufculum partem balaenae facit, fed beluam marinam.Ex his aute Latinis uerffbus Lip.
pij quos citat,fatis liquet eum nunquam Oppianum legiffetqui tantum abeft, ut balsna partem
mufculum faciat,ut mufculum ne nominet quidem, fed pifcem alium effe dicat, qui balanis iter
jo pr:emcnfirat,quemparuum,jiueaIbum{utexAelianoemendauimus,) effe ait, longo corpore,
cauda tenui, nominatum «y«'a5f«,quo orbata balana moxperit.Latinus interpres Plinium & Ga
zam fecutus mufculum conuertit,in cuius conuerfione legenda mirum quam ftupidus fuerit, qui
non uiderit illic defcribi pifcem diuerfum a balanis,femotura ab illis pracedere,quod prxtenm.
ris illis couenire nullo modo poteft. His addendum Plutarchi tefiimonium qui pifcem forma SC
&magnitudincgobfj,bala:narumducem,i^(Mi'ituocat.Horumomnium locos antea citauimus
confultd, tum ut quod propofitum nobis erat demonftraremus , tum ut deinceps errores iftos
refelleremus. Quare nihil attinet iterum locos proferre, nec in tam manifeflis erroribus coar»
guendis immorari,

DE BALAENA VERA*

RONBEleSTlV^.

XPRES s A cftbalsenaquam Wc exhibemus ad ueram U!Uafc(^fcifl,cUfus etiam ••
conemperfimilem ad me mifit uir doclifsimiis GefneruSsEam Santones beluarumpii
fcatores uocant gibbar,a gibbero dorfo,id eft,m tumorem eleiiato,i'n quo cft pinna.

H%cbalseius uulgodidfs miner ipiJl9Qnai^r^obc&, longiore

m A

A

M

5Ji.-

•%^r.

E>-'i .#J‘'i|

tciwt

lj6 Dc AG|uatilibus,

ell a:*curioreronrb,obid fiflttlamlwbrt.pinn* in liemrcbreuiores Sf mihorEs;!mguaquo$ml

ner.UtpotequaEquattiorduntaxatuciquincp fairamentariauafamplcat. ,

* Vorathxc aphyarum turmas. Inmari Indico bal*nK cum fe fupra modum ingurgitarinqda
® mant uel mugiunt tam magno & contento fono.ut qui binis Gallias miliaribus abfunt exaudire

pofsint.Minore pinguitudinis faburrapremunturiidco celerius cKteris mouentur, &: natant tre

O) quentes in India funt fiC nouo orbe.In fronte fiftulam habet, foeminx mammas, uteru, uiuos to.
tus pariunt, ladlecp nutriunt, SC panmlos pinnis fuis tegit ac tuetur mater , Dormiunt, atep adeo

qu^cunafifiuIamhabent.elataperfummaaiqUDrisfiftula.

B pjnguitud(nisjCarnis,eademnatura,idemufusquifuperioris,denicJeadempifcandiratio.

D.B BAt*iHA, B E t I, o N 1 V S.

utcaJit "Bdnn* • "Sellonio fiifut,td or« figarurn^ifi pod cdfite & dorfo sUtisriiuf e!f^

&c.plurtmi(m quidem ahuiruque ^^deleeij ieone differe,

Ingcntifsimus omnium aquatilium pifeis uelutrcxteroru rCx ac princeps Balena efliquo no«
mine eam omnes tum antiqui, tum recentibres uocatiertint; t Cete per inf gnem denominatione
r ■ quibufdam dicitur. Vulgus Italprumicui nulli prxterquam adlucernas eft urubCapidoli3,qu6d

eius adeps uclut oleum minimcconcrefcit,appel'auit.

• Maxim* molis eft pifcis,uiutparus,roftratus,pulmoneprxditus:brancliianim loco prxgtati
dem fiftulam in fronte gerens,haud exertam tamen, ut uulgo depingi folet, per quam,humorem li
quem Ore exceperat, magno impetu effundit acreijcit.ut eo uel onerarias interdu naues fubmer.
gere dicatur Pinnas habet utrincp unam, acprieter has tertiam in dorfo ueluti alam,qua tota cor

■ pus dirigit:catidamcp!uhatam,qua temonis uice,huc at(p illuc corpus infleflitirefpirat ac dormit
sdita per fumma squoris fiftula, exilitep ad litus interdum, inquit Oppianus , folem patTura ca«
icntem.Corio glabro ac fpiffo intcgitur,nigro,duro,firmo aCfolido, fquamis & uillis carete: cui
(f) pinguedo nonnunquam pedis alitudine fubeft,tnoftratibus,pr*fcrtim uerno ieiunio,fale condi»
ta,eduiijs apta,laridum quadragefimale appellant. CJiiinetiam Balen* lingua multarum eft libra
rum pondo,nobis in maximis delicijs haberi folita. reliquas eius pifeis carnes , etiam bubularum
t tem4»fo inftar falitas.audio uel numerofum exercitum integrumdiem alere pofTe.tPrxtcnturas ante ocu
^afca(/M/iiM.loshabet,ob id appellatas.quod his tibi praetendat iter. Suntautem tenues quadam aiTuIx, qua- ja,
S^- ternis ulnis 'ongx.ac fefquipedem latx,ad extrema in faftigium aruminatx, longirsimis uillis ad

latera prxdits (feras aut barbam appelles perme licet) uulgus falfd interdum caudam , interdum
coftam Balsrt* nominaticuius perpoliiisac bene cxiccatis fruftulis,poIi[iorcs mulierculae fua pe
floralia (qti* bufta uocant) comunire.ueftiumcp fibras rigidiores ac rotundiores continere, atqt
apparitores publici, uirgularum ac fafeium loco gcftare folent. Partem hanc Balen* mufculum
mhliKperi appellatiit Ariftoteles, quem etiarii Oppianus uelUti quendam alterum pifcein Balenx ducem
teieM:quod ede Cecinit: ' ' ' ' ' - - . -

■^““‘■‘'■““'“HacrationcdnquiDcomescunflisduflor^uiara MufculuseftparuUsiiiru,fcdcorpofeIoga,

Et tenui cauda paulca ftmotus ab illo Prxcedit. Etpaulopoft,

Hunepifr em uero duflorem nomine dicunt, f Oetefa quae ad interiore tam ingentis anima» '

Iis ftrufluram pertinent, puto equidem ad Orcam & Delphinum (quorum anatomen pofiea de.
feribemus) referri poffe, cum hoc uiuiparum Cetaceigenus exteriore forma illis refpondeat, SC
ab ijs incredibili tantum mole diferepet. Huius rei teftcs funt ofla tam uafla , tamcp mimerofa in
plerif^ regionibus confpici folita, ut ijs ruftici apud Britannos , Armoricos ac Scotos (quorum
mare magna horum pifeium copia abundat) tanquam paIis,frios horros , pra:dia^ obfepire con.
fricuerint. Proinde non eft anobis huius pifcis forma ita exaflfdEpifla,utalior,um omnium, no
enim eius tanta nobis faCi a copia fuit,ut hanc per opjiortunitatem ad uiiium depmgcre potueris
mus. fed ab antiqua quadam effigie defumptam tibi proponimus, quam proxime ad naturalem
Ipfius pifeis figuram accedereiudicauimus, .

C o R. o L L A R r V H, ;

Balcrna: nomen a Gr jco defeendit. hanc dicunt antiqua confuettidine, qua ■mifjoii

burrhum,w|o(/ buxum dicebant, FCftus. CurAcam piTciseft cetaceusfiuc bcIluamarina,Heiy«
chius Si; Varinus. Balanambelluam marinam, ipfam dicunt efte piftricem, ipfam efte&lcem,
Feftus. ^Ego Capitoleum arbitror Balenatn ex eo potius quam Orcam eire,qudd Grgci etiam
nunc uocant ifsAnrti/jquam uulgo appellamus CapitoIeiimiSt; quod etiam in Capitolco, 8C non
in ea, quae nunc alicubi Balena uocatur, fiftula in fronte fpefletur, Itacf cum Crea in nullis fcri«,
ptis (quod iam mihi iicniar in mentem) tradatur habere fiftulam in fronre,mihi tam diu apud no»
rfuilas 1 egionesitali* pcruulgata Balena iiidebitur 'quoad totam rem liielitis inquificro , Gillitis,
Phyfeter (inquit RondeletiuS) belua eftadmirandaemagniiudinis,exbalanarum genere, quj ab td
Italis Capidolio dicitur. :

' ’ GrxcumphalKnscnomennoBinodoadLatmbB^etiuatumeft^fed alias plcralquehationes.

Italia

pugrut.

V

De Balaena. Lib.IlII.

IT7

Italis uulgo ballenaautualcna dicitur.Hifpanis Vallena.Illyrice Vuelryb. Gcrmams^4lfifc|),
id nomen alijs quo(^ cetacei generis pifdbus contribuunc:baIan<e quodnam pro*
pnum fitjquaercndiim.Ego hoctempore cetum quem accolae Oceani 15t4im(Tif4> (ncfcio.uride
didu , niC a colore forian) nominant, balaenam eile conijdo, Huius generis unus captuseft anno
Salutis I f 4 5’*adlocumquemuocant0rip^xi’4lb5longusiupra uigintiquatuorpedes.Iti
eius uentricLiIo reperta eft ingens copia pifeium non concod^orum adhuc, inter alios faimo fi*
iielachfusuiuusulnaelongitudineritauttriadolia (quae tonnas nominant) inde repleta fint. GalU
QC HiTpani T inet appellant, Angli ad Seb.Munfterum icripiif,& iimul pifeis imagi«

nem mificlacobus Citzwitz cancellarius prindpum Pomeraniac.Eafere taliseft,qua!em Ronde
fo‘Ictius pinxit,fed dentes oftendit inier fe contiguos dC latos tanquam hominis : caudam magnam
dC reliquo etiam corpore latiorem, iiipra infra^ sequalem, S)C per margines eleganter criftsc inftar
mcifaiminmediocauam 81: redudam. pelle nigraundicp tegitur, nifi quod maculae dux magnae .
candida utrincp fupra medium oculi incipiunt dC retro tendunt, maxilla etiam inferior tota caris
dida eft,8C pars quxdam fub uentre : Hxcut icon prx fc fert. Aliqui tria huius nominis pifein
genera eiTe retulerunt. Squamas (ut audio,Pelles malim) habent durifsimas, qux ferro penetrari
uix queant.Pars eis in uentre fub collo (uel pedore) albicacrmari etiam altera ad pudenda. Cau*
daiimilis eft caiidxhirundinis.Nimia pinguitudo earum faftidiumparit,Cum nanis recens pica
ta eftjfentiimtillum odorem: quo deledatx accedunt ut fe naui affricent, unde illa fubuerti pcri«
clitatur.Nautxuero dolia picata eis obrjciuntjutnauim relinquant.Luduntillicumdolijs, dC a*
qua per fiftulas capitis emilTam in fublime proijciunc.Dorrum ad tres ulnas eminet. Cu uentus le
nior flatjprxfertim Aufter,dorfi partem 6c caput fupra aquam erigunt; QC modo capite eminent,
modo eodem deprimuntur, ira ut dorfum paulatim totum appareat: quod quidem aurx afpiratis
obledatione facere uidentur.Rard capiuntur in Germania inferiore, ut prodigij inftar habeatur
fi quando capi cotigeritrcirca Frifiam uerd dC in mari Balthico multi. caro pinguis eft, odore gra*
ui,8^ uitulinam quodammodo refert. -Lardum habet in dorfo. Sunt qut barbam habere negent;
genitale uerd ulnx ieu brachij longitudine,crafsitudine femoris uiri corpulenti ei tribuat. Hxc
bellua Angli5,utdixi,4^oteuocatur:&^alio nomine^otlcpoole, etiam ni fal

lor:eadem nimirum omnium fignificatione, quod impetu fuo dC flatu uorticofas in mari tanqua
palude procellas excitet. Oleum ex ea colligi aiunt. Kiir®' probalxna autprifti aliquando per
50' excellentiam authores ponere uidentur.

o A V s Magnus in regionum Septentrionalium deicriptioncmonftra marina diuerfa pin
git, ex quibus balxnas quxdam nominat,fiue proprie,fiue nimis comuni nomine : quas,ut apud
illum reperi,cxhibeo.etfi piefturis eius fiderri non admodum habeam, cum fiftulas capitum nimis
eminentes pingat, & pinnas quorundam diuifas &C unguibus munitas pedum inftar, dCc* Re*
prehendenda eft cius audacia, qui Sueuix (Suecixuel Scandix) piduram edidit:fiquidem balx*
nas canalibus adeo eminentibus exprefsitjUt aures efle dicas: quo fit ut plura alia ex pid-oris po*
tius arbitrio,quam ex authoris fententia depicfla efte credam,ut ex aliorum pifeium figuris confj
cere licet, Rondeletius. Idemfiftulam incetis,abinteriorepalatiparteperforatam, duplicem,
fepto^ diftindlam eile icribiuuerum in extima parte (inquit) unicum foramen eft, figura C.lite»
4-6 TX,m quo operculum eft ex carne pingui fiftulis impolitum, quod eas aperit dC operit , Hxc ille*
At Olai icones prominentes etiam foris meatus geminos oftendunt. Vide Ziegleriuerba inB,

BALAENA CVM ADIVNCTA ORCA.

SQOCfc. OCC r-v

158 Dc Aquatilibus*

BAIABHA SRECTA GRANDEM NAVEM s'.V E M E R G E N S

Vldenlul’ 3C alia qiisdam cete ex eodem Balanis adnumeranda,qua ipfe fimpliciter cete no
minat, cum prater magnitudincmbalamis pracipue conuenientem, nullam in fe corporis par» *
tem raram autmonfiroiam habeant. Eiufmodi iiint!

CSTVS INGENS, Q_VEM INCOLAB EARAB INSVLAB I C K»
thyophagi tempeiiatibus appulfum,unco comprehenfum ferreo,fecvh
ribus dilTecant SC partiuntur interfe.

NAVTAE IN DORSA CETORVM, QVAE INSVEAS PVTANT,
anchoras figentes fepe periclitantur. Hos cetos Trolual fua lingua
appellant, Germanice CciifltlTOul.

smii-lt

DcBalarna.Lib.lIIi. ijp

tiaillt BIT IT ILLOKVM ICON APVD EVNDEM, CAPltE, R o«
firo, dentibus, fiftuIw,quos montium mftar grandes efrercribit,&naucs euert€re,nifi fono

tumautmifsis in mare rotundis fi^uacuisuafisabficrrcantur: quod &: in Balthico

mari circa balxnam !^:imfif4) didam fieri diximus;

Maximum animal in Indico mari priftis &: balena cfi,PiiniUs. Et rui-rus, Plurima 8C maxi.
main Indico mari animalia, e quibus balaenar quaternum iugei um, priftes ducenum cubitorum.
Indicamariabal:enashabencuItrafpaciaquatuoriageium,Sohnus. OiiamoriiigeraMalTarius
imcrprecacur nongentorum fexaginta pedum longitudinem. Ad litora Noru^ix appellun-
tur aliquando immenix magnitudinis piices bal^nar, quarum nonnullae ad ulnas centumdongi—
tudinisaccedimt.Hxperaeitaicm circa Noriiegiam inter Foiam iniulam & arcem Vardehuiam
parium: magnis eo agminibus adnances, adeo ut naues quae fortcinciderint,mmaximb uerfen-
turdifi'rimiae,etiam cum in profundofubaquabalxnstiierint, Incertus. Cum balxn^uitem
50 pefiata autab alijs cetaceis animalibus in Septentrionalibus oris ad litus expelluntur, multa p!au
fira plena de uno pifccab incolis auehutur,01aus. Balxn^ et: in noftra maria penetrant, in Ga
ditano Oceano non ante brumam corifpici eas tradunt, Plinius. Sunt & praegrandes in mari
Britannico. Quantum delphinis balarna Britannica maior, luuenalis Sal.m. Debalsnaru ma-
gnitudine plura leges infrain Cetis in genere B.

Balxna quemadmodum Delphinus, lac habet, colorc quahquam nigro non cfi , maxime ta-
men cyaneo , qui medium inter nigrum dC uiridem locum renet, confpicitur : non branchijs, fcd
fifiuia (iic enirn huius relpirandi uiam appellant) ipiritum ducit, Acliarus, Branchiae non iiint
balxnis,nec delphinis.h%cduo genera fiftulis Ipirancquar ad pulmone pertinent, balaprtts a fron
te,delphinis a dorib,Plinius, Etrurfus,OrabaIa:nx habet in froniibus:idec'® fiimma aqua na-
4.0 tantesinfublime nimbos efflant. Per ora (inquitMaflarius) Plinius mtelligit fifiulas, quas ba-
IcnCjUti retulimus, habent afronte.quod icquentiaindtcannnonautemora qiiibus deuorant.
ea nanc^ nonafronte,redfubterhabent,ex Ariftotele 8.dehiftoria. Cateris, inquit,piCibus ca-
ptura minorum a fronteagitur orc,ut folenrmcarc. At carcilagmei,5«: delphini, & omnes cctacei
generis rerupinari corripiunc:habent enim Os iiibtcr,unde fit ut periculum minores fitcilius poi-
fint euadere. Balcena mammas & ’ac habet, Ariftot. Ba]acna,delphinus qufcuncp fiftulam
gerimt,tum acrem recipiunt ut rcrrelltia,fum aquam ut aquatilia,Idcm. Bal:enas &: priftes Pii
nius inter pilo intedla ^ anima! gignentia numerat. Ceti quidam funthirfuti,ijcp maximi;qui-
dam uero minores dC planae pellis, qui in noftro mari capiuntur duorum generum, alij dentati: a-
lij fine dentibus,qui ore fugunt, ficuc mursna (lamprcda,) aliquanto minores dentatis, &mult(>
melioris carnis, Albertus. Et alibi, Balsenae genus quoddam fugit ore fic extrahit alimentum,
ficuti fturio murena, (ficuocat lampredam.) Piimftaueru balena nuper inoris Gcrmaniai
cmifit per oculum undecim amphoras magnas fagiminis,Idcm, Apparet autem ipfum quoque
balarna nomine communius quam ueteres icriptores iifum. ^Balamacopiofum fanguinemha
bet, & refpiratin aere miro modo, Galenus fexto de ufu partium. Cutis eius fummedura, 3C
propemoduminfenlibiliseftjlbidcmljbro 5. Acaftro Vuardhuslitus totum uemo tempore
procul infeftum cft bala-nis uaftx magni tud(nis,adeo quod ad centum perueniunt cubitos. Spi-
racula duo habent in fumma fronte patentia ad cubiti proceritatem, («pf-rAec h^c te»

dUrunf folliculo. Refpirantes effiam undas in modum denfi nimbi. Spina dorfi reperitur conti-
nes amplexu ulnas tres, internodia ftngula unam, lac. Zieglerus in deferiptione Schondif . ^O**
5o culicancris,bal^nis,Ciit Graco niam carabis omnibus ani-

malibus capitis experribusjceruicibus praelongis infunt.Habenc enim hgc omnia tefiaceam ac dil
ram cutiin; unde facile eratocwlos altis ceruicibus tuto imponere, £<c.Galenus de ufu partiu S.y,

m 4

%

i

Dwr.

ViujleUduX

eetorivnu

lulm.

140 DeAquanlibus.

confpid eas tradunt:condi autem flaris temporibus tn quodam fmu placido ^

iUi riQrprp Plinius Balena,delphiniis,atcK etiam cete omnia, quf reflant, lpiram,Armo

teles In mari Taprobane infui? permultas balaenas eflc aiunt delphinis infidiantes, Aelianus.
Ambraeft funeus quo cete ftlbalama; pro cibo utuntur.a^umento efl quod ambra regnatur in
V licIialEnaruiti Inccrtus, Nps pluradeambra afeemusm Cetorum hiftoria Elemento
c“;BalL“Xperfumma.quori?fifluladormm

tcs ^am in fomno audiuttir.Plinius. Inftccum egreditur batena ut a Solis radtfs caleCa^Ae-

lianiis iV Onoianuslib.i.depifc. Interdum exitadlitus,8fproftrata dormit inarena,Inccfttre.

«■Adolefcit*celeriter,&: decem annis crefciqObfcurus. ^Quse pilo uefliuntur amnifl pariunr,

Si-ririrti s balana Plin. Delphini binos nutriunt uberibus ficutbalsena.Idem. Balsens uelbi

nos complurimum magna^ ex parte,uel fingulos procrcanr, Arifloteles. Foetus (mtulos fuop

mammis nutriunt,Plinius. f Gregatim ad prolificandumuereconuemuftt rugiunt horrend^

lac Zieslerus cCetus poflquam aetatem annorum trium excedit, cum balaena coit-, Kin iplo
mox coto ui aenitalis uirgs emutilatur ita,qubd ultra coirenequitifed intrans alti maris pelagus
in tantum excrefcit.ut nulla hominum arte capipofsit, Ifidorus. intra tres autem annos quomo»

docapiaturexeodemfcribemusinCetaceisingenereE. ffCetus,utlegitur,noncomedituta=

lii oifces ma'flicando,cibumcB dentibus comminuendo,fed tantummodo glutiendo, K inna cor=
nus retinendo. Idem habet oris meatus, ut didum efl, Aridos. Vnde non nifi parttos pifciculos 1»
dcdutit quos odorifero anhelitu fuo atnahens ad fe,ac deuorans in uennem fuum mimt.Habet

enimingutturequandam pellem membrannfimilem, qu^multis meatibus perforata nonfinit
quicqiiain magni ingredi ucnttem,Ifidorus. • . t., 1 n ' '

^ Balaena faucibus filios abfcondit,fi quando maiorem bclluam fugere contigerit, Philoftratus
lib 1 de uita Apolloni). Foetusfuosgeflant,cuminualidifunt:&:fiparmfint,eosorefufcipi0t.
hoc idem imminente tempeflate faciunt, 8f poft tempeflatem illos euomunt. Quando aute pro>
Dter defedum aquae foetus impediuntur ne manem fequantur, mater aquam in ore receptam ins

ftarfluuijadeoseijdt,utiic inhaerentes terrae liberet. Adultos etiam diu comitatur, Author libri

de nat rerum. fCetum (Balanam Plinius) duci & dirigi aiunt a paruo quodam pifceprnnatan
te itaiit cauda pifeis proxime oculos cetifit.Indicat autem ei tum pratdam,fi qua prnfto efl , tum 5«
aduerfus ipfum a pifcatoribus aut alijs belluis infidias.Hoc uiuo cetum nemo facile ceperit.quam
obrem pifcatorcsfummo Audio huic pifei infidiantur.quo capto, nullo negotio iam oberrans ce
tus inflar cnci circa litora &: petras capitur. Appellatur aute hiepifeis dux, <J'»,ot,(ab Oppiano,)
quemuulsus v«A/K;,ideftMuflelamnominat.Porr6 efcacericft hepar taurinum crudum hamo
infertum Dentes ipfius triplici ferie collocatos eiTe aiunt. Haec Graecus author innominatus qui
ex Oppiano de pifeibus ueluti paraphrafin fcripfit. Venetijs uulgo Sorce , id efl foricem fiue
murem uocant pifcem.muflete fimilem, quem inter Muflelas marinas fupra pofl Afellos deleri.

_/r k'.i'x»«Vcr-»/'»itoriTm iTir^fiifiCTirur. miifculi nome habet r

pfi, Pifciculus qiii balanis oculorum iiice fungitur, mufculi nome habet & iuli, Hermolaus in
Plinium. ^

IflW UaOTl/ tH^llWTOS IsHW, Ht yjeSBTHU TeiJ-/X“',« X

apud Athenaum. Plura de Mufculo afferemus inM.efemento. f Defphinus SC phafana ini. +»
tnici funt,Pliifes. In mari Taprobana permultas balanas efle aiunt, qui thunnis infidiantes in
terram non exeant, Aelianus 16.1 8. Orca quam infefla balanis fint,in ipiaritm hiftoria I^ondefc
tius ex Plinio defcribit.Nos paulo ante piiSuram ex Olao Magno dedimus,qua orcam reprafen
tat perfequentem bafanam. ^Bafana (ut quidam mihi retulerunt) gladium tanquamhoflem ca
pitalem metuit.

Bafanam audio capi anchoris inicais,qua ad uifcera u% penetrant.anchora autem alligan.
tur aliquot magnis funibus,funes corbibus magnis, qui in aquore fupematant, & ubinam bala,
nafaudaflqoftendunt. fCctus uelbalanain mariludens, lignum efl tcmpeftatis,Obfcurus.
rContra pericula nauium a balanis,ne fubmergantur,remedium efl nauigantibus cafloreum di
lutum aqua,a: in mare effufum.hoc tanquam aconito peritus grex balanatum totus repente dif= S»

fipatur,a<: in profundum fcrtur.IacobusZieglerus in Schondia.periclitanturautem (inquit) na.

ues,qua uel in earum corpora, uel in uortices aquarum (quos ha faciunt inflar charybdis agita-
tione fua) delat? fuerint.Ego ex undis etiam quas efflant, prafertim phyfeteres , periculum elTe
addiderim. De ofsibus balanariim SC eoru ufu ad adifida, deleges infra in Ceris in genere E.

Balanafaporemhabentingratum&Tmucofum.Galenus j.dealim. Carnes earufalfahu.
inores 'melancholicos faciunt. Idem tertio de locis aff. f Sunt SC uifcera quorundam, quiapin-
guia,grata:uelut flurionum,balanarum;delphinorum.nam non folum fapore,red & odore qiiaB
uioli commendantur, Cardanus. Balana breuiores cubitis fexaginta , condiuntur in cetarijs:

maiores inutiles cibo flmt, propter non domabilem afpcritatem,Zieglerus,

Magi inlethargum uergentibus coagulo balana aut uituli marini ad olfatflum utunf,Plinius. 6a
Balenam multi feribunt per e. ego per a.dipbthongum malim, ut & muranamtquonia Gra-
ci feribunt, Balenabeftiaimmenfamagnitudinisabemittendo&funden.

do aquas

DcBalsena. Lib.IlIL 141

<0 aquas uocataeft.cartcris enim bcfiijs matis alrius iadt undas. aiitem Grsce dicitur e.

mittere , ut feribitifidorus. fed melius Feftus a Gratcb deducit. Videri autem poteii fic

dida Gr*cis ifiiiwra, propter maculas albas quibus fplendet, fi modo iiera illa balana efi , quam
candidis infigne maculis ;6runfifi:|) Germani paroceamtat appellant, quod aCalcpinus lenliflTe
uidetin-,cum feribit balaenam fiue pha'aenam didamquaficonfpicuambe’uam auta fiftulacapi.
lis.quareijcitaquam.nam & in galeis militaribus phalon Gratci uocant meatum cui plumas infe
rebant.A candicante quidem fplendoremufcam quocpnddu lucernis aduolantem idem phal*.
na: nomenfortitamdixcrimtalirerpyrauftenappellant.quanquam Grammatici
iS«phala:namillamuociiatamcomfciunt,ucVarinusreribit. per apocopen protpo-A»»

10 apud Lycophronem efi. Esfatref/. Oppianusprima’

ptoduda in <f«A«».tjUtai apud Latinos, QiiantUm delphinis balana Britannica maior, Iuuena<
lis.Nicander etiam in phalana uolucri produxit, in Thcriacis de cranocolaptis phalangijs feri-
bens, ^ Kr»i/'aA*ijixAmr?5;'*A(yKnt,riiiwiSAiJxSst A!iwi/x®'"’'wi'«riis Cate,
nim SC spi^iQ- pro albo uel fplendido primam corripiudt. K^x-n J' ' w «(«ji jitAsj/ tiubilw Sia»

7»^(}'iA»{«p,Homerus Iliad.». Ariftophaniih VefpisPhalsna mulieris nomerteft, nssesyo.-
{8(/ «itAiuv* so-OTiAaiil/TeM:. Et rurfus, EiV« itgfx 4iK!ui/‘iyfm ipvmrlw ; quibus uerfibus de priin*
fyllaba quantitate flatui non poteft,t^udd loco impari uocabulum fitpofitum. Amynim cpi?ixu^
ci (forte qmfMin. Scholiaftes legit iJitAturias. fed ita non conflat carmen) to/raimi/ apo/rs, Lycophron,

Inuenio &( ^ic}t.xivx duplici A.quandOtJ fcriptum,quod minus placet.In Lycia facerdos uaticina.
lo batur,epircibusij’{tfi5('tjMi'«stWiii(t,«$<cAAiwi'iii(;,Euflathius. Cetum deuoraturum Andromedam, '
LycophroncjiftMTOjScholiaflescanemraarinum uocat, lo.Tzetzes Variorum Chiliade 9.
non modo ph.>:lanam animalculum lychnis aduolans,7^ii ti xJAiSia as (fis didu ait; fed etiam bel.
luam marinam eadem ratione, qtidd e mari egrelTa inluceSoIis apricari gaudeat. Addit, aliud
qjocp animal phatenam nominari,& altjsnominibus,pfychen,pforan,pyrauflen uel wvfolo (<a.
f(i(/,uulgo«»»(/'vAs(rfisj>iw,egouerdhocnonaliudapra:didoanimalcuIo lychnis aduolante&ini.
bi pereunte dixerimtquod SC pfyche uocari poteft, id eft papilio, cuius fpecies qutedam minuta
cfita: p bra,a fcabro fui corporis alarumcphabitutSt: candylqsbeflra uelcandylosbeftes potius ab
eo quod facit,extinguit enim candelas. pyraufles ab eo quod patiturturitur enim & perit igni.
ot/tWTis.fiftula balxnicquarefpirat. uocaturab Aeliano de animalibus y,4. Scyllam fabuy b,
jo lantur habuilTc fex capita, £C inter ctetera unum balsnx,Ifacius Tzetzes.

DE BALANO, RONDELETIVS*

Bristotele simer teflacea Balanos numcrat,afimi
litudine, Sedhxcuox multarum arborum fru-

dibus accommodatur, quemadmodum glaris apud La-
tinos omnium glandiferarum arborS frudibus. CJiiam.
obrem Diofeorides addito epitheto Palmat a frudus
uocauit. Si Caflaneas «Wfi^fctrttr iJitAicwtt, uel (iJij iJitAaiss : 8C jSitAtwoj/

♦O glandem unguentariam, quam Plinius myrobalanu uo.

cauit. In officinis hodie femenbehen dicitur. Sunt Sf myrobalani
fr udus altj Arabibus didi, qui ex Aegypto & Syria ad nos depor.
tantur, quorum etiam Diofeorides meminit,quum qs frudum pal.
mecomparattPalma in Aegypto nafritur.ea medio maturitatis ui.
gore, autumno decerpi folet, Arabicatmyrobalano fimiiis.Ex his liquet addito epitheto

ambiguitarisuitanda: caufa multis arboribus attribui.Sed Balanus Tmarinusafimilitudineglan.tmrBM

disquernes nominatus eflauthor e Athenio; Ai at Ihahuvot aaiAstaJlrda txs oitttoThT®^,

Glandes didata fimilitudinefruduum quercus. Sic etiam Gaza apud Ariflotelemconuertit.Ex
quo quidem non potes colligere quid hodie Glandes appeliarepoisimus: earum enimbreuitef
Jo meminithis uerbis tRimis cauernis^ iaxorum uertibula generantur Sf glandes. Athen^us^*^'*^^^^
Glandes alias alijs maiores facit. Glandes, fi maiores fuerint,aluo facile fubducuntur, placent
palato. Etrurfus,ex Diphilo; Glandes pro locorum uarietate differunt. Aegyptte dulces funt, Quldimdiji
tenera:, ori gratse.copiofi nutrimenti, multi llicci, urinas cient, aluum ibluunt. Alis magis fallte rriitte.
funt. Eadem pro huiufmodi locorum differentia alijs etiam competiit. CJlicmadmodum enim
Aegyptis glandes ad Nili oflia captj dulciores funt.copiofioris^ nutrimenti & fucci,ita Oflrea
in oftijs Rhodani, Sequana, Garumna capta, dulciora funt alijs qua procul ab aquis dulcibus ca-
piuntur; ac proinde hac quod magis falfa fint, magis aluum folicitant, minus nutriunt. Hac
de Glandium natura.

Nunc Glandes iplas demonflremns. InLiguflico litore Mufrulorum eftgeniis quoddam Gltntfrt ftt
to m faxislatens,nonnulli Glandes ueterum effe putant, fed Pholades effe potius exiflimaUerim,de^iit /lotiici
quibus poflea diccmus,Siquis tamen nimis prafratSc defenderit Glandes effe, non refragabor.

Libere dicam quodfentio. Duomeaquidem fententia Glandium genera funt; unum quod in

de balani secvnda specie, parva*

R O N E E I. S T I V I,

s I cui glande* ha; no placeant,»lias propono qufglan.
J dibus frudibus fimiliores funt. Nafcuntur in fixis, SC
1 in rimis nauiu,quse diutiUs immorse uno in loco man.
ferint.adnafcuntur etiam My tulis. V idi eqliidem My
tulosuecuftos Kmortuos totos iftis glandibus opertos, &■ naues
- pr* uetuftate putres, quibus frequentirsima: adnatat fuerant,
j ^ H* Glandes flriata; funt, foramen habent e quo ueluti fron-
dem emittunt,mulcacfimulnafcuntur.Intus parum carnis conti-
ncntjparuaercmper manent.Quamobrem has paruas Glandes, il
las magnas appellare polTumus.
g Noflriprorfusnegligunt,ac ne dcguftant quidem.

1*

S*

RVRSVS DB PRIMA BAL-ANORVM 5PECIB EX BEIr*
loniojipfe Polhcipedcs tantum uocat.

A PoIlicipedesUulgd Poulfepieds,qu6d pollicum in pedibus fimilitudlne habeant, racematua

Oceani cautibus adhaerentmomen antiquum nullum habent.

i Plures ab uno exortu coagmentantur, ueluti fi quifpiam fingat aliquot ocreas fimul alligata»

* de quodam loco ediriorependde,quarum' foleac deorfum fltae fint. Minoris digiti crafsitudinem
habent:quinc^ digitos longi funt,ac magno aceruo fimul coagmentati,ab eodem exorm,faxo fir-
miter adhsrentesttcretes, nigro corio ueftititquorum extrema feu capita eodem modo promine .j,,
re uidentur,quo pes tibia alligatus eftrin qua quidem extremitate rima inter duo duriora ueluti

teliacea ora apparet,cui bvanchiat fubfunt.

f Armorici litora'es magnam horum copiam in pagos 8d urbes uicinas conuehum, quos uill
pretio diiiendunt. Sunt autem optimi laporis , ac mirum in modum faftidia fiomaebi fubleuant,
ut etiam mulierum malacijs accommodentur. EUxi ex aqua falfa, pulpam habent duriufculam,
quam auferunt finiftra tenentes radicem,ad quam alligantUr,dextra uerd caput arripictes ; quod
pofleaquam contorferint,pulpam a theca extrahunt, ut ambiens corpus relinquatur iiacuum ca.
lami modo.Pulpa autem qu* inde egrella eft, lumbrici modo oblonga,rubra,tercs,aceto pipera-
to maceratur ac manditur.

C O R O t I. A R I V M. f*.

A Concha quas Bellonius balanos facit, Rondeletius Conchas rhomboides appellauit.ejc inter

Conchas Elemento tertio a nobis referentur. Aliqui Balanos putant, quas Rondeletius Pho-
Iadcs,de quibus in P. Genus Concharum eft quod Gratci noftrat atratis , adhuc antiqui nomi-
nis retinentes, Balanos uulgo nominant.Plautus SC Columella enam Balanos a glandium fimilia
tudine.funt enim larues,ut uidimus;in cauernis faxorum ftabulantur. Veneti non retSeDatSylo»

- appellant, Pet.Gillius. f Germanice nominari pofiunt (?!)ceret4)eln.

B Limolarcgiomaximeidoneaeftconchylijs&oftreistpurpurarum^tumconcharSpetSuns
culis, balanis uelfphondylis, Columella 8. <6.
ac«'©'.ss/rij(//’c'^afrr^3rf',HSyX9.

D Thynnus non modo glandes, uerum etiam purpuras profequitur prope terram, ab exteriore

pelago ufij in Siciliam inchoans, Strabo libro y,

Epichar-

DcBal.Bar.Lib. IIlI. 14^

Epicharmus in Nuptijs Hebe tanquam in lautifsimis epulis S

iUK,Stc>uuies.SC Macrobius in coniiiuio quo Lentulus flamen Martialis inauguratus eft balanos ni
gros albos inter alia teftata. Balani ex teftaceis coueniuni flomachicis Archigeni apud Ga

lenum de compof.medicam.lib. 8.

Macrobius balanos nigros &; albos mafc.gen.dixit, Graeci femperfcem.g.efFerunt. Prefla h -■

tuis balanus capillis, Horatius lib.j.Carm.dcbalano niyrepitca,hoc efl glande unguentaria, qua '

& myrobalanum uno uocabulo nominant, foem.gen. 'non neutro ut recentiores quidam putant,
quare apud Plinium etiam non Sardianosbalanos, utuulgati codices habent, fed Sardianas lea
gerim, decaftaneis.

i*

DE BALAGRO vel BARINOa ;

A t A Q R I &: Cannipifeium fluuiatilium meminit Arifloteles de hift.ani.h'b,4,cap,
i ultimo>fed in Grteco legit «t/nyre®- &: &xf7u^,uhi Gaza reddit Carini SC Balagri, E.

i phrageac funt, (inquit Arifloteles,) hoc eflfteriles.nam nec ouum,nec femen ullS pro*

lificum unquam habentifed qui folidiores pinguiores^ in eo genere funt, ijs intcitlnCi
panium eft,&: laus pnecipua in paftu. Vide fupra inter Albos pifccs baLlervm Rondea
lctii,&; Corollarium noftrum. ^fBallerus forte is eft quem Saxones Gcrmam’ Ptrtfem uocant,
Eberus SC Peucerus. Sunt piftium nonnulli epitragea',ab hirci fterilitate appellati ; quo in gea
ii nere carini &C bareni Due balagri ex amnicis annotaniur,Fr.Maflarius.

B A M B AD-O N B s pifces,Bitn&(.AVi)lf, nominanturab.Epicharmo in Nuptijs Hebse, citante
AthenSo.ied melius legetur i!iffii</!i'i/iiB-,ut idem alibi citat. Sunt aut B^bradoneS ^us alias Mema
brades dicuntur. Apuarum generis.

B A N c H V s inter Mugiles minimus,difFert a Baccho Afellorum generis,

B A R A c V s, BojwsO-jpifcis quidam, Hefychius & Varinus,

BARBOTTA uulgo didus pifcis, inter Muftelas fl,dicetur in M.litera,

DE BARBO. RGNDELETIVSa

V G II, V M fluuiatilium geheri fubijci poteft qui a carnofis cirris barba; modo depen.
dentibus Barbus ab Aufonio uocatus eft, a Gallis Barbeau, & Barbet Si Barbarin quS
minor eft.

Pifcis eft flutiiatilis mugilibus corporis fpecie, pinnis, earum numero Sf fitu fimi.

Iis,nifi quod pinna qutein medio eft dorfi firmiori aculeo innixa eft ; pinnte uentris magis flaua
funtjCaudie pinna riibefcit, Rofiro eft longiore St acutiore, cartilagineo & pingui; c cuius exne.
mo dux appendices, cx lateribus alix dux propendent, a quibus Barbi &( Barbati nome adeptus
eft.dentibus carct.oculis eftparuisipupilla nigra, quam ambit aureus circulus. Branchiarum ri.
ma paruajquamobrem extra aquam fatis diu uiuit. Linea dbranchijs ad caudam porrecfta minus
- euidens eft quam in alijs. Colore eft uariotdorfum enim ex uiridi fiauefeit, uenter laiftei eft colo«

*“ris. In hepate fellis ueficam habeqinteftina in fpiras contorta, pinguitudine oblita. Vefleam a'e»
re plenam,

Ouauenenata effe iiulgd dicatur,qudd uim turbandae alui Sfuentriciilifiibuertendi habeSt,

Hoc ideofit quia bilem monent & excitant.ijs enim qui.affatim oua ifla deuorarunt,8t uomitu et
alui deieiftionej8t magno orisuentriculimorfu & moleftia corpus uacuatur,Hancuim ouis iliis
ineffe nonnulli exiftimant eo maxime tempore, quo falictim (qux ad fluuiorum ripas funt) floris
biis in aquam decidentibus uefeantur. Sed cum eadem neqj falicum floribus, nec alijs ipforum
Barborumpartibusquxexijfdemaluntur,inrit,ididiofyncrilixpotius tribuerim quam manife.
fix cuipiam qualitati.

Barbus carne eft candida,molli,fapore non infuaui,fed pituitofa,fpinis multis firmata. Circa *
caput pinguefciqcum fquamis coquitur,quia parux funt. Cum fenuerit, maiore eft in pretio, S£
melior.quod cecinit Aufonius his uerfibus;

Tuep per obliqui fauces nexate Saraui, Qiia bis terna fremunt fcopulofis oftia pilis.

Quum defluxifti famx melioris in amnem Liberior,laxos exerces Barbe natatus.

Tu melior peiore xuo, tibi contigit t uni Spirantum ex numero non illaudata fenecftus,

^ Vehementer errant qui Mullorum uires Barbis tribuunt, quod utritg barbati finqciim maxi. a
me aftle diisideant,!iifluuiatiles,iilimarini Sf rubri. Barbus non inepte ob roftrum longius Sf BarfeiiraMsllS
acutius inter Oxyrynchos connumerari poteft, quonia multi eo nominea ueteribus donati liint. “liiinfw-
. OxyryiKnlH^

t.S,

U

DE fiODEM BELLONIVS: Q_V I W Ys
ftlim fluuiatilem nominat.

Myfius frequenter in Nilo capitur, fed quomodo Lucius Italicus a Gallico differt, Ce Nili My

De Aquatilibus.

Barbaros uocat:minores uerb BaJbetos. Quarv
quam etiam marinum Mullum GalliBarbatuirt
«ppellant.

C1 JtTSTO HAR.IN»,

BELI-ONIVS.

Myfium marinum pifcatores quidam V ent

ti, quum femel inter cetcroscepifTem, oborta eft,

m'e pracfcnte, inter eos de ipfius nomenclatura

contentio.horum enim quidampropter grandia

labra SC barbulas his adh»rentes,Porceleta (g^
nus quoddam Sturionis) efle contendebanttalq,
propter lineas traniuerlas, quas in lateribus^ ge.
rit, Mormyrum uocabancM andem amentis eo|
rum dirempta eft,qua ego Myftum illis efle diUlt
ferui, etenim quemadmodum marinus Bucius,
fic My ftus etiam marinus fluuiatilem refert.
Proinde Myftus argenteocolorenitettcor»
pus habet oblongum in Mormyri modum, de.
nisuttinc^ lineis tranfuerfis nigricanribus deli.
butum. Venter illi dorfo candidior eft, ac magi*

£ft,decemcrafsioribusacbreuioribusfpiniscon

ftaqquam Cantharus tqus uerd ab ano ad cau. M

dam fertur, ea duobus tantum aculeis obfirma* \f| \

ttir. Cattertim oblongo eft capite, ut Sphyrsena, V|\ 1

aut fluuiatilis Myftus: Oculis no ualde magnis,

quorum irides aureae fimt: Labris prominulis,

mollibus, crafsis,Sturionifimilibus,lblaantror-

ftim, pro dentibus , fcabritie exalperatis, CirrhI
autem tenui membrana maxillae inferiori coiiin
guntur. Molares quidem habet dentes in oris po

Seriore parte fiirfum ac deorftim abditos, ordi. rjli MI U

ne multiplici difpofitos, albos, paruos,breuct; III §/ a

branchias utrincp quaternas.

Sapida eft illi fupra modum caro, mollis, al. j|(|r ^

ba.friabilis.fpinulishaud ualde referta. i.

Squams cuti fortiter inharrcqqute multo maiores quam in fluuiatili funt.Promde ftomachus
Myfto eft oblongus; in quo arenam,Conchulas,T eIlinas,Pcdhnes ac Mitulos coroperies : nulla*
praterea apophyfes in eius pyloro uidebis.

COROLLARiril.

Barbus Awfonij a recentioribut quibufdam barbulw, aut batbellH*,aut barbo uocatur, a no.

Dc Barbo* Lib.IIII, 145*

nuUfs inepte balbus. &: quoniam barbatulus efl.iit mulli, ab imperitis quibufclam cum mullo Ion
g< diuerfo & manno pifcc confunditur.In plerifcp omnibus linguis a barba nomen habet Barbio
Italice, Barbo Hifpanice. Parma Illyrice. 53rttb,»4rben,:»4rbcI,:S(itbclc,Gcrmanire
ttlc,Flanclricc:8i apud baxones etiam P4rnie, ut Ge, Agricola interpretatur : cum alibi Cypri,
ntis latus, fi bene memini,eo nomine appellet, Anglicc :»4tbel,;B4tbyU. Illyrice Toporelc.
Grsci etiam Myftum uel myftacatiim uulgd uocantiUtBellonius docet, a myrtace,id eft barbi
tio.quanquam fuperioris labri tantum barbam proprie ficappellant. Myfticetus etiam inter cete
barbatus uidetur. fAbaccolisStrymonisGrarcc loquentibus, muflacatus uel myftus dicitur,
Bellonius. fBarbulipifcisnullam in ueteribusferipus memoriam extare Grapaldus miratur.
IO Alexander BenediiSus mullum barba infignitum SC marinum dC fluuiati lem nominat, fluuiatilis '
nomine barbum intelligenSo

Pifces aliqui duas habent mandibulas mobiles in gutture Ciio,<lixx ih taiiribirsmrinquc , una
dcxtrorrum,8^ altera finifirorfumjceintra fe iniiiccm moucntur;& in ore nullum habent' omnino
dentem, fcd in mandibulis il-is.ficutbarbellus S^carpoAcoAlbcrtiis. Eralibi, Pifeium omnia
dentes ualde acuti funt, exceptis perpaucis qui in lateribus gutturis mandibulas habent , ut pifces
fluuiatiles magnis ueftici fquamis,barbel!us (at hdic fquamx funt exigux) monachus, & alh qui-
dam.hi enim habent dentes latos aliquantulum,magis ad conterendum cibum quam ad diuiden
dum idoneostquamobrem etiam omnes xqualesfunc.St: ideo natura abfeondic eos in gutture,uc
clauib ore aqua non fufFocet mandentes hos pilees, T aies aute dentes maxime habet Carpo (Cy-
lo prinus) pifeis* Pifeium a:ij olfeum tegumentum branchiarum habent, ut Lucius , Barbus 3C
Salmo,A.bertus,

Barbus uefeitur algis aquarUm, cochleis dC pifcibus,ne fuo qiiidem generi parcens. Sub colli-
bus & ripis prominentibus uerfari gaudet j dC porcorum inftar fcdcrc, ira ucaliquando incauer*
nis tnlixreat ac pereat, ut pifcatores aiuiit. Barbi apud nos ineunre A ugufto pariunt. In uiU
Ia mea ad Danubium fica,ubi plurimx fune caucrnxin muris &:lapidibuCexpertus fum quotan*
nis polt a-quinodium autumnale congregari pifces quos uulgtis barbellos uocat , dC tama copia
couenire,ut manibus etiam capiantur,ita ucmeo tempore incola ioci aliquando decem plaultra
fere manibus eiecerint.nam hoc genus pifeis frigus non fuihnet. quare femper languidus hyeme
inuenimr^idC latet aliqiiandiu) xftate uerd mundus dC fanus cft, A.bercus. ^Hirudines bLbo-
50 rum pinnas aliquando mfeftant:quas illi faxis affricantes in fundo aqux depellunt, aut rapidiora
fluminis loca petunt ut aqux impetu eIidailtur,quod pifcatores afferunt»

Pifcatores mihi retulerunt barbellum in fluuijs oua fua cuffodirc, ne ab alrjs deuorentur
Albertus. ^

Pifces quidam capiuntur rebus fectidis, ut barbelli cadatieribus. Albertus» Circa ArgtntL
nam retis genus quod urlam nominant uulgo,nallx fimile, duobus iufti ponderis Iapidibus one-
ratum, inierto per medium ramulo cui alligarint uermes illos, quos .i^ncteri^) Germani uocant,
(Engacos dicamus nos,abeoqiiod in terra lemper delicefcant, donecMaij tempore inicarabxos
ab eodem menfe nominatos transformantur,) in aquae fundum demittitur fune : fic alij quidS
pifces,8(r barbi praecipue inefcantiir.

^6 Barbus nori fuffinet frigus.qiiare femper languidus hyeme inuenifur, xftatc uerd mundus SC

fanus cfl, Albertus. Commendari incipit Maio, ufe^ad luhum, uepif atores circa Rhei um dC
alia fluminaaiiintinoftri etiam Augufto probant : oua uerd nunquam. Ganeones labra huius
pifeis prscipue appetunt. Barbus frequpns lalubrix pifeis eff,ac uilis. eff enim adagium, Bar-
bum necp frigidum,neqj calidurri,nec elixum, nec affatum, efle bonum, Cardanus. Alexander
BeneditffustamenfalubrempeffiS tempore uidumprgfcribens, mullum barba infignitum 8^ma
rinum & fluuiatilem (de barbo fentiens) commendat. Barbuli inter bonos pifces, qiiouis mo«
do coAijnonconnumerantur.Eonirn oua,merife prarfertim Maio perniciorahabentur, Piatina;
Cum de Ollis barbuli piicis cotffi duos cantum bolos comediflem,experiundigratia,nihil inde a-
Ifquoc horis poftea noxx percepi.derrium fiib horam ccenx plurimam in ore ucncricuU fenfi in-

y^>-flationem,quamutdifro'ucrem,anirumfumpfi,fedfruftra.pofl:horamfades mea apparuit tamf
in fynropcdta ut afiantesSf admirari, de mea falute timere inciperent. Ego interim magnam
nonfolum in ftomacho uentre, fed omnibus membris externis alteratione dC inatqualeqtian-
dam int^periem in unaquacg carnis parte ienriebam, Tum fliperuenit paisiO cholerica , doneC
fupra infra^ fimul pluries oua purgarentur,magna cum anxietate dC uirium profiratione 0^ ma-
ximo uitx periculo, Ant.Gazius, Ego etiam quofdamhisouis deguffatis fimilirer fereaffeiffos
noui,& quendam intra duas horas ab eis afUimptis fupra infracp magna cum anxietate uehemen
terinanita.quamobrcm oua cum pifeis exenteratur, ffarim eximi debent, necunacum pifceco-
qui.^ Oua nuuiatiliiimqiiorimdam pifcium,iitmu!Iorum (barborum dicere debuit) uentrem
acrius turbant, Alexander Benedicffiis. Qiiidam ex otiis lucij quoqj fi'mi’iter cholericam paf-
£0 fionem excitari aiunt. Mollioribus dC ociofis hominibus ex horum ouorum efu facilius nox3
fieri pucantjrobuhioribus&naborantibus non item, ^Elixandumuinopriusferuemiimponen
dum aiunt» eff enim carne molli dClaxiu

9

C

D

S

tx

146 'DeAq^Liacilibus.

Equorum purgatio ex inteflinis tincarum autEarbonum j Rufio Hippiatro defcribitur.

Myftus marinus Bellonij, Germanice uocari poterit, cin (Qccrbrtrbcl <tlt, hoc clt Barbi ma.

rinifpecies.namK mullum fic nominamus. rj. v

H Barbum quidam ioco fartSore cpgnommant,nefcio qua ratione. Agiit bdrb Ijt tm Icpneybcr.

BARiN vSjUidefuprainBalagro. , ' , „ . r , c

BASILISCI pifces,B<OTAii7Ksi, circa petras leprades (humfles,iuxta mare arenolumj paicun

*'^'^”^t'i s, BaTii, genus eftpifcis, aliud quam batos, (id efl Raia,)Varinus, Rondektius ba-
ton eflTc docet Raiam in utrocp fexu;batida,foeminam.tantum. Eft dC auis Ariftoteli V ie

detur SCBbtis nomen eflepifcis. „ , , j, ^

B E B R A s a: Bebradon, Apuae genus eft fupra didum.

B E M s I D I o N, BijxfiVlv.pifciculus quidam paruus eft,Helychius Si Varinus.

B E R B E R I Concha margaritifera genus inter Margaritas dicetur,

B E R Y s,BHfi/£,piicis,Varinus, ■

B L A c E A s, BA<t«B«!,pifcis quidam, Hefychius SC Varinus.idem nimirum quiBIax,

B L A P s I A pifcis eft qui aho nomine Cephalinus dicitur, a Cephalo diuerfus, ut quidam ia
Lexicon Gracolatinum retulit.

B L A x,BAi|, pifcis eft quidam filuro fimllis,fed inutilis adeo ut ne cane» quidem eum gufta-
re uelint, Suidas. BAic| alioqui nomen adiediuum Gracis fignificat mollem, diflblutum, laxum,
ftolidum’,igmiUuro,incrtem. Platoderepub,4,^A«Kiiiprf©' dixicanimiftuporem8iinertiam,
tiel hebetudinem,quod 3C rand/pwiW aliquis dixeritapulmonemarinoabfcp fenfu animali, BAaf,
ftultus.a pifcequodam foetido, «mlairiib- Hefychius. ./!

«S ■ni' xftAspliy!! 5 Axust, Idem. Blitum herba genus cft.cui nomen a ftuporefaporis inditS

putant,quafi 5 Aii|,qua uox bardum SCftupidum fignificat, (pefius inBlito,)Erafmus.Lege apud
eundem prouerbium, Inutilior blace, BAtmis

BL A V T I s, alias BlancSis.pifcis eft fluuialis. Huius caput incenfum, SCcummelle folutum
& fuperlitum,uifus acutifsimos pr3cftat,Fel quotp eius idem praftat,Kiranides.

B

(r)

Jjhr9 f.

DE BLENNO VEL BELENNa

R.ONDELETI'

I S C I S dicitur ab Athenaeo Iib.7.qiH'ab Op

piano libro i.depifcat,BA^v©', ab Epicharmo,

P quodbreuisfitjopinorjprocorporis crafsitudinc»Pi*
iciculusefteiquiaTholofatibus Peisdemenage uel
grauan dicitur, fimilis. Ei uero qui a Gaza cothusnominaf, tam

limiliSjUtidempIaneuideatur. ^

Pelagius eft bC rarifsimus.Corporis fpccie ranam pifcatricem referttcolore bC camis fubftan
tia aphy am cobitcn.Eft igitur capite magno, roftro acuto,ore paruo,Pinnani in ceruice uranofeo
pi modo liabet nigram, qua caret cothus fluuiatilis» duas alias inferiores ori proximas. Squamis
caret. V entre eft candido, reliquo corpore fufeotcauda non cmnino rotunda, na utrinqj depreffa
cft.Hanc meam fententiam confirmat Athenaeus :esj<A', inquir, id eft,

ipecie fimilis eft cotho fiue co£hio:nam utrouis modo legi pofle puto,nifi malis xoifiw legere.huic
cnimfatis eft fimilis:fed cotho, de quo nunc loquimur, multo fimilior. Vix enim quis belennum
i cotho difcernat,mfi qui noiierit hunc in fluuijs, illum in ako mari degere.

Ex Epicharmi uerbis,qiiae refert Athenaeus, apparecutlem fuiflepifcicLiIum,nec immerito*
eft enim humida carne, planeinfipida, corpore ualde br€ui:quippe cum caput toto reliquo corpo
re maius fit. Ji n ^cuovk^. ibidem Athensus autor eft apud Atticos prouerbift

fuiftejM» y.01 K^»®s ix^vs,ne mihi b<eon malus pifcis, nec prouerbij ufum indicat.

Blennorum cinis cum ruta tieficse uitia 6(r calculos fanat, inquicPlinius lib.^i.cap.^*

DE BDENNO B E D L O N I Y S: Q.V I ALIAM
quam Rondeletius figuram exhibuit.

A Blennum ab ignauia didltim puro : Corcyrenfes bC Zacynthi) Caepolam a cepae fimilitudine

uocant.

B Eft autem ea magnitudine, quae paruam Scorpanam non excedat.Grandi capite, /piculis ual

tE) lato, turgido uentre. Rarius quam alij pifees fagenis capi confucuic, Scorpsenam colore refert,
ttq? ita flawus eft ut ctepa,Duas pinnas ad dorfum habet : latam prarterea utrinc^ unam ad latera,
&rub uentre gemina.Magnosexerit oculos 8^ nigros. Oreeftmaximo acdcformiutScorpius.
Superiiwlabnim ipfi capiti, iieluti tubus quidam, infixum eft. Dentes ei ufqucaded tenues funt,
ut eius maxilla potius exalperata,quam denticulata efle uideatur.Squamis integitur leui c6ta<ftu

decidenua

De Blenno. Lib.I II I. 147

decidentibus. Voracifsimus eft ut Callionymus.Linguam habet albam ac confpicuam. Squillis,
Apuis SC pifdculis uefcitur,quos latens in algis captat.Cor habet IaXum,hepar album. Tota hua
iuspifciciili moles quadrantalem non excedit longitudinem, Ctafsitudo eius (ut catpaj medio*
eris elTe confueuit.

Hunc nifj multo &le condieris, nullius erit faporis; quamobrem Grxeorum pauperiorum ci« f
bus eiTefolet.

QiiofdamaudiuiquihuncBoacamperperamuocarent, Plinius quSdediarta cardiacis ob. A
feruanda loquittir, bulbi cuiulHam pifeis litoralis mcminit,qui fortafsis ad C*polamaccedit.Op=
piantis, ' Smarides,Blenni cum Scaris, Boces utrique,

COK.OI,I,ARIVM,

Belennus (tiel Blennus) pileis a Sophronememoratur.eftautem Ipecie fimilis «i»(;J,(HermO A
lauslegitsafii,) Athenxus. Idemniniirum efi qui apud Varinum j3A(r©-fcribitur per iota cir
cunflexum.licct apud Suidam acuatur, nam ^ Aiu/©- per s.circunflexum, tyrannum ei fignificat.

XiisAit, blennus Achaeis, HefychiusSCVarinus.uide in Sue a.i.ratA©- oi/t, BaMJi/tparoxytonum)
pifeis qui 8Li5Arw©',(iicfcribitur per iota circunflexum,&l i',duplex,)gobio(imilisel},Varinus.
jo Videturautemficdidusaparuitatefua.iliudteniniminutuseft, pifces Epicharmus in

Nuprijs Hebae nominat. Balai(;,pifcis eft, Si menfura: nomen AIexandrinis,Hefychius. ^ De
prouerbio Atticisuiitato,M«(Mi^(«ij/ (oxytonS, quod probo) UBiist ix.Kt,uidefiipra Vacantibus,
Bellonrj Bler.nus,8i Rondeletij Scorpioides, pilees plane cognati uidentur. Bellonij Blen
num ego eodem nomine clim in lijilia pidum accepi a Cornelio Sittardo, qui haec etiam uerba
adfcripferat;BIennus,utiIgd (Italis) borrabotzajSipefcedepetre, quod femperinterpetrasagat:
alias eriam pefee de fortefla uocatur.boni Si fuauis eft nutrimenti. ^Siue autem Rondeletij liue
Bellonij iconueriorem nobis blennum exprefsit, Germanice uocari poterit ein (^eer^ropp,
^Non probo eos qui blenniumiaut blembum,autblemmum feribunt. Blenni funt piices par

^ ^ ui marini, qui & lupi (Ai/iai<) uocantur. his quomodo raptantur terreftres lupi, dixi in Lupo E.

44 f Vranofcopumblcmmifpeciem eflecontjciunreruditi.

Blennus palcitur fub herbis in iitore aIgofo,m/eii 9iV« Tjj-nKTBtwiw-jOppianus. ^

Blennos ftultos efle Plautus indicat in Bacchidibus, qui ait : Stulti, ftohdi,fatui,fungi,bardi, H
blenni, buccones,Feftus. Poteli autem fieri ut uel a blenno pilciculo infipido , quod SC Bellonius
monuit, ftolidum 5C infulfum hominem ueteres blennu dixerintiuel ablenna, id eft muco, nam
quorum muco uel pituita plenum eft cerebrum,minus fere fapiunt, quare Si ouis pecus eft ftoli»
dum,8( homines non multo prudentiores ab eo xeuiii/fu dicuntur.tojii'» quidem Graecis mucus
eft,(ii/|<t. aliqui per jr.fcribunta7l5*i'a:,Varinus.indenA5W'i9i«,(«/|ii/'ss,Galenoin Glolsis,

B I s A s, pagurus eft marinus, Sfc.Videinfra in Paguro,in C.elemento,

B L E p s t A S,BAid-i«,qui Si (Tephallnus, alius eft quam Cephalus, Athenaeus,
fm bolbitis ab Epicharmo nominatur,idem forte quod Bolitaena.aiAfiTis,
SOLBOTiKE.uelBOLlTAEN A,uide in Polypo,cuius fpecies eft.

DE BOOPE. RONDELETIVS.

O S in Gall,fanpflra Narbonenfij Italia, Hifpanra, nomine notffsimits eft* A

dicicur. Baw'/- ab ocuIorum magnicudme.Bi|ab Anftotele citante As
then.h'b.7^i)(flvwti. &lib.9.dehiftor.animaI.&abOppiano)ih.i.Bo»f aNumenio,j0fl'(s:|a‘-'‘*P->*
Speulippo,& ab altjs AmciSj^^a Jiula/Jd eft, i iTOcc,autore Athenato.qiiare ifciiifnii,-

ctrrio facr um cfle piTcem fama efl:,ut citharum A pollini, Pherecrate etiam tefte, nullus omnino pj(
io fcis uocem edit, praeterquam j3m:|. Eodem in loro Ariftophane Byzantium fic reprehendit Athc
nseusrAriftophancs Byzantius male ait nos dicere pifcem v0«w,cum dicereoporteat
9TU ^ro^aroxjfmttmt nt jfthenxi nofira teditv» hahtt, tum in eadm non p-oko;) quoiii^ ■

n A

paruus pifcis cijm fit, magnos oculos habet, fit igitur bouis oculos, 0 eft magnos, habens.
Aduerfus hunc dicendfl: fi hocmale nominamus, quare Wf «««(, (Wf wr.(/»o» »f!SKmif,MaJJanuf)
didmus.non TOe«?w,,fdicitur enim 4« -rf »5« «rai-.quare etiam non dicimus, led eia»£«(/r

cum fic dicatur,#» rS i^^I^.Htec Athenaeus,cuius etymologiam FeftusPompeius

lil,.,.. cap.u. fecutus eft:Bocas,inquit, genus pifcis a boando,td eft uocem OTittedo appefiatur. A Plinio box,
, L / a uel ut alii Icgunt.boca dicitur, Grtcco nomine non mutato. Quare miror Gazam idem non te.

^.(jj.^g|,J^^°^^Q„„„t^remaiuiire,Venetijsbooba:inrdiquaItaUa,Ligiir«,GalliaNarbonen.
fi, Hilpania,bogue nominatur.

2 Pifcis eft marinus, iitoribus gaudens,exma:narum genere , pedali magnitudine , corpore fa-

tis rotundo, non comprciro,quale fere eft mugilum. Capite breui, & paruo. Oculis maximis pro
corporis magnitudine,utpote qui totam fere capitis regionem occupent.Colore eft rario. In dor
fo a branchi|s ad caudam lineas dutftas habet, alias aureas, alias argentcas,minus quam infalpa iU

Athm Ut 7 luftres:obquas,ab AriftoteleinIibron'i&’ix®““('>''“'”df“^®'>*'^^®>,'”'^°'’^°Pi!^“®^°8*’°™”^*“®

cft.in uentre nullae apparentKneaejfed hic iquamis tegitur argenteis* Pinnae uint ipari, canthari,

fargi,pmnisfimiles:caudafubaurea:uentriculusmagnus,cum multis appendicibus; itneftinate.

ntiia admodum,hep3rrubrum,lplcnexrubro mgrefcens.
c Nutritur alga,carne,luto. , , • ■ , ,

Jf Athenaus libro 8. ex Dipbilo , Bi/ A tcflis «|t S' «rt at

Sjisap usti BsreAia^e-.ubi pro'iili*7i«AT©',legendum id eft, Box elixus,co

quiturdiftribtiitur^ facile, iurulentum quid emittens, facilem aluum reddens. Affiis liiccenfis
Carbonibus fitauior eft. Si tenerior. In Prouincia fatis commendatur, ut etiam agrotis appona-
tur. Veteribus uilis,nec ullo in pretio fuit* R.euerapiicis iftein lartaginecotftus, uelafliis fupes
craticulam mediocriter alit, quia ficcior redditur.

DE BOOPIS SECVNDA SPECIE»

RONDEPETIVS-

V L I. V s ucterumduasboopis fpeciesfacereuideturjprscterOppianulib.i.eAniltiiiAti

Noftri quot}! pifcem quendam,in mulus fuperiori fimilcm, bogue rauei appellant,
quid uerd iftud rauei fignificeqnon potui omnino aftequitnifi quod peritiores pifeato»
reSjbogue rauei ditfiiim efle putant, quia capiatur 8C uendatur cum pifcibus,uulgd raualle appel (•
latis, id eft,minutis,quicp iimul clixantur,& apponuntiir,nec propter paruitatem feliguntur,

B Is igiturpifeisquem boopisfecundamipeciem facimus, boopi uelmatns Cmilis eft, roflro

magis

DcBQOpe.Lib.IIlI. 149

magis aeiito.dorfo ex csruleo rubcrcente,ucntrc argenteo, cauda nibefcejtte : Oculis magnis SC
uarijs, nimirum circa pupillam nigram circulo ex aureo uirefceme; corpore toto latiore quam
boopsjfedbmriore. . ^

Quis fit ispifeis difficile eftconijcere.niil in generemsnarum numeremus, quiffi differat a
boope non fexu tantum (funt enim in hoc generi: U mares SC fosminsj fed etiam foecie, fed pro.
pteifirailitudinem.alteramboopisfpeciemconftitui.

DE RARA BOOPIS SPECIE.

R O N D E L E T I V S.

A R y s eft pifeis quem hic exhibemUs, cuius nomen ne* i pffcatoribus nofiris, ne* v
abaIi]spotuiunqiiamextorquerepropterrantatein. ^ ^

Pifeis eft palmi maioris longitudine, totus a fquamis nudus, ore paruo, oculis ualde n

magmsprocorporisratione,inpronispartibuspinnamhabetadcaidamHfmcontinu.

ilatalpiliacBeft.AdbranchtasSCinuentrebinasDinnashabet

5»

w vul la 1 pi oiiis paruDus pinnam nabet a

.cauda latafpiffam eft. Ad branchias SC in uentre binas pinnashabet.
Sapore, carnis fubftantia.oculisboopenirefert,

RVRSVS DE EGOPE, BEEEONtVS.

Boces ucl Boopes Mafsilienfium uulgus Bogas.ut 8C Romanum uocat ; apud quos multum
frequentes funt, Venetqs non item.Dua huius pifeis cognofeuntur differentfeffiqmdem earum
alteraminoreft,&:perpetuoparua,alterapaulomaior. ^ “

Boces dmamft ita diftinguere poteris, quddMamam uideas latiori effe corporis compage
mgriore coIore,& utrinip lituram unam habere.Boca perpetuo parua eft: afpro fua magnitudi^

necrafsiori conftatcapite,corporcmagistereti.Boces&Msnafeu Gerres eandecorpiriscon.

ftituttonem.hoc eft,p,nn^,fquamas ec capita habet. Boopes nulla litura uariantur,fed ambo te.
reticorporepriediti funuGiruli autemieu Smarides magis nigricant,»: lituris uarieganmr, Bo,
cesteretioresfunt,Girulimagisplani.Bocumco]orhilariac quodammodo aureo fulgore nitet
4o.uttergoracoloreadauruminclinantemicare, credas. ® «eimei,

Oppianus,Cdeefdspifcium,) Denticem Boces,Hippuros fallitliilus

Box,ut AthenjopIacet,diaus eft ,5.f,'$13.it,',Gregalis eft a:litoraltspifcis,herboCs gaudes

Plicis eft parims.oculos pro corporis ratione grandes habens. Duos habet in capite calculos'
non prorfus rotundos, utin pafferibus,led oblongos, utinmerlangis, ’

Boces multis modis condira carnipriuij tempore diuenduntur,potifsimum Ancona: . more
Illyrico , ex gelu conferuata;. alia fale inuetefats una cum girulis.id eft, Smaridibus Colorem
aureum etiam fale condita:,retinent.

DE ALIA <i_V A D A M SPECIE
CX, Bellonius,

B O.

Ucn^^uS“„&RudS A

pore ditternt.NamBoxuulgarembocamrefert, eodem™ r.Vr.no .Ui, „.-n j

corporedifternt.NamBoxuulgarembicamWfert, eodem^

cimyewXTat™ I-:-

tiam Pa“gro^^EryXtao"^^ h” ffiperiores quam inferiores molLes fX!iu sS^o^quoTet

chiarL exterL fptaa ad ra^es^?g "aT'® pcculiarem notam infignem habet,qudd eius bran

■ ° n, 1.^*'?'’' Bopgyrum uocauit, in fco.

gyrum, quafidicatBoTemSmSC,a°P;:n™®™"^^^

n J

Ifo

Dc Aquatilibus.

COROLLARIVU*

Sunt K bfices mstuc fllo (illa, mana ud leucoma. 'BktshtcformtVmtijl.pS» e^,

nide) maiores, quas Graci in hodiernum diem Boo.
pas,ut Ariftophanes Byzantius,»: Vmeti Bo^asCa.
liciuibobbasfcTibiint) cognominant, Fran.Mailanus.

Vocantur Sdleucomatnides quaeda, aliqui boacesno*
minant, d^reec « Tbs ^cansit
^ Tttr K«A«>, Polyochus apud A*

thcnseum ubideMxnidibusagit.Scd leucomxnidcs
alisr funt quse Smarides uocanttir. Qtiofdam audiui
quiblenniim,boacam (boaca) perperam uocarpt,Bel
Ionius. NumemuSsScW5dixit,hocuerfu:H

tnujoJ\)V7te,B<iHHtcs'n,TQAyfik'n. Boops autem uocatur
ab oculis, quibus paruus ipfeprarditus cft magnis, ut
Ariftophanes Byzatius fcribic.bouis enim dC equi uob
cabulum in compofitionc magnitudine fignificat. in-
de & luno JhowTns.ab oculorum magnitudine apud poe
tam.Ctecerum bocas a boando dieftus Fcfto,phoca po*
tius fuerit, id eft uitulus marinus, quamuis ipfc pifeem
efle dicat: grammatici enim circa rerum naturam ido-
nei quibus fidem adhibeas non funt. Athenxus quoc^
grammaticuseft. S^licecMercurio facer fic tanquam
uocalis:dici poteft folius nominis refpedu hocdici, ut
SCalrjpleric^pifces nominis tancu ratione alij alijsdijs
confecrantur. Eorum fane qui pifeium naturas ftudio-
fe indagarunt, qui pifeem bunefonumaut uocem ^dc-
re prodiderit, nemo eft. fed neqiie branchias aut . aliaa
partes afperitate aut aliter ad fonu ^dendu aptas habet,
utcuculus,fabcr,6^alii q uocalcscxiftimant.De pho-
ca aut Rondeletius : (inquit) a Graecis dicit, dutfto

nomine ex J^eaKv,ob boatum fiuc mugitum quem aedit»

, Speufippus maenidi fimiles effe ait boacem & Ima
ridem. Bupesalijbuftos (lego,Boopes,alij bocas) di
eunt, pifees funt fimiles paruis Cephalis , Kiranides*

Boopis oculi magni funt, 6^ (ni fallor) mobiles.

Boces (B(2x-Jlr) iirriq? pafcuntiir fub herbis inlitore

algofo,cw« &;»»({ -Tjfi^oBfcwWjOppianus,

Boces nominantur Epicharmo inNupttjs Hebae*

Magna eft diuerfitas temporis, Erim yiVfcW

Coquus apud Nicomachum. Mugiles,mx-
nides , dC bop«, pifees funt noxij , dC excrementitij,

Pfellus.

Boopes in cibo renibus proltint. fel eorum acuit
uifum. De fpinisuero crematis pollen, ulcera fanat,

Kiranides.

. circunflexum Euftathio 6^ Varino, Athaiaeo

oxytonu.fad-um eft autem per crafin a jSoRf,uc jBaa-tw/l
pro Sed prseftatcircunficdli.nam exacuta 5^

graui fyllabis duafjus una fit conrra(fla,ut jSflce|,J3w|,djfc*

Gaza. bsL4- oxytonumicribitRondeletius,&ua fe-
mcl in Athensei aeditione habetur, librariorum fcilicct
culpa:mihi paroxytonum magis placet.foIet enim in compofttionibus accetus oxytonorC tranC
ferri, £^c.2C fic in eadem aeditione iJooj^rrflrproparoxytonum redefcribicur, a fingulari nominati*
uo paroxytono. Sic BC 5C probe feribuntur paroxytona* Bw| ranam fignificat, dC pi-

feem, Variniis. Bs7n«o,pucr magnus,nondum adultus uir,5 »'fc©',fc4)HAi|:aut pi{cis,Idem. uidetur
autem fi ;pro pifce accipias BtsTrtois corruptum pro JioatTriSlr in multitudinis numero. iw

iJoccf, 655^ Archippus eleganter ex congruentianominumpi

fcibus officia diftribuens.N.am 6C Mercurio facer cxiftimaturboax, propter uoce, a qua 8^ Boo-
tes nomen praeconis facftum eft,utannotauitEuftathius.

A?i<.^ty^atcyccs^'cciiKLjuJioaKwii«c7nC«<ii^oii6it(£cA,Ari{tophznes apud Athenaeum. Pherecrates
cum dixiflet pifeem alium nuUum uoce praeditum ferri, fubiungit, n» t» ovk tsi(f
» Jio<e|,

Alter»

DcBouc. Lib.IIII. lyi

_ Altera fpecics Boopis Bellontj, nihil uidetur habere cbmmtme cum fecunda Boopis {pede BoopruUf.
Rondcletij.fed neq» cum tertia.qu^endum autem an cognatus ficis pifeis Orpho Rondeletii.

BOPGYRVM pifcem ex Ouidio Plinius nominat, corrupta nimirum a librarijs uoce nam Bopsynn
Cercyrus eo in loco apud Ouidiu legitur. Oppiano circa petras conchulis plenas degue, Ccrc^m!

DE BOVE. BELLONIVS.

o S.uaftiisimum Raiarumgenus,Iatilsimn ac magis amplum eftunde illud Oppiani. »

Batides^,boum genus ufcpproteruum. Et alibi,

Incola bos co2ni,qui uafta mole mouetur
Corporis, SC latos fefe diffundit in armos,

Biflenis magnos cubitis porreeffus inartus. Vaccam Ligurum uulgus appellat: Parific
nis noftris (apud quos frequentilsimus efi,ied nunquam integer : talis enim e litore deferri non
poteff) nullo alio qiiam Rai^ nomine agnoicitur : quod eius quidem caro non modo lapore,ied
&: co1ore,ac<p adeo inleriis cartilaginibus,maiorem Raiam prs fe ferat.

Proinde trucibus elidentibus, atque in hami modum inflexis, tribus ordinibus in maxilla di. B
fpofitis,qs^ mobilibus,ore maximum ridium oftendentetuncinos utrincp ad capitis latera gerit,
permultos quMem eos,»: ad caudam incuruatos. Colore eft totius corporis liuido, nullis® ma^
culis autuncinis difiineffo. falluntur qui Bouem marinum cornibus praditum efie cenlent:
lo nihil enim tale in eius figura percepi, quamhoc loco proferyem, nifi tot Raiarum pidtura abundi
tibi fatisfaceret,

Pifcem hunc Oppianus homicidam cognominat,quod eum afferat undis immerfos ac natan jj
tei homines, fua corporis mole ac uaftiiate iuflFocare,nec liberam illis refpirationem permittere,

COROLtARrVM.

Hunc pifcem quem Bellonius Si eruditi plericp.ueteru Bouem effe arbitrantur, pluribus de.
feriptum depitffum^ a Rondeletio inter Raias dabimus, nam Raiam oxyrynchum alteram ipfe
cognominat,nec tamen Bouem effe negattquod nomen ei a fui in hoc genere corporis magnitu.
dine attributum effe apparet.nam ut Bos quadrupes magna eff, ita eius nomen etiam in ctmpo.

$0 fitione uocabulorum magnitudinem rerum denotat, ut in Philologia de Bone offendimus. Bsj
8i:5»japud grammaticos Hefychium&iVarimim propifee legitur. Venetijs uulgd Strama.

30 dici audio,aliqui Lamiam interpretantur, fed Lamia pifeis longus efi, ut Rondeletius docet,
Bosplanus. ^ Bos, quem Plinius interplanos Si cartilagineos commemorat, ad trecentas ali.
quando libras accedit.Oalmat^ etiam noffra aetate Bouc uocant,Cjillius. Auguftinus Niphus
Caniculas Si Boues confundiuCanicultc (inquit) apud nos ruftice pifccs Canes uocantur, rufti.
ciCanofas appellant,has exponit Plinius lib, .5. quas Boues prtccipui authores nuncupant, quod
fint ingentis lati^ corporis, natantium hominum deuoratores, ha: admirabili calliditate in mari
noflro gralTantur, portus^ Si exculta adificijs litora faepius frequetantiinde occulta SC quafi tor.
pentesfimulatalcgnitia natantes adoriutur, ^Germanice Bos pileis nominari poterit eiit'X?t'»
roccbe: id eft Raia ingens, ea ratione qua Vrogahum Siboue urum pro maximis dicimus. A*
riftoteli numerator inter cete.in quibus ouum nunquam cernitur.

Bos pifeis eft cartilagineus, Ariftoteles, Galenus in Glofsis, Suidas. Planus 8i cartilagineus, g
Plinius. Strabolibro ly.bouem inter pifces Nili numerat. Oppianuslib.a.depiTcat.Eftdn.
quit)bos pileis uorax, incola cceni.latilsimus omnium, fiepe enim ad undecim uel duodecim cu.
bitos latitudinis accedit.fed uiribus planeimbecillis.Sdcorpore mollitdentibus obfcuris.exiguis,
infirmis.Et fimiliter fere AelianustBos marinus in limo gignitur-: & licet minimus mox a partu,
poftea tamen maximus euadit. partes fupinte albicant. dorfo,facie &: lateribus admodu niger eft.

V ires ei inlirms,os exiguum,dentes incluC in confpeifium non ueniunt. Longitudine 6C latitu.
dine infignis eft.

fo B»“l'WSj'»5rtt5l}otfla«^ie»asiri)(^i^'r5*:c)AOTi9iiAaiw»SifSJI'fi))'rta,Opplanus. Ouidio in Halieu= g B
ticis fcombricp boues^ pdagfj funt. ^Bos non ouum.fed ftatim animal gignit, Ariftot, ^ In ci.
bo cum pifeibus multis uefeitur, tum carnem humanam pra:cipue appetit, Porro cum uirium fua
rum infirmitatis libi fit confciuSjfola corporis mole fretus eft.Itac^ li quem forte natantem, aut pi
fcationi intentum uideriqadnans in altum le tollit, Sd incuruatus defuper fe inijcit,ac fuo pondere

deprimit,&( corpore toto grauis illi,teiftiinftar,rupcrimmings, 8<( membris omnibus fuis ceu uin
culis impediens, emergere hominem & refpirare prohibet.C^uamobrem homo Ipirandi faculta.
te erepta,extinguitur:bos prteda fruitur, Aelianus & Oppianus.

Boues,Oues,Raia:,&c.aDprehenla mordicus efira hamo infixa, lequinoluntr&Tmagnicorpo ^
ris mole ad aqux fundum adhaerentes trahentibus renituntur, & lic elabuntur interdumab ha*

(o mo, Oppianus.

Ex cartilagineis Bos camofus eft,fed prtefernir ei muftclus fiellaris cognomine,Diphilus, y

AliusBos eft,intcr cetarios numeratus ab Ariftotelejquietfl nullis eft uiribus, tamS eum ter. H.a,

n 4

I5'2 juc/AquaniiDus.

toribus homtnc. in periculum adducere, Achanus &: Oppianus tradunt. Glllius. E|o BoU? c«
tarium non alium a cartilagineo fecerim.is ipfe cmm propter magnitudinem, a qua & Boius no*
menadeptus eft, inter cetaceos redenumerari poteft, ut thynnus 8i ah) magm, qui tamen Cete

*’'^°Salpa et’iam"Bos nominatur, Hefychius 8i Varinus. quoniam herbis marinis ita uefeicur . ut

%htaml“.‘].r4“u'iuf—

Genuenfes Itali fiihilitcr Buo niarino.i.Bouem marinum. Phoca: funt marini boues, Sermus.
Bouesmarihi didi in noftris maribus, in profundo degunt, ficut dicunt pifcatores peritifsimi,

^"^^^(tricrEcrtC, bellua quandam in Oceano Septentrionali uocant Germani, triginta fere pali

fuslOT^am inquamedulla&feuumreperiturfimiliterutinBoue.

Cornuta Plinio inter belluas eft,iitte binis ea cornibus armatur, ut uacca Olai; uuc iinguhs Ut

Monoceros Rhinoceros eiufdem, * ,, . c 'i"*

Vacca marina ab Olao Magno nominatur SC pingitur in tabula regionum beptentrionaiiU.

VideinfrainterCetediuerfainC. „ , . .

De Manato bellua Indica.ibidemleges.eabouem terreflrem (inquitRondelenus) capite re*
fert SdforteBoscetusAriftoteliseft.aBouepifceplanocartilagineodiuerfus.

in mari iuxta Arabiam nigram uariar animantes degunt terrefiribus fimiles, fed breuioribus
cruribus,ijs9 pinhatistcorpore pilis obtedo perbreuibustnempe aiini.canes.boues :Ek nauiga.
rioneHambtirgenfiscuiufdam perada anno Domini > f 4 9» ,

Sepum leonis calidius eft dC ficcius fepo A L G E B r T,id eft Bouis c mari exeuntis,» prgltat
apoftematibus duris.Rafis. Diofeorides SC Galenusnihil huiufmodihabent ; nec ego algebut

uocem apud quenquam reperio diligenter quaifitam,

eoitvs uelCottus fluuiatilis.uide in Gobio fluuiatili,-

B o T t s, Bi-JK, pifeis quidam Sophroni inMimis ; Ktsjxu JJtaif niU forte herbam ali.

quam intelligat, Athenaeus.

BOX.uideBoops. - « , t

B R A D o N nomen an cognomen fit alicuius pifeis dubitari poteft. Btiisjet.a./'©' i)tSv&- sl/7t.

ilfecfiirsir xtyAw, Varinus.Videftiprain ApuaMembrade,^ ^ ^ ? j

B'R 1 c c H V s .pifeis quidam, idem forte Vranofeopo, Arsuftgxus.iSswx©'»

B^R IN CH V S.BeiyyiS^.nominaturapudAthenaumexMnefimachointeraliospifces.

ERIN cv s,Baij-x©^,pifcis eftcetaceuSjVarinus. Athen^us etiam uerbaEphippi referea

Uaiyioi/pifcemnominaKKalibirpvyxsp.corruptaforfanalibrarqsuoce.NumeniusinHalieutico

trimos pifces nominat,hoc uerfu; h' <nwMrm,BmKSK Tt.Teiyxefn. V ide Burynchus.

B R Y T T V genus echini pelagtjjUtAriftotelesaili alij pifccm dicunt, luncqui txi*

bus fyllabis ifcribantj Varinus,

DE BVCCINO, RONDELETIVS,

Hh'pYRA Ariftotelis.BuccinamGazafemperintcrpretaturjPliniusBuccinumiBucci.

num (inquit) minor concha, ad fimilitudinem eiusBuccini, quo fontis editur: unde»
caufanoniini,rotunditate oris inmargine incifa.Aliquado Muricem tiocat, ficutiinfti
perioribus docuimtis.Cur Buccina uoceiur.tierba Plini) ante citata oftendunt.

Eft ex turbinatorum gcnere,longiore teftatin medio latior eft, inde in turbinem longum de. 6*
Cnitaltera parte margine in longum procurrente, atep illic rotunditate oris incifa. T ota intus lae.
uis eft, » candida. Foris tuberculis multis atcf exochis alpera, Caro interna partibus quibufdara

tu&i

DeBuccino. Lib.IlII. 15-j

Icon hac «oftra el^,pue Cochlea, fme Succine : ^ua
apud (iuem Ruendam noflrum mdimttf , mucront
penufo, circulo flanneo ambiente, ut apta e^et infla»
rt. T^ndeletij hoc locopofita efligies, noflra ' ‘
fmuM ef^,Jea tuhercuw rotundis
Jcite clauata.

•rufe, qutbufdam rubens fjDe(f?-atur, intus candida.

Foramen operculo, quod eft oui figura, integitur^

&ardifsime clauditur. Duo buccinahicexhi»
ibcmus.VniimmtcrniniluI oftcndcns,alcer5 pro«
minete interno corpore, ^Tinuerfo operculo. An*
tiquorum Buccina cfle declaratfuccus dilutior, fiC
minus floridus quam m Purpuris , quod de Biici
cino traditPlinius: Buccinu per fe damnatur quia
fucum rcmirtit.T efta fcabra bC afpera, fed no acu*
lo Icata,necp clauata. Ariftoteles ; l^eflarum perma*
gna eftmcerfe uarietas:quadam enim Ixues funt,
ut Vngues,Mytuii,& Conchar nonnullae quagap
iades a quibufdam uocantur:aIiae afperse, ut Lim^
noftrea, SC Pirina, dC Concharum genera quxda,
gt^Bucema. Plinius : Praterea clauatum eft ad
turbinem ufe^, aculeis in orbem feptenisfere, qui
honfunt inBuccino.Quxnotx omnes cum cer*
tifsimx fint, dC inhisBuccinis quae proponimus
maxime exprcflxjnon polTum non in eadem per«
lo manere fententia, etiamfiPlinfj locus unus repu*
gnare Uideatur, in quo htec fcripfit: Concharu ad
Purpuras & Conchylia eadem quidem eft mate*
ria, fed diftat temperamento. Duo funt genera,

Buccinura, minor Concha, ad firnilitudinem dus
Buccini, quo fonus editut : unde & caufa nomini,
rotunditate oris in margine inciia:alter5 Purpura
uocatur, 8^ extera. At contra euenitinnoftroh'*
tore: Purpura enim fempermihor Buccino repe*
ritur.Sed hunc locum corruptum efle docent nos
"■-50 uetuftiora exemplaria, in quibus pro minor, iria*
iorlegitur, quemadmodum etiam legendum efle
res ipfa demonftrat. Corruptus eft etiam Athe.
ngi locus, ex quo colligunt omnes qui de pifeibus
noftro fxculo fcripferunt, Buccinum minus efle
Purpurayquodfilius Purpurx uocetur.Locus A*
thenxi eft huiufmodi: Ptei ««gvxojj/ o
tkA xHfvf ijiboiMi©' tfos Vbi

pro vos legendum «5. Id eft, Buccinum marinum
abunde nutrit ut Purpura. .

+0 Buccina cocremata eadem prsftantquxPur*
purx,fed uehementius urimt:ft quis falis plena fi*
dili crudo adurat.Dcntifricio conueniunuambu*
ftis utiliter illinuntur, quibus folui medicamentum non oportet: nam poftcaquam uutnus cicafr j
cem duxerit, ipfum in teftx modum induratum , fponte fua decidet Fit edamcalxe Buccinis,
H«cc Diofeorides lib.i.cap.j.

cap. jti
Lib.4..deHiA.

prmtjtocufei

menaatuf

Lib.f,

kthcMilacmi

Ui'h

DE BVCCINO PARVO. ET STRIATO.

RONDELETIVS,

Figura hac ad noflras.
conchas ejfiBa el[_, a-t
liam T^ndeletius pojite
rat,Jedhuic fmiU

iimamt

Dc Aquatilibus.

! N T E R Buccinorum genera harc duo reperi.paruum, lineis frequentibus ar^iufcvb
I lumrutfortafle illud fit Plintj Buccinum Purpura minus , ijs quibus uetuftior Plir^ le.
i dio non placeat.necp fucco.netp partibus internis a fuperiore dtftert. Alterum huic
i ni(j quod lineas prominentiores habet, & tranfuerfas, ut ftriatum mento dici

pofsit. Eft Ktefta fpifsiore duriore^.

DE BVCCiNO AVT MVMCl, SlLtONIYJ.

A • Murex a CeiTcenomine Graeco «»ja|prodtjflemihiuidetur,* litera mutata in m,s uero i«
u 8e » in e. Buccinum alij uocant. uel quod buccis admotum fonos muficos edat, uel quod buc
cas inflare tibicines cogat.Eius enim concha antiquis tibicinibus fuit idonea: de qua Ouidiutn Cc ••

cauTbucdna fumitur illi ’ Tortilis, in latum qua turbine fur^t ab imo:

Buccina, quj in medio cocepit ubi aera ponto, Litbra uoce replet fub utro^ iacetia Phoebo,

S Eft enim eius concha etiam turbinata, Se in anfradum intorta,fed quam purpura minor; un»

de a quibufdam filius Purpurae diciturinullis^ aculeis exertis clauata apparet, quemadmodd
Purpurx concha,fcd fcabra eftihabet^ (inter notas a Plinio deferiptas) rotunditatem oris in ma»

j ®"'v”er$ alitem pifcii,purpureumeoloi'em fundit; eft^Mafsiliie, Genua ac Veneajsin cibis
txpetitus:fed Buccini caro Purpura carne durior eft, _

C Ambo quotp fauare Ariftoteli dicuntur, quod fane hoc pado fiiciunt ; Oua fub lapide prona *•

parte oblonga, albacp,deinceps pendentia difponunt, qua ita dilpofitafaui nomen habent, ab a.
pum Cmiliiudine. Supini autem fub lapide ftabulantur cum feuificant : quo uerd tempore fauos
extruunt,fi incoquantur Si abfcindanmr,ouainn-d continere comperientur : qua faliuario len«
tore lapidibus Si cautibus ferruminant, utinde decidere non pofsint: quod tammagno artifleio
conftruunqut mhil coaceruatum efle uideatur.hac autem fauificatio uerna effe folet.

• Caterum Buccini concha ut plurimum minimi oui magnitudinem non excedit. Sd-ias in ter.
gore quinas habet, ut Nerita, plarif^ in gyrum tuberculis obmfls breuibus^ obfeptas, multo tp
m Purpura frequentioribus.fed ubi in clauiculam definSt, unicus tantum eam comitatur, inter,
naparteincifam oris rotunditatem habeqturbihummodo.Si: canalem adlatus, per que linguam
exerit, Purpurarum moreteodemcp operculo contegitur,quo etiam turbinata omnia,ne in teftas i*

. contra da ab externis offendantur,Color Buccini tefta intus ladeus,foris eft fuluus : tanta^ ma-
gnitudine nonnunquam crefciqut ad Carteiam Purpur* SC Buccini Decacotyli.id eft,decem c»
tylarurrjjcapaces rcperiamur,

C Cscterum Lunae incremento pleniores funttscftatc «ero gracilefcunt,

G Athena;us,GaIenus,Diofcoridcs, Oribafius plura de Buccims medicamenta confCTipfertft
' a quibus fingula peti pofliint.

COROLLAR.IVM,

Xitccmhoc genus ^aruumeS^ieX Conchis mfirit ^

A Murex a Plinio uertitur aliquando pro Gr*co ceryce, alias bucci*
num pro eodem. Vide jn Murice Elemento M,qu«c Rondelctiusob*
feruauit. Buccinum Piiniiis (alicubi) pro ceryce feu murice dixit,
fium enim ex ipfo Plinio duo fim genera turbinatorum continendum
florem illum ungendis ueftibus experitum, alterum icflicet buccinum,
akerii purpura, (qusc alio nomine ex ipfo Plimo pelagia nuncupatur,)
nccefle eft buccinum eft€,qui ceryx, nuirex,&conchylium appellatur,

Maftarius.' ' Murfeum nomen generalius efteuideo quam buccini,
utpote qupd 8^ purpuram quoc^ comprehendat^ Hermofaus. Con-
chylium aliquiapud Plinium pro buccino capiunt, tC conchyliati ue« j*#

ftem pro eo quod eft buccino dndJam. Maflario alia quaedam fpecies a buccino diucrfa uidetur;
licet quandoque ia^enere pro quauis concha a Plinio ufurpetur. Buccina quam nos appella-
mus, Gracibuchia ^fimilitudinefoni dicunt, Feftus. ' hodie a Grxeis appellari audio*
Strobilidicuntur cobhIeae,8C buccina marina, ei Suidas. Mafsilienies pufpu*

ras,8i^ Murices dC Btrccinos uoeSt Bios,GilIius. Et rurfuSjLigiMres Bticcinos nunc uulgd Cor
netos nominant, Mafsilienfes Bios cornetos,Gr2cci qjiiidam hac atate Scrophilidas»

* Purpurae S^Buccinactantae^funt in Indico mari, utfacilecongiumcapiant, Aelianus. Buc-
cinorum partes uideinPurpuris SC Cochleis, quibus ftmiliter conflant jtefte Ariftotele. De
buccini 8C conchylij opercuIo,leges in Conchylio ex Rondeletio. Speufippus inter fe ftmiles
effe tradidit ceryces, piirp uras,ftrabelos BC conchas. Buccin» teftas habent fcabras : turbinatae
uel in anfradum incorue funt.caro eorum penitus induditur,nec ulla ex parte confpicitur, exce-
pto capite. In bwctinonHnparuoriimcoiKhis aliquando cancellus repentur, Ariftot, ^Vidi

DeBuccmo. Lib.IIII.

K »Iiud buecini genus purpura: (imilms figura, Sf magnitudine propius , quam uHum ex iis qua:
pudadedimustfcd tuberculis undiquaquediipofitis deinceps rotundis fciie omnino elegantercB
clauatumtncc in mucrone adeo exporre(3um,fed capite obtuflore breuius. ^ Ionia fuM
qui florem efle credant eum, quem purpurx,ut Ariftoteles fcribit, habent, &:buccina , medium
tnterpapauerculum&ceruiculam,utAthenaus reflatur. Eft autem papauerculuminhuccino
pars eius ima efculenta^. quanquam omnis callus pinna: SC conchyltj interior papauer quoc^ di
citur.Ego in Diofloride non ionia,fed cionia.hoc eft uerbum e uerbo columellam lego : ita feri,
ptum in exemplaribus aliquot inuenias , Hermolaus. Rondeletius in Cancelli hiftoria legit 'imx,

& interpretatur medias turbinatorum partcs.circa quas tefla: uolumcn clauiculatim intorquetur,

I» ex Diofcor.lib.a.cap. 4. His (inquit)cancellorum mollis cauda cedens implicatur &C alligatur, ut
teftas circumferre porsint.Sedde hac parte pluraetiam forte in Purpuris afferemus, f Dentale
uulgd ditflum a recentioribus medicis aliqui buccinum interpretantur, ut Antale purpur.t. Nos
de utrocp in Purpura dicemus.

, Buccinainpeuis&'arenispafcuntur,Oppianus, Hyemeabeuntegignutur,Ariflot. Non C
nifi petris adharenqcirca^ fcopulos leguntur, Plinius, quod hic dc buccino dicitur, Ariftotdes
de taporraede quarto de hiftoria dicere uidctur,quam Theodorus murice conuertit.Verba Ari- taporrW*

ftotelishacfunt ; Naticesfaxis adha:refcuntmorepatellaruma;aporrtedumfiiiemuricum Ff. ^

Mallaritis, f Diocles tradit/i»(«tai«7ri^j IS «syxxs, , xhivitccs. Buccina Canis

exortu dies circiter tricenosconduntur,fic &: purpurae 8C pedineSjAriftot. Idem buccinas te-
flatis rr»jid(TiH9it,id eft,grefsilibus adnumerat.

Dcrcillus dicitbuccinas commodas efle ad reddendum fonum,Gillius, f BucCini ad purpu 6
ram tingendam ufus, ad Purpura: hiftoriam differetur.

. Ex oftreorum genere purpurx & buccina reliquis prxfcrenda, Actius in cura colici affedus a p
frigidis & pituitofis humoribus. Podagram pituitofam prxccdit fere plurium ciborum & ut
tiofus fuccos generantium ufus, ut aftacorum,buccinor.um , pedinum , &c. Alexander Trallia.
nus. Tympanicis tcftacea,utaftacum,uel buccina,uel pedines, raro & modice uoluptatis gra

tia offerre conuenit,Idcm. Et/ncardialgia,Cibaria{inquit)conucniunt.qu:enonfacilca!tcivn

tur aut corrumpatur,& mordacibus acribus^ humoribus rcfiftcrc pofsint,ut fimt aftaci.pcdun-
culi,cerycia,id eft buccina. In dolore etiam oculorum ex biliofo SC aai influxu,a:grum uefei iu
59 bet alimentis milibus,minime mordacibus, & incraffantibus ; inter alia xsji/siou. 'In purulentis

fi falfushumorcft,pedincsautburcina, aut aftacum dare non eft alienum, Idem. f^Buccinorum
carnes origraia:funt,a.'ftomacho utiles, fedaltiumnon molliunt, Diofeor. Extcflaccis, ftoina^
chicismaximeconucniuntbuccina,purpura-,&'r. ArchjgenesapudGalenum. Pinnte (pirrm)
urinam cient,difficileconcoquuntur.&fimiliterbuccina:quorum colla (■!j»ix»''®')fiomachocon.
ueniunt,fed difficulter concoquuntur,quamobrem tjs qui Itomachoinfirmi funt conducunt, dif.
ficulter etiam exccrnuntur,alunt mediocriter. Papauera ucrd eorum circa fundum ( cu itm-nc Ai.
yefthiu-!r&cm!!ri/$iiin)cener3 funt, facile corrumpuntur , (tAj^SxfTO.Hicefius tamen inoji»?

■jjoutyJto: habet ) Diphilus. Buccinoium colla ftomachoapta funt, &: miniis quam

mitulfchamx aut pedines alunt.Conucniunt autem ftonia,hum imbecillem habcnfibus,8<r non
49 facile cibum propellentibus deorftim t(w mjto a^HStAirtsifortc,

tinyxMm rii ■xyxuylw BS TO KKTB -i mMxv.) neq: enhn facile corrumpuntur. Nam qutc con»

codu plane faciliafunt,contraria ratione ftomacho infirmo aduerrantur,ut qua:,cum tenera ac fo
lubilia fint, leui occafione corrumpantur, quamobrem papauera buccinorum ad ftomachi infir.
mitatem idonea non fimt,uentri autem imbecillo conferunt.Hiceflus. f Alexis apud Athena:.
um inter cibos V cnerem ftimulantes,bulbos,cot hieas & buccina rcccnfet. Vide in Cochleis G,

. MitulicrematieundemBucciniseffcdumprpbent.Diofcor. Probucdnisofireafubftitue. s
re licebit, Aegineta in Succedaneis. Contra dorycnium in cibo iuuantftrombi,pcdincs, bucci
na,Nicander. Kcrycia conchylia in cibo cotra cicutam dantur,Kiranidcs. Galenusinter ab.
ftergentia qu2 pilos attenuant,buccinorum alioriimue oftreorum teftas uftas connumc.mt, Vt
f 0 ne cui penis qrrigi pofiit:Buccinura uftum lo:io bouis caftrati extinguito: hoc in cibis aut potioa
nibus utitorsquod remanet in uafe rcponito,Galcnus Euporiftoni.iy. Ad auris dolorem a ca.
lore, Viuabuccina in oleo elixa illinc.hoc enim naturalem quandam in fe uim obtinet,Nicolaus
Myrepftis. Ad oris tetros abfque ulcere odores; Ex oftreis purpura &f buccino cum myrrha u.
tuntur quidam:cumcp cubitum eunt aceto acerrimo colluunt, Galenus Eupcrift.a.ti. Ad paro
tides emplaftra quaeda molliora fiunt cerati forma, ex butyro uelcefypo conflata, oftreis aut buc.
cinis aut purpuris uftis additis, Galenus de compofit.med.fec. locos. Ibidem Archigenes ad.
uerfus idem malum buccina marina, aut purpuras uftas melleaut axungia excipi &imponi iu.
bet,utconfeftim diicunantur. Ad chccradcs diftutiendastCerycia marina ure, cum meile co
daimponecataplafmatis inftar,Hippiatros quidam. Buccina,purpurs & oftrca ufta conucni.

4« unt indureicentibus ac uetuftis inflammationibus , Galenus de comp.med. fec.loc. Ad alope.
ciam Sf omne defluuium capillorum, alphoscp diuturnos, mirabile : Buccina ufta trita in oleo
^(eterifufflcientifubigito,&adglutinisctaIsitudinemreducito;rafoprius,SCfrii3o, illinito, NictJ

IV<5 Dc Aquatilibus.

colaus Myreprus. Ad ephelidas &C lenticulas: Purpuras aut buccina cjtpifcatiis in ollulam cen

iice,2<:mfurauTnainindamittc,dcmdcexmclletritisutere,GalenusEuporifloni,8. Me^ci..

mentis adimpetigines apud Actium mircenturteftatbucdnorauftorum. f Vulgus apud Ger.
manos inferiores & Occano uicinos contra tufsim,inanem prafertim SC puerorum, potum foli-
tum c buccini uel coclile* marinsc(Tktttctb«:nipfi nominant) concha hauftum prodeiTe putant.

«.*. Purpuram marinam quidam ccryca uocant, Kiranides 1. 16. fed dicendum eft potius fpe-
cies effe unius generis proximi diuerfas. uox eft diminutiua apud Kiranidem, Hippia,

tros Trallianum. K«f i/| ftribitur cum circumflexo in prima, ut 5C huiufmodi, tan«

quam ultima natura brcuis lit,&: pofitionc tantum cxtendatur.in obliquis tamen natura produci,
tur KiuvMfn (.vi5n,i(pa«v)0£«6s2«(Mce-aAi</,Oppianus, Charmus Syracufanus inter catteras i»
parcemias feu liemiftichia qute de unoquotj ferculo in promptu habebat, de buccinis hoc tifurpa
baqxwjtnwifvswAtosSjyc^ijSxHomcro uideliceqquideprscconibusinexercituhsecuerbapro.
tulitia quibus etiam conchae iftx marina;, praeconum fuo cum inflantur (bno fungentes uice.no.
menfumpferBt. Aggregator interpretatur ccrycescanrrorum(lcgoconcharum)eire f^eciem,
uel limaces marinas.quacVenettjs dicantur Buouali. f K;gi/|S*aitM»s7i»»‘fi(«©',w"tnro5'ijv5«!, Ar

chippus apud Athensum. fuit autem is Athenienfis ucteris Comoedia poeta Athenio tefle , dC ■
flepe eius iierfus ab Athenaeo citantur.& cum fenarium iambicum uerbis iam recitatis confiittiJ
appareat, non coniieniet viis mutari in as , quod Rondeletio placuit, etiam non ut ipfe,

quod nutriendi uim habeat, expofuerim hoc locosfed pro eo quod nutritur &f alitur: ut fltBucci.
num maris alumnum, purpurtcfilius,uti Cjlius Rhodiginus quocp conuertit.qiia ratione autem 1«
filius purpurte dicatur,magnitudinisne, an alta quadam,alij indagent. ^ Ciceros(nomen corrus
ptum proCeryCes)ideftBuccini marini, Syltiaticus. Buccinus etiam aPetro Gillio mafc.g.cf.
fertur alicubi. Buccinus minor Romanis,Dclphinium, ut inter nomenclaturas apudDiofeo.
»»ei«i»ilraridem legitur. Eft Si inftrumentumbuccina,quofignuin bellis, prsiijs, aut alias datur. Equi.
yestun. imperauit ut ad tertiam buccinam pratftd eifentjLiuius. Signum buccina datur,Cicero.

Vt ad fonum buccinac pecus fepta repetere confuefeat, Columella. Subulcus debet confuefa.
cercomniautfaciantadbuccinam.Varro. Buccina autem dida uidetur abucca quainflatin-,
autafimilitudinefoni. HincuerbumbuccinareVarroni,8<: nomen buccinator Cafari. Tri.
ton fertur cum concham inucntam{Buccinam proxime uocarat) excauaflet, & fecum ad gigan.
tes tulifleqSi; ibi fonitum quendam inauditum per concham mififfet : hofies ueritos ne qua effet j»
immanis fera ab aduerfarqs adduda , cum clTetillemugitus , fu^ fe mandafle,Higinus. Api.
bus nodu quies in matutinum. donec una excitet gemino aut triplici bombo , ut buccino aliquo,
Plinius:nifi forte legendum eft,buccina aliqua. Buccinae meminit Vegetius de re militari j.

&; buccinatorum 1.7. f Ceryces a noftris tierbum ex uerbo buccina conuerfi funt, quod ceryx
idem ftt quod prsco.quanquam &f a cera, quam muco fimilera attritu mutuo faliuant, cognomi.
nari pofle uidentur,quod Graci dicunt,Hcrmolaus. Buccina oppidum eft in Sicilia,

ut meminit Dionyfius:quo nomine etia dida eft infula Pontiani pontificis exilio Kmorte clara.

Archeftratus circa nomen «»jtl»(/iocatur his uerfibus apud Athenaeum : KmiiifiTifhi-i-ifmt
yilKS hi vnmrxs. ««{i/Wts vAipi^iu o Zsm.tse n ix^xKn^is, usi tft

«yegaias, PAiui Stratonicus etiam facetus ille iuuenisinno

mine x«f vxaif; feftiue lufi't:Cum enim ciuitatem in qua erat plurimos xsfi/iuttiid eft pra:cones)habe
re cognouiliet.fummis pedum digitis incedebat.metuere ie inquiens , ne fi pede plano terri cal.
caret, ceryce aliquo pedi infixo laederetur, tanquam ceryx marinus propter conchylij forma mu*
erones aliquos circa fe habcat,Euftathius,
b. Buccini marini fimilitudineeftpomumbairaminaefTUticis,HermoIaus.

Anchufa eftherba tingens aar«Ax&iF« x«Btt«,Nic.Myrepfus, in D.litcra cap. ultimo. lego ws ai
«As&jra KHiziXjdC uerto,ut ucri murices, xhqix pro ««pi/xtr.

B V GL o s s V s, id eftSolea. VideinterPafleres.

B V R 1 D 1 A uel B o R I D I A. Videfupra infinetradationis de Apuis diuerfis.'

BVRYNCHVS, Ba^i/j,j^®',pifcis cetaceus, Varinus.idcm fortafsis qui Brincus.

A.sliL

DE AQVATILIBVS. aY.O>

RVM NOMINA A C. LITERA

I N c I P I V N T.

Hae ci L I A, uideTyphle ueITyphlinus.

CALABOTE S, KaABfii»s.pifcisquidam,5;Iacertus, Hefychius 8f Vatinus. Eft
autem lacertus alius terreftris, alius inter pifces,de quo feribetur infra,
c A L A M A, K«At<it(t,oyi(ss,ixSvs,Hefychius,

c A 1. A N D R .A s pifces quofdam uel aquatilia animantia Chriftophorus Colum»

bus ia

DcCallichthye. Lib.IIII. lyy

bus m Noui orbis Nauigatione nominat, quatiior prxgrandibus calandris fe donatum a pifcato»
ribus fcribcns,cas9 iri cibo fuauifsimas fuifle. C^userendum an fint teftudines,ut conijciotque
etiam in Italia alicubi Gallanac dicuntur. *

c A L L A R I A s, uide in Afello.

CALLiBivs quidam pifciSjKnaifig-jaDiphiloSiphnionominatur.PelamysOnquifimul
tum alit dC grauiscft,:egre concoquitur,uiinam promouct.falfauerd (W£ix((l/98&) Callibio fimilfc
ter, bonam aluum facit dC attenuat. Sed Rondeleuus eo in loco pro callibio reponit cybio.

DE CALLICHTHYE.

!•

ALLICHTHYN Bellonius facit illum pifcem qui Romanis atep Neapolitanis Fie.
tola appelletur,nullo fatis efficaci argumento id approbansmec alio , quam quod totus
fit pulclier,hoc eft aureo atej argenteo colore infignis , quod tamen de calliclithy uete.
rum nemo prodidit. Eundem pifcem Rondeletius Rom^Fiatolam uulgo nuncupari
tradit, ab aliquibus Stromatca,ob fimilitudinem quandamiSilnos poft Stromatea de eo acemus.

Callichthyn uero alium ab Anthianonfacit:Anthias{inquit)didtur&caIlichthys,id eft Pulcher

pifcis,ai callionymus, id eft pulchri nominis, at uranoftopus Athenato dC Plinio tefte fic (callio»
nymus)cognominatus eft.Sed Oppianus diftinguit;cum enimlibro j.de pifeatione, Antliis ca«
piendimoremdeicripnffet,fubiungit, o^nimui/. Dici ta«

1« men poteft callichthyn anthis fpeciem effe. quoniam differentis eius qtiatuor afsignantur.

Quare nos ueterum de callichthy fcripta,feorfim colligere opersprecium duximus. SaertJ
pifcem Homero nominatum alij anthiam,alij auratam,autcalh'chthyn,aut ellopem, Sfc. interpre
tantur,ut pluribus in Anthia annotatum a nobis eft. Ka-MixSt/s tsroiwtr©- isfot ijiBvs, Oppianus lib.
i.depifc. Et rurfus libro y. Qui fpongias legunt, fi callichthyn uiderint, animantur, nulla enini
bcllua,nec aliud noxium animal in mari illic reperitur,ubi hic pifeis fuerit ; quamobre SC lacrura
cognominarunt, quod purum K innoxium circa eum mare fit. Idem Ariftoteles de anthia nadit:
SC Athenso anthias alias callichthys dicitur. Anthiam(inquitDorlon apud eundem)aliqui &cai
lichthyn uocant,& callionymum,& ellopem.

Ariftoteles callichthyn prodidit dentes habere ferratos , Slgrcgatim degere. Oppianus cal-
Jo lichthyn cetaceis adnumeratpifcibusiSir alibi thunno efca eum gaudere feribit,

Anthiam pifcem hamo captum , qui funi alligatus ftierit , quata ui Slcontentione pifeatorum
extrahi oporteat, in eius hiftoria ex Oppiano diximus. Talecinquit idem poetajrobur etiam Cal.
lichtbys habet, & Orcynus,alijcp pifces cetacei, & talibus capiunmr brachijs. f Ad glaucos ca«
picndosefcamprslcribitTarentinus,ruia^callichthyas admjicet.

^ ^9«{«i(^aAjxflt/t:rtu>t(t6eA^r4i5iiAiw((yj«e, EAasfriiPfMTHJsAyisS^Asmeifisfi. Tlni’v</!ufy mg,
«tsaS£aAt7iitt.«A\’iOTxA«i. ^lag^TtixuTKiamyifMSiasiviifiiasZii! Xfi/Gjms, Axgimlwm.

sl*,Hedylus in Epigrammate in Agidem opfophagumtquod Sf propter feftiuitatem recitare uo.
Iui,&: quod in fummis delictjs hunc pileem olim habitum inde appareat, f Vxxfc/, mfc agnixSuu,
i{^i(/,Numenius. ^ Sj/ tnAAors yty TOsiiUfyitetWs ms iiixgars S 7^1^
tmy i^x S xaMix^w i«a4>!rs. Clemens S trOmatS i. f In redo lingulari rede uidetur feribi ««Mix*
Si/t proparoxytonum,ut <?rAixfo5,;iS''*"‘ff''«f‘On oxytonum,ut quidamiar in accufandi cafu fimili.
terusiaAixliutjnonut Varinusalicubifaabetdibrariorumfcilicetculpalparoxytonum.

B

(E)

M

CALLIONYMO VEL VRANOSCO*

PO, RONDELETIVS,

DE

Piffwrx ytnetijs faBa Bjl-.fttis hona,fed minus elegans & accurata ^uatn

Ittiy.^ua cirrhum etiam a medio inferioris maxilla frtm
fendentem ojlendit.

d*

De Aquatilibus.

i VI w«'«™V©'aGracisa:«i:»‘»<'<'i'©'«o«tur,>bAthcnso efwm «j-r©- dicitur . qua

UOX quanquam cadum flgnificcr, nihil tamen de huius pifcis caftitate apud uetereS au.
Lmfpl thores leul. Veteri Latino nomine caret: quam ob cauLm Phmus Gracis femper u.

fus eft Galeni interpres cadi fpeculatorem appellauic . Gaza pulchrum pifcem pcrin-
fclTiBtMivati/' non ,(!tffiiiw«(-„legifret. Atqui tum ob fufeum colorem, tUm ob capitis,tottus.

Que corpons fpcdem.foedus eft afpeau. Et , td eft pulchrinommis pifds nominatur,

ob sVitrLva appellationem, qiiar pulcherrima eft, aihomine quam pifce digmor.Hominjstoim

nronrium eft fuifum afpiccre,id eft mente naturam rerum K carltim contemplaritfr^ilia Sd Cadu
ca q^utecr falso in bonis a uulgo habentur defpicere,atque infra fe pfita arbitrari .Ciucmadmo.
dii uerd^b antiquis pulchro honeftoi^ nomine donatus eft hic pircis,ita aMafsthefsibus turpi pu i«
dendoffi quod honeftj matron? prx pudore nominare tiix audeant. Vocat enim ab his tapecon.
nuod pefsi inftar conformatus efte uideatur:&: rafpecon,quod caput obafperitatem adfcalpenda

r-t • a, mulietoiaDudcndaaccomodaripofsit.AbItalisbocamcapo,anoftrisratappellatur. Oppianus

nominat,qudd interdiu in arena dormiat, nodu tiigilet prsdte quatrends caufa , un-
de & rvK-rf>.'5 tiocattis eft.Ex quibus liquet non de phoca, ut opinatur Erafmus , etiam finodu in
■ capiendi caufa, fed de uranofeopo potius intelligendumereSuidK locum,

otio feribif HVtfiHSir©';.#;;! ais.Ki» i id ell. Hemeroemtus pifcis eft quidam, & fur Fures

enim quod interdiu dormiant, notftutiigilent , «VteoKSiwi apte nuncupantur , etiam Hefiodi tefti.

monio. , r r ■ ■

» Vranofeopus pifcis eftmarinus, litoralis, pedali magnitudine, (ihefqtiamis, Capttemagno, i*

olfco afpcro,ranapifcatricis capiti quodammodo fimili. Os longe fectis quam reliqui pifcesfL

tum habct,nimirum ftipra caput , magnum SC patens,cuius operculum eft maxilla inferior , fur.
fiim ualde attratfta.Lingua breiiis fcd lata,oris internas partes ita occupat,ut eas,nift linguam dt-
eito ualde comprimas K fummoueas,uidere non pofsis.Ex ea parte quie inter linguam eft,&: ma
xillam inferiorem.oritur membrana in principiolatiufcula.fcnfim in carnofam rottindamcp apo-
» phviln definens, extra os propendcns,qua pifciculos alIiceat,alledos deuoret.Eandemcum uult
retrahit &exerit,uelutiferpcns,linguam. Oculi fupra caput fin refla cieluinraentur, unde njtu/a
tnsOTnoincn optimoiuredatum. Nam dracunculus rana pifcatrix,rkia,paltinaca, rhombus, paU
feres buglofsijfepia, polypus, oculos habent fupra caput: fed pupilla ad latera fpeflant , non mr. _

fuinadcalum. Offa capitis.caudamuerfus in aculeos delinunt tenui membrana opertos Ab of.

fibiis branchias integentibus itidem duo alij aculei ad caudam fpe(5anc membrana tecti, dempw
extremo mucrone. Branchias quaternas habet, iuxtaquarumrcifllirampinnaEdu^magnae cC
robii fta Si uaria exoriuntur. Subfuntin parte fupinaalia dua minores , alba , maxilla interiori
propinqua.Has pinnas fequitur os, iieluti fterniim , quod tribus aculeis horret. Succedit pinna
iUA podice adcaudam.In dorfo diia funqquarum prior capiti propiorparua eft « nigra, ut m
araneo. Pofterior ad caudam tifque porrigitur,dorfo concolor, m pinnam latatn delinit,

paiionis cauda dum pifcis uiuit amulam,fimbria purpurafcunt.Dorfumfufco colore eft,uehter
candido:quicolorcs,dum uiuit,manifeftifunt,ah'oquiunacum uitaperciint. A capite linea dua
ex fouamulis conflantes ad caudam protcnduntur,reliquo corpore cute dura inteflo, quaij tacr

leexcoriari pofsit. Ventriculus firmifsimis tunicis conftat, e cuius ore appendices oflo depem^^

dent Hepar candidum eft,a cuius exteriore partefcllis uefica pendet, admodum magna, (i corpo

ris magnltudincmfpcflcs.fclleualdedifienta. Fellisfubfiantia, oleum colore K conflftentia re.
fert. Viilua multum inff a pofitaeft,bifida,

r Carne eft alba,dura,nonmukum a carne ran? plicatricis difFerente,grauiscpodoris,de qua lic
£.16 8 Athcnacus:cv(Kvo<rH577(^ «yvoz arena 6^ cceno ^et, ut

T/artf i wpircibusinfidietiiv, Cum igitur carne, coenofa^ aqua uefcatur,grauemuirofi9 faporis eile ne.

(c) cciTe eft ■

D Vranofeopus in uenando eodem aflu,quoranaplfcatrixutitin.cumenimlutofcimmerre.

rit,caput paulum cxerfns,membranam,fuieapophyfincx ore demittitjad quampifciculilanqua ^
ad ucrmemadnatant.-qiiapramiorfa admonitus uranofeopus , flatim retrahit , SC cum eapifcicu-

liim. Nos primi particubm iftam inhoc pifce dcprchendimus,quocK aftu pifciculos uenetur,ob
fcruatiimus. nulla enim prorfus,quod fciam,huius mentio fit apud ullum aut uetcrcmjaut recen.
tem,Gra:cumLatinumue feriptorem. . 'n

B Vranofeopi meminit Galenus his uerbis:Exiftimare,inquit,obid hominem refle flare,utc5c
TJh. j. rff ufu Ium prompte fiirpiciat, dicere poJ?u AvTccuyu Tr^s ohviifny ) hominum citqul

tiunquam tiranofcopiim uiderunt, qui etiam inuituscalumfempcralpicit.

A.CcrG.)vra Porro eundem efle pifcem qui uranofeopus SC callionymus uocatur, confirmant Athenaus,
cfa &~c«/ Plinius, rcliquii^ ueteres autores. Athenaii locus iam citatus eft. Plinius : Callionymiis fiuc ura.

. -m" nofeoptis. Et alibiiCallionymi fel cicatrices fanat, Sf carnes oculoru fuperuacuasconfumit. Nul-
Ui n.c«p.><.hhocpifciumcopiofms,utexifiimaultMenanderquocp in comoediis. Idem pifcis Sfuranoico.

pus uocatur,ab oculo.quem in capite habet. Diofcoridesdefelleloquens. Eft tiis omihum aens
iaP.i.cap.pH. excalfadens,inteniis tamen SCrcmifsis utribus differunt. Siquidem praftantius in eflcflu eiie

De Callionymo.Lib.il II. 15-9

uidetur fel marini (corpioniSjS; pifcis qui callionymus appellatur.

Idem fere Galenus ; Animalium quorundam ilngulariter bilis a medicis laudatur j tanquam Lit. lo. * r
•ciem exacuat ocuIorum,Sii fuffufionum initia digerat: ueluti pifeis quem uocant callionymumj
byacnx.&l fcorpij marini.Exhis omnibus confiat nos uerum uranofeopum exhibuille. Nec ob'
ftat quod Plinius , ut ante citauimus/cripfit uranofeopu dici ab oculo quem habet in capite, qua» ccp.i.

C unicum oculum habeat, lam enim demonftratumeftj nulli animali plurespaucioresue oculos ' '
duobus efle. Quare enallagenumeri ufus Pliniiis.oculum pro oeulis pofuit: quemadmodu Dio.
fcorides quum draconem marinum ad ictus fpinx fuK ualerc dixit , cum fpinarum dixilTe opor.
tuifiet. ^ t: t

,0 Poflremd eundem efleuranorcopum fiue callionymum , & hemerocceten Oppiani > pCripi- Esnifwcr H»

cuc declarat & ueluti ob oculos ponit eius pidura: Qiiam fic conuerti, meroexten dia

Stultitia iniignem memorabimus hemerocceten.

Segnitie^ omnes fuperantem,quos creat sequor.

Scilicet huic fitafunt in uertice lumina,furfum
Conuerfa.immodicecp,h*c inter, t hiantia cernes
Ora, dies totos fulua proftratus arena
Dormit; noeSu autem uigilat,folus^ uagatur:

Nycfierida hinc etiam appellant.

His fubiungit adeo uoracem efle pifcem , ut ciborum copia nimis diftentouentte difiumpa. ^

4, turatque cmoriaturiquotrifti exitu hominesiluxu crapula^ deterret, &: ad temperantiam ad»

hortatur.

DE EODEM BELLONITS.

_ Vulgarisefl CallionymuspifciSjAriftoteliinter litorales adfcriptus,mulrisnominibusproiia

rijs nationibus appellatus.Romani Miflbre uocai.Genuenfes Vn Prete uel Preue , Veneti Bec
in cauo.-Mafsilienfes Rafcafia bianca, quali albu Scorpione dicerent.aliud uulgus uocc obfeoena
Tapecon nominat. Alijs etiam Rcfponfadoux dicitur.Oppianus Hemcroccetam uocauit.

Adeo uiuax eftpifcis,ut fi hunc internis omnibus priuaueris, nihilominus moneatur. j-

■ Pinnas molles atq; obtufas habet, translucidas duas in tergoreiquarum ea , qua capiti uiclna g

* en:,ucfpertilionis alie fimilis ciTe uidctur.Eft enim nigra uelut in Scorpione marino Si Dracone.

Pinnam cauda latam habct,ccruice quaC compreflam.in cuius fuperflclc parui oculi pofiti funt,
atcpinterftitium,idciuodefi inter oculos, concauum apparet.Necaliumrcperias quem magis Sj
Ionem iudices. Siquidem is non, ut alij pifces.os ante gerit.fed ualde fupra caput habet, un^ Ve
neti fiipradidum nomen ei indiderunt.Inferiorcm maxillam ita furfumreuadam habet, ut inter
oculos iunda efie appareat.Oris hiams.quum id expandit, tam gtandis cft,ut uelut in ipfa cerui.
ceinfariSum tubulum habere uideatur. Ambaefpineac exteriores branchix.uuincp ad caudam
fpedantes, aculeo in extremis pramunita: inueniuntur. Squamis caret: Cinereus totus in tergo»
re confpicitur,fupinus uerd candicat.Branchias utrinm quaternas habet. Cor pericardio indu Interior*
fum.erui magnitudine. Voracifsimus efitquapropter ftomacho eft ampliisimo , uillis omnis ge=
neris pradito ac bene conCrmato.Hepate uerd pallido,ftomacho incumbenti , cuius pars maior
Cniftrum occupat latus. Veficula fellis in formam lachrymac rotunda fub dextro hepatis lobo con
fpicitur,nueis aucllanxmagnltudinethumorem^ continet oleofum, ad ocularia medicameta ac-
commodatum. Porro lienem habet lentis magnitudine, planum t>C orbicuIarem,rubrum,ftoma-
chi parti Cniftrae incumbentem:Apophyfes multas in pyloro, intefl:inanodisinterfepta,qu:cpro.
prijs nominibus diftingui po fiunt, ter tantum circunflexa, antequam ad reclum perueniant.Fir-
mum habet oefophagura, ut etiam plfciculos ariftis tergoris bene munitos deuoret: cuiufmodi
funt parui Seorpiones ac Dracones:proinde ieiunus pileis contrahitur, fatur dilatatur. Vuluam
bicornem habet ouis pleruncp refertam: fecundum fpinam uCp ad feptum protenfam ; Carnem,
y, qualis eft Draconis marini.

Etfl autem Romani MiiTorem uocenthunc pifcem iMifibris tamen uox ad eum pifciculunj- A
etiam pertinet,qucm nos Chabotum, ItaliBotulum uocant : is enim Callionymo quodammodo
refpondet. Ca:terum Gallica huius appellatio alteri etiam conuenit , quem nonnulli Halofuiion
uocaueruntide quo in Genitali marino, fuo loco dificremus,

COROLLARIVM.

Vranolcopum efle pifcem cuius effigiem dedimus inter eruditos omnes conueniti&fante an a
nos aliquot Aloifius Mundella medicus excellens fimilem durdem pifeis Iconem ad mc mifit.

Hicefius diuerfum pifcem anthiam ab aliquibus HSt^tmvpoy uocari icrihit, quod nomen etiam ura caUionymi
to nolcopo tribuitur , fiue a pulchritudine nominis uranofeopi, ut Rondeletio uidetur : fiue ab ali» dusaiucrjii
qua fimilitudine pudendorum, nam & tapecon a Mafsilienfibus nuncupaturCutRondeletius
fcrtbiOquodpeffiinfiarconformatusefreuidcatur.Caliionymusautem tHcfychio & Varinote-

o 2.

i6o

flibus)nim pro piTce , tum metaphorice pro utriufcp fexus genitali accipitiit. Sacrum pifcem

aliquicallionymum interpretantur, nonuranofcopum,fedantliiamintelligentes.Videfuprain

Anthia. o/fwwwV©' xsi i m j Diphilus. Rondeletius legit

• - ahxcnommadepifceunoaccipit. quodfired-ereatjnonlolum

J3«pv?mfin2u!annumero:&:tTiali ^ t ' ' >■

fttew in (ingulari legendum fuerit, fcd etiam uerba Ksa « «yv©- tranfponeda ut legatur, « w
, Alius 5 callionymo uidetur galeonymus pifeis: uide in Corollario primo de Afellis. Plammo.

PpS“L dytes,^t<w-,../dir«,pifcis eft,qui K Callionymus

• 'j.' ovs-aua9«<7J7

AH»dorc(a.

Mabot,

tufcm.

diciturjHefychius dC Vannus. Arenarium dixe
ris quod in arena occultet' M Ji y 'htpiStim -Kjdvstu Oppianus. Ano.

dorcas, Ar«)A'piB!s,&i«)(.©'“‘X^''^®'‘^““'‘'>’^‘^‘Vchiusa: Varinus.idem,utcomicio, qui Vrano.

fcopiis. Ammody tes quidem inter ferpentes eft. ^ Pifcem Arabibus dicHum Sabot aliqui callio- !•
nymum Gracorum interpretantur. V titur eius fclleRaiis libro 9. de morbis curandis , cap. i7.
ad oculorum fuffufionem. Alfabutcft pifcisnotusinPerfia,AndreasBellunen(is. Etrurfus,
Sabotuel Sabiit eft pifeis qui reperitur in flumine dido Fora apud Perfiam. Sabot nomen pi«

fcis e^eftfpinula,Syluaticus. Cairion,ideft,habensoculumincapite,Syluaticus. apparetau.

tem’ nomen a callionymo deprauatum. ^ Italice hic pifeis uulgS nominatur Bocca in ca, uel Lu

cernadepetre,utaudio.AliuscftquifimpliciterLuccrnauoratur. Germanicum confingi no

men licebit citi Pfuffi id eft presbyter uel facerdos.nam Si Genuenfes preue uel prete uocant;
ab eo nimirum quod ccrltim lufpiciat.ut folent qui preces ad Deiim fundunt , quod facerdotum
prxcipueofficiumeft. Vel, em ^^innitelatl^^cr, hoc eftcculi fpedator.- Vel pcriphrafticc, cttt
fecrdr«ppctt«rt.nam & Romanieodcmnomine,quogobiumfl,nuncupant,utfcrlbitBelloni
us. accruditi quidamhuncpifcemblcnno cognatum iudicant.eftautemblennusquoquegobio

fl.perfimilis. „ „ rr

* Callionymo Ariftoteles ait in dextraiecorisfibrafeliitUm efle, proportione corporismaxi»
ine omnium copiofumllecurautcmadlieuum latus collocatum efle. Cui quidem rei teftimonio

t eft Menander in MeflcniaiFacioiinquiDre habere fcl Callionymo cepiofius. AnaxippUs item in
EpidicazomenotMe ii moucas &C ficut Callionymi fcrucre eflicias omne fel. Sunt qui eum dicat

/p) eiculentumjali) pleriqj negant. Podte quidem ubi coniiiuia Si epulas deicribunt, non facile eius
ineminerunt,cum alioqui plcroiqj,quorumufus eft,fuis uerfibusnominarint,AcIianus.

Hamerocceta infigni ad tuitionem ilii efttcmcritate,Silinguiariicgniciejtumuerofuaminla
turabilem rabiem nunquam explere potcftlimo ufqj eo procedit huius inexhaufta cibi helluatto, 5*^
quoad ciboonuftus,in terram feabiecerit,&iquilpiam alius pifeis hunc humi ftratum occiderit.
Eum autem elfe infatiabili abdomine hoc ipfiim declarat: Nam fi edendum cibum huic capto ob
ieccris,fuam fatietatem tandiu fiiperare conatur , dum cibus exaggeratus ad ipfum os redundat,
Gillius ex Oppiano.

, Dclicatifsimi hunc pifcem guftus efie audio, f Hippocrates itt libro de internis aftetfiionta
bus aliquoties uiiftus rationem prarferibens callionymum cbncedit,uel eo uti prarcipit.Qui pituf.
taalbalaborat(inquit)ex pifeib. ucfcatur fcorpio, autdraeone,»utcuculo,autcallionymo,autgo
bio,aut alijs pifcibus qui fimilem facultatem habent. Etrurfus, Q.ui agrotat morbo craflb api.
tuita putrefa(fta,obfonium habeat ex pifcibusfcorpiurh, aut callionymtim, aut cuculum. In
tnorbofplenis,Dentuf{inquit)pifces,fcorpius,draco,cuculus,gobio,ca!lionymus.hos co6-os8S+<^
frigidos dato. Et alibi, A pituita maximein aquam interentem tranfitus fit, Sdc. inhacquicu-
rabilis eft,ex pifcibus utatur gobio,draconc,callionymo,cuculo,fcorpio;8<; alijs huiufmOdi , om.;
Ilibus coflis non recentibus, SC frigidis, hi enim ficcifsimi fUnt,&: in iufculum ne intingat , £C in.
fulfi flnt pifces.

• Callionymi felle quidam putant Thobiat oculos curatos fuifle. Ad oculos fiiffiilbs prima
fere omnium compofitionum eft,qUa tx fotniculi iiicco' Sii Hyana felle , ac meile Attico conftat*
quidam uerd etiam caprinum fel addiderUnt. V efuin ^pftea alius aliud fel ammifeuit, galli, aut uf
peras, aut teftudinis niarina,aut callionymi. nunc liero in precio eft pharmacum ex felle fcarorS,
Galenus de compoflt.fec.Ioc.lib.4. f Ad auditus grauitatemfeneda anguium cum fellebubu= .
)o aut caprino,aut teftudinis mar.aut callionymi diluta iititor , Apollonius libro j. eiufdem ope»
tisGalcni. AuribusutilifsimumcallionymifcIcumrdfaceoinfufum,PIinius.

S.b. AutSoreft Galenus, hominem cumiit ereSias flaturas , fic promptius SP comrnodiiis multo
manuum uti minifterio. Qriod uerd de coeli fufpcStionc a quibufdam affertur, multo excipit rifu'
Galenusidemiquando procerioris colli auitialongeid facilius ualeant implere. Eflcquoqipifce'
ait ab re coeli inipedorem nuncupatum, quod uel inuitus fufpiciat perpetuo. Addit , qui ina tra«
dant,non uideri Platonem intellcxifle,a quo proditum fi't,fufpedari a nobis, non ubi quis caput
reclinet ofciians,fed cum mente coeleftium corporum, coelitumcp naturam aitingat,Gxlius.
c A I. L o s ex Ariftotele Gaza modo pro Holoihurijs,modo pro Tethyis reddidit.
CALVARIA pifeis iq Phagiticis Ennij nominatur, citante Apuleio in Apologia i.hoc tier
fu. Polypus Corcyra, caluaria pinguia Carne, ego potius legerim, Corcyras polypus, caluaria
pinguis Acarne. eft enim Acarne Plinio Magncfia oppidum. quanquam 8C Carne Phoeniefe op
pidum eft Plinio SSStephano, Dicit auiepiEnnius quibus inlocis qui pifces fiut praftantiores,,

QujErciW

De Cancro fluuiac. Lib. 1 1 1 [. i6i

(Quaerendum an Idem (it orchis uel potius orbis a Plinio nominatus pifcis:qui luo globo, & den= Or*it>
sibus fimilibus hominum, caluariam fere humanam refert. Gfaci nullum hoc nomine piicera
babent integrum, ied cranium partem, quorundam, ut fynodontis Antiphahes, inter delicias nu*
merant.

c * M A » B N B s,K*(«irJv()ti-.abEmpedoclepifces omnes uocantur,Euflathius,&rAthenaus,

qui hoc eriam Empedoclis carmen recitat; Pit xiA m luctixmnXr, Kxi^amd^

(per io ta) ixSv^-jHefjrchius 8i Varinus. Legimus SC Ktitxrms (primam per epfilon ) apud eofi
dem pro piicibus,perperam ut iudico,

C A M M A K V S, Vide in Squilla.

DE CANCRO tLYViAtlLt

RONDELETJVS,

ANCR.0 fluufatili carent Galli^ Germani, Quamobrem non. (inc «rore Aftacd» j£
fluuiatiles in Cancrorum uicem ufurpanr,mijs etiam remedijs,in quibus ueteres Can
eros fluuiatiles fummopere commendarunt. Reperitur frequens in Grarcia, Creta,
Sicilia,ItaIia,Hecruria.RcpcriturSfmNi]o,Aeliano cefte. Ego in Italia accurate pitt
gendum,3^ ad uerifsimam effigiem exprimendum curaiii,qudd uiderem a quibufdam t pitffura tBrSwiw»
^f-ociusa uera alienam fuiflereprarfentatam. Dicitur a Graecis wpiuV©- , ab Italis Granciot^r.
fiCGranzo,

Eft corporis quidem fpeciemarinis iimilis,uerum tefra tcnuiorelsuiore^:corpore mfnusro •
tundo, brachtjs primis crafsioribus longioribus pro corporis magnitudine , fimiliter &: pedes-
habet. Cauda corpori applicata diiccrnunturmaresafozminis. ea enim in foeminis latior cil ad
fcuti formam, ad oua tutids comegenda,in mare eft anguilior.CarncfuntduIci.

Cancri fluuiatiles cruftam tempore {^uo tempore crujlam) exuunt, tunc molliores llint, f

mi P ontificis cardinalium^ menfis maxime expetuntur. A quibufdam in ladfe ftifFocantur,quo
dulciores & meliores fiant.Degum in riuulis Sf latent in luco, unde ligonibus effofla ferobe capi-
untur. Qiiieos uenduntfimiculoaDigatoSjS^aferefe/undlosferuanc.Etenimftrecontingant,
■5®pedcsmutuofibiarrodunt&uorant,quoduerumcfle ipiefum expertus. Cum enim ducentos
• Rom* e.mifiem,domi^ in aquam ut fefe reficerent conieciflem , ita inter feie conflidiati ftint , ut
pliires quinquaginta mutilatos repererim. ed tandem deuentum eft, utomnibus necatis unicus
'fiipcrftcs fuerit, quem adhucexAccatumferuo, Cancri fluuiatiles fatis nutriunt ^8^ corpora hu-
mc^^ant.Qiiare Auicenna in febribus hetfticis cum aqua hordei ualde probat, quod nihil falfi ha<
beant, humidiores^ fint marinis.

Permulta alia de iifdem traduntur a Diofooride, Nicandro, Plinio : qutc ftiperuacancum 4

rit htc dcfcribere.Solius Galeni fententiam exponam , quo maiorem auihoritatem habeat oratio
dc Cancri fluuiatilis mira & occulta facultate, Fliiuiatilium Cancrorum, inquit, cinis deficcat,SC
proprietate totius ilibftantiai mire demorfis a cane rabido auxi]iarur,uel folus, uel cum thuris par
4o tctina,gcntian^quinque,Cancrorumdecem. Vel eo cinere utendum quemadmodum parabat
Acichrion longo ufupcritifsimustquiuiuos Cancros inacneam patinam imcdfos tandiuurebai
quoad in cinerem redigerentur, ut facillinje inpuluerem tenuarentur.

o 3

iS2 DcAquatilibus.

^ ^ ^ -.w »CT TrtMTV?

(C)

de EODEH, BELLO NIVS.

, V r,nrro,fluuiatil«m Cretapluriir.osu.dimu«drci.Colocafias,KmAthoMacedoni»mo«

II (B) Cancros ™‘''“ P • non longe ab Iffo defluunt. In Gallia nullos unquam confpes

te,atque adeo efroflifcrobe , uel etiam trublacaa

xi.Crudi P°^, “ inierdiaum efl , baioco (quinofter dimidius eft afsis) ditioribus

5' filo annenfi ac traieaiiunde Romani Filfasuocant) ne duris forcipibus alter alter»

‘^‘“t'v!^samnutet ac mutuis uulneribusfe conficiant, Amphibios efli conflat; longius enim ab

aau*feceduL;integram tamen hebdomadam,atcp interdum menfem extra aquam deguntXstt

rum uterque Cancmammarinus quam fluuiatiiis eodem cognomentoRom*appellaturGran.^^

!?^”*°3{-s,tud,nem oui gallinacei raro excedic.FIuUiatiles duriore tefla.rotundforetp K
crafliore conteguntur , uiuidioresfc ac delicatioris funt quam marmi : Prxterea tibqs afperioru
bus & brachiis fortioribus ac rugofioribus praediti funt. Ambobus forcipes funt multum crenati;
fed marino frons non ufquequatj rotundaturiatque in gyrum crenas habet, quibus fluuiaulis ca-
ret Marinus prarterea liuidum Loti corticis colorem refert , fluuiatihs ex rufo mgrteat. Manno
unmies extremam tibiarum articulationem faciuncFluuiadles multas crenas ingyrum circa un.
cues habent Proinde etiam marini latues funt, SC longiores tibias habent. Ambo in ^liquum fe.
rantur crufta fragili inclufi,oculis§ funtrigentibus.FIuuiatiles prwereain feicU diflerentiam ha
bent Nam femta operculum reflexum fubtus ferunt Iatiufculum.fub quo oua per atflatem ex-
cludiint; maribus contra angufium eft. Hoc autem unum generale efl in Cancrario SC Locufla- lo

rioeenere.ut dextrum brachium fit illis finiftro fortius ac crenatius. ^

, Edules omni tempore anni funt fluuiatiles Cancri,fcd aflatelorige meliores,pofteaquam du-

rum corticem exuerint.Lunaitem plena ubcrioresjfilente flaeddi funt.

v, Aelianus CanCTOsfluuiatilesetiaminNilo,rcperiritradit;Cumautemb^Ius(inquit)inagros
redundat, tum quidem circiter triginta ante diebus longius ab eo m loca eminentiora Afpides u-
na cum foetibus dcmigrantj^od.munus a natura acceperunt , tanti utnuininis , tamque operofi
quotannis acceflum ac receiuim non modo non ignorcnt,fed ab eius etiam damno caucre ftiat.

Hoc idem facere norunt Teftudines,Cancri&; Crocodili, , ,,,,

Proinde Caftorem Diofeorides Cancris fe explere tradittfed id de flumalibus mtelligi opor-
tere nemini dubium eft.Etenim Caftor in ripis fluminum uerfari magis efl confuetus. %•

a Simeon SethuSjredc admodum fluuiatiles Paguros uocaqquos pulmCnibus ulceraris mede

ri fed uefica nocere fcribit.Auicennas extenuatis ualdeconferre dicit,lioceft,het5ids,arlmta fc
brelaborantibusihos enim humidum,leue,ac modiccreffigerans alimentum fuggerereafBrmaU
prxfertimCait Galenus)C in aqua prius decodi magna ex parte falfugmem mnatam exuerint.

C.OROLLAR.IV M,

Sarth an uel Sarathannheri, Arabice ab Auicenna cancerflutiiatilisCutPIinius ; uel fluirialis,

■* ut Palladius Marcellus empiricus a; alij)nominatur:a medico ElIuchafem,Urbien. Germani.

ce dici poteft ein 1Kt«b/1Kr4bbe/©#tnrtffetBr4bb.nam Angli cancrum marinum proprii di
dum uocant Crdbbc: quem nos differentia; caufa necabimus ein (Oeercr4bbe : Aflaeos ucro 4»
trebeia: ex ijs marinos («Ocerfrebe.cateros ©tt^w4frcttwba. Pagurum fl.pro cancro fl. le.
gimus apud Galenum Euporifton J.

T) Tradunt aliqui manipulo ocimi cum cancris decem marinis uel fluuiatilibus trito, conuenire

^ ad idfcorpionesaproximo omnes,Phniiis. Videpluraina.interremcdia ex Cancro fl.intrinfe

cus contra uenena. f Nilum in agros redundaturum prafentientes cancri SC crocodili , altius in
loca flumini inaccefla transferunt oua fua, Aelianus y. ya.

S Cancri (fluuiatiles) aquis commodi fuerint.nam iC ucnas aperiunt, Sf hirudines perdunt, Pa-
xamus in Geopon.J.4, f Aduerfus erucas SC cancrum fluuiatilem in medio horto fufpenfum
auxiliarinarrant, Plinius. Contra erucas aliqui fluuiales cancros pluribus locis intra hortum
clauis figunt, Palladius. Etrurfus.Democritusaireritnec^arboribuSjnecpfatisquibushbetno- f»
ceti polfe a quibufeuep befltjs,fi fluuiales cancros plurimos, uel marinos, quos Graci mcysfss no-
minant,non miniis quam decem fidili uafculo in aqua milTos tegas, & (ub dio ftatuas, ut decem
(alias odo)diebus Sole uaporentur. Poflea quarcuncp illafa uolucris efle , ea aqua perfundas : Si
odonis diebus peradis hoc repetas, donec folide quK optaiieris adolefcant.admirabere, Palladi-
us lib. I.&.' Democritus in Geoponicis libro o.Sf quinto etiam fimiliter. Pes cancri fl fufpenda
tur ad radicem arboris friidiferac , cuius frudus decidunt abfque uento , non decident amplius.

I

Rafis,

Cancerfl.efl difficilis concodiT,plurimum alit. emendat ipfumdecodiocum mes, (genus eft
quoddam lcguminis,fabis uel pifis natura cognatum. )marinus quidem eft fubtilior,Auicenna.
Cum tranfiremus per montem Athon, inuenimusriuum quendam cancris adeo abundantem, <)i
ut uel mille flarim capipotuiflcnt.erant autem aflads fluuialibus diflimiles. eos ab itineris duce
perfuafus cum crudos ederemjnihil imquam fuauius aut delicatius guftaflTe mihi uifus fum , flue

De Cancro fluuiac. Lib.IlIL i6j

flIiuerceiufmodifi:nt,Cueefuriesautnouitascibim<faUlafuermt. Hos cancros ciim aftacisflu-
uialibus difsimiles uid£rcni,emari inriuum illum afcendiflefufpicabar : fed mons tam arduus fiC
inaccefsibilis erat, ut illud fleri non potuiffe appareret:& fpecies ipfa a marinis difcrepabat , Beli
Ionius. ^ Qui leporem marinum hauferunt , cum pifces alios omnes auWfeilturjfolos fluuiales

cancros libenter cdunt,Diofcor.

Cancri marinipolTunr eadem quaifluitiatiles : iterum inefficacius omnia pratffant, Dioicori

Et Plinius cumremedia qutedamcxfluuiatilibusdefcripflffet, Mimis (iiiquit)in omnibus Ius ma

rini profunt , ut Thrafyllus autor cff.

Contra uenena uaria. Cancri fltiuiales cotffi aut affati comefli j contra tieflena qualibet au<
IO xiliantur, Actius, Cancros fl.contritos crudos e laiSe potandos dato,ac omnium reptilium itffi

bus medeberis, Idem. Triti poti^exaquarecentes, feucincreadferuato, contra uenenaomnia

profunt.priuatim contra fcorpionumicffus cum latffe afininojuel, It non fit, caprino, uel quocun.
que. addi SC uinum oportet,Plinius, Et rurfus.Nihil sque aduerfari ferpetibus quam cancros:
fues^ percuffas hoc pabulo fibimedcri:cum Solfitin Cancro,torqueri fcrpentes, Thrafyllus au»
thor eft. Sues non tegrotabunqfi nouem cancros ffuuiales eis comedendos porrtxcris ^ Didy*
mus. Ceruus a ferpentibus morfus, cancros ffuuiatiles quarrit , Oppiarius. Plura de cancroi
rum efu aduerfus uenena in ceruo &C inhpmine,leges in Ceruo. Nicander in Theriacis cancrS
fl.in latffe tritum,cum nardi drachma mifcet contra morfus ferpentium:& circa flneeiufdem poe
matis,inter catcracompofiti cuiufdammedicamenti contra omnes uenenatos itffus ac morfus e«
io undem requirit, f Cancri fl.autmariniaduiperacmorfumbibutureuinoperfeiilel ctimliaphu
fegria & falc 5C polio, Aegineta. Cum laiffc triti & potati, & plagte adhibiti, morfis a tiipera aui
xiTiantur, Aetius i t.ai. Et rurfus ibidem ad idem remediumjCancrorum fl. {uiginti, Aegineta)
carnes terito (cum farina triticea, Aegin.) Sc;.adic(ffa iride (Aegineta non habet irin) & calamim
the, rurfus fufficienter terito;idem9rurfus,modicoadie(ffoiaie,facito:a(paftillosinf6rmato.qu<
bus in umbra exiccatis utitoKin potu quidem ex aqua mulfa, aut uino: in cataplafmata uerd cunj
lade dilToluito.Aeginecay.ij. hoc remedium Archigeni authoriadferibit. Quod fi fluuiatiles(iri
quit)cancros non habucris,marinis utere. ^ Morfis a cane rab, in cibo profunt cancri, cammai
ri,echinirccentcscumuinomulfo,Rufus. ({f Cancrifl.exprefflfuccum cumlatffe (alias aquaaut
la(ffe)affumpto apij femine,a phalangijs morfos confeflim liberare produnt,Diofcor. . Cerui per
jo cuffi a pbalangio,quod eft aranei genus,aut aliquo fi'mili,cancros edendo fibiraedentur, Plinius,
Triti crudi,poti^ ex afihinolad'e,auxiliantur contra ferpentium phalangiorummmorfus,atque
fcorpionum itffus, Diofeor. Cancer fl. aut mar. fi potetur cum latffeafins, confeteontramor.
fum aranearum citrinarum pefllmarSdd eft phalangiorum)& fcorpionu, Rafis. Medetur mor
fui icorpionu dC rutete,emp!aftri modo impofitus aut in cibo fumptus, Auicenna, Contritum
crudum c latffe propina contra omnium reptilium itffus,fed prateipue fcorpionis, Aetius. Triti
poti^ ex aqua recentes.priuatim contra fcorpionum itffus cum latffe profunt, &c. ut fupra ex Plii
nio retuli. Necant fcorpiones triti cum ocimo admoti, Plinius Sd Dtolc. item Rafis qui ocima
albederogi uocat:K Auicenna,quibedarungi.VidefuprainD. Eadem uis contra uenenatorum
omnium morfus, priuatim fcytalen & angucs,&r contra leporem mar.ac ranam rubetam.Decem
+0 uero cancris cum ocimi manipulo adalligatis,omnes qui ibi fint fcorpiones ad eum locum coitu»
ros dicunt:8f cum ocimo ipfos cineremuc eorS percuffis imponunt , Plinius. ^ Decotffi dC cum
ture efitati iis profunt,quileporemmar,haaferunt,Diofcor. Quileporemraar.fumpfit,cancros
edatalfidue.pifcemenimnullumadmittitjAetius. Crudi e latffe triti danturcontra uenenatos
itffus prtecipue fcorpionis.fic SC defperatum epoto lepore mar. confeftim fanabis, netj uero late»
reputoeorumtantum carnem terendam efle cum latffe, Aetius. Aliqui dccotffos in uino ad
quartas c balneo cgreflis bibere fuadent in quartanis. alij uerd finiftrum oculum deuorariiubent,
Plinius. ^ Rupta couulfacancrifl.tritiinafininoIatffemaximefanant.Plin. ^ Decotffi ddeum
iure efitati phthificis prodeffe traduntur,Diofcor.& Plinius. Caro eorum confert phthificis, SC.
proprie cum latffe afinae;8i( ius eorum,S((c. Auicenna. Carnes eorum cum iure profuntinhetffi
fo caSC fputo fanguinis.Elluchafem. Caro eorum cum latffe contrita tabidis conferf.uel ipfi inaU
bo iure decotffi SC fumpticum fuo iure, Aetius, f Cancri fl. triti finguliin heminam aqtiae angi*
nis medentur gargarizati-.aut e uino,aut calida aqua poti, Plinius, f Triti ex aqua poti , alitura
fiftunt,urinam cient,in uino z\n\,iynXOhjcurme^htclocits,jlrAjauoliifue7'hnm cient re^eciutAtujUnmeuu
noduumcuAm,exiujKafiftAnt,) Ademptis brachijs calculos pellunt tribus obolis cum myrrha triti,
fingulis eorum drachmis, Plin. Aqua decoeffionis cancri fl.uentrem foluit, SC urinam promoi
uct,Rafis, Si cancri cotffi exiccentur, S>C inpulucrem redigantur.fumantur^ ex uino uel aqua
ad duas drachmastimmo fi quis copiofe cancros edat,uentrem fubducunt,BralauoIus. Succus
cancrorum fl.cum mclle hydropicis medetur, Plinius. Ex Archigene ad hydropicos apud Ga
lenum decompof.med.fcc.locostOptime facit bC hoctCancri fluuiatis ficci triti, pedibus acerni»
nentijs omnibus amputatis j.j.afarij.j. mifcetoaquaex ipfo flumine unde cancri extraeffi funt
•accepta,8<: propinato. aliquando uerd pro afaro opobalfami par pondus additur. Aquam edu
cens hydropicorum per uniuerfum curationis tempuspota aqua : Cancrorum fl, aridorum finp

04-

164

De Aquatilibus i

L jc

?»*'•' 'i

■■H' i

tnartibus 6C pedibUs ademptis teftis lib.f.afari lib.j.Trita & commixta ex aqtia pUiuiab (flliHi.b,)
mde funt defumpti cancri dato bibenda.Intcrdutn pro a&ro feruatur , (uidetur hic aUqutd muti-
cum K ex praicedemibus Archigenis uerbis reftiiuipoffc.) Nicolaus Myrcpfus f Ad urinae
difficuhaKmiPagurum fluuiatilLi conterito,»: panniculo cxpreilum potui exhibeto , Galenui
Lporifton j.irf . f Cancri fl. triti in uino potiro profluuiaim enflum,uel uteri, Brafauolus hac
uetba non retSe de alui proflutiio accipit)fiftunt>linius. Si fluxus uteri obmatur , cancros fl,
in uino fuffocato,« uinL bibendum dato:& qup ficcant fufBto Si apponito, Hippocrates de na
tura muliebri. Et rurfus libro i.de morbis mulieb. Si fluxus uteri fiat, cancros fl. in uino fuflo-
cato «de taliuino cum aqua bibendum dato. Si mortuus foetus in utero iit,cancros fl.qutncp,

« rumicis ac rure radicem, Si fuligine de furno,omnia iimul trita, « cum aqua mulfa unita, (ub ,,

diopernoaemexponat.Siieiuna ter bibat. Idem libro i.demorbismuliebr CAdcapms ine.

quo dolorem hac potione utitor ; Cancros fl. feptem tritos cum ladis caprini fextario « olet cya.

iho permifcettum pure colatam potionem per osinfunde.PelagoniusHippiatros.

Extrinfccus Caricer fl.tritus,&: cataplafmatis inflar impofitus,extrahit telaCpalos SC «kk/Iks)
corpori inhKrenria,GaIenus ad Pifonem Si Plinius, Viuus tritus tmpofiius extrahit cufpides
fae!ttari5(res acutas &^fpmaSjAuicena)mfi3cas cainijRafis, Similiter applicatus apoftcmaia du
ra^difsipat Idem, Contritus uel combuftiis ex meile ftrumfs medetur, Plinius, Pes cancri in
charta conuerfatioms a collo eius qui habet fcrophulas, curat, quandiu durat fuper ipfum,Raii's,
Cancrifl cum cachry,pediculana, deruta pari modo mifcentur pro epithemate ad feorpionum
iiflus apudGaIenumlibroi.de antidotis. Triti in oleo ac aqua, perimdis ante accefsiones in id
febribus profunc.aliqui dC piper addurtt.Magi quocpoculis earum(eorum,ut emendam' in Rana
G.)ante Solis ortum adalligatis »gro,ita uc cJEcas{c»cos)dimittantin acjuam, tertianas abigi pro»
mittunt. eoidemep oculos cum carnibus lurciniacinpelleceruina adalligatos, prxftarcuigiliam
fomno fugato tradunt, Plinius, Oculus cancri appenfus oculorum dolorem mitigatun pueris

dentium exitum accelerat, 6(Cprohibctterdanam,Rafis,

VIcera qusc in auribus,aut ulla corporis parte fiant, cancrorum nuuiatilium fuccus cum farina
hordeacea ianat.Et ad reliquos mOrbos triti in oleo perUntflis profunr,PIinius, Et rurfus, Suc»

CLis eorum cum farina hordeacea aurium Uulneribus efficaciisime prodeft, Illitio(ftomatica ad
anginam, uel alia oris uicia, )feu gargarilmus ex cancris fliiuialibus: Cancros fi. contritos in at^ac
cotyla una codos dC percolatos, prsebe gargarifandos. Siquidem crafla multa ducit , SC Icuat fia» 5®
lim,ut ait Galenus, hoc medicamentum, Nicolaus Myrepflis. ego apud Galenum nonmcmiiu
legere. ^ Mulieri ubi mammae inflantur: Cancros fl, uiuos contunde , dC fac emplaftrum quod
imponatur, Nicolaus My repfus. Ad profundas mammarum duritiesiCancros fl. cum ouo ap
. plicatoiquodd^ lacreftinguitjAetitiS.

. Cancrifluuiatiles illiti, uelmarimpil0sinmama,tielmuricucarnesappofit5toI13t,Plm. Hic

VcmdopU°ri locus me impellit, inquicRondeletius, utquodfemio dicam , de morbo quem mulierum mam.
in mammis, mis accidere icribic Arifl:oteIes,uocat9T)o/x««e,Gaza malum pilare interpretatur, de quo morbo
i ■ A. dehid Plinium hic loqui maxime uerilimilc eft.De eo uero fic Ariftoteles interprete Gaza: Vberatota

riafungofafunt, ut fi in poculo fortepilumhauferitmulier, dolor moueaturmmammis,quodma.

Ium pilare appellant, nec fedatur donec pilus uel preflus exeatfpontejUelcumladlcexuga^d
tUr.Ego uero malum ex pilo haufto fieri nullo modo poile contendo,etenim plane repugnatana
tome, nam pilus hauflus per uentriculum in inteftina delabiiur , & inde per anum cum excremen
tis reliquis egeritur, Qtii enim pilus per uenas mefaraicas , 0^ ex his per tot hepatis exiguos du»
dfus & maeandros in cauam uenam , a caua uena ad axillares uenas , ab ijs ad mammas penetrare
poflite’ Vel fi ilUic pcrmearit.ciir non per uenas in papillaiji definentes potius delabitur,uel ilidiii
extrahitur, cum hae miiltd latiores fint mcdrjs,id^ fine dolore, Qiiare cum huiufmodi malu mam
niam infeftat,idnon ex pilo haufto oriri puto: fed ex ucrmiculoparuo capillifpccie, ex pituito-
fioris & piitreicentis fanguinis copia generato, qualem equidem aliquando uidi ex nobilis QC fpe
iftatiftimaefoEminae mamma nattim. Huiuftnodi capillares uermiculos aliquando mihiinurina
oftendit excellenti fijmus medicus praeceptor olimmeus Gilbertus Griffius,qui facile parum ad*y®
uertentes latuiflent . huiuirnodi etiam ftepe reperi in fontibus , quarum aqua crafla eft 8C uiftida,
Indutibus crc. nigros, pedem unum longos, Fiunt ucrmiculi etiam in dentibus, in auribus, in inteftinis, in ulce»

* ribus fordidis. Vidimus etiam e cute ucrmiculum edutftiim, ^

morUacicu* Narrabo aliud cuius non iprefolum,fed etiam multi fpedatores una fuimus.Laborauiriuue»
Udcabfccjfu nis braclnj dolore annos aTiquot,quirecundum longum fentiebatur,6^ tumorem excitauerat,fa*
cxmpu pofi (ftus^p eft tandem abfcefliis, quofcalpello diuifo,acicula ^rugine obduifta, forficulis inde eduda
annorum ali* eft,eam ex tjs qui aderant nonnulli a puero una cum cibis deiioratam fiiifle credebant, tandem^
quot dolorem, penetraire,quod fieri non potuifTe arbitror,Ego in ea re aliud conijcere no potui, quam pue

riim dum petulantius lafciuirer, uel procacius colluderet, brachio in aciculam impegifle, id^ fi»
ne dolore, quemadmodum in ira uel magna animi contentione, mente alio fpedfante dolor ftatim
non fentiturrtum quia arruginem acicula contraxiflet ui ficcandi prseditam;progrefIu tame tem- ^
poris dolor excitatus eft, &^us^abfceftius«

Cancri

yemicuUin

nummis.

DcCaiicro fluuiat. Lib. I II I. i6f

■ Cancri fl.triti.fic^ cincre Si oleo fuba(Si,pemiones emendant, Plinius. Triti uercndoriim
puHuIas difcutiuntjidcm.

Cancri fl.aridi fufFiuntur Ii festus abruptus in uteri collo detineatur, Actius 16.19,

Cinis cancrorum, uelcancriufti,intrinfecus. Vrunturcanariin uafe figlino , occlufo luto
quod fapientia: cognominant, in fornace ad ignem lentum, bibitur autem hic cinis cum fyrupo
de papauere aduerfus fputum fanguinis.EIIucharcm. Cancri fl. triti pbti^ ex aqua recentes,
feu cincre adferuato contra ucnena omnia profunt, (Stic, utfuperiiisrecitaui,) Plinius. Etrur»
fus, Cinis eorum feruatus prodeftpauore potus periclitatibus ex canis rabiofi morfibus. quidam
adijeiunt gentianam, &: dant in uino.nam fi iam patior occupauerit , paftillos uino fubados , de-
t. uorandos ita prarcipiunt. A fcorpione pcrcufsis cancros ii.uel cinerem eorum cum ocimo im
ponunqldem. Qiiomodo uri debeant, tradit Bulchafis traflatu j. Cinis eorum cum meile

prodeftadmorfum canis rab.potus,Auicenna:perperamfortc,ut pro potus legendum iit illitus,

licut habet Actius. Prodeft cinis cancri afperfus aceto, Hali, uel cinis cruftarum cancri mar.iit
Aggregator citat ex nefeio quo authore. Cancrorum fl. exuftorum cinis qui duo cochlearia

cxpleat,adiedo dimidio radicis gentianKmodo,triduo(aliasquatriduo)potus cum uino,magno

pere prodeft canis rabiofi morfibus, Diofeor, De antidotis diacarcinon ad morfos a cane rabio
fOimulta protulimus in Cane g. (f affna 102. & deincepi:) Hic aliud addemus ex libello lacobi Ma=

gni.Diacarcinonfurcntibus,hydrophobis,lycanthropicis utilis antidotus: recipit cineris cancro
rumfl.drach.quincp.geijtianaeimc.femis.rorifmarinidrach.j.fpodijduas.Iapidislasulifcrup.du

Io' os.Tere,mifce,flat puluis bibendus mane Sf fero, Actius libro a, cap,47. inter antidotos *po«
dagricas,hanc etiam,quat ex cancris eft,defcribit;Ex cancris (inquit) pharmacum etiam mollibus
corporibus conducit : quod hoc modo componitur : Cancrorum magnorum uiuorum uftorum
in areo uafe, trientem, gentiana: incorrupta; quincuncem, thuris integri & indiuidui albi unc.t.

Datur inde cochlearium unum. Ad cancrorum uerd exiifiionem ligna uitis aduruntur. Et ftaa
tim,Defcribam porro 86 aliud pharmacum , corporibus recrementis abundantibus mollibus
eonducens. Eft autem id quod a rabido cane morfis datur , cuius compofitionem in fermone de
rab.canis morfu tradidimus, Adicci autem ego (inquit Philagrius) ad huius pharmaci apparatu,
etiam petrofelini drach.odfo.ut plurimum uerd decem , quo urina cienda uim acquirat. 86 mul-
tos fane arthriticos iuuit.prxfcrtim quibus tenerum & album corpus fuit, mediocris myftri men-
P* fura ex eo data, aliquando ex aqua fola, aliquando ex aqua mulfa.Qiiin SC mclle defpumato fiepe
ipfum excepi, quo ualidum SC 'citra tranipirationem adleruarem. Deinde uerd ueluti praedidf um
eft bibendum exhibui,Hucufqj Actius. ■

Cinis cancrorum ucl cancri iTfti,extrinfecus. Gancri fl.combufti triti 5C cum meile adpofia
ti,ftrumasdilcutiunt,Piinius 66 Marcellus, Adufta fanantur cancri mar.uel fl. cinere; 86 ea qux
feruenti aqua combufta funt.hac curatio etiam pilos reftituit cum cancrorum fl, cinere : putant^
utendum cum cei'a SC adipe urfino,Plinius. R.imas pedum fedisqj, perniunculos , 86 carcino-
mata cum decodio meile lenit hic cinis,Dioicor. V tilis eft fifliiris pedum ex frigore , item ani.

86 quod de eo aduftum eft, ponitur in medicamentis morphete 86 panni utiliter, Auicenna. Ex
oleo86ccra rimasin iede emendat, Plinius,. Cancrimar.cinisufti cumplumbo carcinomata
compcfcit.ad hoc 86 fluuiatilis fufficiteu mellc,linea^ lanugine.fed aliqui maluntalumen mel^
mifcerc cineri. Equorum carcinomata,inquit Hieronymus,fecanda funt,fi locus admittat: fin
fninus,cancros fl.uftos imponere oportet: 86 cum acida fece fubigere ac imponere picete cortice
tritum, Hierocles iiiHippiatricis cap.77. Philofophi medicamentum ad cancros uteri: Cancros
fl.tres aut quinc|j,impares enim elle oportet , fub prunis uftos cum oleo liguftrino terito , 86 cum
penna illinito, Ae'tius.

Videfupra Emblema Alciati in Corollario de Aftacofluuiatili,H.h. f Exigit a nobis can- H.h*
cer,ambiguum quidem informei^ animal, 86 cui confueuerint capto pueri libenter illudere; fcd
humano generi non penitus inutile,pro ope quam contra uenenatahomini liberaliter affert; mul
torum contrafe maledi(ffa86 contumelias deleri; quibus iniufte damnari 86 immerito explodi a
fe pidforibus &poetisfcfcntit;quinonhabentes quam parafitis 86 adulatoribus aptiorem Si

cinniorem in natura imaginem redderent, fluuiatilibus cancris eos comparaucrut: fccliciter ideo eris esUrtii
comparatione illauti fibi pcrfuadentes,86 ab alqs crediti , quod tota eius animalis figura 86 Ipeci-
es huic hominum generi eorum^ ftudijs ad unguem cogruere uideretur : refponderet^ glomer
& globus ille corporis;nec nifi uenter tota r'n eo moles gute coenarumcp ftudio 86 petitis undii^
a parafitis multa fcurrilitace lautioribus epulis. Numerofa autem illa chelarum pro pedibus ieri-
«,celcritati tota^ urbe uagis eorum difeurCbus, quibus ad hilariorem ficubi ea illuxiile uideatur
fortunam,quotidie properant.Denticulati itidem forfices, quibus in alcenfu 86 periculo utitur 86
hgretid animal, morfibus,maledicftis,clandeftiniscp fufurris 86 delationibus, quibus apud princi-
pes alios exagitantes, pro re falutecp eius curam laboremcp futim probare 86 gratiam inire nitun-
4o tur.poftremoqj in fummo dorfo, ueluti in altifsima Ipecula pofiti,exerti,nunquamfomno connl-
ucntes,86 ad omnia uigtles ocuIi,ingeniQ iagaci^ conie(fiurae,qua confiIia,uota, amores, iras, o-
diacp eorum quibus blandiuntur, intellcxifle uolunt ; ut inguinum modo corruptis 86 in pus iam ,

1(56 Dc Aquatilibus.

puclSatoexLmSScr™^^^^^^

P r . -•^_r^„v,nf'nTlicDolTet&^canccrglomeris illiusopemfummaaquafmepcncuiofjuu»*

re Mukas liero illas & longiores chelas , ucper terram ingredienti aliorum ammalium modo m»

firmam exinfcriore parte aluum altius a terra extollere liceret. Denticulatos itidem forfices ^ut

ni-p orofliientis aause urgente impetu, qualis per autumnum Si uer largior Si inexpedataf*.
re^dercendit,apprehenl!s ftirpibusfupra aquam, ufcp dum ea defluat, incolumis penderet. Mobi

fi., inftremo in omnes partes Si in excelfo conftimtos oculos , nec minus a tergo quam a fronte
oZ?a;L™ntes:uuSumtardum^animal,occurfa„te.undicpn^

onofccre Si cauere-offerentia® fe uits Si falutis fuac commoda certius alfequi ualeret . Quam o.
culorum fortem in homine defiderantes antiquiores aliqui, negatam nobis tam fixlicem naturam
fV indendi ooteftatem, figmentis laltcm oftendere conati funt : bicipitem lanum Si toto corpore
oculatum Inachis bouis cufiodem fingentesiui quales a natura fados nos effe oporteret, imagfc
nihus illis faltem intelligeremusinulla earum neceflitate,(i qua: in cancro fimt,fagacis natui*, no
adulationis aut paralitics notas diligentius contemplaremur, Hxc omnia Marcellus Vergilius.

^jj^j^qPOL-EOS BPMESIAE cancris HOSXIBVtf
fei pentiunijCX Aeliano libro i6.cap. }8«

1«

Ad paludem qusiuxta Ephefiam metropolim exifiit, aiunt caurrnameireferpentium ple.
nam maximorumiqua: ut magnum acerbitatis uirus habent in mordendo , ita tametfi ex cauema
prodeuntes ufeu ad proximam paludem ferpunt, tamen natando traqcere conantes, ut in oppofi.
tam ripam exeant, Cancrorum, qui eas extenfis forcipibus comprehenfas interficiunt , metu de.
terrenmrntaa conquiefcunt,attp a tranfmittendo fe fufiinent,cancrorum cuftodias formidantes,

Sc pcenarum metum cxhorrefcentcsiac nifi mirabili natur* dono paludis ripas Cancri incoleret.

Si tuta illic omnia pr*ftarcnt,dudum peltiferis ferpentium morfibus incol* perillent. _

ASSERiNAiforte Afterion.ut Plutarchus habet) locus eft in TenedoeS paruo fluuto , m ^o
edam cancri funt m inAiw* ■wiAws V J>s«, Suidas m Te= j*

nedii fecurimtaliquando confectarum Delphis ) a cancris qui nafeuntur apud tpfos ^ ^
tS;/ aItW. foli enim hi cancri in chelonio (tefla fua) fpcciem fecuns referunt, Plutarchus in libro
Dc eo quod Pythia non amplius carmine refpondeat» Tenedia quidem fecurtsmtcr prouerbia
ab Erafmo Rot.mcmoratur.

DE CANCRIS IN GENERE,

RONDELETITS.

^ ^ — , R V s T A intedlorum quartum genus eft caccr,cuius fpecies funt permult*,etiam fi htc
Cancri ijui pro tan, ]ate pateat, quam apud Plinium qui ei locuftas atep aftacos fubijciat. Nos uero 4«

cnc.cr !orm pomine ea tantum complciftimur.qu» cum caudam corpori appreflam habeant,

UTdP j. rotundo funtcorpore,cumlocufi*,aftaci,fquill*.longum habeant. Cancrorumgenus,

inquit Ariftotcks,multiplcx eft, nec facile enumerandum , maximum quasm*as appellant, bc»
eundum paguri, Kquos Heracleoticos uocant.Tertium fluuiatiles, c*teri minutiores , Sd nulli*
peni nominibus annotati.Et genus cancrorum litorale Photnice fert tant? uelocitatis, ut cos con
fequi facile non ftt.unde iWdt.hoc eft equites appellant. Genus item aliud eft quod magnitudi-
ne cancrum no exccdit,facie aftacis fimile.Nos plura genera numerabimus, qu* fub cancris con
tineri nemo non fatebitur. • 1. n,- n/

- ■ Ea mulripliciuarietate a fediftinguuntur.Vt magnitudine differunt, m**, paguri ab albis K

D^naeer -ppopi^iacibusihi enim parui funt,illi magni, inter hos alij funt medij. Heracleotici fufeo funt pt
^ colore,paguri Sd m** rubefeente, undulati flauo quum c mati extrahuntur : latipcs , qm in o.

ftreis nafcitur albefcentetqui in pinna, flauefccntemrfus colore corticis mali punici.Diftant pe
dum longitudinetaliorum enim pedes breues funt,a!!otum mediocriter longi , aliorum hngifsu
mi. Oculorum quo$ fitu differunt,horum oculi fere fe contingunt: illorum , magno interualto a
fe difiunguntur.Sunt nonnulla in quibus omnes conueniunt. omnibus enim pars dura K tefl^
cea foris pro cute cft,mollis & carnea intusifupina corporis planiora K magis tabellata runqqui-
bus 8<: oua deponunt.quuni patiunt. Omnibus pedes funt deni cum chelis, cornua tenuiaparua
&: pauca. Cauda omnibus complicaM SC introrfus redurta.quo fit ut rotundo fint corpore , o-
mnes cauda carere cenfueritAriftoteles. Corporis totius alucum an^ caput indiferetum omnes
habentjHxcille. *

•esui* E' rurfus poft hiftoriam Cancri parui : Quam nos caudam(inquit)appcllauimus , qu* ex ta-

bellis manifefte conflat, Ariftoteks «iiJisiAtiiji* uocat,quia corpus pofierlore parte inte.

git,nec

De Cancris m g^en. Lib J 1 1 1. 167

git, nec in pinnas deiinit,nec extenditur ad natationem. Cancri enim magis ingrediuntur quam
natant, etiamfi aquatiles fint.

Cum tierd cxterx animantes 3C quadrupedes, &miiltipedes per diametrum, uel in anteriora Hoh» n- •
moneantur, cancri per tranfuerfum & in latus progrediuidenttir.Sed quoniam oculis femper prigrc^m nrm,
or fiue anterior pars aditer defignatur,quiainprioreanimantis parte liti limt oculi, cancri in an.
teriora rcucra progrediunair,ad eam femper partem, ad quam oculi, tendentes : nobis uerd in la.
tus ferri uidentur,quia oculi membra imitantur , quai in latus, fi ingrefilis noftri uel aliorum ani.
maliumrationem habeasjprogrediStur. RetSeigicur Plinius; Cancri inpauore etiam retrorfum
pari uelocitate redeunt.is autem motus ei qui fit anuorlhm ex diametro opponitur.

IO Cruftata omnia aquam marinam ore excipiunt, inquit Ariftoteles : fed cancri exceptam oris

parte exigua reijciunt. qua de caufa circa cancrorum os fpuma apparet, ex aqua &: aere una cum ~

aqua haufto attradu SC reiedu agitatis ; locuflx per branchias (.improprie dicn irmeiUs) quas maio. dm. ^
res habent, tranfmittunt.

Cancri in ciborum penuria a fuo genere tton abfiinentrqudd fi quis procul amandare uelit, e. qum n
os ita difponat oportet,ut alteri in alterum impetum faciendi poteftas nulla fit. Sunt igitur cancri mrnti.
ex pamphagorum genere,fiue marini finqfiue fluiliatiles, fiue inter hos raedij , qui fcilicetin fta.
gno marino nafcuntur £<: degunt.

COROLLJIRIVM BE CANCRIS IN GENERE; VBI
** qu* ad Ipeciem nullam cancri peculiarem referuntur ab authoribus,

autiicetreferri pofTenqcommunia tamen funt,
commemorantur.

De cancris in genere plura dicemus ubi ea qira crufiatis communia funt omnibus exponen.
tur.hic ca qua ad cancros pecuh'ariter,pra;cipuc : quanqua SC loctiftario generi congruentia mul

taadfcrentur. f Cancriipeciempeculiaremconftituunt,pagurialiam.Gra:citamenrccentiorcs a
aliquando confundunt. Cancri, qui paguri dicunturiSymeon Sethi, dC Scholiafies Ariflopha
nis. Palladius cancros marinos mcmoraqquos Grjci paguros nominent,ex Democrito.&irt

Geoponicis,DemocritihiEcucrbacitantur;Ka;fKir«.TS7ls>5Taj,sf5SOTTa:j«'K.«a«A«^is!,libro lo.Li.

jo brqf autcm,i«tj'xiiistm>7irtiis{,»fra:ysf!is Sarthanuel Sarathan Auiccnna;,'^I5-iD, Ara

bicc(Sera]aionis codex uulgatus nonrede habet Sartam per m,in fine)cancrum fignificat. Can
eros uulgd mutatis &; inuerfis literis grancOs uocant , tam fluuiales Si e lacuna , quam marifios,

Platina Italus. Crufiati generis animalia non habent nomen quo fummiim genus polTit dici.
Latineforcairccancerdicipoterit,Niphus. Qtia; a Graecis malacoftracaappellannir,Thcodo.
rus in uniuerfitm cruftata Latino nomine nuncupatiit; quae cum apud Grgeos communi nomine
carere ex Ariftotele primo de hiftoria Plinius animaduertilTet , crufta inteda omnia fub cancri
nominecenfuitappellanda,ceucanccrgenusefrcca:fpccies,Mairarius. Aloifitis Mundellae.
piftola nona,nihil aliud multis uerbis docet, qudm cancri nomen generale efteiuideri autem ali.
quando ad fluuiatiles contrahiteammaros uerd efie marinos, dC quod ex fluuialibus tantum anti
■40 dotiis diacarcinon paranda fi't. f De cancro nigro SC aureo Auicena:,quem fua lingua canifiem
appellat,uidemoxinB. f Nos CancrosCut communius accipiam Cancri nome pro quouisma
lacofl:raco)Locuftarios,KK5o:6«i/'ss, nominare pofllimus lang Ikrcbsulterum uerd genus, quod
Cancrarium quidam nominat, furQ iRrcbE/tmit» l^reb6/Ofc{)cn6tcba. Vide plura de Ger
manicis nominibus, in Paguro in Corollario A.

De cancri SC aliorum cruftatorum partibus quadam in uniuerfum agit Ariftoteles libro 4. g
cap.S.departib. animalium. Cancri non habent collum necp caput, Galenus lib. 7, de ufuparti-
um. Qiiibufdam indiferetum caput eft,ut cancris,Plinius. Cancri obliquum afpiciunt.Cru.
fta fragili inclufis rigentes(oculi,)Idem. Cancrorum plurima parti oculi funt tum intro , tum
foras in obliquum moueri apti, Ariftot. Oculos habent duros, palpebris Sl pilis carent, Galc.
fo nus. Lege etiam fupra qua: Icripfi' ex Galeno,in Corollario de Balaena B. de oculis Cancrorum,

Cancer pedes habet 51 brachia, forcipes® pro manibus, Author libri de nat.rcrum. Cancris for.
cipcs,pedcscp haberi,£^ ij quales eftenr,didum iam eft. omnibus uerd magna ex parte grandior
ac ualidior forceps dexter,quam laetius eft.Quinetiam de oculis diximus, uiftim parti plurima ef
le in obliquum. Alneus uerd totius corporis indiicretuseftinec enim caput diftintflum , nec ali.
ud quicquam. Octilinon codemfitu omnibus pofiti,fed alijs clatere fupra, +continud fub prono, citmui-

amplo diftantes difcrirainetalijs in medio breui difcrimine,ut Heracleoticis,aut maijs. Os oculis ^ nuS» medii
fubditum, in quo dentes duo,utlocuftis:uerum non rotundi, fed longi. Tegmina dentes operiat
duojinter qux talia interiacent quaedam, qualia locuftarum dentibus adnetfti expofiii. Humorem
igitur ore accipit, tegminibus illis dcpcllendotemittitcp meatu oris fupcriore,obdu(Sis meatibus,
i 0 qua interfluxit.Duplex ille meatus fub oculis eft. Quoties ergo aquam acceperit, utroq; tegumen
to os obturat,atque ita refpuit humorem, Gulapoft dentes breuis admodum eft, ita ut protinus
uenter os excipere uideatur. Venter bifulcus gula: fijbiungitur , cuius ex medio inteflinum fini»

i68 DcAquatilibus.

nlex Ktcnue procedit, quod fub applicato exteriore operculo definft.ut diflum eft.Quodautem

foter tccrumentainteriacet, huius, ficutilocuterum, dentibus adneditur. Humormtus mal^o
pallidus>minutaqutedamob!ong^albidacontmentur.RuiFaet.amal,a,maculisd.rperf.sM

fert a fcemina mas,magnitudme,craffitudinc, K operculo.id entm amplius m foenima eft , SC di.
ftantius.e^ birfutius,8?opacius , quale et^m foemime locuftarum fortiuntur , • ge uen.

tre K dentibus tum cancrorum, tum cruftatorum omnium in genere quiedam fcribit Ariltot.lib.

A can c de oartib.anim. Cancris pedes ofloni,omncs(alias,Pedes oiSoni omnibus)in obliquu
flexi FtEminie primus pes duplex, mari iimplex.Prsterea bina brachia denticulatis forcipibus.
SuDcrior pars in primoribus his mouetur,inferioreimmobili.Dextrum brachium omnibus ma.
ius Plinius De forcipibuscancrorumlege Ariflot.lib.4.departibusanim,cap.ii. OiSonos
(pedes)»: marinis effe diximus, poIypis,fepijs,loliginibus,cancris, qui brachia in contrarium mo
uent pedes in orbem aut in obliquura.Iidem foli animalium rotundi, Ariftot. (^tctera binos pe
des duces habenticancri tantum,quaiernos,Idem SC Plinius. Cancris primi utrincp pedes qua-
terni tum terni alij,ordinem eodem modo explentes, reliqua bona pars corporis pedibus caret,

pedes omnibus in obliquumfleduntu^quomodoetiaminfcflamouentur, Ariftot, Etrurfus,

Cancris etiam omnes deni cum forcipibus funt. CancriCinquit Ariftot.4. de partibus animaim)
fuperiorem fui forcipis partem mouent,non inferiorem, habenti enim pro manu , forcipem eife
oportet mordendi autem fecandicj officium dentis eft.cancris igitur, cateris^ quibus licet ocio-
fius cibum caperc,quum in humore non fint,oris ufus partitus eft , ut manibus aut pedibus capi-

ant ore fecent»; mordeant, Ccuti crocodilo fluuiatilieuenit. qui unus maxillam mouet ftiperio- 10

rem quoniam pedes ad capiendum retinendum^ inutiles habetiparui enim admodum funt, ita-
que ad hunc ufum natura os ei pro pedibus utile condidit. Adretinendum uerd,unde icSus infer
ri uchementius poteft,inde motus comodius agitur; infertur autem uchementius defuper quam
de parte inferiore.ergo cum uniufcp tum capiendi tum mordendi ufus ore adminiftretur , magis
autem neceflarium retinendi officium fit, cui nec manus fint neq) pedes idonei , commodius ijs
eft mouete fuperiorem maxillam quam infenorem, Videtur Ariftotelesfibiaduerfarijinquit

Niphus lib. 4. de animal.cap.i.nam primo tribuit cancris pedes decem , connumeratis etiam che

lismunc cancris afsignat pedes quatuordecim .Diluitur hatc inconftantia,quod hte funt duae in^
deflniticCpropo(itiones,)qu:e uer» funt de cancro fecundum diuerfas fpecies. Vnde Albertus no
(•-.--r-urwi! imperite dicit cancrum,qui communiter cancer dicitur,habere decem pedes, qui uero aureus ap J»
. ^ quatuordecim habere affirmat. Et Auicenna in fuo de animalibus libro cancrum,

quem Ar iftoteles aflerit decem pedibus fiingi,nigrum efle autumat: eum ucrd , quem Ariftote.
L4Ji£er niger. M nirlf pfle aurciiin . nuem fua linpua caniflem apDclIat, qm aureus

Canijfcm.

quem Anltoteies anent aetem peuiuua «lii , -j.

ies dicit habere quatuordecim, uult efle aureum , quem fua lingua caniflem appellat , qm aureus
interpretatur.hxc Niphus, , , r •

Mares duas habent fpinas inter uentrem &C caudam , quibus tomina carent , quat oua in
uentre habent, Author libri de nat.rerum. Vide etiam in c, f Cancris ex cruftaceis , folis cauda
deeft, Si corpus rotundum eft, cum locuftis fquillis^ longum fit.Intefiinum cis finit, qua appli-
catum illud operculum geritur medio applicaminisipfiusiuerum ijs quoqi parte exteriore, qua
ouapariunt, definit, Ariftot. f Cum fenueritcancer,duo lapides albi coloris intermixto rubore
inueniuntur’ in eius capite, Author libri de nat.rer. f" De exuuio cancrorum,leges in C, 4f

Cancros uiuere aqua dulci dC falfa, Galenus fcribit in libro de boni Si mali fucci cibis. Ha-
re ore excepnim,exigua oris parte adduiSa refpuunt, Ariflot. duicquid ceperint ori admo-
uent fuo forcipe, Idem. Saxatiles omniuori funt,Idem. Cancri &: cancelli SC alij pifces, poly
pum Venere exhauftum deuorant; quos prius ipfe uorabat , Oppianus Si Aelianus. Cancer
ladle potatus, fine aqua uiuit multis diebus , Author de nat. rerum, ^ Cancrosin plenilunio in-
crementumfufciperePliniusaiTerereuideturex uerbis Ariftotclis de partibus animal, feriptisde
echinis. ^ Cancri quanquam aquatiles,tamengreffilesfiint, Ariftot. Et rurfiis. Quaedam ams
bulare poffimt, ut genus cancrorum ; quippe quod quanquam fuapte natura aquatile eft , tamen
uim habet ambulandi. Cancri quomodo moueantur tradit Arifloteles inlibro de communi ani-
malium gielTu. Retrogradifunt.nec unquam ante faciem fuam ambularenorunt, Authorde fa
nat.r.Scd uerius Plinius , In pauore (inquit) etiam rettorfum pariuelocitate redeunt. ^ Cancri
parte priore c7^iw/e/eriKrBerrir,^am^wtf pojienoTihuf) copulantur,lua opercula loculofa illa, rugoiam
(ri m ifcxi.tl«)mutua confectione componentes. Primum cancer minor ab auerffi

fuperuenire folet; tum maior ubi ille fuperuenerit.uertit fe in latus. Nulla re differt focmina a ma-
re,nifi quod operculum applicatileil!udamplius,K diftantius,8(hirfutius
re’&dmfimconte£liim,7^nileletms.inw«^vf>:siiei,)[oimmxget3nt, in quo ouapariunt , 6^ qua egerant

excrementum.membrum autem quod alterinalteruminferat,nulluro omnino habetur, Ariftot.

fed de fexus diferiminefupra etiam in B.didum eft,8( in Cancro fl. Locufttc,fquilla-,cancri,o-
re coeunt, Plinius, Non femelfed fatpecruftam exuunt, Ariftot. Etrurfus.Cruftafuatam
nuper nati,quam pdft.exuunturperuer. Et aIibi,Cancri etiam exuuntfenedutem , molliores £«
quidem perfpicueifed etiam duriores exuere aiunt, ut maias.Cum uero exuunt, mollis admodiS
crufta fubnafcitur.Si: quidem cancri pra: teneritateno fatis ambulare poflunt. Veris principio^

feneifiutem

De Cancris mgcn. Lib.IIII. 169

fenedutem anguium inoreexuuntreuocationefrciiduatibne.iitMairariuslegirmuetuftiscodi»

cibus)tcrgorum,Iatentmenfibus quinis, Plinius. Hycme aprica locafecSancur.aflateihopa»
ca turbatim(:«ni>«iw<iy(V<inWei£)rccedunt. Omnia eius generis hytme Ixduntur, autumno & ue
re pinguefcunt.maximc plenilunijsiPlatina ex Plinio, qui li^c delocuftis, & de cruftatis in gene,
re feribit. C” Vniuerfi ubi aliquando congregantur , os Ponti euincere nonualent;quamobrem
rcgrefficircumeunt,apparetcpiter, Plinius, f Cancrisuitalonga.Plihius.Ariftotclesquartode
hiliorialocuftis tantum,non cancris, uitam diuturniorem datam teftatur. ^rSoleCancriiigniS
tranfeunte, cancrorum cum exanimati iint , corpus transfigurari in fcorpfones narratur in ficco

Plimus. Vide etiam inferius in Cancro marino & Paguro. ’

ip Dimicant inter fe ut arietes, aduerfis cornibus incurfantes, Plinius. Cancer quam callide °

deuoret oftrea,uide in H.nomendaturam Ptyxagris. f Cancros interdum urfus deuorat , Ari=

ftot.a: Plinius. CCancriignibusadufiiodorinidoDinuifusCinfeftusjellapibus.Palladius&Co

lumella. Neue rubentes Vrefoco cancros, Vergilius. . Cancrorum odore, fiquisiuxtaco
quat,apes exanimantur, Plinius, f Si uelis ne in te aper grafletur.cancrorum brachia illa denti,
culata tecum appenfa circunfer,Didymus. f Cancer admota ipfi polypode herba abijeit chelas
pedes, Zoroaftres m Geopomcis»

Vlmifolliculis genus quoddam befliolarum innafcitur.quod cnipesappcllanttquicum in fll. a
c is gignuntur, ficarios illo^culices (oli 4mxs) deuorant. Huius remedium cancros flatuunt alii,
gandos.iSuss <M lirn «fteo-ij/ isi iiicsKimir&miwiii,forK 7ra££s'sforSf.,pro affigercoin eos enim ucr
%o tere fefe cnipes inquiunt , Theophrallus de hiftoria i. 9. Tanto diffidio flagrant cancri & eru-
ctc,ut fi a cornibus fuipendantur illi ramis arborum.in quibus irrepunt aut nidulantur erucK illi»
cd decidant, collabantur ac alio immigrent, Ant, Mizaldus. Qiiidam tres cancros uiuos ere»
mari iubentin arbuftis,ut carbunculinonnoceant,Plinius. ^ Ardeola cancrum fafeinationis a»
muleium nido imponit, Aelianus dC Philes. f Cancrorum nidore apes exanimantur, uide fupra
in D. f Hyemc(tempe(late,pluuia) imminente cancer ex aqua in terram prodit , Aratus,

viJ^ctT&' H3U HPegKlVl^ o-flj XSfiwr©- fitaSorT©' tTjKiasiSm

_ Cancros Si huiufmodi malacoftraca Galenus feribit dura carne conftare : atep ob id difficilli» »
me confici,fed firmialimentieffe. Cancri pifces funtaquatici, frigidi & humidi, feptentriona*
les, Author libri de fpermate Galeno adferipti. Canceijrauis eft Si difficilis concotSu.Diphi,
jq Ius &: Pfellus,^- Cancri, locufta;,fquilte Si huiufmodi, difficulter quidem cocoquuntur,fed mul»
td facilius quam alij pifces.conuenit autem eos affari potius quam elixari, Mnelithcus. Cancri
fluuiales & marini,multum alunt,& non facile in ftomacho corrumpuntur:uerijm funt difficilis
digellionis, Arnoldus V illanouanus. Ex his quat tefta integuntur, fquilla omnium minime no
xia exifiit, cancer turbationem inducit , Aetius in curatione colici affecfus phlegmatici, f Can,
eros a: pifces omnes conchas habentes aluum folucre Galenus teftatur, propter falfcdinemeC
acrimoniam eorum tidedque ftomacho nocere, maxime neruofe eius fubftantiie , Ifaac libro
y.ut quidam citant. ^ Coqui debent ex aqua 6^ aceto abundanti iale.Ita efferueant oportet,
ut bis terue fpumam exundanti alieno emittant. Codfi,a; in patinas translati, ex acetoCfuffufo)co-
meduntur,Plauna. Cancros coqui iubet Galenus in aquain qua nati funt, libro 9. de compof.

4^ fec.Iocos.

Cancris marinis Si fluuiatilibus communia quxdamremedia in fluuialibus retuli, f Cancri 0
contra ferpentium icftus medentur, Plinius. Contra icorpionum idfus filphium cum cancro tri
to in uino propina, Aegineta. Cancri appofiti fcorpio ipfum occidunt. Acrius, alij hoc priua,
timde cancro fl.lcribut, Ceruimorftuel aphalangio, uela quouisgenerisciuldem, cancros e,
duntiquodidem homini etiam prodeffe putatur.fed non caret faftidio, Ariftot. Apri deuorato
hyofcyamo.cancrosfibi pro remedio quatrunt, Aelianus in Varijs 1.7. Plinius apros hedera fibi
medcrifcribitinmorbis,8i:cancrosuefcendo,maximemari eieeSos. Carbunculos Kcarcino»
matain mulierum parte praifentifsimo remedio fanari tradunt cancro foemina, cum falis flore co
tufo poft plenam limam, &: ex aqua illita, Idem.f Cancri cum in eleduarijs Si antidotis refumpH
yo , uis ponuntur, fic praiparari debent; Euellantur extremitates cancrorum c pedibus Si corporibus
fuis:& abluantur cum aqua frigida & fale cum cinere, ter, donee iam pura fint carnes , Si odoris
grauftatemexuerint.deinde coquantur inaqua hordei,autaqua lacftis a quo extradfumeft buty»
lum.uc praeparati elecfj uarijs mifccanturjUt docet Auicenna libro 4X111 Cano.fen prima, tradJatii
j.capitc de medicamentis refrigerantibus hedVicos, Haec ex iictere editione Nicolai Prapolitiq
rz profluuiafiftere dicuntur, (uide fupra in Cancro fl.) ex hyiibpo purgare*

Eciipartu? ftranguletur,{imiIiterpotiauxiIianturq Eofdem recentes uel aridos bibunt ad partus

continendos.Hipj^cratcsadpurgationesmortuos^partusiititur illiSjCum quinis lapathiradi-
cibusycum ruta Oi fuligine tritis, in mulio datis potui. Item in ^llrecod^^ cum lapatho 6^ apio,
Tnenfti uas purgationes expediunt , laciis^ ubertatem faciunt. Item in febri fit cum capitis
4c d6loribus oculorum palpitatione,muIienbus in uino auftero poti prodeffe dicuntur , Plinius*

Ad ftranguriam quidam iubent tres cancros coqui in cyatho aceti, in mortario fimul contundi,
«xprimi,6^ propinari* Cancri teftam dibgemer teres, 2»;^ uino fubdulci mifcebis, dC colatam po

P

170' ,

tionem dabis bibendam ei qui calculi moleftia laborabit , Marcellus. Aetius ad ideln rcroedmnt

ter Xrefta uiuos exure: & contriti eorum cineris cochlearium unum cum condito prabe.eoip
calculofos renes fanabis . Aetius. Marcellus empiricus ad hoc >'<^™^mm cancros fimpteter te.

'rit utnauld ante recitaui. Cancrorum cinere aliqui indentium doloribusutuntUr,^linius.
Cancr^i fcolopendrs marina! cinis cum oleo aPIinio inter pfilothra numerantur, conqcio autem

non cancros ?impliciter,red cinere eoru intclligehdfi. Andreas ad lepras cancri cinere cu oleo
Ufus efl Plinius, r A beftijs uenenatis rabiofo^ cane demorfos fanat cancri interiorutri cinis ex
aqua feJnel ac bis potus, quantum manucaperepotcs.GalenusEuporiftonj.5i. Prodeit mor
fui canis rab.impolita membrana ilue fenedus anguium uernattone exuta . cum cancro malculo

Cancri oculos adalligatos collo mederi lippitudini dictat, Plinius, Cancri oculus fubtiliter
fublacus SC m phccmcio conligatus,colIo^ fufpcnfusjlippitudim irtcipienti medetur , u tamen rc
medium’ a cafto homine fiat.Marcellus. f Si ramphos erodijCroftrum ardeaocum cancri felle iij
corio afinino fufpenderis ad collum uigilantis, dormitabit , Kiranides. ^ Lapides in capite can-*
cri repertos.in potu fumptos cordis pundiones fanare aiunt, Author de nat. rerum.

KitpKiV©' nomen eft paroxytonum.dadylicum.penultima enim a poetis Ariftophane, Ni«n

dro Oppiano6falqs,fempercorripitur:quamobremn5rcdeabaliquibus circunfieditur. Car

cinus didus uidetur quafi coracinus Cut red^ apud Athenaeum legit MaiTarius, nam locus in no- lo
flris codicibus corruptus eft) quod coras.id eft pupillas tC oculos mobiles habeat, ksjk»'©', w
piwit m «rii- id caxv» rte xif*, Varinus. Carcinon quafi caradnon a mouehdo capite di.

-dum putant.Erafmus Rot. f k«skiVk(/ diminutiuum Ariftoteli cancellus eft.qui deferibetur in.
ferius eundem Galenus it£ifKir«(f« appellauit, inquit Rondeletius. Aa«K»,fuligo,cinis,canccr,
aivrw.airpalJs.mtfaiVlS-.at/a^^iai/.d^da», Varinus &:Hefychius. 6C mox.XAOT»,m»3f ««^.fortewJf*-
ft^lrfcribendum. dC nonkhKKH per x.fed per /3. fic enim ordo Iitcrarum pouulatapiidHciycniumt
eidem eft ,KiKcc7rvi(riiS(M0if, AAa€'s etiam magis accedit ad c:<r€ohH uocabuUim

pro fuligine uficatum. Ceterum cancri nomine hic inftrumentum forcipem^ intelligo , cm (tAae«
nomen conuenic kk ucl 7rv|t«w, cancer dicitur ab eo quod oftrea iicnetur la-

pillo inter teftasfeu ualuas(^ix*' eorum immiflb.ut pede facilius carnem eorum euellat, J»

Varinus. Kttfap»! , KdPxiVsucoluntur illi in Lemno religiofc.tanquam V ulcani hlq.Helychnis.

K«fX'«.cancri,SicuHs,Varinus.f Nepam quidamcancrumputantjfeduere nepa fcorpiusdici.

tur.Sfc.Nonius.uide in Scorpio. ' ’

Apud Syluaticum barbara quadam nominarcperio.Cacunacule, Caci.KCacoCtica.cancra

intcrpretaturprofingulisiS^oleumcabrumum.quodexcancrisfiat. _ , .

Knjw©- genus uinculieft, Varinus. meminitGalenus in libro de fafcqs.oi calceamenti caui
eenuslit^ 7« arepuif ©^.tlego « anig(^a,)Helychius & V arinus.pro uinculo quidem etiam
KA?©' feribi reperio,K«yj(ftg«,7j3«x®t)aS“ (it^tipi.Iidem. ttegair©' paftio eft qua nunc jutfwrwi/te dl

citur.Suidas&Hefychius.ScdCorn.CelfUscancruma carcinomate diftinguit.nam illumoriri

& ferperc dicit ab his qua extrinfecus incidunt, hoc uerd corrupta interius aliqua parte innafci. 4»
Suetonius etiam in Augufto carcinoma dixit. Polluci hoc nomine tumor eft durus cum inflam.
tnatione & magno dolore, qui ulceratur interdS.fub rubente aut liuido colore , fanguinem emit.

tens.inctirabilis.coriafcuntur autem ei tit plurimum uena aut pili.Eft K occultum (inquit) carch

nomajcaccerafimilejrednonapparensjjiswijjjipwt?. Cancro abfcefliu nomcnafimilitudine dd
cancrum ammal aquatile fadum eft, oritur autem ex nigra bile in una quapiam corporis particu
la redundante. ulcus ferum quodS^cancerdicitur, Varinus. Albarnabec,ideftcan*

cer in nafo. Vetus gloflbgraphus Auicennsc, Cancer apud Latinos fecundae & tertiae declina*
tionis mafc.gcnerisjnomen eft morbi-quidam hos Ouidt] iierfus citant ut neutri generis efle pro
bent,exlibro .t,Metam. Vt^ malum late folet immedicabile cancer Serpere, Sdillaefasuitiatis
addere partes.quum hoc, Malum immedicabile, per appofitionemintelligendum fit. Gangrte-^a
na eft cancer.Lucilius lib. i. Serpere utigrangraena inalo,ad quem herpecftica pofTct. V arro,
acmyayfis: Si ob eam rem gangraena non fit ad Bacchium uentifra. Idem de uita pop. Rorn. lib,

Quo facilius animaduertatur per omnes articulos populi hanc mali gangraenam fanguinoIentS
permeafte, Nonius Mare. ^ Kx^Ktm etiam funt oifa capitis,qu3e aliter zygomata dicuntur , Pol-
lux. ^ rv^xy^x fabrile inftrumentum dJi’j-aAsoj/)quod & cancer uocatur , feu

rus,Hefychio,Van'no,Euftathio.h6c eft forceps, propter chelarumfimilitudinem, &fimiicm ap

prehendendiufum.^'V«oTMTtf Ac£f«f.5^KM«7:(r(<ofi]j«'7wsi^Tiu'iiri/gc:^£H', Varinus.

Polluci memoratur inter o(HS>c/l>i^ainftnimenta. iVtif/

*Jbjf aVw twKMwAcoc t^vTte 'rxa t.uTT^tSy/ , Athensus Iibro !o,in gripho Simonidis , in

quo 5^iTAwt< alij delphinum, alij hircum interpretantur. Idem inftrumentum uidetur , de «
. quo Galenus in Glorsis:'n';A«<ii/ roitivs

Canen

DeCanerismgen.Lib.IIII. 171

. . (^aacriaomuiantiir igrammaticis iierfus retrogfadi.hoc efl qui non fokim adexlra- adfini-
Itram.ucl a principio ad fincnl,fed etiam contra legi poiTunt.uel codcm,ucl quod artificiolius eft
contrario pIcrunqjfcnfu.Ledio autem illaconuerfauelijfdem manentibus did-ionibusfit utin
hisicnarijsfcaztilijquibusnosadlo.Friiiumnoftrumaliquandoluiimus; ’

Cancellos mittb uixFrifi hos tibi ternos, Clatidos licet, prorriisncuidearingratus '
Cancrispromultis,tuconrulcbonirogo. Etinhocdiflicho, ubi fcnfiis efficitur contrai
l-iustLaiis tua non tua fraiis,uirtus non copia rerum Scandere te fecit hoc decus eximium.

ydfinguhs literis retro legendis, utin hoc diiiichotSigna te ngna,temeremetangis &: angis,

J^.oma tibi fubito motibus ibit amor. Cancrum etiam dixerim retrogradam feriptionem quam

^ nos aliquando excogitatiimus alternis GrtecisLatiniscp didionibus; Vt, otot saAH-muidiniiD'

Xtcpocon appellarunt Gr:Ecigcnusfcribendiiiniftrorltim’,Sextus, quxre apud Gyral^

jiummSotademHiftoria poetarum» ■ J ■■

, K^fiutSitejCancri brachiorum inftarcomprehcndcrc.uel comprehendi &: contorqueri ImswJ
jBSjhoc eft altcrnatim ttel mtituotcancellari Latine dicemus, pro implicari inuicem , SC ita confli»
pari. Kayiarena,3TO(//i§TT>a t «t©- usi cncA«jtitT«i,Hefychitis &; Varinus,

ttst^Ktvi-rm (itcMuf/.Theophraftus de caulis j. i6.hoc eft ut Gaza tra
ftulittSata, frigore melius radicahtur,cancrificanturcp. •artAit^s ngit «« '

(tiajooj/ ss V 1*5 OTia Idem libro 1. de cautis plantarurn, To yj/ irmv^c-vyiw^iun&xt

ialias «i«tj'>oi.i5(5n2)tAt^i/.39}v TOsAu7i>t<«Asis ifs.dmmp Xvy
i(«jKii'aiSj,Po!Iux &C Suidas. At/A»7tms TntsrjmvJj/ ojodtptTi/AsM, Plato Comicus apud Athenarunj
libro ly. Germanice dicimus, ©4)jeiicfcn/Etiimmcn.

, CanccIli(inquitCKliusRhodiginus)crantucliitifeptaqua;damexlignistranfucrfim iimdisaticfff/.

cbliquatis^addefeiidcndam,hqccftrepellendam turbam. Cicero de Oratore libro i. Nani fr
quis erit qrii hoc dicatjcftc quafdam oratorum proprias fententias atep caufas , & quafi certaruni
artium, forcfibtts cancellis circumferiptam fcientiam, fatebor equidem in his magis uerfari hanc
noftram didionem. Et pro P.QtiintiotEt me facile ueftra cxiftimationcrcuocabitis, fi extra hos
cancellos egredi conabor,quos mihi ipfecirctmdedi. Qiim dtlpro Sextioe fori cancellis plau»
fum excitatum feribit. Sidonius item Apollinaris quadam libri y, epiftola; Vmbram (inqiiit)fti
pitibiis altatis, cancellatim^pcndcntibtispampinus fuperduda texuerat. Cancellorum ratio. a/tcete.
i» nem graphice expinxit Varro rei ruft.Iib.j.Practerea(inquit)cpcrticis inclinatis exhumoad na.
rictcn),S<: in eis tranfiicrftsgradatim, modicis interual!is,perticisadnexisad fpeciem cancellorS

fcenicorum ac thcatri.Hinc cancellata elcphantoru cutisdidtur Plinio. Riuis,pcr quos exun.
dat pifcma,prsfigantur aenei foraminibus exiguis cancelli, quibus impediatur fuga pifciitm , Co
frtmclla 8. 17. Hofce cancellos item cancros dici,quanquamrarenter admodum, animaduerti. ancru
raus.inde fcitii dignum prorepiit adagium, ut inter Orci cancros adhtefifTe dicatur, qui ita irretfr
tus illaqueatus^ tcneatur,ac impeditus, ut nufquam pateat effrigium. Eft qui cancellos pro as
bacofeffili Interpretetur. Suntporrd qui cancellos dici a Grateis «lynAio^at putent. Ariftophani^
interpres in Vefpis dicafterij.hoceftftationisiudicialisianuam diciputat wyxAiifttjquamanquit)
etiam cancclotem dicunud eft HStyKiXmrtw, Hyfplax, inquit Theocriti interpres , laquei ipeci.
es eft; proprie autem curforum carceres iic uocantur, quem nos cancellum dicimus , Htec omnia
Cailius. Et rurfus,Cinclidas Romani cancelotas uocanquti adnotant Gr^ci, Cancelli per di
minutionem uocantur opus fubtili materia intranftierfum compadaad itmilitudinem retis fa-
<Ium,quod frequentia foramina habeat, Sipontinus, Columella de uiteloqucns 4,1. Htcc arf.
tem qux toto proftrata corpore, quum inferius folum quail cancellauit atep irretiuit, cratem facit.

Cancellare teftamentum aut feripturampro delere, ueteres iurifconfulti dixerunt. Filiumcp ei. Ccincelkre.
US militem magni Pompei), & redos & tranfuerfos cancellatim toto corpore habuifle neruo^ au
tlior eft Varro, Plinius lib.7. Cancri dicebantur ab antiquis,'qui niincper diminutionem can.

cclli, Fetius, Abhts&cancellariumapparetdidum.quiintracancellospublicofcribendimu.

nere fungeretur, ne impediri a plebe poflet, Eos qui funt nobis a commentartjs (inquit Calius
Jo Calcagnimis,)qualcs Grsci vOT^*(;(.itTO«uocitant;nos feribas, aut librarios, aut notio uerbo, as
manuenfes dicere poiTumtis, Nam peruulgatam illam cancellariorum uocemnonlibcnter adeo
ufurpare folcomcl quod a Latinitate abhorreat,ucl quod non omnes eodem ritu interpretantur.

Nam QC in urbe & aliquot in prouincijs Cancellarius ftimmi magiftratus nomenclatura eft. Nos
iroftros iiibfidiarios quali optiones hoc nomine honcftamus,

, Pfilothrum herba, qua &>!s:f>ui'6i9ji>(iS(iiA»(»o:uocatur, Scholiaftes Nicandri. Carcinethron ’ ■'
quidem inter nomenclaturas Diolcoridis,polygonus eft, qua & «Astta : pfilothrum uerd uitis al.
ba,led Nicander non intelltgit polygonum herbam , cum eam proxime anre nominfrit. Poly»
gonon aliqui carcinetronuocanr,Plintus. ^ Criipiila, herba cancri, minuta habens folia criipa,

Syluaticus, Ccntiimgrana eft herba cacri,Idem.Hieronymus Tragus, ii beoe memini„^^*jrit,

Erut interpretatur Germanis. Matthiolo Senenii herba cancri heliotropium maius eft , fic au.
tem uoc,ari(inquit)Ruel!ius ait , quod cius flores in cauda cancri (qui nobis aftacos eife putatur)
fimihttldinerainflcdatur. Verum hac nominis ratio a Ruellio aiiignatamihi no plane fatisfacit,

p 1

172

L>/cr\L^i-iauiiuu5.

quod fcorpfonum &r alhconim caudat forma mterfe maxime differam, Vndepotfdj wc^e^
hoc heliotropium herba; cancri appellationem traxiffe.qiiod efhcacifsimum fit aduerfus carcinP
mata,2«; ulcera gangrarnofa , ad quae magno admodum fucceffu So utuntur chirurgi, f Gallos
audio herbam cincrariamcfua lirtgua Grancherie)nominare,alterum genus geram) , cui folia fe.

uruntur.non qui pernaturamJinthuius coloris. Textorcancriiyderis, & animalisaquaucie.

Diihetaconfuditmosfeparabimus.Animanii Igitur hxcadfcribendaiOdiipes, multipes, fcopiilo.

fus csruleus teftudineus, tardigradus, ferus,hurnens,rubicundus,obfcoenus.nam fluuiatilis

ouoreus SC littoreus.differentis potius quam epitheta fuerint. Syderi uero conuenium, Lern| i»
us pluuialis Cnifi fluuialis Icgcdum effutiit idem quod fluuiatilis:)& multa a calore dufla, quod
Sol menfe Iunio,quum uehemens uiget aEfius,hoc fydus percurrat: Calens, calidus, torrens, ar.
dens aduftus sftiuus,a:ftifer,rapidus,feruidu5,inflammans, Vtrique, Curuans brachia.
nfvt^i-na mtlnim, Lycophron, fifyra enim uel (ifyrna eft tunica craffa ex ouillis ucl caprinis pel.
iibuscum lana.Varinus. ij«!/li/'««TiiA@'cancerapud Athenaehmlibro ij.cognominatur, Kufxt
«1, kmmfliu Nicander dixit. Oflapedes,diiTOm<i'<Ir,etiam Scythico prouerbio diccbantur,qul
duos pofsiderent boues,a<: currum unUm. Lucianus in Scytha , oi' ««•nwmfslr

Dici poterit per iocum,inquit Erafmus,in hominem qui fibi locuples uideatur,uel in eum cui ru
fticame funt opes. Addit prouerbio gratiam allufio ad fcorpium,polypum, fepiam &: tcuthidem,
odtonis pedibus animantia aiob id Graecis didlaoKTOmifit. ScOrpius etiam prouerbio locum fe. la
cit Odiapedem excitas . Siquidem hoc animal fiib omni lapide dormire dicitur. Suidas onTumt/i»
fcribitpersi.nonpera.HiecErafmuS OtSipedisfruftra quaerentur brachiacancri,Ouidiusi.Fa
ftorum KxfKim «WTw.Oppianus.fed hoc fortemarinis potius conueniequel omnibus, uel fpe.
cici cuidam? Plura leges inter epitheta paguri inferius.

Ex Batrachomyomachia Homeri circa finem,
HA9fli//’li§'{M^rssrwTO«i*oi'<lV,ay)(vAsj(aA«, Ao|afit'rta,spsfaai,N/.«A((/lyeiiei,ospxiiad'^liot,
dsr:faa'e,aA*Tiil««-n<,i«siA6rTili'yii«(M/C, BAl«w«i,xa jiiTcwrT^,4« s ^5“''’'?'’

^ HgMvvnu Ki*£>iiwi,»i yx «fies tHS;^«(i,8dc.

Propria. Carcini poemata,K«fiii»a ‘miiucm. dicCbahnir ea (inquit Erafmus) qua uidebafttuf
obfcurius & infiar anigmatis didla .Carcinus podta quifpiam fuit,in quem iocatur Ariftophanes 5»
jjj Pacc,&ad^etiia5i'ts«]i©' ^w/^s ^^Keysiiai spefiAwt/, id eff C^i uillis eft felicior uel Carcini ftrobilis.

Is finxit’Oreftcm ab Ilio coad}um,ut matricidium confiteretur,per aenigmata refpondentem, au-
tore Suida,quiteftaturprouerbium aMenandro ufurpatum in ffllb Hercule. Siratonicus apud
Atlicnfum libro 8. cum audiffet quendam imperite canentcm,rogauit,cuius effet cantio ; cum is
refpondiftet Carcini: noAv_yciiceaatJti(fc^s)«cw9feujnf.id eft, Multo fane magis (inquit) quam hominis,
nam «mixii'©. Grsecis 6d cancrum animal fignificat. itac^ iocus ex ambiguo captatus eft , Hatfte-
nus Erafmus. Kcgmii/iS-cparoxytonum.inuenio dC proparoxytonum)poeta fuit tragicus : cuius
fili) tres memorantur a Scholiafte Ariftophanis in Pace,ipfi etiam tragici poetae , a paruitate cor.
poriscfTyycf cognominati, aut forte quod contentiofi 8(pugnaceseirent,ficutcoturnicesmares
dint» Idem poeta inVcfpis Carcini &>(CtfwwTuuunum_cx ciusu=4*

lijs.Sed uerfus eius iocofos & argutos dc Carcini filiis aliquos audiamus: ^
vhniiifyynu, m u-4'Covhk MK'ny &£‘ y

v^on^yyrxt 4>iA, Tai/titi/w

O wiPfOT/ijiftg S”?®; ^ Tjp Oa‘iHH^o'7KT@'-yOST(io’TjpxytkiJ^icci/'7rvi&, SlKei^Kty yU

OiToy 75 7I7\h&©' Itcm in Nubibus cum quidam cxcIamaffctiaifiM

ftot’ StrepfiadesfLibiungittT(2»7®OT c d^lwwyinUTniv Twy TJSi/^tMf^owf/fcijSfejifecTtjubi

Schohaftes , J^cuy-evcoy dixit pro TrtuJ^wy "sss^vvoictv, eft enim tragica exclamatio illa 1« imi y-oi, Fuc«

runt autem Carcini filij, Xenocles, Xenotimus,6(^DemociTnus. primus tragicus, c:eterix?g^'^-

Ironice autem ludit in Carcinum, tanquam de uidoria certus , dCc. Vide etiam Suidam ter in
Carcino. Carcini filp ftrobili , id eft cochlex uel buccina? marina , ut GyraMus interpretatur.
De hoc carcino, eius^ filrjs , & alrjs eiufdem nominis , plura leges apud Gyraldum de poetarum
hiftoria dialogo 7.61: in Chiliadibus Erafmi,m prouerbio Fortunatior ftrobilis Carcini. Memo
ratur dC Carcinus Corinthius in Equitibus Ariftophanis.

ed^ft«spi?,uas fimile cancro, quo utuntur aurifabri,Varinus.uulg6 tigillum (aliqui criicibulc)
uocant, etiam Germani. Videtur dici,&)(.“f‘KK.^o:(*is. uidein Corollario de Chamis

^ x»A«, cancri pedem ftgniftcan&I a Latinis etiam chelae uocabulum ufurpatur.hinc cUcun

tur animantium etiam quadrupeda,quorum pedes ncefolidi , nec multifidi , fed bifidi aut bifulci
funt, ut armenta 8Lpecora.GaIenus etiam interpretatur tnJ^nfSy ^^'^ctAwff ^

\^\oy , 1(9« “ntu y^Hhlw t«x« «c rix/ m^iy , Xenophon iibro 7. de Cyri minoris

expedit, Amafajus ucrtit,iuxta ipfa portus latera, qu^ quod curuatis utrinc^ molibus prominent,
chelas, id eft acceptabula Grtcci uocant. XnAcus ^vOT^dlr,rhagades,id eft rim^ funt,calcanci, pe
dum, pudendi, Pollux. XrtAfl»f!<,7itti^5^//«yAv^'W(«7tfij0feApvj,97r€je7J0wOTt'^^

DcCancris ing^cn. Lib. 1 1 1 1. lyj

iiAiif, Galenus JnGloffls. f Brachia cancri Ouidius dixit, furcas Apuleius. Pedes cancrorS
bifurces & bifurculatos Gaza dixit , 8^ poli eum Maflarius : alij bifulcos & bifidos. ^ Tabellas
quidam Latine uocant,quas Arifiotelcs nAxiatcquibus crufia cancrorum coagmentatur & qua*
fiarticulatur. ’ ^

Vttranfuerfus.nonprouerfus cedit, quafi cancer folet, Plautus apud Varronem de lingua c,
Lat. Paraijuicum iumentum ambulatpronum in lateread fimilitudine cancri, Vegetius, iTCan
cer dicitur capitegignere,Erarmus in prouerbio, Cancrum ingredi doces.

Aftures quidam e regionibus Septentrionalibus ad nosdelati,quanquamomnegenusauia d.
capiunqlibencius tamen cancris uefcuntur;Alberms.

. t. Prouerbia. Cancros lepori comparas : Vide in Lepore, f Cancer leporem capit , K,q.«(V©* *
a«i;,il(t,ttel plenius Ko^xir©' lujs, de re impoflibili. hoc etiam in Lepore dictum eft. f^un*

quam efficies ut rctfle ingrediatur cancri. Ariftophanes in Pace, oi-OTm OTiiraj r.(, smsiwp isi ,3«

Ambulet ut cancer retSa haud effleris unqua:

Nec quicquam efficies ubi res erit ante peratSa. Hoc uelut oraculum poeta facetus prbnunciat’
quod a natura fit infitum,ntiIlo corriges negociq.nam cancris genuina oblique ingredi. In quo*
rum altero carmine tangit adagium.qtiod fuperius ditfium eft, Atfium rie agas , Erafmtis Rot,
oi?miTt7rei«(?»s»>(iit«s«iMi/,&c.ScholiaftcsAi!iftophanis addiqaTttm

Cancrum retfte ingredi doces,Kjyxiwi/ eo qui docet indo*

cilem.Refertur in Plutarchi ColletSaneis.Finitimunruel idem potius cum illo, quod paulo fupe
rius ex Ariftophane retulimus in prouerbio,Nunquam efficieSiPertinet ad genus i</'i!e«Tffli/,Ae.
thiopem dealbas, Siicdiquidem animalhbc riS iftgreditur nifi obliquo corpore, & in omnem par.
lemmouetgrelTum.Erafmus. fin feditioneuel Androclides belli ducem agit,

/!r.^iiaAa./!ȣ mMyxfya. in homines contemptos ac.humiles,qui per occafionem aliquam inciden-
tem,dignitatem fortitintur.Effertur etiam ad hunc modum, % <i6 Jtypsamu icgi 7ntyiut«si( -nyis,

-Bt aliter,E(iy^ «(isxtwfettsttXsyuV©' «ttie.itt eft. Fert rebus defperatis & cancer honori , Erafi

mus.Sedinhocproucrbio Carcinus uirinomenuidetur. f Imitari ncpam,pro retrocedere uel
in peius labirquod nofiri dicunt„4?5inl!>et(l4)/t»ie Sic IKrcbo g4nb.hoc eft, Retrorfum , ut can*
cri ambulant, Videin Scorpioneh, Nepa enim feorpionem potius quam cancrum fignificat.

Qui homini nimium animo prxfumenti,a: gloriofa uerborum Plus ultra iatSationcfuperbienti
S» illudere nuper Romx uoluit Pafquillus,hominem cancro inequitantem pinxit,ec uerba h»c ad^
fcripfit,Plus ultra.

oi ^ JStSueOTSIr. nc^nln! S7,iysy ■jpiaihuy ■mXiiSsx «•yolarnu,

Anfton in Siiriiiibirs.hoc eft, Qui dialedl^icar ftuditim profunde rimantur , cancros edentibus li»
miles funt^qtii propter exiguum alimentum, circa cruftas plurimas occupantur«

Sunt qui Alopen Carcini poetae fabulam apud Ariftotelem in Ethicis interpretentur:aln ipfia aIom,’

uspocta:fiIiam,quKadulterafucrit,uteftapudEuftratium.Suntqinfaniusr€Ariftotelemimer«

pretari putent: &I carcini nomen non |)oetam , fed cancrum fignificare ^ eo Ariftotclis loco affir*
mantmam ecancro Alopemoriafuit, ficutPhilocfteten idem philoibphus paulo ante a uipera
morfum dixerat, Gyraldus. ^

4-9 ’ Somnia» r Cancer uiros periierlbs 8ir inemendabiles fndicat,proptcr animalistranftierfionem
ueftigiorum.Si quis inueniat marinum cancrum auc p]uuialeth(fluuialem,)uirum peruerfum in*
ueniet inopem. Si marinum, regem;fi fluminisjprincipem,e6 quod mare regem, flumen uerd
principes fignificat, Incertus,

■ DE LAPIDE INSTAR . CANCRI,

CANCER marinus efl cancer in lapidem conuerfusjcx India delatus, qui eftnofus in Syria
a Aegypto,uaIde‘uiitatus m coIIyrtjsiAndreas Belluncnfis. Rimegi eft Iapis ficut cancer. Ve-
tus GlofTographus Auicenn», Reiben lapis eft ficutcancer,Sykiaricus:apud quem etiam Kei
benper kappafcribitur.SedBellunenfisapud Auicennamlibro a* cap,5'9i.pro Reiben reftituit -
5?pRathiaha4s (inquit Auicenna)eft Iapis ficut cancer, refrigerans &humet4ans in fecundo gradu,
Exiccat,abftergit,uiribuscancroproxi'mis:8^uifiim acuit, Etalibi, Cancer marinus (farathan
icufanhan bhari)non pro cancro maris intelligi debet , fed pro fpecie cancri habentis membra o-
i^ia_lapidea, Auicenna h'b,a,cap, i5’i;‘ubi dC remedia ex eo addit hxc : Aduftum de eo fubtilius
eft reliquis aduftis: id^ deficcat ulcera , 8^ confert fcabiei. Abftergit dentes, 8^ delet pannum dC
lentigines,prohibet lachrymas QC refohiit cum fale ungulam, & fit ex eo collyrium, &C fricatur ca
eoRabies ^Ipebrarum, Prohibet quartanam. Etrurfuscap.7i8.deTcfta, Exiccat(inquit) BC
abnergittefta,przefertim clibam',qua fubtilior efl tejfta cancri marini. Et mox, Abftergit fcabi*
em,a proprie tefta cancri marini. ^ Carcinias Iapis Plinio non fpeciem cancri marinijUt hicjfed
colorem tantum refert.

Cancrum quidem marinum uel pagurum in lapidem conuerfum, ipfe Venerijs aliquando rc
pen',& adhuc feruo. Vide inferius in Vrfo Rondeletfj,

P 5

^lll

f 1

i Ijf

174

Dc Aquatilibus.

DF pancro marino. BELLONIVS*

Giiecis(ihquit) «cj»»'®' dicitur, Gallis Canere.

marinus rotundo ac fere circinato

corpore praditus ell.anteriori parte crems du
.rtTcT rriiftareotcamincconueltiK

! ANCER

hontm hancinltalU na^usjuml tfZ 4iu
smftrjimilpsilli ^ua «x»

hibuit.Suhijcietur & ttli*
T^rUtletij*

U

io,

uifo, crilftaceo tegmine conueftito: cuius ma*
enitiidinem ad PagurUm,Maiam, Aftacum ct
Loc^^&ilkontuleris. Maiores ertim trium aut qua.

,uordigitorumlatitudinemnonexcedunt.Marmorumco

lor ccrtemaribusquidemrubentior , fcemtms exlimdo m
'^Mar«autemVoeminasopprimereuidentur,antcquairt

meant:atcR inter fe diuufsime dimfcant, anent more.Cru.

rainuentremreflcc^untdummccaunt,

Ea ticrd habent btefa.utrintp in latere qUatCTna.K duo
brachia forcipata. Hepate rubro confiant guftuidulcifsi.
mo, quod Ariftoteles mutim nominare uidctur . habet por

rdimefiina multiplicibus cirrhisobfefia.

Mouentur^ horum partes folidiores albis mufculis a.
^'"Saeftmartaorumc‘iS!SatilibuscahcttsafBmtaS,««tri$fi^^^
to difeerni poffint. c lj, j n

Sponte mortuus cancer prorfus abdicandus elt.

Veneti Granceoltim (ad diferimen magni paguri , quem GrancipoiTOtnuocant) nominant.

Cancros autem a Paguris eittfdem magnitudinis ( cum quibus fepe ab ichthyopohs p«m.fcen.

tur) ipfa glabritie primum difeernere oportet . Pagun prKterea tibias habent hirtas , & brachu
«antibus forcipibus uallata attp in nigrum colorem abeunt: m extremo liuent. Cancri omnmo

„ , >•

Cancri marini uel fluuiatilcs(inquit Plinius Secundus) in cibo ex lurc allium uindi cum neu
^“^irC™crOTummSrura"|enere, Veneri mazanctas(f»/fi etitm MBcm»

re»eta«ai/tai««<.fan/OTfenominam.Molecisfimtles:quorumalterummarem,alterumfotmtna

produnt Mazanetas Winas elTe uoltint.Molecos uero mares.quos mollefecre , ac uernattone
Luere ferunneontra autem Mazanetas putant perenni cotegt crufia,» nufquam decidere.Mo.
Iccos quoqt aut molecas aiunt, tum quidem torpefcere,cum cortice exuBtur : quo tempore pafia
molliores aliquando fenfimus.

CS CANCRO ANOHYMO RONDELETII, Q^Y E M EVNDEM
puto fupetiori,hoc efi illi quem Bellomius Cmpliciter can-
crum marinum uocat.

4*

VH

CANCRVHhic exhibemus eum , quo frequenrius in Tconem hme T^oMetius lis fojiiit. fri-
Gallia Narbonefi uefcimur,qiii nafeitur in marinis ftagnis. mlm Ulro iS. M. i,. juod nos hu repsi.

Diu extraaquamuiuit. «w-

Nomine carettnifi quod a noftris generis nomine can. iuspgni m<irtm,capii. ^«sst

ere appellatur. . moxjuhtjmmus.

Brachia habet non admodum magna , pedes longos, in
acutum definentestcornicula duo.

Super carbones aflatur,uel elixus QC crufia Ipoliatusin
fartaginefrigitur.optimus eftquum otiahabet. ^

Ciuiinftagnomarinodegit.interfluuiatilemKmarinO

medius eft:quo in fluuiatilium penuria aduerfus canis rabi
di morftim utendum cenfeo , loto prius in aqua hordei.ucl
pimpinelte. lidem cancri prius etiam loti & dccocfii in iu.
re carnis,li edicis ualde profunt, multum^ nutriunt.Eorun
dem cinis cum fyrupo ex adianto hauftus, fanandis pulmo
num ulceribus confert, multo uerd efficacior fiet , glycyr.
rbiza, feminibus frigidis maioribus addius , SC ia tenuem *

pollinemredadis-

,'^-f -

... .

fi

De Cancro manno. Lib.I III. 175*

DE CANCRO STAGNI MARINL

rondei,etivs.

htgt dtmotauimus ni iconem priecedcntis capitir,

■ %i A potifllmum cnifiatorum genera m flagnis noftris uiuere comperid , prarter h»e
nulla fere aliamempe Squillam gibbam SC paruam.

Terriitm genus cfi Cancer nomine uacans , magnitudine media , fimilis marino.
Chelas duas habet.pedesquaternos.Fccmiiiat intus elt pars quiedam crocea qua mares
carent, qUam ouorum materiam efle puto. Quo tempore ouis turget, optima eft. Cetera; partes
* internas alb^ in foemina SC in mare omnes. Moc Cancrorum genus inter marinum & fluuiatileni'
medium eiTecomperio.ut in marini a: in fluuiatilisuicem ururparepofsimus; ftagnorum enim
aqua partim marina, partim dulci confiat. Quando igitur fluuiatiles defunt, ftagni Cancros aqua
hordei abluendos cenfco,utin eafiquidfitralfugims deponant, quibus tum foeliciterutemurin
his affecfiibus, quibus fluuiatiles ualde prodefle pratdicantur. Atep hoc expertus profiteor, phthi.
ficis multum auxiliari.illis enim,ita ut diximus,lotis,8C in iure capi,uelcum cremore ptiffana co
«Sis phthificos diu fummo ualetudinis eorum commodo alui. Ex ijldcm cinis pulmones exulce.
ratos mire reficit SC recreat,fi in aqua adianti,uel plantaginis lotus cum latSe afiha , uel cum cre.
more ptiflana hauriatur. Ex eodem cinere medicamentum fit, quod a cane demorfis maxime
^ fuccurrit. Quare minus reeSe faciunt Medici quidam, qui fluuiatilibus uel fiagni marini cancris,
fluuiatiles Afiacos fubfiituunt, omnibus dotibus Cancris de quibus loquimur , inferiores, illi e^
nim molli prahumidacp fubftantia conflant,& qua facile diffluat ac diflipetur , neqt corpus fatis
mitriat,neque peculiarem uim ad pulmones iuuandos infitam habeat. Cancri uerd fluuiatiles dul
cifunt fucco,tempcratam fubfiantiam indicante;quem perlibenter amplexatur natura, quo refi.
citur a: fouetur, qui haeret,, Idifsipatucp facilis non efi , &: natura fua pulmonum malis fuccurrit.
Cancri fiagm' marini figuram capiti prafiximus,uc melius a caeteris eiufdem forms difiinguatur,

coroexAriym de cancro marino

fimpliciter dieSo.

y» CARCINOS Graece is eft qui rotundo cofpOte habemr: quem nos uulgari nomine dici- A
mus Granchio.isVenetijs.ubimarinorum numerus propeinfinitus habetur, ubi cruftam exue»
rit,a corporis mollitie utilgd uocatur Mollecca. Equorum genere funt etiam qua: appellantur
Macinettc.nam & hx fuo tempore cruftam exuunt j Matthiolus. Plura ulde inferius inPagu/
ro,quod nomen pro cancro fimpliciter Graeci, pratfertim recentiores aliquando ponunt, f Can
cer marinus Anglis ST Germanis inferioribus uocatur Tkrnb / Ce4bbc ; fuperioribus dici poteft
dn(?3ectEMbb.Vide fupra in Corollario Cancrifluuiatilis A.SlinferiusinPaguro.

. CancrimariniinfaxispafcunturSChabitanfiOppianuslib.i.depifc, Quod autem Pliniu/ c
dixit cancroslocis mollibus uitamdegere,haudfatisuerumiiidetuf.SuntenimPaguri,cancri, 2«:

tamen n(:n nifi locis faxofis capiunturtec Cmiliter cancri illi alij parum minores, cibo non idoneiV
♦0 pracipiie mares,pra:cerquam cum exuerint fenedutem.quos tam petrofis quam terrenis locis ul
tam agere perfpicuum efitquod ex Ariftotele elidi etiam poteft, tam otftauo de hiftoria , ubi can»
eros faxatiles ftercus deuorare inquit : quam etiam quarto de partibus ammalium , cum cancris
caudam inutilem efle tradat , quomam uitam agere terrenam cauernas^ fubire foleant. nec de»
fendi fatis poteft Plinius,nifi quis in Plinio hon cancrfifed aftaci legendum exiftimauerit, ut dii
dium eftex Ariftotele,undeh£ccmutuatur,Maflarkis. f Oftracoderma omnia cruftafuamexu-
unt,Oppianus.ergo Mazanetas etiam Vertetijs didias fuo fpoliari corio probabile eft , quod SC
Matthiolus approbat tetfiBellonius e uulgifententia fecus tradat, f Coiicaua fittoreo fi demas
brachia cancro, Cactera fupponas terra: , de parte fepulta Scorpius exibit , caudam minabi»
tur unca,Ouidius Metam, ip. Vide infrain Paguro c.dC fupra in Cancro in genere,
f 0 Quieun9 perfpexerit qua machinatione cancer Oftrea capiat, illius laudabit ^diliget foler» jj

tiam.Oftreum interea fuas conchastccsni SC aqua: defideriolcum patefacit, is fiiis brachijs fubla»
tum calculum in concharum hiatum inijeinquo intcrpofito,Oftreum teftas claudcrenon poteft,
quare a Cancro exeditur dC conficitur , Gillius ex Oppiani de pifcib, lib, a. cuius uerlus Grtecos
recitat Rondeletius in Cancro parito qui in alienis teftishofpitatur,tanquam de illo fenftritOp»
pianus,quodmihiitonuidetur:finipliciterenimrancrumhocfacere ait. Vide PTi/|i!Wtapud
V arinum,uel fupra in Cancro in genere H.a.Meminit etiam diuus Ambrofius , ut in Oiifeis re»
citabimus.

In Boiphoro Thracio cum uentus ingruituiolentus, Cancri aduerfiis fludus nituntur : circa
promontoria uero uenti uis maior eft, ita ut omnino repulfi auerfiep Cancri, impetum fequi un»
darum cogerentur. Hoc pr^uidentes illi.ubiiam propead promontorium appulerint, finguli in
finuofo aliquo loco fe tenent,fimul SC reliquos expeiSanuDeinde in eundem locum congregatis
Adrepente* per praecipites cr epidines in Ccc6afccndHnt,St fluCluu uimCqua parte uioletior eratj

i- ■ p 4

p“eSi^Tcia?pomeTterramcxcunt;nec5hommcscumfint,i^

'^^CancromarinoKalirmuha ciim fluuiatili communfa , tum remedia diximus fiipr^. Di^

r ;^»cniii(1emniarrnoseadcmqua:fluuiatilespraeftarefcribitomma, fedignamus, Apri m

morbis clncros uefcendo fibi mcdcniur,maxime mari eieiSos, Plinius. Asiano apri cancros fim

^kiterremediumfibicontrahyofcyamumquacrunt. Cancrimar.decodJiluscontrado^cm.

Hm eificsTc habetur Plinius. Marini, non fluuiariles, cancri aflumuntur mthenacam C!. Apol-
ul^fd^trumca^ Sicquuscum

foenoaut pabulo bralTicam fylueftrem forte deuorarit,prodeftmarmos cancros tritos cum fttcco
hraflica?(fatiua:)mifcere,&r apprehefa lingua per os infundere bis die,idcp per triduu, donec mas
Ium eeeraf aluo Abfyrt. f Cancros marinos impari numero exuftosuel aridos tritos, K baccas
laureas impari numero tritas, adieiSo mcllc atcp adipe anferina rcmilTa.jquis ponderibus,uniuer
<a Dcrmixta unum corpus facics,at* aqualiter in duodecim partes diuides , &: in cibo aut m po«
tione laboranti phthifico dabis, mire proderit, Marcellus. ^ Cancri mar. drachms duae a pueris
C bibantur ftranguriam fanant, infantibus ex lade materno uel nutricis, Alexander Bcnedidus.
Extra cWpus, Cancrorum 11. cinis ex oleo 5C ccra rimas in fede emendat , item & marini

fancriooUine(fcilicetfuoemendant,)Plinius. Cancrimar.exolcoimpofiti,pernionibusuti.i*
terprofunt,itautfoucanturaqua,inqua eruum difeodum eft, Marcellus. Telia cancrimar.ab- ±»
ftersit Icabiem, Auicenna lib.i.cap. 171. fed cancrum mar. appellat cap. lyi. cuin qui in lapidem
induruerii dequofupra fcripfimus moxpoftCancrumingenere. ^Cancelli (Cancri) mar. aut
fluuiatilis in aqua decodi caro coda & tunfa cum farina hordeacea mixta, impofita calida: lioma
chi uomicte tribus diebus,maturat efficacifsime,8^ plus quam fit uerifimile.ut a nobis expertum
cli, Alexander Benedidus. Cancri fluu.illitiiU€l marini,, pilos in mamma tollunt , Plinius, dc

malopilariinmammislegefuprainCancrisfluu.Q. rj 1.

Cancer marinus a poetis etiam littoreus 5C squoreus dicitur. Concaualtttorco It demas bra
' chia cancro.Ouidius Metam.iy. Sextum fcorptj genus wgxiViu iywAili' fimile facit Nicander.

C Kxfxmi iaiTta , id ell errones ab Oppiano cognominatur , nimirum quod certa aut Habilem le
dem nonhabeant. Bellonius tamen non quemuis cancrUm.fed equitern tantum cognomine hoc Jo
epitheto dignanir. f Carcinias lapis ell Plinio marini cancri colore. Nos fupra de carcinoide,td
cft cancriformi lapide marino mox poli cancrum in genere quaedam attulimus.

DE CANCRIS LV TAMIS, EX AE LI A N O, 7. J».

CANCRORVM gcnus Lutarium colore alijs albius fpedatur. hi in luto nafcuntur: cum tna
eefsit eis timbr,humo fe excitant ad uolatUm,8c perparliis alis fubleuantiir , quibus quideni gra«
dientes uti minime necelfe habd.Cum autem iniedus Cis ell mctus,nonnihil in his lublidq , non
tamen admodum firmi habent, enimuero comprehenduntur quqd furfum fubleuare non queut.
duidam eos comedunt, SC ex coxarum uertebris laborantibus remedio elTe lerunt. ^ Urxcis
codicibus manulcriptis duobus hos cancros •«vnhUt dici inucnio,nimirum e» -ns wi«iBta,hoceit 4»
a uolatu.Gillius legit ■ajsAiM.hoc ell lutaripnam vnhis lutum ell,in quo gignuntur. Dicumur cc ar
borum folia ■rti ■Bt-nAa.ec cicada jnT»Ait,animal uolucre.nimAitj uero paruas

fas palmas intcrpretantur.nam 5C Latinis petilum , paruum fignificat. proximum ell eiuldem li.
ghificationis Gallicum nomen. ^ 1 ■ ,

CANCRORVM genera diuerlaefleaudio.funtcnim quidam laxatiles:alqinlimo,algisaut

arehagignuntur.quamobrem 6C formis &1 cognominibus differunt, Aelianiis 7.14*

S T E R N I o N ab Alexandro Tralliano nominatur. Diabete morbo laborantibus (mquit)
iDnucniuntexcarnibusj3iAf«(iK5««?>’'“l',K9“’nV'if!r|.iAisB'fS'J!»ii(i,&lc, Annotauimus paulo fu
pcrius(inquit lacobus Goupylus)accepiirc nos ab homine uulgarem Gr^ciae fermonem tenen=
te,s<isv«(/ effe ex ollracodermorum generc.fcd ex hoc loco intelligi poteft,eo nomine carnem ali f*
quam fignificari. Cordis ( Itomachi uel oris uentriculi ) dolore affetTris cibi qui non facile alte*
renturCaut corrumpantur)conucniunt,&: qui acres mordaces^ humores retundanqut « UsAU «»

-n iesHHsi,^ idiKSi.Hsa xsfvia.ty «siAicu ylwii;|/,IdemT rallianus.Ego utrobiq; uii ua

porcinam intellexerim, SC llcrnij nomine peClus porcinum potius quam marinum aliquod ant*
mal. Sic SC in canini appetitus a nimio llomachi calore curatione,conuenire inquit («£*
M(/»!riiJiV»i/)fniiJsAfi»(i,i(ou .r!«(.itAij/(.!«(.«As»(/,iuuencarum)OT'tf?(tt; & li qus huiufmodi refrigerant
fimul SCnon. facile concoquuntur. Item in curatione doloris oculorum ex biliofo acri humo
te: Vefeatur teger alimentis mitibus Si minime mordacibus,&: incraflantibus , ut orpho, glaimo,
bulbio , llernio. Verbum bulbion (inquit Goupylus) a nemine Latino uulua vOTKsersi^s dedu>
dium cll.eo autem fignificatur animalium » (.»7j!W,cuius efti fanguis pituitofus redditur. C^uacon 6»
fequitur didio petita ell ex uulgari Gr jcip fermone.ea enim fignificatur «‘i©' ,

«t ex homine dotSifsimo accepi, Hacc ille. Eft quidem cancrorum quorundaeiulmodi fpecies.

Dc Cancro Heracl. Lib.IIII. 177

quat pefloris figuram pulchre referat , ut ab eadem nomen adipffci mfereanturjan uero Trallia.
nus hoc nomine oftracodermon ulliim mtelligat,dubito:pra:fertim eum femper hoc nomen cum
uuluat mentione coniungat,tanquam rem cognatam,eiufdem nimirum animantis partem,

DE HERACLEOTICO CANCRO,

RONDEI-ETIVJ,

ICTI funt Heracleotici cancri ab AriftoteIe,ab
i Heraclea illuftri urbe ad Pontum Euxinum fita,

•* I qua: ob id enam Pontica dida eft,potius quam ab

ulla alia Heraclea, fuerunt enim plures alibi tir»
bes Heraclez nominata:.

Hi cancri paguris tam Cniiles funt , ut uix difeernantur;
ueruntamen ipecie , ut diximus, differunt, ut ex deferiptio.
ne iam fit perIpicuS. Heracleotici aculeos in fronte habent,

SC in lateribusipars tefta: prona aculeis afpcra efl: & hirta, cn
lore eft fiirco,quo a paguro differunt. Paguri pedes breuio»
res multo SC tenuiores habent , cornua ance oculos articula,
ta. corpore funt minore quam paguri.in alto mari degunt.

»* SODEM BELtbNivs: Q.VI Effigiem eivs o i.

Ucrlamexhibutt,quamiUbfjcih1Usmempc Galli marini uulgd didi
quem Rondeletius Vrfum fteit , SC iconem ab hac ’
nonnihil diuerfam ponit, quam irt»
fra dabimus,

COMPEVRIS Heracleoticum Cancrum uideh
KS, Gallum marinum ea tantum ratione uocanc.quod
eius brachia uideantincrifia: Galli modum tornata ef
fe.Robullifsimam cruflam habet ac fpifTam.Plurimus
in Sicili» litore : quanquam SC aliquando ad facellum
Adriani pontis Rom» in foro pifcario uulgo diuen,
dacur,CancrorumgcneraCinquitPlinius)funtCarabi,
Aflaci,Mai5,Paguri,Heracleotici.Cancrorum(aitA.
riftoteles)genus maximum eft , quas Maias appellant:
fecundum paguri, Si quos Heracleoticos uocant.

Qiii enim Heracleotici uocantur , crufia quoque
firmiore muniuntur.ut Maia::&: oculos habent paruo
diftantes interuallo. Sed crura illis breuiora limt quam
Alatjs.Heracleotici itaque cancri dorfo non funt afpe,
ro ut Maia:, nec tam latm' quam Paguri : tamen idem
eft cruftarum color. His tibi» utrincp funt quatern»,
brachia duo admodum fi'rma,binis articulis genicula,
ta.forcipibus robuftis bifulca.hifpida, & bCne armata*

Horum enim pars fuperior, elatis crenis uallata eft.

. Cum autem Heracleas urbes uiderem adiacentes
htorijUnam P onti, alteram Propontidis , tum quidem
fo perfuali ab eis id cancri genus fiiam defurn

pfiffe nomenclaturam:nifi tu a magnitudine ac robore potius dtdumeffeputcs,

COROLLARIVM,

EX cancris qui pclagfj fimt.pcdes habent longe retardiores ad ambulandum, funt enim c»te
ris ipli nantiores.ut Mai»,&qui Heracleotici appcIlantur.Cruraijs breiiia, quia parum mouen,
tiir.led talus «ormn beneficio cf ulla firmioris contingit.itacg Maijs crura tenuiora , Heradeoti»
CIS breuiom, Arilfot.de partibus 4. IO. ^ Gallum marinum qualemBellonius pingit, Cornelius
bittardtis Rom» fibt uifum cxiccatum in sdibus Gysberti medici ad me depidum mifit. Aiebat

(inquit)Gysberms,nuIliim unquam inter pifeatores talem poftea uidilfe. Rondeletius urfura
60 ucterum cum elfe putat, qui Gallus marinus uulgd nominetur. Porro Bellonn urfus e locufta,
rto genere eft, abfcj ch A's,5i: a Rondeletio inter Squillas cenfetur, lar» cognomento, f Vide e.
liam mira mqs qu» ex Petro Gillio de jMaijs cancris, SC alijs minoribus attuli , poli Corollarium

i' BE CANeRO MAEA. RONDEt-ETiyS»

Jt

exhibuit.

ANCILI K«M dicuntur ab AriftoteIe,a Gaza mafe fortafle amagnitudincjnam
nua: amitam fienificat 8C nutricem.aliquando etiam pro grandiore natu fumebatur.
Cancer hk a nonnullis cat abo dicitur, ab alij s porrom , a V enetis ^anci porroni, ab
aliis cancharo debarbarie.Noftris eftwireinS-.quiarariffime innofirolitorc capitur, ^

B wTSniumeaiicrorummaximus.uidiexoceanocancrummteam.cuiuslatitudOpalmum -

maiorem fuperabat, longitudo ad femicubitum accedebac Teftafeut contegitur , cuius 1«««^
ambitus in-foiicirculps definit, pedes odo Kbteues habet KO .corporismagniludme., ^helas
.. , duas!deKtfam maiorL finiftta. Omnibus cnimcancris.utfeipflt Anftoteks magna exparte

L,S. A.d.h,a. ^ chelarum extrema nigrefcunt.Copnua quatuor ante oculos

protenduntur, duobrAiloracmediafronte,longipraduo.fuboculisnafcuniur.qnonmagnoin.

mruallo afe diftant pro corpons totius magnitudinc.hos modo promit, modo condit.Cauda fub=
Ionium, quiam jvIaffiHs fqumado didum pro cancro rasca exhibuit, non intclledts »cl fortaiie ne ledis.qu -

-““«demnotis,quas cancro m^^Ariftoteles hbr04.de partib.animal,cap.S.trifeuit. Cancrum enim

sjumJo Sfe maximum elTe tradittdeinde crura ei breuia (tenma tamm, «0» mam kmta utdecur

tim fV™ /■!= « ai tenuia tribuit. Cancris, inquit, qui ex pelagijs funtpedes funt ad ^

dt,pro aaii diores ut msis,&: Heracleoticis cancris,quia paruaCpaucaJutimturmotione, fed falus qs n™ o

ris cruftie beneficiocV .Vi./!es§i!)contigit.quare mgae

Quiuerd cancrum cuius pidiuram poiliimus cum uiuo contulerit, K f^pius ac diligenter inlpe

^riqlongemaioremeireeoquemMafsilienfesfquinadouocantcompenet &:.cruraprocoyo.

ris rationt longe tenuiora a breuiora. His accedit alia nota minime neghgenda, quam idem

Lib. 4. dclill. Ariftoteles prodidittCancri ali) oculos habent c latere rupra,ftatimfub prona parte multum a (efe

Iit diiritos:alijinmedio,breuidifcrimine,utHeracleotici&miete. Sic innoftro oculi brcuifpatioi.

fc diftant, in altero multo maiore*

DE EADEM E E E L O N ,1 V S. f A C I T A V T E H V E T E*
rum Maiam, cancrum illum quem pro paguro Kondeletius exhibet*

. A I A M ob fimilitudinem,quam cum araneo habet,uu1gus Galliaim Iraigne de iMr , qiraa

1 fiaraneum dicat, nominauit. (ESZ& Aranea cameli,^, d, ^uoJiifrdmElementoA. ,x MeUno
1'crM.) Maflilienfes ab aculeis infinitis, quibus ih tergore more locultte horret,», ui hs quibus un
dique eft circunfeptus, Vne fquinaudeCad pedinem ad quem linum attenuatur, alludentes) uo»
eant. Veneti ac Gbhuerifesa fpeculis,{n Maiarum corticibus eleganter inclufis, Specchio,hoc eit
fpeculum dicunt. Alij Granceolas uel CancreolastRomanum uulgiis Grancitellas.

, Pelagius eftpifcis.tNon enim ut Pagurus inter faxa,neque in ficco, minus^ temporis extra

Hoc autem i Paguro differt, quod Pagurus parte anteriore latus fiq Maia ucrd pofteriore par.
te in latitudinem fc difi'undat,antcriorecoarfletur,a<:anguftior fiat.magis eft praeterea orbicula.
taouam Pagurus. Crura quaternis articulis intercepta gerit, alta &C exilia , forcipibus imbrcillis
dentata, quibus prsdani ori applicat. Corpus illi eft tam graue,ut ad mcelTum ineptifsiina elle uii
dcatur.quamobrcm in terrafegnifsima, in aquis uelocifsima eft. Pedes quoque non habet torpt» ,
catos, fed unguibus bene munitos, utroque latere quaternos , quims articulis interceptos. Cocta
ejpdem modo,quo reliquum cruftaceum genusjrubet : fed uiua aut liuet , aut uirefeit , aut rubore

phccnicco afperfaeftiquam fi fiipinamcontempleris, fria parte anteriore breuia fpecula jb iplms;

vK.

De Cancro Maia. Lik 1 1 1 1. 179

ItosmhtiHcfro V metijsfi^amttcctfuquxtum "BtilmijfUlnrit fimilntlfn,pn tu

^ojni,7^ndelerij icotum accuratius expre^nm^mitrdiforjiran in iiQc^tmrti^

dtJm^tiemm,mxmTagurtimuMfs,

Wcriord-^

3

A

Kerdcleotici.

fohu

igo DcAquatilibus.

Ut agu , u „„3occliifainipfispofteriom,libiarum radicibus collocata apparent. Qua-

tuo%Ts™eaMrinqucfemicirculis utitur in naiando,a quorum radicibus odoni prodeunt pin

YnKraneTcmn Pa^gu^^^^ am Heracleotico Cancro conueniunt : qua quicunq) diligentius fpe.
cularTcupkt neceffe c(l cum uiucntis Maiie teftam fuperiorem detegere. Comper.et autem in ca
nite atcuadedoreipfo dentes cxtrinfecus duos oflcosiinpalato autem carunculam qra lingua
uice funaitur* praterea ante dentes bina denticulata officula, aicj in eius ore cauitat^ flalim an
teaulam^inquaquod rubrum continetur, habet multiplices flexusteius uuluamefleputo. Ex
hafenimoua prodire compertum eft.Subfequitur cauitasfatis capax,uacua quidem ea, dum le.
«iinir-: eft nifcis ut uel Ds alterum, uel eius uentriculum elTe dicas;cui etiam dentes adlu^t (quem-
admodum in Locufta) numero quaterni,iHcifo,rij,& unus molarisja quibus gula inclpit,in cuius
fummo enialotidem manifefteUideas. Ea autem ad apophyfes meatibus committimr adeo cxili-
hiTs Iir uix appareant. K quemadmodum uulua adimplebat maiorem partem recefluum , fic apo
nhvVes ubies per caiiitates immittuntur, tenuibus tamen ligamentis adflrida;,8C maxime mufeu-

hs necefiahudinteftinummanifeftum,quam illud in quo delinuntapophyfes, excrementi fcili.

cetreceptacuIum.Eii autem id teres, cacteris partibus incumbens, ad caudam ufque protcnlum.
Sed acucficam utrinejunamin ipfaaluorobuftam .magnam bimembranofam cernastcutus exi
tus eft per ea duo foramina qua fub operimento latent. Branchias habet utrintf fub tefta inlate* j»
ribus numero fenastqua certamembrana ab ipfo tegumento diftinguuntur. aquam enim in ore
acceptam per meatus qui ad radices crurum funt, egerit,

■ COROLLARIVM.

P I C T V R A H Venetiis pro Maia fixmina miflam in locum figura a Bellonio exhibita , cui
fimilis erat , pofui. Is cancer ab Italis Granceola uocatur.Lufitanis Cangreia uel Cangreiola,uel
Centola ut audio. Eandem Hieronymus Fracaftorius Maia nomine olim ad me mifit, fed tnagis
pyramidata parte anteriore, SCc. quod ad alterum forte fexum exprel^ effet. Gillius quocp hanc

Maiamexiftimauit.SedcontradicitRondeletius.iudicenteruditi. Maia funt grandiores, ro.

tundiore uentre.grelTu in terra fegnes,in aquis autem uelocifsima, Veneti Granceuolas uocam;
quarum rotundioribus teftis fpecula includere ad elegantiam folent,Iouius. ^ua maa uocan j*.
tur e genere cancrariomaximafunttquibus cauda deeft,e^ corpusrotundum eft , dorfo fpmolo,
cruribus oblongistquas uulgus cancreolas cogrionimat,Maflarius. Idem , m nono Plm^seae
nomine Graco potius quam Latino feribendum ait, ut codices antiqui habent; quamuis Theo-
dorus Latino nomine maias interpretatur. C Vtranc^ihoc eft Belloni) & Rondel^)Maiam^
Germanice nominaielicebit.ein grolfcn iKrtrbb, id eft.Cancrum magnum. Belloni) wo Maia
aVtyllcumAnglisKqubdnomentamenabalijspeainUmgenerfcuidam aculeato tribuunue.
nio./uel fidlis nominibus aliarum imitatione gcntiS.cm (52ectfpi);,cum Gallis:uel potius ^r«)je
(beetfpiii.ut ha:c Maia Gtiille pagurus, uel commune ad cancrarium genus nomen, quamuis SC
fepiam aliqui fic uocitant.Albcrtus cancrum marinum rotundum fine cauda , feribit Germanice
Araneam maris appellari.cin ©ptC3eier(»bb,cura Genuenfibus, em!^CC<^dtt<tbb, cumMaf^,
filienfibus,

DE MAIIS CANCRIS, ET AtllS S IM I L I B V S S E D HI N O R IB V S.
de quibus fint ne Heracleotici an Equites dubitat,Gillius.

M A II s ex Cancrorum genere maximis cauda deeft,atqiie ex utro^ latere quincg pedes te-
nues ualde eminent, forcipibus carentes,exccptis;duobus anterioribus ultimis,qui fubtilibus for
cipibus dentali funtiearundem^ os Cmiliter duobus grandibus ut Locuftarum dentibus imple,
tuf ,a; tanqiiam brachiolis quibufdam circuthmunitur, eiiis^ color rubeccorporis figura pofie-
rior rotundior.anterior pyramidatioricxtrcmj partes aculeorem ferie circiimuallantur, quorum
duo cx fronte tanquam cornua eminencicrura quibufdam fpinulis horrent.

Maffilienfes Sqtiinadas nominantilidem^ quoriS in=
duftria inpifcatione ucrfatiir,mihinarrar5t,fe perraro pU
fcarifolerealiud Cancrorum genus, quotum corpus ut 15
ge minus fit, quam Maiarum, multo tamen longiores pe-
des exiftereifintne Heracleotici an equites Cancri, dijudi
care non queo,Cum folam rrjdem auditionem acceperim;
quod ipfum idcirco adfcripfi, utalios,quibus maius otia
eft,ad horum inquifltione incitarem. Has: Gillius, Vi-
detur autem minor hic,fcd fimilis fquinadas canccr,is efte
qui Folia uel Folca in Italia nominatur, cuius effigiem, ut
a Cor.Sittardo meo felicis memoria: accepi,a]:)poria. Fol-
ca(inquit)dic1aparumaMai)s differt, nifi quod afperita-
tem in tefta tomentofam habet.

E_

. De Paguro. tib.IIII. igi

wittaproprleobftetrJcem fignificat, a unbofu! uelM«<w,quod eftquxro : abuflul uero a,

fld eft matre uel omnem state prouetSiorem mulierem (umfalutant, Euftathius. Ec

iilibi,(«u« funt mulieres natu grandioresj& qu* parturientibus aflant j etiamfi iuniores dierint.
Hinc msx cancro nimirum fadum nomen a magnitudinesac C carcinomctram aliquis diceret,
utinterechinosechinometram. Porro ut ad mulieres i(««,fic ad uiros it^*, (ad natu maiores
fratres uel alumnos, lappeilado honoris gratia eli. f Fuit Maia una Atlaniidum Cue Pleiadii,
quic cx Ieu*Mereur(Um peperit,

DE PAGVRO. RONDELETIVS*

LtpjtutumoummiufulrkaiJvliHit^tUsmjfigurm.

nAroVPOZ altera cancri fpeciescft:nomineGrxcouCruntPIinfus8iGa2a:InProu(ncia A
fquinado uocatur,ab aliis gritta,rquaranclion,grampella, ab Hifpanis chabro. Dicitur srai.

tfiitK 5n!j««:ideft, quodin editioribus Si prjccipitibus locis
uerfetur. Exiftimare aliquis pollet eofdem effe paguros Si Heracleoticos cancros ex Arillote Hmclrotid
le qui lic illos coniunxerit. n ngu «i K^Kiyai, Secundum cancrorupitS^tH perjh

genus paguri Si Heracleotici cancri . Magna utroruncp fimilitudo effecit , ut tj dem effe uideren»
tur: reuera tamen diuerfx funt fpecies Ariftoteli ac Plinio paucis differentijs afefe diftintSic , ut
ex fequentibus perfpicuum fiet.

, Pagurus poft cancrum msam maximus eft, parte anteriore. Si iniateribus fenis aculeislon» B

gis SC ualidis riget.e fronte protenduntur appendices dux rotundx,acutx,firmx admodum , fub
quibus cornua duo minora articulata. Exlateribus ualde prominent oculi magis ad latera, quam
ad anteriora fpeif}antes,magno interuallo difiun<f}i,qua nota i cancris mxis differunt, T efta tota
yo minime Ixuis fed afpera,utpote qux tuberculis Si aculeis tota confperfafit.In ea, maxime in fupe (e)
riore eius parte piilores noftri fpecula includunt, nec id line gratia ob aculeos Si teftx colorem.

Pedes oilo habet,longos,craffos,fex articubs interceptostchelas duas magnas , aculeis horretes.

Caudam ex multis tabellis contextam, in cuius parte interna oua xftatis tempore appendicibus
racematim hxrentrubra. In lateribus branchias. Si partes internas eafdem quaslocufla.

Carne eft media,neque dura,necp molli,Si dulci non tamen sqiie ac fquillarum caro. In fur« f
no affatur ore Si ano obturatis,alioqui quicquid intus eft liquidi effluic,6i fit fimilis cancris Phoe
nicijs.quibus nihil eft intus ob pabuli inopiam.Sentit Si uim lunx,ucreliqui cancri qui crefccnte
luna fucculentiores Si meliores funt,

Veterum feriptis fatis celebratus eft pagurustmuficam amare. Si ea delctSari dicitur. Lauda* B
to fur etiam prouerbio Paguri fapientia, cuius etiam caula puto ecolloEphefixDianx Pagurupi Preacr»»»
olim fufpenfum fiiifle, prudentis Si confilij fymbolum. Paguro uerd fapientia tribuitur, quia ue.

IS quum cruftam czuic,aculeis armis^ omnibus Ipoliatumfe feniiens latet , Si uiribus fuis diffi*

q

182 JDc Aquaalibus.

i, dens,nullosag|rea*ufvquoadfefianinouaTti&duriufcuIamrecuperarit.Vh'torKpnideht(ain
excutienda grauipce tefla. Quum eniin tempus appetit , huc & illuc tariquam furijs incitatus fer*
tur,alimcnta perfequens ut.e-xpleDioreui(3uad corporis molem facSa acceffione tefta difrumpa»

liJ.iJwOT* tur.^Quaomnia Oppianusficexponit. ^ ^ ...

IZnnCoroUal 1*5:5,55« , . . .. .

tirciiaarcx pas«*f<llvoi(/.iVT oi/sto vt» c U'

interpretatio» Avtojs, vn iog«5 liiiiVHt/SLvsiJsTi rw «My, EAttc^o/ cp^iiiSivoioi y-niiti/StMcu^v^^vn 94fjio^

G%. i^i7rv&iy\jivZA7i^'Tjioykvcnya^(UH Af7J:^VT(W.(A47Wc/Z’(ia/T<?Kj,«gCiuit»'Wi'oV

' « ' V j ». -j

Id liero fapientisc Paguri atcribuimt,qiiod n^ura fdodi.iit & reUquJc omnes animantes hei»
unt;ne(^ foltimpagurijfed etiam loculis 8^ cancri crafta fua exiiunciifaiere, quemadmodum an*
tib.^.de hiU. gues membrana iiernationis quam fened-utem appellat, uttraditArifroteles. Idem fcribit Op
anm.cap.ij. piarjus,omnes cruftaintedoscruftamuetcrem exuere, deinde ahamrenafei* rix!(/Tdlr</roJci7iKo»

.t.tfMWTi» OqpatK®^ feK(/^tu/a<;j^gcu7iSJici(/,aMo </'■’ 9i Sc^nss^^^fexnecT^f

Qiios tierfus ideo maxime citauimus , ut admoneremus po^am non adeo uerborum follicitum,
ysp.t«9t/ pro crufta,non pro duriore tefta, qualis oftrcarum cft , iirurpafle. Nam qua ueretcftacea
fune, integumentum fuum non mutant/ed cruftata tantum.eius rei caufam alias reddidimus.

DE EODEM, EB.LLONIVS.

Zc6n htcc Tagun dlia a T^ndelem exhiUta.Tojui autem non ipfam hk ^ellonij icowm^

' fedmeami^uamolmFenetijs fieri QurauifpUnefmuem%

4._ P A G V R y M Galli Vn Cbabre uel Vn Crape nominant. Grtecia ubic^ hodie adhuc
-=* PagurinominecognofcitfCaLieautencproPaguro Pagrum dicas.Blf enimPagrtis,pifcisrqua»
mofuSjmulcumd Paguro diueifiis.Pagut-um autem hunc Normanni a rubro ucl rufo, quem eiils =
tefta prsefe fert colore, VnRoulTeau appellant: alij quddcoiftus in paftilli modum pulmentum
ferar, VnT6urtcaii,quaftpaftillumdicant.MaflilienresCarhalTe bC Fagule, Veneti Grancipor»
i rum,nomine forraflecompofito, quaftCancrumPagurumdicerent. Suntalij Galli Mediterra*
nei maris incoIae,qui Pagtill nominea Paguro deriuaco proterant.

C ^ RefpuitlsueS trad-iiSjafperas cautes incolit, qUasteftus maris in refluxu 6(!! reciprocatione-
Irccas relinquit. Pagurus, ubi receflit marejin arido relidusjob metum crura contrahit, dC torpen
tisrnodo immobilis quiefeit. j

*i Crufia eius nouem in gyrum crenis imbricis modo incifa cft. Adolefcit in caliise humanae ma

g'nitudincm,red non ita orbiculatus euadit: cancris enim proportione refponder. Valida cruftai ■
integitur ac ]a?ui.Criirab]a-'fa,utrihque quatuor habet,uillis hirta, ternis articularionibusgcnicu*
lata, in quibus ungues acuti oblongi^ runt,mimmebifidi.Brachia bifulca parte anteriori binis ar
tfcults intercepta, forcipibus crehatis munita, in extremo nigra: quibus qu^confiringunt ut edar,
etfam dura confringere pofTunt.nam in eis durities eft pene ofiea^Qijamobrem icbthyopol»
pTds Paguros arde ligatos reruant,ne fibi inuicem crura abfcindanr. Color uiuorum multo uiui*
^or eft quam demortuorum. ht uiuig enim- prae nimia roiei exhalatione te-rgoja ueluti fubnigra--
■s. apparent.

De Paguro. Lib.I I I I.

apparent.CaterumcoiSiCutaliud omne cancrorS genus ) mutant colorem. Caudam fub thorace
reflexam habent, unde hos caudarum expertes efle quidam conijciunt.Branchias utrincp in late,
re difpofitas oftendunt,utreliquum genus locuftarium, fub tergoris cruiia, fenis ordinibus ad ti-
biarum radices infertas.Multd latiores funt quam longi,ut ex Oceano inpedalem plerunque Ia.
titudinem abeSt. Qiiidam mihi uifus eft in Anglia decem libras pendere.In eius ore tot comperi.
es naturs fecreta.tot adftantes appendices, tot pelliculas,ut coacflus incredibile nature artificium
neceflefitfatearis.Mutimieaautemeftheparihabetdulciflimam , maxima ex parte lubrubram,
cum infinitis propeapophyfibus,flauis, grandi iiomachoadiacentibus, Reliquie partes internae
mufculis albis conflant, quibus externae monentur.

IS Sethus,Caccini appellatione, Pagurum intellexit, Galenum fecutus, Actium & Paulum. A

Salfifuccieflciminus tamen quam oflracoderma)8fucntrem fiftere feribit. Inter lautifsimos i
cibos hodie receptus efl , quem tamen carnis SC cdtflionis durioris Galenus afleuerat. Sed id (ut
iam in Cancris ditflum ^)de mufculis potius quini deMuti(quapoiiffimum parte conflat)intel
ligendum efle puto.

COROttARlvii.

p A G V A V M eundem quem Bellonius pingit cancrum, in Italia ab eruditis nominari audi,
ui.nec alium ad me pitflum Fracaftorius dcdilide eodem etiam Gillius fenfit. nomina tum alia,
quae Bcllomus recenfet,atteftantur:tum porri uel pori nomen ufitatum Italis per fyncopen a pa.

4, guro contradiumuidctur.quanquam hoc nomen Rondeletiusfua: Mai® attribuit, porroniqui.
demiIlc,non porri feribens. Ad littus Adriaticiiinushos Cancros Porros uocant, quali Pagu
rostMafsilienfes Carabaflbs; Gillius , de eo fentiens de quo dC Bellonius. Dalmat® aliquibus
in locis inhodiernum diem paguros,&.' V eneti cancros porros cognominant , MaiTarius. Pa-
guri hodie Granciporri dicuntur, louius.Et in alfls Itali® locis pauri uel pauari cognomine,pedi
buspilofis,teftanigricante. APalladioCancrimariniuocantur, Pagurus,fpecies eft cancri,
Hefychius.retSe quidem ille, rccentiores uet d Grteci pleriqj pagurum pro cancro fimpliciter SC
in genere ufurpant. Vide fupra in Cancro in genere, A. Sic pagurum flimiatilem dixit author
Euporifton J.X16. sarjilfst, Scholiaflcs in Equit. Ariflophanis. Bifas,pagu

rus eft marinus qui uocatur carabus,Kiranides. Ab Anglis hoc genus cancri uocatur 4 pii».
jt, ^ct:a Germanis eit* (Dce^ptfl,id eft araneusmarinus.(MaiaquamaGalIis Bellonius araneum
maris dici feribit, differenti® caufa nominari poteriqcin groffc t?3cctfolii. ) Sed hoc nomen eti.
am fepia: aliqui tribuunt, cum generi cancrario magis conucniat. SecErAbs «bcr ©eefpiff,
in lacu Suerinenfi capitur.3f in eodem IKrabbc didus, (Frifijs 1Kr4b/ "J^tAbe: 1 hic forte pagu.
rus eft,id eft cancer marinus maiufculus : ille, minor , fimpliciter marinus cancer. Galli quoque
Oceano uicini pagurum uocant Chabre uel Crape. Albertus cancrum marinum rotundum fine
cauda,fcribit Germanice cancrii maris appellari. Audio SC Lufitanis Aranha dici.Marinos quoli
dam cancros alicubi f^Dcett^fcbetl uocitaqa fimilitudinemarfupij illius quod Germani tafcham
nominant , corpore fermerotundo , fine capite SC cauda Capparente, ) Eadem fanc nomina quae
Cancro fimpliciter,Paguro etiam alijs^ fpeciebus,magnitudinis aut aha quapiam differentia fi«

.(,0 mul exprcfla,conuenerlnt.

E genere cancrorS Pagurus laui dorfo cft,(tabeIlatiore^,Maflrarius.)In utratj fede uiuit ,SC .

in aridum fepe procedit: huius pedes breuiores quam Malarum, quicquid comprehendunt, ftri
tffifsimc conftringunt:idemcp oculos modo recondi t,modd profert , ut interdum tanqua cornua
extraemineant,interdumintrainteftamabdicirecedant,GiiIius. InBritannia quam maximi
feperiuntur,Maffarius. ^ Paguri Oppianofaxatiles funt, (item Nicandro,)&amphibij.^'Scor
pij quidam ex paguris generantur, tefte Nicandro in Theriacis. Paguri capti SC extratSi mari
a pifcatoribus,aliquando terr® foramina fubeunqubi immortui in fcorpios mutantur,Idem. Vi
de fupra in Cancro marino c.item in Cancro in genere. ^ Crufta ipfis rumpitur , fi^ feneiSutem
quemadmodum ferpens,fic integumento fe ipfi exuunt. Id cum primum luxari SC 3 carne abfce.
jto dere fentiunqtumhtic SC illuc tanquam furtjs incitati feruntur, pleniorem uitffum inquirentes, ut
tumoris acccfsione Sf corporis mole inflati , inuoiucrum fuum rumpere poiTint : ex quo ubi ela«
pficfunqatcjfeexplicauerunt, in fabulo iacent, mortuorum fimilitudinem fpedemep gerentes.

De nafcente autem pellc.etiamnum molli SC tcnera.maximo afficiuntur timore. Deinde poftqtia
exdifl'olutioncfepaulatimcollegerunt,& quodammodo reuixcrunqprimumfane gufiantfabu-
lum.T andiu autem timidi funt,8f uiribus fuis diffidentes, quoad tegumento circuueftiantur : id
fimul ut coeptum fuerit conglutinari SC foiidefcere, continuo tegmini tanquam atmaturx confis
dcntes,adfunt animis.&omittunt timorem, Aelianus ^.qj.Eft autent paraphrafis Oppiani uer.
fuum, quos Graecos Rondeletius pofuit.

Impudentes paguros Oppianus dixit, Non modo in mari.fed in terram eietffus, uel capti- ^

^ uus contra faceflentes fibi negotium pugnanttquod quidem ipfum ufupercepi. Cum enim Laza
rus Bayfius,poft prxclare obitam antemeridiano tcmporelegationem.aliquoties me ad littus A-
driadeifinus duceret, utpifeiura naturas exploraremus, cum alia pleraque perichtabamur , tma

q »

B

I

b.

A

»

DcAquacilibus.

184

nuerorumludicram pugnam ci.mPagurisfort^mficcorepcnt*usfpec!fabatrustpueros quid?

In eorum forcipes feftucam infereredios uero magno robore ammi hornum multitudinem , qu.

circundudebantur, prsclarecontemnentes, pertinaciter quicquidampuiffentretinereinecpuel

fsDifsime uidos tandiu obfillendi finem facere, guoad omnibus uiribus defedi , tanquam homi-

nespugilIationea:liidationecertante,,firenucdecumbebant.GiIliu^ f Muficaftudio dele.

datL «pi mox in e,referetur. C De paguri prudentia, uide fupra in Rondeletq fcriptis . & in.

Paaiiros mutice illecebr j machinatione pifcatores capiunt, ij enim in latibula abditi, primum
ut ad inflrumentum quoddam muficumCpbotingium uocant) pifcatores fuauiter canere ingref.
fos audiucrint ftaiim tanquam amatorio' quodam ad exeundum non modo inducuntur e late. la

'brauerumetiamuoluptatealledi, extra mareegrediumunhiquidemrerro, ad tibiam canentes,

cedunfilli autem fequentes.in arido comprehenduntur, Aelianus 6.51. Paguri facula cauernu
Jis uef ihuiti euocantur, Plutarchus alicubrutquidam tranftulit. fed ihfpiciendus eft Grarcus co-
dex 8f contiderandum an facem potius uelmuficuminftrumentum,quod ifu-ny^iiiiAeli»nas uo
cauit.intellexeritauihor. Grammatici KLexieorurn conditores nullam huius uocabuli mentio.

''^'cumXcoquuntur partini rUffefcunt Slpartimnigrefaint, interrlautifsimosrecepti cibos,
quos carnis dC digeftionis durioris Galenus de uirtute alimentorum tradit, MatTarius. Pfellus
etiam paguros St cancros nonfacile concoqui author eft; Ventrem durummollitiuspaguro-
rum Kiranides. Paguri feu cancri falfum quendam fticcnm habentiminus tamen quam cattera 1»
oftrac6derma:uentrcmuerdfiftunt,cum aquKincotftifticcum falfum dimiferinqSymeonSethi.

r«'V«funtlociafperi,pracipites,aJwfo'm,uelacutKpetrarum eminentiae, Gdjrofc» dicuntur
a noftris,ut chcerades,id eft fcrophulac Graecis,^» »> Wiir»xSM «! ©-.inde nome paguris, quod

in huiufmodi locis folcantsfdi/iqtiod uerbum licet obferuate 8C cuftodire fonet , accipitur tamen
pro morari,ut quocp in illo,«^t/<rKs</liii vixm fvMtlw, Etymologus St V arinus. Paguri

didjifunt, y f’ tos meyjif ifacj/ usi v 0’?«!' Xfu . Scholiaftes Nican.

dri Prima huius nominis corripitur Oppiano : item Nicandro , XW /'(u/yw&imj/ iVijfd. «i-Ttr
mryww'* SicStinOT:y©-.-E>tn!Syrfi«»y4m£joiojUs.Ody(res E. f Lycophron Phoenicem Achil
Iis praeceptorem iamfenem paguinm dixitiipfum , non cutim eius, ut Caelius Rhodig. putatiit,)
prompter cutis afperitatem,qua feneiSute contrahitur,Euftathius,St Tzetzes Scholiaftes, 5» ■ «

pariter cognominatum inquiens,quod puerum Achillem educarit,ad differentiam marini pa
guri(cancelli)pinnotrophi,id eft pinnam marinam nutrientis. Paguri formadiminutiuaaSy.
meone Sethi rreyset* dicuntur.

Epithe» qua: cancris , pleratp etiam paguris conucnient.St contra. AmAg ifvAx wttysfioi/,
Oppianus^ A(tiai&e(,Idem. dm&fct>«i*(<.pagurus, Varinusitanquam non fit epitheton, fed an«
tonomafia. addit St alia epitheta ex innominato authore,periphrafin(ut uidetur)fiue pamiri , iiue
5,j(£ynis cancri;o:n©offf(.ei'fl:,a]'3(x8As|/,'eitaTwsp,i'sit'rft:ii, ego paroxytonum malim, id eft naf ato.

rem. His fcriptis Statyllq Flacci epigramma reperi,Anthologij libro 6. titulo J. qui infcribitur
A7ii i>’a<£io-Ksa;,»!>x»as|/, i/.wcr!iioTO|/, - :NaxTMiT,^viinmitii,

esfansf^cx Tu ikwi aEj/ iraiysf aj/ Ki^xetl' «inilmn Koimeir©'. Scorpij quidam fimi. 4^

les ftint fxitiTn vraysjots, Nicander:id eft tdrtuofis, oblique incedentibus,<ri«t(<fait.Scholiafies. Ab
eodem anvj»™, hoc eft,faxatilcs cognominantur:8to>isiaWTi!lr,hoc eft, afperi,

pyy(c^tt,id eft forceps inftrumentu fabrile, alio nomine etiam cancer uef pagurus appellatur,
Hefychius. Vide in Cancro. _ «

Laudaturprouerbiopagurifapientla,^c.Rondeletius,utfi.tpra rccitauimus. Ei& aMwswtf

7reySj>0(? pJd' 9£0l2kx9^eitfJ,itsa TrHifBffiawws ixyvxs , Ximocles aUt^Cnar-

chus in Purpura apird Athenaeum. Erafmus Rot.huius prouerbtj nonmeminit.

G E N V AE, ut atidio,uulgd nominatur Ogie, cancri quidam
marini paguris fimiles, fed minores,

DE CANCRO LATIPEDE,

RONDEEETIVS.

aA R V V S quidam Sf ignobilis cancer apud nos fre.

quentifsimiis eft,nominetamecaretobuilitatem: nos
a nota fatis infigni latipedem cognominauimus.
Cancer eft paruiis nucis iuglahdis magnitudine,
aliquado paulo maiorc.chelas habet denticulatas , SC articulatas,
pedes utrinq! quatuor.Pofirerrius & minimus, a quolatipedem
hunc cancrum nuncupauimiis, praeter aliorum cancrorum natu
raminlatitudinem definit offeam, fex articulationibus confiat,
E ftonteextant cornicula quatuor, Tefta eft Uui, parte fuperio-

re^

Dc Cancris diucrfis. Lib.IIII. igf

rt «Ibtfccntc.anterfdfe quodammodo nigffcaBte.Oiia habet pallidi.

Cum maris purgamentis in litus efjcitur , & cum pilcibuj alijs fagena capitur j negledJus^ in *
litore relinquitur, unde magna celeritate regreditur in mare, iQmtrmdtm <m hic cuneer jit j«tm
remccgniiminitnt,utl ei co^nttu.f^ideinfrnin Canere «j«ife,)benefici^tftudinispoftremorum pedu.

De huiufmodi cancrislocutum puto AriftotdCm hoc in loco: e» j (««{« negnlru eilciiiaTttrita ^ A
rn7eittnge/eix^‘dieiSii](ncn cha TC^idtrraas TrAttTasTtwlae^ivaer^c^raiftwnrfg^mftetieatf/yuairclji ^egt/ytxH^d‘'^-'icpcrt*
artires ixrtrAr os» ait/ite. Qua: mihi uidentur alium fenfum habere quam Gai:a in interpretatione “•'"‘l’ *:

fua cxpreflcrit.Sic igitur uenendum fueiat : Parui cancri qui capiuntur inter paruos pifciculos,
poftremos pedes habcntlatos,utadnatandumfint utiles , utpinnarum uelpalmularUm uice fint
Io ifti pedes.

Paruus igitur cScer latitudine quide fua in aqua fluitat; fed ut celerius impellar, natura pedes c
poflremos latos fecit, ut ijs utatur perinde ac rana pofterioribus fuis pedibus, & anates , esetera^
anes aquis gaudetes fuis pedibus latisiitem ut fiber fuis,cuius priores pedes iuiii funt ad cibum
capeirendum,ad caueam efFodiendam,pofteriores cute coniundi ad corpus in aqua impellendS,

DB EODEM VEt SIMILt CANCRO RARVO tATIPSOEt
Sirurfusalio, Bellonius,

Panium Carcinum aut Cancellum Graeci (»w50(/x*{M'wj/uocarunt,Roma:Grancettum. Nam
ie admodum exiguus inter pifciculos reperitur.Pedes extimos latiufculos habet , quibus ad natan»
dum ceu pinnulis aut remis utinir. MaflSlienles Grittam genuina uocenominant. Veneti ac Fe=
rarienfesTMazenetam. Differt a Cancro marino nouifsimi* tantum pedibus , quos habet latos, fviiefiiprlU
in quibus ungues anterioribus fimiles elTe conflat. came mar.

Pifciculos alios carcinis aliquO patffo flmiles Romani fullici frequenter cum Tellinis 8i Con
chulis (quas Gongilas uocartt) diuendunttqui tamen Carcinis multo 1 maiores funt ; fupiiii albl,^ tfrrti.wiiis»
eant, proni autem fubcinericij funt, puntSis^ frequentibus ac candidis in tergore uariantur, O» rei.
phtemodo.Nouiftimos pedes in extremo latos habet , Cancellorum modo , quorttm magnitu»
dopolliceoperiripoteft;tamenuiuacesadmodumfunt.Bosquotiesnautaereperiunt,crudos e« ^

dunt cum panetfed Romz coquunturigratiores tamen funt crudi , nili horum copia aluum con»

JO turbaret,ac plUs aequo cieret.Genus iftud nunquam grandelclt,QuinOs habet pedes , crafliores,
forcipatos,crenatos ac robuflifsimos,in quibus bina numerantur crura.Singulares digiti quater
nis conflant articulationibus,niii quis omnes completffaturitunc enim fex comperiet. Caudas id ,
quo^ rudimenu' in eis eft,quod omni Cancrario generi, eodem^ modo fubtus teflesffitKr.

DE CANCRO FLAVO SIVE VNDV*

L A T O, RONDELSTlri.

f»

A H C E R quem h*c exhibemus inter anonymos ignobiles magnus efl, cancris ftagfri y

marini uelfluuiatilibus aequalis. Flauum a colore nominauimus.undulatff a lineis qiig
in prona parte funt finuofae undarummodo, non aliter quam in cameloto uulgd nuncli
pato.Capitur circa Antipolim SC Lerinum infulam , nec ulpiam fimiles uidi. Caudam
extentam depinximus,ex tabellis aliquot contextam.Pedes quaternos habet,longos 8i hirfutos;
chelas duas magnas etiam hirtastcornua duo ians longa ; in fronte aculeos fiue appendices duasj
in lateribus alios aculeos.

DE CANCRO VARIO SIVE MARMO#

rato, KONSEIETIVI.

H 3

Hn 'T E R cancros quicifca Inermum infttfamcai3iiintur,iseftqucm hic depinximust
e X rubro nigricans, paruus, corporisigura ab alijs cancris nonnihil differente, corpus
enim pofteriore . parte contra quam in.Cseteris latius eft, anteriore acutius. Chelas duas
habet ualde breues &: tenues, unde iJfa^vx«As nomen dedinius.His proximi pedes duo
longifsimi pro corporis ratione,crafsi, acutiisimi, ut uideatur uojuifle natura quod chelis detra^
xerat, pedi^n horuiii IdUgitudinep^ni^e t lidemiariugine quadam obdutfii iiinl, T?crni qui fc,
quuntur etiam longi funt,fedtenues£<JaeuesuSupina.parsacul£Oshabet, Rarifsimus eft alibi
cancer, in Lerino frequens, ^

D E 6 A N C R O M A C R O C H E E O.

I A N c R I huius pifluram Io . Kentman*
nus medicus docSifsimus ad me dedicne»
fcio ubi nad-us. Ego amplius de eo quam
effigies pr* fe fert quod dicam non ha-
beo. Macrochelum ucl Leptochelum cognomina-
re licebit, quod infer Cancros longifsimie ei tenuif-
fimscg lint chelat.

S*

■•W

DE HIRSVTIS CANCRIS-

R O N D E L E T I V 5*
i I R S V T A funt quardam cancrora
j genera, uarijs in partibus, alia in fua
j p{naparte,alia in pedibus* ■

Paruorumuerd cancrorum qui
futoriM gene^ hirfud funt,difFerentias tres obferuaui» Prima ^
ratria. efteorii qm.cheJasaculeatas habent, 8iCinex=
tremo nigrefeetes. Cornicula duotquxfequij»
tur utrincp partes, ferratar funt. In tefta media
cordis humani figura exprefla ccrmtur*Chclis pedibus^ omnibus hirtis funt»

aneri hirfuti.

Paruorumhir^^

Huic

De Cancris dmcrfis. Lib.IlII. igy.

. .iJuicg£nerilJmiIeaImdeftaequehirfutuni,fedmagnitudine.difFd:t.minusenimefifuperio=

re, a: chelarum extremanigricantiahonhabet.

Tertia difFerentia eorumeft, qui fecundis ita Umiles funt, ut eoiHem cum ijs plane efle dice.
resjdcmptafola raagnitudinemifi oua inutriicp reperifletn, quod facit ut credam fpecie differre,
iamen,ob magnam cum fecundis affinitatem, piiSura horum feparata nihil opusfuit.

Triabjcgenetacumreliquts pifcibus euerruntur,& ob exiguitatem prorfus negllguntiur.

Cancris hlrfutls Rondeletij adnumerandus lildetur ille, quem Lupum marinum uulgd Rq«
mac,alij fdmniolo uocanuqudd eius crulia In puIUerem redadla fomnum inducat, alijs papilla pi»
lofauel caftrangiolo dicitur. Videtur non- multum abludere a defcriptione Maia : ut Cornelius
Sittardus ad me Icriplit, cui etiam iconem debeo.

DE cancro cordis FIGVRA»

R O N D E L E T I V S,

a n c e r hic corporis trunco cordis figuram om»
liino refert.corniia duo habet e fronte prominentia,
brachia duo breuiforficejquaternospedes.Pelagius
eft S^paruuSjUix unquam inter litorales muentus:
fed panagro ex alto mari cumPelagicis piTcibusm litus pers
trahitur,.ne(^ admodum frequenter, quia ob exiguitatem fa»
aleerctium maculis elabitur. In maiorum afellorumuentri*

4^ culis huiurmodi cancros fape inuemmus.

. de CANCRIS PARVIS QVI IN ALIENIS

T E 5 T I S V I V V N’'t, R O N D E L E T l V S.

Hi cum inpnn^ degunt, priuatm ^iitnothtrei Jiciiniur, lAlij funt Cancelli uel Scyllari, corpore
^ oblongo, ^iii inanes tantum tejiaf inhabitanttde putius inferius feorfm.

Ha N C R o S par-iios in alienis te» {(^5^ ^

ftis ho^itari Ariftoteles prodidit, Jn.quiktitt^

&; idem experientia docet, non ta ^ ^ aut conchis

mcn in omnibus teftis iinedifcn'*^ ■
mine eos reperias, non in lepade, non in lelli»
niSjiion inconchiilis,nimquam in mitulis ma
rim ftagnijied in mitulis gurgitum, pinnis,pe

finibus atqj oftreis. Ariftoteles : Innafcuntur ^

in^teftaceis quibufdain cancri albi, omnino parui : plurimi quidem in mitulis foliatis (

•nis ■ssviAaAm) tum in pinnis quos pinnotheras uocant. Quinetiam in pedunculis atque oftreis,"
uerum nullum ij conipicuum capiunt incrementum» Pifcatores aiunt cancros iftos
una pim illis quorS teftam inhabitant naici. Athensus in pinnis dC conchis margaritiferis na^ Lit.j*
ici ait,cuius locus emendatius,qiiam in uulgaribiis codicibuslegi hoc modopoteft: otreu 'osk

'jftu^HCOTtMm ^i<rcu i^myovSuTOU habet codex

uulgatus) 'd^U£fs^i^oy>TDa^73!i7r§fcar%^vi(i'ns-7nsnt^xi (dsip) d^a-vtiTrl^ym^^

o:., - q 4

degant.

DcAquatilitus.

„ , , » ...L - D,'«

tne^ck»

188 . , .

xorumM«m^«4r!«"c^-^i«)»‘ihKfermt,«dic£s agunt, illicmargatitani generant. Viuunt

* , fl/r,i.fWimriirnerDartemcarnih!i:rentem. Huius autem conchae ori adnafcituf animal*

cSumd,drhabens,ac?bumairumens,quodcancroparuofimiIeeft,&uocaturpinnophyl«.

DicL quod Cepifsime uidi. Cancri parui qui in oftreis reperiuntur.m inores funt, parua fci.
I' ^ toto corporccandidi, praeterquam in pronae crufiae medio, quod rubc«

• •< iWr Oui in oinnis reperiuntur, maiores funt, 8C magis rubri quam albi funt, alioqui chelis pedi.

ASdfe5»idLis.rotodenicpcor^oretuminterfetumalijsoi™ibuscancrisimiiles^ ^ "“rtanes^duif

dilfirM. fount quid ptrui cancri uiuentium pinnarum SC oftreorum hofpites funt : cancelli manes dun.

is afomr taxattdtas&turbinatasfubeum, funtijlongocorporelocuftisnon cancris fimili. Cur cancd.i

tiliis haiitcm. li ia alienis teflis habitent, poflea exponemus, nunc de cancris parttis idem faciendum, bunt

oui miram beftiola (Non cnacro farno, nt T^ndclmus fmiit,pdfmfluutT cancro Offiamn hocadjmbn.m-
Uh.r.immr Ipprain Cancro manno V.) hacin re prudentiam extollunt, inter quos OppianustQiium, inquit
oiirea tefias aperiunt, ut limum &: aquam aduitam fuftinendam hauriant, cancer lapdlum chelii
CancrmanSar u„ in teflas medias immittit: quo a claudendis teiiis cum ofltea impediuntur, cmsocil»

erelIlisepuIaturillic,e«:eorumcariKmdepafcipr. ,

vl^a-nu xynairm iafiiiSUrx ■mnjncitn. Komi'©' «/ e^ysyiur®- ««j «f,

Alxet®- Ofata^^a xsA«'n AMf» ^ Ai»

dspi*y”«wSir«atte^«ftlb©-BW8r«^» /cummlur,nodl'iih>n^&;jSn,Sy-ndfdfa(r»t i

tiu<vIviasn^intTyxsiy4Siias,i!<K’ina'c!»i)K^ 0^7«,Sipf« _

Sedhocfabulofum elfe putomunquam enim mytulos,pe<Sines, pinnas, oftreain quibus funt

cancri,arrofaullaexpariereperias. _ , .j. t, i-

( Aliter Plinius qui fcribit cancrum dapis affedlatorem, pinnae m capiendis pifciculis atreilio

tatnhfm cffc eire,&: communi prxda communiter cum pinna uefci:qucmloc5 apitc de cancello citauimus,
cancrumpar^ item Athenaei locum illi plane iimilcm,Oppianus quocplib.a,Halieut.icribit pinnam m magnis
«tia iifdcm i(r« ^ jjjjj gfpg imbecillam, fine mente,fine afiu;fed hofpitem cancrum excipere,a quo nutriatur « cii

P‘?'"‘ff’‘”“ftodiatur,undcpinnophylaxuocatuseft,Quumigiturpifcisteflamfubit,pinnamotfuaciinao

MautaU£con ^ ^_n. *,..-»/4e.vr.iS« /•rxrvi»v*iin<»md<»r»arrimnir.

ch£

'“"‘‘tSadmonfiiTeftamdaudiqprardamfe communem d^^ _ ^

* a' n..&i rLaSiilivASi. pivypnuvncdniKMiiRa^tnfcXfiwxhKtt

Ais* ccfx c( ^wJovTi tfk'nop^iwlw'n nsthv^^iu

hojfuct.

$•

SpilUpana.

Ciccroc

Ospxnsp (& Mixs /tSj' nf^inscSjijo di oi !x85c

Kccfnir®- dlifitynjt cfvXana, T«i m vimcfnjixf sixAso-wtta.itM mnsff»

iIi!ilAy'’n‘'rca,iJ''ncffiv'ao-<uiii,il<cs AnyiuA

ecexvcoVicontTtlynin.lcI^^M^ifgiaicTC^lu) Avt? T’,Jii'’tTOf s«,fia/o(i {''hocdlcmvoyttMm,

Sedhac omnia fabulofa eirc,inde neceffarid efficitur,quod ne^pinnse, neque mytuli, neque
oflreapifcium carne pafcantur,fed aqua tantum K luto. e* •

Qiidd ab his autoribus cancro paruo tribuituriidcm a Cicerone fquflla paru*,lic cnim mcOa
JIoy Ariftotelis interpretaturiqu* fqiiilla parua etiam in pinnis reperitur, quemadmodum 8i can
cer paruus,teftibus Ariftotcle 5C Plinio,ut capite de cScello docuimus.Ciceronis hac uerba funt
libroi.de Natura deorum. Pinna uerd (ficenim Grace dicitur) duabus grandibuspatulacon.+*
chis cum parua fquilla focietatem init comparandi cibi. Itacg cum pifciculi parui in concham hi-
antem innatauerintjtum admonita a iquilla pinna morfti comprimit conchas, fic diisimillimis bc
ftiolis communiter cibus quatitur, in quo admirandum eft congrcilune aliquo inter ic, an iam
inde ab ortu natura ipfa congregata fint. Qua eadem ratione lalla efle conuincuntur.qui enim
cibo eodem uefei pofluntfquillaparua Si pinna,cum fquilla pifciculorum carne.ut cruftata om
nia uiuaqpinnauerdnullo modo,fcd aqiia tantum bilutot* ^ Cur igitur in pinnis SCofireiscam

• -. ? V ,.A*m .^««<«1« e>0ns>i'i ■i«i'*rianf«iTni

curpinnac^ eri parui reperiuntur^ Quia cum omni generi animantium anatura tributum fit, utfe uitam^
ojirea cancri tucantur,ut paftum Si latibula quarant: cancri parui molliore tefia tctfii,6iidco iniurijs magis op
terni fideanc. portuni,concharum caua fubeunt,ut illic tanquaminfpecubus Si antris tutius dcgant.Quare na

folum in teftis.fed etiam in fpongiarum cauernulis, in faxotum rimis, in externis tefiarum, qui. f»
bus oftrea tetSa funt,cauis,fapifsime cactos paruos repeti. Nec immerito dubitat Cicero con
greirii ne aliquo inter fc,aniam indeab ortunamra ipfa congregata fint.Pifcatorcs, inquit Arifio
lil-t. teles, cancros paruos nafei confirmant,una nim illis,quorg teftam inhabitant. Athenaus de ean*

eris Si pinnis loquens:®Bir< ait mUr npc xini xunth,^ &icu/t^ woj aud^iavi&r xtn<9i. Aiun(

quidam pinnas cancros paruos fimul generari, SCtanquam exeodemfemine fleri. Ego uero
cum cancros paruos in pinnis Si ofireis fapifsime ouis turgentes uiderim , affirmare audeo non
fponte ex limo aqu4ue ut tcfi:acea,fed ex coitu maris Si fo2min{,a; ex ouis prouenire.Quare uel
in teflis patiunt, uel flato tempore tefias egrediuntur, 81 coeundi SC oua pariendi gratia, HaiSe.
rus de cancris paritis.

D» PINHOPHYLACE, SELLONIV».

In latiore 8C capaciert Piraut parte, qus in fublime attollitur, plerumj ttespinjioteresuideas,

aliquando

Dc Canens paruis. Lib.IIlI. igp

«liquando duas.ut plurimum unam. Fruftra creditum eft Pinnam pllciculis all , morfucp a Pin»
nophylaceadmoncri,concludereconchasj8i Intus pifces exanimari. Quodfiquldem uenim eli
fet, oporteret omnibus intus inefle Pinnopliylacemtiethlecem aperies, antequam unum Pinno.
phylacem comitem reperias.

coRotiAkiVM,

Pinnoteres.PirwTSfutjldemquipinnophylaXjoflWnwt (w^l'r«t)<)>^A«J,ldeilp^hnJ cullos,Sui«
das.Hefychius SC Varinus. Eli autem mafculini genetis, non focmiiiini ut quidam ufurpat. A«
thenaus etiam ex Chrylippo antMTnflw fcripfit per T.nimirum icx^nSi rsf «r wt tiu vii-

rhu. Maflarius SC Rondeletiusplnnotherfcribut in tertia declinatione, talpirato, neicioquam
Ia redle.ex Plintj codicibus uulgatis quidam t,afpiratum habent, alij non. Nunquam nafeitur (in-
quit) pinna line comite,quem pinnoterem uocant, alij pinnophylacem. is eft fqtiilla parua, alibi
cancer dapis afledlator.Apud Ariftotelede hift.y.iy.lcgimus.wiatAsiuJlrMiiJ-iiroSijiK.quod fi men-
dofum non eft.redlus fii^ularis fuerit,» «pif wV©' mm SsjSj;, hoc eft in pinna

uenari folitus cancer, fGermanicchiccancerparuusuocaripoterit,cmSUmer(?3ccrft«b:can
cellus uerd,de quo mox dicetutitioce diminutiua eitt {?Dcetf Mblciut eadem fit horum nominS
rario ac differentia in fermone noftro, qus GrKcis inter xtifxme fititf «j/ SC id eft cancrum

partitt &C cancellum. V el potius cancer ille parttus utrocp modo ex iam ditSis Germanice appel-
leturtcanccllus uerd efn (Dcetttcbplc,utnon foltim paruftas eitts,fed etiam corporis figura ob-
longior qua aftacum refert, limul indicetur. ^Pinnophylacem Ariftotclesfcillaron quotp SC fcil
ta larlonuocauit,SC>i«etc/)«i'. Theodorus pro utrpqtfquillam parua reddidit, Plinia fecutus, Vuoc.
lonus.fedRondeletitishatc nomina diligentius diftinxit. ,

Theophraftus de caufis a.i4.poftquam de uifcq, SC polypodio , quae arboribus Innafcunttir
egilfet,fubdit,fic eUc natura comparatum uthxc no nifi in alijs Oaleant proueniretlicut 8C anima-
lia qusdam non nili in alijs poflunt creari, ceu quae in conchis (yt rois wiwxis,} atepin cteteris aptis
prseftare animalibus pabulum, Etmox, Neqj enim uita fortafle conchis poflet feruari,nili ope-
tacancri. Patrematithominem quife ipfenoocuret,.feda domefticis &propinquis curetur,
uolentesfignificare,pinnam6CcancrumpingatAegyptij,hic enim carni pinnae uelut agglutina-,
tus manettunde 5C ex confecutione nominis quali pinna: ctifios uocatur.H^c quidem

plane hiat in concha efuriens: quod Ii interim pifclculus aliquis irrepferit, mordet (uellicat) can-
je cer forcipe pinnam, quod fentiens ea concham,claudit,at(p tta pifciculum uenatur,Orus in Hie-
roglyphicis 1,109. Eadem fere AelianusjCuiusueiba inPinnareferam. Item Plutarchus, Is, in-
quit,quo deferibendo atramenti plurimum Chryfippus confumpflt,plnnotheras,primas in om-
nibus huius Si phylicis Si moralibus libris habens, (Nam fpongiotheram non uidit,alioqui haud
taciturus.) Pinnodieras igitur cancrorum de genere cft,pinnie femper adhaerens,acad concham
luiitis atrienlls Inftar excubans.hiare quippe pandicp tantifper linit, dum pifciculi quos capi po&
fe fperetjirrepferint.ibi pinnae carnem uellicatu leni firingit,ac intra fauces iplius proripit fcfe.il-
Ia mox concham comprimit.praedampoftea intra clagftra captiuamin commune partiuntur SC
uorant. Et Ciceto libro j.de Finibus, At illa quae in Concha patula pinna dicitur,is^ qui enat
econcha.qui quod eam cuftodiat,pinnotcres uocaturtin eam^ qiium le rccipit,inciuditur,ut Ui-
ifa deatur monuilfe ut caueret,

e vmni^Hs s7»t liii 7!i) yjvsj o r/dsj «tkt®', Ariftoph.ln Velpls de Carcini poetae filijs ludens,

DE CANCELLO, QVI IN TVRBINATISf

*T SCYtI.ARO,Q_VI BREVIOR. EST, ET IN N B»

RITIS HAB IT AT, RONDEfcBTI VS,

Camlliitmttjl*, Cumtllus mdm

A

BtpnwMW 5,
f\tmedmmtcY
ajiacos cr cdtt

V I rancclli figuram di!ig«ntiusihfpexerit,aflads annumerandum.duxericqui canrd

li nomen audierit, cancrorum potius generi : nam Galenus «cancris mimmiscoparat.

Alius locuftis fubijciendum effe contendet, quod fimilem cffe-TWSWfttfM-''»" dicat Arf
ftoteles lib 4.dchift.anim.cap.4,alio loco idem cumteftaceis recenfet.NosThoc.l(X9
j /ic funt corpore (hos eram Wf « W«t

tUmctu:.

^AriHoteleslib.C.cap.ifdSe cancros, inefienlmineo, qiiod &locuflis&cancrisfimileCt,

luemadmodumalit

t« ordincm n-o amndo 5C rpOngias,ft quando toramen m ets capaxnancnci poBit, cum Ariftoteles «¥«<>'«1'
r..n.u;^,u 2 c bernard 1’ ermitc. eremitam qmdcm,quod alios fugichs,m tcfta pcrmdc ac in lolitu

™nd*fnVe7oftracodermauAdreferrinonpoteft,quiatefc.snonfua,ingredfafur:™

s fi quando foramen in eis capaaLnancifd poisit. Eum Ariitotelcs

feru^UUUM^ iJocat nolTl'1 uchisu^j* --'j"-— ;>-j ■ O' - ^ * < r JT

dine uiuat,bernardum autem, quod plebs nollra bernardos etiam uulgari jprouerbio fatuos elje i*
di(Sitct;fatuumcB effe cancellum,qUi crufta tetSus, chelas habens,qu* ad uitam tuendam laus ef.
fe poffent alienas domos quaerat, in quibus latens uiuat.Qiidd fi non ha:c folum, fed pofieriorea
etiam canAlli partes ipcAauetis, prudentem effe iudicaueris, qui nudas & iniuriac ualde oppor»
tunas pattes dura 6C firma refla mumat.Ligures brancha uoc5t uel branchna,ProuinciaIes biou«
cambus. Nos primum feftam uacuam,deinde cancellum nudumreprxfentamui, ut melius par.
ticulx omnes perfpici pofsintitum cancellum in tcfla.parte priore exerta,altera latente.

B Huius deferiptione quam maxime dilucide poterimus,proferemus ex Ariftotele, qui in mi.

U'}.4.*Hift. nuto animali explicando diligentior uidetut fuiffe.qUamin multis alijs explicatu alioqUi dignifsf
4nim.c^.4: (^anccllusjinquiqquodammodointcrcruflata&teftacea animalia ambigit, natura enim rjs

quafpcciclocuftarum funt, flmilis eft,ee ipfeper fe nafeitur: quatenus uerd teflas ingrediatur 11- i»
licqj iriuat teftaceis flmilis efl. Quare cancellus inter liKC anceps uiderar effe.Forma autem ara
neif flmilis efl, prxter partemcapiti &: pedori fubieda.quatin canccllomaior efl. cornicula duo
rub tenuia gerit.fubiacent oculi duo Iohai,qui ramquS intus conduntur, netp occluduntur uelito
ti in cancrisjfed femper eminenf.ijs fubeit os.circa quod ueluti capillamenta quadam plura. His
fubiundi funt pedes dlio bifulCi,quibUs ori cibum admouct;hini alq utrinq; harentlateri , St ter.
tius paruus.Tboracis inferior pars mollis tota,« diffeda pallida efl intus.abore meatus unus efl
ad uentrcm:excrementi,nullus efi,qui appareat, pedes & thorax duri funt, minuS tamen guani
in cancris.Nexu nullo teflisadharec purpurarum modo & buccinorum,fed libCrc & facile hinc
X. A -a rttigrat. HacAriftoteles,quialioeriaminlOcohacdecancello:Initiogighiturextcrra8tflmo
W.t.* ^ji^-eiius.deinde in uacuas teflas ingrediturtubi cdm accreucrit, in ampliorem teflam fubit, ut. J»
^ ’’ delicet aut nerita aut turbinis, & aliorum huiufmodi,fape etiam parua buCcina. ingreffus^ eam

tircumfert,ibidem nutritur 6C augetur, deinde capaciorem petit.

* Obfetuandum efl Ariftotelem alterum hofpitis alienarum reflatum genus facere. Longiot
tiS.4 * Hift. eft,inquit.qui in wrbinibus,quam qui in neritis Uiuit. GenUs igitur illud diuetfum in nerius ha»
«p.4. bitans.catcra quidem flmile efl, fed ex pedibus bifidis dexter paruus cft,fimfter magnus, quo ma

ano potifsimum graditur.Idem genus in conchis repcritur,quibtis ut cancelli adharet. Id genua
uocant Et paulo pdfl: Quibus finifter pes grandior cft,ij nunquam turbinatorum ho

fpites funt, fed neritarum duntaxat. Libet e dicam quod diu multum^ obferuaui,fola corporis
longitudine duo htec cancellorum genera differre puto, ut cancellus turbinatoru hofpcs longior
flqquia eorum teflalongiorfitineri tarum, breuior;quianeritarStefla efl Ixuis, ampla Strotunda.+tl
’ C^uantum ad pedum bifulcorum longitudinem attinet, in omnibus cancellis quos plurimoi
uidi,fcmper flniftrum pedem crafsiorcm dextro perfpexi.quod non fortuito fed Certa ratione mi
hi uidetut contingere. Cum enim uiuant in tefta circa corporis medium complicati, quantum
dextra: parti compreffac alimenti ac proinde incrementi decedit, tantum Cnifltie liberiori 6: 14.
xiori accrelcit.

Prteterea uiderar Ariftoteles tertium genua cOnfiituere.quumdicitiSunt inter cochleas, quj
Intra fe beftiolas habeant aftacis paruis fimiles,qui uel in fluminibus gignuntur,fed ea differetia,
GcmtcrtiK. utprsmollem intra fuam teflam carunculam habeant. Forma qlialcsnam fintex diffedrionlbua
contemplare. Qua quanuis ita fint.unicatamcn deferiptione contentus ea trianon admodum

GeMi alterum
m neriiif, tre*
uiui.

ihidem.

differre fenfiffe uidetur,earum9 paucas & non iniignes differentias effe.

In mitulis , pinnis & oftreis cancri ualde minuti nafcuntur, de quibus nonnulli

eaquapriKS

Cdnm pmik Ariftotele protulimus, intelligenda effe opinantur ; uerum toto calo aberrant. Nam cancris
caiKcUis dijlm quadrare h jc nullo modo poffunt,fct!lcet cornicula duo tenuia, rufarijs enim prorfus carent.

oculi femper cminentct,cum in cancris modo emineant, modo condantur.prater pedes duos b<
iKW. ‘ fidos, dlio alij utrincf, & tetrius paruus; thoracis pars inferior tota mollis. Hac inquam ptruis

cancris non conueniunt. His & illud accedit, quod cancelli fine tcfta nati in alienam iiigrediun»
turideinde grandiores faeSifubinde teflas mutant, in ampliores fcilicetmigrantes. Cancri pariri
eodem AriSoteleautorein teftis nati nullum perfpicuum accipiunt incrementum, ut fubinde te.
fias mutareijsneceffeCt corporis magnitudiniaccommodatas. PofiremocancelliSf cancri par
uiinuarijs(&e^t)teftishabitant,uteodeminlocotradit Ariftoteles. Abfurde igitur facifit, qui
paruos cancros, quos in oftreis uiderint^ Ariftotelis KUfumx effe putant, Phmus etiam pinno*
ifift ' theris flue pinnopli ylacis nomine flC cancrum pat uum, 8i y xa/miei/, id efl, cancellugi Ariftott»

" ■ lis

De Ganccllis. Lit .1111. . ipi

SbsironfildilTefliacnu- cOntra Ariftotclis fentcntiaiti. Sic enim ilie quum de can<rHsIoqu(tur'Pj(n.

nodierautemiioraturmmimusexomnigencrc.ideooppormnusiniurfe, Huicfoleniacii '

Ub.^. C4p. p,

niumofircarumtefiisfeconderc, a: cum accreucrit migrare in capaciores. oiitinTexcancris mi

,jiimum dicir.manifeftum eft locum hunc Ariftotelis exprcfsiiTe: Ji ^ lA. i: jcHii.

IMji ■hkuttki/ ijSi ^ •nisfii/ri mt wssAWo7(/,i!ravite! ^ -Ttus mr. •mim.caf.is.

wt w Qjmm uerd dicit inanium olirearum teftis fe condcre,a;c.liuncinter.

pretatus eft: T. :/S HStmmy ymmi fM -Aaj afylw i» Iav©-, Im as -m «jvd aMi-na,

j(j« «^wi;J!fj(/(.4T9(rAi/95raai(/asivij(tB'{si/osp«i(p;/. At quanuis ^nKfsmoi/kTtSiiatjxii-s liypocori^
fticon fit nomen, tamen apud Ariftotelem ualde ditFerimt beiliolsc dute i iut;mQy SsCv^gf. ' ' ' ^

<ro wVi»(/,idcft,cancerpartius&:cance!lus:titexfupcrioribus liquct.maximecumilleminiir.usfit' • ‘ ‘ '

,& in pinnis & nonnullis alijs nafcatur,&: fedes non mutet, quia nunquam accrcfcat, nec in inani "

bushabitettcancellus uero non adeo paruus,a:pcr fe nafcaiur,e<r augcfcat, & fubinde in alias te.

dias migtet,eas^ inanes. •

. Aliojnloco Plinius pinnotherem fiue pinnophylacCm facit fquillam paruam & cancrumtLit.roii. c.a.!.
.(««OTw^areamlprqpmshtcAriftotclismeftteniftcutUs, Concharumgeneriseftpinna,nafciturP'«™d;c>-ipli
in liniofisjUibfCfJla Icmperjnec iincjuanifine comite, c|iiem pinnoiheren uocant,aln pinnophyla» ctUm fquil
cemtid (is) eft fquilla pania, alibi (id eij in nUjsfinnii) cancer dapis aflctftator. Quis ex Ariftotele'

Jib.y.de hift. anim.cap.i y .fumpta funt ; aI <li mmiu S^la sfi/mm m tisi Mkis, tos kniixAn kA
Jffldtnp.ixsn ft''jv xjiims mri!^hxnsc,dLiMnstvA(iii,M A iBtfsmup:» iteonottom Sic-?oy.quo.tor.

»0 loco V HKjsmoy M TiO nftf «ire lizx^i, id eft, pro cancro partio non pro cancello antea defcripro lo.’ CnnccT.im ctu
cuftis fpccie fimili ufurpatur. pugnatia enim fcriberet Ariftoteles, qui cancellum in inanibus te, P™ -

Ilis habitare fcriplit.De partio 'autem cancro mentionem hic fieri clare oftendit Ariftoteles, qua'XlSJ Sm

jnoxfeexplicans fubdit!^,^ifMi'TO</S^^iMS iS''ijsj=o;ia/i!ji'(.iBi/iB!f«inK Trvcifmiiia-VriibofMjliT

K^ai^Tbhasvi ^ Tms y-vAfwvihicAsn^ma-m A rvjs Tslvvcas ot arirMflsgot.Horum duorum di.

fcrimcncxijsquieanteafuliustradidimus perfpicutimeft. ^

, C^tiod uero Plinius loco proxime citato duos ptnnothcras ftuc pinnophylacas faciat, ititsi. duos

t/lofijid eftjfquillam paruam ftue iquillulam, 8C cancrum paruum, non cancellum ( quem cTcn\iti'-^^^’‘°pi'yiscss
appellari diximus,qudd non cum pinna atitullaalio, iictuni folus in tefta aliena habitet) confin f'"".
moex Athenaeo, apud quem eadem plane leguntur de cancro, pinnotliere, qua apud Plinia de'?™‘’?i'“‘‘

SD.cancrodapisaireclatore.Plinijuerbafunt, Alibi canccrdapisalTedator.Panditfepinna, lumini.

bus orbum corpus intus minutis pifeibus prabens. Afttiltant alij protinus, &: ubi liceiia audacia,
ci ciiit, impient eam.Hoc tempus Ipeculatus index.morili letii fignificat. Ilia ore.coniprcftb,quic
ouid inclufit exanimat, partem^ (bcio tnbuit.Athcn^Lis:Chryfippus Solenfis (mqu.it) m quinto^ tt”,
aehonelto&iioluptate, ait: Pinna S^pinnoteres operas mutuas pt^ftant, feorfum uiuercnon
poiTiint.pmna ex oftreis cft,pinnoteres cancer paruus.pinna tcftam pandit ingredientes piicicu*'.

losobrenTas,pmnorercsadftansriquidfLibicric,morriipmn^figmficat:qu:edcmorra,tcilamclati '
dit:eo9 quod mclufum fit communiter iiefcuntLir. Vides quod dixit Ariftoteles lo»:

co poftremQ citato, cancrum dici a Plinio,a Chryfippo (UK^bi/, Qiix omnia huc fpetfTat,. conduf^ ' '■

^ ut admoneam di%enter animaducrtcndiim efte in legendis his Ariftotelis dC Plinij locis, diftin»- ‘

^'^'gi.lendas eftebefttolas duas qug qfdcm uel fimilibus nominibus nuncupantur, firilicct

eftjC^cellumpro co quem initio capitis dcpiaximus,c quem eremitam uulgb nominamus,)qui,

ter

fepi«s,vi>f,«»gK,s-oi/f„«^op,ienieitantumquoaici3m;(i({.«».^^^^ . His illud addam : Hermolau Bar-Hm»
baiuin non recfte.quodiequitur annocalie.tmud Plinium loco proxime citato.: fquilla parua, hoc cancellum
eft cancellus quem Gr3eciuocantitii:e(V>!!i/:Uibditur eiiim,. Alibi, inquit, cancer,dapisWe<fiator.
HocfecutijOpinorjqui lexicaGrtcca concinnarunt cancellum perperam inrerpretan»^’^'^'^^^'^^”*^^^*

tur.Nam-raHize/^/Jff/ fquillulamfiuepanrarnfquilfamfignifiirat'; diniiniitiiium nomen ^ lare/fP©', K(^s^VJp^.
quam fquillam e{reconftat:qugipecie differt a canedio ftuc cancro paruo,uc ex anteditftis liquet, . y;

fa qui KfEfxfKiof/ uel es nominatur. Neq?ucrb Plinius idem imlc efte fquillam paruam Sf.

cancrum, fcd duo diuerfa qux pinnam cuftodianr,fci|icet fquillam paruam in quibufdam pimiis .. q
reperin cancrum paruum in alijs cibi caufa,ut ex A thena;o comprobauimus,. Kon modo coH

' in fpongiarum cauerntilisrcpes erum paruum

riruNalciintur etiam in^ongiarum cubilibus pinnophylacessfimilesaraneoparuotquiaperien? f-odArijlot:.
oo claudendo^ pifciculosuenantur: aperiunt antequam ingrediantur , claudunt ^Iconn aliunt/^^iW^^^*'"*
cum mgrefsi fiiermt.H*c de cancro pariio didla ftint.fed idem etiam cancellus, id eft cremitano-
Iter lacinin Ipongiarum enim caucrnis latet uiuiucius rei oculatus fum teftis. Vidi prima can= aemulis Uere
cellum captum non procul ab Aquis mortuis in eo Ipongiarum genere quod dcnfifsimueft: dc= o“«mcrr.

inde &: alios plurcs in eodem fpongiarum genere» .r*

. Hanc aurem ob caufam cancellus alienas domosquterir, quod pofteriorem corporis partem ^t^nccUm n/r
mollcnii habear,^ integumento excerno egcntem:la:ui quidem,ne Indatur: no h^rente, utmuy^'^’''^
iarcpofsif,quod^ fecum trahere queat cibi quseritandi caufa^ Nunquam igitur cancellum in
* ■ jg>5gur« c<«4>

192

Dc Aquatilibus.

. - «ovQ «nfiis afn^ra. nim t5Ui

^ • 1 <v,,.,..^i.v<-nerias tumquod4axamtusarpera,tumquod iminobiW»ffnt:tor^

xoium rimis K ca . P „/3 eorum mediis partibus, circa quas telfec uoUimeh claiiiculatim

mcurbmansfrequerujfame.qu.aOT^

mtorqu«ur,(eas c,*ruUuer fecundum fpongiarum cauarum ST intus laruium liiitia

tur.mteftascircunferrepcfsmuStm^^^^^^^^

r‘"!!aiiru’iuun?inamtum SC pifculentum odorem refipiunt.quem a fpongiacotrahunt.lpon.
dt fpo CT illud nrtedurum atcjafperum autore Ariftotele nominatur, lutoij alitur,

ttt.j.ifcHiS. ® .i,„,„;nrcftisuiuunt,huiusodorisfuntexpertes.

lUUm

^ jraeaui u»»» «.*• ---y

^‘H*cde"catcXfarisK“nSV^ara,qu“ArXdL"^

teret Sntearadccancdlohiftoriahabeatur.Cancellusexcrufiaceorumeftgenere.locuftisuel

IS^Zil^ornore enim longo efticornua longa,tenuia flaua^ habet, totiim corpus ex rubro

fo^efef Chelarum quarum altefam crafsiorem ete diximus, feiflura parua eft, qualts m hrfutis

ca^rd ibefetunprlterchelas pedes duos utrincfmagnos,incuruos &acutoscum chelis edea.

nite foras elFert quum ingredi uelpiices capere uult. Duo altj uirincp hirfcn, molles intus

ruTbtiLixus corpus intro trahit, ParspolieriornullistabeUisconfiat,fed cute duntaxatiobtd

?h Ariftotele mollis dicitur.fed ad eam firmandam certis mteruallis dtfsitas meas tres habet Ia.
n s durioris fubftantiae.Corporis extremum duas pinnas tenues,breues,molles,in lateribus fitas

Srineiufdemextremifupinaparteexcrementimeatu.cerntar,quem fidibus comprimas.

fLrementum emitti uideas.-quo meatu cancellum carere non affirmat Arifioteles, f^ non eui. !•
dentem elTc ainquod facit ut credam Ariftotelem, non tam diligenter cancellum a tefta nudum,
nSm eadem opertum, fpedaire. nammeatus is in cancello tefta fpoliato perfpicuus eft. Magis

aun«fufpidonemqudddeouisnihildixerit,quteexparieinternapendent per latera, tanquam

racemi ud globuli filo annexi, imo crediderit ex terra limocp non ex ou.s generari. At nos *fta.

^rcancdloscumouisuidimus,ea% differentia maresafotminisapertediftmgut.quodeodetem-

nere ha: ouahaberent,iIli minime.^Ex quibus efficitur ex coitu maris & feminae nafci, non fpon
^ te ut teftacea.NecB dicendu a coitu omnino praepediri quod tefta integantur. Nam quonadmo.
dum teftas fuas deferunt.uc in capaciores tranfeant, itaftaus temporibus natura ad coitum inci.

tante teftisfe exuunt, ut corpora commifeeant. , , , , , .

, IntimoretamdtdinteftamfuamferecipiSt,uteafonumedatnta.50CcuItantur,utcaputin.J«

ira chelas lateat,nihiIcR e tefta emineat praeter cornua.

In faxoGs locis uetfatur , dC in litoribus, carne, luto, dem^ qfdem uefcitur quibus cruftato.

L ^“'cSosGalenuslib.t,de&c.alim.tttf»ri</'«appellat.2»d®«./‘’saTOi;™,se«W.r,^E«y«^^

»<c UwT* riiKW.Pania.inquit.funt animalia, flauo colore,mimmis cancris fimiTia. C^uod

■paruafintanimalia7quddflauocolore.hatccancellonoftroperappo(itequadrant;quodminimis

cancris fimilia fint,non item.funt enim locuftis,ud aftacis Cmiliora quam cancris, mfi cancri no.
mine uniuerfe cruftata omnia compledatur.ldem Galenus fcribit,mullos cancdloAim efu deie.

KeaWKB;^.

Id de cancellis qui in fpongiis quae lyaljoi i fetido odore nominantur.refle intelligetur : ac de
cancellis alijs qui in coenofis litoribus degunqparui^ funtinam funt aliquando qui ad aftacorum

fluuiatilium magnitudinem accrefeant. nr a.

, Lutum olentmarinum odorem reiipiunt,difficile concoquuntur,fuccum falfum Sf uitiofum

' Gignunt, a pifcatoribus protftis negliguntur : Denique nomine eremitae, & moribus celebriores
funt.quam ulla alia laude.Nos tame in eo explicando prolixiores fuimus, qulares mmut» ettam
diligentiam poftulant,&: a multis fxpius ignorantur.

DE » O D E H, B E E L O H I T S.

Partim locuftarij eft.partim etiam teftacei generis cancellus: in quo non minore admiratione

dignus cft,quameques.Nam quum oblongusCt, ac feorfim nafci folitus,tamcnin uacuis aliorOp»

exlnguium leftis uitam traducit, modo has, modo illas petens : atcf ubi unam confpurcauit,tum
ad aliam fe transfert. Neritas enim ingreditur aut T urbines.ftcpe etiam Buccinas &C Murices.at.
que adeo omne genus cochlearu.Pomatis limacis molem raro excedit, per littus graditur in fle.

co,fuamteftamfcrens,uiuitcp multos dies fine aqua. « r ■ t

Pedibus utrinqj ternis brachiatur uilIofis:quorum duo anteriores feu priores brachi)s torcipl
bus bifulcis conflant, quibus cibum ori admouet.Crufta dura pro cute ueftitur, rubra, nunc cya,
nco,nunc ca;ruleo,nunc fuluo.nuncrubro diluta.Duo illi pedes utrincy.qui brachia fubfequun.
tuf, unguibus in exn emo oblongis dC aduncis uallati funt.Cirrhos ante quidem duos,rubros,ffib
oculis (Carabi modo) gerit: oculos inftar Aftaci elatos, quos porrigit ac connahit, maculis albis
diftimSbs.In fumma,eius fuperior pars. Cancri refert effigiem, inferior autem turbinis, quain m ««
cochlearum clatiiculis inferit:cum tamen Locufta: cauda fimilis fit. T abellis enim loricatur du-
ris,fed obfcquiofis:in quibus utrincfueluti pinnas duas habet. Extremum uere caud» pinnulis

DeCancellis. Lib.IIII. ipj

tribus, uf Si Cancri, praditum eft, Dentes offeos ut Carabus habet, quibus efcas coitiinuit. Cum
autem pradam uenatur, totam anteriorem partem fuo domicilio exerit. Sci tunc flmilis araneis
apparet:fed partem capiti Si pedori fubditamuaftiorem quam Araneus oftendit. Ab ore oefo»
phagus tenuis, ut filum ad ftomachum protenditur, Inteftina eius bis tantum reuoIuuntur;acqui
in eius ftomacho uiridis humor fpedabatur,is in inteilinis apparet candidus.

Edulis non eft,fed eA ipfe alijs pifcibusgratifsimum obfoniura, Iulidibus, Chanms, Orphis, ?

Percis,&:id genus faxatilibus.

Quamobrem pifcatores cancellos plurimum appenint, quos fuis cochleis nudatos , ac uiuos E
hamo impofltos,fuis calamis appendunthoc enim modo magnam faxatilium pifcium capturam
IO faciunt.QuodOppianusmultisuerfibus commode explicat, quos hocloco producere minime
opus eiie uidetur.

COROI-I.AR.IVM.

Cuncelliinhiiceim efflues, jntunolim Cermliitf Smardutmihicmmmiciiuit,

Cancellus (ut idem Sittardus ad me fcripCt) hiceAextradusex cochleari domuncula, expe« A
ja titus in cibis. Aequetifsime capite adnafcitur buccino,ita utui extrahedus cancellus At quodam-
modotquod Valerius Cordus SC ego experti fumus cum plures in mari cepiAemus apud portu
Liburnum ubi copiofifsime uiAtur,non procul a littore maris LiguAici inter faxa.

Cancellus Graece xitf «iV«(i:Oppiano xuiiuti! uocabulo dadylico oxytono feminino, eo quo«
que (ut uidetur) diminutiuo, quanquam Grammatici nullam huiuAnodi diminutiuorum forma
oAendant.nam in «s circunAexum quae afferunt, zlw£s,Mmpis, pro Zenodoro, Metrodoro, ma-
fcuIinafunt.etAuerduox «dfsims magis poetica uideri poteA, qufe usefsiTOt/; tamen Aelianus
quocj 8( Galenus ea funtiifi, Hifpanice (ut audio) Cangreio dicitur. Germanice uocaripo-
yo terit cittHcinerfDcettrebs.fOeetfcrebple.VidefuprainCorollariodeCancroparuo A. AI»
bertiis Magnus de cancello agens ex AriAotelis de hiA.libro 4.cap.4.Hoc animal (inquit) Ami»
leeA araneae, 8£ etiam apud nos uocatur aranea maris. Etfunt illaeconchac, quafuntrotunds,
magnae SC parttae ; habent^ in parte Arida quaA duas auriculas utrinq). tales ferre confueuerunt
peregrini in peris fuis, peregrinationis peradae Agnum, quibus ille uerbis cancellos SC pedines
conchas confundere uidetur.

Dalmatia,IAria,&paludesnoArac Venetac,plurimum abundant cancellis, Maffarius. Ob= g
longior eA (inquit idem) qui turbinem fubit,quam qui neriten.genus enim diuerfum eA,quod in
nerite degit: ctetera quidem non abAmile, fed dextrum bifurculatum pedem paruG habens, cum
laeuum grandiufculum habeat.cuiiis rei cauAl eA,quoniam turbines omnes A eredos componas,
ia ut pars tenuior & acutior c:elumfufpiciat,8( pars amplior terram defpiciat, hiaturam obtinent a
finiAris:quamobrem cum latuus pes Ane impedimento liber At, SC exerceri polsit, fufeipere faci-
lius incrementum poteA:dexter uero eum reAridus SC impeditus At,necp ita commode utla:uus

194

exerceri pofslt, augeri minime ualet: quam quidem rationem Ariftoteles cum quarto de liifloria
cancellum ira defcriberct.non afsignauit, Haccille. Cancellum etiam ipfe in Adriatico natans
reperi in concha muricata: caput folum &: pedes,&; parum quiddam in extremo caud* (tres arti=
culi uidelicet) crufta muniuntur:totus reliquus alueus,nudus mollis^ eit.fimilitudine, anteriori
prjefcrtim parte.cum cancrofluuiatilihabeqoculos in corniculis eminentibus,geminas praten-
diculas, forcipes bteues.CaudS in poftrema concha parte condit, caput anterius habet, & pedes
pra:tendit,atq! ita concham gerens obambulaqpoteft autem fe totum ficin penetralia conchjre.
condere iit nihil eius appareat.Pcdes quos ambulando praetendit, partim rubent, partim caerulei
funt hirluti. Cum in mari fuprafaxum cepiffem, domum relatam concham, decoxi, ut extrahere
cancellum.exn-atSus odore,colore,faporecp fluuiatilem referebat.

Cancelli parua funtanimalia,flauo colorc,minimis cancris lxmiIia,Galcnus,

Ex Aeliano SC OppianoiNudi primum cancelli nafcuntur : deinde conchas 5C domicilia ad
habitandum deligunt, eascp fecum geflantes munimento fibi, ita progrediuntur. Cum enim ua.
cuas&l inanes offenderunt conchulas purpurac,autturbinis,autncritaEautbuccini, (turbines qui
dem pra ceteris amant,quod Sd capaciores fint,& geftatu leuiores,)prlmd intra eas ingrediStur,
deinde cum in ampliorem magnitudinem excreuerunt,quam ijs ut capi queant, in teftam laxio»
rem tanquam domum alteram demigrant.neqj modo in fupradidiorum conchas immigrant, fed
&; in permultas alias capaciores tranfeunt:&: ampliorem natSi, ea tanqua maiore domicilio gau»
dent.acftepe defpolijs (inanibus conchis) multo certamine inter fe contendunt, uiribus^ infe«
riore repulfo,ui(Sor exuuias airequitur.

Cancri &C cancelli, alij^ pifces, polypum Venere exhauftum deuorant : quos prius ipfe uo>
rabat, Oppianus.

Pifces quidam propriam carnem prauo alimento corrumpunt, iit mulH qui cancellos man«
dunt, Galenus.

De ARANEO Cancello fupra in A.elemento Icriptum eft.

DE CANCRO EQVITE.

BEUtONIVS,

i *

M P H I B I O 5 cfTe conflat cancros equites: quibus hoc natura prseter fui genens alios

Angulari quodam munere tribuitjUtin maximis scftatis ardoribus, meridiano tempore
agminatim emari egrediamur,dieni^ fub Sole tranfigant, aut ad refrigerium : aut po-
ne a pifeibus qui interdiu difeurrunt, edantur, quos ego Memphi Hierofolymas
proficifcensjfines Aegypti prsetergreflus, ex Mediterraneo litore fub uefperam mare repetere,
inde circa meridiem mfequentis diei gregatim exilire obferuaui. Tanta autem uelocitate fe*
rebantur (unde equitum nomen habent) ut ne unum quidem curfu confequi ufqiiam potuerim*
Sed hoc etiam mihi magis admirandum effe uifum eft, lacertam ex ambrofla (fub qua delitefce*
bat) exilientem,cancrum equitem, quem uenaretur, curfus uelocitate (me conipiciente) nufqua
aflequiuam efle: adeo uolare potius quam currere uidebatur eques. Genus eft quoddam cancro
rum inlitoribus Phoeniciae (inquit Ariftoteles) tanta uelocitatisjiit uix quifquam confequi pof^
fit:unde t’7r7[&sjd eft equites, appellarunt.ijs nihil fere intus propter inopiam eft pabuli. Curfb*
res CancrijUtialij referunt, (</i£:«»r»rO quod longelaie^uagentur;modd circum litora errent,mo
dd longius proficifeantur.

Grande phalangium non excedunt: Corpus habent coloris fubalbidi, puneftis fubrubris con*
fperfunij & (ut Pagurus) tornatum:criira autem ut Maia, Soli obiedfi toti pellucidi funt, praeter*
quam in ea corporis parte quae fnceranea continet. Oculos grano phafeoli non habent maiores,
quibus acuriisime cernunt.Oblongi quidem funt, ac uitri modo lucidi, per medium fiilui. Tibiae
funtillisjleuibus uillis obfeflW,utrmc^ quinatquarum duaanreriores,brachiafunt forpicata, qui
bus cimd-a (Cancri modo) copledluntur:reliqua graciles, unguibusredlis ate^ oblongis uallata.

Edules non efle reefle quidem docet Ariftoteles, propter alimenti inopiam.aded autem parui
funtjUC flnguli fefquifcrupulum uix pendeant.

De hoc fic Oppianus, kw» ^»tw. Quodita redditLippius,

Errones cancri populis numerantur in iftis*

corollarivm.

In Phoenice hippee uocancur cancrorum generis, tanta uelocitatis ut confequi no fte, Plinius*
Ab Ariftotelenon t7rTo/,ideft,equi:fed id eft, equites uocantur. Videfuperius inijs qu^

ex Giilio attuli de Mafjs cancris 5^ alijs minoribus,mox poft Corollarium noftrum. Germani-
ce appelletur cm ^eutci',0&cr cin Qicutet^rab. Ferraria aliquando mihi demonftratu memi
ni fceletoncancri equitis, quem uirdo(ftusquioftendebac,Italice caualliero uel caballiero (ideft
equitem) nominabat.fed i$ corpore oblongo eratjcum eques ueceru rotundo fit corporcj & abft^

caudtt

DeVrfo. Lib.IIII.

IPT

cauda apparcntc,(utcancri proprie quod &: Bellonius approbat,

A^aixwj/jDromOjeft paruLis cancer,He(ychius &C Vannus. Bellonius cirrforcs cancros, cof^ Dromo.
dem equitibus facit, nefeio quam rede. Inter Cancrorum diuerfa & multa genera (inquit Ae* curfor!
lianus)quidam appellantur curfores,(c^ii#i4«4,) quod longe late^ uagentur.hi modo circum litto»
ra errant, ubi dC nati funt:modd longius proficifeuntur, non aliter quam peregrinationum ftudu
ofi homines.Caufa eis erroris eft,ut uel in loca raxdra,uel ccEnofa faepe perueniant: id^ eo propo
fito,ut amplius aliquid cibi perquirant. Bellonius in Singularibus obferuationibus fuis feribit
hos cancros non multo maiores eiTe parua caftanea: ab Ariftotele cancrum curforem uocari, faU
Ii9 illos qui dromones appellent, cum rj cetaceonmi generis pifces fint. Atqui Ariftoteies, equi-
IO tes cantum cancros, non curfores memorat. dC nihil prohibet idem dromonis nomen tum cctacci

generis pifcibus,tum cancris curforibus attribuhqui ab Hefychio euam dromones, & dromi^ ab
Aeliano nominantur. ^

Dromonum cancrorum generis forte 5C cancer latipes fuerit, quem a Rondeletio defcriptum
pidumcp fupra dedimus ; Cum pifeibus alijs (inquit) fagena capitur, neglcdus^ in litore relin-
quiturjunde magna celeritate regreditur in mare, beneficio latitudinis poftremorum pedum.

Cancrorum epitheton ex Cratete comico refert Athena:us:Latine aeripedem dixe

risjuel contradionc poetica £Eripedem,a uolucri pedum uelocitate.equitibus autem, utpote uelo
cifsimis cancrorum, prse eseteris conueniet.quanquam enim cancri quidam uolare dicunturj-ari»
tna»<u didi, (quos fupra mox poft Cancrum marinum ex Aeliano defcripfimus,) non pedibus ta
ao men iUi uolatumjfed pinnis fuis conficiunt.

Oppianus lib. j.cum de carabo Sf aftaco fcripfiiTetjdegere cos ali^ mpecris,fubdit,eiufdege*
neris etiam cancros errones eflTe ; quem uerfum Bellonius de

cancris equitibus interpretatur.qu^rcndum an curforibus potius conueniar, quos oberrare ua«
gos ex Aeliano retu!imus,fi modo illi alij fimt quam equites, aut cancri fimpliciter didi. ^Sunt
& formicae equites, quas Plinius pennatas uocat,fimiIiter a uelocitate did^,ut cancri equites, qui
remigio cornuum (5^<:^t/jr<V,id eft pinnarum, Aelianus) adiuuanc fe natando, Hermolaus.

40

DE VRSO> RONDELETIVS^

J T H E N AE V s inter cruftata nominat tan

I tum. Ariftoteles cum cruftatis etiam recenfens, idc
l ei pariendi tempus eiTe a natura ftatuca tradit quod
^ locuftis, nihil^ prseterea. quo in loco uidetur mihi
urfum cancrorum generi llibieciiTe. Cum enim locuftarum,
aftacorumjfquillarum meminiiref,quorum aliquotjcascp cers
tas fpecies alio in loco numeraiTet: urfum fubdidiCjUt afuperio
ribus diuerfum . qui cum excruftaceis fit, non poteft alteri ^
cancrorum generi rubeiTe,quod ualde multiplex eft,nec facile
enumerandum. Vrfi nomen non a forma impofitum eftut

Iocuftis,fed ab adionibus moribus^,ut lupOjCynxdo.

Quemadmodum igitur pedibus prioribus ut manibus ur-
fus utitur, ac inijs magnam roboris uim fitamhabet:itacrufta
tus hic piicisjbrachijs cum forficulis, breuibus quidem fcd Ia«
tis 8^ ualidis, multum poteft, utriufe^ forficis pars una alterius
extremum recipit ad id excauata,pars exterior criftse galli gal
linacci figuram refert. Noftri migrant, id eft, malum punicum uulgo uocant a figura dC colore- (A)
ualde fimili. Praeter brachia odo pedes paruos habet dC tenues quos corpori applicat,brachia ori
QC oculis opponit, ueluci per eorum crenas infpedurus,acfic conglobatus dormit urfi more.
fo Cameeftmolli,excrementitia,inruaui,uirusrefipiente.Qiidfitutinluto degerepute. Vr* F

fum mihi oftendit lacobus Regi usLugduncnfis Chirurgus in lapidem coiierfum, ea ut arbitror Vrfus in UpU

ratione, ut urfo in faxo mortuo &exiccato, aqua marina qus multum corporata eft, uel

perpetuo alluente, pedes dC brachia corpori continuata fint, ac crufta firmior dC lapidea corpo= cJurKmari^

ri obduda»

nif lapidcii*

COR.01.LARIVM.

Rondelettj Squillam latam pro urfo Bellonius pingit ac deferibit: urfum ucro eiufdem, can«
erum Heracleoticum facit, quare ipfius de hoc cancro feripea , in Heracleotico iam fupra pofui.
Pro urfo quidem cruftaccum illud dC caudatum animal quod Bellonius pingit, Sittardus etia uir
^0 diligens dC eruditus pidum iam olimad memifit. Credideruntnimirumhunccfteurfum, acor*
poris forma, qus crafla ei dC recurta eft,ficiu terrefiri. deinde quia genus alterum per omnia huic
iimile, magnitudine tantuinferius,Ligurcs uulgd Vrfetam appellant. ^ Vr^Rondeletij Ger#

r X

ig6 Dc Aquatilibus.

manicc dlc{pot«it«w!eSrettSr4b.Be]lonijiicr6«m»5wnBreb«.hic enim longusft' caudatus

*^’lL'i'iarquas nomine urfe arflos appellant.idem pariendi tempus natura ilatuit,quod locu.
ftismuocirca per hyemem, SC Vere priufquam oua excludant, cibo laudantur: cum exclufennt,
deterrim:efiunt,Ariftoteles. Deuriismarmis tgenere cruftatorum memunt Hippocrates fe.
eundo De uiiSus ratione, MalTarius. Speufippus eX malacoftraos fimiha ciTe fcribit, aftacum,
nympham,«f s5(',id eft urfum,cancrumjpagurum. Vrfas (tos magnas nafci m Pano At

cheiiratus author eft.

de leone, rondeletivs. '

T H E NAE V s obiter tatitumex]Di'phi1o!eoncmfntcriiialacoderinarccenfuit,quo in

loco pro perperam legitur ex contextu apparet: T*)t/ A i^x

“nP </' o Ai-

«i/TiS) asH«B. Ariftoteles nullam omnino mentionem fecit. Pliniusllbro g.cap.ji.nomi-

nauittantum.Cancrorum genera carabi, aftacijmseacjpagurijHerackoticijIeones. libro uero 51*

cap.i I. notam addic, qua a fimilibus fecerni pofsit: Leones,inquit, quorum brachia cancris umilia
(iint, reliqua pars locuft^.Ex quibus uerbis quiiham fit uerus leo poft longam diligcntemtp^om-
nis generis cruftatorum inueftigalionem certo me cognouiffeexiftimo, qui cum minimecotem
ncndus,imdipcdVatudig;niisimus effe uideatur, paulo ftifius qualis iit, exponam.

B Aiwt' aGrscis dicitur,itaaLatmis!eo, acolorc flauOjUt arbitror, quo coloratus eft, dumin=4'*
uit,& e mari captus cducitur,6^ qudd hirfutus fit, Aftaco corporis ipecie affinis eft, fcd brachia
longiora habet,forcipes tenues 8(!^Iat/ufcuIos, quorum Iciftlira maior quam in ullo alio cruftato-
rum genere pro corporis ratione. Tuberculorum qui in elephantis funt loco brachia uillis uefti*
uncur aculeata funt. Pedes tres, qui proxime brachia iequiimur longiores funt, aculeati, in cak
caria terminati: ultimus exiguus, breuis &tenuis, net^aculeis, nec^ pilis munitus. Praeterea ab
aftaco dorfi' aculeis differt, qinbus cum locufta conuenit. V trint^ cornua duo longifsima tenuifsi
ma^habet.item alia in fronte breuia, inter quae unum e media fronte eminet acutum, neutra par-
te ferratumihacc funt oculorum propugnacula, qui cornei funt, & prominent.Corpus totum un-
dulatam eft, inftar panni ex hircorum camelorum^ pilis contexti, camelotu uulgo appellamus.
Cauda perinde ac inaftacis in pinnas quincp definit, fed lineis magis diftinef^a, Captus leo circa j-»
Lerinu infulam (quze nunc infula D. Honorati dicitur, ) no procul ab Antipoli,ad me mifliis eft.

A Haec qui cum Plinij uerbis conferet, ex brachijs cancris fimilibus, locuftte corpore , leonem
'VerimLfone eftequem depmximusfacilH'udicabit.Ex cancriscnimpcrmultibrachiaprocorporis magnitu-
feexhibere. longahabent,hirfuta,forcipata.corporislocuftarfiguralongaeft, caudaex tabellis confiat,

dorfum acuIeatum,qLia!inIeone noftro exprefla fpedantur.

Contra'BeUo^ Non minus abfurde de leone quam de aftaco loquitur autor libri de aquatilibus, nam quem-

niim, quiLco= admodum aftacum adultum, a Latinis elephantum dicffumfiiiffe credit: ita Graecos aftacis gran-
ne cr Blephan dibus nomina immutafte, 8(^Ieones potius quam elephantos appellare maluifle. nam Aelianus,

S inquic,eam deferiptionem tribuit leoni, quam Plinius elephanto. Efto idem fit leo Aeliani Stf ele

^ ^ ‘ phantusPlint],anproptereared€Coiicludetureimdemcire Plintj elephantum &^leonemc'Sic e- 6«

lAb.j». eap.u. nim ille conci udit:Conftat igitur Iconem eundem efle pifcem quem elephantum. Nonuides Pii
nium hunc ab illo aperte diftinxifle. Natn cum Piilaius de elephantis dixiftet, paulo poft leones

fubiun*

DeCanicuIaPlimj.Lib.IlII. 197

fubiunxft,S<: notam diucrfam addidmquorum brachia,tnquic, cancris limih'arunt,reliqtiaparsIo
ciiftx. Altus eft Igitur Plinij e!ephantus,alius leo quem hoc capite exprefsimus, Hxc l^ndele-
tius. ^os‘Bellonij de Elephanco& Leoneuerha JupraitiuAllacorecuammus. t^^paret aucem non contradicere
7^ndeletium,(itiViidemft altani Leo^<& ‘Plinij Elephanttts:Plinij uero Leonem & Elephantum diuerjos ejje lim
^uido ojlendit. ^

CANCER quidam Italice Grancio fpiantano dicitur.

CANCRORVM quxdamgencra in India Occidentali iicncnofa funt,Cardanus.

DE CANIBVS*

Ho T E R A M de Canibus feu Caniculis inter Galeos uel Muftelos agere, fed uiTum eft
hoclocode Canibus priuatim ea dare,quxapud fcriptoresreperi, aut quae obferuaui
ipfe.In ijs primum locum habebunt, qu^ Rondelerius tradidit, deGaleo cane uel Cani»
cula Plinij:de Canicula Ariftotelis, (quam exAriftotele fcylium Stnebriumuocat, ex
A tlienso fcymnum:) bC altera eius fpecie faxatili.His bC Bellonij feripta bC Corollaria noftra fub»
iungam.Poftremd de Cane Carcharia, fiue Lamia, nam Rondeletius eundem pifccm iudicar,
Bellomus diftinguit. ^

DE GALEO CANE> VEL CANICVLA

PLINII, RONDELETIVS.

A L E V S Carns a Latinis dici poteft,qui a Grscis yxMos xt/oif/, a Plinio communi uoca A
bulo canicula uocatur,a Mafsilienfibus Liguribuscp pal, a Grtecis huius itatis p-jcvtoe»
a Romanis lamiola, (.alihi \1.aUham^uoq^jcrihita^mantl$ lamiolamuocariy^quzG. par*
ualamia,^dentibusIami2eiimilislit:4nollns milandre&fcagnotjid eftjparuus canis.

Corporis ipecieiam deferiptis galeis (iamdejcripferatacanthiamjauem &aflertam) ualde fimilis B
eft.Dentes habet acutos ad latcrarecuruos.Ex parce oculorum inferiore tunica enarciiur,qu^ to
tum oculum operit.paIpebraj auium modo, non quod reuera palpebra iicjnam autore etiam Ari= U.i.departib,
ftotele , palpebris carent pifees, &palpebrie ex cute fiunt. ha’c autem membrana eft duntaxac, anim.cap.ij,
quam Plinius libro 9,capite 46, nubem appellari tradit, quse inter dimicandum plurimum obeft,

40 oculos obtegendo.

Longe alia eft hxc Plintj canicula fiue canis galeus,ab eo galeo quem Ariftoteles o-Kv^loy ap» A
pellatjGazacaniculamjUtex generandi ratione paulo poft confirmabimus. Qiiam uerdhicproi
ponimus Plinij caniculam efte,duo neceflario demonlh-ant. Primum nubes illa qua: oculos co»
tegit, deinde atrox illa cum hominibus dimicatio,quam hodie quocp piTcatores, litoritmcp maris ciMcperiente.
accolce timenc.appetic enim canicula heee calces, inguina, poplitesqj tam auide, uc aliquando in
terram exiliat. Sed fatius eft Plinij uerba adferibere, quoniam partim ex iam di(ftis,parcim ex di*
cendis totus Plinij locus fatis obfcurusjonge dilucidior fiec.Canicularum maxima multitudo cir
ca eaSjCfpongias ftibaudiide ijs enim fupra loquebatur Plinius, qui libros fuos in capita non di= ca. 4^*
ftinxit) urinantes graui periculo infeftac.ipfi ferunt ut nubem quandam craflefeere fuper capita
fo tanimaliiim, planorum pifeium fimilem, prementem eas {alias, eos) arcentem^ a reciprocando:8i^trfHrwrfii«>«,<fa
ob id ftylos prsaciitos lineis annexos habere reie,quia nift perfoffae ita nonrecedanc,caIiginis bC legitur*

pauoris,ut arbitror, opere.Niibcm enim bC nebulam (cuius nomine id malum appellant) inter ■talUsMer<(^
animalia illa haud ultra comperit quifqiiam. At cum caniculis atrox dimicatio, inguina bC calces nimlU haud
omnem^ candorem corporum appetunt.Salus una in aduerfas eundi, ultro^ terrendi. Pergit"^^*^”^
deinceps pugnam exponere canicularum cum urinantibus, quam apud ipfum autorem leges.
i^ide infra in Corollario. Euottomu hanc non ad Canes Galeos,uei Caniculas minores tjed ad cetaceas rejert.)

Qiiani nubem fuper capita craftefcere fcribic,eam quam dixi tunicam ex inferiore parte oculoru
enatam, oculos® operientem intelligere oporter,qiia prtepediiintur canicula ab i<ftu iterum infe
rendo:quam fi Plinius uidilTet,non ab alfjs referentibus audijfiet.non fuper capifa,fed fiiper ocu
60 los crafiefceredixiflet,maximecum eam comparet planorum pifciiim ncbuleteadem enim eft in
planis pifeibuSjUtin raijs,nifi quod in his ex interiore parte oritur, acin extremo ferrata eft,

Exhis igitur galeu illum quem milandrc uocamus, caniculam Plinij efle,tum ob nubem ocUaconelitJjOi

r 5

turjturaob id quoa partes corporis

ab his qui nunc in mari uerfantur, reformidatur.

DE CANICVLA ARISTOTELIS*

RONDELETIVS,

Tefitumm tum (inf‘" T^nithtms ) fc^untim iepmgtndum curmmuiitS' in dijfe^» t<M
amU numnui ilUs ctndii<u,ltji2am^ mlunm.

9

A V Ae w (TKvhix uocat AriftoteleSjGaza caniculas interpretatur. Vocari etiam «fet fe« J«

ilis eftidem Ariiiotelesjideftjhiniiulos, {HmmiUres,atr.MultimmirKm.) Nonuoce,fed
«HW.ci^.nii fignificationem fecutus Athenaeus, o-avuipas appellauit,id cll,catulos : utraej uoce a ter»

renis animantibus ad marinas translata, illa a ceruorum,hac a Iconu catulis. Noftri ca-

niculas chaz uocant, Galli rouiTetes.

Canicula generis galeorum minimai colore cft rufo, nigris maculis arperfis , cute admodum
afpcra,fi a cauda furfum ad caput manu ducas:iin a capite ad caiidam,minime. Ocu!is,orc,bran-
chiis,pinnis,cauda,partibus internis prtediAis plane fimilis eft. Ventriculo itac^ eft magno , he-
pate in duos lobos fedo,m quo fellis uefica.Prope feptum tranfiierfum reliquoru galeorum mo*
do ueliui mammas candidas habet:ufrinc^ imam, qug dum utero gerit confpiciiintur,alio tempo

De ««Iiw cr apparent. Vuluam bifidam,in cuius medio ad fpinam adhaerent oua:qux cum accreucs^#

rintjin utnimcp uuluae linum transferuntur:eocp differt a exteris galeis, qui ad feptu tranfuerfum
oua concipiunt,non in uuliix medio, autore Ariftotelc.Cxtcrum caniculx oiTa,tefiacea quadam
funt,colore dC peripicuitate cornu fimilia, in quibus fimilis ouis humor continetur , figura uero
puUiinaribus qux dormituri capiti fupponimus fimiliafuncex angulis dependent meatus longi,
tenues quos Ariftoteles ttv^vs uocat, id eft,meatus capillaresihos lyrx fidibus apte com-

pares.inftar capreolorum uitis conuoUiunturjfcd dum explicantur duorum cubitorum longitu-
dinem xquanr.T cfia intus rupta, dilapfa^ foetus prodit, fi'c ex ouo uiuum animal parit canicula.
Nos teftaceumouumreparatim depingendum curauimiis: &indiflei5ia caniculamammasillas
candidas,bifidamcpuuluam,utAnftotelis locus perfpicue intclligipofiet: cui maior etiam lux

accedet, fidiligentius duo hxc expenderimus, fcilicet figuram teflaceoriim oiiorum caniculx,ii»f*

milem TKis'^cojA£yyA6cifcui^id eft,tibiarumligiilis.Et,fintmcaUis annon, tenuecillx&T capilJa*
TiiUrmli» f coniiolutxqj apophyfes ex ouoriim angulis dependentes, h prgter notum figniffea-
gulK, tum lingulam fine ligulam fignificat,qux tibijs adhibetur,afigura iic uocatam,qux ex amplo ad

tih.u c4p, 115. ff Ecndit,fieri Tolitam ex arundine, teftis eft Diofeorides : KaAafxaf/ c itliv t:? veesos,

vKsoSiid eft,fardior uocatur,ex qua faginx fieri fblenrtalia fecmina, qua tibiarum ligulas efficiut,
Exdem ligiilx hodie quoc^ tibijs adhibenturtabre^ ijs enim fonus edi non poftet, Galli anches no-
minant. Hufufmodi ligulas referunt anguli teftacei ouicaniculx : qui ex angufto in amplum la-
tumep cuadunt, ut ii qiiatuor ligulas coniimgas, teftacei illius oui figuram conftituifte uidearis.

GtottUhhomi Locusiftemeadmoner,uEeum errorem tolIam,qLiiiampridem in medicorum fcholis inole- 6a
uu,natus ex Latinis quibufdam autoribus,&r maxime ex Galeni interpretibus, qui It-

r4t, gulam uertunnperindc ac fi dC idem ellent, dicereturqp ligula a lingu;e animaliiS

fim^

De Canicula Ariftot Lib. IllL ipp

nmflitiidmc,non a tibiarum Itgula. Idem error in Grxcos quocp Galeni codices irrepfit, inqui.
bus fexcenties uMyMevjk prcyMiilis legituricum tamen admodum diuerfe fint particula:. Eft aute
yAxilis, id eft, ligula, rima ac fciiTura quatdam iierius quam foramen,antequam orificia cius patefa
(fta finurima, inquam, quam duo tertis cartilaginis Icilicet arytsnam referentis proceftiis in me*
dia laryngis amplitudine conftituunt.eius figuram lirigitae tibis Galenus comparat: proprietate Utro f.jeupl
ucrd fubiiantiae tale cius corpus efte ait, ciriufmodi nullum aliud eft eorum qus corpori infunt. «p- >».
membranofum enim eft,fimul SC adipofum,8i:glandulofum:eft^ primum, St maxime prarcipuu
uocis inftrumentum,minime uerd u^r}.Aii:?<s:deinde ad fpiritus cohibitionem confert. Horum o.
mnium fufam explicationem caufascp pete ex Galeni libro 7.cap.ii.ri..2e: ij. de ufu partium, ac
jo quandiueainreuerfatur Galenus, totiesmendum ciTe exiftimato quoties legeris , K

yimijit reponito. uerd inftrumentum efte longe diucrfum figura,fubftanfia,ufu, Gaie Eptgbtf».

nus ipfe eodem libro declarat.Rotunda enim eft, ac cartilaginea,ac magnitudine paulo maior la
ryngis oriflcio.uergit autem ad ftomachum, politionem^ habet tertis cartilagini arytjnoidi con
trariam. hanc ne dum tranfglutiuus cibus potusue in laryngem incidat, natura prouidc laryngis
orificio admouituelut operculum quoddam, redlam quidem omni alio tempore quo animal re*
fpirat: quum autem quiduis traniglutit,laryngi ipfi aCefedentem. Vides yf^injUx X !Ay?,ai'^lJ'x, CoiuluJIt.
figura,ftibftantia,ufu differretac yhmiliJ'x tibiaru ligulis limilem,quas yiiar^its Ariftotcles 5C Dioa
fcorides uocat, ligulam Latine dici opOrterejiSiyA<B-?iV'« uero laryngis iiue artefite afperae opercti
lum.Cicero libro a.denatura deortimtAfpera arteria tegitur quaii quodam operculo,

10 His addam locum unum Galeni,irt quo pro legitur udryA»'?is,ut ex eo reliquos ftudioft tocm GaW

deprehendere pofsint, ac emendare. Locus eft initio libri primi

i/ls kk-A -jiSi lisyoc MX'^vxMxi^ yymvx fcrrxirSf (cirtDw Atcgt/^yis

xiitx V 0 Kflit rii imyf^illJ^x cnuiiuorp.lS. Attp etiam in adolefcente qui tufsi expuerat tunicam

cralTam uifcofamcp,coniecimus partem efte corporis in intdrna parte laryngis, quod epiglottida
conftituit.hic yhofili^x legendum efte manifeftifsimum eft. Nam ut ex fupradiiftis liquet , ligulae
fubftantiacrafta,uifcofa,pinguiscp eft,Iaryngis internam partem occupans. Epiglottis cartilagi*
nea folum eft,extra laryngem eamcp operies.Similes multos errores ex utriufcj figura, fitu, fub«
flantia, ufu perfpc(fiis,emendare quiuis poterit, etiam mediocriter eruditus.

Siipereft utdeijs dicamus, quos,ut diximus, Ariflotcles rrojssTetxanfsc, id eft, meatus capilla* TraumUrto'
Jo res appellauit.Ii proculdubio in tantam tenuitatem degenerant, ut nullum meatu inefle putem: cayilkm apo*
libere enim proferam quod uidi.Cum caniculas fepius diflecuerim, recentia^ earlim oua,nullus ^

mihi omnino meatus apparuit:fruftra^,fi aliquis efteqillic a natura mihi conditus uideretur. NS
aut ut aliunde aliquid hauriatur,quod ad nunitionem accretionemcp neceirariu fit, aut ut aftquid ejfcmitusi
ex ouo exhauriatur,mcatus illic inefte necefte eft. Si per hos trahendum aliquid effet , eorum ca*
pita uteri uenis adhaerere alligarim oporterct,quemadmodum in quad ; upedibus uteri cotyiedOs
nes cum fecundarum uenis coalefcunt.Prxterea meatuum capita, quibus in eos aliquid primum
influiqampliora effe,fenfimuerd anguftari neceffe eft.Quarecum necp capita utero adhareant,
fintep anguftiora qua parte ampliora efte deberent,necp ciTe mcatus,neqj dici poftunt : nihil uerd
per hos ex ouo effluere perfpicuum eft exhumoris ipiius cofiftentia,qui crafsior eft, quam ut per
1^0 tam tenues meatus permeare queat. Non funt igitur meatus,fed otiorum appendices, capreolo»
rum uitis modo intorta, ad retinendum ac firmandum undiquaqt in utero ouum,ut neqj furfum,
netj deorfum loco moueaturtquoad ineo, calore uteri formatus foetus flato tempore in lucem
exeat. Sed longius fortafte egrefla eft oratio. Qiite de canicula fuperfunt periequamur.

Carne uefeitur quemadmodum reliqui galei,coeno gaudet;unde fordida luiofa femper ca» c B
pitur,maxime hamo.

Caro uirlis reiipiqexcrementitia eft,conco(f}u difRcilis, B

Qiiamhtcdclineauimuscaniculam efte Ariftotelis oftendunt anatome gerierandi^ ratio ab A
Ariftoteletraditatdenicp nomen ipfum. cum enim nunquam admaiorum galeorUm molem ac.
crefcat,dicitur xxvhKt/ ab Ariftotele,& ab Athenaeo id eft, catulus. Vtautempenitus

Jo nofceretur,non folum fupinam SiC diffe(f}am,fed Si pronam exhibereuoluimus.

DE canicvla saxatile

RONDELETIVS,

, a

* 4

200

DcAquatilibus.

, A N I c V L A M faxatilem appellamus eam qiK a noftris catto rochiero. A Gallis ut fii.

r "ranfcSrXSisVinnis,branchtis,partibusintemis,pariendimodo,planefimi
1,. eft X Lrd „agnimdme,cutis afperitate duritia, differtrilla in cmno 5C htonbus

j • t ' f w.Sriromarifrequentius:undefitutilIafepius.hecrai:ocapiatur.inammanno

dcg.t,Iixc m q,,;^(.linos cubitos aliquado fuperat, cuteip adeo afpcra ac dura eft,

leattrZrfen ^ cute fquatinte, e/dem enfiumcapuli mu.

n un I prarariTuLidascorp^ Carneeftmeliore nihilominustame

ferinum uuid redolente. Cactertim mammas illas candidas, ueluti fuperior C^ri/iorefo ) canicula

habet ouatcftacea plancfimilia.nifi quod maiorafint. 1»

A HsdffercntfeLeimpukrunqutacaniculaAriftotefc diftingucrem , uocaem, cumno.
ftris caniculam faxatilem.

COROLLARIVM DE CANICVDA SAXATILI,

Caniculam faxatilem fuam Rondeletius Mafsilte cattum algariS nominari fcribit. fed ea ^
exhibet ffeuramon conuenit cum illa quam guactum auguerum (pro catto algario) inter multe,
los ftellares primo loco pingit Bellonius : cui multo obtufius rofirum eft, &c, magis autem con-
muit illi au^^^n tertio loco RoulTetie nomine inter ftellares pingit,8i minorem cognominat.

^ Ouod ad cutis afpei-itaiem, nulli in Muftelorum uel Canum genere, afperiorem tribuit Ron.
Ajmt* M,! ^ ^ . {axatiliiBellom-us Canicula; fimpliciter ab eo didte : led galei etiam fle tos A»

«sita liendis operibus fuis uti folere tradit. AtRondek

•cute Isuiore eft quam galeuslauis.Sunt (inquitidem) qui galeum ftellatu clR credunt eurn qui
i noftris catto rochieroTa Mafsilienfibus catto algario uocaturifed non redte,Kc. Arifiotelis ca
nicute cutis admodum quidem afpera eft,fi a cauda furfum ad caput manuin ducas ; fin a capite
ad caudam, minime. Galeus lauis etfi afpera cute conueftitur, tamen aculeis caret, BeUonius.
Varij,molliorelemper funtpelleiCentrina dura, Aelianus.

DE GALEO CAKICVLA, 3ELL0NIVS.

A

B

S

KYN A Grxei Latini Camculamnominarunt,Muftelorum ac Galeorumpoftremu genus: Jo

maximum tamen,£i minime aculeatum, uorax,acca:terispifcibusinfenfifsimum:dentescponte

nium maiores, acutioreS)latiores,crenatos habens. ^ , jr t

Eius cutis admodum afpera, fabris noftris lignarqs non minus expetitur, quam apud Italos
Rhfns cutis. Valet enim ad arcus SiC fagittas cxpoliendas,lignicp afperiora uitia emendanda, ma
cuiascp eius ftiperficiem inficientes protinus eluendas. Hoc etiam enfium ac pugionum manuo

bria contegunt,ne tam facile manu difsiliant. ^ ....

Duas habet in tergore pinnas,reaas quidem eas.fpinis, carentes : duas item ad latera.utrm.
que unamibranchiarum foramina quincp in quolibet latere : ani uero foramen inter duas pinnas
politum, nullam^ ftlb cauda pinnam oftendit.Caecera cum reliquis conuenit.

DE CANIBVS ET CANICVLIS, SIVE PLINII, SU
uc Ariftotelis.fiue alijs fimpliciter ita didis, Corollarium.

Vocabula pifeium pleraqj translata funt a terreftribus ex aliqua parte Cmilibtis rebus, ut an.

^ guilla.linsulaca.afc.aliaa uiquadam,utlupus,canicula,torpedo,Varro. Canismarinus aCmi
litudine morum canis tcrreftris dicitur,edfcilicetqu6dmordeat,Obfcurus. Mufteli ST canes,
pifces funt cartilaginei, Athenaeus.

Canicularuramarinarum tria funt genera : quarum maxima: quaedam inter

cete robuftifsima numerari poffunt.Ex reliquis duobus generibus, (qusin coeno degunt, & ad
cubiti menfiiram excrefeiit, aliud Galeos, aliud Centrines (alias, Centriies) appellari folet. duod fo

coloreuarium eft, Galeosnominaturirdiquum genus qui Centrinasappellarit, non errabit, Rur

fus uarij molliore femper pelle,Kcapite latiore funtiCcntrin* parui & pelle dura, Sf capite acu»
tiore, Sfc.ide Centrinis inter Muftelos in M.!itera dicetur.) Aelianus, &: partim Philes quocj. Et

CmiliterfereOppianuslib.i.de pifcat, , , ,» , ,

Kmk audlr ijwKKTiifiStjW/iKcftilj-.y; A' KiwiKi itXr «yigei/ ^ iciMyuKi

AitiHob: WtjTisoiin (.tp ixivci drfcn»

p»as(£ ijv Wtiwi.r' (iX/ Kt^ipomKihKivti! KtfiriivMxiiifiiwrM iP ijutjm

KKwrrai yx7Aoi,yxl^ix\j Jt tTSjsoTpBrre iji/An; Aaoi npa iF yx -rem

vhxi.,xMi7nKm,vJx wwsiAsi.aWo: 'P^yx P«oi(/ kIBibAsi! Jl riiiavxm.

Ex his Oppiani carminibus Canis nomen uidetur latius etiam patere quam Galei, id eft mib ^
ftelii&fimiliterex Aeliano: ut quod non folum genus omne muftelorum, fed etiam canem ceta.
ceum pelagium comprehendat, nimirum illum carcharian cognomine, dequoin&a feorlimdi.

De Canibus. Lib.IIII. 201

tur. Ali} tamen feriptores plenc^ MuftcU nomen aut xquCjam etialatius quani Canis extendunt*

Cscteriim quomodo/iV«f,xd eft fquatinas inter Galeos numeret, non uideo.quariquam enim cata
tilaginei fint generiSjIatac tamen feu pIanac,non longae funt ut Galei: quare fufpedus mihi hic Ida
cus eftjUt pro malim legere ««V. Athenaeus ex Ariftotele eafdem galeorii fpecies numerans,
his uerbis,Aei^T^s cuf^<fH(rfiieii'7iA&o«:icKccvStPiVjh&oif,7Ttm?s^,<rKV(tvoi/,k^u7nKtM', 8i^c,nihil de
rhina, ^Scyllion pifeis e genere galeorum ab Ariftotele nominatur : Mafsilienfes Palum : nona
nullx regiones Caniculam uocant,GilliusXigures QC MafsilienfesPaljRondeletius. fortea pali
quadam ftmilitudine circa roftrum acuminatum, ut in fphyrarna.uel a palumbo.nam Galcum lae
uema cutis colore Mafsilienfes palumbum uocareBellonius fcribit.Ronddetius galeum laeiiem
Io a Romanis piicem columbum uocarunon quod fcyllion uel caniculam galeum laeuem efle dica;
fed quoniam ipecies ei cognata eft,nomcn ab eo mutuari potuit, Galeorum generis eft canicu
Ia, qua Graeci kmx uocant,altj <rxvA;<if/,ueI <nivnvo^,ut\ «rxt/Vwcif/, Vubrtonus.Gilliusrcyl-

lion per a.duplex fcripfit.eft autem diminutiuum nomen, generis neutri,8^ uidetur utroc^ modo
Icribi poirc:quando primitiuum etiam tum o-kv^Q' tum o-Kv?i\&' feriptum repetitur , pro canicula
uel catulo:qui dC fcylax dC fcylacion dicitur, Sed de his uocibus, dC Tcy mno quoqj fcymnio, an-
notauimus quadam in Philologia de Cane h. a, Carchariam canem, alias lamiam & fcyllam uo
cari author eft Nicader Colophonius in Giofsis.ergo fcy lla maior eft canis, minor.
brij etiam uocabulumab alijs aliter fcribitur.Vuottonus (aut librarius) t/.pro iJ.non redepofuir*
ab hinnulo enim (qui Grarcis vtCfos eft) ditftum apparet, propter uariam SC maculofam cute, A
ao Bellonio viSias fcribiiur,pai oxytonum:quod nomen apud idoneos authoresnljrquam extare pii
to.nam viSzti oxyconum, hinnuli uel cerni pellem iTgnificat:de qua nos multa iri Cerno H.e.
hix uocari etiam vMti teftis eft Ariftoteles,id eft hinnulos, Rondeletius : canquam redus ftrigiia
laris fityfcfe^^jin tertiainflexione.Apud Ariftotelem quidem dehift,lib,6.cap,io.legiturihcodt
cibus uu]gatis,T«/«Jli' ^o-xvAi(c,« nscT^ffi itviilr viVelps Gaza uertit. Caniculae, quas aliqiii ab

hinnulo nebriosmuftelosappelIant.ubi»'££’efcc5 efle legendum in accufatiuo plurali primae infle-
xionis non dubitarim,nempe a redo Angulari fimiliccr fcribendOjUC A»Vaas. Sic SC alis ga-
leorum differentiae quxdam in/«s terminantur, ut «Kffu'dixSy«steJx!,aActi7r%fcixs,Sic dC

fit a TrvmA&^ySx^ipfiim piCcis nomen, fed diuerfi a galeo pcecilo, id eft uario uel ftellari, item a »c«f-
canis.Caeterum vfcbye©', cuius meminit Euftathius per «.diphthongum in medio,

50 poirefsiuumeftjadhinnulum pertinens, Dicatur igitur galeus nebnas,5f Latine hinnularis, non
hinnuIus.utSi^aquilahinnularia uocaturaGaza,qu£e Ariftoteli. Athenaeus ex A-

ch^o poeta cyllumpifcem nominat, ubi uelcilluih, hoc eftafinu afellumue pifcemintelligo : ue!
fcyllum pro fcyllio. ^ Pifeis de quo agimus , fere coniundis nominibus yrxMog «v&if/ dicitur,uc
V uottonus etiam SkT Rondeletius obferuarunt, hinc eft nimirum quod Oppianus feribit, a^\o
(ijvAs(/x6u;w^)o;<tf^7w KAacyToayccAwi.hoceftjAlquerdCanespariterappellanturmufteli. ^ Pli-
nius alicubi ex Theophrafto caniculas pro canilsus carcharrjs reddidit : quod Hermolaus quo-
que annotauit. Ergo canicula non unius fpeciei nomen, nec femper tanquam diminutiuum fue-
rit accipiendum.

Ariftotelis caniculam,item alteram faxatilem,mter Muftelos ftellares ponere uidetur Bello»

40 nius:nebriamqiiidcmdiiierfumfacit.LxuiumMuftcIorum(inquit)alterafpecies NiCzn (Ni^eixg, BeJtoftiuidrNi
id Hinnulam, ut iamemendaui) apud Grxeos, apud Latinos autem Hinnulus, ab albis maculis, tnrfMwjfcto.

per eius cutem ad dorfum undecunqj dirperfisjucmen habet. Marsilienfium uulgus, apud quos
frequentiisimuseft,Niflblam {uide anhic jit ille Galem Utm, quem Rondeletius [crihitinTrouincia Emij'^
fole uocari) appellat. Oceano noftro nullo feorfum nomine ab alijs fccernitur, j:um tamen multum
a cseceris differat.Eft enim roftro latiore, naribus patulis:ore magis capacf,dentibus obfcuris
obtuflsjUt in Raia flaflada dicemus: colore candidiore, corpore rotundo, in longitudine pro-
tenfo.AtcljhacprtecipuenotaaSpinacc differt, quod inter duas ani pinnas caudam, tertiam
quandam minorem gerat, nullis alijs pr^terquam Stellato galeo communem. Porro carne praedi
tus eft fapidiore,ac melioris fucciteute admodum glabra,hepate quoq? nigricante, atq^ in duoslo
fo bos diiiifojprxter aliorum morem.HaecBellonius, qui pief^uram addit, ab ea quamRondele»
tius caniculae Ariftotelis uel nebrise dedit diuerfam,in hoc praecipue confpicuam quod per latera
maculas nouem rotundas,deinceps in ea per interualla pingit.

Canicula e galeorum genere etiamnum apud V enetos nomen feruat, Maflarius. Ego V ea
netijs aliquando pefce cane nominari audiui muftelorum generis pifcem, pinnis cinereis, mem-
braneis, ore lato : huic fimilem alium lacaneglia,2^ lagatta. ^Luiitani CaiTaunappellant*

^Qiios Graeci galeos tam marinos quam terreftres iatqui terreflres quadrupedes ut Graas pltrijrf^ om-^
tiihis inam apud Trallianum yxhioi ^oixid^oi legutur) uel yxKax., non yxhmjtc Latinis mujleiisfsm,g. no

mu/leliuocantur.namyxhcudd muJleltepijcesfam.g.diHi, longe alij quam gaUi, id ei^mujlelijunt:) Latini

autem Muftelas, (Muftelos,) noftri nullo diicrimine marinos Canes appeliant,Bellonius. Gaa
leam glaucum, ut Rondeletius docet, uulgo uocant cagnotbIau,id eft canem glaucum fiue caeru-
leum,a canegaleodiftinguentes, Rondeletius. Galeum acanthiamquocpaGallisuocari inue
nio chien de mer. Rondeletius caniculam Ariftotelis QC fimilem ei faxaiilem, Gallice RoulTe»»

Dc Aquatilibus.

1-» i^rimiTTn OHi^l ^

Vhocd.

Aliuf canis ma
rhus incogni‘

tUf,

202 ,

tcnominari fcntitlBelloniusRofletam Gallice didam primum galei fiellat. genua facit: cuius
dchocgencrcucAamtcrMcloM^

^tinbfifcl) GermMis, b oblongi, (hoc eft Galei uel Mufteli onmes,) fic ap
res. Videntur au . ^^ufalaniculam Plinij fimpliciter nominarim citi jfiunb^fcb.uel

SemeSb SSeha uer6.einf lectbunb/eingefle

& centrineirQakum nullo dircrimine,^Hn&fif* nuncupari ab accolis Oceani Balthici Pi.

K centrii n S i,,t,ent afperiim.ita ut lignu eo arido radatur: ut pifcis qui dicitur luxta ma.

[rFl^nScum::nSX!(Seeb«nbforf^,,quodefi^

Flandri & alii Oceani Germanici accolj Sec{>U»& appellant non Canem ma^um.fedPhoc , i*
nm^uribus n Phoca dicam. Bellonius libro i. de pifeib. marinis peregrinis Galhct aedito.lua
mem“ rfainqnit ftas.nisquibufdam Gallis (de Fontaine bleau, S£ de Chantilh) canes quofdam

madi5^^saiiulnodidos,fuiireimmiiros.longealieriusgenerisquamcanesmuftelifunt.qui om-

nes ftaunoi um pifces trucidarim, ita ut Comeftabilis coadus fuerit fagittis & bombardis interfi-
ri fubefe nec plura addiqut quinam aut quales illi Canes fuerint diuinai e nequeam, neqim enim
Phocas ubieasLatiiledefcribit, Canes, feduitulos.bouesSi: lupos marinos nominat. C^ug.
Ninhus caniculas & boues marinos confundit^ut fcripfi in Corollario Bouis A,

fealeus canis (aanit) fpeciem fimilitudinem^ gerit, Aelianus. Pifcis quem uocamus maris
caniculam peUis exicCata K indurata ad folem,aded exafperatur,ut ea ferrum & ligna aliquando
inciderim Albertus. Scyllia fiue Canes minores, non in roflro os, fcd infra parte iiipina den. 1»
latum (denticulatum) habent, Gillius & MalTarius. Delphinortim fimilitudinem habent tur,
fiones maxime tamen roftris canicularum maleficentia afsimilati , Plinius, (paniculis medio
Ullius circa fpinam oua adha:rent,qua: cum accreuerint,abfoluta fetuniur per uuluam bifurcam,
annexamfE ad prscordia,quomodo Bd ceteris eiufdem generis iti Utran^ partem transferuntur,

Ariftotelel. cCanicute&raia: teftaceaquaedamgerunt,figUraeius teflsfimilis tibiauim lig^

hseft Idem.hxcfententia (inquit Vuottonus) non habetur in uetcri Ahftotelis traductione, oC
mihi certe uidetur fufpeda. Rondeletius approbat,mterpretatuf,& pingit quocp.

Margarita: frequentari fuetalitora propter pifcantium infidias declinantes, ut quidam conij-
ciunt cifca deuios fcopulos SC marinorum canum receptacula delitefcunt: Ammianus Marcel.
linus ’& Solimis. ff Kof* im afareitW5«,id eft Canem uoracem &: rapacem Oppianus co, j,
enominat. f Pifeem Anglic^ didum©e4f5.1]rt)e,ideft,Canem, aiuntcaptumedereuocernaut
fonum latratus canini inftar,Eliota:ex uulgone an aliquo authore haud fcio. mihi quidem de ca.
nibus muftelis hoc minime uerifimile uidetur. f Polypi in terram uerfo capite coeunt: reliqua

mollium iergis,utcanes,Plinius. fCanicula femel tantum anno parit,ueris tempore, Ariftote.

ks. Kii.: {f.7d«i|/,id eft, Canem uiuiparum Oppianus efle canit. Aparine flores in orbiculis
fuis afperis continet concoquit^.ff udum deinde parittutillis fimile fit, quod in galeis ac uiperis

euenit (;i^l>eAu5('Wi«si“'*i'.Gazainterpresuideturlegiffe«iJ'™(/ UeU»J'r»(,,fed egendum for.
te «aaiot^.funt enim canes galeorumgeneris,etfiinuiperisquocp dem cotingit,) ftla enim ubi in.

trafe oua pepererunt,mox animalia gignunt, Theophraftus dehift.7.14. Vidialiquando ca-
nem exigui corporis foetus undecim uno partu edidiiTe, ita ut caput (more folito in csterarum 4,
quoqj animantiumpartubus) primd nafceretur,non tunicis inuolutos.ut in delphinis, fed umbl.
licari tantum meatu utero matris coniundos, Bellonius,

De alga quadam marina nodu lucente,Caniculis marinis uenenofa,ex Aeliani
animalibus librO lA-Caoite lA.

Canicula (xufdr)&: aliamaris alumna animalia,quibus audaciamnatura infeuit,cum fummus
per aftatem calor uiget, ad litora fe recipiunt, 8d uerfus pracipitia natant, &: expolita fludibus
promontoria fubeunt,&; anguftis profundis^ fretis fefe infinuant. Refugiunt enim pelagus , SC
qua in eo funt pafcua eo tempore neghgunt.Nafcitur autem genus quoddam alga feu fuci in pe
tris profundis:qua magnitudine myricam.frudu papauer refert. Frudus reliquo anni tempore fa
occlufus folidus9,a: oftrei infiar durus eft.dehifcit autem ab aftiuo folftitio, ut calyces rofarum.
Exterior pars fi udus,nempe crufta quadam fiue membrana,tefta uel oftrei modo dura, 8( uifii
quam maxime flaua,interiorem,aii color caEruleus,fubftantia mollis & tanquam uefica inflata
pelIucida,uallimodoambitac munit. Ex hac (interiore parte)noxium ftillat uenenum. Emittit
autem nodu igneum qucndam,&: ueluti fcintillantem fplendorem : di oriente iam Sirio uenenl
uehementia crefeit. C^uamobrem pifcatorum natio omnis, qua: pancynicum (/e^o
cynoj^hujium poms,iu GiUm:<iuod canes marims occidat. nam & aglaopUm tirrejim,tiel cynoj^hajinaf militer
rtSt dicetur, d canum terrejlrittmpemkiemel cymi^afiui,^uod cani alligata extrahatur, nam <fioi,cf£,occiderefi-
gmficat^axriu autem trahere) hanc ftirpem appellat, a Canis ortu uenenu hoc gigni arbinantur. Por-
ro Canes marini ad igneum iftum in hac marina myrica floris fplendorem,tanquam inopinati a- 6«
licitius lucri fpe alledi,ueneno partim afperfi,partim deuorato, 5C branchijs etiam haufio, extin-
di fluitant, Vnde his in rebus exercitati homines uenenum fecundarium ex pifeium ifloru tum

ore,

Dc Canibus. Lib.IIII. 20 y

orc,tuirh partibus caeteris coIIigut.SimtIe maltiixi ex terrefiri etiam aglaophotMe cft, de qua mox
dicemus, Hadcnus Aelianus,

KiwiHruf7TKK7«^<iirjWxt</^i^jid eftjCanes rapaces 0^ impudetcs, ab Oppiano appellantur, Cas c
nicula marina fimiil atep peperir, nulla mora interpolita, fuos paruulos fecum natantes habet. Si
quis uerd eorum timeat, ingreditur ruriiis per genitalia in uentrem matris ; dC ubi tirnor abierit»
dcmioprocjiEjtanquamrurfusedituSjAelianus M7.&Philesiimiliter,a:OppianusIib,i.depirc,
loannes Tzetzes ucro glaucum & galeum catulos fibi metuentes ore occultare feribit, canem u=
tero, f Plinius urinantium aduerftis caniculas pugnam defcribensjprarter eaqu* Rondeletms
rccirat,addit; Salus una inaduerfas eundi, ultrocpterrendi.Pauet enim hominem ^que ac terret,
ib Et fors aequa in gurgite. Vt ad fumma aquEC uentum eft,ibi periculum anceps. Adempta ratione
contraeundi, dum conetur emergere, ^falus omnis ihfocijs.funemillirclegatumabhumeris
eius trahimt.Himc dimicans,ut fic periculi fignum,Ia£ua quatit:dextra apprehenfo.flilo in pugna
cft:modicus alias tradus. V t prope carinam uentum eft,nifi prsceleri ui repente rapiant, abfumi
fped-ant.Ac fepeiam fubdu(^',c manibus auferuntur,ii non trahentium opem, conglobato cor-
pore in pilae modum, ipfi adiuucrc.Protendimt quidem tridentes alij, fed monftro folertia eft na-
uigium fubeundi,atc^ ita etuto pratliandi.Omnis ergo cura ad fpeculandum hoc malum infumi
tiir. Certifsima eft fecuritas uidifle planos pifces , quia nunquam funt, ubi maleficje befti» : qila
de caufa urinantes facros appellant eos.

Duo genera paruariim canicularum (galei dC centrinae) in cceno capiuntur. Pifcandarum ra- b
lo tio hxc eft: Album pifcem illecebram ad eas captandas demittunt, ex his fi qua capiatur , c^terte
omnes hoc uidentes circa captam afsiliunt:ac eam, dum hamo ex profundo extrahitur j ad naue
ufe^ infequi non ceflTant.Inuidia quadam hoc eas facere exiftimares, quafi illa qux: capta eft, fibi
uniefeam aliquam praedata alicunde eflet. atq^exipfis nonnullxinnauemmfilientes,fiepe fua
fponte capiuntur, Aelianus i.ff.dC Oppianuslib.4.de pifc.qui hoc prae ftudio&: amore quo in-
ter fe mutuo ardent Caniculas facere canit, Vnum aliquem (inquit) hamo captum, exteri omnes
ftatim tam auideinfequuntur ad nauim uf(^,ceu fimiil nolentes perire:nec ante fugiunt, quam fo»

Cium extradum uiderint, (^uaremagnuseoru numerus parcim reti (hypocha) conclufi, partim
tridente fauci], partim alqs deceptidolis capiuntur.

Qux de alimento ex canibus marinis Galenus tradit, adOarcharias canes potiTsimum uiden f
50 tur pcrtin€rc:quarc cd ufq; differam, f Canicularum genera quxdam audio no edi rccenria,fed
exenterata infolari abfcp ralc,ut etiam raias. ^Galei omnes carnem duram habent. Canicula ga-
kus,utXenocrates tradit, 0^^ qui illi fijnt fimiles, iapore iiiriis referunt, & malum procreant fuc-
cum,Vuottonus,

Procrocodihadipe,canismanmadepsinrcmedi]'sfiibftituitur» Author incer- q

tus. St: Rafis. Hic fi coquatur cum aqua dC aceto, &: os coihratiir,fedat dolorem dentmm,Rafis.
^Dentium dolores iedancur cerebro caniculae in oleo decodo adftruato^, ut ex eo detes ftmel
annocolltiantur, Plinius. ^ Infantiumgingiuisdentitionibus^multumconfertdelphini cum
meile dentium cinis, dC fi ipfo dente gingiux tangantur, adalliganiscp fdem pauores repentinos
tollit.idem efFedus dC caniculx denus, Plinius, Cinis dentium tum caniculx Plini]', tum galci
4.o,glauci, infantium gtngiuis dentitionibus® multum confertjRondeletius, Idem ex dentibus car-
charix canis denrffricia parari optima feribit.

Ad ulcera oculorum dC albugines : Felle canis marini unge, aut fclle galli, Galenus Eupori-
fton 1. 99.

Felquod a cane pifce (cane aquatico) eximitur, letiferum eft.quippe quod potum uel efitat^
lentis tantum quantitate,intra feptem dies interficiat.curantur tamen qui hauferint, epoto bubu-
lobutyrocum gentianx (Romanx) radicet cinnamomo, 0l (& itera) coagulo leporis, Prodeft
& corpus umuerfum odoratis oleis illinire,6(r uidu tenuifsimo uti , Auicenna 4.6.1.14. ex quo
^ Matthioliis repetijt. An uerd canis ille pifciSjSt: muftelorum generis fit, aut aliud quodpiam a-
nimal,no habeo quod dicam.Lutra quidem etia quadrupes a nonnullis,canis fluuiatilis appellat,
yo Ferdinadus Ponzettus fel hoc canis pifds effe fcribic,Etfi,inquic, uix pofsit curari (qui hoc fum-
pferit;) nec forte reperiri (hoc genus ueneni:) remedia tameneri debetauomitu cu aqua, oleo ro
faceo 8i^ butyro.Bertrucius uerd medicus;Fel(mquit)canis aquatici, uel canis rabidijletis magni-
tudine rumptu,mtra fepte dies interficitrquibus fuperatis poteft effe falutis fpes. De ueneno §d
€x canum marinorum ore,Sf alijs partibus legitur, cum algam qiiandam nodu lucentem deuora
nnt,autea afperfi fuerint, dieffum eft fuprain C* Fel etiam leopardijleonis dC uiperx, a quibuf-
dam inter uenena numeratur.

r(tA£«j£Ui/rflr,id eft Mufteli canes nominantur ab Oppiano lib.4. ^Delphini etiam a Tiberio H.S.
in epigrammate canes marini dicuntur,

Epitheta. hoc eft mariuagus,Oppianus. fed hoc potius differentix uocabulum

69 eft,uta terreftridifcernatur. af5Ta«T«g,aptid eundem.

Kia/oMSTTHOi} (TV9TfH<m ffi k(wx,) coquus inquit apud Ariftophanem: dC apte quidepro

fila perfbna.eft enim canis pifcis quidam, «itct ^ tfjfA kw&^ ^ wtwya, ts? V ari«

Cynoseutut.

204 DcAquatilibus.

mis e Scholiafte inEquites Ariftophanis. Apud Suidam Kcu,o«s,^4to ^ nite Icgitur.alias K«ate

iriOOTra; per^t. t-nQremcaptumacanemarino, quidumcanem terreftrem concita»

t' mare fcorscipitaraqrccitaui in Quadrupedibus deLeporeH.e. Leguntur &duo

tois f“g ; . roierammata de eodem, & unum Tiberij,in Anthoiogio Grstco 1.3 J.

%«aWwr.V«,t^^<««»aJ»’.»“"“'’‘^’’«>Ep*netusinlibrodepifcibusapudAthen*um. Vide
infrain Cyn.ubi SC alia a Cane deriuata nomina dicentur.

DE CANIBVS ALIIS DIVERSIS.

Muftelus ftellaris uidetur qui Italice Catto di mare dicitur, Anglice ©oncfiotpn^ uel ©«Ite*
t«m*id eft Canis fiifcus.nam ©«ne Anglis colorem fulcumiignificat, qui ad caerulea incliiKt.

Xiphiam hoc eft Gladium pifcem Strabo Galeoten appellat, (quafi cumgaleis, id eft mufte*
lis,aliquid commune habeat) quem etiam canem marinum ecThurionemeiTomurnThuria*

"^"canft ptagui”rSyra?uVanis diiSus, *»(< : Rhodijs uerd galeus uulpesi ab Archeftrato
Accipenfer exiftimatus,»: omnium lautifsimus pifeis creditus eft. Vide inter Muftelos.

In mari iuxta Arabiam nigram uariae animantes degunt,terreftribus fimiles, fed breuioribus
cruribus, pinnatistpilis obtefto corpore perbreuibusmempe afini.cati, canes Si boues. Ex naui*

cationcHamburgenfiscuiufdam,quapera(ftaeftannoDomini 1 y 4 9. n

* CANIS marinus belua terribilis Si hoftilis omni animanti, quod eius uerberibus cedit. Ro.
buftifsimos habet branchos (pedes,quafibrachia) clauorS modo formatos. Hi uenantur per ma*
regreges pifcium,inftar canuminterra feras uenantium, excepto quod latrare nequeat, fed pro
latratuafflatum horribilem habent.Infequentes ergo pifeium greges ad loca angufta coartant. Si
ficin coartatos crudeli morte graflantur. Pifcatores itero loca notantes, in quibus afeonditipi*
fces a fuga latebant, retibus capiunt circumclufos. Ha uerd belua: difficulter multis tridentibus

confici poffunqlftdorus. ... - - -j r: n

Canita.uel Canata,uel ut quidam codices habent Cauata,pifcts nomen utdetur, Eeftus enim
hacuerbaadfert : IMuriaticam uideo in uafisftanncis,naricam bonam Si canatam , Si

taguma,quinas fartas conchas pifeinarias. J*

DE CANE CARCHARIA. SEV LAMIA*

RONDELETIVS.

Imim hngis VOD Lamiamin cartilagineis longiSjCetaceis^ numere, reprehendent fortafle mul*

#

ti.qui apud Plinium lib.9,cap.a4.in planorum pifeium numero legerint. Planorum pf
p/i fcium,inquit, alterum eft genus quod pro fpina cartilaginem habet , rana , paftinaca,

fquatina,torpedo,& quos bouis,lamia,aquila nominibus Grjcia appellat.Sed cum Ia f
miam caterorum galcorum inftar longum effe fpiffum^ piicem,ac rotundum fenfus ipfe doce*
at:dempta fola dorfi latitudine qua a cateris galeis differt, qua^ Plinium impulit , ut cum planis
cartilagineis numerarenproculdubio in longis cartilagineis,8(: cetaceis cenfendus eft.

A Ax/ux dida eft e» tSI tj(8y aiu(id[i,|id eft, quod magna habeat gulam, Auitis enim guttur C=

uegulam fignificat, unde Axiitxfyix Sd Nicander Colophonius citante

tiiro 7. Athenao lamiam Si ttstQ^eim/^Si (rKvlihxv uocari fcripfit. uerd a dentium afperitate, acu*

minecp dici puto:««:f;(Kj©' enim afperum acutum^ flgnificat.unde ammalia, quibus

acuti pedinatim^ coeuntes funtdentes,A(((it»' Oppianusuocat,

we- Ai/cKi/TiK y^xiuxTtt Et alibi:

Ai^vou;

Gaza Graea appellatione ufus eft in conuerftonefua. In Italia, Prouincia,Hilpam'aidem no
menferuatumeft.Anoftrisqtio^ lamio llocaturtBaiona ftax.

Lamia

DeCanccarch.&Lamia.Lib.lIII. 205*

Lamia pifcis eft galcorum omnium maximus, nam aliquando ad tantam magnitudinem ac; b
crcfcit.ut currui impofira, uix a duobus equis uehi pofsit. Qiiarc cuifceraia, & in frufta difledja,
curribus duobus aliquando imponenda fuit. Vidimus mediocrem lamiam mille librarum pon*
dcre.Capitc efi dorfo^ latifsimis.Cauda fi reliqui corporis magnitudinem fpedes , minus craifa
fpiiTacp.in lateribus comprefla, pinnis duabus conftans.Non procul acauda alia duafunt pimiu
lac, una inferior, altera fupcrior.ad branchias, & ad podicem alis binae, in medio fere dorfo una a«
lia. Cute alpera integitur,cui pingue quiddam fubcft. Capite eft magno, dorfo breui,fed lato,oris
feiffura maxima, Dentibus acutiisimis,durifsimis, trianguli figura , utrintj ferratis, quorum fex
funt ordines, primi ordinis dentes extra os prominent, & in anteriorem partem uergunt, fecun.

I» dirC<rtifunt,tertij,quarti,quinti,8^fexti in os recurui maxima ex parte, in utraque maxilla carne
molli,fungola^ conteifti. V entriculo eft uaftifsimo gula^ amplifsima.ob id rccfte Oppianus

dixit, id eft,periculoibsuaftos^Iamiac hiatus. Hepate eft adipato, in duos
maximos lobos diuifo. Oculis maximis,rotundis: quoru mufculi qui furfum,deorfum, dextror»
fumjfiniftrorfum mouent.manifefte confpiciuntur.Qiii oculos quodammodo intro trahunt , SC
ueluti in contemplantibus diligenterm aliquid intuentibus fixos,immotos^ tenent, no radicem
neruorum opticorum ambiunt-.fed a fuperiore pane ofsis regionis oculorum orti,in longum cx;
tenduntur. Similem huiufmodi mufculorum fitum etiam in humanis oculis ftepius oftendimus,
quum in fcholis noftris publice anatomen corporis humani doceremus. Eft aliud in lamiac ocu«
lis obferuatu dignifsimtim.Ncruorum opticorum loco,qui in hominibus esterisep animantibus
ig infunqfubftantia eft cartilaginea, dura,omni5cp mollitudinis expers. T unica cornea parte ante»
riore pofteriore^ dura eft, parte etiam anteriore exquifitifsime perpolita. Ceterum in lamia; ocu
iis humores omnes.tunicre^ longe manifeftius, quam in bubulis oculis confpiciuntur, maxime
qux humoremcryftallinum inuoluit, telis aranearum tenuior maxime^ pellucida.

Pifciscftcarniuorus.uoracifsimus 8^anthropophagus:cadaueraenimmortuorumetiam in» c
tegra uoraqquod ex dilTedlione compertum eft. Mafsiliae enim & Nicex aliquando capta: funt
lamia:,in quarum uentriculo homo loricatus inucntuseft. Abhacinftgni ingluuielamias ap.Laniiemulie»
pellatas fuifle opinor mulieres quafdam maleficas,quK cum carnes humanas auidifsime expete»
tent, Veneris illecebris forma praeftantes iuuenes, quicp optima eflent corporis collitu tione, de»
linitos atep allecflos dcglutiebant;quod Menippo Lucio contigiftet , nifi granis Si prudentis uiri
jo confilium ab amore iuuenem auocaflcqeumcg hoc dido deterruiflet, osmi^f,7rjs,im<ri 5®! ; Ser.
pentem foues,6i: ferpes te: quod percommode de eo dicitur, qui id amat,fouet,amplec?}itur quod
tandem certum exitium eft allaturum. Sedad pifcem redeamus. Vidi equidem inSantonico
litorelamiam,cuius os gulacp tanta erant uaftitatc,ut hominem etiam obefum capere poffet.Ma.
gnarum itacplamiarum os li hians feruetur,reliquo corpore comedo, canes (JiiliatterreJlris) uen.
triculum facile fubeunt pifeium reliquias uoraturi. Qua: cum accuratius confiderarem, mihi in
mentem itenit lamiam fuifle,in quam ingrelTus eft lonas, illic^ triduo diuina prouidentia confer lonix.
uatus,tandem^ incolumis ciedlus.quod facrae Bibliorum fcripturtenullo modorepugnat.Legi.
tur enim lonas in uentre magni pifcis iiue in uentre ceti fuiifetquod nomen generis eft,quo gran pi prw_

des pifces comprehendunturmon omnes quidem fi Ariftotclis autoritatem fequamur, fed tj
+0 tum qui ftatim animal concipiunt, & no ex ouo,perfedlum pariunt. Sic enim fcribitlib.i.de hift.
anim.cap.y'. Alia animal pariunt, alia ouum,alia uermem. Animal pariunt homo, equus, uitulus
marinus, & alia pilis inteda: Si ex aquatilibus cete, ut delphin Si quK cartilaginea nominantur,
Etalibilib.;.dehift.anim.cap.to.Mammashabcntqu:ecunq)animalpariuntintrafe,Siinlucem
edunttqutempilis inteda funt,uthomo,cquus:Si cete,ut delphin,uitulus marinus, balaena:. Ve.
runtamen Galenus lib.j.dcfac.alim.inter cete numerat canes, zygtenas, thunnos magnos: qui
non ftatim animal, fed ouum pariunt,ut uideatur pifces omnes pr jgrandes cetaceos appellaTe.Et
apud Athenaeum lib.y.Softratus thunnum qui permultum accreuit.cctum uocat. Eadem fignifii
cationc cete ufurparunt Paulus Aegineta Si V arro. Quicquid fit, ceti nomine non potius ba*
laena, quam quiuis alius immanis pifcis intelligetur, maxime cum balanae pulmonibus fpirent:
y» quibus, afpcraeqj arteria: cum cedant uentriculus,gula^,anguftiores eas partes efle necelTe eft,id
quod etiam ex dilTedione conflat. Harum uerd partium in lamia ea eft uaftitas, ut lonam cape,
re potuerit,quemadmodum cadauera tota in ea inuenta fuilTe experientia compertam eft.

Lamiac cuti pingue aliquid fubefTe uidetur. »

Carne eft candida non multum dura.neqt ferini faporis,ob id multorum galeorum carni pre, r
ferenda.neqj ideo reijcieda quod lamia hominum cadaueribus uefcaturtnam mullus qui in prae,
ftantifsimis Si optimis pifeibus habetur,homin5 etiam cadauera perfequitur. Lamiam igitur efie
opinor,de qua carcharite nomine multa apud Athenaeum Archeftratus ille(obfonatorum Hefio» L®.?'
dus uel Theognis,) qui in fuis prodaris praeceptis maxime hypogaftria extollit, quo^ modo
praeparanda fint,docet. Quibus fubiugit multos ignorare quam proflans fit is cibus, his^ leuem
4o infuliam^ efle mentem, qui ideo ab hoc cibo abftincnt,qudd iwdjsiTit^w).©' iit pifcis.

wjrfUjSgoalStTrtil Kaepew ytMSviPn

Vvjijw KiKrlu/Tmj^vn'^ ^ atri^ iit Tii 9set'a </!'

s

&thenieuUl>>^

DeAquatilibus.

206

ix,fe «fW« TrS^Kiic-!,. Noftri carnem hmix allijs, cepisue atque aromatis

""oentes argento aurifices inc!udunt,quos ferpentis dentes uocant ! hos mulieres c rollq pue.

roriimrufpendunt:quiadentitionemiuuarecrediintur,arpuerorumpauoresarcerc. Exqfdem

dentifricia parantur optima, quorum afperitate dealbantur dentes , ficeitate conferuantur SC fir=
mantur.ne quis a caco quopiam effedu id prodire putet.

de eodem, seleonivs,

Carcharias.canicula genus eft admodum ferox,inter cetacea connumeratum : magnitudine la
Thynnos fuperans, quos 8C deuorare creditur.Marinos canes dentium uoracitate, ordine multi»
plici at« acumine refert. Vnde Afiaticorum uulgo marini canis nomen habuit.

^ Proinde ad Zyganam, Simiam, Vulpeculam, ac Galeos omnes (qui pifces cartilaginei funt
generis) branchijs, pinnis, cauda, cute, atep adeo corporis habitu (dempta tamen magnitudine)
accedere uidetur. Tante eft apud Noruegios magnitudinis, apud quos petEfife^ (quafi monta»
num pifcem dicerent) appcllatur,ut ducentarum librarum pondus nonnunquam excedat. Exic»
catos autem alTeruare.atcp ex eorum cadaueribus marina monftra emenriri folent. Catterum ca»
pite eft ampIo,roftro9 in mucronem exporrccfto: ore ufqueaded uafto atq; capaci , ut quodlibet
cius maxillK latus fex SC triginta dentibus prxditum fit : quaelibet autem maxilla duos & feptua»
ginta comprehendit dentestqua: fumma eft in utra^ centS quadraginta quatuor dentium : quo= io
tum anteriores magis rotundi, pofteriores ucrd lati,atq! in cufpidem efformati funt. Validi tame
omnes.quales in Lamia deferibemus. Laterum ac tergoris pinnas longe quam in quouis fui gene
ris cartilagineo pifce maiores gerit:quibus minor eft qua ad caudam protenditur. Podicem inter
duas pinnulas habenae quod ad eius caudam attinet, ea cubitalem arquat longitudinem , eom ad
Vulpeculam 3cccAit,(.7{ondelitio gnUas cemrints ef^,^uem FiilfemfacitTiellimiM,) quam Veneti Por»
cum marinum uocant : quod eius fuperior pars, quae tiertebris communita eft , altius attollitur,
quam inferior qute crefeentis luns figuram exprimit, quarum intercapedinem dimidia linea
explere poteft.

DE EAMIA BEtLONIVS; Q_V AMACANE J®

Carcharia diftinguit.

Latorum ac planorum pifeium uiuiparorum,ac cartilagineorS, longe maxima molis cuadit,
qui Gracis accfxrsnLatinis Lamia dicitur,ipfa uoce ad hamiam quodammodo accedente ; de quo
ficOppianus, EtquisuaftusaperfupcrabitroboreLamnamf

Galeoru generis eft,fcabraqj cute integitur ; atep os habet in anteriore capitis parte, rhina aut
ran^ modo pofitum:in quo mirum hoc clTe uidetur.qudd dentibus plus minus ducentis fit refer»
nim,in utrac^ maxilla per quaternos uerfus difpofitistad radicem latis, in acutum ac pyramidem
delinentibus, atqt ad latera crcnatisiquibus noftri febri aurarij plurimum utuntur: linguas ferpen
tinas felfd appellant.Lamias enim qui capiunt, ex earum dentibus ac maxillis magnum qupftum 40
facere folent, quos aiunt aduerfus uenena conferre: quamobrem auro atij argento uulgus indu»
dere folet.Noftris alioquipifcatoribus incognitus eftpifcis.

Genuenfibus ac Neapolitanis ueteri Lamiae appellatione notifsimus: cuius carne uefeiraw
nime dedignantur.

COROLLARtVM AD CANEM CARCHARIAH SI»
mul Si Lamiam:fiue unum duobus his nominibus pifcem, fiue di=
uerfos, ueteres appellarunt.

Carcharias, canis marinus eft, Varinus. Athenao miei/ dicit, neq) enim retfte apud f*

eum inter has duas didiones comma interponitur, apud eundem Archeftratus at!) >tftji;(«eM(per
«.in ultima, qua bC per a.diphthongum rede efferetur ) mwis dixit. Carchari bC elacate uen»
triculos,ColumelIa:ut redus fitcarcharus , idem quod carcharias. fed Maftariuslegit carcharte,
Graeci uocant animalia quorum ferrati funt dentes, huiulmodi autem pifces plericg
omnes funufed prae exteris, ferratis robuftiscp dentibus hic canis cft,ut kbt’ tum

tum (quod maximus ualidifsimus^ inter canes ftt)didus uideatur.nam Se carcharix fimpH .

citer dicuntur, ut a Theophrafto de hift.4.8. Mare rubrum (inquit) belluis refertum eft, pluri-
mas^ caniculas (K«jj^ei«t) habet,in tantum, ut nare tutum non fit. (Juem locum Plinius ita repe
tijtlib. ij.cap.iy.Inmari rubro lyluxuiuunt,laurus maxime bC oliua. fruticum magnitudo terno
rum eft cubitorum, caniculis referta, uix ut profpicere e naui tutum fit,remos pleruncp ipfis inua= 6^
dentibus. ' Canisillecetaceus pelagius, dequomeminimusinCorollario de Canibus A. non a»
lius,ui fallor, quam canis carcharias fuerit, Oppianus quidem aliquoties Canes numerat inter

DcCanecarch.&Lamia.Lib.IIlI. 207

Haw figuram Cmhmtt Canis ad fc«U(on olimjitri curaui.

cetc.de lamrjs uerd priuatim agit, cum aliaSjtum libro de pifcatfonc, diuerfiim utrofc^ capiendi 5 CrfW

modum defcribens,ut referemus in E*Fieri quidem poteft, quod Nicander Colophonius refert, jie Carch.difn
ut in nonnullis Iocis,carcharias alio nomine lamia di{fTUs fit, propter fimilitudinem : ab alrjs uero
exatfiius fuo diicretus nomine. Ariftotelcs (emel duntaxat puto lamiae meminit, cartilagineis pi-
fcibusadlcribens,lib.5'.dehift.cap.5'. Caniculaferoxcetaceigeneris,illaeftqu»urinantes'circa
fpongias graui periculo infcftat,8^c. Vuottonus. atqui R ondeietius hoc non ad cetaceam, fed mi
norem caniculam refcrt,quam Plinq cognominat, ut a fcylio fiue canicula Arifiotelis difeernat.
Rondeletius lamiam a cane carcharia no diftinguit: Bellonius difiinguir,in hoc potifsimujquod
lamiac os in anteriore capitis parte tribuit, carcharise uerd roftrum in mucronem exporredium^

s 1

Dentes inteHm&TcarchariailamiKueRohdeletiuSj&IaniixpriiiattmBdlottfusJmgitasfefpeii
tfum uocari aumt,e^ auroargentoiTc mcludi.&c. ^Canis carcharia: prrs cft eiiam qui aRcma-
nisthyrfio (9ygejW) uocatur,ruauirsiniusine dC ddicatifsimus,Athenaeuslibro 7. ScddcThiirfi*
one Itonio Thiiriano plura feribam in Gladio pifce, quem ipfum qtioq; canem afgalcoten iio^
cari tcflis cft Strabo. Pifccm Italis utilgd didum Stramazo,aliqui bouem cartilag/ncu eiTd pii»
tant,qui & lamia dicatur, fcd lamia pifeis longus eft,ut Rondeletiiis docet, bos planus, ^ Gillio
qiiocp carcliarias dC lamia pifeis unus uidetur. Mafsilienfes (inquit) fua* antiquitatis retinentes,
proprie lamiamuulgd nominant, Siculi ranam marinam (eodem refic) lamiam uocant. Mal-
tham quoc^ Romani laniiolam a dentium fimilitudine nuncupant, ut Rondeletiiis fcnbit.dentes

cnimlatos&acucoslamiaemodohabet, ^ ^ ^ iq

Carcharias 8f lamia ffue unus fiue duo funt pifccs, propter generis tamen natura:^ cognatio-
nem uno nomine a Germanis appellari potcR ober jrrtpbunb, a uoracitate, ut Grxei
qiiocjjagula lamiam dixerc:uclamagnitudinedn'^tbimt»/cmgi'offfr4^tinbflf4>. Bellonius
apudNoruegospctirfifcbtiocari icribit,qua{imonfanumpiicem, Qiia’rendumadipemne ana-
iiud quippiam commune habeatcumcogaleigenere,quod porcum marinum Veneti uocant:u£
nomen pcr^fifdj) a porco iit corruptum. quid enim illi cum montibus C Porci autem nomen ucl
ab Anglis uc) Italis uel Gallis mutuari potuerunt Noruegi , quorum alioqiii Germanica lingua
efl, Alius elBBcr^crflfcb Germanice didusalicubi,incer afellos Oceani. ^ Dcliocpifce Io,
Caius ex Anglianuper ita ad nos fcripfit: Canem carcbariam ca plane figura, qua Beilonius pin=
xit,CKor fimilem T^deiettj pBummdedimiis;) uidi in ficcorclidum per littus. Erat iuftum onus plau- ^
flri.Caro illi adeo mfulfa,utne conditura quidem gratiam ieitinis& egentibus ftomachis dare po
luerit ul am. Os nullum per totum corpus,fcd cartilago. Eum noiiri pifcatoi es <; ©o^^cfifcbc,
id eft pifcem canarium uel caninumuocabant, Hxc ille. Sed Anglicum hoc nomen , ut dC Ger-
manicum ^iinbfifd;,^ Gra‘cum Kv«i/,6(lLatini3 Canis uel Canicula, latiiis patere, oEendimiis
fupra in Canibus A.poflunttamenhjcc omnia per excellentiam, de carchariapriuatim accipi.

Carcharias os in rcfiro non parte fupina,haber,Gillius MaflariuS. Beilonius uero os la-
miarinanteriori capitis parte tribuit, carchariaerofirum in mucronem experredum facit. Car-
chanaros multis cientium ordinibus dentatum eft,dentibus retreuerfis, hoc eft introrfus fpedan
libuSjMailarius. ^Magnam admirationemhabetid quod mihi Nicenfes reftati funt, fecum hu-
iufcemodi pifccm ad qiiatucr millia librarum accedentem ccpiflenc.ineiiifdcm uentre folidum 5®
hominem repenire. Simile quiddam Mafsilienfes mihi narrai unc,fe aliquando Lamiam compre
hcndilTejin eadernoj loricatum hominem inueniiTe. Huius dentes ab aliorumcanum dentibus di
iierfi funt. nam aliorum incurui in partem oris interiorem fpedanr, teretes funt: Lamiae uero
(fiue Carcliarias) lati d( pyramidati,mucronem enfium, quibus hac aetate utimur, referut: precioff
tx!ftimancur,6Cin argento includuntur.Cum unum ad huius natuiam diligentius cenfideranda
licitarer, alius quifpiam ad delicias hunc maiore prepofito praemio mihi praeripuit, Gillius. Las
mi;E dentes incuruos effe Oppianus tradit, ut referam in E. ^ Canis pifeis, phoca, delphini ^ ce-
te omniapifmonem habent,^ plus caloris quam ceteri pifces,Author libelli de iitilitaterefpira»
tionis Galeno adfcriptf. Sed canis tum carcharias tum casteri omnes, branchias non pulmones ha
bentiSf falli potuit feripeor iilcquifquis fuit, quod inter cete proprie dC improprie dida difcrimen4®
non agnouit.

Canis carchariae iconem Gc.Fabricius olim ad me dedit,fcite quidem expreflamjfed (ut con-
qcio) adiceletontacfimuldefcriptionemhis uerbisadiccit: Kvay rapaciisimusScuelocilsimuspi
fcis.Rapacitatcm oftendit, figura oris. uclocitatcm, pinnarum in dorfo, uentre, corpore £c cauda
multitudo QC magnitudo. Ridum canishabet,cum triplici acutorum inflexorumep dentium or-
dine.Oris pars fupenor,aciitior dC eminentior eft inferiore. Spina a collo per dorfum tendens cu
cauda finitur. Collum oblongum, pedtis torofum :poft quod duae ualid^ pinnae , quibus pro re-
mis nando utitur.Initio dorfi una ingens pinnaerigitur.Sequutur pofteainferiore corporis par-
te,binae minores pinn^, intra quas pudendum muliebri ftmilc habcc.Rutfus alia duacjaltera in fu
pei iore,a1reraininf£rioreparte.Pofthasad cauda! finem ingens pinna erigitur , illi quae in dorftf»
initio eftftmi!is.8c haec pinna cum ipfa cauda quafi' forpicis figuram exprirnit.Totum corpus ua-
Iidum,cuiusetiammagnicudinempidura (eaadquint^ dodrantes fere lcngaerat)refeft.Ealthi«
ci populi lictoraies ein tmbfifcb uocant.

Canis cctaceus ferox in pelago degit,uon ut minores in cceno, Oppianus. In am-

nes nonnunquam fubit canicula: V uottonus, de cetacca priuatim hoc referens. ^ Carcbariam
marinum pifcem omnium canicularum robuftifsimum dC malcficentifsimrt uidi Nicete Mafsi
liae, Gillius. Eicri Aceffw Kiw<ib-:^x «tu/w/j/ EiwAiws vk xv 715 wtutdafi te/ca^jOppianus

iibro^.intercetc. Etmox; ‘rtsdi’nffV{j Aauveui c^nes marinoscc-
.taceos (id cft carcharias, ut ego interpretor) a Lamijs diftinguens. Alibi etiam canes rapaces
impudentes uocans,mox canis genus in tres diftinguit fpecies, ucrecitaui in Canibus in genere 66
A. ^Cetis omnibus corpora funtgrauiora,& motus (natatio) in mari tardior, exceptis canibus,
wo:<2^xtwa{/,ldemlibro

Dc

DeCanecarch.&Lamia.Lib.1 1 1 1. 209

De canum ingenio, uide mox in E.initio. Lamia nonminquam amiatum gregem aggretTa, B
uulneraaccepifleiiifaeft.Vuottonus. Thynni Cinquit Strabo lib.i.) cum gregarim piarer Ita-
liam adii elabuntur,& Siciliam attingere prohibentur.in maiores incurrat beluas.utputa delphfc
nos, canes, aliascp balaenis iimilestc quorum uenatione canes & galcotas pinguefcere ferat, quos
xiphias, id eft gladios appellant.

inter cete imprimis canes lafciui, fuperbi, conmmeliofi ac impudentes funt, jJb miuunTia: OA B
f,;4!r(aiwi»i;i(5i'Ti(lr,itacpfepepifces etiam in retibus SC nafsispifcatonun populannir acdeuorat,
atcp interea quandocj dum uentri indulgent,pirce aliquo eis grato pro efca in hamum infixo a pi
fcatore capiuntur,Oppianus libro f. Iit proxime antetLamis uerd camlos ut capiant , f*pe cis
1» uinculum remi (ipe-my duviiimciTix Aciui, folutum porrigunt : quo illi uifo dentes infli.

gunttqui quoniam recuiui (tcysaAsi) iunt,itnpedici ceuuinculo aut catena retinentur, atepita tri-
dente percufsi pereunt. fCorium canis marinigeltatum,cancsterrdIresfugat,Kiranides. fK-
fcaiacencia pifeium in pifeinis mollior eiTe debet, quam faxatilium. ita® prieberi conucnit fcom-
bricarchari^ uentricuIos,&rc.Columella.

Canis cetacei (Carchariae) caro,qu:e pratdura at® excrementitia eft,in uulgi cibum fale mace »
ratur.in quatuor partes dilTecla.ingrati autem faporis eft at® mucofa : ideo® non nifi raro abf®
finapi aut oxelieo, aut alio id genus acri quopiam condimento edi folita, Vuottonus e Galeni de
alimentorum facultatibus libro, Canis marini caro faira,facitiangu;nem melancholicum Ga-
lenus libro j.de locis affediis. Multiex damnato uidius genere ftulticfFediftint,ex fuillacar-

lo nc,bubula,afinina,canina,fal(amentiseontinuis,canibusmarinis,cetarijs® omnibus, 8dc Alex.

Bcnedic!ius.Pifce.-qui ne® folitarii apparcnt,ne®rurfus gregari) funt, facilius concoquuntur,ut
congri, SC carcharLc, SC fimiles, Athenaius Mneiitheus. n

m vlimn; Sufy a^ams 'iiLmay, Plato Comi-

cus apud Athenteum. Idem Archeftrati de huius pifeis apparatu hos uerfus recitat:

eItk «i/far^ «um -Tmmt «Ai (-» o-Myyx Afto / ’ imn ©As

Ei (i« J.A««SS tAKis^.Wsd*» </l’ hifi fyn-na H'^s.Teil<(rCT»i/ ^ 'txBvx

Owit d’ w ^ AsottJ'©' KsiAsis iiA«fai*<eu7i(/ HSs, MsSVd^iiT©- iHHyLu^iutr' amvay ilj©-

tAiuai/, AvyjtK^iy n xiiuyiii. citi c/l’ iJisMit.

J« E-f-i A«'),« tiiis liH ir&a-ynyKxy, Kai KiV^ ■srmiSs,iul Tr&rnaSym nijii n,

Avt’i yn»xi im(n&cy?S;-7iA hmylAxitx^SCc.m fupra Rondeletius recitauit. f Cum fcombri, car
chari,(carcharte legit Maflarius) & elacatcnf uentriculos,&;,nc per iingulaenumerem.falfamen
torum omnium purgamenta qire cetariorum officinis cucrnintur, Columella libro 8. f dfcfit,
Cratinus in Plutistanquam de lautis pifeibus utconijeio. KmtititxuyfS!
WfXaerV (ultima circunfledienda erat) nominatur ab Athenao ex Mnefimacho ; Si alibi Kmis i.

^<£tgy (penultima circunflexa) ex Menandro.

Canis marini dentes ufti &: cum meile foliiti , gingiuas purgant,Kiranides. Dentifricia e *
CarchariK dentibus parantur optima, Sdc. ut Rondeletius docet : qui& alibi cinerem dentium
tum caniculte Plini), tum galei glauci, in^ntium gingiuis dentitionibus® multu conferre icribic.

PHILOLOGIA DE CANE CARCHARIA SEORSIM.

Scylla apud Homerum pifcatur. Aa<?<ras7t,Kuiaj7i,K^8OT7S(.s{»i,'tA«n K«‘T©-.ubiEufta H.a.
thius,Delphines enim (inquit) ST cancs,non funt pifces,fed cete. Eft apud Oppianum fcyta-
le.q^aar in alto degit pclago,rard litora adiens.uide an iit eadem,qua: fcylla.an Oppiam exempla,
riaiint Tnetidofa,S^ legendum potiUs fito^wttcuT^jprOirxvTwAtuTt, V^uortoniis. Canem auidem
carchariam alio nomine fcyllam dici Nicander refert, unde & fcyllion diminutiuum pro canicu-
la. Achaus apud Athenaum libro i i.Ponticum cyllum.nifl malis fcyllum,nominat,cane Pon
ticum forte intelligens;mAi/jy4SfUA©'msTO«iAM((refi;;/(5V*Ai@- 3«»««,) XfiusosT©'Ss5iasi<ni/ (forte
> &iwrT©'s;iu«mf)’A</W4A«. Canem marinum carchariam dici nonnulli uoluerimt acanePon
tico onge diuerfum, Francifeus Maflarius. Cetum deuoraturum Andromedam Lycophron
phallsnam uocat, Scholiaftes uero canem marinum & phallacnam. Xaa 'Sn xscmvluiyn Ji filicit
•*<t(«»i^«,Numcnhis Heracleotes in Halieutico, ecwnksmc Jiyxsxs Cymy wweisj «
wtjoophron apud Atliensumjfed locus apparet corruptus*

Epitheta, Saeuas piftres Si aquoreos canes Pardo dixit,ut Seneca citat Suaforia i. fed diffe
fentia hoc, non epitheton eft. ^ KM/uy vSqiscu. kyUJo?^ ayoict. Oppianus.

Conuenient etiam epitheta qu^mcsetcris Canibus prsdicfta funt. ' * ’ '

De ScyllaauercripfimusinHiftoria Auium,tumin S.elemento:mmin A.rnoxpoft Accipi- ii«

£ 1 circum.Niu filiam hoc nomine fuiiTe fabulantiir5& muraram in auem, Scyllam Nifi filia
po occmic,^m patrem ei j3rodidiftet,iic mcommencaiijs in Dionyfium Afrum diximus,Eu

itathius in Odyllej A. Porro in Dionyliu,de Saronico mariicribens:Fcrunt(inquit)Minoem.
cumMegara cepiftec opera Scyil?e,qu* ipfmn amans patris caput abfeiderae, cogitafle eam quae

» 5

210 'DcAcjuatilibus.

prodidiffet parentem, nulli parfuramiideo^ patris proditricem Si parricidam nanis temoni alii.
gaiTc ut ita traheretur per mare. tum ipfam in auem efle conuerfam,ut tradit Parthenius Metamor
phofeonfcriptonfinumuerd illum maris SaronicumeiTe dieSum (quafi Syronicum) inde quod
Scylla per eum traeSa elTet.Porrd ab hac Scylla, Scyllxum etiamnum uocatur locus in Hermio.
ne Peloponnefi.ubi mulier e mari.in quod fe prscipitem dederat, eiefta eft. Idem in Odyfles
M Scyllam (inquit) Phorcynis flC Hecatae filiam eiTe fabulantur, quae fcylaces (id eft canes) late,
ribus adiundlos habeat,in freto Siculo.Homerus quidem Crattein Scyllae matrem nominat,Ma.

Gi iierd Hecaten.Stefichorus Lamia filiam facit.Sunt qui Tritonem eius patre efle dicant. Scyl
fe Homerus fex capita tribuittalij tria tantu, ut Anaxilas Comicus ubi huiufmodi fabulofa mon.
ftra pro improbis fcortis interpretatur,his uerbis ; &5 «'Sfiiraj/ «yita-Bo-ijv , a' w Awuit lo

r^yf Notandum eft

autem ad canina fpetSra inclinare fabulamtqua: Hecubam quocp in canem conuertit , SC Hecane
caput affingit caninum. Callimachus etiam in Commentarqs, Dianam ait aliquando diucrtifle a.
pud Ephefum Cayftri filiunu&l cum ab uxore eius eijceretur, primum eam in cane mutafle : tum
rurfus miferatione du(ftam,in fpeciem humana refiituifle. illam uero prae pudore, uitam laqueo
finiuilTetdeam uerd ornatum proprium ei circundedifle,&; appellafle Hecaten.Porrd quod Her
cules Scyllam occideriqfid fabula ipfam rcuocaritin uitam, ut malum immortale foret, agnofeit
etiam Lycophron.Qui allegorias quaerunt, Scyllam interpretantur contumaciam, («c3it<i'i.K</,)8d
caninam audaciamtqtia; in Vlyflcm quidem arrogantia fuanihil potuit, fed focios eius aliquos If
Ct.Huic allegoriae conuenitetiam Phorcyn pater,ut in Rhapfodia A.icriptumeft ; SC matrisHe.
cates uel fimpliciter canina forma,uel fecundum alios facies canina,HKc omnia Eufiathius. Plu
ralcgcsapudErafmuRot.inprouerbio,Inciditin Scyllam. ALycophrone fulomif : y/gK «i/aof»
uocatur. Pedes eifuifle duodecim fabulanturacapita fcx,unum campae,(id eft eruc3e,)alteruni
canis, tertium leoms,quartum gorgonis.quintu balxn^.fextum hominis,lfacius Tzetzes. Cen
tauros itacf, Sf fcyllarum membra uidemus, Cerbereas^ canum facies, Sic, Omnigenum
quoniam pafsim fimulachra feruntur,Lucretius libro 4,

PHILOLOGIA DE LAMIA SEORSI M.

Aant* proparoxy tonum ab Euftathio SC alqs pleriftp fcribitur,ut etimix & i ww*, inquit Eufta je
thius.aliter Aai^rs Oppiano (non AxjtvHs ut quidam putauit) in retfto fingulari; undegenitiuus aa.
pr«t,8iaccufatiuus A(Cf»i'iu,2Cre(ftus pluralis aitirm apud eundem leguntur. Aitii6u,Ti
tdi y-hm iy0vf,Varinus. Lamiam grammatici T^d vy Aorpdt/.id eft a gula deducut.

ufurpatur autem & Graecis SdLatinisTd uocabulS pro uoracitate.

jcuvun AmfcianfjtirWiiTcxw/Si/vaarfJtbs^styjt/tSAaiOppianus. Euftathius lamfe nomen deriuari
uoluit a uerbo hk^oi,!iM^x,!i!ixyyxt^ Bcllonius quid fibi uelit quod lamiam ipfa uoce ad hami,
am accedere fcribit,non uideo.neqj enim cum amia pifce (quem hamiam cum afpiratione 116 re.
tfte uidetur appellare) cjuicquam commune eft lami*, praeter literas quibus feribuntur , accenti.
bus quidem uariant.iino: enim paroxytonum eft,affitu[ proparoxytonum. Ab eodem qua ratione
lamia pifeis latus planus^, & tamen galeorum generis qui longi funt, efle dicatur,mirctur ali» 4®
quis. ^De lamia, tum quadrupede,tum huius nominis fpeflrofiue daemonio, plurima diximus
inQiiadrupedum hiftoria. Amia alicubi pro lamia deprauate legiturin Athenaeo, Maflarius.
Nominatur SC Lamyros pifeis ab Ouidio,hoc uerfu, Fcecundumcp genus Maenae, Lamyroscp,
Smarisep, fic enim lego. uulgaticodices corrupte habent,Mencrelamirosm.Vide in Lamyro,
Epitheta. Xx^ci aa(.riu,Oppianus. AawyT«g«C7i (AuirxvTix)^<ritx7ec AKStrftfjIdem.

Lamiae icorti inftgnis meminit Aelianus Variorum 11.15.

Lamiam aliqui Scylla; matrem faciunt, quam quidam in fabulis dacmoniu quoddam efle fln»
guntiComicus etia libidinem eius traducit,his uerbis : Axiiias 05.
j[Ot KaAt/TSt, Euftathius, Sibyllam primam aiunt fuifle filiam
Lamiae, hancuerdNeptuni,PlutarchusinIibroCurnoamplius
carmine Pythia refpondeat. Lamia oppidu eft celebre Phthio
tarum, Plinius 4.7. Scoppa grammaticus lamiam Italice in-
terpretatur, la ianara, ftrea, magara. Vide in Strige in Hiftoria
Allium noftra. fSo! LIS homo mammas habetin ped^ore,ucfcri
bit ArifJotcIcs. Ephefjus mScholjjs narrat, Anftophanc Comi-
cum rradidilTe lamii habere in ped^^ore mammas, eodem fdlicct
loco, quo ipfas homo obtinet, id qd fabulofum uidet,Niphus«

(Quoniam de dentibus lamieGilhj 6dRondelerq uerba retu
limusfupra: Sd aliqui lapidis genus, quem cgoglofTbpetramPli

nq eUc contjcio,alingu'^ figura fic didtum, dentem lamiae nomi- J/ ^4»

nane, alqferpencis linguam, iconem eiusexCofmographia Criemis AndreacTheuet monachi
GallijCpiam Gallice nuper edidit, hic appofui*

Genus

Dc Cantharo. Lib.IIII, 211

Geniis qucddamlinguarum (mquit,cum lapidum dicere debuiflet, linguas referentium figu
ra) in Melite infula reperiturtquas aliqui lamiarum dentes uocant, quod mihi ueriiimtle hpn fit:
alij ferpentium linguas,quod magis probo.Inter faxa SC rufies adhterent, tanqiia adnata:,aut gla^
ciei congelantis uinculoalirida;. Superficies earum pulchrepolitaeft.ambitu denticulato, tam fci
te ut uixaliquis artifex a;mularetur. Commendantur aduerfus uenenum maximopere, unde e«
tiam conijeio has elTe ferpentium linguas.

DE CANTHARO, RONDELETIVS*

*• Iconm hanc canthari quhdiam^rih mltaliafaBam haherem^pofui, T^ndeletij icon cor^m

^0ttditUtiufi& (fi caudam excipias) infra Jupra jjrotundim.os minits
prominens i denticulatum t &c.

V E M Grxcl Ke^^ty uocant,Gaza icaifabeum tn conuerfionc fua nominat. In Gallia a
NarbonenfijProumdajHifpamaparuniutaconommeCantheno dicitur. Hodie quo=Li5.8,tffH(U
qncGrafciqiudam corrupto uocabiilo appellant. Ligures tanado a colore.

cnim tanat, color eft,qtii pullus Latinis, Gallis enfiim^. Cantharus ucrd a fimilitU»
dinc canthari terreni, qui e fimo ingentes pilas auerfis pedibus iiolutat, inqUit Plinius, didus mi= Li^.xi, «p.aS,
tiiuidetur* Vt enim hic fimo delecfiaturj&in eo hyeme conditur :lic cantharus piTcxs, in luto dC
ibrdibus libenter uerfatur. Quare in litOribus dC portubus degit, in qusc loca maris (brdes fiudi»
biis pelluntur,ccenum^ fex proxima terra pluutjs^ confluit.

- Pifeis eft litoraIis,auf atae uel fargo corporis forma,branchijs,pmniS, aculeis^ flmilis.fquamis b

40 mtegiturparuts;capuc&quK circa OcuIoSfuntparteSjexnigrorubeicunt,qugpermifl:iopuIIum
flaefufeum colore efficit. Ore eft minore, quam aurata iicl fparus, dentibus paruis. A branchijs
adcaudamline^ dudaejfuntrubaureKmonmanifeftaE, ucinfaIpa,fedobfcurx* Internis partibus
non differt a fpato.Lapidcs habet in cerebro.

Aqua dC ftercore uefeitur.

Huius obiter inter litorales raeminiriblum Ariftoteles lib.S.de hift.amm.cap,i5,6C incatalo
go pifeium nominauittantum Plinius iib.5a.cap.11.

Sed Oppianus de eius caftirate haec cecinit;

K«4 mi TrttoVtWf/ o[i<^hycucui T(^f7nvmct,ffttfy(2y

r® Quxficuertit interpres:

V xores fargi multas merulus ardens

Ducunt: aftalrj contenti coniuge folaj
Cantharus l^atnsus, fpernentes agminaledl.

Oppiana imitatus Aelianus feribit cantharos non more fagorum pro multfs coiiigibus, fed m dijtinxe^
non aliter quam Menelaum ciim Paride, pro una tantum decertare. Hic obferuandum eft, ui=
deriOppianum a;tn»um nomen pifeis facere, id quod etiam facit Aelianus multo apertius.

JUS hxc fune ucrba:Sunt5(: caftirate praeftantes pifces. AetnaEus ita appellatus, pofteaquam cum
pari fuo tanquam cum uxore quadam coniund-us,eam fortitus ftc, aliam non attingit, nec^ ad fi= tucanthari ui^
dem tuendam fponfahum tabulis illi opus eft,nec^ malae tradationis pccnam timet: necp Solone deatur, refuta»
60 ucretur,ex quo leges nobiles, urbes grauesprofecflafunt, quibus libidinofi homines non pac
rere nihil nerentur. Alibi uero longe fecus uidetur. Exiftimoenim atnsu epitheton effecan*^^'’*^*^'
tliari, quoniam nulla omnino, quod fciam, mentio aetnEei pifeis fiat apud Ariftoteiem , Plinium,

s 4

Kuvdxc^otfMTvouoi soiAiovtost

C

A

D

"t In merulo pri
mam breuem
producit.
t Pojlcgntha»

212

rnPrfff.

rinum a;mi£um pro uario fiue pro foedo dici,quorum utrumcf illi apte conuenit, fiue corporis co

lorem.fiueuidlusrarioiremlocum^^inquodegir/peaes . ^ . '*

Cantharus molli eft nimium prahiimida^ carne,nec bom fucci : quaremcrito inlilstmus elt
pifcis nec nili pauperiorum cibus.Ventrem mollit clixus.Infartaginecodus uel elixus cum cro
co,cinamomo;pipere,zingibere,uel cepa £C oleo.uel exiccatus , mulco melior redditur,

nn. EODEM BELEONiVS; Q.V I CITHARVM CVM
cantharo confudit, ut ab initio apparet.in fequentibus enim aliquo»
tics pro citharo cantharum repofui.

CitharusCCawWw) pifcis Lutetia: ex Oceano tritifsimus,a cuius uulgo Bremma marina, dS
■fAbramidem nominare conatur, appellari folet. Malsilienfts Cantcnam, Gcnuenfes Cannam,
(cum iconi fcrihehtitur Tama, in lihn Gallico de fifiihu T tnua:) alij Daphanum, DephaniS uel Tcpha»
num uocant.Cantharuni autem minime ex hoc didium puto,qudd Canthari uaiis exprimat effi-
giem,aut quod Cantharo,id eft,fcarabeo (fic enim Theodorus uocat) fimilis fit,uel quod cantare
fciattfed potius (ut ait Apollodorus) quod Apollini facer Ct,uc & mullus Proferpin5,Bocas Mer
curio Catulus (m^oj ,Athenam hahet,uoce corfufca ut cotiijcio. Sellonium, aut pif^uit efj, Catulum uertij^
je miTOT.Citton ^utdem hederam, non^iJcem,Tito?^jioJacTameJJt conjlat.) Libero patri, Apua Veneri, r^ie-
pttinoquoq) Pompilus.

Citharus in Melanuri formam circinatus efttfquamis integitur ex Indico fplendentibus ; un.
de Romano uulgo Zaphile diflus.Os habet paruum,inferiorem maxillam latam , in qua breues
funt dences,confufo ordine difpolitiilabrum (uperius,ueluti in calua infardumteaudam bifureS, 5«
cuius fuperior pars longior eft, quam inferior: Supercilia ni^icantia,atcp oculos cacfios,quorum
pupilla nigra eft,in ambitu pallida;lineamarcuatam,utrin9 in lateribus cyaneam.

Gregalis eft : raro enim folus capitur. Vefeitur herbis,carne,pane & cafeo.ex nauibus in m»
re proiedis.

Capitur nafsis,hamo8d Sagenis.

Branchiaa habetutrincp quaternasiquarum fuprema fpinea fiueoffea flexilis efl. Pinna tergo
ris duodecim aculeis rigentibus eft communitaicui qua uicina eft, nibus tantum uncinis obfir-
matur. Video porro Sargum,Melanurum,Auratam,Sparum, Synodontem , Dentalem eodem
fere circino tornatos efte.ut uix ab oculatifsimo atep afluetifsimo diftingui pofsint.Ego uerd in fo
ro pifcario Londinenfi memini me uidifte Cantharos quofdam lineis albicantibus uariegatos, a- 4»
lios cyaneis,alios ex luteo nigricantibus,re(ftis quidem,fed non ita confpicuis,ut in Salpte tergo-
re uideas.

Xenocrates hunc pifcem ifone cuharum,non cantharum) inter grati faporis Sd boni fucci edulia,
qui &C abunde nutriant, facile^ in corpus digerantur.S: altmm modice cieant,connumcrat.

COROH-ARIVM.

Cantharus idem pifcis uidetur qui alias fa2m,gen.)B!v3ite<5 uocatur.K<«9ite/c/’«e •iii><fcu/S(Ttui,vtaa
fcui ■n,Tziyf,liu «,Numcnius. ixdcf.td eft pifcis aureoli coloris, Varinus.Ducun-

tur enim in cantharo a branchijs ad caudam linea: fubaurea:,obfcurs,ut Rondeletius feribit. Ide f»
nomen huic pifei inditum fufpicatur, quod non aliter in coeno maris uerfetur, quam in ftercore
terreftris cantharus.Ego a colore didum exiftimarim,quo cantharum,id eft fcarabeum refert, ii-
ue nigricante,ut in pilularioifiue ex nigro rubefeente, ut in ftarabeo magno : qualem in eo colo-
rempidura etiam quam Venetijsnadus fumrepratfentat. nam SC Ligures tanado acoloreuo-
cant.illis enim tanat is color eft,quipullus aut ftifcusLatinis,Rondeletiotefte, Galli tannecolore
caftancK corticis qui intra echinum eft,appellant,ni falloriqui fi dilutior fit,ceruinus dicitunfatu
ratior,Ba:ticus,ut Rob, Stephaniis interpretatur. Caftaneusinueftibusiscolor, quem fublata
prima fyllaba uulgo taneiim dicimus, cuius meminitOuidius de arte amandi, Bayfius Gallus.

Cantharus ingratus fucco, tum concolor illi Orphus, Otiidius, Malsilienfes etiamnum
cantharum uulg6,Ligurestamidum(fortetanadum,utRondeletiushabet,)Grxci corrupte fca« 6»
tarum nominant, Gillius, La cantata nomen eft Italis ufitatumiRomanis Zaphile,Bellonio te-
flc,forfltan a fapphiri colore.funt enim ccantharis quidam cyaneis lineis uariegati , ut Bellonius

feribiu

DeCantharo. Lib.IIII. 21J

fi-ribit.fcd loutiis Sapph/ram pifccm Roma dMiim a cyaneo eius gemma colore.fcanim inter,
prctatur. Nos Germanice circunloqucmur, an btUtJC (K)ecrb:rtd;|3inc, a colore dC pifeis du.
uiatilis brama uulgo didi ftmilimdine. .

Cantharus iargoiimilis eft,Gi!lius* De colore eius iam didum eftin A*

Pifeis cftlitoralis AriftoteIi,Ouidiusinterpclagios numerare uidetur. Gignuntur in locis
qua «otrffl: nominant, Aelianus* hs TirfcvjsftiTit/asAtTtftlinttltrwAtjOppianus lib.j.

T urgent amore in fozminas canthari marini:& quoniam selotypifunt,acerrimepro iliis con
iugibus pugnant, Aelianus.

Canthari inefeantur polypo aut carabo aitb in nalfdm uimineam amplam indito,ad iaxumali
IO quod inclinatamtcuitis non modo uenter fit bene capax, fed os quocj fatis amplum. Ingredietur
enim primum cantitarus aliquis, 8imoxpoftquampaftus eft,ranquam fibi metuens rurfusexi.
bit, Pifcator nouam fubinde efcam rcponeudonec multis magnisqj tandem collectis, hos iam ceu
domicilio gaudentes, operculo ori iradu obfirmato, capiat, Oppianus.

Cantharus ingratus fucco.tum concolor illi Orphus, Ouidius.uidetur enim fucctim pro fa
pore dixiife, ut & Graeci xy/tii/: ^

Nam dC alecula modo capta, 8f cantharus,exiguus^ gobiOiSfc.CoIumella lib.8.

Cantharus Sf cantharis etiam inter infeda uaginipennia funt.

Cantharus quoque pocu!umeft,quoufus eft Liber pater.ScyphusHerculitribuitur,utcan.
tharus Libero patri, qui Sfipfe a naui nomen fumpfit.nam dC Herculem fcypho poculo maria
ao tranfuedum aliqui narrant, Perottus. C.Manj pene infolens fadtim nam poli lugurthinum,
Cimbricum^ 8f Teutonicum triumphum, cantharo fcinper potauit,qudd Liber pater inclytum
ex Aiia deducens triumphum,hoc ufus poculi genere ferebatur, Valerius Max.j.jo. &: Plinius
lib.jj. Cantharo mtilfum date.Plauttis Afin. Et gratiis attrita pendebateantharus anfa, Ver
gilitis inBucoIicis. Parutilus cantharus, luuenal/s Sat.j. Germanis etiam cantharus nomen
eft uafis equo umumminiilraturmcnfisjutltalisquoq!. ciusapudnos forma eft talis; circunfe-
rentia a fummo ad imum atqualis, a tertia fere altitudinis parte canalis obliquus eminens afccn.
dit.iprouafepatiI6altius:quoinclmatouinumfunditur. Operculum uafi accommodatum efthu
iufmodiut inferi adimicppofsit. eilanno fieri folct. Seruant SCltali canthari uafis nomen, haud
icio an ciLiflicm formse. Noficr quidern cantharusjuas eft hauftonum m quod e dolio hauritur uia
50 num.nielpocillatorium, iitita dicam, e quo uintim in pocula minora funditur in menfas, 8<lfundo
fiinpliciconftattuetcrum ttero cantharus potorium uas tuir,hoc eft poculi gentis, fundo dupli-
ci.fic enim apud Athenieum legimuslibro i r.Poculorum (inquit) aliqua fundum unum habent,

^ naturale ftilicet, hoc eft,ftmul cum iplb uafe conflatum aut fiibiicatum, ut funt cymbia, phialx, dC
ht'iufmodi:aliaucroduoflindahabent,utoofcypliia,cantharia,CTOi'&tienc,) Sclcucides,carchefi'a,

Si limilia.artcru enim fundum harc habent cu iiafe fimtil fadu,(ut ftipcrioraD&infuper alteru ad.
dititium,quod ab acuro incipiens Si in latius definens.pedis loco eft.cuipoculum infiftit, Haic il
forma duplicis fundi, uafis iliis qiix Siizas uulgus noflrum appellat*
Polluxmrcrpocula nominarafcnbicab inuentoribus. Menandercantha-

lumpionauicula pofuit,Macrobursautor libro j'.Ant.MancmelIus, ^Canthari,perquosaqug
+0 fa.iunt, inquit Africanus iureconfuitus. f Cantharus,nodus fub lineua Apis bouis,qus:m Ae^ry
ptqco!ebantnuminisuice,P]miuslib.8. o r 10/

^ Athenxus pifces quoidam refere deorufn coniecratos illis, quibus cum nomine aliqua in re
coucnirentjiit boacernMerciiriojcitharum Apollint,6^c,Kt/':^0(/jBaccho,egocyttum pifccm nui*
quam legi, citton uerd hederam huic deo facram effe conftat* Ex pifeibus uerd bacchum potius
eundem nominis deo coniecrarim : aut cantharu,qj is quoc^ eiufde nominis uaie potorio uterer*
c A p R o N pifcem ab Ariftotele didum/upra in Apro qusrcs.

K

r

M« OppMtU.
*Sf/.

t inter pifces
i^ui dcgutinpe
trii er dreniit
funt etiam mu»

Aihemihcm

perpenfiit.

Hcrmolaut.

pro

duro.

A

Xwf©* Strabot
nis.

j^lUiporcm.

Hippopotamuf

214 ' De Aquatilibus.

aAnFi'sKO!: pifcis a Grxcis dicitur, &: (iSs,S^ a Strabone lib.i7.;e'{©'jq“‘ anofirisec

I “^Efla*utempifcismarinus,corporisformapagroquodammodofimiIis,magisrotun
4„s compreirus.fquamis tam firme cohaerentibus, tam^ afperis,ut ijs hgnum, £<: cbora
noliri pofsint ucluti fquatinte cute. Ore eft paruo, pro corporis magnitudine fed dentibus acu.

Sr fV ualidifsimis oculis rotundifsimis. Branchiarum operculum nonefi oiTcum.neqj fci&

Sd“tmSorthragorifcimodo,adquamutrm^pofitae^

her aculeos robuilos, afperos, retSos, membrana lundos, A loco m quo branchue coeunt , oila
duo iunda per uenuem ad podicem extenfa,in aculeum unicu 8C euidentem defimmt: qua: uen
trem (ic firmant.ut non minus dura fit tota epigaftri| regio, quam dorfum ipfum. Internis p^ti. 10
bus aurata; fimilis eft, hepate magis albo. Hunc pifce effe qui (iw dicatur, none esdem ab Op.

piano tradita: comprobant; , , ^ » a,' ’ a/

Ttow iwr a- : uZi Siiju» itxAisa Piva,)(sct ■aviama iS-in.

Eft quoque pra: reliquis fieuum muris genus, audet

■ Bella inferre uiris gens tantula, tergore duro

Fidens & denfis armato dentibus ore. Nullus eft omnino pifcis ex fquamofis qin tam dil

ro tegumento opertus, tamcp firmis dentibus armatus fit quam hic pifcis, adeo ut expertus ipfe
fim ne acutifsimo quidem gladio penetrari pofle. Ex quibus colligas pifcem hunc plane (i«x'W
elfe’ cum nihil ffuftrafi'atanamra.Hisadducor,utcredam eum pifcem quem hic depingimus, is

UW 'elfe Oppiani,qui ab Athemco lib.S.dicitur ic«KreiVKi9',&:(ii;j:uthoc in loco no aifentiar Her-
molao qui legendum putat us,nifi eodem modo apud Oppianum quoqj legatur. Sed prieftat
locu Atheniei proferre : Rtirew-K©' ttichema iM m «s ^ xiSirfiicft'

Caprifeus uocatur etiam pvt.uirus refipit,K durus eft, citharo^ con
codu difBcilior.quodfequituref4i'ii«<iSiX'‘Ac.indiftindum eft in uulgaribus noftris codicibus:
nam poft oratio commate diftinguenda, £C nomine claudenda. Illud uero

.rtWv.non fignificat origratumthoc enim fuperioribus plane repugnaret;fcd bene firmum , du-
rum & robufts-is ■ni’ soiiio-ca.quod inter extera fignificat irsMfuim.id eft, roborate K indurare.
Hunc uerd pifcem ca eife fubftantia, fuccoque quem tradit Athenxus, ego guftatu ipfo de. ^

^'"^De eodem Strabonem locutum fuifle exiftimamus, cum pifces Nili rec-mfet : am=

viiSia (* >iMKS(i'8Aes,sfii;»iAi8(' mmi/ m i^vrat' »» imf (tAJ.cf d^aentt ms Susuts. id eft.

Crocodilos abftinere a porcis,quicum rotundi fint, SC fpinasad caput habeant, periculumbeluis .
afferunt. Qiix adfcripfi,ut intelligant omnes uel hunc pifcem, de quo agimus: uel eum de quo
proximo capite dicemus, (wor Ju^ra^ojuimuf in uerum eflc Nili porcum : no magnum illum

qui in hortis Pontificis Romani Belueder nuncupatis,circa Nili ftatuam fculptus fpedatur.por.
cus^ uulgd dicitur, cum fit Hippopotamus,

COROhLARIVM.

4»

Cum Caprifeus hicRondeletfj uulgd a Gallis Siculis^ porcus appelletur, 8f aculeis in dorfo
armetur ualidis,afperis,acutis;quxrendum an idem forte fit Plinij porcus, de quo fcribitilnter ue
nena funt pifeium porci marini ipinx in dorfo, cruciatu magno Ixibrum ; remedium eft iimus ex
reliquo pifeium eorum corpore, f Aprum fuum Bellonius fquamas habere negat iRondeletij
uerd tum aper tum caprifeus fquamofi funt. In exteris plerifqi deferiptio apriBellonij (in A. ele-
mento a nobis pofita) 8C caprifei Rondeletij fere conueniunt : ut uel ijdem uel omnino cognati
inter fe pifces uidcrf pofsint. Vtricp pellis dura SC afpera,qua ligna expoliri poffunt: dux in tergo
pinnx,quarum prior fortibus aculeis obfirmatur.Branchix non detedix. corpus rotundum fere,
linex cancellaix in cute. una utrinep in lateribus pinna.OcuIi furfum in capite. Os paruu : in quo
dentes.acutifsimi & ualidifsimi Rondeletioihumanis xmuli, in gyriS fiti, Bellonio. haillenus de- yo
feriptiones conueniunt; icones uerd ab utrocj) pofitx multum difsimilcs funt. (^.uod Rondele
E?sii(4»j/. tius ex Diphilo desrfwf, pellem duram interpretatur,rarum eft,&: (ni fallor) exemplo caret;

& fi a uerbo deriues,ut ipfi placet,i(lJsofiiaS|; dicendum erat. Maflarfus quidem ex hoc Athe-

nxi loco dtsnw.fuaue tranftulit.nec prohibet forte durities, quo minus aliquid ori gratu fit, prx-
fertim mediocris fid cartilaginea ut fic dicamiimd etiam iuuat. & dura etiam cutis cotlKone miti-
AsoWi gari poieft. Prxterea cumipfe Diphilus in eodem de pilcibus fermone, contrario fenfu uocabu-
lumasi>(<o(/ aliquoties ufurpet pro coquodinfuaueeftSd oriingratu,ineptefane dfeiAt»!' alia quam
contraria ad «sonoj; fignificatione pofuifTet. Apud eundem Athenxum Hicefius de fphyrxnis ferI
bit «ji-adas ^ 7^ y^(ny 5:^fi2se.& Plutarchus accipit pro adlubefcetia palati, orist^ com
mendatione* Cseterum mijrdem Diphili uerbis nomen malim per o.magnum in pri*

maferibere etfi aliquoties in eodem fermone quocp per o.breue rcribatur,contrariofen-

fu» ^^vtTa^KsAfe^TW^Varinus.fortedi^ uirusLatimabhacuocededusterint,

Gcrma*

De Capitone. Lib.lIII. 21T

Germanicum caprifei nomen his uerbis circunferibere licebit, em ©4wfiH) fm COttt ! ad
diflFerentiam api i, qui in Acheloo reperitur,cirt ©4wflfc^ llt runnenbcn eber fftj]en T»4(]rctit’.

Vide num Rondeletij aper mannus hyanac, uel porci, uel caprifei, quo cum plurima habet
communia, fpecies (It.

DE CAPITONE SEV CEPHALO FLVVIf^

Tflrl, RONDELETIV5*

E P H A L V s fluufatilis fs efi:,qui ab Aiifomo Latine Capito nominatus cft.i Gallis Mu
nier,qu6dcirca moletrinas plurimus lit:ab alrjs Vilain,id eft turpis ac foedus, auidus ra
tione:quia fl€i-core,coeno, fordibus deledetur & uiuat. Alij a capitis magnitudine Tc*
ftard. Sunt qui IqUalum Latine appellandam eiTe contendant, quia Romani hodie fqua gaualta
Ium uocant.Sed alias oftendimus Squali nomen folis Galeis conucnire a fqualore 8C cutis afperi
tate.Capuonis nomen quo ufus eft Aufonius in Mofella, ad marinum referri non poffe, uel hinc
potifsimum colligas, quod ariftis Capitonem abundare fcribat, id quod fliiuiatilibus commune
eft. Verfus eius funt:

50 Squameus herboias Capito interlucet arenas, Vifcere prstenero fartim congeftus ariftis,

Eli igitur Capito hic,marino Capitoni fimilis, nili quod dorib eft minus lato^6^ corpore ma» ^
gis compreflb. Vnicam habet pinnam in dorib, duas branchiarum ima parte, inferiore uentris lo
co duas alias, a podice unicam. Capite efl:crallb& magno. Os ftne dentibus eft,fedaiperum : pa*
latum carnofunijied minus quam in Cyprino, itemp^iginpalafo.oculos habetmedios, pupillam
nlgram.Branchiasquacernas&^^geminas. Ventricuiiimparuum, inteftina parua, hepar ex albo
rubefcensjfelin medio uiride, ueficam geminam ade plenam, peritonaeum nigricans. Caro fre-
quentibus ipiiiis firmata eft. V eicitur coeno dC aqua, a carne abftinet,ut ex frequenti diftedione
6c uenrriculi infpedione cognouimus.

Inpura aqua diiiferuaripocefl:, modo aqua muteturfarpius, &uasad fummumufe^ nonim- j
49 plcatur,nec mica panis,nec quicquam aliud in aquam inijciaturialioquimoriuntur fuffbcaci*

Carne eft candida, guftUs iniipidi. Sale conditus melior cffidiur, dC a marino falito uix di* F
ftingitur.

DE EODEM, BELEONIVS,

Veneti S^Romani Squalum uocant,quempiTcem Infubres Cauedanum , Placentini &rhis A
iinitimiCaue2:ale,ParifienresTeftardum,alij VnCheuefnejLugdunenfes VnMufnier, prouL
fores aulici Vn Vilain,alq Calliaftro, Cenomani &C AndegauenfesVn Chouan,uel VnTeftard,
Angli Cbicucft uel p oUrbd appellannquorum nominum bona pars a capite, quod crafsiufcu»

Ium liic pifeis habet, profeda eft. Eumnondum adultum Gauetum Romse uocari audiui.Inmo
fo rem Cephali extuberat. Cum autem Ceplialorum quatuor iint genera (ut Hicefio placet) quorS
omnium deterrimus eft is qui Chelon fine Bacchus appellatur, nos nonftne ratione eum quarto ■
Cephalorum generi adferibi debere exiftimamus. Siquidem hic Cephalum capitis effigie,ipro^
adeo colore refcrt,at(^ omnium Cephalorum magis eftinfuauisnmde Villanumaut uilem aulici
ichthyopolae commode nominarunt De hoc meiriinit Aufonius, cum de Thedone icribit:

Et nullo ipinae nociturus acumine Thedo. Cseterum genuina Teftardi appellatio, Galh':*
ca quidem eft, ad Thedonem nonnihil alludensifed Cheuinaei magis Anglica eft:,ad maiores pi*

Ices huius generis pertinens. minores enim palmum non excedentes p^l^tb^tpauld autem ma
iores Cb»l& uocant.

Pedales enim ftiiit,&^ per&pe longioresthoc a Mugilibus differentes, quod Mugiles duas fe= B
* rant in tergo pinnas, hi uero unicam tantum eo loci parLiam,duas in lateribus, ac rurftis utrinque
unam:duas rurfus fub ucntre,fuperiori oppofitaSjCaudambifurcam.Leucifco prorfus perfimilis
elTetjnifi fquamis paulo latioribus contegeretur, Ceruicem ^ caluam quodammodo planam ha-

2i6 DcAquanlibus.

betutMugil:patulas nares, inferius labrum admodum grande. OsdentibusuacuumipupiUam
in medio oculi nigram, quarum iris lucida plurimum apparet.

COROLI-ARIVJi,

A Capito SC Squalus unius pifcis fluuiatilis nomina uetera Latinis ufitata, ab Italis etiamnS re-

tinentur. Graci eius nullo peculiati nomine meminerunt;mugilis tamen fluuiatilis nomine com
prehendi poteriput «ispivt uel potius mrttiu©- dicatur. Eftenim apud eos Ce-

phalus fpecies mugilis marini,quem Capitonem Latine transferunt. Si hic quocp a mari aliquan
do longius recedes flumina fubica nofiro autem hoc fluuiatili diuerfus eft. Capitonis fluuiatilis, lo
hoc nomine Aufonius tantum meminit, quod fciam, hoc uerfu: Squameus herbofas capito in-
terlucet arenas, 8Cc. Plinius.netj is folus ut Gillius putauit, fed Oiridius quocp & Varro fqua-
lum uocarunc. Squali quidem nomen uulgus a cephalo dcprauaffe uidetur.Necp uerd me pro-
terit femel alicubi apud Plinium iqualosprogaleislegi,fiueid corruperuntlibrarij, flue uulgus
feculi Pliniani literas aliquas immutauit.

Qui Adriaticum finum accolunt, etiam hac atate Squalum uocant, Gillius. Proferunt au-
tem Italicelqualo,uclfquallo,Venetijs etlanifqiiadroaliqui:Tridentifquaio,aideminorefqual=
loto. Ferrarienfes Si alij accola Padi capitonem nominant,Capidon.fimiliter circa Latium la=
cum';alij caucdo,caueden,coueano, uel potius caueano. omnia enimhac nominaa capitefatSa
uidentur.quod reliqui corporis proportione grandiufciilum habet. Miratur Grapaldus caua» 1»
duli pifcis nullam in ueteribus feriptoribus memoriam extare. Ab alijs,ni fallor, Scieuolo d’a»
qua dolce,id eft cephalus aqua dulcis dicitur. Papia Kabacelli quidam pifces dicuntur,fimili-
terputoa capite,haud(cioanijdem. ^^LugdunenfesMuniumuocant,Gillius.Vn Mulhier,Bel
Ionius: qui alibi etiam gobium fluuiatilem alterum a fuis Cenomanis Mulhier appellari feribit.
Muni) quidem uocabulum Rondeletius a moletrinis dedudum ait: quarendum an a mugile po
tius (cuius eft fpccies) dedudum fit. f Carolus Figulus pifeero quem Gallice Monnier appel-
lat, (S^ a quibufdam mullum exiftimari feribit, ineptiisime quidem a fola prima fyllaba in Galli-
4T5{nnm co nomine congruentia) Germanos ad Mofellam <^oime tiocare ait,nomine (ut apparet) a Gal

lis dedudo:alij (^onc feribunt n.fimplici. in regione Vuefterica8i alibi uocatur cin<©yt»,uel
(^mmc.Colonia (nifaIlor)(?;3cnc4)tlt'Albertus monachum nominat, utconijeio. nam inDa- 5»
„ w nubio & aquis in eum influentibus, nafum eflTe pifcem feribit fimilem monacho, tenuiore, Si na-

’ fum ualde craflum habere. Eft autem capito nofter ftmilis pifei quem nafum uocant Germani.
Idem Albertus maxillas Si dentes monacho tribuit, quales in capitone noftro uifuntur, utretuli
in Barbo B . Haud fcio an idem fit pifcis,quem in nonnullis Germania partibus ap

e,if„ pellari aiunt. Argentina nominatur cin^utlt/o&cr^ow.quod nomen alij (utpifcatores circa
^ ’ Acronium lacum) diuerfo pifei attribuunt, quem noftri uocant cin ©4)W«l,nos fupra Leucifei

fnufefler. feu Mugilis fluuiatilis fpeciem fecimus, inter Albos pifces. Circa Argentinam etiam fJDttfcffei:

ab aliquibus cognominari audio: unde illud natu puto, quod inter iocos pifcatorios catus appel-
latur : fJztnfutn ifl cui SuQ.tanquam muribus felium inftar uefcatur, quod falfum efle dixerim.
ai«. mufeis enim potius quam muribus uefeitur. Heluetij 2llct nominant, Bauari2tUt. f Anglii»
Cbcttyn uel Cftcut.Bellonius CbteuenSi: Cbius nonrede uidetur feribere tanquam Anglica
uocabula.HuicfimillimumeflTe audio quem ijdemAngli uocitant (jCbubbc,fedminorem,fibe
ne memini. Sunt & dDylmynflff be,pifces quidam Anglis. f Bellonius hunc pifcem ab Au-
Thedo. fonio no capitonem, ut mihi cum Rondeletio uidetur, fed Thedonem uocari fufpicatur,leui ad-

modum coniedura,ex uocabulo motus, quod id ad Gallicum Teftard nonnihil alludat. Aulo-
nius nihil aliud de Thedone prteter hunc uerfum reliquit fcripttim, Et nullo ipinat nociturus a-
cumine Thedo. ex quo facile de tjuo pifce fentiat conijeere non eft.Carolus Figulus Thedonem
opinatur elTe pifcem,quem uulgo Trutam nominant, quidam uerd inquit thedonem aiunt eflfe
pifcem quem fundulum uocant. At is potius gobio A ufonij fuerit. T rutam uerd ipinas habere,
eascp etiam ualidas confla t.quaremuftelam minimam,quam noftri enneophthalmon uocant, ca: f*
teralampred£cfimilem,quddfpinisprorrus careat, fidiuinandum eft, thedone efle coniccerim,

Eft igitur pifeis de quo agimus, mugilis fluuiatilis fpecies : ad quod genus etiam alij quidam
pifces,partim inter Albos prteditfti Leucifeorum nomine communi, partim in Mugilibus dicen-
di,referuntur.fed hic peculiare, ut diximus. Capitonis aut Squali nomen fibi tiendicat. Pifcis ■
quidem ©cftmill ditftus a noftris,etfi fub eodem mugilum genere coprehenditur. Si nomine ac-
ceditproxime, alius eft tamen a Squalo Latinorum.

B Squalus pifcis fquamofus cft,& Barbi pifcis fpecie fimilitudinem^ gerit, exceptis pilis, qui-

bus barbus ornatur, Gillius. ^De maxillis & dentibus monachi pifcis, Albcrti uerba recitaui in
Barbo B. ^fHtecdumferiberem Capitonem mihi allatum c foro pifcarioinipexi, maiorem mul
tdquam capi (bleattappendcbat enim libras nofiras quinc^ cum dimidia.libra autnoflra.otftode-
cim unciarum eft.longtis erat fefquipedem.Pinna dorfi denis conflabat ceu neruis fpinofis, quae
primo fimplices,in latum fuperius elegater finduntur. Pinna bins ad branchias,totidem in me-
dio

De Capitone. Lib.n II. 217

dio uentre infra; una i podice, color earum ruffusiut ZC caudEe,m qua tatncn extrema ad catrulea
inclinat.BclIonius pinnas duas in lateribus ei tribuit, ad branchias intelligoiac rurfus utrinq; una,
duas rurfusfubuentre. ego haccucrba acnrfm abudare dixerim. pinnas enim duas ad branchias
babet,utrinqi una nuacrurfus duas fubucntre,unamapodice;ut res ipfa oftendit,&: Rondcietius
quotj rede fcripfit.Pinnac in dorfo initium acquidifiabat ab initio capitis, &C initio cauds. Squa.
mte fplendidx, albicantes, angulofacjlat-e (unde fquammetim Aufonius cognominauiqab carum
nragnitudine) cute ultra medium obdufl£E,minimis uariante punifi-is. Oculi nigri,in circuitu au.
reoli.tempora fubflaua.os rubicundum. Linea quaidam a branchijs uerfus caudam per medium
eorpus leuiter apparebat.Latitudo inter utrunq; oculum trium digitorum erat. Dentes latent in
IO faucibus,in maxilla fere femicirculari, fuperne leuiter adunci, ordine duplici, exterius quini, in.
terius bini. Cum maximus eft,ulna: menfuram aiquare audio. Ariftis in carne multis abun.
dattnec omni tamen tempore uel tetate putotnec undiquacj),fed uerfus caudam pracipue.

Noftro quidem feculo pifeinam nemo fere habet nifi dulcem,8C in ea duntaxat fqualos ac mu c
giles pifces, Varro. Squalus lacullris & fluuiatilis eft,GilIius.ec apud nos fimiliter ; maior ta.
men in fluuio noftro,ut aiunt. quam lacu, in Rheno quocp magnus. Capitur SC in Lario lacu : in
Conftantienfi lacu nullus, necp infetiore neqj fuperiore. Inucnio Cephalum, etiam inter Stty=
raonis fluutj pifces nominatum aBellonio; necfcioan demarinointelligat. mugiles enim NiliS
fubire Suabo author eft. f Squameus herbofas capito interlucet arenas, Aufonius, Ouidius
etiam inter pifces degentes in herbofa arenafqualum numerat,fed marinos,(cephalum marinum Cefhdm.
10 forte intclligens,) hoc uerfu: Et fqualus,(addo,&:) tenui fuffufus fanguine mullus, f Gregatim
natat f Carnem &: pifces non attingit: fcd fcarabeis ZC quibufuis animalculis, quae in aquae fu.
perfide uiderii,faltu mordicus apprehenfls pafeiturtutineptea quibufdam (^ufeflee, id eft,mu.
duorus cognominetur.no cn'im mures,fedmufcas captat.dC cantharos. Videin E.quibus Inefce.
tur. ^Tilenfe Maio parit:uel,ut quidam dicunt, Maio, ab uno latere: ab allero uerd poftea, cum
cerafa qua: amarella noftrl uocant.iam matura funt.

Hamo capiuntur, cui pifeatores inferunt, uel gryllum campeflrcm, uel adnum uuae : uel mu. e
fca: genus, quod pifeatores noftri aictmil^^Ctt appellant.ca mufea eft magna, oblonga,nigricas;
per hyememinfluiiijs latens.aliafpede apparet, utinHiftoriaInfedorum dicemus. Cerebro
etiam bubulo deledanturlcuius particulam fubtiliter circa hamum pifeatores ejuidam alligant.

50 VifcerepriEtenerofartimcongcftus ariftis. Nec duraturus poft bina trihoria menfis. Au. ?
fonitis de capitone. Squalus fanc nofter uilis eft pifeis, 8C cum molli fit carne mox extra aquas
flaccefcit.Ciui maior fuerit minus eft mollis:ut hic etiam, ficut de barbo Aufonius feribit, in fene
da praiferendus uideatur.Commendantur apud nos Decembri potifsimum.Scribunt aliqui per
hyemem totam eos admitti menfis polle, SC uere etiam ufqj ad initium Maij, uftatenon probari.

Placent ac circa Odobris calendas.quo tempore haec dum feriberem, unum ouis grauidura repe
ri.magnus is ZC prapinguis erat.oua quocp fapiebant palato.Nec ulla apparebant ariftae, fiue ilte
non omni tempore.fiue non omni tetate in eis reperiuntur. Menfura fquali.quaminorem uen
di in Bauaria non licet, feptem uel odo mediocres uiri digitos implet. Caputin eo praefertur.Flu
uiatilemlacuftribus.tum faporis odoris^, tum falubritatis gratia, antetulerim, Afliis plcruncj
40 magis laudatur.fi' elixari placeat, uino frigido imponendus eft : ZC cum iam prope eft ut fatis co.
dus fit, butyro calido perfundendus. Sunt qui hunepifeem maiufculum,intres dilTedumto»
mos.adquadragefimaleieiunium reponant.

Capitonem recentiores aliqui uocantgobtj fluuiatilis genus alterum, cui caput eft grandius. H.a*
^Capito etiam dicitur de homine qui magnu caput habet, Ciceroni i.deNat,&Cduri capitones,
qui nunquam de fita fententia immutantur, apud Plautum inPeria,

C AR AB V S.uideinLocufta,

C A R I N V s, uidefuprainBalagro,

CARIS Grtece, Latine Squilla eft.

c A R o marina a Trotula in libro Muliebrium capite uiceCmonono, mifcetur medicamflj*

S9 to ad maculas oculorum.

I

Dc Aquatilibus.

INTER lacufiresTfUttasue) Salmones Carpio ab Italis nominatus reponetUrtquodfi
I gura, partium numero & carnis fubftantia illis iit fimilis, ut ex collatione cuitf perfpi.
i Clium eile poterit.ReiSe igitur uocabitur Salmo ucl T rutta Benaci lacus, quod in nullo
alio reperiri omnes affirment. Ferunt oHm in Italia Pionc appellatum, deinde quum
quidam,cui carius pileis hic uenditus fuerat, facete dixiflet fe car pione emilTe, inde uocari cee.
ptum pro Pione,Carpione.

Eft igitur Carpio pifeis pedali magnitudine,capite,ore,dentibus,brachijs,pinnis,cauda,fqta
marum paruitate Truttis fimilis. Corpori maculas afperfas habet nigricantes & rufas V entre eft
candido, lateribus aureis, dorfonigricante.Pinnulam dorlipofteriorem adipofamhabet.qupSaU
monum&Truttarum nota eft.Hoc tantum aTruttisdifferqquod uentre fitpauldprominentt= is
ore, & roftro longiore.

Cseterum partibus internis, carnis fuauitate SC fubfiantia T ruitas optimas refcrt,quantum gu
ft u deprehendere mihi licuit, quum per litora Bcnaci iter facerem, illic enim diligentius Carpio»
nes contemplatus,S^ airos,8L elixos mihi parari iufsi fine ullo condimento, ut uerius de fucco SC
fubftantia indicare poiTem. Tanti faciunt pifcem hunc Itali, ut uix ullum altum uelmarinum,uel
fluuiatilem cum eo conferendum putent.Et eft rcuera pileis bonus,carne duriufcula, Ccca9,mi*
nimeglutinola,rubefcente,dcniqj omnino Truttis ue| Salmonibusfimili. Editur Carpio elixus
ex aceto. Solent SC Benaci accolse in fartagine frixum,folijs inuolutum, aceto irrigatum per uici»
tas urbes circunferre.Idem mos eft apud nos Cemeneorum montium incolis in Truttis feruan»
dis gCalid mittendis. Aiunt Car^iones diu feruatos contabefcere&T deteriores fieri,quod&mul> ic
tis ah)s pifeibus accidiqmaxime ijs qui delicatiore SC friabili funt carne, Contraqui duri SC gluti»
nofi funtjafferuati meliores fiunt, £< concodu faciliores.

DE E O D EM, BEttONIVS,

j Carpiononitamagnuspifcis,Benaci!arusalumnus,lautioribusItaIonim menfis plurimum
expeti folet.Quamobrem illi certis,quibus frequens atq; edulis eft, anni temporibus , captum fa*
genis pifcatori)s,rar6 autem hamo,pifcinisadlitus includunt ; quem haud diutifsimeadferuant,
nenimium macilentus ac deterior euadat ffixusenim &’fah tus, attp interdum aromatibus con»
fperfus, longius circunferriaeper urbes Italia: diuendifolct. Sed Si Genuenfes ad huius rei imi» j*
Carpfo/MKGc tationem, uulgarem fuam Carpionatam conficiunt, atqj in multa loca per uerna ieiunia transfe»
tutenjitm. runt. Ea autem plerifc^ bonorum ac iaxatilium pifeium generibus in fartagine feruenti oleo in-
coiSis confiat, Trachuros enim Atherinas, Sargos, Sparos, Eryihrinos.Bocas, Maenas, Pagros,
Auracas,& huius generis permultos prius frixos,acmodico fa:e infperfos, & in canifiris cancel-
latim difpofitos,lati folia myrto ac lauro intertexunt.Romani nunefridura, nunc Pefce de Sfol-
(H) lianominant Atqjhoseflepifcesexifiimo, quos Plinius medicus Vifcellatos uocauit. Depifei-
VifeetUtipim bus (inquit) aipratilibus uifcellatum cum aniib conditum aut pipere modico dabis. Itemlib y.ca»
fceu pite 14. Dabis Echinos,Pedines, Pipiones, & piices uifcellaros. Puto quidem eum fiicellatos,

quali fiC ella uel uimineconclufosatc^aireruatosintelligereuoluifle.

• Carpio Benaci lacus truttarum generis pifds eft:fed teretius illi eft corpus,barbi liue myfii in 49
medum, carniuorus & pl .ryganij edax, C^uamobrem oblongis dentibus non in maxillis modo,
fed & in palato 8C fuper ipfa lingua pratditus eft. Squamas habet tenues, lituras in tergore fubruf-
fas ac nigras. Ventrem candidum atep argenteum, tergus fubnigrura. Vnicam aebreuem pin-
na m,iccundum dorfum extenfam atq; eminentem carunculam iuxta caudam : obfcuram in late-
ribus lineam, inquibus nulla: fintpinna', fed ipfarum quoddam ueluti rudimentum fub uentre
ad branchias, Huius piicis corpus aliquantulum falcatum eft, neqj pedem excedere unquam eft
uifumteaetera Trod am refert, nam fquaniarum SC pinnarum feriem eandem efle in utroi^ facile
confpicies, capite tamen eft longiore,

COROLI-ARrVH.

, f»

Jl , C3>'P‘°’’^™'’ii'ltiuocatpifcem,qiicmaltjcarpam,hoccficyprinumuetenim;dequonosm«
frain Cyprino fcribem tis. Capitur in lacu Bcnaco prope medio,qua^altifsima eft aqua, pileis
clarus, Carpio ab incolis didus, pedis picrunq; longitudine, qui omnino pifeis alibi non capitur,
cum pifcem capere,atq; cognofeere Fcdcrico (imperatori) uoluptati fuit. Peti us BcmbusHiflo-
rite Vencttclib.i. ^Germanice nominari poteritemSrti&rfotmc.uelpercircumfcriptionem,
cin<Stimbfo5mcn<!rtim(25<tr&ffee:idcft,Truta: Salmor.ata genus in Benaco, Nullam hu-
ius piicis in ueceriim feriptis mentionem extare Grapaldiis miratur.

g Carpionem eBenaco Tridenti olimuidi.thymallo fere fimilcm uel Bilblaclacuftripifci, qua-
tuor aut qu ini^ palmos 1 nguni,trcs aut quatuor digitos in uentre latum, dentibus per labia mul-
tis,fquamis exiguis Pundis nigris notatur, ut trutaelacuflresfere,plurimis,infpineoquidebran. 6»
chiarum opcrimcnro,dcnis aut duodenis aliqui.Aiidio nonnullos ad quatuor libras appendere.
Spinam in capite geftantpermeiofam,Platina,

Pifccs

DeCarpioncBeilaci. LibJIII. 219

Pifccs qiiofdam auro uefci uUlgocrcditUr,ut thyiiiallos, carpioriesBehacii & aliosquofdam.
hmc & carpiones didos aiiqui fufpicahtiir a carpendo auro, ego aurum & argentum e loculis gu
loforum hominum potius ab eis confumi dixerim, qui ut fuo gratificentur palato nullos nofum»
ptus faciiSt. eftautcm prctiofifsimus hic pifeis, ut diftichon illud apud Italos de eo circunfei-atur}
Chi beue malualia,SO mangia carpion, In capo d’ an ua in prigioii.

Bcnacum lacum profundifsimum efle aiunt : 8C
in eo carpiones gregatim capi circa mediS fere pro*
funditatis lacus, nam quo tempore in profundo de.
gunqCapinon poffunt. Maximum rete in altum re=o
Io da demittuqhoc modoiDeinde duo c.d.hoc eft par=
tem inferiorem retis trahendo eleuant, donec fupe=
riori a, b. aequetur. Deinde quaterni totum rete fur.
fum trahunt, ita ut fecundum latitudinem planum fe
re extrahatur.aliquando inane, aliquando cum pau.
cis pifeibus extrahitur, quamobre magno uaeneunt.

Caro huius pifeis folida eft, rubicunda,ut trut.
tis.Coquuntur,ut audio, in aqua falfa, ut ludxi folent fuos pifces coquereideinde oleo ffigimtuf.
Saluberrimos iudicanqut sgrotis etiam, SC capite uulneratis cocedant. Ego olim oleo frixos,
quos uir pereruditus & liberalis Aloifius Mundella medicus praeftantifsimus (una ca icone Cimi-
io Ii illi quam Rondeletius exhibuit) Brixia Tigurum ad me mifcrat,quam opnmos guftaui. T ri.
denti aliquando uidi paruum etiam carpionem duobus denarijs argenteis 80 quadrante; hoc eft
obolis argenteis odonis utenire. ^ Alexander Benedidus tempore peftis carpionem interca:,
tcros pifces commendat.hic (inquit) in Benaco lacu noftro omnium laudatifsimus eft. Idem
nutrimenta qrra Venerem concitantrecenfens; Ex pifeibus (inquit) delicatiores conueniunt, a.
romate conditi.qualcs anguillx,ex Benaco lacu carpiones,80c,fie enim diftinguendu eft. ^ Co.
quuntur carpiones Benaci quouis modo:uerum ut diu durent,captos ftatim ae in falimola biduo
retentos, in optimo oleo diu friges, utbene coquantur.Seruari (fichaiec codex mjier) hocmodo per
menfemietfiminus falubres SC infuauesfint,80 co amplius fi recodi fuerint, feruabuntur utallj pi
fces,non tamen aded,fi hoc modo fuerintfridi,Platina.
jo Canendum eft, ne a fpina quam in capite geftat, liedaris, permeiofa enim ac fi ucneno tinda
eftet, habetur.

Carpionis fabula inter Pierq Valeriani poemata eft; in qua fingit Catulli poetae per Benacum
nauigantis poemata incidifle in aquam. In carpiones (fic habet argumentum fabulae) inde mu«
tantur libri:

Membrana nanqjpifcium id genus parit. Ramenta inauri transferuntur literac:

Cognata quae cfte confclj pifces fibi, Solailladeincepsdeftinarunt carpere,

Vnde haec fecuta carpionum nomina. Et in ipfo poemate;

Candor adhuc remanet mebran3e,ututantenitebat. Aridula doda pumice rafa manus.
Puniceuscp color tergo,quifrontibus,S^ qui Argenti fuerat cornibus ille decor,

Fulua caro fuluummanifeftius indicat aurum. Et fapor ambrofiagratior SC melior.

Aureus huiclentor,uis aurea, inutilis »gris N6cib'eft:auriinoicereutinde queas.

Hic fatiare nequit,nequeimt fatiare libelli. Spinula pugetis moftrat amoena iocos.

At falc quod tiefco longos conditur in ufus, Viduros pandittepus in omne iales.

vxfCp'yas qusdam de uifcellatis pifeibus apud Plinium medicB Bcllonius in carpione feribit,
SC i fifcella fic didos fufpicatur.ego iulcellatos potius dixerim,hoc eft iure conditos : quos quida
Gr;ec€,fi bene memini.CajfUss! appellant, iufcellum enim (librarij aliquando perperam uifrellum
feribunt) tioccm a iufrulo diminutam,apud Calium Aurelianum SC Gariopontum legimus. Ga
lenus quidem in iure albo codos potifsimum laudat.

C

E

r

a

H

y» DE CASTORE. RONDELETIVS.

E fibris ancipitis natura animalibus etfi multi multa fcripferint,partim ex ucterumSd
B probatorum feriptoru libris, parum ex ijs qua ipfi uiderunt SC obferuarunt, tamen inu.

H tilis non fuerit hic labor meus eadem rurfus pertradandi : quia quada proferimus qua

ad partium tum internarum, tum externaru cognitionem pertinent, qua a nullo, quod
fciam, literis prodita funt, maxime ex percontatione SC colloquio optimi dodifsimicp uiri Guliel
mi Pelicerij Monfpelienfis epifeopi acceptatqui diu domi Caftores aluit tum minores tum maio
res.ut eorum partes,naturam, mores penitus noflet.

Kxstsj a Gracis dicitur a didione qua uemrem fignificat, quod uentrofum ftt animal,

<o Reqcienda igitur quorundam Grammaticorum etymologia, qui didum Caftorem uolunt quod
feipium caftret, uel quod ob Caftorium a quatentibus caftretur. Kxsieuo teftes Caftoris uocant, ^
utannotat Galenus, Fibrum Latine didum uolunt a fibris,id eft, amnium ripis quas incolit, Ca.y;,„^j

lMtr4t

De Aquatilibus .

220

nemPont{cumaliiuocant.Galli bifre.alij bilure nominant. Abitalis btoro,^ Germanis:8i.
ber appellatur. SuntquiaLutranondiflinguunt.cummaxime cauda differat, ««‘«ous Lutra
Caftore multo fit inferior*

9 Caftor animal eft amphibmm, ac ueluti Sciurus aquatiIis.Capitc,oculis,dentibus murem re- !•
ferulmgua fuem, maxillis leporem, roftro canem barbatum*Dentes longi funt,lati,recunu'. Ani-
malhorrendimorfus, arbores iuxta flumina ucferrocaeditjiominis parte comprehenia, non an-
tequa fradl-a concrepuerint ofla morfum refoluit. In interiore maxillae utriufe^ parte odoni funt
molares, insequa^es. Auricula’ paru^ pilis obtedac. Priores pedes fimi» pedibus, pofteriores an-
ferinis fimiles,quibus potifsimum caudae latitudine natat: prioribus foueam fibi cauat in ripis
amniumjeam^componitligmsarecafis ea arte collocatis, ut ueldecrefcenteuelincrercente a-
Cdudm c^rtn partem anteriorem corporis fn ficco, caudam ucrd inaqua habere poisit. quia cauda exti a a»

tiqutthabcat, quam exficcatur,durior,rigidior^redditur,atc^ideominus obfequcns praefertim in excernen-
dis alui excrementis, quam cb caufam partem pofteriorem in aqua tenere exiflimant diligentes
rerum pcruefiigatores.alioqui aegre admodum excrementa reqcitjtum quia feliis parum in inte-
ftina influit, illud enim frequenter euomic.tum quia alimentis ficcis maxime ucfcicur,ut ramis dC
corticibus arborum. Anterioribus pedibus fimiarum uel (durorum ritu tanquam manibus cibCt
ori admouer. Cauda illi pifcium,td eft/quamofa, quemadmodil pifces fquamofi funt, prona par-
te:fupina, glabra SClaeuis. Partibus internis porco quam alteri animali fimilicr,fcilicetlingua, pul
monc,corde,uetricu!Ojinteftinis:hepateinquincplobos diui(b,iri minoribus lobis fel latet. fplen
partilis pro corporis magnitudine;renes magni,pinguitudine obdudi non aliter quam in uitulo
anniculo. Veficafuillx fimilis : teftes parui, fiibAridi^ dC adhxrentcs fpinae, qui adimi fine uita

animalisnon poniint.

Fibri in inguinibus geminos tumores habent,utrmcj? unicum membrana fua conclufum, oui
TKWorrf gHofanferini magnitudine, inter hos cfi; mentula in maribus, in focminis pudendum. Hi tumores te» 4.9
da peculiares, ftes nonrunt,led folliculi membrana contedi,in quorii medio finguli funt meacus,c quibus exu-
mn tejiej ejje datliquor pinguis SC cerofusrqiicm ipfe Caftor faepe admoto ore lambit 6l exugit, pofiea hoc ue-
luti oleo quas poteft corporis partes concingerc,oblmit:non aliter quam aucsjprgferrim ea? quas
m us, zTc. aucupium alunt:quibus fupra podicem fiue prona in parte caudae ueficula efijin qua

ineft liquor quidam pinguisjoleo fimilis, quem ro((ro exhauriunt, ac pennas primum maiores,
deinde minimas qtiafcp pinnas perungunt.id quod Galli aucupio dediti Prcindreuocant, id cft,
perungerc,atc^' hoc maxime prognoftico pliiiiiam praefiigiri aiimt:natura aues fub dio degere lo
litas ad id fiimulanre, ut ueluti oleo illit» penn» non madefiant. Hos tumores teftes no elfe hinc
maxime colligas, quod ab his nulla fttad mentulam uia,ne<^ dudus quo humor inmcntula mea-
tum deriuetur SC foras emittatur. Prseterea quod teftes intus reperiantur. Liquor ille de quo lo=
quimur,quum recens eft, oleum rcfert,quum iietuftiormcllisliquidicolore eft Sn^craCsitudine.

Idem leporum exemplo declarare non inuifefucrit. Iis in utrocp inguine tumor eft, glandu*
resfw^s prominetis modo intus meatas eft uarico(us,capreoli modo intcrtus,e quo liquor effluit. Hos

tumores cum in omnibus leporibus obferuaftct iiiilgus, lepores omnes fimul mares flcfccminas
cfte credidit. Eofdem tumores Mofcho animali cfte puto a quibus odoratum illud pus emanat.
Neq? funt audiendi qui putant tuberculi, uel umbilici inflammati faniem cfte. Tumore efte glan-
dulxuel tefticulo fimilem,membranacircundatum, norunt qui adulteram, nam in tefticuU for-
mam effi'ngLTnt,ac tefticulum Mofchi appellant.

De cafloreo ue Htec quae de tumoribus inguinum caftoris dC liquore inde manare a nobis prodita funt, cum
ferwm. jta fe habere doceatipfainfpecftio atq? experientia, nunc inquirendum,fint ne Caftoris teftes qui- 69
bus olim ufi funtueteres in prccftantifsimis remedqs, quibus hodie quocjj f^picis utimur: an uero
tumores iiii liquore cerofo grauidi,dequibus iam diximus. Es fi teftibus ufi fintueteres,pofsi-

musnc

Mo/cfcwd/j^

mal.

DeCaftorCi Lib.IIII. 221

musnftin eorum uiccm tumores illos utiliter ufiirpare.Primum teflibits ufos fuifle antiquos pcr«
fpicue docent ipforum fcripta. oj^hs itKmf®' i<«soe2«i', inquit Galenus. Ji ngU

st>t/ tfttfiutm- Seftius apud Plinium, paruos efle ait fubftri(!loscp,8i adherentes fpine. Adulterari Uh. }x.cap.}.
autem renibus eiufdem qui iint grandes, cum ueri tefies parui admodum rejjeriantur. Pretcrca
ne ueficas quidem eflTe cum fint gemine,quot nulli animantium, Icacp inter probanones falficfle
geminos folliculos in uno neXu dependcntes.In his folliculis inueniri liquorem, & aflerliari fa.
le K corrumpi fraude,conijcientibus gummi cum fanguine aut ammoniacoiquoniam ammonia
ci coloris efle debeant, tunicis circundati, liquore ueluti mellis ceroii,odoris grauis, gufto amaro
Si acri friabiles. Que poilrema nota de exficcato telie cum fuo liquore intelligenda eft. friabile
enimhumori competere non pbteft.Idcm de teftibus Caftofis ex Diofeoride colligitur, qui eligi
uull caftoreum quod habeat teftcs ex imo ortu connexos,liquofe intus cerofo, odore gratti & uU
rus redolente, guftu acri,mordente,friabile,haturalibus tunicis circundatum, Nunc quod ucni
ditur Caftorium etiam fi adulteratum non fit, teftcs noti eflTc, magnitudo ipfa conuincit. illi enim
paruifuntadmodum,SCgallofumgallinaceorumtefticulos magnitudine non liiultum excedati
Caftorium uerd noftrum multo maius eft, hihilcp aliud plane quam tumores ij quos 6C oratione
£C pitftura exptefsimus,exe(fti atep exficcati tunica ueluti fcrbto inuoluti, qui pro teftibus habcn=
turtquia eo loco funt quo in quadrupedibus pendent teftcs ex utt aq; penis parte. Qjiare non mi»
rum fi pro teftibus hodie utenales proponuntur. Sed facultatibusne differant uocari in difcepta=
tionem poteft.Qua de re dicam quOd fentio;Tumorii liquorem, liquidiorem efle , tenuiorum^
io partium quam teftium,quod faporis odoris^ maior acrimonia declarat ; ac piroinde inremedijs
qute extrinfecus adhibentur efficacior erit; qs uerd qus affumuntur uis minuenda pro affedus ra
tione. Atq; exifiimo ueteres ipfos tumorum potius quam teftium liquorem medicamentis per»
mifcuiirc,ui ex liquoris ccrofi confiftentia, odore gcaui,uirus redolente, ex guftu acri , mordente
colbgcre licet:quas omnes notas ueriores efle in tumof um quam in teftium liquore comperies.

Reliquas corporis particulas atfriones mores^ perfequamur. Fotmins quam hic depinxi* rco^
mus unicus eft meatus flC ad excernenda excrementa. Si ad pariendiim. Cute tegitur SC pilis den

fis bretiibus^bf mollibus Lutraemodo.

Carne eft dura,pingui,bubulie fimili,femper uirus olet.quoquomodo condiatur, malum fiic» r

cum gignit.affa melior eft aromatis afperftsi

Diofeorides cum pifeibus Si cancris in aqua uiuere, non, pifeibu» 5C cancris uefei intellexiffe ^
uidetur. Verba eius funt: zZiy sii.Qi.Siii/ liii,-n7Aasvi/ ^ vJ's<r:<nwijfSin usu utcgumis id eft.

Fiber ancipitis uitac animal plerumqj cum pifeibus SC cancris uidlum in aqua capefsit. Et reuera
corticibus Si ramis arborum, maxime falicum,ac folrjs Si frutSibus potius uefei experientia com
perit Gulielmus Pelicerius Monfpelienfis Epifcopus,qui fibris quos alebat, frequenter pifces d£
uiuos 8C mortuos obiecit.a quibus omnino abftinercnt,ac ne dcguftarent quidem,cum tame uer
fari in aqua maxime cibi caufa uideri pofsint.

Permirum illud quoque eft quod idem mihi affirmaiiit de Caftore fcemina, quae catulis ere» D
ptis conclufaipottis firmifsimis arrofis,8i clauis ferreis euulfis,patefa(fto aditu,ex alto loco pratei
pitem le dedit. ^

. Magnus eft Caftoris in medicina ufus, nam, ut a pelle incipiam, utile eft podagricis, calceari s
^"pellibus fibrinis ponticis.Vrinauenenisrefiftit, qux commode feritatur in fuauefica ad antido»
ta. Fel ad oculorum fuffufiones SC ad uenerem in mulieribus excitandam ualet. Coagulum epi-
lepticis conuenire creditur. Tumores inguinum K tefies in frigidis Sf humidis morbis magno
funt auxilio, cum ficco firit & frigido (caliilo) temperamento, quod ex acri odore 8C fapore colli-
gas. Serpentum uenenis aduerfancur,ficrnutamenta monent, & in uniuerfum uarios obtinent u.
fusquos declarat Diofeorides libro i.Galenus libro ii.de facultatibus fimpl.medic.Sf Plinius ua
rljs inlocis,qusomniadefcriberefupcruacaneumforet.Venenisrefiftere caftoreum, declarant
antidoti quibus mifcetur,ut Theriaca. Opij uires debilitat, ob id narcoticis adhibetur : purganti-
bus ucrd,adcranampituitam incidendam SC educendam, Efficacifsima eft caftorium exPon-
yo to Galatiac,mox Africte uttraditPIinius.quod tamen Strabonis autoritate impulfl nonnulli im* LiS.ji.Mp.j.
probare poffenqcum feribat caftorium Ponticum efle tfsfiisKSJ^iSlr, fi id uenenatu interpretaren-
lur, quod tamen uerum non eft. Nam Strabo de Hifpania loquens caftorium Hifpanlcum cum
Pontico conferens hoc efficaclfsfmum,illud imbecillum efle intelligit.uerba eius funt: Kttsofaj n tii-h.SearSi
aatjis sidi ehiiui d\jjjsyj.y mylixu, idiot/ mvlixai mrgist

tfidr twJajis.Id eft, Caftores quidem in fluutjs inueniuntur,fed caftoriu eandem uim

minime habet cum Pontico,cui proprium eft elRcacifsimam habere in medicamentis uim. Net^
huic iententix noftrat refragatur quod Auicenna, alij^ Arabes aduerfus morbos a Caftorio tan-
quam uenenato excitatos,remedia & antidota pratlcribunt. Nam de caftorio nigro, fcetido,ran= ,

cido,corrupto loquuntur;quod uenenatum efleunocp die hominem perimere traditur , flC in in- ^

60 faniamagereobimmodicamficcandifacultatem. ’ r- i. - Ca/forcnodle

Eft SC hoc loco non difsimulandus error autoris libri de aquatilibus, qui Caftorem fiue FibrS,

Ariftotelis Latacem efle fcribiqcum Ariftoteks ipfe eodcminloco Caftorem 8C Latacem ceu di- BcUonimi

222 DeAquatilibus.

lierfos ponat: •ttiaSm 7> mtft&oifyim cKrv&H/yUdi S^i/Zei?, tm «

AarafNec^eftquodquenquam idmoueat quod fcnbit Ariftoteles Lataci dentes efle robuftos,
quid commune no&Lic^cgrcdU uirgulta proxima fuisdentibusutferro praecidere, quae Cafton tribuit Plinius*
Cdjiori habeut. Etenim .id Caftori, Lataci, dC Lutra: commune eft* Vnde Varro Lutras quafi Lytras didas ciTc
arquid diKcr- exiftimaqquod arborum radices in ripa fuccidat SC diflbluat,quod Graecis Lutra quide

prsecer diffdenrias quas alij adferuntja Caftore differtrenibus;quiin Lutra magni funCj ac ueluti
ex multis paruisrenibuscompadi, quales eiTe Delphinis & Viculis terreftribus alibidiximus*
Latax Uerd a caftore, quod Lataci pilus fic durior, medius inter pilum uituli marini dC cerui,

COROLLARIVM. **

^ Caftoris 6^ figuram (parte prona, ut Rondeletius fupiha) Sf biftorfam cum quadrupedibus

uiuiparis dedimus:Bellonij uerd de eodem obferuationes in Appendice deijfdem: ubi &. quseda
ab eo feripta non approbaiii: & quod calculi interdum in teftibus exiiiimatis reperiantiir: intelle*
xi autem poftea Bellonium calculos illos dum caftores ipfos fecaret,reuera in eis reperiffe : quod
ut uiro dodo dC diligenti concedam, raro tamen 5C prater naturam id fieri dixerim, hic, quonia
Rondeletioquocp &(Bellonio,dc hoc dC alijs quibufdam amphibijs animalibusin Aquatilium hi
ftoria agere uiTum eft,qua!dam fuperpondij loco adrjciemus, ^ Kiranides caflorem alio nomine
canem fluuiatilem nuncupat, alij potius lutrae hoc nomen attribuunt, aequius quidem ut mihi
uidetur.quandoquidem lutra in pifees, ceu canis in fetas inuadic: cafior non item. Pro latace, lo
Auicenna ex Arifiotcle translatio lamyakiz habet : Albertus falfd caft orem exponit, cum Aui»
cenng interpres pro latace habeat lamy akiz,pro caftore faftoz.Eadem uoce alibi deceptus Alber
tus laniis quaedam attribuit, quae omnino caftoris fiint. Fiber Germanice!23tbcr dicitur, apud
Saxones pibcr,utGe. Agricola feribit. Apud Anglos quofdam nomenLatinum feruac : nec
mirum fi' nullum ci pofttum fit uernaculum, quando in ea infula non reperitur, ut audio ; & forte
ne in alrjs quidem infulis marinis. Sed nonnulli Anglorum 'l&emt uocitant.

Caftorem Softratus feribitinueniriin defertis Scythiae, & teftes habere latos inftar apri,Scho
liaftes Nicandri, Caftores aliqui androgynos efle putant,(utctiamlepores,)qu6dtumcrestc=«
ftibus fimiles inutrocp fexu habeanmr. Caftoreum circa urbem Balafcham abundat, 6^ in alias
regiones inde efferiur,Ludouicus Romanus, Eny drus animal eft fluuiatile amphibiiim,fimi= 5®
le caftori, Hefychiiis. Apud Gelonos lacus eftingens,ex quo lutrae capiuntur dC caftores, Hea
rodotus, Noflri fibros circa fluentes tantu aquas morari aiunt, lutras etiam circa lacus, Nicana
der tamen caftorem ^f*vcwof/,id eft lactiftrem dixit, ^Auicenna feribit fe uidifle caftorem, cuius
^ omnes dentes fuerint rubei, curui,8(^ longi. & hiiuis caufa fuit, quia hoc animal eft uenaticum,
nifi uenetui' non habet cibum, quamobrem natura produxit ci dentes longos, qui fortiter prg»
infigantur:&^ ciiruos,adfortiterretinendum. rubedinis autem caufa fuit, influxus fanguinis
in eos, Albertus, Caftorem fceminam in Albi captam Georgius Fabricius (in epiftolaadme)
fibi infpedam fcribic,cuius utriufe^ pedis digitus qui eft minimo proximus, ungulam bifidam ha
bueriqroftro auisfimilem.cstera belle conueniiTe cum icone quam libro i.pofui, ^ luliusPom
ponius Sabinus, qui ante annos odoginta in Scythia peregrinatus eft, in hunc modum de cafto- 4,0
re feribit libro 1. commentariorum fiiorumin Virgilij Georgica: Fiber animal horrendum, infra
magnitudinem porcelli, pedes habet breuifsimos.uentriorus eft. Dentes habet peracutos. Habi=*
tatripas Boryfthenis amnis, qui c palude inacccfsibili oritur.Difleruntinter fe colore,(utin D.rc*
feretur,) Cauda pedalis,aut paulo amplior, in longitudine formam habet lingua? humansc,fed ta-
men amplitudo modumnon {fone ahundat negatio) fuperat, eadem pilos non habet, cortex uerd fi-
miliseftcorticipifcium, quifuntfine fquamma. Si requiras fimilitudinem, fibri fimiles funt lu-
tris,&c. quae referemus in fequentibus capitibus.

C Circa fluuios tantum degitniel, ut quidam putant, etiam circa lacus: nide in A, Caftor etia,

ut feles bC fci uri, pedibus prioribus caput, aures, os demulcere foletjGe.Fabricius, Nullam ar
borem,pr»ter populoSjabeo expeti 6(^abrcindiaudio, eas^ faepe mediocris in Germanoru ze- y®
tis ufitat^ fornacis crarsitiidine. Ad arboris truncum eredi dentibus deorfum adis fecantt&C poft
unam aut alteram fedionem femper retrocedunt curfu, inipeduri cafumne minetur arbor. Do*
micilia fua ad tranquillos profundos^ amnium recefliis aut finus fere conftituunt.

Fiber morfu arbores iuxta flumina, ut ferro, caedit. Pedes habet breuifsimos : unde fit ut cur-
rere non pofsit. Cum uocem dat, infans efle creditur. Pafeitur pomis bC arborum corticibus, lul#
Pomponius Sabinus.

D Caftor feipfumcaftrat, IuuenalisSat.il. f Minime mordet, Pomponius Sabinus.idenimni-

V filacefsitus non facinirritatus uerd aded faeuiqut etiam ofla eius, queinuarerir, morfudiminuat,
Ge.Fabricius. Tria domicilia feu cauernas in ripis per gradus excaiiat, ut cum fluuius intume
fcaqfuperiora petat: quoniam prope aquas habitaregaiidet, Pomponius Sabinus. Cm

Fibri inter redifieriint colore, qiis in pilo diflerentia eft. Ciiiinigrioresfunqutdominoscaetc
ri uencrantur:proxima nobilitas illis eft, qui non funt aded nigri;qui xuffefcunr,ferui funt .Ita ob-

feruatum

DcCaftore. LibJIIL

fcruatB eft a Scythis. Hf,id eft,ferui,poma Iegtmt:hi ctedUnt cortices, inde duo iunguntur.in quo
rum dorfum alij ex bacillis ueluti cratem conficiunt, & poftea poma & cortices fiiperimponunt.
Illi autem qui fubicre,iimdi procedunt pari grellu.uftp ad regiam, &: ibi exonerantur. Cum dol
mini capiuntur,mozrore quodam afficitur plebs, & ludium incelTu uultucp indicat. Si dominu-
ttiuntur, tantus inefl eis pudor, ut domum necp Ifercore necj urina maculent; &: fi egredi non da.
tur, queritur, & clamat, donec fjotcftas ei fiat exeundi. Et quanto nobilior, tanto modeftioreft
fiber,Ideni Pomponius. Quod feruos callorum loco plauftrorum efle Pomponius feribit , id
cum mure alpino commune habet hoc animal, Ge.Fabricius;

Fibri apud Vallefios aliquando capiuntur in canalibus feu aqua;duflibus,qui e Rhodano flu
1« uio in prata irriganda ducuntur. fCaftorumpellesapudGelonosadrhenones faciendos con.
fuuntur,Herodoms lib.4. Esdem apud Mofeouitas habentur in magno precio : omnesm iu.
Xtaexhis,qu6dni^o eom natiuo fint colore, fimbrias uellium habent, Sigifmundus LiberBa.
ro. In Polonia etiam callorum pelles elegantiores pretiofifsiniK funt. nam & diutifsime durat.
Pelles dorfi uellium pellitarii addunt oris, tum ut decoris gratia emineant, tum quia eifdcm coni
feruari putant alias pelles. Fiunt SCintegrsueftes ex eis, quibus pannus nullus fuperinducitur,
ut e Iupinis.E pilis mollioribus SC interioribus , de uentre praefertim , inuicem intricatis lanx feli
triainftartibialia&fpilcifiunqquaerefifiuntpluuijs. f Adipis fibri pifcatoribus etiam ufum efi
fe audio, fimiliter ut ardex. f Dentibus fibri de collis puerorum fufpenfis, aiunt uim ineffe, ne
membrorum aliquod cadentes perfringant; quod quia ratione caret, fupcfliiriofum arbitror,Ge,
»9 Fabricius. ’

Sunt ex ucnatoribus Germanorum.qui fibri etiam carnes ad cibu parant; prxeipue ucro po.
ftcriorem eius partem a falubritate commendant; ego pernam aut petafonem pinguem pratule.

rim.Hier.Tragus. ^Scythacaudam comedunt, ecindelicijshabcnqKfalecondiunt, utnospe
iafones:eftenim ita pinguis cauda,ut apud nos lardum, Pomponius Sabinus.

Dentes caftoris anteriores aliqui poculis immiteuntj aduerfuS regium morbum uim eis inefle
medicam perfuafi, a colore forfan quo &: ipfi flauefcunt e rulfi). Vrina fibri refiliit uenenis. Si
ob id in antidota additur.adferuatur autem optimeinfuaucfica, ut aliqui exifiimant, Plinius. A.
pri quotj urinam in uefica fua feruari & ficcari ad remedia quxdam iubent.

Probanirarrmoniacum-AiujstiSBjiyvBoVfts.hoceftodorecaftoreum referens.Diofcorides.Ga

50 lentis non xumtu fed «se», id eft coriandri odorem in ammoniaco requirit.nifi hbrarij erratu 'hoc
eft.cgo cailorei odorem in ammoniaco uel inde probarim,qu6d adulterantes uerum caftoreum,
gummi aut ammoniacum in follem coni|ciebant,Ut pluribus fcripfi libro de animalibus in Cado,
re s. Mofchi odor horribilis (uirofus) redditur, fiprope affa fixtida uel caftoreum fiierit , Ar.
noldus Villanouanus. Caftoreum abundat in Perfide,fed ex Balafcham urbe aduehitur. tanta
inellilliuis,cum nondum conlenuit, neqj adulteratu ell, ut Vertomannus referat (interpres eius
Germanus, non reclle hxc ad molchum tranllulit) quaternos homines, qui finguli poli Ungulos
illud naribus admouerant, fanguinem protinus ex ipfisnaribus mififle. SedPer&ob auaritiam
nullum fyncerum calloreu ad nos uenire linunt. Inuenitur SC iuxta Iftrum flumen,8<: iuxta Rhe
num etiam, in frigidis fcilicet regionibus, fed longe infirmius eo quod in Oriente ac Meridie gi«
♦0 gnitur.Cardanus. f Caftoreum annis fex pofte feruari recentiores quidam feribunt. f Effica-
cius elTe aiunt quod uiuis caftoribus fit exemptum, f Pro caftoreo fubfiitui ad remedia poteft
agalochum autfilphium, ut legimus in AntiballomenisGaleno adftriptis. ego pro agalochoia»
gapenum lcgcrim,ut fcripfi libro i.deanimalib.in Caftore. Cxterum in Antiballomenis qua: cu
Aegineta: codice habentur,in cailorei locum non filphium fuccedit, fed filpharum, id eft blatta,
rum foetentium intcftma,eiA(p(«i/ (in\:pSf^)jiAi3iroati nimirum extra coi pus, ubi ferme quteuis

foetida aut uirofa pro caftoreo ufurparilicer.a filphis quidem ad filphium facilis ell tranfitus. f In
multis diuerfis^ remedqs apud ueteres caftoreum opio,nimiam eius ftupcfaciendi uim inhiben
di caufamifeerifolitum animaduertimusiutin medicamentis ad oculos, aures, ad harmoptoicos,
ca:liacos,dyfcntericos,apud Galenum de compof med.fec.locos. Nicander inTheriacis ad.

yo uerllis uenena commendat eft caftoris teftem (ut Scholiaftes exponit, oAoxA«

ftff/ K oyTydioc eftincegrum,uel caftorifpfi perniciofum. fedintegrum femcl dandum non

puto renfine Nicandrum, cum nullus fere medicorum fupra drachmam uno tempore propinet,
yCaftoreum.inun<fTum emollit neriios fiCficcitatem aufert, Kiranides. Aluum mollit, 2^fcy=
bala ediicir,Brafauolus:quod nos quoc^ aliquando experti iumus.

Si manus 6<I*capuccontremiicant (inquit Aretxus in curatione lethargi feu ucterni) caftoreiS
dimidia drachmae pondere ex mulfx cyathis tribus ad plures dies bibendum eft. fi bibi ucrd non
poftic, ad demoliendam calamitatem cum olei cyathis tribus, in quo ruta incocflaiic,duplumin
imum inteftinum inlundatur: idi^ per plures dies faciendum. Vitra ueroutflitatem, qu;e ex hoc
prouenitjCnam fupra infra^ flatus expellic:8<r nonnullis urinam fiercus^ detrudit:} fi forte ino*
<0 mne corpus diiabens pcricrrat,f(rmiatcprobuftineruiefficiutur, & habitus ad calidum ficcum^
permutanmorborum^ conftitutiones couertit.Optime etiam proficit fi in nares infpiretur.nam
dC ea ex parte ipiritus fternutamentis educit,Et quemadmodum per ueficam urinam expellit, ita

« 4

224 De Aquatilibus.

& ner nares inucum.Hos aute efFeflus hoc loco fuaiii caliditate pracfiat,&: melius quam alia fler.
nutatoria:fcilicet quam p.per,ueratrum,radicula,euphorbium. nam h^c ad pnmum atq, ultima
attacFum immitia fiint,&:caputfenfum9 perturbant. Caftoreum uero paulaum adhibitum cale,
facit cum « alioqui capiti cOnducatiquandoquidem nerui undicp ex capite oriantur: morbis au=
tem neruorum caftoreum medetur. Ctetcrum ipfum cum aliquo aut aliquibus ex fupra compre.
henfis admifce, e non ingratum fuerit, nam fi admixtum fit, non protinus quidem raput medio,
criter conturbauerit.dimius uero caliditatemaccendcriqHaec Areneus. Et paulo poftlEadem
huic uitio qute K catocho expediunt, fimilis enim atq; eadem eft horum morborum fpccies. Ca.
floreum uti« iftis opportunius eft at({ lenius « potui datum,& illitum, SC in tnteftinu intulum.

Et mox in capite ad apoplexiam;Miram habet tiim ad refolutos caftoreum, af illitum cum aliquo la
' ex antedidis oleis, (Sicyonio uel gleucino:) fed longe potentius eft fi cum mulfa potui detur.por
tio uero tanta fit, quantam in ueternoCs nouimus. coniedare autem oportet SC Matem agro tan*

tis'Kmentem,an pluribus diebusbiberefitparatus. EtpaulojiOftilnimaionumueromateria

eft" (in hoc morbo) qutecuncp a me fupiadida funt,cum iplis uero caftoreum. Item inter auxfo
iia rigoris quem tetanum uocanqPcrungendae (inquit) funt nares caftoreo cum crodno unguen

to permixto.qpinetiam caftoreum trium obolorumpondere afsidue bibere expediet. Verum fl

ab hac potione gula laboret, interijcicda eft laferpitij radicis exhibitio, &:c. Ego puelte aliquan
do a laqueo paulo poftquam fe aftrinxiffet(nimio moeTore,qudd adoIefcens,qui coniugie ei pro,
miferat negaret) ereptx,caftorei pollinem in iure calido per os infudi, unde illa mox reuiuifcere
uidebatur.uiuitm etiamnum. Adcapitis dolorem caftoreum cum oleo SC aceto Archigenes a- lo
pud Galenum comendat.idem id admifcet cataplafmati cuidam in capitis dolore, &: alijs ad eun,
dem remediis, f In curandis phreniticis uehementer noxium eft aceto utfatque peucedano,
ruta &:caftoreo.premunthxcenim,a;uertigines ingerunt, Kobacrimoniamfui tumentes difle
eant membranas.Hinc etiam alienationem geminant,aut preifuram ingerunt uehementem, Ca:,
litis Aurelianus, f Arnoldus Villanouanus de memoria: conferuatione feribens ad undionem
occipitii cum caiterismifcct caftoreum duorum uel trium annorum, f Collyrqs monohemeris
dicSft quibtifdam adduntur ea quae mediocriter aftringunt,&: concoquunt, SC difeutiunt. talia au
tem funt crocus, myrrha.lycium Indicum, caftorium etiam SC thus citra adftridione concoquut,
fimulcB difeutiunt, Galcnus.qui alibi etiam idem feribit, caftoreum inter ocularia medicamenta
concoquere fimul SC difeutere. Apud eundem inter Afclepiadis medicamenta ad fluxiones o- 5»
culorum cohibendas caftoreum cum opio commendatur. Ad auditus grauitatem ac furditate:
Caftorium cum baccis lauri SC aceto infimditur, Archigenes apud Galenum de compof fec.loc.
Ibidem caftorium ab Andromacho SC alijs mifcetur compofitionibus ad aurium dolores, ijs prj,
fertimquibus&lopiumaccediquiuim eius infringat. Caftorij & papaueris fucci parpondus
in tefta Attica aut Romana torrefacito,^ trita paflb diluta auribus dolentibus mftillato, Apollo,
nius in eodem opere. Cateru qutcret fortafsis aliquis, (inquit paulo poft Galenus,)quam ob cau,
fam,quum non foliim Apollonius, fed alij etiam quidam celebres uiripapaueris fuccum SC cafto
reum torrefacere iufletint,quo uidelicet uehementia uiriiim ipforum minueretur , ego ad priore
meum fermonem id apponere reliqui,nimirum fupra, quum auris doloris curandi rationem feri
bebam.Huic eno refpotidebo in hunc modum; Caftorium ejuidem igitur necp omnino torreri o. 4»
p£f3fpj-enum exiftimo, neqj enimtanquam ienftis ftupefatfliutim ad papaucris fticcum ammiice*
mus, fed ob contrariam omnino rationem.ut uidelicet uehementiam refrigerandi facultatis in eo
obtundat.Ciuare qui papaucris quidem fuccum torreri iubent, non (impliciter id faciunt. In ca-
ftorio uero omnino abfurde id pracipiunt: ipfum enim per fe concofloriam aegre folubilium SC
in fcirrhum induratarum alfedionum uim habet. Sufficiens iiacp eft etiam papaucris fucci facul,
tas,fi ex eo quod eorum compofitio diu ante praeparata SC iam inuetetata fit, ipfius uireslenian,
turuorrefacftus enim efficaciam perdit. Si uero caftorio mixtus ad tempus ajiquod inucterafeet,
manebit quidem adhuc in eo multa efficacia iplius facultatis: malignitas uero ipfius extinguetur.
Ad dolorem auris ex inflammatione obortu ; Mifcetur caftorio opium, uerum multo ante ufum
tempore, fiue pari pondere, fiue duplo caftorio ammifccatur,pra:paratum id eife conuenit; mi
icetur quide in uehementilsimis doloribus pari, in minoribus uero duplo. Eiquor uero quo h^c
diluatur ex mufto fapa fit.multd enim magis quam dulcia uina, dolorem hsc fedaq&c. Galenus
ibidem. ^Emplaftro cuidam molari, id eft ad dentes molares dolentes, caftoreum addit Afcle,
piades apud Galenum,

Caftoreum potum SC olfaiSum,&: oleum de caftoreo ftomacho inuntfttim, profuntiingtiltien
tibus, Trallianus. ^Colicis medicamentis quam plurimis caftorium mifcetur apud Galena lib,
9.de comp.fec.locos. Cum oleo feu iSC) nitro fubmiflum (clyftere immiffum) colicosfanat,Ki
ranides. ^^Caftorij drachma cum opopanacis obolis tribus pota (uel deuorata) fumme facit ad
ifchiadicos,Aetius. ^Semennon emittenti in coitu (cura tamen in fomnis emitteret) obhumi,
dam uaforum feminariorum frigiditatem,caftoreum inter cactera propinatum eft , Actius in fine 60
libri undecimi. ^‘Caftorum tefticuli ad curandas uiiluas funt utiles, (iflr vs^lai/ «xnmii ; V alia non
redetranft«litadcurandapofteriora,)Herodoius libro 4. Suffitum caftorium olfadlu excitat

ex utero

DcCaftorc. Lib.IIlI. 22S

exltttro firangiilatas, Galenus ex Afclepiade, Vteroflrangulatis fubuenit foedeolentuim ol«
fafliis,ut liquidae picis.capillorum lanae^ exuftorum, flamma: in lucerna cxtincilK nidoris.cafto»
rei:quod pra-ter foeditatem odoris ncruos etiam refrigeratos calefacit, Areatis. Calioreu cum
uino inunflum.ftiftbcaiiones matricis fanat, Kiranides, Caftoreum pefsis uterum mollientibus
mifeet Hippocrates in libro de fupcrfoctatione. Idem lib.i.de morbis muliebribus, ad fluxum
rubrum ex utcro,caflorii obolum ex uino nigroauftero propinat. Kiranides uerd , Caftorium
(inquit) tritum, in peflro,nicnfes educit.idem potum cum cerumine (fordibus) de auribus mulae,
conceptum prohibet. Cum foetus mortuus eft,di(!lamnum Creticum propinari,aut fi is defiie»
rit,caftores (««sojitt, caftorium potius ) in uino Chio coqui (8l propinari) iubet Hippocrates in Ii«
ro bro iywTo^iJ-tis fciAfji/s.

C^ui corruptum caftoreum fumpfertmt,calidte phrenitidis accidenna incidut, cito mori pe
rielitanttir.His poftquam uomitus fuerit prouocattis, fuccum propinato aceiofae herbae, aut ace«
tumuini,autlac naccinum acetofum,autmalorumacetoforum fuccum. Eft enim hecuis propria
pomorum acidorum fucco,uthuic ueneno aduerfetur.Lac.etiam afininum prodeft, Rafis 8.35.

Epitheton. Mi^vtue kscsci®- Nicander dixit,id eft lacuftristquanquam noflri circa fluuios tan« H.a,
tum, non etiam lacus reperiri caftores aiunt,

Centaurium minus alicubi audio ^iberErnut Germanice uocaritnon afibro,ut contjcio,fed
a febre,cui medetur, corrupto nomine. Herba qutedam in humidis pratis, &lfofsis pratorum
aquam continentibus crefcit,ternis folijs.fabte ferc:radicelonga,tranfucrra,geniculata,qua Ada«
io musLonicerusfcribit'23tbctElcc,ideftfibritrifolium appellari,

Vulpanferem Galli fua lingua fibrum appellant,un bieure ;ed quod fimiliter ut fiber tiiuarijs
noxius fit,deuorandis fcilicet pifcibus,Bellonius. De Caftoride dicetur mox,

Caftor puto,fic me fubes.apud PompeiumtPerottuslegitfubis.Sed redeputo fubesIcgi,pro
eo quod eftjfubius arrodis, ut caftor arborem,

DE CASTORIDE*

T o RIDE s animal mannum ad Iittora 6^ faxa eminentia ululatum diritatispleriil
edunt,3^grauiTsime rugiunc:earum ibnitum quicunq? audierit, non effugiet, quin pau
lo polt excedare uica, Aelianus i).49.ex Oppiani Halieuticorum libro i,ubiis Caliori*
des inter cete recenfetjquaccmarimficcumahquando exeant, his uerfibus:

Hicn^si ){gu o^e^xes xau-i^ii>^x ythotypl

KXfOZl(f^^T C^SCU^VCm<^itSlr,CUT Oosciv uoi U^V0V'TtU

Avi^xnt/y&CcMbi MiTycvTdUHionosi h£U {y»fcac,id eft mifceri litori dC terrx, pro eo quod eft in Ii**
tiis 5:!^ terram exire interpretormon autem in litore coitucum alijs animalibus milceri, ut innomi

natus Oppianiparaphraftes intellexit, his uerbis: Mijrz/t/TTia « 7H

1(5« « Hscgoiii, ^ Hfcsvo/s, oc yc^ cw «xiirK ^ <puy»s lo.Xze^

tzes in Varijs fcarum St! caftoridem folos pifcium uocales efle feribit.

CATVXet.V5 cetus quadrupes tiouiOtbiSjdefcnbetuE infra inter Cete dtuerla.

C A T V S. In mari iuxta Arabiam nigram uariaeanimanres degunt, terreftribus fimilcs, fed
breuioribus cruribus, qs^ pinnatisicorpore pilis obreifto perbrcuibus,nempe Afini,Cati,Canes
&Boues,ExnauigacioneHamburgeniiscuiurdampera(4a' anno Salutis I f 4 9» ^ Itali e«
tiam canes uel niuftelos marinos,uuIgd catos appellare foknt*

CAVATA. Vide Canita fuperiuSi
c A V L. I N E s,uide inGobrjs.

Kfeiice<rirji:s,<x^v,«?,Herychius. Vide Caftiafenes ftipra,
c eM M o R, kWo?, cetus effingens, HerychiusSf Varinus»

c E p H A L 1 N V s,Kt^i«Ary(^,piicis,aDorionein)ibrode pircibusn6minatur,6(ra!ionomii
<0 Bkpfias, a Cephalo diuerfus, Athenaeus. In Phauorini ditflionario «fjaiAiu/©' non rede per
' «.fefibiturin pcnultima.

CEPHAtV5 pifciSjid eft Capito, maritius, inter Mugiles defchbetur.

DE CERCYRO*

i ER c VR r pifees manent in petris quxpIen^fumchamis8Lpatenis,Oppianus libro Ii
Halieut.fcribitaiirem proparoxytonum,per(3i/,diphthongumpenuItima. Oui=«

dius inter pelagios pifees ccrcyron ponit,per y.in medio, Cercyrosi^ ferox icopuloruni

' finemoratus.Pliniusex Ouidiononredebopgyrum,nifilibrarioscauremur,procercy

po ro pofuit. Varinus etiam pifcem agnofcit.Rondeletius inter piices fibi ignotos numerat*.

Apud Hcfychium «(J^Asgi&^jpropcnTpomenonjtum.nauigtj tum pifeis nomen eft. Cercurus fl-
ue Cercuron,nams Afiana prsgrandisj authore Nonio j a Cyprijs inuenta, tefte Plinio libro 7*

'1^1,

utu

Plautus Sticho, Ibidem in cercuro , fiega. Ibidem ; Cercurum , quo ego jnemaiorem non ufr
dide cenfeo. Arianus libro S.pro genere nauigij nominat.

VEL CIRRHIDE.

, IX alius pifciseft.cuius nomen tam uarfjsfcriptii modis reperiam,quam de quo nunc
dicemus. Nam apud medicos Diphilum Siphnium,Si:Trallianum,«»eis uocatur,uoca«

'li bulo oxytono fa minino.per paroxytonum infled-endo; nimirum a colore cerae,
i unde pruna cereola dicuntur.ab alijs cirrhis,xif}is,i cirrho (ut Grtcci uocant) colore,
Latinigiluuminterpretantur.is autem fubflauus eft.ita inter uini eoiores^ legimus.^ Kiyjit »
(malim oxy tonum foemininum) ii ijiSvs, tTraJ'» ruf^ ISi nf/h 'l-i/ii. Kiy/it, bJ‘&

•d^kxlS-.ojiews Atycit* Kv?reuis xifjis h it/nKS. Aasuei i hvyt®-, Varinus. qui tamen paulo

antefcripferat Kieit (oxytonum cumlimplicirho.) Videtur autem

fentire pifcem alio nomine Adonin diflum, a Cyprijs aut Laconibus cirrhidem uocari, & color
quidem fubflauus, utrifqj conuenit.Sed Oppianus pifces hos facit diuerfos.Deadonide em'm uel
cxocceto alia fcribittde cirrhide uerd libro i.Halieut. quod circa petras leprades degat : libro ter«
tio cirrhadem uocans,a perca deuorari refert. Ceris pifeis carne eft molli, bonam fecit aluum,
ftomacho commodus eft.fuccus uerd eius incralTat & abftergit,(tia)ii»a )^ir(«ix,6,qutE duo uide.
ri poffunt inuicem aduerfari,) Diphilus. Expifeibus dare conuenit

Trallianus de hepatica dyfentetia ex intemperie frigida. In colico afftdu fumantur pifces du* !•
riore carne praditi,ut ceris, (.arpi ‘Difklm facie,) orphus,glaucus. Idem. Kijst

nomen eftfluuiga: pifeis, & proprium, Stridas & Varinus. Ksfy(s,nomen pifeis, Suidas. Kif-
yic.pifds quidam, Hefychius & Varinus. Kijiji/A©',pifcis,8( auis genus, V arinus.Reperinir S£
wft-AiS-rhd fimplici,nifellor,apudgrammaticos,fedproauecarulo,ideftaIcyonemare,««ei'A©*
apud auihores ufitatum eft. f Septimu turdi genus a Prouincialibus cero dicitur,maxime An-
tipoli, & noftii fpcciem unam turdi cero uocant. hoc genus effe puto quod ssclt ab Athenaeo di-
citur,Rondeleaus,ex quo & iconem & deferiptione huius pifeis inter turdos ponemus, f Alius
eft coris pifeis, qui S( efcharus a Dorione uocatur.

DE CERNVA FLVVIATILI.

5»

BELLONIVS.

"iCittadmi.

I

Vtterion.

J SCIS fexatilis eft Cernua,GalIicis amnibus ignota .Britannis 'Jtuffe uel dici-
tur. Non eft autem perca marina aut orphus,ut in Orpho contendimus,

Necp aliorum quiipiam eft qui Channam melius exanimem referat. Nam mortua
hiat, 5C oris ridurn apertum tenet. Etfi autem fexatilis eft, plurimum tamen habet ui-
feofi lentoris fquamis adiuntfti.Gobium marinum (dum natat) hoc potifsimum refert, quod pin-
nas omnes laterum,caud:e SC tergoris.multis tranfuerfis lituris nigris,uariegatas oftendat.Cate-
rum recens capta,hilari quadam ac fubuirenti opacitate,ceu Pauonis torques, refulget. Imd ue-
rd extra aquam eduda, ac fuo humore deterfa, aureo fulgore incKruleum abeunteinilgnis eft. 4*
Percam plurimum xmulatur,ni(i tranfuerfis lineamentis (quaPercat infunt) careret, ore^ eflet
magis recurto. Huius caput ad Sparum accedit, attj eofdem habet colorestoculos elatos, c*fios,
admodum perfpicuos dC tranfparetes. Cernua hoc potiisimum figno dignofeitur, qudd fpineum
branchiarum tegumentum, crenarum ut in liipo,8( fua rima luxatum habet. Vbi autem linea qu j
pifeium latera fecat,ad branchias incipit, ibi aculeum ad caudam fpediante draconis marini mo-
do iridcas. Sed & hoc a Perca difsidet, qudd Perca duas in tergorepinnas habeat. Cernua uerd
tantum unicammulliscp dentibus,fed necp lingua manifefta pradita efttfquamis^ eft quadrangu
lis,robuftis,crenulis tenuibus in gyrum incilis contetfta.quat pifcem hunc fcabrum admodS effi-
ciunt.unde Anglis nomen habet IKucbbin quo etiam 'ICynadum S( Paganellum imitatur.

Rarus eft apud Tamefimplurimus autem inRanello,quod Oxonium prteterfluit. Nam is S*
pifcisapudBritannosPercafalubrior efle creditur.

Aeftate tantum capiturriatet enim per totam hyemem.

Proindea (a/lirfraS»nriar)Cernua radijs folaribus obiedfa,marulis nigris per dorlumdiftmgui
percipitur: at tota fub uentre candicat. Ad ccfophagi ingreflum infaucibus quatuor ofsicula
dentata.duo in fuprema,duo in infima parte gerit, quibus cibum in ftomachu demittit. Eius cor
fuo pericardio inclufum,&l fepto ab alijs uifceribus feiundium eft: quod ecorpore extradlum Cal
liony mi, Scorpionis,Exocceti, Orphi,Channar,£( multorum aliorum in morem diu moueri no
definit.atqi in fyftole quidem exangue & contradlum : in diaftole autem multo fenguinemadere
atqj expanfum efte confpicitur. Huius porro hepar ex pallido ruffefciqfiniftrar fioniachi parti in-
cumbensia quo lobi duo exiles dextram regionem occupant.ac pylorum fouent. Interanea om-
nia Cernua: periionao argentei coloris circimcluduntur. Vafctilum fellis tenui uillo alligatum a
fima iocineris parte dependet,at(j e longo ftomacho pylorus exiticui tres tantum apophyfes bre

uesSC

Dc Cernua fl. Lib.IIII.

2527

«es Se libat anne<^untur. Lienem inter fpinam SC fiomachum maiorem <« hoc pifce pro magni-
«udine euis quam m alijs uidimus,parumlunatum,uen/s,neruis, SC arterijs fanguineis ipG Homa
choiiligarumiDuodecim quocp ueluti uniones, erui magnitudine, carnofos, tamen candidos bC
calli duritiem habentes, in quibultlam Cernuis confpexiiquorum unufquin^ uermem inclufum,
gracilem ob!ongum,rotundum ac teretem contineret, qui ex uenis meferaicis dependerentin-
ter colon SC ileon,ad eos anfradlus, in quibus latfies eiTeiblent. nam etiam Lumbricos, Alcarides
(^candet w* mdttur nhunduret infcfquiulnam longos aliquando competimus. Caterum Cernue
reCrum inteftinum rubrum cli,quod caeceris alioqui piicibus pallidum apparere lolet.

Ego uero puto Accrinam Plinij medici,recentiorum Cernuamelleiquumcp Exocoetum Ro A
»• manis pifratoribus femel oliendere,ut uulgare eius nomen ab ijs fcifciiarer, illi ternam uocabat Arrr»M.
quod tamen uecabulum etiam ad Percam Huuiacilem transferre folebantr ’

COROLLARIVH,

t»

mfdm <Kt%rAnWi^Mfnh.Ca,\ut tx

4»

i^ide nt trret 3ellonm,^i unicam dorfo hutuspifcispmnm dttrilmr.CMm
icones nojlra binas ojlenddnc,

Marfnus pifcis,qiTcm Anfiotcles orphum uocat, Theodorus cerniiam interprcfatur j Grsed
quocp orphum hodie cognominanc,Maflan'us. Theodorus quidem Siculos fecutus uideiurj
qui orphum uulgo cernham appellant, Maisilienfes Ernham corrupte, Gillius, Venecijs chers
gna dicitur, ^ Piicesqui uulgocermia:,GraEcedicunturorphi,Niphus, Sed dc orpho pifce di»
uerfo quam hic propofuimus/uo loco agetur. <[f Aufonius cernuat mcminit,fed ea fluuiatilis cft,
Rondcletius. Item Maflarius, De cernua pifce (inquir) meminitfii^ Aufonius: fcd quoniam inter
fluaiatilesjOrphumne intellexerit, haud equidem affirmare poiTutn. Ego cernuae nomen apud
Aufonium neq?mMofel!a,necp alibi legifle memini. Nullus cft inter Latinos aiithores anti»
quos,qui unquam pro pifce manno cernuam Latine pronunciaiierit,Be]!onius;cum tamen necp
dc marino,neq? de ullo alio dulcium aquarum pifce, cernuxnome apud ueteres reperiaiur quod
fciam. Vt ex A nftotclcGa2a,ficcx Galeno etiam plcric^ interpretesillum imitari , cernuant
pro orpho reddiderunt. nos hic non de orpho, nec^ cernua marina,ied defiuui«triliicribiniws,qttt
cumBellonio fic appeilamus,uelcumIo.Caio Anglo afpredmera*

Dc Aquatilibus.

228

Oiitffe AnsUs uel Ttucbl etiam, (i ita rcribitBd!onius,ab afperitatc didJus eft pfc.nart»

trc habet:

ca paulo cernam uocat, cum eo conueniat quemGrgi or^n

•e"asSd[.meri|ereinil.idefenfionem;i.autnufquamccntin^

Srcm&rotundioremeire.Noouideo(mquitBelIonius)quodille pifos (mannus)

'1

roniuscernuamfliiiatiIemuocacRufFumabAnglisdiaumpifcem,nim.rum^odnullucius

. l,-,l,rrernomcn Habet is fimilitudinem aliquam cum perca marina, Kparnm etiara

ZZIZ cum chaniiquorum utruncp pifeatores aliqUi Italiae cernam uel cernuam uocant, i^alij exoc«.
gom, .dc/mj; K percam fl. « IJttlff pifeis etiam inDanubio nefcio qualis appellatur. Pifces magni „

pifcadiucrfos. . J ^Ugffusi,t,ro4.deanimalibus,trad.x.cap.3.)nonpoiruntintrareincauernas.itaqjdor.

«iiff Datiaii)' ' , ' in arena percutiuntur tridente. K fic pifeatores uenantur in Danubio RulFos , Hufones

&C Sturiones C Eliota Anglus Melanurum interpretatur 4 IJvuffe. fed hic fluuiatilis pifeis eft,il
TcrccUi,. le marinus. ‘ Sunt qui fido nomine PorcelWonem appellent, quoniam a FriCispwce dicitur
p«cc6. fimilem effe aiunt percae,fed puridis luteis afperfum. Coloniae p5fij). Vide an Porcus Latine dr

ci Dofsit propter fpinas.nam Strabo eft.porcum Nili pifcem faciqrotundum.a: fpinas el

noxias in capite tribuit, propter quas Crocodili eo abflineant; & Plinius fuo porco fpinas in dor.
fo Eft autern nofter fluuiatilis,rotundus, fpinofus, abftinent^ eo Lucij propter fpinas. & no-
men petees conuenit. Vide fuperius in Caprifeo, ab initio Corollarij, SC in uerbis Rondeletij

^Xendum an idem uel cognatus fit.qui iKutt/IKrtUtt/TKflulprttg/ SC ©ol&fiftf) appella-
tur Germanis. Hsc fcripferam cum iconem pifeis IJIuffe, a loanne Caio Anglo accepi , quae
plane cum pifce Kutto Argentinse K alibi dido conuenitifed uerba etiam Caij, quibus hunc pifce
Alkedi, graphice nobis reprsfentauit, adferibam. Afpredo (inquit) fluuialis pifeis efl,toto corpore a-
^ ' fper pinnis fpinofus,percs forma &:magnitudine,coloreperfummafufcus,per imacumpallore

flatiusidliplici per maxillas femicirculorum ordinenotatusioculo ex dimidio fuperiori fufcus,ex
inferiori fubaureusipupilla niger.linea per dorfi longitudinem porreda,& ueluti filo tranfuerfo
corpori affixa fingularis; notis per caudam atque pinnas nigrismaculofusiqux (pinna:) cum ira
fubeft inhoirefcunticum animi conquiefcunt,refidunt.Caro afpredini qiK perca, & friabilitate
& falubritate laudata.Locis gaudet arenofisiS: cum alibi in Britannia,tum prgeipue in Hiero flu ja
mine (quod nofirum Nordouicum allucns,in Baradeuum aftuarium ad Hieri oftium,oppidum
tum pifcatura tum portu celebre,illabitur) frequens eft.Noftri Ruffum uocant : quod cum Lati-
nis afperumfignificet, afpredinem, pifcem nominauimus, Hacillelqui & iconem mifit, fua dc.

feriptioni pulchre refpondentem. , . . - .i- i ai -t i

Qui gulam magis quam fanitatem curantjfepius etiam aipratili neglecra, mugiles, oculatas,
fundulos, a: quos moruas nominant, faturatim deuorant, GeorgiusPidorius. Videnir autem
afpratilis nomine pifcem, quo dc agimus,indicare.

Ego Cattum pifcem Germanis didum hadenus non uidi, pifcem aiunt cfle digifi longitudi-
ne, minimis fquamulis,itaut defquamari opus non habeatigobio fluuiatili maiori fimilem aliquo
modo,eadem fere magnitudine & figura,fed capite minoriiuiridiorem, delicatifsimum, prafer- 4<»
tim tempore ueris,8f cum parit,quod fit menfe Martio, quando 8f percae fl.pariunt. In Germa-
nicis dc pifcibus iocis aurifrabri cognomen ei tribuitur, Agin tlltt i(l Citi golbfdimib : eam forte
ob caufam quod auro uefei uulgd exiftimetur,unde & ©olbflfcb appellatur.niii quis a colore po
tius hoc nomen ei inditum uelit: nam etiam extra aquam cdudus (ait Bellonitis) acfiio humore
deterfus, aureo fulgore incoeruleu abeunte infignis eft.Percac fl.cognatus uidetur, unde di Ger-
manica nominahacinueniqlKrtulbrtr^/TKulbetfing.a figura terete,8fperc^(imilitudinc._nam
pinnam in dorfo inftar peres erigit. Gualtherus Riffius in magirico fuo libro Germanice a:di
to inter pifces falubres (pro ifs qui uenttis profluuio laborant) comendatpercas,&: pifces IKrtUt
©olbfifd» tettiqt”' ©«I&ffjcl; & TKnlberfmg dicantur, f Alius eft ©elbfifcf) qui in lacu Suerinenfl
gieg. capitur,e<: alio nomine §icg uocatur,Sturionis e mari flumina fubeuntis comes. ItaiJ in Albi u- f»

na cum Sturionc capitur,pundis notatus aureis, & ab eifde denominatus, maior harengaac pin-
guior.Libras duas uel uncias xxxij.rard aut nunquam excedit. Albus eft,S; fimiliter utLaclifus
carnem habetdiftindam. Ferinum quendam fif ingratum odorem reddit, utnifi egregie aroma-
tibus condiatur,in cibum non admittatur, (Juterendum anidem qui Alaufa fit, aut congener
hic pifeis.

E percarumgenere quilKulpctllcJ) dicuntur uellRrtulperfitJijfalubrioresexiftimantur, e-

tiam a:grotis,fpinis in dorfo maioribus. Alterum earum genus ©t4Wbctfi4)>td eft percas fufeas
appcllant,de quibus in P.elemento feribemus.

Chriftophorus Encelius hunc pifcem,percam minore nuncupat.Perca minor (inquit)a Ger-
manis propterrotunditatem corporis dicitur einlKrtulpotf. In huius capite bins reperiuntur
gemmae, candidifsima;; offes, magnitudine feminis lini, proportione tamen pifcis.Hac gemma a
nihil praefentius in frangendo calculo uefica, propterea etiam merito SC caute ab his qui eius uL

res fciunt

■■■SS»)!".

DeCctaceisme^cncre. Lib.IIII. 229

res fciunt colligitur. ^Poloni appellant; callidum cfle aiunt adeo, ut Lucio cauda ob>^

Uertat,& pinnas erigat>ne uorccur»,

c E R R. V s cftin translatione Gaz«,qui Srtaris Aiiftotcli, manse fpccies ; qua cum eius hi"
floriam ponemus.

C E s T R A, uidc in Sphyracna,

CESTREVS, uide in Mugile.

de cetis vel cetaceis piscibvs. et

BELI-VIS MARINIS IN SENERE,

RONDELETIVS.

E T A C E I pifces, autorc Arlftotele, tj proprie dicuntur, qui magni funt, SC petfeflum a
animal cxfeminenonex ouo gignunt, ut delphinijbatenjjphoc^.Qiianquam alij tum Cetixd^uL
Latini tum Gratci uetcres cetaceos acceperint pro grandibus cuiuiuis generis pifcibus,
ut alias monuimus, ueluti in thunnorum 8<f galeorum genere quidam cetacei funt. De
prioribus maxima ex parte hic Ioquemur,quos Latini beluas marinas etiam uocarunt ab imma^
nitate, opinor, 8C magna cUmterreftribUs beluis Cmilitudinejnam eodem modP Concipiuntur dC
gignuntur, lK pulmones habent, rcncs,uciicam,teftes,mcntulam:foeminx uuluam,telies,mam. (B)
mas.Carnis quocp fubftantia non multum a terrenis difcrepant.qua: res patres noftros impulit, ut
dubitarint aliqUando,an quadraginta diCrum Gatio, quo carnium cfu nobis eft omnino intcrdi»

(Sum beluarum marinarum carne uefci liceat, fed ut multa ijsfunc cum terrenis animaiibus com>
munia,ita quxdam funt,in quibus difsidenKcxtcrnis enim partibus mutilati funt , naribus caret,
pedibus, (Sr«er phocds,telludmes,hiffofmmi>i,&fipntalMno!m ignota Jmt,) auriculis, mSmte papillis.

Nunc cOnfiaerandumnumpotius in terrenarum quam aquatilium genere habendte fintete, ExAriftotck.
qiK prteterquam quod aerem recipiat, in terra etiam pariant, 8C catulos educent.Etcnim animan
tium diferimena locis fumitur,qUdd alia: tCrrcna fint.aliai aqudtilest terrena, qua acrem recipi.
unt:aquatilcs,quaaquam. Et nulla carum, qua humore rCcipiunt, aut uolucris eft,aut pcdellris,
nec cibum fibi exerra petitautore Ariftotele. At funtquainter has ambigunt, inquogencreLiJ.s.JrHiff.
funtbelua marina : SC quacuncj fiftulam uel qitid fimilC ctim pulmonibus habent, ut delphini,
balana’,tefludines 8C flmilestquod geuits, inquit AriIloteles,necp tcrrcftre,nec5 aquatile facile di
xerim.fiquidem terrenum eft, quod aerem recipittaquatile, qUod aquam fecundum naturam, u.
triufcp enim participant, eum 8C aquam hauriant reddant^ per fiflulam, (Uel foramina nariu Io.
eo ) &( aerem per pulmones. VelfortalTerctSius aqitatilegenUS ita diftinguemus, Ut aliud (it
quod aquam admittat emittat^, (utunacumaquaadmilTo aere refrigeretur.)
parenthefiait T^ndeUtij ijJi,non ^rijU:clif,^ai nunquam ita ]enfu,notannms. aliud propteT cibum, quum
enim iri humore cibum accipiunt, fieri no poteft quin aliquid humoris finiul haUriatUr, qitod hau
flum,quo cmittanqinftrumcntum habeant necelTe eft:relrigerationis tieto caufa acScrn pCr pul.
mones trahunt,cuiufmodi funt cCtacei, de quibus nunc tratSaturi fumus. Hi a fefe difTcrcntijs Toighrmtiti
quibufdam feeernuntur. Sunt qut corporis magnitudine reliquis prtefiant, ut balatnae, phyfete. corpore et eiai
resjorcte.prifics delphinis 8f phocsnisIongcfuntimmantores,teftudines marinj media funt ma partibut.
gnittidinis. Differunt partibus quibufdam internis externis. Orca truculentos dentes ha Dentes.
bet,delphin multos quidem fed paruos & mimis noxios, phoca luporum terrefitium dentibus fi-
milestmufculus nullos, fed horum uice fetas longas fitillis limilcs. T efludinCs etiam dentibus ea.
rent,(bd pro his maxillarum pyxidatas cSmifluras habent. Cetacei multi fiftulam habent, prae.
fertim maximi, ut balans, phyfeteres:quacdeefttcftudtnibus&r phocis, fed ijs funt foramina duo
ante oculos 'narium loco. . .

■VitadifFerunt.nambalanaaquaSffpumamarisuefcuntur.orca&phocapifcibus, Bate= c
na, delphini, & omnes fere bellua ex femine concipiunt, &: uiuum animal patiunt. T cftudines
ob integumenti duriuem.SC coprefsius latius^ corpus, uiuu animal In utero gellare no poffunt,

j®

DE iisdem, BEELONIVJi

Cetacei ptrccs,Graci xnriiPfK i)(fli/iitr,uocantur, nempe qut grandiori corporeprjditi funt,He
rodoto Antacei, Pomponio magni, quibufdam beluini ac feroces appellanturtcuiufniodi nonnuj
la marina monftrareperias, quo nomine non folum uiuipara maiora antiqui intellexerunt, uera
etiam ouiparatatcp adeo quacuncp aquatilia (ut ait Oppiantis) uailis membris immenfa mole fc.
runtur.Quinetiam Diofeorides Ichthyocollam, Galenus Libellam, ac prater hanc, Canes : Pau.

rus,Thynnum:Oppianus,Amiam,Xiphiam,Boucm inter aquatilia cetaceacollocauerunttqux

Galenus falita recentibus meliora cuadere tradidit. ^Et rurfus, Ita comparatum eft a natura pt^
jo fcium generi, ut quos prater cateros maiorcs,3C fanguine praditos efformauii , eos ad tcrreftriS
animalium imitationem, non carnibus atep ofsibus modo communieriquerum etiam reliquorutti
more cotre.ac uiuos fcetus adere uoluertt.

u

#

A

Thdttm.

Vcukthitn.

2JO Dc Aquatilibus.

c O R o L L A R I V M.

De Cetis in uniiierfum hoc in toco prxter inftitutu qu^dacogefsimustquod 6^ jpauca ez (infi
hac occafione de cecorS nonnullis fpeciebus tum apud ueccrcs memoratis,fed anonymis, tum
aliis dc quibus breuifsime quadam recentiores tradiderunt, mentionem deinceps facere oppor-
tunum fic uifum. Cctaceo generi comunia quxdam,in Balanis etiam prxdida reperies. f Ce-
te plurali numero genere neutro Latini iieteres fere dicunt,^Gr^cos imitati,ncc alium fere cafum
Gr^ec» declinationis apud Latinos repcrias:CeIfus quide cctos,in fingulari numero genere neu-
tro dixit dc fimiliter Plinius accufandi cafu fingulari. Graeca declinatio

jBfcA^.nam Latine fic declinari non poteft, Seruius. Plautus &Fefl:uscCtum in accufandi cafu
fintJulari genere mafe. dixerunt, declinatione fecunda, Latinorum more , in qua cafus formari o- i*
mnes poil'unt:5^ nos etiam ita utemur. Si quis marinas belluas Caut I.fimplici beluas) pro cetis di-
cere malit, nonimpedio.nam cetarium autcetaceumpifcemjno tam de ceto proprie ditfioS^pu!
monibus fpirante,quam de maximo pifee branchias habente, ut thunno dC fimilibus acceperim»
Thunni quidem & altj maximi etiam cete uocantur ab ijs qui minus proprie loquuntur ,ut Ron-
deletius docet pluribus,tum in ijs uerbis qux proxime pofuimus De cetis in genere , tum fiipc«
rius in Cane uel Lamia, Plautus quo(^ cetum cum trygone , fcombro dC molli cafeo nominans,
thunnum aut alium pifeem magnum, non cetum proprie didum intellexilTe uidetur.Iam cum o-
mnes pifees maximi fiue ouipari fiue cartilaginei ceti nomine communius fumpto comprehen-
dantur,peculiariter tamen inter ouiparos thunntis libi ad fummum perueniiTet incrementum ««-
T©- appellabatur. Inter cartilagineos longos Canem fiue Lamiam magnitudine pr^cipua cfle pu 3.®
to, inter planos eiufdem generis fortafle bouem. quanqiiam dC alius bos eiTe uidetur generis ce-
torum proprie didi. Cete maiores in mari funtpifcesperfedum animal parientes,utdelphinf,
bala:n^,prifl:es,& csctera huiufmodigenera:m quoquidem uidentur haberi dC thunni magni, no
animal fed ouum parientes, cx uerbis M, Varronis fiiperius allegatis, Archeftrato , Athenaeo dC
Paulo Aegineta dc tuenda ualetudine, tradente cetacea,ut bal^na,uitulus marinus,libeila,delphi
ni S<f thunni pr^grandestqua in fententia dC Galenum fuiiTeuidco.Ariftoteles uerd his tanto an-
tiquior cui maior fides adhibetur, eos tantum pifees qui animal par{unt,iit de1phini,bal^ns, dC
tera id genus cete appellauir,IVIairarius. Pifees maiorcs,qui in 7ift«x?,id eft tomos feu Tegmen-
ta fcifsi uenduntiir, nominant Grarci, ut Phauorinus feribit : licebit^utem cofdem fere
cctaceos appellare, ^ Q.uoties Aratus kht®' habet, a Cicerone femper ucrtittir piftrlx,Perio«= 5®
nius. Omnibus maximis beluis dux eft cxiguus,oblongo corpore, cauda t^nui : xwre
j/Ao)? tTKif©', Oppianus lib. 5’.ubi xwt© generis nomen pro ipccic pofuit, balena

forte.nam 8i^ Feftus,Bal5enam (inquit) beluam marinam, ipfam dicunt efTe piftricem , ipfam eiTe
dc cetum. Et uulgd quidam cetum pro balxna accipiuntjKffT quod hxc in cetaceo genere

fere maxima fit. f Beluam pro ceto Plinius dixit,Feftus beluam marinam, Horatius bellua Pon
tijOuidius feram Metam.4, Grarci etiam Swgnes aut Ssew uocant.ccte,pr^fertim homini noxia,
ut feras etiam quadrupedes dC ferpentes qusc homini nocent.To tfi 5»ewf/

m «Kxvdfi «« Varinus in dfdione AW^,quam interpretatur fpinam dorfi in ceto, Pau
fanias de fluuijs quibufdarafcribit,0«e^,id eft, noxios homini pifees feu beluas (ut filuros, glani-
des) alentibus. E»:&«g(X7rpV7i(j{/,hoc eft in beluam marinam, Cxtat epigramma Grgcum,quodre*4®
feremus infra in Capite de Cetis diuerfis cx ueteribus. Monftra V ergilius dixit pro cetis rarae
dc mufitatx formae. Et quae marmoreo fert monftra fub afquore pontus.

Thannin uel thannim,'\in,rj'in, Hebraica didio,Munftero eft draco, coluber, fpecies quxda
magni ferpdis marini.item pifeis magnus,fpecie ferpentina, qui dC Leuiathan, fiue cete, ut Kim-
hi exponit, Ezechielis 39. in pluralithanninim,Gener.i.& Thannot (gen.fcem.) Malachia i. dC
thannin Threnorum 4. ubi interpres' uertic lamiae, Hacc ille. Thannim Datiid K-imhi author
eft, in terra eflegenusferpentium, in aquis uerd pifees magnos ferpentibus afsimiles. Hierony-
mus Efaiar 17. cetum interpretatur. Occidet cetum quiinmari,5»:!c.6^Efai^ ij.iirenas: quas nos
(inquit) autd«emones,aut monftra quaedam, uel certe dracones magnos interpretati fumus : qui
criftatifimt&Tuolantes. Septuaginta id eft hericij. Aquila, Symmachus diCTheod.firenas^’#
interpretati funt,fignificanres uel beftias aliquas cfie,uel d^mones iuxta errorem gemilium,dul
ce cantanceSjStT decipientes homines. Eodem nomine (inquit Aug.Steuchus) uocatur dracones
terreftres ate^ marini.nec enim cete dC maximi pifees aliud in aquis funt , quam dracones dC fer-
pentes in terra.Genefeos i.Chaldxus interpres habet tanianiah, Arabs tananin.Peria agdehaan*
Leuiathan,ueILiuiachan,(tribusfyllabis,uf liu prima fyllaba fit, ia fecunda,) ^n’'’\V5lob j.Abra-
ham EzrajLeui ben Gerfon dC Mofes dC Prizol ex magiftrorum fentetia, V-t<,ebel, id eftlucftum
interprctantur,ut translatio Hierofolymitana ni’^^,kina, ploratum dicit liuiethah. Hieronymus
leuiathan. Septuaginta ««r^^jhoc eft cetum ingentem. Sed recftius Abraham Ezra lob.j. dC

Pialmo 74. & 104, daggadol, quod eft, pifeis magnus. ita&RabiMofesPralmo 74,commenr.
dc Kimbirlianningadoljhoc cft,cetus magnus. lob 4o,bciluam marinam aperte fignificat. Pfal-
mo 74. Arabs conuertit althannin. Septuaginta c^«H9t'T©',Pfalmo io4.Chaldseus ucceHebraia
camreliquit. Arabs pofuit quoduitiofeferiptu uideturpro althannin, H^c ex ob*

feruatio-

DeCetaceising^cnere. LibJlII. 251

Icruationibus praeceptoris mei Bibliandri, Latini thtihni nome a Griecis habehtj qui thynnon Ihmm.
dixerunt, mutuati nimirum ab Hebraico nomine thannin. quanquam enim tliuhhus no proprie
cetus eft,ut qui pulmonibus caireat, inter cetaceos pifces tamen numeratur,qui magnitudinis fute
reCpctfiu, quanquam brancHias habeant, lit proprie diifii pifces,oete uel cetacei dicutur. Thunnus
quidem adeo excrefciqtit etiam nomen mutet,ac primum orcynus,deinde cettis appelletur. Eft
!amia,idcm qui canis carcharias,auti)miIis,non cetus quidem proprie^ fed longe maximus pi.
fcis,aded ut etiam integros homines uoret,ut & ipla thannin merito dicatur,ur efctacei pifces om»
nes;fedThrenorum 4.ubi pro thannin lamias reddidit interpres Latinus, feracautbellutc terre»
ftres intelUguntur.Lamia: (inquit) nudaueruntmammasdatSauerunt catulos fuos : quod non de
Io ferpentibus aut draconibus accipi potell,qui nec mammas habent,nec laciant : fed feris quadru.
pedibus uiuiparismon quibuslibct,fed maghis & immantbus,homini9 horrendis; ut & in mari
non quiuis pifces, fed magni S( noxij thannin uocantur. Porro uocabulumleuiaihan compo=
litum uideri poteft, a thannin per apocopen, 2<r uerbo mV, laua, quod adhaerere uel addi lignifi»
cattunde ri’’V?,liuiath,apud Grammaticos Hebraeos,additionem uel augmentum notattutleuia»
than non fit fimpliciter thannin, id eft magnus pifeis, uel cetus : fed maximus omnino, quales in
cetorum genere phyfeteres,priftes baltenae funt. Porro de Leuiathan que tn aducntli Meli
liat comcfturifintludaefmira fabulantur. _ _

Germani cetos omne TPnltfifii) appellant.nomcn a balxna fadlum uidetur, Kadillam pro»
prie pertinere. Angli fimiliter fPJxtlCjTPtxilefif {je. Illyrij Sum,ut quidam aiunt.ego filuru
10 proprieab eisSumappellariputo.

CetenullainEuxinorepcriunturpreterparuosdeIphinqs,OppianusIib.i.KaIij. Cete ma B
gna inmari exteriore pafcuntin-,8( pifces multo maiores,quam in mari interno apud nos. Near»
chiis apud ArianiS. Cadara appellatur rubri maris peninfula ingens.Huius obieiSu uaftus effio
citur finus,duodecim dierum &( noiSiumremigio enauigatus Ptolemteoregfquando nullius au
rarecipitafflatum.Huius loci quiete prateipua ad immobilem magnitudinem beluie adolefcut,
Plinius. Magnitudinem balenarum Plmius quatuor iugerum, id eft nongentorum fexaginta
pedum effe meminit.Ingens enim longitudo c c x n.pedum a Plinio X v u i.uolumine tradita
eft. Nearchus uero uiginti trium pafluum balenaru magnitudinem conflare tradidit, qui ex infu
lis ante Euphratem<ctum mari eiedum centum Sf quinquaginta cubitorum fe iiidifle refert, fit
50 hic balena, uel priftis haud cerre conftat,Maflarius. Mompelq in ade d. Petri cofta balaena i8.
pedes longa oftenditur. De magnitudine ofsium in cetis pluraleges infra in E. Inmarifigu-
rs omnes effieSf uidentur animalium,ai non folum animalium,fed etiam inftrumentoriim.Et in
Indico pracipuemonftraimmenfa funt & incredibilis magnitudinis, Cardanus libro x, operis
defubtilitate.deindeuariarum Si monftrofaruminmari formarum afsignaiis caufis, fubdit : Ea»
dem uero ratio de magnitudine belluaru in raarfpracipuecp Indico, quade forma. Nam ob hu»
midum,8f calorem, Si alimenta fcrmeubicyprafens,tum quiaabfcy pedibus fuftinentur, Sigran
diafupcrantmarislpatia abfcy labore, ideo maximi funt pifces terreftrium animalium compara»
tionc,auium autem longe magis. Nam finge uaftum animal,Si elephanto quadruplo maius,fi ef»
fe poteft,in terra, nonne plurimo cibo indigebit, quo abfumpto cogetur magnum illud pondus
40 maximo incommodo alias quarere terras. itaejj fecilc contradio morbo peribit : aut Inedia, fi fen»
fim lente ex una regionein aliam tranfierit.Deinde edam fi tuto tranfeat 5C abfque labore, quis
modus erit nehominum infidijs capiaturCHorum nullum eft periculorum aut incommodorum
in mari, nam neq; cibus deelfe pifcibus.nec tranfitus ex una regione in aliam cum labore eft, nec
ullis hominum infidijs medio marfetiamfi monarcha imperet, fubijci poterunt. Ob id igitur pi»
fces maximi inter animalia,aues minima;terrefiria magnitudine funt mediocria,Hac ille. ^E»
qiius ceto fimilis poft pedus in templo quodam Gabalis fpedlatur, Paufanias in Corinthiacis,
f Cetus pifeium maximus habet os in fronte magnu Si patulum. Si oris meatus ftritSos, Author
de nat.rerum.

Delphini, turfiones bC reliqua cetacei generis,corio duntaxat integuntur,Maflarius,
fo Delphini.bakna: Si reliqua cetarium genus branchijs carent, fed flftulam fui pulmonis cati»
la CQntincnt,qua humorem quem in ore acceperint refpuant, nam Si humorem admitti necefic
eftjCUm cibum in aqua fubmerfum capiant. Si admiffumeinitti neceffe eft. nam branchite ijs quae
Ipirant incomraod* habentur, haud enim fieri poteft, ut idem Si branchias habeat. Si fpiret. fed
enim ijs ad rcfpiiendam aquam fiftula data eft,qu3e ante cerebrum fita eft, ne poftpofita id interci
peretur a fpina,(a:ditac|5'l' per fumma atquoris fiftula dormiunt Si fpirant, pinnas fuas mouendo t
leniter. ) Caufa ucro cur pulmonem ha:c habeant Si fpirciit,qudd maiora animalia plus caloris fi»
bi requirunt, ut pofsintmoueri. quapropter pulmo ijs inditus eft plenus caloris languinei , Ari»
ftot.de partib.animal.4.'5. Phyficter (ouwrsT/lf) nominatttrfiftula («wAcs) cetaceorum pifeium,
Varlnus. Plura de fiftula cetorum leges ubi ex Rondclctio pifeium partes in uniucrfum deferi
£a bentur. Cete ofculis (fiftulis) cubitalibus,iuxta nares politis, tantum aqutc effundunt, ut naiies
etiam prtegrandes obruant.Ex earum pinnis uirga: funt pulcherrimtt, qua: offeae feu cornea ui»
dentur.funt enim nigra:, fimiles cornibus bubaloritm,Si adeo flexiles, utnunquam rumpantur,-

u X

Cetor.

252 De Aquatilibus.

nitent prsdpue in Sole, fle ut aurea: uideantur. Singula fila uirgam unam habent, atque ob id in
Una pinna plurim*: uirgis enim pinn* conflare uidentur. Os ucro capitis adeo patens, ut ex eo

nauiculam efficere queas, Cardanus lib.io.de fubtil. f Cetariaomnia carent auriculis, Ariftot.

ffCetacei generis pifces (prope,addit VuottonUs) omnes refupinati corripiunt elcas, (pilees mi-
nores ) habent enim os fubter. Idem. Vndefitutpericulum minores pifces facilius pofsint cua-

dere alioqui pauci admodum feruarentur. quippe cum delphini celeritas atqj edendi tacutas mi.
ra effe uideatiir,Vuotconus, ^Cetus iniuiTentute dentes habetnigros, mfenedta albos, Ubleu=
rus Cete aliqui dicunt dentin tres ordines habcrc,ut dC Scyllam Homerus, lo.Tzctzes. AU
bertus cetorum alios dentatos ciTeferibit, alios fine dentibus. Ego cx pi(fluris quas uidi cetoru
diuerforumjin alijs demes ferratos, in alrjs planos humanis fimiles animaduerti; 6c in quodam gc »•
nere etiam longos exertos, ut Rofmaro appellato. Cetaceis cur anteriores dentes obtufi fint,

^ cur adeps eorum non concrcfcatjCardanus quaerit in opere de uarictate rerum, ^Cctc mam=«
mas habent 6^ lac, Ariftot. f Felhabent cete omnia, excepto uno delphino,Vuottonus. ^ Del
phinus teftes habet intus conditos, & qui ad aluum necfiimtur, Idem* ^ Debalxnae genitali, 5^
cur cete genitale habeanglege Cardanum De uarietate rerum.

Spirant qu^e fiftulam habent omnia dC recipiunt aerem: haud enim carent pulmone, Arifiof*
Cete marina nihilo funt inferiora carniuoris terreftribus belluis, fed uiribus etiam magnitudis
ne exccduntjOppianus. ^Ccte (quaedaift)riTgiut, Cardanus. Adlittora,autminime profunda
Ioca,autbreiiianuIluappropinquat:fed in alto uerfat, Aelianus. Multa inaltoucrfant:nctt/f« sfi

Hiovdly Ceti fcm= 1»

per in fundo maris degunt, molis fiiar pondere:femper famelica,ut quorS uafta uentris uorago fit
inexplebilistquare dC ftinuicc conficiiit,robuftior infirmiore,Idc. ^ In mari beluK circa folftitia
maxime uifuntur. Tunc illic ruunt turbines, tunc imbres , tunc deieda: montium iugis procellse
ab imo uertunt maria, pulfatas^ ex profundo beluas cum fluiftibus uoluunt,Plinius. ^ Vifus
omnibus hebetior, Vtiottonus. ^Omnibus corpora funt grauiora,£c:motusCnatatio) in mari tar
dior,pr3eter canes, Oppianus lib.5’.

• Cctacei generis pifces eodem,quo reliquijmodo coeunt, planis enim admotis partibus agut?
nec parum multumue temporis, (id mediocre in coitu ipfo confumunt, Ariftot. ^ Omnia tum
intra fe,tum foras animal generant, Idem. Et rurfus: Delphini, balenae, 8C reliqua cete,quaeno
branchiasjfed fiftulam habent, animal generat Additur qs priftes,& bos. nullum ex ijs enim oua 5®
habere cernitur:fed ftatim foetum, ex quo redadio in forma animal conftat: quemadmo-

dum homo dC quadrupes, quae animal pariunt. Scymni, id eft catuli, dicitur etiam foetii
ra pifeium uiuiparorum,ut cetorum,Oppiano. Cete intra le generant, perfedium^ animal pa
riuntmammas habent dC lac,catulos^ interdum binos nutriunt, Maftarius. Nullum genus pl
fcium habet collum uel uirgam uel uuluam manifeftam,aut omnino teftes exteriores ucl interid^
res:auc etiam mamillas, praeter delphinum cetorum genera, quae generant ex utero fibifimilia;

& ideo habent mam!lIas:non quidem in fuperiori parte corporis fui, fed inferius prope iundiura;
fid mamilla eorum fimilis eftiundiurae quae eft fine ligamento, ac fi fit addita corpori: dC termina-
tur in conum papularem. T endunt autem in eis duo meatus ad interiora mamillarum, canalibus
afsimilesre quibus lac manat alendis catulis,qui teneri adhuc fequuntur matrem: ut omnium ce- 4«
torum fobolesrquod uifiim eft a pifeatoribus in diuerfis maribus Germanico , Anglico, Flandri*
co, Illyrico fidalijsjAlbertus.

Omne fere cetaceum genus duccad fibi moderandum egetjillius^ oculis ducibus ad uiden-
dum utitur, Aelianus.uide plura fiiperius in Bal^Ena. ^ Cete quxdam in metu deuorare fuos foe
tus Icgimiis.deinde rurfus euomere,Calius.fed hoc glauci facere dicuntur, ut mufteli quidam u-
tero recipere, non proprie didla cete.

Cete faepe obuias terrent naues in mari Iberico ubi proxime reliquerunt Oceanum, vHvxstfj hi*
Oppianus. Cete aliquando fludius hauftos ita eructant, ut alluuie nimbola ple-
runcpclaiTem nauigancium deprimant,(hocueccres priuatim dephyfeteribus tradunt.) Sed Sd
cum in mari tempeftas oritur, fe fuper fludius attollunt, fid commotionibus ac turbinibus naues
mergunt, (Hoc de balaenis Olaus Magnus fcribit:uide fupra in Corollario de Balatna, pagina 158.
pidiuram hoc rcpraffentantem:2d alteram illud quod fequitiir. ) Arenas aliquando dorfis tollunt,
in quibus ingruete tempeftate, nautae terram feinuenilTe gaudentes,anchora iadia, falfa firmitate
quiefcunt.at ignes accenfos belua fentiens fubitd commota fe mergit, 8d homines cum nauibus in
profundum trahit, Obfcurus. Thynni non uoce,non fonitu,non idtu,fed fragore tcrrentur,Pli
nius.Huic contrarium non eft quod apud Strabonem legitur £d Arrianu qui res geftas Alexan-
dri Magni condidic,beluas in Indico mari clamore ac tubarum fonitu exterritas fuifle.Plinius e-
nim non beluis cetarijsuiuiparisut Strabo SdArrianus, fed thynnis ouiparis hanc conftantiam
tantummodo tribuit, Maifarius. Arabici maris pars multis uarrjs^ belluis referta eft. cete ccia
illic uagari ferutur. quapropter naues tutelx caufa tintinabula qusedamjtam aprora,quam a pup- 6©.
pi deferunnquorum fonitu terrefadlscbellux nauibus non appropinquant, Pliiloftratus de uita
Apolloni) libro j.Repetithaec Gilliiis 8d adphyfeteres priuatim refert. Caftoteo aqqa diluto,-

De Cctaccisin genere. Lib.IlIL 255

Kinmarcprofufo,cetcdifftigiunt,8(f in profundum fertcipiut, ut fcripfinuisinBalatna E. Iii
Indico mari belui circa folliitia maxime uifuntur.tunc illic riilint turbines.mnc imbres, tunc de-
iet^tc montium iugis procellae ab imo uertUnt maria , pulfatas^ ex protiindo beluas cum fiueSi»
bus uoluuntiK alias tanta thynnorum multitudine, ut magni Alexandri clafsis haud alio modo,
quam holiium acie obiua, contrarium agmen aduerfa fronte direxerit : aliter (parfis non erat eua=
dererquinon uoce,nonfonitu,nonic!}u,fcd fragore terrentur, hccnili ruina turbannir, Plinius,
Vide Maflarij uerba paulo ante.Plinius quidem fentire uidetur, Alexandri naues agmen contra,
rium fronte aduerfa,non contra tbunnos,fed ipfas inter fe inftituiirc,ut ex cbllifione mutua exci*
tatus fragor thynnos terreret. Macedones narrabantin multa Sc incredibilis magnitudinis ce.

10 tefe incidiire,undc confternati fpem omnem uiti abiecerinttquippe qui arbitrarentur uirOsoma
neis una cum nauibus ab illis fubitd abfumptum iri. Sed poftea animis refumptis, clamorem ma.
gnum omnes fe pariter edidiire,fimul9 armis collifls & perfonantibus tubis tantum ftrepitus fe.
ciire,ut perterrita: belluie fubter aquam fe demerferint,Diodorus Sic.de geftis Alexandri. Arria.
nus etiam hoc de cetis fimpliciter refert: Strabo priuatim phyfeteres nominat. In Canariam in.
fulam unam ex Fortunatis perhibent expui undofo mati bclluas.deindecummonftrailla putre,
dine tabefadla funt,omnia illic infici teqo odore,ideo9 no penitus ad nuncupationem fiiam con
gruere infularum qualitatem,Solinus, In multis Indii locis aiunt cete qua:dam ad litus appel.
Fere ubi «‘hruki (aqui reciprocatio qute exundatioilem fequitur) quidam ea reliquerit. Alia a
magnis tcmpeftatibus in continentem ex{)clli,a; inibi coputrefeere, Atrianiis, PoMgiu A Moty.

lo Wi tlfr©- iTcvs •««'« m iSi <r^v Oppianus.

^ Callichthys,orcynus alii pifcescetaceifimiliterhamocapiunturutanthias,Oppianuslibro
j. De anthii autem captura fuo loco fcripfimus. fed orcynus dC callichthys, cetacei pifces funt,

"°*Omnia cctacea (inquit Gillius ex Oppiani Halieut.libro p.) exceptis canibus, tardainnatan
dofunt,necR fine pifciculo duce quoquam progrediuntur. Hic fingula illis oftendit,fi'ue prjda ca
piendafiqfiue quodpiam pcriculuinrtet,fiue propinqua uada tiitandathuic ad folam catidte mo.
tionem illa parcnt.per hunc audiunt K uident: neq; tantopere uaftis beluis uires profimt , quam
aftutia paruuli pifciculi.Qiiamobrem aftutus pifcator ut huiufmodi beluas capere pofsit, uaria
multiplici efcarumillccebra,hunc primum (hamo) capit, deinde nullo labore monfira compre.

50 hendit.netj enim a duce orba amplius maris uias uident, non propinquum periculum fentiunr,
fed tanquam pondera quidam temere uagantur,ignara ciuonam frudibus deferatur. Nam quod
duce priuatafint,&: carnea mole in oculos eminente, (TtifdWsitittnwt^xTtuijfhvs, Oppianus,)
eorum afpedus tenebris circupfundatur;Ideo ad fcopulos & litora offenflonem accipiunt. Tum

rnain aquam,non tanta efttnam minores quia leniores fint, idcirco altius eminent. Pifcatores li.
neam ex frequentibus funiculis contortam faciunt, crafsitudine rudentis (Ti&Tiye , funem inter-
pretantur qui malum nattis utrincp confirmeqaprora fcilicet Sf puppi) nauis mediocris, longitu.
+0 dine qui fitfficere uideatur.Huic addunt catenam ferream,quam hamo infernt, ne dentibus bel.
lupIacereiur.Hamtim magnum faciunt, quanms faucibus bellui comprehendi commode pofsit,
adeo ualidum ut ne faxo quidem cedat,A ’ <(l<s>ytsWs(.«6«s xiyxm^Tta 7r6>&/isin(i

1" media fune (catena potius, orbes quidam frequentes

fimt,qui furiofos belltii motus cohibeant, ne ferrum perfringat contorquendo, cedunt enim illi
in gyrum,unde fit ut catena loco no mancat.Efca eft iecur aut fcapula tauri. Multi autem funt pi.
fcatorum focij opifcri,qui inpromptu habent fpicula,fufcinas,harpas feti felces,fecures, Sf alia

huiufmodi fabrorum arte incudibus confeda.Tum tacite remigantcs,nutu fi quid opus eft figni-
ficant,& fummoperc cauent ne ullo fono percepto bellua in profundum refugiat. Vbi ucro iam
■prope funt,ercam e prora demifram bellus offertint.Hic ut efcam uidet,nulla cuntSatione inter-
Jo pofita,effreni auiditate eam appetit, atep ftatim ferro eius guttur transfigitur: cuius dolore incita-
ta,catenam exedere 8^ conficere conatur:quod ipfiimpoftquamdiu multumcp conata eft, acerrt
mis doloribus afie(fla,in pelagi profundum demergitur.Tum omnem funem huic relaxat, quod
nullis uiribus humanis retrahi pofsit,ai facile exagitata fera naucm cum remigibus in profunda
defrahcrct:fimul&( amplos utres nenti plenos ex funibus belua mare fubeunte appendunt. Illa
uulncris dolore ftunulata,utrcs contemnit, K reluflantes, funimam aquam femper appeten.
tesjin altitudinem maris deprimit. Cum aute peruenit ad imam maris fedem defatigata quiefeu,
ingentes frutTtus anhelans. at enim quiefccre cupientem utres non pcrmittunt,fefc in fublime cne
rehtes.Itaq; contra hosrenouatatqjinftauratpugnam, dC ueluti animalia fibiinfefta pcrfcquitur
ulcifeendi animo. K iterum ac fiepius fruflra utres detrahit.hi furfum uerfus fubuolant : illa uero
tu grauiterdolcns,rurfiis profandum petit taimodo alieno impulfu, modo fua iponte tiamtur , K
tantopere furit, aquarum procellas anhelando commouet, ut exiftimes fub fluCTibus Boream
flabulari, Tumpifeatorura aliquis illico ad litus remigans, lineam faxo alicui alligat, K in mare

u 5

254 Dc Aquatilibus.

tedii Tandem defefla 8^ uiribus iam exhaufia belkia.uter aliquis uidlorist nundus effertur fuMi.
fnis;mox etiam exteri, &: cum tjs cetus uel inuitus attrahitur.Mox pifcatorcs fiiis nauigijs cogre
8antur,&: cohortatione mutua tanquam iri prxlio.magnis ailimis.magno tumiiltu,feram aggre.
diuntur Alii haflis feu iaculis,alii tridentibus, alii f^curibus, falcibus, alijs ue inftrumentis armati
cxdunt utcuncB reniteritem flatu^ cientem procellas;&: uulneribus , quibusinflidis mare rube.

fcit putridam ftntinam infundunt, acrem a; ignis inftar mordacem. Expugnatamdeniepad litus

trahunt atq; eijciunt Vbi illa nequicquam iam moribunda palpitat, pinnas^ motitaq&l grane fpl
rat Ethoc quidem modo cete grandia capiuntur-.minorum uerd ut facilior eft captura, ficinflru
me'nta,ut par eft,minora:hamus inquam, efca &: linea. Sf pro utribus caprinis,cucurbitac '

i«as«tu/T»{) arida adhibentur, Hac omnia Oppianus , partim ex Gillij, partim ex noftra tranli !•

Bellua marina frequenter capiuntur (inquit Albertus) quando auiditate nimia perfequendi
haren<ras in littus impingunt uadofius ac breuius quam ut inde redirepofsint. Nam non ita pri«
dem una quadam impegit in littus FrifiK:quam incolae, ne cum maris reduxu euaderet , ligaiie.
tunt omnibus qui per totam infulam reperiebantur funibus : quorum extrema palis profunde in
terramadadis,8elapidibus &otdifictjs proximis alligabant. Mari autem refluentepifeis aqua ad-
jutus perrupit omnia, & cum funibus cuaiit in altum mare, incolis ob illorum iaduram mozftis.
Sedcumfaturatusnoncffeqteriiodierurius harengas infecutus, eodem quo prius loco hxrens
inuentus eft una cum funibus, quos infulani pifce occifo recuperarunt. Cum uerd diuiderent pi»
(cem,ceruix amputata fuo cafu non aliter ac fi domus rueret fragorem & fonum edidit, Cxte= io
nim pifcatores (inquit idem) qui innofltis maribus cetos uenantur, duobus fere modis , utuntur.
Primus eft,cum tres pifcatores paruis nauiculis uehunttir ad locum, in quo belluas effe fciunt aut
fufpicantur, ex illis duo remigant, tertius in naui ftat paratus ad feriendum, habet autem inftrti.
menmm.ctiius haiiile eft deligno abiegno.leuitatis caufa.in eius extremo, qua comprehenditur
manu,foramen eftrcui inferitur funis ualidtislongifsimus^', qui in orbem complicatus innauiia
cet,ita apte ut nullo impedimento ftarim cmiflum haftile fequatur.Cufpis inferius triangula eft fa
gitts inftar, mucrone perquam acuto politifsimo^, ut facillime penetret. Dux autem linex (ex.
trema latera) qux ad medium mucronem utrincp tendunt, non minus quam uelacutifsimano*
uacula incidunt.Stiperficies tota tenuis (lauis) eft,&; optime polita .Jn medio lateris quod oppo.
nitur angulo inferiori acuto, erigitur perpendiculariter ferrum illi lateri continuatum, ad cubiti 5»
altitudinem uel paulo plus.K ibi habetur foramen cui infigitur. haftile. Porro cum iam cetusap=
pareqis quihaftile manu extefum tcneqalios quotquot poteft fimiliier inftrudos aduocat. T uni
natantem in fuperficie aqute cetum,dumpifces exalto'petfequitur,quam pollimtprofundifsime
feriunnK mox rdidis in uulnere inftrumentis reccdUnt.Quod fi cetus perctiffus ftatim in mare
abeat,funes.abfcinaurit,& oleum atqj operam fe perdidiffe conqueruntur. Sin ftatim in fundum
defcendac,utpateualdelxfusuulneribus:fundofe aftficat,propterfalfedinem uulneribus feinfi.
nuantemjatcj) ita magis magis® cufpidem fibt in corpus adigit altius : Sf mox laborepifcis c pro.
fundo ebullies far.guis prodit.Ipfe debilita ius,paulatim fundi fotum fequens appropinquat litto,
ri, donec apparere incipiat;& tunc ab incolis turmatim colletSis multitudine nauium SC Ipiculo.
rum circundatus occiditur. Huic alter ucnandi modus fimilis eft,nifi quod fpiculum non ucr= 4«
berc,(manu;) fedicftuualidifsimx baliftx ceto infigitrir.Si in hoc quocp funis immittitur.ficut di
ximuSjHuculqj Albertus. f Cetus (inquit Ifidorus) poftquam xtatem annorum trium excedit,
cum balana coit,SC inipfo mox coitu uirtuteuirgae genitalis emutilatur ita, quod ultra coire nes
quittfcd intrans alti maris pelagus intantum excrefeit, ut nulla hominfi arte capi pofsit. Infra tres
iginir annos xtatis fiix capi poteft. Capiuntur autem fic; pifcatores locum ubi cetus eft notantes,
illic congregantur cum nauibus multis, fatSo^ circa cum fiflularum ac tubarum concentu,alli.
ciuntinfequentcm.quia gaudethuiurmodifonistcum^ iuxta naues hxrentem fono modulatio,
nis attonitum cer nunt, inftrumentum quoddam ad inftar raftri dentibus ferreis acuminatum in
eius dorfum clam proijciunt,at(p diffugiunt. Nec mora, fi certum uulneris locum dederit , fundo,
maris cetus petit, fe^ ad terram dorfo fricans uulneri ferrum uiolenter intrudit, quoufc]; perfofla ff
pinguedine uiuam carnem interitis penetrauerit, fic^ ferrum flibfecuta falia maris aqua uulnus
intrat, ac uulncratum perimit. Mortuum ergo fuper mare fluitantem pifcatores cum funibus
adeunt, & ad littus cum magno tripudio trahunt.

Ichthyophagi urbem incolunt nomine Steiuram,ubi exmagnorumpifcium membranis ue.
fies intexuntjPhiloftratus libro j, Loraecorijs cetorum ualidifsima funt ad magna pondera
fublcuanda per trochlcas,&Colonixinfcrofemperuenalia habentur, Albertus. ^ luba tradit
cetos ingens in flumen Arabix intraffe, pingui^ cius negociatores,8<r omnium pifeiumadipe ca
melos perungere in eo fitu.ut afilos ab his fugent odore, Plinius. ^Circa Cythera infulam cete
prxdicant maiori granditate generariteorumcp ncruos accommodatos efli ad conficiendas,non
folum pfaiteriorum,8C muficorum aliorum organorum fidiculas,fed ad bellica etiam inftrumen. 4«
ta ex his confetftx chordx (arcuum, addit Gillius) cenfentur optimx, Aelianus, Qui cultui fiu
dent in Britannia, dentibus mari nantium belluarum infignittnt enfium capulos, candicant enim

ad

DeCctaceisingcncrc. Lib.IIlI.

ad cbiirneam claritatem, Solimis. Exdentibuscetorum,quosMofco',iitarMorfrappcllant ma
niibria &: tenacula enfium, framearum & cultellorum faciunt ijdem Mofcoiiita', & Turei SC ’i ar
tari,ut impetuoCores iiSus grauitate adiuuanteimpellant.Matthias a Michou. Candidi funt ce
torum dentes, ut ebur,fed in opere longe fi'rmiores,Cardanus, Fiunt Sipeflines & afa infti tu
menta ex ijfdem,eburneorum aemula, candoris iiti in multam %tate tenaciora: fed leuiora funt,
dC ex halitu hominis fudorem minus concipiunt, & cum in terram cadunt, non ita facile frangtin
tur. f Gedrofos qui Arbin amnem accolunt, Alexandri Magni clafsitim pratfedft prodidere do
mibus fores e maxillis beluarum facerc,ofsibus tedfa contignaretex quibus multa quadragenum

cubitorumlongitudinis reperta, Plinius. Gedrofi (inquit Maflfarius) cum fores e maxillts helua-
to rtim marinarum in domtbus fieri,»: tedla contignari praifetSo clafsitim Magni Alexandri retus
iiflTencnon a Gedrofis ipiis haec fteri,fed ab Ichthyophagis populis, qui citra Gedrofos habitant,

nonproculabeiSjexDiodorOjArrianoStrabonetpuidenturprodidiiTc.libro enim ly.lchthyo.

phagorum regio, inquit, fecus mare eft,« magna ex parte arboribus caret, raritas in ca palmarS,
acanthi,myrtc*,aquartim,3(: domeliicicibi maxima ell. Vefctinttir pifcibtis tum ipfi, tum eorS
pecora,»: aquas plutiiales fofsiles potant, pecoribus carnes pifcitim prabet. domicilia ex ofsibtis
cetorum fcilicet (ut Arriantis tradit) bala:narum,a;,oiireortim conchis , magna ex parte faciunt,
nam trabium fulcrorum ufum cofta: pratfianr, portarum maxillae, ueriebris fiunt mortaria in
quibus pifces rubigun[ur,adfolem alfantur.Poftea ex his panem conficiunt, frumenti patiltiltira
admifcentes.quos fubadios Alexander Magnus iufsit a pifcibtis abftinerc,ut Plinius meminitli-
lo bro fcxto,ctim antea folis pifcibusalerenttn-,a quibus nomen habent.quod etiam confirmatur ex
eodem Smabone inferius,ubi aiuQui nunc in Indiam nauigat, beluarum quidem magnitudines
referunt.qus nec gregatim.nec fepius fe offerant, fed difccdant clamore ^ tubis repulfte. dicunt
cas terrs nequaquam appropinqttareiolTa ucroiam dilfolutarum a flueSibus facile etjci, & mate-
riam faciendarum Kgccum iinejmm hoc miemr.Gneceforfttanleguntur Sf‘aimfiSlr,hoceJlaffires,uenostaa
iofijl exJrnaminterfreuuJiimm) khthyophagisfuppeditare. Ichthyophagi ergo quoniam arbo-
ribus,»: lignis ex confequenti,carent,ex ofsibtts beluarum domicilia conltrunt, Ha^c MalTaritis.
f Ichthyophagi pifces teneriores,crudos,uc ex aqua extrahunt,eiitant. maiores uerd durioresca
Sole ficcant,»: ex aridis molitisi^ farinam SC panes conficiunt, alij mazas ex ea farina coquunt.
Ditiores apud eos domicilia ex ofsibtis cetorum, quos mare expulerit, extrtmnt. Si e latioribus
Jo; eorum tantias parant, V ulgtis uerd SC tenuioris forttinte homines e fpinis pifcitim ftias domos a-
difleant, Arriantis libro !s. Et rtirfus,In mtilds Indiae locis aliqua ex cetis ad littus appelluntur,
cum recedente atftu in uadishaifere.alia fitiflu iatSata qtiafi naues tempefiate tiidia: in terram de-
fertinttir.Ex quibus putrefaeSis oflfa ad domos ardificandaslegtint: offa laterum grandiora pro ta

bulisfunt,(ficuertitMaiIarius:Gra:cc<ii>iwlegimus,idcfttrabes,ueltigna,nontabulas:)minora,

pro afferibu$,(Arrianus dixit:) maxillarum oisibus iofjTotaty ^wor,iegcndum ijv ■wt piaia-

m) pro portis utuntur,ex quibus multa quinqj »; ttiginti cubitos ulnas, paffus,) accedur,

Arriantis interprete Maflario. Ichthyophagi in fpeltmcis habitant , tiel tugtirijs olete frondibus
conteflis,^ trabibus ac tignis ex ofsibusac fpinis cetorum perfe(Sis,Strabo lifa.i6. In Septen-
trionalibus maximis Europx infulis ecdefite SC domus (facrf priuatsm *des)ex cofiis Si ofsibus
+-0 cetaceis extriiuntur, Olatis Magnus.

Cetus aut balrnaltidens in mari.fignum ell tempellatis, Obfctirus.

Ichthyophagi quomodo cum ahjs piicibus ueicantur, tum e magnis ficcatis farinam , panem F
S>C mazas confict:mt,fcriptttm ell fupra in Multi ex damnato uiCrus genere fttilti elfedi funt,

ex fuilla carne, bubula,afini!ta, ia (amentis cotinuis,canibus marinis,cetarijscBomnibus, Alexan
derBenedidlus. Duram habent carnem cetacea omnia &:excremenIoiam,prauicp fticci. Atc^
recens eorum caro, ni optime concoquaturjCrudi fucet plurimum in tienis congerit: ienibuscRci
bus omnino inutilis hahetur.Quamobrem ipiis fale conditis fere in cibis utimur: ita enim fit ut a-
limenttimquodex ipiis in corpus digeritur,»: tenuius reddatur, cocoifrioniqj & fangtiinigene-
rando accommodatius, V uoitontts ex Galeno ni fallor, f Brafatioltis in ftio in Galenum Indice
f o hacannotauicCetacca condiuntur fale; falfa enim meliora etiadunt. Si fangiiini faciendo magis
funt accommodaicaro autem eorum recens facit fticcos crudos copiofe in tienis. lib.t, de alim.fa-
cult. Cetacea fitccum habent craiTiim SC glutinofum,in libro de cibis boni aut malifucci, Om-
nium carnes falfe fangtiinem melancholicum creant,tertio delocis affedis. Cetacei pifces nui
Ii ntiles fmt fenibtis,quinto de fan. tuenda. Vitari debent in tiidlu attenuante, De aiicn.uiclu.
f bpilepluE Obnoxi) auerfenttir pifces pingues bC cctaceos,ut fcombrum, pelamydas.hi enim o-
mnes cratium tcrrelircm^ 6C inimicum naturae fuccumcongregant,Trallianus.

Scabies equorum linitur unguine ceti, uel quod inlancibus falttus thynnus remittitjCoItimel g
!a^ ffSunt qtiipi o ceti (per mate, ut uulgo nominant,adipe cuiufuis ceti utantur, hoc modo: Adi-
pe in tiale reponunt, loco frigido, ut celia uinaria,deinde pratlo exprimit t, »: quod rcmanetcraA
6b fum fperma ceti uocantniires quidem caldcm clfe aiunt. Plura leges inferius in Ceti ex quo am=
bralegittir hiftoria. Cctaceortim pifeium coria afperatubercuiis ulceratis conucniunt, utferi-

bitGaIenusini.demotbisiiulgar,comm€ntario i.

u 4

2t6 " Dc Aquatilibus.

rrtni-n Hfnintur a ccte aui maiores in mari fimt pifces, MaiTarius : quali cete rtam in ablati.

H,a. ‘ ’h1 arcufandicB cafibus pluralis numeri efferre liceat. Cete grandius,

uoA cyno«phalus, cctos,Hefychius «Varinus. Kxi^7rmy<tx,i^cmt

^ Fnich^nium Hefychius SC Varinusmefcio quam rede. malim wir©-,K«T®-.
Vf:iimwT , p P. legimus, Bfiofiss wh-Ui/ yviIsKi Scholiaftes interpretatur

(?nnLCSSpffcem\,ocat,!x«:^

fubftanti«,8C Circa Taprobanen maxima cete funt,qu*

DfonvfiusA4ri«i£i*V«i3.«appellat.Euftathius, fEIacatenes nonqu.mscetaceip.fce,

' ;; r„«t ,tr Varlnus fcnbere uideturifed thunnorum genens duntaxat,

‘"X theta, tamania cete. Vergilius y.Aeneid. Armig«i Tritones eunt, fci^ulofafe ce. I*
... 1 Achill Cognominantur etiam grandia 8C horrida, fu i(saK«T©-i5.«As w»*

'EEaA«s,«rK7tOT»iis3.t$«sto-nit.iti(E<ieiT»,Vlyffes naufragus Odyff.E. ^

Lw UeiSim, ^ s.«9.

OppianusIib.i.Hal. Et rurfus,OOT«s!s.«:sw4ft&«yvv!ii.??MS«x.»«
miUat cete «*’?*. ..!«.«■« 9"?« «Av

roUoifoi;, j(iAs.ri;f .(s^ct»©" Afiinirantis.iitya. *BT©',ieiW smAsif .nam -ssAbj fubltantiue accipit. & ceti ca

dauci- <At/irJimsSty‘^</ -

Cct-rius qui cete &: magnos pifces uenditat,S<: bplonas exercet.authore Donato. Cetarq,
lanii coqui fartores, Terentius Eunucho. Minime artes eae probandae quae minidra: fune uo-
luDtatum cetarii,!anij,coqui,&:c.Cicero i.Offic. Et neper fingula enumerem falfamentorum 1»
omnium purgamenta,quie cetariorum officinis eucrrtmtur,Columella. Cetarq genus eli pilca
torum quod maiores pifces capit, ditftum ab eo quod cete in mari maiora ftint pifctum genera.
Varro’ Non animaduertis cetarios, cum uidere uolunt in mati thunnos, afeendere m malum al.
te ut penitus uer aquam perfpiciant pifces, Nonius. Garum apudTurcasctiamnuminma.
oAo cft tifu.pricipue Byzanti). Eius uenditores olim cetarij uocabantur. Gallicum nomen non
Lbent.nifi quis uelic Harenniers (quafi harengarios) appellare.Romte Pifcigaroli dicutur, cora
Dofito nimirum a pifeibus & garo nomine.Bcllonius. ^rCetarius etiam adiediun eft grammati
cis utcetarii fines ubi capiuntur cete, Plinio ji.8. Pifces maximi inter cetarios habentur, ut
thunni Maffariiis. Grteci ix8;s«»™J'8t dicunt,Latine cetarios uel cetaccos dixerim. Ceta=
ris cetariarum (ut grammatici recentiores annotant) funt locaiuxta mare ftagnante lacinm qui. ;•
bus thvnni.K alii huiufmodi pifces capiuntur,&( iuxta falitmtur,Plinio libro 37. Horatius ceta.
ria dixit g.n.Plures annabunt thunni, & cetaria crefeent, Serm.1.4. Scoppa Italus cetariam,
id eft locum ubi capiuntur thynni, Italice interpretatt.r,la ttmnera , tunnara. Polypus Gartci®
in cetariis affucttis exire c mari inlactis eorum apertos, ate^ ibi falfamentapopulari^lmius. Vi-

deinferiusinderiuatisGracaniciscircafinem. f Gratcisadffdiuumeft««T8(^;Oppunusho.
minum contra phocas pugnam,««TH«(/.i«fls|/ dixit._ Kstbssj^ms, generis cetart). Idem. Etah.

bi Kxmtmf W «Sitam. N ercides ksthws m-mmji tj»(i)!imw&j(S»>'-Jii,^comtus Idylli^o xo. ^PrtuiJ
iffeitOi «tt-ffii t-nufoi K«VaM araMvS yuttaiuii AiK«i/!aij®.i,Homerus Odyffex A. ubi Euitathius,K««

T8«Heftmagni,s^«.*«;ri&'.uta««V©'fit««/8©',&:c.Sedmilitcsmercenariosquoms»T8»tno

minabant itxsfOT.i, metaphora il ceris duda. Alij populos Myfta: huius nominis faciunt, qui 4,,
poftea Eleata: didi fint,a CetioCi» K»T8ir)fluuio torrentis inftar in Eleatide,qtiem K kstib^vto nun
cupant Alii CcteosputanteffePergamenos.Suntqtii fcnbant,&: interpretentur, attoes,

cognatos,ucl «sJlsssialn uerd yutfiH.Sl aliter mterpreteiur,ut pluribus exponit Euftathtus.Geo-
craphus ucro (inquit) quinam fint Cetij populi apud Homerum,conftare ncgat.grammaticos e.
nim fabulas quafdam & conieduras tantum afferre.Cetium (K«T8ii(i)autem fluumm Caico milce.
ri cuius circa Idam fontes fint,Hsc Euftathius. Ali) ex Strabonis libro i3.recitant,Cctios efte
populos inter Cilices & Pelafgos.qui didi uideantur a Cetio fluuiolo quodam m eorum agro,cu
ius etiam meminerit Plinius y.50. Vocatur StCetius mons inter Noricum S>C Pannomam,ho
dic uulgd ■IKdlenbcrd. f K»Ti/‘8S,id eft Cctacei uel cetarij ab auihoribus, pifces maiores,ut thun
ni cognominantur. 4.i/<niT»e,i:?S-->t»TOJ'i;.i(xWi../iwAi5, Varinus. ^ Orcynus afcallichthys, w«y«
•n ,Ai,t«s>mrLA<striJito,,Oppisnas. f-Homerus Lacedsmona «stsikww cognominat, ut Odyffea
quartiinitio. In Lacedsmonico (Laconico) mari accepi ingentia cete gigniteam^ ob caufam
quidam Cretenfes Homerum dicuntLacedaemonem cctofam appcllaffe, Aelianus.

ni-iAAoit-s, Homerus Iliad.s.nauimraaximamindicans,a magnitudine cetorum, aqua iitnonnul

iis uidetur,fed nimis (u.«iimfims,cmmh;tcedxmon khtmkx dicitur, Euftathius. Lacedairnona

cetoeffan nuncupat, & magnam interpretantur, uel quia cete habet grandius. Verum ««tTKsKW

Zenodotus mauult icribcre.tit intelligamus Aftipulari uidetur S( Callimachus ub,

ait: iminis xaii-Tvcttims kn^v^m-nca H5/ttwot..In Laconica uero fcatetherba calaminthe.qtiarn neperam
Romani dixere.Alij ab rimis fic nuncupatam opinantur, quas terrstmotuum uicontingft fieri,
eas autem esetos («mfris) appcllant.terracmotibtis ucrb Lacedsmon obnoxia eft, Calius Rhod. 6»

cxEuftacliijcommentari|s in fecundum Iliados,&: in Odyffete quartum ab inuio. Videtur au

lem calamintha xxiiitc alio nomine dida, a feruore fu* facultatis, qua tantum no urit, ■)= «“a.'.

Qiisren»

De Cctaceis ingencfe.Lib.il II. 257

Qiiarendum (inquit Euflathius) an Lacedaemon cctoelTa dicatur ab eo qudd ambiens regionem
mare 0- K SseisAt fit.hoc eft multas producat belluas.Cc SC Herodotus circa Atho mo.

tetn dixit ima Asthlw, ^Mij,«:iinT»sIliad.0.cpitheton eftnauis ingentis, ut fuperitta
recitaui. Sic K Iliados A,Eii««9 yc^ Imi ■ttfvitvH luyxmtnim, Odyfleae uero T,pLiymlmx mizy le
gimustVarinus interpretatur magnos cetos habentcm,uclfimpIicitermagnum:Sf («tyitasTtit na.
uim,tii).(caiu/,5^« ti sir®'. flittyx icut©' (fed ita per ypfilon feribi deberet antepenultima) sywwj 3
<(h f Pd^mmx NsAof/.Tlieocritus Idyllio 17. f *»3$«W,Oppianus

S.Halieut. f Omotarichon aliqui uocant cetema, (miHiuc,) ait Diphilus apud Athenarum: addit
id grane eire,&l uiicofum, cocotflu difficile, ^ Thynnorum piicationem Itali 5C Siculi cetiam
Io (xsffiw) appellare folenf.tum loca ubi reponere iolitiilmt magna retia, caeterum^ inftrumentum
quo captari affueuerunt,cetotheria (««Sfoelit) ideo nominantur, quod magni thynni in numerum
cetorum ab eis referantur, Aelianus de animalibus 1 j. i6.Ego khtuIhvxv Latine cetariam dixerim;
forte &( «» ji» itmiliter. ^De Myffoccto pifce fupra ia Balsna feriptum eft.

Propria. Ex dignioribus quidam in regem affumptus eft, quem Aegypttj Cetem , Grtef j
Pfaaiit appellant,Diodorus Sic, Cctd,K»Ti, ex Phorcyne peperit draconem uelleris aurei cu.
ftodem,Hefiodus in Theogonia. De Cetijs populis K Cetio fluuio & monte , fupra inter de.
riuata diximus. Ccteus quidam in T anagra fertur fuiffe corpore crafsiisimo,>i«T<l/t. Vide infra
de Cetis diuer(is,mox ab initio, Ceton rex quidam ab Hercule circa Troiam occifus eft, uiin-
fra dicetur in Ceto cui expolita eft Hefione.

io AMsttd^wTsAasatTAv/BexarMmAtwfs Xfl:AHS7Bg»Ea£jo6)(7Tf/,3<f*flJtl?ipajfs;; aecu/floe t3m7va<rix^</^m=>
eit/AVtsirfrJlilu/ £rHSA05rtM-t|/. A%ottfl*«AK(uito, tarJjic/TreAt/yKeAfl: KxtKttpxhlw c^aiytyvde

«yiiwiwSjOppianus y.Halieut.ubi notandum quod alcatam de cauda ceti dicit, propter magnam
eiusuim,55^<ti4"i;A«6i'; cumalioqui deleoninaferetantumufurparifoleat. plurimum enim hac
parteleoualet.Sfeaflagellanslateraadfortitudinem (Trecrio «Asini) feipfum animat. Idem poe
ta de corpore ceti dixit pro xhirmy, dC t/ltitxs htnSp tpUs, item (it Aj «jrtUTK, ■xf^'vyxs

i/'x^lxs:& ciDirmijMy«fiiiuMluJtidi-}4'^IMT&'xfyy^s, Etrurfus de dentibus; pSH iJviii
sij(e£s Hyxostwn AttvisSjypjM^vrxs^cmxuSxs^tiOT «KSrTW?, T&sviyd mtyvu-mt tsrowi/aejifioif/ xxxkcus^
qj' TirAvsoi^ico Hfi!ydrixy yvxSotCj Lycophron, Kdt jiAiiljioissmwi </hyljuj «7TcMt/7ti Apol.
Ionius Argonaut.i, AsiwSa,» yiyis m ini-ms, Varinus ; id eft dorfum ceti, nam alioqui olla, non
$0 fpinas cete habent.

Naufragi non modo milere pereunt in mari ; k)a’ tai ■nim Axcri/yims minay, l!ny.S^'ns Ji w. c.
tfiotd ©«fssA«£tiew,tiej(SSii7\«em'75Ti/,^VTrf!r,Oppianusdecetisloquens,

De Epopeopifeatoredeuorato a cetacea belua, in Pompilo dicemus, qf ATaaAtcWjwifsi s. b,
j(Wf t) «'S Km’ itr’ rn/TSi vxi/'7tSyi is xifl/SySy^yJ'’ iyvmxyd iwutsTK, Homerus Iliad. N, de Neptuno, qf ffA»
n sin®" oVyiiil, alicubi apud Homerum ni fallor;

DE CETIS DIVERSIS INNOMINATIS FEo

RE, ET PRIMVM EX VETERIBV5.

4.0

SP

^0

ANAGRAEVS cctusjTewx^ouniJKHT^^OhcCumzc praegrand/ corporis moIeficap«
pellabant,a Tanagra Bceouae dmtate,qua Homerus rgtaw, Lycophron Pcemandriam
appelIat,man'timam:adquaTndelatus cetus immani magnitudine prouerbioIocQ de*i
dit.Refertur ab Athenio lib, la» Tcwxyfcuuy <pvlu/jKHr€totiinoTH7«,'i'<pof^ Atyo wcu wx ^
TM'x^a:7rK)(yr/i7K,(lego7m}(ym^yJgiAi^(^iOiT^5, Varinus.uidentur autem uerba pod^ cuiuf»
d^myUcfortilegendatTwx^cu^^vlu/ KsTeefteioTK^i/jUtfit finis fenarij, SCinitiumalterius, hoc
fenfuiTanagrxo ceto corpore iimillimum. naV^

■ra'^Tia'flc^«4Sjx«TaM/K^a^iHermippusapud Athenseuni lib.ia. Quod fide cetomarina beL-
iua accipiamusjrede feribitur x«t« paroxytonu:fin de Ceteo homine crafsifsimo, ultima erit cir*
cunfiedenda a redo mr^s*

C E M H Q »c«T©-,Heiychius 5^ Varinus.

JDE Cetis ingentibus quae clalTcm Alexandri terruerunt, magnaui aquae flando mfublimC
emifla,ex Arriano 8C Strabone feribam infra in Phyfetere*

MACEDONiBvs dum eMefambriaTocam nauigarent, Nearcbus author eft, uifum ce^
tos in litus eiedum, cubitorum quinquaginta, corio fquamofo, tam craftb ut cubitum aquarer, in* .
natis ei oftrds, patellis Sc^ algis multis, Arrianus derebus Indicis.

I V E A in his uolumimbus quaefcripfit ad CaiumCxfarem Augufti filium de Arabia , tradit
cetos fexcentorum pedum longitudinis, 8^ trecentorum fexaginta latitudinis in flumen Arabiae ,
intraiTe, pingui^ eius negociatores,8C omnium pifeium adipe camelos perungere in co fltu,ut a*
filos ab his fugent odore, Plinius.

T V R A N I v 5 prodidit expulfam beluam in Gaditana littora, cuius inter duas pinnas ulti»
m® cauda: cubita X VI, fuiffent, dentes eiufdemcxx.maximi dodrantium menfura , minimife*
mipedum,Pliniiis. . ,

258 Dc Aquatilibus.

c ! R cr A Gedf ofiam India: tegione ferunt cete longitudine dimidiati fiadij. Si latitudine prd
rata longitudinis portione nafci.acc. Aelianus, uide inira in Phyfetere, ubi dC Plini) uerba refe.

ram dciirdcm celtis ex libri ^.cap.j* .... . /

CIRCA Cythera infulam cete pradicSt maiOri granditate generarijeorum^ neruos accom.
modatos effe ad conficiendas non folUm mUlicorum organorum fidiculas , fed ad bellica etiJ in.

foumenta ex his confed* (arcuum, ut Gillius addit) chorda cenfentur optima:, Aelianus 17.6.

I N templo Aefculapij Sicyone in porticu fpetfiatur os ihgCns ceti marini, Paufanias.

I N eo mari admiranda magnitudinis cete reperiunturjqu® fepenuttiero Oceanum eum na
uigantibUs pelago innatantia SC emergentia apparuerunt,Nicephorus Calliftus Bcdcfiafticahi.
ftOTia: 0. ifl. Wt Philoftorgio deferibens Paradifi fitum ad Orientem fub aquinotSiali,

eratostheNes dicit in Perficte praeternauigationis initio infulam efle, ubi ceta uide

ritmatieiedum,quinquagintacubitorum,Strabolib.i6. « , .

A D Cadaram rubri maris peninfulam exeunt pecori firailes belira in terram, paftac^ radices
fruticum i remeant ; SC quadam equorum, aCnorum, taurorum capitibus, qua: depafcuntur fa.

** ’ t* H e'o c j. e s libro 4.ad Syrtim ait cete procreari triremibus maiora, Aelianus. A Tau»
ro uertitur littus orientem uerfus,flumina decurrunt a Pfebeis montibus.Nauigatio infulis impe
ditur.Mare deinceps fequiturprofurtdum.habenscetemagnitudineeximia: haud infefiahomi.
nibus.nifi quum forte quis infeius in earum criftas (uide ne in Grseco Iit Asia^vd cft ceruices)in»
ciderit.Ne^ enim nauigantes infequi aduerfo Sole poflTunt, Iplendore eorum oculos oburabran w
te,Diodorus Sic,lib.4.de fabulofls antiquorum geftis,

DE CETO CVl EXPOSITA EST ANDRO#

MEDA: ET altero, CVI HESIONE.

, E Ceto fydere Higinus fcriberts,De hoc (inquit) dicitur, quod a Neptuno fit mifliis ut
I Andromedam interficereqde qua ante diximustfed a Perfeo fit interfe(fius,propter im
I manitatem corporis ; K per illius uirtutem inter Cdera collocatus. Et fuperius, An»

I dromeda Mineru* beneficio dicitur inter afira collocata, propter Perfei uirtute , quod
eam ceto propofitam a periculo liberarat,S(c. Forte & apud Aratum eius^ Scholiaftenaliquid 5»
de hoc cetoreperies. f OuidiusMetam.lib.4.fabuIam fic deferibit;

Perfeus per aerem uolitans, Aeihiopum populos Ceplwa^ confpicitarua. Illic imme.
ritam materna penderelinguac Andromedam poenas iniufiusiu(reratAmmon.(Cafsiope c.
nim mater fiducia forma aufa fuerat fc Nereidibus praferre.) Quam flmul ad duras religatam
brachia cautes Vidit Abantiades. Vtftetiqo, dixit, noniftis digna catenis, SCc. BC nondum
memoratis omnibus, unda Infonuit,ucniensm immenfo bellua ponto Imminet, & latum fub
petSore pofsidet aquor.Tum Perfeus a parentibus ut fua fit feruata fua uirtute pacifeimr. Acci»
piuntlcgem, Ecceuelutnauisprafixoconcitaroflro Sulcataquas iuuenum fudantibds atSa
lacertis:^ Sic fera dimotis impulfu pedoris undis,fund3e iadu aberat.T um Perfeus pedibus tel
lurercpulfa Arduus in nubes abijt; 4»

Et celeri miflb praceps per inane uolam Terga fera prefsit;dexn-om frementis in armo

Inachides ferra ctiruo tenus abdidit hamo. Vulnere lafa graui modo fe fublimis inauras
Attollit, modo fubdit ags,modo more ferocis Verfat apri, que turba canu circunfona terret.
Ille auidos morfus uelocibus effligit alis: CJiia^ patet,nuc terga cauis fup obfiia cochis.

Nunc lateru coftas,nuc qua tcnuifsima cauda Definit in pifcem falcato uulnerat enfe.

Belua cui dicebatur expolita fuilTe Andromeda,ofra Roma apportata ex oppido ludaa lop
pe, offendit interreliqua miracula inadilitatefuaM.Scaurus.longitudinepedum XL.altitudine
coilarum Indicos elephantos cxcedentCjfpina crafsiiudine fefquipedali, Plinius. loppe oppis
dum antiquifsimum orbe toto,raxum oftentaqquod uinculorum Andromed? uefligia adhuc re-
tinet, aic.Solinus. reliqua enim habet ut Plinius : nili quod addit, V erticuli fpina ipfius latitudi- f»
ne femipedem (fefquipcdem,ex Plinio) fune fupcrgrefsi.^ f Cetos dcuoratuium Andromeden
Lycophron phallanam (^iJkmnw) uocat, Scholiaftes uerd canem marinum BC phallana. f Ex»
pofita,ut feribit Plinius,be)Iua eft in mari circa loppen aliquando inuenta , qua multos longifsi»
mosfe dentes habet,&: pinguedinem quintj cubitorum:8l eft de genere cetorum: Albcrtus,ridi»
culeaPlinioexpofitam nominatam putans,cum non hoc bellua nomenPlinius, fedAndrome»
dam ei expolitam fuiffe feribat. ^ Plura reperies in Onomafiico noftro in Ioppe,per duplcx,8i

lopcperfimplex p. „ , ,1. •

Hefionem Laomedontis regis Troia filiam monfiro marino expolitam Hercules liberauit,
cccifo prius cetolfed cum Laomedon equos praftantifsimos in pramium illi promiflbs denega.
ret,Hcrcules indignatus Troiam euertit, BC occifo rege Helionen T elamoni , qui primus murS
confcenderat,in prada partem conccfsit,ut Grammatici inter Herculis labores referunt. Fuit
Hefione foror Priami,mater Aiacis BC T cucri.de qua V ergilius 8, Aeneid.

Nain

DcCetisdiucrru Lib.IIII. 259

Nam memini Hefloncsuifentem regna fororis Laomedontiaden Priamum Salamina pe=
lentem, &c.

De ceto (inquit Palsphacui interprete PhaGattino) hoc memoratur j qiiod Troianos e mari
exiens inuadebat. Et ii quidem ei puellas aliquas Troiam' obtuliGent , ab eis recedebattG minus,
eorum totam regionem deuaftabat.Quam uerd id fatuum Gt credere, Troianos filias proprias ce
to exponere folitos fuifle,quis non uidetf 'V irum nancp potius magnum quempiam hunc fiiiGe
dicendum eG.-qui cum rex edet, multum roboris uirium^ habens, ac in re nauali ualde potens,
paludem quandam in AGa,quam Troiani j)ofsidebant,circamare fubuertit,tributum^ ab eis G.
bi ob id pcrfoluebaturrquod quidam dafmonihoc eft ueeSigal uocant. Argento autem cius terti»
le poris homines minime utebantunfed uaCs folum,ac fupelletSile omni alia.Imperauit ideo rex ii. Crtonrr*.
le,qui Ceton (K-Itbi/) dicebatur,ut ciuitates qusdam tributi nomine equos Gbi darent , alte uerd
puellas darent. Hunc uerd regem cui nomen erat Ceton,barbari Cetum uocabant.hic circunqua?
queloca illa adibat.SC debito necedario^ tempore nibutum ab ijs promiditm exigebat. Quod 0
quaepiam ciuitates perlbluere recufarent, eorum regiones ac loca male tratSabat, Peruenit &( is
quo^adTroiam,eo potifsimum tempore quando Hercules illuc etiam exercitum Grtecorum
habens, uemt.Vnde Herculem tunc Laomedon rex inTroianorum pr*Gdiumconduxit. Ce»
ton uerd exercitum fuumcum impetu in eos duxit. Cui cum obitiam Hercules Laomedon
cum copijs fuis fatSi edent, illum interfecerunt. Quo ex faeSo fermo febulofus conGCtus ed,

Htec Palaephatus.

4» C V M lonas propheta a nautis nauigantibus TharGs eietdus edet e naui in mare, propter tem»
pedatem ipflus caula,quod Dei mandato non paruidet, exortam, ut ipfe conGtebaturtprxdo fuit
ptfeis magnus (biTiJ a quo deiioratus, tres dies &; notdes in uentre ipfius uixit ; tum demum

propter feruorem precum quas ad Deum fundebat,ab eodem pifcein terram eruedatus eft. ut co»
piofius in hidoria lonae inter prophetas minores in uetere inftrumento legitur. lofephus libro
9. Antiquitatum adcritlonam ad littus maris Euxini eiecdum. hinc enim non longum iter pede»
ftre ei fuitin Adyriam conficiendum, utpatet intuenti tabulas Ptolemtei, Munfterus. lonam
a lamia pifce potius quam batena (cui gula anguftior eft propter pulmones Si arteriam afpcra)
deuoratumftiide,&;c.Rondcletiusprpbabiliteroftendit,utrecitauimusfupra in Cane. A Io»
nae hifioria,forte triefperi Herculis orta eft fabul.i; cuius meminit Cxlitis Rhod.his Uerbis : Ly»
jo cophron in Alexandra Herculem htovm dicit rzHwdpoy^e-x. infiti roboris praedantia, & quia in e»
ius generatione triplex in unam coiuit nox: uel quia triduiS in uentre ceti tranfmiferit,a quo He»
fionem Itberauit.quum ei immortales equos edet pollicitus Laomedon, quos illi pro (danymede
luerat dilargitus lupiter. Terreor^©' k«t« «Sfccori^ltCitftAQ

wrlwTTSi 3«eiayas<jyt(?,'Varinus.

E X r M 1 A magnitudineexifiimantur,Leo,Libella, Pardalis, Phyfalus, Preliis, Maltha, A»
ries, Aelianus. Nos de his & alijs multis fuoloco &( ordine agemus.

TIBERIO principe contra Lugdunenfis prouincte littus in infula Gmul trecentas amplius
beluas reciprocans deftituit Oceanus, mira: uarietatis ac magnitudinis : nec pauciores in Santo»
num littoreiinter^ reliquas elephantos & arietes, candore tantum cornibus afsimulatts : Nerei.

4° das uerd multas, Plinius.

GANGES alicubi(ubialtilsimuslatifsimuscpfluit) cete procreat, quorum adeps unguenti
iilum^prarfiat, tstwj» 'attrsAwc «Attpx Aelianus ii* 14. Gillius legit : uertit e.

nim,e quorum adipe farina: conficiuntur,

c E T E in mari Indico quintupla ad Elephantum uel maximum magnitudine degunt, Nam
una etiam coda ceti ad uiginti cubita accedit.Labrum habet quindecim cubitorum, pin

nam ad utrancp branchiam feptem cubitos longam: Aelianus 16. ii.ubi pro joAii/io uoce inuftta.
ta,& corrupta, ut iudico, alias legitur yiAaviu/^id eft teftudinem.quid fi legamus 1 id eft Ia.

brum.nam &: Ariftophanes in hac fignificatione utitur, Quod fi quis teftudtnem malit: pinnaru
nominepedes intelligar,quos etiam Nicander in teftudinc marina dixit. Sed cum nec

y? ceti,nec teftudines branchias habeant, branchiarum tame locus in cetis commodius , quamin te=
ftudinibus intelligi mihi uidetur,

MARE quod Taprobanen ambit, infinitos pifces cete procreareferunt:8^ eorum quaeda
habere capita Leonum, Pantherarum & Arietum, aliorumcp anirtialium:S(,quod magnam admi
rationem habet, Satyrorum fpeciem fimilitudinemcp cete nonnulla gerunt, Alia exiftunt mulie»
bri facie,eiscp pro crinibus fpinae dependent. Addunt S( alia reperiri abfurda , quoru genera tam
monftrola exatfle explicari ne a peritilsimis quidem pitfloribus poflent.Caudse eis oblpngy 3^ in«
uoluta,pro pedibus forfices Cchete) aut pihnte. Ac in eodem mari belluasin utraqifede uiiien.
tes audio:6( nocftu fegetes & herbas dep^i , inftar gregalium 5C feminibus uitftitantium anima,
liutniquodqj palmarum friidlu iam maturo gaudeant, iccirco eas arbores amplexu fuo molli fle.
xilit^ concutere, excufias uiolento impetu palmulas exedere, ealdcmm crepiiiculo matutino, eu
iam incipit dilucefcere, in mare redire abdi^merfas, Aelianus 16.18.

Macedones in obfidione Tyri cum adteliiatftuin aggeremproduxiffent, oftetum a deo qiio*

Zitiron.

fiLiUs,

240 De Aquatilibus.

piamadimmihcncem cladem denunciandani,tomifrumeft.Fluflusemm^^^^

Lrcdibilis magnitudinis cetum appulerunt, undenihil incommodi faflum eft. Corponsemm
parte altera aggeri acclinata.diutius ibi conftitit,cum maximo mfpicientium omniu terrore.Rur

ftis demum ilmareenatauit.Hinc^religio maxima utro% occupauit exiftimantcis dlud por.

tendere Neptunum fibi auxiliarem fore , animo utique in id quod optabant inclinato, Uiodorus

^'"^De Cois G E D^R^O s 1 1 s Arabiam (Albertus inepte Zedrofos uocat, tum circa ortlio=
erapliiamlapfus tum quod uocabulum gentile, cetorum proprium exiftimauit) quarum maxi.
LoiTasdificijsaptafunqdiximusfuprainCetaceismgenere. ^

I N Feram mannam quse hominis cadauer capillis aut ceriuce (As<ai«s V7j^flt)apprcnenlum ad »•

litus extulit (nefcilicetperiretin mari;) Siibidem interijt,quodmmare nimis relidtimno poffet

redire: Antiphili epigramma Grateum extathuiufmodi libro primo Epigrammatum Grsco.
Av^'x 9«f 5 m!r7J©',«crv»|i tjurr»! Af «(iX»©- «! vyfpif »«««,

Brodaus de delphino interpretatur, quem folum fere in mari homines diligere, feruare, effer.
re,hifto^'s p^^ Procopius efl apud Byzantium Goticibelli temporibus cete («Jt©-, flt^.nume

roicomparuiffemagnitudinismirauPoiphyrium (inquit) illi uocant.Iduerdannisquinquagin. i»

ta locis infeftius circunieflis omnibus fueratmec ab luftiniano, eiiamfi percupido, ulla quiuerat
ratione expugnari.Demum delphinos infedlatum auide ac ita limo impadfu explicari haud am.
piius eualuit.Sd accolis hinc inde accurrentibus,funium ac machinarum Ui pertradum in ficeS,
cubitorum trigintamenfum per longitudinem excefsit, per latum uerodccem,Ca:liusRhod.

DE CETIS DIVERSIS EX RE#

CENTIORIBVS,

BEVtATHAN (inquit obfcurus &: barbarus feriptor) Hebraice dicitur draco. Fertur 5«
1 autem quod (hic) draco K in terra ferpit,&: in aquis natat , SC in aere uolat, unde & in
I Aliatribusnbminibusappellatur,fcilicetferpens,cetus6C leuiathan.Loquensenimin
- fpiritude diabolo,fubleuiathan typo, ita dicit prophetailn die illa uifitabit dominus in

eladio fuo duro,& grandi SC forti,fuper leuiathan ferpente,K uecHem-.SC fuper leuiathan ferpen.
fem tortuoram,&: occidet cetum qui in mari efi. lorath.Leuin (inquit) SC leuiathan pifeibus a-
fpedo id eft ceto (afpidochelonen obfcuri quidam cetum maximum faciunt, inde afpedi nomen
forte lorath fecerit) frequenter infldiatur:&: pugnateum eo. Omnes^pifees maris, qui pugnam
uident inter illos, fubitd ad caudam ceti confluunt.Et fi cetus ab illo deuidfus fuerit, morietur
ipfe ftatim (Duos enim cauda cinxcrit,mox deglutit.Ciuod fi cetus fuperari non potuerit, tunc le
ilin a faucibus fuis fcetidifsimum odorem cum aqua emittit, cetus autem econtrario aquam hau. +»
rit,8( refpuit,&; odorem fcetidifsimum repellit:3(: fic fe fuos^ faluat K defendit, Hatc barbari il.
li.Nosfupra De cetaceis in genere A.Lcuiathan ad omnes maiores cetos commune nomen ef.

fe docuimus^ c H E L o NE (inquit PhyCologus,fcriptor barbatus) Graece dicitur belua quaeda
in mari qua Latine dicitur afpidoteftudo. Eftautem cetus magnus, habens fuper corium futim,
tanquam fabulum, quod eft iuxta littus maris, Vnde plerunq; eleuato dorfofuo fuper undas, ana
uigantibus nihil aliud creditur efle quam infula : itaqi applicantes t dentes fuper eam alligant na.
uel, accendunt focos ad coquendos cibos. Ille uero ubi fentit odorem ec calorem ignis, mouet fc
a loco, & fic mergit naues in profundum: Alia quocp huius belua: natura eft,quando cfurit, aperit
os fuum,s<r quafi quendam odorem bene olentem exhalat de ore fuo,quem fentientes minores pi fo
fces conkiutin os eius,quod ut impletum fuerit,claudit,8( eos tranfglutit, H^cille. Ego aipf<
doche'ones nomen apud nullum ex ueteribuslegi,nifi quod Epiphanius Cypri epifeopus , in li*
bro quem phyfiologum infcripfit, ea qua paulo ante Phyfiologi tanquam authoris nomine reci.
taui,tradit,cap.yo. Oppianus quidem i.Halieut.afpidoefla (id eft fcutata , corio fcuti infiar os
perta) epitheton facit teftudinis: ^ ,,, ,, , , iiai-

Hoc eft, Ali*

quando e mari in proxima litora egrediatur anguilla Si fcutata teftudo.Nam Gracus paraphra.
ftes innominatus no rccftc hunc locum reddit his uerbis; Miyri/izu Ji mlt Hiy}f^vs a? owi/oaifaxtAM.
m ijvmi tuyixP^is. hoc eft , Mifeetur (Coit) etiam anguilla cum fcutiformi teftudine in littoribus.
f Ad Afpidochelonen attinent qua Ifidorus de z itiron monftrofcribiuquod nomen for. Ca
,tc a ceto corruptum eft,quafi uel potilis dicas. Zitiron (inquit) monflrum eft,

quoduulgus militem uocat,ingensatcp fortifsimum.anterioriparte formam feremilitisarmati

De Cetis diuerfis. Lib.IIII. 241

pra:fert;&: caput quaf} cafsidcgaleatum.ex cute rugofa,dura firmirsima^jOftendit. Abeius col-
lo dependet fcutum longumjlatum & magnum,& interius cauumtOt in eo polsit cotra itSus pu-
gnantium more defendi. Eft enim forma triangulare, firmitate, dutitie^ tam ualidum, ut uix un-
quapofsitiaculo penctrari.De colld eius & de fpondylis uenac quaedam ac neruf foriifsiini pro-
tenduntur in humerum, a quibus praediiSum fcutu peiidet in rcapula.Brachia qude^ (longa) for-
uTsima nimis habet,&: quafi manum bifulcam cum qua ualidifsimepercutit ; undefit ut difflcul-
ter nimis ab homine capi pofsit:& fi captus fueritdifficUlter etiam necari, nili cum malleis pote»
rit,Harc ille,e.'£ quo Albertus etiam repetijnqui addit in mari Britannico hoc animal apparuific,
& eiredegeneretortucarum,ideft,tcftudinum. Etriirfus,Barchora (id eft, teftudo) tahtiJ ex*
Io crefciqut fcutum eius 0(Souelnouempcduminueniatur,cormi habet in capite ificiltiortuca a»
greftista: hoc circimdat caput ad modum galeae. Pifcatores Germani* & Flandri» militem lio»
eant hoc animal, quod fcutum X galeam gerat. Eft autem fcutum eius ac C de tjuinq; afleribus fit

compofitum.Pcdesquatuorhabet,mtiltorum digitorum, & caudam inftarferpentiS.Plura etiam

Albertus Barchorte adfcribiqqu* ueteres de tefludine marina prodiderunt.

VACCA marina monftrum eft magnunl ac ualidum, 8( ad iniurias iracundum. Non oua fed
foetum paritjplerunque unUm,aliquando binos aut plures.Foetum tenere diligit, & fecum ducit
quocunque pci giti Annis triginta hoc animal cauda etiam amputata uiuere confiat , Autbor 11»
bri de naturarerums

EX ALBERTI MAGNI DE ANIMALI*

Bvs niERo xxriii.

E T V S eft maximus pifeiuni co2nitorum,cuius fcemina balpia uocatur.Eft autem hfe
pifeis multorum gcnerum.CJuidam enim hirfuti (afperi) funt , ij^ maximi; alij corium
habent planum, (latue,) minoresihorum in noftro marigenera duo uifuntur. Vnum ha
bet ritSum oris uallatiim prargrandibus gC longis dentibus : qui pleruncp cubitales, ali-
quando duorum aut trium,rarifsinic quatuor cubitorum reperiutur. Pr*cipuc uerd canini duo
cacteris longiores eminenttSi; funt fubtus ficuCcornu,inftar elephanti uel apri dentiitm,qui culmi
uocanturteomparati nimirum ad pugnam.Et hoc quidem genus ceti os habet idoneu quo man»
50 dat K comminuat cibum. Alterum, nofira memoria uifum,os edentulum habet, aptum dunta
xat ad figendum, ut muraena, {Umpredn:) aliquSto minus priore,& multo fuauiore carne. Vtriin-
que hranchrjs caret, & fpirat ficut delphinus,ncmpe per cannam fiftularem, Vtricj corium fiiper
oculos dcnfum&' nigrum. Oculi tanti, ut unius etiam oculi fouea (ceulacus quidam) homines
quindecim large capiat, interdum uiginti.Oculis adiunda funt additamenta ciliorum inftar, cor»
nea, {rttdm fmt dixiru,«t de heluti TUnim ferihi^mtemie eamdifliagm radijs, nudielos eurum inrunt

legejiilicetradiorum'] oculis duoiusutrinijj cUudentihm,) longitudinis odo pedum,plus minus, pro ma»
gnitudinepifcisihorumfingula figuram prope referunt inagn* falcis foenifecum.Sunt autem nil
mero ducenta Si quinquaginta fuper oculum unum,ac totidem fuper alterum, pars fingulorum
latior radicem figit in corio : anguftior prominet, non rigent tamen, fed iacent difpofita a radice
4“ oculi ucrfis tempora pilcistita ut appareat unum os latum.ceu magnus quidam uannus:& utitur
eo pifeis ad operiendum oculum fuum in magnis tempeftatibus. Os autem habet amplu; £C cum
fpirat,crudat ex eo copiofam aquam,qua aliquando implet nauiculas fibmergic. Pinnas etia
magnas,8i ca quadelphinus fperie. caudam bifurcam ; cuius latitudo eft plus quam uigintiqua»
tuor pedum,cum pifeis ad incrementi fui flatum peruenerit. Coflas autem habet curuas , 8f lon-
gas ad fpifsitudinem pifcis,magnicudine tignorum in magnis domibus.Tigna autem uoco fuper
quxconclauantur (fimis affiguntur) laquearia,quibus tegul* domus affiguntur. Hunepifiem fcrl
bunt ueteres quatuor iugera terrae occupare uentris fui latitudine: quam ego magnitudine nun-
quam a noflris pifcatoribus, qui multos fiepe uiderunt, inquirendo cognofcere potui. Maximui
, ilIorum,de quibus audiui,onus trecentorum curruum fuit, in carnes & offa diuifus.Sed h*c mo-
f o Ics rara efttqui uero ducentos,uel centum SC quinquaginta currus oncrent,plus minus, frequen»
ter apud noscapiuntur.Colemhabethicpifcis&teftes intus in corpore,flcut delphinus: &tcm-

fiore coitus colem emittit, Foemin* uuluaeiufmodi fere eft, ut muliebris. Foemina in coitu mari
efubmittit,utdelphinus quoqj. Velocis autem funt coitus ,ficutanimalia omnia quorum teftes.
Intus conditi funt,Mas genitura abundat : & quod prsterfluxerit cius (ne^ enim totum capitiiC
ab utero fcemmae)colledum,ambrauocatur,maximi preci), dfufitattim medicis in curanda (gut
ta) arthritide acrefolutione. Iccirco autem genitales cetorum partes conduntur , ne uel natando
impediant,ucl aquar frigiditate Isdantur. (^jiod autem aliqui dicunt , cetum poft unum coitum
cum baltena, impotentem ad coeundum amplius eflicititacp in profundum pelagus fc abdere : at-
que illic adeo augeri molc,ut infula quaedam maris itidcri queat: non puto efleuerum, nec talia
t» referunt fide digni aut oculati tef cs.Ceti quidem cum pugnant pro fceminis QC catulis fuis,uidlus
in altum gurgitem fe recipit, &( pr* metu aliquandiumanet, quod non moueatur , obefus ad-
modum fluLardum his pifeibusin dorfo cft,ut potcis,pmgui abundant, praferumifl capite circa

X

242 Dc

«rebrura Tempore meo mitlti funt capti. Vnus in Frifia.circa locum qui Stauria uocaturiCuiuS
• . pfrpf.trndprimlacrpnas adinisemifit.auarumunaauceai

•0 tYIltlCl ilint capti» V 11 VI a 111 i XllldyClf Ca lOt Miil vjwi vjimvii la uvtvavuk «l uitiB

cum caout per oculum cufpide puntSum cflTet, undecim lagenas adipis emifit.quarumunaquarc^
uix porrabl^ur ab homine uno.cuius rei teftis ego fum oculatus. Adeps lucidus K purus eft.cum
defecatus fuerit Alter captus efi ultra Traicdum uerfus Hollandiam ; cuius caput quadraginta
reddidit adipis lagcnas-Huiuspifcis lardum cft, quod (Ga/iice) grafpois uocatur. Porro concipjt
batena (fcemina ceti) catulum unum, & nutrit cum (.LBando.) is multo tempore fequitur matre,
ad tres forte aut quatitor annos. Hic pifeis cum in arflo aliquo profundo concIuditur,a: nauibu»
circundatur,fubmittit fe in fundum, &C fubito emergens naues (juatjukerit) lubmergit, Hatc o.
milia Albertus* ^

DR nvrn amrari*

tinibarum.

Ambar.

Su§uw.

Ambarim,

HS T odoratnehtigenus CinquitRuenius libro r»de Stirpibus,cap*i^.) quodrcccntiofes
Grxei modo ampar,modoanibar nominant» hoc diuerfis inlocisicattiric, uti Aeciii^
(imo SjmeonSetipi tnhkro de 4ltmentorttmfaculcattbus)liter2rvin:xonitnc.tis tradi
dit.funt autem huius fontes quemadmodum picis,('w«^A^ntjJefAi,)bitummis,fulfuriSj

QC rimi]ium,qui huiuicemodi ambarum erudent» Sed in eo genere praefertur quod fuluum eft,
(«ip/oi/,) pr^pingue.iae in Indica ciuitate, quae Selachitum (Silache'^, Symeon) nominatur, uendi'
folet. Aliud Tubalbidum^quod in oppidulo maritimo felicis Arabia, cui Sinchrio (iuxta Sichrim
oppidulumiCardanus.SethiSycheon nominagEvjtW) nomen cft,gigmtur.Tcrttumatrocolore i*
jnicat,quod uiribus infirmius eft, Colligitur hoC ex pifeibuS qUi fontes 5; ambarircaturigines de-
guftarint. Vim habet excalfaciendi, humorum lentitiam digerit, (incidit, Sethi.) quaremedica-
mentis qute fecandi naturam fortiuntur, (ftomachicis, Sethi) immifeeri folet. Gaput & ccr olfa-
(ftu roborat,fcd temulentis largius in uinum conicdium, ebrietatem exafpcrat.cSi quis ante potfc
[^[^■aroTWjpoftpotS] eius odorem olfecerit, ebrietatem accelerat, [7wx.«i'a,Ruelluis legit Tjoayoi/e;}
&fiin uino ponatur, multo magis, Sethi interprete Gyraldo») Ceterum Mauritanorum familiae
amhores (ur Serapio) in mari tradunt ambar , non fecus atep in terra fungos nafei ; f^uientibust^
procellis agitatu pe]agus,ciim prouolutis impetuofe iaxis expuit in litus , tum homines qui pi ac-
fenriimtmaris infultus,ad uada fe conferunt:&: quod erudiarint ambarum, congerunt. Praecellit
quod in infulis, harum regionum litoribus, eicdtum inuenitur, colore c^fio (caruleo, Serapio,) j*
in globi formam coadlum.Improbatur quod ftruthiocameli oui more candicat. Damnatur quo-
que ambarum, quod epifeium uentribus exemptiS fuerit. Nancji cetaceus pifeis nimium auidus
huius ambari, hoc efu fibi necem confeifeit: praiferumdumcopioflus eftur. Azelum uernaculo
nomine uocant pifcem.is emortuus fluitat, & undis maris emergit.tum infulani coniedlis uncis
£d funibus extrahunt, ambarum^ c^fo uentre eximunt. Sed quod proxime fpinam dorfi inuenie
turcoaluiffe, longe magis praefertur:utpote quod 6d purius 8C fynceriustradatur, longiorecpmo
ram in pifeis uentre fecerit. Addunt calfacere & ficcare ambarum,cerebrum dC cor roborare, om
nes^ lenfus uegetiores efiicerciquare fenibus 6d frigidis auxiliari. Offteinae noftra: ambra chrys
feam (grifeam) uocant.Confunduntfub hoc nominis ambitu fuccinum magno errore, nam am-
barum peregrinum nomen eft,illius duntaxat rei proprium. Quapropter funt, qui fentictes hoc 4«
diferimen, ne committeretur error,orientale fuccinum maluerunt appellare. Sed nos ut alia qua-
dam,quod patrio uocant nomine ambar, edodfi a ueteribus Latinis ambarum diximus t ficut SC
lachar,racharum.Liberum tamen fuerit uel ambar uel ambarum proferre.Hacc omnia Ruellius,
fidmutuatus abeoMatthiolus Senenfis. ^Azel eft pifeis quidam magnus, Syluaticus. Qtiod
de genitura ceti cum fua fcemina coeuntis abundat, id mari ftipernatans colligiturambrac nomi-

hc,Iorath, f Aetiuslib,i6,cap.i55.ambramfuftumigiomofcbatoadmircet, 8( aliquot alijsdein-

ceps fuffumigijs. Ambarium inijcitur in thymiama Efdrae apud Nicolaum Myrepftim, Sul-
lanus olim Aegypti tyrannus folebat cereis immifccrcambram,uoluptatiatq?ualetudini (imul
conftilens,nos,quibiiscarior eft ambra, nec opes regiae, laferis fuccum aut thus poiTemus immi-
fcere.nam utilia regibus,itaha:cpriuatismagnificaatc^ decora, ac delicijs apta,Cardaniis. ^Sucy^'
cino fragrancior eft ambra, ut cum pretiofiisimis conferaturmcrcibus,Idcm. Permutatur uncia
aureis duobus, Alexander Benedidl^uSjCummufci unciam fenis aureis emifcripfiiTet, Hisicri-
^tis mfpexi catalogos, de medicamentorum precijs in pharmacopolijs diuerfarum urbium, quos
habeoftn quibus magna quidem diuerfitas cft,ubiq? tamen fere maius precium ambrtc,quam mo
fcho.Ambr» uncia Lugduni alibiqp in Gallia coronatis duodecim usenit: in Germania florenis
duodecim. Alicubi tamen (ut Auguftae Vindelicorum) ambram dC mofclnim eodem precio ux*

nundari audio, utriufq? unciam florenisodfo. Alibi, ut Norimbergse,itadiftinguSf, ut ambraegri-

kx precium fic floreni duodccimin fcmunciamtcommunis uerdjfloreni trcs,alibi duo cum dimi
dioiere Mofchiunciam Gallicoronatis feptem uendimt,pr«eftantifsimum (quem orientalem co
gnominant) odfonis.Cscterum fpermatis ceu unciam, fioreno indicant Germani.

Mira illiusuisad cerebrum, multa gratie olet propter odoris magnitudinem. Tenues habet
craftis parces immixtas. Creditum eft efle femen pifeis horrendi moidfrofi^ ex cetacco genere»

cuius

De Ccds diucrfis. Lib.lIIl. 245

cuius caput lapidis referat duritiem* Hic in Africa Oceano oritur, eiusep nomen Ambar : unde
thymiamatinomeninditam.Suntil!iustriagenera,Colore,odore atq^^ondere fibiinuicerefpon
dentia. Album, leuifsimum, odoratum, optimum^;nigrum,grauifsimu, odore carens , atep iana»
uumtcincreum, omnibus his mediocre,Cardanus. ^ In mari circa Madaigafcar infulam maxi»
mam ditifsimam^,ccte grandia capiuntur,ex quibus ambrum colligitur, M.PauIus Venetus*

Praeter Europicum ruccinum,quod Mauri dC officina Perfica uoce Caraben appellant, aliud
cft (inquit Le.Fuclifius) quod in Africa, 5(!: item aliud quod in Afia gignitur : obid hoc Afiaticij,
illud uerd Africanum appellatur : utr5(^ Arabes Ambram uocant.Recencioribus quocp Grgeis
xit7rccf8C(t(tCxf nominatur.Latine ambarum dixcris.ColIigicur hoc ex pifcibuscetaceis, nonnuU
«o li femen, uel Graea utentes uoce,fperma ceti:alij,ut Auicenna,fiercus eiufdem magno errore pu

tantiquum non fit nifi fuccinum quod balanafiue cete deuorarunc. Vnde liquet Auicenna ma= AuUemacotut
ximo in errore uerfarijqui fub ambra uoce unica duas inter fe diuerfifsimas res, nempe fpumam Horent

fiue florem falis, 2^ fuccinum hoc Africanum &C Afiaticum, deferibit ac confundit. Et ex eodem
etiam pofteriores medid,& horum officinte errandi occafioneni fiimpfcrunt.Nam illi res has di:
fcernere nequeuntes, florem maris fperma ceti uocant:quum potius fuccinum quod e cetaceis pi
fcibus eximitur, uulgi 8^ imperitorum moreita nominandum illis fuiflet. hoc enim ad alterius
differentiam fperma ceti nominari poflet,quamuis paru proprie. Ambarum fuluQ, uel, ut hodie
loquuntur,ambra citrina,(difcriminis 'I' gratia appellari poiTec.) Adnoshoc tempore no affertur: ^yiJenturhtee
fed in eius locumfubffituitur ambaru fa(fficium,quod hodie in officinis fub ambra nomine pro= ucrU pareche
lo fiat, magnis impenfis a pharmacopccis coparatur: ate^ a colore cinericio,ut illam a cicrina,qua: fi indufaabuna
fuccinum efl:,ut diximus,difcernant,grifeam appellant. Modum autem conficiendi alibi oftendi
mus:(Forfe lil>ro ^.infuis Commentarijs de fim^ltaum medic.facultmhtis, mox enim etiam de camphofnfa&itia
in eodem libro fefcrmjje ait,)'Vzi^m perfpicuum fit omnibus^, recentioribus medicis triplicem eife
ambeamtunam mbalbidam,qiia eftflos maris, illis^incpte fperma ceti dicitur. Alteram fuluam
& pinguem, quam citrinam nominant;qua certeretfiius quam prior fperma ceti, quum nonnun
quam ex illis eximatur,diccretur. Tertia grjfea,quanatiua non eft,fedfa(fiitia,8<: hodie in offici»
nis fub ambrac nomine proftat. Hac omnia Fuchfius,qiu inter ea etiam qua fecundo ordine ca«
lefaciunt ambarum numerat : 8^rurfus interca qua caput, bC cor bC uterum iuuant. Frigidis
temperamentis utilifsima efi, Aben Mefuai.

50 Ambra, Arabice Hambar (ut feribie Auicenna libro i.cap.^j.) uidetur e fuo fohte fcaturirc in

mari.Illud uerd quod dicitur quod efi: de fpuma maris, aut fiercore animalis maris, longinquum
(barum probabile) eft.Praferturgrifea (alsheb}fortis:deinde iiaria,(alazarach:) pofteamcitrina: 5^
deterior efi nigra. Adulteratur gypfo, cera, ladano, ambra bona (ar,82 mixtura odorifera fada
cx ambra bC mofcho,qua mixtura appellatur alned [uel almend,!! alias aImende.)Eius ipecies ni= AlmetuL
gra mala efi::qiia fape colligitur e uencre pifeis ea dciioraramortui. Calfacere uideturin fecundo
abfceffiijiiccare in primo. Senibus decrepitis fubtili calore fuo prodefi.Eius quod almend uocanc
fpecies una fi tangatur digitis, denigrat eos,&lconucnit denigrandis radicibus piloru, qui ut pau
latim cnafcuntur,itatingantur.Iuuatccrebriim,fenfus&cor, Hac Auicenna.

Qiia fupra cx Riiellio de ambra fcripfimus,hac ille partim ex Serapione,partim cx Symeo»

40 ne Sethi mutuatus efi. Nos hic infuper quadam ex Serapione addemus. De hambra (inquit ca»
pite 196.) ex mari efi, in terris Zin (alias Zing) in Occidente, illa defertur almahadig. Inferunt
enim eam illuc homines qui nominantur Mihera, id efi ueloces, qui nouerunt quod mare ipfo»
nim eijcit ambram. Ea qua reperitur in uentre ceti non efi bona ; quam Perfa pharmacopola
mandi nominant. M.dndt,

Ambra (ut feribit Elluchafem)eft inftar cerebelli, maxima eius maffa ad mille aureos accedit.

Scaturit autem e fontibus in marij&^fupernatat aqua, de qua fupernatantes aues (fuperuolantes
aueSjUclfupernatantes piTces legerim) figuftarint,moriuntiir. Alrj animalis cuiurdam excremen
tum effe putant: alrj fordes feu purgamentum maris. Inter omnes eius fpecies grifea pr^fertur:dea
terior efi cui color niueus. Tertio loco habetur picea,(nigra.) Ambra pifeis efi horribilis odoris,
nam pifces qui ipfum deguftarint, rurfus euomunt. bC cum praparaiur (ad cibum) decollatur^,

(alias, decoquitur) egreditur ex eo arena.Efl: etiam alia fpecies ambra pinealis: alia que dicitur
mundus, (mandi potius, uel mende,) carens odore, Hac ille. Ambra pinealis nomine, forte fiic»
ciniim commune intelligendum fuerit: quod pleric^ olim putabant a quibufdam pinei generis ar
boribus exudare.

Alexander Benedicius (dc curandis morbis libro 15. capite .quod inferibitur de uicfiiis ra»
tione in uomentibus exnauigatione maritima) de ambaro , fuccini odorati nomine hac prodit:

Quid fuccinum odoratum fit paucisreferemus.nonfatis enim liquido de eo habetur. Commen»^^*^*^*
datur albo acnigro mixtum acleue:odore,primoolfaclu,ingratum:confuctudine gratiam aequi
ritjcum praffiefia (mofchus 8( zibethum) faftidium pariant. Prolificiim pifeis cuiufdam uel ceti
^0 femen effe arbitrantur, durum, gleba terra fimile, in mari inucniri aefupernatare ad litora , ubi
bC aliud fuccinum iniienitur, fama efi. Aliqui ex Cafpio mari aduehi uolunt. Didicere matrona
baccas auellana magnitudinis uel galla, filo infuere, ad religionis cultum. Maiores quoque pila*

244 Dc Aquatilibus.

txriscontrapeIMemfeiiiras(utinenisobferuario.iedix.niiis)confomiantur.

Pii* ab ambra denominat*, qu* fiiauis &: medicati odoris gratia parantur in beplafijs, quo
modo fieri SC tnifceri debeant, pleriq) medici, quorum de pefte fcripta extant, Utens mandarunt.

feu Ambarum feuambra Arabum acAduarij ac SimconisrecentiorumGraE»

eorum odoramcndgenuslodsdiuerrisfcaturit,utbitumcn,fuUiir.Nobishodie]arga&pra:ftan

A»i4r tifsima’ex litore Aquitanico mittitur,cinericio colore. Indicam rufam,(«,/f«l', ciirina) pinguem,

nictm. Arabes8(:Simeonpr*fetuncArabic*fubalb*,a;c.byluius

Galins quibufdam, id eft trochileis odoratis. Mefite mofchum SC ambram mucet. ^ Flatea»
rius fuppofitorium fadum ex ftyrace ca!amita,ambraa; mofcho commendat ad educendos men
fes,ei:promouendumconcepmm ex caufa frigida impeditum t; r ’

Ambra (inquitManardus)resnouaeft, quam non tanti facio quanti siiimatur. ctrurlus
de camphora agcns.in Annotationibus in Mefuen, Simeon (inquit) ampar uocat, dicitm multis
in locis emanare a quibufda iteluti fontibus, fifc.ut nos ex Simeone retulimus, qui uel ipfius Mas

nardi memori*Iapfuseft,uelncgligenti* potius typographorumerror,qui hac non adearapho

ram,fcd ad paulo fuperiorem de ambra locum referre debuerant. Idem Manardus ubi Mefue
tnrnnfeiSione ambtamufcatar ambram canni nominat, nihil aliud quam ambra epitheton hoc

Ambarum (inquit Adamus Lonicerus) calidum eil & iiccum in primo gradu, digeredi uira
pofsidet. Membris paralyticis medetur, petfius purgat, memoriam cuftodire aiunt. Contra uerti»
ginem (frigiditatem uel humiditatem dicere uoluit puto) capitis SC uertiginem ex ea prouenien !•
teratRccipe ambari drachma, ligni aloes femunciam,ofsis de corde cerui didi uncias duas. Dif-
foluantur cum aquarofacea, &. formentur catapotia. Fumus ambrat SC cornu cerui , aiquali por*

lione prunis impofitoruni,comitialesote exceptus recreat. Procidentem matricem per inferna
fuffitus idem admiirus,airafa:tidainterimnaribusadmota,ren-ahit. Capiti frigido prodeftamba.

rum,& frigiditate debilitatam ratiocinandi uimreftaurat.Melanclioliampclht.

<3eorgius Agricola libro i.de natura eorum quat effluut ex terra: Bitumen liquidum (inquit)
differt colore , SCc, Effunditur quoqj in mare Germanicum , atq: cx co fit fuccinum , e candido
candidum, (^iioddam eft in cinereo candidum; quale emanat ad maritimum Arabiae felicis oppi

dulum, quod Siclirinappellant.idipfum etiam concretum Arabes ambram uocant. Serapio e.
tiam Germanicum fuccinum uidetur ambram uocare.AfiaticumfiiccinumPlellus in Arabia fe- j»

lici fubcandidum,in India ftiluum nafei fcribit.utrunq) Mauri appellant ambram.M.Paidus V e.
netus afferit in balgnis inueniri,ut forte tnuenituritametfi in noftris pifeibus tepertum effe fucci-
num ncfcio.Itatp etiam Afiaticum fuccmum,ut Europ*um,in mare c fontibus defluitiibicp indu
(imlmftCHtU ratum eijcitur in littora.fed ad nos non affertur, ucrum in eius locum fubftituttur ambra faditia,
mufeum uel cibetum redolenstqutt fit aut ex benzoo,cera candida noui examinis, carie fraxini,
arborum mufcoiautex ftyrace,ladano,ramentisxyloaloes.additur^adutrantp compofitionem
mufeus uel cibetumtatij omnia cum aqua rofacca commifeentur, UdieSi nmhm modica^) fed facile
fraus deprehenditur. etenim natiua non ita celeriter ut fad}itia,aquis mollefcit: SC ab eadem colo-
re8(odoredillert,H*c Agricola. Fitfiitia manibus fubigipoteft,cer*inftar,ucra non poteft,
Plateariusicx quo etiam Agricola adulterandi modum dcfcriplit.Dc utribus ambr* aduerfus co 4«

lnitialem,S( ab utero ftrangulationem plura tradit idemPlatearius.

Ambra non eft fpccies bituminis e terra effluensmeqj femen ceti, nam hocnon liquefdt, am-
frra uero Itquefctt.fed eft fungus, quo cete SC balsn* uefcuntur. argumento eft, quod ambra repe
riatur in uentriculis balasnarum, Innominatus,

DE EO QVOD EHARMACOEOLAE ET VVL*

a V S HODIE SPERHA CETI NOMINANT.

En T E R ialis genera maxime tenuium partium eft flos falis, eft enim non modo tanqua
fauilla tenuifsimus & leuifsimusifcd etiam candidifsimus. At maris flos ab co totus eft
diuerilis.etenim humidus, pinguis, croceus,ut qui fit femen balacnarumiquod alias ex»
plicabOjGeorgius Agricola libro tertio de natura fofsilium. Interpretatur autem Ger-
manice "TbelrSm. ^ ■ n'

HaIo&iithos,flos falis, a mari mihi nomen habere uidef, inquit Chriftophorus Ehceliusteft^
qu*dam efflorefeentia maris. & emittithocmaremedicamentum. alio fub nomine habeturin of-
ficinis: nempe dicitur iperma uel femen ceti,uel bal*nat,feu ambar fiibalbidum. Saxones uocani
TPnlratbjUel !^4lBt<»t(),forfican ab effetftu in nonnullis morbis. Veteres non fecerunt mentio-
nem fpermatis cetijfed 11 oris fah's:eft^idem.Repcritur autem ipfoinmari, ut mihi nautae aliquo

ties SC mercatores retulerat (licet SC fupra petras in Nilo reperiri uolunt,aut in paludibus ad ma= 4«
re,& in ftagnantibus maris partibus. Diofeorides libro y.cap.77.in Nilo SC lacubus natare dicit,
iCc.) color illi croceus aut lateritius;fedut deponat ruborem, & fiat candida, purgatur, hinc rulB

quau

DeCetisdiucriis. Lib.IlII. 24^

quafi grumi.adhuc inueniuntuf.iti ipfa eius maflij iit ita dicani. Eft autem f eS pinguedini* uiruji
olens, Ktngraciodorisiqtij aquanonrefoIUmtr,fed tantum oleo.Cafsiiis Felix Halofachnes me.
miniqSC Plinius libro ji.cap.y.qui primum florem falis definit efle leuifsimam ex ipfo fale lauil.
lam &: candidifsimam. Deinde & florem falis dici ait rem diuerfae naturacj utpote humidioris SC
coloris crocei autruffimelutirubigo falis, odore quocp Ceu gari diflentientem ii fale, hon modo a
fpuma.inueniri autemin Aegypto, SC deferri Nilo, & innatare quibUfdam fontibus, fieri™ flan-
tibus Aquilonibus.InSaxohia eius ufusadeduulgariseft,utnefcioadquem nohmorbum ilio N)
utantur. Scio ego propter nimium eius ufumpertjlfe honcftifsimdm manonam ad OftiUm Tan.
grs.Quidam K ambram uocant hoc fperma ceti, altj ambrarn fruClu arboris uel gummi fiib ma.'

10 recrefeentisialii iccur,alijftercuspifcis,ali]'lpumam quandam maris elTeputauCrUnt, Vide AI.
manforem traCiatu j.HucufipEncelius.

Halos anthos,id eft flos falis,uox ambigita eft. nam & faUillam.hdc eft ftccam,ieuifsimam 8£
candidifsimam falis in falinis coIleCti partem,8C aliam quandam rem humidioris natur* ac oroa
cei aut rufi coloris, fiCingrati odoris, quae fummo mari SC fluminibus aclacubus, qui maris ctiani
appellatione ueniunt,innatat,fignificat.Pr*ftarec autem ad euiiandam cohfufione Latinos, prio
rem falis floremialteram autem maris florem,appellare,qu6d fcilicet reuera maris flos fit; & Mc
uox quum fine articulo a Grxeis efteratur,pro mari ufurpari pofsit.Maris aUte flos ille, qiii Dio.
fcoridi «Aes «eJ©- dicitur, non eft nifi balsnarum fcmcn,quod in officinis medicOrUm 'hon tame
fine crrore,Sperma ceti,8C Auicenn*(Ui inifafufius dicetur) Ambrafimpliciterndmihatur dCc
10 Fuchfius,abEncelioutapparetmutuatus. Idem in cerato quodam ad grumos fanguinis in ue= O
fica diflbluendos fperma ceti esterisadmifeet. ^ExCafu,lapfu, autiCfu, fi quid in corpore con.
uulfum,rupcu autffaCfu eft, fi quidexijfdem caufisintumuit,fperma (ut uocant) Ceti propinant,
multi populi,pra:fertimuerd Septentrionales fiC maritimi Germani,quibUs fiCrecetius SCcopio.
fiushocremedium eft.nam 8t fuggillata difcutere,8e fangUinCm Concretu dilToluereputant, do.
lores mitigare,caIorcs remittere;^,!! hon admodum ptofiqnihil obefle. Sunt qui adipem cuiut

uis ceti, uafeexceptum,in cella frigida deponant,deirtdepr*lo exprimat, ut pars tenuior effluat

qu* inftar olei eft,&: ijfdcm uiribus,quibus prs ctafsior qU* remanet, licet tenuiorum partium!
Crafsiore progenitura ceti uendunt, cuius uimquidercprSfcntat,fedignauiuS.Diligcntiores di!
gnofcunt,qubd uera genitura ceti (fimodo genitura eft, ut HOcatur) maculis candidis,latis SC dul
50 cibus infigniturtadipis uero pars crafsior,pinguior,compaCfior, 8C minoribus maculis uidetur.
Qiiod apud nos uenditur fperma ceti album St pingue eft, friabile ferc,et in fquamas refolubile!
f Medici a: pharmacopozi quidam Germaniae kVngari*, inter remcdiafua.habentquod un!

guentum potabile uocant,quomedici,pr*fertimuulrterarq,utuntur in concufsis.uuIn«atis,h*.

moptoicis,8t huiufmodi afteiflibus.Habetuc 8C aliud unguenta de fpermate ceti, quo alipt*'qui.
dam,pra;cipue Itali, utuntur in doloribus neruoi um ex morbo Gallico, Vnguen tum potabile
a Valerio Cordo St Lconardo Fuchfio deferibitur huiufinodi ; Butyti recentis , falis expertis. Ii.
br* iij, Rube* tinCforum, caftorei, floris maris (id eft, fpermatis ceti,) radicis tormeUtill* , ana
unc.j.BuIlianifimul in uino odoro ad eius confumptionem, ac formetur ungUentum. Datur tjs
quiexalto ceciderunt.Fuchliusaddit,g'utinacenim uulnera. ^Olaus Magnus in deferiptione
<(.0 Septentrionalium infularum, Sperma ceti inauigantibus in Oceano diuerfis ih locis colligi me.
minit. f Germanicum uocabulum TPrtlir4t(),non a celeritate auxilfj. Ut quidam putant It feri,
bunt ^(jlrrtt{>,fcd a nomine tPuftquod eft cetus uel bal»na,&3{4msquod eft genitura mihi Ik
tftum uidetur,8t feribendu efFerendumcp TPalrum.utidera hocGermanis fignificet, quod La.
tinis fperma ceti.Feles adlibidinem pronas r^mltng noftri efle dicunt: SC Svamfere» allii fylue.
ftrisgenus auirofo odore nominatur.

DE CETIS QVIBVSDAM EX OLAI MA-

ONI SEPTENTRtONALIS OCEANI EV»
R.OPAEI DESCRIPTIONE.

fcommfidtspents mthorm e/o.-dor tnim eas omnes ex taiula tpjius Septentrionali fingendascu
numas.^fparet autem eum ex narratione nautarum, non ad uiuum,plera^ depinxijp. yix pro-
-rim capita juoriindam nimts ad terreftrium fimilitudine effiSa ; ut ne^ pedes unguihus arma-
t& fjlulas adeo prominentes, citm htilanarum^uas Jupra dedimusuum hicprijlts feuphjfeteris,
yerha& dejeriptiones authorii,partim ex ipja tahula,pareim ex lihello Ger-
manice paulo copiojiits adito, adiecimus.

harim

tot:

Hn Septentrionalibus maribus copia uariorum cetorum eft ob immenfam marium jjro.
funditatem,qu* tanta eft alicubi ut nulla funium longitudine attingi queat; multis in
locis anchorarum ufus no eft, fed circulos ferreos plumbo inclufos caru loco demittut,
NOMINA quaedam confingemus a fimilitudine terreftrium, Ut apri, hyacnie, mO=
nocerotis, rhinocerotis, SCc. £c hierarum fere feriem fequemur.

X 5

24^

BAL AEK

pofuimus.

Dc Aquatilibus.

A S 8C eil tognataj quafdam belluas in B , elemento CX

eodem hoc «utljore

de apro cetaceo.

L A VS Maeltusin Tabula fuaquam literis diffinxit. in B.b.belluam hanc martiam
flne nomine pingit, ingentem efle fcribit. Si dentibus truculentis exceliism^^ Nos a
dentium figura fituquc aprum nominauunusifed cetaceum,ut a pilee cmfdcm no»
minis difccrncrecur*.

de ceto barbato.

n» o D E M in loco B.b.Olaushoc quotp monflrum pinginMaximum, ut ait.ar comibus,
® SC uifu flammeo horrendum i oculi circunferentia fedecim uel uigintipedum menlura
m continet. Caput (quadratum.Cardanus) in quatuor mucrones diuiditur. barba prolixa
^ eft.pars poflerior parua (anguftior &C breuior,Cardanus)exiftimatut. ^Nos cetu bar.
batum appeliauimus, imitari Cardantim, qui libro decimo operis De fubtilitace , ceu aliquot ex
eodem hoc autliore commemorat : ubi Barbato huic cornua bina tribuit, quod netj Ulaus oix ^

De Cetis diucrfis. Lib.I III. 247

netp reprstfcntat iconmbn bmis «nim fed quamordedm oeu cornibus radiatuin caput ef! cornua
utrinejab oculo incipiunt, di per occipitium tranleunt,nefcio quam refle. Albertus enim (cuius
uerbis paulo ante in cetis Oceani Germanici deferibendis ufus fum) cetis nofirorum marium ap
pcndices quafdam efleferibit (circa oculos) ciliorum inftar, corneas, o<So fere pedes longas, plus
minus, pro magnitudine pifeis, fpecie magrtx falcis foenifecum, ducentas SC quinquaginta fuper
oculum unum,& totidem fuper alterum, ex lato in acutum definentes,non rigidas, fed iacentes,
aidifpofitas ucrfiis tempora pifcis,ita ut ueluti os unum latum magni uanni inllar efficiant, quo
belua aduerfus tempeftates oculos muniens operiat. Oculi unius foiieam homines quindecim,
aliquando uiginti capere,

DE CETO GAPILLATOt

e T T M Capillatum uel crinitum htiftc piicem ho*
mino, cuius caput tantum Olaus delineauit in tabu.

la, paulo infra A.I. in explicatione uerd nullam eius

mentionem fecit.

DE hyaena CETACEAs

®A M c feram marinam Olaus exhibuit {n D.k. porco fimilcm efe ait, ic apparuiflc irt
man' fiixta Thylen infulam, quae fupra Orchades Septentrionem uerfus fita cft ^ anno
Dominii f j 7* Ego hyaenam uoco, a rimiluudinejiiuefuiSjfiLichyEcn^, quadrupe-
dum. De ucterum hyaenis piTcibus autcecis dicam in H.elememo. In hac Olai icone
non probo auriculas animali marino appid^as.roftrum quot^ nimisporcinum uideiur. Hoc mi«
rum quod in eius latere tres uelut oculi apparent exprefsi.

DE CETIS DVOBVS, IVBATO,

£t MONOC£KOTS.

I O M S T R VMhocpotiusquam cetum,fubatumfimulbarbatum^ inmari glaciali pirt

I git Olaus, paulo infra Gruntlandiam,remotifsimam ad Septenrrionesregioncm,mtra
I B.litcr* complexuni:facic uiri fere, in explicatione uero tabuI«B nuiquam eius memi-
nit : ut* neque Monocerotis , id cft , unicoriiis , cuius caput paulo infra A. m, cx ae-
quore prominet*

X 4

248

Dc Aquatilibus.

DE PISTRI AVT PHYSETERE*

I*

AP VT KceruiconcetI.quem piftrin autphyfctercm putat, OlauscxbibuitiiiA.o;
Nos dc utroi^ plura in P.clcmcmo referemus.

!•

DE RHINOCEROTE CETO.

Bo N s T R V M Rhinoceroti Cmile (inquit OIaus,qui hanc figuram in Tabula E.e.exhi
buit) nafo SC dorfo acutis, deuorat gambarum (cin4^umet, duodecim

pedum. Rhinoceros (inquit Cardanus) faftigiatum dorfiim habet: & narem occul*
tam.S; in cornu definentemtpedes habet duodecim 8( cancros deuorat.Sic ille, cum di*
cere debuiffet, pedum duodecim cancros deuorat.

Cermu

DE VACCA MARINA.

■ A c C AE marina caput,utipfenominat,m tabula O.
lai circa D.e.prominet huiulmodi. Pliniuscornu»
tam inter bclluas maris nominat, nec ullam eius de=
feriptionem addit . nos Vaccam Olai Cc nominare
poterimus : neque enim cornutum alium piicem icriptores
nominant, prater monocerotem eidem Olao a fingulari cor«
nu di(Sum,8C arietem.

DE Z I P H I O.

r p H I V s (Ziphio fimile,in libello Germanico) monftrum marinS horribile, phocam
nigram deglutit.tefte Olao:qui in tabulaD.d.&lD.e.hanc effigiem propofuit:delinea. i»
to fimul etia alio monifro innominato terribili, quod ziphio ad latus iniidiatur, ^ A.
ries quocj ueterum SC ingens bellua efi,& fimiliter phocas appetit.

Zifiu*

DcCecisdiucrfis. Lib.IIII

249

Zifius u€l Ziphius,(a Cardano Ziphus {cnbitur) cft bdlua marma, iialdc formidabilis, (irt-
. gcns,dc genere cetorum, Albertus,) 8C omnium animalium generi ualde dirsimilis, forma fingil

laris.Huius nancp caput ii uideriSjmonftrofum eft omninoifi oris abyflum, fugies ucluc imagiiic
mortis:lioculos,horrebis:fi reliquum corpus, nihil in rebus fimile te uidiiTe fiitebcris, Author li*
bridcnat.rcrum. Germanice dicipotcric;uelGuffwrtl a deglutiendo, quod etiam

magna animalia, ut phocas, deuorec.

DE ROSMARO.

Figuraah Olao ‘Magno exhibitain Tabula E.fi

'0 S M A R V s cftbellua marina ad magnitudinem elephantis. Littorum montes (can*
dic, 8<rgramincpafcitur, Somni gratia dentibus fc a rupe fufpendit , & adeo profunde
■ dormit, ut pifcatores laqueis bC funibus uindum comprehendat : id quomodo fiat,alias
.explicabimus, Olaiis. nos hacf^enus aliud nihil prseter hanc tabulam, bC brcuifsima cius
explicationem ab eo aditum uidimiis. Pedes in hoc pifcc exprcfsi non placent: quanquam pis
“ dJura etiam illa qu^ Argentinae in Curia fpecJhitur, pedes oftendit, fed in ea caput tantum ad fce=i
leton neri capitis facium audio, reliquum corpus cx coiediura aut narratione adictflum. PoiTunt
in fccletisjprxfertim maiorum pifeium, pinn^, ad aliquam pedum unguium^ fpcciem arte for*
mari.Dentes etiam in Olaiicone furfunl tendentes minus placent, quamqui in capite Argenti*
nx pidlo, (cum Romam ad pontificem Leonem tale caput e Scandinauia mitteretur, ut audio,)
deorfumefuperiore mandibula uergunt,ficUt in elephantis, fi'ue dentes fiuc cornua potius. SiO
enim commodius aicopulisS^ rupibtisfcfufpendent. Author qui chorographicam Moicho*
uix tabulam ante paucos annos aedidit. Mors hanc belluam nominat : bC fimiliter dentes exertoa
binos a fuperiore mandibula defeendentes ei appingit;homines alij ab alia rupis parte haftis bC la
pidibus fcandentem uel dormientem oppugnant. Dentibus (inquit) fiiipenfajgrefflim per altas
^0 rupes promouet in ucrticcm u%unde citius fe demittit per ftibicdos campos gralTatura. Li-
bet etiam uerfiis Germanicos qui in Curia Argentinat leguntur ftiper huius monfiri effigiei
hic adferibere;

250’

TiltKra ^uee ^ArgetainxmcaUantt Cttnx
in Josiw exprijfa.

^ufotmnojwc^iKntma» mi^l
Cetus dentatus binSe(i)i4>'
timfofli) Scui (?Z) cyit weybe l^balena j(t ^cndnt/
cctmmti uifiK /^iitntif4)cnMuefc bcfattut:

‘f’ <D4iit vnctcvrttter gr«^ «m meer/

ScbteeSt ales^nfetum vnt. |i» fjea.
rii uome/l, ia ©em t«lte meet bem ^rcyd; rtrt^i/

(f /M girari i» gu fjtcrt vnb fecjitcrt i(t mir 540?.

«rof/exH. <^rtnfm6tvilt4ufentmmr gcnofen/

©icfel4rt55^nb4ii<>4u^ 6cr moflen.

©ic fmb ij.if/.uij.elenkng/

‘Onb febtctwieemjiliSfpdim.

©4 tfi eirt fccbret» vnb eii? rc^lfeit/
aOitt bentv4lfif4)en wir vne beylfcm

‘jjnb 4U ftf4) bJe wir Summeitou/

©lemo^en v«jV>nenittbcf?4n.

©«d;I?4nbmK?)ettUi^ fogettiben/

1- Vrrfma id? illi veitctl rtitt m6ci)t bleybe.

hk mihi deerit ^[tnber mii^t we)i’c|?eti 4n &en (lobe/

fupfieui. tobtli4)cit f4)46em

2lu^m4g\i?iewolem61em ru#»:/

Deefthicuerfus.

©eltid>meiit5c)?£4u^mogenUbctt/

3d; bettnid;t6 vmrtllwoUfifd? g^bem
“t)on nib*»ft4 6er IBifcboff b4tt
<Oi4) fic^cn kflfeii 4n &em5f?4b.

;»4p(l J-ee mcyiien Eopff 5efd;)tc8t
<dm 3tem / &4 mic^ m4n4) menfei) 4rt«
blieft.

Audio liancbelluatn binis dentibus
e fcopulistanquam ciauo fe (iifpendcna
tem, a Germanis Oceani litora colenti»

Kolbngcr. bus ^tejTinger appellari. In extrema
Mofeouia, uel Hlingaria Scytbica. noA
Morje. longe a Tanais ortu,Morfz dicitur. A
Germanico 3vuf6li (quod nomen fatUS
uidetur ab impetu 6c fonitii quo per ma»
re fertur , vwt bem r4i)fcbeb vfi gtUrcib
nae ^ ofttiic fv{tnSi) quidam Rofmaru
Latina terminatione dicere uoluerunti
VebXufot didlus ell, quafi (3iufoj, (nS
UiiO lingua noftragigantem fignificat,)
a magnitudine SC robore quo exteris c3
pilcibus tum cetis plerifcp pr^lIat.AIiUirt
Kngmd. efleputoquilKuISmolnOminatuf.quin»
quaginta pafltium longitudine : deuoras
homines dC cymbaSj&i inuertens naues.

In luhra SC Corela Scythicis regioni
bus ad Septentriones remotifsimis, funt
aliqui motes mediocris tumoris, qui O»
ceano per totum Septentrione adiacenf.

Super hos fcandut ex mari pifces Morfz
nuncupati, dente fefe fupra monte conti»

nendo,fricando, arafcenfumpromoueti '

doiciimm ad fummitate montis peruenerint, ad ulteriora greflum promouendo, ad alteram par-

E temmontiumuoltitandodecidunt. Hos illa: gentes colligcndo,denccs eorum fatis magnos, Ia
tos a: albos,pondere grauifsimos capiunt,&: Mofeouitis pendunt atej Uendunt. Mofcouitteue»
ro his utuntur. ad Tartariam quoqj &: Turciam mittunt,ad parandum manubria gladiorum, fra»
mearum 8«: cultrorumtqUoniam grauitate fui maiorem ac fertiorem imprefsionem impingunt,

&:prtebentimpellentibusinlaboribus,pugnis,prxlijs,MatthiasaMichou. «•

t Ceti quidam habent ridlu oris dentatum prjgrandibus & loflgis dentibtisiita ut plerun^ inue

niantur cubitales: aliquando duorum aut trium aut quatuor cubitoru. Inter exteros longius pro.

minent

4»

^ritanici ceti & icone & de jcriptione alia^ahes
Jiipra in S.z» *§aUna uulgom^a ^ndeletiji

De Cetis dmerfis. Lib. 1 1 1 1. 2^1

-iBfaent duo canini; a: funt fubtus ficut cornii.inftar dentium elephantis &: aprij «Jtif culmi uocan
tur. Videntur autem ad pugnandum efle fadi, Albertus Magnus. Conijcere autem licet de hif
pratciptiepifcibtis.quos Rofinaros uocamus,cum fentire.

Et rurfus.Ccti liirfuti & altj,longifsimos habent culmos, (dentes eJtertos,) SC illis ad laxa ihru
pibiis fe fufpenduntdormituri.Ttim pifeator appropinquans quantum poteli cprij a lardo fubie.

<So feparat iuxia caudam, & funem ualidum immittit: quem mox ad circulos (ferreos) montium
infixos,uel palos robuftos ucl arbores ligat.Tum lapidibus cmagiia funda proictif is caput pifeis
fericns,excitat eum. Is cocitatus dum conatur recedere, pellem a cauda per dorfum & caput ex.
tradam relinquit.nec longe a loco illo poftea debilitatus capitur i ucl natas in aqua exanguis, uel
|e femiuiuus iacens in litore.

Balarnam etiam aiunt e mari aliquando egredi,

■Sf in fole fc calefecere. ^Cemmor, Ks,<si<ij>,ceti ma«
gni nomen eft apud Hefychium : accedit autem ad
Scythicum uocabulum Morfe. CJuod ii idem ele
phas tietcrum non eft.rede tamen, Sdmagnitudinis
ratione.quam parem elephanto Olaus ei attribuit; n SitfSiH;

& dentium liue cornuum quae fimilia exerit, & fl.
militcr,a( ad eofdem ufus, elephantum hunc cetum
appellabimus. Tiberio principe contra Lugdtt-
Sx> nenfis prouinciac littus in infula, iimul trecentas am
piius beluas reciprocas deftituit Oceanus, mirae ua
rictatis Si magnitudinis: nec pauciores in Santonu
iittore : intertp reliquas elephantos Si arietes, can>
dore tantum cornibus afsimulatis. C^uoniam ailte
de ambabus beluis, fcilicet elephantis Siavietibus
Iimul loquitur, dentes elephanti marini Plinius hit^J
cornua uidetur appellailcjne fi dentes dixiifet, arie
tes, de quorum cornibus no dentibus fermo eft, ab
appellatione cornuum excIufilTeuideretur, &c.(uc
50 in Elephanto terrefiri B. reciiauimus,) Maflarius.

Eft SC elephantus tefiaceus,qui non alius uidetur
quamaftacus.

DE CETO BRITAN-

NICO.

"] r ? r G I E S ccti huiiis publicata eli: m
'i charta typis excufa, Londmi primum,
j deinde m Italia, unde nos dcfumpfimus:

U cum corporis eiufdeniac partium deferi-
puonc huiufoiodi.

Apographum cx literis ad Polydoru V^r*
gilium,ex urbe T ynemutho in partibus
Anglii Borealibus.

Proiedtin arenas apud Tynemuthu mare hoc
noftrum mcnfe Augurio (anno Domini I y 5 i.)
mortuambcluam, molis fivT magnitudinis ing.cnnisi
S<3 ma:;qua; lam magna ex parte difcerpta eft, remanet
adhuc tamen quantum centum fermeingentia plaii
ftra auehereuix poterunt, Aiunt qui primum belua
uiderunt, dC uti poterant diligenter pcricripferunt,
longitudinis illam fuiiTe trighita ulnarum, hoc eft
pedum nonaginta. A uentre ad fpinam dorfi, quae
arenis profunde immerfaiacet, fpacium efte circi-*
ter odIo aut nouem ulnarum : certum non habetur,

namu/ceftmofeptimodie Auguftiipreibiaffli^fcc-
tenteiambclua, utuix ferri poftet odor. Coniedat
■^o dorfum ipfius ad fpacium trium ulnarum in arena
immerfum-nam quotidie alluitur dC operitur Audi
bus maris.Ridi«s oris, fex «Ina: QC dimidia. Longi*

p

i

Iriftw,

2f2 De Aquatilibus.

tudomandibuls, feptemulnse cun» dimidii, (uiginti diiopalmi, Gillius.) circuitus alicubi utna
una cum dimidia.omnmo ficut querius gtahdia eft.Trigima coftas in lateribus habet, magna ex
parte longitudinis pedum uniUS 6C Uigiilti, ciCcUitu unius pedis SC dimidij. Tres uenues uelurf
uaftos fpecusta: triginta guttura,qUof utri quirttf praegrandia funt. Habet duas pinnas, utranque
quindecim pedum in longitudinC.uix poterattt deCem boues alteram carum abftrabere,((raioi.

Ja ! corpmdutllere.) Palato adhaerebant quafi laminae cdrfteac, Una ex parte pilofaetqualemiam uni
uidcs,Tupra mille, (non eft fabula Polydore,fed res Uerifsimaj) quamuis non omnes unius magni
tudinis .Longitudo capitii a principio ufep ad ri<30,feptem ulna. De lingua uariatur. maior para
cenfct feptem fuiiTe ulnarum longitudine. (linguam Uiginti pedes lataitt ftiifle, Gillius.) Aiunt ge
nitale ei fuilTe prodigiofae magnitudinis,membrum inquam mafculum. Vir quidam cum dilania la
ret ferm c mcrfus fuilPet in uentrem beluae cadens.nifi cofta arrepta fe iuftentaflet. Spacium inter
oculos fex (quintp,GiIlius) ulnae. Oculi Sd nares tanto corpori ualdeimpafes , quales bobus elle
folent. (Gillius enam oculps pro corporis portione perparuulos, nimirum bubulisnoii maiores
cxtitifle fcribit.) Cauda bifurcata SC ferratajatitudine feptem ulnarum.In capite dtio magna fora,
mina eranuper quae putatur beluam,plurimam aquam Ueluti per flftulas eicdtafTe. Nillli illi fuere
dentes.unde colligitur non fuifle balaenam; nam balaenis aiunt maximos efle dentes, exceptis Ia.
minis aliquot corncis,quae in ore huius pifeis eranqHucufcp author epifiolae ad Polydorum Ver
gilium. Videtur autem SC Gillius inde mutuatus in Aelianum fuum tranilulifle, fed quaedam pa
rum rede.In charta,quam dixi Londini SC in Italia publicatam efle, Icalae etiam ceto adhibita: e.
rant cum homine afcendente;SC alij duo in tergo ceti infidebant. Nares huic belluaeno deefle mi. la
reris,cum foramina, ut didium eft,in capite habeat : qua: narium loco cetaceo generi data efle te-
fiis eft Ariftoteles.Anglus quidam UirbOhus oliin pifcem hunc inlitorefe uidilTe mihi afleuera.
uit, Si Londini adhuc eius effigiem in domo quadam fpedari, Nomen eius apud ucteres an

aliquod extet, non &cile dixerim. Lamina: quidem illa corneae qtiibits os dentium loco exafpe.
ratur,quandam ferrae fpeciem prae feferunt. quxrendum an iit priftis. nam SC ingens 8e oblongo
corpore bellua priftis eft,de qua in P. demeto feribemusaubi SC alia Rondeletij priftin ponemus.

DE CETIS ALIQVOT EX DESCRIPTO#

R.IBV* ORBI» ItOVJ.

J*

.i

Qtfowoclo ca>
(tutur.

DE TIBVRONE. RONDELETIVS*

I E V R o pifeis eft Indicus, quem ex genere uitulorum marinorum efle puto , Ihiera
1 funt quae fcribit autor hiftoriac Indicae,

i Plurimum decem pedes longus eft,fex craiTus, corio contedlus fine pilis. Dormies
il ftertit inlitoribus. Mari genitale efle aiunt duplex, longum. Foeminae uulua eft bifida,

SC mamma plures. Viuos parit, St ladie nutrit, Latifsimo eft oris ridtu pro corporis magniiudi.
ne.Duplicem dentium ordinem habeqqui continui iunt, admodum denfi St muculenti, crenati.

Saepius c mari egrediuntim in continentem,magna obuiorum pernicie, nam in homines, uac4«
cas,equasimpetumfaciunt.Subeunt8tfluuios. Velocifsimumeftanimal, iarcophagum,admo.

, dum uorax.Qua decaufa hac arte capitur. Accedentes ad naues ita e mari eminent ut facile uide.
antur,nautse hamum uirinque uncinatum ex catena appenfum e puppi in mare demittunt.hami
extremo annexi funt annuli aliquot ferrei,quorum ultimo alligatur funis cannabinus,hamo crafr
flor multo.Eidem hamo affigitur pro efca, particula pifeis alicuius, aut thunni , aut alterius tiburo
nis afsijfi quando alias captum alleruarint. His igitur ueluti praparatis infldijs, etiamfi celerri.
me currat nauis,fecundis uenns remis^ impulfa,eam tiburones nonfolum aflequunmr,fed etiS
pratteruolant aliquandotcolludentcs modo i prora ad puppim St contra currunt,modo circa na
uem gyros aliquot &ciunt,id9 adeo fine deftitigatione,ut interdum quadrigetorum miliarium,
fpatio naues fcquantur,quicquid purgamentorum enauieijcitur uorantes. Quod fi cotingat
ab aliquo hamum arripi,magis ac magis impatSus haeret,ob celerem nauis traiftum.Quemadmo
dum fi uncum infixeris quo magis trahas,ed firmius hsreqSt altius penetrat. Sic capiuntur tibu*
rones,quorum nonnulli tam magni funt,utuix a duodecim uel quindecim utris robuftis in naiie
pertrahi pofsint.Quum naui propinquus eft, tam ualidis cauda: itftibus eam quatit, ut inpericu.

!o uerfetur.

Necati tiburonis carnes in particulas longas SC tenues fecantur,qu!c ut exiccenturaeri expo.
nuntur funibus nauis appcnfat.His deinde uefcuntur elixis uel afsis.Cibus eft in mari ueriatis no
infuauistnautis utilis.quia in multos dies ueluti fuccidiaferuatur, HacRondelerius,

Si uitulo marino cognatus eft,cur nulli pedes ei tribuuntur. 8t fi pedes non habet, quomodo
in continentem egreditur magna obuiorum animalium, in qua: impetum facit , pernicie ( Qua:. £•
rendum igitur fi pedes habet,cum pilis careaqan ad hippopotami naturam potius accedattuel fui
omnino genens fit, 8C fimiliter de Maraxo, Manato, Catullo^ mox deicribendis confiderandQ.

Dt «A.

DcCctisdiuerfis. Lib.llII. 275

DE MARAXO. RONDELETIVS.

I B V R o N E multo maior SC truculintior efl bdua maraxus , fed celeritate tiburone
multo inferior. Corio integitur Ut tibufo, ei^ in multis fimilis eft. Nouem aliquando
dentium ordinibus ora maraScOrum affflata uidiiTe fe affirmat autor hiftoriac Indicat.Ht
eadem arte qua tibuTones capiuntur, fed rarius.necj eorum carne uefcuntur nautar, ue
rum in marcreijciunt,niil in fumma omnium ciborum penuria, Huiufmodi beluas aliquando in
Hilpanico etiam mari reperiri aiunt, qui in eo mari uerfantur.

Vide qua: fupta in fineTiburonis hiftorfeannotauimus,

DE MANATO, RONDELETIVS.

j L I A eft belua Indica, quam manatum uocant Hifpani,qui in Indiam nauigSt, bouem
capite refett,dorfo eft plano, pelle durifsima. Fosmina duas maximas mammas ha«
bet,di lac,uiuos foetus edit & nutrit. Ad eam magmtudinem accedit ut mortuus uix i
i tcrreftrium boum iugo trahi pofsit. Caro uitulina: fimilis, (ed pinguior dC inlipidior.

In capite lapides reperiri aiunt, ad renum calculum remedio efficaci. Cicuratur h:cc belua SiC
docilis eft canum more, fed iniuriarum memor eft. Haec de maraxo literis prodita funtabijsqui
eum uiderunt.Quibus addemus hunc fortafle bouem efie marinum,beluam fcilicet bouis nomi- bojMim.

4® ne;cuius meminit Ariftoteles,quam etiam uiuos catulos parere feribit; Delphinus,bal*na,& re-
liqua cete qua: branchias non habent fed fiftulam, animal generant, praeterea priftes 8C bos. Eft
SC bos alterius pifeis plani cartilaginei nOmen, de quo alibi diximus: Cartilaginea funtiam di»*,®. , ^
<fta,praeterea bos,lamia,aquila,torpcdo,rana. 1,16.5. * Hiih

Lege fuperius annotata circa finem hiftoriae Tiburonis, «f •>.

DE CATVLLO CETO QVADRVPEDE.

EX PETRI MARTYRIS OCEANE AE DEt
cadis tertiae libro odlauo.

Jo

N Bainoa prouincianoui Orbis,ua1lis amplifiima eft Maguana di<fta,Sr eius pars quf»
dam A tiei uocatur. Huius regionis regulus pifcatione deledabatur. In eius retia pifeis
Catullus incidit, de genere pifeium immanium qui dicuntur Manati ab incolis. Mini- HaiMti,
me notum arbitror genus id monftri per hofira maria.Bft nantj teftudineae forma: qua-
dcupes:fquamis tamen, non concha munitus.corio durifsimo,ita ut netp fagittam uereatur. mille
uerritcis armatusttergo aute plano, SC capite prorfus bubulo. Aquatilis eft SC terreftris pifeis : ipi-
tis.iners uti clcphas:uti^ delphin hominibus fociabihs,fenfu mirabili. Infannilum pifccm domi
regulus aluit dies aliquot pane patrio,ex iucca 6C panico puta confedotradicibus etiam alijs qui-
bus homines uefcuntur. (Deinde) adhuc paruulumproiecit pifccm in lacum fuis atdibus proxi.

40 mum,tanqua ad uiuariatqui lacus 8C ipfe fufeipit aquas,ncc illas euomit. eft lacui ttomen Guau-
rabotqui dehinc lacus Manati eft appellatus.Liber in aquis pifeis annos uagatus eft quinm ac ui-
ginti.adolcuit in immenfum. CJuat de Baiano, qutetie de Arioneo delphinis feruntur , diftant ab
huius pifeis geftis.Pifci nomen eft impofitum Matum : quod fignificat generofum aut nobilem.
Quando ergo ex reguli familiaribus ei notis prjcipue.quifquam in lacunae ripa Matum fetum,
hoc eft,generofe generofe proclamabanhumani benefici) memor, caput eleuas ad uocante perge
bat.Pafcebatur hominu manu. Si uerd quifpia transffetadi cupidus Cgna dabat: pfoftratu fuo tra
teduros inuitabat. Decem aliquando monftrum confeendifle uno receptu, tranfportatoscp fuifte
omnes incolumes pfallendo SC cantando,compcrtum eft. Sed fi Chriftianum quenquam erigens
caput cerneret,fummergebatur,8C parere reculabat.quia fuerat a ChriftianO iuuene quodam pe,
yo titiante affedus iniuria.fn pifcem nancp mitem 8C domefticum fuerat iaculatus haftam acutam:li-
cet haudquaquam laefus fuerit ob duritiam cori),quod habet uerrucofum, afperum^ : illatam ta-
men fenfitiniuriam.Et fi quando uocabatur a notis,ex illodiecircumafpedabatpridsdiligentifi
fime.ncquis ueflitus Chriftiano more adefiet. Ludabatur in ripa cum reguli cubicularibus: fed
praecipue cum adolefcente regulo grato, cum quo domi cibos aliquando fumpferat. Cercopithe-
co lepidior erat.Fuitlongo tempore uniuerfx infulae fingulari folatio.nam SC incolarum SC Chri-
ftianorum multitudo ingens admonftri miraculum quotidie confluebat.Sapidas inquiunt efleil
litis fpeciei pifeium carnes,multos^ maria illa generant, Amiflus eft tandem facetus pifeis Ma-
tum:ad mare deuedus ab Attibunico,uno c quatuor xque diuidentibus infulam fluminibus : ex
alluuie inaudita tiphonibus horrendis comitata.fuperauit enim Attibunicus ripas adeo , ut uni-
is uerfaraimpleuerit uallem,&:fefelacubus omnibus immifeuerit.

Vide etiam fuperius qux ad finem hifiori* Tiburonis adfcripfimus.

Regio circa T arnafari urbem India: pifeibus noftro more ftatet : in tantam^ adolefcunt ma-

I

Cctuf ingens
cum alis injiar
molendini.

Ceti frontem
condentes cr
retegentes.

2T4 Dc Aquatilibus.

cnitudincm.utbini cantari (centenarium puto cantarum uocat) pondo nonulli inireniafttur, Lii
douicus Romanus. Interpres Germanicus non bona: fidei, G ex Latino tranfiulittde pilcis fpina

duodecim centenariorum a Ludouicouiia,hoc in loco meminit. «

Die feptimo dum redirem fecus littus nauipnsjUidi Caput aIbum;quo poftridie iuperato dr

citer meridiem inmari apparuit belua immaniisima, habens eifigiem pifcis,qu3c in nos graduci,

tatifsimo contendebat. Htec a nobis in prora exiftentibus conlpedla eftillico. quam ut uidimusj
ccCpimus trepidarc:quippe qui uaftiorem nufquam uideramus.Ibat igitur bellua tanto impetu ac
fragdre,celfocK capite, ut nos perterrefaccrctplurimum. Nos datis uento uelis quam celerrime
altum petentM, euaiimus Deo fauente difcrimcn. Praeuentus cft ergo pifeis fpacio unius milia-
rii necpropiusaccefsit. Tunc eftanobisconfpetSusadregulam. nam diligentius formambelu* i»
coniiderauimus.Quum enim caput fupra aquam eiFerebaquidebatur alas quafdam habere inftar
alarummolendini,quod uento Circumagitur, ubi non adeft aquarum cofia. Ob id noflrafenten-
tia uifa eft belua non minor liburnicisitd eft galleis nofiris.Hiipani quidem omnes qui affueuere
magnis nauigationibus.fatebanttirhunquam fe uidilTeatrociorem uaiiioremuc beluam, licet in-
numeras uidiiTentbalatnas.Aloyfius Cadamuiius.

Cum circa diux Helenae infulam nauigaremus, enormes pifces confpicati fumus , tantte qui-
dem uaftitatis,ut iiiiguli fingulis magnis aedibus conferri pofsint. Ii enim ubi fupra aquas tollun-
tur hianti ore eminenttuidentur^ cum fupernatant frontem retegere inftar loricati militis, dum
acongreffu temperat lumen admiiTurus.Iidem dum urinantfrontem condunt latam ternos paf-
fus.Qtmm enim innatant pelago, adeo conturbant aquas , ut nos agitatione huiulmodi, praefer- 1*
tim utbelluas fubmouercmus,omnia tormenta exonerauerimus,Ludouicus Romanus, Hic
forte cft Zytyron didus ab Alberto,de quo fitperius fcripfimus. Antenori parte (inquit) armati
militis ferme ipeciem refert.caput ceu cafside galeatum eft, ex cute rugofa SC dura.Sfc.

In mari iuxta Arabiam nigram uarise animantes degunt, terreftribUs Cmilestfed breuiOribiis
cruribus, tjsm pinnatisicorpore pilis obtedo perbreuibus ; nempe aftni,cati,canes &; bouts i Ex
nauigationeHamburgenfiscuiufdam,quaepera<Sa eft anno Domini 1^49.

DE CETIS. QVl IN OGEANO GERMANI#

CO ET SEPTENTRIONALI AD EVROPAH 5*

uifuntur, praeter illos quos fuperiuscxTabulaOlai
Magni defcripfimiis*

NNO Domim M. D* XXX Leicdumeft inHolIandia exOccano ingentis pifda
cadauer,non procul ab HarlemiOsis longus fuit pedes LXViii.craiTus uel altus pedec
xxx.oris ridus latitudinepatuicpedum xii.utin Naucldi Chronicorum Appendi-
ce legitur, & Hedio in fuis Chronicis Germanicis prodidit»

4*

CETORVM NOMINA G ER M A N l C A QV AE

S E QV VNTVa PLERA CLV E OJHNtA, PAVCIS EXCEPTIS,

Hubertus Lagnetus dum Hamburgo in Islandiam proficifccre-
tur,fibi obferuata Georgio Fabricio communi-
cauit:a quo ego accepi.

I ribwdl longus eft orgyiasxxiii.incibumnonucnit.

2il9tCW<tl,hoc eft cetus fanguineus,fi rede interpretor.non eft edendo.
j^tftbstecSjpaffiis triginta longus, perfequirur agmen harengarum.

(SetW(jl,cetaceus quidam pileis eft,qui in cibum non recipitur,nefcio unde fic didus,nifi ro
firi fcura forte aliquid cum (Scrflfcfrjid eft, Acu pifce ei conuenit.

.^«nerfeite longus eft palTus xxx.medullam Sffcuum habet inftar bouis.Huncbouem
cctaceum appellare licebit.

TKurctmnl fimiliter ad pafltis XXX. porrigitur, dentes autem habet L X x.quos fabri ex-
petunt ad fuos ufus. Cetus hic forte dentatus cognominari poterittuel Carcharias, ctfi alius cft ca-
nis Carcharias.nam &Germanici nominis ratio,nifi id a dentium ueluti ferrata afperiiate fadura
eft, quae Iit alia nefeio. Sed alium quocj cetum (quem uulgd 13vuf«» nominant) aliqui dentata ap«
pellant;qui idem an alius fit ignoro.

rE({c|)tn>ql,hoc eft cetus nodurnus, ulnas uiginti longitudine tcquat; dentes uerd eius ad ul*
tias tres extenduntur.

rfenmerfrrtctjulnarum eft quinquaginta.homines &: cymbas deuorat, 8f naucs inuertit, ut
etiaim3iu^ttirtldidus.NoscetumnauesfubmergenteminBaltenapinximus,exTabulaOIai. i»

rfotbwnljideft Septentrionalis cctus,uiuitcxrore Sfpluuia,laritudine eadem qua longitu-
dinc,duodecim palTiium utracp,

^(tuen*

De Cetis dmcrfis. Lib.IIII.

2rs

^4lKttf4) W<jl,qiiafi cominus cetus,a nigro colore, non eftur.

cetus bona natura prsditus (fic ille fcripfit) corpore imtnenfo & ualde craflb , pafius-
triginta longus.

quinquaginta pafliium cft.deuorat homines &C cymbas.inuertitnaues,ut dC
wcrfrocfc. Nomen ab impetu ei faaum puto.

SicUcwinctjodloginta paflus longus. fubmergit naues.Eius grana (fic qtiidam fcripfittoua
forte) medentur leprae.

©t^flttottl, id eii,cetus fcutatus.tioh editur.

G4)ll4>tb4cf , cetus a duritie corij didus.trigfnta pafluum longitudinethomines timet.

•0 Gci)wyrtW4l.id cft cetus porcibus.lohgus eiipalfus xxxin.in cibum nonuenit.

■XD4nc(«>4l,pafruum duodecim eft, canis inftar dentatus. Noflri maxillas uocant lP4rtrtC»,
a quibus an huic ceto nomen fit impofitum, dubito.

TPintmjet didi ceti uerfanturpropeinfuIasKfinus infularum, longipaflTusXX.efuifunt.

'jPittew4l,id eii cetus albus.non eft edendo.

Hxc haeSenus ex Huberti Lagneti obferuationibus,

HERILL didabeWaannoSalutis H. D. XX 1 1. poftridiepafchatis,eicdaadIifusin
Selandia reperta eft inter Vuikt:am,a; locum (uel oppidum) qui i diuo Vuerpio denominatur,
longitudinis pedum i, x X t i.fiue pafTuum ododecim cum triente, fi pedes V i. pro pafTu coma
” putestaltitudinis pedum xirii.Interftitio ab qculis ad ridum, pedum v 1 1. De hoc pifceconcifo
dolia quae ab harengisdenoininantnoftri, Centum Kquadraginta aueda ftmt. iecur etiam dolia
quintp repleuit.Capitis figura tanquam apri fuit , corium munitum tanquam conchis pedinum.
Hunc jjifcem Fridericus Schmidemanus mercator Spirenfis uidit. Hasc ab optimo dC dodifsi
mo felicis memoria: uiro Chriftophoro Claufero urbis noftra archiatro accepi. Poterit aute hic
cetus Aper marinus, uel Aper cetaceus appellari, f Qirarendum an idem fitmonftruilludma»
tinum apri fpccie, quod fupra inter Cete Olai Magni depidum dedimus.

GRIPSVVAI-Diin Pomerania captus olim ingens S<f mirabilis pifeis, ibidem in templo
fummo depidus hodie uifitur,cum epigrammatis duobus, quae uir dodifsimus Georgius Curio
medicus ducalis Stettinf ad me mifit, ea funt.

Indigenis captus praeda fiupenda fui.

Sic caput &C dorfum.fic mihi cauda fuit.

J®

Hilla uocor pifeis ad flumina fertilis Hilda:

Nec dubita quffquispiduram uideris iftam.

Aliud,

Talis fludiuomis cft captus pifeis in undis, ^ Qjia fita ad Atdou eft Hilda uctuftafalu:

Hic ubi diues agri Pomerania numine diuum Subiacet imperio celfe Philippe tuo.

Quifquis in hac tantam miraris imagine molem, Pidura: certam certus habeto fidem.

De eodem poftea lo.Culmannus meus c Monte Peflulano fic ad me fcripfit;Sunt quidam h!c
nobiles Pomerani, a quibUsaccepi annis fuperibribus in Pomerania ad Gripfuualdum oppida,
cetum quempiam captum longitudine pedum xxi l.laritudinisimmenfc:infumma,molistan
ta:,ut quatuor equis fortifsimis oberi fuerit.Genitale aiunt habuifle inftar equi Flandrici : in cer.
uice foramen amplifsimum,per quod teii fiftulam aqiias reiecerit, carne delphino haud abfimili,
f Cetum illum quem Germanoru quidam 13:4Unft)’4) appellant, (balaenam efle arbitror, eCplUa
ra de ed in Corollario fuper Balsna fcripfi) a Gallis ad Oceanum Hillam uocari audio.

DE ALIIS QVIEVSDAM CETIS

OCEANI GERMANICI.

l«i\%

1 *

De Aquatilibus.

^ALENTINVS Grauius felicis incmori5,uirc!arifsimus, Decimarius ^Senatof Fri
m bereenfis cui ego librum De quadrupedibus ouiparis nuncupaui.de me & communi.

busliterarum ftudiisoptimemeritus, trium Germanici maris beluaruefbgiesaliquan.
ciodelineatasadrnernilitmonfatis accuratcquidemexpreiras,(adfceletos fortecapita

durrtaTa"t/aflas,rdiquocorporeproconieauraappi<So,)utfurpicor.quodinduabusr.m:e^
oculos tanquam branchi* apparerenqquibus ceu carent, ctetera propemodum inter fe fimiles e.

rant quainobrem unam tantum ex tribus hic appofui. Caudam non probe expreffam opi=
nofi^agiscB ad delphinorum caudam debere accedere. Dentes omnibus plani erant, Ccut in ho.
mine Maxflla inferior in duabus multo breuiorfuperiore.un tertia fere par.Pinna ladorio unica,
canitis extremo quam cauda: aliquanto propior. Ali» du» eo fere loco quo branchi» funt in pi. i»
feibus Ea quam exhibeOicetumrepr»fentat, cuius longitudofuit pedes XX X V I. cum triente,
altitudo pedes i x.Ex reliquis duobus, unus longus fuit pedes X X xiit i.cum dimidio: altus

feptenosSlteruerdlongus pedes XX vn.altusodonos.

TPhtrlepaele al’ Anglis didus cctus,bal»na eft,ut quidam exiftimant, Eliota Anglus. V B
detur autem a uorticibus quos turbinis inftar in aqua excitaqnomen haberelNam S>C profradio.
ra &C uorticofa circa molaru rotaslocaficuocant.ec turbinem uentum,quifanvi cleuat,rt TPbir*
j, „„„5, nos uorticem etn «lirbcl.a uertendo.nam &; uerticem capitis fimiliter uocamus, ubi ca.
cilli in partes uertuntur diuerfas ab uno ueluti centro. Apparet aliquando hic cetus Anglis in
mati prope Cantium: qui an Phyfeter potius quam Bal»na fit, dodiores dlic inquirant. Nec a.
lius puto pifeis efi ille,qucm ^^otlepolc uocitant AnglilSl alio nomine Jfiete utaccepi : eadetn »
nimirum omnium fignificatione,qu6d impetu fuo flatucp uorticofas in mari tanquS palude pro=
cellas excitet.Idem igitur Germanorum !»Jrtunfif<i) ftieritiautuna faltemfpecies pifeiu
flfd? funt enim qui foecies eorum ternas faciant, pole quidem Anglis palus eft,& Germanis in»
ferioribus p el.Quanquam p«le etiam fynciput Anglis (ignifiicat;unde©ylbenpele pifei ab au
reo fyncipite nomen pofuerunt. Anglicum nomen accedit ad GermanicumQtpte; que

paulo ante diximus,crafsifsimum elTe Si trigintapaffuum longitudine cetum.

DE MACVLONE ANGLICO CETO.

BI s A iniitdf e noliro Britannico,quod Otientem IpeiflatjCerto quodam in locd Suffol.

ci»,inter Alburnum « Ortfordium oppida.faxis iniidentia (mirabile didu) nulla ter.
ra drcunfura,aLUiimnali tempore anni M* D, LV. iponte nata ilinc, adeo magna co*
pia ut fufFecermt uel millibus hominum. Eodem tempore Lynni, oppidi Norfolcisc
in Anglia portuofijpifds hic maculofus,rudi figura depidus (ut in charta imprefla per Angliam
publicatus efi) in ficcum a piicatoribus dedudus fuit, longus ampliospedcs x.^carnepingui,
clara & candicante, gliilus fuauitate ceruinam referente. Nomen nofirates flefduere pifeatores,
nos maculonem uocitemus,Io.Cailis rtiedicus Anglus in epifiola ad me. Porro quod in icontf
apparent branchigjnefcio an fit probandum*magnitudo enim omnino cetacei pifcis cft, cui br^
chiacnonconueniunt.Numerus quocp,figura,fituscppinnaru dC caudae, nonrdponde£cetaceis+
Pidor forte imperitus fat habuit pifeem utcuncppingere,&ofi:endere maculas* Exuetcfuce»'
ti$ pardalis maculofa efi, de qua nonnihil fuo loco dicetur.

CHALANDRi tanquam pifees nominantur ab Epicharmo apud Athenaeum, nifi erratum
efi a librartjs,ut fufpicorjhoc uerfu; (alias

DE CHALCIDE. BELLONIVSJ QVEM PI^

SCEM IN OCEANO CELERINVMj IN MEDI*
terraned Sardinam dici putat.

Ctlmntff^ifw,?^ndeletio %lemhmsuidetury&c, *Bellonio

dine tanntm differens d Sardina mediterranemarss.

De Chalcide. Lib.IIII.

A L L l,qui ad mare Oceanum (iti funt, nullum pifcem agnofctmt,qui Sardmanomine
nocetur, quod nullus apud eos pifcis fit, qui Gallice Sardina dicatur, nili aliunde fiilfus
adfcratur.Mutantenim nOmen Sardinis Galli, K Celerinos uocat. Sed nonnihil inter,
efidiferiminis in magnitudine,quod quidem moxindicabimtis.Celerini maris funt O.
ceani alumni,Sardinae Mcditerranei.Quemadmodum aute Boops Sf MtEna,Erythrinus & Plia
grus. Sparus &; Aurata, Cantharus &Mclanurus, Bulbus feu Blennus £<: Scorptena. Fkfus iC
Qiiadratulus, Barbula & Limanda,Rhombus 2d Fletcletus,maximam habent interfc fimilitudi-
nemtficCclerinuscum Harengoita xquiparatur, utnifi exadeinfpiciantur, non dignofei poli
fint. Quod fi quifpiam Celerinos idem cum Sardinis elfe mihi non credat, imprimis eum in«
I» lelligere oportet, Celerinum tam popularem elTe in Gallia pifcem, quam Sardinam in Meditcr.

A

raneo mari.

Celerintis fitie Sardina paulo Harcngo minor eft,fquamis intciSus latiufculis,Ieuitcr fuperfi. j
ciei corporis uti in Mullo h:crentibus,Sf facile decidentibus iC tranfparetibus. Pellis qua fubcft,
omni argento lucidior effe foletiHarcngus ucromagis compreilo corpore confiat. Ambo ora a*
pci iunt grandia, dentium rudimentis carentia, linguam habentes confpicuam. Celerinorii bran.
chiie uaria: annulos deferibunt. Circinati enim funtin circuli formam interna parte multum fer»
rata, quibus cibos fecernunt in mari, eo modo quo anates H anferes fuis roftris ferratis in cecno.

Ex quo plane liquet,Gelerinum fpurcitijs maris uefei & arena, non autem pifeibus uel prsda Im c
beciila enim labia, & maxillas nullis dentibus horrentes habet.Dum autem irritatum mare eft, ZC
to procellis compulfum, tunc inmodum nubis per mare nunc huc, nunc illuc circunferri folent.

Quam rem cum non ignoraret Oppianus,hEec fcripfit,

Chalcides KThrilfe pafsim Abramidesep fermitur.

Atque cateruatim percurrunt aquoris undas.

Et curuis habitant fcopulis, & littora uifunt,

Alternantcp imas Ponti, ctirruntcp peraequor,

Hofpitium mutant fcmpcr,PontO(j uagancur. Stomachum talibus, quibus dixi,fpur.

citijs femper plenum habent.

Circa pylorum innumcrie funt Apophyfes,ut facile fexaginta connumeres, A pyloro reliqua b
inteliinaulcjadredumdcfccndunt. Hepar uero habetin duos lobos partitum, fel hepati anne,
yo xum. Cum defierint amplius uideri Cclerini, Harengi nobis adferuntur. de quibus tempefti.
uumell utdilTcratur. Ha;cBellonius,quiHarengumquocj pileem de genere Chalcidum cfie
contjcit. Et mox,

Harengi mihi degenere Chalcidum elTe uidentur,quos in Mediterraneo mari etiamnum ca= a
piplanum faciam.Etenim Carnifpriuij tempore,cum Roms agerem,hos in foro uulgd ferri con Koiidcktm
fpicatus fumrnon tamen illic Harengi nominabantur, fed Sardoni : promifeue enim nulla habita Sarionum Ro.
differentis rarione una cum Sardinis uendi folent,ut fle commixti, Sardoni uulgd uocentur. Sar
dinani uel Sardellam maris Mediterranei, eundem effe pifcem quem Celerinum Occani , nemo
dubitare potefttcuius natura ea eft, ut paulo magis in mari Oceano,quam in Mediterraneo excreti; cinpM po.
fcat.Nec uerd mihi ipfi quifpiam impofuiHe me credat, cum dico quotidieRoms Haiengum ui. tituquim Chat
40 derijS; Celerinum eundem cum Sardina uel Sardclla elfethoc mihi adijeiendum operatpretium eidis gmmatn
fuit, quod omnes diligenter obferuaui,&: ariftas,quas fub uentre in linea rctfia habent, numeraui,
fed Celcrino afpertoi em, quam Harengo deprehendi.Lineam itacp in his alperam tranfuerfis ari.
ftis obfirmatam cernito,qualem Lechia 8C Liparis habent, fed multo ualcntiorem,Harengo debi
liorCjCuius latera nullis teguntur fquamis.Cclcrinis uerd contra, afperiores funt hamuli,qui inter
duas fquamas coartffantur.Harengus praeterea corpore eft multo Celerino litte Sardono latiore
pra:ditus,ad Liparem pifcem magis accedens. V tercf lineam fub uentre trigintaquinq) uncinu.

Iis afperulam habeuGallia nihil illo pifce uulgarius nouittnec commodius aliquid, quo homines
fua ieiunia exaturent. Iconem Harengi adpofui. nam tanta eft illius cum Sardella fiue Celerino
affinitas,ut ex pidlura tiix pofsint difccrni.

fo Rondelctij uerd de pifce quem Galli hodie Celerinum uocant, fententiam, fupra in Apua
Membrade leges.

COROLLARIVH.

Chalcidem Rondelctius contjcit efle pifcem illum, qui hodie in magnis Italia: lactibus Agoni A
nominc,in Allobrogum uerd lactibus Celerin nunctipaturtoblimilitudincm maximam quam pi Cclnitim alm
fcis hic lacuftris cum marino Oceani eiufdem apud Gallos nominis habet. Vide llipi a in Agono iacujiris, aliut
plura dcChalcide,Rondclctij feripta. Chalcis nomen eft auis,6(l pifcis, Hefychius. imd lacerti
etiam, qui alio nomine zygnis appellatur: Caelius Rhodigintis cum pifce confundit. Chalcidicae
*o quidem appellatio ad pifcem fimul &: lacertitm re£crtur,zygnis no item. Chalcides pifccsDos “ataitica.
rion Chalcidicas nominat, Athenattis. ^Chalcidem Theodorum nonretHe conuertifle arricam Aeria
oftenderera,li ueliam mihi otium elTet, iiel multum ad rei notionem intcrelfet. Ego non audeo

y J

DcAauatilibus.

tlTC t__-_ »»ll1/Yr. tif

Anchoct.

Mcktx.

Sardina.

cas appellare neq) Anclioas.neq, Mcletas, neque aliam ex qs quas uulgo uocamUs Sardinas . M

tandlumeumiuLiumfuflincbo.quoadreiu meliusinquineroineqjobaliamcaufamcliakidis

notionem meam implicatamliic ibidem profiteor, nifi utft mihi maior faculias inquirendi non
permittatur harum rerum ftudiofos ex mea ignoratione admoneam. K incitem ad exploratiore
notitiam Cum ex Grectilis pifcatoribus pcrcundarcr.quafnam putarent chalcidas.tandemquil.
Diam dixit afuis ciuibus accolis Acheloi fluuii hac attate Nungrtas nuncupari, Gillius. Koiide
mnsri^. P Harrnerum a Sardina differre cotra Bellonium.oftendit,uc in Harengi hiftoria referemus.

j.iiL—- /rf . 1 f"n Nntnpnrlatnn*: o-pnniim. Athen^lIS ClialcidcS ThritiaS iX

difjhrt

chalceus.

Spurium.

^ufanei

Xv'Ttt^

hyf.hajM.,

SaixiiMS fimiles ede dicit : Opptanus femper in Thrifiat commemoratione etiam Chalcidis me. i.
minifS^ iimiliter Columella,cum inquit, pifeibus in pifeinis praeberi conuenit, tabentes Halecu»
las Kfalibusexefam Chalcidem putreracp Sardinam, eetW, i(^ « oVo^«,jif:AKis )(«tt ieiW©',
(alias <Xt'n(i©',)5lj»'<t'^”^>D‘pbiIus, xuasiV*! to! («) KjtaSm vgi a-ofJim!, <Sfniia:s, Epanc<
tus in libro de pifeibus apud AthenKumiEuftathius qtioi^ fimiliter citat, Ariftoteles eritimos,
fardinos dixit, Vuottonus ex Atlicna:o,ut apparet. Et rurftts, Ariftoteles ( inquit Athensus)

libro quinto «tfcOras itoais laiA». Gazaex Ariftoteletrichidesuertitfardinas: Varinusucro(ut

paulo fiipra rccitaui) trichades (itcl trichides,) chalcides aliter uocari rcribit,itaq! chalcidcs etiam
fardinas uertere licebit, liue fpecies eadem cft, fitie potius generis proximi fpecies duae diuerfae:
quom'am8f abAriftoteletanquamdiucrfe nominantur, Sf a Columella lib, 8. cap, 17, Sic&chal
cides lacuftres feu fltiuiatiles Ariftotelis,ar marinas Oppiani.propter natur» &C generis affinita.
tem,utrafqj chalcidum nomine probe appellari dixerim, nam & fardinas uelfardellas lacuftres
hodie quafdam Italinominant,{quasalij agonos,)cum marinaxduntaxat uideantur memorare
antiqui. Similiter perca: tum marin» tum fluuiatiles dicuntur, etfi fpecie diuerfs. Nominatur SC
apudGalcnumfardina,uelfardena,oKf//w?,Vuottonus, Chalciscum fitThrirsis& Sardinis
fimilis non elTc poteft,ut falfd Merula putat, e genere Rhomborum, Gillius, Merui» forte impo-
ftiiqquod chalceus pifeis deicribatur rotundus orbicularis. Sed chalceus alius pifeis eftquem

in Fabro defcribemus,a chalcide diuerfus.ueterum teftimonio, f Chalcidem Theodorus »rica
interpretacttr,alij fabru.fed pifeis eftfpurius, ex diuerfis generibus genitus, fictitmulus, Niphm
in Ariftotelis hiftoriam 8,10. Imperite autem chalcidem cum chalceo, id eft fabro,contundit, SC
ex diuerfis parentibus gigni,ideoip fpurium efte, temere ac fine authore feribit, necp enim boc at 5,
ferendum eft exfolo uocabulo quod Gazaconfinxinnam Hiflori» animalium libro y,cap,t),^i
Ariftoteles pifeium plurimos femel anno parere fcribit,ut cx ftifancis thunnos,chalcides,eCc.Ga
za chalcides nonutalibi xricas, fed fpurias interpretatur, quem locum explicans Niphus, Spu»
ri» (inquit) chalcides uocantur, 6C »ric» pifces uulgo : cum »ric» uocabulum nufquam opinor
uulgare fit, fed a Theodoro ad imitatione Graci confidu. Hoc in loco Ariftotelis (inquit Vuot.
tonus,) tiidentur exemplaria omnia mendofainam chalcis gregarius eft, non fufancus : S^er pa»
rit, rChalcis Germanicepoterit circunfcribi,citt4^crin3 Harengi genus,ueI,Chalcis

marina, em(?Oeer(i^u(tc,id eftAgonus marinus, &: chalcis lacufiris, em 2tgunc/»5ict:2l3u.

nen ntt.

xeAsitfus «f <2/A’a:xiu'(ii>«t,Phanias inEpigrammatis, +»

Chalcidem Ariftoteles inter fluuiatile &) lacuftre genus recenfere uidctur,hiftori» 8,lo. Op.
piantis uagis marinis adnumcrat,quinuncpetras,nunc pelagus,nunclitora fequuntur, V ide fu.
peritis in A Rondeletium in Agono, f V uottonus ut paulo ante recitaui ad finem A,chaki-
dem non ftifaneum efte ait, fed gregarium pifccm, qu» nos occafio inuitat, plura de fufaneis , ut
Gaza nominat, 6f alia qu»dam afferendi, qu» ab alijs feriptoribus obferuata non ftint. Plurimi
pifces (inquit Ariftot,hiftori» 5^,9,) femel anno pariuntiutij quosfuianeos ex argumento cogno
minant, quia fufim (in Gr»ro non eft fufim : fed iimpliciter, itaAatTKi A xy w' V

retibus capiantunut thunni,limari»,mugiles,chalcides, (fed has alibi ter anno parere feri.
bit,ut Plinius quoc^,) monedtil», chromes, palfercs,& reliqua huius generis. Et riirfus 8,t5,Pon
tum (inquit) fubeunt plurimi fufanei K gregatilis generis , Sfe, Gr»ce eft

</i si ttAssti K7CAciifl/,tjcacl lit si K^Astioi «^tnl'X,Et paulo poft uSAlflCff qUOt^ inter
J^as nominat,quosfupra inter j^i/Tssiutijdem uideantur qui retibus capiuntur, (mi

grantes pr»fertim,) & ducem non habent ; etfi etiam ipfi frequentes Si fimul multi natent, (ut c.
quidem conifeio) quemadmodum proprie a;)aiA«S« didi,Nam ex iis quos Ariftoteles x>'’r<tadnu
inerat, thunnos gregales efte confiat: &( paffei es qiiotp gregales elTefufpicor, cum in tanta copia
capiantur. Vidimus mugilum luporum^ capturam (inquit Rondeletius) uno retis iadu , cent»
aureis coronatis u»niffe, Xsto fane didi tiidentur, ihiirm&a, hoc eft quod fufim capi.

antur,ut Gaz» etiam plaruit:fufim accipio pro copiofe,Eiufdem originis eft uocabulum ^iiusi,
de quo Euftathius : Xuti^sust w^si7ni^‘srKhcu.(j^si a^^ost loii t/i si'T£ioy^T6VffJ-'s<i'<xiii-is

vai. afferit autem ab adtierbio hoc nomen deriuari. Ergo pifces huiufmodi erunt, ut 6»

qil» in exteris animalibus Ariftoteles libro nhiftori» capite primo (id eft gregaria

fine duce) nominat, utfiintformic» Si alia innumera. Hoc etiam quod retibus includantur, non

folita.

De Chalcide. LibJIII.

folitariosjfed gregales efle arguit. Qiiod fi ita eft. Sii chalcidcs rede ab Ariftotele fiifaneis adnu=
nicrantur,utpote iigiiu,id eil confertfi^ frequerttes Oppiano teftc:&ino rctfic a Vuottono feri
bitur,atherinam e folitariorum genere efle:quoniam rhy^ as ita interpretetur Gaza lib.6.hift.ca
pite ly.neqt enim tanti interpretatio Gazae eft, certe atherina folitaria non eft, fed ut reliqua: fere
apua:, quarum generi fubfcribitur, gregalis pifciculus.Et Arifloteles ipfc exprefsius alibi (fi bene
memini) gregales effe atlierinas feribit. Idem folitarios Gralce alio uocabuld, (twifas nominat,
ut de citharo ex Ariftotele citat A thenteus. Non eft igitur quod fufpicetur quifqua cum Vuot
tono omnes Ariftotelis codices corruptos efie libro 5-,bift.ubi chalcidcs inter fufancos nominan
nir.quin & Athenjus eundem locum ex Ariftotele fic redtaqut Codices noftriretfte habent. A=
lo riftoteles uocabulo rhyades genere mafculino utitur, ut libro 4.hift.capi 8, Rhyades quoties pi<
fciumlottira uel nauis femina eietfta eft,ftigiunt ut odorem fentientes: tibi Gazaflutas conuertit:
cum alij ex anguillis SC muratnis qua: fupernatant fole t(i!rrefa<ft*,5rt»«t uotam Graci, flutas red
diderint, Ca:tef Um libro quinto ubi rhyades per a:ftatcm parere Afiftoteles tradit, Gaza fpar«
gos tranftulit.Spargi etiam (inquiqcap.iy.) peratftatem pariunt, mugilum labeones , fargones,
mucqnes,capitones. ^ Deniqjlibro 6.cap,i7,yucc£fec? pilcium genera dixit Iblitariaiid eft, quplb solitirlj,
litaric uagantur. ei Jt -rmsi ymvnu ots iMpin re “iiy®-. Hanc Gaza interpretis inconftanuam,

Vuottonus quQcp obferuauitifcd deledum non probe fecit. Rondeletius fparum, fpargS, afpar.
gum,cundem pifcem fu<e fpecici facit, qui Grxee dicatur rhyas;cum mxf®- nomen huius fpeciei
apud authores legatur,rhyas uerd Ariftoteli generalis differentia: uocabulum fit. Hoc poftre=

»o moaddiderim,pifces quofdam inter folitarios S( gregales ambigere,utfcripfi in Congro c.

Chalcis quodammodo ftridet,*l-fl4a «oj/ s&yieoy (lego Tel^^iiof/.nam dC proxime r&rttie dixerat,) ChdciittnfonU
Ariftot.hiftoriae 4.9. Chalcis fibilat,trvei^sf, Aelianus lo.ii.Ego pro y^?\tue repono )^Kib's, id
eft Faber pifcisiutdeprauatum in Ariftotelis codice uocabulum,qualereperit, dcfcripferit Aelia
nus.Sed integrum hunc Ariftotelis locum audiamusiPifees uocis quidem expertes funt ; fed fo.
nos quofdam ftridorescp mouent,qui uocales elTe exiftimatur,ut lyra, ut chromisihts enim quali
grunnitus quidam emittitur, aper etiam pifeis in Acheloo uocalis habitus eft, SC chalcis, SC cucu.

lus.alter enim quodammodo ftrideqalterperinde ut cuculus auisobftrepit.CJua omnia crecftta
illamuocem emittunt, aut attritu branchiarum,quas horridiiifculas continent ; aut fuis interiori^i
bus quie circa uentrem habentur.fpiritus enim inclufus in his eft.Hgc Ariftot.atqui chalcidi bran
jo chia horridiufcute feu Ipinofe (nam xKxeSleJ^as uerbo utitur Ariftoteles)non funtiin chalceo uerd
branchiarum operimenta foris horrent,flcutinIyra SC fimilibtis pifeibus: ipfs uerd branchfein-
tus an ipinofe finqnefcio : qui pifcem ipfum nondum uiderlm. Chalceum prarterea Mafsilienfes
Trueie uocanqquia dum capitur litum more grunniat. Hoc igitur SC uevx letffionis apud Arifto«
telem SC Aelianum reftituendxiSf pifcem quem diui Petri uulgd nominanqchalceueffe, de quo
multi antehac dubitarunt, argumentum efto,

Chalcis ter anno parit, Ariftot. 61 Plinius. Alibi uerd (ut in A.recitaui) yyrt7s eam adnumerat
Ariftoteles,qui femel anno pariant. Oua fiia gregatim gurgiti altiori mandat congefta, Arifto:*
teles. C^iamuis carne palcatur,non uagatur tamen, Idem, fed hic quoque locus mihi fiilpedlus
eft,ut addubitem ad chalceumne potius referenda fint haec uerba.nam chalcidem edentulam efi
40 leputo,8£l minime carniuoramtVidemoxin E.uagari autem eam, necftabilem habere in mari
fedem ex Oppiano retulimus. ^Pediculi quibuldaminnalcuntur, quo innumero chalcis accia
pitur,Plinius. Vide fuprain Chalcide altera Rondeletij,in A. elemento, in hiftoria Agoni,

Oppianus thriffas capi feribit nafla in mari fufpenfa,cui inclufa fit efca, maza uidelicet de er. b
uisfridlis Simyrrha uino odorato exccptat&fimiliter chalcides.unde conijeimus hos pilees car^
niuoros non effe. ^ V elpas hoc modo comprehendunt; Ante carum nidos nairam,in qua prius
P^tuulam maenam, aut membradem cum cbalcide imponi conuenit, appendunt, SCc, Aelianus*

^Efca tacentium (pilcium,pallerum uel concharum genera uidetur intelligcre : loquitur autem
de pifeinis) mollior effe debet quam faxatilium.itacj pratberi conuenit tabenteis haleculas,&:fali3
bus cxefam chalcidem, putrem cp fardinam,&:c,

fo Chalcidem falc exciam Columella dixittqui etiam inter mollis carnis pifces cum fardina ha F

lecula eam numerat. ^Chalcides,tragi,acus SC thrilfe,pilces lunt

Hicefius apud Athenaeum, quaeuerbauna cum illis qutein A, retuli exDiphilo, Vuottonus fic
uertit : Chalds trichiSi atep thrilfe fimilis eft, pifeis ariftofus fpinofiisue: aut ficcus & fqualidus,
hoc eft «xosuicBstnetp multum in fe pinguedinis continet, necp fuccum copiofum in alimenta pre=
bet; tacile tamen in corpus digeritur. Acum quom pifcem fupra ex Hicefio ecyvei>J'ii SC am?isy eft
le diximus.

or, (alias iOj«aV«t,quod non placet,) Epicharmus apud Athenaeum. Bsj-anwtprKua
TUO 8»f*, j(9a >isii'i'uo’,C^uidam apud eundem, Eft SC chalcis accipitrum generis ritem Ia»

certorum, ubi philologiam huius uocabuli requires,

Etrurfus,XitAKictl<!r, f<

CHAi.ciDiBVS,aut ferdinis , apuarumue generi cognatus uidetur pifeis , quem Ger»

y 4

26o Dc Aquatilibus.

mani accolar Oceani Stmctelttl^/ Spirin* appellant, dcqw plura dice.
mus in fine Operis.

DE CHANNA. RONDELETIVS.

liiro 7*

lib.

ai/'.

B

, oMunt»

Celor.

Sexuf.

PEV siPP V s apud Athenjum percam, channam,phycidem fimiles effe dicittquam

obrem cognita perca, reliqua feciliuscognofccmur. ^ ^

Dicitur a Grtecis SC ycaye, utrumtj enim nomen reperio ; nam a uerbo x<“e«,
quodfignificathio,dcducitur xa-»!: & per pleonafmum Tiii i/,uel » dicitur x»»®' uel
V<wr®- uel X“'>'!’ SC x^rf-uuofp «nim genere pro pifce fumitur. a uerbo autem xtiri» deducitur, <f lo
femuer ore hiante fiqunde a Gaza hiatula uertitur. Eandem ob caufam ab Epicharmo didas fu.
iiTe channas p%yx?>s)4pi‘oycc! opinor,id eft, multum hiantes.a Mafsilienfibus, noftratibus 8i Hifpa

nisferrandicitur.aquibufdamthanna.

Channa pifeis eft pelagius , autore Ariftot.lib. 8.de hift.anim.cap.ij.nthilommus faxatili fi-
milis X cum faxatilibus ab Oppiano numeratus, lupum corporis habitu referens , Sions fciilt^
ra Maxillam inferiorem fuperiore prominentiorem habet, ob quam caufam ore fere femper eft
aoerto Dentes acutos, oculos paruos. Pinnis, cauda, aculeis, branchijs, internisq! partibus cacte,
ris faxatilibus eft flmilis, fed uentriculo eft maiore &: laxiore. Colore eft uario , dorfum ex rubro
nitrrefciflincie a capite ad caudam dudac rufie funt. Cauda maculis rufis notata, item pmna a po.
dice ad caudam.Pimta dorfirufa eft.Inde Ariftoteles, citante Athenio («sXiurw ap. $9

nellauit K yrvm^^wp«c,qllod partim nigro, partim rufo, liuc rubefeente colore uariata Iit. Ad.
haic cum permultas uiddimus & dilTecuerimus.omnes uuluashabere comperimus,»: fepius o.

Ilis, fed non multis plenas, quod omnes fcemina: fint, ut annotauit Ariftoteles libro 4. de hilt. a.

A "'"qus on?m'a mihi fidem faciunt nos channam ueterum hic proponere : quanuis Mafsilienfes
pifcOT alium ifti fimilem channam uocitentiK ftagni quodUngua noftra Mariegue dicitur, aceo
licalia, CaiM. pifciculum alium canadelleiquod fieri propter fimilitudinem reor , 8C hos pilees cum channis
«itOial/a. confundiiquemadmodum in turdis, quorum plura genera recenfuimus , ufuuenit, quos omnes
communi nomine turdo appellant.

C De channa Ouidius libro de pifeibus: . /1 '**

Asetotifo» Etexfe Conripienschanne gemino fraudata parente eli.

nes famin* Et Ariftoteles Pliniusqj locis capite de ery thrino citatis prodiderunt, channas omnes tocmi.

nas circ,qudd omnes utiluas habeant.nunte feminis tiafa, quibus mares a feminis difeernuntur:
quod omnes graiiida: capiantur. Vcriim qui fieri iftud pofsit, non fine caufa quis dubitaucrit.

quemadmodum & de phoxinis,dequibus AriftoteIesIibro6.cap.ij.de animalium hifioriaj For
maiitur oua per coitum in ijs,qui uenereutunturifiunt SC fine coitu, oftendtint id fluuiatiliii qui.
dammamftatim atqjnatifunqpropedixerim.&pariii adhucphoxiniouahabent. lamucrope^
dices non folum hypenemia oua,fed etiam fecunda concipere aiunt: fi', quo tempore glifctint SC
ad tienerem incitantur, aduerfie maribus fteierinquentoinde flante.Et equas quafdam in Lufita.

' nia fine coitu parerc,fiint qui affirment. Qiiac naturali K infigni animalium ifterum fecunditati
tribuere oportet. Sunt K mulieres tam facunda natura, ut primo ftatim concubitu concipiant:
unde prouerbium,7ix7'^i®g5 otcsv xstsiSt (Wifci t^^ivr,Parit puella tt/am ii male adiit tiiro. Ficui equi,
dem matronas integerrimas SC caftifsimas ex fenibus & prope effetis maritis ob naturalem fm.
cunditatem liberos fufcepifle.Ex quibus efticitur,ut minus mirum uideri debeat in mari, in quO
fecundifsima funt animalia,crythrinos 8C channas ex fe concipere,a: fine mare oua parere : quK
Msrtf uUdini^ poftea mare diuina SC procreatrice fiia ui perficit.mafculi^ uice gerit.qua de re plura legere po-
nn cr froerra teslibro 4.cap.j.&:4. Dicet fortaffe aliquis erythrinos & channas titriufcp effe fexus,quod de ic
poribus terrenis credunt aliquitquod etiam in quibufdam coperiri aiunt,ut in mugilibus, in qui.
bus modo oua, modo lac uideri ferunt, (femen autem lac uocant.)id^mihiaffiimatiitloanncs
Laurentius uir iam fcncx,& in pifcandi arte excrcitatifsirausltltpote quam SC innofiro liiore.K 6»
in Hifpania,&: in Italia exercuerit. EamnuncininfiilaqiiacMartegue dicitur,non pr«ulaMaf.
filia exercet. At huic opimoni refragatur Ariftoteles, qui oua femper in ijs reperiri affirmat. Ve

DeClianna. Lib.IIlI. 261

rumde hac te nihfl ftatuo. Sed liberum cuicp iudicium relinquo. Catera quai de bhanna dicenda
fiint perfequamur.

Channa ex farcophagis eft.tefte Ariftotele libro 8.de hift.animal.cap.i.cUi & fynodonti eue= Cur ehatiUfi
nit.ut quum minores infequuntur,uenter excidat, propterea quod piicium uentriculus iuxta os **«« . er a»
politus eltnec gulam habent. Et lib.i.de hift.aninial.cap. i7.Pifccs magna ex pattegula carent, quibufUnm
ut qui coniuneSum ftatim ori uentriculum habeant.quocirca fepius cucnit grandibus nonnullis ’
ut dum per impetum infedantur minores, uentriculus in os procidat, Sola igitur caufa cur uen=. Titkt. '**

triculus in ore channa & fynodontis,8e aliorum quorundam ftepe reperiatur, non eft iientriculi
(itus ad os.omnibus enim pifeibus qui pulmonibus non fpirant, qui^ ob id, & arteria afpera, dC
Io gulacarent,id acciderer.Sed uoracitas & tanta cibi appetentia ut uentriculus.cui reda funt fibre
ad trahendos cibos, furfum feratur, &; tum ob propinquum fituni, tum ob laxitatem in os proci.
dat,id quod declarat Galenus libro j.de facult.naturalibus: quo etiam in loco Ariilotelis femen. Gdeni «o-Ja
tiam profert, imo uerba ipfa adferibere uidetUr lohge quidem diftbfius quam in noftris exempla, ‘it twiratrc.
ribus legantur. Sunt hac Galeni uetba:Ergd ex iam didis patet.internam gulj & uentriculi tu.
nicam,cui reda funt fibrafuqua ab ore in fe attrahat, eflir inftituram, eoij in deglutiendo tantum
agere;externam uerd,cui cranfuerfa funt fibra, quo conftringat la qua continet,ac protrudat, ta
lem eife fedam.eandem tamen non miniis in uomendo,quam deglutiendo operam fuam nauan-
tem.Clarifsime fubfcribit ijs, qua dicimus Si quod in channis, dC quod in ijs qui Grace <nwMy,

■riSlr appellantur, accidit, ut quorum uentriculus interim in oreinueniatur, ueluti Ariftoteles in li.
ao bris de animalium hiiioria prodidit, reddita etiam caufa, pragulofiiate id inquiens illis continge.
te.Ita enim fcribicln uehementiOre appetentia, uentriculus brrinibus animalibus furilim procur
rit,adc<3 ut nonnulli ciim primum irteipere manifefle euiti affedu fentiunt, foras repere fibi uen.
trem dicanttaltj uerd cibos quos adhuc mandunt , hecdum fatis cos confecerunt , eripi plane in.
uitis.Ergo intjs animalibus qua naturafuntgulofa,quibus9 oris laxitas eilmuita.ac uentris fitUs
propinquus, (ueluti in fynodonte,ac channa cernitur,) nihil mirum eft, cum in admodum uehe-
menti efurie, minorum piicium aliquem profequuntur, ac iam in eo prope funtutcomprehen-
dant,fi auiditate perurgente uenter eorum in os furfum rapitur. Fieri autem id aliter prorfus ne.
quit nili uenter cibos pergulam ueluti per manum ad fe irahauSicuti & nos pra ftudio aliquan.
do nos totos una cum manu extendimus, quo promptius corpus quod petimus apprehedamusj
}« ita &: uentriculus cum gula, ueluti cum manu titia extenditur, Proinde in quibus animalibus hec
tria fimul incidunt,uehemens nutrimenti aUiditas.gula parua, bc oris laxitas ampla, in his paula
cxtcnuonis momentum totum uentriculum (urium in os sgit. His iierbis O^Ienus S^C Ariilotc
les aperte oftenduntcauiam reij quam quaerebamus, cur icilicet channis 8^alns pifeibus uencri*

^ culus in os excidat.

Hoc loco me etiam inuitum cogit ueritas ut ledores admoneam, uirum alioqui doflifsima, a
& mihi amicirsimum,qui his Galeni libris annotationes aliquas in margine afperiit, lapfum elTe Channa prd
cum channas, id eft, hiatulas, concharum genus efie annotauit, iitmilitudine nominis , ut opinor, quid4,

deceptus. Sunt enim chamae conchulae quibus channse nomine tantum fimiles, re ualde difsimi-
les funt : quippe quae fquamofeftnt, ex pelagijs uel litoralibus pifeibus , ut initio huius capitis
40 diximus, ^

Channa tenera eft carne, ut (cribit Diphilus, durior tame perca. Paratur ut reliqui (axaciles. J
.DE EADEil, BELLONIVS.

Channiim Graecis ditftum uoIunt,quodispiicis ihoriens, perpetuo hiet ac rituum aedat. Mal*
Wicnfcs,apud quos plurimus eft, Serranosuel Serratanos uocant, Genuenfes Bolaftbs, incolae
Portus Veneris Barquecas,Grxcoriimuulgiis,Channo.

Tanta eft huius pifeis cum Orpho, Hepato dC Perca marina (Cum qua publice diuendi folet) ^
fimilitudOjUt pifcem pene eundem efle credas: fed Perc^ marini Channis funt maiores, lineiscn
latis, tranfuerlis ex rufo nigricantibus tergora diftintfta habent. Channi autem promtfcuctranl»
uerfas ac redas lineas ferunt,

- — PhagrusChatihifeduciturefca, Piftem iftum irretitum nort Capiat: z

ledcal^noialluntcxhamo, ac maxime ftcarcinis pro efca litantur: eos enim appetunt auidifsi-
i*icapitegerit,utPerca,Scorpio,Cephalus ac Vmbrina,

Omnes porro Channos oua ferre ac fceminas dici pofie Ariftoteles tertio de generatione ani c
malium ait, parum emm receptacula habent feminis genitalis,parmii uuluas* Sem*

COROLlARtvM.

^0. ^ Channa ucl Channe pifcis,uei Channus,Grxce duobus modis rede (cribitur, foem.uel

mafculino genere, Oppiaftb bis.hon probo qui per ypfilon feribunt, (etfi Ariftotelis codi*

CCS ucalicubihabentjdeprauari nimirum, tu innumeris alijs inlocis;) utnet^eos qui per alpha in

.

262

jt Jr'erca,ciianne w.p*ij*-*'^5“*‘***-“ *‘****)-'r-'"'‘rr « , s . . / * .

tas habet eius labrum inferius dC rubet 6C eminet, extgtils cft dentibus dC acutis, item^ aculeans
branchijs.Gillius. Erythrini SC channac (omnes, ut addit Rondeletius) uuluas habere tradun,
tur Plinius. Channacomnes ouahabent,Ariftot.KPliniuSi
e Channe pelagius eft pifcis,Gillius.Ouidius edam inter pelagios itumerat. Oppiano channi,

y«W« degunt circa faxamufcofa. Pircesfuntlibidinofi, Aelianus.

■H ^ yawfK-n mAwfrt.i^yvi/i/jtitumTJwii.Nuraeniusapud Athenatum;feducrfusuidetur corru,
ptus ^ Chennion etiam genus pifcis didum fuiffe apud V arinum legimus.

de chanadella, vel channadel*

LA POTIVS, A SIMIUTVDINE CH ANNAE.

■ ASSILIENSES alium pifcem Channtc praditSz fimilem , charlnam uocitant ; Si
iiagni,quod lingua noftra Martegue dicitur , accola , pifciculum alium canadelle:
quod fieri propter fimilitudinem reor. Si hospifces cumohannis confundi, Rona

DE EADEM, BELtONIVS.

fcDtiem pit^appofuit^Bellomiii, terno anthiic getttri>amd ex 7^ndektioftp'aexhihumtu,perJi^

milem.ntji quod dentes ineo exprimuntur j Iterum Juperiw magvs etninettij" Ii'-
neuUtiufcula per medium corpus dejcendit.

Liguflico mari ccgnitifsima Catiadella, elegantem ac uarium habet colorem, boiia tamen ex
’ parte purpureum ; neqj unquam ad eam magnitudinem extuberat, ad qdam alij pifces faxatiles,
Sachetum Veneti uocanqqui dum uiuus capitur,fpinofum quiddam ebranchijs itibrat, quoma»
nus cotretSantiiS ferit. Labijs eft magnis ut Cynsdus.fed dehribus ab hoc & a Phycide longe dif-
fimilibustquorii quum anteriores acutoSjSC fere caninos habeat, pofteriores tame obtufos oftett»
dit.Pinnam dorfi continuam, & (ut in Scorpione marino) crenatam: reliquas branchiaru pinnas
utrincpluteastqui color etfi ut in alijs faxatilibus ut plurimum euarieqeadem tamen corporis mo
ies, eadem formahuic permanet.Squamas habetlituris uiridibus,cinercis, rubris, SC interdum ca
ftanei coloris uariegatas.atcj extremam branchiam (qusillioflca eft) crenatam ut lupus. Roftro.j,^

j eft acutiore §Lambcna:optima^,utrcliqui pifces faxatiles, alimenta praebet. Cognatushuic

* eft hcpatus.qui iimiliter a Venetis facheto uocatur, (inquit Bcllonius)folo colore differes;de quo
in H.elemento dicetunquanquam is cuius iconem noc fubijcimus,hepatus Bellonij uidetur.

CORODLARIVM.

Csoadellic

DcCan.Cha.Che. Lib.IIII. 2dj

mtIrrA ^ J T »_

»pltts nomen hodie uulgd ufitatum Gallis ad Ligufiicummafc, liel per diminuiio
1 fartum eft, uel aliquam eius cum channa cognationem fignificat. Veneti Sacche.

50

Canadellart:

nem a.channa ^ ^ .'.^..«iiv/iK.iiinwiniitdr, v eneti Pacche.

to uocanqut etiam hepatum ded alius cli Rondelerij hepatus) indilFerenti nomine, inquitBello-

ntus.Eaquaiiiegohiccxhibuieffigies,VenetijsSacchctinommemihiconfcrtaeft.pircemrDaro

foi^encrem aliqui elTe putant.Ego Bellonij hepatum eiTe fufpicor. ipfe quidem hcMti fui icone
non pofuit.Nofira colores uarios oftendittpinnis ad branchias 3C cauda flauefcit, fed cauda innu
mens etiam maculis ruffis diftinguitur.pinna bins in uentre Indici coloris funt; illa qua podice

fequiturprimumIndtca,deindeflaua,inextremorubicundaiai;c,

‘ DE CHARACE»

H A R A X in petris &: arenis paicitur,OppianUs llb, i.hfs uefbis:i,/

aTarentinbinterpifciummarinorumgenera recenfen.

Ii«SiphniusapudAthenaumdealimetbexpifcibusloquens.quamuisquideiufdem

generis cum dentice effe tradit characem, non modo ad nutrimenti rationem, fed formam quoqj
utrim communem rctulerim.Et forte charax hbc nomen inuenit, quod firmis dentibus os ualla.

tt;m,imul, ter utfynodonabqfdemappellatushabeat.;«ie,t| enim uallum(}gnificat,fictit etiam Ifi

s®-,quo ^cibulo de ferie dentium poeta ufus eft. p‘ ,

nodonti Germanicumnomen finximus, em 5(»tjb:4d;fme(tol5er Sflnfifcj) : ita 8f cferacem ue.
slnflr^"’ poterimus, f£i), JrtitbwcjifiiK» litt/eber flrt4rt vom

; Haud fcio an idem ftt charax Aeliani, qUem libro u.cap,ip, his lierbis depingit i Charax pi.
fcis fcetura eft maris rubri.is pinnas habet & utrinq, &: in tergo auricolores.Inferiores partes pui*
pureis cinguhs illuftratur. Simftiter eiufdem cauda, auri colorem gerit, Purpureus color medios
oculos puIchrcadumbrat.Sed Gratca illa adfcribam,qua: eriam aliter conucrti pofle indentur ut

non pinnat tantum, W latera tota cum dorfo aurei coloris Cnt.Eit9 7ie,<i^s«sk.

(.«■«) «5™, f x,yW| fcSninino genere

palum leu perticam fignificat, mafoulmo autem uallum militare.Euftathius,

DE CHjELlD (DNIA.

SHEL E AR pifcisnonfohbidetur, eiufdem qiti Sfchelitionias dicitur, XtAiite, viai/aii/j
w< %fivt OTicj.id eft,Chelear,hirundo,bhclidonias,8«: pifcis quidam,Hefychius
^ a Vannus. XiAw/Sdtc.piicis qttidam,Suidas;melius yfhiJivictt. Pifcem boreum inter
T-i c rJ?** P'’**^tre capuc,propterea9 a Chaldaeis pifcem nuncupari chelidonia

1 heonicribit.Calius Rhodig, Cum fexaginta dies a folftitio brumali abierint, initio hOrtisar

urus oritur: poit illum uero, hirundo nmirumjaltem jjdttf) apparet, Hefiodtis. Pelamy.

40 dum generis maxima apolertiim uocatur, durius tritone, Plinius jl.ii.ut Hermolaus legit.Eftau Trito».
tem,utconmrturaconfequor,(inquitidem Hermolaus,) triton idquod Graci chelidoniam uo.
eant apolertus uero.quamfynodontida Athensus.Maior (inquit) pelamys,fynodontis appella= Aeota»,
tur, ntaOT quam chelidonias.Item paulo poft ; Orcynus (inquit) ftmilis eft chelidoniae cum ma- SynodaiHiu
gnus, elt. Confer hsc uerba cum Plinio; Orcynus (inquit) pelamidum generis maximus non re.
dit in Maiotin.fimilis tritoni,Ha:c Hermolaus. Graea Athenai (imo Diphili apud Athenaum)

5>.« di «y « fed OTAvir^ a» «$’ «i-His 0;^ oroSj-.ioa «ir5|/ £11*. t></f' Siawu&-^ 5». ft. .

"!;’ts»«(<9C»('w6raixifejs)'x‘''“^‘'it!ijJ7iiieiiA»joT«aii.lnhisuerbisquid aRondeletio mutetur,
requires mtrt> m capite De thunni, pelamydis.alijscp fi milibus nominibus. Et quia chelidonite no
yo men apud nullum ueterum aut recentiorum pro pifcereperiri putat, pro eo fubftittiit yai/ii/, '
im enim (inqint) femel yaiifiji legatur,cui ali) piices comparantur, cur in eadem comparatio.

no chelidon deinceps, fed chelidonias legaturCAtqui uerifimilius con=
mfi u *u 1 r enim in hoc Diphili loco, chelidonias bis legatur, chelidon fe.

nmn ponant errorem effe commiiTum, quam in eo quod bis.

? I j tecmininigeneris uocabulum eft,)(iA«/!ir(«5 mafculinirttondeletius Icrtionem
* onias quidem murat in x*Aui'i!i(i fcemininumjattributaucrdeimafculina nomen
jiufZ ^ inquit, ucenim legi uultl (Tnnwo^uTJc/)) «

R ^ o-KAsf dicere oporteret. Sed neque hoc approbarim quod

^ stius aiqDiphih fententiam in eadem comparatione perfeuerare, tanquam omnia de pe-

* is tahfum genenbusiint, cUm ipfcinterim chelidonem genere difterre fateatur, nutrimen

legit, non poIypum.Ego potiusdixe-

iJipi)Uuni.?pglamycIimigeneredifcedememjdeheIedonaIoquijqua:£Cipecie ^uiribuspd .y

264 DcAquaalibus.

rum mem . ^ otAi/jt» \m<ix. nctt enim tam perfeucracionis in uno genere apud autho«

rTqlumfepetgl.Snt,qu/mrerumi^arumhabendaeftratio.Mihiqmdemnon temere uer=

haamb^mdenturimmutanda, fedomniftudio quaerendum quopado eaquae pofita funt,

meamurTrimbacderepluaquammftitueram,dixi. ffAlterumexoccetigenuactrcaByzan

riuZLarriidonium nominant, Belloniua. Et rurfua Tertium exoccet, genus anonnuU
lis tDifcatoribus in Grxcia bodie) cbelidonius appellatur. Coloris ratio chelidonqs leporibus,
fvf£iihiieniinrtinomcndedit:quKaniimilitcr pifcibus ab hirundine didis conueniat, nunc non

en"im polTet a figL nomen «js fadumbiiire.. « de balaena l.
Oceani Germanici fertur. cauda: pinnam ei fimilem efle hirundinis caud*.

r)rrhelidone,idefthirundinepifce,inH.elementodicetur. .

CHEi-i-ARE SjXiMiyw, qui aliter bacchus.&onifcus, id eftafellusuocatur,Dorion apud

Athenaeum, Vide in Afellis, .

c K E t H o N, Xtai4(/,pirds qui &: chelidon, id eft hirundo dicitur, Vannus.

CHEL oN,ideliLabeo,de genere mugilum eft.

c H E N N I oN,x^K(-,auiculaqiBcdamin Aegypto falecondirlfolita,(coturmxparua.qU£.

te in Coturnice a.) a: genus pifciSjVarinus.

c H E R A B A s,x»f<ite,Sophronnominat; funt autem oftracoderma. K Archilochus quotp

meminit, Athenaeus. ,'■ *

c K L o s s V s,XAewde,pifcis Ionice,Hefychius K Varinus:ix«vs vm imuv, tanquam non ali.

auamfpeciem,iedgenustotumhocuocab^umIonibusfignificet. ..... ,

c K o n X, x«a(|, bouis uenter aut crafliimeius inteftinum, uel genus pifcis fecundum ali.
quos,Varinus,

DE CHROMI. RONDELETIVS*

p o*M IX 6^ sjfe/ii/t an ijdem.an diuerli fint piices,£quidcm me adhuc neicire fatcortma
! lo enim id fateri puam fciens ftudiofis imponere, &; rem incertam pro certa propone,
re Athenso uidentur diuerfi efle pifces.diuerfis enim locis utriufcp meminit,uno loco 4»

ex' Epicharmo, Kti» <riaia!«,;s»>s «.«is r V ^ <na

oits ponitur pro per diierefim | in Si hyperthefim o-. altero loco ; K.i< « ai9.«.

»t spWM:quem locum citat ex Ariftotele {iap.Chromis Latinum nomen nullum habet,
noftns uero pifcatoribus incognita eft ; ob id nomine caret. Chromin effe puto, SC e^ hic exhi*
beo,quseinoraUguri®,AntipoIi,a:minfulaLcrmo, iqux nunediui Honorati mfula dicitur,)

frcquentifsimaeft,uocaturmaLiguribuscaftagnoacaftane*colIore. . .1

Pifcis eft litoralis corporis figura, pinnis fiC fpinis melanuro fimilis : fed otulis eft minoribus,
nota nigra in cauda caret, fed totum corpus nigricat. lineas habetretftasabranchijsad caudamt
ore eft paruo,iciuamis paruis.intcrna omnia auratae (imilia habct.poteft etiam non inepte corpo«
ris figura,& colore cantharo comparari, nifi quod chromis paulo nigrior eft.Lapidcs habet in ce f

rebro,ob id hyeme male habet. « « .. «r s- .r ^

Ariftoteles femel anno parere icribif,8^ inter ow collocat,id eftiuiancos pilees , ut Oaza

■ uertit.Et alibi cum ijs rcccnlet,qui cxquifito ftint auditu,8f grunnitum quendam edere icribit.

Pifcis hic paruus eft , & uilis habetur; humidior enim eft, ideo in craticula aflandus, Arche*
ftratus tamen dixit: „ „ ,

Maiorem chrommin Pella cape,tcmporem£6is. Pinguis enim eftiuel in Ambracia,

Ouidius immundam chromin appellauit.

DE EODEM, SEV CASTAGNOLA PECVEIARI
Mafsilienfium pifciculo , Bellonius,

Caftagnola a colore conicis caftaneac uulgo GenuenCum, Mafsilienfium, 8C incolar^orms

De Chromi. Lib.IIII. 265*

Venetis difla. Grandem pro fua magnitudine habet in tergore pinna, caudam lon^m BC bifur.
cam,pinnam utrinip ad branchias una, & duas fub uentre. Squamis cotegitur latis. Corporis figu
ram in Cyprini modum circinata habet. Branchias utrincj ternas, quarta dempta qua: clauiculae
ipfi corpori iungitur. Hepate eft unius tantum Iobi,ftomacho incumbentis, ut in Delphino dixi,
mus. Stomachum rotundum habet; duodenum, fineapophyfibus inhaerens ieiuno; colon ad.
modum gracile, ter tantum cum alijs inteftinis obuolutum.

Vere SCsftate copiofifsimus capi foletenihili tamen a pifcatoribus fit: eft enim popularis,

DE Atio PISCE, aVEM BELtONIVS
chromin efle conijcit.

Drhitc icmt uiit mox nhmm CorolUrij.

Is

(s

A

ichm.

s c

F

B

tftww

266 Dc Aquatilibus.

Matina cft Chromidis cum Glauco (.T^ndeletim Glmcum lon^e dtumfdcit) piifillo, ut SC Glauci
proue(4i cumVmbra fimilitudo.Ea putatur efle quam Athenseus Cbremydem,OppianusChre
mitem Ariftoteles Chrempum appellat, quem inter eos pifces annumerat, qui acutifsimo auditu
prxditi funt.Turdum Veneti, uc Mafsilenfes Vmbrinam falfd appellant : dC horu etiam non»

nulli Vn'l‘chrom. j. / .

Fufaneus eft pifciSjnoftris Pariflnis ignotus, fimus in Lauareti modum , mcdixc^ inter lupu
S>C coruum magnitiidinis:herbis uircntibus prxcipue uefcitur,ac litoralis efttunde Oppianus:

Permolles habitat ripas, herbas^ uirentes Labrax, audaces Amia?, placidae^ Chremites*

Cui etiam Ouidius eas notas dedifleiiidetur,qu9calias Phycidi debentur:

Atcp immuda Chromis,meritd uilifsima Salpa, Atc^ auiu dulces nidos imitata fub undis* 10

Eft enim ChromiSjetfilitoraliSjfuccitamengratifsimi, quinon minus iucundam nutritio»
nem, quam piftes faxatiles exhibeat*

Proinde tenuibus fquamis ueftitur,cx auro nitentibus, ac caeruleum interdum colorem con»
cinne uibrantibus.Binas gerit pinnas in tergore, quarum anterior, quae minor eft , nouem obfir»
matur aculeis.alias quot^ ad latera,etiam acutas ac pufillas habet, atep unam etiam fub ano ad cau
dam unico aculeo roboratam, Huius item exterior branchia,fpinea eft,at($ in gyrum nigra,&,ut
inlupo, denticulata. Caudam habecftibrotundamjUeluti Vmbra dC Glaucus. Atc|? hoc praefertim
a reliquis pifeibus diftinguitur : quod undantibus ac tranfuerfis ueluti lituris ex caeruleo in cine»
reum colorem abeuntibus fitarperfus:quas t tamen pufillum Glaucum habere diximus:namhar
quidem in prouetftiore Glauco euanefcunt.Cxterum caput habet obtufum, maxillam^ in fupe» lo
riorc labro ueluti infar(ftam,ac quoddam ceu lingu^rudimentum,dentium^Ioco fcabritiamfub
labrjs apparentem. Multis abundat lacftibus circuni inteftina,ac folliculum tergori annexum ge»
rit, medio geniculo inrerrcptum:Vu]uam bicornem, ouis utrinq? plenam: Hepar fubrubrum: adi
quod fel uafculo tenui cotentum, a duodeno incipiens,deferri uidetur: Lienem ftomacho inhac^
rentem, oblongum, tcnuem,rubrum: Cor triquetrum, albo pericardio contentum: Stomachum
per tergoris l6ngitudinem protenfum, cuius pylorus od-onis apophyftbus feu appendicibus am«
bitur, Haec Bellonius,

COROLLARIVM, AD CHROMIN BEI/LONII*

_ 30

Nos noneBellonij libro iconem, fedquanjprius Venctijs nadi eramus ciufdem pifcis, po»
Uw, fuimus;quae in hoc tantiim differt, quod cirrhum fub mento feu inferiorelabro non oftendit : nec

caput, pr^iertim labro fupcriore,aded fimum dC obtufum. quin & maculam nigram effigies no»
ftrajqiiam cum coloribus depidam habeo, ad branchias oftendit, cuius non meminit Bellonius*
GUueut cw» Idem chromin dC glaucum pifces perfimiles inter fe pingit corporis fpecie.utriq? cirrhus a men*
chromicoUa^ to dependet. utercj peculiari nota, lineis undantibus dC tranfuerfis pafsim a dorfo ad media latera
tm, tendentibus infignis eft : qu^ tamen in glauco prouediore euanefeunt, ait. Pinnx in dorfo binae

utriq?:ad branchias etiam, 8^ fub eis binx in uentre iimiliterfere. fed a podice pinnam in chromi
pingitjin glauco nonpingir.Vtrunc^ efiam,falfb umbrinam uocari,ait,ab umbrse marinae fimili»
tudine, Glaucus pufillus (inquit alibi)chromidi adeo fimilis eft, ut pro ea pleruncp diuendatur. 40!
vmbYAm er ^ Rondeletiiis Vnibrahuncpifcemuocac,8^ dentibus carere ait, cum fiiaeVmbrx dentes Belloni»
cjyromm forte appingat, nomina interim eadem qux fuae Vmbra: Rondeletius tribuic*PIura diligens ledor
dm! in Vmbrsehiftoriarequiret,& conferet, dabit^ operam nepifees inter fc diuerfos confundat, um

y/mbr£iCora^ bram dico, coracinum & latum, Aawi/.prima correpta, qui tam fimilesfuntRondeletio, ut magni
ctm’ er tiidirae potius quam alffs notis difeemantur,^ pifcatores aliqui aetate tantum (fed non rede)cos
mlitfido ct dif* differre exiftiment.Coracinus ad cubitalem peruenit riiagnitudinem,umbra ad multo maiorem,
ferentia. praefertiminOceanotlatus maximus eft. Vmbraueriucam feu tuberculum inmento habet, co»
racinus dxl latus carent. Bellonius cirrhum non ucrrucam nominat. Glaucus (inquit) prouedior
adeo umbram refert (prxfertim cirrho quem fub labro inferiori eredum habet) ut a plerifc^ alter .

• pro altero afTumatur.Idem tamen in umbrx pidura cirrhum illUm non exprimit. Qiiod ad li* f*
neas fiue lituras illas elegantes, Rondeletius limbrc tantum eas attribuit,hisuerbis:Vmbra uide»
tur dida a lineis obliquis a dorfo defeendentibus aurefs:8^ obfcuris, qux aliarum uidentur iim»
brse, una enim manifeftaeftjfequensobfcura, 8iffi'c deinceps a capite ad caudam ufqj. Bellonius
uerd chromidis Cux lineis alium colorem tribuit:Hoc pr^fertim (inquit) a reliquis pifeibus diftin
guitur, quod undantibus ac tranfuerfis ueluti lituris ex coeruleo in cinereum colorem abeunti»
busjfit afperfus:quas etiam pufillus glaucus adeo fimiles habet, ut pro chromide pleriint^ uenda*
cur.Sed ut finem faciam,(uix enim ipfe me extrico, magis tamen Rondeletij fententijs accedo,)
quofdam ueluti aphorifmos diftindionis horum piftium gratiafubrjciam,

I Glaucus Rondeletij toto genere,a chro mi umbris diuerfiis eft.

a Glaucus Bellonij umbra: cognatus eft, iiel fpecies umbrse, a Rondeletio non deicripta, quod

fciam:quanquam a Venetis corbetumquaficoruuIumuocarifcribatjRondeletiusuero, Coraci-
num (inquit) Italiaferecotacorimmnuncupat.

Vmbra

Dc Chromi. Lib.lIII. 167

VmbraRondcIctij U. Bellontj unus ell ttifcisiS; ijfdem nominibus ab toocp nominatur : fed j
non fimilitcr defcribitur. Ronddccio enim dentibus caret ; Bellonio dentes habet in oris ambitu

raros, firmos, acutos, &c. ^ ^ r r

Coracinus Bclloni) longe aliUs eft quam Rondelett], ut Sf figuras ZC delcriptiones oflendunt; 4
unde non fpecic inodo,fed toto genere diuerfos elfc pifccs apparet,

Chromin umbram confundere uideturBellonius. y

Chromin Sfcoracinumut confunderentaliqui, occafloneihdedituicinitasnominum, tum ue 6

terum,tum illorum quibus hodie quidam utuntur.

germani Umbram dC cognatos ei pifces, corui marini nomine circunicriberc poterunt,

IO adieeSa magnitudinis differetiaiita ut umbra (impliciter dicatur ein Secr4pp,a colore.qui Grg.
ci etiam &C Latini nominis caufa fuit;latus,cili ^t^er ©eerupp ; coracinus inter hos minimus,
fed corpore latiufculo,cm tUincr ©ccrupp/etn fOecrbtaZ^fmcn «6ct (Ocertrtrpfen an. nam
SC Melanuro comparatur. Sed & chromin Rondeletij,quanquara toto genere differt, cum cor chrom Ro»
poris non figura tantum, fed 8C (linnis fpiniscp melanuro (imilis (it, quin & cantharo figura atep deUtij.
colore compafetur, Germanice appellemus ein f4)U’(!r5l(ldjtcobetbtrtunc(acaftanea colore,
unde ZC Galli cafiagnolas nomen indiderunt) (?!)cctbwd;fmcn rtrt.

Chromin Ligures ctfi corrupte, tamen non longe a nominis gentilitate chro etiam nunc uo.
cantjfalfd Veneti Coruum,Gillius. unde apparet eundemcumBellonio Chromin ipfum exiliis
malle. EundempifcemLufitanos audio Celcmauocare.

10

ALIVD CORoLl-ARiVM DE CHREMETE,

Cremye,8f Chrempe ex ueteribus.

C R E M Y N.Chromin.Sf Chremetem cxrecentioribus nullus quod (ciam,difcernit;nos reci
tatis ueterum feriptis diftinguemus. Mullela pifds nihil cum Mufielo commune habet. leco.
rinum eife diceres, nam pifeis eft breuis.oculis conniuentibus,pupillis cyancisibarba qu.rmleco
rinus maiore, fed minore quam chremes. Km 7i fiSU 'ffjmn sjja •m ^

Aelianus ly. 11. Ex quibus iicrbis colligimus MuftelamAeliani Siihepatum
(diuerftim ab aliorum ueterum hepato, ut Rondelctio quocp uidetur) & chremetem iimiles elTe
jo pifces, ac fimiliter barbatulos. XfWtjioriraiS-lySi/t; ideil Chremys,afellus pifeis, Hefychius ZC

Varinus. T^mc ex Aeliano barbam interpretorrnon mentum,ut Gillius.quanuis enim Euiia» rytstf»,
thius 5^«* ■nt (hoc eft in multitudinis numero) barbam interpretatur, uerd mentum ; idem

tamen leonis ZC mulli pifeis quoq; yji/adj/ dici ait, hoc eft barbam. Mentum enim nulli praeter ho«
minem,nec malf.authore Plinio. Ergo de Aeliani chremete non eft dubitandum quin iit di.
uerfiis d chromide.qus pagro SC fynodonti comparatur ab Hiceiio.his enim pifeibus nulla pror.
fus cUm muftela Aeliani (imilitudo eft.Ego mtiilelam marinam Germanice nomino cilt (Oece,
ttiifcbci) : Chremetem uerd ein (Ocemufiicn an, hoc eft Muftela; marinx fpeciem. Nec a.
lius uidetur Hefychij jjsfdt/s.quem afellum efte ait,nam ZC muftelac marina afellorum generi atui.
buuntur. Vide ne Muftela uulgarisRondeletij, Chremes hic (it. Oppiano chremetes amant
+0 mare uicinum fluuijs autftaghis ob dulcem aquam, K limum illic fe coll/gentemtAafjirittj t
(W7s3^«£rv^5or<iIj',s.rS;^fc/.KT<ilr, rs, KS« £fC. Videtur 8^ «AnS©- a

corpore lubrico difluspifcis.chremetimutteltecp cognatus cfiTe. Athcnjo cremys,«s£)<i/t,pi(cis ^„»>5.
lapide in capite gerit, ex Ariftotele.In noftris uerd codicibus Ariftotelis cremys pifeis ne nomi,
natur quidemtchromis uerd (ut moxreferam) in capite lapides habere ab eoferibitur. Chremps Chrmpu
etiam pifcis,(ire(ftefcribitur,femel apud Ariftotelem nominatur, lib.4,cap,8. Sunt (inquit) inter
pifces qui liquidius audiant,mugil,chremps,(;)ji(«'f, Gazaomifiqut&Pliniusin huius loci con-
ueriione) lupU8,falpa,chromis.CJiiamobrem non probe Bellonius,Chron)in (inquit) Athenteus
chrcmydem,Oppianuschrcmitem,Ariftoteleschrempumuocat. Primum enim an idemftt pi.
fcis cui diuerfahatc no mina conueniant,non fatis cOnftat; 8C ut idem iit, non tamen chremydem
Jo accufandicafum,are(fto*jif4vsparoxytono,fedcremyn, quantum aiTequor, (ut botryrt.non bo.
trydem,)deduccre oportebat, utnecp chrempum a re<ftojt£(.'/-:nec]) chremitem ex Oppiano , qui
penultimam per ».id eft e.longum fcripfit: ut Aelianus quocp & Suidas. Lippius ex Oppiano
placidas chremetes dixit,fed epitheton de ftio adiecit:& in fceminino gen.protulit, cum deberet
in maiculino efferre, ficut Aelianus fecit, quidem per y.oxytonum apud Heiychium

inepte mihi feribi uidetur. Chremetis nomen unde fit natum nefeio , nili forte quod Chremes
in quibufdam ueterum comicorum fabulis barbatus inducitur 1 qualis & hic pifeis eft. nam cum
barba tribus his inter fe fimilibus (ut conrjcio) pifeibus data fit, hepato, muftete 8( chremeti, pro.
lixior huic quam cteteris contigit, Aeliano tefte. ^[Ciiiprcndum an chremes fit ex afellorum gc
nereparuus SC barbatuluspifcis,qucmin Adriaticopefee molio ucl moro nominant: atcjjidern
60 cal!ariasPlinij,quafiy«Ai«e«:s,idcftmufteIaris, ideftafellus muftelac (imilis. Galenus pretioftfsi.
mumRomatpifcem yo:A*|ira> nominate genere galeorum, id eft muftelorum,(qui longealtj funt
quam muftela:;) ZC Athenaius eundem j-«Ate(J'K*' ZC yxJAxiixr : Dorion onifeum (hoc eft afellum)

z 1

nallariam.RonddRtius Uulgd liunc flurionem dicij dC apud ueteres Latinos acipenfercm doctf.
Et fane nihil prohibet alium galarian cum muftela , alium cum muftelo pifcibus fimilitudineni ha
bcrciutrun® etiam cum afellis commune quippiam.uci potius conijcfendum Galenum ubi feri,
bitgalaxiangaleorum generis e(re,non)-«:AM(<,fed yxKSiii dicere debuifle : nifi quis jxAwj/ areflo
^Aw.non a }.«Aws formare uelit. Vide fupra in Corollario primo de Afellis,

gallariam.Rondeletius Uulgd liunc flurionem dicij dC apud ueteres Latinos acipenfercm docef.
r_ ^ 2 .1 u.u»* «i;,Trr, n rum muftela 4 alium cum muftelo oifcibus ftmiiitudmem ha

ALIVD COROLLARtVM OB CHROMI.

CHROMIS apud Ariftotclem quater nommaturjnec amplius quod fcfam:fcmpcr cum afii
to in ultima ter cum o.brcui in prima:femcl cum o.magno.egonet^acui ulrimammhac dicftio«i9
ne^nec^ o. magnum m prima fyllaba fcribi laudarim, Genus quidem cx uerbis Ariftotelis no ap-
paret: oxytonum neceftarid fcemininum foret: ego paroxytonum dC marculmum probo, quare
itainflcdeturutophisjnec d.in obliquis aflumet. genus piicisjHefychiusS^Varinus,

Apud Athengum quot^ fimiliterfcribitur:Ex Epicharmo, K« 7t:Rondeletius legit

wofus n. Ex Numenio, YkkLjj « «XKmk’ cftfoi/. Ex Archefirato,

Et fimiliter aliquot in locis apud Aelianum* ScioOuidium immundas chro-
mes dixiffe genere fceminino.Sed Graecorum in fuae linguae uocabulis tum authoritas tum ratio
grammatica apud me maioris eft, ^ ^ ' .1

Orphum, chromin5pagrum,anthiam,acarnancm,fynodontem&fynagridcm, genere iimilcs

exifterc Hicefius dicit. Chromis in capite lapidem gerit,&:aIgore uehementer infeftatur, ut 6C lo
alij qui lapidem habent, Ariftot.KgtMve Athenaro ex Ariftotele in capite lapidem gerit. Praege-
lidam hy emem omnes fentiunt, fed maxime qui lapidem habere in capite exiftimantur, ut lupi,
coracinijCalias chromes, )pagri,Plinius. Coracinusapud Pliniumlibro 9.cap.i7* fcribiturlapi-
dem habere in capite, legendum eft autem chromis, non coracinus, tam ex uetufiis codicibus,
quarti ex Ariftotele, Ma&rius, Atqui coracinum quot^ lapillos habere in pofteriore capitispar»
te Rondclctius refert. .

In quodam genere non ftint mares, ficUf in erythinis dC chromibus , Plinius, fed pro chromi-
bus alij codices melius habent channis, Chromis fufaneus eft pileis, : QC iemel anno parit,
Ariftot.quos autem fuianeosappeliet,in Chalcide dixi. Semel anno parit, Idem, Ih herbola
arena degit, Ouidius : qm' dC immundam cognominat, cx eo forte quod fonum quendam ueluti
grunnitum cum fiie quadrupede immunda communem habeat, a quo fonoferfan dC chromis nO
men per onomatopceiam facflum cfti Pifces qui uocales falfd exiftimantur, omnes fonum illa
emiicunt,aut attritu branchiarum, quas horridiores & ipinofas contincntjauc (piritu circa uentre
inciufo,Ariftot,uide fupra in Chalcide c,in Corollario. Chromis ueluti grunnitum «dere ui-
detur,ldem. Contus marinus a cordis (corni) uoce didlus eft,quia petftore grunnit, fuaro uocc
proditus capitur, Iftdorus. fed hoc de chromi non de coruo pifcc accipiendum uidetur ; iicut QC
quod lorarh feribitiPifees qui dicuntur corui,ciim pariunt,uoce fua produntur : quia femper ge-
mitus uel grunnitus proferunt, 6^ fte capiuntur, f Inter pifces liquidius audire chromin,('Wi/;g«-
f«i/, Aelianus) fertur,Idem. Produntur clariisime audire mugil,ltipus,falpa, chromis, Plinius:
ab Ariftotele etiam chremps additur, At$ immunda chromis, merito uilifsima falpa, Atq 40

auium dulces nidos imitata ftib undis, C3uidius. eft autem poft^ior uerfus periphrafis Phycidis.
quod fi ad procedentia aliquem referri deberet, ad falpam potius utpote proximam, referri,quain
ad chromin conuenirct. Qiiamobrem Plinius (nifi librariorum hic lapfus eft) non redle ex Oui-
dio memorat chromin qui nidificet in aquis:nec reefie eum fequitur Rellonius. ^Eft etiam Chro
mis uiri nomen, Theocrito Idyllio primo.

CHRYSON piftem ex Ouidio nominat Plinius in calce libri 51, errore puto librartohim.
Chryfophrys enim apud Ouidium legitur,hoc eft Aurata, non Chryfos, ^ ^ ^

CICADAE marina, ut Aelianus nominat, Galli ad mare mediterraneum hodie tmlgo, in-
ter Squillas locus erit,ubi8f Squillam mantin Rondcletij^ quam Cicadam marina Bellonius api
pcllat:&^ aliam quandam reperies,

DE CICADA PLVVIATILL

RONDELETIVS*

ERtiVNTVR etiam inriuulis beftiolae cicadis terrenis perfi-
miles, quas ob id cicadas fiuuiatiles nomiho. Et uentris laticudi*

^ ne,8f pedibus natanc;quos utrinc^ ternos habent j poftremi Ion*

gifsimi funt.Hoc a terreftribus differunt, quod capite fint magiS

exerco,8f ceruicis aliquid habere uideantur,

c I LL V s, CyllusuelScyllusjUide in fiincfereCorolIafij de Afellis «atueteribus,
c I N AE D V s in Alphefte deferiptus eft.

DeCitharo. Lib.llll. 269

Ki»*s/VS{,Jj(6i/s,HefycI)(iis SC Vannus, corruptum forte nomen a cmatdo pifce,
c I N E R JM IxSv^jlidem.hoc eft pifces parui , quos nimirum fimili ItOcabua

lo,fed iranfpofitis literis naricas Latini uocant.

CIRES, Cirrha, Cirrhas.Cirrhylus: uide Cms,

DE CITHARO, RONDELETIVS.

FE citharocxAriftotelisTib.dcanimalibusarpifcibushcecprofert Athenatus.iCithanis b C
I ferratis eft dentibus, foIitarius,alga uefcittir, linguam folutam habet, cor album dC latu.

I Praeterea Galenus citharo rhombum fimilem cite fcripfit.Ex quibus colligo hunc uerii Lit.,. je ulm.
* citharum eire,quem hic exhibemus,qui hodie Roma fatis frequens eft, dC folio nomi» /imit.
natur. Cum enim pifcibus a natura lingua data fit,ut ait AriftotcIes,oflea & non foluta:ucl du» Lingita.
ra,fpinea K adharensuS^ unicus fit ex planis cui lingua foluta fit,tcfte Ariftotele , contra aliorii Ltf
pi'fcitiranaturam,re(ftcmihiuideor hunc citharum efle affirmare. His addeiiotasreh'quas,qu{“f’*j*^“‘’'*‘
aptifsime quadrant, quod ferratos habeat dentes, quod foliis capiatur , quod alga uefeatur quem» «itf.

admodum falpa,quo fit,ut infuauiore fit carne quam buglolTum. Vnde Pherecrates apud Athe»
n3cum,Q iyafeVWp jviuaitga n iwwj/.

*° Eft igitur citharus pifeis pIanus,rhombo quodammodo fimilistbuglofTo fimilior , fi fquamas »
excipias, qutc in citharofimcmagnarhombifigura, A capite ad cauda linea tenuis dutfta eil.Parti
bus internis reliquis planis fimilis.

Ex his liquet de citharo non retfte fenfifie eum qui pifcem a Gallis egrefinum fiue egleflnum A
nominatum citharum ciTe credideriticum ex Galeno citharum planum pifcem elTe confiet , lin» Egrrfinut Him
gtiam^ ei folutam eileiquK egrefino nullo modo conueniunt, cUpifds.

Longegrauioreft,minimccpdifsimulandus errorillius qui citharum cum cantharo confun=Co«mBdli)=
dit,cum toto genere differant.nam cantharus litoralis eft pifeis , quem cum aurata, orpho , fyno» "‘“"i ritja

donte numerat Ariftoteles.ijs enim fimilis eft corporis figura, citharus uerd planus pifcisbugiof»
fo fimilis, uel rhombo Galeno authore. At cantena (fi'c enim a Mafsilienfibus citharum appellari m, g
feribit) non folum planus pifeis non eft, fed etiam carnis fubftantia, iiita, moribus, a citharo plu» aaitii.nf .13.
rimum differt.

DE CITHARO FLAVO SIVE ASPERO.

RONDELETIVS.

E T E R I V S cithariexArchefiratomeminit Athenaeus rufi fiue fubffaui, quiaflandus A
eft, cafeo multo oleo^ eondiendus, qui^ fine ftimptu apparari non poteft : prior uero Utro it
albus, dC in aqua falecp multo elixandus, additis herbis, Verfuum Archeftratihic fere
fenfus eft, qui ctim apud Athenaeum fetis mendofe legantur, fic reflitui polfunt;

z 5

270 DeAc|uatilibus.

, , Kt9tCfP{/</?XtA^», - , .,

Timtfcoc W Wty«,

£4ii rtlilWtlK Xm?« W i^X!TM’mvrttS 0£S(',«’ " «KSSCS!^.
• T -r ' . . r*nf a ner ctiai

A(/ fJli’ ^^K5C fe**

Ai' «''i*? ■tsTVfjcs I*"

KocTiT^^Tt/fiWjKSW '‘Activi w5pi# «fAe^it

Hunc^thrumliV^oVqu-rperetiamdicipotefttcftenta

maS foUita.oris rciirura magra,demibus ferratis, fquamis inteaus rotundis, afpcris. Virgam ha

be« capite ad caudam protenfam,latiufcillam,maioribus fquamis conftanteih.Partibus internis

, ‘■“PsttqlduetmfugbmrXTd^^^^^^

mlolTv. arperitatctn.Eft enim bouis lingua magna & afperaiunde & bu^olfum herba imlgo borrago ap. 19

^ ^ cellata «a figura,&:ab afperitate; Licebit igitur mea quidem fcntentiahuncpifcem uerum ci.

tharum eflfe rufum flue afperum exiftimare.ucl buglofsi nomine comprehendere, de cuius ditte.
rentijs pofied dicemus*

COROLtAklVM DE CtTHARO
K CitIiarcSdOi

A CitharusaIiorum,& Citharoedus Aeliani,pifcis cfl:,cuitls in marirubrogencraduodefCTfbit,
cornorum pigmentis (ut inquit Rondelctius) a noftro diuerfa. In mari rubro (inquit) piicis
procreatur,cuius corpus ita figurata eft,ut fimilitudinem Lingulacsetbuglofsi) eius latitudo gc=> a.9
rere feratur. SqUamms non magnam tangenti afpcritatem liabent.Cum fubaureo eft colorettum
lineis a fummo capitis uertice ad exn-emam caudam nigris fic diftinguitur, ut eas cithar j tidiculas
cotentas effe dicas,undeis Citharoedus appellatur. Os ei peffiim it dC fubfidet,CTO
fa) idemfe nigerrimum eft,cingulo™ croceo circumligatur: uertex uarietate diftinguitur, fulgo-
rc aureo SC nigris quibufdam lineis3(?i^^«^«S.) (Pinnas aureas babetjruffo colore ipuhipliciter
uariatur.) Cauda eft nigra praeter extrema:ea enim candidirsimo coloreafperguntur, Alij item
Citharcedi pid>i (ffJXTvi) nafei dicutur,toto corpore purpurei, certis interualhs aureolas Imcas poU
ftdentes.Eorum uero caput cingulis uiolaceis i]luftratur,uno(quodeft ante oculos)ad branchias
pertincnteialtcro fecundum oculos,ufq; ad medium caput excurrente : alio autem tanquammo-

nililic collum circumplicante. Haec Aelianus lib.ii.cap.ij.undeKCteliusRhod.ttanftulit libro 5

l?,cap.5;.fed parum bene,quibufdamomifsis. , . , , . , a

Ab Oppianoli.i.ia9Kfs fcribitur;KM>iiSttf!i,i(i»TeiV'i«.'ts»<t‘^’'«’sii!i'(itAtw!(£iii,interlitoraIes. A

VarinoKi9Kf©'ueliu9aj*,inuocabulopA;«!), <|[Iac.SyIuius inlibrodefimplicibus rnedicamen-

tis ciiharum Gallice interpretatur rouffetam; quod nomen minimo Galeorum Rondeletius au-

feribit. Nonproboquodquidamnupcrfcripferuntcitharum (cum lyra contundentes) a gran

di capite Romanis caponem nominari.hic enim miluorum generis pifeis eft, non paftcrum ut ct

tharus. GazacxAriftoteleFidiculamconuertit,lib.i.cap.i7.hiftorfeanini. Fidicula apud

nonnullos phycis pifeis eft,qui authorc Plinio colorem fuum mutat, alias candidus, nere nanus:
idem folus pifeium ex alga nidum facit, in quo & parit: Niphiis, ineptifsimc cithariim cum phy-
cide confundens. Germanice circunloquemur,?£tn pidtyPc/e&tt ^ungen drf, hoc eft Palic+9
ris aut Solete fpecies. f Mafsilienfcs ciiiufdam pifeis, quem unum auf alterum in omni uita tan-
tum cepiirenqcuiusqj nomen ignorarent, mihi formam adumbrate defignarun^ qualcrn Aeli^
nus Citharipifeis deicribicieundemcp fimiltter Rhombo fimilem reflati funt,ut Galcnu^icit: iX
Aclianusetiam additLingulaCte finiilitudinem gerel e,Gillius. f Quidam huc pifeetn Tamam

efTeputaueriinnqua Roma uulgd petften iiel pecicnorzo dicatur.Scd nos alias Tania^onde

leti) dabimus, Rondcletio Citharus Roma folio appellatur ; Bellonio Tania ibidem ftoha uel

ffolio:quoSt( Veneti nomine (inquit) Soleam uocareconfiieuerunt. n-c' 1

Citharo complures appendices fupcrnecirca ucntriculum exeunt, Arittot. Pilcis planus,
rhombo fimilis eft,Galcnus. In pidiura huius pifeis, quam ex Italia accepi, diuerfl colores ap-
parent: plerifque in locis fubflauiis:caruleus maiori ex parte ocHlorum,circa branchias,£t intra: y»
macula per lingulas fquamas aIba,fingula:poft oculos,& poft branchias riiffus,&(c.

Litoralis eft Oppiano. Algapafcitur,inarcnofis locisui<fliiat,Vuottonus.

Citharus,ut Xenocrates prodidit,fiomacho ingratus eft:malum procreat fuccum, fed iwn fa-
cile corrumpitur. Quod ad citharos attinet (inquit Galenus lib.j.dealim.facult.)PhilotiinS no
hementer miror-.quibtis cumrhombus fic adfimilis, carnem tamen habet ipfis molliorem:(a Phi-
lotimo ucrb inter (ii£?.«ksot£ss5 non niimcratur:)cum inierim afellislonge fit inferior. Et hos igi-

tur(cicharos)&: iecorarios,a:c.fcito in medio efle pifeium dura: carnis acmollis. His autem qui.

damfrixis in farragine uefcunuir:alij affant,aut in patinis condiunt,ut rhombos citharos^Vc.
rum hicoquorum in patinis apparaius,cruditatis in mtumfunc caufa. Ad coquendunr autelunt
praftantifsimi,qiiialboiiirecondiuntur.Pofthac albi iuris apparatum docet. ^ Caprilcus ptlcis .69 .
uirofus Sf durus cft,fi«: concodu difficilior quam citliarus,Diphilus. Kiare©- «

tjKAwji Tj/ijCallias aut Diocles apud Athenatum. dj »tSa£@'. ii«« ’'®c Amilimi'®' fwv

Parenthcjl m-
clufa,ex Giilij
ucrjioncr^li-
in nos
jirifcodicibui
Gracis nonm^
uentif.

Cdpo.

tidicaU.

DeCitharo. Lib.IIlI.

271

i>mr$ 9fk'^a r^K ^Vts7|/ (Ensj tj Pherecrates apud A»

thertsum. uidettir autem proucrbialiter dici. In citharo etiam aliquid boni inefle ; ad fignifican*
dum,nihil tam prolperum,tam lautum aiit lattiim elle,cui non aliqua moleftia comes fit.

Ki9«{»c,(oxytonum,malimproparoxytonum,) fignificatpedus.cofiam SC piiccm quendam, H,a,
Herychius dC Suidas. Ki9«foy, thoracem interpretatur Galenus inGlofsis, Ki9ttf®',(addo3i-
interpretationis gratia,) quod ofia in eo ita fere digefta funt, ut in cithara mufico infirumento
fides, Varinus. K/9ieelt etiam diciturjidem pifcis ut uidetur,&: «iSBfy®- apud Pollucem, Vuot«
tonus: Ego «Saeit oxytonum non legi, fedproparoxy tonum iemelin uerfu Epicharmi noftcr '
Athenaei codex habeufed idem alibi melius in eodem uerfu KiSaj j,©- quocp apud Pollu»

1, cem 6,8,corruptuapparet,ut8<;aliaibidempifeium nomina. ^ KiSaf©- Epicharmus apud
Adienseum.flc autem fcribitur tribus diuerfis in locis, 5C epitheton cithari efle uidetur : nifi quis
potius legat fitf,proinerat, in menfa fcilicet uel patina : cum SiC alias hoc uerbum adiungat Epi.
charmus:2^ pro oxytono alibi ultima circunflcdJatur.innumeris cm'm locis Athensi codices

dcprauatifsimi funt.

Pifces multi,alij alijs dtjs confecrati funt,honiinis ftltc ratione: fic citharo cum Apolline con»
uenit,boaci cum Mercurio fermonis deo, Athenaeus ex Apollodoro. Euftathius quotp Va
rinus (infulis») cidiarum Apollini facrum efle repetunr,a nominis flmilitudine cum cithara.quo»
niam hic deus tanqiiam citharcedus celebratur,
c I T T V t V s. uide Cittus.

18 CLARIA s.qusre in Mufiela^fiiprapoft Afellos,

CLVPEAiain Alaufa habes,

COB I i.lcgeGobij.

C o B I T I S Apuae genus poli Gobios defrribetur : 8C Cobites quoque fluuiatilis pifcicil» 1
Ius ibidem.

DE COCHLEIS,

I. In genere,

a. De Cochleis marinis ST eaf um ipeciebus,

J. DeCochleisfluuiatilibus.

4, De Cochleis terrellribus,6<: earum dilFerehtijs,

DE COCHLEIS IN GENERE.

rdndeletivs,

•

ER M VLT A cochlearum funt genera* A h'^ terrenae funt, aKse aquatiles, uclirt

aqua dulci, uel m mari degentes* Horum trium generum meminit DioCcorides , uni* Uh.z. cap.ut
cuicp peculiares uires tribuens, Cochlea terre*

ftresftomacho utiles funti&^ non facile corrumpuntur,Ecmox:K«i<flte««r<(^

4.0 j(©',»(9u lrt/fcx«eiT©':o ^ Marina ftomacho idonea, facile aluo excernitur : flu*

uiatilis uero refipit uirus.Totidem Cochlearum genera enumerat PIinius;In eodem genere funt Lib.9. cap.
cochlea aquatiles, terreftres^,exerentes fe domicilio,bma^ ceu cornua protendentes cocrahen*
tesep. De marinis loquitur quum fcribft: Echini oua plenilunijs habent hyeme, & cochleae hy^
bernotemporenafcuntur*Dioicorides»(&X^‘^*^o*^t'^^‘^*^*'^s comprehendit addico epitIi€to,Ari
ftoteles cochleas terreftres alio nomine dihingui tradif,uocari^ a nonnullis x&wAice*

Maflarius uir admodum dodlus infuis annotationibus in nonum librum Plinrj exiftimateo* A<{U4t{hs coch
chleas a Graecis appellari spo;ift(f,td eft, Turbines, Eius hac iiint uerba : Sunt autem cochleae in=!
tcrteftacea,qux fanguine carent. Verum aliae aquatiles, aliae terreftres funt, quae item in plures Qr£ci°kSi^
fpecies diftinguntur. Aquatiles cochleae funt, qu^ Graece ikombi, Latine^ turbines communi ritu putat.
f o alio nomine nuncupantur, quod ex amplo in tenue deficiant in uertiginem torti. Sed ille mea
quidem fentcntiafailitur. Nam Jftrombi a cochleis fecernuntur, uelipib Plinio aiitore , qui in pi-
fciiim marinorum cata]ogo,feorrum concharu genera dC ftrombos recenfuit. Et alio in loco pro
diuerfis ponit.Quartanis cochlea fluuiatiles in cibo recentes. Deinde: Strombiin aceto putrefa=

<f?-i, lethargicos excitant odorc.Rcuera cochleae nomine concluduntur, ueruntamen

spoiA&utf'*! i(SHSfo(iS0i mulco latius patenc,Nam nomine incclliguntur ctiatn,quaf inlongix

turbinem definunr,&r in anfradus concorcum,a quibus difFerut cochleae, quod tcfta quidem iint
cjauiculatim intorta,fed rotunda dC non in longum protenfa. dicuntur enim quod habeat

m^xHitKVKJ^s7TipH,sfo(i€ot uero etiam dicuntur, quibus tefta quidem in turbinem definit, etiam fi
dauiculatim contorta non flt,iuex fuperioribusfirombis quos depinximus peripicuu fit.^uod
. $0 fi quando apud autores confundantur hae fi^nificaciones, obieruandum eft praeter rerum ipfaru ^ ^

^turam id fieri. Id filcntio prarteriri rion debet, quod hsx^(^ apud Arifiotclem, V mbilicus a ^

Gaza conuermur, perinde ac fi qusedam alia fpecies efiet. Sed hoc uocabulo nullus ueterum La«

z 4

De Aquatilibus.

V»fux.

Concha,

272

^ «frtrrtrM^xfnedeuruseftprseter Ciceronem libro fecundo de oratore, Sae

tinorum.quod ,p femperfcre cum Scipione folim

pe cx ocero m , , 5 j cpuerafcere efle folitos, cum rus ex urbe tanquam ex uinculis euo

tame’„ira folet narrare Sc^uola, Conchas eos
n srf raietam SC ad Lucrinum legere confueuiffe. Neque fum nefcius doflos homines

Vmb "fd^liplapillosa^p^

1 5 „el ad Concham.uel ad herbam referunt. Verum ad herbamreferre ineptum eft,

cdm Vmblhcus herba in umbrofis & prtehumidis locis proueniat. Qqid lapilli parui fimilitudi.
nis cum V mbilico habeant, non uideo. Qiiare cochleae fpeciem per Vmbilicum mielhgendam
puto, quodfacilcfibipeiCuafcritis, qui eaquae de Vmbilicia deinceps dicentur, attente legerit,

COROI.I.-ARIVM DE COCHLEIS IH GENERE.

Cochlea; inter teftacea funt quae fanguine carent. In eodem genere funt cochleae aquatile»
terreftrescB Plinius. MafTarius aquatiles proprie flrombos dici putat, terreftres cochlias ud
cochlia-fedeius fententiam fatis redarguitRondeletius. Concha uocabulum generale uidetur,

(etfi ad biualuia magis proprie uideatur referedum:) huius fpecies aliae turbinatae funt. Si cochieg
dicLintufidcR uel hebetius,qua; generis proximi nomen feruaqaut etiam fuperiorisniel acutius,
id eft longiore magismfaftigiato uel mucronato dtiau,&: uocantur llrembi. Alite turbinatae non
limt quxSC ipfe communi uocabiilo adhuc concha dicuntur, fiue in orbem fere aequabili ac pia a»
na fuperficici curuatione fe colliganttut Venereae 8C Porcellana: didfanfiue biualues, fiue uniual-
ues finfut conchiE uocabulo genus totum teftaceum comprehendamus : ficuti cruftaceum, can.
errquonim utrunq; uel ueterum feriptorum teftimonijs comprobari poteft: uel certe eft permit-
tendum ut de rebus ipfis commodius uerba faciamus. V uottonus tamen aliter accipere utde-
tur-Turbinati generis (inquit) alia in anfratSum intorta funt,ut Cochlearum generaialia in globS
circumada utEchinorum (uide neConcharum potius) genera : fic & Maflarius habet, qui citat
Ariftot 4 de part.animal. Cochleas de terrefiribus pleruncp intelligo, cum fimpliciter profe.
runiurtfepe enim de utra loquantur authores exprimimt, terrena; aut marin^ difcrimine expref.
fo Ariftoteks quidem etiam pro mannis aliquando fimpliciter cochleas nominat, fed ubi argu=
mentum eiufmodi eft,ut diflindfione opus non fit.Eft quando generis inftar ponitur, 8C commu 3»
nem aouatilibus pariter ac terrenis naturam indicat. Et nos hoc in loco quae authores in genere
de cochleis prodiderunt,collegimus:aut fi qux etiam magis fpeciatim diCta funqgcneri tamen to
ti congruere pofflmt. rax''**' Theodorus nonnunquam umbilicos uertit;quafi fitum

bilicus aenus quoddam teilaceum aliud a cochkis,utifencit etiam Maffarius.ucrum quod umbi
licus quem Theodorus pro dixit libro ^.biftoria animalium, idem Iit quod cochlea, uide.

tur ex Afhentto libro J. Vuottonus.cgo curo Rondeletio fenferim, Vmbilicum Ciceronino tos
tura genus cochlearum marinarum, fed fpeciem aliquam fignificare. Confunduntur apud Gr{
cos uelipfura Ariftotcleni,KSx.A©'&:«!>X'“'‘«:f^“'=‘"’^"*‘''*°''’^™‘^*’’°® umbilicum, id eft, co.
chleam marinam fignificat,cochllas uerd terrefirem cochleam, Cochlos nonnunquam etiam ge-
neraleeftjut Paufanias in Laconis,Ko'xA« ad purpura tindluram maxime idoneos ferunt Laconi. 40
ca maritima Vuottonus. Eft cochlos apud Ariftotelcm animal teftaceum, & aliud quam lima
ces.a Theodoro diflum Vmbilicus. hoc & cochlian eft ubi Ariftotcles appellet , ficut limacem
quocR cochlon Maflarius. t* litc « « «sxA'”. « WX*®'- ™

(il.*lsi.M,Ariftot.4.4.hiftorfe.Gazaucriit,Vt umbiiici,coclilcat,purpura:,(quodnoeftinGr?
cis codicibus noftris,) SC omnia qua ofirei aut concha nomine appellamus. Et paulo mox,Qi»(<
it5xAii“;i(^ a? SitAtt-ifs c xsxA©',K<» TttAAa: f Ajjellas Lacedamonios ait

(forte nnAs|/,de quo intertcrreftrescochless agetuo^i/ wxAi'"' At^/sj;, Athenaus. Cancel-
Ius incolit teftam uacuam Ncrita,buccini,aut ftrombi.qua ubi ipfum iam audii capere amplios
non poteft, ii&Toa iiiijv-rS^oy hsxA»»''’-®' K(.iie/&:Aii»Kt,Oppianus. Concham pro cochlea (fed ma=
rina.pro terrefiri enim uix,quod fciam,aliquis concha nomine ufus eft, nifi in carmine forte, ut
Columellatimplicitus concha limaxtubitamen concham pro tefta dixit) genus pro fpecic, dixit
Plinius : Auditum in quodamfpecu concha canentem Tritonem. Item Vergilius fimiliterde
Tritone, Sed tum forte caua dum perfonat aquora concha. Cochlea grammaticis recentiori*
bus,proprie tefta limacis eft, licet quandoqjproipfolimacequi teftam habet, accipiatur, eft auie
proprie limax (inquiunt)qua fine tefta eftjcochlea uerd qua teftam habet. Cochleas Si teftudi

nes Albertus a: aiij indodi confundunt.

Cochlea omnes equinam, feu potius bouinam, effigiem praferunt. quapropter Veneti ab e.
iufmodi fimilittidinc eas bubalos appellant,Mafrarius. Sunt qui cochleam Italice interpreten.
tur,la maru2a,lazameruca. Germanice cin GdpnccB uel Gcjmcgg, communi ad terrenas SC
marinas nomine. Anglinonpropriedicendascochleas,fedconchasbiualuesquafdam,ut pe. 69
dunctilosCoHcoappcllant. ^SchablulHebraicamuocem,cochlcam transfcriinqalijlimacem,

ceram uermem uide in Teftudinc A. in libro de Quadrup.ouip. Arabicum eius nomen eft

Halziun,

DeCochleis lilgciicre. Lib.IIII, 2^3”

Hal2Mm,ut Syluaticus citat capite Ji4.ex Serapione. Auicennae interpres libro i.balzuhtcri»
bit,8i interpretatur limaces. In trilingui LcxicoMuhfteri inueniolul &melibata pro cochlea

Vl'?,Kn30'a.prolin)accucrochomet,chumctha,lacliel,limaza.U'nn,KOia’ih,V’'nt,Ky'n’'’7. *

T Urbinati generis cochlea eft,&: in anfraflum intorta. Cochlearum omnitimearo teftis peni
JUS inclufa continetur, nec ulla ex parte confpicua eft, excepto capite.Qubd fi teftam detraxeris,
hebetefeit cochlea atej expirat, Vuottonus, Omnes fanguine carent, ac repunt tegmina fiia fe«
cumferentes, Rcrum,nonfolum animalium fimulacrainfiint in mari, quominus miremur e.
quorumcapitaintam paruis eminere cochleis,Plinius. Cochkte omnes filiceo tegmine clau-

duntur,clauiculatimintorto:quxcumexeruntcaput,binacorniculapratendunt,equinamcBfeu

1» potius bouinam effigiem praeferunt, quapropter Veneti ab ciufmodi Cmilitudine eas bubalos ap
pellant, Maflariu^ In eodem genere (exanguium) cochlea:, aquatiles terreftres^, exerentes fe
domicih'o,bina^ ceu cornua protcndentes.contrahcntes^toculis carent, itatj corniculis praten
tantiter,Plinius. Bt allbi,CochIeis oculorum uicem cornicula bina pratentatu implent. Et
rurfus, Cochleis ad praetentandum iter corporea (id eftearnofa) funt cornua, bina fempcr,&:ut
prattendantur ac refiliant. f Saliuacochlearum,quae pUntfiis acu uel ftilo carnibus manat, a Gr j
cis ut Galenus inquit myxa dicitur,hoc eft mucofiis lentor fiue mucor mucusuejMaflarius.

Augentur haec dC alia teftatorum genera crefeente Luna , & cum eadem minuuntur , Alber=
tus. ^ Monentur cochlett omnes Sif ferpunt parte dextra , non ad uertiginem flue clauiculam,
fed in aduerfum, Ariftoteles de marinis. quacrendum autem an terreftribus quoq; idem conue«
io niatiut hoc etiam quodfcribit, Cochlearum genus coire perfpctftum effe; fed an ortus earum per
coitum fit,nccne,nondum exploratum fatis habcri,ulrifcp forfan conueniet. Sic Si epitheta ila
la in gripho quem Athenscus recitat, oiisaej©', ck«(i*T©', , utricp generi ac-

commodantur.Primum etiam,fi interpreteris,terrigcnam,ut Cicero : quddnon ex coitu, fed ex
teiTa,lim6ue,(utha:cflvAj« nomineaccipiamtis.potius qtiam fyluas) oriantur. Carterum
ail/SiS-mailinadicetur.quddperhumOremt-epat.-nam&ripfius maris pefiphfaflseft vyfdiaMStct
terrcftrisuerdamolliincefTu.^^clj/ehimpromolliufitatumeft. Monentur contractione 8fe«
mifsione corporis, SC tellas fuas aliquando relinquunt, Albemis. Ex marinis etiam nudas in*
ueniriBraiauolusfcribit. Viciftis cochleam tarditudine, Plautus Poenulo.

Formicas abiges.cochlearum uacuas teftas fi uflcris,&; eo cinere forame inculces.Palladius,
jo Paxamus ad idem teftas cochlearum cum ftyrace uriiubet.finibuscp (foraminibus) comminutas
inijei. ^Eicaad omnes pifciculos: Cochlearum («sx^wf/) carnem accipiens, exemptis membra*
nofis caudiculis.txmels ex ea efcam inijcito.fed non utaris totius cochles magnitudi-
ne, (/r» ly' («ysSa TtSiKJxiuV, Cornarius uertit, neque magnitudine cochlea: abutaris,)

Tarentinus.

Cornelius Celfus Cochleas boni fucci effe author eft. Duri ex media materia piices ftOma-
cho apti funt,oftrea, pectines, murices, cochleae. Idem. Et rurfus , Minime intus uitiantur,(id
eft.minime in uentriculo corrumpuntur, )aues, bubula, omnis^ dura caroi omnia falkmenta, co
chleat.muriccs. Eodem teftecochleceaIuummouent:inter.^ ea numerantur qua: imbecillifsi*
mx matenk fimt.id eft quae minfmum alunt. quod equidem non probarimiomnes enim cochlea:
40 dura, & concoctu difficiles funt : fi tamen recte concoquantur, uberrime alunt. Cochlea SC Ii*
maces difficulter concoquuntur Pfello. Cibi qui aliquid uifcofumhabent,utoua,acrocolia,co*
chlea.wfet^efseiTii’ tumIu/ £jaiw(/,(hoc eft.cibi auiditate prohibent.uel potius ne quis denuo no*
uum capere cibum ftaum indigeat, efficiunt.) diu enim in uentriculo manent, SC fiicci fui lentore

inhatrent.alioscp pariter fuccos comprehendunt. Calidam apud Athenaeum fi bene memini. Ab
exolutione 5C deliquio animi refocillabis, panem in uino diluto exhibendo : aut aliud quippiam
^ his qua: aceruatim reficere uires polsint.ut funt oiia Ibrbilia.bulbi.cochleae, Archigenes apud
Galenum de compofmed, fecundum locos, ubi de ftomacho affecto loquitur: Sed uinum praei*
pue aceruatim reficit uires.^fubtilitate fua illico penetrettoua etia tum facileconcoquuntur.tum
probe copiofe^ alunt. bulbi SC cochlea.ut crafsioris fucci funt,ita uentriculo immorantur diuti*
fo us. fed quia folidius alimentum prccftant, SC cochlea: infuper non facile corrumpuntur in uentri*
culo, uires eius confirmare polTunt. Alioqui enim tardius SC paulatim alunt, (ac difficile coquun*
tiir,) bubula,cochle:e,fphondyli,&ic,authore Galeno in Aphorifmos. Eadem qua: iam nomi*
nauialimenta,(oua,bu!bi,cochlca:,&(flmilia,modiceglutinofa fcilieet,) femen augere uidentur,
^negationem fiiftulerim) aa otioaiPas ras vifciyTws ifvffas, aws ctums thuiiit&s ly
HeraclidM.^ ^ Alexis quocp apud Athenxum eadem htec tria cum buccinis SC acrocolfjs.id eft,
trunculis fiiillis,inccr ea quee V enerem mouen t,receniet. ^ Galenus diucrfis in locis , de coch*
leis hxc tradit.ut in Elencho flio annotauit Bralaiiolus: Eas efle cralsi fucci : fanguinem craflum
ac nigrum generaretuictum effe Alexandrinorum, uires reficere pofte, cibum efle hyemista mul
to carum eftt canendum fenibus.non admittendas epilepticistftomachicis conuenire(de compo*
io fit.fcc.iocos.8.4.)totafubftantiaiecori conferre uideri:(quare SC pharmacum hepaticum libro o*
ctauo decompof.fecundum locos.defcribit.) deniq: carne earum aftringere, in libro de theriaca
adPifonem, Sed ea emplaftica potius quam aftrittoria fuerit. Caufs elephaniis , hoc eft , aeris

(S)

274 De Aquatilibus.

uuiiim,« cibaria ciiranimis erarum K melancholicum humorem nutriunt uel gignunt, utfunt
lens contmua.& falfamenta multa, 3^ cochlete & carnes af.nm* abUndantmaxime m Aegypto
& Alcxandtia Garioponfus. Cochlex bulitentts (ehxsc) frtiftella inctbo conuemunt iioma=
cho follito uel refolUto & mcontinenti,Marcellus. Irt iliaco affei^u exhibeantur alimenta aluS
ducentia-aut dentur cochlea: ualde elixx & ipfarumfuccus, AretSus. Aluum mouent, autho.
reCelfo Catocap.K8.in deicriptioneiuris ad aluum deijcicndam, inter extera requirit,coch.
leas fex marinas nimirum,ut Si reliqua in eadem.Cdchlearum cibus floniacho medetur, in aejua
eas fubferucfieri intaflo corpore earum oportetimox in pruna torteri nihilo addito^ atep ira eui.
nogaroqt fumi, prtecipue Africanas, nuper hoc compertum plurimis prodere, id quOi| obfer.
uant ut numero impari fumantur. uirUs tamen earum grauitatem halitUs fecit, Plinius, V ide e.
tiam’infrainG.interremediaexeisadliomachUm, Otibafius etiam quomodo iihtprsparaiw
c^occf

Bx Apici) lib.7.cap.i6.In cochleas laiSe pailas; Accipies cochIeaS,rpohgizabis,(rpongia de.
terses Si emundabis:) membrariam (pelliculam & operimentum quod conch* foramen operit
ac claudit) tolles ut pofsint prodircladtjcics in uas lac SC felem uno die : cSttetis diebus in lacper
fe-a: omni hora mundabis ftercus,cum paftx fuerint, ut non pofsint fe retrahere, ex oleo friges:
mittes ocnogarum. Similiter Si pulte (ferre in ferinam redatSo, Si in pultis rabdum cum lafle aut
fapa cofedO,) pafei porunt. Cochleas fele puto SC oleo arabis : laferc,liquamine,pipere,oleo fufc
fandis Aliter. Cochleas aras, liquamine, pipere, cumino, farundis adfidue. Aliter. Coch.

Icas u/uentes in lac Cligineum Cftliginea.feriua nutritum 8C mixtum ) infandis : ubi pailat fae. X»
rint, coques.

s DE REMEDIIS EX COCHlLElS, QVAE PRAE'

CIPVE Q^VIDEAl TERRESXaiBVS CONVENI»
rc uidenturiquia tamen nbh diftmxefunt autKores,nQS
quoque non diftmximus»

In remediis marina diferimen nunquam fere adijei reperias : nifi femel, Citm flomacho mari,
na traduntur utiliores : SC iterum ad fanandas fciruras manuUm, Sdc. Vide in Cochleis marinis
G.Qtiamobrcm cum marina Uomen non adtjcitur,plcruncp femperdeterreftriintelligemus.tersS®
refiris uerd direrentia quandocg exprimitur, tanquam parabilioris aut etiam melioris.

I, Ex cochleis, in genere. ^

i. Particulatim,a capite ad pedes, intus foris^,indiftinae.

j. Ex muco earum,

4. Ex fimo.

c. Ex cochleis u(}is,(iuetotis,(iueteitis tantum,

Remedia quadam e cochleis fupra quoc^ in f.deforipta fant.

EX COCHLEIS REMEDIA IN VNIVERSVM.

4«

td tunorct. Cochlea trita fi una cum tefiis imponantur. Si toti uentri aqua inter cutem laborantium, K

in arthriticis articulorum ttimoribusjitgre quidem diuelli poterunt, catterum impenie deficcanf,

& omnino inharere ipfas fincre oportet quoad fponte decidant.Idera^feciendum in tumoribus
ex idti natis difficile folubilibus,»! ex contufione fefla in auribus. Deficcantenim illos magno,
perc uniucrfos,etiamfi uticofas crafiust^ inalto humor contineatur,Galenus. Et rurfas, Coch.
learum caro prius in mortario contufe,ac poftea ad lauorem redadla, omnium ualenciisime defic
cat partes fuperfluo humore grauatas, adeo ut Si hydericis conueniat, Ha:c Galenus, fed magis
placet, ut una cum tefiis fuis imponantur;his enim deficcandi uis etiam maior ineft.EtDiofcori.
des,Cruds (inquit,addo SC contrita) cum tegumentis impolita, aqua inter cutem tumores exu.
gunttfed non ante foluuntur, (kj» m i(5/iiwTm,non prius decidunt, interprete Marcello,) quam 0.
Adpaos. mnishauriatur humor. (Sic &)podagricasinflammationcsIeniunt. fl'Vt panos difeutiant, qui-
dam finopidem admifeent cochlea contufa,Plinius. Marcellus fimpliciter cochleas contufas.

Ad mjUmm= aduerfus paniculas commendat. Pelagoni) hippiatri ad quamuis inflammationem: Cretam G
times. moliam cum oleo Hifpano aceto , & polline thuris , unciarum quatuor pendere, Sf bulbos Si
MoSiuM cochleas tritas mifcens,adhibe,afiate frigidum, hyemc calidum. Cochlea coda mollit, Celljis,

Cmcoqumt. Cochlea tum cruda tum coda, cum tefiis fuis aut fine eis contrita , cmplaftris concoquentibus
tduamt. K faniera e uomicis frada ciitC educentibus.utiliter immifcentur,Matthiolus. Caro cochlea a-

perit apoftcmata:oportet autem ut mifceatiir ei ferina hordef&lpuluis molendini,Ra(is. Glu .
Ali tinam utilnus contiifa cum tefiis fuis cochlea, Ceifus. Cochlea proftintcisqua ferpiintcum

fune. tefiisfuis tufa: cum myrrha quidem Si thure etiam preciofos neruos fanare dicuntur,Plinius.

Ad mlnm, eu (;;2rnes earum cum thure Si myrrha illita, cum uulnera alia, tum maxime qua nerui acceperut,
conglutinannDiofcorides. Equidem ego aliquando in agro carnes ipfas folas in uulnus cirni

WTUitn* O * ni>rin

Dc Cochleis ingcncre. Lib. IIII. 275*

nenii uulncratfone SC contufione fafliim tritas impofuijipfumcp utilnus pUlchre glutinatum eft
& nenius phlegmone haud perpelTus.erat autem homo durus & agreftis.nnTctiiSimen illis coni
tritis pollinem farina acceptum a pariete mols proximo. Scripfere autem maiores me nonnulli
medici, ad eiufmodi iifum miTcendum ipfis thus, aut myrrham. Verum horS habebam tum neu-
trtim,ut qui tunc ab urbe abclTem in tiilla.Pofsis autem & refinte fritSac contritte admifeere, fi ad=
rtt,quippiam, Galenus. Remedium quod peculiariter neruos coniungit ; Carnis limacum un.
cis dua::myrrha’,thuris,picis torrefadteana s.;,tunduntur carnes, reliqua uerd in puluerem trt»
tafedulo intermifeentur. Aliud: Carnis cochlearum bene contufa: unefe tres, fiirinx piltrina»
lis, picis fi'ccx,pulucris lumbricorum,& radicis fymphyti,ana fcrupuli duo. terebinthini c iiino
IO Iota: rcmunda,iungantur omnIa,Iacobus Hollerius. fCruda: cum teftis impofi» (ad la:uorem mfoamrtorf
trine) impados corpori aculeos (palos) extrahunt, Diofeortdes, ex quo etiam Galenus repetiit txtrtljm.
Cochlearum K limacum carnes, altas per fe,alias cum fuis uolutis trita;, mifto interdum coagulo"
tela ex alto rapiunqatq; hydropicis aquas exugunt, lac.HolIerius. fLimaces extinguunt (rei
liringunt) fanguinem,AuicennaIibro l,Videinferiusdefanguinenariumfiftendo.

REMEDIA EX COCHLEIS A CAPI,
te ad pedes.

Hemicranicis profimt lumbrici terrs triti , & cochlearum carnes lateti affedo illite , Actius AdcM
lo ex Galeno, f Cochlea in cibo medentur his quos linquit animus , aut quorum alienatur mens
aut quibus uertigines fiunt,ex pafsi cyathis tribus Cngulx contrite cum fua teba & calefads in
potu date,dicbus plurimum nouem. Aliquiiingtilas primo die dedere,fcqucntibinas tertio ter.
nas,quartoduas,quinto unam.Sic &C fufpiria emendant.&i uomicas, Plinius. (Jiiibus uertigi.
nes fiunt,aut quibus mens perturbatione capitis alienatur, cochlex fingula: contrita: maiores ciS
fuis teftis ex calida pafsi uel defruti potione date diebus plurimis , profunqfi poft triduum contfa
nuum interpofttum,itcrum plurimis diebus accipiantur. <5iii unam cochleam maiorem femico
dam comederit die primo,requcnti duas,tertio tres,quarto duas,quinto unam,rcmedium expe.
rietur.no foltimad uertiginem,fcdctiam ad fufpiria & uomitus Cuomicas,Plinius)prodcft Mar.
cellus. Et rurfus. Ad eos quosfubito linquit animus, quibus mens alienatur aut tiertigo eft
jo cochlea cum fuis teftis trite incodg ita dantur per dies qiiinqj.ut prima die cochlea una cum pafl
fi cyatho potanda detur.-alia dte dite,cum duobus cyathis:tertia die tres, cum n ibus cyathis*quar
radie duie,cum duobus cyathis:quintadieuna,cumcyathouno. Ad fluxionem oculorum; Adorato;

Cochleam cum teftafua a oui candido ad ftrigmentitiam formam reda(ftam,infplenio altero ad
alterum extendendo imponitotftiafpontc decidit, ubi reftiterit fluxus, Archigenes apud Galena
de compofitione med 4. 8, Pili genarum euulfi ne renafeantur : Cochlearum carnes cum utri,
dium ranarum hanmdineta incolentium uel erinacei terreftris fanguine fubigito, dC adiecfta atra,
mentt futorq commenfurata quantitate exiccari finito , SC utere caucndo ne pupillam attingas,

fl^Ad exulceratas ex plaga & fracias aures; Cochlearum colla una cum teftis teri. Admes.
to,oi.dimidiammyrrh® partem addito acimponito,Apollonius apud Galenum decompof fec. Cochktrm
40 Remedium ex cochleis ad tumores ex contufione in auribus,lege fuperius inter reme=

dia ad ttimores in genere, ^Cochlea: contrite 8( fronti illite e naribus fluentem fanguinem fi= Ad fmtgmk
ftunt, Flimus, Marcellus, Serenus. Trite cochle* (Carnes earum, Diofeor.) cum aceto nari. P^ximi mk
btis indite, quamius magnos fluores fanguinis compeicunt , Marcellus. Cum fanguis c nari.
bus mmium erumpit, prster caetera, inijeere intus in narem oportebit cochlea uiua carnem per
lc,aut cum thuris polline tritam. Idem, Si infans cui dentes prouemfe incipiunt dolores ha. Addentes.

beaquetens (magna: nimirum SC adulte) cochlea cornu pellicula: illigatum pro amuleto appen. Cochkie cornu
de Galenus de copoCfec.locos lib.y.ex Archigene ut uidetur. f Ad inflammatas tonfillas : Ex= AdmfitUs.

ecus autem ouere conuenit fpongia,aut abiinthio,aut cochleis (««KAiois.Fuchfius legendum
putat io)(Aiaxs) crudis ex aqua plutiia calida, Nicolaus Myrepilis. CStomacho laboranti cochlete Adflmdchu.
yo prolum fi in aqua ferucant,a:lic carbonibus torreantur,at(5 ita ex cenogaro fumatur impari nu.
mero,MarcelIus. Idem remedium fupra in F.ex Plinio recitaui.quod etiam Serenus his uerfi.
bus delcribit: Seu cochleas undis calefadas ac prope uitSas Suppofitis torre prunis, uinoqj ga
ro9 Perfufas cape-.fcd prodeft magis elfe marinas.Plinius non marinas, fed Africanas magis

ad hoc auxilium commendat. Cochlea cruda deuorata,ita ut dentibus non tangatur,ftomacha
curaticcrtc languentem, fi pertriduumficfumatur,emendat,Marcellus. Viua: caro, Sf prxfer.
tim Apliricana:,cum aceto deuorata,ftomacht dolores mitigat,Diofcor. Ad cholera; uexatio.
nem,cochlea cum tefta contufa potui danda eft, Galenus Euporifton xxj. Pro ijs quos fubitd
inquit animus remedium ex coehlcis, deferiptum eft fuperius inter capitis remedia. Inflatio.

Ar. nifcutitcoehlearum cibus, Plinius, f Ad excreationem cruentam remedium Ad recreatto

ic.Cochlea: elixate teruntur, & ex aqua calida a ieiuno bibuntur.ncc non ad idem cochlea: inio. [“«gmis.

tac ex aqua marina coquuntur & deuorantur , Marcellus. Prxeipiunt cochleae cruda: carnem
trita bibere exaqua calida in mfst cruenta, Plinius, Contra orthopnoeas fanguinem^ expuen. Ad erthoin.

w

276 De Aquatilibus.

tibus,eftqutcochleisi1Iotisquibufdamprotropum infundat, uelmarmamsquam,.» decoquat,

8^ in cibo fomat : aut fi trte cum lefiia fuis fumanmr cum protropo, fic K
Ad, 4m.ru- Cochle* crudK trit^ cum aqu^ tep.d* cyathis trtbus fi ^
rnnimmm, fpjria K uomic* quomodo emendentur^ege fupra inter remedia capitis ex Plinio « Marcdlo.
Dhthifin. T-,.,voc.,m^>rodileashaufi{reiuuabu,S€renus. Cochleae exempta tcftafiia,&CH

. . ’Sinnrr.rir:=rhrufi(S?u-^^^^^^ Coch\e.exempt.tefiafu,Aca

AdUtmsdo- doloribus medentur:melius,fi humorem ptiffanaeipfius forbendum dede.

ris infas nuo® cochleas contufas ueliit raa!agma,fupra dolentem locum lateris imponi fatis utile
eilMarcellu^ In lateris doloribus cochleae illinuntur,Plinius. f Scriptita: ex cochleis ^ar.
marum heoaticum Afclepiades huiufmodi: Cochlearum trium carnem ualde probe terito, X at.
fufis uini nigri cyathis tribus calftcito,ac bibendum dato, Videntur autem haec iuxta totam fub. >•
fiantiam efficacia elTc,non fecundum unam aut alteram qualitatem.Qiiale efl &: lupinum hepar,
cuius abunde experimenrii habemus. Vfus autem ipfius confimilis cochleis eft.teritur enim ex^
tffe henar lupinum,a: datur di ach.f.cum uino aliquo dulci, qualia funt Theraum, Creticum, SC
fcvbelLs ac dulce protropum.Benigna enim hatefunt uifceri, ipfum nutrire potentia , 8i media
iuLa calidi & frigidi oppofiuonem : & ob id talia pharmaca omnibus intemperaturis conuenirc
identur ut qu* ex fubftanti* proprietate commoditatem de fe exhibent. Si necp calidas, neque
fiigidas intemperies fadant. Atqui in febricitantibus manifefia febri, aut non obfcure , uelut fo.
let aliquibus hepaticis accidere, melius eft ex aqua calida pharmacum pr|bere,aut ex aliquo pr?.
diflorum fuccorum,uelut eft feridis fuccus,Galenus de compofit.fecundum locos: unde &: Ae-
tiusrepetijt fDe remedio ex cochleis ad tumoreshydericos,legefupraadtumoresingenere. »•
Cochlea frixa ucl airata,mirum in modum hydropicos luuant, ficcandi nimirum ui, lac.Holle-
Ad dyfninU rius medentur cochlea dua cum ouo,utracp cum putamine contrita,atC5 in ua.

cos er cccUt- nouo,addito fale,SC pafsi cyathis duobus, aut palmarum fucco, SC aqua cyathis tribus fubfer.

uefatSis’ SC in potu datis.Plinius, Cochlea cum teftis fuis contrita dua, & oua cruda duo , SC
pafsi cyathi duo,aqua cyathi tres-.fimul permixta omnia,ac diu coagitata, SC in uafe fitSili calefa-
fla ad modum potionis coeliaco data mcdemur,Marcellus. Et rurfus. Ad dyfentericos folita.
neos-Cochleam CLego,.Adihlimemos:SoUtMsim cochltam f lenam, &c.di Solitana autem cochlea mdiuer-
f,s tenejlrium formes dteeturinfrd cum .Afhricants) plenam cum tefta fua uiuam teres.ad cuius pondus
infrafcripta trita mifcebis:id eft cafei ueteris quantum eft cochlea dimidium, oui medullam in a-
ceto codlam,panem candidum uetuftum uel toftum,uel (quod eft melius) nauticum, nuam , pi. 5®
per ex uino quod cum prius ferro candenti calefeceris potui fine aqua miniftrabis, fcd Si baccas

mvrteasadrjcies.hacomniaconteres,a:inpotioneuiniueterisieiunodabis.

Cochleas inter hepatis remedia laudant ; AetiusSi Syluius terrenas exprelTc. f Ileo refllltt
SC cochlea.ficut diximus in fufpiriofis temperata, Plinius. Cochleas ualde elixas, &f earum fue
cum in iliaco affeflu praberi, Aretaiis etiam fuadet. f Cochlea tota trita cum tefta.uino SC myr>

rha ce^ dadyl.additKiranidcsjflexiguum inde bibatur, coliuefica^cruciatus fanat, Diofcori.
des’ Scribonius apud Galenum decompoffec.locos.cochleamunamcrudamtritamcumuinj

cyathis duobus,»: aquacaHda,colicis propinat, f Caro cochlearum emplaftro ad ramicem cum
aliis quibufdammifcetur apud Actium 14.IJ. C Cochlea tota trita cum tefta, uino ecmyrrha, fi
exiguum inde bibatur.coli ueficacp cruciatus fanaqDiofcor. f Coclea cruda contrita cum te. 40
ftisTuis,»: ex palfo per dies feptem.aut ut plurimum nouem potui data, efficaciter dyfuria pro.
funt Marcellus. Cocleam grandem unam uiuam prendes,»: eius carnem eximes, ac folam te.
res in mortario, K cum aceti acris coclearibus tribus dabis bibendam , attjhoc per triduum 6ci.
es deinde intermilfo triduo.nifi ftatim expulerit calculum,fimiliter remedium, 8f,fi neceffe fue-
rit fertius dabis,Idem. Ad comminuendos calculos iubent uermes terrenos bibi ex uino atK
palfo uel cochleas decoflas uti fufpiriofis, (id elf, contritas cumfris tefits, & calefadas ex fajfo : uideju-
Ad Urangum. prainter auxilia ad caput.) Eafdem exemptas teftis,tritas^,tres in uini cyatho bibi, fequenti die du.
Admcnkt. as, tertia die unam,ut ftillicidia urina emendent, Plinius, f Cochlea (cruda cum fuis teftis) tri.

ta SC admota,menies ciunt.siijitiiitctyaeiass* tt^ei^tyAj/oi 01 asyAitu, Dioicor. Galenus tamen uim
contrariam eis attribuiqlibro ii.cap.j.de facultatibus fimplic.med. Sunt (inquit) qui admenfio f»
retentionem (71(^5 tlou usrtttiiiitjsoiy crtu^cno) eis utantur. V ter uerius dixerit , experimento cogno-
fcendum.uerbis enim in utrancp partem dici poteft:pro Diofeoride, quod totius fubftantia pro.
prietate,qua hydropicorum aquam SC humores etiam craflbs tumorum exugunqqua corporiin-
fixa extrahunt, eadem uteri fanguinem eliciant:pro Galeno.qudd nimium fluentem fiftant ea ui.

phthifin

lores.

Adhepar-

Ad iecwr.
Adilntu
Adcolerh

Adrmicem.

Aduepem.

Adc^ukim.

Admenjes.

iixaextranuntjeaucmuiciiidugwiiiw»' ,

qua erumpentem etiam e naribus compefeunt, dC uulnera glutinant. Ad utrumms eftedum an

fola aut alnsadmixta.cuin teftis aut finceisadhibeatur,refcrt.Forte8i:locus:uidenfenimhumo

' f. na r^n _ l“r _ J _• ... d]. ...... ^a. ! n/ t?/»-

Iolae aut aliis aamixt^, cum iciusduimictAs i,. wivpvua.wiuvi.i-*....

rem cui imponuntur, Cccare,&: fifterc,fi ad principium ex quo fluxus fit imponanfur;tum ui lic-
candi.turn attrahendi ad fe.fin adhibeantur extra illud principium, pratfertim inferius , eadem ui
attradrice fluxum commouere. Ego Diofeoridis fententia potius aflentiar, ex quo Galenus »:
hoc Si ca:terapleraqjtranfcripfit,donecexperimentis(unum quidem uelpaucaad confirmatio.
nemnonfufficiunt) contrarium approbetur. ^Vtfaciltpariatmulier,Didamnumbibitur,co«
chles manduntur edules, Serenus,

Caro

De Cochleis ingcnerc. Lib.IIII. 277

Caro cochlea curat ulcera tefticiiloriim.Rafis. Coclea uiua contrite cum liiyrrha&impo Adtrjlcscr
fita: inguinibus, efficaci auxilio fubueniunt : fed relinquenda funt loco cui appofita fuerint, tam
diti donec fponie dccidant,quod fiet cum perfanauerint,Marceilus.

Ex cochleis remedium ad articulares tumores, rcpcriesfuprainter pralidia ad tumores inge M miiim,pc
nere. Cruda crita^ curh fuis teiiis impofit^, podagricas inflammationes leniunt,Diofcorides. cr imnix>

uide ibidem fupra. Cochlea tres contrita cum teftis fuis,atcp in uino decotfla cum piperis gra
nis quindccim,lumborum dolori medentur,Plinius dC Serenus. Et rurfus, Ifchiadicis cochleas
crudastritascumuino AminaoSO pipere, potu prodefle dicunt, Plinius, Autin Aminaoco*
chleas haurire Lyao ConuenieqSerenusadifchiadem.

IO

EX MVeO VEL SALIVA, {PLINIVS SPVMAM ET
fuccum uocat,alij muccum faliuofum) cochlearum remediatqua tamen
ad tcrreftres maxime referenda uidentur.

Humor cochlea,quilocofanguinisefl,efRcacitcrimpcdit ortum capillorum, Albertus.Vide

mox de pilis palpebrarum. Vbi multum muci cochlearum accipere uoles feorfira,ftylo carnem
earum pungito.fed non ante multos dies colledlas efle expedit: alioquin enim tempore deiiccan=
tur.nam recentes plurimum habent uifeofe illius humiditatis, quam ftylo compunds efflind St.

Jo Humiditas hxc piloru in palpebris (alias fUpercilijs.non redetnam GrxceUAstfi^o/s legitur) prte»
ter naturam gluten eft, Galenus lib.u.defimpl.mcd. Et alibi in eodem libro, Cochlearum hu«
mor folus per fe citra carnem fumptus (qui a multis id eft mucus nominatur) tiuiri miftus
aut aloae aut myrrhtc,fiuc quiburdamhorum,fiue omnibus, quoad habeat cerati crafsitiem,mcdi-
camentum fi'tglutinatorium,(ix>HStto(/,id eftglutinofum,) deficcatep pulchre purulentos mucos
aurium,fed&frontiimpofituminharet,oculorum fluxiones reftccans. Item in Hippocratis li
brum dearte.commcnt,fecundo,Cochlex mucus cum thure, ficcatabfcpmorfu. Mucus fimt
fceaturcum thure aut aloe,&lteraturdonecfiatficutmel, SC ponatur fiipcr fronte, &(circa caput
in modum ligatura uel coronte infantibus, quando accidit eis uentus in capite, qui caput magnu
efflciat.Et fit huius cura, donec reftringat caput omniaofla tumefada, &: redeat caput ad metam
jo naturx propri®,Rans. Pilos in palpebris incommodos, cuulfos renafei non patitur fpuma co«
chlcarum,PIinius. Muccus faliuofus,qui compundis cochleis dC limacibus redditur, emplafti
cuseft.-in quo cineres Si puluifcttlos qui fanguinem claudant,conuenientcr adhibebis, lac, Hol*

Ieritis. Vua mitigatur iticco cochleae acu transfofEeillita,utcochleaipfa in fumo (poftea, Mar.
cellus) fufpendaturihirundinum cinere cum melle.fic & tonfillis fuccurritur,Plinius. Muccus
cochlea potus per fe, ttcl cum myrrha,uelaIoe confert obftrudo iecori, Rafis. Teftibus qui de-
fcenderinqfpumam coclearum iniitam mederi certum eft.fi inde tangatur, Marcellus & Plinius.

Si decidat tcftium alter, fpumam cochlearum remedio efle tradunt, Plinius, Procidentia alui
illito cochlearum fuccopundiseuocato curatur,Plinius,

4,0 EFIMOREHEDIVM,

Fimum uel cinerem coclearum K granum finapis cum aceto ad ternos fcrupulos miiccre ,
temporibus inlinire prodeft ad hemicranium, Marcellus, V enerem inhibet dC fimum cochle j,

&C columbinum.cum oleo Si uino potum,Plinius,

EX COCHLEIS VSTIS, SIVE INTE=
gris, flue teftis tantum.

Cinis cochlearum admodum reficcantis eft facultatis,obtinens item nonnihil exniftionecalfc
' dum, Galenus. Cochlearum omnium (terreftrium,autmarinarum,autfluuiatilium) teftae cre
matx excalfaciendi Si urendi naturam fortiuntur,Diofcor. Cochleae cum fuis uolutis & faliua
cremanturnoitisfidilihustcinis fedat arteriae infpergitur, 50 fanguinem fiftit,Iac.Hollerius. Ad
fanguinis reiedionem e pedoreiOuorum cinis,aut cochlearum prodeife putatur , Serenus. A*
uicenna: libro i. limax flmpliciter (malim, concha eius ulla) extinguit (reftringit) fanguinemr
Cinis inanium cochlearum cera mixtus, difeutit panos, (paniculas Marcellus,) Plinius, Vftj
cochlej teftae purgant lepras 80 uitiIigines,SO uitia cutis infacte,(s:f»Aat,) Diofeorides. Apud
Actium quocp mifccnturmedicamento ad pforas 80 elephantiafes. Ambuftis medetur muriS
cinis 80 cochlearumteocp (eicp) fic,ut ne cicatrix quidem apparcat,Plinius. ^Fimum uel cinere
coclearum 80 granum finapis cum aceto ad ternos icrupulos mifeere, 80 temporibus inlinire pro
deftad hemicranium, Marcellus. Comitiales fanat cochlearum cinisaddito iemine lini 80 ur«

tlc^.cummelleinuntflos, Plinius. ^Albugines extenuat. Idem. Aetiusqtioc^auxiliocuida
ad albugines eum ammilcet. Emendat oculorum cicatrices S0albugines,(leucomata,)80deiii

B.a*

278 DcAquatilibus.

tespurRat.DJofcorides;loquitur autem de emete e teflis pet fecrematis* Cum rarae uerS fca
Ute cochlear, triwm ex mdle.ad uifus hebetudines i, linuntur, Idem Limaces aduto ulcerjbii,

oculorum confernt;Auiccnna. f Ad uuamlaxatafacitcmisex cochlea, Serenus, f Adablcet
f ■ . „™;,,rr,rhleasteflanudatasmollamini]ce;deindetorrens8i;mcineremredigens,pu.
fusmonfilhsCocWea^^^^^^^

rernttloWte^:cSa';ulce^aguttu^ Cmiscochle. uft^fupertefla, cum meile

iritus dt2itoillmatursutturidolenti,Idem. Adhatmoptotcosiuidemferiusmreniedijs dyfen

terte ex hoc cinere. In lateris doloribus laudatur cochlearum cinis in ptifana dccoiSarum.quae
& ner feillinuntur Plinius. Cochlearum cinerem potum in uino,phthifin fentientibus utilem
tradunt effe Idem.’ fOuum in aceto cotSiim fi edatur, fluxiones uentris deliccat.quod iiquippi ii*
am eorum q’us ad dyfenteriam aut coeliacum afleiflum conueniunt, adiunxeris , & frixum in ci-
bo dederis non parum laborantes adiuueris. Eiufdem autem funt facultatis omphacium, rhus,
calla fidia cinis cochlearum integrarum uftarum.Galenus. Et alibi: Cochleae fi totae cutn teflis
urantur adroifta galla omphacitide.fimul^ pipere albo,mirificeprorimt dyfenterijs.in quibus ul
cera nondu piuredinofa funt.Conuenit autem ut piperis fit pars una.gallae uero du3c,quattior ci.
neris cochlearum. Htec ubi ad unguem teuigaris,cibis inrpergito.bibcnduni^ , aut ex aqua , aut
cx irino albo S<^auftero praebeto. Idem Actius 9. 48, ex Oribafio repetit* Rccenfetidem remc
dium Aegineta. In opere etiam de compof fec.Iocos, Galenus ex Andromacho medicamen-
tum ad dyfentericosltemoptoicoscB deferibens, quod ftatim a prima potione fluxum cohibeat,
cum aliis multis aflringentibus,ficcaniibus, & refrigerantibus medicamentis, cochlearii uftarum i»
drachmas xn nominat. Dyfentericisprodeftcochlearum cinerem bibilTe inuino, addito refi-
ntemomento, Plinius. GalenusEuporiftoni.iii.cochleasintegrasuftasmifcetcum duplocor

nu cerui ufti.a: plantaginis fucco excipit.inde dyfentericis fabatmagnitudinem ex uino aut aqua
propinat. C Cinis cochlearum quae uiuar cremata: lunt.ex uino auftero potus.ilco refiflit , Idem,
df Ad lienis dolorem aliqui dant cochlearum cinerem, cum femine lini dC urtic«,addico mel!c,do
nec perfanet,Plinius. hoc remedium afsiduc a ieiuno lienofo acceptum, intra paucos dies cum fa
nat Marcellus, f Teftarum inanium cinere ad calculos pellendos uti quidam iubent, Plinius.

<r Ad inuoluntarium midlumiCochleam cum tefta uftam tritamqj ex uino cubitum eunti pomi
offerto Galenus Etiporiftonj.rys. f Ad procidentem fcdemiCochleam ufiam& trita ano exe-
unti prius Iotoapplica,& fanabis, Aetius. ^ Ad infantium procidentem fedemiFabrorum aqua, j,
inqua candens ferrum extinguunt.calcfada fubluito:deinde cochleam combuftam & inpului-
fculum reda<ftam,infpergiro,Galenus Euporifton j.iyy, Kiranides ad idem cochleae cinerem

cerato exceptum imponit. ^ •ol j' t*

Coclea apud Marcellum Empiricum pafsim fcribitur linc afpiratione* Caelius Rhodig.ali*
cubi cochliam per 1. m pemiltima fcnprit. Latinis uocabulum hoc generis foemmini cft.Gr^cii

mafciilini,HPx.^i«utAirf«s:undcgenitiuus pluralis K9xAii»('circutiflexusnonparoxytonus,utqtH.
dam inepte fcribunt,formatur, omnis enim primae declinarionis genitiuus plurahs circunflefti
debet tribus exceptis, Primam huius iiocabuli Gr^ci Latint aliquando
corripkint. Contritis prodefl cochleis perducerefrontcm.Screnus. MuribiisinBatrachom^

apud Athenacu iimnario, 4«

e vmm. Paufanias «sxA»!' JusKwmlw focminin.gen.protuhL Et in Arcadtcis,^s

■fe/™ra! mafciilino genere effert.

fychius. KsxAi«dicitur:A|KVK9>»,'3i3.t/ei^<»:i'd5«'»«A£,’:Pcn/s5.tifi»,»Ai«t,iaa5iAt;i'«»-(r^Ti!'«X.«sX'“
«s,Etymologus. irAijoa-Js.TOX^Mt.Hefychius &: Varinus:fcrt^r^itr£'teir8(/. f
vAi«,Tarentinis,lidem;uidetur autem tcrreflrcm cochleam , aut fpeciem ipfius figmhcare, k;jk-
yitfti- pyri fyliieflres funt.(iw»«i/ Grammatici in.erpretantur ajUssiiCaf/.ndaof/.cbliquumqncuruum,
tortuofum: & l3eiie,ut utdetur.fAvMw/ftiif, Hefyclrius:ubi A«a: parexy tonum adiecTruie Icribo a ma*
fculino Ad©-:nam Ad» penanflexu, praeda fignificat : (nam & mox rubiungit,(<eA8TOtr(,,7r6>cteit,)
IiOnprofubftantiuo prardamfignificante.Mi/MBUcro pro A««,ibidcm corruptura elflutKordo It-
terarum,& terminatio uocabuliindicat. ^ s:.^ai3®tK,K9xAKi:,Hcfych.8i Vatinus: fed ordo col.oca
tionis & analogia uocabiiliantcpenultimam per y.fcnbi poflulant: ut afi?©- diminutiuum

t/hurfiabficutantAe-frtAi^oijj/. quanquam&: alterum dimir.utiuu|<?/</l<i(>inufueft,Si:rccepttore

utputo. Pro wxAiWn multitudinis numero KsxAiWfcripfcrim. Sed magis probo quod alibiapud
eofdem repcrio,<r«,.fv.^-«, genus conchylij. pro li<f& quidem , etiam aliter proferri icto,

f PMw.wxawjHefychius.malim.niAO-.xsxAiwrut pilus fit genus cochlear quodpiam , a figura pi-
lei (quem Grarci etiam mMi, uocant) fic didi , fiue is in acutum exeat ut ftrombi, fiue forinafitro-

tunda.un-acp enim cochlea: tum inmari tum in terra reperiutur. f S6A«T«s,i8xAiM,Hefych.g(: Va

rinus.hicfortc fefiius cft,dc quo in terrenis cochleis dicetur. ^ «teiM»®- , id eft domiporta ,epi.
theton cochlea:, pro ipfa cochlea ufurpatur ab Hefiodo , AAA’JOTTa;(/ (jtfMmss «K (fvmlixitf.

quanqtiam enim de terreftri loquitur, cochleis tamen omnibus tefta opcrtis,communc elt epithe g»
ton:&; tcftudini quocp. a)s5>iiJi«©'i(^?ig«M©',i»x^“5i“X.‘'‘"'"‘> Latinus. Sunt qui phereotcon
defcribant animal album,fimile muftete.quod fub quercubus 6C oleis nafcatur aut uerfetur,

De Cochleis ingcn.Lib.il II. 279

^vrl i(Stt sAnicas j,ii>on»Mi/,)&gIandibus iiefcatur.flc dicfjunl ab Arcadibus : alif infedli genus ucfpa
maius faciunt, Etymologiis Si partim Hefychius, ^ Collas pifeis eft , pro quo apud Ariftotelem
alicubi perperam legitur cochlias. f Kn^AWioj/dimmutiuiim fit a ksxAi^, Etymologiis, Eirur«
fus,KoyAii/'i»(/ fit a a , genus animalctili , Suidas. Grapaldu»

etiam Latine cochleolam dixit, f Cochlea jionitur modo pro toto animalfimodo pro tota tcfta,
Syluaticus. Cochlea per diminutionem dicitur.quafl conchula, Ifidorustfed inepte.

Syllaba prima in carminibus apud Latinos fsepe corripitur ; omaiii-nTlijfiJtiaY^iKtSiywxc^
Philyllius.Homertts etiamin Batrachomyom.corripuit. Sed cochleas pfius eft urtica autfur.
fure pafei. Serenus.

Io Cochlearum flgurain feclauiculatim,Cuniculatim,ipiruIatim,capreoIatim, retorta, anfrafluo

fa,finuola,iaiKsaWs,alijs etiam rebus nomen dedit, inftrumcritis, fcalis, uijs. Stagnum pifeinse
habere debet fpecus iuxta folumteotumep alios fimplices & redos , quo fecedant fquamofi gre.
gesialios in cochlea retortos,nec nimis fpacio(bs,in quibus Muracna: delitefcanqColumcll, Vi
truuiuslib.io.eap.iij.nominatafcendCntem machinam.de qua Gul.Philander,Mox(inquit)uo.
cabituracceirus,GraEcei®^tof*.Sufpicor autem fuilTc machinam, qua occulto quodam artificio
&C expeditis machinationibus in fublime crelceret;& in eam altitudinem educeretur , qus opus
eratitumretinaculis filiebatur.Poterant SC tabulata excitari cochleis,quo paflo in torculari prae».

Ium tollimus atep deprimirnusmifiinterpretariuelimus didfum de machina quam tollenone Ve«
getius appellat. Sentina in naui maxima Hieronis etfi plurima erat, exhauriebatur tamen ab ti»

»0 no homine lOxAi», (hoc eft cochlea fic didja machina,) comniento Archimedis , Athenteus.

Diodorus libro y.De fabuloiis antiquorum geftis,dc Hifpania fcribens,eius^ fodinis: Subtus ter
ram (inquit) reperiuntur nonnunquam flumina decurrentia , quorum curfus fpe qiiaiftus ui ma«
gna recidunt;aut,quod mirabilius uidetur,cochlcis, quas dicunt Aegyptiacas, diucrtunt,ab Ar«
chimede quum in Aegyptum profedlus eil,adinucntas.Eiufmodi inftrumentis loca , ubi metalla
effodiuntur, eicefla fuperius aqua , fumma arte diligentiacp exiccant. Cochlea ( inquit feriptor
Promptuarij,nefcio ex quo authore)hauliorium organu,quod uulguspompam appellat. In me,,
dio rota eftiquae dum a calcantibus uerfatur , machina introrfus clauiculatim detorta , inter ftrias
Si ftrigiles aquas exorbet ex aquario fepto.&l retrorfus emittit. Huius autem machins conficien
drEratio,a Vitruuio libro lo.cap. II. deferibitur; Eft autem, inquit, etiam cochlex ratio, quat ma«

50 gnam uim haurit aquatjfed tam alte to!lit,quam rota. Cochlea in torculari (inquit idem feriptor
Promptuarij ) lignum eft eredum clauiculatim, id eft fpirulatim SC capreolatim ftriatum ; quod
per medium puelum ftriatum SC ipfum tranfatSum, uertigine fua tollendo , demittendocp prslo
inuentum eft. Vulgd(a Gallis puto)uila torcularis dicitur. In cochlea exprimis, Palladius 4,10.
circa finem. Ergo prjlum Germani appellant, cin ttottb*Jum/eit» ptcfn.CochleaUerd em ttett-
fptll/cin(lr«b:quatuox pofterioradftrombumaccedit,'!^x»isj"i^9(/, afigurauerfatili. Intra swisii».
centum annos inuenta torcula Gra:canica,mali rugis per cochleas bullantibus, palis affixa arbori
ftella,apalis arcas lapidum attollente fecum arbore, quod maxime probatur,Plin. Knjpiim, toL
^itfi&dX^dego ofyaciiisfi/AiKtjHefychius, Oribaiiusin libro de machinis cap. 4,

Si y.cochleas inftrumenta chirurgica defcribit.itcm cochleam focminam , qute Grsce wSiniSfhisif
40 appellatur, nos breuitatis caufa letfforem ad ipfum remittimus, Obferuauimus Roma: iuxta

foriimfuiffelocum.quem Scalas uocabantannulariastqUaseruditioresita nuncupatas auguran= s«Ie«is«i«
turab annularijs officinis,uel a propendentibus annulis, Aliorum coniedatio eft,fic eas dici,qu5 ™-
incocles formam effingantur,^ orbiculata figura rotundenturtquod genus coclium dicitur,cu= codium
ius commeminit etiam Strabo:liue coclides , qux per circuitum fcanduntur : iicuti torcularia. Codis,
ad coele® fimilitudinem fubftni(ffa,cocle® dicuntur. Gochlidium, fcala rotunda. Strabo libro
ultimo: Altitudo qusdammanu fa(ffa,turbinea,pctrof® ripa: perlimilis, in quam per cochlidiura
afeenditur. Fuit Romte Traiani forum cum templo,&i equo ®neo,ac columna cochlide, cuius
erataltitudo centum Sd uigintiodo pedum,lntus erant gradus centum Si 0(3ogintaquincy,fcnc«
ftell® quadragintaquin(^,C®lius. Cochlea: Si fcals cochlides in sdificijs dicuntur, quod anfra
f 0 (ffuof® fint,in modum cochlearis teftae,8(i quod clauiculata Si tortili ftrutSura a triclintjs in coena»
culaeuadant,ciiiufmodiferefuntin3edifi'cijs Gallicis fcal® , Budsus. Germani quoqjtumip»
fum animal, tum huiufmodi fcalas Sc|)l)CcEctt appellant. Scoppa Italus coclidem interpreta»
tur,fcaIaababaIuxa,agaragofo,Iocaracho. 4]" Eft etiam cochlea genus oftij. Varro j.y.dereru»
ftica: Ornithonis oftium efle debet humile & anguftum : Si potifsimum eius generis quod coch»
leam appellant,utfolet effe in cauea,in qua tauri pugnare folent. ^ Ks](\U!,cMs «s twTrJuf» ssikay
Suidas Si V arinusthoc eft, uia qu® in utrancp uicifsim partem circumagitur : ftue de gradi»
bus per fcalas huiufmodi accipias ; fiue de uijs itinerum : huiufmodi enim per montes pr®fcrtim
aliquando ui® funt. ^ Coelis etiam capitis ornamentum uidetur, (inquit Cailitis Rhod.) ab fimi
litudine fcalaruin uel animalis uerbo corriuato.Pollio Treuellius in Zenobia : Ad conciones ga»
to leata procelsit cum limbo purpureo, gemmis dependentibus per ultimam fimbriam^: media eft
coc]ide,uelut fibula muliebri aftri(ffa,brachio ftepe nudo. Aures,iiue auricul® uerius,iinuol®,

^uac cQchliat nuncupantur, homini immobiles omnino funtjCatlius Rhod, KaxAi*5,extrinfecHS

CofhMm^

Epitheta er
Sjriphi.

280 De Aquatilibus.

auriumamWmseft,»'?f4yr5r(^&A«^e?ii«f'.Po>‘“'='-

VI, KSC! v.A«i MyiSjl 3pud ueteres acrecentiorcs,Euftalhius:tanquam cochlos, Itimmi.K cholas fy
nonyma fint C Cocles nominantur inter morbos fici arboris Hermolao. ^ Ame^ic<r„x,K,x>,xT,
m Hefychiu's&: Varinus-forte quid a mari eradatur &r reijcitur.ut cochleae, umbilici, conchs.
nam& «s&^cdKtafunt mo-kv&a» ^ amhs^Iis.,. .yiat»ix«;jwii, Heiychi.

us ego •/kxiyUiAn ea fignificatione potius dixerim.nani lisc quoque mts « JixAa^it

definitur, ff > clatiiculatim aut cuniculatim,Plinio interprete. PDAvxJn&-,iicx/'Uafii!,

Suidas & Variniis, malim ego 7n?AvAVsT(^,Hefychio idem cft ■mAvtAntT®' , 7Tv^vKvx^s^, Ite Jio*
ren‘J'»s (melius J}i^i,xmir'«s,)ynAvxtcii7r«s ; hoc eft tortilis , tortuofus , anfraduofus. Neritus eft
conchylium xsvAliiifiile, Hefychius. Budsus cochlearem teftam dixit, tanquamllc redefiata ic
cochlea cochlearis: ficut a mola,molaris, f Cochlear, cochleare uel cochlearium, inftrumentum
eftnottinuuide Didionaria.item mcnfursgenus, de quo confules medicos , & illos qui de pon«
deribus ac menfuris fcripferunt,prsfertim Ge. Agricolam. Cochleari menfura,Plinius lib. ao.
(nifi legendum fit cochleartj,)tanquam adiediuc,aredo cochlearis. In Martialis difticho enal-
lage generis ell; Sum cochleis habilis, necnon minus utilis ouis, Nunquidfcis potius cur co-
cficare uocerC KoxaweMii.iPi^’«i<ii',Suidas:fedlocuseftmutilus. Videturautem ataxAmdi.
minutiuum fieri HSXAiiet»|i:potius quam a ii9x'‘®-,iaix't«e«t',&l abundante iota cochliarion,ut Vari-
nus habet. Tocif' H9x^i«ei<Jii,«fl:^is w(.esjAcceti5t'«it&xAiayt/x)ii,Pollux. MvsnXxeMy diminutiuum ef-
fe apparet a (ieslA».(iiislAiu&; pCspif rurfus diminutiua dixerim a i-us.quod eft mufculus in concha-
ruingcnere.quin SC concha quanquam generis nomc,& chania uel chema,x«(i«,fpecies,pro men 19
furis ufurpantur, musiA» /xHrevilh KSiAss,t-rf&-(astri/&-)« (aiitoji SxSiw»ilt:xif’s hsu v (-usiA.mt-

.9i*A6VBiiiii.’fcii.i3 iutAsi/filivliii(uxAptr,(.vs3A6u iVIflii («c/Ioii itfl:A«t/) satyAcu/, Pollux, tanquam aegla
idem quod myftile lignificet,fed uocabulo idiotico minus^ recepto, f Cochlearium,locus quo
reponuntur cochles. Varro libro j.dere ruft. Nam &: idoneus fub dio fumendus locus coch-

CochlosSdcochlaxmarinoscalculos{igmficat,Mafiarius. Cochlacae dicuntur lapides ex
flumine rotundi,ad cochlearum limilitudinem , Feftus. Calculi frequenti motu in maris litto-
re rotundati, quos Latini umbilicos uocant, (ut eft apud Ciceronem De oratore libro fecundo) a
Gratcis.ut nos commonuit Ariftoteles in Mechanicis quaftionibus, appellantur croese. Quarit
enim qiiid fit, quod in littoribus ex lapidibus aut teftis grandioribus fiant qua- uocantur croca. 39.
Sunt ejui ea uoce littus intelligant,unde SC marino conciliatum fit nomen crocodilo: quoniam ad
terra Sd littoris contaduni compauefcat , Calius Rbod. (.x^chsiaIw etiam uel «fcaoAsit, littus & cal-
culum interpretantur.) Et rurfus, In Gracis adnotatum aud oribus eft , fluuiales aut marinos
lapides dici quoqj trochaIos,item chermadia & cochlacas. Tfix“Asi, i<f iw « ks'ax««^, (ksxA***;,)
iiKsU Kj>£n(coj9;(xif(-«‘^»t)At')<’r'n®,nempe fluuiatiles &C marini lapides, V arinus. Vt a k©- , «it| fit:

fic a HsxA©',.t9xAit|.Thucydides tamen mxAxws dixit per alpha,Etym oIogus, k«xA»i©-. «ixAsi-.
Hefychius SC Varinus. malim it«xA“«©'per“-‘>' penultima. AsAtyiW , KsxAit«ifIr,i toxA»'^®'
lidetn. Koxf.xJ'<^ty , lapides attriti perpetua in aquis uolutatione , glareae , ut quidam in Lexicon
Gratcolatintim retulit.fed fine authore.ego didionem deprauatam puto & KSxAotKA- legendum.
XA.9nifi,K9XAit/,Hefychius fid Varinus.acccdit eauox ad Latinam glarea.grammatici interpretan=4o
tur minutifsimos lapillos,qui in fluuiorum ripis, uel maris littoribus reperiuntur. inde glareola,
glareofus. x-^oVf©-,KsxAss,/ <?>«s Ai«©',Hefychius. I uxta pyramides Aegypti lapil-
li rcperiuntutjforma & magnitudine lentis,exreliqutis ciborum, quibus operae uelcebatuur , in
lapides indurati. Maritimi quocp Si fluuiales calculi(m3«Ai!t?im usu mmtuM d-SiJiMleandem fere am
biguitatem pr^ftantiied tj propter motum qui in aqua fic , rationem aliquam habent , in iilis uero
consideratio dubia eft, Strabo. Cochlea, (Cochlaca,Fefio)lapis ex flumine rotundus,adfimili-
tudinem cochIes:qui aquae inditus, eam contra laterum dolorem efficace reddere creditur, quod
Sinosaliquando experti teftamur,Humelbergius.

Vbi infiluiincocleatum equuleum, ibi tolutim tortor, Nonius exPomponio; ubinomeco-

cleatum quid libi uelit.non alTequor: nifi uel tardum , uel cochleis ornatum intelligas. conchis e. f»
nim quibufdam lora & fra;nos equorum aliqui ornant, tanquam bullis ex metallo.

Y!is’^ik,caiHitvl&-,iu'!U!tx’j&',v}foxiXi\iS&-,Acbxi in Sympofijs griphus (id eft ludicra quaftio)
eft de cochlea apud Athenteum. (Jiii dC alibi alium ex Teucri definitionit us recitat: z£sj/ eirtf,
xvxxecSayj xaosioii, csfx^vxToir^ oppx^TX T^aVKV5^fli'7W7r4txsKt{t,«’«VKV^os'7K,fed alterutro loco txxv-
legendum, dsfttusrio-nt/ hic aliqui non retflc cruftatumuertunt, cum cochlete inter teftata
fint.Maffarius. materia.Iuto nimirum feucocno,&( terra,natum fignificat : eodem fen-

fu ac fiiAi/jijt/« diceretur.Gyraldus fic tranftulit: Exos eft animal pedibus fine,&: fine fpina. Te
flea terga, oculos producens.atq; recondens. Achai autem carmen Cicero ».de diuinat. tran-
ftulir,cum inquit: Vt fi quis medicus Kgroto impcret,ut fumat T errigenam.herbigradam, (ali-
as tardigradam.fcd carmen non admtttit,)domiportam,fanguine calTamtpotius quam hominum 69
more cochleam. Addidit autem fanguine caflam (inquitMalTarius) ut excluderet ab haedeferi.
piione teftudinejn fanguinis compotem. K»xAi«! , id eft cochleas cornutas, Achatus co-

gnominat;

DeCochleis ingcnere. Lib.llII. 281

gnominat: Statius curuas.

Lapides quidam cum in turbinem deficiant , cochlearum inftar funt torti, Ge. Agricola. Vi-
de etiam in Strombo.H.

CochliSjKoxAi'?, nomen meretricis apud Lucianum, Cochliufa infula eftiuxca Lyciam, a co

chleis, quae ibi inueniuntur,didla, ^

Telia cui includitur cochlea , alijs quoi^ nominibus appellatur : tegumentum dC uoluta a re»
ccntioribusquibufdam:cochlearistefl:a,aBud^o. Cochlea fynecdochiceaCelfOjiibcnememi»
ni cum ait Serpere in cochlea.fic dC conchyliorum H9j(.^v?,hoc eft teftas,apud Pollucem legimus,

Curuarum domus cochlearu, Statius. Coclilcas cum fuis domibus franges, Samonicus. Ger
10 mani quo^ domunculas cochlearum appellant, ©cljnccf enbiifslc. ws , Diofeori-

des:quafi*6At/ij©'utAoy©'flet5atur, cumufitatiusfit in neutro genere ut tsx©'. Idem & Gale»

-^*‘tftot<^5[^shiftorixanim.4.4.U6
kLu dixit de cochlearum in f eftis ahfratfiu. V eruginem uel clauiculam in earum tefta nominant
eruditi, fpiram ipfam quaucluti articulatur, quam & uolutam poffe iiocari puto : etfi hanc fynec-
dochice pro tota tefta quidam accipiunt. Folijs dC uolutis ornata opera , decent templa tenerio-
rum dearum,iit Veneris, Floraj,Vitruuius.

Tincarum genus cft tunicas fuas trahcntium,quo cochleae modo,Plinius. c.

Adfuperftitionem pertinet, ouorum , ut exorbueric quiTcp , calices , cochlearum^ protinus £
frangi:auteordemcochlcaribusperforan,Plinius. Egocalyces potius fcripfcrim perypfilon, cdixetcdyX^
io quam periota.plurimum enim inter haec iiocabulainterefl:, ut nunc docebo, diligentius quam
haftenus a quoquam fitfa(ftum,quod ego fciam. Calix igitur cum poculum fignificat, a Grae-
co Kvhif denuatur,y pfilo in alpha mutato:non a caldo, ut Feftiis putaiiit,quddin eo calda puls ap
poneretur, caldum co biberent. Martialis calices uitreos dixir,qui a Graecis Kv^iKdir OkMyoi, ucr-
bum e uerbo fcilicet nunciTpatur,authore lulio Polluce, Bayfius, Coronatus ftabic dC ipfe ca*
lyx,TibulIus. Sed Grseci femper fccminino genere wJuHst efferunt , ut in Athenaei & Euftathij
feriptis apparct.KvAj|, inquiunt ijdem,di(fta eft etjp TSiKvhmy, id eft a iioluendo uel circumagendo,
quod ad rotam figlinam uel fabrilem « x«AK%i/7iKftj)circumagauir.iinde dC medici-

naiem pyxidem quod ad tornu circumuoluta nominant. Plura de calice eiuscp forma

a: ditferemns Athenaeus. Ceterum calyx per y. cft conceptaculum aut inuolucrumflorupri-
50 ufquam dehifcant,S(:mrora prxeipue ftc appe!Iatur,pyramiciis figura in eadem infignis.

fcntttopff. Cumm6diceiamfeapei-it,nymphadicitur,deroraquo(^ potius quam alio floreitfET
iicrd iam apertus eft flos,& poftea etiam cum femen continenir , calyx haec tanquam
bafis cft,foliata plcruncp,aiit aliter compada,aut fqiiamaca, aut quibufdam ceu digitis imam flo-
ris frudusue partem comprehendens. Sed magis proprie calyx dici uideturpriufquam fe aperi-
jit flosjdiim adhuc tegit ipfum & includit, imdc & nomen ei fa<flum. nam a uerbo KftAvwto , idem
quod fignificante , cuius futurum eft »B>:Av|a> , deriiratur 0 HffAv|, alibi y> nst^vf, Euftathius.

KccAvxirtr eidem funt annuli,rofarum calycibus fimilcs: uel aurei quidam canaliculi, (folcnifci,) qui
bus capilliC;iA3>£i«;<«win mulieribus)continentur,Pollux iimpliciter inter muliebria ornamenta nos
iiiinat,Homerum dC Anacreontem citans. T^«ye7ray(Di' rlw Theophraftus 7^

40 7.hiftoriae,calycem amplam uertit Gaza.nam Diofeorides (qui fspe Graeci fermonis proprieta-
tem aut elegantia mihinegligere uidetiir, mafculino genere protulit : Hflt^Asi/ ntt^vfiAiyxs^

Itidem dc tragopogone. Ai jvya</lievKut HAAvHilr, Aelianus de animalibus 14,14. Sed unde ue-
ftes lineas faciunc,folrjs moro fimilis, calyce pomi cynorrhodo, Plinius libro ii.de pala arbore lo-
qiTcns. Calixinrofis diciturnondum totis foli]sparens QC cxplicitusrofarglobus,MarcelIus
Vcrgiiius:qui alibi melius hanc dieftionem per y.fcribit. Clymcnon aliqui calycanthemon ap-
pcllatu:in clymeno autem hac (inquit ide Marcellus)calyces folliculos eos intelligebat,qu.aeDio*
ftorides nominatfivAKK/o: Tjfl kcw?w/ ets «^«At« v^evTte. KceAj;|,PM'&(^^o/Bjti.ai/»(Sj,Suidas. KtcAvKflJj,
o-vei;^s,yo!/'« UnsthviiiiSiiixJdcm, Ex Hcfychio dC Varino:KaAt/»(fl:f,o?i<»?,’T^^'3y’i«X'‘A<« koa-im.Kxhv*
yo/tfj/.KtcAvxat','^'' (palpebras intelligo.) , flos rofo,
jrp flos nondum apertus, nympha:inauris: dC fiftula aurea , capillos continens. Sunt qui embrya , id
cft fcetus in utero, iwAt/Jtfi:sinterpretentur:alij germina, (in ^uihm fcilicet foUa adhuc incluja& obteBa
Junc:gemm<e,uelegemmMrecensnatagermina.) Calyx etiam purpuram marinam fignificat. led ea h^Ax»
quocj? dicitur. KrtAv|«f,yo(/'ft)4/>(e:AvK/cc.K«Av/<?,HpVf{©'7i5fcKyoi^aif/. Kfl:At/H9»'T©',?(bo^Sp:Ajx©-. Kcc^v
ytff, (lego HdchvKt5lr)7vc ( juod ita in utero lateant ^ut in germinibus folia, tn fiis calycibus rojee,in tefits oua^

indom^Hsfuis cochlea.) Scribitur dC HSCiiXKis apud Hciychium pro fiftula feu tubulo capillos conti-
nente. KccAv|,« 7rf)yo(i's »tt<j>ixAw,Etymologiis. kxKvkxJ^hs As^dc , calyculata filiqua, Dioftor. lib.i.
cap.155’. Dicitur SLpapaueris calyx, alias ut quidam annotarunt. Echinorum calycu-

los Apuleius nominat Apologia prima. Calycem enim echinatum inftar caftancae echinus mari-
nus habet. Glandium calycu’os(quos cupulas uulgd uocanr)pulchre dixit Rondeletius. Co-
^0 chlearum calices apud Varronem dC Plinium legimus. pVcc ixKtrhfiVTa xsthvxftiiJ, Aeliarius dc

anim, Ergo ouorum &( cochlearum calyces per y.non per iota, dicemus; 5^ fccminino gc

nere potius quam maf<:uliiio,ut a calice pocuio certius diflinguamus. Dum pinguis mihi tur*

282

cur erit, laflucaualebit: Et cocleas tibi Iiabe;perdere nolo ftmeni, Martiali»,

h. a W«TisMj7aj«(«i«!, Anaxilasapud Athena.

um, hoc eft. Vel cochleis cuipiam fidis minus, Qua: tefteam circunfertmt fempcr domum,
prouerbialiter dici poteii in hominemfufpicacem,K nemini fatis confidentem , adeo utres fuaj
Kcum fempcrhabcre uclic. Domiportam cochleam Cicero appellauit.nec male una hac ratio,
ne laudata eft neceflario homini exemplo, ut fua omnia fecum ipfe etiam feratiSi Prienai fapien
Cis modo eas domi fua opes coaceruct , quas nec hoftis ferat , nec populetur bellum . Marcellus
Vergilius. ^Vicifti cochleam tarditudine , Plautus Poenulo. ^ «PAkt»(/, llss’c/iV»®«(forte
t7Sitt%)\lw nvhufrtclaii (aiwc, ««ris ms Suidas in EavSffflsreCa. Conue,

niet in hominem qui grauitatem fimulaquel grauitatis plus uultu pr j fe fert, quam fapientij in pe >•
(ftore recondat.

DE COCHLEIS MARINIS IN 6ENERE,
BELLONIVS,

Turbinatum exanguium genus , cochleae nomen Latinis habuit ; quod tametfi ^ecie dtfttrt.
guatur, tamen omnes in anfradum intorquentur.

° Quod autem Plinius de cochleis altilibus tradit;id,ni fallor,de marinis eft intelligendu.Nam

Urid noUro c5 enim fluuiatilium cochlearum genus (ksxAws Graeci uocant) uirus olet. Praeterea terreftribus ut-
traiarnofimi uarianoninftituuntur.

Qiiamobrem ne cochlex nomen nobis importat , id eft, rte terreftrium nomenclaturam cum
marinis confundamus.dicendum eft.cochlearum uarias effe fpecics , quarum fingulas perfequi
longioris eflet operteiunam enim quicuncj intus norit , omnes nouerit , fed hic duas tantum tibi
proponam, ut ex harum uarictate diuerfas reliquarum fpecies agnofcas ac confyderes, Htec Bel.
lonius.Icones autem fubiungit primum cochleae cuiufdam paruo buccino fimilis , quam nos eti.
am apponere non opus eft uifum.cum alias aliquot huius generis fpecies pofuerimus: deinde al.
tetius quam Rondeletius Cylindroidem cognominat , ex quo eius S/C iconem dcicriptionem
pauldpdft dabimus.

COROLLARIVM DE COCHLEI* MiU
rinis in genere.

COCHLEAM marinam geftus efle.quod ab Ariftotele 8f altjs (jrarcis cochlos uel cochha»
dicatur, modo fimpiiciter,moddexprefla marini differentia, &C Gazam pro cochlo umbilicum

VmUlicm. uertere.Cutalibi.a; libro ^.hift.anim.cap.yi.jcum umbilicus fpecies duntaxat una fit, non gene»

ris nome;fupra pattim Rondeletij uefbis,partim etiam noftris , oftcnfum eft. Item Strombon
pro quo turbinem GaZa reddidit, non omnem marina cochleam fignificare, ut Maffarius K Gil
lius putaueruntffcd fpeciemeius oblongiori dudu turbinatam. ^ Strobilum quoq),6C Strabelu,

& Cochlon QC Concha.pro cochlea marina, fiue omni,iiue genere illo quo ad buccinandu uteban
tur,authores ufurpare.ijs qusc ftibijcicmus teftimonijs conftabit. Strobili.XapofiAsi dicuntur co» 4,*
chle3c,6^ buccina marina, Suidas, Ksyx^ v liiraAwiCsi' , Heiychius, Tss TetTams «Jy-

Paulanias. Sed tum forte caua dum peribnat aequora concha,

V ergilius de tubicine. Auditum in quodam fpecu concha canentem Tritonem.Plinius, ^Sa»
daf^id eft cochlea marina, Syluaticus. Vide in Conchylio A.in Corollario, Halzum Serapioni
commune eft nomen marinae 5C terreftri. Buoualo ftmiliter Italis commune eft ; non tamen
quamuis marinam cochleam puto,fed rnaiuftulam ftgnificat, Hifpanis & Luiitanis Caramuyo
dicitur, AmatusLufitanus. ab alijs Almaa,uelcarac61de la mar. ^Sed hoc pofterius,ut dC Cara
golo, forte ad Neriten priuatim pertinet. Limaces marinas uulgo Maisiiienicsnu^upant.Gil
lius. 'Germani ein rtOeeifdjnecf. FiadrieinQeelflccbctnciitbtirtfctirt. AhjecnlKtrtctb^srtt
quod nomen fatffum audio a uulgari perfuaiione,tanquam tuisi ficca laborantes, fi ex tali cochlea
biberint, liberentur. Anglirt 'iChylEl&^alteramfpeciemminorem «jpcrmynclc. Vtrancj;au.
dio efle cochleam fimilem terrena:,fed graciliorem , oblongiorem , magis^ conuolutam , & ore
anguftiore. nam quas Cochles uocitant , cochleae non funt , fed pctftines uel aliae quatdam biual»
ues concha.

Vidi cochleam marinam quae ad eam magnitudinem accederet, ut tantum uini caperet, quan
tum pifcator exficcare uno prandio polTet.Gillius. Cochleae turbinatae funt. earum caro peni,
tus eft inclura,nec ulla ex parte confpicitur, praeterquam capite, Ariftoteles, Os eis ineft: & den
tes acuti.brcues, tenues, praduri : quod interiacet dentibus carnofum. Promtifcides item ge.
runt modo mufcarumtquod quidem membrum linguae effigiem prae fe fert.Idem. Plura de co
chletc dentibus, lingua, ingluuiCjUentre & papaucre , leges apud eundem de partibus animalium 6*
libro 4.cap.y. Cetera etiam turbinata (inquit) utpurpura;,buccina,fimiliter utcochleaccon.
fiant. Vnibilicorum(CochIearum)uenter fimilis eft gutturi auium,Atiftot.

Membran»

Dc Cochleis mar.mgcn. Lib. I II I. 28T

Membrana in grandiufcul/s umbilicis (tcx^fisia uentre gute attexitur continua, per qua mea<
tus prolixior, albicans,colore iimilis fuperioribus illis mamillantibus carunculis ide^uihiidixin»
turinnanritmge>tere,ful)uentTUtil(ijUtimejJe,lnnxs,alias,filidus^)t(taAK.lis.het etiam incifuras,quales in
ouo locuftarum habenturiuerum hoc albidum,illud rubidum cft.Nullus exitus huic, nullum fo»
ramen poftremuin patet,fed praitenui membrana cauo intus angufto continetur.T endunt ab in«
teftino ad imum nigrantia quadam afpcra,atcp continua,qualia uel in teftudine uifuntur, fed mi.
nus nigra. Cateri qlidcp umbilici harc habent eadem :fcd quo minores, eo minutiora , Ariftoteles
hiiiorite 4.4* V mbilicis albugo a natura data cft, Ibidem. Grace eft tb A<d'HSt'iid autem inquit tale
quid effe in cochleis, quale quod appellatur ouum in biualuibus. Partes exteriores eius gene.

I<i ris diflerentijs uariahtlir.nam biualuibus turbinata quodam modo afsimulantur.quippe qua om
nia operculo quodam congenito carni patula oppofito claudantur, ut purpur{,buccina,natices,
a: reliqua generis ciufdem,idi^ prafidij caufatqua enim teftanon protegit, facile offendi poflent
ab ijs qua extrinfccus inciderent. T urbinati etiam generis alia in anfradlim intorta funt,ut buc.
cinaialia in globum tantum circumadta,ut echinorum genus , MafTarius ex Arillotele quarto de
partibus animalium, ^ Oftracodermorum St: concharum capita ferelatent(autnuliafunt:)cuius
rei caufa eft,quia non pafcuntur nifi modo planta per poros undicp trahentia nutrimentum. cu«
ius fignum elt , quod pifcatores Flandria St Germania colligant oftreum , quod eft unius tefti
fpiralis, inftar cochlea : St ponunt fub arena iuxta mare, id in fluxu maris aperitur St impingua,
tur humore unditp per corpus fuum attracfto.idem ego expertus fum de cannaCungue feu daeSyS

lo lo concha)tfante fub arena iuxta maretquamobrem natura non format eis caput, Albertus.

Cochlea omnes mouentur St ferpunt parte dextra,non ad uertiginem fiue clauiculam,fed in g
aduerfum, MafTarius. Sed Ariftot.de anim.4.4.priuatim hoc de ftrombis St fimilibus , id eft tur.
binatis feribit, ^ Ex teftatis cochleas tantum coire perfpetlum eftifed an ortus earum per coitu
fit,necne,nondumexploratum iatis habetur, Ariftot. Vmbilici (Cochlea) pariter omnes fua
oua habere uifuntur uerno autumnali^ tempore. Idem. Videtur etiartASfii(/ appellare ouum
in cochleis, ut ditium eft in B.

Cochleas altiles in uitiarifs apud ueteres Romanos, non marinas,ut Bellonius putauit,fed ter g
reftres fuiire,in terreftrium hiftoria afleremus, Prifei homines ante tubam inuentam iitebah.
tur aut fumo, aut cochleamarina,Scholiaftes Homeri in Iliad.o-,K«xAat Trito.

50 nes aliqiiifabulantur concha perforata buccinare,?‘i/irS(/.^!o'xAsu«rj3i/tr»,<JU»s,Paufanias. Plini.

us etiam concha canentem Tritonem dixittSt Vergilius de Mifend tubicine. Sed tum forte cauS
dum perfonataquoraconcha.

Marina in Italia mediterraneis perquam raro in cibos ueniuntiijs uero qui maris litora inha. ^
bitant,frequcntiorifuntufui,MatthiolusSenenfis. Terreftres'cochIetefiomachoutilesfunt,8t
non facile corrumpuntur.marina etiam ftomacho idonea eft, St facile aluo excernitur, Dioicor.

Ad ftomachi remediu ; Cochleas undis calefetlas ac prope uitias ' Suppofttis torre prunis , ul-

no^garo^ Perfufascapetfedprodeft magis eiremarinas,Samonicus.Videfupra in Cochleis
in genere G. St infrainterreftribus. Marina ftomacho utiliores funnefficaciisima tamen (cti2)
indoloreftomachi,Plinius, Marina etiam cochlea, quamuis cito dcijciuntur, propter laliugi.

40 nem ^ua aluum iritantjnon tamen uniuerfim aut cito nutriunt , fed paulatim , ea fcilicet fui parte
quaafupcrfluoeijciendouelciedo feiungitur St remanet,Bfafauolus. Cochlearum marin.hu
mqrtius dcco(fIarum)aluum mouet,Galenus de theriaca ad Pifonem , St Kiranides. f In colico
aftctftu fumantur pifees duriori carne praditbSt ex tcftaccis petSines, oftrea,cochlea marina,
Trallianus.

De remedio ex cis ad ftomachum,!egcs proxime retro in r. Aducntris,mammarutn, fe. g

morum, coxendicum^ IciiTurastMarinam cochleam oblongam cremato St conterito: deinde o.
ui albo, aut aftnino latfe adietfto illuuto , Galenus in Euporiftis. In buccintitn aut cochleam ali
quam marinam potum folitum infundi ac inde bibiiubent,aduerrusficcamtufsim,prafertilnpue
rorura,uulgus inferioris Germania.

y® Conada,ideftcocleamarina,Syluaticus, jj

Lariaues,utBudcmus lcribit,fublimeiscOchIeasfurripiunt,acexaItOdeijcientes,tnagnaui f* ‘
adfaxa alliduntiitacp efculentatefiis feiuntftis eligunt, Aelianus.

Theognis, ientftau. b,

tem de cochlea, AthenaUs. Gyraldus hos tierfus in libro anigmatum fte tranftulitt Mortua
concinit pelagi de fluflibiis orta, Mortua,quauiuo me uocat ore domum. Similem de teftu
dine griphum Gyraldus affert, ArophionCinquit)apud PacuuiumanigmahocprotulinQuadru
pes,domiporta,tardigrada,agreftis,humih's,aipera,capite breui, ceruice anguina , alpetffu truci,
euifcerata,inanima,cum animali fono.

60

DE COCHLEA QVAE IN OLEARIO VSV

BRAT, RONDBfcBTIYS.

A 4

284

C H L E A hacc rotunda eft,
L cefta intorta & magnaad-

iodum,adedutfitqug aquf

jiiatuor libras capiat. Obid

*

ii. eam efle puto, quam Plinius mernon^

inandauit in oleario ufufuine,q«oa ea
oleum decapularct, uel ea in ufus quo=
tidianos oleum hautirenccuius tigura
ad id percommode quadrat, quemad.
modum uafis eius, quod aryttenam ud
eant, ueluti roftro prominentiore ad
hauriendum , flindo cauo dC capaci ad
retinendum. Huiurmodi Cochleam c*
tiam aurifices, additis ania dC bafi in ur
ceos efformant eleganti artificio,quod

ea cotrauenena aliquid tialere credat.

Huic cochles fimilis Margaritifera Uulgo ditSa, referetur in M.

de cochlea margaritifera VVL>

60 DiCtA, R,OHDEI,ETtVi.

o c H L E A M hanc margari

tifetam, qua ex India, Sii finu

A

I Perfico adfertur , uulgus ap«
il Dcllattauia unionu colore fit.

pellattquia unionu colore fit.

&;fplendore. In ea uerd uniones non

reperiuntur , fed intjs quae conchis bi.

nis conflant, ut iam oftendimus. Au.

ro argentocp haec includitur in poculo

rum ipeciem. Ex eadem in frufla dii»

fedJa, imagunculte, globuli ad nuncu.

nandas preces,monilia conficiuntur.

* e ^ ,

Sunt qui hanc fecundam efleNau.
tili Conchte fpcciera tradunt.fcd falfd,
ut ex Ariflctele dilucide colligiturhis

N.mtiino.icbiuerbistPrxtcrdiaa Polyporum gene _

ra duo funt Conchis inditatquorum alterum a quibufdam nautilus SC nauticus uocatur,ab alqs o.
uum polypi.Tcfta ipfius fimilis eft Pedint cauo , Si ei non coharet. Saepius iuxta terram pafei.
tur. Vnde euenii ut fludibus iadatus in terra deijciatur , cum^ tefta exciderit capiatur Si inter. ^

ra emoriatur. Sunt autem parui. Si fpecie fimiles Bolitscnis. Alterum genus ueluti Cochlea in te.
fta latet,nec unquam cgreditur,fed fua interdum brachia exerit. Primum fiupidi eft non ani-
maduertiflfe Ariftotelem duo tantum Polyporum genera conchis conclufa conftitiiiire,ut ex uer
bis eius liquet, contra cuius mentem author libri de aquatilibus tria ponit. Tertia, inquit Nautfc
lifpeciesabAriftotele prodita. Sed hate fecunda quam adfert. Nautilus Ariftoteliseflenequit,
necp enim Pedini cauo ulla exparte comparari poteft.Deinde cum Nautili corpore flntexiguo,
trahere concham tanne magnitudinis non poffent. Hoc non eft artificiofe fingere ; qui enim fln.
git faltem probabilia debet dicere.

«T » tli Ji I.R illime

-Neque concha nauplij quam depinxit Plinius lib.o.cap, Jo. efle poleft.utpote cuius figura ab
cfr Lnr coch hac cocha alienifsima fit.Nauigcram fimilitudine K alfam(fnquit)in Propontide fibi uifam prodi y.
Imi». dit Mutianus-.concham effe acatij modo carinatam, inflexa puppe, prora roftrata: in hac codi nau

plium animal Sepixfimile.

DE EADEM, BELLONIVS, Ci_V I NAVTILVH ADTE»
rum nominauit;quod reprehendit Rondelctius.

Secundam Nautili conchat fpeciem ab Ariftotele traditam efle hanc puto, quam noftri artifl.

CCS in magno pretio ad uafa ditioribus abacis accommoda conficienda habere folent PorcellanS
ob id uocant,qudd Muricis conchaide qua in Buccino diflercmus)formam habeat.Eam enim e.
tiam Porcellanam nominant,ex qua antiquis uafa quae murrhina dicebantur, fieri folebant:id e. Aa
nim mihi coijcere per uos licebit; quanquam alij a myrrhat(qua Gr^ci a-niftm uocant ) fragrantia
didafuiireputentilutriiinura igitur Nautilum hunc dicerepoterimus.

Huius

De Codil.mar.diuerf. Lib. II 1 1. sRf

Huius amplitudo cum tfuperiore conucnit , fed paulo magis eS craflus ! prior praterca pe^ B
diunculorum more ftriatus eiidiic omnino glaber, parte interna infinita habens interftitia; unde. tNastilo prw
cuncp nitidius.ac mira colorum uarietate fplendensjfubinde circumagentibus fe in purpura can. f tir Jid»
dorem^ maculis,Hac Bellonius,

Gallica nomina iconi adferipta erant haC:CoquiIIe de PoUrcclene : uel Grofle coquille de na ( A)
crcdeperle. Vide etiam infra in Conchis diuerlis c. de Concha porcellana.

I N Conchis margaritiferis coloriinqiiit Cardanus)non abiimilis eft Cochleis, quas India, ut
dicunt,miitit.De colore, forma, ac fubftantia dicercpoirum,qu6d eas uiderim fepius; unde ueni
ant,non iat dicere poiTum. Eli igitur forma triremis cum alta puppi;in qua uaiculum aliud, dice.

** res poculum a natura excogitatum.nam Sf magnitudo tanta eit eius quam uidi.ut cotylam capi,
at.-res ptofecSp ufus elcgantifsimi,8(: pulcherrima formac.Limacis igitur Htcc eft concha , marga,
ritarum coilchis fimillima: tanto uerd noflris nobilior limacum conchis , quanto Indicus aer , ac
terra, tum aqua,nollris elementis iunt pracftantiora, multorum enim feculorum eurfu res melio.
res euadunt. Hac ille.

DE COCHLEA CAELATA CVM SVO OP

PERCVLO, RONDELETIVS.

j H mari permultf funt Cochlearu formj.Hoc
g genus quod proponimus ad Turbinum fpe.
accedit. A noftris, Prouincialibus,& Hi»
fpanis Scaragol , uel cagarolo de mar nomi,
natur , quod ad Cochlearum terreftriu quas cagaroles
uocant.formam accedat.

T efta eil turbinata, K fatis longa, cslatutis inacqUa.
lis & fcabra,fpifsiore quam in Cochleis terrel}ribus,in.
tus lacui. Operculum fpiflum eft, rotundum , fuperio.
re parte non arperum,inqtia uohita exprefla eft, uel fi.
j, gura turbinis Cochle» clauiculacim intorti. Intus j qua
icilicet parte carnem Cochleg contingit, tuberofum eft,

SC insquale, rubri coloris.Partibus incernis harc Cochlea a terreftribus non differt.

Carne eft dura, 5(iad concoquendum difficili, Succum ialfumgignir,uenerem extimulat, Eli B
xa melior eft.

T efta in aceto macerata, fuperiore ueluti cutertiel crufta fpoliatur , redditur® Cochlea: mar. .
garitifera: modo fplcndens,nitida & unionis modo colomta.

Sum qui Cochleam quam hJc exhibemus, Vmbilicum appellentifed non fine errore, ut per. A
fpicuum fieqquum docebimus qui fint Vmbilici,& quid acaiteris Cochleis differant. Quod non ftt

Vmbiltcui, cott

4« DE EADEM BEDLONIVS, Q.VI VHBIUCVM MARt. ‘M BcSomi»».

num aut Fabam mannam nominat.

CochIi(Ki3xto[/)nommeV mbilicum marinum uel Fabam marinam uutgarem mtcllexit Arifto -
tcles, ate^adeo marina cochleam, ^dequxnosjupertusjcripfiniusm «✓^.)cjLi€madmo*

dum 5^ terreftres CochIeas,KsxAj«s uocauitmoftris limaces dicuntur,

Eft autem Vmbilicus marinus a medicis uulgaribusditftusNericemuItd maior; cuius tamen b
moles uaftior non euadit quam commune Buccinum.Quum^ turbinatum genus omnc,pr;itc*
nui crufta, carnem patulam ambiente,operciililoco fefe tueatur : hic unus lapidi rubro perftmili
Co R-Otunda eft eius forma, umbilicum plane referens, unde ei nomen. Au*

9 rifices lapidem eife putant, cuius ego duas ipecies animaduerti. Alteram cinerei coloris , furfum
tumentem, ^orfum planamtaltcrarn uerd rotundam , atque (ut ditftum eft) rubram. Huius tefta
lola inter nomi Oceani turbinata politiem admittit. Rotundiori hiac ore, quam ullum aliud ge=*
nus. Nam cum alij turbines, opercula fua habeant uel longiora uel latiora,pro fui oris ratione,hic
lemper rotundum operimentum habetEdulis eft, uulgocj Baccinarum, Purpurarum, &Ncri:- (pj
tum modo diuenditur.Rugofo tegmine ftrabro^ conftattcuius clauicula earum herbarum more,
qux lele ^boribus alligant, a dextra ad finiftram inuertitur.PapauerCftsKftim Ariftoteles uocat)ut (f)
Purpura oC Buccinum in eft confpicuum, quod in clauicula tefta continetur, Caterum co*

chleam marinam Diofeoridesferibit ftomacho idoneam efte, & facile aliio excerni :quum^ ex q
marinarum cqchlearum teftis , uti dC reliquorum turbinum optima calx fiat , nihil uetat quo mi-
nus eas excalfaciendi & urendi facultatem obtinere, lepras purgare, uitilicines oculorum cica
trices emendare aireueremus. **

l^lura uide infr tipoji cochleas umhUcatAS T^ndeletij,

5 Jt h

2S6 DeAquatilibus.

DE COCHLEA ECHINOPHORA.

RONDELBTIVS.

ARVIS Biicdnis figura fimilis eft hscc Cochlea , quam
echinophoram ab afperitate nominamus : tota enim mber*
culis , fiue aculeis confperfa eft. Operculo, fucco, fubftantia,
a paruo Buccino non difFert.

DE COCHLEA CYLINDROIDE,

RONDERETIVS.

j A T V E. A adeo facunda eft in turbinatorum SC Cochlea»
i rum uarietate,ut omnes nominibus exprimere perdifficile fit;
I quod eriam uetcres non fecerunt, alioqui rerum indagatores
feduli, & in nominibus inuemenis falices. Nos tamen di«
ftintftionis gratia, atque ut alite ab alijs internofcantur , nominaponimus
qiK pratfertim figuram exprimant, ut in ea facimus qua hic a nobis pro-
ponitur , que uocamr, a figura cylindro proxima. Pyrami»

dem etiam refert. Pyri modo turbinata eft , pumSis uarijs notata . Polii»
cis crafsitudinem uix unquam fuperat,

DE COCHLEA LAEVI TVRBINE

OBTVSO, RGNDELETIY5*

AE V I S eft 8^ polita admodum Cochlea ifta atij in turbinem
longiufculumdefinens,fed obttifum. Operculo tegitur. Tefta
eft crafsiore qufa cteter* , carne^ minus dura. Frequenafii»
me circa Lerinum infulam capitur.

DE COCHLEA DEPRESSA,

RONDELETIVSi

SPERCVEVH Cochleae caelatae refert Cochlea quam hfc re=
1 praefentamustqus concaua eft, 8f carnem intus habet. Similli»
I ma eft cochleis terreftribus,quK aliquando in terra effofla repe
a riuntur. Altera parte plana eft, altera excauatain uoluminibus;
qus initio parua,paulatim crefeunt ad foramen ufque.

DE VMBILICO, RONDELETIVS.

e I X I M V s ex Ciceronis loco qui eft libro i.de oratore, Vmbi«

I licos effe Concharum fiue Cochlearum fpecies, id quod uerum
leffeindicatipfarerum namra:qusnobis,atHrbinatis,conchis,
icochleiscpomnibusfpeciemdiuerfamcxhibetcarum,qU5pr5«
ter foramen illud quo Cochlcte faxis inhterenqquo^ corpus exerunt,al» W

terum habent, Vmbilico ita fimile,ut nullus fit qui has uidcrit,quinegare pofsit umbilicatas me«
ritd uo cari.Id foramen profundum conuoltitionum ucluti centrum eft, uel circa quod anffadfus
Cochle g conuoluuntur ueluti circa HacdecaufaV mbilicus uocaturmam lAirxipie/^
umbilicus dicitur, quicquid in aliqua re medium eft.Hic Umbilicus in Cochlea quam hic exhibe
mus,manifeftiisimus eft.Cochlete quam caelatam prius nuncupabimus fimilis: figura differt , co»
lore,&caeIaturfs.nam piiSa quidem eftuarie, quod lineas quafdam purpureas habet, alibi unio»
num more fpIcndet:nihilominus tamen tota tefta Isuis eft,denta ac ipiffa, lumine immiflb uarie»
tatem colorum iucundam repraifentans.

DE VMBILICO VARIO. ET DE PAR-

VO, RONDgt^TIVJ.,

sces

DcCochl.mar.diucrL Lib.IIII. 287

gc c E Vmbilicum priorem mira uarictate a natura diftin»

(Sum, fcilicet, nigris, rubris , &C albis tuberculis coralliorS
omnium colorem SC naturam referentibus, fuperiore par
te latior eft, mox in turbinem breiiem definit. Alter Vm*
bilictis efi tialde cxigtius,ciceris magnitudine,aliquando paulo ma
ior, quiin fpongijs repetitur, lielUti granulis rubri coralii) temulis
confperfiis. Inter umbilicum & foramen quo corpus exerit, tefiam
incifam habet.incifura: operculi uice funt.

DE

C O CHLE A

c V n o

vmbilicata cvm

svo, rqndeletivs*

f 0 c H t B A hxc m magnitudinem iatis infignem accrcfcit, qu*

' turbinata eft, &Cin medio umbilicata. Varix '•'iiario funt colore;
j alise enim nigricant, aliae corneo femccolorejalixmaculofx.Pro*
xime accedunt ad formam cochlearum terreftrium paniarQ, qug
cong'oraeratx/ccnicuIi crafsioribiis caulibus adhxrent:qux etiam, prxter
reliquarum cochlearum terreftrium naturam, umbilicatae funt ; carn^ue
. funt bona*

DE ALIA COCHLEA VMBILIfS

OPER-

CATA, RONDELBTirS*

N T E R cochleas umbilicatas ea qudqtie fuerit, longior, Sf mul*
tis anfracftibus contorta; quorum longitudo & obliquitas in cau*
ia eft, quominus umbilici extremum perfpicipofsic. Telia Ixuis
eftjSf quaii cornca,uel unguium fubftantix fimilis*

DE COCHLEA RVGOSA ET VMBILP

CATA, RONDELETIVJ*

O T A huius cochlextefta rugas per tranfuer*
fum ducflas habet , ita elatas ut ftriata dici poli
fit,Co]ore intus eft albo, foris flaueicente, ual-
de fragili. Turbinis clauiculx In acumen non
definunt.pars fuperior longius procurrit. Foramen uaU
40 de apertum QC longum.

Hanc tertiam elTe nautili fpeciemab Ariftotele pro*
ditarn falfd tradidit aiithor libri de aquatilib. duas enim
tantum polyporum fpeciesconchisconcluforumponit
AriftoteleSjUranteoftendimus. Nec^ ullus eft qui uide*
ritin ea Concha Naptilumsquiminor eft, quam ut tan-
tam Concham fecum trahafcuius etiam llrudlura a fa i-
li natatione aliena eftjobtranfuerfasrugastcum in
nis animantibus hoc diligcntifsime cauerit natura, ne
quid cfl"et,quod natationi moram aut impedimentum
afferret*

COROLEARIVM.

Belloniiisinter Nautilos hanc Cochleam pinxit, fed
defcriptionem nullam addidit,

D E umbilicimarini fignificatione lege fupra de Co-
chleis mar.in genere, noftra a:Rondelcttjrcn'pta.Sunt
enim qui cochleam marina omnem hoc ccu generis uo-
cabulo comprehendant inter recentiores, quorum len*
^tentiam non probamus. Alij fpcciem unam , qux & ipfa
tamen alias fubfc comprehendat, turbinati&cochlearu
4o generis, ut Rondeletius.SedArnoldus Villanouanus,
Aggregator 6(:alfj,porcel]anasuuigd did-as,qtTarumlx-
uis eft, no turbinata conchaj(de quibus inferius dicetur,

A

Contra BeUo*
niu/mihanc non
effe tertia
tilij^ecim*

catio*

Dc Aquatilibus.

288

in Conchis Porcel!anis,)uitibilicos uocatialiqui corrupta uocebelliciilos.quafi umbilicos. Suni
poflremb qui umbilicum mar. St fabam marinam nominent, non animal aliquod integrum cum
fuatcfta,fed operculum eius duntaxat, nempe Cochlea caelawut Rondeletius nominat : cuius

iconem ac defcriptionem paulo ante pofuimus : Germani (5C)cci:boncn. Vmbilicusmarinus

(inquitLconardusFuchfiusinAnnotationibus in Nicolai Myrepfilibrum i.de compof.medi.
camentorum.in unguenti citrini defcriptione) lapis cft exiguus, coloris inferna fui parte candi.
di fupernaru'bei,inlitoremaris repertus: St in altero fui Iatere,fuperno nimirum, hominiSjpuel.
larum maximeformofarum umbilicum referens: unde etiam illi nomen inditum eft , ut uel Vm>
bilicus uel Veneris umbilicus, a quibufdamuocetur.in altero autem planus, niiiquddlincasue»
luti in domunculis ac tcftis cochlearum dudlas in gyrum obtinet.Barbari Belliculos nominat, ad la
quod Nicolaus nofter refpexit, qui habet, ut potiusBeliricus, quam bellicus

Ius barbaris hic lapis appelladus ucniat. Fertur puellis gratiam cociliare, (St plurimum facere ad
formam amoremtp:St ad morbos puellarum,Encelius:ex cuius de lapidibus libro,reliqua etiam
fere tranfcrtpCt Fuchfius,) Hodie pueris argento St auro inclufum,pro amuleto appendunt mu.
lieres, Hatc illi.

DE COCHLEIS STAGNI MARINL

RONDELETIVJ.

I E s T A C E A pauca inftagnis marinis procreantur, plura tamen quam in aqua duld.
crarsiorum enim partium cft aqua ftagni quam fluuiorS,6tmagis corporata calidior^
ideo ad duriora St magis terrea gignenda aptior. Inftagnis igitur repertas oftrea quK.
dam,&; Conchas nonnullas:St Cochleas,eam maxime rotundam St ftriatam quam hic
exprelsimus. Cseteras cum de marinis diceremus, exhibuimus.

COROLLARIVH DE COCHLEI»
marinis diuerfts.

MARINAE etS Cochlea alfe in teftis funqalia fine teftis, Brafauolus in Aphorifmos l.i8.

COCHLEAS quafdam peregrinas ex Oceano orientali, magnas, in Italia Boubah' dc Lc
uantjCognominant.

c o CH LE AE Pontica Perfarum regem imitaniur.aftitios dies Sufis agentem, hybernisue
roEcbatanis;etenimad nuncupatam Propontidem calidam hyemant, aftiuum autem tempus
ad Aegialum agitant, propter molles auras quas hoc mare eis afflat, Aelianus de animal.io.6. y»

I N Rubro mari Cochlea tum fpecie pulchcrrima,tum maxima nalcitur.T efta ei purpurea:St
in cius medio fpira fiue uoluta,mira colorum uarietate St ueluti floribus natiuis diftinda. Serd
diceres fummo artificio St ornatu contextum,e floribus multijugis,uiridibus,aureis, rubicundis
per aqua digeftis interualla, Aelianus de animal.ii.ii.

Stromboriimhiftoria tradetur infra inS.elemcnto:Nerita in N.

VARIA funtCochlearumgenera,Suntoblonga,quibustubKlocoutunturtubicines;(cchl

nophoros uocant aliqui,atit eclinophoros.Sunt St rotunda in oleario ufti, quibus fcilicet oleum
effunditur: St pentadatIyli:St quibus clauicula in acutifsimum acume intorquetur, Vuottonus.
Oblongas forte omnes ftrombos rctfte dicemus. Obtufiorum uerd ac rotundiorum, plerafig um*
bilicos,prafertim qua magna nonfunt ut olearia. De pentadadiylis uide inPurpuris.

COCHLEIS nonnullis innafctinturbeftiohe fl;milesgammarispuflllis,8tc.Ariftoteles. Vfc
de fiipra in Cancello.

D E C 0«

De Cochleis fluu. Lib. 1 1 1 1. 2gp

DE COCHLEIS F L VVI ATI L I B VS.

KONDELETiV S.

o c H I. E A s parujs gignunt flumina tc riuii
Ii multi. Cochleis terreltribus limiles funt, fi«
militer cornibus iter prattentantes, nifi quod
cornua habeant breuisra latiora^ pinnularS
fere forma.Tefta longiufcula in acutu deficiens Strom
bortim modo. Harum poftrema deprefla eft magis , a»

<0 culeis afpera, a quibus echinatam fluuiatilem nominare pdlTumtis. Similera aliquando m Rana,
rum uentre reperi.

C0R.6i,LARIVM.

Cochleat perexigua turbinati generis in ripis, lacuum prjfertim noffrorum reperiuntuf, qua A. ■
rum aliat latiores funt : ali* oblongiores acutiores^.illos umbilicos lacuflres, hos uerd ftrombos
appellaris, TPrtjfctfdwccEle.

Fluuiatilibus cochleis qu* in fluminibus $C fofsis nafcuntur.no ucfcimur,MatthioIus. Co. f
chleg fiuuiatiles uirus olent,Diolcorides. Fluuiatiles &C alb* uirushabent,Plinius.Idem tame
paulo ante de cochleis in genere (nifi quis de terrcftribus tantum accipere malit) dixerat , uirus
earum grauitatem halitus facere.

Qiiartanis mederi dicuntur cochlc* fluuiatiles iri cibo recentestquidani ob id afleruant fale, g
ut dent tritas in potu,Idcm. Et alibi, ItSibus icorpionum carnes fluuiatiliumcochlearum refi.
ftunt crud* uel cod*. quidam ob id falfas quocp adieruant, imponuntur SC ipfis plagis. Vene.
rem concitant cochlearum fl. carnes fale adferuat*,&i in potu ex uino dat*,Plinius.

In Nilo inueniuntur Cochle* ingentes, qu* uocem ululatui fimilem *dunt, (nimirum fi in.
flentur,) Srrabolib.17. Cochleas Aegyptias quocp memorant authores, utinfra inTerrefiriu
differentijsoftendam, hoc analiud genus intelligentcs, ignoro. '

Cochle* in lacu noftro circa ripam inueniuntur diuJrforum generum: qu* differunt inter ie
figura, colore,lbliditace.Sunc enim qu*dam ex eis rotundiores,^ in fummitate, quam centrum
” feu principium fpir* dixeris, planiores hcbetiores9,ita ut umbilicum ea partereferant.magnitU
do qu* fefiliSjid eft terrenis fylueftribus illis qu* fruticibus adh*rent. harum ali* candid* funr,
ali* flaucicunttali* uari* & maculof*,folidiOres.candidis hoc peculiare (rieicio an omnibus) ut
foramen,quod ad alteram labiorum extremitatem eft (labia uoco oram ipfius teft* qua dehifeit,
quacp animal caput exerit) centro uel mucroni fere oppoiTtum, non Ccut iri c*teris , terreftribus
quotj.in obliquum,fed reda mucronem uerfus pateat.Labia in his,rotundioribus dico, pr*fer.
timuarijs,cleganter in margines prominent,intus candida omnibus. Eft Sf genus unum,minl
mum, plane compreiTum Si fefsile.tub* cuiufdam in fc rerort* inftar. Ali* funt oblong*, can.
did*,pallid*ue;quas ftrombos potius qua'm cochleas dixerimttefta in mucronem turbinata,fra.
i.0 gdiotes^fotamen mucroni oppofitum in eis non apparet, mucrone difFertint,quialfjs longior eft;
alijs perbreuis, marem Si foeminamfortedixeris.Maximatrescirciterdigitoslong* funt. Vi»
detur &f proprium quoddam genus candidum,turbinatum,minus iam didis.

Mituliquoq; inlacti noftro repcriuntur,paruuli,albicantcs:Sfquidamfulci,maiores,utrique

fragiles. Et aliud quoddam biualue genus,ad fab* magnitudinem, dorib (ut ita dicam) gibbo,
ut in tellinis 5C chamis quibufdam. f tochleis aquaticis piftes quidam uefeuntur.

DE COCHLEIS T E R R E S T R I B VS. QVAS

LIMACES APPELLANT.

estatorvm genus naturam proportione plantis refpondentem ha.

betthinceft quod nullum in terra gignitur,aut panium, qualegenus limacum eft, en #
loxatij.;) Si fi quid eiufmodi aliud fitfed rarum. atin mari fimili^humore multa Si uaria
gignuntur. Genus plantarum contra, Sic. Arifiot.de generatione anim.j.ii. Quam,
obrem nos hoc in loco poft marinas cochleas, de terrenis etiam agere uoluimus : propter natur*
cognationem:& quod in terreftribus nullum genus, cui apteadferibi queanr, reperiatur. quam,
uis enim exangues,infeda tamen non funt.Ifidorus limacem uermemlimi appellauir, ied impro
prie.ucrmes enim infedafunt. Limaces, cochle* a limo appellat*,Feftus Pomp. (Si Columel
lalibro 10.) intelligitautem,utfentio,terrclrres, Grapaldus. In limo quidem dti generantur 6C
nutriuntur, Albertus, animal fimile cochle*,Heiychius Si Varinus. A Gr*coru uul.

$0 go hodie hs)(Ai©' uel nominatur. Beftiolarum genera qu*dam herbis innaftuntur, ra. .

phano erue* Si uermiculititcm laducis Si oleri: utrifq; hoc amplius,limaces Si cochle*,Plinius*
idem cum nominat cochleas quj eduntur, hoc genus de quo fctibunus,intelh'gere uidctur;cuiu»

2p0

Dc Aquatilibus.

fpecies attas non edules defcribetnus infra. fChomcth.Wh, Hebraicam diflionem.Leuitici it;

SC Niim.i^.alij limacem,concham,teftiidincm,aIij lacertam interpretantur, Sed teiiudinisnomi
ne pro cochlea multi Latini lermonis imperiti abutuntur.ego omnino lacertum iignificare puro.
Uide inLacerto A.inter Quadrup.ouip. Schablul, V-iVsW, potius limax eft, ut Dauid Kimhi 5»
interpretatur: a; Rabi Salomon Pfalmo jS.confentit Abraham Efra ijuotJ.quanquam aliqui ues
luti nVaW intellexeri5t.Cha!dseus uertit tibelela KVVa’'n : Arabs Ufchmaqfl reeSe feribo uocales,
rumwb.Septuaginta ii»f «.Hieronymus cera, item uermis, V ide in T efiudine A. Auicennj 8C
Serapioni limax dicitur Halzun:( Albertus ex Auicennae interprete in hiftorla animalium uoca
bulum alzun ponit, (uel oftrei,)ubi Grace apud Ariftotelem concha legitur. Vnde KHaalcena,
nox corrupta puto, apud Syluaticum, Idem barbara hate nomina, Calta,Cotia, Coliris, pro Ii«
mace accipit. Limaces noftrae maiores uulgares dC edules, a Matthiolopomatiae exiftimantur,
VideinfrainPomatijs. . , , ,

Limax Italis eft lumaca,lumacha,limaca;K apud T ufcos.chiocciola; V enetis bubalo uel bou
ualo. Hifpanis , concha uel caracol . Prouincialibus K Hifpanis Scaragol uel Cag^olo , co= +«
chleamterreftreftgnificatjRondeletius. GalliSjlimaftbnjefcarcot, Germanis,etn©4inccr,
©4)nertd/S4>rtcqcl. Flandris.Qlecte. Anglis,4 ©nnyle. Bohemis &: Illyrijs hlemyzd,
uel hlemayzd. f Albertus inepte teftudinem cum limace confudit. V ide etiam fupra in Coa
chleafn genere A, , . , j.

Limaces terreftres tefta inteAs adiiumeranturjcorS caro penitus includitur,nec ulla ex par*
tc conipicitur excepto capite, Ariftor. ^Capitis figura carent, oculorir loco habent cornua qu|*
dammoIlia:m quibus funt duo nigra punda, quarufumqiiendam &a(51um perficiunt oculoru,
Albertus. Gr*ci etiam quidam oculos uocant improprie; ut ille in gripho ; t

WTt^t^HKiXtKaO-KVTjfoVTO:^ /> O C*

Teftudo (Cochlea) & limax oculos fuos habentin fummitate cornuum fiiorum : a cum ap*
propinquat aliquid, retrahunt oculum in cornu, cornua iiero in caput, caput in corpus, fic^
pecfJcn oftreum fi quis digitos admoueat,fi.ibito claudit oculum ; ex quo cognolcitiir habere ui-
fiim, Albertus. Limax cornua quatuor habet,duo breuia, dC duolonga;quac extendit, cumjpro
greditur:contrahit,cum recolligitur in feipfiim,Idem. Inueniimtur in corniculis cochlearu ha
renacese duricise,PIinius. f'EtcochIe£denteshabent,mdicio eft a minimis earum derofauitis,
Plinius, f Qiii echeneidem uidere, limaci magnx iimilem efte dicunt, Idem. Limacum tefta
clauiculatim intorta eft.hsc cum de tefta exerunt caput, quonia oculis carent, bina cornicula prx-
tentandi iter caufa prxtendunt:qu^ fi quid obftaculi reperiuntjrefihunt, equinam^ feii potius bo
uinam effigiem prxferuntumde Veneti ab eiufmodi imagine bubalos eas uocant, Maftarius.

Limax e putredine herbarum 5C uifeofo rore generatur : uifeofitas autem tcrreftris circuqua»
que durefeit in tefiam , in qua habitat , Albertus. Limax tefta detra(Sahebctcrcit,Matrarms,

If Salefuper eam proicdip tota liquefdt ferejSf m aquam uifeofam conuertiiuTj Albertus. ^ Cir*

De Cochleis tcrreft.Lib.I III. 291

ca tnitium Augufti exire eas e teftis fuis audio, 8C notiis fupcrinduci. I»itiiax nomen accepit
a limo, in quogenerattir 3C nutritur, Albertus. Limaces naicuntur in uiciai&i aliquando e terra
cochlea: minuta:,mirum inmodum erodentes eam, Plinius. Rore pafcuntur cochles, ut cica.
dte: hinc illud forte ex Philyllio poeta Athenaeus citat:Nonfumcicada,neq5cochlea,omulicr.
ot/itaVi Marcellus ex amputato capite cochlcatmatutinii rorem pafcen.

tis, remedium quoddam didat. T eneras audent erodere frondes Implicitus conchie limax,
hirfuta^ campe,Columella, Dentes habent, indicio ell aminimis earum derofauitis, Plinius,

Plura de cibo limacum reperies mox in E. Cochleae mire in Campaniacaulcm afphodcli perfe
quuntur,'8<: frigendo arefaciunt, Idem, f Quaficum Caletur cochlea in occulto latent, Pjautus
IO Capt. Limaces hyemedelitefcunt,Ariftou Hycmelatenqucre prodeunt, Albertus. E ter
ra exeunt cum ucre pluit,Brafauolus. V ere pedines, limaces, hirudines eodem tempore ciia.
nefeunt, Plinius. Cochle* etiam (ut ferpentes) conduntur (hyeme: j ili* quidem iterum & x.
flatibus adhierentes maxime faxi^jut etiam iniuria refupinatae auulfreij, non tamen exeant, Pii*
nius. DeCauaticis,qua:ccaUisterraenonprorcpunt,inferius dicetur, Cochlete latitantctia
hyeme, fed magis acftate.quamobrem plurimte apparent cum autumno pluerit, ms C.

«fitc!. Latent autem tum in terra , tum in arboribus arftate, Theophraftus citante Athenao. Li;
maces Omnes leuiore quodam tegmine iibi.fuperimpofito hyeme latent: fed pomatia peculiarC
abhac re nomen fibi inUenCrunt, Vuottonus. fLimaces etiam coeunt, ouapariutdit audio)

candida, magnitudineoculorulucijpifcistquibusincubantesaliquandoreperiuturMaiomcnfe. . .
to Perdices & ardeas hoftesfuoscochle:eagnofcunt,&' fuga fibi caucnt.itacp ubi aucsillte pa=. d

fcuntur,hufquam reptantes uideris cochleas. At qui e cochlearum genere Ariones (Ajanv^, alias Ariimes.
^BOVTiHr) uocantur,naturali quadam calliditate iam didas aues decipiunt & eludut.Egrcfsienim
e teftis fuis,abfq; metu pafcuntur. Aues ucrd ad teftas uacuas fruftra aduolant : & cum inanes ui>
dcrint,tanquam inutiles abijciunt,8C fe recipiunt alio, redeunt illi, ad fuam quifep domUm,a;cibo
iam fatur,SC dolo fuo incolumis, Aelianus lo.y. Perdices in Sciatho infula cochleas edunt , A.
thenatus. ^Lacertae inimicifsimum genus cochleis,Plinius. Deuorant cochleas,bruchos,SCc.
Matihiolus. ^‘Simiamaudio timere limaces;qui fi circumponatur ei,comprimit fe,mctuit, nec
audet contingere.

Cochlearum non marinarum, ut putauit Bellonius, fed tcrreftrium iiiuaria fuilTe Romanis b
jo quondam in uru,quiuis uel mediocriter attentus, ex locis authorum mox recitandis, perfuaderi Viiimlinui
poterit, f Ex Varronis dereruftica libro 5. Leporarij alterum genus illud uenaticum,duas
habet diucrfas fpccies:unam,in qua eft aper,caprca.lcpus: alteram item extra uillam , qui* ilint,
utapes,coclex,glircs. Etalibi: T.Pompeius inGalliatranialpina tantum feptum uenationis
habere dicitur,ut circiter triginta millia paffuum locum incltifrim habeat. Prxterea in eodem con
fepto habere foleqde animalibus coclear ia.atq; alucaria. &c. Et rurfus : De cocleis ac gliribus >
inquit Axius,quod reliquum eft,nonqusro.ncq) enim magnum emolumctum eflepoteft. Non
illuc tam fimplex ell, inquit Appius,quam tu putas d Axi nofter. Nam &' idoneus fub dio fumen
dus eft locus cociearijs,quem totum circum aqua claudas, nequas ibi pofueris ad partum, non li
beros carum,fed ipfas qu» as. Aqua inquam cludendx,ne fugitiuarius fitparandus locus.Is me.

40 liotjquem 8C noncoquitfol,SC tangit ros. Qiii fi naturalis non eft, ut fere nonfunt (mnfmtaqux,
in aprico loco:neqj habeas inopaco, ubi facias, utfimt fub rupibus, acmontibus,
quorum alluantradices lacus, ac fliiuiftmanu facere oportet rofcidum;qui fit,(i adduxeris fiftula,
dC in eam papillas impofueris tenues, qiia erudient aquam, ita ut in aliquem lapidem incidat , ac
latedifsipetur.Paruus his cibus opus eftja: is fine adminifiratore. Et hunc, dum ferpit,no foltim
inareareperit;fedetiam,(i riuusiionprohibeqin parietes flantes inucnit. Denitpipfic exgrumi.
nantes ad propalam uitam diu producunt, cum ad eam rem pauca laurea folia in terijeiant , Sd a=
fpergantfurfures non multos. Itacp coquus has uiuas an mortuas coquaqpleruncp nefeit. Gene. AliuLe mi-
ra coclearum funt plura,ut minutae albul:e,quaE afferuntur c ReatinoiSd maximae, qu* de Illyrico
apportantur:8dmediocres,quaE ex Affrica afferuntur.(Non quod in his regionibus quibufdam
fo locis, e3tmagnitudinibusnonfintdifpariles.nam£duaIdeamplaefuntqu3cdamexAftica,qu|uo

cantur Solitana:, ita ut carum calices quadrantes odloginta capere pofsint. & fic in alijs regioni. soUtme.
bus eaede inter fe collatac 5C minores funt, dC maiores.) Hae ( Africanis focuniitasfrxcifuntTlinm )
in fcEtura patiunt innumerabilia. Earum femen minutum, ac teila molli diuturnitate obdureicit,

Magnis infulis in areis fadlis,magnum bolum deferunt ieris. Has i-Afticanas) quocplaginare iblet
ita, ut ollam cum foraminibus incruftent fapa,6d farre, ubi pafcanturjquae foramina habeat, ut in.
trareaerpofsit.Vitiax enim haec natura, Hsc omnia Varro. Sunt autem quaedam in eius uer» varronis
bis obfr:ura,Sd forte deprauata.qu^ forte olim reftituet qui codices nadli fuerint uetuilos dd emen dum cxplicatau
datiores. Verbum exgruminantcs Georgius Alexandrinus interpretatur,de menfura Sdrecla
iiia excedcntcs,ucl grumos eructes. Author Promptliari) lUel quifquis eft, e quo ille tranlcripfit)

6e exgrumantes legit, fid interpretatur grumos cruentes, 5d exgrumisexilicntes, grumus enim eft
tcrracolledlio,acongcriedidius. Decochleis Africanis,Soliranis, alqScp fpcciebus, dicemuS
infra. Propalamaduerbium£ignificatclare,apene,inpropatUlo,Sedquidiibiuolunthacuer<

fi *

V

292 DcAquatilibus.

b»-Exan.minames ad propalam uita diu producunt aTc.Ego fan^ fcnfum eruwr nuite pofTum:

nifi quod cx fcquentibus colligo,^ cochlearum faliua fuo tempore tanqijamcxgrum^tc.concrc.

r- mVrniMrautinclufa intus animalia ufuant an mortua fintdubites.& forte ut o.

oercula cifius aut melius obducantur, inieriedla laurea folia & furfure* afperfi, nonnihil adiuuSt)
StemmS^olUm

enim hsc natura eft:ad aerem referotquod hoc elementum non modo rcfpirantibtis ad uitam ne
reffarium-fed aliis etiam plerifqj.licet non refpirantibus, uitalis uigor ab aere foueatur ac confer,
uetur. Cochlearia ipfa.id eft loca in quibus aluntur cochleae, infulas uocat, quod unditj inclu.

***"cocWearumuiuaria(tnquit PliniuJlinfiituitFuIuius Hirpinus inTarquinienli,pauIo ante ci 10

Mile bellum quod cum Pompeio Magno geftum eft.diliincSis quidem generibus carum, fepara-
tim ut eflerttalbx.qu* in Reatinoagronafcunturifeparatim Illyrie®, quibus magnitudo prxci-
'bua- African®,quibus fecunditasiSolitan®, quibus nobiliias.Qiiin & faginam earum commen.
tttus eft fapa Si farre.alqs^ generibus.ut cochlej quoqjaltiles ganeam implerent:cuius artis glo
ria in eam magnitudinem perdufla fit,ut otftoginta quadrantes caperent lingularum calices,au-

toreftM,Varro.HsrcPlinius,qui ex Varrone, utapparet, h®c omnia tranfcripfiti fed poftremS

illud non uere,faginandi arte cochleas ad eam magnitudinem perducftas, ut otftoginta quadran.

CCS caperent fingulartimcalices.non enim hoc de altilibus V atro, fed fimpliciter de Solitanis di-
xit quatin Africa tantsproueniant. Caterum Fuluius Hirpinus hicfuit,qui (ut meminit Pli.
nius lib.8 primus togati generis fuum,c®terorumcp fylueftrium animalium uiuaria inftituit. De le
hoc K alibi Varro,capitc 1 i.libri j. Citiintus Fuluius leporarium dicitur habere in T arquinien.
iifcptum iugerum quadraginta:inquofuntinclufa,nonfoIum ea qu® dixi : fed etiam ouesfer®,
etiam hoc maius hic in Statoncnfi : & quidam in locis alijs. Deinde de T, Pompeii fepto fubitin.
filt in quo is cochleas habucricakiltfSjUtrupra recuairit.de Fuluioidnondicit,utin hoc etiam lor
feiiiemoria aut feftinatione lapfus fit Plinius. Sed h®c cochlearum faginaiio non multum tem
poris durauit,iam Macrobij fectilo ignota. is enim Samrnalioru j. ij.Si cui(inquit)miru uidetur,
quod ait Varro lepores ®tate illa folitos faginari , accipiat aliud quod maiore admiratione ftt di-
gnum,cochlcas faginatas,quod idem Vatro refert. Plinium quidem de terrefirium lagmatio.

nelocutum,Platin®etiam8i:Grapaldouifumeft.

Cochle® uites &C ftirpes uarias •erodunt,folia,cymas,germina.gemmas muadunt. Jo

culices & limaces,uel amurcam recentem,ucl ex cameris (caminis) fitligmem fpargimus, Pada-
dius, f Deftillatur e limacibus Maio uel OtSobri mcnfe aqua,in qua ferrum cxtiniftum chalybi»

induere duritiem tradunt, AdamusLonicerus.

Sunt qui meliores ex mari pifcesfaftidientcs,mucofum cochlearum callum inctsnisamant,
Marcellus Vergilius. Cochle®terreftresquainaltioribus&montam'slocisinueniuntur,(api

diores funt,Brafauolus, Cochle® omnes in uniuerfum, licet colore &" magnitudme differant,
eandem naturam obtinent. Si uerd aliquo pacfto inter fediffcrunt,id natalis folicaufe aferibitur.
nam quK in apricis admodum locis,odoratis uitftitant herbis,ijs fane pra-ftant, qu® in opacis de.
gunt ac paluftribus.Id enim guftu facile deprehenditunquod h® uel infipid® habeantur i®l pa.
luftrem refipiant limum:ill® uerd fapidiores.efui^ gratiores cxiftant.Ciiiandoquidem ablmthiu 4.«
depaft.t,amaritudincm reddunt: ficuti qu® ferpyllum, pulegium, calamintl^m, origanum,(pe.
trofelinum,fceniculum,ftichadem, Amatus Lufit.) aliascp odoratas herbas afltimunqodoris gra-
tia commendantur, Matdiiolus. Carnes limacum an pr®carteris fintlaudand®, Petrus Apo-
ncnfisdirputatmQiiscriiombusfLiis 68. In Alexandria Aegypti falfamenta &limaces^uid3
ctiai-nafimnas carnes edunt, &:c.undc clcphanuafineisfrequentem eflccontmgit,CxluisKhod.

cx Galeni ad Glaiiconem lib.i. ^ Cochlc;» cerr.ftomacho utiles riint,&: non facile cor^mpun*

tur.OptimarSardonicsejAphricansejAftypalaicSj&iquaemSiciliaacChio gignimtun&quxin

Liguriae aIpibus,potnatiae id eft operculares cognominat;? . Marina 5C ftomacl^ Monea, oC lacj»
iealuo excernicur;Fluuiarilisuiriis olct,Dio(cor, Cochlearum cibus (inquitPlinius) pr^cipue
medetur ftomacho.In aqua eas ftibferucfieri,mta(^o corpore earum oportet: mox in pruna ror=
reri nihilo additoiatq^ita euinogaro^ fumi, praecipue Africanas. Nuper hoccompertuin pluri»
mis prodefte.Id quoc^ obreriiant,ut numero impari fumant. Virus tamen earum grauitatem ha-
litus facit. Laudatifsim^e autem funt African;c,cx his Solitanx: AftypalcicK,bicuIae modicg.quo
niam magnitudo duras facit & fine rucco.Balearic3e,quas catiaticas uocant, quoniam infpelun-
Cis nafcuntur.Laudatx e^ex infulis Caprearum.Nullar autem cibis grarg nec^ ueteres neqjrecen
tes: fHoc ira acapio.-ran^uam dicat, multo tempore referuatas demi placere m ciho,ne^ etiam recenter kUas.)
Marinte ftomacho utiliores, efficacifsimx tamen in dolore ftomachi.Laudatiorcs traduntur qii^-
cuncp umx cum aceto deiioracae, H^c ille. In Italia hodie quouis fere anni tempore limaces edi
audio. colligi eas autumno cocio plLiirio:reruari in cella aiiquajUbi ftrati fint furfures, uel arena, ut

purgentur.dcinde parietibus &:pafsimfe affigentes per hyememrelinquijUtuerno&quadrage» 6«

fimaiis ieiunfj temporein cibum ueniant. Vcfcuntur eis qui adpopulum declamant eam ob cau-
fem, quodpedus uocem roborare credantur. E noftris etiam SCqu» nobis cifalpinaelunt rc-

Dc Cochleis tcrrcft.Lib.l III.

gionibus colligi, 8^ trans alpcs uehi Italiam uCrfus audio. Nonita pridem apud nos quotj men
fis ganeonum qi«ti coeperunt. Parantur autem pleruncp fic; Vbi ita purgauerint & elixauerint,
ut paulo poli ex Platina fequetuftfrigurtt demum butytoj uel pifdum inftar elixant : uel in teftas
fuas reponunt, cum butyro SC pipere mcidicotac fuper ctaticula alTant parum,dum liquefcat buty
rum:2C cum teftis ceu oftrea mclifis inferunt. Dura eft cochlearum terreftrium caro , Grateis
ubicg in quotidiano meirfarum ufu,eoi^ concoqui pertinax; eadem tamen fi conficiatur, ualentif.
fimcnutrit.Succusearum,uttellaceoruminaquis,uentremfubducit.quamobrem aliquicondi-
tis eiscum oleo, garo Si uino.iufculo inde fado utuntur adaluumfubducendam.Atfi nutrimen. '

ti tantum gratia carne earum uefei libueriuin aqua prius feruefacito: eacp poli eflrufa,rurfits in al«
io tera elixatoideinde decenter condiens tertium decoquito,ufc5 dum caro tota pr j teneritudine ina
lahefcai.Nam hunc in modum praeparata, utaluum retinet, ita alimentum non contemnendum
cotpori ptacllat, Galenus de alimeht.fac.j.a. Limaces fua humiditate Silentore nutriunt. Si a.
gunt refiftendo acrimoniae caloris infixi membris.Edunturelixae,faccharo Si cinnamomo aiper ■ •

fo;rardtamen,quoniamdilficilisco(Sionisfunt,Nic.Mafla. Noftrx mulieres fecretumquoda
dam genus coilurac fciunt, quo adeo tenellae efficiuntur, ut in ore liquefcant. Si nihil callofitatis
habere uideantur,Brafauolus. Et rurfus,Cochleae quf in frutetis nafcuntur,aluum circiimagut
eiftomachum,uomitiones-moucnt,fed Si aluum emolliendi uim habent. (Oe hii infra farfm.) De
paruis loquor,quae in arboribus Si fi-utetis nalcunturtnon de maioribus.Et hoc etiam (maiorer
dtndimputo) efficiunt, (4ocei£<ii«»m tmllimt.mnetMm mmitnmmoumt,) fi elixat» fuerint ex petrofe»

10 lino,porro,oleoS<; faletSiiufculum hoc fimul edatur.ilteetenim qua; friguntur, Si e uiridifapore
(emiam»jtfre)eduntur,aluum non emolliunttplerunt^ uerd difficilioris funt cotSionis nifi rite per.
codte fint. Coqui multifariam cochleae poffunt.IatSae in uas ubi modicum aquj infit,pcr node
aut diem reponendat,coopcrculo additone prodcant,purgabuntur uehementer.Suntqui easla-
(Se per nodem pafcant Si purgent.Illatas deinde in cacabumjcum recenti aqua ad focum tanditi
retineat, quoad femicodac ac bene fpumata fuerint.Ex cochleis uero erutae, ac primum ex aqua
calida bene lotx,fubinde ex aceto Si fale confricara,rurfum^lota: ac farina inuolut*,in feruenti
oleo aut liquamine funt frigends;ftidas,aut mentha fylueftri,aIlio, pipere, croco, tunfis Si agrea
fta diflrolutis:autfallauiridifiiffimdes.Elixa:,utmihiquidemuiderar, aut alliatum, aut moretum
requirunt. Cochlear fi fine multo allio aut moreto fuerint,boni alimenti funt. pedori Si pulmoni
Jo opitulantur.Hepar,cius fibras laxando, iuuanchedicis profunqPlatina. ^ Nonnulli hodie co.
chleas hedica febri laborantibus concedunt,non contenendo auxilio. Amatus Lufitanus. Qui
phthifi afficiuntur,maritima loca uitare debenttatcp illic maxime, ubi pix conficitur , commorari,
ibi^ cochlearum carne cum uino excodarum adfidue ucfcijMarcellus Empiricus.

REMBDIA EX HMACIEVE OIVSRSA, g

I. A capite ad pedes intus Si foris,

1. Ex faliua.

j. Exlapide,arcna,olsiculo,corntl,

4;* 4. Ex aqua defiillata.

5". E teftis inanibus.

6. Ex tjfdem uel integris uftis.

Cochlearum genus omne fimili fere ad remedia facultatepollet: nos tamen ut authores diftin
xere,feparauimus.itacp feorfim 8C hiftoriam & remedia cochlearum in genere perfcripfimus,de.
inceps etiam diuerfas terreftriu fpecies et ex eis medicinam tradituri. Maiores.candidac Si tefta.
t^ cochlear, ut ad cibum fic ad remedia Si pracipue in ufu funt. T eftudinem pro limace dixit
mterpresRafis.cap.yf.deremedfjscx animalibus.

Afclepiades apud Aerium carnem cochlea: tetr.acopo cuidam fiue unguento ad fedandos
ifchiadis dolores admifeet. Sanguinem fiftunt cochlea: terr.extrada teftis, Plinius, Limaces
f 0 lo.Tagautiusaddit cmplaftro ad maturanda oedemata: aliqui etiam ad refoluendum. Limaces
per fe uel cum alijs mifeentur cum meile Si felle bouis : fic autem impofita: anthraci uel altjs apo*
ftematibus uenenofis, maturant ea Si rumpunt,Si quemlibet tumorem eorum diftbluunt, Arnol
dus Villanou. Limacem fi quis contufum ulceri impofuerit.prtefentaneum ferturefle reme.
dium,Dauid Kimhi ut citat Munftcrus in uoce Schablul. ’ T errente cochlea: totae exemptae, tu.
fac Si impofice.recentia uulnera conglutinant, Si nomas fiftunt qutc non adhacrenqPlinius. Re.
media ex cochleis Si limacibus ad uulnera cum alia tum neruorum glutinanda, recitaui fupra in
Cochleis in genere. Cartilagines glutinSt caro Si faliua cochlearum, fed fi magna uulnera funt Adcartila^
fibula prius conducere uel acu oportettdeinde medicamento impingere, id in cartilaginibus au. nrr rHptsr.
rium SC narium fieri debetiCochleac cum fuis uolutis diu teruntur in mortario,ut nihil afperi reli
♦» quum fit.fanguis draconis fubquadrupla,manna fubotSupla ratione aditingitur.permifcentur in
mortario. Si affiguntur, Hollerius. Et rurfus. Aurium caua argilla impleri debent, argilla prius
«ochlea faliua,^ acidi P uniciliquore fubigatur. Ad phlegmonen crurum aut pedum , lauda»

B j

Aitentigtm.

CUmdelU

thceibut.

AdocuUt-

tkdMfrt.

Adfuaret.

adfidtccs.

kdtufim.

Ad fdngukis

exereat.

Adphthijtn.

Adjlomachif.

Adulmmoii.

294 Dc Aquatilibus.

tumiUmaccs tcrreftres cum tcfiis uigmti fabalis, Cimoliam, 6«: oui lutei quantum fatis eft 'impo
nito inortano,Ht cer^c confiftentiam acquirant;^ probe confedum cum penna illirntb^NicoIaus
Myrepfus. Limacibus medici noftri ad uetertim imitationem pro tuberculis maturandis pe»
fe,uel altjs admixtis medicamentis utuntur, Aihatiis Luiitanus, Ad foeminarum iirumas uete
xzsihoctieUdjbumASueUdcochleasreferrifoteJl) cochlea: cum teftafuatufse illinuntur, maxime quae
frutetis adhxrentjPlinius* Cochlea: quae falinis {forte fentthuf) inhEcrehf j cum teftis fuis tunfa:,
atcpimpofitsftrumis,efFicacitcrprprunt,iyiarcelIus* Cochlea terr.contritaS^ illita, fcrophuhs
dcftruif,Kiranides» Accius libro S.cap. 1 o.rcmcdia deferibens ad faciei lentigines , quibus etii
ad maculas a Sole prouocatas,^ ad naros uti liceat: Poft caetera. Ad diuturnas autem lentigines
(inquit) hoc utere:Bulborum depuratorum, thuris, utriufcp unciam unam; contere, adiedo coch. <•
learum terreftrium magnarum criiorc, (muco.) Oportet autem ipfasadhuc uiiias idio pungere;
atej id quod effluit mucofum pharmaco inijeere. quod ubi ufus tempore diflblucris meile exce«
ptum inunge. ^ Oleum de limacibus ad dolores membrorum bC anuum, etiam internos bC Ia*
tentes,quacuncpex caufa,uc arthritide ucl Venerea luc,cx libro quodam manufcripto:CochIcas
albas quse per arbores icandunt,ccntiim in pila contunde: impone in faecum, longum fere di*
midium brachif, lacum quadrantem. fed falis manipulum plenum infraTupra^ cochleas fimulin*
di oportet. Sufpendc loco calido, & quod effluxerit oleum collige : eocp perunge parces aflfedas
dolentes, in quibus nullus rubor forinfecus necp tumor apparet. ^ Argentum uiuum poteft
etiam excinguibutyrojuellfmaciarum (limonum potius de genere cicriorum) fucco, fed minus
cfficaciter,Thomas Philologus, f Limacem (uiuam ni fallor) fuperftitiofi quidam panno in* 1«
clufam,pro febris amuleto commendant, ii collo pendens geftctur. ^ Harundines bC tela,qu^^
alia extrahenda funt corpori euocant cochlea:,ex his qua: gregatim folia fedanturjconmfse impo
frtsecpcum teftis:6^es qux manduntur, exemptae tcftis:fedcumleporis coagulo efficacifsime,PU
nius. Codex matutinumrorempafcentiscaputarundineprxciditur,6(inlinceolo licioalli
gatUTjColIo^ fufpenditur.continuomcdctur capiti dolenti, Marcellus. Kiranides fimile amu*.
letum ex limace nuda refert, uidc inferius. Vt capilli muluplicentur : Limaces trecentas fuis
ceftis exemptas, in aqua difcoques:& extradis denud pingue quod fupernataccoliigestidcp in ua
ie tiitreato recondes,& ftiperinfiindes fextarium aqux,in qua folia lauri decoda fuerint : bC tria
cochlearia olei de oliuis, mellis cochleare unum, croci fcrupulum,SC parum faponisVeneti,6(.co
chicarium communis modice conquaflati.BuIIiant frmul omnia. Hoc liquore capillos fapius in- .$•
ungcs:&^ lauabis lixiuio fado de cinere combuftorum brafsicae caulium, 5^c. (locus eft obfcurus
ucl corruptus,) & percipies quotidiepilos augeri,Andreas Fin neriusinlibro Gallico de decora
tione. i|[ Quxrito cum diiro quas gcfto corpore dotes. Cui fpuma Herculeo defluit ore ma-
lo, Io. Vrlinusicuius interpres lacobus Oliuarius, Vtilis eft cochlearum cibus epilepticis inquit:
nefeio quam uerifimiliter. ^ Vnguentum.qiio capilli flauefcunt : Cochleas quotquot udes in
uas impone, falem fuper eas intjce:fic ueluti unguentum fieri aiunt,qu6 capilli nigri illiti colos
rem fiauum trahant, magis etiam fi praerafi fuerint, Ex libro Germanico manuferipto. ^ Ad
oculorum dolores:Limaccs teftis exemptas in aqua coquito:qux ubi refrixerit, adipem fuperna
tantem colligito.medetur is omnifarijs oculorum doloribus, Incertus. Anacollemaadreftrin-
gendas fluxiones:Liniacem cum tefta tufam, tori fronti bC temporibus illinito, Galenus Eupori* 49
fton 1.56. Cochlea terr. contrita & illita fronti, dolorem &:! rheuma oculorum fiftit, Kiranides*
Ad epiphoras oculorum fedandas,limaces complures tere iri mortario nouo uel nitido, &adijce
ibi oiuim gallinaceum mcocftum,& tinge illic lanam iliccidam,8(^ fronti impone, Marcellus Em-
piricus,uide etiam infra in remedijs e faliua limacum. ^Cochlea qug funt in ufu cibi cum myr
rha aut thuris polline appofirx,item minutx bC latx, fratfturis aurium illinuntur cum meile, Pli-
nius. Cochlea terr.circumfotu aurium plagas bC rupturas fanatjKiranides.Vide fuperius in au
xilijs ad uulnera cartilaginum. ^Compofitio climacibusad narium uitia , prxeipue ozxnam
bC polyp'utn,defcribitiir a Galeno Euporifton 1.15’. ^Afperitatem faucium deftillationeslc
niuntcochleae:coqiii debent in Ia(fre,dempto^ tantum terreno conteri, & inpafto dari potui, Pii
nius. Cochlex terra tantum excuira,illotx coquuntur, dehinc tritx cum paffo Cretico adiier»
fum faucium moleftias hauriuntur, Marcellus Empir. Ad fputum educendum &fcontratufi
fim, quidam limaces teftis exemptas cum hordeo decoquunt,8^iuscoIatum tepidum propinant,
hoc remedium humores craflbs ualde attenuat,&:^ per fputum educit, Arnoldus Villanou.in li-
bro de aquis medicinalibus. Ad tufrim ficcam in equo curandam : Limaces integras cum fru-
mento aut hordeo difcoqiiesjSC equo dabis eam aquam in potu, ita ut aliud non bibat, donec con
fumpferit, Rufius. ^ Profunt cochlex (terrenx) & fanguinem excreantibus dempta tefta tritg
in aquxpotu, Plinius. Aduerfus phthifin: Viginti auttrigima limaces cotere in mortario, con
tritas^ proijce in menfuras quatuor aqiix,8( coque ad dimidiiim,offer^ xgrotanti fingulis ma-
tutinis mcniiiram conuenientefn.Sf iciunet duas aut tres horas, femper reiterando quouf^ con*
ualefcatj&c.Incertus. ^ Cochlexmarinx efficacifsimx funtin dolore fiomachi.Iaudatiores tra.
duntur qiixcuncp uiiix cum aceto deuoratx, Plinius, Aluum molliunt cochlex , fed magis

marinx.eas enim facilius excerni Dioicorides dixitj^^falfedinis plus habent. Serenus de terre-
" ^ ‘ IUS

DcCocWcistcrrcft.LiB.IIIL 595*

Dis fenfiflc iiidenir j ex eo quod urtica aut furfure prius pafci iubeat cochleas uefltfis molliendi
graiiafumcndas.Puriorhincguftusnoxafinemoueritaluum. Vide etiam fuptatnF. fAdumaj Ui 'm
bilicos infantiun eminentes;Carnes coclearum teres,»: his myrrhx puluercm mifcebis;»: irt lin rtiiStra
teoloindudum impones;»: fubfafcia, ut faciliusreprimat;8f cumacacia tritum, »aquaiimilitct
temperatum fubponendumeftyXheod.Prifcianus. C'A<f*nfli<nimaiionemhepatis:CochIeara Aiiiirtia»'

. terr. carnem optime conterito,» uim' nigri cyathos tres afrundito,calefacito,ac bibendum prabe ^

to.fecimdum omnem fubfiantiam fuam effiicax eft , Ccut » hepar lupinum, Aetius ex Galeno,

Caro limacum hepatis intemperiei tum calidj: tum frigid;e,ralubris eft tota fua fubftantia, ablato
limacuni Imtote multis, lotionibus » fridionibusin lixiuio .calido,uel aqua calida fali aut arenis
•o mifta:frigi;iaenimdureTcUnt.SyIuius. tCochlea;utilesftmtphthifico, Splentetro nimiScui Adfartit,
uecruoretumet,Io. Vrfinus,nimiumihdiftinde.Iacobus01iuarius fchdliaftcs eius in cibo eas

iienofis prodelTc putattego foris potius applicaueriiri ; iit » alijs tumoribus duris, r Cochle* AicoUcat.
terr, fucculent* in cibo fumpw , obludari » fefe cippohere colicar affedioni uideritur, Aetius.

Ex eodem remedium aduerfus eundem morbumyquod conftat cornit ccr ui tenero ufto cochleis
terr.pipere » myrrha,in Ceruo defcripflmus. Ad hydropem afeiten; Limaces cutn fuis coii- Ad hydnpnti

chis trita: uentriimponantur emplaftri modo,donec fponte cadant, exiccant enim uehementer
Leonellus Faucnunus. f Ad calculum renum : Limaces codae cum teftis fuis contrita tres nu« Adalculmt.
mero in uino bibuntur.fequenti die bina,» tertio una, Alexander Benedidus.

Cochleam cibo fumpta accelerant partum;Item conceptum impofita cumVrdco.Eedem ex Kmedidmu,
amylo » tragacantha illita, profluuia fiftut.Profunt & piirgatidnibus fumpta in cibo, » uuluam lUbrin.
auerfam corrigunt cum medulla cetuina,ita.ut uni cochlej denarij pondus addatur » cyperi. In*
flationes quocp uuluarum difcuQunt exempta teftis , trita(j cum rofaceo. Ad hOc Aftypalaica

maxime eliguntur, Plinius, Ad ftranguladone uteri, cjuidam e cochleis fuffitu inferne adhibet

E S A t I V Ai ,

Cartilaginesglutinanria remedia.naturaconftant tenaci fitluifrida, iit caro » faliua cochlea*
rum.Hollerius. Vide lupra in auxiltixad uulnera. f Adfiftiilam remedium iifu approbatu: Im-
pleatur olla limadbus fine aqua, et ponatur Cooperta fuper ignem:» eleuabitur fpuma fuper eas,

,jo qua colleda »ficcata fiftulas mortificat, Arnoldus in Breuiario j.ii. Siquistraiedoperea.
rum carnem acu, mucofo lentore quem fecum acus retulerit, CSi quis abrafo acu lentore earum)
pi os inunxerit, incommodos palpebrarum pilos reglutinabit, (replicabit,) Diofeorides. Co.
chlearum feliuaillita infantium pculis,palpebras corrigit gignit», Plinius. , «‘Mucus cochlea

potusperfe,uelcummytTha,uelaloe,conducitobftrudoiecori,Rafis:fotte i

itiucjLunuuuroDitn
. ,.catoalioqui efitata hepati prodeft,ut fupra diximus.

; in emplaftro, nam

EX LAPIDE, A A E NA, O S S 1 C V L Ot t O R N V,

a* • inueniuntur in cornibus cochlearum (in cochleis, Marcellus) cauis dentium

,foindita,ftatimliberantdolore Plinius. Et alibi,Inueniunmr in corniculis cochlearum harena-

. cca duriciaiea dentitionem facilem praftant adalligata. Et rurfus,Limacis lapillum, fine ofsi-
, cuiiOT quod inucnitur m dorfo,adalligatum dentitioni mire prodeiTe tradunt. Ad exefos den-
tcs:Limacis lapidem in fruftula fefami magnitudinem aquantia confringe, » in dentis foramen
immiue,iIlico dolorem fedatifed ex cera opercula facito,Galenus Euporifton i, li. Cum ftro-
phus » uentns dolor animalia (iumenta.equosO affligittphyficum (remedium)traditur,os lima,
cisneq, manu immunda, ne^ terra, neij dente conratSum, alligatum umbilico dolentis, curare
continuo,y egenus artis ueterinaria i. 6i. Lapides omnes qui in animalibus,ut cancris, lima-

ciBiis,alqsm gignuntiir,prohibent generationem lapidum inrenibus, genitos» diflbluunt, Car*

f 0 ‘‘f fiinpliciter,fed de limace nuda lapillum celebrant: de quo Inferius

“ IT,-I in orbitas innent j ofsiculum per aurem cum ebore traiedlu,

T ■ ’SAtum,aducrfijscapitisdolofempluribusfemper»prodeft,Piinius,

m" ™ capite habet tolle,quod non facile facies, nifi' ei dum in uia repit caput

fi-riMVon n' babuctis, uuuquam uHum dolotcm capitisnec

ris rnrl, V P^”'“*’b^Arcellus. ^ Si infans,cui dentesprouenireincipiunt,dolores habeat, uete*

I P^, '™*'jbg2tt'mproamuletoappende,ArchigeriesapudGaIenum.

P™icula,iiel qtiatuor limacS capita prateifa harundine, (» geftata,) Magi quar- £* Mtefud

tanamamoliripolhcenmr,Plin,us.alijlapidemdecochleanuda,»c. S

0 I- I CLV o R s T I L L A T I T I V S E LT M A C I B V S,

‘^°‘^b’^‘^bumore,nofir5Statis medicina pfefentircmedioutiturinhi$,quo

a. pora 3«tabemIubnca,fimcfiCmacic confidHnttjriMarcellys-Vcrgihus. . Aquaexli»

B 4

r

296 DeAc|uatilibus.

> « . • C. mir# rf

macibus deflffla», mane ad undas fexfompta.hepar imbecillum nmt roborat : 8f phthiCds g«*

dlibuscB eft remedio, Syluius. In curanda hedica febri, ufttata eft aqua de limacibus prapara.
' tis has rolliges cum rore,a:uiuaS in furfure pottes ut expurgentur, expurgatas cum aqua hordei
bene lauabis « deftillabis, Antonius Guainerius. f Ad maculam oculorum : Limaces odies
aqua ablutas deftiila in alembico! deinde fimum lacertijcorallium rubeum ft: faccarum candi ad*
rnifce iC rurfus deftilia.Huius liquoris guttam mane Si fero oculis immitte, lo.Gosuroius medi,
cus regis Gallorum.

*X ANDRIA® RVRNERII LIBRO SALLICO O»
decoratione naturae humanae,liquorum aliquot cofineticoium
e limacibus deftillatorum defcriptio.

Aqua ad omnes &ciei maculas tollendas : Cryftalli Si corallij partes aiquales pone in uafe
uitreo.cum aqua limonum digitum tranfuerfum fuperante.hoc uas obflrudum in loco aliquofri
eido ut cella uinaria,in terram impones,(addendum erat per quot dies:) deinde limaces abieflis
teftis aqua modice falfa toties lauabis,donec omnis eorum uifeofitas abierit. tum deftillabis Si fer«
uabis aquam. Deinde ex rapis etiam minutatim concifis aquam elicies in alembico. V fus tempo-
re accipe primsaquat cochleariUm,fecundK quatUor.K tertiae quamor.mifce & ablue facic,quae
tamen prms abluta fit aqua pura &: abfterfa. C A'ia ad idem mirabilis : Accipe limaces fine te«
ftis fuis,& laua ut fupra didum eft.deinde falis (alias falis gemm») contriti unciam in uafeuitreo m
fparges’,&ilirtiacesfiiperimpones:id^alternis facere perges, donec tertia pars uafis impleatur.
Tuik affundes fucci limonum tantum, ut fupra falem & limaces duobus digitis excedat, K defiil
labis. Aqua ifta uteris ut fupra fetiptum eft. Quod fi deftillandi commoditas non fuerit, fimul om
nia mixta infolabis uafe clauro,donec ungenti formam recipiat, eocp uteris uefperi ut alijs fupra.
feriptis ungentis,facie priiis abluta abftei fa^:&: poftridie mane ablues faciem cum aqua de flori
bus fabarum.Hoc etiam in Antidotario Gordonij legimus, f Alia. Limaces albae triginta.ia-
dis caprini librat dua.adipis porci uel hoedi reCentis uncte tres.camphora; tritae drachma, defiil.
leniur in alembico uitreo. f Deftillata e limacibus Maio uel Odobri menfe aqua , clauum refe-
dum,fi inftil!etur,fanat.manuum uerrucas purgat, ferrum in ea extindum chalybis induere du.
ritiem tradunt, AdamusLonicerus. Gualtberus Ryfflus uerrucas Slclauos pracidi prius iu- jo
bet, quoad eius fieri commode poteft, deinde linteum hoc liquore madidum imponi.

EX tESTlS JNAMlBYi REMEDIA,

Pollen de teftis limacum inanibus cotritis fifluras manuum pedum^ infperfusfanaqObfci*.
rus. Idem pollen cum cera & fermento fubadus Si impofitus, paronychiam emendat. Incertus,
rXefte limacu contritae cum peftilentia fuibus uel bobus ingruiqin potu dantur,per fe,uel cum
radice gentianieillius cieruleae quae femper dilfeda nafeitur, unde cruciatam Germani appellar.
Ex libris mantifcriptis Germanicis. Ad maculas oculorum in homine aut pecore abolendas;
Teftas limacum collige pridie diui loannis per afiatem.lotas fiC mundas contunde, per fetaceum^#
incerne;&:pollincminoculuniafFeduminflapercalamum,Innominatus. f Cochlej inanes,
id eft fine carne fua,cafu inuente,contufe,&: in puluerem tenuifsimum redadae , in potione cai.
culofis data medentur,Marcellus. V tuntur hoc remedio hodie^ nonnulli apud nos.

EX COCHLEIS VSTIS, PRIMYM SIMPLICITER,

(intelligo autem cochleas una cum teftis uri;) deinde inanibus,
id eft teftis earum.

Cochlearum omnium cinis fpifTaqcalfacitfmedicaui: 61 ideo caudicis comilcemrtpforis^

& lepris 6: lentigini illinitur,Plinius. Smegmaad pruritus 6: pforas : Cochleas terreftres ullas y»
& tritas cum meile adfrica,Aetius. Eafdem etiam alibi fimilitercum meile tritas poftmodic2
temporis interuallum affricari iubet ad uitiligines nigras. Sanguinem fifilt cinis cochlearum

terrcnarum,Ph'nius. Ad ulcera capitis dC achores:Cochleam albam cum tefta exurito S( appli*
cato, Aetius. Anacollema quod lachrymas & lippitudinem fiftit:Limaces SC cornu ceruiures;
oui albumine excipies, ac fronti applicabis , Incertus, f Ad umbilicos infanrium eminentes:
Cocleas ex arboribus lauri colledas comburimus, & tritas imponimus, ut umbilicum in natur»
propriam reuocenius,Theodorus Prifeianus. Ramicofis cochlearum cinis cum thure ex oul
albi fucco illitus per dies xxx.medctur,Plinius. Pafsionibus ani utilis eft limacum cinis cum

aceto. Aggregator ex ICiranide. f Cochlea: adufise cancro in pene utiliter iniperguntur, laco. ^
bus Oliuarius.

Cochlearum inanium cinis cum myrrha gingiuis prodeft,PIinius, Et alibi. Idem cinis ad-
mixtus cer*,procidentiHm interaneorum partes extremas prohibet, oportet autem cincti mifce.

tifanieia

De Cochleis terreft* Lib.IIII. S97

ri fanieirt pimAfs etniflam eccrebro uipers. ficos anf: teftas cochlearijin candidarum crej
matOjCSi pollinem inipcrgito.jlnnominatus. ^^Si quid in tergore Cqui ruptum fuerit; &fangui
nis aliquid concretum, adipe ueterimollies,uino ablues;& fi quid ptitrids carnis fuerit, Eerugine
tritam ihfpcrges;dccoCJo eupatorij uel thuris lauabis : denitp puluifculum infpergcs ; erui cinere
defambuco X limacum maiorum teftis crematis, contritis,&aequaIitcr mixtis confiat, Incertus
^Si quippiam ex tcfta cochle* adufta in lotium mulieris grauidj miferis, petet fundum, fi mafeti
Ium geftet:fi pueIlatii,fupernatabit,lacobus Oliuarius.

Pliniusmoddlimacemnominat,modd cochleam terrenam, alijterrefirem, Eftautemlirnax »•».

mafculinigencrisColumell3e,Implicitusconchalimax,hirfutacpcampe,Pliniofccmmini,Lima

I* cis inter duas orbitas inuent®. RecentioribusindoCfislimaciaprolimaccnominatur, f Lia
maces uiriquiatterunt&confumnt,Nonius 'Marcellus, Plautus, Limaces uiri.Sicautemalima
«nftrumento dicuntur,qui exquirunt ut aliquid auferant, Perottus. Forte SC ipfa animalia ab hoc
inftrumento potius quam a limo dida fuerint, quod fiirpes, folia, germina lim* inftar arrodant
& confumant-Penultima in obliquis longa uideturiut in adttcliuis Latinis fagax,dicax,loquax, "

&rc.nam in Gracis fubftantiuis breuis eft. ^ ngu Galenus in Glofsis:

rigui, herbidi,ut prata rigua funt,qu£eAH(ii:»alr Graecis dicuntur,! uerbo ii<ifo,utuidetHr. tIfLy*
max fluuius eft in Arcadia apud Phigaliam,in quem purgamina fordes^CGrgci uocant)

coniecerunt Nympha,cum louem peperiflet Rhea. Dicuntur & lymaces petrar, Caelius, av/ix
K<Ir,m7j««,'V arinus. fl'x*(«uii'wTO,i(S)(AieK,Hefychius K V arinus.uidentur autem cochlea: terrea
lo ftresT!gnificari,ab eo quod terram fubeant,^uod & troglodytae uocabulum fonat,
jfiMSycUjitfiUac c/l' nsw K&x.^ifl:c,Helychius & V arinus.

Epitheton limacum ideft cornuti. HCot/j-rtirsc/^AATrrCAiTesiTjoaijaiox^wtxijiKsitfj

Achaeus. Reliqua funtfupra cum Cochleis ingenere.A.Vi’S7i»rw:pa^ti«x©-i5fj((a,i{ rwifeTieAtirs

4ii(lfya(.',Cid eft, magno iamaeftu incipiente,) Sole ingredientegeminos,(KSx,^i*s,Scho=

lia) praepara teadmeirem,Hefiodus. . : .

In limacum teftis fpedamus iiolumina,conuoIutiones,antfadus,&rc,

Limace tardior,abErafmoRot.prouerbialiter dici polFe infimiatur, f KoxAi*cm'7«(<KTOci!*=

. c/)'^oip7i«.»j,8n?l7H.air;{«u'79,owAs;/iw«5:^wii(/,Suidas ex innominato authore, f Cochleis cornua
protendentibus territi olim Narnienfes, ut dicitur, pontem celeberrimum ad illas arcendas funt
Jo demolici,Grapaldus,

Prouerbia. Cochle® uita,K«xAi» 6l@-:de ijs qui. parce paruofe uitiimt: aut contradi ! nego;
cijs lucem forenfi femoti.Plutarchusinlibelloii^fl<eiA»;jAa7iiis;Tuuerd(inquit)tantum mole,
ftiarum liiftines, turbans ac torquens reiplum,cum ob parhmoniam cochlea uita uiuas,Eralmus
Rot, ViditantluccofuoiProuerbiali figura didum eft (inquitidem)inparaficos, quifi quan.
do coena contigit lautior,ingurgitantfefe;rurfus ubi nullaarridetfpesccenatica,cogunturm mrs.

«ar, uiuere,fortiter ferunt inediam, &r incouiuij fpem durant. Sumpta metaphora a cochIeis,qug
per «ftum intra teftam contrad;e,utcim(5 fucco ftio aluntur, donec acciderit pluuia. Plautus in
Captiuiduo;Cumrcs,inquit,prolatx ftint,cum rus homines eunt. Simul prolatte res funt no.
ftris dentibus. C^iafi cum caIetur,cochlex in occulto latent. Suo fibi iucco uiuunt, ros fi no
40 cadit. Itidem parafiti rebus prolatis latent: In occulto miferiuiflitantfuccofuo. ^AdagiS
Domus chara,domus optima, quanquam ateftudinenatum fuo loco retulimus ; uidetur tamen
etiam a cochlea potuifle eius origo trahi.comienit enim utricp ii tpdjtiaitaii, C Scribit Epidetus,
ut citat Stobteus in fermone de temperantia,cicadas animal muficum gaudere caloretStl excitari
Solis calore ut in ipfo cantillent.Cochleas contra animal mutum, (SC a Mufis alienum) gaudere ir
rigatione ; elici a rore, eiuscp gratia prodire. Quamobrem (inquit) fi uolueris uir elTe muficus SC
conciniius,cum tibi uino irrorata fuerit anima, tunc ipfam non fines egreflam inquinaritfed cum
in confcfsibus a ratione fuerit accenfa,tum uaticinari eam fiC canere iiiftitiac oracula iubebis,Hjc
ille.Pro Graecis uerbis ab initio,oi7{^rj,slrnBojKiii,«KSxAi“|«foi;quoniam &rmanifeftd felfafunt,
oi cum fequentibus non congruunt: Legerim, oi aaa w «sx^tw cccpsiM/,.
fo ijfPer cochleam diuinj ledionis interpretes animum terrenis affedibus mancipatum intelligut.

Sic, Pierius in Hieroglyphicis.

PB COCHLEARVM TERRESTRIVM
fpeciebus diuerfis,

® E Cocleis terrenis ingenereiam didumeft,&fimul fpecieilla maiori uitlgari,teftata,qu5
K ad cibos a ad remedia in ufu frequentiori eft. Nunc differentias earum fingulatim perfeque.
mur.quxquidcm fumuntur, uel a magnitudine,unde maiores &minutac dicuntur. Vel afigura,
undelonga:,latae. Vel acolore.funt enim albae,nigrac,fufcac,ruffe, uarte. Vel a tefta , qua alis ca«
renmeguntur aliac:unde nudas & tedas cognominant. Vel regionibus : quod ali^ iint uulgares,
indigenae,noftrates:ali:e peregrinae. V el uidu.praeiertim ex plantis.adhaerd enim ali^ altjs, quas
appetunt, fico, Iauro,afphodclo, carduis, autfolijs gregatim, ut ait Plinius : Et forfan carum quat»

ar rr

iolitaive.

fJJhmchu.

298

DcAquanlibus.

d=m grcgatiles fiint: alis ucl oitthino non funt,uefininus gregales. V el a uita, feii locis in qui.
bus dcgUnc.Cauatic^ femper in cauis latitant . pomatiar etiam Plinio terra femper obrut* funt.
exeuhc alfe fed in herbas humiliores;alis altius frutices aut arbores fcapdunt. V el cibi ratione
ad homines’alns enim uefcStur,ut uulgaribus teftatis maioribusialijs abftihentj ut minutis & n«

dis omnibus noftri.inAphrica enim aliud nudarum genus eft. , .

ABROTONEN inuemolimacisgenusuocaH.quah^luntquilocmta putat.uequiapem, .
alii qui pirata in eouocabulointelligat;HermoIausi8i ea fecmiMaflTar.&lVuottoiiUSiEgo apud
EtymolOgu.ex quo Phauorinus etiatranfcripfit.hjc uerba inUenio;Xffora(,,j(6xA>»('iioX.Aii»(')s<i'©'.

ii(/.Vndc apparet redum fingulare eircttffer^-tiejeTBj/uerogenitiuumultitudihtSjqiincocalu
interpretationes omnes reddantur.Hermolaus forte putauit AfgoTBi/ efferedum lingularem ; &
abrotonem accufandi cafum inde formauit.Sunt igitur Abroti ucl cochleae, nimirum qiiae grega
tim folia ar germina inuaduhttUel locufts qua fruges & frudus perdunt, a uoracitate foflan di«
da, ut alpha ab initio abundet uel intendat. ^

A c E R AT AE uocanttir coclilcK qusedam,Iate multifariam^ nafccntest de quarum ufufuis
dicemus locis.Plinius. Sed quoniam alibi ntilquam de aceratis meminit, latarum uerd ftepius:
non late forfan aduerbialiter legendum, fed latae nomine adiediuo fccminino plurali : ut aceratae
eaidem fint qux latKtde quibus inferius agetuf. Sic etiam MalTarius legit. Sunt & aceratte (in.
quit) latae^.multiferiam nafccntes.

AE G Y P T I A H cochleam contufam fuggillatis cum inflammatione imponi iubet A jSollo. i«
nius apud Galenum de compof.fecilndUm locos librd f.cap.i. De Aegyptia fluuiatili e Nilo
didtim efi fupra.

A F R 1 c A N AEjVideApnricanac»

DE COCHLEIS TERRESTRtBTS AtBIS, Ef
alijs earitm coloribus diuerfls.

Habemus Kfylucftrescociileas feti arboreas, qux frutetis adharent 8ffentibiis. Ex liisaliae
alba: funttaliac praeter albedinem nigris, rubris uel luteis (funSisuil lineis) impreflre funt, fere o.

perc uennictilato a natura elaboratPt,Brafauolus. Cochleae terr.reperiuntur alba , nigra , ma. j*
gna:,parua, mediocres, Matthiolus. (([ Limax inuehitur alba, rubea, crocea & nigra, Albertus.
^Alba fiue Albula minuta, qua inReatino agro nafcuntiir, V arroni Pliniocp memorantur in.
ter uefcas.a: altiles quondam. Vide inferius de Minutis, f Limaces quidam ruffi , alij nigri
confpiciuntur, Adamus Lonicerus. De rtiffis infra poft NUdaS agetur. Sunt SC minuti qui*
damnudi in hortis, fufei coloris.

DE COCHLEIS APHRICANtS, TE»
dis. Nudis, Solitanis.

Cochleamaxima ex Illyrico apportantur,mediocres ex Africa; non qUod in his regionibus +•
quibufdam locis ea magnitudinibus non fint difpariles. Nam&: ualde ampla funt quadam ex
Africa qua uocantur SOLITANA E , ita ut earUm calices quadrantes odogihta Ipadmns Jexta-
rij quarta fars e!^,& uncias quimj, capit menfurx uini. Ergo quadrantes oSoginta, jextarios uiginti efficient: hoc
eiZ tres congios cum duohtcs jexcarijs) capere pofsirit. & iic in alqs regionibus eadem inter fe collata,
minores funt & maiores.Ha fecundifsima funt, Sic, Ut fupra ex V arrone recitaui, in Cochleis
tcrr.uulgaribus E.ubideuiuarijscarumfermoefti Africanis foecunditaspr5cipua,s o t i T A=

N I s nobilitas,Plinius.Dicuntur autem Solitana a patria,autliore Maflario. Remedium dy.
ienteria ex cochleis SolitanisexMarcelioEmpiricodefcripfi in Cochleis in genere G. Solitana
uel Solitaneam cochleam inquit,cum tefta fua uiuam teres, Sfe, f Cochlea Africana genus U=
num tedum efle, alterum nudum, apparebit pauld poft ex remedio ad dyfcnteiiam, quod e Pli= y»
nio tranfcripfimtis. In Africa genus quoddam cochlearum nudum eft , qtio uefcuhtur, ut di»
cuntauthores:S<:noftriFerrarienfesretulere,qui anno Salutis M. D. xxx v.cum Imperatore
Carolo v.in Africam commigrarunt, ut Tuneti regem in fuam ditionem reftituefent , Brafauo.

lus.Sed Africanas fimpliciter in ufu cibi fuiirc,ex Plinio 8f Varrone confiat; ego de teftatis acci.

pio.nudas uerd Africanas Plinius folus (quod fciam) nominar,ad remedia quadam, foris impo.
nens, aut cinerem propinans.quare fi qua nuda hodie in Africa efitantur, eflo : authores tamefi
hoCnon prodiderunt, f Ex cochleis terrenis optima fUntSardonica,Aphricana,Sfc.Diofcori
des, Uocat autem usx^lxu AievyJi/. Etrurfus,Viuacaro,8f prafertim Aphricana,cumac£tode.
uorata,flomachi dolores mitigat. Laudatifsiraa funt Africana, ex his Solitana, Plinius, Et
mox. Laudatiores traduntur qUactmcp uitia, cum aceto deuoraia. Cocleas, fed ueras Africa. (0
nas,cofiditas ex fale, fi: paulo olei codas,fed non purgatas, qui ieiunus ternas aut quinas cotidie
frequenter fumpferiqrarifsimo fiomachi dolore uexabitur, certe fi carbonibus tolia fumatur,

meliua

DeCoclil.tcrr.diucrf. Lib.IlIL 299

melius profunt, Marcellus Empiricus. Omnes circa ftomachum dolores ac moleftias fedari
aiunt, cochlea Aphficana cruda integra uorata, Archigenes apud Galenum de compoCtlone fe.
eundum locos.

Ad oculos caIigantes:Coeleas Africanas iteras fuper fpiflam craticulam diipofltas ponito , SC
carbones acres adfidue fu^erito, ut aequaliter comburantur : deinde mortario terito, ut tenuifsi.
munaex his puluerem faciastadieda® mellis Atticicotyla una, iterum ualidifsime terito,& poft.
modum in uaiculofitSili repone, SC iigna. SC cum alicui mederi uoles, fpicillo inde eum inunge,
intra paucos dies integram aciem eius claram^ re(iitues,Marcellus Bmpir. ^ Ad aurium dolo
res fteit Aphricana cochlea in propria tefta, cum oleo nardino aut rofaceo feruefada , Afclepia.

|e des apud Galenum de compof.fec.locos lib.j. Ad eofdem. Cochleam Africanam putridam
compungito,a: rofaceo impleto,et feruefatSum calidius per ftrigilem inftindito, Archigenes ibi=
dem. f Laboranti uuac diuturno labore hae cura fuccurrictHirundinemuiuam tefta Africante
cochlea includes,eam^ phoenicio inuolutam,lino circa collum fubligabis , intra^ diem nonum
omni moleftia liberaberis,Matcellus.

Ad uentris profluuiumtCochleam Aphricanam fumens,in eam, liquidam picem infunde, 8d
calefacSa carnem exime, SC in anum bis aut ter immitte, Galenus Euporifton 1.46. Galenus
de compof.fec.locos lib.9.ex Aiclepiade remedium hoc afFcrt,hydropicis imponendum: Quida
(inquit) cumini libram unam,fu|frir/s uiui quadrantem, cochlearum Africanarum libram : arida
tundunt, cribrant, Sf tufis ficubus una cum carne cochlearum excepta, ac in linteolum infardla
>0 lmponunt,mclIe cotfto fufficienti addito. Antidotus Paccij Antiochi a tota aftetSlone (colica)
liberans,uc a Galeno deferibitur libro ^.de compof fec.locosjcapite quarto,inter Afclepiadis au
xilia;Cornu cerui recens enati mollifsimi, ufti ad albedinem, cochlearia tria magna, piperis albi
grana x.aut ix.myrrhat parum, odoris gratia. Omnia teruntur. & cochlea Africana ('«rre/ra
jmplmter,tAet\us & CalmururJiK, cochlea fmfl>citer,e Scrihomo ) uarij coloris una cum tefta itidem te-
ritur, uino Falerno per faecum non excolato affulb. Sit autem uini menfura cyathorum trium,

Hatc omnia in fitftili uafe permiftaad prunas calfaclmus,diligentcr mQuetes,ne quid ex pharma*
co fubfidat.CalfatSurii in ipfis irritationibus bibendum dato:itcm^ fequentibus duobus diebus.
Oportet autem diem unam antc,cibum differre : SC reliquis diebus prandio folo uti, in eo^ aifu»
merecibumquifacilc confici poteft.PlurauideinCeruo G. Marcellus cochleam ucram Afri.

50 canam,cx Africa allatam interpretaturt&aduerfuscolicam probat eam, quae quam maculofifsl.
ma fit. ^Ademendandam urinae Incontinentiamiubentcochleas Africanas cum fua carne com
buri.cinerem^ ex uino Signino dari, Plinius &: Marcellus, Cochlea nuda, de quibus dixi. UmU.

mus,in Africa maxime inueniuntur,utilifsima dyfentericis, quina combufia cum denarij pon.
dere dimidij acacia:exm eo cinere dantur cochlearia bina in uino myrtite , aut quolibet auftero
cum pari modo calda. C^uidam omnibus Africanis ita utuntur. Ali) totidem Africanas, uel latas
infundunt potiustEt fi maior fluxio fit,addunt acaciam faba magnitudine, Plinius, f Hydroce
Jicis mire prodefle n-adunt cochleas Africanas cum fua carnea: tefta crematas poto cinere, Idem.
^■Cochlea nuda Africana trita cum thuris polline & ouorum albo , tetris teftium ulceribus Nwiif.
manantibus auxilianturtaliqui pro thure bulbum admifcenttrefoluunt autem nicefimo die , Pii.

40 nius. Cochlea Aphricana cum fua carne comburuntur, cinis earum illinitur & medetur po.

dagris.Marcellus. f Inflationes uuluarumdifcutiunt cochlea Africana bina,cumfbenigraci
quod tribus digitis capiatur,addiris mellis cochlearibus quatuor , illinuntur aluo prius irino fuc.
copcrun<Sa,Idem.

A RB ORE AE cochlea.Legefupra in Albis.

, ariones nominanturab Aelianodeanimal.io.y.Grace ^«Vsli-fcribitur, alias XjeWste,'

Sunt autem ficditffi forte quafi aerw,f'n«i'Sly.ySK'rt/csp«xs,i(^yt/).MltveirK5rTia, Exeunt hiete.
liis fuis,ut perdices & ardeas infidiantes eis deuitent : poftea repetunt ; ut recitaui ex Aeliano ia
Cochleis terreftribus in genere D.

A ST YP At, AE A infula cochleas oromum laudatifsimas (in cibo) habet, Plinius: qui &: ali»
f° W Aftypalaicas commendat poft Africanas & Solitanas in cibo,ad confirmandum ftomachum..
Optima Sardonica,Aphricana,Aftypaleica,(sl ^An/5nrAia:,lego Asvcjcc^cuix Diofro

pides, Siephanus Affypalaas quint^ numerat. Vnam e Cycladibus : Secundam , oppidum in
Co:Tertiam,infulam cum oppido inter Rhodum &: Cretam:(5uartam,oppidS in Samo : C^uin.
tam promontorium prope Atticam. Hinc Aftypalaicus deriuarim, ficut ab Athenis Athenai*
cus:utantcpenultimapcr a.fcribidebeaqnonper e.ucl a, ^Aiperitatem faucium 6(dcftiI!atio
nes leniunt cochlea,coquidcbent.inla(ffe,demptocp tantum terreno conteri, dC inpailb daripo»
tui. Sunt qui Aftypalaicas effrcacifsimas putcnt,8( in tjs fmegma earum, Plinius,

BALEARICAE etiam, quas Cauaticas uocant,quOniam mipeluncis nalcuntur, inter cocfi

leas (adeibum, fle confirmandum ftomachum) laudantur,Plinius, Btrurfus : In Balearibus in»

9i>i iulis Cauatica appellata non prorepunt e cauis terra,ncque herba uiuuni : fed uu» modo inte*
lecoharent,

caprearvm ex infulisquot} laudantur cechlea5j(ad cibum,) Pfiniusj

c O c A L I A {Ki»i<«:A'*,™)u t uocarit,teftis integuniur;eorum caro,ut dC aliorum litna»

cuirl tcrreflrium, penitus includitiif,nec uUa ex parte conipicitur,excepto capite, Ariftot.hiftot.
anim 4.4. Inueniolimacisgenuscocalianab Arifloteleuocari,Maflarius. SedAriftoteleseo
quo citauimits loco cocalium genere neutro dixlV.SC per it.flinplex, non duplex ut habet Vuot.
tonus.Eft apud Ariftotelem inquit ille i(Sin(«Aio(/,apud Athenaufti ttaxiacMf (nifl in alterutro codi.
cum iniit menda) cochlea: gcnus,8^j ut uidctHr,terreftre genus teftaceum, a limace diuerfum.

c O L Y J m I P N o SjKMAvM/aVrsfjUocari cochleas quafdam Apollodorus libro i.Etymolo«
giarum aiithor eft.In Plutarchi Sympofiacis tardiores contiiuat nuncupltur colyDdipni, Cxlius. ,,
Quibus autem cochleis hoc nomen coueniat, & quam ob caufam^ dubito, Conijcio autem terre*
niim elTe genus, quod ud cito laturet, Si edendi auiditatem citcuncidat ; uel uomiiu aut aluo ci*
bos ingeitos egerat*

de cochleis QVaE arbores. ERVi»

TICE5 AVT HERBAS INVADVHT.

C A B I E S & cochleae adnafci folita:, ficorum peculiares morbi funt , Theophraftus de
hift. I ImpetigOjfiC quae adnafci folent cOchIear,pecUliaria ficorum uitia, nec ubi*
qlieifimt enim quaedam aegrilUdincS dC locorum,PIinius. ^ Cochlcse cx his qu;e gre* xo

gatim folia fe<5antiir,contufae impoiit;e^ cum teftis ^ & cx qux manduntur exempta

Syluejires,d^ teftis, infixa corpori extrahunt, Plinius. ^ HabemusSC fylueftres cochleas, Uel arboreas, qu^fru
etiaijt tetis adhxtent fentibus ex his alix aJbx lunt,<alix alijs coloribus, ut fiipra in Aibis ditftum efi,)

mfrim s. tiulgd non uefcuntur.Nos uerd (inqtiitBrafauolus de feipfo) plerunq? coincdimus.nam etfi

pariixflnt tales cochleXjmtilcisiamcrtfapidiorcsfunnncc unquam ucl circumagi (turbari) aluw,
uel uomitum prouocari pctfenfi.Fortc ab alijs eduiijs oppreifx fuum hoc opus a Diofcoridc fcri«
ptum perficcrenon potuerunt, Hxc ille. Diofeorides fefilon, quiuepribus frtitctisa adhxret,
uentrem dC flomachum turbare;uomuioncs excitare prodidit t de quo nos infra feorfim : & rur*
fum dcfyluCftribus priuaumjquoniam nomina differunt j rei enim ipfrus diferimen nullum effe
puto. ^ Limaces nafeuntur in uicia, dC aliquando e terra cochicx rtirum in mOdum erodentes jo
eam, Plinius. ^ Aunici,idcft limaces terrenx, qux degunt in planta agnicafti, Syluaticus.fed
forteab agno limaces ilIi,agniciporius dicendi fuerint. ^Cochlex quxdam lupinis paulo maio-
res in agro Romano leguntur, ubi autumno quorundam carduorum caulibus aceruatim cchx-
tentes innumerx iiifuntur, Matthiolus. fDe cochleis appetcfttibus alphodeli caulem , Plinius
alicubi meminit.Idem (ni fallor) remedium praslcribitecOchleisex lauro arborefumptis . ^ De
Cochleis quibufdam umbilicatis marinis Rondeletius fcribens,proxime (inquioaccedut ad for.
nam cochlearum terreftrium paruarum.quar conglomerat* feniculi crafsioribus caulibus adh{
renuqu* etiam praeter reliquarum cochlearn terreftrium naturam umbilicat* funt; carne^ funt
bona,(fed hoc poftremum forte de marinis tantum accipit.)

GERMANAS Cochleas nominat Demetrius qui Graece de accipitribus fcripfl:t,libro i.ra<40
pite <16. Vegetiusetiaminpotioneequi prophylaifticaintercacteracochleasGermanasadmi*
fcct. Vuam caniculatam,8<: cochleam germanam combure & contere, attj ex eo pulueremi*
xto, pollice fiimmo,uel certe cochleario, uuam ieiuno tange per triduum,MarctIlus, An uero
germanam cochleam a gente SC regione dixerint , an alio quodam fenfu,non habeo quod alFir*
tnem. Africanas quidem cum ad remediarequiritMarcelIus,ueras interdum (quas SC germana»
uel genuinas dixeris) del giiubet.

ILLYRICIS magnitudo pracipua efl, Varro.Vide fupra ubide uiuarijs cochlearum feri*
pfimus,in Cochleis terr, E.

L I N V s I A s Cochleas Strabo pr*dicat,abagrocuinomcneftLino,iuxtaPityuntcni, me*
dio inter Parianam coloniam Si Priapumfpatio,Hermolaus SC MalTarius.

L I P s A c E s. Vide in Nudis.

L AT AE Cociilea.uide Aceratae luperifis. Nominantur autem aPIinio alias lat* Siiniinti
tae,de quibus leges mox in Minutis : alias Latae limpliciter. Ad dyfenteriam : Aliqui cochlea»
Africanas,uel latas infundunt (clyftcrc) quinas:!<r,ft maior fluxio fit,addunt acaciam fabf magni
tudine,Plinius. Cochlea: lata: pot* tollere dicuntur pedum Sf articulorum dolorem, bibuntur
autem bin* inuino tritae.Eadem illinuntur cura hcixines herb* fucco, Quidam ex aceto intri.
uifle contenti fimt,Idem.

. L V L I E N T I A , Ipecies limacum , Syluaticus , fed innumera apud illum uocabula corru»
pta funt.

DE MINVTIS COCHLEIS. TVM SIMPLI#

ClTlR, IVU J.ATiS l*0K6IIqyi,

» I N V T AE

DeCochl.terr. diucrf. Lib.IIII. 501

■ I N V T AE a Plinio alias fimpliciter diciintiir;a1ias lata longaue cognominantur. De
latis quidem fimpliciter,proximc didlum cft. ^ Alba ucl Albula minuta e Reatino,
edules & altiles olimufitata fuerunt, ut fupra diximus. ^ Reperiunturapudnosin
terra utliortorum,&i collibus apricis, exiles quadam tefla cochlearum in mucronem
turbinata,plcruncj!femperuacua:animal in eis deprehendere non memini. Strombostcrreflres
dixeris. ’l[cminhortisnudaminuta,fufcicoloris. ^ Cochlea quadam lupinis paulbmaio»
res in agro Romano leguntur,ubi autumno quorundam carduoru caulibus aceruatim coharen»
tes innumera uifuntur,Matthiolus. ^ De cochleis paruis , qua arboribus , frutetis & fentibus
adharent.Brafauoli uerba rccitaui fuprain Albis. ^Limaces nafcuntur in uicia,&: aliquando e
fo terra cochlea minuta,mirum inmodum erodentes eam,Plinius. Cochlea minuta frontiillu
° nuntiir n-ita,in capitis doloribus, Idem, f Cochlea fylueftrcs ftomacho inutiles aluum foluunt,
item omnes minuta,Ide. ^Pruritus falfos leuat maris rabidi fudor, cochleacp minuta, Qjia»
rum contad-u perimetur acerbalibido,Serenus. Plinio cochlea minuta lata, contrita , illita,
pruritum fedant. Et alibi. Scabendi (inquit) defideria tollut minuta & lata cum polenta, T e.
tris tellium ulceribus &: manantibus auxiliantur cochlea lata parua contrita ex aceto , uel cinis
eius (lamm,) Idem, fTollit ex facie uitia&cochlearum.qualata&minutapafsiminueniun*
tur,aimmellecinis,Plinius:lentiginesquocpS<:liuoresabolet,MarcelIus. f Capiti medendo;

Profuit SC cochleis frontemtradare minutis,Serenus. f Cochleas noflrates minutas etiam ina=
nes collige, K in mortario marmoreo diligenter tere, deinde puluere ipfo mollifsimo dentes tibi
±0 perfrica.quo fado doloran fedabis. f Inguinum tumorem cochlea minuta (trita) cum melleil
lita lcniunt:Plinius,Serenus, Marcellus. f*Si humerus (armus)fradus autluxatus fueritiumen
to,a: claudicetrfanguinem ab eodemhumero detradum,uafe excipito.ft: admifeeto oleum, oua
tria,defrutum,bulbos crudos bene tritos, &: cochleas partias quinquaginta, hoc remedio calido
probe perunge,&c,Theomncftus in Hippiatricis Gracis,cap.i6. f Cochlea minuta dC lata

fraduris aurium illinuntur cum melle,Plinius. ^ ^

SumSiminutalongacp candida cochlea,pafsimobcrrantes;eaarefadaSolcintcgulis, tu. tongtc.
facp in farina mifcentur lomento aquis portionibus: candoremque SC leuorem corpori affe.
runt, Plinius,

DE COCHLEIS NVDIS, PRIMVM SIM-

PlICiXER: DEINDE RVfPIS MA.
gnis nigris.

o c H L E A s,non etiam limaces, nudas apud ueteres Latinos nominari inuenio. Sunt
autem ex nudis alia magna,ut quasacolorc noftri cognominant ruf6s,(in quo gene,
re etiam nigra fimt,) de quibus pracipue fentirc puto feriptores cum ad medendum co
chleas nudas poftulantialia parua,ut qua gregarim folia fedantur, SC hortos infeftant,
cinerei aut fufei coloris.Et ha quidem femper nuda funqquod fciam: Ariones Aeliano memora.

40 ta,utftipraretuli,nonfemper. <f£tfitA©',)«iyAi«s.Etixi)isie*i'«t,iii KrSl/siav^stj&sriMAi^faiutt, Hefy.

chius 8C Varinus. f Sunt SC Africana nuda.eacp edcndo,ut Brafauolus uoluit ; Vide fupra in upftm.
Aphricanis. Cochlea nudaapudnos abqciuntur.deguntfereinlatrinis, cloacis, & humenti.
bus locis,Brafauolus, Sunt in cochlearum genere qua tegumento uel tefta carent, qua nobis
(Italis) fpeciatim Lumacho uulgd appellantur, nodu potius quam interdiu ad pafcua exeuntes,
degunt ha non modo in campis SC hortisifed in cellis uinarijs,K alijs fubterraneisuliginofis^ a.
diumlocis.Gerunt in capite lapidem, non tamen omnes, Matthiolus. f Lepus marinus fpecic
cochlea tegmine nudata cernituf, Aelianus.

Ad quartanas magi adalligant cochleas qua nude inueniuntur,Plinius. ^ Limax nudus cu
manna (polline) thuris folutus, SC nari immiffus,ex ea fanguinis eruptionem fiftit, SC matricis li.
yo num claufum aperit, Kiranides. Illitio (ad anginam) ex limacibus ; Limaces nudas fine tcftis

in hortis repertas in ollula urito:5d in cinerem redadias excipe meile Attico quod fatis eft, SC illi,
nito. Alij piperis grana decem inijeiunt. Oportet ucrd eodem modo parare cancrorum ullorum
fluuialium cinerem cummelle,Nicolaus Myrcpfus. ^Cocleis quanudainueniuntur, adqcitur
aliquid triti turis, & albi ouorum,atcp inde ulcera tefticulorum tumentia, SI hydrocelapuerorum
fiue ramices fuperliniuntur,ut modo glutinis adharefeat : pueri uerd continentur in lecHulo do»
nec omnis turpitudo reprimatur,Marccllus Empiricus. ^ Cochlearum qua nuda inueniuntur
exullarum cinis, omnem exulcerationem pedum fanat,Idcm. Cochlearum qua nuda inue.

niuntur,cinis,fiuiuacombufl:alint,ulceraomniapedumfanat, Plinius.

Cochlea qua tefta carent, expetuntur mulieribus ad expoliendam faciem, nancp exijs m liii.

<9 latorium uas coniecHis,additis quibufdam alijs, aquam eliciunt,qua inde carum dota facRs latio,
rem mcntimr.Matthiolus. Medicamen pro mulieribus cofmeticum: Limaces nouaslinc tefta
in uafeuitreo pones, Si alpergesfale gemmeo contritottum aquam limonum fuperinmndes ut

502 DeAquatilibus.

emineat, aruasobdrudlummfblabis donec flat quafi unguentum, eoftc/es Alita mirifice abfler.
gitur. debet autem ablui aqua de floribus fabarum, aut aqua furfuris frumenti , Bertapallia Jc
Gordonius.

Remedia ex lapillo uel ofsiculo cochleae nud®. Vide etiam fuprd ex lapillo uel ofsiculb coch
lete terr.fimpliciter in G. Cochles nudte geruntin capite lapidem,non tamen omnesjquem fe.
bribtis tertianis adalligatum uulgus prodeTre exiftimat , Plinius, dentitionem facilem pracftare,
Matthiolus, Limacius Iapis in capite limacis qus cortice non integitur, folet generari. Hunc,
ut oftendere poflum,candido colore , & afpera fuperficie efle oportet , quod ex aquea fubflantia
coadfus fitffigore,&i ob id eriam paruus, quod in paruo animali inticntus. Putant alligatu quar»
ranam patientibusprodelfenon parum, Cardanus. Lapillus quemegouidi Sdaccepi aquoda i*
qui fe exemifle dicebat e capite nud* cochlea; , poftquam in multis frufira quarfiuifTet , fabae fere
magnitudine erat,humillor comprefllis^ magis, albidus , modice tranlparens, intequalis, afpcr,
parte altera planiorjaltera ueluri in oculum protuberans, durus, fed friabilis dentibus , ita pt in a.
renulas atteratur. Lapis de capite limacis longaenon fcutats,lucidus inflar cryftalli, tritus im.
pofitus oculo omnem pannum &C oculi telam tollitiqudd fi fel hircinS mifceatur,fortius erit. Au-
thor Additionum in Breuiarium Arnoldi. Nuda; cochlear,{fefiIi,) poftquam SoIafcendit,me.
dio inter cornua abiciflbjCalamo acutifsimOjexime os quod habet ; & inuolutum albifsimo pan«
no habead omnimodam ophthalmiam.pro cuftodia omnis Ophthalmiae,^ faucium, gulat,tufsis,

& cephalalgi;e,s<f quotquot circa caput ceruicemcp pafsiones contingunt, non finitfieri: SC,Q
iam fuerint,circunligatum curat, Kiranides. Cochlea (fimpliciter) matutinum rorem pafcen. 1»
tis caputarundine pr^ciditur.SCin linteolo licio alligatur, collo^ fufpenditur : continuo mede,
tur capiti dolenti,Marcellus Empiricus. Ad quartanas alligant Magi limacem in pellicula, uel
quatuor limacum capita prscifa harundine,Plinius. Capitis doloribus remedia funt cochlea,
rum quae nudsinueniuntur nondum peradta, ablata capita: exhis lapidea duritia exempta Celi
autem calculi latitudine) quae alligantur, Idem,

DE COCHLEIS NVDIS MAIORIBVS.

q,V AB RVttO PLERVN Cl_V ECOBORB g»

funt, quandoque nigro.

gE Cochleis nudis maioribus obIongi3,quK plefuhcj f uflb, aliquando etiam nigro cote 4*
re reperiuntur, etfi ditftum fit nonnihil in procedenti capite de cochleis nudis in gene»
re:hic tamen priuatim quaedam, pratfertim remedia , quae de rufiis in Germanicis qui»
bufdam manuferiptis libris,pecuIiariterannotata animaduerti,adferam. f Laha,ut pu
tatur,eft teftudo nigra fine domo uadens in fyluis,AIbertus de animal.lib,4.tra<ft.i.cap.j. f'Ger
mani quidam hoc genus appellant TPA^f4)tJecfeH, ut Carinthij, Itali quidam Limaga, Ro-
mani Limagot,

Si de uulneribus articulorum liquor ifte manet, quem ab articulis noftri denominant, limacii
rufio tofto farinam inipergere quidam confulunt. Tela corpori infixa dicuntur extrahere Ii»
maces rufi,Incertus. Vtuerruco,gang!fa,&claui ('SPctBcn/«t'e»betl»V»&5gerffenrtU^,)in
hominibus & iumentis aboIeantur:Limacem ruffam bene falito, uel fali imponito , inde liquato f
humore uerrucas aut ganglia perungito,a: partem limacis fuperilligato. Clauis uerd linum eo.
dem liquore madidum imponito. Experimentis haecconftant. Similiter fici uel marifeaemen
dantur. Vt pili in iumentis proUeniantiLimaccS ruffas aperies, exenterabis, multo fale alpcr-
ges: dc fatfto inde ungento inunges. pilos copiofe cuocat. Si qute corporis partes macie aut a.

trophia laborent, iic curabistCochleas rufias (numerus non exprimitur) iit uafe bene operculato
fale confperges,S<( fines per dies I X. deinde menfuram (uncias menfurales circiter quadraginta)
olei laurini, uini ftillatittj (quod aquam tiitac nominant) uncias quincj: diu permixtis utere, parte
uel atrophia uel arthritide laborantem inunge, qtianquam arthritidi etiam fola cochlearum aqua
(.nimirum ijux ex eujiljis mumrit) utilis eft. Limaces rufias aliqUi mifccnt emplaftris quibus her»
nia curaturtSunt qui ad fuppurandum utantur. ^Si boues fanguinem e uefica aut ano excreue g*
rinqaut eomorbo quem noftri a gramine denominant (ctrfl^jiccbe) laborarint, limaces ruf6s in
fero acido (quo lac finditur) imponunt, &: tepidum prsbcnt bibendum.

/

D s »0-

De Cochl. terr.diucrf. Lib. 1 1 1 1. ^05

DE POMATIIS COCHLEIS.

SN alpibus pomatig ,id cfl opcrtulat-es cognominara coclilca,a Dioltroride in-

ter optimas £C ftomacho utiles nlimeranttir. De ijfdem feiltire Plihilis uidetur cum
fcribit:Eft Siiudgenus miniis uulgare , adhtcrente operciild eiufdem tefttc fe operi-
ens.obruwfempcr terra hs;af circa maritimas tantum alpes quondam effbfla;, corpe-
re iam erui SC in Veliterno. Matthiolus Senenfls pomarias cochleas, uulgares noiiras maiores,
qux prxeipue in cibttm ueniunt, nominauit , ut cum ex defcriptione,tum figura adiunefia appa-*
tet nec ego diffenfefim.Non mefugit (inquit) quas Diofeorides pomat/as uocat, plurimas repe-
»<>• riri in montibus Tridentinis,uicinism alijs locis,&: eas quidem prxfiantifsimas. Eruuntur enim
e terra l)yeme,Sc: frutetiSjUncis quibuldam ferreis, prope fruticum radices terra circuhfoffi.Ccn-
eluduntur hx conua frigoris iniuriam,quodam albo operimento.duro, gypfi fpeciem referente:
ficcE contedhe terra fe condUnt.Fit enim ob hoc, ut in cibis ijs longcfuauiores,gratiores% habean
tur qua; ticre Sesftate imbribus excitatxhincinde uagantur.Quqd autem fic hyeme tccondan=
tur,'delitefcant^ fub tcrra,circum fruticumradices,Hetturia plane ignorat:cum tamen 8C ibi eo-
dem modo ab liis eruantur,qui alibi artem didicerunt, Ha;c Matthiolus. Limaces omnes leui-
ore quodam tegmine fibi fuperimpofito hyeme latennfed pomaria ab hac re peculiare fibi nome
fortiixfunqVuottonus. p»(«cri*c,i«sxV«iVatinus:per o.breue inprimainepte. debet enim
per o.produtSum feribi n»(«'ri«,quoniam'!si»(<o[ operculum eft. Limacis pomaceae {pomaria:
»e feribendum) magnitudinem raro ejtcedit cahcellus qui teftas uacuas ingreditur,BelIonius.

s A L I N t s inha-f entes Cochlex,cum teftis fuis tunCe atep impofitx, firtimis efficaciter prO-
funt, Marcellus. Sed fif cochlex terr.(impliciter,maxime qUx frutetis adhxrCnt, cum tefta fua tu-
fxftrumis 6C fcrophulis utiliter illinuntur. Vide fupra.Qiiid fi' pro falinis legas fentibusC

SARDONICAE cochlex, ^ hoc eft e Sardinia infula, optimx firnt (in cibo,) Dio-

feorides.

S E H E L l.Vide Sefeli,

DE SESILIS COCHLEIS.

E s I L V M Kiranides ucl eius interpres Gerardus Cremonenfis, libro quarto in Coch.
lias,cochleam nudam interpretatur,!! bene memini, aliorum quod fciam nemo. Co.
i chlcam qlra uepribus frutetis^ glutitiata cohxret, nonnulli fefilon uocant, iientrem 5C
“ ftomachum turbat, tiOmitiones excitat, DiofcoridcstGrxee legitur meias(/ « merAiw.ego
pofteriorem uocem non probo.Brafauolus hoc gcttus fylueftre & arboreum uocat,paruum,&c.
uidefupra in Capite De Cochleis qux arbores, frutices aut herbas inuadunt. (Jtixrcndum an
exdem fint de quibus Plinius feribit , Cochlex ex his qux gregarim folia fe<ftantur,6ec. V el

potius qux fylueftres ab eO dicUnturiSylueftres (inquit) ftomacho inurilcs,aluum foluunt. Li-
max fylueftris Italice Corniolo dicitur. Cochlex quxdam ncnMt dicuntur.utabEpicharmo:
Tsroy «aroWaif/ «s (WTaAAtewdr-TEtt, cinhiiKTray ’iSlr 'nij tfScfoy, (Senartj duo erunt fl

legas : dC mediam in fefilo producas. Videtiirautem ufum eius in cibo damnare.)

Apellasucr6Lacedxmoniosaitm(«iAsi/'Aj/i®x^'*e^‘)®i'!Athenxus.

eim'.il»«tAu^st,fes«'»‘A(4;eiutt,HefychiusS; Variniis. air«A9/,ioxi'‘“. Altarii!., Hefychius, EiAi-
T»!,iui;(Ai*s,Hefychius 6i VarinUs. si«»i©', «'(«»■(<« (vo'm/« forte) iai9ami> naihmUcns
5i,Iidem.

s t c V L A s Cochleas DiofeOrides optimis (in cibo) &( ftomacho falubribus adnumerat. Si-
culx commendantur quandiu parux funttquia magnitudo duras facit , aufert^ fuccum, Mafla-
rius,ex Plinio.

sylvestreS Cochlex ftomacho inutiles funt, Sfaluum foluunt: item omnes ftiinutx,
Plinius.Maffarius fylueftres interpretatur adhxrefcentes fi-utetis dC fentibus, quarum genus (in-
f° quit) fefilon nominant.fic&BrafaUolus.quorum egoueftigialibenterfequor, Demetrius feri
ptor Grxeus libro i.dc accipitribus cap.7 i.cochleam fylueftrem nominat.

Sunt igitur Cochlex terreftres nobis cogmtx: Alix
fMaiores.uulgarcs,inufucibi,pomatix. ^

Teiflx JMinores, fylueftres, fefili, diuerfis coloribus, exdem forte qux minutx Sf latx a PliniO

dicuntur.

Minimi, non rotundi, ut fupen*ores,fed sj^oft^cet^Bf^Mmuti & longi forte Plinio^

f Maiores, ruffe, in ufu remediorum.

Nud^ ^

60 CMinOres,fufcaf,noniTfitat^medicis,

c OER VL E r nomine & colore uermes in Gange, elephantos ad potum uentitantes,mOrdi
cus comprehenfos ipforum manu rapiunt in profundum, Solinus. Statius Sebofus haud moa

?04

DcAquaalibus.

dico miraculo atFcrt.elTe in Gange Indfe uermes branchqs binis/exaginM (‘libitorum. Carrule,
os qui nomen a facie traxenmt.his tantas eife uires.ut elephantos ad potum uenientes , mordi.
cus comprehcnfa manu eorum abflrahant, Plinius 9.15:. Hoc monftrum habet brachia (Bc le.
gitur non branchias) inftar cancri.longitudinefeptem (alias, fex) cubitorum, (unius cubiti, uaU
de faiia Albfirtus,) quibus elephantem corripitjSC undis fubmergit, Aufhor de nat.r.

de colia. rondeletivs.

A

anm.citp. z.

tii.7.

Uhro 7.

(5 A I a's pifeis a Graecis dicitin, quem Gaza mohedulatn interpretatur, parum refle»
utopinor.monedula enim auisnon waiit! fed Ksasi«, ab Ariftotele,&ali|s nominatur.
(^Uarc Gazam «sasiop iegilTc crediderim: nei^ enim aliter uir Grace &L Latine dodfifsi»
mus monedulam uertiflet.Sed pifcem dequo nuncloquimur, lulius Pollux, & Athe.»
nanis hsmiw appellant: &( asana/non ra/tsioi' in Ariflotelis exemplaribus quae nunc extat.legimus.
Quare Graeco nomine utendum cenfemus, eumcp pifcem coliam effe putamus, qui a Mafsilicn»
fibus coguiol uocatur, . ' ■

Eft igitur colias lacerto minori, uel fcombro omnino fimilis, his tantum notis exceptis, quod
colias maior fit fpifsior,fquamis9 integatur paruis &:tenuibus.aclineas obliquas a dorfo,brc. 5«
ucSjpunflis nigris notatas habcat.VndeabArifioteleinlibroiri&C‘‘i>ii»(/»i5^<X.9<''“(',citarite Athe
tixo dicitur.Pars eft capitis ufqucaded pellucida, Ut nerui optici cum cerebro uelu»

ti per uitrum appareant. Vere fanguinem emittit purpurae fplcndorera perbellcrefer entem, Ra.
rus eft apud nos pifcis,in Hifpania SC quibufdam alijs locis frequens.

p Hunc uerdquem exhibemus, ueterueftecoliamcertdcolligerepoflumusex eorundem moj

UoKm rxfciti nimentis. Nofter enim hic pifeis aut fcomber eft,aut coliasinccj ullus eft, qui non primo intuitu
tm caiu,ttm ita non iudicct.Et pilcatores noftri a fcombris ob flmilittidinem non diftingunt. Scombrum uc«
fcomiri cjfe. pd non efle fatis perfpicucoftendit Athenaus lib.j.quum feribitfardam magnitudine coliat pare
efle.Atquifardapelamys longa cft.auiore Plinio libro ji.cap.n. Qua: faqc magnitudo fcombro.
priecedenti capite deferipto competere non poteft. Idem indicare uidetur Hiceftus apud Athe. +•
n3cum:aitenim,(^e'HsVffa?I^«){.i'^®2

Saiifiiir. Sic enim legendum efic,uel HsAiwf/.Jtsa Ifb^^i/AsTiiJiistjnon autem ut in exem»

plaribus excufis legitur, manifeftum fiet, locum iftum.cum alio eiufdem autoris loco qui eft in li-
bro tertio, confcrcnti.Hicefius igitur fcombros colia comparans, minores efle & melioris fucci,
qui tamen non facilius excernatur.aperte dicit.Quod & cuiuis qui pifcem hunc noftrum nadtiis
fuerit.cxpcririlicet.Nam fcombros meliores eflcjquia humidiores pinguiores^ fint,colia mul.,
td deteriorem compcriet.Locusillealter Atlienaiefthuiufmodi: asAiiixtytS*,.

2 4 cTKsV^g®' Hgu rxjfiag 71S1 p}^xc)(s.c ttsMas i/t',xsAAo(rx(Mai</'ts(J^©',o^xxZxft7qi©',i(pw ttscvsyy=

Ai»74®-,73oo®i.®'.xjBOTiij(i JS i AiivKb,(wis,>m iiarmic! i iS j,At/xt!a4©'.

Qui locus rurftis mendo non uacar,quid enim ftgnificare poteft KsMfltrxiAAw/UiJ/i^^treponendum
itaqi puto i(sa?iSK/'U<^i&'.Cclia:fardamagnitudineafsimilata eft, fcomber autem leuiter & fubito
E uentriculodefcedit. Colias iierdglutino.fior,acriorfiuemordacior,deierior/s fucci, multum hti-
triens.melicr autem Amyclanus,&( Hifpanus qui Sexitanus dicitur : gracilior enimeft & ftiaiii'
of. Mutua hbrflm duorum locorum collario,utruncj dilucidiorem emendatiorem^ reddit. In Io
co proxime citato, dicitur colias deterioris efte fucci quam feombertin altero dicitur Icemberme
horis elfe, fucci quam colias. Adhacc dicitur illic fcomber Icuis, ncc diu in uentriculo immorari:
colias autem glutinofiofrjduriorjmordacior : quam ob caufam excernendi uim ftatim excitat. hic
ucrdjlconiber non facilius excerni, quam colias dicitur. Quare cum colias maior Ii t, deterioris
acrioriscpfucci:rcomberinmor,meliorcp, alioqui corporis fpecielimiles ,re<Semih/ uideor hoG
capite coliam rcpratrentafle.prsccdenti ucrd fcombrum,qui a Gallis Maquercau nominStur. 69

rlinijlociKUb. ' SupcrcftlcrupuluseximenduSjquem nobisinijeit Pliiiq locus. Colias, fiue Parianus,Guc Sa»
xitanus a patria Btetica lacertorum mininia.Sed locus hic adeo mutilus SC deprauatus fiiit , ut in

ebomnins

De Colla. Lib.IIII. '^05'

«o omnino rcClituendo 5^ corrigendo plurimum fudarit Hermolaus. Primum icitur fic Icge^-
dunuColias Parianus, fiue Sexitanus e patriaBacticaJd liquet ex Athenio lib.j.cum de colia feri
bit:Kg«oj«t/ ifi 0 Al^vK^cwoSy^ iaxrcwoi e 2t|<T<u'osM^'<uJl»'©'.Q_uibus mox fubiungit : ^ Tei*

TAI y^wyfxtQJiKWi/yTT^S Ttug HfXK^lus (putri VHtnts tAo kcuvU/ mMii etr S.ipreu'iiw, ^ «S t*»

eix« iTTkivviiOiS W

Vides hic etiam HiTpanos fiue Sexicanos commendari colias,& Amyclanosjfc^»;);^^^^^!!-.*//^?^
LaconueiitmJmycU Tacita, inter Caieum & Tarracinam,) a Plinio uero Parianos.^Qiianquam quae
ex Strabonecic3tur,paulb aliter apud ipfum reperiasifcribic enim libro tertio : h Ji Mxhxnit Ttht
aioy tii^oy mvim ‘}(Hiia7i:tcpijk </'fc H^ppifnwwy 7nMg,</^H5 (B roe Tweix^ id ei?,

10 MalacaautcmadPhceniceaeciuitatisformampropids accedit, fequitur Hexiranorum ciuitas, d
qua falfameta cognominantur. (Tidene d "Malaca lacerti Malacanipotius dicendi fmt ^dm •^myclani.)

Iit aliquanto polt, ET&^wTjliHgttAfcirs vucmg

trusu^^otyd^^iJ^^soy <rK<^x^'tnu yi!yat/*Heinde Herculis infulaobiacct Carthagini Scombroaria uo
cara, quod ibi capiantur fcombri,ex quibus optimum garum coficitur. Et Sexi autore Plinio lib.

5.cap,i. oppidum eft Beticae Hifpani^. Poftremb uerd illud lacertorum minima cum fuperiori
bus non congruit,nifi genera fubaudias:ex quibus tamen nemo redecolligat colig inter lacertos
magnitudinem minimam efleteum Tarda, ut diximus, fit colite magnitudine par, qure Tarda pcla*
mys longa eft.Sedad praeftantiam non magnitudinem id referendum efle, dici^ per collatione
cum melioribus, demonftrant quae Tcquuntur: Ab his M^otici bC cybium,^ ctetera. ut fit TenTus:
ao Coiias Parianos bC Sexitanos fequiJtut-prteftantiores maior€s^pifccs,utMxouci,pelamys con»
ciTa, cordyla, bC cetera,

Colise,inquit Ariftot.lib.S.dchift.anim.cap.ij.TubeuntesPontiim capiuntur , exeuntes aute
minime, (ob id TortalTe quod aquarum dulcedine alledi illic perpetuo defident.j Optimi inProa
poncide iunCjamequam pariant»

tOROLLARiVM.

CoHamBclIonrj, Scombro minorem, Affine tetate, fiue etiam fpccieabco differentem, cum x
Scombro ponemus.Rondeletius Tuum Coliam Scombro maiorem Tacit.VcercjtamenMaTsili^
jo Coliam piTcem uulgd Coguiol(ueI Cbgniol)uocari Tcribic.Nos Coliam Bellonij, minorem appcl
Iabimus:quoniam bC Gr^ci hodie Colion uocant ^ qui Lemnum, ThaTum, Samothracen bC Ima
brum incoliint:Rondeletij,maiorem,utTententi£e utriuTc^ faueamus. Coiias etiam hac xtate a
Gr^ciscolios corrupte uocaturtab ijs qui Niceam incolunqCoguioI corrupte,quafi Coiias appei
latur, Gillius. Item Bellonq Coliam Germanice nominabimus , em Hcmer i^^crcUiideft
Scombrum paruum.Rondeletq uer6,cm5r<»|]cr<5D«creU:ideft,Scombrummagnum:uel poa
tius magnam Scombri (peciem, ne quis magnitudine tantum aut artate differre putet. Coiias
uocabulum in Graecis codicibus Arifiotelis uulgatis,uarijs modis fcribitur, «iix^*«?>

in diuerfis:egounumtantumprobb,nempc lOAwj, id^pafoxytonum,ica ut AiVeaSjCu-^wff.unde
geniriuus multitudinis formabitur ■/^»(5A<»|r,circunfiexus. Colian Theodorus non red-e,ut in»

40 quit Hermolausji-nonedulam uertic,tanquam legerit v&^sidy, Plinius graculum reddidifie nide* uoneMa,
tur,ut cum draconem piTcem graculo Timilem eife Tcribit.nam bC auem HpAswf/ Plinius graculum Graculum.
interpretatur. Galeni interpres in libris de alimentis pro coracino graculum conuertic, ut prius
etiam Gaza ex Ariftotele.

Athenaeus:Ted etiam K5iAio^«7^©-Iegt poteftrut intelUi b
gatur J5a)| dorfOjHSA/a? in aluo (uentre) piduras gerere.Hermolaus. Bellonius quidem Tuum Co»
liam uentre uario elfefcribit. Coiias (inquit Vuotconus) quafi lineas quafdam habet depidas,
non in dorTo,Ted obliquas.

ColiccmagnaexpartenonTubeuntPontumTedinPropontide trahunt acftatcm, S(!pariunt: q
hyememin Aegxo. Kax^f^^b AriftoteleHiftor.amm.5'.9.GazaH9A»flttlegit.uertitemmmoncs
dulas. Athenaeus hunc locum repetens uocabulum «9x^‘" omittit,

Xenocrates authoreft, S^Tcombrum colian carnem haberenon aliter atq? thunni fi:oma= ^

cho ingratam, aridam, mali^ Tuceffi^ qua non facile aluo excernitur , arc^ copioTc nutrit : ucriim
'coliac caro ori minus grata efi:,minuscp Tucci habet, Vt Coli» Pariani commendantur,fic&^
Scombri circa Parium ( Vuottonus Tiirpicatur Pariam,uel Parum forfitan legendum) prxftantiT»
fimi habcntur.Sed Parium etiam Athenaeus libro tertio memorat cx Hefiodo (Archefiratum a^*
libi opTophagorum Hefiodum autTheognim uocat) hoc ucrfinKcu Paex^f/ujAtoif/ i‘ns^luy) Kvd}=>^ rpt)

TreAiy??. Pityus Straboni medio inter Parianam coloniam bC Priapum Tpatio eft, Athe-
nsus AmycIanos(nonParianos) d^Sexitanoscohascommendat. Sexiquidem Pliniooppidii
eft B»tic» HiTpaniae.quare &;in Mai‘tia!is uerTulibro 74Cum Saxetani ponatur cauda]acerti,!e=:

4>ei gendumeritSexirani, Galenus de alim.facult,hb.3'.cap.4i. quod de cibis Taleconditis inferi*
bitunPiTces (inquit) mollis carnis bC excrementis uacui, ut iaxatiles bC aielli, ad Taliendum non
Tum acconimodi:coracim uerd3pdamydes,myU,rard»,Tarden»,qu»^ Saxatina uocant ScTalfib*

n

jo6 Dc Aquatilibus.

menta, ad faliendS funt appofita. Grsce legimus: hsu m lutAt#*-* faw «tfi foMc abundat)

■reetxaw «"''l' Et paulo pdft:Pr{fiantirsima omnium funt, Sardica falfamen

ta hodie fardas uocant: ftimyli ex Ponto .fecundum autempoftillalocumhabentcovacmi,8i:
pelamydeSjaidufSaxatina appellant. Hippocrates in libro deintcrnis affedionibusin primo
fplenis morbojobfoniumdat falfamentu Gaditanum, SCc.fcombrum forteaut coliam imelligens;

& rurfus idem fi hydrops a iplene fuerit. „ „ > r> i

Qtidd ad locum hunc Plini];Colias fiue Parianus,fiue Sexitanus a patria Baetica,lacertoruin
minima, pro minima lego genera : ut 8d confirudWo confiet, dC quod res poftulat dicatur, nec ita
interpretari opus fit ut Rondeletius facit contra ufitatum loquendi morem, certe Plinio non re-
ceptum, ut minimum fimpliciter pro eo quod minimi fitprectj, uel bonitate & prarflantiainfi-i»
mum dicatur.Legamus igitur, non minima, fcd genera, nam Sd Helacatenes paulo antedixerat
funt iLertoriim genera.fic enim legendum. Vuottonus hoc in loco legit minima genera. Sed hae
conicdiune funt.

5C pifces nominantur ab Arifiophane in Holcadibus, Athenatus. f Knii»

pifcis quidam marinus,Hefychius.uideiur autem idem qui colias elfe, De uoce

iudiciumn6ftrum,legc infra in Conchis mitulis,

COLON pifcis generis Mugilum,inter Mugiles dicetur.Kotof/,
co L o ? H o N.uidefupcriusinfineCorollarfj deColia.

c o L V B E R in aquis uiuens a Grsecis enhydris uocatur , Plinius, Vide in Serpentibus
aquaticis. ' !■*

COLYBDAEN A.uide in Pudendo marino.
cOlYCAena genus quoddam urticte marinae uulgo Grarcorum,
c o L Y c I A inter Murices funt.alias Corycia.uelCorythia.

coLYMB AENAE cumgammaris,fquillis,fcpijs,&:c.ftomachicisindbocoueniunt,apud
Galenum de compoffec.locos 8.4.

co M A R ID E s,K«(i«ef<i''tlrjinquodamEpicharniiuerfuapudAthenaumlegHtur,alias
«iVA-iquod magis probarim.

DE CONCHIS IN GENERE

ROKDELETIV5.

B

co

C- dtum ex Pii

Biiiduet, .

Vfiiualues.
ConcIupr^teB
fia altera mbi*^

orteharunt

iolffres»

I O N C H AE nomen latifsime patere lam diximus:hoe tiero Pl/nij lib.^.cap.jj.autorita*

I te maxime confirmatiir,qui Pcdines,Cochleas,Bnccinaconchariim nomine compre-
hendit. Verba eius adferibere fuperuacaneum haud fuerit , utpote quorum iucunda SC
eleganti uarietate dC copia, naturse foecunditatemjmiram^ ac multiplicem inprocrean
dis omnibus folertiam ingeniofe imitatus eft.

Concharum genera, (inquit) in quibus mira, (alias, magna) ludentis naturatuarietas, tot colos
rum differenti5e,tot figur3e,planis SC (alias comma fine copula intercedit) concauis,longis, Umas>
ns,in orbem circuma&iSjdimidioorbccaEfisjindorfumelatisjlaeiiibuSjrugatiSjdenticulatiSjftriaa
tis,uern'ce muricatim intorto, margine in mucronem emiffojforis effufo, intus replicato : iam di-
ftindionc uirgulata, crinita, crifpa, cuniculatim, (alias, canaliculatim)pedinatim,imbricatim un-
data,cancellatim reticulata, in obliquum, inrcclura expanfa, pracdcnfata,(alias,denrata,) porre»
da,finuata : breui nodo ligatis, toto latere connexis, ad plaufum apertis, ad buccinum incuruis,
(alias, adbuccinamrecuruis.) Quum planas &concauasd(cit, pedincsintelligit quibus folis
hsec nota contigit:quum ad buccinum reciiruas, Cochleas 5C Ruccina comprehendit. Concha»
rum genus, quibus tefta durior eft,qu3e^ duabus teftis conftant, utrii^ cauis, uocatAri»
ft oteies,*^ csf ans/s quod gemina tefta continetur: biualue conuertit Gaza , ficuC

novoivfoy uniualuc. enim ualuse funt, eas Cicero lib.i.dc natura Deorum Conchas Latine di»

xit.Pinna enim (fic Grsce dicitur) duabus grandibus patula conchis, cum parua fquilla quafi ib- ^ "
cietatem coit cibi comparandi.

Concharum mult^ funt differenciat etiam praeter eas quas ex Plinio promliinus;funt enim a»
lix alb^,alix nigr^:qua?dam albo nigro^ diftindae*

DE EISDEM, BEtLONIVS.

In T eftatonim cxangiiiiim numero biualues Cconchac)cenfenturtqmbiTsintema pars carnea
cfi,nihil durum habensiforis autem folida: quales funt conchae, oftrea, &C id genus, gemina tefta
conclufa, Biualues igitur concha;, altera ligata, altera folutaconftanud^l, ut cocliidipofsint&l ape- ^

i-iri,aiia binis quidem coclufa ualuulis funt,uerumutro(^ latere connexis, ut funt ungues, quos e»
'tiam digitos uocant, .

C O R o

V

De Conchis mgcnerc. Lib.IIII. -^07

COROLLARIVM.

Conchae uocaluiliim commune efle ad omnia malacoftraca, contrahi itero plerimt^ adbiuals A
uia.fcripfifuprain Cochleis in genere A. Conchae iiomcn (inquit Vuottoniis) unam fpeciem
lignificat,nenipechamcn,utapud Ariftotelem libro quarto hifloriteanimalitim: fed & priuatim chmf.
chamen tracheam, ut libro apud Oribafium libro r, Plinius conchas appellauit, non quae te= dumctrjchfit

ftaadcb fragili claudiitur atep cochleae, pedJines,digiti; fcd qua firmiore, utpurpiTrac,buccina,pin
na.Concha etiam quibufdam non minus generale eft,quam olirciim , continet enim omnia qu3c=
cunqj tefta inteflafunt.Nonnunquam etiam pro tefta ipfa accipiturnit Columellae in Horto, Im>
p\idtusconcbx]imsiX,(deteJiafmgidarutemdedH^lm:-) ut Ciceroni libro fecundo de nat. deorum,

10 de pinna, Duabus patula conchis:&:,Comprimit conchas. Polypi ucfcuntur conchylioru car^
ne, quorum conchas complexu crinium frangunt,Plinius. Firmioris iam tcftac {de jmlinjdam fra
gilii teftic dixerat prms,nemf e unguihM,feHinihm,cuhleii, echinis & cancris) murices Se concharum gcne=
ra,Plinius. Theodorusin translatione Ariftdtelis hiftonfe anim.4.4. oftrei & concha: nomi»
ne utitur,prouniuerfo genere teflato. Conchylq quoq; nomen quandocp generale cftadom.
nes conchas: Vide Rondeletitim inConchylio,S«; Corollarium noltru. Conchx dicuntur qua
teftam latitem habent ac politam, fiue uniformiter rugatam, fiUC denticulatam : oftrea iierd, quie
afperam,fcabramcp.quamuisgenerali nomine ofirea qitoqt condite nocentur, item qtix ex uno
tantumlatere teftam habcnt,alierofcopuIis,lapidibus aut alteri materia: adha-rent.Namtcfteipfg
duriores,proprie concha dicuntur, quales funt coclearum. Ouidius, Oftrcacg in conchis tuta fu«

■16 refuis. Cicero de pinnaloquenstDuabiis grandibus obiitaconchis,Perottiis. Et riirftis, Itaque
purpura inter conchas potius numerabitunmurices inter oftrea, ob fcabriciem corticis , Htec il«
le.Scd fcabricies teftarum diuerfa eft.alia fcilicet in oftreis,per totam tcftat fupcrficicmtalia in mu
ricibus purpuris, eminentibus quibufdam aculeis. Concha omnes celerrime crefeunt, pra>
cipitc purpura:,Plinius. Concharum ad purpuras Si conchylia eadem quidem eftmateria.fed
diftat tempcramento,Idcm. f Koy.tjJt', riii nayyltu^idw j^»(i!ii/;Galenus in Glorsis,Si Varinus. He Chmi.
fychius etiam S<; Varinus conchas interpretantur Auguftintis Niphus diferimen quod=

dam inter coneam SC concham ridicule fomniat. Vbicunq) (inquit) conca feribitur c.exili,id eft Conci.
fine h.fignificatgenus,id eft omne teftatum. nam conchacum h.fpeciem unam eorS tantum im>
portat : qus fi fit canaliculis diftinda, dicitur etiam concha, fi' fit Isuis SiT plana , chama uocatur.

|,$= f Concha Lucrini delicatior ftagni, Martialis de oftreo in Erotion puellam. Et alibi. Tu Lu= olWcm,
crina uoras,me pafeitaquofa Peloris. ^ Concharum generis Si pinna eft, Plinius. Gaxa ali= Pitiiw.
cubiexTheophraftopro pinna,fimpliciterconchamtranfiuIit. f Populatiomdrumatqjluxua
ria non aliunde maior,quam e concharum genere proucnit,Plinius:dc margaritis nimiru Si pur
puris fentiens. Inter conchas principatum tenent margarita:, Qiiidam ex Plinio. Imperito
nonnunquam concha uidetur margaritum,Feftus ex Varrone, f Ltcuis ab aquorea cortex Ma
rcotica concha Fiaqinoffenfa curret arundo uia:Martialis de conchaVenerea uel Ijuigatoria,

f Concham procochlca ueteresquidamdixcrut.fed marina pr;ecipue. Vide in Cochlea A. Au.
ditum in quodam ipecu concha canente Tritonem, Plinius. De terreftrirarifsime:ut Epichar.
mus hoc tierfii , -n^ dtnAuf/ otrmy lUr tpSo^e^. Kcyy^ , nsyAtse , Helychius Si V arinus,

40 fConclu-c genera complura faxis affixa uitam omnem traducunt, Ariftoteles interprete Gaza.

^Plinius Si Apulcius conchulas forma diminuuua dixerunt:& Grsci fimiliter ioy)(i'it,Strabo Si
Diocles. f Conchylium quandoq) in genere pro quauis concha a Plinio ufurpatur. f Anima Conchylium
lia iacentia pro generibus concliarum Columella dixiffe uidetur 8. 17, aut fc. te pro foleis & hu.
iufmodi planis, f Conchaltaliceadhucdiciturconca:ut& Hifpanice concha. Nichioetiam
Tufeis concham fonat. f Galli circunIoquuntur,Toutc fortedepoilTonacoquille. fGcrma
nis (50uj'4)cln;Flandris dDejjTelniconchas omne genus, fed pracipue pedines, chamas,8f alias
biualues fignificat.Sd uidetur ea uox a mufculis uel mytulis fada, fpecie una concharum. Coch-
leas uero & turbinata ©4>ncctc» appellant, K1Kinctb«tlt,utdi(Sum eft. uclQcbdll,

tefta cft,fiuefimplex,fiue ex binis ualuis altera. Vnde ^belfifb Angli nominant omne tefiatiS
ijo animal, nos Qd)4lfifq) profcremus,uel Scbcllfifcb.fed priori nomine uti praftiterit ad uitandS
Immonymiam. quoniam afelli quoque fpecies.qtlam a Rheno inferiores Germani denominant
3\b)>nflfd),alio nomine Scbtl!f*f<b dicitur a fluuio Scalda uel Scaldi,qui iuxta Antuerpiam in
mare profluit, f Poloni concham Czafzka interpretantur. ^Sadaf eftconchula marina. Ve-
tus gloflbgraphus Aiiicennac. Haly medici Punici interpres Sadephum feribit, In Atiicen
nat animalium hiftoria,qu3m ex Ariftotele magna ex parte tranftulit,prO concha, alzun eum di*
xilie inueniotinterpres pofuit alzun uel oftreum.

Silicum duritia teguntur oftrea Si concha,Plinius, Speufippus in libro Similium fimiles S

inter fe facit purpuras,ftrabelos,conchas.

Differentias concharum quod ad teftas graphiceelegantifsimeqj Plinius defcripfit, K ex eo Conchirmcf
.60 reperijt Rondeletius.Nos eafdem hic Graceproponemus,ut Athenaus libro tertio recitat. Ari* cejiatorumm
ftotelcs (inquit) in libro de animalibus fic feribit; Oftrea funt, (id eft teftata,) utpinna,qftrcu (|pf =
tiatim didum,) mitilus, pedien, unguis, concha patella, tcthos,halanus. Grefsilia uei d, buccino,^

'■ C 4

5o8 De Aquatilibus.

purpura hcivpmpun,ccUnusScRMm:(MtmoJlrei,dicMtt,rfrofriipxcm% KmU

L fum, & patdU M unmal»u:eJmi omnuprogri^t^d, m t^jlmmmtps careaM. Grefd,^ mrifmtMc
cmL purL^,&di^«‘‘turbiMU.nonumenjoUhM,jedexkuAmh,^pi%mnmiUmouencmft^^^^^

p>iui-vJi'iseiv mc^iciLii/.il^idetttrhiclocusmnuftus-.&aLiumomam^theMimterfraendUlids Cos
mitihKsmnbeMtrMsUus.Smdfifici^tMviSvsoii A nsft aaospctw luelfoms ipxxoiifxm <«%<(. ^e)

;iaisp«KSi/ liis.o-t/itfks Ji Inxm & ^rijiot. dicit, cu Itt iiccpu h«isfx«sii>, raaiw.

^ «A^©- ) Itmilvm Ji m f.M5fXHSi/,M^S di Mvpv m AetspaKSj-.o-wn^uts dt Itis : ittnfvis di tm i^wsfx.

K>y mx!ti,i^BiMt’&:K<:t<>iydl’'dl:iy^crymy)(9. Ego apud Arifiotelem harcuerbanonreperio.U
bro autem quarto hlftorte animalium capite quarto, T eftatorum difFcrentix leguntur huiufmo. lo
di-Eorum quicdam turbinata efle,spo(s6i</'!i:aIia no turbinata.Rurfus ex his monothyra funt,quaE
tcftaimacontineniuridithyra qux duabus. Suntitcm quibus altera pars fuperficiei dctetSacar.
n' K' d s nem oftendat.utpatelte.tTanquampatellte inter non turbinata genus tertium conftituant, acte.
niShilus' teris duobus.biualuibus inquam uniualuibus^ diuerfumtcum tamen recentiores plericp omnes,
tatctu. ' patellas uniualucs faciat. Certe hoc in loco Arifioteles tria genera aperte confiituit,ut retulimus:

^ Gaza fimiliter tranftulitiita nimirum fentiens,T urbinatorum carnem includi, nifi quod cerui.
cem £<r caput exerunt cum libctiNon turbinatorn uerd in alijs includi tefta ucl gemina,ut in cha.
misniel fingulari,quorum fpeciem nullam nominauit,uidetur autem de conchis illis fentire quas
Condiar Vf. -VeiWeas aut porcellanas uulgd nominant.nam ii Ariftoteles fub monothyris illas non compres
«<TM.. hcndit:qu6dnam aliud genus eis afsignabimus tPracterea cum non modo dithyras,fed monothy lo

ras qtio^ conchas fuis teftis,has fingulari,illas gemmis contineri Si includi (oiii&tx.**®) > pa=

tella: edi roncham uel teflam unam duntaxat habeant, ea tamen non continentur aut includun-
turifed altera parte nuda: funt,qua faxo adharent,quod eis alterius tefta loco eft. Quamobre aut
tria'flatim,ut hic Ariftotcles,non turbinatorum ponemus gcneratatit potius bina tantum inpri.
ma diuifione,ita ut eorum alia dithyra finr.alia monothyra. & horum rurftis fpecies du?;flna,qug
tefta fua fe in orbem colligente carnem occultat,ut conchx Venereacialtera, ut patellae , qua car»
nem ex dimidia partenudamoftendunt. Addit & quartum genus Ariftoteles, eorum qu| omni,
no K omni ex parte folida includantur, ut funt tethya. Paulo pdft,cum feribiePapauer conch?
omnes habenqfed alia parte patells,alia biualuestuidetur patellas ceu uniualues , biualuibus op.
ponerejquod quidem eo fieri modo poteft,ut iam didlum eft. V erum quarto departibus anima. 30
lium libro,cap?y.c folis patellis uidetur uniualuium genus conftituere Ariftoteles* VfliUaluege.
nus (inquit) (prod faxis tefta in dorfum data adh^f eqferuari poteft; fitep alieno fepto quodammo
tiobiualuc,ut qua: patella: uocarttur.Sed ne aduerfetur ipfe libi Ariftoteles, ita utpradiximus u.
nitialuium genus in fpecies duas diftingui poterit, nift quis Ariftoteli genus illud concharit quas
Venereas cognominamus ignotum fuifle putet:qudd non in mediterraneo (ni fallor) fed in O-
ceano tantum generentur, SC ex India etiam aut alijs ad Orientem fttis regionibus maritimis adfe
rantur.Plintj quidem feculo notas fuilPc dubiumnoneft. Dubitet euam aliquis an thyrx hoc eft
ualuanomen,in globum fe colligenti concha redepofsitattribuitpateilartim fane teftis multo
aptius quadrare uideturtquK etiamft fimplices funqbiualuium tamen teftas referunt. Sed hzciii
concM dijfi medium expofita relinquotSi: unde noftra digrelTaeft oratio,reitertor. Tiy di dilijuym iM diiy
raitiiercUqut,^^^yy^^(tlucc!ifvKm,de partib.anim.4.7.Gazauertitreferatilia)orj(/o!)iT^lIr,i^Mti0sIr.«s-iw'2«j4
cxAriJlot. ^ tS /ito crvitTtlcpvm: vi di in/yiAii&a lai m/iiyiSm, Ttc di diiv^x lAi di

mttdtipmt^ ia-’ ccii<pi'rdpx,iUy oi cBAiuisIr.ET) di «i-fSiifr isfmciy dlst<p<tj«t n&s (cAAsAk an. miiSiyifh&isfX
mhlu ■nmyyx?ii<!'dy,mditipx)i^,diy mS^iitvim

sfix m tsinx, mt f/iv «syxxp ?vi*,KS« *»f esslr. 1(8“ tsTOf ItXiyxSdxm ddp, sTiy xras , K!» «SyyKp « yU
tx dixfyxScPa>vtt,di>p xten 'sttix'xc,i(^x9yxxit ttyiii&dsemquxdam XftifoyyiXx funt,alia mtyyyaAoc*
Qiia:dam>a('»iK«:alia mim-nc Vide inferius de Conchis la:uibus ex Rondeletiotubi

is iam recitata Ariftotelis uerba, melius quam Gaza interpretatur. Similis fere, fed breuior te.
ftati generis diuiflo extat apud Ariftot. de partibus anim.4.7. C Conchulam teftam habentem
firiatamnominat Apuleius. f»

Concharum fpondyli feti corpora in plenilunio incrementum fufcipiunt.Dicuntur aut Ipon.
dyli carnes eorum interiores, Latine calli. Omnis callus pinnx & conchylij interior , papauer
quocj dicitur,Hermolaus. Ariftoteles nominat M ncfiat, -A nrjTOc/^alr, ■Asns # ospeat/
diUx. Germanice licebit nominare,bett f emen/i>«0 fle(f4):<ed elegantius priore modo. fCon
chK dentibus etiam binis fulciuntur ut cruftata, Ariftot. de partib.4.5-. f Carent conchae uifu.om
nic^ fenfu alio quam cibi Si periculi,Plinius. ^ Conchae alite habent in fe margaritam, alis non
: habcnt:licet condis omnes aliquid habeant de natura margarits, Alberttis. Oculi oftrcis nui.
li,quibufdam conchatum dtibij, Plinius. .

Conchis optimis abundatLucrinus,Bibaga Indiae infula,&i mare rubrum. Textor, fed e Lu.
crino Italite lacu oftrca,non ftmpliciter conchaE,commendabantur olim. 69

e Conchae in limo arenofo nafcutur, Ariftot. Et rurfus,ConchK,chamae,ungucs,pedincs,lo

cis ai enofis fui ortus initia capiunt. Et alibi, Nafcitur concharum

genus quemadmodum ex.

pofi.

DeConchisingcncrc. Lit.IlII. ^op

pofitiim eft,fedlods uarijs:nam alia iiadis.alia gurgite, alia duris locis at$ arpciis,alia areuofis: SC
alia fedem mutant,alia ilabilitcr degunt, f Vidi tadas ex aquorc terras, Et procul a pelago
condis iacucre niarina-,Ouidius Metam. 15-. Alexander ab Alexandro uir fane dodiiis &; dni>
■gens Genialium dierum libro f.cap, 9.haic tradit; In memoria mihi eft, lapidem duri tnarmoris;
non unius coloris,uidifreinmontibus Calabris, longo a marireceiTujin quo multiplices conchas
maris congeftas 5C fimul concretas cum ipfo marmore in unum corpus coaluiiTe uidei es , quas
quidem olleas dC non lapideas eilc, Si quales in littoralibus uadis inlpicimus, facile erat cernerei
quod fi marmor in frufta diiledlum refecalTesietiam multiplices conchas iingulis fruiiis quafi na»
tums coniidcre,& cum lapide una difeindi uideres. Qttod profedio multum prodat argumenti
IO difsimilia corpora difiundla prius, poftea colluuione rerum miiia Si longo auo coaceruata coa.
luilTe.Qiiod genus marmoris,in quo conchylia uide.uur plurima in Thelfalia Si Hsmonia pr*«
cipue apparere authores memorantiatq? in Aegypto falfudinem efudarc,Hcrodotus tradit,ita ut
in collibus arditioribus ea qusc mari incito expuuntur, facile confpiciantur. Apud Megarenfes
quoq) Si omnem Macedoniam ex rupium pratruptifsimisfaxis lapides excauari nonnulli tefiati
funt,in quibus pleraque fpecie appareant litcorali,multacp adificia Si magnas moles ex illis con»
ftrui. ^Concha omnes celerrime crefcunqpracipue purpura;, Plinius. Concharum quoque
corpora Lunte effedu (i» flenilmio) augefeunt, Plinius. Luna incremento fuo omnium claufo»
nmi maris animalium atqj concharum membra turgere iubct,Palladius. uidetur aute claufama»
ris animalia pro oftracodermis in uniuerfum dicere. Concha Si cochlea inde uocatxfunt.quia
»0 deficiente Luna canantur, id eft euacuaniur Si minuuntur, Ifidorus. f Conchte Si ungues nulla
innitentes radice permanent, Ariftot. Conchas tcniuorcs fcabras^ polypum aiunt efficere cir»
cumfe,uelutloricaduram,dequarcin Polypo dicetur. ^Concha marina toto corpore fimul
aperto mifcetur in coitum,ficutIubarefertinPhyfiologicis, Fulgentius in Mythologijs. Non
murmura ueftra columbae. Brachia non hederae, non iiincant ofcula conch» j Gallienus impe»
racor in Epithalamio. fTli^sltomarinafcuntur abies 8iqaercus,cubicalialtitudine:ramis earum
adhxrentconch;e,Plinius. Negantinaqua uUumelTe animal ad conficienda hominem atro»
ciusconchis,Platina. Conchae cur capitibus careant,8i quomodo nutriantur, ex Alberto feri,
pfi in Cochleis mar.ingenere c. ^ Conchte («nsj-xyto) quauis careant uifu,efcas tamen fequi ui
dentur, odorandi feilicei facultate,Suidas in Koy^vMj,
jo Pelecanas aiunt influuijs conchas fodiendo eruerciSf quum idm multas ingeflerintreuome. u

re,tumcarncslc(ftasdeuorareteftisreli(ftis,Arifl:ot.in Mirab. Concha ucfcunturmulli,8i alijs
quibtifdam, Ariftot. Conchularum carne uefcimtur polypi: unde fit , ut eorum cubilia cogrio-
fcant.qui uenantur,congerieteftarum. Trebius Niger prodidit polypos auldifsimos efle con
charum;illasad tacftum comprimi,pr:ecidentCs brachia eorum, ultro cp eicam ex prxdantecape»
re infidiantur ergo polypi apertis; impofitoque lapillotSdc.uiinPolypo exponetur,) Plinius,
f Ncgantin aqua ullum efte animal ad conficiendum hominem anocius conchis, Platina.
i Limola regio (maris) idonea eft conchylijs, muricibus dC oftreis, purpurarumcp tum concha» B
rumpectunculis,Columella S.id.ubidepifcinisloquitur.Vidcmoxin r.circa initium, f Con
chxinicrinftrumentapicftorum numerantur a Martiano I.C.ff. de Fundo infirudo Sd inftrum.

+0 legat, f Concharum non quarumuis,fedbuccini aut cochleae, tubarum loco anteillas inuentas
ufus olim fuit. Vide in Cochleis mar.E. Coeruleum Tritona uocaqconchacp fonanti Infpira.
re iubet, Vergilius, f Conchas aliquas,prsfertim illas quae margaritas ferunt. Si berberi dicun»
tur, polire folent artifices.es politae nitore placent pulcherrimo.K iridis colorum smulo, pro^
diuerfa ad lucem conuerCone.ut columbarum colla.uario.inde opera uaria ornamentacp confiei»
untur. ^Conchis.utchamarum SC mytulorum teftis.pigmenta fua infundut pidores. f CJuod
fupereft.quscutp premes uirgulta (de uitibus loquitur) per agros. Sparge fimo pingui,&; mul
ta memor occule terra: Aut lapidem bibulum, aut fquallenteis infode conchas. Inter entn»
labentur aquK:tenuis^fubibit Halitus:atcpanimos tollentfata, Vergilius i.Georg. VbiSer»
uius,Cochles (melius conchs) propter admittenda fpiramina infodiuntur: lapis uero arenarius
fo SC propter fpiramina, &: propter immodicu hauriendum humorem fi forte nimius fuerit. ^fCon
cha: adhserefcentes tempeftatis figna funt.Plinitis.

De concharum alimento leges etiam infra in Oftreis F. Ichthyophagi quidam conchas qug t
Carnem habeant, hoc modo nutriutllis in foflam uel lacunam aliquam immiisis , pifciculos in ci-
bum inijciunt,atcp in penuria pifrium utuntur.Strabo lib. 1(1. ^ Conchula marina, purpura, pe» .
lorides. tanquam cibi ftomachum roborantcs,laudantur a Scribonio Largo, Compofitione 104.
utabalijs cochle.-emar. ^ Corpus augetiusmitulorumSi concharum, Plinius. Qiii re Ve-
nerea ponunt, edantpolypos, concharum genera omnia, Actius» 7^'

ait/cpHirttJ Athcnseus. Conchulae maris 6^ ceterorum fere o-

ftreorum fuccus plane tum falfus eft, tum uentrem foluendi uim obtinet . quanuis cara caro ucn-
trcmreprimat,Galenus 5.defimplic* A!uum mouentcochIe^,oftrea, pelorides, miiffUli, St" o*
mnesfer conchula, Celllis, Vrticamcotftamcum conchulis ckrcaluum,Pham'asPhyficus
prodidit, Phnius, Chamaru, conchularirm^in exigua aqua decoiftarumiusjalu» ciet, ideum

1-' '!

510

M

.'j
■■' '

fe'-, f '
'i

H.3U

uinoa(ruinituf,Diorcorides. Ventri molliendo, Qjtodfp fatis melius ucrbis dicemusHo,

rati, Mueilis&uilcspellcntobftantiacoi^i^jSerenus, u u 1 r •

Multi ex damnato uicf^us genere ftulii cfFedi-funt,€x fiulla carne, bubula, afimna, cetarias om-
nibtis , conchulis, «c. Alexander Benedidus. Conchas omnes epilepticis nocere , Galenus

(;oncham codfam pipere, petrofelino,mcntha flcca,cinnamo obligaSjPlatina, Et alibi,Ca.

ca ex senere conchyliorum ftint.coqui in patella fine aqua debent. Conchas ubiuideris prx ca,.

lore aperiri.aarefiam cum modico piperis triti Si penofelini cocifi indes,admifcebis9 : ac fiatim
in patinas iransferes.In aqua benefalita per noflem K diem retinendie prius funt , ut amaritudi-
nem innatam relinquant. Humefeuni omnes conchse, nimis olirea friget: His inflate falax n

eft tibi catiffa Venus, Bapt,Fiera. . _ „ „

e conrhtemarin:e,eademfereqirac0chlea:tummarmataterreflrespratflaremdetur. f^Con
Cofidifw chutemarinxaddunturremedijsad fuperfluum medicamentorum (a medicamentis purganti.
r»r- bus) fluxu fiftendum,lncertus. f^Sadcphum,ideft,conchamarina:praEferturalba,Hali. qfCon

chsmar.aduftaabiiergendo purgant dentes, ex non aduftis conn-itis emplaflrtim applicamm
aduftionem ignis fanat, Rafis ad AlmSforem. Ad agilopes.-Conchulas cum teftis fuis tere , SC
appone, aliqui uero mifccnt etiam aloen uel myrrham,Galenus Euporiflon 1.106. f Conchae
uft* Uiium ex ualidifsimis medicamenris ad achores funt, Galenus de compofitione fecun-

^^"ceSi uocabulum Seruius a GrateO wyx? deducit.alij Latinum putant a concauitate dido, i*
itaCB fine afpiratione feribunt. Conch* inde uocata; funt, quia deficiente Luna cauantur,id eft
euKuatur,lfidorus. SpeuGppusfeorfim nominat m},xes,iiis,<ni>il^«s,&:c,

Aefchylus. Nihil autem intereft foeminino,art mafculino genCre dicatur, ut apud
Athenxu legimUs.Sed SC xs^x©' interdum fcEmimne effertur : )(Sxx©'t‘‘to>'*,Epicharmus.apud
Sophronem quotp « hsj-xJ' (“aurriVatr nominantur, f , Hefychius SC V ari.

nus. K»xx«'w,id eft conchula, diminutiuum, apud DiqfcOridcm eft. Po(<tfyi(«,OT(/ V a.

rinus. f Scaflum,id eft,concha,Syluaticus.uide inferius in Mitulis, Aie«etV(t,ideft,Lcberi.
dem aliqui fenedlam ferpentis.alij cocham uacuam interpretantur, Galenus in Glofsis, Calcu.
los fuilTe lapillos ab initlo,qualesin ora per lufiim facpelegimus, & quos fpolia Ocearti Claudius
Cxfar uocauit.quom parata expeditione milites iufsit galeas conchis arhoc genus lapillis imple- 5«
re,h3c ratione de Oceano triumphaturus : nomen ipfum oftendit , Catlius CalcagninuS libro De
calculorum ludo,

. Epitheta. Concha; apud Ouidium cognominantur . marinae, tenues. T erga cauts fiqjer
obfitaconchis,4.Metam.de ceto. Dettitis cOnchislauior,if, Metam. Viles,capaces,Hora-
tio. Squalentes, (aliqui fordidas interpretantur.malim aridas uel afperas,) Vergilio i,Georg,
Concha; grandes, Cicero i.de Nat.fed hoc differentia, non epitheton eft,

Conchanomeneftmcnfurte,tefieGalenoinlibro de ponderibus SC menf. Eftauteraalia
manna,alia parua. Sic cochlearium etiam chama & myfirum, menfurarum nomina funt, a ca.
pacitatetcftarum quibus eiufdemnominisoftracoderma aquatilium animantium conteguntur,
defumpta. Menfuram quanta eft conchsc tefia terito,Hippocrates denat.muli, f^Tota capitis4o
. humaniofsium ftrucSura,uocaturma©-,«f<wV.&>is')'X®'apudLycophronem,hoc uerfu:Tva-ss

aluiuot rorpo- 'Mtv pUp. apud Ariftophanera cKK(a<op,Pollux. Sed fcaphium etiam fpecies con

rir liain. charum marinum eft,qua: mys alio nomine dicitur, f Conchos dicunt oculorum caiia , Calius,

T«K {iliityusifix ms &MifXfus Pollux, f Auris etiam '

concha dicitur pars caua extrinfecust-ra W w/a? a? 'ixiiu Sn^ixyaiyS aass,Pollux. ( Sed de con-
chis diCtis in corporehumano.plurafortcin Anatomicis Vefal^letSorcuriofusinueniet.) f Ite
patelIaingenuapudcundemxoxxrtielxoxx©^^PP*"^Ltur: alias (4aAr,0Cc, ^ Menfis remotis puer
euerrat itsit vsyyyhi^i/ koxAss , Kfltt osptwp xgyyvs (malim Koyyi^ uel tx^vwp A6H'e,Pollux:hoc eft

concharum teftas,&: pifeium fquamas. ^ Sigilla etiam imaguncula;^ relidlis in parietibus adi-
culisdtalianichios appellat, credo quod imbricaris conchis foleat earum fuperiorpars ornari. f«
conchas enim Eihrures nichios nominSt) collocandae,Gulielmus Philander in Vitruuiu. f Va
fis genus concauum ac fuperius patulum , a concha: naturalis fimilitudine concham uocamus,
Plinius,Puluis femperin catinos digeriturjSC ex aceto maceratur, ut omnis duritia foluatur ;ac
rurfus tunditur, deinde lauatur in conchiSjflccatur^, Perottus : qui SC alibi concham uas oblon-
gum SC concauum interpretatur. Conchae nomen pro uafe Lugduni etiamnum feruant.qiiidS
uas interpretantur ualde apertum inftar illius quo tonfores lauandis barbis calidam adhibent. E.
go concham dici reiftcputo uas omne,cibo,potui,altjsue ufibus accommodatum, quod marginS
autlabiorulatitudine careat,pracfertim fi longitudo eius latitudinem uicerit. eiulmodi enim con-
charum tefta: funt. talis SC cochlearium figura cft,fed manubrio addito.patcrac uero,obbac,catini,
lances SC huiufmodi uafa,quamuis latitudine illa carent, quam habent patinae, platta; uulgo ditflf , 6a
V «-m -n Dii xyyai oA»s,« rotundiora tame funt, quam ut conclw nomen me-

reantur. Cato de re tuft,In cellam oleariam hsc opus funtiDolia olearia, opcrculatlabra olearia

quacuor.

Epithetd,

Concht( mcn»
fura.

Conchtcpro

tefiis,

Conchie im»
bricat£.
Concha uit.

De Conchis in gcncrc. Lib.IIII. 511

qiiatuordecimlconclias itiaiorts duas,&: minores duas. Qiium bibitur Concha, cUm iam uerti-
ginctetSum Ambulat, luuenalis Sat.6. Plinius lib.5j.ferrcara concham dixit. Infacrahi»
lioriaRcgiim j.7iproditur decem fuilTe luteres feu conchas ameas, quarum quaqj tenebat qua.
draginta batos,8ic.Rob. Cenalis. Kiyyluj Galenus in Glof.

fis. Concha falis puri, pro falino continente falem, Horatius Serm.i.j. PeainumCquos uul-
gus noftrum conchas diui lacobi nominat,) ufus eft alicubi pro fale, quo aquam facerdotes
confecraiit.

Simul umbrar ^lofdamrepercufllis cacterfs CcoloHbus,) qm inopaco clarius.ftiicant, concha: Conchatm.
fa quaerit cauda , Plinius de pauone ; ubi conchatam aliqui intcrpretancur in modum con«

!♦ chie curuam.

Inter urinatorcsfunt,HS^^l-ni.Plautus conchytas appellat, quiconchylia conquirunt in ConchyU^m
mari.ln Codice luifiniant Murileguli dicuntur,quafi tiniricarij a muricibusj Budaus in Pande. Conchyte.
das. Saluete fures maritimi,conchyts atep hamiota-, Plautus Rudente, Dicuttir &: conchi. CoMn

lcgi,Cod.de metallariis,quiconchylia,muricesfeupurpuras colligunt. rAnaritesoftreum eft
(conchiforme) quod petris,utpatelteadhsrct, Athenaeus, f
ioy;pS»fifo-t(nj/3Ii-TSieaw*,EpichanmisapudAthencelnti.L<5cusapparetdeprauatus.

Conchites lapis eruitur in fofla Hildesheimi* urbis : qui incuruis liris ad fcapulas redeunti.
bus,&: aurei coloris armatura decoratur.longus efle folet palmos duos, latus palmum, Ge. Agri,
cola. K.yxiT«s lapidis genusiSf lapis durus conchyliorum in fe formas habens ,'in Le.

ao xicis Grxeislegutur. Conchitae lapidi altj etiam cognati funt.fimiliter a Cmiliiudine, qua con*
chas aliquas fiue teliacca animalium refertmt,did}i:ut cochlitcs,myites,ctenitcs ftrombites. Eft
& Conchites faxi uel marmoris genus,cuius Paufanias meminit in Atticis ; Ex Gracis (inquit)
foli Megarenfes conchiten haben^Sf in ciuitate multa ex eo sdificarut. Imprimis uerd candidus
eft,8i reliquis lapidibus mollior,cui conchx marina: fem per infunr,

• Infubterraneo domicilio quod oftenditur iuxta Cumas Italis, (quod uulgus fingit fuifle ah.
trum Sibylls,qiuim uerifimile fit fuiiTe fpeluncam pradonum ac pirataru,) uifuntur mrictes ua.

rio concharum contextumufaicumopusimitantes.ErafmusRot.inproucrbio Conchas legere.

Mirantur aliqui quomodo fiat ut duobus tribuscp ftadiorum millibus longe a mari in mediterra^
neis locis frequentibus concharum 8C oftreorum dC cheramydum magna cernatur multitudo SC
50 falfilacus,Strabolibro i. Etmox,Eratofthcnes aitfemultisinlocisamari longinquis uidiffe
lapidibus inhsrentes conchulas. pedines, aioftracoriim formas, falfummlacumin Armeniis
SCc. Herodotus etiam in montibus Aegypd conchylia quaedam nafei ac procreari tradit Lel
ge fupra in c. Meminit SC Solinus cap.i j-.a: Plutarchus in libro de Ifide Sd Ofyride.etli conchy.

Ha illi pro conchis dicant. ^ ^

Conchis foem. gen. eft feba (inquit Sipontinus) cum cortice fuo elixa, ad differentiam fabs
trete.quslme corticecoquiturta fimilimdine concharum , qudd confrado cortice uelutimpli.
cita conchis ims caruncula uideatur. Si fpumet rubra concliis tibi pallida tefta, Martialis lib. j.

Si conchem toties meam comcffes.Idem libro y. Cuius conche tumcsfluuenalis Sat.j. Ea.
dem puto apud Athensum Grsce nsyx©' dicitur.fi' bene mcmini.neicio ex quo authore hos uer.
■«•oluscitantisiAiaJ./ExtBoisaAss^isIyX»' Epicharmus etiam

conchon legumen nominauit, Et AhtiphanesiKoyxiV’' /nfsf «t ti 7re.oTcr(i«(iWii(/. r Koyvi/.
;i«yir<(lr,yw,_«sA.,w,ijM,Hefychius fiC Varinus. f Volucrum maius.id eft concha maior, Sylua.
iieus. Varinus.

Zenobia Odenati uxor capta ab Aurcliano,uixit prope Tybur in Zenobns agris, ubi uifeba
tur Conche locus, Calius ex T rebellio Pollione,

Troglodytarum mulieres circa collum geftant viyxMm-h Strabo : id eft conchulas e

pro amuletis fafeinationum. Ariftophanesin Vefpis.

CIO la esa hd*^umhocaComico,»tKoyxttts7^iiiJiyxt'J\i«u^^^^l-7m,/7TOf{r(^^yiff7(/a(r^«A««2wr.

«««ST. ^ Solebant nimirum figilla ceu uafculis quibufdam includere,

fo ut hodie ligneis torno fadis,uel elaminis ftanncis,qud typi diutius conferuentur.

An;^crw(,ws iWT©. xiyy^ij EtSephron fimiliter, f

«(i/uji -aim.y, «fis Ouinas fartas conchas

pilcinarias,bcftus ex Plauto. . a -e.

Venerem concha Cyprum deuedam canunt, quod nonnulli ad falacitatem refenmt.qtie con h
citetur ex carum cibo.non fecus enim ac oftrea.Iibidinofa elTe perhibentur, Pierius Valerianus.

Videntur autem concha: acipfie libidinofeeffe, ut in c. didumeft : & libidinem ucfccntibus

, ^°"<^’’?‘*'g"“s.Koyx»!(cIi©'.Remnulliusprectj concham dicunt Grteci, quem. proStrfMt

- , ““™*'®j""?®“‘^'^'fio<^cum,Vnde quod contemptifsimum,nulliuscK rei fignificabant,

0 I Kcyjpit e|«ti ^ tecb^r, Eraftnus Rot,

armus. ^ ^%’‘tj'^’**|«('!mA9iwt7i&«»r,Hefychius.locuseftcorruptus.lcgerim, Kiyx*!*/«1'
m Tit iftiTtAss tTOscKe.ueljKsyx^iBi TSjifyiils IS «gi SlrnAit, ^ Concham diuidere, ««yx®

De Aquatilibus.

TI2

j ■■ ■ .ii„„.r,^,-ir,niTmniainDerflciunt:Suidas,HcfychiusSiVarmus;^’^??/?A«!7(w/i».

e Et Suidasjtiazr^^ vsyyyrJm<lii}^sy,-^iiux ^&V?o4=oria,n
^•“‘pSRolfe^ftTanquam concham dilacerare, uel conchyliam difcerpere. de ^

cdhsCtnqtut Kmnb^ongj.

bus ^ jj- ouerbij ufum, qui communior efle potell ad rem qiiamuis qujc nullo

temanguft.orem fectflejjo^^^^^ n .g4^^

negocm p g ■ % ^ folet pueroriim.quanquam transferri poteft ad eos qui aliud a=

lentes obteScuioraqutedama^nimi gratiaa^

Krne oratore fecundo,de Lslio & Scipione loquensiNon audeo (inciuit) dicere de talibus ui- Ia
rii f^rl rimenita folet narrare Sczuola, conchas eos 8C umbilicos ad Caietam K ad Lucrinum le.
8e;e coXuS^d°n’"‘="’ remifsionem ludum^ defcendere. Idem ValeriusMaxi.
mus libro S.cap.S, de Scipione KLielio refert,

DE CONCHIS DIVERSIS»

DE CONCHA IMBRICATA.

ROKDELBTIV s,

ONCHAhjceft diftiniSione
tcfise imbricatim undata, ut lo
quitur Plinius , quamobreni
Concham imbricatam uoca.
uimus. tcfta enim ad undarum fefe at*
tollentium fimilitudinem diftindfa elf,
qute diftindiones cum ali® alijs infide,
ant imbricum modo. Concha imbrica*
ta dicitur , quemadmodum a V itruuio
imbricata c®mcnta;Incerta,inquit,c®*

menta aliafuper alia fcdcntia, inter fe
imbricata , non fpeciofam,fed firmiore
quam reticulata prsftant ftruduram.

Imbricata, inquit Budsus, appellat in*

ter fe harentia imbricum modo. Sunt 'K ^ i ■ c rj _

autem imbrices tegtil® curu®,quarum ali® alqs imponutur ad arcendas a teiSis plumas. Eafdem
Conch® huius diffincfiones non inepte fquamis compares, fic enim fquam® pifcium rotunda

B '*’^^Concht hac magna cft,K lata ambitu inferiore.Iaciniofo aceo firmiter coharente. T efta du*

racft, intus lauis. r • -e r- t

B Caro dura ac concodu difRcilis,alioqui fuperioribus limilis.

Frequens eti concha in oriente,rcperiiureuam in Oceano.

A A Grscorum uulgo aganon uocari audio , SC a Caloieris Arabi®, id elf, coenobitis qui illiC

Ui. 31. «p.s.funtXridacnam.VerumTridacna quorum meminit Plinius, eflfenonpoiTunt.Sic enim illequa

de oftreis loquituriln Indico mari Alexandri rerum amores pedalia inueniri prodiderunt.Nec-
non inter nos nepotis ctiiufdam nomenclator Tridacna appellauit : tant® amplitudinis intelligi
cupiens ut ter mordenda effent. Ex his uerbis nihil aliud rede colligas , quam Oflrea in India
ualde magna reperiri,ubi omnia grandiora ciTc quam apud nos f®pe diximus:qu| magna ofirea
quidam Tridacna appellauit,quia nonnifi tribus moriibus deglutiri pofTunt

U&.t.

Vhi.

DE CONCHIS STRIATIS»

RONDELETIVS.

STRIATAS Conchas nunc excquimur, quarir pri*
f mam exhibemus eam qii® communi nomine a no*

! ftris Coquille uocatur,ab Italis Capa tonda,a ro-
, — ” ttinditate.

Duabus enim tellis coilat multum cauis, in dorfum mul
tiim elatisjUt ad rotundam figuram multum accedanKintus 1®=
ues funt, foris flriat® Pedinum modo, in ambitu ferrat®. Hara
ali® funt alb®,ali® nigricant, ali® flaucfcunt,per ginglymu coi*
ligantunutriufcj enim teft® apophyfes fefe iniiicem fubeiintes
coniungunttir.

f»

Caro

Dc Conchis diucrfis. Lib.IIII. jjj

Caro dura eft,difficilis^conc6(Stl.Ius ex ea allium foluit. f

Ex Concha hac SC cscteris qua feqUuatur liftis i Si ia cinereiti redaAt dentifricia optima a
conficiuntur.

Altera Concha flriata priori fimilis eft,nifi qiiod illa aliquot lineas tantum a latere ad latus per
ftriarS tranfucrfum dudlas habet:hac nonlineas fimplices.fed uirgas latas ficuti fafcias per tranfr
uerfum duflas habet-Ell etiam tufaiundi Concha flriata, fafciata,sic rufa dici potcft.

Tertia Concha flriata cxteris^longior tft , oui frgtira, teflii multum cattis, canaliculis parum
profundis.aliquotlineispcrtranfuerfumduiflis,

COROLtARIVji,

CONCHIS flriatis Rondelctif, llibiCci ipeciem illam quani
Vcnctijs rotunda; nomine pieflam accepi. Rondcletius primam e
tribus flriatis fuis rotundam uocat.

4»

DE CONCHA ECHINATA.

RONCBtBTIVS.

CHINATAM Conchamab
afpcritateuocamUs, Ccutacu
leatam ab aculeis uocare pof«
fumus. In hac uniones reperi
ri teftatur Plinius. Na & luba tradit A«
fa rabicis concham elTe Cmilem Petflini
infetflo , Hirfuiam Echinorum modo,
ipfum unionem in carne ipfa efle gran-
dini flmilem.Hgc Concha iuperioribus
Pediini fimilis eft,teftis admodum
concauis , flriatis, in ambitu incifis. In
flrrjs fiue exochis eminent aculei fre-
quentes, incurui.certis interuallis a fefe
difsiti, qui fi tri aut alia ratione excide,
rint , ucftigium fui relinquunt. Quod a
,6ome temere dieJum noneftjfunt enim

qui putant Conchas omnes ftriatas aculeis illis armatas efle,fed crebrOatfritU 8i marisiadationei
rumpi, quod frlfiim elle experientia docet,Nam in Echinatis fradlorUm aculeorum ucftigiafent

J :< D

iS.p.cif.Wi

514 OcAquadlitus.

Der apparent ; Conchas uero ftriataS tantum etiam poft magnas procellas in litbre fatpifsintf ui.
deas fine uilis aculeis eorumue notis. Vidimus etiam f*pe conchas finatas ime ulUs aculeis reti,
bus captas. Quare hanc a caceris differre certum eft afperitate 5C aculeis. Carne uero internad:

fubftantia plane fimiliseftjHacRondcIeiius. i • r i,- d r

Iitba tradit Arabicis concham eile fimilem pedtinimfeao.hirrutaSn echinorum modo; ipfutn
unionem in carne, grandini Cmilem. Vide inferius inter Conchas diuerfasM,de Conchama.

c o R 'O t I. A R i V M.

Concha: echinatae Rondeletij.fpeciem aliam fimilem, quS
Venetijs olim accepi,non puto tamen in Adriatico aut medi-
terraneo inuenifi , fed Orientali Oceano , adiungere uolUi.
■Telfce utratque figura tum foris, tum cauitateinterna.quse ca.
putuerfus recurua,eft,inuicem.fimilesfunt. hoc pulchrum in
eisttribusin fummitate articulis ginglymo iunguntur, ita ut
eminentes utrincp mucrones mutua infertione, uterque in op
pofita: tefta: acetabula,cohaereant;atcp ita fit, ut quoniam con.
cha tota alternarim SC firijs eminentibus exafperatur, SC cana
liculis cattis (quos dC ftriges uel ftrigiles dixeris)fulcanir,infi=
ma parte firigiles oppofitis comittantur & refpondeantftrijs,
bis prominentibus, illis fubeuntibus,

DE CONCHA LONGA,

R o N D E I E T I V S.

B ASC Conchaduabus magnis &longisconftatteftis.Chamaeglycymerldi(imfIisefl;fed

I mm I teftte multo fpifsiores funt, magis rugatae, colore uario, in ambitu rubefeente , in medio +•
i i albefccnte,intuscandidccHmfa;uitate^ExhaccalxeOnflcitiir,

^ Denti&R& optima ex eiufdem cinere parantur.

Gonch* longae ipecies etiam in dulcibus aquis repentur ; cuius teflam alteram parte eius in»

DcConcliisdiucrfis. Lib.llll.

terna expreflam hic exhibemus, alteram non uidi:fed binas fimiles tlTe puto.&ginglymo articii.
lari. Superficies externa fcabra eft , qua adempta interior Ixuis candicat margaritifera concha
inliar.S^jfi bene memini, in his etiam conchis margaritas exiles inueniri aiunt.

DE CONCHA ALTERA LONGA.

JlOHDEttTlVS,

oNCHAHhac DaAytum efle feu
Vnguem falfum t eft.Necp aitdietl»
di funt tj qui his quinque UoCibUs,

AuIojDatSylo, Solene, Donace H
Concha longa, Plinium feorfum adhunc pi«
fccmiignificandum uti tradunt. Neque illud
retlfe ab alijs icriptS eft, Digitos Conchas Ion.

gas uocari. Nam Plinius lib.5r.cap.9. diuef. ^

iis locis de his locutus eft, ut de diucrfis rebUS.IeCinOris doIoribus,inquit,icorpiomarinUsj in tii. gM pUm i dU '
no necanis,ut deindefeibaturiConcha longa carnes ex mulfo pota cum aqua pari modo , aut fi
febres fint ex aqua mulfa. Deinde multo poft-Mares alij Donacas,ahj Aulos uocant,fceminas O-
li> nychas. Vrinam mouent marestdulciores foemina funtiSf unicolores. Quid uerd de hoc Plinij
loco fcntiam,poftca exponam.atcp alios cfte Datftylos a Conchis longis demonftrabimus.

Hanc quam htc exhibemus Concham longam Plinij efle affirmamus, quod nuUalit hac bn. A
gior & ftridior.Noftri Cullier uocant.

Telia eft a!ba,afpera,lineismultisSfdiuer{?sdiftinc!}a. Qua partereplioatur.foraminamulta >

habet ordine diipofita, In noftrolitore frequenter iacentesrcperiuntur.

Cottchdit lom

DE concha PiCTORVM.

RONDELETIVS.

N T E R Conchas cam ntim^tat Ariftoceies qua pi(^6
res ucebancur,nonm diluendis aucafleruandis colori
bus,adqiiain rcmpidlores hodie Murculorum tcftis
utuntur : fed cuius teftac radebantur , quod conficien*
dis coloribus utiles efleftr, ne quis exiftimet ex interno corpori ’
faniem aliquam ueluti ex Purpuris SC Buccinis infc(fiur^ uel pi*
dJura: utilem colligi. Verba funt Ariftotelis:ii«^«^^»?esffc(y

^aivTUijTrd^tt 7% tfbAv (Sip oa-i

^ TK 79/Ki/7« effs -jrfpnrc cw Concha q u JC piiflo

^^ribusufuieftjCrafsitudine plurimum excedit ; Stf florem illum
non intra tcftam, fed foris habet, reperitur id genus maxime cir*
ca Cariam. Huiufmodi efl concha quam hic prOponimUs^teflis
fpifsisjintus lxuibus,foris inarqualibus dC arpcris,Cmnabaris auf Sandaracae colof c,figiira fpon*
dylorumaut minorum Oftreorum. Hanc accepi a Gulielmo du ChouI Allobrogum praefedo,
uirouariac admodum 8C antiquae eruditionis , cuius egregium fpccimcneft editurus his libris
quos propediem publicabit. Is ad lingularem dodirinam , llimmam erga litcratos omnes libcra=
litarem atque humanicacem adiccit,qua in me quoque ufus Conchas aliquot, atque turbinata
depingenda dedit*

tii. f. (fc Hift*
cap.if.

DE CONCHA CORALUNA,

RONDEfcETIVS^

o N c H AE fupradidbe fimilis eft harc quae in mari noftro repe
j| ritur colore fcilicct.nibra enim cft,cora!lum plane imitata, un
Ij decorallinam nuncupauimus, figura dirsimilis:externacnim
teftarum parte pecftinem refert :nifi quod haec ftriata non eft,
fed lineis tantum afpcraj&T tuberculis rubris in jqualis,intus Iguifsima,
candidi marmoris colore. Spondylorum modo colligantur teftae uincu
io lo nigrOjtenucs funt, fed latis dur^.Caro dura, odore uiro(b,{apore faN
fo.Rard repemur haec concha:& uix,nifipoft diutino* auiiri flatus, S^
canicula: exortum ia litus cqciatur.

A

i

O %

taxat.

516 Dc Aquatilibus

DE CONCHA RVGATA.

K.ONDEI-ETIVS,

■ AGNA hac concha , SC Irneis multis , ST datis per
tranfuerfum dudis ualde rugata eft i tcftis ualde
fpifsis, intus lauibus dC fplendoris argentei, qua
parte concham margaritiferam , matrem perlarum
uulgd didam refert, per ginglymum articulatur: teliarum
enim in fummo apophyfes uicifsim recipiunt & recipiuntur:
quibus accefsit uinculum robuftum, dicas efle dentes pedi*
natim coeuntes.

Tefite ob fpifsitudinem in laminas SC frufta diflecantur,
ex quibus fpharr ulse precu conficiutur, SC dentifcalpiaquem»
admodum ex matre perlarum,fed non adeo fplendida.

In hac concha uniones reperiri non dubito.

DE CONCHVL A RVGATA,

RONDELETIV5*

I 0 H ab fmo ad fummiim lineas dudas habet hac con»

I chula,red a latere ad latus multas ueluti rugas fparlim
j bC fine ordme:quarum quxdam imperfe(5^« funt,& in
I mediam teftam definuni.Tcftsc non funt tumida? QC in
dorfum elat«,quemadmodum ftriatac omnes, Ted deprefl» : co*
lore uario.funt enim ex albo cinereae, & ad liuidum accedentes.

Labra teftarum crafia funt: dC tam arde connexa , ut fine ui non
aperiantur,facilius^rumpanturtefta, quampatefiant, quod a
Chamarum natura prorfus alienum cft, quarum teftae hiant. Vh
de eos errare "l" confiat qui hanc Conchulam pro Chamcpeloris
dc exhibent. Haec concha arena? modicum recipit per lateris rimam, aquam fugit ore quod illic
fitum eft, rotundum dCin ambitu finuofum. Iftas conchas Veneti biueronos fiue piueronos Uo«
cant.Mafsilienfes Clonifias, Ligures Arfellas,

(A)

DE EADEiI, BELE'6NIVS, 1 C H A M A M

ridem nominat, quod reprehendit Rondclctius,

E E i O*

Regias aut bafilicas Chamas Galli Pelourdes , ad Peloridariim lidcem accadentes dixerunt,
(y^ndelttim mox Conchulam sariam Gallice Telourdenominar;& e luto erut fcrihit,<Src,) Mafsilicnics Clo-
niflas, Veneti BiucronosiGenuenfes ArrtllaSjHifpani Armillas: AtlcOnitam, RaucnatesSiT A=>
riminenfes Pouerazos,quafi' pauperculos nominant,qUDd illic nimiurh popularis, pauperibus®
offerri folita fic.A luto autem, in quo tum manibus, tUm retibus euerruntur,nomen habent wsa/s
enim lutum Q^,{7^^rehendit hanc etymologiam ^n^eletiuftinjykin Chamif Telorinid.) Alij didas a Pelo

ro monte Sicilite uolunt

Differunt autem a Calcinellis, (chamis piperatis,) quod turbinatiori grandiori corpore coit
fient Calcinella enim (qua? dC Beuerazedicuhtur) Comprefsiore funtforma,tefia translucida,ac
multo quam chameleios tcncriores.Media autem cft inter aiperam bC lauem conftitutione bC na:
tuta.non enim ita horret ut afpera:ne£^ ita glabrcfcit,ut laeuis. albo praeterea ac fiiluo emblemate
diftinguitur: unde Caparozolam (chamam lauem quo^ caforoi^olam uulgb dici,alihi j'crii>it,Qux quidem
netijs ca^pxrot^^attel ros^^olx uulgo dicuntur, ah eruditi quihufdam illic pelorides exijiimantuf,&d Gr acorum
uulgb hodie ogi/x-m dictnturJ}oc ei^fojlilesmdm infundojht limo mar^a.fodientihuitruuntuuTejlamearum '
lauem & alhidam ejjeputo.) dici puto, quod ex rubro uibfulua fit

Eius autem caro durior efi,quam lamium Tellinarum bC Peuerazarum. Emollire aluum tra-
dit. Sed ScDiphilus copiofumjbonfi^ fuccu gignere tradit, 6^ ftomacho gratu:nec facile excerni*

COROLEARIVM*

Ha?c qiioc^ aut Conchula: rugata? Rohdelcttj eadem eft, aut pia*
nefimilis:necf pofui{rem,nifiiam prius habuiflemfculptam.

6«

DeConchiscliuerfis.Lib.il II. ‘ 517

DE CONCHVLA VARIA.

RONDELBTIVS,

,51 D fauces Malgurianas capftut freqiicncer Concha parua, •

t Ipifsis ^ dcprefsis , quar lineolis multis SC admodum

MW^guarijsdiftincfixfuntjObid uariam nominaiumus. Chamse
afpera: non ualdc difsimilis,fed minus afpera eft.

Carne cft dura , lutum redolente , fapore falfo, ob id ius uemrem
multum ciet. A pauperibus folum emitur,

' Vocant ULilgd noftri pelorde, ( hoc nomen etiam conchula rugata T^n^

deletij ‘Bellonius mhuit^dequa proxime firiptumel^: ) qvix tiox ctfi Pelo*
ridi affinis Iit, tamen longe alia eft Concha a Chamc peloride, dida^

puto anoftrisaluto&fordibustftEdasenimrcs & fordidas lordes appellant. Repefitureadem
frequens haud procul a Narbone, tota luto obiita , Uocatur^ illit Pholadoiqiiafi ^loT^aJ^cc dicas a phoUdes,
uerbo ^»?i^«i':quod latere, uel in latibulis degere fignificat, qux appellatio apte conuenit : nam
conchx iftae in luto latentes degunt, fepius ad pedem unitrn depreifte. Has mtilicrculsE uenantur
gladijs latioribus,aut alijs ferramentis in lutum altius .immifsis ut eleilent. Ob hanc concharu na=-
turamin eam fententiam inclinat animus,iit eas <?«A«(/'ccsAthenxi efleputem, quarum bis mcmiLi^.j.
nin Al Pholadesmtiltum ntitriunt, leduiroise funt. Ett

® KpeH9x,^Asi.Pho]ades ori grata funtjfeduirusreftpiunt, 8^ maliftint

ftteci. Et Phauorinus, osfxwm w* Quod fi cui hajc fentencia non probetur,

eas^ tantum Pholadas efle uelit, qu» in Taxorum caucriiulis» non in luto lateant, de quibus pb-
fteadiccmus,nonualde repugno»

DE CONCHA RHOMBOIDE, VEL MV»

S-CVLO STRIATO, RONDEI^ETIVS»

jl V A AI hic reprsfentamus Veneti MulTolo uocant. A

\(/^ide infra inCofollario de °S4uJculps,m Conchis diuerjis
JM.^ Grxcoriim uulgus Calagnone, apud noftros
* co/Mvvn®' eft, Fallo J3«Aixi/fl(/ quidam Uocaht : nam nia
hilfimilitudmiscumqucrnisglandibus habet, ncc^ in faxoru
fimis narcitur,quod temere nonnulli afterunt , nccp tcftaixui

c6tc(fta eft.ncc^ hiuus caro tenera eft, ncej^ palatograta, quod

de Balanis fcripfil Athenteus: fcd dura, uirus olens atep infuas Lii.j/

Ilis. Opinionem etiam eorum qui Ipondylum appellant, Tatis Spon^ltwi

refellit teftarum connexus, de quo in Tpondylis dicemus. Huius nomen nullum equidemapud”^”^"^*
ueteres rcperi:quare Muiculum ftriatum recfte dici pofte puto , quod tefta fit MuTculorum mari*
norum tcftaefimilijfcdTpifsiorefiiCfirmfore.Praetercaparsqiia coharent teft^,re(fta eftfere,ueluti
^ in MuTcuIis,altera parte rotunda: recfta fere, inquam, dempto teftarum capite, quod in angulum
Tatis prominet,ut figuram rhomboidem Tatis apte tota tefta reprajTemct,undeConchamrhomboi
dem proprie appellari pofte putem.

Ab angulo capitis teftarum ducuntur paru* ftrix, alia: recftse, ali* obliqu*.. Tota concha B
nigricat.

Dura eft admodum carne, fi cum alijs MuTcuIis comparetur. ^

Rara eft hac concha,qu6d in alto mari degat. C

DE EADEM CONCHA, BELLONIVS: IPSE BALA»

^4. numnominat: quod caxatRondeletius,

Balanifaxis multumadharent,immobiles^Tunf, tefta larui contecfti. Vulgus GracumCala* A
gnones uocat. Veneti (apud quos frequentes Tunt) Mouftblos, dumfortalTc mytulos dicere ftu»
denuTunt enim his Tatis fimiles. Porro quercina glandis Tormam habent, unde fiC Balani dC glan»
des Gracis ac Latinis diefti. Sunt qui Spondylos Latinis iiocari putent. Plinius uerd
animalia utrunc^ nomen transfert.CoIumella inter Concharum genera annumerat. Paulus con-
charum genus Condylos lcribic,qaos tu fortafle Spondylos dixeris.

^ccodiiiim eorum (iut^todit^cnocr:itcs,Sedhac de neris halanisaccipidehent: de quihMjuprain^B. P
Elemento fcripfimus) aluum ciet : qui nero Taxis non adhareTcunt,acres Tunt ac medicamcntofi,ma-
gisepaluum perturbant : atqj urinam minus concitant. Galenus eos in cibo pracipue commen-
to dat, qui eo loci proueniunt,ubi aquf marina admiTcetiirfluuiatiIis,laxis^ adharent:rj naiic^ (in-
quit) dulces dC habitiofeSjpleniores^jCopioilim prabent Tuccujquo dC abunde nutriat , aluumi^
pcrmouentjOri ac ftomachopergrati, teneriorem® habent carnem, urinam cient.

D 5

518

Iconem Bellonjj omifimus,qimnquam difsimilem
• iUi qifam Rondeletius exhibuit : teftis bieuioribus SC
obtuboribus, non ita tnangufium ab altera parte exe»
' ^ untibus. Eiuldeiq generis efleputo banc etiam con«
cham Venetijs ad uiuum effiibamhac formai

DE GONCMtS LAEVIBVS.

rondbletiv»,

s P E R A S conchas, firiatas, rugatas, executi {amiis,fequuntur!*ues 8f nonfiriatj.bas
enim ita diuidit Ariftotcles ; Eai Aeas

sp*K» saAlw )(pa wy^cu^aiutuHtcAii/jitcuyicAa/^^^Tg sa Ats

**rcspi«,«S“’*atri'«,»®C!)^K5j,j^ai/^w,,(0XK«gvxSlr, TCe fiAs ^etSJ'u7JX Ithlf waj/ XT«S, itflSt

locum non iatis cxprefsit

Gaza hoc modo: Ipfarum etiam teftarum magna uarietastnam aliat larues, ut Vngues , Mytuli,
SC Concharum quardam quas galadas appellant, Aliae fcabr*,ut Oftrear,Pinnae,8(: Conchg non»
nullte, a; Buccina. Qutedam etiam petbinatim diuifac, ut Pediunculi & Concharum nonnullae.
Ariftoteles tcftas diuidit in Ixues & afperas.Rurfus afperas.in uirgatas 5i non uirgatas.Sunt igi-
tur teft* quatdam afperac & non uirgatac, ut Pinnarum teftat. Sunt quardam alperae uirgatac,ut
Pedinum tefta.Quare fic uertendum fucrat.T eftarum magna eft uarietas. alia: enim Ia:ues funt,
ut VngUes,Mytuli,& Concha: quaedam qua: galades nominantur. Quaedam afpera, ut Limnoa
ftrea SC Pinnae, & Conchse nonnullae, & Buccina.Et afperarum quidem alia funt uirgata:,ut Pea
Virj4e5»*. <ften:aliae non uirgatie,ut Pinna. Haflenus Ariftoteles:qui uirgatas teftas appellat non fimpli-
cibus lincisauttubcrculis,reduirgise!atisSL iirijsalperas,dequibusac de alijs aliter a^crisiam
diximus.

tammiiff s Lajuium inter fe differentia e(l a magnitudine Sf paruitate, a crarsitudine Sf tenuitate tefiac, a

timiiti colore.quaedam enim totaenigrte funt,qua:damalbte:quatdamnigris lineis diftin(Sac,aliat purpu-

reas,tranfuerfas a: reflas lineas habent,de quibus deinceps*

DE CONCHA GALADE. ET CONCHA

N I G R A, RONDELETIVS,

5 d N C H AE Latinum nomennullum iniie>

j nerutjquare Gaza Latino nomine ufus cft. Has in*

|! ter larues numerat Ariftotcles j ut fuperiori capite
protulimus*

Fortaue a ladeo colorc diift» funt funt enim can*

didifsimacjtnaximacj&l^uifsimxs Nonnullar parum purpuras
rcences,qu%dam ftauefcencesreperiutur/ed intus omnes can>
didifsimcefunt*

J Caro alba eft,durajConcocftu difficilis , fiiccum craflum gi-

gnit. ius «x his aluum mQuet^fi per fe coquanturjuei fine mulcar aqusc admtftionc. fatis raro capit*
Concha nigra. conchas nigras opponimus,quas propria piduranon egere exiftimauimus , quod fupe«

riohbus plane fimiies fint,niri quod intus foris nigricant.caroquocp minus candida eft. utracp

non admodum concaua eft,6^ lefta una cauitatcfua alterius apophyfim recipiente firme colligati
tur,Ha;ci]le. Bellonius Galades eiTe putat, qu% alio nomine chamx i(ues dici}ntur;de quibus
inferius.^ondeletius negat*

DE CONCHA FASCIATA, ^

RONDEIrETIVJ,

A • VPERIORIBVS duabus fimilis eft Concha quam

j hic reprxfentamus,nifi quod paulo latior eft, quod
i Ixuibus uidetur peculiare.Praetetea quincp ueluti fa^s
feias latas a latere ad latus dutftas habet,tjs fimiles qui
bus puellae noftrae capillum redimire folent: quas Veites, ap*
pefantjideft, uittas, undc6^ hanc Concham coquilleuetade
nuncupant. Inde Latine fafeiatam uocauimus , non inepte, ut
arbitror.

Tefta eft admodum Ixui,dura, marmorea*

ConchuUiu*

DcConcIiis dmcrfis. Lib. 1 1 1 1.

Haec fucco &C fubftant/a a fuperiotlbus non differt.

Huic fimilem plane adiungimusjquam ob id peculiariter rion depinxitnm. Differt tantim iis ffmiBr.

oeispurpurafcentibiu.quas per tranfuerfum duiSashabct afummo adiinuin.alias partimTue! ^

fcentes,parnma ba., intus tota u.olaceaeft.Teftacftl*uirsima,fiquafitaIiaitenui..Vnalineaca
uaalteriwteftariongamapophyCmexcipit,&ficar(Secelligamur,

concha CRASSAE TlESTAE. Bt

COSiBVUS VARIIS, ROKDEiETIVS.

a <3 A L A D E & Chama afpera hsc concha figura noh
differt, necyuitsiaat fuBftaiitia, redcrafsitudinetan.
tum teftarum.Hs lineis aliquot a latere duiSis diftiii
<5*funt,nihilominus tamen Isties funt.

Ex his Uftis Si in cinerem redadhs praliantifsimum anti.
modium Ut , qiiod in fpodtj ueri uicem commode ururpatur
Hunt Si ex his dennfricia , & exficcantibus admodum medii
camentis utilifsimeadmifcentur.fit Si ex ifrdeni calx,

bunt Si Conchula quaidam aipera , quxdam latues nucis
^ iuglandismagnitudine,qusmaioresnunquamfiunt,Gra-ci udcantideduiBusDiofco ,

Srrum ^

DE CONCHA Matre VNiONVM.

RONDELETfV 5,

ay E C K E R R I M A Concha Si margaritifera , lingua Inditi
di&i{\iiu(FidanfrainC<irdUm de'Uargaritii.) Pi. Gal
hs Nacre de perles.pro Mitrcperlarum (nos Inim pctlas ud
w., IV ‘^^,"'‘'*’^‘”®^‘'*‘^‘'“y5'“?'”'>*'M'">un‘oncs)quddfrequeh
nores K meliores uniones in his quam in alijs Conchis uel Ollreis inue

locoJmSmu?'

■ Haecconcha magna eif. fpiffa, modici caua, figura Pe Anum aimu.

la unaen.mparteauremhabet,&foraminaparuaqute nonpermert.

Altera rotunda eft, argentei coloris Si fplendoris.maxime in interna

^c, externa nonnihil flauefcit.T ota lamis Unionum modo. Hanc prd

fuiffe docCtAthensushis iret.

ramconcham Indicam qme didfLff repr^entaffe

j^inren;bu"Xrf5ral“oh^crcT^'’'"^°""^''^

pillus tot particulis conflans auot in rpt! ^ mortuus eft quidaftijcuim altero rene erat Ia- chis qmmy

li.cxtrcmumucluticaputma?mor rroSS' "T^%^"n”r“‘'’^“’^“'” P"*ulatum lapik «arr#it,

fcula figuram airnlendorem (rt . ^ candidi fiuftulumreferebat,uelmargariramaiu.

tu Oftreis Si Conchis fenercenr/hu*^" concretum fuiffe exiftitno. Quare nec ttiirUm fi

«. ^oncmslenelcenubus uniones reperiantur.Dc quibus plurafu^oco.

COROLtARrVH DE CONCHIS DIVERSli.

chas) longas Sed ali^funfcoSr"^^^^ VnguibUs. Itali hodie Cdpas (id eii con*

fo gai carnes ex mulfo potat cum aquTna^^mod P<‘n'onomina»,cum inquit (Concha Ion.

I^WS medentur ^“^P^*^^*”°‘^®j3utfifebresfmt,€xaquamuira,iocmcnsdoloris

pbron.qui conchae Inner jt^vKvfc^ia^ ^ So=

gas mdctLir foIenes,id eft dadylos ftitcrpretaru Conchulam oblohgairi

D 4

Vmo w Cond

D<

520

,IH tcllinem, alij chem=.m macranuocant.M.rcellus-Bmpiricirs.

c o N c H AE srenera plura faxis affixa emnem uitam traducunt, Ariftoteles.

LEPADES eftPatellK,conchx(unt petris adhxrefcentes, Galenus mGIofsis. Vide
fupraetiamin Conchis in genere A.adquasfpeciescomuneuocabukimconchatfoleatextendi.

iCHTHTOPHAGiciimper lempeftate ptfcan non poiTunt, Conchas legunt permagnas:
quarum tefia faxis attrita , interiore carne cruda , fapore oftreis perfimili , uefcuntur, Diodorus

CH AE qutedamhabentteftasfubtilis &: tenuis labijfn extremo libi coniungunturtaiij

perquam denfasiut geiius illud e cuius tefta fiunt monilia SC manubria cultellorum, Albertus.ui.

detur autem de i^argaritifera quadam concha fentire. . _ ^ I

c L V s Ii E s mordaces^ Concha: , ceu mituli , pro efea imponunnir paruulis raris^ textu

uelutinarsis,inaltoia(flis,quibuspurpurxcapiuntur,Plinius. .

CONCHAE quardam fatis magna in pifeinis &C lacubus reperiuntur. Has quidam in lixiuio
decoquunt donec cortices teftarum nigri emolliantur Ut demi pofsint. reliquum album contun-
dimt & roK inter Pentedofien & Augufium colletSo deftillatocp, excipiunt & fubigunt : inde
globulos formantminimos, pertundunt^ acicula,Kfilo infertos ad Solem indurant, SCe.utplu»

ribus fcripfi in Columba E.fic Margaritas mentiuntur.

COROl-LARIVM ALTERVM DE CONCHtS DI. ^

uerfis apud ueteres mcmoratis,fecundum ordinem literarum.

De Concha acatii modo carinata,uide in Nauplio,

A L B AE conchs,ASI/jc9Ci:uidc Androphydfides, ^

AMATHiTiDES Concha nominantur ab Epicharmo , eatdem nimirum quasinfraVe»

ncrcas nominabimus. ^ „ n -j n n • i t

A N A R I T E SjUcl Anartes, AmclVss» cwct^sc, oltreum cit (id elt, tcltaccum animal) conchsc
f iimile,(i<s>x?/‘d>-. Varinus non retfie habet quod petris ut patellte adhaeret. Memime

eius Ibycus.ite Herondas,nge<r(fve okus (waeiTsr, funt autem choerades , Icopuli marini.

Et Aefchylus infulas quafdam laxiitZipiifus nominat, Athenaus. Forte autem difli funt Anarite,
fcs 719 » iwsjTsiSio.qudd a petris pendeant. Av»ei7i»s,KSxAii^»p,id eft cochlea parua , a Ne«

reo dat mone marino, Varino, Vide etiam in Nerite,m N. elemento,

AliAsi.ksvx» (K9xAi',Varinus,) 3itA«Kri«tsif©',Hefychius.

ANDRO PHYCTIDES quatdam Concha memorantur ab Epicharmo, his uerbis: K«i»A
Ktiioin snwoi, 7K5 Av^wfuKriJ^X! Vm/rilr aiSjuww iitt?>avT , (cppdr ■/!' Aifliiaij (allisit!) ■nl S«i. Hte
concha fortafs’is contraria quam reliqua facultate, Venerem non promouent , fed inhibent; auC
etiam fterilitatem inducunt,ut inde wiittc/lliiAoi «myir«,hoc eft male probata ad foecundiiaccm, &C
Androphytftides forte a uirorum & concubitus tadio ac fuga dicantur.

C CALCENDIX genus concha, Feftus. Tellinas Anconitani Calcinellos nominant , ad
diferimen alterius concha,qua ab tjs Chalceneappellatur.Bellonius.Inditum autem hocnomen ^
fortafsis eft a calce, quam e conchis quibufdam fieri teftis eft Rondeletius. non enim placet quod ''
Bellonius feribit, AnconitanosChalenamuelChalcenam appellare Charaam piperatain,nomi.
ne a Chamula detorto,

DE CHAMIS. RONDELETIVS*

DiKcuUM E Chamis omnibus certi aliquid feribere certe perdifficile eft,tum cb earG uarictafem,

^ ■ i tum ob parum certas &: diftintfias earum notas a ueteribus traditas. Quapropter mini»

Hmvolm. 1 me miror Hermolaum uirum optimarum rerum cognitione proflantem in fuis in Dio-

B feoridem corollarijs de oftreis & conchylijs paucifsima fcripfiffe.copia eorum &( uarie fr

tate,ut opinor,deterritum. Marcellus Virgilius Graece dC Latine dotftifsimus, in fuis in eunde
giUiu. autoremcommentartjs,abijfdemabflinuit,earundem diftinfliones peritioribus relinquens. In

genere,inquit,minoru oflreorum Chama- funt, tanta cum alijs affinitate, ut facile in antiquis feri»
ptoribus confundatur earum hifloria. Nihil difficilius in tota huiufmodi rerum commentatione,
quam in appellationibus his cocordem ueteriim hiftoriam oftendere.ob id peritioribus relinqui»
BrUonS notit. rniislHaclenus Marcellus. Ab horum raodeflia alicnifsimi quidam, perindeae fi harumreru

coachmali^ diftinclionidifficultasnullainefleKCbaraasaliquoiinepiedepinxeruntjproarbitriofcilicetjnul»

SrafflJ^Lucterum fcriptoriim autoritate freti, unde pro Chamis Conchas fpeciatim ditSas ufurparunt.

I/at * (Utmi hoc & iimres pidxmfecenmt.mde m Corollam noftro dt C omhn ingmerc.) Concha enim umuerle

Chanm dU quidem teftamomnemfignificat,utiamannoiauimus;&: ut aliquando nos quotp accipimus, quu

. nulla rerum confufio inde fcquitur. Sed quum fpeciatim de rebus dicitur, rerum lingularum pro
, ■'I'''''" ptijs nominibus, mendum. Hanc ob caufam Ariftoteles Conchas iChamis diffinxit libro ^e.

De Conchis diuerfis C. Lib. I III. j2i

hift,»nimal.cap.f. Ai.A’io;.;{ti,Ksax«»‘“>Kia<raAiu/A',i(i)4i(Tf<!r^ TiitwlAm hatiSxntittha-vstmu

Conchs,Chamar,Pe(!?mes, Vngues.Iocisarenofis fui drms initia capuint. Alio loco eiufdemolr i . a.

peris concharum fpecies aliquot recenfensiTcfta: (inquit) a fefe differunt ; alia; enim teues funt
ut V ngues.MytulijConchac quatdam qutegaladcs dicuntur: alist afpcrs, ut Limnofirea, Pinna' '

concharum fpecies quadam. Netp cfl quod quis in Chamarura SC concharum confiifa nacfatio’
ne Dioicoridis autoritatc^le meatur , quum feribit: Lti.a.eap.^i ■

asMwmwi cmJi aaMfiwfnia.Chamarum conchuiarumcp aliarum in

exigua aqua decoaarum ius aluum ciet,id cumuino affumitur. Hic Chamas SC Conchulas con.
iungiqnon quod eatdem fint,fed quod ius ex utrifq; eadem iit facultate. Id quod omnibus etiam
Io teftaceis commune eft;ius enim ex omnibus,aIua fubducenda uim habet.

Nuncinquiramus quid Iit Chamis proprium.quo a Conchis.quibus in multi? fimiles funt.di Cframc quomd
flinguantur. AthenauStTip Jt ‘ “I' « Xi©-,^ ^ ,-oj3s srot airoVema m * dijlmgMm

?n« ^ w Chamarum meminit Ion Chius in Epidemijs.qutc fortafsis ynim. a Gra;>

cis nominata funt ismiixixsrsitu.id eft,ab hiando. Id Ctymum fecuti quidam Hiatulas Latine ap..
pellant. Sedeum eadem UoceetiamChannanuncupentur.qua a Chamis maximediftant utin

priore operis noftri parte oftendimus, tutius elfe puto Graea appellatione uti Plinij exemplo j a Ub.e.c^ip
quoChamanominantur,& Chamapelorides,SC Chamatrachca,atqjaliaciufdemgeneris.Cha
ma igitur etll concharum generi fubfint, hoc tameri a cateris conchis diftabunt, qu6d femper
hiant,8C telias apertas habent.

lo Harum multa funt differentia. AthehauS libro j.Hicefius Erafiftratius (inquit) Chamarum chmmitt'

alias ait dici afperas, alias regias, afperas quidem mali elfefucci, pauci nutrimenti, facile excerni, di0rmtiei[
iplis pro efca eos uri qui purpuras pifeantur, Lauium autem pi aftantia differenrias magnitudi^

ne aiiimari. Aliquanto pdft idem Athenaus ex Diphilo; Chamarum crafsiorumtxsiuiif^l^fieJnc.

XiaS'") qua parua funt, & tenui carne (olirea uocantur)flomacho grata funt, & excretu facileSi
Craffauerd,quas&:regias,&pelorias appcIlant,multanutriunt,difEcile excernuntur, boni funt
fucci,ftomacho conueniunqprafertim magna.Priore loco Chama in afperas & regias diuidun.
tiir.uidentur^laues pro regijs accipi, Pofteriore in cralfas paruas & craflas magnas qua cttmle
uibus eadem eifeuidentur. A Plinio fpecies ha numerantur,Chametrachea,(;hamdeos, Cha.

mapclorides, generis uarietate diftantcs &;rotunditate,Chamaglycymerides. Nos ita diftiimui.

J» mus ut Chamarum alia laties linqaliaafpera. Lauibus Chamapelorides Sf Ghamanlycym^eri*
des fubijcientur, de quibus ordine dicemus, . . . . »

DE CHAME LAEVI, RONDELETIVS.

HAMELEIA ateftalauitate nomcninucnit. ArB

Telia duplici confiat. Conchis lauibus quagalas
des dicuntur, fimilis eft. Ab bis teliarum fragilitate difc
fert.digitorum enim compreffu. frangitur facile, qiiod
conchis Sd petSinibus non euenit. Intus Stf foris candidifsima
+0 funqcaro quotj intus candida, in qua duo foramina cernuntur:
alterum os eft, alterum excrementi meatus, utrimque finuofum
eft,ut dilatari Sf conftringipofsit.-hocad attrahendam aquam, iL
lud adrefjciendum excrementum. Habet df pmmx UtcOnchacatera. Latere magis protube»
tante femper hiat. °

I''®’’enacumTeIliniscapitur,quadecaufafapiusaquapuraeIuidebet adarenamexpurgan CE#

oaim^qua expurgata dulcis eft 8C tenera,alioqui ui.x edi poteft.

lamas eafdem effe cum lauibus conchis quj jatAoe/str dicuntur,falfum eftinam Ariftotelcs, Cohchtu gdta
ncutmus,chamas a conchis feiimxttjjFI/ccille.Sefi ^njioeelem aliqups dixerit conchas acharnis des,ciconckti
eltjtinxijje quidem/Mecie potius quam genere, & nihil prohibere idem nometum generi toti, tum Iheciei fui eo uni
fa auntuf.umualidu hoc 7{pndektij argumemu fu. f de hac concha "Bellmius fcripfit, paulo pojl adferetur.

DE CHAME PELORIDE.

RONDBtETIVS»

“^oaoeiti^

»(* •

liini

522 Dc Aquatilibus.

• E L o R I D A ! Athenausuno loco a Chaiiiarum genere fegregafle uidemr exfenten*
jjj fortaflTe Philyllii: aj attciiiiSsturMi -n mAiei»K.(<eC»t' j-iy -^K.

hxMiStitv PeloridesuocaisfuntadiiSione iriAiei©' : maiores enim JuntChamis,& ab
iis diuerfe. Alio loco ex Diphilo pelorias Chamas craflarum fpeciem facit, quas & re.
oia. annellat ous Kmaiores funt. Chamas etiam peloridas appellat Plmius. Hos fequimur, ac
Vi-ii- «p.». pelo’r?das fiue pelorias, flue pelorinas a magnitudine didas fuiffe cum uetenbus exiftfc

mamus id auod innuit Athcnatus priore loco modo citatomam •ortA«et.|; fiue wsAkwi/ fignihcat
V ^ eft,magnum &: prodigiofum. Vel didar funt pelorides a Peloro Sicihac pro=

montorio quod iuxta illud Pelorides optimat reperiantur. lulius Pollux de cibor^ antiqu^
Drsftantia uerba fiiciens: Apud ueteres in preuo fuit Murena ex freto,« Muracna Tartelia; Pia. 10
cebai Thynnus TyriU5,&: Mugil ex Sciatho,HiKdus ex Melo, Conchae etiam Pelorinx,(Pt/<»a.
»i) unde forte nomen adept* quxnunc Pelorides (PiUuei^^) uocantur. Ex his apparet ini%nis
tarHom-Mso. error corumfqui feribunt Peloridas nomen habere a luto, in quo tum manibus,t.^ retibus euer
iauu-- Tuntur-pilos enim lutum efttfic enim eorum feripta uerba repeno.wsA.s quidem lutum eft,a quo

■wsABetVet &; ■arsAs.ewt dixifle oportuerat, nOn ■«rtA»eiol'«s,8C ■m^ueiK,SC ■anAaeiritt.ficuti omnes
extulerunt. Prxterea illud e memoria exciderat, aut fortaffe ne legerant quidem,quod fcripfit A.

Lii I JrHifl riftoteles,Conchas,Chamas,Pedines,Vngues,locisarenoflsprouenire,noncocnofis.Sedomlfc
' fis nominibusremipfam depingamus. .

Chama peloris duabus conchis conftat,qu* nunquam tta lunguntur qum femper hient, « u<
uo a: mortuo animante , etiam fine calidi contadu. E* oblongx funt &: laues,cx albo purpura- la
fcentes in medio connexs. Caro intus alba efitqux etiam contrada.tota tefta uix capi poteft.ex.
tenta multo longior eft,rotunda,fpifla,pudendo uirili non abfimilis,digitimedij crafsitudine.In
extremo altero foramina duo apparent,alterum oris eft,rotundum, alterum excrementi.

A Santoncsconchxftrldx8inonhiantisfpeciem palourde appellanqquat uox a Peloride de.

Palour* Sas. duda elTe uidetur.Scd ea Chama peloris non eft,cummagna non fiqnecphiet. (J^uie fuprikCon~

TclourdeaGnUiliii m»rt tncdntnmtwn d>S«,3^«dtltm fufmit
Tchmi. Conchuta utinit.) « , *

r Caro Peloridis dura eft,ob id difficile excernitur & multum nutnt.

diimxap.tf

B

DE CHAME GLYCYMERIDE,

J*

R0NDE1.6TlYf.

:

I H AM AR VM generi j.AvKvi<»ei^draccedent,Plini|6fMacrobijtcRimonqs.Cham{.

I glycymerides,inquii Plinius,qux funt maiores quam Peloridcs.Macrobiusin corna
j adijciali Lentuli flaminis appofitas fuifle dixit, Sine quis eafdem efle Peloridas BC
■ „ „1 Glycymeridas exiftimeqmaiores fcilicet Chamas, legat Macrobium libro j. Saturna

hum. Antecotnam (inquit) Echinos,01ireas crudas quantu uellent. Peloridas, Spondylos Sic. f*
Paulo poft alia edulia enumcrans,Glycymeridas,urticas,&:c.Suntautem Glycymcrides dida a
dulcedine,ut opinor, quod raporefintdulci,minustpfalfo quamreliquac. Sunt qui Glycyamcri-
das uocenqquaC ex dulci amaras.Quod fi ita fit,compofitum nomen ex Graeco & Latino fuerit,
quam compofitionem improbat Quintilianus.

Glycymcrides igitur chamx fiint maiores quam Peloridesttefta oblonga,Mytulorum fluiiia.
tilium teite modo.fed duriore SC fpifsiore,rugofa,non tamen ob id alpera,ex albo rufefccnte; car
ne & fucci bonitate Peloridi fimiles.

Eafdem efle puto cum ijs quas Pelorides maiores Athenxus libro J.uocat.

Hermolaus Barbarus contjcit apud Plinium poft uerba hxc, Chamxglycymerides qux funt
CorycurtCrii maiores quam Pelorides,pro colycia fiue corophia, legendu corycia ex Athenao qui feribit con »*
chamx fune J. chas quafdam a Macedonibus uocari quas Athenienfes «faw nominant. Sed utut apud

j^er!e,nongly* Plinium legcndiimfitjnonpotes corycia ad chamas glyc ymeridas referrcific enim conchas afpe.
tymerides, ras UO*

Dc Conchis diucrfis. C. Lih. 1 1 1 1. 52^

ras uocati fcripfit ex Hege&ndro Athenaeus : Hegefander (inquit) in commcntatijs ait conchas
.afperas uocari a Macedonibus Corycosjab Atlienienfibus >;«»:, id eft, arietinas, %miitUnuf:
jed dn xyass rei?e anecinds tnter^reucurj duhitanporef^. ^^ud He^chium £tr ivu JcrikUur;

iUlu/m» TKt TSjjwt «itUftiiWtxtthsunt

DE CHAMA aspera.

ROftDEtETlVS,

if M A 1 7)MX®«, id eft, afperie,a teftarum externa
parte didiac funt , ob lineas tranfuerfas , obliquas
multas , cauas , cam^ ob caufam mufco fxpe op*
pletas.Superioru modo oblogj funt,intus Ifues,

Carne funt mali fucci, pauci nutrimcti, ad excreiionem
facili, qua tamen deledantur purpuraemnde pro cfca iitun-
SUr ea purpurarum pircatores,ut ante ex Athenteo diximus,
f 2)r itdm 'BcUonij Jcrifu repritsi

DE CHAMA NIGRA.

A B

A»

RONDEtETIV i.'

dif]^
rcnt:£ ex Ar*
Ikno.

■saBBl E I, I A N V J lib, cap.ia. Chamas marinas, uas
rias &( multiplices efle tradit, nam qua:dam ipfa-
riim (inquit) nigerrima: funttnonull^ argentei co
KT» ■■ 1 1 lof is {imilitudinem gerere uideniur; Alix utrocp
colore mixto infignes. Ex his colligunt nonnulli Chamas
pro conchulis acccpine,quK coloru uarietate a fefe diftant,
fed non redc,ut ego quidem fentioinam funt utconchul^,
ita chamae uariac,alba:,nigrar,ex albo rubefcentes,ali2E fradu faciles,aliae difficiles. Idem de Coch
leisSfPedinibus ueredicitur.l^uareineptelfecerunc, qui concham nigram pro chama nigra cx= tBcUoniecrM
hibuerunt,cum concha: rotundiores chamis efle foleant,neque hient ; Chamae uerd tefta fini Ion- prchenfm, tj,
giore, qualis chama nigra quam hic proponimus, teftis oblongis, laeuibus, duris, lpifiiscB,ac \ie- ‘<”>ektm mgrd
luu marmoreis. SaT

ritd

DE CHAMIS. BELLONIVS.

MHM N rfomfnaritdis uulgus Galliciiifn cum Italico c6niicnic, Siquidetn noftn maio» a

Pglt3 res Chamas des Flammes , minores uerd des FJammettes nominant, quod cum lurc
RjIMincodaf, nonfccusac piper fauces os inflammare foleanc. Italicum uulgus maiores
Chamas Peuerazas,quaii piperatas, nominat : minores uerd Peiicronos, q? piper haud
tantopere redoleant. ( T^ndektius Conchulas rugatas quas Juprd exhibuimus ^ a y metis "Piueronos dici jeru
bit.Fide mox de ‘Piperata Cl7ama.) Harum enim e mari recens aduedarum carnem quicunc^ paulo II
beralius deguftauerit,quendam faporem in cis gratum, fed gulam grouocatem ac piper redolena
temcomperiet.Csterum qu^ ChamaLatinis dicitur,eadem Italis Cappa, Gallis autem Coquille
appellatur. Alias autem his congeneres Itali addito cognomento Cappas fandas, Capperozolas,
cappas longas, di^huiufmodi uocabuhsnommant:De quibus nunc eflreorfimdillerendum.

£> £

PIPERATA CHAMA,
re laeuium ^ BclIonius«

Chamam piperatam Veneti Beuerazasuel Pcucrazas uocant ad diTcrimcn maiorum, quas
Biucronos appellant.Paluftre eft concharum genus in cocno degcs,quod Anconitani 8(:Rauen«
nates ChalenamuelChalcenamnomincaCbamuIadetorto iiocitanc. Biucroni autem dicuntur,
uel qudd ob piperis faporem fttim excitent, ucl qudd illa: perpetuo bibant, nec^ diu fine aqua fer*
uari porsint:atqjmforumallat^,&:aquacimmerfa:,gcminamat($obIongam exerant ligulam, ut
cochlea modo perpetuo fitientes moUeri percipiantur.

Supra modum fragiles habent teftasjlaeues ac comprellas, non autem ut alia: conchae orbicua
lares: uerum ufqueaded tenucs,uttranfpareant.Cafdinibus non funguntur inuicem infardisjfed
neruOjUt oftrca. Labra non habent crenata, fed laEuia,magis^ in rotunditatis ambitum circinans
iur,quamTellincr«

CHAMA LAEVI J.

Omnium concharum albilsima: funt, quas chamas leas Graeci uocaucrunt ; Galladx autem

524 De Aquatilibus.

(utreor) Ariftoteli dicuntur. hac j^nddetm-.cmus Galades conchas Jiiperilupafumm.)

» Tantam magnitudinem adipiicuntur in Oceano, ut quaternorum digitorum latitudinem, fe.

norum autem longitudinem exuperent.qua: res multo pcrfpicacius innotefeet ex ijs qui a Diuo.
rum lacobi aut Michaelis perfolutis uotis redeuntes, teftas ea qua dixi magnitudine de fuis pileis
appendtmt.Frequcntius Romae, quam in quauis alia urbe ditienduntur cumTellinis aePefii.
nibiisimagnitudine quidem iuglandis,corpore fere orbiculari, glabro, fragili, pellucido, rotudo;
labris ac tcfta tenuibus, laeuibus,non autem denticulatis.

C Facileacalidotangunturjfaj^iciaitnir.-j quamobremmoxhiantesfualabrapanduntiquo fitut
parum diu abfint a mari quin exanimenturjltcuicp illifti ftangantur.fuam quocj aquam facile amit
tunt,raultas^ arenulas recipiunt,a ciuibus quod elui difficile pofluntjuulgd refpuuntur. Sed rc. >•
ccntes,&; adhuc tiiute.T ellinis certe pollhabendac non funt.

A Indigenae caparoias uel caporoaolas uoemt. ( Fide fi^eriism Conchula rugata.) Nam cafjpa:

nomineltali chamas intelligunt.AetiusDiofcoridcm ac Galenum fccutus,chamulas uocauit.

C MouCriautemafeChamasleias.acfedemin litoremutare compertum habeo, qu* res ei in.
ftotefcet,qui has in uafe aqua oppleto immerferit,quod Veneti plerunij faciunt, ut minus exani.
mes feruent,n«ie arenis confpurccntur,aut deteripres euadant,

I Chamarum (inquit DiofeOf ,) conchularum^ exigua aqua decodarum ius,alHum det.

S

(C)

c

t

CE CHAMA l-AACHEA, BELCONIVJ,

Chama trachea,Ualuas eodem modo quolaeuis tornatas habet, efl^ rotunditate pene otbicti.
lari conflrutSa.hoc tamen inter fc differunt,quod illa Iteui quidem teftaihtec uerd, afpcra clauda.
tur,pe<Sinis modo ftriata : fed PetSenretflas habet llrias, illa uerd tranfuerfas, crebras SC profun.
das.Dura eft admodum chamarum afperiorum tefta,fi cum laeuibus conferatur. Ea enim no nili
ualido idiu perfringi poteft, cum tamen aliorum fere omnium lacuium debili digitoru comprcflii
aperiri pofsit.Chama praeterea trachea in arena circa litorareperitur : extremas enim iniurias ob
tertam duriorem minus reformidat. Labra haudquaquam in gyrum (ut PetSen) denticulata , fed
Mytulorum mote laeuia habet.

Mouetur ut limax,ut eius concham nonnunquam profundius iaburrantem confpexerimus.
fortibus nanque fpondylis conftat,quibus tertas mouendo etiam per arenam lumbricorum mo.
re confeendit,

Hicefitis carnem eius duriufculam.mali fucci,parum nutrire, facile excernqmaris^ (alfugine
referre pronunciauit.Diphilus autem fiomacho gratam efle tradidit ; cuius ego fentendae exper.
tus facile artipulor.

5«

CE chama (SEV potivs concha, vt
Rondeletio placet) nigra,BeIlonius,

Eft SC alia Iscuis chama a catteris hoc diftans, quod cum Iseuis fit , tamen SC robore tertae cura , ,
afpera facile certare poteft.Cloniffa quidem maior eft,& plerutj nigricat.Cardinibus quocp, qui.
bus ualuas coniundas habet, a praeditrtis etiam differt.Praeterea non ita ut prima lieuis in rotundi
tatem turbinatur,nec ut Peloris plana eft. Crenas haud ita profundas in labris habet. Quum aute
Aelianus in chamis quafdam efle nigras,ac reliqua genera alba efle protulit, hanc^ unicam pro
maiore tertae parte nigricare uideam, facile mihi fuit conijeere, hanc Aeliani chamamefle, ac for-
tafsis antiquorum Glycymeridem. Nam S^Peloride maior eft 8C dulcior: neque piperato gurtu
koit. pfteipitur, fiac 'Bsllonm, 'Nos Gljcjmeridem Ji^cletijchamam,juam magis proiamus,exhilumusfupird.

COROELARIA DE CHAMrS, ET
primum in genere,

X»fi!r,genus oftrei,Suidas. A uerbo j^'»,)(»,quod eft ysfi (hoc eft capio)
vu:fw,fuiru,Ab eodem uerbo X“ fit etiam gau!i,'reesfxmii,hk •nSi ex Athenato liquet, Eu.
ftathitis. Sed uideri poteft chama a uerbo x“ derittari in utrauis fignificatione:hoc eft,fiue quo
niam hiant, fiue a capacitate. caua quidem 5C capacia omnia, hiare uidentur:ficut SC cana animan.
titim orahianqcum accipere aliquid auent. SC licet concha omnes tum caua tum ad capiendum
apta fint , chamis tamen priuatim hoc nominis contigit, forte tanquam maiufculis,8C capaciori,
bus, Xxfdu/ miAsvlflxi/ usyylw (««'{»n:,Galenus in Glofsistnimirum pro uafisgene.

re, capaciore quam concha communis fit.Caierum pro x»s«#“i/'e (ysfu^toc uel x»f*f«K,njhil quam ca
uernamfignificat) legerim ego Ke?itfii</'ii,hoc eft figlinam, ut concha figlina (a figulo fatfta) maior 6»
intelligatur,quam marina SC naturalis concha. nam in eodem libro fic habet Galenus, Key}lsir siipx
aAwj/ tflxfai atjitfa/©', hoc eft. Concha cerarois, idem quod cerantis fiinpliciter fonat.

SicSC

De Conchis diucrfis. C* Lib J 1 1 L

Sic K Latine uas figlinuni,aut figlinum llmplidter dicas, hihil irttereilik<^*(«si/5 figulus
Kipxintti>,vas figlinum.ai^xi^is forte de minoribus tantum, urconchisjdiciturtqualia noftri uocant
tycl, quidam uulgd crucibula ; Graeci etiani thermaftridem. nam S^(<«eic Hefychio uas eft fii
mile cancro quo utuntur aui46bri.Vt autem x^xiut pro uaie figlino accipiturtfiC pto argenteo
j-velf, pro aureo j5t/irit,utrun(p dupliciter.njtiAii enim uel additur uel fubauditur. nempe oxytona
htecnominain is foeminina Gra:cisfunt,fed uimadiediuam habent,terminationem uerd mafcu
linam.a qua formentur,nuIIam.nam eorum maiculina adiediua in i©" uel is, fceminina faciunt
in S7itcircunflex8,ut «fyvfis.pjarft, & «i^«(«is, ni fallor. legimus enim 8i *ii><((/si(i apud

Grammadcos. ^ChamaLatine efferri poteftsautchame,autcliema, aut cheme. S>C diminutiuS,

•» chamulatuta concha, conchula. Apud Plinium compofita uidenturchameleOs , chamepelCa
ris,8^c.quae quidem Gratcafunt,^ Grscis in compofitione non ufitata. quod fi quis itauolucrit
uti, cafus obliquos etiam exlntegre inflexis componat,ut chamenleon dicatj & chamasleasj SCc.
non ut quidam recentiores,chameleon,&r chamsleas,ineptc. fed omnino pratftabit diuifis uoca<
buiis eiferre. Chama foemininum eft,a8@',id eft,l*uis,communis generis Atticetcommuniter
maiiulinum eft,& foemininum facit A«*.quare & xw XW rede dicetu/. f Conchat

generale nomen,interdum ad chamas apud ueteres contrahitur : ut offendimus fupra in Concha
in genere. ^Gaza non modo chamam leftaceum animal hiatulam conuertit , fed etiam chame
piteem alicubi fimiliter.nosGrtccauocabularetinerepratftiterit, Contra cUm quichannampi
fcem cum chama concha confudit,Rondeletij uerba,qui uoluerit,Rget in Channa. f x»(«ts,o <X'=

Io Ws,Suidas.fed corruptum efle tum uocabulum tum interpretationem conifeio : xWs enim boni
authores paroxytonum feribunt in accufandi cafu multitudinis , non pro pifce,fed pro conchis,
f Spartianus oltrcas 5C lioftreas cum dixit in Heliogabalo, chamas tracheas 5C chamas leas intel ofirex.
lexiqetiamfi litholfreac feriptu erat.id ex Athenteo iumiturtqUi ait, chamas tracheas oftrea quan. Lio/frr A
docj di(flitaca,Hermolaus. ^Chamas Itali PeuerazzC nominant,a pipere,fiue ob caufas a Bcl.

Ionio recitatas,fiue quod cum coquuntur pipere condiantur. Germanice (JOufcficlll dici pof.
funtifed id nomen nimium patet, contrahetur autem fi differentiam addas, ita ut concha proprie
diefla:, cognominentur rotuirdS,rmtbe rtOuftfielrttchamae uerd,long®, Iunge (^Oufcfiellt. Lice^
bita; Italos imitari,pfc(fermufi^cln:uel etymologiam Gratcam, <5)inmuf4)etn,(uel euphonia:
caufa n.in m. mutando, ^mmufcfielcrt.) nam gyncn, uel gfiinen nobis hiare efl , Uerbum (ut
Jo apparet) a Gtxco}^r»fi defumptum, ^ Chamat marinat SC uariat SC multiplices funt: ali* afpe»
rar,ali* latucstSi hae quidem digitoru compreffu confringuntur, illae uerd uel argerrime faxo coii
teruntur.Quaedam ipiarum nigerrimae funt,nonnulIa: argentei coloris fimilitudinem gerere ui»
dentur;ali*utrocp colore mixto infignes, Aelianus ly.ii*

Chamarum ut uarium di multiplex genus, fic multas Si diuerfas fedes habet.QUadam enim c
in littoribui difperf*,iaccnf in arena, nonnull* fub algam fubijciuntur , aliae in limo commorans
tur. 'alia: laxis tanquam mordicus adhaerent. AeftiUo tempore Cum incipit meisis , inifirico mari
gregatim natant Kleuiter fcruntur,cum ante id tempus fua fibi mole graUes efferri non polfent.
Euri.BoreSj&i Auftri idcirco fugientes funt, quod eos uentos fetre non pofsint. Contra ex tran
quillo mari mirifica uoluptate afficiutur,8t Fauonij mollibus auris afflari gaudent: eam^ ob rem
+0 in latebras abdita,cum a tempeftatibus mare ferttiUnt conquielcere,& FauoniUm flare, tUm reli.
tffis fedibus,ad fummam maris aquam natant , SC apertis teflis eminent, (fic tanquam uel fponfic i
e thalamis prodeuquelrofieadfolisradiOsexporredfae, exinuolucris ac calycibus fuis erSpUnt,)

6i quiefeentes uentum expCcSant placidum aC fecundumtqui fi contigerit,alteram concham fub.
ftementes, alteram erigentes, altera pro uelo, altera pro naui ad natiigandu utuntur, ut fi eas pro.
euluideas fic per tranquillum mare natantes,claflem nauium exiftimes. Quod fi nauem ad feac
cedere fcntiunt,autbeiluaS jmpctUm,aUt ualentioris pifeis natationem,metu perculfae, contradlis
teftiSjfrequentes delabuntur,8C occultantur, Aelianus ty.i».

Strombis SC chamis (cfiamis afpcris , Hicefius apud Athenaeum) inefcahtur purpurae. Ut irt g
ipfarum hiiforia ex OppianO referam,In exiguis nafsis inquit,Esjoo/4£’»s o-vyxUo-wTeir xiucyiitm
fa ttjinia. Plinius in his nafsis efcam ineile feribit clufiles mordaces^ conchas ceu mitUlds , cha.
mas nimirum itacircumloquutus.

Cham* Ephefiac commendantur ab ArcheftratotUt 8C mituli ((rt/ilr) ab alijs : de qliibUs Hice. r
CustMituli (inquit) Ephefij,Si fimiles eis fucci bonitate,ut pedfinibus pr*ftant,ita inferiores funt
chamis, E conchyltjs aluumfimul & urinam cient praecipue mituli, oflrea, pc(ffihes,chamae,
Athenaeus. Chamarum aliarum^ conchularum in exigua aqua dccotflarum ius, alitum ciet.id
tum uino aifumitur,Diofcorides. Chamacparua:funtconch*,quspafsim peuerazae uocan.
tur : Ex his, uel tellinis,(qu* uulgd peueracina:,) uel illis qttae caua: uulgd dicutUr.circircr trigim
ta in quatuor aqu* unctjs ebullianuquontam ab ipfis aqua marina exit , quae aqu* mifcetur. po«
ftea CUm decodf^ fuerint,ius in cyathum fundatUr,& uini optimi dimidio cyatho addito,bibatur.
■<«tdem iusfolum etiam fineuinopraefiaf.id^non folum ratione falfedinis uel aqu* marin*:fed
quia concharum etiamfubftantia emollientem quandam naturam habet,BrafaUolus.

Varinus.id eftofciiatio.utruncj fiit a uerbo Pandentesfe qUadam ofeitaa

r

Vucrkuf.

H,3«

52(5 Dc Aquatilibus.

l(one,Plfmuideconchis mjrgaritarum. interpretantur aliqui argenti Kauriprapa

rationem, quam uulgo chymifticam uel alchimifticam artem nominant ; quafi a chymis liquo,
ribus quos parat, nomen hoc tulerit.fed jtW* cum »to habeatin prima, aliunde didia fuerit, for.

It quod uafis illis quae uulgd crticibula nominant, fundendis metallis idonea, fubinde utatur, hstc
enim apudmedicos afFetSuseftocu

lorum ambientis oculum membranae, quod album quoc} appellatur, albae carni perltmilis:&: nu.
meraturinter oculorum ulcerationes. Alijchymofln per y, feribunt, 8i rubram carnofam^ cor.
nete oculi pelliculae inflammationem interpretantur , Sde, Chema eriam menfurac nomen eft.
Vide fupra in Cochlea.

I*

de chama laevi, et longa

VEL PARVA.

Ha L A D E s fur ne generis iint,an chamac laeues Ariftotelis, addubitat Vuottonus. Bel
Ionius concham ab Italis Capparozoia uulgd dirSam chamam Ixuem interpretatur ; dC
alibi chamam peloridem fuam, hoc eft conchulam rugatam Rondeletij. V enetijs qufo
dem duorum generum conchas hoc nomine indigetant.

CH E M AE oblongae Marcellus Empiricus meminit, cap.ii.Sifymbrijfuccum (inquit) bibat
ad pllnitudinem conchulae oblongae, quam Graeci telynen (tellinen) alij chemam macram uocat, ^
Verum telline parua quidem,non tamen longa eft conchula. & chema pro menfura apud medi.
cos,aha magna,alia parua efteut Marcellus forte pro #a«5w legerit paejur , ut fxpe haec duo uoca.
bula inter fe a parum attentis permutantur.

CHAMAM nigram Bellonius glycymeridem facit, Rondeletius quafdam e galadum gene*
re nigras defcribit.Bpicharmus psAMTOr nominauit:Sd Ksyx*® psAainVas Sophron,

DE CHAMA PELORIDE.

E L o R t s eftfpccies ofirei (isfts,non ofvss,utPhauoriniLexicon inepte habet) a ma»
gnitudineditfta, qua chamam Sd alia fimilia ofirea excedit, Etymologus&Buftathius j»
in Dionyfium. Clemens in Paedagogo pifces 3C alia efculenta, e diuerfis regionibus
celebrata commemorans, ut oftrea Abydena, Maenides Liparaeas, conchas
quo(^ nominat : ientiens nimirum non a magnitudine, fed a regione hoc nomen eis impolitum.

Et fimiliter Athen*us. Item Archeftratus,MiMfo<'!i Ji iiay)ffs (fcilicet pty*

«««Ais 5^X0.) hoc eftjluxta Meffenen autem In freto Pelorides conchae magnae uel optimae
proueniunt.Meilenen hic accipio pro urbe Siciliae propinqua Peloro monti , quae Meflana dici,
tur a Latinis.mon eiufdem nominis Graeciae in Peloponnefo duitatem. Dixit autem Peloriades
Archeftratus per parenthefin carminis gratia. Vt Nicander Colophonius etiam , Nseiani, spepf«
TtjaatAKeui/ile Tt,pvi<Ir n. Dicuntur SC •a-tAmetriw ultima acufaPolIuci ; quidem uocare

non libecnec eruditus quifquam fic protuliqnift deprauati forte flnt codices. Peloridem abfo. 4.(1
lute dicas,aut conchae chams'uenomenadijcias,parum refert. ^Bellonius conchulam rugatam
Rondeletij,peloridem exiftimauit:cuius opinionem reprehendit Rondeletius, Nos fupra Bello
nq fuper ea concha uerbis,de cappis roflblis quaedam inferuimus. fic enim eruditi quidam pelo.
rides hodie a uulgo Italorum uocari putant, Germanice circumloqui licebit, t&in 5r*|]c

fcbeln (jrt/(Si»)fc <Symmuf4)cltt.

Murice Balano polior Lucrina Peloris,Horatius. - Bt fatuam fumma coenare Peloridameti
fa, Martialis. Fatuam autem uocat,hoc eft infipidam: qua ratione alibi (libro 6, ) aquofa etiam co.
gnominatur,hocuerfu;Tu Lucrina uoras, mepafeit aquofa Peloris. E Lucrino quidemalia
quotj oftrea commendata puto. Concha Lucrini delicatior ftagni,Martialis lib.y.deErotio puel.
la. Summam menfam inrecitato Martialis uerfu,prima interpretor.alui enim molliendae gra= f»
tia ut alias conchas, fic chamas &C peIorides,uel potius ius carum, ante alios cibos fumi conue»
nit. Peloridum ius cum uino uentrem emollit, Kiranides. Et alibi. Ventrem durum mollit
ius Peloridum. Pelorides emolliuntalun,Plinius&lCelfus, QuodieLentulus flamen Mar
tialis inauguratus eft,ccena haec fuit i Ante coenam, echinos, oftreas crudas,peloridas3iphondy»
los, patinam oftrearum,peIoridum,&c. Chama: pelorinae (•iirtA»e<i«,lego mAsietrm) didx,mul.
tum alunt boniep fucci funt,difficile excernuntur (oii/roi«eiTO.nifi legendumfit iiljUKei™,id eftfa.
cile excernuntur,qudd altium molliant,utdi<ftum eft) ftomacho conueniunt, praecipue maiores,
Diphilus. An caro ipfarum diflftdlc,ius uerd facile excernitur^ Murices,pelorides,&rc.tan.
quam cibi ftomachum roborantes laudantur a Scribonio Largo,compofi'tione 104, Ex oftreo
rum genere purpura dC buccinareliquis praeferenda in cibo , deinde pelorides pracftant, Aetius <•
in curatione colici affeflus a frigidis SC pituitofis humoribus.

P eloruSjPsAaj®', promontorium eft Sicilia Italiam uerfus , a Peloro gubernatore nauis An.

nibalis

DeConchis dluerfis.D. Lib. 1 1 1 1. 5^

fiibalis iW fepuIto,Kc. Vide Onomaftfcon noftrum. n»a»el;5,infula iiel locus pef e.breuc m prj
ma,ut la hoc uerfu,Hn(iosMr« m^uecsilrAvairilu Sfcmm, EtymoIogUs. eft iute iierfus Dionyfri Afr<
de Peloro Siciliie promontorio:quod sirtAaieis ab eo adiediiue diCitur.fubaudituremm xxgx. «"nM
aiei« fella «lupiterwtAaif, memorantur ab Athenaeo libro I4.m mentione fellorum ubi feruis

domini inferuiebant.

c Y E Q o N I uidentur conchs quadam nominari ab Epicharmo , nili epitheton hoc earum
potius eft.Lege fuperius Androphydides in hOc Concharum catalogo SIphabetico.

CICOBAVUTIDES, , conchylij genus nigrum , itsa aw ut suta©- a-xioAxiua,

Hcfychius.

Io' coNCH VLAE DELM E S, Sicaro porccUiniaris, (de concha porccllana uidcturfcntirc,)
combulla.li bibantur drachmj pondere, cum ferapio aliquo aliringente, medentur ulceribus Jn-
teliinoriim K dyfenteria.Ex eifdem cinis ano prolapfo infpcrfus,eo in fuum locum redutSo, effi
cadter cohibet, Complutus apud R.Mofen.Alij authores hjc remedia Cochleis terreftribiis atra'
buunt. Vide fupra inter remedia ex Cochleis terr. tiliis.

<3 AL ADB s concha.Vide fuperius inter Conchas ex opere Rondelettj.

CONCHAE longa genera duo fupra in Conchis diuerfis ex Rondeletio dedimus. f Gra*
ci aliquando daiSylum concham longam uocitare uidentur, ut SC hodie Itali, at Concham longS
Plinij a dadlylo dilferre Rondeletius oftendit. f Scaphidem Hippocrates nominat concha ma.
rinam oblongiorem, quam aliqui uulgd myacem uocitant. Vide mox in Myace.

4» MARGARITA &:Margaritiferaconcha,inM.elementolocumhabcbunt.

IN mari rubro Concha quadam nafeuntur, quarum teftafefluras quafdam SOcauitates (wrt.
(«tt & labra acuta habcnt.qlij cum coeunt inter fe lic alterno incurfu coniunguntur

uttanquam duarum fcrrarumcoe'untium dentes uideantur inter feconuenire; unde fit iitfipil
fcatoris natantis quamcuncj partem, etiamii fub eam os liibell, mordicus apprehenderint ampii.
tent:8(: fimiliter fi articuli locum comprehenderint, neqj id mirum, cum tanta Iit marginS acies,
Aelianus lo.ioi Eadem forte ell de qua Pliniusiluba tradit Arabicis concham elfe iimilcm pe^
flini infe<flo,hirfutam echinorum modo, &c.uide fupra in Concha echinata Rondelem. ^

CONCHAE minuKinfpongtjs rcpert*,manifeftd easefcauiuereollendunt,Plinius.

5»

DE MYTVLO, (MVSCVLO PARVO

RONDELETlIj) EELLONIV^*

1 p Griecortim antiquorumBalanum,fSri/orii.rWs«M<(SMf,«.,r%,i,/rVirf««c^air^»« a
hoides,jufmusdelcrifU!,) recentiorum^ Calagnonc,ac Venetorum MulTolum plurima
j accedit Mytulus qui K Mufculus.Oceano frcquentifsimus.uulgo Gallico Moule.Par
cius in Adiiatico capitur, Venetis Conchola nominatur, Romam rarilsimeadfertur,
Mitylenenfcs Midia iiocant.

Clufiles cleratiles habet tcfi:as,intus ac foris laeues:Iabra tcnma, corpus oblongum altera b

parte latum, altera turbinatum, r o »

Conneduntur Mufculi inter fe,famficant ^ aceruantur Muricum modo. Algofis &: areno= c
fis loris degunt; ®

Falluntur autem qui duo marinorum Mytulorum genera conllituunt.-eorum nempe alterum A
fluuiattle eit. Nam (ivs uel («w/, omnium Graconim confenfu, idem cum Mytulo dC Myace uel
mufculo Latinorum ell. ‘ ’

M^inus autem uillos habet extrorfum more pinnae , ab ea parte tefite qua fcopulis hteret, per c
quos alimentum (T{efrekndtt hoc T^ndilcnus,) exugit.atcp arenulas & marina deietflamenta attra=
hit. Hinc lit ut qut mukuli locis arenofis crefcum.aut inter retias figlinas gignuntur , deteriores
euadamtqui uero algofis tradlibus nutriuntur, meliores ac multo gratiores flnt , ubi multa dulcis
aqua manna: permifcetur.Mytuli Cancrum pinna modo in concha nutriunt, orbicularem , par»
uum,rms ficmembns abfolutum.ut &: mcedat,&: alatur,»: oua excludat, grandi lente multo ma»

lOraaccrafstora.HmniaccubantMytuli.cumtamenGlandesfiueMuiloliadharendo pendeat.

Hiolcorides Ponticos laudat myaces. Plinius Myacum iufculum aluiim SC ticficam exinani» »
re tradit, mteranea diftrmgere , omnia adaperire, renes purgare, fangiiinem adipemcKminuere.
Itacj utihisimt funt hydropicts.muherum purgarionibus,morbo regio , articulari, inPationibiis.
Idem prodelle fellis pituitatp ; pulmonis.iocineris, fplcnismuitifs acrheumarifmisaic-.fauccsta»
men uexare.uocestj obtundere ; fed ulcera qua ferpunt, aut fint purganda , item carcinoma.

De Mure pifce, leges in m .elemento,

D E H|;r TVLO FEVVIATILr, BEELOKIVS.

FluuutilesMytulos Infubres Squiozole uocant, Marinis alioqui iimiles, nilifflagnitudiflc

w A

‘J28

TeSim^

Athen^Uf.

A

Hemoim.
Tcfiudinef.
Mm aquatilis
cr marinui.

G

W>rfcffDio/co
ridis, Plinii my
.vhsejfc.

Kondeletij fen*
tentia.

Lib. yi.eap.^.
hib.s. de Hiii.
1rww.crtp.t5.

VLyu uelMy*
ifcee.

Myfci.

tib.j. degene.
«mim.cap.ii.

differrent, a:fubrefliappgrerent,atq)humipinnie modo infigcrcntur.SedemnpUmUtant.Gran

di hiatu fuas teftas pandunt, quas referatiles cluliles^ habent, tenues.intus glabras, piflorum co.
loribusaccommodatifsimas.Guilus ingrati percipiuntur,exquo(ii«r«ia/«(i'«j(immo

uide in Corollario) ab Athenaeo uocari putantur.acCMytulos caninos dicat, Gallis Moiiles d’e«
ftuc dici confueiierunt,

de MVSGVLIS aN genere,)

RONDELETtVS,

^ejigntfic^ti<iniiu^uocahuUrum,%l»s,mufculufjmyrultpfin^Stmyitx, i»

Ho N facile eft dicere qui flnt Mufculi a quibufdam Latinis ditSi, qiit nfdr a GrteCis mi.
fculino 6C focminino genere. Item qui fine itmx^ Diofcoridi,MytuIi SC myes Plinio,
Cum oftracodermis Mufculos Plautus in Rudente recenfet.Habemus Echinos.Eepa:
das,Onreas,Balanoscaptamus,Conchas,marinamurdcam,Mufculos,Plagolas, fy/ai
gKyiajirTO5Vd«^«ttf,j Striatas, SCc.Sic&Celfus libro a. Oflrea,Peioridcs,Echini,Muftuli,Kom
nes fere Conchuls aluum mouent.Gaza Ariftotelis(xrami-7E(/,mufculum interpretatus eft Plinia
fecutustiit docuimus priore parte operis noftri,(»u« ucro femper Mytilos, Atlienatus (rilrAs|/ a
Romanis appellatam fuifte T ellinam fcribiqquam Gratci quidam xniALu nominabant. Hermo^
laus Barbarus mytulum Si mytlum idem eile putat, Athenaus (<i/as in diiierfo genere diuerfa fi.
gnificare dcmonftrat his uerbis : ol A ttvilr trreac «Vi 7y,o^«,.^)(Wj»f4Ksi,?fj8ZiKS(;xfa7rsc, ,/1 « Erf stftw,
TSTWf, w cf^tvmui&vat.A A ttvSr vji twxij tsirae /ax^oTSjiixc, yAvxaiM 7t asa «Vr,sr€,ffr7J

i<a<. Myes mares mediocriter nutriunq aluum cient dC urinas. Optimi ftmt Ephefij , prtefertim
autumno. Myes fceminat, maribus minores, dulces funt,bonifucci,copiofetiutriUnt.

Tria.inquit Hermolaus.inuenio qute dicuntur.Primum T eftudines funt,ideo%no iavSIf
in plurali,fed 8C int/ifslr uocantur. Genus hoc, aquatilis mus, SC lutaria Teftudo aTheOdo-

rO,marinus mus a Plinio quandocp libro 9.uertitur, Alterum inter pilees. Tertium inter Cftrea
proMytulo,

QilosfawtartappellatDiofcofides libro i.cap.y.PIiniusMytuIosnuncupaffeuideturtQuo.
niamquaEwiS(*vi«»ii/fcripfitDiofcoridcs,eadem plane de Mytulis Plinius, mvxk^
n c(}o£cn 7B?E lai^vpiiJAouT^air A ws AVerj, «s «t e^^KA/nxee <nw /asAiTl, sxTxKsrxdr

mryvTxxWE xfaxAjrTSIr Aafl/xea/aecTil:, usa xa ccAAsis u^HSxrJlrxw xixis w^aas, « A

ifxxSitiotxifcxKiia.fiAijiist. Plinius lib. ji.cap.9.hacfere ficconuertitiMytuli quocg Ut Murices ci.
nere uimcaufticam habent, & ad lepras,lentigines,maculas.Lauatur quocp ^umbi modo,ad ge.
narum crafsitudines,&l oculorum albugine5,caligines^,atq! in alijs panibus fordida ulcera , ca»
pitis^ puftulas.Carnes uerd eorum ad canis morfus imponuntur. Ante locum hunc tradit Mya
cas degenerare in duas fpccies in Mytulos myiasep, ^

In hac nominum dilienltone dC uarietate ha:c retfte flatui polTe ludiCO.Myicas generis nomi,
ne appellat Plinius huiufmodi tcftacea , qute Ariftoteles lams tiocat, Gaza Mytulos, Athenteus
(,ws utrocj genere. Aceruantur,inquit Plinius,Muricum modo,uiuunt^ in algolis gf atifsimi au , ^
tumno.Sic Ariftoteles cum expofuiflet quomodo PurpUra & Buccina congregentur K fauifi.’’'
cent,idcm poft tavaty dicit,xxet«^»in A xpii tfl ftudix. Athenxi locum fivwt' utriufcp generis pau

Id ante protulimus. Myacum uerd duse erunt ipecics,Myia; fiue Myiftte, quae a Plinio dicuntur,

& MytuIi.Hermolaus in hoc Plini) loco Myifcas in exemplaribus aliquot uetuftis legi affirmat.
Sed ii quid in rebus marinis coniediura iudicium^ meum ualcre debent, Myfeos retSelegi polfc ■
arbitror,ut iint parui declarat Plinius ; qui dicuntur ab alijs Latinis Mufculi diminutiuo

nomine a Mus,ut (ruxx©- diminutiuum nomen cfta scils,Myi5 iiue Myifcar iiue Myfci tAa-^/asjri/.Sc
Ariftotelis,qui plurimi circa unum principium aliquod adnafeuntur. MvSt- in fceminino genere
Athenaci.Hos Mufculos a Latinis appellari puto, ut iam dixi.His maiores Mytuli erunt, Diofeo
ridis (,1/xxiitr, ut prius demonftratum eft. Vel Diofeorides (ii/ixaj/ nomine utrunque genus com.
prehendit. Quod fi nominum horum rationem haberi nolis, fed rei tantum, dicemus in ma. ’
ri reperiri Mytulos, iiue Mufculos , Cuc lu/itwtc, maiores , 8d minores limul colligatos. De qui*
bus deinceps dicemus.

DE MVSGVLIS (PARVIS AVT FOEMI'

HIS, PLINII MYUS, VEL MYISCIS,
uel myfeis,) Rondelerius.

„ V s C V L o s parttos 5if rotundos Plinius Mylasuocat,fdeft,Mulcas;liol!riitioulche*
iSI It de mar;Galli,moules,Gra;cihodiemidia:Veneticonchole. ♦*

Sunt ex oftracodermorumgencre,qua tenui tefta,&: duplici conteguntur.Circa fa
xa aut ligna nafcuntur, pilis dC uelutilana alligantur. Telia foris nigra, fert femper uel

mulce

Expenfus Ai-U
jiotciis loaii.
/uvctt

abcoymnkji*

De Conchis diucrfis.M.LibJIII. 3-29

tnufrOjUel lanugine obdinf^a, intus I^iris ^ iplendcs,ex albo cac
ruica, parte acutiore crafsior & fpiTsior , reliquo ambitu rotun-
do tenuior. Caro incus pallida , quum cruda cft, coda uitellis 0*
uorum (imilis,inambitufimbriara:in ea foramen cft euidens ad
attrahendam aquam.nec^ enim per uillos attrahit, quodineptif»
fime quidam I' ancrunr,lan:e illius fiuebyfsi ufum ignorantes»

In media carne cfl: particula carnofa,!mgux fimilis. Ineft a: mu
tis,&pituita quscdamglutinofa. Callo albo adhaeret.

Excutiendus eft hic locus Ariftotelislibro y. de hifto.anim.
to cap. Ji esf(XKP</'^'pccop ust^xivoi ^(ibvsi^-n </i

^ TvTsfivcri -nis 'nri/tA<yc/^<7i.Qiie fic con-

uerticGaza.Cancri colore albido,corporc admodum parui in nonnullis tefia operti generis na- j r J-

fcuniur,8<: plurimi quidem in Mytulis foliatis: neq; id fatis redl^ ut opinor, deceptus uocis fi Z,‘‘mrk nZ

seekA» figniflcatione,in qua pro balneoru folio tiue labro proprie ufurpatur.Sed hinc ad alia con. feram,
cana dC profunda transfcrtur,fumitur^ dm fl HsMorsT®-. Sic Galenus lib.^.de ufu part.cauitatc ™ Corott«

cerebri meatus per quos excrementa crafsiora expurgantur excipientcmjwisAsfi nominauit; Ca ™

'uitas igitur qua meatus hos excipit, quam alij a figura wtAi.(/,alij ab utilitate }$twlw,id eft, infundi
bulum nominant,fuperiore parte ueliiti lacuns (.A^xiiUins mis, id eij Uiu,foly,ciJlermi.eriJmin re.
lio tdtimctm Muunt,tu jirihendum fit A^xfAins to®-) utilitatem praebet : inferiore autem ut K nomen
1» indicat, infundibulis fimilis eft. Non fum nefeius hoc in loco in uulgatis codicibus legi

fedmeliussrusAst/docftiorum iudicio legas, Dibfcorides de Tichymali characfe femine loquens’ LiJ 4 c4tiss
cayitatem inquafrufluscontineturwytA9itcomparat.E!r’TOfa(/</E^S;««/A»;,H9f<!,5(M»B^£p_p2f„')ijj,’
vothsiAx oium «s i «izfOTj. Pendet in cacuminibus caulium, coma iunci fub

qua caueols foliolis balneorum fimiles,in quibus femen continetur, Qtiare cum Wa®- cauum
locum ftgnificet,My nilos -m/i^udss non foliatos dixerim, fed in imo maris, (iue in gurgite natos, ■
ad eorum tcftaccorum diferimen qui in limo coenofo,ucl in arenofo proueniunt.Hanc interpre*
tationem meam confirmo ipftufmet Gaza: autoritace , locum enim qui mox fcquitur, ita uertit;

■?a:ydAn)-ncAfiims wi^n.Nafcitur enim Concharum genus quemadmd
Jo dum expofitum eft,fed locis uarijsmam alia tradis, alia gurgite, alia duris locis atque afperis , alia
arenofis.Perfpicue uides Oftrea ^ -ms -otviaLAoi nata, in gurgite nata dici. In Mytulis igitur in
imo maris natis cancri parui proiieniunt.nec in Mytulis in ftagno marino, aut in quouis loco alio
lutofo 5C fordido procreatis Cancros paruos unquam reperias.

NosucrdMyias,fiiieMyifcas,(iueMyfcosPimij(iueMufcuIos,arAtben»ioS.;)ii^r»r«(rvV, .

fiucTOtum rcprarfcntaiTc perf(aiVue oftendunt fapor dulciorin his,a:fuauior : paruitas,rotundi. Murmlos Prw
tas,teftahirta,atcp alia qua: his a Plinio dcAthenaro tribuutur.Plinius : Myaces degenerant (T)u miuerosfic
mmtm mdwhuc genera, mjfiectes digeri dumus) in duas fpecics.in my tulos qui falcm uiruscB reftpin t: exhibmfe.
Myias^ (altas 'Myjcas) qii* rotunditate differunt , minores aliquanto , atm hirta,tenuforibus te.

c^rntduriares,fidulciores,ex Athenae.) Athenxus:o;A’i4iaamilrTiTwi,,md!xa-l!si^fy,,;^,Z, ile. ^

40 tijxa iMsmugu %t/Aia7iSjSw # AJls-sn liyil®- i(sa V TOsTO.id eft, Mi

notes 8f ueluti hirti,magis urinam prouocant,6£r melioris fticci funtijs qui Icilia: ftmiles funt: mi.
niis tamen alunt, quia minores ST quia natura fune huiufinodi. Aliquanto poft
^vSy ao:uim<iiru^^,y}ivKAsi.-n,m dhyylai daf.TAA-n A xstt ip«®fw,Qiia: Myes dicuntur, alHs mino,
res runtjdulceSjboniTucd.prattereafarisnutriunc»

DE MYTVLIS. (SEV MVSCVLIS MAIO-

RIBViS) MARIBV5, Q_V OS ET MYACE5
Diofeorides uocat,) Rondeletius.

'BelUmus huuferfimtlemfimm mytulum fm^t.cum cancello intra xaluas agjtarente:cum no.
mina & reliquam ileJcrigtionem,mytulo minori conuenientia gonat.

^ uocant, Sf confalmes de mar,ad

differentiam fluuiatilium uel paluftrium mytulorum quibus
figura tantum iimiles funt,

. r , ^^^^^^^•^^‘^^'^tniagnitudineSiirotunditatetguftu
etiam inferiores funt. nam falcm uirus^ refipiunt,ait Plinius.

Eofdcm efle Mytulos cum Diofeoridis libro ji.cap.o. Hyacibus
anteoftendimusex eadem pricparandarum teftarum ratione, & ex
«cilIdemfacultatibus.Quarum poftremamnon probat Galenus defa.
cu^.mcdic.Jibro iixap.j.

♦* VBTP Kuuos c^xfiSVTl^ yi-y9V9(ny, «5 ^&rtu w ‘jt/M/Ttu ^

E 3

{

s

VkA, C4p.i9.

A

Cttwcuii.

Uydii.

5*^0 DcAquatilibus.

Porro MytuToruffl carnem tradum uIccriU

bus a mordente cane infliflis compctcrc.Ego uer 6 nullam (peculiarem) fecultatcm tnucnio quS
rcquirantid genus ulcera, ficut ea quxarabidocancmordcntc funtinflidia.

In oleorum prxparauone tcfta Mytulorum utebantur ueteres : cft enim caua ^ labris tenui.
bus.Diofcorides de cicino oleo : ortcM Ji MSm riw ^ ca/7t?s vy^nmtt ’n\/ MfwTit: 'o-v.

{OS, Ic7n4x {imtu 7t tApuoj/ Vbi infitum prorfus humorem reddiderunt,fublato ab

igne uafe,tnnatans oleum Mytuli concha tollitur, reconditur,Et mox de oleo amygdalino : iis
Tte e^«xTvA«i/as i*vxw Mx^xiiSeurc, Mox tabellis premitur,8C

quod digitis hxlft, Mytuli concha excipitur. In hac concha pidores hodie colores fuos du
luuntuum quod i} a tcfta nihil immutentur, tum quod fuftinenii manuinullifint oneri*

de mytvlis in stagnis marinis*

RONDSLBTIVS,

Y T V L I in ftagnis etiam repcriuntur:fcd non nift ubifaxafimtjUei lignahsrcntia.Cir-
ca hsc enim nafcuntur, by (To alligati, exduabusteftis conflantes, foris nigris, intu»
plumbeis.Carne funtm6lIi,flauefcente,Marinis funt longiores ; fed marinifpiftiore tc«
fla, palato gratiores.

COROLI^ARIVM DE MTE, fiYACB, MYTILO,
MufcuIo.Ex hisMyax QC Mufculus pafsim maiufculis
eharad-cribus feribentur*

Vocabulum /xvscirciinflecfti debet, non acui. In petris 6^ arenis uiuunt,K*j{vx%««,

1(5« «Tjjwts ca)Ai«,Oppianus. Poceft & ff.vis feribi in plurali penultima longa.quanquam a-
liquando producitur etiam rinccircunflexotHi/*^^ 7Jcvv(rft/w»«vfe©-wws, Homerus inBatrachomy
Dmachia, Vide plura in Mure quadrupede H,a. ^ Myes a Theodoro uertutur mytuli, fed quam
rcde,iudicarcnondumaudco. Cum Grxeis hominibus cos quos uulgd Veneti uocant m v»
s c V L o s & Cuniculos oftenderem , dixerunt efle Mydia , hoc eft Mufculos, Gillius. Con* 5^
chas illas quasrhomboides Rondeledus cognominat (defcriptasSiexhibitasfuperius) Veneti
Muflbli nominat, hoc eft mufculos aut mytulos, funt enim his fatis fimiles,tefteBellonio. Mu
filum Aggregator uulgo Venerijs ait Gozenedo dici : quod nomen idem forfttan fuerit cu Gil-
lij cuniculo concha. Vniones in noftr o mari reperiri folebant, crebrius circa Bofphorum Thra
cium,rufFi ac parui in conchis quas myas appellant, Plinius quem locum explicans Mafla*

rius;Myes (inquit) quos Latini mytulos interpretantur , conchx funt tcftis leuibus, fed interius
nitentibus perlucidis,ut oftrex margaritiferx,labijs quoq? tenuioribus quam oflrcis, eiufdenf
prope generis cum ijs,qui uel in flumine generantur.nos tales non modo in Bofphoro Thracio,
fed altjs quocy locis confpeximus,quos nunc jwvscvLOS appellant. Et mox, Huic proxi
mum genus cft,quas myias,hoc cft mufeas uocant. differunt a mytulo rotunditate , minores ali* 4«
quanto atque hirtx, tenuioribus teftis, de quibus Plinius ScTAthenaus meminerunt. Etalibf,
Non defunt qui myacas in Diofeoride myas iiuc mytulos eafdem efl"e conchas putent, cum ta*
men Plinius hoc ipfo uolumine mytulos in harenofis prouenire prodiderit, & libro tricefimo fe-
cundo myacas in mytulos degenerare, atque in algofis non harenofis uiucre teflatum reliquerit*
ffMaiores in hoc genere conchas, Plinius mitulos, Oribafiiismyacas, Athenseits nvxso-KiTiKooil^ets
uocat, genere mafc.abfolute.Minorcs ucro Plinius myifcaSjOribafius Athenais myas
appellant, Vuottonus. Minores Rondelctius myas uocat cum diphthongo in prima fyllaba,
dC mufeas interprctatur.quod equidem non probarim,quoniam ca uox Graeca eft,& Gr^corum
nemo ftc ufurpaiiit. Athenaeus enim myas de paruis mufculis fceminino quidem genere extulit,
fed fine diphthongo, inflexione tertia,m qua etiam c (ii/?,id eft mufculus mas declinatur. quare QC f#
myifcam proferentibus non aiTenfcrim. Mytuli a Romanis Grxeo nomine tellinx nuncupan
tur,Niplius. Scapidem (5:>tf{^«/'«:)Attici uocantfcapham paftoralcm,(i(p:6wf :i3-»,alias,»tft^^a«!r<^,
Afcy2fcn:forte in qua muIgcnt:utpoeta in hoc uerfii:

fffttA^.Hippocrates uerd fic uocat concham marina oblongiorem, quam multi (« mul-
ti,uel uulgits) M Y A C E M appellant,;At/a>(p:7r6>ira‘yo§<^D»<n,Galenusin Glofsis,6C Varinus. fed hic
aut librari) pro ituxtise pofucrunc t^vxAd quod fieri facilius potuit, quod finalis huius uocis fyllaba
Xfl:, in proximo uerbo i(p:Aac77f' (hoc enim ipreutitur,)non 7^<na:yif<itVc7, repetatur. Qiiasrendura
anMVSCVLVS uulgo didlus Venetijs , (Concha rhomboides Rondclett],) hic w Y A x fit,
quonia 6(teftaoblongior,8^nomeneicongruunt. Scafium,!d eft concha, Syliiaticus. m y-
A c E s pifccs int€l\igimti\Txniiriccs,(.l^ocexidone^authorjhw^uod fcianiimllm docet'.) (edbC pro con
cluila accipitur M Y A x,qua humores excipiuntur,CaElius* 6'sf\x^iicvsy}y^x^i^iKix 9wA«ww,
Vannus,

Dc Ita*

De Conchis diucrfis.M. Lib. 1 1 1 1. ^

Dc Italicis nominibus Muflblo SC Gozonellom praecedentibus dMum eft. Luiitani mvt/

4um nigricantem, Mexilam uocant. Germanicum nomen «Ouf^cln ajUvscvLo LatiL*
rum facium uiJeri potefitfcdad condias biualues omnes extenditur, quamobrem circumlocme<

mur, ita ut Mytilum fiue Mufculum maiorem, nominemus bleiiic fcbwarQe rtDufcfaclrt • minor?

uero <Oiegniurd)eln,a muico.quomam.ut feribit Rondeletius,teila eoru m fere femper uel mu.
fco uel lanugine obducitur. Angli (lOufcle non communiter ut nos concham omnem biual.
uem.fed proprie & peculiariter paruam hanc nigricantem appellant. H v s c V L i in inferio,
re Germania (ut Cornelms Sittardus aliquando ad me feripiit) ex Oceano Germanico capiun.
tur.a: fuauilsimi giiftus funt.eiixaniur in aqua, deinde addico pipere SC butyro comeduntur Ger
le manice (Ooefdjelett uocantur.

mx! Gaza ex Ariftolele uertit mytilos foliatos, a figura, Nipbus mitulos latioris uel nf*

amphoris conchae interpretatur.Rondeleciusreprehendit,& in imo maris fiue gurgite nafcentes

conucrcic,quoniam Gaza eodemapudAriftotelemlocodiiftoniranimaliumcTic,) pro

interpretetur, gurgite : cum nonguigite tantum Gaza eo in loco uerterit pro hac uoce-
fed (Ofirea nafcuntur,) alia uadis,alia gurgite,ego non nr«Ai./ta,,fed omnino id ell lil

mofis,eo inloco legerim,nam ut hoc in Ioco,ita rurfus in eodem capite, Ariftotcles triplicem na.
talis foli differentiam facit. (inquit) omnia nafcuntur ^ -n to Ssftx

^A7vxi‘ito,J's,«sty)^a.x<^&ms<iifX)yxs</i£-»'mTexAi,,TiiaxKsa£i^mi. biliAig-non modo folium"
fed alia uafa diuerfa fimilis figurte fignificat ; qua; noftri uocant Stunticn/ ^itber/ ■Aiiffmr»’/

4= (Oultcn.SCc.eft autem in foeminino tantilm genere bonis authoribus ufitatum!r^^Sd^l
xit Aelianus m Varqs 15,5. ni-sAp(,,(paroxytonum.ego proparoxytonum praetulerim) unia©.
;^:A««,Hcfyclnu.s,fed mox in mafculino dicit , ni/a©- ^ £ »i mfoi ijrtoiiwS; c-Hxfe Uxt» unde ali.
quis coniiciat mvtMi, a uerbo rrtai/si, per metachefirt fieri.fed diuerfe fuper huius didionis origi
ne grammaticorum fententiac funt. ^ nwA©- (inquit Etymologiis) proprii dicitur Jm. c*
jrtiwsoi, (^mrlJlUgas -m Hiiyttn.nam ^ffion Mhiwaijmterpreutur i<«Atu/«p mid fidi

cxmui,pyelonefeuxim^Ui>tmic»m,tdei^,fanMmcicea xqux ferfundxmr& y»%at«r'= ) quafi
wvist A htyKn KJB .)>>« Tia f. I* xwsk.fixi A' Cwi-iAs,) ^ dis 5 vimik rsrlsr J. nm,

■7!<iSihxy.imAiKiytyaisxfmfis,S,s<3txi/ <^<xniL<,iyxl6j'ui>xfixs. Eufiathius ucrd exquo Varinus
etiam repetijqlic tradit;i’«A@'<m<,»ila,f « AM<r«'t:dida forte non d uerbo ^iaySci sxviy quod

JO elf crema {Mxyx, bernybcl *btr trtineii) ladisttanquam uas huiufmodicommodumfiipafto
nbus excipienda erem*, Sunt& nnAA,« paftorum uafa, ladi dum emulgetur excipiendo ac.

commodata, muldr* (Oel4)tubc(. r^^iemulfumferuant.ut&a-iiipgl^tfed^Asi uM
fuiffe uafa rotunda,33:mttli/(6eItcn/n(lpfjF:(nam 8f nauigia quaedam rotunda dicebantur vm-
Asi,uoce penanflexa.pro TOfe emm ladano ultimam acuit.) <riBra;,At obIonga,fDfiIten/rtDt(ltle.

. Lege Vannum m rxaAsi.t^ua; torno canantur uafa, omnia rotunda funt ; fe^has uerd Sga,
fuiireconiiao,non torno, fedal!]smftrumcntis excauara:quoniam fic dic^^Tunt '^cc-no-nscTif^^^

KSrtBrsii.e» y,m^.!xs f ^ J3«SU„, ut Varinus feribit. inde 8C fcaph* naues

dids,minores proprie a<:monoxyl*,ut lintres, ex trunco unico excauato & ucluti effoffo : qui-
u^'l! ‘ ^ appellantnoffri: quorum alia fundum aequale &: planum

+0 habenualia magis proprie fic d.da & nauibus fimiliora, in medio profundiora funt, utrina uerd
^tiora fe explu ant , ad furrmos margines furgunt , ut in nauibus proram ac puppim uerfus.
Hiec figura m mytilis etia fpedatur : magisq, in maioribits, qudd longiores iinq^inoresenim.
utaitP imus , rotunditate differuntD ita nimirum uteduabus mytili tefiis utram per fe fcapham
altT r" "l’ Ariftotele didas fufpiconidcp yxxr ; quod quanuis K

n r I' ^ f'gh’'".Py^lon tamen minus exad^re.

prafentent. Scribit Ariftoteles cancel.os in mytilis iftis repeririequod SC ipfum maioribus cor»

EtquanqtiS

dum *m eius tamen figura propter fun-

co A^monhanc^A? "'b foliatas a Theodoro conucrfas non probo.

^ tofi A ?="™^-“^»*^»V,»V»t,.i’.^r,W,VbiScholiaftes:A.'Lrei»

Asi rp»yA«:! «)f|/ a riw xJ'cy,Ai »s «®Aa»(d!r« </8 Kail iffif it w«S Ite itlEquia

tibus,T«wiAst,sriA««Ai^,,a’^)j,,,„^.,Schohalksinterfetamr^tlfi^^^^^^

nmcT* * VrTinc^tr'^^- repetit. o/fiyUi «s iretAs(i tin>df,vfy, Suidas ex innomi.

f. ‘ • v/, ' ^«f4'OiV6iy Ttf) «SfViyiiujf PtTjas.pro theca uel loculo

m & alia f nrviAs(,,|egimus OdylTe* IK.Euliathius Arexei/x interpreta,

fbmfi efnnH^ '"1’"'"^"”“™“®- '^‘'“^bVarinus.hoc eft peluis. Quin SC

^,cxmA&-.-nA,,yx c Ai«@- sfiXfy,Ci-na,-x!viAis n m rrrKAis.it I?? Aeoixt, Pollux. n«Ai/« Lyfias dC
t ' , p dixcrunt.quod nos fphragidophylacion,Suidas di Varinus. PV%?iiSy

^ dlxKTMhiu, Hefychius. fed ordo uerborum confufus

C pye os qi»dut,qiiscconch*TffviAcii/«f,cxplzcatum abunde cil, nunc ad uocabulumcr«».i

E 4

552 DcAquatilibus.

/«5 aggrcdiar:cuuis {tmilitcr obfcuritate uiros nofin feculi eruditos csecutiuifre uidco,cgo tnytf«
los eoldcmnempemaioresjqiios •art/tAox/^ss Ariftotcles dixit,ab Hicefio cognomi

natos oftendam. Verba eius apud Athenacurn funt hKciTwy «l

jStATiWw,*^' ^ «SiAiW <?<!l^o/iijU(3<.5io.j

•nKMT^^ii &<71 «0« (t/uxfeif) HS^ W )^e omc

TOSTU;, Hoc eftjEx Mytilis Epherij,6<: qiit fiicd bonitate eis pares funt , tantum funt chamis infe-
riores,quantum pedinibusprxiiannVrinam magis quam aluum cient. Suntqui excisfcillam ‘
refipiant,mali fucci,8<: guftuingrati.Qtii uerd his minores funt,&foHs hirfuti , ijs qui fcillam re-
ferunt & Urinam magis promouentjS^ fuccum generant probiorem, minus tamen nutriunt, tum
parilitatis fu£c caufa, tum fui generis natura jHxc ille.Facilc autem ex uerbis cius eft animaducr-
iere,fcill^ faporem ingratum infuauem^ dici,6(^ ut ipfe interpretatur, «Tre^w/quale

fcilicet in fcillac maritima herba tunicato ceparum infiar bulbo , medicis celebrato , experimur:
amarum acrem. &: iimiliter in pancratio , altera $C minore fcilla : cui authores guftum amarum
quii^ os accendat,attribuunt. Colias piicis cft^t/lHxTiKwnip^

Kg«*ri*.f/fl^'o5:6FT(M'«.A£:^;74©-;^n^),At/Kv74©',AtheDsUs ex Diphilo de falfamentis. ubi itidem
ipf^ interpretatur, acriorem &: mordaciorem : cUi Sexitanum dulciorem opponit*
Rondeletius hoc in loco (hoc eft, glutinofior) legetc mauult. ego uel <rK;Ma<r6sd^©-

tantum, ucl (autK9^w</^ts;^®') icpic ©-pariter Iegerim:ut colias Sexitano nonib

Ium mordacior amarior^ iit, fed etiam glutinofior. qtiod & ipfum fciIIarbulbopropriumeft.iuc»i^
cus enim eiusglutinofus eft,&: fila tenacia tunicisbulbi didudis in longum ducuntut.ftcadKsMw
As^®' opponetur A47^e74©-,ad uerd yAtxvW^©-. Plinio etiam mytili maiorCs ia*

lem (forte fcillam legendum) uiriism reftpiunt,ideo guftui ingrati, minorum caro mollior dulci-
or^ (alias durior jminusrede) eft.Oribafius quoc^ molliorem carnem minoribus adferibit. Di
philo quoc^ (ucGrxceLatinc^ Rondeletius in capite de Mufculis,pauld ante pofito,recitauit)
fuij-vis^id eft mytili minores,ut ipfe tefiatur,dulciores funt ac melioris fucti quam maiores: Tr^ai»

7j 7^ j(^ Hiceftus tamen minores «Tjoo-^iaiT^sE efle refert maioribus: quod parui fint,{-

deoi^ minus alant, StT toto genere eiufmodi. Idem authoi* bulbos quofdam crx;^®;i^©5 efle feri*
bitjhoc eftnihilo fcillagratiores in guftu.folmesuerdxs^ii/^^Cjid eftglutinofos.RutfusHiCefius,

7^x»j>vxa>f; eiTe ait, Succum hunc in mytilis nitrofum
ut ita dicam,id eft citm amaritudine acrcm,mare dulcius &^ccelum autumnale temperat. Qiiam- ^
obrem myaces, Plinio teftc,gratifsimi funt autumno, dC ubi multa dulcis aqua mifcetur mari, ob
id in Aegypto laudatifsimi. Procedente hyemeamaritudinem trahunt, colofemcprubru. Eiu(^
dem acrimonix caufa fauces ab eis nexari, (quod idem Plinius feribit,) dC uocem obtundi creden
dum eft. Mituli ora mandentium ate^ fauces acri mordacitate uexat, gulam arteriamcp exa^e»
rant:tufsimqtiocpficcam raucedinem efficiunt, uocem^ obtundunt, Vuotconus tanquamex

Plinio.Haec (inquit) Plinius non uni fpeciei^ fed myacum, id eft mitulorum, generi tribuir.Ego
hunc locum in Plinio iam non reperioiquod ft tamcnmyacum generi toti hgc tribuat Plinuis,n5
re(ftefacit:ex maioribus enimduntaxathxcmala fentiunmr.Libroquidcm 52..cap.9.uerbahac,
Fauces uexanr,uocem^ obtundur, de myacum genere toto profert. ergo mytili funt

quales diximus:qui fciliam rcfipiuntiLatineiciilofos dicere forfan licebit ad imitationem Grxei ^
uocabuli:ut a uino odorem faporem® uinofum dicimus,Graci cwi/p.Nec admittenda eft Bello
nij opinio, qui pro legit kiwm(P‘&s.

B Mytilibiualuesfunt&^cIufileSjCum&rconcludi&Taperiri pofsint. tuentur autem feconclu^
dendo.Refcratiles funt, ab altero latere nodo ligantur.Tcfias habent Isucs, labra tenuia, Ari*
ftot. Capiutur purpurae paruis rariscp textu ueluti nafsis in alro iaiftis.meft rjs efca clufiles mor
daces^ conch^,ceu mitulos uidemus, Plinius. luba tradit mytulosti.rnas heminas capere in
Oceano Arabico, Plinius, Sumitur incifo mytilus ore mihi, Martialis libro j, Deouomy*
tulonim,diceturmoxm c.

C Myaces aceruantur muricum modo,uiuunt^ in algofts,Plinius. Deteriores ad cibum funt --
qiiiinlocisarenofis aut inter teftas figlinas proueniunt, ijs qui in algofts gignuntur, Vuotconus ^
ex Oribaiio ni fallor. ^ Mituli etiam fauificare folent , Ariftot. Mituli ita gignuntur, ut inter
plantas quaedam fobole, (ut cepe,) quippe qui minores fubinde iuxta principium adhafcuncur,
Mifwii Ariftot, Et mituli, pe(ftines,fponte naturae in harenofis proueniunt, Plinius. Ariftotelesiin-*
ff prouenunt. Map^j-jus) aliter fentire uidetur tertio de generatione animalium his uerbis : Natura reftati
generis confiftit,partim fponte , partim aliqua ab ipfts emifla facultate, quanquam feperiumero
ea quoque fpontina oriantur conftitutione. Sed generationes plantarum accepifte hoc Joco con*
gruit.oriuntLir enim earum aliae femine, ali» auulfione, nonnullse etiam fobole, ut cepe : hoc igi*
tur tertio modo mytili gignuntur , quippe qui minores fubinde iuxta principium adnafeuntur,
buccma,&:purpur»,&:quaffauare dicuntur, quaftafeminali natura humores quofdam mucofos fi®
emittunt, femen uero nullum efle eorum putandum eft, fed quo diximus modo plantis afsimu»
lantur:quamobrem larga eorum copia proucnit cum primum conftiterit aliquid, hsc enim om-
nia

De Concliis diucrfis.M.Lib JII I.

iHa uel fpontc ut oriantur euenit : itM rarione mnc magis cum origo pracelTerit , confiftunt ali-
quid enim excrementi fingulis proflcifci credendum meritqeftab eo principiotcui fobolfes 011*^
que adnafcimr.Sed cum fimilem habeant ficultatem cibus exermentumm cibi, ftuantium lub.

ftantianjfimilem elFe conliitutioni prima: confentaneum eft; quapropter excremento hoc eieni

probabile ea^uar autem uel fobolcm nullam procreant , uel non feuant , eorum Omnium ortu*
fpontin^ igiturdicat eonim quKfobolem nullam procreanquel non fauant.orta fpon.

tinum effe.Mytuli qu. ex ipfo Ariftotelc fobole generantur, «fauificare foliti funt, utquinto de
biftoria feriptum eft.no fponte prouenient. JTSuntinter teftata.qu* ouum in ipfts imOrophe di
flum Cnutricationis enim dumaxat melioris fignum eft.utin fanguineis pingue) non ftmper fed
10 uere tantum habeant.mox enim tempore procedenfeminuitur.demumcB totum abolenirmt pe-
dines, mituli, oftrex.tempus hoc enim prodeft eorum corporibus Anftot ^

MVJCVtORVM tcftis hodie utuntur pidores diluendis Si aflerualrdis coloribus , Ron. 1
<]clcuus. *

De alimento cxMytiliy eges quadam fuperiils in Rondeletij capite deMufirulis ingenerc, >
tC in Chamis Corollario r. & infra in Oftreis. De fapore eorum arri & amaro pauld anfr in a!
ubi quinam (-tnt exiato,/'»} e(rent,enucleauimus. Tss ms /aM®' Arche

ftraius. f Corpus au^et ius mitulorum Si concharum. Plinius. E coHchylKs aluum fifflul 8C
urinam cient praecipue mituli, oftrea, Athenaeus. Cato capite 15 S.in deferiptione iuris ad alu6
dcncicnda inter carcera requirit mutulos (mytulos) L 1 1. m Y A c E s maiores duri funt SC con.

,1» cocftioni renitentes.fanguinem procreant crairum,&rpituit.e multinn, 6c fuccum deniCK no aded
probum. Copiofc alunt, uentremcp Si urirtameienn Hi fi aftehtur, fitim uehementem eLitant B
liero clixentiir,& acrioribus quibufdam.ut finapi nafiurtibiie condiantur, non adeo uirus refipi-
unt. Minores carne funt molliore Si dulciore, boni^ fucci : uerumminus alunt j & urinam cient
magis: V uottonus, ex Oribafto ni fellor.

Remedia quadam &uii-es M Y A cv M Cuemytilonim, reperies fupfainRondeletticapitc «
dcMufcuhsmgenere:&: proxime antemBellonq feriptis Ahium purgant tnyaces, (Lac»«

) Plinius. Et mox,M Y A c E S cremati ut murices, morfuS Canum hominumq, fanat cum mei.
le.lcpras, lentigines. Cinis eorum potus emendat caligines . giiigiuarum Sedentium uitia eru-
ptioncs pituita ; K contra doryemum aut opocarpathon antidoti iiicem obtinent ja v s c V.

Jo L V s marmus tritus exoleo ueterc.talorira tumoribus & doloribus impolitus medetur.Marcel
Uis Empiricus. Ex conchis mannis fons nign's,intits rplendidis (m r a c a s intelliWre uidc-
dcfcnbir P“'^hrum Marianus Sanflus in Compendio chirurgia

Ad infirmos Secaliginofos ocuIos.Sf nebulas oculorum in iumento: Mufculos aquatiles ure
riipercarbonibusia: corium externum detrahe ufq, ad medium quod album apparet ; id ferra.ad

.j.inziber8echalcanthum,paresftnguIorumpornonibus.paratum ex his ttibusmixtis pollinem
m-ociitos equi inflato.proderit.Ex Hippiatrieb libro Germanico

Myonmarinonim codorum cumfmyrnrjs.&porris SC apijs (ius) eum uino potum, ifciiiadl

nem rerf' A r' " ™ "lollit. tefta: uerd eombufta in polli-

+0 nem redada.apoftemationes fifiunt.Se cultrices ferunt. faa/Wr/orr: ««mVeroex/»™», IcS mel.

leuero ill.tar,crairaspalpebrasattenuant,eeleucomata. Eadem qua buccina pfaifiant. Oportet

■ autem Jauare Cinerem aqua, Idem. * r r

l proconcha. fiue pro quadrupede aeci,
c “i‘™ quoobduift* huius generis con.

f minores fere omnes.luidentur. f Spetflippus feor-

rlteCnS" fMy!!l“»«oS^bulumcftdadiylicum,Sumiturincifomy

oren ihi.ManiabsIib.j. VuottonusGrace iutvA&- feribit. ego nufquamGrxce fcriptl

fo ^rquXTam «II * «ocari r. W malim Jn.

^ «l ma a mytjb noftro diuerfa eft. In noftro Plinij codice mitulus pleruncp feribi.

G^3c«Tam^ro - /P” hac uoce.ut dixi.non utun-

atilmc bZ I iimiliter fieri diminutiuiim ,.„riA©-,ut a

Si^^^iband^ e r l"""’ '"y"'”"’ Pcribemusiuel mutilum u.pro y.fi quis tamen

malit Tr me nm/e ' V Cquoniam adiediuum quoque Latinis mutilus eft) fcrlbcre

auanaiiamflr^alrer.r V^yax ctiarndiminutiiium forte fuerit a (liiriuf a
ei MdX an II ^ dimimitiuum.pvit*«preperiri puto. fMvscvLVii hodie Grar

inhisi6«a^redfr^'’ “'^™?.h“*™'ltminutiua a pStlutab vsS^e-ilcdiicuntur vijiiii SC niJItii.uera

.«tetiamfv' ' ■"'”’T‘^.l°"'‘!}“"’>^'“'“%t'sprofcrt:cruditietiam efferrepoflent. Ki/i

io eetiii- ntimjnibus Grscia alicubi hodie utitur, ni fellor.fed meliuspvo-»? aut ityaxMii di

' yi,,!, .“™'.8™^*'^rianquam a pSs fceminino; quod mytilum minorem fignificat

«■Hau m,.,- '"'^^‘^/‘'■husdeeodemmyfcamiielmyilcamlegimus.CeliusRhodiginuspia

em quadrupedem paruum fignificare feribit : ego apud authores legere non memini.

HiS,

De Aquatilibus'.

«■CochIcaruim,chema,myflrusimfirumentonim nomina funt,quibusuelftrshauritur,uelmen.

furatur aliquid, omnia a generibus concharum fadatuide in Cochlea in genere H.a. nCq.,!, dj.
minutiuum eftiifl(*vos,id eliaMVSCVLO genere conchylij,Ge. Agricola, fedhjc diminutiuo.
rum forma ufitata non efttiimpliciierueroderiuatahuiufmodi milita funt, ut
«»7joo(<,&:c. a tertia peribna prarteriti pafsiui iingularis.& alia,ut a *A«t:ite fi^f»(/,quod for»

tederiuatumnonefti&ialiacomplura. Pollux -Aj/fivsj^tigeneremafculino dixit, cumacuto in
primatqua: cum natura longa fiqcircunfletSenda iiidetur inredo SC ijs cafibus qui ultimam corri
piunt. Mvsfx SC (ii/reix Euftathio idem funt quod (.t/siAtu,» lAimlai 4-i»iici '/•»(« isiTii»

ifaM, Amyftrio diminutiuo dicuntur etiam (.vsfjwaiAia apud eundem. MraA» quo® uideri dimi
nutiuum potefta i.i;sfoeminino,ut amaiculinO.hinc uerbum (.t/siAB.9KtEultathio,<5Sc(<».

S7Ai(/ m^xunaif rei IWvraAjus,. ll^|tat,l|eu ix •fS'" SliTtAsSarroi/ « uuItiwbs {»(/,

Euftathius. f Ctenites Iapis (inquit Ge. Agricola)ftriatus eft,omnmo® pedinis effigiem reprg
fcntat.Myitesuerd,quiafiriatusnoneft,M v S c y 1 1 fpeciemprafefert.is duplex, obIongus,ec
petSinis modo rotundus, hic colore cineteus reperittir iti Chattis ad Sfiangebergum arcem , ubi
8(trochitae;KinSax0nibusad HildOsheimum in lapicidinis eius tratSusqui eft ultra montem
Mauricijtille modo fubfufcus , modo (iibflauus effoditur ex foffa moeniorum Hildesheimiae ur«
bis , qua ad Septenuriones fpetSat : Hatc Agricola, qui Germanice hunc lapidem interpretatur

Centrt cmehxrum dm,^tids V metijs mlgo 'Mufcuhs homiiunt : ultex
r,H>nmuJeop'»rj!U hirjiimm eiC*

o L V R I D E SjOWei/tt, genus concharum,Heiychius & Varinus,

PELORIDES iam prius in Chamis diiSse funt,

PHOLADES Conchae in P.EIemento deferibentur.

PISCINARIE quardam Concha uulgd hodie ab Italis dicitur, Cappapilciota: haud lirioan
eadem cuius meminit Plautus his uerbis, quae a Fefto citahtUr ; Muriaticam uideo in uafis ftan»
neis,naricam boiiam 6C cauatam,S( taguma, quinas fertas Conchas pifeinarias.

p L A G o S AE,UtRondeletiusIegit;Plaguliae,utMaflarius,aPlauto in Rudente inter Cotta
chas commemorantur.

DE MVSCVLIS AQVAE DVLCIS,

4*

RONDELETIVS.

■ O H G E plura Sfmaiorain mari quam influuijsuella»
cubus gignuntur oftracoderma, CuiuS rei caufam fetpc
alias marinae aquae ui attribuimus. In aqua dulci flag»
nante maxime reperiuntur Muiculi , fere nunquam in
rapidis fluminibus. Galli Moules uocant.Duplici conflant Con»
cha tenui Si fragili, foris nigricat, 8C ueluti ex multis additamen
Iis conflata eft,ob id afperior.Intus laeues funt, ex caeruleo nigri»
cantes. Carne funt dura , concotflu diflicili,fflali fucci,quo fit uC
qui tjs copioflus uefcuntur,in febres incidant.

DE PORCELLANA VVLGO DICTA; HOC

BST CONCHA VENERIS, SIVE MVRICE
aut Remora Mutiani, Rondeletius,

Itm hKtmUt^ fid fmilif, ad unum e mfiris TmeUmu nnciii depS<i,£* t» <•

hoegentrt mttxma tus in CmlUm ruffttm cogmminnhimM,

HERMOs

Dc Conchis diucrfis P. Lib. 1 1 1 1.

aERMOLAVS Barbarus Plinij lo
cuAi libro ji.emendans, pro Vene
ri cymbia, legi pofle cehfet Vene-
riae , Senecam citans : Veneria, in.
quit, Spondyli 5C Oftrea , V enerea Concha
nufquam alibi mentionem fadJam fuiflefeio.

Eam efle puto qua apud Gnidiorum Vene.
rem colebatur,unde Concha fiue Cochlea V e
ncrea ditSa fit,quam deferibit Plinius ex Mu-
,g tiano,quiMuricem appellabat.Mutianus,in=
quit. Muricem efle latiorem Purpura , neque
alpero,ne<p rotundo ore,necp in angulos pro.'
deunte roftro,ied fimplice Concha,iitrocp latere fele colligente : quibus inharentibus plena uen.
tis ftetifle naucm,portantem nuncios a Periandro,ut callrarentur nobiles pueri; Conchas^ qua
id praftiterunt, apud Gnidiorum V enerem coli. Quum deferiptionem nulli alteri melius qua»
drarecontenderim,quam ei Concha, quam Porcelaine uocamus : nonnulli lauigatoriam, quia (E)
lauifsimaeft tella.qua mulieres noftra ornamenta quadam fua linea, in amylo aqua multa dilu.
to,Iota,deinde exficcata poliunt, adeo ut fplendeant. Eadem Itali at^ Graci hodie chartas laui.
gant, quod & Plinius olim faditatum fuiffe memorat. Scabritia, inquit, charta lauigatur dente «!>•«.'

lo Conchaue,fed caduca litera fiunt,

Conchaifiaouifiguraeft,PurpuramaiorSiIatior;funtenimquainmagnamamplitudinem b

accrefcant.teflalaui,in cuius extremo utrocp foram en eft, alterum cibi capeifendi gratia no afpe
rum,non rotundum,fed parum prominens,non tamen in angulos procurrens:aIterum ad excre.

menta reijciendatconchafimpliceatcj una,utrincpfefecolhgente,quod ut intelligas, concipias a.

nimo concham fimplicem per planum extenfam ; deinde utrancp in partem reduci Si complica.
ri,ad rotundam fiue ouatam concham elFormandam, duobus extremis, qua prius in plano oppo
lita iacebanqnunc inter fe iuntSis Si coharentibus, dempta rima qua denticulis afperiufcula eft:
qua parte comprefla eft. Si faxis adbaret in mari Rubro , & Oceano. Hac eadem parte nauibus
uel earundem clauo alfigiputo,atcp earum ctirfum remorarqelTe^ RemoramMutiani, cuiulmo (jy\
jo di plures cum inhafiflent,ut iam ex Plinio didum eft,plena uentis ftetit nauis,portans nuncios a RmwraHK*
Periandro, ut callrarentur nobiles pueri, bb eam^ caufam Concha ea apud Gnidiorum Vene. tim.
rem celebrantur. T ellam duram clie admodum uel inde agnofeas quod nunquam eam arrofam
comperias, quemadmodum in alijs tellaceis: qua a tineis uel alijs eiufdem generis bclliolis mari,
nis corrofa uel perforatafape uideas, T ota intus candida eft, foris uarietate colorum inflgnis, in
diuerlis conchis.

Huic Concha perforatam altero extremo multi hodie claues appendunt,8<:zona accommo ^
dant,ob Concha cleganriam & Iauorem,ob quem nihil fordium colligiqneif ueftes atterit, Ean
dem aurifices in duo fccant,8i cochlearia conficiunt.

Huius aliquis eft in medicina ufus:nam'reperitur in deferiptione pilularum de bdellio, ad al= g
40 ui fluxus conltringendos,&: inteftinorum, atque uteri ulcera, fed pharmacopoeorum uulgus pro
' Concha uenerea,Pedines ufurpat. Ex ea dentifi-icia optima parantur. Vtilis eft ad ulceracan. ftHina.
thi oculor3,3d ad agilopas,reficcandi uim habet infignem line caliditate,

DE SECVNDA SPECIE C O N*

CHAE VENERE AE, R O N"

D E L E T I V S.

■ O N C H A M hanc raram non polTumus non uocare Conchf Ve
nerea: fpecicm,ob magnam & figura: , Si naturae affinitatem, eft
enim oui figura,Concha fimplice utrinqjfefe colligente, Vtrin.
queforamen unum habet,inter haec rimam.

Ad ulcera. Si ad alia exficcanda non minus probanda , quam fiiperion
Varia quocj eft,fed ita maculas infperfasnon habeqfed pro his lineolas, te.
fla eft tenuiore Si minQre,magiscp perfpicua.

DE TERTIA SPECIE CONCHAE

VENERE AE, RONDEIeETIVS..

O NCH AE hoegenus no minus Venereis Conchis fiibijcipo
-'41 fecundum, ob teftam utrincj fefe colligentem, SC ri*

mam inter foramina duo.Parte qua plana eft,comprciTa eft magis ^ (upradid^ae,aItC3
bM ra magis rotuda*Maculis rotudis notata eft, durior S>C ipiTsior rec5da,coIorccandido*

55*5

DE qvarta specie conchae Ve*

NEREAE, RONDELETIVS,

S A R V A femper manet hacc Conchaj quae fuperiorum modo ri*

I mam habet, KnulH redius quam Concharum uenerearum ge«

1 neri fubijci poteft. Parte altera plana efl,altera in tumorem elata,

.1111 ‘ jjj qua circulus efi aurei coIoHs,aliOqUi tota foris candida eft, in*
nis cteruIea.Tefta eft ualde dufa, eadem Ui exficcandi prsdita,qua fU*
periores.

D E

EISDEM COHCMii, BEttONiVS* 0_y t t Afi*

Uigatorias uellteuigatas eas cognominat.

B Concha genus Iteuigatifsim* in RubrO maf i CapiturtcUius Cochlea ad nos uftf deferuntur.

E Earum apud Gracos Se Tureas quocp charris expoliendis ufus eft. Chartarum fcabritia (in*
quit Plinius lib.ij.) lauigatur dCnte conchaue,fed cadUc* litehe fiunt : minus forbet polita char*
ta, magis fplendet. Vulgus noftrum talem ufum inexpertitmjijs tantum ad fufpendcndas claues,
ucl conficienda cochlearia utitur.

B Porro lauigatoria concha oualem habet formam ; Cius^ eft politifsima tefta itep aquabilis,

nullis f ftxdum multis, fhcfertm muMriSjdt ^uiim hkfcrihit 'Billoniustidix mllps,ut mintres ) pundis diftin **
da ac ftellatatore oblongo, parte prona patulo , in ambitu denticulato ; in cuius lateribus breues
canales uideas.per quos linguam exerit.

Harum autem concharum tres aut quatuor differentias COmperi: alia enim ingemi dorlb tU*
ment, aliae uerd oblongiore,ac ueluti tereti forma protenduntur, Aliarurfus pufiila, aliae magis
capaces,minus^fiellata aut maculata feperiuntUr. „

His Rubri maris incolamagnp labore in aceruOs Colledis , ingentem quafium ab ijsqui
Memphim adeunt, faCere foIent.His enim Aegyptij fua lintea glimno imbuta lauigare atque ex*
polire confueuerunt,

e6R.oLtAR.tVM. J»

A Porcellanaconchaunde fintdida.nonconftatmihi.tjuanquam&Grjci uocarunt,

fmccTLmtm^ Ut mox oftendam.Conijcio tamen hoc nomen eis fadum,a quadam oris fuilli lpecie,quam parte
dc diUt. fui inter labra denticulata dehifcente.uel potius altero extremo tefta,nempe acuriore & eminen

tiore rofiri fuilli inftar, quodammodo referunt.»' Jj» v ymtaauf nttt n ia‘7Kfv

a«i/3(i«v:i(sa 7? jvi/laeiifoasiAoTsTtjTSttBiyi?:. unde Si uterinos calculos, qui in hoC genere candidi Sf
minores funquulgus noftrum appellat. SC quod figura quodammodo uterum referant, fuperfti-
tiofl homines corpori appenfas uteri morbis falutafes mentiOtur.haccfuperfiirio ut SC inalijs ples
Amolrt» (im= rifcp amuletis, luxuria fuperbia^ pratextus eft, qua ut hac Si alia ornamenta , ceu ualetudinis
nU mt fuptrjli gratia, auro argentoue inclufa, collo pendentia oftententur,efficit:amatOrum uerius inuitamehta +*
ijitnulienbm,qux uenalemfuam pudicitiam hachedera produnt, quam fanitatis tuenda inftru*
iu iriUxtm. „^„(3 amuleta morborum. Sed redeo ad propofitum,fuper etymologia huius uocabuli. Mu

lieres,inquit Varro.noftra nutrices maxime , naturam qua foemina funi appellant porcum : 8i
Graci eadem fignificationechOBron,fiue (ut Athanaus inquit) delphaca,ut copioCus in Philolo
gia de fue oftendimus . S unto igitur dida porcellana Jix mx ■n Miiip «(wiroiTOjdo*

nec alius certiora afierat.Bellonius porcellana nomen a purpura detortum uidetur innuere: Pur
purarum teftas (inquit) Itali porcellanas uocant,quo etiam nomine conchylij genus omne intel*
ligunt.Fiunt SC globuli, quibus fuas preces muliercula nuncupare folent,ex teftis maiorum pur*
VUtricuU purarum aut muricum, Galli patenoftres de porceleine uocant. Ab Ennio nominantur ma.

triculi, citante Apuleio,inter res marinastde quibus, nifi concha Venerea fpccies funt , non has f»
beo quod diuinem.

Aludha eft genus conchyliorum , qua appellantur porcelleta. fic exponitur tertio Canone
Auicenna, capite de c\nra apoftematum in radice auris;&; tertio Can.capite de curaafoita. An*
dreas Bellunenfis, Vide Vadaha inferius mox in V mbilicis marinis, item Canone j.Fen 11,
trad.j.cap.4.de curatione fluxus ianguinis &menfium,lcgituralhuda:ubl Cremonenflsnore*
de interpretatur conchulas qua adferuntur aS.Iacobo. De Cochlea margarinferauulgo di* ,
da, ab unionum colore fplendore^,.(nam uniones in ea non reperiuntur, fed in ijs qua conchis
binis confiant,) fupra inter Cochleas feriptu eft. Hanc SC porcellanam (maiorem: talem tittisfiidam
apud nos argento inckjam pro poculo haiet ) uulgd uocant artifices, quod muricis concha (qUam fimi*
liter porcellanam nominant) formam habeat , Bellonius. Idem in uolumine Gallico de pifcl* 6»
bus marinis peregrinis,lib.i.cap.ifi. Porcelliones conchas inquit a Pandedario SC Nicolao no*
mrrhma, minari:& coniedura utitur murrhina uafa olim ex porcellanis maioribus concharum generisfa*

Dc Conchis diuerfis.P.Lib.I III. 557

(Sa faiflc.quT muricibus quodammodo fimilia fint.conftarc ea e terra noftro tempore, incruila»
ri uero morochtho fiue leucographidc lapide, in Italia quide uiliora, in Cairo preciolifsima,fplen
dida 5C translucida, ita ut uel exiguum uas,numis duobus aurcis,quos ducatos appellant, uane.
at,&c.Scoppa quidem Italus in Didionario fiio, murrham gemmam agatham uulgd diclam ucl
porcellanaminicrprctatur.Ge. Agricola murrhina uocat, neutro genere numero plurali , ut ipfa
etiam ex eo uafa murrhina dicuntur: Si onychis in Oriente fpecie eiTe docet: ut eiufdem alia fpe^
'eiesapudnoseftChalcedoniusappellatauulgo. Martialis libro I4,myrrham uocat fine gcni>
mam,iiue ex ea poctilum,hoc difticho: Si calidum potas, ardenti myrrha Falerno Conuenit,

K melior fit fapor inde mero. Cardanus lib.y.de fubtilitate,cum Plinij uerba e libri xy.cap.a. de c^trdmai
to myrrhinis uafis (fic tjije murrhina) recitairet,rubiungit : Ergo quis non tiidet figulina ha:o
elTc,a: cius gencris,quod hodie Procellanas (ficjcrihii,non 'Porcellanas ) iblcmus appellaret confiat
enim Si ha ex fucco quodam fub terra denfatOja: ex Oriente uchuntur. Atnoftra pallidiora, &:
odore caret : (forte myrrhma a myrrha odore,uel myri,id eVf, ungenti odorati nomtnt.mxtrmt.nam ut Tlinitu
iniiuit, altilia his uafis & inodore commendatio eSf..) Si qua ex his etiam translucent ( translucere in eis ijuic
pam,aut pallere uitium eFf,Tlinitts) magis probantur:folijs^ acimaginibus placennnullum^ pur=
purx ucftigium.QiiK omnia uidentur ab antiqua myrrhinadifsidcre.uerum temporum uarietas
a:opificum,tum ufus hocpepcrerunt,8i:c. VtcOcp res fe habeat, & precium. Si locus, & materia,

& modus quo fiunt, eadem eiTe docent ha:c myrrhinis. Nunc longo India tradu fiunt, maxime
aptidChinamthiolim Seres. Fieri dicuntur ex conchyliorum atep otiorum corticibus:fepcIiun.

10 mr^ conflanti fama in odoginta uel centum annos,quafi hereditatum loco.Inde eruta obductm
tiir uitro,ne combibant. Succi autem quibus cortices excipiuntur,non fatis noti ftmt. Pinguntur
etiam antequam uitrtim fuperaddatur. Incertum eft an excoquantur ob nitorem ac duriciem.Ma
lora in precio funt,fed multum ab antiquis degenerant. Et quamuis ita fit, non tamen minus eft .
fuperbumhis ccenarc,quam auratis atej ex argento uafis,H^c totidem uerbis Cardanus. Addidc
rimego teftastandiufepultas,prjfertim loco mediocriter humido,uerifimile eire,ita marcidas 8i
molles fieri, ut mada luti aut argilte iniiar fit,'fubigi9,formari,& tornari figlina rota fimiliter pof-
fit. Sed Muirhinx Plinij amplitudo nunquam paruos excedit abacos , nec crafsitudo fere ma«
ior eft, quam necelTaria uafipotorio.quod conchylijs dcfofsis,aucfad^ excis argillte non contiea
nit.eorum enim qus arte aut uoluntatehominis fi unt,dcfinita magnitudo non eft.Inueniri etiam
jo in pluribus locis murrhina cum fcribit,humorem^ putari calore fub terra denfamm : lapide elTe
(nonargillam,nonartefadumaliqmd) qui effbdiaturinfinuat. Sic &rcryftallum inucniri (no fie-
ri) fcribuntauthdres, humore denfatoui frigoris. Sed haede rehoc in loco pluribus inquirere, .

intempcftiuum uidetur. Catinus de Sceni, eft uas quod adfemirc regione Sceni, &1 a Venetis
dicitur porcelIana,AndrcasBellunenfis. Catfni&:lanccs,quasporcellanasuocat,fiuntinpro-
uincijsCim(Cini)&Macim,IofaphatBarbarus in deferiptione itineris fuiinPerfiam. ^ Inii-
bro medicinali R.Mofis porcellum maris pro genere quodam conchae interpres tranftulit.

p o R c E L L A N A Ruifa dici poteft concha ex genere illarum quie proprie porcellanae no-
minatur,maxima, (cuius iconem fuprapofuimus, fub lemmate Rondeletij,) teftafimpliciutrin-
que fe colligcnte,ita ut latus unum in parte plana, ubi labrum denticulatum conftituit , termine-
+0 tur:alterum uerd,cui dentes aut ftriac longiores ac minus prominentes,introrfum conucrtitur,2<(
in fefe conuoluitur ut in cochleis, fuperior pars (dorftim Bellonio) gibba hsmifphxrij figura, fed
maior eft,fpccie ouali : longiufcula enim efl^ Si terminatur in partem alteram acutiorem, alteram
obtuGorem, Magnitudo eft fere qua anferinioui.nufquam inniti poteft,nifi parte plana, quacan
dida cft,ut intus quocp.gibba qua hamifphariu conftituit,ruffa,macuIis nigris diftindra, fed pau
cioribus,minus^ fcite quam ftellata.Lauitate ita refplcndet,ut imagines reddat, fed obfcure.

STELLATA per excellentia dida,fuperiori fimilis eft,pauld minorioui gallinacei magni-
tudine pene.cx albo liuefcit,hoc eft ad coeruleu colorem uergit parte conuexa,prafertim in fum-
mo:ad latera candidior:partc fima,candidifsima.Intus quoi^ fubcccrulca uidetur tefia, transluci-
da fere.tranfparent enim ftclla fiue macula partis gibba, qug multo plures in ea funt,& fitu fplen
fo dore^ fuperioris elegantiam uincunt,fingula in medio fui atra, ambitu ruffe, pleraij rotunda,
lenticularum fere magnitudine,quadam dimidia,nullo ordine.

R V F r A minorappclletur,parua in hoegenere, quadruplo minor autamplius quam ftella-
ta:Iongiufcula. V entre (fic partem fimam appello) ruffbtqui in reliquis omnibus , quas uidi,can-
didus eft. In labris etiam denticulatis ftriges ruffafunt.ftrig candida.Striam nomino,utin colum
nisftriatis Vitruuius ,partememinulam:ftrigem ucrd,cauam. Dorfum in ^
ftimmo narium cft,albis, pallidis Si glaucis maculis. Vtrinqj per latera glau-
cum:inimo rufium. Pars intcrnacandicar. Magnitudinem eius formam
icone adiuniSa aliqua ex parte reprafentauimus.

M I N 1 Ai A,quapriuatim (^^utcrffcin, hoc eft calculus uteri ucl matricis a noliris iiocatur,

6o Ltifitanis Si Aethiopibus Buaiiosiundiquacp alba cft:nifi quod in dorib lineat binieflauent, in o-
uale ferejfpecie coiuncfi:e:6i dorfum ipftim inaequalius quam csteris,&(gibbofum, ita ut illi quo-
que tcfta incumbere pofsiqfed oblique, idem per medium, pallidum eft fiue fublutetim. Pars in»

F

l -

'II

!""Ci
itti

■A!E

wn

Sr8»c>^

c»nth4i*i\ii

iv.

co«cfc<Ery«

thrti.

AmMhitis.

Cytheriaci.
Ajfrk y eneris.

558 DeAquadlibus.

terior e rofeo ad canileiim tendit. C De eius ufu leges infra in E. Icon eiushuiurmo
di eft parte fima , gibbum Rondcletius pinxit , quartam Conchae Venereae fpeciem
nominans r b E L E 1 c V L i marini quoqj a medicis & pharmacopolis didi , eade 1
uidenttir conchul*. Sic enim de eis feribie Aggregator ex libro Circa inflans ( id eft (

Platearii deflmplicib.med.)Belliculimar. fpecicsfunt conchyliorum alborum oblon
gorum. magnitudine caftancac parua: , quae dicuntur porcellanac , & adferuntur e re=
eionibiis trwnfmarinis. Ego apud Platearium in litcra B. cap.ii. nihil huiufmodi, fed hsec tan»
wm uerba reperio : Belliculi marini frigidie &C ficcte naturae funt. exceflus eorum ab auihoribu»
non exprimuntur. Sunt autem quafi umbilici, & circa littora maris inueniuntur. Vnguentisad
faciem clarificandam mifcentur,utunguentocitrino.Efl autem ufuseorumad faciem, talisiPuU i*
Ilis ex eis tenuifsimus fubigitur cum adipe gallinaceo liquato,ad modum ungucnn.Seruari diu-
tifsime poflimqtanquam lapides, Beliictili uel Bellirici marini, Arabice aftor , umbilici huma,
ni fpeciem referunt. funt autem lapides parui SC albi , qm’ inueniunnir in littoribus maris coha:.
rentesficutdentales,(8ilc.ficutPlatearius,)Syluaticus, ^ Vadaha, ideftunibilicus,uelbellicu.
ius niarinuS,Syluaticus. Vide Aludha fuperius, paulo poft initium huius Corollarij. Nicolao
JVlyrepfo in unguento citrino uel e citrtjs dido , ad uaria faciei uitiaabftergenda , inter alia nomi,
nantur (iH^aiemsiSttaeww.Fuchflus umbilicos marinos uertit. Barbari medici (inquit) Belliculos
nominant.funt autem lapilli ex illorum traditione exigui dC candidi, in litore maris reperri , um.
bilicum hominis referentes, abftergendi facultate praediti. Catterum in opere de compofi tione
medicamentorum belliculos fiue umbilicos mar.intcrpretatur fabas marinas uulg6didas,in qua lo
fententia anteipfum Euricius Cordus fiimqui porcellanam hanc noftraDentaliumuocat; Den.
taliumcinquit)eft conchulamarina parua , dentatam rimam habens, Lege quae annotauimus fu.
pra mox poft Cochleas umbilicatas Rondeletij. Vmbilici marini uel porcellan* ponuntur
c^ummedicamentisquaeabftergiintKdcalbantfacicm, Arnoldus Villanou. f Vmbiliciinte.
flatorum genere uariam fignificationem oftendi fupra,ubi de Cochleis marinis diuerfis egimus.

Venereas conchas indodi quidam fuperiore feculo,ut Syluaticus Sf alij , ut inepte feribebat
Veneras,Soneras;fic etiam imperite interpretabantur pro conchis quas peregrini a d. lacobi fe.
pulcro auferunt,hoc eft pedinibus. In compofitionem pilularum de bdellio Venerea: adufiac
recipiuntur apud Mefuen & Serapionem. Monachi Mefuati interpretes purpurarum teftas aut
matris perlarum(ut uocant) fupponi iubent. Ego Rondeletij fententiam porcellanas interpre jg
tantis ampledor, Nauigant Neritac(alias V eneria:)pra:bentes^ corteauam fui partem , & au.
rx opponentes per fiimma xquorum uelificant, Plinius 9.3J, ubi in Annotationibus fuis Geleni
us:Redius legitur Veneria-.funt enim concha nongratat modo Veneri,fed etiam cognata , ob
communem e mari originemtcelebris^ eft eius deae efflgies,concham , atij haud fcio an ex hoc
ipfo genere, pede premens, deinde mirum quod non concauam partem aurae pnebeat concha,
fed diuerfam,cum concaua fit uelificationi aptior,requenda igitur &: hic uetera exemplaria: Na
uigant ex his Veneria , praebentes^ concauam fui partem , SC aurae opponentes per futnma ac.
quorum uelificant. Venereas etiam a Seneca nominatas Rondeletius meminit : &C fane a pul.
chritudine,fplendorecp a;la:uorc,quae dotes Venerei formofi^ corporis praccipuaefunt , nome
hoc merentur pra caeceris conchis porcellanae:& quas eodem, nomine appellant margaritoideis
conchae. ^ Martialis libro i4.1emmate 109. Lteuis ab tequorea cortex Mareotica concha Fiat,
inoffenli curret arundo uia: Veneream feuPorcellanam concham generis nomine propter pr* ■
ftantiam (impliciter Concham nominat.

Hedyle Poetria feribit de Glauco marino daemone, uenifle eum in antrum Scyllac,cuius amo
recaptus erM,uviy)fit'ui^>itix{iil«ndtitaUpidaihcxiimitrum)<f^ximiiiv6g'xutt«i Hesiitto».

sKj/ miuAxs It’ Ad mare rubrum uicus eft, nomine T or:ubi oneratos uidimus uigin.

ti camelos conchis iftis rotundis, a quibus appenfa: clatics in Europa geftari folent : incolsc uero
Cairi eis utuntur ad poliendam papyrum fiC lintea quae gummitaqua gummata) delibuta fuerint,
Bellonius libro a.deijsqu* in peregrinationibus fuis obferuauit. Cumigiturhocgcnuscon.
chaea marirubroferatur,quaerenduman inde nomen ei fadumjUtErythr^a a nonnullis dicatur:
nam hoc mare Grtcci Erythrxum uocant , uel flaaxwcfjf. uel a teft^ fiiae colore , qui ruffus

eft in maioribus omnibus, & in minorum quocp nonnullis. Venit&erubro conchaErycina
folo, Propertius libro j.dida eft autem Erycina ab epitheto Veneris,uel quddipfa eft V encri B-
rycin^facrajUelqudd dicitur Venus econcha marina prodijflre. AimyyiiMAiutShi/ldtr^, nomi,
nantur ab Epicharmo in Nuptijs Hebae inter alias quafdam conchas.Eft autem Amathus infula
maris Aegaei Veneri (acra.Eft Amathus, eft cclfamihiP3phos,atcJ Cythera, Ouidius. Pifeo*
fam^ Gnidon, grauidamm Amathunta metallis , Idem. Et eodem nomine Cypri ciuitas Ve.
neri facra, unde totam infulam AmathufamCalias Amathufiam) olim ditftam aiunt. Cytheria.
cam quoq,’ concham Martialis nominat hoc uerfuiLteuior &; conchis Galle Cytheriacis.

o T A R I A (n7Kai*,id eft Auriculsc)oftrcaficdidla,inPharo infula iuxta Alexandria gignun
tur,cjteris iam didis conchis SC oftreis omnibus magis nutrientia, fed excretioni no facilia. Anti

gonus CaryftiushocoftrcumAeoIiccaiue Vencris(wAff«i/!iT»s)nomin3ri(cribit,Athen5Us.Ex

De Conchis dmcrfis.S. Lib.IIII.

quo Hefychms etiamj&: Varmus repetieirunt. ^ Kto,^ v n m iax^aJ'l!,tisu n's im
Itjiw.ioot xtrj-t^ins ^yr@- i y< V* i-}yax. «si m «5*« xian. Etymologiis flatim

ante Kt/siy. apparet autem duas efle uoces, »W», pro 10™ , ex aliquo uerfu, nec fdo an de aure
tantum audiendi iniirlimento ei hic fermp fit, an de concha etiam, propter uocem ks^Asbc/'w, Ab
5s diminutiuum eft wiitf/tzb hoc aliud iaiteioi'. Puto autem cum otion Athenaius olirci fpeciem
elTedicit, non priuatimdicT'umoftreum,fedcOncham omnem in genere intelligi. Necafferota»
inen Veneream concham SC V eneris aurem,rem eandem efie; fed propter nominum fimilitudi
nem,de utrifque dicendum hic exiftimaui. Eii & auris marina , qua aliter Patella fera nomi»
natur. ,

lo xmsiW Gracorum non alia quam porcellana uidenttirrquoniam dC nomen conuenit,ar res,

hoc eft communis concharum naturaiSi forma,calculos enim fiuc lapillos mm duritie tum figu»
raporcellanaminoresreferunttquarnobrem calculorum loco ad fufffagia cis urebantur , quod
calculos elegantiores reperirent nullos.Mirum eft autem, cum Ariftophanes &C alij Grteci earum
tneminerint , Ariftotelem diligentifsimu huiufmodi rerum ferutatorem filentio prjeterijfle. Ad
quodrefpondcri poteft,cx rubro mari uel Oceano illas in Gratciam olim , ut hodie in noftras re*
giones aduehi folitaSjideo^ naturam earum Ariftoteli perlpeifta non fuiife, etiamfi nomen uul«
gd agnofccretur. Acci*wpos, hoc excipi

endum fuerit e nomimhuc jecundx decUmtiontt genitim pluram ultimam non circumflsHentihut)

Ariftophanes in Equitibus, ubi Scholiaftes, ChoerinatXwetVia) conch*

»0 qusedammarinx funt,quibus utebantur Athenis ante calculorum tifumindutftum. IdemSui-
das repetit, & infuper ;XaieiV«6it9aK3eI|ajS);(t(^».aTajiu^Mt^^fi'ia«'itfiftj(;iit7w , qui

uerfus in Vefpis Ariftophanis legitur.Et hi paulo ante,Hid«7*Ai&i/ la naaGi/jifs TitjjiiieiWsi^o
dfisOT. In eade fabula xo‘f"flAid- uocatur a ®A9(/}iati«,qui choerinas Cochulas ad fereda fuffragia f^pe
manibus premat.altj interpretantur eu quixoifopit^/a-owsoitftcewrtcontteiSct. Hefychiusxoietws
calculos marinos(d-»it»!3ieA«Mwt)intcrpretatur,cum non caIculi,fedconchutefint,qus calculo,
rumuiceminfuftfagijs olim obtinebant, quod Pollux enam teftatur: nccAw^i^XiaeiroasfM/Tj

HffHj/ asyxitt^Adwiiw. Xoieivxx placentat etSAx Ti^^ntu Tixts irccvvvxicn^^ dJst^tmvucrccoTi^

Arhenatus. Ab eodem,libro i4.nominanturxMe<v«(proparoxytonum)placentK, quaru latro,
cies in libro de placentis meminerit, Porceilanam minimam aliqui hodie (fi bene memini) cor
J8 uinam aut coruiolam uocant,tanquam e coruo pifce defumptamrqutim in eo pifce lapillus longe
alius reperiatur.Sed cortiinac uocabulum ab illis qui pro lapillo e coruo pifte accipiunt, proprie
accipi uidettirtab illis uerd qui pro porccllana,a Graecorum cheerina detortum.

Porcellantcomnisgeneris,Germaniccuocaripoterunt<?;5«tcrmufci)ellt/T7cttU«mufc{)eltl.

Aethiopes ex rebus communibus uix quicquam tantopere ciirant,quam ut habeant conchu E
lasporcellanas albas, quasBuzios nominant: pro quibus uel aurum quandoij copiofe permu*
tantiaut pro eis filios fuos parentes uendunt.apud Thongrum Aethiopum regnum pro comper
to hoc habetur. Eifdem loco monetae utuntur, ut Lufitanus quidam mihi affifmauit. Locus eft
ubi loco monetae uftirpatur porcellana alba,quac in mari reperitur ad Coromara fluuium, Obfcii
rus. ^ Conchylia minuta Sf candida, umbilicos^,quidam funda claudunt, Ge. Agricola.nos de
4“ hoc tum luxu tum fuperftitione plura diximus fupra in A. Affiguntur SC loris ephippiorum
ornatus gratia. In concha laeuigatoria,id eftporcellana maiore, faciem fculptam & pulchre ex»
preftim uidi.

Caro porcelli maris SC conchulx delmes combuftac dyfenteriae in potu medentur , SC anum q
prolapfum alperfus ex eis pollen reftiiuit. Vide fupra in Conchis diuerfis n.

s A p E R. D A, uide Tragus mox.

T E L L 1 N I S locus erit in T, elemento,

T R A G V s genus eft conchae mali faporis , Feftiis. Grammaticis quibufdam recentiori.
bus faperda genus eft conchae mali faporis,8( nonnunquam pro flerquilinio ponitur. Nos de fa
perdat uocabulo plura diximus in Coracino.

5:« co N C H AE nonnullae etiam inter Murices defcribentur,in M.elemento,

DE CONCHYLIO. RONDELEITVS.

VB I T A N T nonnulH fit ne Conchylium turbinatorum genus itmcum,ucl nomen 0* ^

H J mnibusjuel mulus turbinatis commune , qua in fignificatione ufurpauit Plmhrslib.9. Vocabulu coirt
H unde Conchyltjsprcciac^Etimgua Purpurae: longitudine dfgitali, quapa mmc.

icitur perforando reliqua Conchylia, Vitruuius !ib,7,cap. i j.pro purpura : Incipiam purpuru,
nunc de ofiro dicere , quod dC charifsimam dC exccllentirsimam habet prxter hos colores afpc»

^0 ^usfuauitatem.Idaute excipitur ex Conchylio marinOjC quo purpura inficitur. QuareCon» ,
chylij nomen cfi: polyfemum apud Pottas,Hiftoricos,Philoibphos,&^^ lurilperitos. Mrbura^ui

Scd£Cipccieinomencfleputo,quaeqUaIisfit,nuncinueftigandum, Sunequi nihilaliud^^^ ^

540

eflTc ConchyHum quamPufpufatn arbitrentur. Qiiod hauducrumcfTc cxPlinJoftb.g.cap.jfi
fic comprobamin: Alt enim, Conchylia dC Purpuras omnis ora atterit , quibus eadem mater lu-
xuria paria pene etiam margaritis precia fecit.Et de Purpuris loquens : Calculofac appellantur i
calculo maris, mire apto Conchylrja,^: longe optimo Purpuris . His manifefte Plinius Conchy-
lia a Purpuris fciunxit.

CowMMf= Conchylium idem eft quod Buceiriumrquod Plinius j cum duo tantum genera turbina

ud qum bucci torum continentium florem illum tingendis ucftibus tantopere expetitu pofuerit, alterum Pur«
numet murex. puram,alterum BuccinummeceiTc elTc uideatur Buccinum efle qui Mtirex,««ft/| , dC Conchylia
Ub.9.cap. 36. appclletur:cum etiam conflet, & Murice Tyrio infeiflas ueftes dici, & conchyliatas. Qusc ratio
etiam fi ualida nonnullis uideatur, eam tamenfacile conuellcre pofflim eiufdem Plinij autorita-
. »p. pjjyj^xit. In Conchyliata ucftecsetera eadem fine

^nccino,ptxtetf:pi\jstcmpcriiur2c,(aliaj,iusrem^eraturaqu/tproinuijohumanipotmexcrmen{o^) Eta*
tib.iueap.i. lio loco,Conchylijs fuum florem colorem^ proprium tribuit.Luxuria ucftibus quocy preuoca-
uit eos flores qui colore commendantur. Hos animaduerto tres efle principales, Vnum in coc-
co,qui in rofis micat , gratius nihil traditur arpedti. Et in Purpura T yria , dibaphacp Laconica.
Alium inamcthyfto,quim uioIa,8(^iprum purpureum, qiiem^ ianthinum appellamus. Genera
enim traeflamus in fpecies multas fefe fpargentia. T ertius eft, qui proprie Conchylij intelligiiur, '

id^ multis modis. His adiungemusDfofcoridisteftimomiim.quicum dixifletdePurpurafi^
Buccino, aliquanto poft de Conchylij operculo feorfum fcripfit,fic in fine addit. au-to </i v
9ti Hfiif^Tnt&cine h 7n^(pv^«tHsuiKH^vf, Crematum Conchylium idem cflicit,qua; Purpura S^Buc
cinum.

Conchyliu Qiiarc cum ex his conflet Conchylium diucrfam efle a Purpura Btrccino turbinati fpecia
cies qu<e fit. cm,iam quale ipfum fle cxplicemus.Cochylium ferirato Grseco nomine uocatur aLatinis.Sunt
o^iracium , 0* qui Ofiracium putent dici. Sed illi nomen partis toti accommodant , uel Plinius nomen totius
nyx,opnculu partidedit:fic enim libro 51. cap. 10. Inucnio apud quofdam oftracium uocari, quod aliqui ony»
conc j ijti e. ^hemuocant. Ac onyx (inquit Diorcorides)2^’5J’iwAe{e77p«sy^vAi»,id eft operculum Conchylij, pro

quo etiam oftracium fumi a Plinio declarant ipfiuimecuerba:HocrufRtum uulux poenis mire re 4*
fiflere. Odore caftorei,melius^ cum eo uftum proficcre.Qiise eadem funt cum his qu* opercu»

Io Conchylij tribuit Diofeorides. commendat enim ungues, qui odorem caftorcireferut, eorun-
dem^ fuffitu excitari tradit foeminas,quae uuluarum ftrangulatione conciderint.

2 Conchylium eft ex magnorum turbinatorum genere, ea parte latius qua in turbinem deficit,

fine aculeis tuberculisue ullis. Foramen quo caro interior oftenditur,non rotundum , iit in Pur-
ConchylUs fuc 2^Buccino,fed longum. Tale etiam eftoperculum,dequomoxdicemus. Conchylijs fae-
cum ifir/Jr par inefle purpureum fatis teftatur Plinius libro if. cap. 8, T ertius eft qui proprie Conchylij in-

pureum. telIigitur-mulcismodis.Vnusmheliotropio,8i(ina1iquo cx his pleruncy faturatiortalius in mal*
ua ad Purpuram inclinans , alius in uiolaferotina Conchyliorum Uegetifsima. Ex eodem fiicco
lanas tingi folitas facile eft ex ueterum fcriptis confirmare. Marcellus Medicus dcafietftibus aui ^9
rium fcribensjclaudendam aurem lana infeda Conchylio marino monet: exficcandi enim uires
habet. Et Crito apud Galenum libro 5. medicament. Conchylio infed-os flocculosin

Ub.jt.cap. 7. aurem immittcndos.Plinius per ie Conchylio infecftam lanam magnopere prodefle auribus tra-
dit. Qlii Conchylia legebant Conchyliarij dicebantur, Conchylileguli, dC Conchytse a Plauto.

G Conchylij partes omnes in medicamentis ufiirpantur. Crematum Conchylium idem efficit
tih.i.cap.io. quod PurpuraS:: Buccinum, ait DiofeOrides. Operculum fuffitu excitat fcEminasuuIu2c ftran*
PfrpcM/i«Grf= gulatu oppreflas,comitiales^. Carnem internam medicamentis dolorem aurium fcdaniibus
em ocus. admifeee Galenus in fine libri terrrj de medicamentis f^Tcjra?: quum myrrham, adipem anferi-

ntrm,uel butyrum, uel refinam, dC Conchylij internam partem aequis partibus trita fuper aurem
ponenda monet, Quo in loco Cornariiis legendum fiifpicatur non fcd^jofex-JtjjOpi

nionein^ fuam hac ratione firmare conatur, quod tefta operculum iiim habeant reficcandi fi-
ne morfu,&:quodcauumPurpur«e, Plinio teftCjUaleatadprKcifoa neruos.fed malim ego priore

k<ftionem

DcAquatilibus..

De Conchylio. Lib. 1 1 1 1. ^41

ItcSioncmrequf. Nameoiniocomagfs dolorem fedarefiudetGalcnus.quamexIiccare, utalia
qua enumerata funt,oftendunt,fcilicet adeps anferinus, butyrum, refina qua doloris alleuamen
tum afferunt, calore Si humore. Qtiare per HSyxyAi» v svais carnem inteIIigo,qua ob falfum fuccS
digerendi uim aliquam obtineK&: ob fubftanriam pinguem, glutinofam^ 7^»yie<H9(/ quid habet.
Ob eam caufam uermcs Si afelli qui fub aquario uafe iiabulantur,in eodem aurium affediu a ue.
teribus commendantur.T efta uerd magis cxficcat , quam ut dolorem leuantibus medicamentis
admiiccri debeanexliccando enim conltringendo^,dolorem augerent potius quim lenirent.

Reperiuntur Conchylia patua eiufdera figur* qiite fuperius depida eft in fpongijs,fab* tria
gnitudinem non fuperanda.

DE OPERCVLO CONCHYLII, ET BVC*

CIUI, (HVirS ROTVNDVM, Ituy* tON.

gum eft,) Rondeletius.

1*

HN Ptn-pma fatis demonftralfe nos arbitror.operculum eius ftue

«j-.fiuc appellari dcbuilfe. Nunc offendendum nobis eft blattam Byzantiam

Arabum mhtl aliud eire,quam Conchylfj operculumtquos imitauPharmacopote no
liri Concnyhorum,Biiccmorum^ opercula permifta uendenccs, blattas Byzatias uo*
eant, hasrotirndas, illas longas* ^

S erapio libro de Simplidb.cap.,i. Athfer atheb, id eft, ungula aromatica, & blatta Byzantia «er

profcondis,eftConchyhumexfpectebusOftreorum,&eftftmiliterdeConchylnspalpir,&:reJ"XZ«T

perumturm regionibus Indiae, tn aquisiuxta quas oritur fpicanardi. odor autem eius eft 3roma
ticus. quoniam iftud animal comedit nardum. Si infa coIIiCTimnir j l

Xiiofeori*

oixtu» ipudnarai, oaor autem eius elt aroma
40 ticus. quoniam iltud animal comedit nardum, &: ipfa colliguntur tempore «ftiuo, quando aquK
deficcantur.Reperiuntur etiam ex eis in litoribus maris Euzim,&: color eius eft declinans ad ab
bcdinem.a: eft pineuis.fed illa qu* nafciturinBabvlonia eftrnInW. «e .-ii-

m juui lous maris Euzim,iX color eius elt declinans ad ab
bcdmem,S(: eft pmguis.fed illa qu* nafeitur in Babylonia eftcoloris fubnigri,&: eft maior illa &
omnes habent bonum odoremtquando fumigantur, cum eis fentitur Ccutodorcaftorei Quan-
do igitur fit fumigatio cum eis mulieri habenti fuffocationem matricis, &: ftmiliter habentiepile-

pfiam,confert,&i quando bibunturmOlliuntuentrem:&: faciunt omnes operationes quas faciut
olfracadeparaca,uelportura. Eadem repetitSerapio eodem inlibrodePurpuraraoperculisa.p,,«™.

pns.Qus omnia ex Diofeoride tranferipta elfe nemo eft qui neget, fi illa cum Diofeoridis uer=
biscontulcriqqusfunthuiufmodi. Vnguis,fiueohyx,ConchyIijtegumetumeft, eiCmilequon,v,r,„r ffl
« mindiacnardiferis lacubus inucnitur,ruauem ideo fpirahs odore,quod

fo Conchyliamibinardi pabulo uefcantur.ColhgiturpofieaquamftagnantcsaquaiKftiuisfqualo. ^

ribus inaruerint. Laudatifsimus qui a mari rubro defertur, candicans,pinguis. Babylomcus ni-
^efcit aM minor confpicitur. Ambo odoris gratia fuffluntur, fed aliquatenus caftorcum olent.

uulu* ftrangulatuoppreifas , comitiales®. Pou' uentrem molli-
dimit EJiofeortdes , quibus plane fimilia fiint qua:|Scrapio de blatta Byzanua literis man>

. y unguis a figura: eft enim operculum oblongum , auium camiuorarum ungui= Vn^iiV unde dl

bus Cmilc. Aftera tantum parteadha:rens,id eft.crafflore. Quum incenditur fumum multum c cttur,es-c.

mittiqualetcpadeaquatradiditDiofcoridcs.

«o propius intucndum,qudd feribit in Indis nardiferis lactibus inueniri.fimucm ideo fpi coitchylU m

odorem, quod Conchylia inibi nardi pabulo uclcantur,colligi® poficaquam sftiuis fqualo- in Ucubmte^r.
n us inaruennt.NamfiConchylia marina fint animalia, quomodo in lacubus mucniuncur , cOUTwifwr*
igumurf^ aquis xiiu ocCccatisf An mare deferunt turbinata, ut fluuios lacus^ fubeantf Hjcc 4

-^42 Dc Aquatilibus.

Diofcoride ex iliorum fententia dicifa effe crediderim , ea^ ex alij« defcripCfle , quibii» expoft.
tiSjpracferc ea qus ex mari adfcrtmtur.

A Sunt qui blattas Byzantias longas, negent elle onychas, iJue opercula Conchyliorum , quod

blatta Byzantis non fint odoratar, fed foeiidte. Quam opinionem facile ex eo polTum refellere,
UW*ilep«(i quddDiofcoridesnonfemperSli«<('*' tiocetid, quod grato folum 8f iucundo odore placet, fed
cdorc. * aliquando id quod uehemcnti dC graui eft odore. Sic pix dicitur ab eo quam tamen fuauis

Ui.1, cif. jt. odoris eife hemo dixerit. Sed de hac re plura alias didiuri fumus.Quod autem hoc loco re
(Se interpretemur, id maximo eft argumento, quod qualitatem odoris exprimere uolens Diofeo
rides dixit: , wstetZ^vrilr tiwkj tu o>hs. Ambo gratiis odoris ( de mari,

no & Babylonico loquitur) incenfi caftoreum quodammodo redolenttquod caftorefi odore gra. m
tii 1 cstj i< ut fid uirus redolente efle debere tradidit idem Diofcorides.Huc accedit qupd non nifi a foetidis
.1. c p.i . fufHtUjfuffocatione uuluae opprelTa: exeitantur,necp comitiales. Qiiare fi, qu* blat.

tx Byzantiae hodie uenduntur a feplafiarrjs, grati & fuauis odoris non fint, ideo Conchyliorum
opercula,uel Vngues efle non rede inficiaberis.

Quomodo un. Eximendus fcrupulus alius , quem nobis inficit DioicOrides quum dicit : Vnguis Conchylij

guis cSchli/ fi tegu mentum eft, ei fi mile quo purpura integitur. Qu* cqnfentire nonjpoftunt cum fis quae dixi-
mdis fit «gsoniusdeConchylfi operculo,longoftrido^,BucciniuerdSiipurpurte rotundo, nifi hanc fimili.
parpaMti^i. tydinem ad ufura fubftantiam^,nonad figuram referamus;utfitfenfus; Quemadmodum Pur=
pura operculum habet,quo foramen clauditur ueluti tsfta altera,ita Se Conchylium, uel fubftan.
tia,uiribus9 fimile eft Conchylfi operculum Purpurte operculo,non aute figura, Htec funt qua: i»
de Conchylfi Sil Buccini operculis dicenda putaui.

C 0 R O I, L A R I V M.

Conchylium quandocp generale nomen eft ad omnes cochas,a qUibus nomen accepiqMaf.
CoBcWli no. farius.hoc 8C Rondeletius confirmat. SpiritumiinquitPlinius libro a.) fidus lunae exiftimari;
mmedimiK, SC hoc efle quod terras fatureqaccedensq! corpora impleat,abfcedenscpinaniat:ideo cum incre.

mento eius augeri conchylia. Si fpiritum fentire quibus fanguis non fit. E conchylfis aluum fl
mul Sd urinam cientpraecipucmituli,ofirca,pedines,chamaE,Athenatus. ApudeundemEpi.
charmuSjA^c S TnxifTOif^xom jOyxyAiot, MTrtcJ^as^Koirid^uSiSfxCoMvs^rvSuxjKmx, B«a«i'a?,wrf£fi/g«s,osyMC
rviiitiitvos-nt , Sic. Conchis feu conchylfis folebant figilla(fphragides)includere , ne typi eorum 3«
facileabolerentur,Scholiaftes Ariftophanis.Conchylium{idefttefla)purpurarum cremata, ad.
Spnitsmu. ditur collyrfis abfterforfis apudAetiumi.54y. f Alias pro fpecie una accipitur, iiuemurice,

’ ^ purpuraue.ut quidam putarunufiue certa quadam qusc aliud nomen non habeat, quod Ronde.
ietius approbat. Murex conchylium per excellentiam diciturtunde ueftis tintfta murice, con.
ehyliata dicilur,Mafrarius. Et rurfustHscc uerba Plinfi , In conchyliata uefte esetera eadem fi=
ne buccino,fi uolumus exponcre,uti certe aliqui exponunt, conchyliata uefte, id eft tintfta murfc
ce, erit contraditftio in uerbis Plinfi. nam fi uerum eft , quod fupra ex uerbis Ariftotelis &C Plinfi
inuicem collaris oftendimus,hoc eft Plinium cerycem modomuricem,modo buccinum conuer
tiire,ac propterea buccinum eire,qui ceryx, murex 8C conchylium appelletur , cum duo pracler.
tim concharum dixerit efle genera,quac tingendis tieftibus ufui eflent , uidelicet buccinu minor 4.»
concha, K purpura,quo paifto uerba hsec,fcilicet conchyliata uefte, exponi poterunt tinifta mu.
rice,fine buccino,cum buccinum 5C murex uti retulimus eadem elTe conftetf NecelTe igitur erit
uel negare conietfturam noflram Ariftotelis fundamentis fuperius roboratamtuel dicere , quod
uerba conchyliata ueftehoc loco non fignificent tindla murice, fed ipfo conchylio , ut conchylia
fit concharu genus diuerfum a murice fiue buccino. Plinius n icefimofecundo uolumineinquit,
muricum uel conchyliorum teftte cinis maculas in facie mulierum pingat cum meile illitus.ut fit
fenfus:cinis teftn earum concharum qun murices uel earum quf conchylia appellantur,maculas
in facie mulierumpurgat.ficuti etiam inferius eodem tricefimofecundo libro muricem a purpu*
ra diftinxit his uerbis;muricum,uel purpurarum cinis utrocp modo, Stic.

ConchUudiu Koyyt/A», purpura, Varinus. Kayxi/As.SS^vS m>f^t/{«;id eft concha,c qua purpurafumifin, Sui- f*
uafa. das. KoyxuAio:,7wospii<,Varinus, cspix,Tv:«syyy?^ittyitvmta^?,ai>six,\do.m> Athennuschamase.

tiam conchyliorum nomine comprehendit. KmSfiu/AiTiifstr, conchylfi genus nigrum , SC iiermf.
culi ex adipe, is si«T©',Hefychius 8C V arinus. Nerites quoc^ Hefychio eft conchylium ksx''"»*
j'ilr;SCpinn3,ispiSiJ'dlrKiyx''^‘oii, genus eft conchylfi , Hefychius. uideinCochleisin

genere A. ^ Alchel,id eft,conchylium marinum, Syluaticus. Etrurfus , Alhelh, id eft cotula
(lego conchula)maris. Cjuada, conchylium uel oftracum. Idem. Calfaz , fpedes conchylfi.
Idem, Sedephjid eft,conchylium,intcrpresScrapionis.quidamcodices,habentSchafar. Sa«
dafiid eft, cochlea marina, Syluaticus, Sedafa , eft quod fit de cochleis qutc adferuntur a fepul.
chro diui Iacobi,poftquam exterior cortex fricando ademptus eft:fimilitudinemargaritn,Idem,

<r Conchylia qoadam in montibus Aegypti nafei tradit Herodotus. ^ Conchylium Indicum $•,
Paulus Aegineta nominat genus illiid purpursc,cuius lefta(opercuium) onyx a Diofcoride no.
minatur,Hermolaus,

In

DeConchylio. Lib. 1 1 1 1.

In Ponto conchylia non iiint.cum oftrest abundent, Plinius, ubi de Ipecie certa eum fentire i
apparet, nam cum communius accipitur conchyIium,oftream quocp complediitur. Byblus in.<.
fula parua eft apud Indos, ubi maxima conchylia , murices^ eximiae magnitudinis nalci per hi.
bent,Philoflratus de uita Apoll.lib.j.

Vnguem conchyltj operculum, nonnulli oftracium appellant,fiue ollracdn, Galenus poma, Vigwt.
boc eft cauum,liue(quod idem eft)operculum,etiam in purpuris. Onychen uerd Paulus teftam
uocaridicitconchylijjduntaxac Indici , quod & condylionappelbt. condylos certe ofirei genus
eft eidem Paulo. 8d ampulla ungeci onyx quandocf dicitur,Manariusi Blattas Byzantias phar
macopolac quidam uulgo amarilium nominant , Obfcurus. Sed de blattis Byzantijs plura le.

I* gesinhiftoriaPurpur*exRondeleiio:8dinCorollarioibidem. Eft & onyx fui generis con.
chaintegra,alio nomine dadlylus:de qua in Vngue dicemus in v.litera.

Polypi uefcuntur conchyliorum carne,quorum conchas complexu crinium frangunt, Pliiii “
ustqui teftudines marinas etiam, conchylia petere fcribit.

Ccmus(K«itios)inftrumentum eft contextum eiuncis,coIi figura, iii quod purpurte 8d conchy b
lia ingrclTa capiuntur, Sfc, Varinus. uide in Equo H.e, f Stagna quxlimo coenocp lutefcunt,
conchylqs magis Sd iacentibus apta funt animalibusjColumella 8. ly.de pifcinis loqiX ns.

Ponitur conchylium 8d pro ipfo colore, Ccut purpura murex^ , Maftarius. Lante purpu.
rea: optime in conchylio tintfta:, Marcellus Empiricus meminit. Spartana chlamys, conchylia
Coa , luuenalis Sat, 8. Plinius cum de luxuria concharum in cibo dixiflbt , fubdit : Sed quota
lo htec portio eft reputantibus purpuras,cochylia,margaritas.'' Sdc. ut in Purpura H. e.recitabimus,
Caftorium genus eft tinifturae e conchylio,Suidas dC Varinustnimirum ipfe conchyltj coIor,qul
SC ipfe forfan aliquem caftortj odorem,licut SC operculum eius referebat. In Apennino frutex
eft, qui uocatur cotinus, ad lineamenta modo, conchylij colore infignis , Plinius.*^ Tranfalpina
Gallia herbis T yrium atcp conchylium tingiqncc quatrit in profundis murices, Plinius, Et ali
bi,Tyri nobilitas nunc omnis conchylio atcp purpura conflat. Vidimus iam dC uiuentium uel
lera,purpura,cocco,conchylio,fefquilibris infetfia,uelut illa fle nafei cogente luxuria,Idem. De

conchylio,murice,purpura,coloribusacueftibusmultaPlinius libro 9,cap.56.&deinccps',qu*

nos pleratp inpurpura referemus.Sed unde(inquit)conchylijs preciaf qu!s (quibus) uirusgraue
<unde £«: caftortj nomen forte, ut diximus, ei inditum)in fuco, (id eft colore uel tintftiua : alias fu.

jo fco,quod non probarim;)coloraufterus in glauco, &irafcentiflmilis mari. Et mox, Concha.

rum ad purpuras SC conchylia eadem quidem eft materta,fed diftat temperamento.duo funt ge.
nera,buccinumminor(maior,Rondelettus)concha:alterumpurpuraj8i:c. Etcap.jy.Purpure
calculofa: appellatur a calculo maris,mire apto conchyltjs,a:longcoptimo(alij aliter legunt) pur
puris, Sfc.In conchyliata ueftc cattera eadem flnebuccinojprtetcrmius temperatur aqua pro in-
uiio humani potus excremento, dimidia QC medicamina adduntur. Sic gignitur laudatus ille pal
lor,iaturitate fraudata, tantom dilucidior , quanto magis uellera efririunt, (id eft non ia tutantur.)

Et alibi,Phycos thalafsion(id eft,fucus marinus)conchylijs fubfternitur.

Glires cenfori* leges , princeps^ M. Scaurus in confulatu , non alio modo coenis ademere, t
, quam conchylia,aut ex alio orbe conue(ftasaues,PIinius. CochletE&conchyliaaCelfonume
4® rantur interea quaeimbecillilsimac materiae iunc,ideft qu^ minimum alunt t quod iam fuprain
Cochleis reprehendi. Multum alunt oftrea, conchylia, aftaci,&:c,Pfellus. Minima inflatio
fit expiuribuSjConchylijsjCelfus, Nihil excis qiiod pingue eftjfumanCjiitpecfimcs dC conchy»
lia, Plinius medicus y.i. Conchylia uiduarumcupedia: funt, ut eft apud Sophronem mimogra
phiim 8^ PhalersumDcmetrium,bIermolaus. TaTt^yat/xt/x^tajf/ Kjyyt/Atoy, ysgae autttuKwy At".
^■<ltt«,Sophron apud Athenaeum. Conchyliaadcd proceribus gulte probata funt, ut uel inde
fit conformatum adagium,Eire conchylia uiduarumcupedias,ficuii Phalereus comeminitDe.
metrius,Ca:lius Rhodig.ex Hermolao, f In omne genus conchyliorum;Piper,ligufticum , pe
troleIinum,mcntham ftccam, cuminum plufculum ; mei , liquamen ; fi uoles, folium dC maloba.
thrumaddes, Apicius 9.7.

S» Centra dorycnijuenenum conchylia omnia cruda uel afla in cibo profunt.Diofcorides, A= -

pudGalcnlimlibroi.de antidotis conchyliorum iusconuaidemuenenum propinatur. San=
guis conchyltj mifcetur auriculari cuidam copofitioni Andromachi,ut recitat Galenus de com.
pol.medic.hbro j. Capitis ulceribus utiliter illinitur muricum uel purpurarum teft^ cinis cum
melle,conchyliorum(uelfinonurantur)farinaexaquadoloribus, Plinius, Conchylia quomo
w urt debeanqBuIcafis docet tratft. tertio. Crematum conchylium eadem efficit quae purpura
<x buccinum,L)iolcoridcs. Muricum uel conchyliorum teftie cinis maculas in facie mulierum
purgat cum meile illitus,cutem^ erugat,extcnditcp feptenis diebus illitus, ita utotftauo candido
ouotum roueantur, Plinius. Parotides muricum teftK cinere cum melle,uel conchyliorum ex
< flierfor^"'^'"' d A'^^™* tefta)purpurarum crematum,mifcetur collyrijs ab.

uerd infrenus manat de uulnere fanguis. Purpura torretur conchylilperdita fuco, t/erte

Huius « atra cinis currente detinet undam. Verructe quoq; defetfts frenare cruorein

• F 4

H«a.

b.

3'44 DcAquatilibus.

Dicitur ambuftus Tyrio de ucllere puluis, Seremis, purpuram autem conchyli foro ptftdi»
tam.mterpretor lanam cSchylio tinflamtut Marcelfos Empiricus quocj accepjt ; Si quK(ihc,„h,
maleficiis capillospcrdidcrit,haceOsadprifonam formam raiionereparabittfiacertumfallufo
martenlcm cumfoo capite, Klantepurpures optime m conchylio tmds duas ligulas, &cliati
tam cubitalis menfur* feparatim comburat, cineremcp permifceat, conteratm cum oleo cedrino
naulaiim adiedo ut crafsitudinem uelut glutinis faciatreo^ medicamine glabrum locum perfVi.
cet ita ut prius diu linteo afperiore detergeat. Lanam conchyliointedamauribusindi lubec
Cr/to apud Galenum libro J.de compof. fec.locos,poft infufom pharmacum ad dolores earum.
Andromachus fimiliier,lan:e purpura infeda: tomentum indi.uel conchylio eas obturari. La.
na conchylio infei3a,per fe etiam auribus magnopere prodeft; quidam aceto &C m’tro madefaci.

^'"^apirconchylij admifeetur elcdiuario cuidam Auicenna contra calculum, aliqui cochleam
marinam ucl conchylium interpretanturtalij cochleam(tc{iam)limacum.fed uerius lapis cochy.

Ili cftcochlca(tefia)purpurKmarina;,Syluaticus. ^

KsvWa» in foem.gcn.aliquoties apud Suidam legitur, in Caftorio dC alibi, KnyxyAna (melius
jOvviAM w)oftrea 8C purpur» funt,Hefychius. BMnlyix apud Epicharmum aliqui conchylia,
aliin?i«w«exponunt,Hclychius 6i Varinus. mj^i/idr.oftrea omnia, alij interpretantur calculos
&C conchylia , Hefychius SC Varinus, Purpurae appellatione omnis generis purpuram conti-
neri puto,icac5 buccinum « conchylium continebitur,!. Si cui lana.fupra Delcgat.terrio,Bayfi.
us. fYpfilon in conchylio producitur.d Iuuenali,Petronio,£d alijs. Purpura torretur cochy- 1*

li(proconchylij)pcrdita(pra:dita)fuco,Serenus. _

Epitheta» Lubrica conchylia, Horatius i.Scrm» Conchylia Coa,Iuiienalis Sat.8»

Conchylium etiam colorem aut ipfam ueftem infedam fignificat. Nondum prima uerba ex.
primit,&: iam coccum intelligit , iam conchylium pofeit , CJiiintilianus lib. i. de pueris nimium
molliter educatis loquens. Horum ego non fogiam conchylia fluuenalis Sat.j.Perottus inter-
pretatur luxuriofas ueftes SC murice infecSas. Coloris quocj nomen in(eft)conchylium , K chlia
roconchylium, dC concha Acgyptia,paralios cognomine , quam SC pinnam uocat Democritus,
Idem chryfoconchylium fieri docet,fcd fiflitium Si metallicum: ficut Si chryfocorallium , quod
item Si gemma cft nomen,Hermolaus. ^ Murex conchylium per excellentiam dicitur , unde
uefiis tinda murice conchyliata dicitur.Plinius infiralln conchyliata uefte catera eadem fine buc j«
cina Et Cicero in Phil.Conchyliata perifiromata appellat, qute infecSa erant fucco conchylioi-u,

Maffarius. Scoppaltalus conchyliumcoloremnonredleinterpretaturfcarlatta.quodcoccus

cfi;uc! carmofino,qui color cx otiis ucrmiculorum feu feminibus quibufdam tinginir, quat repe

riuntur ad radices herbarum quarundam. ^ ^ ^ t n- • ,

Conchyliarn Hsyxy^i‘ili'n'“50cl conchytae , conchylia conquirunt in mari, in codice Juiiinianl

murilegulidicuntur,amuricibus!cgendis,Budieus.VidefuprainConchisingenerea.

a«K«Ki/<(V,ideft,galla:,Hcfychius& Varinus. ArifiophanisDadalonomi-

ratur K apud Xenophontem i(syx''i'“«'r»£.Po"u’= lapidibus fcfibens 7. a j. lapis eft

durus habensinfe conchyliorum formas,HerychiusecVannus.tx‘>’l'S*‘<®VK5W^'«'rv!rej:fer

te wwvAit-Hc"endum,nifi «syfyT^iss adiediuum efle dicas. V ide fupra in Conchite lapide, in Con 4,
chis in generea. Quod genus creta: fit illa,quam conchyliumXenophon, alq cenchilium uo-
cant lamdem ut inquit Pol!ux,ignoro, Hermolaus ; cuius uerba Si librarij deprauarunt : Si fen-
fum Pollucis ipfo non ccnfcquums eft.PolIux enim non de creta,fed lapide loquitur; quem con
chylian ucl conchyliaten nominat, ut modo recitaui. KcyHv^il!tniSb-,wyzvMti, Hefy-
chius Si Varinus. Malim, Koyxi/Ai^VctTSVjHSyxvAifly ut interpretemur conchylia expi-

fcantes qui fcilicet conchyliarij dicuntur , a Budaio Grace Hefychius

habet per * ihanrcpenultima,hoc eft eximentes, e mari colligentes.nam rccetioribus Grae

cis accipere fonat in Lexico Graccolat.uulgari mi» uerbum reperio,pro comprehendo; &: mK§ii
Dorice pro ivaMayyyniiui! isisAifs M <^««»4«, Ariftsph, in V efpis,pro *»Ai/»i/(allufio-
neforfanad uerbum 'n^s riw vsyyyf^ aiunt autem quattam fyllabam huius yj

uerbt w«Kayx''^.brcuem eife, Scholiaftes. Ar)tK9yx>''^*'t(<«t,gargarizatio, AtlienTO lib.y.ex Pia-
tone. dicit autem aquae anaconchyliafinon remedium efle fingultus.

Conchylia lunata quadam Plinius nominat, Graece dixeris , Calius. Solinus cap.

if.reduuias conchyliorum nominat,fpolia uel teftas inanes, idemreduuias efcarum crocodilidi
xiqquas in faucibus eius trochilus appetat,rcliquias interpretor. Menfis r^otis puer euerrat
K5VX>'(^‘“i' «sx^aSjid eft, conchyliorum teftas,Pollux.

Suidas, ^ Didymusaptid Athenaeum
aiqfolitos eife quofdam,lyra loco,conchylijs Si oftracis (oftreis ucl teflis)intcr fe coUifis , nume-

rofumquendamfonumfaltationibus aptum adere.

Exttufla menfa,non conchylijs aut pifcibus,fed multa came fubrancida,Cicero in Pilonem. 6«
AtcpLucrinis Eruta littoribus uendunt conchylia ccenas, Vtrenoucntperdaranafemem,
Petronius Arbiter. Mullorum laudaiiliimi qui conchylium fapiunt, Plinius. „

• Conchyhj

Dc Congro. Lib.IIlI.

J4r

Conchytij (nftjr difctrpcre.prouerbuim explicata eft fupra in Conchi» ih gettne h. r Con
ehyli» uiduarum cupedi*, prouerbiali ienfu olim dicebaturjuide fuperiut in r.

DE CONGRO. RONDELETIVS»

o N G I pifce* fere omnes cartilaginei funt.DicUntut autem longi a corporis fpecieiK a
I agaleis,qui longo etiam funt corpOre,difFetunt;qudd rotundiores nnqquodm illi mu.

fmiles dicit, ctmigtUiiffimiiftelifim:mftmuJleUsm<idrufedesmelli?as:)
hi ferpentibus fimiliores fint.Praterea galei necp feuum.necp pinguedinem habetu, ut
Athenato placet, ex longis autem funt qui pinguedinem habent.

ao Exlongiscongeromnmnotifsimuseft,quiy«»y©'aGrKcisdicitur,auerbojfa,qiioduora= '

re lignificat.Callimachus,5s tH ikiy/ ^ dl^Ttkcfnxa-ni, yor

yf&liSia ydf ^S-' ^ aiAjww.Hatc Phauorinus. Nicander teite Athenao wiJmsj etiam Lfira,?*

congros uocatos fuifle tradidit,id eft porcos, ab eadem , utopinor , uoracitate. A noftris congre
uocatur. A Mafsilienfibus filat, quia inftar retispifees inuoluit &: implicat. Duo funt cons5o. crarra iua
rumgenera,unumalbicat,&:pelagiumeft:alterumnigricat,a:litoralemagis eftquam pclagiS
Conger pifeis eft longifsimus,fcilicet quatuor uel quinep cubitorum longitudinem attinges.

Athenaeus : Eudoxus in libro fexto de terrae ambitu fcnbit congros multos in Sicyone capi (iw. ®
eftjquoshomo uix ferat, horUm aliquos eife etiam pIauftralcs,Bi<4i«se. AfpctSu ac 1*
ui lubricaip cute anguilisproximus eft.Roftri extrema fiue labra habet carnofa, in fuperiore ap
jo parentappendiculac duae carnofae. Dentes habetparuos peflinatim coeuntes , oculos magnos,
branchias bmas,urrmc^ duplices, earum unicum utrincp foramen , non ofleo operculo fed cute
contedum.Pinnas duas, unam a ccruicis extremo ad caudam, altera a podice ad caudam porre*
da eft: utracp non membranae, fed cutis potius fubftantia conftat,&: tota ora nigricat.Cauda in a.
cutum termmattir. A capite ad caudam linea duda eft. Circa caput punda funt aliquot squali,
bus mterualhs difsita. Venterladeocolore eft,dorfum nigricat in uno genere, in altero eiia dor.

Ium candidum eft. Qpod ad partes internas attinet, gula uentriculo praponitur , idepad cor.
pons longitudinem 3C tenuitatem accommodati Ventriculus longus eft podicem fce attin.
gens. Hepar rubrum, a quo pendentem fellis ueficam femper uidi : quod Ariftotelis caufa dico,

‘l"' >!> q““ufdam ad lecur.in ahjs infra iecur litum fel eife fcripfit, S*pe etiam idem genus , utrij. Lii.i.dthili,
+0 que fcllrs ficum habet.ueluticoger.alq enim ad iecur, alij infra iecur annexum IfotjidiamnHiiSU/lu/, mmit. r.ij,
fiUteariJmKSum, GaijaBermfoo/fKBDhabent.Hac Ariftoteles. Csterum fel aqueUm eft. Splen

, "S" ^ pinguedine obduda longa frrie continent,quod perfpicuc decla Otu.

rat Ariftoteleshis uerbisiHabentcongri foturam, fed nonin omnibus locis fimiliterconfpictia, , , j.yi, '
necy enim ob pinguedinem apparet.Eft autem in longum protenfa, quemadmodum in ferpenti
bus , ucrum in ignem conieda manifeftaflt ; quod enim pingue eft liquitur , &C in uaporem abit;
cua uero cxihunt,ac ab igneelifa crepitant.Prstcrea fi digitis concredes a:tcras,fubcire pingue
^^^^'^'^'^™,°'-'3.ct3(smka\iUffmufculafom:adhAiyenimnm--myy,lid-ipxyyoppmimr,fM:ililihrii-
™r!mnmjitu.Gxt^tnmtdHrmjcdum)kmizs. Congri igituralijpinguedmemiolumliabent,oua
C6 i"’" , pinguedinem nullam,ouum autem quale modo expofui.

^ expofuiflet anguillas mutuo corporum internexu coire, 8f e

r fpttmscfimilemdeftillare in arenam Sflimum, ex quo anguillae pro.

' 'hToii) © oAnajjMOT Qttod fi ita intclligas.ut cx ftrigmcntitio quo

I J ii excepto concipiantur, gignanturen congri , quemadmodS & anguil.

non eft. Congri enim oua pariunt , ex quibus aliorum pifeium modo,

Pfnoreantur , ut paulo ante ex Ariftotele docuimus. Sin munio tii.s.dcUS,
A* 71 coire accipias , idiierumeft: ita enim longi pifces corpora

carent,5; qu3e longo funicoipore , Ut fcrpcntes & mur^nic,
frriKir A partiiim coitum peragunt. Congri carmirori funt tantum , ut

^4» r.o j r oftia petunt, maioris praedx caufa , non folum uero ob dul» Lib.s.dchtii.

6* osaqusdefiderium,utfcribicOppianus, mcap.z.

^ hp ttscMimy Ta-nva vcatWBtnf» aa TmvwiAoTm bi- *■

((iroHjjO t Astjof/ liiTKVtun-^ lAvetwie

D

tib.$.citp. 6i

dehiji.

anim.cap.i.

546 Dc Aquatilibus.

Consri etfi magni K ualidi iint, uincuntur a locufiis , fed polypos jpli uincunt : quibusrepu.
nnarc uidetnr Plinius Polypum tantum locufta pauet , ut fi iu5tta uident , moriatur. Locufiatn
ronner.rurfus polypum congri lacerant, ^uilocus ex Ariftotele, a quo permuka mutuatus eft
Plinius uel emendandus eli,uel explicandus. Ariftotelis u^bahate funt: Lofjft* magnos eti.

'fccs fuDerant.S; mirabilis quidam cafus horum nonnullis accidit. Locuitas enim polypi Ui
n«ant ut lihixta in ijfde retibus polypos fenferint, prat metu locuftac moriantur. Loeuhaeuerd

congros,quiapropter cruftatafperitatem elabi congrinon poliunt. Atcongnpolyposdeuorat.

aUia propter aipcilldiciu CldUI JJwaawiAi.* ^ it «wwwia-t*

nec* enirn congris propter corporis {congnrtim)\x\iiatem polypi refiftere poffiint. Ex his falfum
elTe liquet locuiiam a congro lacerari.duare uel legendum in Plinio : Locufta congrum, rurfus 19
nolvmim congri lacerant. Vel fic diftinguendus & tntelligendus eft contextus: Polypum in tan=
tiim locufta pauet, ut fi iuxta uiderit , omnino moriatur, locuftam conger, fubaudi pauet ; rurfus
polypum congrilacerant. ^

I Archeftratus apud Athenarum libro r.congri e Sicyone magni K pinguis caput, 5C interanea
ihidcm commendat.Hicefio placet congros durae effe carnis, inter gregales, item rarae carnis , Sf minus
nutricntes,mali fucci,ftomacho tamen gratos. Apud nos nullo eft in pretio. Hifpanis fatis pro.
lib ,.deSm. batur. Galenus inter durae carnis pifces recfte aPhilotimo numeratos efle.ait. Albernis Magntts

heuL ' fcriplitcongrosoccultaquadamuilepranigenerare.

Viuunt abfcilla cauda congri &C muraena: capitales hoftes, authore Ariftotele ; Viuuntfatpe
Lii mugiles ablata cauda,&: congri ufep ad excrementorum meatum. Deuoratur autem mugilis cau 1»

mmlof.,. ' da a^lupo.congri a mursna. Plinius: Mugil Si lupus mutuo odioflagrant. Conger & murana,
lit.j.nf . 6t. caudas inter fe praerodentes.

DEv EODEM, EELDONIVJ.

f

A.

Genera duo.
B

interhrd.

^iferimen ab
anguilU.

£

Congros infer pifces dura carne proditos Galenuslibro fecundo alimentorum connumerat,
fuccosen falfos Si craflbs in corporegenerare afleuerat,

Nofiris Gallis Capud quos maxima ex Oceano Congrorum copia eft, maximorum quidem
ac fere Cetaceorum per :rftatem:minores autem alijs anni temporibus adferri folent) Graeca at.
que adeo Latinum uocabulum fere retinuit , Vn Congre : Maffilienfibus Fiela uel Fielaz uoca=
tur.Romanis,apud quos ex Tyrrheno non ita frequens pifeis adfertur, Drongo uel Brongo ap

Huius quidem pifeis duo diferimina effe compertum habui. Alij enim nigri funt , alrj paulo
magis candidi.hoc eft,quidpiamintergoreatcp extremis pinnis nigrum referentes.

Omnes glabra atq,- lubrica pelle integimtur:Oculos (quos etiam argenteus circulus iridis Io.
eo ambire uidetur)nigros habct:Dorfum in fummo tergore elatum.Lineam utrincp redam, cor.
pus ad latera interfecantem.Dcntcs pro capitis magnitudine breues,per ordinem in maxillis di.
fpoGtos:Labra admodum crafla.quorum fuperius rudimenta quatdam cirrofa pt* fe ferre uide.
tur:qux dum comprimuntur, mucolum quiddam emittunt.Os praegrande. Linguam Anierinas
fcrMmilem.albam. Hepar quoqjpa!lidum,LupinofimilIimum, cuifinifterlobus dextromul
td longior eft. Stomachum admodum grandem, a quo ad redum intefiinuin unica eft tantum re
uolutio. Conger paruus ab Anguilla, hac pr^cipuenota diftinguitur,quod redam lineam,pal
lidam utrinqjper medium corpus a branchijsad caudam delatam habeat,uenter^ illi magis albi
cet. Dentes prxtcrca Anguilla in hoc a Congro differunt, quod confufi in utratj maxilla difpofi

tifintjdusfB labrum fuperius horrefeat.

Congros ita decipiunt pifcatorcs:Minorcs pifces funibus copuIatos(quorum ftnguli Imgulos
hamos habent) maioribus fcopulis,qui ficci,poftcaquam mare decefsit,remanere foIcnt,alligantt
quos, cum maris fludus redijt,a Congris deuoratos compeiiut:&i cos in ficcisfcopulis altera die
relinquit mare:ipibs^ Congros ob eicam deuoratam relidos reperiunt.

COR.OI,I-ARIVM. '

Conger an Congrus dicatur,hocGra:ca,il!udLatinaterminatione, parum infereft. Conger
SC mtirana, Plinius 9.61. Conger,quem Si gongrum, ut modo (.F meti hodie) nominant, Plini»
us 5i.uolumine appellalle uidctur,Matrarius. Graece per duplex in medio y.redefcriW

tur , non fimplex ut in uulgato Hefychij codice eft. Nicander Epopoeus (in libro de linguis,
Maftarius) congros aliter gryllos uocari fcribit.nos de Gryllo plura,inter Muftclas poft Afcllos,
diximus. Almarmaheigi, Arabicum uel Perficum nomen eft, communelongis STlubricis.
quarein Anguilla A. ^ Vencttjshodieelgrongouocatur. Antiates brunclium appeIlant,Pla.
tina. Graicum Latinumcp nomen apud plerafij gentes retinet,GalIos, Italos, Hiipanos, An-
glosVed interpolatum nonnullis.foli Mafsilicnfcs(inquit Gillius)non Mafsilice, fed plane barba* iu
re PhialaiTum appellant. ^ Congri a quibufdam(GermaBij)anguiIIacmarinaeuocantur^aabun.

dant in mari Normannia;, Albertus. Eberus Si Peucerus Germanice interpretatur UOtCl ftcl;

De Congro. Lib.lIlL 547

«14 fcribiint (Dccr *U , ud ©ce «II. Qufdam m parce Germaniae inferioris , p4l(ft uocai i mihi
tctulit,nefcio quamrede.poljincf quidem Flandris anguilla eft, Polonicum congri nomer»
aut periphrafin inucnio lesiorny xeegorz. Anglicafunt , 4 <L«ngn/a C«»drc/4 Conger tle.
Dicuntur Si itluetf in Anglia Congri pufilli. Capiatur nodibus obfcuris iti nuuio Sabrina pro
pe Glocellriam SC T cuxberiam in magna copia.ita enim funt aggregati , ut reticuli quodam ge-
nere cx aqua ueluti hauriantur.Captos £C elixos,conuoluunt ac uendunt.HabehtUr autem in de
litijsiSi cum aceto fereautfinapio eduntur. Afeendunt autem emari in fluuium pufilli tantum
illi.Nomen eis ab Anguillarum fimilitudinc fatSum ludetur; Et haec de Congris pufillis, ex opti
modoAfsimo^uiroloanneParkhurfto Anglo accepi.

I». Conger elipifeis longus, ut anguilla uelmuracna.Plinius. Magnus eftj ST anguilla fimilis, ■

Kiranides. Longuseft,utmurana,fedcorporemu)tdmaior, Authordenat.rerum. Ophi-
dionpifciculus eft flmilis gongro(aliasfcombro,quod non pIacet,)Plinius. Pralongus eft pi-
fcis,rotundus,(tcres,)3i:albifsimacarnis, Albertus. Congrilongi Si lubrici ( asm, Ariftoteles,
laues reddit Gaza)funt,Plin. Congro bina utrintp funt branchia,altera fimplices, altera du*
plices, Ariftot. Binas tantum pinnas habet, Idem SC Plinius. Pinnulis fupinis caret, Arillot,
Ineftei gula,fed exigua,Idem. Non adit ouum arenidum,qualc pifces fquamofl. Idem.

Congrorum albicantium genus pelagium eft.nigrantes ambigunt littorales ne an pelagij (Int, C
Arillot. Vuottonus uertit.partim pelagij, partimlittorales funt. VitSitantfrequenterinpalu-
dibus,2i ad fluuiorum oftia, ubi copia influit aqua dulcis: Et flueflus cceno commixtus uortice
le multo V oluiiur a terra: V uottonus , ex Oppiano ut apparet. Pufilli tantum fluuios alicubi
fubeunt,ut Sabrinam in Anglia. In ficcum repunt etiam congri , ut quidam ex Plinio citant.

^ Camiuorifunt,Plinius.carniuori tantum, Arillbtcl. Dubitettamenfuper hoc aliquis, quo-
niam circa fluuiorum oftia SC aqua dulci pinguefeere ab Oppiano traduntur.jvSK yliter-na

J i/f «Ai mMwrTOi.Obfcurus etiam ille de naturis rerum fcriptor,uento uehementio-
ri flante pinguefeere eos fcribiqlimo forte Si fundo aqua fic concitato. Congri maxime fe imii

cemuorant, Arillot. Immitis^ fua Conger per uulneragentis,Ouidius inter pelagios pifces.

Cadaueribus etiam naufragorum uefei hunc pifcem audio, f Hicefius feribit congros elTe <rxA«-
f»7<f!»s7ie«jUi«t»f,hoc eft duriores inter gregales,ut Rondcletius uertiticquod magis probarem
fi' Grace (TKhK^m-nis legeretur:flc enim & ipfum efle infinuaretur: id quod in

comparatione per coraparatiuum faiSa non fioucl afperiores gregalibus, ut Natalis de Comitib,
ex huius quidern uerfione congros gregales efle negaris , ex liondeletij efle dixeris, fed alia le-
tfiio habet 7*f;yx‘'‘,“’('>boc eft duriores anguillis.uide in f . Pifces fquamisiari^eW* eft negatio, rum

care»t)contc(Si, ut thynni, fcombri,thynnides,fcombri,folent(ferc)ctiam

gregarij efte.Caterum illi qui ne^ fblitartj apparent,nccp rurfiis gregari) fimt, facilius concoquS
tur,ut congri, &:carcharia Sf fimiles, Mnefitheus A thenienfis apud Athenaum libro 8. uidetuf
autemlocus deprauatus, ex eo quod congros primum gregarijs adnumerat , deinde illis qiii in-
ter folitarios & gregarios ambigant.Natalis cjuidem interpres ita ad uerbum tranftulit, ut codex
uulgaris Gracus habet. Conger flexuofo impulfu corporis, ita mari utitur natado , ut ferpena

terra rependOjPIinius Arillot. Sed omnes huiufinodi longi ac lubrici pilees quomodo na-
4a tent,8<: de pinnis eorum,pIura leges apud Ariftotelem in libro de communi animalium greflii.
Hybernis mcnlibus latet conger, Arillot. Multi hoc tempore in Ipeluncis conditi latencmaxi
me hippurus &C coracinus hyeme non capti, praterquam liatis diebus paucis , & ijfdem femper,
itemmurana,congcr,5tlc, Plinius. Congri cauda a muranaabfcinditur: fiCiiiperuiuunt con-
gri licet abfcilla cauda meatu tenus excrementario, Arillot.

Immitis9 conger per uulneragentis,Ouidiusjn Halieutico.Congrienimmaxime fe in- O

uicemuorant.authoreAriftotele. f Congri caudaarauranaabfcinditur, Ariftot.SfAthenaus
ex eodem. Sunt & inimicitiarum miracula : Conger &C muraena caudas inter fe praerodunt,
Plin.f Congri polyporum brachia erodunt, falluntur autem qui aiunt polypum feipfum clfe,
Arillot. Congrus polypodum cirros deuorat:Suidas, Etymologus , Varinus. Polypum
yp ma rodere brachia,falfa opinio eft, id enim d congris euenit ei, Plin. Polypum in tantum locus
fta paue^t fi iuxta uideriqomnino moriatur.Locullam conger,rurfus polypum congri lacerat,
Idem, ^ngri polypos fuperant,fed edere non pofflmt.lxue enim Sf lapfum polypi corpus , un
Ium holijs e&pitjGaza ex Ariftotelis hiftoria S.a. Graecefic legitur: oijjyojyfwtsv!

Ts ^ tniny,tsiry/ yag cajToit ^ liui AeorsTar Ai/«^(lcgo hoc eft,ut ego interpretor:Gon-

gri polypos deuorant.polypi enim congros propter corporis lubricitatem prehenfare aut retine
re non polfunt. Rondeletius uertiuNeque enim congris propter corporis laniitatem polypi rell
nere polumt: obfcurius , & minus apte ad fententiam Ariftotelis : non enim non polfe refillerc
polypum congro Ariftoteles feribit, fed apprehendere ipfum & retinere non polle, etiamfi fen-
lus eodern recidit, nempe utpolypusuincatur. Sic igitur res fe habet: Polypus quicquid fuis
(p cims aut flagellis comprehendere poteft, (& fic eo in ipfum agere) id etiam uincere po-

telt comprimendo uidelicet,quodualidifsime facit, itaqjlocuftam uincit,qua cum alpera fit, ela-
bi ab cius cirris non poteft, congrum lubricum dC incomprehenfibilem fibi non uincit, fed uinti-

I

II

Ifii

Congri carnem pinguem elle audio. lncibodulcifsimaeft,Authordenat.rcrum, Ala
bifsima cft 8^ dulcis, fed concodu difficilis, ideo dicitur \eprim(.f/tljafrxfmim,ut qmdamfcrikiit)
cenerare Albertus. ArcheftratusinquittCongros tantum caeterispifcibusprarftare,quantura
thunnus uilifsimis coracinis pracferturtqtios & ftomacho conferre Hiceiius teftatus eft,Mairari«
us Congri habent carnem duram.acgre conficiuntur,ai pariunt fuccos craiTos 8i falibs , Gale-
nuslib.j.dealim.facult. At contrarium MnefitheusilleAthenienfis apud Athenaeum feribit;
Pifces illi qui necf folitarij apparent,nccp rurfus gregari) funt,facilius concoquuntur , ut congri,
&carcharix,&f flmiles. Coquusquidam apudPhilemonem ,recitanteAthen5eo: Inuafitme
(inquit)cupido terrae ccelom narrare,quantam uoluptatem ceperim ex egregio illo congro , que
paraui, nullis conditum calcis , nec ullis defuper floribus afperfumtfed qualis uiuus , talis etiam *•
a^lTus erat, tener otanino & molli igne tolius,&c. Et ficut gallinae perfequuntur fui generis aucm,
quem cibum ore tenet maiorem quam deuorare queatiSic illum qui primus congrum ex olla ar«
ripuit,cum quam delicatus eflet hicpiicis primum cognouiiret,a!ij(c6uiu{)petiecutifunt.qudd
fi illi qui uilioribus tiefcuntur pifcibus,fcarum haberent, &c. aut e Sicyone congrum , quem Ne.
ptunus ipfe dtjs afFert,omnes fanc eo guftato fadii fuilTent di). nam fi ue! mortui hunc odorentur,
reuiuifcunt,Ha;c ille, Sphyrxna plus alunt quam congri, Diphilus Siphnius. ego pi o<ri)n/fit«
fiu,lcgerim o-fti/jiuvM.nam Sf Hicefius muranas ait multum alere,non minus anguillis & cogris,
ut quidam citat.nofter enim Athenaei codex fichabettSphyrjnas ait Hicefius plus congris alere,
ingratastamenori a:inruaueseflre,fuccibonitatemediocres. Hicefius feribit congros
'rt^SOT^g'"KytAmio(/,a;c,hocefl: duriores gregari)s,&l rarioris carnis,minus^ alere, fuccibonitate J»
multo inferiores , ftomacho tamen gratos , fed pro iyeAmBp quidam legunt tyxtAttti/ , ut

Volaterranus: quod mihi etia placet, (uide in c.fupcrius.) nam Diphilus qtiocy de gryllo feribit,
fimilem efle anguilla , efw»!/ ciE,hoc cft, fed ori miniis gratum. Gryllus autem conger eft Nican.
dro. Et conucnit fimiles alioqtii fpecie namracp inter fe pifces , quod ad nutrimenti quoc| ex eis
ratione attinet, comparari. rojj,fa ts m<n ms «tViiifiilr ri-ms yxf ifUfi-rM. v

luc , xja riifMxeuii uiticii ■mteZ&f yeii xiVt’) , CIcarchus apud Athenamm libro 14. ego primum ucr-
fum fic Icgotrejyfoe -n usim irai «aXtiinAxi. Et tertium fi'c,T(i niiliy ■arteiAittjnsMjt yinvnu.

Proferuntur enim hac uerba a citharoedo paulo poft ad citharam canente. Natalis etiam inter-
pres fic iiertit , Vorato congrum candidum , ac tenacia: Nutritur illis quando certe fpiritus.
Tum uox fit ipfa prapotens nobis bona. Anguillas quocp uocem claram reddere Elluchafem 4»
medicus author eft.Dulcia enim 5C uifeofa arteria profunt,& ftiperficiem eius leniunt , quod ad
uocis claritatem facit. De congro fic narrat Archcftratus in Gaftronomia : Ex Sicyone caput
congri capiaturamice, Pragrandis,fortts,pinguis,tumc6caua(«iiA«,uifceraputo:nam&:Ron
delctius interanea interpretatur)cuntSa. Spargendam coquito inde herbamin falfuginc multa.

■ Poftea idem qua in ditierfis Italia locis funt, exponens,hac inquit : Optimus hic capitur con-
gcr,qui obfonia tantum Exuperat,quantum thunnus pinguifsimus olim Exuperat uties co-
racinos. Ephippus etiam 5C Antiphanes apud Athenaum congri caput inter delicias recen.
fent. Diocles opfophagus interrogatus conger anlupus praftaret:hic airus,ille elixus, refpon-
dit , Athenaus ex Hegefandro. Antiphanes anguillam in aqua fale dC origano condita lixari
iubet;&: congrum fimiliter. Congrum in frufta concifum eo modo coquito, quo anguillam: Io f»
cato inter ffulla faluia aut lauri folia, Platina. f Ex Apicio:lus in cogro airo,Pipcr,hguftictiro,
cuminum fridum,origamim,cepam ficcam,ouorum uitella coda: uinum, mulfum, acetum , li<
quamcn,deftutum,£e coques.

Conger cum oleo coquitur donec diflbluatur,a:inde colatum oleum cum cera coficitur.Iioc

** cerotum mulieribus prygnanttbus non linit rumpi uentrem.prodeft etiam arthriticis &;fcifluris
pedum, Kiranides.

1 Congrum Ifium maximum in aqua finito ludere Paulifper : ubi ego uenero , exoflabitur,
Terentius Adelphis, rojyf ©- a uoracitate didus eft.nam^i Gracis eft uoro, &'c. Varinus ex
Etymologo qui ideo tantum uoracem hunc pifccm putat quod pojypi cirros prarodattego toto
genere uoraccmdixcrim.uide in c. Potuit Sirjfjyf©' forte dici quafij<:;:yi/A©', id eft rotundus 60

uel teres potius, ((f Gongrus etiam morbus cft arborum. Arbores nonnulla gongros a

quibufdam uocatos habent , uelfimilc quiddam pro arboris natura.nam gongrus maxime olea

Ii' ii

De Coracino. Lib. IIII.

conuenit,eo^ morbo plus qute exterat laborare indetur. Premmim id nonnulli appellant, alti
crotonem,alii alio nomine.RccSis uniftirpibus , minus^ablimo plantigeris , id aut nullo pado
aut minus accidere folet,Theophraftus de hift.plant.i.ij.puto autem tuber aliquod duru dC coni
tortum in arboribus nonnullis gongrum dici : fleut & brufeum & molluicum tubera quxdam in
arboribus aLatinisdicuntur.Ethatc in plantis fimiliter fere fe habere puto , ut in animalibus ua.
rices. . . n. ■ ■ ■

Epitheta, Congri aAiSsfci, id en, lubrici, Oppiano, P(*x*b crafsi, Epicharmo.

ex his primum duntaxat omnibus commune & perpetu*
um etl.reliqua differentia: accidentium. ArfViis lei («lAus, albus 8C niger, differenti» generis, no
to epitheta fimt.

TuMachxrio Congrum,mur»namexdorruaquantumpotcs, Plautus Aulularia. Exdor. f.

fuare quidam interpretantur dorfum confringere, dum apparantur pifces & exenterantur. Sed
forte etiam pro eo quod eft fpinam doril eximere acceperis.fi ea congris ita eximitur ut anguillis:
aut pro pellem dctrahere,li id quocp in congris, ut in anguillis fit.

Tu ’j jtvrS-fftx j6wn 8»o! ASl/soiA^®- i^vs ^yy^vs, Matron Parodus in deferiptione conuiuij
Attici. Dorion opfophagus{id eft pifeium helluo)cum puer pifces non emiffet, eum flagris ce
cidit.iufsit^ optimorum pifeium nomina dicere.cum puer autem orphum, glauci(cum,congriJ,
&:fimilesalioscommemoraffet:Pifciumiufsite(inquit)non deorumnomina dicere. To^y^sJ'-’
io o(i»(itA« (7a,'ST/7W m.atA«c Alexis apud Athenarum. Kearrf, aaria-sc «:/'« omyoT^xs

Antiphanes. Agris Rhodius primus pifcem optime affauit, Nireus uerd Chius
congrumelixauitdijs, EuphronAdelphis.

ylui ■)•)}/?»!' mx,tlvc^Klw 711/i, Antiphanes. Cum Antagoras poeta congrum co
queret,8i ollam ipfc moueret, Antigonus rex a tergo afsiftens,Ptitas neait Antagora Homerum
Agamemnonis gefta deferibentem congrum elixaffef Cui ille,Tu ne uerd putas, d rex,Agame.
mnonem tantis rebus agendis intentum, adeo curiofumfuiffe, utquilha in caftris congrS coque

reqnonignorareuolueritfPlutarchus in Apophihegmatis,&l_Sympoliacoru quarto. Pauperes

fibi emere non poffunt cranium Iupi,non gongri, si/E xH-irixs, As iixk^iw ((.iw.Ks) «Vm

Siss.Strattis. Coquus quidam apud Archedicum feribit fe emiffe quinqt drachmis caput con.

9> gri.Si frufta(Ti(<ixre)priora, (propiora capiti:)item drachma Tjo/txsAsi/j , colla autceruices congro»
rum forte intelligens : additep dignam coquo facetiamriAA» m ■my «ajo(/ K’xiiti xj^xynTisiit-i^ii cIot»

fjr A«f«j/ Hf/, Ittce Ai)*7tp,0j/ ix» liari/ «i PAp tiirynyKap mS-n f^iUf^xTnyfxplw.hoc cft.cjjuod (i

aliunde mihi caput &: ceruicem aliam acquirere uel emere liceret , ftragularem me podus,quam
bas lautitias conuiuis inferrem.nihil enim tam cupiebat quam ipfedeuorare.

DE CORACINO SVBNIGRO. ET CORA-

CIMO ALBO, ROKDELETIVS,

4»

ORACtNVS Melanuro ftmilis eft, (inquit apud Athenarum Speulippus,) mclanu» x
ro uerd melanderinus. K«f«iu'»s appellatio Grxcaeft,quareruata coracinus Latine me»
Iiusdicefur,qu5mcoruulusuelgracuIus,utaGa2:a mhbris dehiftoria animal. conuerL,-^

titur.Nec^ enim apud omnes cOnrtat,a corut graculiuc,id eft a nigro colore didum cf= er Ub.f.c. ly!

fc coracinum , ut docet Athenxus libro 7, J}[ujiHBoc‘7itsw^aSf(iv^if^xgusJ^'tmn'Vndc diiiiK,

•w«U<Sj.di(fVi funt coracini, quia perpetuo oculos moueant,8^ nunquam moucre definant. &C alio
in loco.nMftKiSs 7^^l wmV.didus eft a mouendis oculis. Contra Cselius Rhod. hs= hi,

joj/jid eft,») (tfcAecv^a colore nigro dici putat. QC Oppianus: Li6.1T Wrf

KtxiMi^ccKmpiTtiiivvytoycU^om^^mo Et nigro cui nomina dicftacolorc »V-

f® ^ Coracinus, Et Vitruuius,ut dttftum eftlibroi, cap. 15, coracinum colorem, pro nigro di=
xit. At non omnes coracini nigri funt, tefte Athenaeo Iib,8.K(jj«wv®*5 w tjp

Coracinus ex Nilo , minor autem niger albo. V el melius id eft melior niger albo. Athcn.lih.7,

Numenius wmIw uocai,id eft uarium.Pwti^iwc whiluj Athenasus teftis cft,*« ^eoiux

appellatos coracinos, id eft cerei coloris,

Sulpicari licet Gazam qui coruulum interpretatur , hypocorifticon nomen facere,
frip KSgflwO^jfed non rccfte:nam«9ga| alius eft pifctSjCuius poft coracinum album &^nigrum,memi^ CoraxaliutpU
nit Athenxus lib.S.OKpjalitgaK©- (r«AN{>67zSfi©-. Cuius hypocorifticon nomen, no eftKSfttwi'©', ftd/^*^-
MS^(CKiH^tcy^(Hoc coracini hypocortjitcon e^inoncoract^ihquodimtnutiuadeduxeriSiVa^xwp^vs^aMAoyfVS^fC»
*^*®'’‘©'OAthenaus libro 7, de coracinis rcribens:Y9n>H9Ct^*tofijj moyi<to-^ u^7dt<ry.oa

0 n^yoiinmtrujjaiy vs^xKmd^iott^ itaivttAms. Hasobcauiasin Achenarifententiammagisinclinata»
nimus:8^ coracinum Latine nominandum,retenta Graecorum appellatione , non coruu'um ne*
que graculum iudico, Graci enim pluribus nominibus pifcem hunc deftgnarunr. Nam autho*

G

Saperid.

PMijiacut^

Pclu.

MyUos.

Gnotidiortf

DcAquatilibus.

re Athenxolft) 7 cor3CimsGisT(^'MS£7rMTim>lk{I)orimtnyliummfmtfUttpc«mmcm,am'aua;^
or(r,»on«r«i«»)didusfoit,NiIimcoI*=r;ATt</uocant,Akxandrmiif«™f.|/,Sedquodinau.
rata idem inhocpifceufuuenit.utproaEtatisratione,cIiuerfanommaforuatur,£0^mAdicn$o
aiithore-nam maiores coracini jrtuatssioitqm medis statis funt.(*vM«(:mimmi, yvim<fix nominati
tur.Noftra Gallia Narbonenfis corp,per apocopen uocatjalij durdo,alij uergo.alij corbau, Italia

fere tota coruo.Grsci hodie HSfoei®!'. ; . .

^ellonij coracinus omtiitio alius cf^/caniharum enim pro coracino ptngtt;&
alihi cantharum cumcitharo confundit.

1*

5«

toramum nigrum T^ndeletius indiorem ne an minorem hic piSlum ktelligat nefcio,tn deferipttos
ne non explicat: fedfimpliciter tan^udm de uno loquitur} nifi quod ex Athenao co*
lorps dijfhentiam djfertiqm tiero hkpingunturj magnitudk
ne etiam) et reliqua Ipecicydifferunt.

Tanado Lrg h- Coracinus non cft qui Liguribus tanado dicitur, ( GtUium,qui tamen nihil afeijtity&^ellonium no^

riwTiiiiiKsciipi fdf,)qucmcantharQ efle prius diximus;cJ[i enim coracino minor , & multis ^Iijs notis caret, quae
fcis. coracino infimtNe($ enim tanado fic uarius eft,necp cereusjneque nigras pinnas uelutialas ha-
bet, unde coracinum appellauit Ariftophanes, Verum ex fequenti deferiptione,

quid a cantharo ^alijs differat perfpicuumfiet. 4^

Coracinus pifeis eft marinus , maris ftagna etiam aliquando fubicns,& Nilum nuuium , od
* Mseotidem lacum,ex fquamaforum genere, Auratae uel Melanuro quodamodo fimilis eft,cubi-
taii magnitudine,aliquando multo ma!or,dorfo repando, colore fubntgro, circa caput uario: ma
xime enim cu e mari extrahitur , caput fubaureo eft colore , ad purpureS exaturatS uel ad ntgrS
accedente , ita ut auru fubefTe uideat, colore ex purpureo nigrefeete perfufum. Squamis tegitur
magnis dC Iatis,'oculos magnos habet, prope hos duo foramina ad odorandum, uel ad audiendu*
Ore eft mediocri, dentibus paruis.In fummo roftro , inferiore maxilla foramina quaedam par*
ua apparent. Ad branchias pinnae magns Q^lataennuentre maiores, nigrae, qua nota ab alijs iqua
mofis diGidet, Podex magnus rotundus; quem (equitur pinna longa dl nigra , aculeis nigris
& robuftis innixa.In dorib alia longifsima eft,conftans aculeis tenui membrana reuintftis , duas p
cfle pofsis dicere. His maiores,pro corporis magnitudine nullas equidem uidi. Cauda in pinna
unicam latam definit. Ventriculum magnum habet,cum appendicibus odo uel nouem. Omnia
inteftina tenuia, hepar magnum , fel in hepate, fplenem oblongum 8^ rubrum. In pofteriore ca-
pitis parte lapillos albos, ueluti lupus,qiios ad morbos quofdam uulgus ufurpat. ^

C Gregalis eft pifeis. Semper enim non unicus, fed multi fimul capiuntur. Maxime Hippurus

fjlatis &:Goracinus hyeine non capiiintur,inquitPlimus,pr^terquam'>'aEftatis paucis diebus, 8^ ijfdcm
femper.Ariftoteles libro S.dehiftoria animal, Pifeium complures hyeme latent, fedapertifsimc

hippurus a: coracinusrnam hi non capiuntur nifi flatis quibufdamdiebuSjCifdem^fenipcr. Lx

quibus nemo rede colligcteum non efle coracinum quem nos proponimus, quod pleruncphye
me in mari noftro capiaturtquoniam ea cft noftra pifeadi ratio per fagenam , ut omnes pifces qui 60
.inijsfuntlocisadquosfagenapertingitsquouistemporecapiporsinr.
vii.Qtfod O udd in marinis ftagnis reperiri dixerim,uenfsimum efte docet experientia» Etenim in fia-
uiatilis etiajjt:' ' gnis

DeCoracino. Lib. IlII.

gnis noftris cum auratis X mugilibus capiuntm-, in noftris autem fluuijs minime. Veruntamcn er Cmcimm
«n Nilo degere fcribit AthenxiB libro 8. 'j i nh\9s ksu «W« rreW* -a.-wm t/>sa,ijux Nili nm alium

?affu '^h. Idem alibi^Ka^astr®' w t- N«^a,6cc. Prius enim iocu r/ir ?«■!'» mari

citauimus&cmcndatiimus.Bt Strabo libro ““jiirrtrf^»

Trflj* asts o^n o^v^yj.j(©-',)(ga oAt'at.Aa)'rtf,(^ KS^asiV©', S)Cc, Pt

PliniusIib.ji.cap.j^.CoracinipifcesNilo peculiares funt. Et alibi lib. j-.cap.^, Nilus incertis or=
tus fontibus, a: per deferta Si arentia, originem in monte inferioris Matiritanfe,no procul ocea»
no habet, lacu protinus ftagnante,quem uocant Nilidcm. ibi pifces repcriuntur alebettc , coraci»
ni.filuri. Sunt qui coracinum Nili, a marino diuerfum eife dicant , quod nomen mutent : nam
IO mATiu;uocantAegypti),&;«faraj»j/,utprius ex Athenato diximus. Atinalijsquifluminafubc» DeiwrwK/i»
untidem non euenitmam mugil dicitur, tam qui in ftagnis marinis &; fluminibus , quam qui in Jnim fuacuncU
mari degit. 8C lupus fiue T yberinus.fiue marinus,& falmo,lampetra,fturio, eodem femper no» ii"

mine dicntur,(iuem mari flnt,fiue in fluuijs. Sed ex his effici minime potcff, diuerfos effe fpccie,
coracinum marinum, 8C coracinum fluuiatilem , ut nec falmo marinus a fluuiatili fpecic differt,'
necj alofa fluuiatilis a marina , fed fucci bonitate dC fuauitate differunt, nam pifces huiufmodi in
fluminibus nutriti,longcprafiantiores funt fjs qui in mari capiuntur, SC qui prope fluuioro fon»
tes, ijs qui in oflijs , quibus in mare influunt : ut Ifurio marinus multum fuauitate inferior eft eo
qui in Rhodano ucl Garumna nutritus efl.aqua enim dulcis pingues pifces reddit, & odorem il»

Ium marinum uelutieluit.Huius rei gullatumiudicem optimum quilibet adhibere poteft. Qua»

10 re nominis uarietas differre fpecie non facit , fed ea a fretorum dC gentium uarietate indueffa eft.

Exempli gratia: Amia in Gallia Narbonenfi boniton , in Prouincia palamide. Trachurus a Va= amh
fconibus chicharou,a noftris fieurel nominatur.

Nunc de fubftatia coracini SC fucco.Fluuiatilis Sf maxime c Nilo melior eft, niger albo, &eli j
xus alTo.eft enim ftomacho gratior,aluo facilis. & apud Athenseum libro 7. Amphis: Qui cora»
cino marino uefeitur pratfente glauco , fans mentis non eft. Niloticos uerd coracinos (inquit
Athenatus) dulces, bon* carnis, Kfuaues effe iciunt, qui periculum fecerunt. Apud eundem
(fimianlu corMmm,mhore Vfliilo) dicitur effe fubpinguis, minime mali fucci,carnofus, qui multiJ
alat, facile concoquatur,&rdiftribuatur, omnino myllo pracftantior.Marinus ficcior durior® eft,

SC ob id miniis palato gratus. Idem cfto iudicium de mugilibus, lupis,ca:teris^ huiufmodX qui
jo inmarino ftagno , uel in fluminum ofttjs capti pinguiores funt SC fuatiiores marinis, fed omnes
huiufmodi mimis lalubn' elTe fucco,magis^ excremetis abundare cenfeo, tum ob alimentorum
copiam, tum quod minus exercenturtquae etiam in caufa funt, cur citius putrefeant. Eafdem ob
caufas Galenus mugiles ftagnorum marinorum SC in fluminum ofttjs altos tiituperat. Coracinus Ub.i.dcdim.
(ale condiebatur. Galenus: PoftfardasCe«^c/^ccs)acpelamydas mylli,quiex Ponto adferunturjprp ftcMit.
cipuccommendantur,poft hos coracini. Et Perfius,Saperdamcpaduehe ponto. Coracinum au
temfaperdam etiam dici prius offendimus. Athena:us ucro loco paulo ante citato,inquo coraci calcniu ittyUii
num myllo in omnibus prtefert, Galeno aperte aducrEtur,nift dicamus a Galeno coracinum ma coracino prica
iorem intelligi, ab Athenaeo uerd minorem : qui myllum pro media statis coracino ufurpat , ut f"‘’
antea docuimustqui uerd in fuo genere minores funt, maioribus longe prsftant , id quod Ga’le=

+0 nus ipfe de thunnis declarat. Thunnorum caro, qui & state Sicorporis mole funt minores , non
perinde dura eft, 009 hi facilius coquuntur. Coracinus igitur maior, durior eft dd infuauior; mi.
norcontra,(mo//ior,e<ry»ai«'()r:)&imyllo,qui iam fatis accreuit,melior.

Carbunculos coracinorum falfamenta illita difeutiunt , inquit Plinius : K carnes eorundem <j
aduerfus fcorpiones ualentimpofits.8<: coracini fel excitat ulfum. Lapides in capite repertos ua Ub.jt.cap.it,.
Iere ad nephriticum, ucl colicum dolorem uulgus exift imat. Altj collo ftifpcnfos ad morbum re» ibidcmcapt s.
gium conferre credunt. CJua ratione aut facultate equidem nefeire me fateor.Et experientia ipfa iW^cap. 7-
hoc falfum effe arguit. Ad nephriticum Uerd dolorem ualcre fum expertus.Comminuit enim Ia»
pidesrcnum:uel pituitam, ex qua calculi gignuntur, St retinentur , exiccando , uel pondere fuo
propellendo,ut lapis Indicus,uelludaicus, uel Iapis Lyncis.

. ^*'*“®?-*’°‘^‘g®“5>“"'S<:muIts,&uariaferuditionis,libroii.Le(SionumAntiq.hscfcria j
bit,PalIadj locum caftigare uolens. Scitu non indignum effe, ab eruditis obferuatum,ubi Palla»
dius fcripfit,coracinam picem aduerfus arborum formicas pollere,reponendum, coracinum pi»
fcem,8^ id cx agricolationum magiftris in Grscorumfcientia.At nosreni ipfam experiri uolui»
mus, num coracinus pifeis antipathia quadam formicas ab arboribus arceat, quemadmodu can»
cer boues a Elicibus alijs^ arboribus. Sed rem aliter habere experientia ipfl comperi. Quare co
racinam picem,ut a refina,qux nihil aliud eft quam pix alba,differat,Iegendum effeiudico, ut 8^

V i triiuius coracinum colorem dixit pro nigro»

Coraemus pifcis,fi paruus fu , ut aurata a noftris praeparatur , uel in iartaginc frigitur , uel lU f
craticula aUatur.Si magnus,elixus in aquajacctOj&T umo albo appomturj&f cum fucco oxalidis,

60 ucl aceto editur. Si diutius ieruandus , aftlis , aceto bC pauco pipere conditur, additis folijs lauri
uel myrti uel luglandis.ialfusjelixus ex aceto editur,

G 1

De Aquatilibus.

ii’!:*-

de eodem, bellonivs.

Glaucorum ceneris eft.qui Gr*cis miiniv®-, Latinis quocg Coracinus a paulo magis nigro,
quam Cyprini fluuiacilis colore dicitur.Mafsilienfibus pes Carpa.Comenfibus , K quiLemanS
ifirtfKorm. ilicoluntCtnarinus enim di fluuiatilis eftjpcfce Scarpa uocatur.Graecorum uulgus corruptet Ca

** ”'^Mcd?°S*!nter Vmbram 8C Chromidem magnitudine: Salituris eft idoneus , quod & Gale.

* ^ nus teftatur libris de alimentis,in quibus hoc etiam animaduertendum cft,ubicunqj Graeculum
nerperam ab interpretibus conuerfum comperies, illic Coracinum feribi atque intelligi debere,
aueniadmodum Si ubi Plinius ex Ouidio Rhacinum pullum elTe feribit , illic etiam Coracinum
Cm-HKf legi oportere, Plinius autem medicus hunc pifcem Coruum afpraiilem uocat ; faxatilem puto di i»

lito. cere uoluiffe. ...

Ad Melanurum ipfa tormaaccedere uidetur, latis cp integitur Iquamis, admodum nigris, un.

* de nomen habeticapite eft ac dorfo in Cyprini modum gibberofo, attp in arcum conuexo , pin*
namcBgerit in tergore continuam, duas rurfiis in lateribus nigraSjSi unam fub uentre firmis acu
Icis uallatam, quibus Glaucus caret : calculos^ binos in capite ualde magnos , quos nonnulli in
pretio habere folent.

j Hunc pifcem Galenus durae efte carnis afletteraf.

CtjROnl-ARIVM.

. f;iominaturabHefychioa:VarinoR5fitm«pifcis,idcmnimirumquicoracmus; SifaTaren.

* tino rei rufticafcriptoreKSfitians, Coracinum hodie Gra:cic6raca nominat, MalTarius. Bello,

nius a Grscorum uulgo Carakidia dici fcribit.nialim Korakidia. Coracini a ueteribus deferi..
pti notae, conueniunt ei quem nos hodie coruum appellamus, aliqui tamen inter coracinum K
coruum differentiam non paruam faciunt, huic acolore,illi a motu pupillarum nomen fatffum di
«ffirantes. fed forte non aliter differunt , nifi quia coracinus eft coruulus , corax uerd coruus,Ni.
phus. Differunt genere coracini ffuuiatiles amarinis.quod ex Strabonis Sf Ariftobuli uerbis
conijcitur.Ita enim Strabo decimofeptimo libro loquitur : Pifees in Nilo permulti funt ac diuer.
fi, qui propriam quandam SC fuam formim habent, fed maxime noti funt oxyrynchus SC lepido,
tus, Sii latus & alabes coracinus K porcus SC phagorius,quem etiam phagrum uocant. Item fi

luriis SC citharus SC alofa SC mugihex teftaceis dilychnus,phyfa,bos:itcm cochlfe ingentes , quae 30
uocem ululatui limilem edunt-Poftea paulo poft inquit ex opinione Ariftobuli , nullum pifcem
cx mari afeendere pratter mugilem, alofam,& delphinum, propter crocodilos. Qiiare cum cora,
cinum e mari non fubire Nilum,& in eo tamen reperiri conftet.coracinus marinus eritab eo qui
fluuiatilis eftjfpecie omnino diftincffus,quemadmodura SC perca.nam eius duo genera etiam dfc
uerfafunt,alteriim fcilicetmarinum,aiterum fluuiatile,Maflarius, Rondeletiusuero eundem
marinum Si Nili coracinum elfe afferiuetli nominibus uarient.

Myllus an idem coracino fit,ur pro tetacis SC magnitudinis ratione tantum nomina cuarient,
utRondeletius afferit, diligentius confiderandumeft. Authorem quidem alium fuae opinioni»
S“3m Athenxum habere ipfum non puto-.quihocnon aflerit.fed infinuare uidetuiied quod co.
racinum eundem faperdx facit;&: platiftacum quocp,qui myllus maior eft , faperdam uocari ait. 4.0
quod argumentum noniufficit.nam apua falita quoqj iaperdauocatur,6i coracinus non eft. Sed

quoniam corporis quocpfpecies,nempelatitudo,quKSi nomenplatiftaco dedit, coracino aftipu

Iatur,idem fortafsis fueritiprxfertim cum coracini ffuuiatiles ab Alexandrinis etia plataces appej
lentiir:6<: mylli maiores faiffi.platiftaci.quanquam Dorionin libro depifeibus feparat. CoracinS
(inquit)multi faperdam uocant, eftcp optimus illorum qui e Maeotide palude adfenmtur.Deinde
de mugilibus ait: tum de myllis:ri'to7iV^i{tCinquit,ueIa)'i'(.si(i'«,lego ayvumdl^ quincp fyllabis,utpro
ximcfequitur)iiocantur parui mylli:platiftaci uero magni, mediocres mylli. Euthydemuscos
raainum feribit a multis faperdam nominari, cui Heracleon Ephefius SC Philotimus quotp afien
tiuntur.Csterum quod faperdes etia platiftacus uocetur, ( cvij lew -n/tx^sK-nKis [ lego TiMTtsttxss, «f
alik hahet ex Dorioneqmcuor Jyllahis, cum ucuto in ulnma , quanqmm & uAeuW©' ^ofaroxytomm ihdem
jcrihiturinuulgaciscoaicil/tiituc in Larini quoqjLextco}use^^'evtotm7r<CjC<l'ttsyiitcOYZcinus quoqj,Parmeno
Rhodius in Magiricis docet, Athenaus. Coracinos Alexandrini iriKwiut! uocant
j{irT®',(perexcellentiaminterpretor.quodGra:ciallterii«T£^»)(ii’ dicunt, )Idem. MvX.&-paro
xytontim genus eft pifeis , Hefychius SC Varinus. Mt,M<isuerd oxytonum , qui ftrabis ucl per.
uerfis oculis eft: item placenta quaedam ex fefamo SC meile, Siculis ufitata , Athensus libro 14*
quanquam apud eundem libro 9. pifcem ultima acuta (errore nimirum librariorum) inter
alios quofdam exMncfimacho nominari reperio. OppianusHaIieut.primo,carminiscaufa
primam corripuit, lambda altero abie(fto:Pctrx quaedam humiles (inquit) iuxtaarenofum mare
funt, leprades cognominat* , id eft nudae (Etij (n/asi,7jsiy)i»f coracini uero

eidem circa petras herbofas degunt,ut ftatim fubijcit. Myllus uulgo myllocopion a Graecis di 6m

citur, Hermolaus in Plinium. hoc ftuerum eft, non idem fuerit coracinotquem Graeci hodie co.

racem.uel karakidion nominant, ut prsditfium eft.nifi quis diuerfis in locis Graeciacjnomina eti

ara

DcCoracmo. Lib.IIII. ^TT

am ciufdem pifcis diuerfa ufurpari caufctur. Nicea non procul a V aro amne in Ligudico lic»
tore fita,pifcem uocac Figon , quem noflrac jctatis Graeci Myllocopion appellant. Oppianus , & f,w
Plinius 'inter pifces numerant ]Vlyllon,quem Oppiani commentaria eum interpretentur , quem
uulgd nominant GrsciMyllocopion.HuncMafsilia: uiderenon potui, an iltlecorinus, anMyl
Ius analius certiniliilhabeo.FIocduntaxatdixi,utexmeainfcitia alios exacuam ad diligentio.
rem inquifitionem,Gillius. Sed Figon Italice didus pifcis , uidetur is efle quem Rondcletius he
patum facit, f Coracinus aeolias quocp dicitur a nonmillis:quanquam alius pifcis eft aolias Epi AeoUu.
charmo,Hcrmolaus. Vide fupra Aeoli in a. elemento.

Coracinum Alexandrini Hemincron per ».in prima 8f penultima)uocant, Atliena:» Hmiium.

IO us libro J.ubi SC haec eius uerba legunturtH a&iatAuii/ «i«»if »(<( Jkhaht codex mfter fer iota inpenultmct
& ancepen'.')a-^tt!Z‘]C‘g‘‘ft'>^eo>i'.3ddit , Heminirus quid differat ab liemitaricho Archeftratus di=.

xit.MeminiteiusS<:SopatrusPaphius:E/t|«T

riu/tfeniiens nimirum, Scythasnon minus antacao fuo lilriano gaudere , quam Alexadrinos hc
miniro aut coracino falfo.de falfamentis enim agit eo in loco Athen*us.

Saperdam Photion pro apua inueterata.a: harundinibus infixa capit , Hermolaus : qui Ety.
mologum Photionemuocarefoletteuius uerbahic adferibam ; Saperdas quincp dC quatuor per=
cas Lycophron dixit.Suntautem faperdx,apu£e calamis transfix;E(</)»{(<Wiu, nimirum iJiagoi , ut
iota fubfcribendum fit fub «re.etfi Varinos habet imicteratjtuel fuccidia SC laridum

(« iiax-niiixiM Uydllui Pacpgaeyirdr taificn. Sunt 8C percae pifces; & forfitan ab ijs faperda nomen fa
10 dum eft, quod apuas exiccatasfignificat.Sed eruditiores faperdam aiunt efleiomum pifcis inue
terati.ca'rcinumClege coracinum,£C fimiliter apud Hcfychium ) enim pifcem , Pontici faperdam
nuncupant. Coracidiaproapuarumgenerequodam.uidefuprainfinefcriptorumde Apuis coracidU,
diuerfis. Saperda,genus pefsimi pifcis , Feftus. Saperda pifces nominantur ab Ariflopha»
ne in Holcadibus , Athenaus. Ki Ge?idyJ'its tsi «n<S mum/ddotii vaxumm 'iis «jtaSn , Porphyrius
libro s.deabftinentia ab animatis. Archippus. Saperdes

(((eirS!ii'it,oxytonum per iota, malim GnrSjiMss paroxytonum per »7K,genere mafe. Gaza uertit fa
perdis,Niphusfaperdes)fcmel tantum ab Ariftotele memoratur,quod fciam,circa finem libri 8.
de animalibus, id^ inter flutiiatiles(8C lacuftres,ut V uottonus addit) iit eundern effe coracinum
fluuiatilem nondubiicmiSaperdesCinquit) grauidus commendatur. Idem uerd alibi de marino
50 fcribittCoracinus cum utero fert optimus eii, utmatna. Etquidagamrogitasfenfaperdamad».
ucho PontoCPerfius Sat.y. Grammatici quidam recentiores indodi, Saperda (inquiunt) genus
eft concha; mali faporis,&nonnunquam pro fterquilinio ponitur. Saperd»,quafi fapientes et
elegantes. Varro Modio, Omnes uidemur nobis efle belli, feftiui,faperd:e,cum fimus No
nius. Perottus habet, cum fimus canopi.nam quod Feftus Pompeius(inquit)fcribit faperdam gc
nus effe pefsimi pifcis, ubi legeritipfe dicat. V olebat quifpiam apud Diogenem Cynicum phi
lofophari.cui ille faperdam (interpres pernam nanftulit) dedit.ac fequi fe iulsit. Vt autem ille prf
ucrecundia abiedo quod fcrebat,abfccfsit.poft aliquantulum occurrens illi ridens aitttua & me«
am amicitiam faperdes (fect^As) diffoluit. Apollodorus refert Phrynas meretrices duas fuiCi
fc, quarum una (ilaufigelos cognominata fit,altera Saperdium , A thenaus & Euftathius. Ca*

40 tcrum fcaperda Hefychio genus ludi eft in Bacchanalibus ufitati. trabs ad hominis flaturam eri-
gebatur, perforata, ut inferendum reciperet funem , quem uiri utrintp iinguli certantes obuerfis
inter fe dorfis,omni conatu in diuerfas partes trahebant. Omne etiam quod difficile efl o-KstTtipJ'»
uocatur:itsKomc5^af/,(r)at!rd^Vl«s.2:itfC7r^cfd/>w,astt/l>g«ec«.SaAmc§(r?©',57Wf«)(a<f»s^a*'flcysiy)E: hoc eft
irrequietus aliquis Sf male educatus. Afl:iiKSir«»7nO>^p,a«xKS5i?«'ro(/,Omnia apud Hcfychium.

Gaza ex Ariftotele pro coracino coruulum uel graculum uertit:& coraclan aue generis mo» corssW.
nedularum interpretatur graculum.nam 8f Itali multi uulgd coruum hunc pifcem aut coruulum erociduiL
uocant. Celfus coruum pifcem nominat inter eos qui teneriores leuiores^ funt illis ex quibus Corm.
falfamenta fieri poffunt,cum aurata, fcaro , oculata. Vbicuntp gracculum interpretes Galeni
uerterunt,coracinus feribi SC intelligi debet , Bellonius. Graculo fimilem draconem marinum
yo dixit Plmius:eolian puto graculi nomine intelligens.

Coruus pifcis fubniger eft ad corui fimilitudinem , unde nomen accepiffe putatur, Platina,

Vulgo quidem corbo,coruo,uel corfab Italis, V cnetijs QC alibi uocatur. Corbetto autem V ene-
tis ditftus , Bellonio glaucus eft , a Rondeleti} glaucis omnino diuerfus. Chromin aliqui cum
coruo confundunt, ut in eius hiftoria diximus. itac^ coruo marino etiam uocem attribuunt, qus
ad chromin pertinet. Coracinus pifcictilus eft fpinofus ; uulgd ditSus Io guarracino , Scoppa
Italus. Guarracini nomen a coracino facftum apparct.forte autem non coracinus maior SC albus,
fed minor 8C nigrior fic ab eis appellatur.quoniam Scoppa pifciculum effe ait , 8C alibi coruulus
diminutiuo nomine appellatur. Sic enim ad me aliquando Cornelius Sittardus fcripfit : Cornu-
lus pifcis eft,quem alij coruulum uocant initaliatuulgd coracino dicitur, 6C capo groffo , SCcor-
4o uafiliterythrinus ab alqs uocatur, fed male ut exiftimabat Gisbertus Horftius.eft in delicqs mci^
farum.Hacc ille, qui 5c i :oncm mifit iliis coloribus cxprcftamicapite craisiuicu]o,fiCc. colore pa|-
Cm, pinnis etiaralquas binas parte prana oftendit, coracino non conuenientes)caudacp rubentei

G J

5T4

DcAquaDlibus.

aHbifubflauusci*,aIfbinigercolorcft,En'tfgiturtriplcx,utuidetur,coradnus,albusacnfgcr,mi6

rum meminit RondeIetius:ac tertius, parmis, rubefcens . Coracinum RcIIonius Tcribit in La»
rio (ecfi in codicc eius Lemannus non rede fcribitur pro Lario) lacu uulgd pefce fcarpa uel carpa
uocitari.InLario equidem pifccm carpam repenriuixpuco,nificyprinumaliqui in eo fortciic
uocent,quem tamen uulgd burbarum uocant , utRomse etiam. Beneditfrus Jouius qui Larij la-
cus pif^s carmine defcripfit, carpam nullam, fcd bulbulum nominat, hoc eft burbarum fiuecy-
printim.Pifcis quem pro cicharo fiuc cantharoCconfundit enim)Bellonius pinxit, &C ille que pro
coracino, quomodo diftinguendi fim, nondum fatis uideo.Vtrunqiad melanuri formamaccede
re aic,&c. <[[ Cum pircem,inquitGillius, quem Mafsilienfes uocant Caftaneum, a colore cafta-
nesejpifcatori cuipiam oftcndiiTemjdixtt in Corfica, unde ille ortus efletjuocari CornuIum.Cum lo
Neapolitano etiam pifcatoridemonftrairem,ftatimrerpondit, Coracinum Neapoli uulgd nomi
liari:a quorum probando tandiu iudicio me iuftinebo,quoad uidero magis (imiXcmiuetemm dejeri
pnoni)Coracinum,qiiem Speufi'ppus,in libro Similium,Melanuri dicit iimilitiidine gerere,Haec
ille.Scd a caftanese colore didum pifeem, cantharum effejnon coracinum, Rondeletius docet*
Coracinus pifeis latus &fquamorus,GcrmanisperSaxoniam uocaturein^rtb,(hoceft cor
uus,)ut Ebenis Peucerus feribunt. Ego pifeem hunc nondum uidi. lo.Kentmanus Drefdcn»
fis inter Albis fluuij pifces aflari folitos "^appcn, id eft coruos nominat. Pifces audio efle albos,
magnis obredos fquamis,mediocri magnirudme,boni faporis. Sed etiam pifeis inter al

boseiufdem fluminis numeratur:cyprino tum fpecie,tumfquamis,non difsimilis,ut audio, mi»
nor,fedlatior fapidior,aIbior.ad libram (fedecim unciarum puto) unam accedunt, maximi ad lo
duas. Habentur inBohemia,Sf PoIonia(in Viftula & ftagnis, ubi aluntur) eodem nomine: in
quo firibendo Germani uariant,1Krtr(l6/lK4rttnt^/'iK<;n^/<&<?rif’ Nomen fane ad coracem
uel coracinum alludit. Sed uter exhis potius coracinus fit, non definio, quineiitrum iiiderim*
Circa operis finem utnufq^ iconem exhibiturum me fpero , beneficio Kentmani, Nos incerim
coracinum fluuiatilem uocabimus cum eruditis illis iiij is,cm ^4b uel ^app^id eft coruum fim
plicitertmarinum uerd,cm ^Ictncrt ©CCC4b,ut ab umbra dC lato pifeibus cognatis diftinguatur*
uide fupra in Corollario ad ChrominBeilonij.uelper periphrafin,cm (Occtbtetncn obcv fOcer
E4rpfcit4rL ^ ^

B Nilus multa pifeium genera, ea^ omnia fuauifsima nutrit, maxime uero coracinorum, Athc

n»us. CoracinipifccsNiloquidempeculiaresfuntjPlinius. In Iftro flumine permulti di» j*
uerficppiices nafcuntur,5<r coracini quocp, Aelianus* Etrurfus,Ifiri confluente perhyemem
glacie aftrida,pifcatores alicubi eaperfrada ucliiti puteum excauantaibiutinfiridafcrobecum
permulti alrj pifces facile capiuntur, tum plurimi cyprini,& coracini, Aelianus, Speufippus iil
miles effeait melanurum 8^ coracinum, Aihenseus, Coruus pifeis marinus fuIuuseft,eft:agno
nigricans.alga uefcitur,S<^ bis anno parit, Volaterranus Athenanitti citans : apud quem htec uer«
baiamnon reperio* A fiiluo quidem colore coracini Epicharmo dicuntor //tAwo*

77f<iji'vyot Ariftophani a nigritia pinnarum , Numenio ob uarietatem coloris. Coracinus
tdpidesincapi apud Plinium libro 9. cap. 17. fcribitur lapidem habere in capite , legendum eft autem chromis,
tccoracini. coracinus,tam ex uetufiis codicibus,quam ex Ariftotele,]Vlaflariiis. Atquicoracinum quo

que lapilloshabere in pofteriore capitis parteRondeletiusfcribic, quibus ad morbos quofdam 40
uulgiis utatur, fic^c* uide uerba eius inG. Coruina lapis in capite ccrui pifeis reperitur, 6^ fem»
per bini funt* color eius albus opacus eft, cum obloga ac gibhofa figura ab una parte , in altera co
caua cum aliqua emindia in medio, extrahitur palpitante pifce,ac Luna crefeente, menfe Maio,
Geftatus ut carni adbarreat,iyum dolores aufert, tritus ac fumptus idem facit, CamillusLeonar-
dus Pifaurenfis : qui 8^ alium quendam coniinam lapidem memorat , ex decodis ouis de nido
corui,8>^c* In coracini capite lapillus inuenitur , quem puerorum collo pro amuletis fufpen*
fum regio morbo aduerfari, ignobiles quidam authores tradiderunt. Incertus. Sunt qui corui-
nam lapidem aliter fynodotidem didum tradunt. ^ Coruus fubnigev eft ad conii fimilitudine,
unde nomen accepiffe putatur, pinnas in tergo oblongas geftat,lap.dem^ in capite , Platina*
Coracinus eft lacus pifeis, fubniger,atc^ fqiiamofus, pinnis nigricantibus, qux notae ei quem nos fo
hodie coruum appellamus pulchre conueniunt.is enim gibberofus eft, dC proportione caeterorij
fquamoforum, admodum latus uidetur,Niphus,

Coracinus locis faxofis degit, Ariftot* Oppiano coracini circa petras herbofas degunt, my*

Ii circa 1eprades,hoc eft nudas. Plinius ex Ouidto nominat orphum rubentem, rhacina^ p«l*
Ium, perperam ut apparet, nifi coracinum legas pullum, 8(f forteuerfus ille defit in uulgatis codis
cibus , in quo nominatus ab Ouidio fuerat. Sed uerfus Ouidij inter pelagios pifces ,fichafaent:
Cantharus ingratus fucco , tum concolor illi Orphus , ca'rulea^ rubens erychrinus in unda.
Ouidius quidem pelagios aliquos facit, quos alij fide digniores inter faxatiles numerant. ^ Co*
racini pifces gregales funt, Ariftot. ^ Coracinos Grammatici quidam Graeci ab aftiduo pupil-
larum motu didosuoiunr,(c^ Athenaeus) quodety»

mon a'q in carclnon , id eft cancrum aptius mihi referre uidentur , qui oculos totos mobiles ha»
bec;uc coracino pcuus,iu Oppiano placet,color ater nomen fecerit, ^ Coruus alga uefcitur,8i

bis

CoruiM.

DeCoracino. Lit>. IIII. ^5-5-

bis anno parit, Volaterranus tanquam ex Athenatolapud quem nihil tale nuBc reperio, Cora
cini nonnufquain meile tritici parium, Arillot, Et rurfus, Coracinus & mullus pariunt autum
no.fcd ille poli mullum fottificat inter algas, utpote qui locis faxofis degat.fert uterum logo tem>
potis fpacio. Et alibi, Coracinus prateipue inter minora genera pifeium celeri incremento per
1'icitur .iblet hic parere iuxta litora,algoiis denfis^ loeis,libro p.eap. to.hiilorm anim.unde Athe
natus etiam repetijt. Sed intereii nonnihil (Athenaus addit sirctei7«x.s?w;,.Vt.

<8w rfi !»/»«(/ Athenteus negationem no habet)Siasar </E KSfiw/re» ^>i£»a(i,2e^c. Pro-

deft coracinis fere prteter exteros pifces annus fqualens; quod his quocj ob eam rem commodi,
or eft,quia per ficcitacem potius tepor accidit, Arillot.

ib ■ Coracinialij(ppifcesinlllrocongclato,rcrobeputeiinllar cxcauata, facilecapiuntur, Aelia. ®

nus. Efca ad capiendos tantum coracinos pifces magnitudine prsllantes ; ob excellentiam ip=

fiuscompofitionis:R.ecipitlenticulxtorrefa(;i3e,fcrup.viij,cuminitorrefa(lli,drach.i. uutcimnia

turx , bctonicx uiridis ana drach. iiq. Coronopodis herbx tantundem , anthyllidis amaricantis,
hocell uiridis, drach. f. palmularum iam flaccefcentitim, drach, iiij. callorei, drach. i. Omnibus
probe comulis addens fuccum anethi, trochifcosm fingens,eis utitor,Tarentinusi

Thynnus Sf anthiat eapiuntur efca coracini, Oppianus libro j, Halieut. Auldpix quornoa
do coracinisinefccntur,ex Aeliano didlum cll in Aulopia inter Anthias. Tarentinus in Geo
ponicis,ad tenues pifciculos arundine capiendos efcam deferibens: Caridum fluuiatiliu (inquit)
drachmam accipito,buccinarum tantundem.quos pifces ubi in garo ex coracino pifceitu logxwi
ao il'iii(/)confe<So,delituerintintegrum biduum infuli,tercia die extradlos , inefeandi ufui exponito,

Kc. ^ Palladius coracinam picem nominat contra formicas arborumifed mendofaledlio cll, S£
coracinum pifcem legcndum,id quod ex Grxeis rei rullicx feriptoribus elicias, Hermolaus!

Locus cll ex Paxamo in Geoponicis Grxcis,libro i j, cap.io. Sunt qui pifcem coracinum didla
(ix^iw ?>(/ KteAafJirjt/ «Sf«rre[/)arbori appendant, ac fic interficiam formicas. Vide Rondeletium
fuprain E,

Qiiantum thunnus ullifsimiscoracinisprsfertur,tantundem congerexteris pifcibusprx. ;
flat, Archeftratus. Alij alibi pifces principatum obrinent,coracinus in Aegypto, Plinius. Prin
ceps Niliaci raperis coracine macelli, Pelljx prior cll gloria nulla gulx,Martialislib.ij. Co
racmiim Niloticum nobilibus etiam marinis pifeibus adxquari tradit Xenocrates. KigxKieiQ-
jo iP 5 w TtSi NaAs,S-^<uy J'’c frsAmTj)) A<d/«s,)(£w o iifltSs -nsi y/ji & , Diphilus

Siphnius.CJiiem locum Natalis de Comitibus fic conuertit : Coracinus e Nilo peior niger can.
didotac elixus afiato. hic fiquidcmllomacho uentritp eofert. R.ondeletiuspro«^(af/ legit
cuiailentior. A proi^^iequente repono, ut ita IcgaturtKa^irxii'®^ c tx •nsiNaAs, (^opiiMcs

■3ftOA^*5,^c.8f Latine uertaturiCoracinus e Nilo prxilantior eRit^uammarinuf:) niger quam al
bus:8f elixus quam alTus. elixus enim tum llomacho tum uentri conducit. Nilotim quidem an.
teferri marino,latis iam probatum cll.elixum uero alTo falubriorem elle , t]uonia duriulculx car.
nis ell,(prxfertim adultiorpauld,)& uentrem magis mollire, (quod Diphilus dUraiAiof/ effe dixit,
hocell bonam aluum facere,) non ell dubitandum. quidem uocabulum Grxeis no mo=

do minus &: inferius magnitudine,fed etiam bonitate,hoc elldctcrius,lignifi'carefcio.EtitaDi.

40 philus quocp paulo poli utiturtTs^ xt^aAsa xftsrarf/ltsdjios ifhi; c o t.vj/t/©', TxAftbTtdfls c xL

AWj/.Item Hicefius, AzisvnAi Hcnyot xft<^xA9;,<^ sr^ST^^(dibjr,j(pK7r6Sj riw tfbyaA(W,^^ll7^£^5r cTlt «ei
« KiyiiAiiai xapBj, Saperdes etiam grauidus commendatur, Ariftoteles circa

finem Iibi i 8. de fluuiatilibus agens* AUbifdem de marmo dicere uidcturt Coracinus cum ute
rofert, optimus eft,ucalec, (mxna.) Minime intus uitiantur (id eft in ueiitriciilo corrumpun*
tur)aurat;e pifces.necp folum aurata puraautfcarus/ed etiam IoIIigo,e<rc.Ceiriis*maIim , necp fo-
Ium aurata, cornus, 61!! fcaruSj&fc.nam QC alibific habet:PiiciumCinqLiit)eorum qui ex media ma^i
teriafunt,(ideft,mediocn'teraIunt,)quibusmaximeutimur,tamengramTsimirunt, ex quibus fal

famenta quoc^ fieri poiTunt, qualis lacertus eft; deinde qui quanuis teneriores , tamen duri funt,
ut aurata,coruus,fcarus,oculata* Coracini marini parum alunt, & facile cxcernuntur,bomtate
yo fucci mediocres, Hicefius, Hippocrates in libro de internis afFeAionibus, inprimo fpl enis mor
boobronium Gaditanum, autfaperdam: Et haec eadem rurfus commendat, fi hydrops afple«
ne fuei it. Tarentinus efcas piTcium delcribens,meminit gari,fcK ns^xKivit/lwir^id cll: e coracinistni

intclligat. Heminerus,id eft Coracinus fluuiacilis , in-
Kr faliamenta «cile cocoquitiir,digcrituar^:abunde nutrit, -minimecp mali eftfucci, Vuottonus»
Coruus optimis pifeibus annumeratur. Coquijftue magnus, fiue paruus ut de uarrolo ( Varrolus
Romx didfus lupus eft)diximus,poteft. firieftum moreto cui modicum allii iniit . aut finapio iu&
hinditOjPlatina,

Coracini piices Nilo quidem peculiares flinttfed nos haec omnibus terris demonftramus.car q
nes eorum adueruis fcorpioncs ualent impofit^e, Plinius: quafi non omnes coracini,ne(^ marini,
ledNiloi tantum hocprteftent. Pailosfalfamenta coracini difeutiunt, Idem. Carbunculos
coracinorum faliamenta illita diicutiunt:item mullorum faliamenti cinis, quidam capite tantum
Utuntur cum meile, uel coracinorum came, Plinius. Corui marini fcl inundiione adhibitum,

G 4

DcAquatilibus.

caligines tollit, albugines SC cicatriees cxtenuat,cames excrefcentes compcfctt , fluoresip oculo,
rum reprimit Marcellus Empiricus. Corafi(lego coracini)fel cum meile cunfta (eundam, uel
lnundum)uifus hebetudinem fanat. Huius quidem fel &: corui,8f perdicis , Si fcari , & fcorpio.
nis a;qualiter,cum meile Si opobalfamo illita,fummc iuuant hebetudine uifus laborantes fenest
SC uulturis fel’ Kiranides libro j. inter remedia ex pifeibus. f Affirmat Palladius dolorem late,
rumfedari fifub annulogeftanis lapis de capite corui pifcis,carnem attigerit, Platina. Lapi,
des omnes qui in pifcibus,cancris,coruo,&: alijs gignuntur, prohibet generationem lapidum in

renibus, genitos^ diilbIuunt,Cardanus. n , . , n

Coracinus dicitur uel a colore nigro(qui hSjos Grateis eft, unde SC id en,coruus,) uel ab

afsiciuopupill£emotu,CaeliusexOppianiinterpretc.VideetiaminCancroa.namis quo^xKj. m
wV®- quaflK9f«»™s ”5 dicitur. K«f«>iii«,S(«iA«c,i(sKi(9a««, Sxsjitarre-ofMiiiit, Hefych. Suidaeeti
amBSjaniw, nigrum fignificat. Ariftotcles primum graculi genus coracian appellat. Anripha.
nes dC Pherecrates apud Athenaeum «sgrouricj» forma diminuriua protulerunt. Coradnus for
te efl coruulus.corax uerd coruus,Niphus,fed forma diminutiuorum in ir©- Graecis ufitata non
eft. f Coracinus penultimam circunfledit SC femper producit ; ig «9«.

diwsii.Oppianus.KiWaii'©' uerd corripit. ^ itt^ttfaiwcCleoneminteUiginWBwnnWe-^^ft.

Gi nu/ASts AxKvflcuiisrmy «sjuxtWt.pro «j m per iocum, Ariftophanes inEquitibus.

Archippus «s KSjKiuSfTjrs dixit pro ijs qui coracinos pifces in cibis appetant.

Epitheca. Coracinum (quamuis rhacinum habent uitiati codices)pullum Plinius ex Ouidio
cognominat. MiAa«a5Cifi/j,ii)p Ariftophanes in Telmiflenfibus. Ai«Ai(u/iO{(e(uwj/,Nu.

menius. Ksewsiftcft-coraciniEpicharmocognominantin'.

Coracina pix, apud Palladium, ut quidam legunc,hoc cftatra : alij ibidem coracinum pileem
legere malunt, uide fupra in Rondeletij feriptis E. V itruuius libro 8. coracinum colorem di-
xit pro nigro, a coruo aue nimirum. Coracina facta legimus apud Ambrofium in Pauli epifto
lam ad Romanos, qua Coraci pracftarentur , fiue is intelligatur coruus , feu eius nomenclatura:
dcorummutorum(ytrref««/for«m)unus, CttliusRhodig. Coracine fphragis,paflillus quidam
Afclepiadis eft apud Galenum de compoCmedic.fec.genera libro f.cap.i. f Coracinusuiti no
men eft in Epigrammatum Martialis libro 6.

1^ Twt/arxsgeeKiVwyTirsgaeajci Alexis, ApudAthc.

nxum nominantur ex Mnefimacho ^v§mv@- «Atj,i® jewr©- SAss.aAftiWTOe-j&c. $•

DE CORACE. RONDELETIVS*

d Pfl3 pifeis a Gr3ecis,aLatiniscoruus,anoftriscabotea capitis magnitudine dicitur,
iaqua & lyram ^Tideleupaltij^m calonem «f/crf^.Vo«rm«orrf«f,)a Romanis gallina, (CwcKiwj en

A

am a %iafiUenfiim Gallthe £m«r,7^ndelem tejle)i Burdegalenfibus perlon , ut reliqui fl.
miles.

%iafiUenfiim Gallthe £m«r,7^ndelem tejle)i Burdegalenfibus perlon , ut reliqui fl.

Pifeis eft marinus,corporis forma miluo fimilis, aculeorum pinnarum^ magnitudine difere
pans.Offa branchias integentia cMata in aculeos delinunt Pinnae quae ad branchias , minores ^
in hirundine,maiores quam in miluo funt , ex uiridi nigricantes parte interiore , exteriore albe, j»
fcunt, cum maculis rubefeentibus. Dorfiim ex caeruleo nigricat, latera rubefeunt. V enter ladei
eft coIoris.Caputeft magnum,locus inter oculos caclatus.ln dorfo uirgas exofsiculis contextas,
inftar cuculi habettin eode pinnas duas,prior eft breuior cum aculeis longioribus acutioribusfe,
pofterior longior eft,cum multo minoribus aculeis.Linea limplex a capite ad caudam duda eft.
Palato minus eft flauo quam miluus. Ventriculum panium habet cum mullis appendicibus , in*
teftina tenuia,hepar ex albo rubefeens.

Carne puriore eft quam miluus,tefte AthenaEO,Iib.8.

Coracem eire,quem hic exhibuit, in Miluo probat Rondeletiu».

C6R.0LI,AAirH,

Qui Coruus pifeis Sdapud Latinos ueteres quofdam uocatur,ut CeliumtA hodie uul«
gd apud Italos, ut diximus, non alius quam coracinus eft. Rondelenus diuerfum ut faceret, uno

opinot

DcCoracc,Cordylo. Lib.IIII. ' 5^7

opinor Athenai loco commotus eft.ubi is fcribitcorui carnem duriorem efle quim milui : ind»
nuans fpecicm reliquam elTe fimilem, carnem duntaxac in cibo duriorem. Qua igitur de coraci,
no corui nomine duSafunt, non repetemus. Kifoi|pifcisquidam,HefychiusSi; Varinus. ^Ca
rax Rondekttj quomodo Germanice nominari pofsit , lege in Cuculo A .in Corollario. Xeno,
crates feribit pifccm efle pratdura carnis , qui Bi in maiorem autdus magnitudinem duri. Cmxui.

oreuadjtjiapore uirofo;difFicu;ter in corpus digeritur, Vuottonus, f Coriax, falfamentigenus coriax.
eft, forte e coracinis. Diuturnos frequenter dolores difcufsit alliumntem falfamentum, ut encql
tera di(.'ia,& coriax, Trallianus in curatione hemicranea. lacobus Gonpylus in Annotationi
blis fuis:Sufpicamur(inquit)hac duo uerba.iyattTsfii & ucl ioa/Bj®',exfcrmone uulgi Grg

10 eorum petita , quibus -fSr «etx“l' genus aliquod fignificatur : quo aegris utendum in his morbis,
quos humor frigidus, craflus,SC uifeidus creauiiTet, audor praecipere folebat , ut ex multis huius
librilocis facile' omnes uidere poterunt. Verbum autem dedudum arbitror a nomine Buaerx.

;j.it(t7w,quo flgnificantut intcftina.tum pifcium,tum quadrupedum: qu» etiamnum
id ellfale condiuntur. Scio fitim a falfa pituita obortam, fedatam efle falforum cibariorum ufu,
uelutiaialfamenro, 3^ coriaxo, Sd encatera, Sd cappari, oMp voi Tueifiv, xsL iissufi,&iyKtmi£s,y
ncOTitfiiaj.Idem Trallianus in capite de fiti.Hocin loco(inquii Goupylusjasewf©- dtcit,quodfii
perius KPeitf dixerat.

c o R A c o N, Kofitii(t,aftacum, nympham, urfiim, canefum, pagurum, exmalacofiracis in.
ter fe fimilia efle,dicit Speufippus libro i.Similium,apud Athenxum. Vide an pro coracon , le*

10 gendumfitearabon.

CORCHORVS, KifxfjS-jiut Suidashabet,quod magis probo,) itcl Corcorus, RofuSf©', (ut
Hefychius Sd Varinus,)uile quoddam olus fylueftreeft,a quo & prouerbium natum,Corchorus
inter olera:inhominesuiles& nullius aeftimationis , qui ad maiorem quam mereantur dignita.
rem afpirant. Sunt qui cOrchorum pifcem interpretentur , ficut hippurum , uilem in cibo, H*c
Suidas. Lycophron falfus eft,i(sf «spoft putans efle pifciculum quendam,Eratofthene tefte.eft e.
nim olus quoddam agrefte Si uilein PeIoponnefo;undeprouerbiQ;KM «sfUSf®- Aaxifrettj^choa
liafles in Vefpas Ariftophanis,

Bmus,fed Cordylum Ariftotelis efle crediderim,cuius nibus in locis meminit, annotas
ex i)s animalibus qua pedes habent unum tantum efle Cordylum qui branchias habe-
at. Vmiseftlibroq.departibusanimal.cap.ij.CordylibranchiashabentKpedes.pirt
nis enim carent, fcd cauda illis ibluta 0d lata. Alter eft in libro de reipirationeiPedibus carent pi
ices omnesictcnim quacunq; habent, ad fimilitudinem pinnarum habent. Veriim ex iis qutepe*
deshabcnt,imumnoiiimus cui fint branchis , Cordylus appellatur. Tertius hiftoris animalia
i.t.Hic difsimula^non oportet in exemplaribus excufis aliquando Crocodilum uel crocodili*
Um repertum fuifle. Atrede Cordylumlegas teftimonio Aniensi Ariftotelem citantis.

A©', tstf^ A^simAss «r.jtga 'nh^bre^ xaDii tSImAis (alKe&^^TW.forte) ^

>^i^7)itMKSjivAs(/Ki/r.j,iMtAB. Cum igitur quod hic proponitur quadrupes fcifluram branchiarum
«branchias habeat,non polTum non exiftimare Cordylum elTe Ariftotelis, cui foli ex quadrupe
dibus contigit branchias habere. Eft quidem Crocodilo Cmilis, fed minor. In dorfo cute tantum

558 De Aquatilibus.

inteaitur:cortice rquarnofo , cauda, pedibus, capite teflis. Capite eft mmore,brcu!ore mihusfe
acuto quam Crocodilus, poft oris riflum foramen unicum fcu rimam branchiarum habet, pedes
in digitos quinqj diuifos,his dC cauda natat.

COROLLARIVH.

D E Cordulo quadrupede amphibio iam fcripflmusinlibrodeQuadrupedibus,pagina74.
item in Appendice pag.id.hic etiam alia quatdam addemus. In Ariftotelis codice Graeco , li=
cmodilmdi bro A.de partibus animalium.cap.ij.crocodili pro cordylbmendofelegitur.Maflarius. Libro
cubi pro cmdy 7.cap.i.hiftori£c animal. Ariftotelis uerba explicans Niphus ; Non exploratum eft (inquit) quid
to faibi. cordulus fit.in nofiris quidem codicibus loco corduli, habetur crocodilus; de quo lo= '4

quens Ephefius tradit crocodilum folum branchias habere, Si pulmone carere, palci tamen in ter
ra ideo mihi confonum(probabile)eft, Ariftotelem haec dicere de crocodilo aquatili, non de cor
dtilo pifce aliquo, necp de cordyla fcetu thunni, Hsc ille. Ego in meo Ariftotelis codice Baftleac
Bcgenin er paroxytonum iirribi reperio , in libro de refpiratione capite lo.noftrac diuifto.

„,s:&fimiliterHiftorisanim.lib.7.cap.a.Tra(ftationisuerddepartib,anim.lib.4,cap.ij.e(«^'KSf
(i't;;is(,proparoxytonum:atcph»comniamafc.genere;RurfusHiftoriaclib.i.cap.i.KSfj’to»genere
fcem. quod non placet. diftincftionis enim caufa cordylum quadrupedem mafc. genere femper di
xerimicordylam uero thunni foztum foeminino. Et ksjo?iIa» quidem pro quadrupede cum ferael
duntaxat apud Ariftot.inueniatur , uitiofe fcriptu facile aliquis fufpicef : in mafculino atit gene,
re K fepius fcribitur,& ex adiuncftis ut articulis, Si participijs, retfte fic fcribi confirmatur. An »o
uero cordylus paroxytonum aut proparoxytonum icribatur redius,confiderandum eft, ego pa
roxy tonum malim, ficut apud Ariftotelem bis reperio , proparoxytonum femel, apud Athe.
nxum quocg proparoxytonum eft. fed uideo nomina in Ms triflyllaba per lambda fimplex , ple=
racp omnia proparoxy tona efletut iuoast,adie(Siuum(nam proprium antepenacuitur)OTi«iass,«j},i
(nam sint/Ass apud Suidam no rcde fcribi puto;)«V(«/as5,4juj,iA®',7fia

)yAss,ofxi''ss,x»;eiA©',Hj'i/as!,itofiiitos,Kc.pcrlambdaueroduplex,j5paroxytonafunt,utBit9i,jk^,

idji'Kvn.@-,S>CCi alia etiam confona pracedatlambda, ut nam AiijiAss compoiitii

eft,&( accentum tranftulit,ut&alia huiufmodi, etitlUM, siiSAst. item HgituM, ao-i^').sAss,<t4j.i3irAss:
fed hoc plurium fyllabarum eft. proparoxytona etiam inuenio , JiiSvbss, khjvMs,
«Ti/AO-.mraAss.WStAss.fed hocquoq; tres fyllabas excedit.Htec mihi curioftus forte indagantur; 5»
fed occafionem fecit ncgligentia grammaticorum, qui hac de re nihil, quod fciam, obferuarunt.
nam necp apud Gazam aut Euftathium nunc reperio ; necj alias apud alios tale quid legifle me.
mini. Vide an Cordylo nomen fitfacftum a fpecie SC mobilitate caudx,qua cordylam, id eft Ii.
gulam fortereferqquod uel inde conijcimus, quoniam filuri caudae comparatur, cui a motu cau=
dae inditum nomen eft.

Vidimus in fonte paruulo Lugduni{inquit Cardanus)pifciculos cum duobus pedibus in par
te anteriore, quafifub alis.Erant autem ueri pifces ; quos ego capitoneslibenter a capitis magni,
tudine , quod ranis fimile habent , lato fcilicet Si humili , ac magno ore , ajrpellauerim. In his ui.
detur naturaprouidiire,ut e ripafirmius cibum fumere poflent. An uero e ranarum nafcentium
numeroc" an Cordulus Ariftotelis^fed Cordulus quatuor pedeshabeqHaec ille. Mihiquide pia. 4»
ne de gyrinis loqui uidctur,hoc eft imperfecSo ranarum fetuide quibus multa fcripfi in libro de
Quadrup.ouiparis inRanac.hos bipedes primum efleputo.pofteaquadrupedes.Deijfdemnu
per Martinus Benedieftus Bernen(is,uir pcreruditus,rem miram ad me fcripflt; nempe in Stoc.
chornio monte altifsimo ditionis Bernenfium lacus duos fpediari meridiem uerfus ; in quibus a.
nimal nullum reperiatur pra;ter lacertas aquaticas,falamandras,K ranarum foboles magno cap»
te.cauda longa,quatuor pedibus, quos GrateiCinquit) gyrinos uocanKranat uero omnino nullae
ifthic comparent,inftdent hae beftiolae ripam ad Solem fe apricantes.

Caudiuerberae.quam Bellonius Crocodilum terreftrem, Rondeletius cordylum Ariftotelis,
fecit, copiofa dcfcriptio,ex literisad me datis Bononia, a Thoma Erafto Heluetio medico 8C phi
lofopho doflifsimo. Animal eft crocodilo fimile, minus, inferius labrum mouens.ore Si capite te fo
ftudini fimilibus. Collum breue habet,in parte inferiore inflatum , ita ut qua parte corpori Sf ca.
piti coniungitur exiguum,inmedio longe capacius exiftaqquafi tumefedum,id^ parte tantum
tliiBcHosii ri inferiore.Pedes quinis t digitis quatuor habet infiar lacertarum aut crocodilorum. Reliqua cor
«um crocoiu pus non fquamofum,fed pelle duriufcula contedum, cui fuperindudum eft ueluti ferpentis exu
terreSb-is, 4. uium album .Forma cius talis eft cum fubicdla cute,qualis cera molliufcula,cui pannus lineus im
totum digiti preftuseft,quafiporofa. Caudamhabet rotundam in circulos diuifam, modo fere inexplicabili
pinguntur. jnihiin his rebus deferibendis nunquam uerfato. dicam utpotero. Squamsefunt durifsimx , ui.

* ' dentur^ oireac,& fere quadrangulae SC planK,nifi quod cauac funt leuiter,ut caudam efficiant ro.

tundam.Itaunaalq coniundta eft, ut tegulx,cerniturcpquafi rimula quaedam inter adiuntSas mu
tuo fquamas in circuitu.fed in extremitate prorfus pares funt, ut finis in circuitu efficiat circulS,
Sequentes poftea fub his ortie eodem quo illae modo circulum faciunt,fed tanto minorem, quan
ta eft fquammarum crafsitudo, qus tanta eft , quanta fere cultelli ea in parte, qua acie caret. Hoc

ordine

DcCordylo. Lib.lIII,

ordincuf3nb ad extremum deuemtur, ubi tres fqiiamac circumeunt &C teguhf cauda corpiTs,ut-
pote minimum iam redditiim.Diccndiim autem hoc quoc^ eft.in extremo cuiuslibet fquami in
partefuperiorequari fpina acutifsima infidet,non tamen longa,&: furfum fpedat, non uei-rus fi=
nemcauda prommct.Finesemmfquamarum exacfieparesfunc.Depingamm charta, quantum
mihipingcndiimperirifsimo Iiccbit,diligentcr imaginem. Pidor cuius opera utimur, iam pridc
iaborat,& qui habet non pharmacopola eft,fednobiIis,ne(^ uultcuiquam dare. Vocat caudiuer Cuudinerbcr4^
beram, quia continuo cauda agitatione diucrberet.Putant quidam genus lacerta eiTe, cuius fece utcert^^enui*

rit mentionem Ariftot.infuis deanimalibus alicubi libris.Hoc quod uidicftparuLim, decies ma ^

IUS uixaquarctcrocod, magnitudinem. Squama, ut dixi,ferefunt quadrangula. Pundu quod

Io infineeft,pedcIatioreextremitatimGdet,&furfumrpedat,mftparumuerfuscapucreflecrriquis

dicat. Delinunt autem in circulum hoc
modo. Oportet tamcnintelligere,ut eft
didumjalios fub alijs ordines ortos, per
indeatcp tegula fub tegulis prodeunt, 6^
tantum femper in ambitu de magnitudi
ne cauda decedere , quanta eft fquamarum crafsities. Pellucida uidentur , flauefcentes aut paU
lentes finToftea , feu potius cornea. Cauda tota eam habet flexionem fere,S^ corporis proportio»
nem, quam cauda crocodili ad reliquum corpus. Venter tamen in hoc quam in crocodilo magis
plenus, rotundus inflatus eft iiiftarfacci cuius extremitates paiild ftnt anguftiores. Tergum

Io latum 8C quodammodo planum , ut ima quoque pars uentris , qua tamen rotunda magis eft,

T ergum non uidetur prorfus inftar lacertorum tergoris planum , fcd quandam , leuem tamen
habet rotunditatem efficiens prominentiam. Si aliqua laltem ipinarum ftmilitudo requiri»

tur,inRaia pifeis cauda fortafsisreperiuntur;idquodaffirmarenonaudeo, cumadmanum
non habeam.

De Salamandra aquatica, flue Lacerto aquatico,quem Belloiliiis cordylum elTe putauit, mul
ta fcripfi in libro de quadrupedibus ouiparis : dC plura etiam lioc in libro adferam , infra in Sala»
mandra aquatica:unde cordylum hoc animal efle, facile conflabit.

Nunc quid fit caudiuerbera uulgd dida , (quam Grace uromaftigem tiel potius uraomafti»

gemLatini uocabuIiimitationedixen's,)mquirendumeftdiiigenrius;& primum potifsimumi^

50 anreuera branchiashabeat,ficutBenonrj icon reprafentare uidetur,quod mireris, cumin deferX
ptione earum non meminerit, utnec^ Thomas Eraftus qui fceleton miln defcripftt, Rondeletius
Bellonij icone imitatus uidetur,nec animal ipfum uidilTc. Qiiid ft hic Phattages ille Indicus phmagei. ■

de quo Aeiianuslibro i6.cap. 6,Dcanimalibus,fic prodidit:In Indis nafeitur beftia , qua croco-
dili terreni fpeciem ftmilitudmem^ gerit, magnitudine eft Melitenfis catelli, pellis eius adeo
afpcra deniaque cortice munitur , cps^K/lx e^x itgu tbvkvIiVj ) ut detrada ei

iimaCyiVss. Gillius non rede ferram rcddidit)uftim prabeat , dC uel as diifecet , ac ferrum exedat
5^conficiat.eamIndi Phattagenuocant. ^9p,)J,aCcriptio capitis habet, Pt»

c! KffAa-jxa ipx-^xyKSMt phattages inredo ftngularimafculino proferatur,

Cordyli amphibij pedibus grandientis hiftoria,admonet me pifciiim quorundam, qui pin p:r .

4 0 nulis ceu pedibus gradiunturiS:! hoc cum»cordyIo commune habent , quod etfi branchias habe* «/j,
tamen cibum petant in terra i quod Ariftoteles alicubi foli aquatiliumcordylo attri»
buit. Nam exocetus egreditur quidemjfed non pabuli cauia;uc dC cetacea quadam pedibus pra»
dita, Piicium genera etiamnum a Theophrafto mira produntur,' circa Babylonis rigua,dcceden»
tibus fiuuris,tn cauernis aquas habetibus remanere.Qiiofdam inde exire ad pabula pinnulis gra»
dientes, crebro cauda motu,contra^ uenanteis refugere in fuas cauernas,&: inijs obuerfos (w-
TiTi^fffflTnsoftare.capita eorum elTe rana marina fimilia, reliquas partes gobiorum , branchias ut
cateris pifcibus, Plinius. Leguntur autem eadem apud Ariftocelem in libro Mirabilium narra»
tionum;&inTheophrafti depilcibus libello copiofius, Ariftotelesinquiteos exire kAwj,
id eft pareas, quali frugibus aut feminibus uelcantur. Theophraftuscumcatera omnia fimili»
habeatjhocnon habetuitnec^ Plinius. Sunt apud Indos pifciciili (inquit Thcophraftus)qui
e nuurjs in terram exeunt, 8(f faltant,ac rurfus in aquam abeunt, ficuti rana:arpe(ftu fimilcs wf <xc<

((Aflcjaysrs, Athenaus ab initio libri 8. hac citans,) Sunt S(^ circa Babylonem, (dCc.ut iam. ex
Plinio r«uli:)qui in terram exeunt:&ft quis infequatur, recipiunt fc fuga in aqliam:&f facies ob»
uertunt.Sape enim accedentes aliqui eos iritant, quod autem pedibus careant,& pinnis, quas be
ne magnas I^entjad ingrelTum fe promoueant,ab ijs quiperfequendo multos ceperunt, cogni
wm yR. fofte cognati ftint gobio fluuiatilinoftro maiori capitato, uel potius mu»

ftelg fluuiatilis generi quod lotam appellant Galli circa Liigdunum:quorum genus unum etiam
alicubi rorsile rcpcricurrpoteft enim carere aqua: aftipulatur oris fpecies, rana fiue paluftri, fiue
marina firnilis, corpus reliquum gobio. Et circa Heracleam Ponticam Lyco amne dcceden»

.^0 in limo generari pifcesaiunt, qliiadpabula petenda palpitent exiguis branchijs,

pileis quidam eftjVarinus. ScordyliaTareminointer piicium marinorum gene

360 DcAquatilibus.

ra numerantur. «s>sJ'<ihs , Hefyclims, fed fcordyla fcribinon placet,

«se^iM placet.

dyle animal eftpaliiftrc,ftellioni fimile: non aliud nimirum quam cordylus. Cordylus etiam
cordyk H,«n= urbs cft Pamphylia Hecattro in Afia, Stephanus. Cordyllai Cordyla potius per l.fimplex, uel
m f artM. Cordyle mUM appellatur partus qui foetas redeuntes in mare autumno comitatur.Plinius.De

hac plura leees in hilloria thunni. Netogacordylis,&:penuIadcfitoliuis , Martialis lib.ij.
Corydclis, idc. Corydelis f^famentarius pifeis cft , quem nos eordyllam uocamus , Grxei & cordylida & dory.

Ium (/orfcci)riiy/«»>-)atcordila(«r^/e)tumOrcs in capilefignificat.& mitellam quoqjCyprijscam,
quamPerfe cidarin.Athenienfes crobylon appellant,Hermolaus. Numenius corydelidis (loj
Xaii/'©', legoW)gei/’»A''As)meminithocuerfu;H(*i«t,»i'!raat,^6).aiaixiuwfi/ii'«Ai(/, Athenaus. ndk m
■yopyoVoJn*^''*’' iiit”°rem ex itftu clypei in capite ei excb

«/{inquit Suidas dixit pro )isfi/'i/iti».noftribullamuocant tumorem in capi

te ex ieSu obortum, ein biilcn. Yirinrik «’w(/ itaituiiucmHioir , xjsj-iusto , Sn^ «SfeivAis ‘fxm:

vaAKSiJ •fi'?*?"!

mox id eft uibices,fuggillata hxc appellansrqua apud nos etiam ftanneis uafis impofltis, delen-
tur. K»f »» XiifxAi BftosASfut.Perfis Suidas in Nii/'a'ei»i/-Sed retSius forte

t^legeretur.cidaris enim Perlicum capitis inuolticrum, tegumentum, autpileus eft, utidem Sui
das in Cappa docet. KpjctltJAeCuel potius «ifii'i/A«)baculus paftoralis,uel clauae caput (hoc eft pars
crafsior)cfti Varinus in Kx^iSfa^. Forfita & cordylus quadrupes a figura fic nominatur, quod
caput ei pro reliqui corporis portione maius fit, inftar ranae marinae,ut ditSum eft ; quw ratio an 10
etiam cordylis thunnorum contieniat, nefeio. conuenire tamen coniecerim. femper enim in foe=
tunouello Caput prtecsteris magnum apparet. K»g<nvA»,trKl' y im «ujtsj>«t<n«o(/:i(^

ijbf 5(xo|/<Air(r«!.id eft, omne quod prominet, 8C contortum eft ueInodofum;&; uinculum(fortc no=
dusueftimcnti)iuxtahumerum,&uidas ac Varinus. qui prouerbium etiam, K«j(/!iA»!sWffJi©',me
morant. De quo Erafmus Rot. Ne ligulacfic cordylam intcrprctatur)quidem dignus, inquit , dU
cebaturhomo nequam dC nullius prectj.quod proucrbij durat etiam hodiernis diebus apud La*
tinosCGtr»i.i»w/m te&ere»i)/»it)uulgoia(fiatuni. Tametfi magis arbitror pifeis cordula; uilitatem
prouerbiofeciflelocumtcuius uilitatem oftendit ac Martialis lib. 11. Primum (inquitiappcnen»
tur ladluca ac porrum: Mox uetus, SC tenui maior cordyla lacerto. Sed quae cum rutae frondi»
bus ouaiegat,Hac Erafmus. AnuerocordulamretSeucrtcrit ligulam, dubitari poteft.LiguIafa j,
ne non a ligando dicitur,fed a lingua diminutum eft lingula, ac per fyncopen ligula:quod nomen
inter alias (ignificationes , fegmentum quotp cortj oblongum cui fibula calcei inferiiur, denotat.
Non extrema ftdetlunata ligulaialias lingulajplanta, Martialis. Etligulas dimittere, fojicitus,
ne Tota falutanix iam turba peregerit orbem, luuenalis. hanc ligulam fi Erafmus Grtece
Aiiu dici putauit, idonei alicuius feriptotis teftimonio comprobare debuit. Impofuit ei forte (fi mo
do errauiqut fufpicor,nOndum aflerolquod grammatici quidam cordylen appellent, uinculum
circa humeros.Ego cordylen non pro ligula calciamenti,fed pro fafeia acceperim, qua caput uel
alia pars corporis obuoluitur.inprouerbio autem,fafciam ne uel pifcem Cordylam, accipere prae
ftet,dubitari poteft : ideo^ uocem Graecam relinqui praflat. Ligulas calceorum , Grace etiam
vAftri/its uocari fbUtas puto.Mbgs j '<^ffl«(ro:Tw(^,3.Aa)'^(u,i(a;^t/VffaTr,»5gv«, Pollux 7.10. ubi quid fibi ue
Iit uox h»a‘ non aflequorinifi quis 'i^n tegat, 8C calceamentorum ueftigium intelligat , quo terra
calcatur. Qtidd fi quis ligulam a ligando didlam efie putat, SC cordylam , quafi chordulam , id
eft funiculum aut lorum accipit.ineptus homo eft. Dormit adolefcens in Nubibus Ariftopha
nis iy arym «nrigOiS iynMOgc/ii/Astillv©-: «yty tyxwtf vftllr©'. yif ai Kvaafiaa Atyan v rri^sA»(«* -f

xi^xAJt.Scholiaftes. f Cordulas inteftinorum hoedi Vegetius dixittmalimchordulas. Chori

da,Xog(i'a,uocacur inteftinum crafllim ouillum, Varinus.

coridestrAes, Kfttfiifflspxai-.animal marinum,Hefychius 8f V arinus.

CORIS nomen eft pifeis. Vide infra in Elcharo,in E.litera.

DE CORNVTA. f

BTT OLLI T cornuaemarifexquipedaiiaferecornuta,quatabhisnomentraxit,PI/*
nius libro g.lpfepotius legerem, (inquit Maflariust) Attollit cornuta e mari fexquipe»
dalia fere cornua, ut omnes codices habcnt.Quis enim tam rudis eft qui fequentia uer-
ba,fcilicet qua: ab his nomen traxit,non ad cornutam refcratC Cornuta uidetur cfle pi
fcis magnus,cum Plinius inter pifces maiores connumerauerit libro tricefimofecundo. Cornua
habens fexquipedalia,hoc eft longitudinis pedis unius 6i femis , unde nomen accepit, f Pifca»
tpres Mafsilienfes mihi narraruqfe aliquando pifcem cepifle , cuius cauda accederet ad duorum
cubitorum longitudinem,largo ore,6C duobus cornibus cubiti longitudine ftiiffe.SC ad ducentas
libras accefsiire,eitis^ nomen ignorafie.equidem ipfe exPlinio arbitrabar Cornutam efie : is e» 6a
nim hunc inter maiores pifces numerat, &C cornua ait fefquipedalia habere , Gillius. f Cornuta
lyripifcis. piinfi belua eft.Rondeletius euam pifcem cornutam uoCabSC alio nemine lyram altera; eum^

etiam

De Cor. Cot Croc. Lib. 1 1 1 1.

etiam Plinij cornutam cfTe comjcit,quod a maxilla fupcriorc promineant ueluti cornua ad femi.
pedem fere interdum,unde femipedalia forte legendum apud Plinium fufpicatur. ^ Ius in cor.

nutam:Pipcr,ligufttcum,origanum,cepam,uuam pairamcnucleatam;uinum,mel,aceta, liqua.

men, oleum, 8f coques, Apicius lo.j.

c o B. o N E, K9fin,grammaricis Graecis, praeter cornicem aucm,&: alia quacdam,pircis quo.
que genus fignificai.

c o B. o P H 1 A, uel Corycia,uel Corytliia,uide in MuricUm hiiloriatSf fuperius in Colycijs.
c o R T c I , Ki«{i>R9i,a Macedonibus conchte afper* uocantur, Athenaeus.

CORYPHAENA pifcis idem qui Hippurus eft.Quare in H.

IO coRYTHtA, lege Colycia.

C o s T A s, K»s«!,uocauit Diphilus pifces quofdam falfamentarios, Hermolaus,
co T H V s,K£}(g^,idequigobius,Numenio,hocuerfu:HVi(s:fo(,,i',iSo(,^j(^iu,.EtSophron
fortaisis wrti/,id eif thunnorum pilea toris filium ab hoc pifce Cothoniam.KuBtui'/»',

appcllauit, Siculi quidem pro gobio «iSairfe dicunt, Athen^us, K(S^,s«S©-, genus pifcis. Vari.

c o T T V s fluuiaulispifciculus Ariftoteli,utGazatranlttlIit;GraccecmmBoituslegiturjin

Gobio fl.maiori dicetur,

C R ANG AE,UclC R ANGO NE S,Cran
gines uertit Gaza, e genere Squillarum funt,
lo CRAP ATALLi,Kf«!re7a»iM,pifcesqul
dam,Hefychius. Kjn^jK-TKtaose^itTniMartoiiai
jJt,»'w(uirii*,Idcm. Kf«mea«rAiin, uniM^iis&

Idem,

hoceli,uentofus,iilfirmus,nugator.
c R E M Y s. Vide in Chromi,
c R I o s , KfBsj , Athenienfes uocarit coh.
chas afperas, Athenaeus.

C R I S s A,Keiw»t,nome ell ciuiratis, pi.
fcis,Suidas. Nos thriilam feniper , non crifi
jo fam,apud authores pro pifce legimus.

DE CROCODILO.

RONDELETI V S.

ROCODILVS aquadeftitutus
diu iriuereneqr. Animal eit par.
tim fluuiatile.fcilicet Niloticum,

partimterrellrc; quodadquinde

40 cim cubita excrefeit authore Ariilotele , Uel
pleruntj ad duodettiginti , ut tradit Plinius.

Inuenitur etiam in India noua in infulis Ho=
norata: urbis .Et flumen Darat Crocodilos gi
gnit in Mauritania.

Magno eft oris ridfu, dentibus logifsimis
&Cualidifsimis , exertis, inutracp maxilla pe.
eflinatim difpoiitis . Lingua caret Crocodi.

Ius Aegyptius, inquit Ariftot, ea enim in re
pifeibus quibufdam iimilis eft. cum enim pi.
yo fces fpineam nec abfolutam contineant lin.
guam, tum uel maxime nonulli adeo lacuem
indiferetumep eum ipfum lingute tributum
locum fortiti funt, utnifi labrum admodS di»
duxeris, ne ueftigium quidem lingute inipi.
cere pofsis. Atreitera linguam habet,fed lata
&breuem,ut in exiccatis Crocodilis cernere
licet, quos mercatores ex Aegypto deferen»
dos curanttlinguam, inquam, multo interio.
re quam in catteris animantibus oris parte fi.

4o tam,& haerentem. Cum igitur ualde imperfe
dia fit,ea carere exiftimatur. Maxillam fupe
riorem mouet Crocodilus, ut docet expetien

7^62 De Aquatilibus.

Phcenicopte^

rifs.

■tfiigaccs

tia,id quodannotatetia» Ariftofelcslib. j.de hift.cap.7.Maxi]lac a capite pfotendBtui- offa duo,
quarum inferiorem animalia omnia mouent, excepto fluuiatili Crocodilo. Hic enim unus non
inferiorem, fed fuperiorem mouet.Sed id non foH ex omnibus animalibus Crocodilo peculiate;
nam inter aues phoenicopterus fuperiorem partem rofirimouet, utannotauit MenippusPhilo.
fophus libro de Homine. Cute eft corticea, dura, contra omnem idfiim inuidia, in dorfo tuber,
culis inaqualibusafpera,inuentrclKui. Pedes quatuor habet breues pro corporis magnitudine,
qui in digitos unguibus acutifsimis munitos diuifi funt. Lateribus adnexa crura tum priora tum
pofteriora,recro inflexa, paulum ad latus ucrgcntia ut in lacertis.His in fumma aqua expanfis
natat dC cauda,in qua magnum ineft robur. Interna lacertis limilia habet.

Terribilis hsc contra Tfagaces belua eft, fugax contra infequentes. TraditPIiniuslib.S.cap, '•
ay.aliS elTe Crocodilo hofte Dclphinu,qui fe ut territus immergens, cultellata dorfi pinna Croco
dili aluum,cuius mollis tenuis^ eft cutis,fecat.Qua de re quid fcntiam,in Delphino expoiui.

Sunt qui Crocodilum podice carere credant,fed falfo. Cum enim oua pariat, meatu aliquo ea
emitti necefleeft,atcp eodem excrementa excerni,ut in lacertis 8d alqs animalibus quj oua pari,
unt euenit. Sed ut in lacertis, ita in Crocodilis meatus non apparet fquamafiuecorticetedus.
quamobrem eo carere exiftimantur. At ij quum egerere uolunt,cernipoteft.
jg Crocodilos aliquando cicurari poffe author eft Arifloteles lib.9.de hift.cap,i.Camiuora man
fuefcunt commodi fui ratione,qualefegenus Crocodili exhibet facerdoti locis quibtifdam pro.
pter cibi curam qute ibi infumitur, quod idem fieri exteris etiam locis intelligi licet. Strabo nar»

Iit 1 Gtow in Arftnoe.qux prius Crocodilorum duitas dicebatur,cultui habitos facros^ fuifle Crocodi
' ' ^ ^ los,Sdafacerdotibusnutritospane,carne8dumo,qu£eaperegrinisafferrenturad huiufmodifpe

daculum uenientibus,a facerdote uno Crocodili os aperiri, ab alio panem, carnem, uinum inij.
d,tum Crocodilos in lacum exilire.

DE E o D E H quaEBellonius fcripfit,recitaui in Appendice deQuadrupedib.ouiparis.

DE CROCODILO TERRESTRI,

RONDELETIVS,

QmTMm autm reuerafit Crocodilw terrejirps nefein fe famur Ingenuct
juod ego etiam fateor,

I L I N I V s Jtbro i8.cap*8.genera duo Crocodilorum conftrtuit.ProXime )&blilofus eft
CrocodiluSjmqmtjingemo quoc^ illo, cui uita in aqua terra^ communis , QCc, Al-
ter illi fimilis multum infra magnitudinem, fn terra tantum , odoratifsimis^ floribus
uiuitjob idinteftina eius diligenter exquiruntur iucundo odore referta.Crocodileam
uocantjOculorum uitijs utilifsimam,cum porri fucco inundam, contra fufRifiones uel caligi*

nes. Hoc fecundum Crocodili genus quale fit, ingenue fateor me nefeire , malo enim id fateri,
quam mihi ipfi ftudiofiscp imponere ac res incertas pro certis proponere. Igitur an hac fecun»
da Crocodili fpecies Scincus fit mihi nondum certum cft:qiiamuis dicat Plinius , Scincum quo*
h rimdamfententiaterreilremefleCrocodilum, Nonfum nefeius pro Crocodilo terreflri aui=

(tu mer era. etiam exhiberianimalCrocodiloafpedu fimile, corpore quidem 4®

lalli, egterum capite, cauda dC pedibus, cortice fquamofo comedis. Veriim quia poft oris ridum
branchiarum rima apparet, nec^ Scmcum,necp Crocodili fpeciem effe dixerim, propterea quod
Crocodilibranchijs careant,fed folus Cordylus ex pedeftribus habeat, quas rubeflerimaillaetia
mpiduraaurhorisIibrorumdeaquatiUbusexpreflaindicat. Neque uero Cordylus Ariftotelis,
Crocodilus terreftris efle poteft , quoniam Cordylus partim in aqua degit, partim in terra. Cro-
codilus terreftris in terra tantum,ad diferimen illius qui ancipicis eft natura:»

COROLLARIVM.

Crocodili multi funt in India, Germanice didi 2lUe^rtt bcniquorum crura fimtquatuor,brc=.

A uia,magnismunitaunguibus,caudalonga,corporcgrandi. CaptiuiCincarceribusaqua circum 5"®
fluis, uel infulis)horum metu, ne ab eis rapiantur, aquse ad enatandum fe committere non audet.

Ex nauigationc Hamburgenfis cuiufdam perada anno Domini M . D. X I X. Nomen qui*
dem 2Lllecf4rbe Germanicumnon eft, fed fadum(utconrjcio)ab Hifpanico lagarto, quod lacer»
tum fignificat. Cui uacat, plura de crocodilis in HieroglyphicisPieri) Valeriani leget.

Nilus dC Indus crocodilos gignunt, Paufanias. Nearchus traditin Indo fluminenec mul*

® tos crocodilos inueniri,nec hominibus infeftos, Strabo.

Crocodilus de tcfteis ouis nafcicur, qualia funt uolantium , Macrobius. Oua pariteandida,
Bellonius. Oua crocodilorum cooperiuntur in arena calida & ficca,ut pullificent , Petrus A*
ponenfis in Problemata Vt primum ab incubatione ouorum crocodili catuli fuerint ex*

clufijfcorpium ex ipfoCc^ cd/Ttf ,Philes habet id eft ex ipfis oufs) nafei audio, cuius caudae 6®

aculeo ucnenato ille idiis intereat, Aelianus de animalibus xjj* Duo dicuntur efle pelecano*
rumgenel:a,unum aquaticum quod'pifcibus: alterum terreftre, quodfcrpentibus^C ucrwibus

uiuit;

De Croc. Ccrrcfl:. Cuc. Lib. 1 1 1 1. 56 j

«iuitiSi dicitur deiccffari lacl}ecrdcOdiIdrum,quodcrocodiIuSfpargitftiperlummpaludiim;un^

de SC pelecanus fequitur crocodiliitn ^ AIbertus;fed ouiparo animali lac tribuere, ridiculum eft.

^ Circa Xaguagiiara in Orbe nouo Hilpani Colonum ducem fectiti, crocodilis alicubi occurre
runt:qui auftigiebant aut mergebahtur.odorem a tergo mulco uel calioreo fuauiorem relinque.
bant.Nili accote de crocodilo focmiha idem mihiretuleruntide abdbmihe praefertira, quod Ara
bicos tequet odores quofep, Petrus Martyr Occanea: decadis libro 4. Veteres non aquatici, fed
terreiiris crocodili inteftinaCut PliniUs)iucundo odore referta efle aiunt , quod odoratifsimis floi
ribus uiuat. . ...

Ifin aiunt cum fratris Oliridis corpus a T yplione diliedJum quaereret, in nauicula c papyro D
10 confecfia per paludes nauigafle. quamobrem in nauiculis epapyro contextis nauigantes , latdi a
crocodilis negant, ac 13 illi papyrum propter hanc deam uel colant uel metuant, Plutarchus in li.
bro de Ilide»

Adeps crocodili iIlitus,draconis marini morfus curat, ut quidam ex Auicenna citant. <;

Labyrinthi xdificia fubterranea pratpoiiti Aegyptiorum nolebant ullo pa<So nobis monfira- jj.a
ti,qudd dicerent illic tum regum fepulchra efle, tum facrorum crocodilorum , Herodotus lib.i,
s c I N c V H aliqui crocodilum terreftrem uocant: de quo nos copiofe fcriplimus in libro de
quadrupedibus ouiparis:& Bellonij de eo feripta in Paralipomenis recitauimus. f De Salaman
dra aquatica, quam pro icinco indoefli aut impoftores pharmacopola: fupponunt (uenenum pro
mcdicamentOquam^ cordulum Bellonius elTe putat,itidem in libro de quadrup.ouip.Sfin Pa
lo ralipomenis fcripfi , addamcp plura, infra in S.elemento. ^ Ranae , quas fcincoides uocanqnu. j
meroflores quam par fit, peftilentiat futurae aliquando prsfagiafunr. Alex. BenedieSus.

c T A [r A, K-ntfit,pifcis omnium minimus,Hefychius Si Varinus. Hi(Sar,iWitj, a Callima
cho innomenclaturis gentium cum encraficholo,trichidijs, & chalcidenominatur, ut refert A.
thcn:EUs,idcp in nominandi cafu.Qiixrendum eft autem de genere eius, an fit mafculinum ut
KS:j,anfoemininum ut </'«j«^,an neutrum ut nccftar. item an afpiraridcbeat , quod probabilecft,
utpote a uerbo rinia,a quo etiam l]^Svs formari uidetur, tenuibus in denfas conuerfis.Eft autem ht
«Sar pifciculus uilifsimustid quod ucl corruptum Byzantij in ufu nomen indicat: K-niicK enim ap
pellant, Euftathitis in Odyflcx v. Eft SC aduerbium inTOf , prope fignificans : unde paroemia,
oi/if’ Tii ^^7SI mom ymTi>,Idem. Inuenio & cum tenui ( apud Hefychium
50 Si alios,)(KTfl:j>icribiaduerbialiter. i«7Wofl',t9riKws,i;(^i/5(7Jt,)Heiychius.

c T E D o N, KTsefelj/, piicis quidam, (hic diftinxerim)

tcci7r”it/Stixs Uipims, Varinus. (malim oxytoiium,)T(=ioii'ss,Hefychius, Qui»

dam in Lexico Grscolatino uulgari interpretatur flofculum qualis lanx eft,peiftincm li»
gneumtuenas Si diuifiones inlignis pediinum modo , hoc eft, dilcriminationes. Vide

Marcellum V ergilium lib, j.cap, 1 . Sd lib. i.cap. 1 10.

DE CVCVLO, RONDELETIVS.

(o

HokKYs Latme cuculus,utaiiis Ita piTcis a noce dicitur, a noftris morrudeab ore: quia
morre uocant os cum prominentibus labris. Galii a mullis non difi:inguenres,qudd ei=*
(«f^rrfm^K(7^«e:)SantonesIumc& fimiles perlon,
^^isi\ienCcs^3\\mc^(Corax enamJimilMpJcis a T^man^ Gallina dicitur, 7^nd€letioteJh.)Ag3.
thenfes rondelle a corporis rotunditate. Neapolitani Grarci nominis ueftigia feruantes cocchou,
quafi coccygem , Maris Illyrici accolx organo {Ljram auoaue fitnihterauoce orpano uocarijcnhtt apud
Li^«rw)auocc*

Aper piicis Acheloi amnis, uocalis eft, &:^chalcis , ftT cuculus, alter enim quodammodo ftri=piycfj uocates
deualter perinde ut cuculus auis obftrepit,undc nomen accepit. Qiix omnia creditam uocem Cs. gMicrgwoiw:*
mittunt,aut attritu branebiarumChorridienim afperi^ funt q loci ) aut uentris internis partibus, fxAi-ijhte
in quibus fpiritum incluftjm habemrquem dum attertinc at^ agitant, fonos illos edunt.

(A)

imiicms

5*54

Cuculus pifcis eft marinus, hirundini marinae corporis fpecie fimilis.fi os, alarum magnltudl
nem fquamarum copiam excipias. Ventre eft candido.reliquo corpore rubro. Capite magno,a„
culato Roftrum in duos aculeos breues terminatur. Palpebrarum loco duo itidem Ium aculei
Ditui Capitis quoes pofterior , 8C fuperior pars in duos aculeos ad caudam fpetSantes definit.
Item os branchias operiens aculeos habet. Cute tenui integitur, prsterquam in medio corporis
latere in quo uirga protenfa eft, ex fquamis tenuibus contextata: in dorfo.in quo a capite ad cau
dam d'uo fquamarum aculeatarum ordines protenduntur, locum medium cauum relinquentes:
equo pini^ dii» exoriuntur.qux natando eriguntur , quiefeendo in cauo ueluti in uagina con.
duntur Harum prior minor quidem eft.fed primos aculeos longiores & acutiores habet.Pofie-
rior longior eft, a medio dorfo ad caudam fere protenfa: fed aculeos minores , SC pilis fimiles ha= la
bet Pinnis quatuor natat.duabus ad branchias pofitis, mediae longitudinis , qua: extremis parti-
bus rubefcunt:duabus alijs in fupina parte squalibusjcandidis. ante has pendent ueluti fila, que-
admodum in hirundine diximus, Pinna alia eft a podice ad caudam, qui ori quam cauds propi-
or eft. Toto corpore eft carnofo.fpiffb.rotundo, circa caudam latiufculo. Cauda in pinnam latam
termina tur.perinde fere ac in hirundine. Branchias duplices habet, palatum flauum, gulam bre-
uem Ventriculi appendices multas.Hepar ex albo rubefeens.fine felle: fplenem rubrum.uefica
aerts plenam.fpiffam.Mufculos magnos habet & carnofos,unde a Gallis quibufdam refait uoca
tur.quafi dicas bene curatum SC fagtnatumlutuntur enim hoc nomine TntoCtjuiew fignificare uo=

Ob fpifsioralatera commode in fartagine frigi non potefttideo Itali in duas partes feiSum If 1- la
gunt.quampraeparandi rationem per manus ab antiquis acceperunt. Nam Epicharmus ftlDori
on,apud Athenteum libro 7.per ipinam diuiibs diu coqui iubent.(//« in Conilam fidelius recitan-
t»r.)Noftri elixos in aqua K uino.ex aceto uel oxalidis fucco edendos apponunt. V el in olla co>
quunt,omphaeio,croco,pipere,folijs aprj condientes. Cuculus dura,ficcacp eft carne , nihil aut
parum’ admodum glutinofa, eft tamen miluo tenerior, tefte Athenao libro 8. d

ySjfvsKKvyoi, „

Hunc quem depinximus uerum antiquorum cucuUim elTe, docet illa cum hirundine K mul
lo fimilitudo.-maxime uox illa ns.quam edit.cum retibus capittirttum color ruber , a quo Nume-
niusapud Athenaumlibro7.s?a8s»i<appellat,

RVRSVS DE CVCVLO, feX EELLONtOt I?SE CVCVtVH 5IMPLI*
citer nominat, uel minoris cognomen addic.maiorem enim illum facit, quem
Rondeletius Lyram appellat , cui pinnas coeruleas , mi»
nori rubentes tribuit,

Teon "Belionij, omnino alia ftam T^ndeletij huic noftra,Lucemt V mtijs (uhi nos alU

quando pingi curammui>quanquam cccrulcK ad branchias ptnnpS:,quem colorem maiori cuculo fm Se/-
hniiis adfcrilnCj)nifi quod tres utrinq^infra branchias cirros oftmdit: quales inT^ndeUtij cuculo j ah
altera tantum parte temij^eBantur.

Nihil eft Cuculo pifcc in pifcarijs Gallicis frequentius , cuius corporis compages ^ habitus 4-<»
ad Callionymum accedit, Miluo quodammodo eftfimilis. Grandibus eft pinnis praeditu^
quamobrem Oppianus Cuculum celerem cognominauit. Cuculum rufiim efle , Numenius eft
author, unde noftris a rubedine Rougetus dicitur, Speufippus tradit Mulo efle fimilem. unde

nonnuli(TrigolamaftmiiitiidineappeIIanr,utiammTrigIadiximus, -ac

Corio contegitur membraneo,(quamiscarentemifihx iint admodum iubtiles , ate^ indorib
minus quam in uentre.Duos habet ordines afperitatum in tergore, ueluti fquamas in i^inuicem
incumbentes, inter quas duae pinnae tergoris continentur: quarum, quae capiti uicina eft, ^ nonis
obfirmatur aculeisialteta ad caudam obtufa fine aculeo exporrigitur, uerumetiam unam it^um
utrinep ad latera habet:ac pro pinnis anterioribus,cirrbos hinc atep inde ternos, ipmeos,quiin a»
lijs pifcibus non uirimtur.-branchias utrinc^ quatuonCaput ofleum,rugis cxafperatum^n quo a« y*
culeum utrinep unumCut in dracone marino dicemr)circa branchias exertum reperias, Dentibus
caret, quorum loco afpera tantum habetlabia,

I Carnem habet duram,friabiIem,aIbam;quapropier a Romanis Caponis nomine appell^ur,
(jautfortepottus a capitis magnttudtneiut & corax, & lyraT^ndeletij,') Xellinas,Chamas, Conchulas, an
eros, Vrfos, Aftacos, Locuftas , 6^ id genus cruftatuia edere folet: quibus eiusftomachusdutn
fecatur, diftentus eife comperitur. Diphilus Cuculum cum Miluo contulit. Ait enim Miluura

durioris effe carnis quam Cucii]um:reh'qua huic pertotum fere fimiliseftjHacc ille*

Rellonij cuculus, quo nam a Rondeletio nomine dicatur,non conflat mihi.nam
pofitsc fimilem nullam Rondeletius exhibet^Deferiptio autem Bellontj anguftior eft; o^eaquac

afFertjduobusautpIuribusferchuiusgenerispifcibus accommodaripoflunt,ut Cuculo Konde» 69

lettj, Lyrae eiurdem,&: coraci.Figurg Bellontj adfcriptumeratpifcem hunc a Veneris Lucanam
uocari:Rondel€ti«s miluum fuum Lucernam uocari feribit i fuis, quodno<ftulplenQeat, led ti»

gura

DeCuculo. Lit). IIIL 5(55'

gtira 5C dcfcriptio miliri ipfius non coniieniunt. Bfto igitur Bellontj cuculus, fiue primus, fiue
fccimdus,pifcis qui VenctijsLucerna uocatur,(a Plinio etiam Cc dicHus libro Ji.cap.ultimo) cu
ius mortui etiam oculos noduin cubiculo fplendentes obfcruaui,a Rondeletij tum cuculo , tum
miluo,qucm item Lucernam uocari fcribit.tum hirundine , quem Lucernam Plinij elTe fufpica.
tur,diuerfHs:pinnis circa branchias rotundioribustemincntijs a maxilla fuperiore nullis uel bre«
uifsimis;donec certiora alius quifpiam docuerit.in prafentia cnim(ingenuefateor) extricare me
fatis , SC Bcllonium ac Rondeletium inter fe conciliare non polTum. Intcrim Rondeletij difiin=
(Bionem magis proboiqui nigriorem in hoc genere pifcem, coracem facit;rubicundum , cuculu.

Vide plura in Lucerna.

DE ALTERO CVCVLI GENERE, BELLONIVS.

Eft SC alius pifeis Roma tritifsimus,quem pifcatores Griezo uel Riezo uocant: hic fquamis
obducitur crafsifsimis,& tangenti arperulis,uelut in Galeorum pellibus uidemus.RougctS Gal
licum,attj etiam Grundinum, (lyram T^ndeleciflcspite, pinnis, cauda, & toto corporis habitu re.
ferqunde pifcatores plcritp caponem nominant. Hirta fquamarum congerie horret : duos habet
aculeos in pinna, ad caudam fpe(51antes,utDraco.Roftrum utrincpofsiculis duobus prominen.
tibus communitum eft, multo quam in Grundino feu Gournauto longioribus. Rubet ut Cucu.

Ius SdLyraiLyracp fere fimilis eflct,nili aculeis illis minacibus dC roftro bifurcato careret.

c V c V L V s maior Bellonij, Rondeletij Lyra eftt&i Lyra Bellonij , Rondeletij Lyra altera:
de utrotj in L.htera dicemus,

COROLLARtVM.

COCCYX nominatur coccygitim diminutiua forma : nam apud Trallianum in curatione A
colicte affedlionis pro K9>>usK,Iacohus Goupylus rcliituit «smidynt, e Pfcllo de dixta. Coccyx fi
milis eft trigl:c,id eft mullo.&l T yphon in libris de animalibus author eft,putare aliquos trigola, TrigoUi.
•7]0<j<jte’,eundemeire cuculo pifccm, propter fimilitudinem formx,a; partium pofteriorum ficci.

tatem, Athenaeus. Apud quem Soplironciiam hunc pifccm nominat,hisucrbis:Teryia«cf<'?*.

Tfnythsw &rurfus , (omfb/of/ puto Icgen.

dumuiidetur enim mafculinum efre,o ajoiyiAas.) ^ Coccygem Mafiilienfes Gallinam appellant;

50 Neapolitani etiam nunc antiquitatis retinentes, Coechiim, (ImliquUam el racciojSiculi Cochum
corrupte quafi Coccygem. Hunc pifccm cum a uoce,quam Coccygis uolucris fimilem mittit,no
men traxilfe non ignorarem, ex pifcatoribus percontatus fum , nunquamnam uocem mitterete"
Reiponderunt hunc cum fe irretitum fentit,quiddam uocale flreperc, nihil prteterea fe obferuaf

fe.Qtiod quidem ipfum facile crcdidi.Q.uicquidenimhabentaurium,inqUKftum pifciumcon*

ferentes,ad piicium uoces obfttrducrunt, Gillius. Cuculus Agathenfibus Rondelle uocatur,
a corporis rotunditate, Rondeletius. ego potius ab hirundinis pifeis limilitudine (ic ditSum con.
iecerim, quam rondelam aut arondellam Itali & Galli quidam uocitant, Efle autem cuculu tum
mullo tum hirundini pifeibus fimilem, teftis eft Speufippus. f Autcuculus eft,aut cuculo fimiU
limus , magnitudine folum fortafsis aut colore differens pifeis , quem inferiores Germani <B«J.

4-“ tI(»rt',uel(g4erft(;crtappel!ant:Angli(Surn«rt>c:nonagrunnitu(opinor)quddmore fuisgrun
niat,utconljcitRondeletius: neqj enim Germanis aut Anglis ufitatum uerbi grunnire uocabu.

Ium efttfed a crafroigrofTum uulgus dicit)nafo fortaffis. omnibus enim huius genetis pifeibus ca
pitis magnitudo communis eft. Galli quidam Gronau proferunt:& hate etymologia a groflb na.
ib Gallic.*, Anglica:,Germanica;cp linguis conuenitmec non Latinat , fi craflb dicas pro groffo.

Si quis tamen onomatopeeiam efie contendat, quoniam & Ligures organo , ob fonum quem te*
dit,appellent,concedo,lj?cbfif6bc, id eft pifcem rubentem Angli gurnardo fuo fimilem efle ai.
unt.quare cuculum,cuicolorrubicundus in hoc genere maxime conuenit,Numeniotefte,13(c5)
fifob^ appellarim: lyram uerd Rondeletij Gurnardum. (Sed alius eft TtctfijcbAnglorum inter
Oceani afellos a Bellonio nominatus.Licebit Si 3icbfifd) nomen (aliqui Germanoru (J(«trtbctt
yo uel ijvoctrtbcrt uocitant; Adamus Loniccrus feribit T^obtbatt . ab authore Regiminis Salerni,
tani Galbio uel Rogetus dicitur,pifcismannus,nctus,dur3c carnis Sf falubris) ceu genus ad ipe
cies aliquot inter fe fimiles extendere: nam & Galli Rogeti (Rouget) nomine fimiliter a rubore
fadfo, mullum, cuculu & lyram comprehcdunt.Grxce Avgflfltfert, id eftLyriformcs huiufmodi pi.
fces appellarim, ut hirundinem,miluum,coraccm,lyram utrancp, cuculum, hi enim omnes mul.
ta habent communia. Mullus quoq; parum ab eorum forma receditilongius aliquanto uranolco.
pus. Omnes fere eorporc tereti funt.capitibus crafsiores,pofticis partibusexiliorestafperi SCacu
leati,praelertim circa caput 6C branchiastinfra quas etiam cartilaginei cirri peculiares eis depen.
denttplcriqi etiam uerfus binos fpinofos per dorfum habent, pinnas in dorlb duas omnes , quarit
prior bretiior altior^.&i maioribus munita aculeis eft.CJiiorundam uel os uel oculi noeSu lucet,
ut hirundinis,lucerna:,fiueh3ec eadem quat miluus Plimj eft,fiue diuerfa. Vocem quoq; autfonu
potius aidunt, afperiiate branchiarum , (ut in Chalcide expolitum eft ) cuculus, Iyra,forte Sf alij.
Valant,huundo,miluus fiue miluago.Itacy genus unum commune flatui potcriticuius fpecies

H j

(P)

GpmUdi,

566 DcAquatilibus.

Germani differenfijs exprefsis circunioqucntur. Cuculus generis nomine appelletur «in
fltcfa ab excellentia rubicundi coloris. Hirundo SC Miluus, fiicgcnbc ^cbflttbc. id cft uolantes
iyriformes:Corax cinfd)’»<»'^<5l‘**“ ^tebflfdJ.iVlullus.cm iK»tb4tt; Lyra, etn (B«in«tt oOtr
0ccb<in/«&et ©ectxtl : Lyra altera , ein gebrtrnifdrter Ttcofifct). Diucrfus ab his pifeis cft
Gornus marinus, minimus, albus,ad longitudinem medixpartismedij digiti: editur cum capite
SifpiniSjUt legitur in Regimine Salernitano. Eft autem nimirum apuarum generis pifciciilus.

In quibuVdaffl Angliac locis uel cuculum uel lyram pifccm , Clltre indigetant : de quo lo.Caius
eurre, fcfmfitiHuncpifcem an in alijs partibus Angli Gournautum ( utBellonius ferI

bit)appelIentnefcio.Idfcio,in partibus Auliralibus uocant Curre, a uocequa aediteo fonoquo
homo cum profert uocem curre.quod ipfe aliquando in mare obferuaui,in uno huius generis ca '•
ptotqui quoties tetigeram erigebat fpinas,& curre fonabat. ^ Pifcesquidam laticorporisha=
bent quatuor alas,duas in uentre,& duas in dorfo,& ala: uocantur bx pinnte.&T iic per omnia ha
bent hi pifces,quos nos Lepores maris, Galli autem Gornais uocant. hi enim duas pinnas habet
in uentre,5^ duas diretfte fuper eas in latere uerfus dorfum. Albentis. Et rurfus libro 14. Lepus
marinus(inquit) pratter uenenofum (ueteribus memoratum,) alius eft, (Gtcman» ficiiBus) capite
lepori fimilis, reliquo corpore pifeis, ille bonus eft,rubicundEe peliis, 8^ durae, & indigeftibilis
carnis; quem lepram generare ferunt, fti uulgd gornellum uocant. Ishabetpoft caput quatuor
pinnasiduas, quarum motus eft fecundum longitudinem pifeis : SC hat funtlongae, ficut aures le*
poris;& duas, quarum motus eftadorfoad uentrem fecundum profunditatem pifeis , quibus fe
eleuatante,propter pondus fui capitis refpctftureliqiii corporis fui. LyraCinquitRondelctius)
a Germanis interioribus l^ccbrtndego 0ecb<tn)dicitur,quafi gallus marinus. Puto autem eun.
dem pifcem ab aitjs Germanis ©ecb<l^,id eft leporem marinum dici, a longiufculis iuxta bran«
chias pinnis, (uel cirris fub branchqs,)tanquam auriciilisiab alijs ©eelxtll,id eft gallum marinii.

Et forte galli marini nomen lyrae imprimis conuenerit , quod pinnam in dorfo ctiftac gallinaceae
fimilem erigattuelquddhuiufmodipifces fufpendi folcant aridi , ut pro uario corporis motu
capitis obuci fione uentosac tempefiatis mutationem, ficut cantu gallinaceus , indicent. Lyra
altera in sedibus exiccata fufpendittir,cauda,imdeuentus fpii et, indicante, Rondeletius. Talem
nomine ©ceb<in,id eft gallum marinum, ad fceletoncut apparet)depidtim, G. Fabricius ad me
mifit: rapite craflo,fpinofo,fed roftrorottindiore, non ita oblongo neq: acuto ut in cjrteris huius
generis, fi modo probe exprcfliim eft.nam fceletorS forma plerunqj a natura defledit, tum fpon J»
te,tum ui autartificio.Qiiidam ©eebrttt caponem interpretanturiquo nomine lyram quocj Ita.
li quidam nominant. Galli marini & Pergolici inter pifces numerantur .-i Chriftophoro Ence.
lio. Antuerpise pifi em longe diuerfum leporem murinum nominant, qui totus eft mucofus, SC
ffiyihenpek. orbis fcutatus a Rondeletio uocatur,fuo loco nobis deferibendus. ©ylbcnpole pifeis apud An
glos fimilis eft lucernjCucI cuculo, ut audio)mixti coloris ex cinereo & rubro.pole eftfynciput,
quo lucetinimirum etiam nodiDut aurum,quod Angii gjilbe,noftri gol6 appellant.

B De fimilitudiiie cuculi ad alios pifces, dc^colore eius , & alia quaedam ad b. referenda , dixi*
mus in A. Cuculus pifeis aliquam cum lucerna formatfimilitudinem habet, Gillius.

C Cuculi pifces litorales funt,arena & ijs qiise in arena nafcuntur,uefccntes,Oppianui. Inter

litorales & pelagios ambigunt, f Cuculus pifeis uocalis fertur, &: perinde ut aiiis eiufdcm nomi +•
nis obfirepere,Ariftot. Si Aelianus.

I Egregn curuli,quosefitarefolcnt omnes, difledos, dorfo nimirum aliquot per

tranfuerfum fcdionibus incifo,)aflbs atep conditos,Epicharmus apud Aihenaeum.pro le

Dorion quoq: allari eos iubet^sf^/i&rxest^/extp.id eft per dorfum inciibs. Si con
dire hcrbaixAos.apio nimirum, aut etiam ruta)cafco,rhoe,fiipbio,fale,oleo.& inter aflandum uer
fos inungere , SC fale modico fpargere. Si ablatos aceto ccnfpcrgcre. Hicrax(id eft miluus uel
lucerna pifcis)durioreftcuctilo,ca:tera fimilis, Diphilus, A Galeno etiam libro 5. de alimentis
inter dura: carnis pifces numeratur. Diodesiibro 1. ficciores ait eiFe carnes recentium pifeiu,
(T?'>6a:fiSj;:)fcorpios,cuculos,pafleres,8ie, (forte in geniiitio legendum, icorpiorum, cuculorum.
Sic.) mullos uero his minus ficcos eiTe , Athenseus. Typhon ait ttigolan aliquos putare cucu» ft
Ium eflc.propcer formae, ad mu!lum)flmilitudineBi,Si partium poftcriorumficcitatemtquamSo
phron etiam indicauit, icribenstTetyAac^TnflrcctjXjotyeBtte/^fl-Bi^tiw* Hippocrates inlibro dcin
ternis afFcd/bus eandem fere uim alimentariam tribuit fcorpio, draconi, cticulojcallionymo, go*
biOjin morbis crafsis SC pituitofis ufumeorum concedens , uti in Callionymorecitauimus. Iti
colico affedu ex calidis & biliofis humoribus , fumantur pifces duriore carne praditi, ut ceris,
orphusjglaurus, fcorpius, coccyx, (Goupylus enim ex Pfcllo coccygia hic legit, ut in A.pratdi.
dum eft,) Trallianus. Leporem mar. lepram generare ferunt, & uuIgdgornellumuocanuAl
bertnSjUirecitaui in A.

I. Ypfilon in coccyge producitur, Oppiano SC Numenio,

Hifw.Oppianus. 6*

Epitheta. K«iuiey<!r Epicharmo. 0»( Oppiano. Numemo.

DcCucum.mar.Cyb. Lib.IIIL 567

DE CVCVMERE MARINa

RONDELETIVS,

VCVMBRIS marinJmemfmt Plinmsiib. 9. cap, a, qui
K colore & odore cucumeri terreftri fimilis eft. Iscft
procuidubio quem proponimus , cucunverem paruum
figura, colore, odore referens. Digiti eft crafsitudineSC
longitudine,tuberculis aliquot afperlis,ueluii in cucumere terre,
ftri paruo, Partes internas indifcretas habet,

coroeearivm.

R E R V M quidem, non folum animalium , fimulacra inefle in mari, licet intelligere intuen.
tibus uuam,gladium,ferras: cucumim uerd SC colore Sf odore (imilem, Plinius. Cucumis pi.
fcis a Plinio dicitur.colore SC odore Cucumeri fimilis. Sed is magis fimilis eft ei,*quem uulgo Pe
ponernuocamusmifi arbitremur Plinium peruulgatu Melonem Cucumerem appellare ; quod
ipfum Cmile uero uidetur legenti ea quae idem fcribit de Cucumeribus, Gillius, ^

cvRSiONESuelcvRSORE s. Vide Dromades,
c V R Yi, V J. VideinCordylo,

b E C Y B I O. ,

V B I V M dii3um,quia eius medium arquepatetin omnes partes,quod genus a geome
tris wf®- diciiur.unde etiam telTell* quadrata Mc. Hinc & cybios genus pifciV qui»
pifcantes id genus pifcium uelut aleam ludant, Feftus, Poft lacertos (Scxitaniim SC
Patianum)fequuntur(inquit PIinius,nimirum quod ad precium SC faporis bonitatem
praftantioresalijs) MaoticfiCybium. ita uocaturconcifapelamys, quat poft 40. dies a Ponto in
Maotimreuertitur. Cordylaetiam diciturpelamyspufilla.cuminPontum e Msotideexit
Plura de Cybio leges infra in Thunno: ubi Rondeletij caput ponemus , infcriptum De thunni
jo pelamydis , orcyni , alifs® fimilibus nominibus. KvSaxc ab Oppiano libro i.inter pelagios pi.
fccsnominantur,hocuerru;0{«i«/»(/)^,i(si(^Wa7<!,,i,/5*„fg„.^re(ftofingulariKse™! mcon.

i)cio. OrcynorumgeneraftatuereuideturOppianus7,p&/i./'«s&:«vfa«s, Vuottonus- exiam

citato poeta uerfu id furpicatus,cum in eo fimpliciter orcynos ^ prenades SC cybras pelagios efle
dicaunon genus aliquod in fpecies diftinguat.nam periphrafis eft pro cpnuwi V.

taa quidem tiel horaa cybia , funt falfamenta de partibus cauda proximis e pelamyde magna,
quam^^a: tritonem uocant.cybia uero fimpliciter dicuntur, ex alijs etiam partibus concifis,d qua.
dam fi^ra cubi: quod multo magis probarim , quam quod pifcantes id genus piftis uelut aleam
!udant:hoc enim omni fere pifcationi commune eft. Vrena apud Varronem qua flntdubita.
tur. Solea,(inqint,)muftclla,urena^.Legendum forte uraa: qua 3C alibi a Varrone nominan-
40M:Lybiu(inquit)8f thynnus,&: cuius partes Gracis uocabulis omnes , utmelandrya atmuraa
Horaa quidem dici coepta uidentur,tanquam modeftiore 8C elegantiore uocabulo,pro urais.

Imponuntur lalfamentaSf contra morfum canis rabiofi: contra draconem marinum ex a* CJ
ceto.idem SC cybij profecftus,Plinius. Cybium aiunt utiliter imponi uulneri acanefe(fto,Ga.
lenus hbro i i.de medie, fimplic. Cybia uetera eluta in nouo uafe, deinde trita, profunt dolori,
bus dentium,Plinius, Cybium optimum ac uetuftifsimum olla inditur,at(5 argilla circumfini
tur,&: fmno ardenti obijcitur.ut ad cinerem cybium excoquatur, tunc adiedo Pario lapide con
turo,fairamentifupra ditSi fauilla conteritur, hoc dentifricium ita bonum eft, ut ad inanitatem
dentes non finatperuenire,Marcellus Empiricus. Et cybia uetera eluta innouo uafe , deinde
tnta, profunt doloribus,Plinius libro ji,

Cybtum(inquitBudaus)appellaturilluduasa Gracis.quodprifci Latftuquadrantal appel. H.»i
labanttea rationediiftum,quaiam in cybio pifte poflta eft.

C Y L L V s uel Scyllus.uide in finefere Corollarij de Afcllis ex ueteribus.

CYNOSLOSSVM in S.literapoft Soleam (quam Graci buglofliim nominant) dabimus.

c Y N o P s,td eft Canis oculus:uel c Y N o p v s,id eft Pes canis,nominaf tantum a Plinio U-
, ultimo,inter aquatilia animantium:Ut SiCYNOSDEXiA.ideft dextera canis,
aliqui fine fi cynodexia legunt, ibidem.Rondeletitis ignota fibi latetur, quis uerd nollet quodne
mo deicribitf Forte zoophyta quadam fuerint, qualia in mari fcecundifsima rerum uariarum pa
rcnte,ixa:mulatrice lerreftrium, innumera funt: ut etiammanus marina, quam fuo locoexhi.
nebimus.

<0 CYNOS EVNA, pifeis idem qui fmaris apud Athenaum. qui circa finem libri 7. in Chal.

M ” Epaneti de pifeibus fibro hac uerba profert : reafu/ «p^visi iiAAstfi, tcuuSs

‘'«.Malfarius in nonum PUnij capite id, Smarides (inquit) uocantur etiam mandes & cynofeu»

H 4

5<58

Dc Aquatilibus.

maCflccnim perperam habet codex eius imprelTusijer m.)anonnullis,ut; inquit AthcnsEus.un,
de apparet eum pro c-^it/frW-t.legiflb .riixfiJlx : &: reiSe quidem ; nam eodcml libro de manidibus
feribens Athensus Epadeti ex Opfartytico uerbahac recitat; Iw »w« nimis SlVii,

quare illic etiam fimiliter legendumld*: poft diftinguendum, ceu pifcem diuerfum. ^ Cy.
nolTema loci nomen eft in Aegypto Straboni, Ku£i.««(«c StephanoLibys locus, Kc.

de cyprino, rondeletivs.

Cyprini iconm ex nojinspofummi^Md em im me
ex^rejjam haheremuf.

Cyprini j^ecU

C

Cyprinufin
quibui aquis
degat.

Ub.7*

tepidotus.

tib.^. dehili.
amm.cap. 8.

Ub.S.dehm.

cap.20,

tib.d.dehi^.

citp.14.

I Cyprinorum nota propria fit paa
latum carnofum habere linguae ui
ce, plurima quidem funt Cyprino.

______ rura genera. Mamquae Tinca SC

Brama nominatur, atep pltires alij pifces pa.
latum carnofum habent. Qtioniam uerd quj
Carpa a Gallis omnibus uocatur, inter cacte,
ros omnes pifces maxime carnofum palatura
habet , atef ita euidens , ut titilgus etiam lin-
guam appellet, eam pro tieteru Cyprino hic
deferibemus, 6c Cyprinum elTe comprobabi
mus. Aliquot alios quibus nota hxc commu
nis eft cum quibufdam alijs huic tanqua fpe,
cies ftibfjciemus.

Sed primum id pcrueftigandS , fit ne Cy
prinus pifeis marinus an fluuiatilis, an lacu-
ftris.Oppianus libro 4.«Ai^7i««(/ cum mari-
nis litoralibus recenfet;

Et aliquanto poft de pattu marinorum pifei.
um loquens: ^

KVTiyiWci yovM psroiffii/ taci*

Neq; hunc folum,fed etiam alios omnes quo
tum Ariftoteles meminit , Oppianus mari-
nos facit. Athenaeus a marinis non) feiunxit,
etiam Ariftotelem citans. KvTificais, -^Ofus-

^iyuii m ST©',»! Aeismi/Msisvfa , mainwayiUx

Sixif.At Dorion eodem Athenaeo citante in
ter fltiuiatiles & lacuftres collocat. Axeluiiii/t
Kiais ^ Vis rjiivxais vamtiuis wi7Kai}.(»(/ wc-
ifianss.-AexlAiiiii,,!/ itfihiinmSlrKvTifuaii!. Pri
or locus eftiCyprianus ex carniuoris gre-
galibus eft pifcibus,ut tradit Ariftoteles.Sed
hunc loca poftea excutiemus. Alter eft; Do-
rion uerd in lacuftrib. di fluuiatilibus nume-
rans fte fcribitiLepidottim quem uocant qui
dam Cyprianum. Ariftoteles fine contro»
uerfia aliquot in locis fluuiatiles Cyprinos ef
fe facit, ut quum nonnullis pifeibus palatum
carnofum pro lingua datum efte ait,ucluti in
ter fluuiatiles Cyprino, Etalio inlocodeflu
uiatilibus 5C lacuftribus tradias , ut Silurum,

(Glanim,)ita Cyprinum tonitruo fopiri mas
gno feribit, ied leuitis. Item alibi de parni la-
cuftrium & fluuiatilium feribens. lam uero
experientia docet non folum influutjs,fedin
lactibus magnis & in ftagnis Cyprinos nafei.

Qiiare non refert fi inter fluuiatiles uel lacu-
ftres annumeres. ,

A Gallis omnibus Carpeuocatur.GenercabltalorumCarpioncdifferqutpoftdiceturlquoa

propter eos dico,qui nominis affinitate in eum errorem indtitfti funt,ut Carpionem ItalorS cum 6»
Carpa noftra confuderint. 8d a Graecis uocatur.

Inlacubiis2finfluuijsquibuiaa.madinflgnem magnitudinem accrefeit. uidimus enim qui

De Cyprino. Lib. 1 1 1 1.

trium cubitotum ma^itudinem attigerit, nec folum longo fed fpiiTo cft corpore, fquainis tegi,
lur maximis bC latifsimis, a quibus KvTnJ^u-n^ appellatum fuifle puto a Dorione. Vix enim alium
reperias qui ualidiores uel latiores habeat fquamas.Coloreeft flauercente,maxime quum fenuit.
lunior colore eft magis ad ftircum inclinante. Capite eft breui pro corporis ratione , Tincis hae
parte fimilis.Ore eft medio, labris adipo(is,carnofis,flauefcentibus. Ex fuperioris labri lateribus
iuxta angulum fcifliira: oris extat appendix utrintp una, mollis, flauefcens, in acutum deficiens*
pofsis appellare. Supra has alia; breuiores funt,&: ideo minus euidcntes,nigricates. Det»
tibus caret Cyprinus: fed horum uice os palati medio infixum planum habet, Itcue, triangulare:
ex aduerfo,!!! parte inferiore ofTa duo incifa,in gulam recuriia. Oculis eft medijs,ante quos funt
«o foramina.Pinnis natat latis:dua fitac funt ad branchias magnx,in medio uentre dua: : inter quas
bC caudam alia eft unica,quac ferrato aculeo SC ualido innititur:inter hanc arpracedentes eft ex.
crementi raeatus.Ex medio dorfo unica erigitur ad caudam fere continua robufto etiam incifom
aculeo fulta.Caudalataeft,ex nigro rubcfcens,ut &C poftrema pinna. ^

Lingua caret,ut iam diximus,fed eius loco palatum carnofum dedit natura faporum perci. UngiM«ic*i
piendoru caufa.quod euulfumlingug forma adeo refert,ut non folum uulgus,fcd etia uiri dotfti '■«f-
lingua uocet, a: lingua uera eife praifraiSe defendant, adeo difficile eft opinione euellere, qua: ih
animis hominum penitus infedit. At qui in os uiuorum Cyprinorij digitos immiferit , qui uiuos
mortuos ue difrecuerit,cernet fuperiori oris parti fiue palato carnofam fubftantiam aMxam infe
riori nullo modo hacrentem,ncc ullo pado (blutam aut liberam,ut lingua dici non debeat,nifiim
»0 perfeda admodum incertaip. Itacp non iam falfa: bC inueteratae opinioni nemo fidem adhibeat

CedTvm^iif, Ariftoteli^ fic feribenti : Aquatilium generi quos pifces uocamus , data quidem ui. 4. debili.
eftlingua,fed imperfeda, incerta^, oflea enim nec abfoluta, kfMhvtMn, Sed palatum nonnullis cap.s.
carnofum pro lingua eft,uelutinterfluuiatilesCyprino,itaut nili diligenter infpcxeris,lingua id
efle uideatur.Huiufmodi palato carnofo prxditi funt & ali| pifces,ut BsLkias,iCyprmm’& Salems
demes hahent,ut nosi>hferinmmiu)T inca,a; plures lacuftres qui lingua &C dentibus carent. Qiii den.
tes habent.quibus alimentumretinerequeant,tjdem bC linguam obtinent ofTcam , imperfedam,
inferiori^ parti h*rentem,uelut lingusilli offex dentes infigi poirent,quemadm’odLim nonnui
Iis in palato:nullis autem horum palatum eftcarnofum.Sed ad Cyprinum redeamus.Is pro cor.
poris ratione uentriculum uel magnum , uel parttum habet. Hepar medium , in quo fellis uefica
Jo nigricans. Splenem magnum,pinguedine obduda intefiina.

Ouis diftentum uentrem femper reperias, quia quinquies aut fexies anno parit, authore Ari c
ftoteleifed ex ouis incrementum tardum eft, ouacp edita a mare feritantur quum congefta repe. DeoHtserprff
rerit, reliqua pereunt.Cyprinus enim,Balerus,&: fimiles.uadis fe intrudunt qUum parturiunt, ac» Ofrioi-
ifepenumero lingulas forminas, mares tredecimuel quatuordecimperfequuntur,fo2mina oua
progrediendo emittit, mares fedantes femen fetum ouis afpergunt,ilerum plurima pereuntteum
noii ftdbiliSjfcd mutans continue pariat) diisipari oua necefle cft , uideliccc ca qux noii
in materiam inciderintalmuam,ied excepta ab unda ferantur, Illud uerd notandum^non folum cyprinos ttii
maris & nxminx commiftione Cyprinos naici,ied etiam fponte, &iine ullo maris bC focmin<e Ic j^onie nafei,
minCjid quod experientia mihiconftrmauitjuidi enim in aquis in caua loca 8^ montibus ieptarc
40 ceptis 8iLColIe(ftis iponte generatos Cyprinosjinquacloca necriuiTS,necftagnum)necpaius, nec
lacus, nec fluuius ullus, nulla denicp aqua prxter cceleftem influxilTec.

C^uam Galli omnes Carpam uocant , ueterum Cyprinum efle ex ftrperioribus notis peripi= X
cuum eft, maxime ex frequenti partu, ex iquamarum magnitudine:ex eo quod lacuftris fit,& flu Carpauere qj»
uiacilisjfententia Dorionis bC Ariftotelis.Nam quantum ad Atbensilocum iam citatum ateinetj prinitw cjp.
dicimus integrum non eiTe.nei^ enim carniuorus Cyprinus ab Ariftotelc ponitur , cum herbis, c<irmKorH«
muco, luto uefratur.ISe^ uerbahxcienium ullum habent
svtM «K-wTf.tradit enim Ariftoteles linguam Cyprino deefle , fed eius loco palatum carnofum
habere,id^maximein pilee quem exhibemus cohipicitur. Sed de hac nota fatis iam diximus.

Noftri Cyprinos in pifcinis bC uiuarijs includunt,alq in paludes bC ftagnacomjciunt, magno g,

^0 prouentutnam tertio uel quarto quoc^ anno maximos quofe^ diuendunt , relitftis paruis ad pro»
pagationem. ^

In lacubus Allobrogum 5^ Italiae, ut in Lario, capiuntur Cyprini admirandae magnitudinis* 9
Capiuntur influminibus &!riuis,utin Sequana, ArarijLado.

Vniuerfe quidem carne funt moIIiore,humida, parum gIutinola,iatis inftpida , fed pro loco- ^**‘^‘'*
rum in quibus proueniunt,8C nutriuntur differetia, magis minusue ialubres uel inialubres funt. ^

Qpi in fluurjs magnis urbibus uicinis , earum^ fordes excipientibus degunt , malt funtiucci,a
quibufdam tamen cupediarum amatoribus ualde probantur , quod pingues ftnt bC praegrandes:
rnagis probandi qui in rapidis & puris aquis nafcuntur dC uiuunt.Qui in paluftribus bC ftagnati
tibus aquis, lutum olent,

60 Lapis palati argris ingraui febris aeftu alleuamentum aliquod adferre traditur,quod fitim fc- ^

d« bC refrigeret. 15odetn frnguinis c naribus fluxiones cohiberi , (i ore contineatur , funt qui
aitinncnt.

570 De Aquatilibus.

de eodem^ eellonivs*

IntcramnicospffcesantiqmCyprinumoptim^defcripferuntGalliCarpainfqujcexSequa.
na & Arari laudatirsima eft)Placentmi Carpanu.Ferranefesftit & inulti accola Padi) CarpcnS,
Veneti Rainam Romani Biirbarum,Graci(qui T urcis inferuiunOcornipte batan , Strymonis
amnis accola Grinadiiiocant.Sed Aetoli antiquam Cyprini nomenclaturam retinet. Kyprinos
enim adhuc uocant Proinde ne Carpam cum Catpione confundas, imprimis tibi cauendum cft-
differunt enim inter fe plurimum.habeiit quocjj Padi accola: ad Comafcum.pifcern marinum Cy
crino perfimilem,cui unica eft in tergore pinna, atcj utrinq; in lateribus ad branchias una , dua
fiibucntre pifcemScarpamuocantrde quo iam iri Coracino ditSum eft: de Cyprino iic Oppia,
nus Scombri.Cy pririiifiabulantur littora iuxta. Ac paulo poft, In pelago foetus quinos edit i»
Cvnriamis.

Fluuiatilis SC lacuftris eft,&:(ut Dorion aUthor eft)gregalis SC carniuoriis.cuius latera utrintj
latiore carne turgent. Squamarum quofp rotundarum ferie tam firmiter uallatur , ut merito Le.
cidotus appellari pofsit: lapidum enim itfius facile repellunt eius fquama:. Communis Cyprino,
rum longitudo fefquipedalis effe folepat bipedalem menfuram excedere rarum eft.Poft Glanim
(ait Ariftoteles)tardiftime augentur Cyprinorum ouataugentur tamen qup mares cuftodiunt ad
milii magnitudinemtSopiturquandoqi. t j ■ j-

Cteterum ex Cyprinorum ouis Cauiarium rubrum tiertloIet,iudaeis dicatum: nigro enim
(quod ex Sturionum ouis conficitur)eis ex lege eft interdidum.Ciuapropter qui ad Capham ur
bem ad Tanaim fiti funt, magnum ex rubro Cauiario lucrum confequuntur, l»

Cyprinus dentes in ore non habet,fed tantum in ingrelTu faucium.

COROtLARIVii,

c Y P R I N V s nomen eft pifcis,Hefychius 8C V arinus: qui primam acuunt : ego penultimS
potius circunflexerim,quam Oppianus producere folet, ut coracini quocp. uerd qua

tuorfyllabis ultimam acuit, ut SC alia in ww. Oppianus cyperium nuncupauit, Vuottonus, Sed
Oppianus xv^mii tantum dixittribus fyllabis:interpres uerd Latinus cyparinum femel. Bala
eri pifeis fluuiatilis meminit Ariftoteles libro 4.hiftori*,cap.ultimo:qui nec oua,nec femc pro=
ffiicum habeatlfed Grteceperpera legitur scJiy i»©' m Jityms,ubi Gaza reddit earini &: balagri.

Lepidotum aliqui Cyprianum uocant, Dorion. inter pifces aTaf entino nomina- 5»

tur:a Strabone &: Athenxo inter pifces Nili. Orpheus in libello de lapidibus , fquamis niten-

tem argenteis lepidotum dixit x^cpobiAxui) AfyeiftinAiiri/isnipfotEjA&rTitsiaSl/». Oliridis

corpore dilaniato Typhonem aiunt pudendum eius in Nilum abieciiTe : Se' de eo guftaffe ex pi.
fcibus lepidotum, phagrS dC oxyrynchumiideo^ Aegyptios hos pifces deteftari,«j5TOAa, Plu-
tarchus inlibro deifide. Huic aduerfatur quod Strabo fcribitlibro i7.Animalia quadam Ae-
gyptii uniuerfi colunt:ut ex aquatilibus duo, lepidotum pifcem & oxyrynthum. Et ubi Hero
dotus Lepidotum K anguillam pifres,facros cenfent Aegyptij:Va!la interpres fquamofum uer
tit • quod non probarim, feritandum enim eft homony mite uitanda: gratia Graecum huius pifeis

Cyprinus a quibufdamrecentioribus carpa nominatur, quo nomine aut (imili, multi hodie 4«
Europx populi in uulgaribus linguis utuntur. Deftinet carpam Danubius,! Rheno ucniat an
chorago, Cafsidorus in cpiftolis ii.4,de regio conuiuio feribens. Miratur Grapaldus nullam
in ueterum feriptis carpani mentionem extare. Erafmus Carpas dixit, alrj quidam carpones,

(ut AlbertuslS/ carpiones,Carolus Figulus. Nos de Carpione Benaci,plane diuerfo, S>C trutta
rum generi adnumerando pifcc,fupra fcripCmus. GraECi(nonnulli,Gillius) in hodiernum di-
em antiquo nomine Cyprinum uocant , Malfarius. f Circa Larium lacum Italice Burbaro uel
Bulbers uocatur,maximus qui in eo nafcuntur,pifcium. Bulbulus, ante alios immani corpore
pifces,Bcnediflus louius in Larij deferiptione. Venetijs carpano, alibi reina : quod nomen a
regina fadfiim uidetur,qudd magnitudine inter fluuiatiles K lacuftres excedat : & a ganeonibus
pinguiores ex eis prtecipueappetatur.fic inter radices alpinas oreofelini,uel petrofelini,uel lafe.
ris genus quod altj uulgd aftrantia uel magiftrantia nominat, Rhatti & alij qui Italia uerfus mon
tana incolimqreinam appellant, Brafauolus in libro depurgantibus medie, pro carpa re^na dF
xit. Carpas Mantus BulbarosuocaqPlatina. Hifpani Carpa, Germani fuperiores eirt Rrttpfi
inferiores lK<trp,uenK(trpe:ail alicubi,ut audio,ctr> !Bllb: quod ad Bulbulum uel BurbarB Iia-
iorQaccedit.alibicenC4rper,FlandriC4tpcl. Angli « £<jrpc. BohemiCapr. MoniKarp.
Apud nos pro ^tate etiam nominibus diftinguitur. uocatur enim primo anno ein ©eglin^lR*
eundo cm©p:«U uel ©prnliitertio ciri TKtirpf. _ ^ .

©ptegelBqrpcmCyprini quidam funt in Franconia.fic difli amaculis. f Cyprini nigricari
res Venetias e Venedis aduehuntur, £ Coracini quotj in quibufdam lactibus fcarpx uel carpa:
pifces uulgd dicuntur, utBellonius traditlcapite ac dorfo in Cyprini modum gibberofo , atep in 6a

arcum connexo. uide in Coracino A,

Cyprinus pifeis fluuiatilis eft,Kiranides. Cyprini nigri in Danubio capiuntur , AeUanus.

De Cyprino. Lib.IIIL 571

InlacuSuermenflciimalij pifces abunde, tum cyprini capiuntur, f Carpaeplctun^nonminus
latae quamlongae funt. Crafsiores funt quam longiores fecundum proportionem , Albertus.

Carpo pifeis elt magnitudinis mediocris, decem interdum librarum , Adamus Lonicerus. In
unguibus egregij accipitris uidentur efle ueluti linete quaedam aut fciffiirte, fquamte tanquam
in cyprino pifce, Demetrius Conftantinopolites. A fquamarum quidem magnitudine lepido
tus alio nomine uocaturiquas etfi xfyvifas, id eft argenteas Orpheus dicat : non tamen necelTe eft
albas elTe;cum de coloribus poetae faepe loquantur improprie, SC epithetis aliquando abutantur,
dixeris autem commune hoc fquamarum epitheton effe. Squamas habet quafi aureas, Author
de nat.rerum. Carpa plus fanguinis habet quam caeteri pifees,pro fua magnitudmetideom mi
IO nus eife frigidi temperamenti probabile eft , Greg. Mangoldus. Lapillum in capite iuxta lin.
guam habet,candidum,durum,ad minimi numifmatis magnitudinem, interdum paulo maiore.
Habet SC in medio capitis fubftantiam quandam maiufculamjcralfam, cordis fere figura , duram
fed tenacem di flexilem dumrecens eft,fub dentibus mordentis: tanquamin acetabulo quodam
repofitam:fimiliterutleucifcus fluuiat.qtiem Gardonum uocant Galli, De hac forte fenfit Ence«
lius,S^ improprie lapidis nomine appellauit , his uerbis:In carp* faucibus reperitur gemma feu
lapis,forma triangulari.magnitudine pro portione pifeis, coloris candidi extra, intus flaui. Lin
giiam(utuocant)fef)aratam a palato.inparua etiam carpa duos digitos latam uidi, linguxin qua
drupedibus proprie ditSae figuratfubftantia quocj 8f guftu fapore ue fimili, ufum quo$ eius & fa
cultatem guftandffimilem efle dixerim.quare linguam appellari nihil prohibet, netp enim ut lin
lo gua uel fit uel dicatur proprie, locus K litus facif.ctim alite etiam partes fitu diuerfo nomen idem
retineat. Cxteriim quod apud Athenteum legitur de hoc pifce, tIui JiyfmifxD iyim Lingu.

«ni vOT msiiut Natalis interpres Latinus ijmiliter ad uerbum tranftulit, linguam ei non

fub ore,fed fub os eifeiineptedicfrum dC deprauatum apparet, legi poterat, tIuij yMHJxv littstm je
^ ri/ixn, ivdiat; v siiut hoc eft , linguam non inferiore parte oris , fed fuperiore habet.

Dentes etiam cyprinum habere dixerim sit -coii wso.»*; hoc eft , non inore, fedDctifff.

fubtus.intra fauces enim dentes ipfius latenqnecp uel oculis diduiSo ore , necj tatfttii immiflo di.
gito apparenttlicut di balero.a: alijs quibufdam. Sunt autem in maxillae recurux medio den-
tes quini fere accumulati, chotradum inftar , fitu di magnitudine inxquales , tres maiufculi , duo
cxigui,pr:cduri,caui, fuperficie fumma lata, fiue plana, obtufa, fed lineis quibufdam exafperata,
jo unus tantum 81 canidior exteris , ^fuperficie Ixui eft in mucronem breuifsimum faftigiata.

Hxc de cyprini dentibus ftudiofius tradere uifum eft , quod Bellonius nullam eorum mentione
feciat. Carpo di alfj quidam pifces in lateribus gutturis mandibulas habent, fub branchijs, nec
ullum in ore dentem, Albertus. uide in Barbo b. f Cyprino quaCernx funt branchix,duplici or
dine,nouifsima excepta, Ariftoteles.ego quaternas in eo reperi, fed omnes duplices, f La (Ses
in carpa circa calendas Nouembris reperi turgidulos.

Cyprini pifces litorales funt, Oppianustgregales, 81 in arenolis locis uitftitant , V uottonus. C

Decarpa fertur,qudd cum focmina eius grauidam fe fentit,8f tempus pariendi inflat , motu oris
(ore innuens piilju lenitUt adiuuet parieuramitune illum loco j eminis lac emittere, quod feemtna fujet^ies ore ,flatim

'>unfarMtmfoklemprofutura,Authordenat.rerum:mi&etjmologiamquoq,ridiculamaddit,carferamapj!el-
40 Un,quodcarpens,mdeUcetma]culi ye»!en,^ari«f)ma(culum excitet, ut lac lpargat;2il ita demum eam pa
rere.Efl autem Iac(genitura)huius pifeis ualdeipilfum. Quod autem quidam dicunt fcemina lac
ore fufcipere,&r inde futura concipere oua , omnino falfum di alibi a nobis improbatum eft , AI.
bertus. ^ Cyprinos, tincas, anguillas, apuas,e putredine , feu abflg femine generari certum eft,
Cardanus in V arijs. Audio in pilcinis leu uiuarqs quibuldam carpas reperiri , in quibus neu.
trum fexum agnofcas,in cibo fuaueis.Quxrendum an hx frnt qux ablque femine procreantur,

^ Cyprinus, balerus,S<l exteri fere omnes uadis intrudunt lefe cum parturiunt, Ariftot. Pari,
tura carpa ad ripam, ubi tepidior eft aqua, fe recipit, dC oua emittit, fcquuntur autem eam mares
duotquigenitura fua tanquam linteolo oua excipiunt, di ad loca tuta commoda^ educationi leu
cuflodix deducunt, Greg.Mangoldus. Cyprini quinquies autfexies anno pariunt: partum^
yo fyderum ratione potifsimum faciunt, Ariftot. Soli quinquies anno pariunt,Oppianus;fcxies,PU
nius. Carpxnoftrxfublunium S^inipfolunioparcre folent. Cyprini poft glanin tardifsime
augentur,ouacpxditaamare leruantur.Ouum eorum, 81 reliquorum eiuldemgeneris,codcdie,
di poft, magnitudine milij fit, Ariftot, Et alibi , T um folum oua fua cufiodit cyprinus , cum ea
congcftarepererit. Cum autem cyprinushoc faciat.quod K Ariftoteles teftatur, flfexperien.
tia pileatorum in carpa noftra obferuatum affirmaumireris Plinium Icribere, lilurum folum om=
niumxditacuftodire oua. ^Carpx cerebrum ad augmentum 81 decrementum Lunx crefeere
uel decrefeere dicitur.quod etfi omnibus pifeibus accidat, huie tamen prx cxteris:licut inter qua
drupedes lupo di cani, Author de nat.rerum. ^ Cyprinus canis exortu potilsimum fideratur.S^
tonitruo fopiturmagno.fed hoc leuius ei accidit quam glanidi, Ariftot.8. 10. Quem locum Pli=

4o ttius fic tranftuIit:Fluuiatiliumlilurus(riaKfrfi:We(if^sfr)caniculx exortu fyderatur,&l alias fulgu
rect»aifrao)fopitur.hoc 81 in mari (Ariftoteles nihildemariifedexprofefo deflimiatilihmhiec firihens agit)
accidere cyprino putant. Semini(d okli)cittpetx nonnunquam in anno primo nauuitacis niger

572 DcAquatilibus.

uermiculiis qui&m poft aurem tebi&us innardtuh& hoc fepius poli Augufium cafe tabemo
ritur remedium eius eft aqua dulcis & fluuialis , Author de nat. rerum, Arifloteles ballero &C
■ ti' ioni ex flUuiatilibus ac lacullribus uermem(helmintha.lumbricum)innalci au lub Cane; quo Q
li infirmati ad fummum aqute efFcrantuna: illicatfiudii SoIis)intereant. Lucijs £C carpis(utex
oerito quodam pifcatore accepi) peliis aliquando ingruit, unde tumores etiam in corpore ipforiS
anoarent-carpis etiam fquams decidunt, itatp pereunt plericp omnes infefli , prarfertim cum in
piicina aiit uiuario plures coniundii fuerint. Carpis priuatim fanguis interdum circa collas co
f F) aaulatur quod uel cx coloris, qui albus illhic efle debebat , mutatione apparet. Sic alFcdli in cibo
etiam infalubres funqetiamli uulgus id non obferuet.Et hi morbi prpcipue accidunt, cum annus
ficciorfuerit &aqus imminuta:. In Palatina regione Germaniae , in loco cui nomend Mi- lo
chaele e«:campo,uel agro,(C)itbcl8fel6)in fofla circa arcem carpam eire,quae centelimum uitSe
annum attigerit, ex homine fide digno cognoui. f Carpani herbas depafcuntur cum fluuij au.
dialucosexcedunt,Platina. .

D Marem ouafuacufiodire,inC.did?um eft. f Aftutus eft pifcis, K ut reti capiendus euadaf,

uariamachinatur. Primum enim circumiens foramen qu2rit:quo non reperto , tranfilire cona*
tur uibratoinaerem corpore, aliquandofub reti effugium qirarit.(fuffodics in fundo, Albertus.)
Alias herba ore tenes, retinet fe ne trahat a reti.alias de fuperficie uenies.quantu potell caput fun
do infigit.ita quod rete no nili cauda tangens illabit, (alias fuperueniens elidiq)Auth.denat.rerB.

Intcrdidumellapud nos pifcatorrjs legibus, ne quis eo retis genere utatur quod ab arundi»
nibus denominant, (ben 15ver5ag,)imptimis uerd ne reti cuius anguftte funt maculae inter arun= i»
dincsquifquanipilcariauiittcyprinos tamen 8( prafinos (ut appellant) retibus quorum amplae
funt niaculK expifcafi licet: modo prafini in eam fint adulti longitudinem , quae legibus pifeato-
rtjs determinata eft. Iftri confluente per hyemem glacie aftridia , pifcatorcs alicubi ea perfra.
<Sa,fcrobern inftar putei excauanqin qua cum alij pifces permulti , tum plurimi cyprini & cora-
cini capiuntur, Aelianus. Placentas e papaueris feminibus ad olei ufum exprefsis , pifcatores
aliqui in fruftula comminutas mane,uefperi K circa mediam notftem aquis inijciunt;&: rete fem
per luperinljciuht;itac|) pilcium magnam copiam aliquando capiunt , in forum aduehunt.gu-
fiantur enim hx placentae ab omni pifeium genere , carpis tantum SC lucijs exceptis . Circa
Argentoratum harc ars noftro feculo primum exerceri coepit cum increbrefeeret, prohibi-
ta primum,poftca rurfus conceffa eft. a monacho Carthufiano inUentam aut demonftrata aiunt, js
Argentorati quidem papauer copiofe colitur:ex ea urbe placenne huiufmodi in pifcandi ufum,
alioetiam conuehuntur.Qiiod li medicos audiretmagiflratus,pifcationis hoc genus, quo pifces
liue papauere ftue alio medicamento torpore ftupore^ quodam affetSi, ueluti fopiti , capiuntur,
omnino damnaret, f Carpooptime ualetinfundo argillofo tritico primo feminato poftea
argilla defuper fparfa,»: poftea aqua fuper effufa, Albertus. Carpersc foboles paucis aquis (/ora
te aKH»)prouenit;fi in fingulis fofsis decem cubitorum recenter fatSis ponantur lingula: carpera
cum paribus fuis ante partum proxime, opinio uulgi eft earum fic fobolem prouchire. fed poli-
quam pepererunt,eximuntur.Soboles quocp trium uel quatuor menfium tempore roborata, fof
fis rcieda(ex«rB/fa)reponitur ubi habet crefeere cum perfe(Sis,Autbordenat,rerum.

Carpte pingues funt &: dulces, fed nonfalubres,&: mollis carnis, Albertus. Gayneriuslta-
Ius carpiones concedit hc(liicis,carpas an carpiones Benaci intelligens nefeio. Carpapifeis eft
admodum uifeofus: quare SC uino coquitur , ad tollendam cius uifcolitatcm , Encelius, Parca
etfi fquamoftor fit alijs quibufdam,ut perca & lucio, carnem tamen non habet adeo albam, friabi-
lem S(fubtilem,ficut lucius Slperca: &: fa-pius reperitur in ftagnis , Arnoldus in Regimine Sa-
lerhitano, Infalubres funtearpa; cum morbis laborantiquod ex fquamarum defluuio, autfan-
guine circa collas coagulato apparet, ut diximus in c. Nuper audiui mulierem albo quod dr-
ca branchias eft e carpa ftagnenfi deguftato,mox inflatam effe, & multo poft tempore agrotaffe;
cuius rei caula forte in uermem aliquem uenenatu,qui branchijs haclerit,! eijcienda fuerit. Com
mendantur apud nos circa Martium menfem pr^cipuerbene habitK tamen &: pingues omni tem
pore placent, Maio & lunio menfibus exccptis,cum genituram emittunt , aut emiferunt recens, y»
Cibus eX eis mollis & phlegmaticus eft , Adamus Lonicerus. Regina etfi tanta mollitienon
funt praditx, quanta manse &C anguillse,efitata tamen bC ipfae pauld copiofius, aluum fubducBr,
Brafauolus. Prafiat mas fccmina,ut etiam inter cateros plerofcp ; lacufttis ftagnenfi , prafer.
tim tjs inlocis lacuum.ubi fluuios fubire poteft.inhis enim multo praftantior euadit. Maiulcu-
lum etiam minori praferendum puto, quod idem in cateris carne molli praditis pifdbus obfer-
uatur. CJiiorum color flauefeit, minus probantur cateris, (nigris.) Carpa caput ganeones
imprimis expetunt, lingua maxime gratia. Lingua eius perdulcis eft, (prafertim) affa, Alber-
tus. Carpani grofsi(obefi,)&herbas, ubi flumina ob increfeentiam ex alueis exeunt, depafti,
non infuaues,cum leucophago aut alliato habentur.parui friguntur, Platina. Sanguineabun-
dat carpa pra cateris pifcibus.exenterata intrinfecus abluenda eft uino illo in quo elixabitur, ab
initio ftatim frigido immifla.non ut alij molles feruido, (nimirum propter pulparum crafsitiem.)
Quod fi gelu in patina facere libuerit, fquama eius linteolo illigata fimul cum pifce coquantur,

DeCyprmo. Lib. IIIl. 573”

ut ilis reddatur crafsius. Acetum elixandis carpis additur, fed mox aufertur colando, ne fqua»
mie eis decidant, (fed locus hic in Germanico libro unde transferimus,obfcurus eft.) frufta capi,
tis primum imponi debent,dcinde qua crafsiora fuerinqprius.elixa donecfpunia rubefeat, cola
inuerfo lebete fuper linteo puro,&: calida infer,Baltafar Stendel, Idem paulo pdft docet ius ni

grum cum pane in carpa fieri.

Cyprini pifeis fliiuiatilis fel imindium (oculis ) omnem obfcuriiatem unat. Adeps Venerem
cxcicat.Hoc liquato li quis in balneo fexum fe {forte,fuiinda fihi) inunxerit, colorem (.calorm) bo.
num,8d poli concubitum ftatim conceptionem parit, Kiranides. Orpheus in Opallij gemma
mentione, lepidorum ait neruorum affedlionibus mederi ; qua autem eius pars uel quomodo id
prafteqnon exprimit.de adipe inungendo forte intclligendum,ad fedandos dolores , prafertira
in affedlibuscalidts.Kiu iAiyor* mtS» hvJOiAievs «imi. Lapillus de capite cyprini ad remc
dia quadam ufurpatiirrextradlum de pifce crudo elBcaciOrem putant. Sedneprolapidcaliam
quandam duram in faucibus fubftJtiam accipias,cauertdum.LegefuprIlnB. contritus fanguine
e uulneribtis manantem Cftitinfperfus, Incertus. Sanguis enaribusfluensfifuper hunc lapide
defluat aut deftilletjfifti creditur a Bohemis, Prodeft calculoiis:& ore contentus aduerfattir e.
bullitioni flaua bilis circa os uentriculi.quam Germani feruorem appellat , (benfob/O^et

praferuateontra colica pafsione, 5C alia qua-
dam efFicit,Encclius. V t carpa,(ic Si aliorS
pifeium lapilli calculos renu pellere credutur;
10 quorunda etia pro amuletis aduerliis morbos
quofdageftantur, ut clupea contra quartana:
Si coracini uel chromidis, contra coli malum.

Cyprinus penultimaproduda effert , qua
KcircSfleffitur Grecis. Nome ei a Cypride,
id eft Venere fa<3u uidetur,tan$ fcecundifsi*
mo pifei. quinquies eih uel fexies anno parit:
Si adeps eius,ii ueru Kiranides dicit, ad foecS
ditate facit. loanes Herterus ciuis Si amicus
meus,iuucnis eruditus, c3 aliquado carpis ali
50 qt me donaflet.hoc tetrafticho ei gratias egi:
'Ju mihlcyprinos donas Hertere natanteis.
Sic tibi lit facilis Cypria diua potens.

Sic te formofa donet Venus autea nympha.
Augeat pulchra prole benigna patrem.
Inter iocularia pifeiS nomina) quae inlibelio
quoda Germanico circuferUnf , carpa nequi
uel nebulone clTeCnelcio qita ratione)legitUr:
iUin turpf i(l ein fiiiclm, ^Lingua carponis
uel herba utilpis uel digitalis diaa qUaeda,in»
40 ter lunarite fpecies ab obfcuris fcriptorib.col.
locat: tumoribus utilis , SC ne nimia obefitate
corpora luxurient,prohibes, ut aiut.Suntqui
lingua pifeis appcllet,uulg6fif^Jun^,mon.
tana quanda fediCaut phylli,fecundS aliquos)
lpecie,albicante,pr|fcrtim marginib,folior5,
magis cp fedfi maius urbanu intediisnalces, a
quo etia magnitudine Si fucci copia uincitur,
sjfCarpjnominanf in oleis uermiculfflatibus
auftrim'screati,utKneinuuib.Hermol.Barb,
yo Cyprini adeps Si hepar fuffitu djmones fu

gant , Kiranid. Orpheus fuperftitionS pater
in Opallij gemm j mentione,mifceri c5 ea iu«
betele<ftr3,myrrha,ctfquamas lepidotiCniml
rum ad fufi5tu,)ut futura omnia praeuideanf,

DE CYPRINIS RARIS ET
monftrofis,

HAC forma Cyprinus captus eft in Aero,
nio fiue Coftantienfi lacu, prope Retz , duos
(c fere dodrantes longus, in praefentia illuftris et
generofiuiri comitis VuolfFdcSchaumburg,
anno Salutis M, D. XL V.idibus Nouembris.

Cjp-inus rarus & monjhrojus.

S.a.

Pifluram ad me mifit Achilles Pyf minius Ciallarus medicus hoc tempore Aliguflsf ptallamifrf

574

t

mus.Prona pars nigro colore pi(Sa eft, latera fufco,fupina luteo, Spedabilis in co pra;cipue faci,
es, amula humana latitudine fua.nec non oculis, ore, nafo, buccis ac mento.

' Hac fcripferam cum eundem pifcem Raphael Seilerus iuuenis Auguftanus clarifsimi medi
ci Geryonis filius,cum omnimoda eruditione,tum iuris fcicntia,& comitis Palatini dignitate no
bilis,pidum ad me dedit,cUm defcriptione huiufmodit Pifcem hunc omnino qualem depidum
mitto,fuiire captum in flumine Aufiria (quod uocantbie 4rit6) in ditione comitis lulij deHar.
cjfgg prope urbem Retz,anno iy4y.menfe Odobri, uiri quidam eruditi Si graues , mihi ueluti
refles oculati conflrmaucrunt.Faciemnenauerfam, prout reliqui,uelobtufam,fedrepreflam,ab
obliquo in planum alpedu tendete,cum temporibus utrinij latis,oculis binis,naribus,ore,man. la
dibula,omnia effigie humana habuit, Pihnis,iquamis,cauda,toto® corpore pofteriore , ipfa^ a.
deo magnitudine, atq; colore,carp3m pra fe tulit.Rete capras eft folus,8i: ob raritatem,ac maxi>
me quod fenibus etiam ignotus eflet, diu conferuatus ! Si ueluti miraculum quoddam pafiim a=
(portatus.

BB ALIA CYPRINI HiRA SjACifi, RONOELETIVS.

/conem omiji.monjira enim pingere non injiieuimus,

NEC potui nec debui ftudiofe ledor filentio praterire miram Cyprini fpeciem qua Lugdu
ri in foro pifeario uiua empta eft, dum hac commentaria mea pralo iamiam committeda eflent.
Nullus fuit quinon,demptis capite &rroftro,Cyprinumeireiudicarithuncpifce. Nam iquama- lo
tum figura & colore,pinnis,earundem fltu,cauda,idem plane eft cum Cyprin o.Pinna dorfi ini-
tio aculeum incifum habet,ut in Cyprino.Eundem aculeum habet alia pinna qua excremento-
rum meatum fequitur,qua rubefcit,item cauda pars ei rcfpondens.T ota cauda lata eft ut in Cy«
prino.Duas alias pinnas habet ad branchias, fimiliter duas in uentre.Caput habet non proten-
fum ut Cyprinus,fed Delphini capiti fimile,roftrum fatis longum fed obtufum , quale reuera pi-
dura reprafentat.ex fuperiore roftri parte iuxta oris feifluram appendix carnofautrinij una de-
pendet,ut in Cyprino,hac fuperior eft alia breuis K uix apparens , nifi propius infpicias utrintp
etiam unica,HatcRondeletius.

Similem cyprino monftrofo,(fed barbulis inlignem,quas in fuo Rondeletiusnon exprefsit)
queRondeletius exhibuit, Gilbertus Cognaras Nozerenus uir dodifsimus ad me miiinin No- j»
zerethano ftagno repertum,anno Salutis M, D. LIII i. Februario menfe. In Cognati uiuario no-
uem tantum diebus uixit.

Sed longe pulcherrimus fuit,nec fpecie,fed coloribus rarus admirandus cyprinus ille, qui
anno Domini m . D. XL vi.Omburgi in ditione Comitis Palatini Marchionis loachimi Braden-
burgenfts captus, K Auguftam mifliis eft ad Carolum V. Cacfarem in comitijs illic agentem , qui
eum forori Marte donauit.Codus etiam colores retinuit.Piduram cius mihi communicauitio
annes Thannmyllerus iunior, chirurgus Auguftanus periiifsimus.in qua longitudo apparet tri-
um dodrantumtiatitudo digitorum nouem,qu3c eft a medio dorfo ad uentrem medium. Pinnae
dorfi initium partim aurco,partim rubro colore eft,deinceps uerd pulcherrime ccerulca. reliquis
pinnis omnibus color aureolus, ut capiti etiam magna ex parte , ac uentriifed pafsim etiam rube»,^,^
do interuem't,qus barbulas quotp quaternas tingir. Dorfum ex uiridi cotruleum ; latera fuperi-
us uiridia,inferius aurea,8fc.In fumma fuauifsimis floridifsimis^ coloribus undiquatp adeo ele
ganter pidus atep diftindus eft, ut uel cum rubri maris elegamifsimis quibufdam maxime^ ua-
rijs pifeibus certare poffet,

c AP T V s eftaliquado apud nos cyprinus hermaphroditus, in quo utriuftpfexus notae (hoc
eft Sc geniturae Sf oudrum uafa)comparuerunt. In pifeinis uerd contrarium quandoqj reperi-
tur, nempe neutrius fexus cyprini, nec mares, necfoeminse.Ethi forte funt, quos Iponte nafei
Rondeletius author eft.

1 N Albi flumine pifciculi quidam carpis exigius Cmiles capiuntur,latiufculi,amari,ingrati;
pifeibus albis adnumerantjK Ubertottl^eiiuulgd appellant : aliqui per conuicium rufticorum y»
«el fardorum carpas,lSrtUtcnt(trpfcn/S4>fi<l^«*6drpfcn.

DE CYPRINO CLAVATO SIVE PIGO,

RONDELETIVS,

A Medio»

De Cyprin.clauato.Lib.il II. 575-

[ Mediolancnfibus Pigtis uocatur pif<;/s,GrKcii Ueteribus ut arbiirot iricognitiis, quS= A
lobrcm nomine Graeco atcp etiam Latino uacanetiamli Plinius huius mentionem fece
I rit,ut mox dicemus, nullo tame ptoprio nomine impofito. V ulgi ergo appellationem

I fcquentes Pigum nominare polTumus ; tiel, quia ex CyprinoriJ cft genere a dauis qui

e mcdijs fquamis exiftunt Cyprinum claiiatum uel aculeatum retSe uocabimus , ut hoc maxime
diferimine a caneris diilinguatur.Hunc optime expreiTum Pifis mihi dedit GuiniisMedicus.

Eli igitur Pigus ex Cyprinorum genere, qui in Lario & Verbano lacu tantum reperituf , ut b
alTcratMediolancnfesiCyprino ita fimilis, ut demptis aculeis Cyprinum effeaffirmes. Eitenini
eodem corporis habitu. Pinnas totidem eodem in loco (itas, os, oculos , palatii eodem modo car.

15 nofum, interna omnia fimilia habet. A branchijs linea curuadutSa ell , pundis notata, colore cft
glauco, uentrerubefccntc.Squamis magnis tegitur, e quarum medio oriuntur aculei acuti uelu.
tt cryftallini. Vita, moribus,(apore,fucco, Cyprino fuperiori ftmilis.nifi quod paulo melior eft.

Pigum eftccuiusmcminitPliniuslib.^.cap.iS.duaecertifsimacnotatdemonftrant.Plintjucr. a

ba primumfubijciemus, deinde notas declarabimus.Duo lacus, inquit,Italfe in radicibus Alpi.
um, Larius SC Verbanus appellantur, in quibus pifces omnibus annis Vergiliarum ortu exiftiit,
fquamis confpicui, crebris atep praacutis, clauorum caligarium effigie , nec amplius quam circa
eum meniem uifuntur. Nots funt ha:, prior quod in Lario Se V erbano tantum lacu reperiuntur
hi pifces, teftibus omnibus horu lacuum accolis, reliquis^ Italitc populis. Altera fumitur ex clas
uis e medijs fquamis enatis, ut pitftura oftendit , quos clauis caligaribusxomparat Plinius. Sunt
»5 autem caligae calceamenti militaris gemis ad mediam ufqi tibiam , ut in antiquis marmoribus, Sd
numifmatis perfpidtur,unde claui caligares, qui caligis afflebantur uel ad conftringendum uel
ad ornandum,quales T urcac etiam hodie calceis fuis affigunt.

COROLLARIVM.

Egofimilemhuius pifeis piefturam Comi ad Larium expreffam olim accepi: fed caudp pinna
maiore quam Rondeletius pingat.-Se uentre albo, non rubefcente,propter fexus diferimen forte.
Pigum appellatum conijeio, quod clauis fiue aculeis fuis pungat , quafi picum, nam Sd aiii pico
toftro pungenti inde nomen eife fatftum arbitror. T olofani rolirum olim uocabant beccum, un«
de beccaffatjid eft gallinagini,apud Gallos nomen.Et noftri uerbis bccEci» Sd bicten, pro tunde,
re uel pungere, ut aues roftro folent , («iafaj/ dicunt Gr*ci,) ufurpant. Circa Verbanum pic a
Jo uulgo nuncupatunalijs pigo uel picquo. Albertus hos pifces Vergiliades uocattquoniam, ut
fcripfit Plinius, Vergiliarum ortuapparcnt.Hipi(ces(inquitidem)pulchras habentfquamas, a«
cutas ut claui, in capite autem funt paruitSd pofteacpoft capuCcaligarum modo dilatantur: atque
hoc ridicule, ut ex Rondeletfj feriptis apparet,neplura addam. ^ Qiii Larium lacum accolunr,
Aprili 8d MaiO menfibus pifce hunc florere dicunr,nempc cum clauos emittit duros, prominen.
tes pyramidis aut claui caligaris inftar, ita utdimidium lati digiti c corpore extent, (utiFranci.
fcus Niger ad me fcripfit:)eos^ turbinaros,nullo ordine. A udio 6d cyprinum,uel cyprini ge.
nus candida capi aliquando in Athefi,(imilibus perfquamas dorft aculeis,frequcntibus. Et huic
rurfus fimilem eife aiunt pifcem , cui Germanicum nomen eft tJitficn, Eft apud nos lacus pi.
fcoftis nomine Gryphitlstin quo pifeium quos bramasCuulgd!S»44iflttcn)uocitant,genus pecu
liare reperituninam innoftro lacu nulli funt,) quod @tembt44))lltcn (ut in Acronio etiam Lin
dauia:,alibi C^()«:nb;4d)fmcn)appellant:lautius ac delicatius Catteris , 6d fub tempus quo gene,
rationi uacat,aculeatum,ut fertur, Sd albius euadiumares duntaxar , quanquam Sd alij cyprini la.
ti quum generant, fquamis exafperantur , Sd alij forte plericp pifces : eo^ tempore ad cibum mi.
nus probantur. Quod fi hoc cyprini genus,cyprinus clauatus non eft: Germanice tamen eum
pifcem fic appellemus licet,ciit Ct>otnbM4>fme eber ©ttmbtdijjfnict*/ «bet ©ttinfttrpf Vp
^en« IKumer fec/ «bcr vp bcm %angen fce.

DE CYPRINO LATO SIVE BRAMA,

RONDBI,ETiyj.

f»

« n W 5 w ►

DeAc|uaciIibus.

1 I Cypfinorumgeneraplufaflamendafunt.cisnonineptepifccm fubijciemus,qutm
Galli Bramamiipcant, Itali ScardolamSf Scardam, Squamis enim, corporis rpe=
cic,uita Cyprino iimilis eft: fed latiore corpore Si comprelTo , quod illi ex lacuftribu*

I fluuiatilibus maxime conuenit , ac proinde ea differentia a Cyprino diftinguetur.

Sunt qui ob nominis affinitatem quam Bramam uulgus uocat, Abramidem elfe putent , fed non

fineerrore,(utinAbramidedidueftj) . « , , •

Eli autem pifcis fluuiacilis & laciiilris, maximus K latifsimus, capite paruo pro corporii ma«
cnitudinc dotfo repando Si cultellato,corpore comprefIo,fquamis magnis tedo . Linea abran»
chiis ad cauda dutSa curua ell. Ad branchias pinnat dute funt,in medio uentre dua: aliae, ab excre
menti meatu alia eft ad cauda continua.Huiufmodi pifces in lacubus maximi nafcuntur. Vidiin
Aruerniailacu quodamBramasquae binum cubitorum longitudinem , pedum totidem latitudi»
nem aequarent. , , . ,

Stagnantibus aquis deleaantur,ilhci5p muco,herbis,Iuto uefeuntur.

Qiiare in his tantum fluuqs reperiunqqui tarde fluunt, turbida^ funt,Sf crafsiore aqua, qua«
Vbi. Iis eft Araris,multi item in Gallia Belgicainecin ijs ad eam unqua magnitudinem accreicunt,a<l
quam in lacubus 8i ftagnis, ^

f CarnefuntmoIli,pingui,excrementitia,anonulIistamenhabenu:in pretio. Incraticula afla>
tur,uel farina bene fubada SC
pifta includitur aromati »con
dita : fed fuauior eft quam fa»
lubrior.

DE EODEM BELLONIVS,

Abramidem fluuiatilem
nominans.

Fidefufrtin Almmile,

Abramide Galli attj An»
gli GrpeS ditflione fecuti une
Brefme, Placetini Arbolica,

Itali Scardola fiue Scardam,

Veneti Ruflata uocauerunt.

Latior &; planior eft pifcis^

Lafca: cuius generis qui me»
diocri funt magnitudine, Lil
tetise Hafeaux nuncupant,

C O R O D L A R. I V M.

Icmhxc CyfrmiUti murate fit-
Saejiad unu ex latuflrt
hm nofirtt.

^ PRASiNVM pifcemrecen
tiores quida Germani uocat
Cyprinulatu Rodeletij, Ger
manici nominis imitatione:

Albertus Brefma. Is an Bal
Icrus Ariftotelis fit,Eberus eti
Peucerus dubitat.nos de Bal
Iero fupra fcripfimus. Itali
circa Laria Scardua uocant,
alij fcardulam.Scarda dicitur
aPlatina. Scarduacpifcisnul
lam in ueteribus feripus men
tionera haberi Grapaldus mi
ratur. Scardula , & Incobia
ex Pigis,& Plota,Salena, Be
nedidlus louius in deferiptio
ne Larij lacus. Galli Brafme,

Germanice a noftris nomi
nafcin23:4ii)fme. Suntqui
putant primo anno eunde ef»
fe pifeem dieSum eirt !Bltct,
i^uemnos fui generis fjcem ejjein

Calleri

De Cyprino lato. Lib.IIII. 377

^Mlero o/en(iim»f;)fecundo demum uocariem nomen retinere. Alij Germa

norum aliter proferut:p*rtfcm Saxones:23s<tfcm,Frifi):circa Coloniam Agrippinam,tS;)ijem:
alibi ptefemcut circa Confluctiam,) Pscfjfen/^StcdjIrtm/ptnjime/iStcmc; quod nomen poflre
mum, ad Gallicum acccdit:ut Scjjrtrlcn Tridenti , ad Italicum Scardula,

Prafinum pifcem uidi Aprilis die ii.qui aculeos/eu clauos quofda, paruos SC. paucos in ca= E
pite habebat: S>C alios complures in fquamis uerfus caudam , fingulos aut binos in fingulis iqua»
mis. Brcfma pifeis lapidem album habet in capite, Albertus. Truyeueiid eft porcus uel por
calMcdioIani dicitur pifeis paruus fimilisfcarduls,BelloniusinGallico libro de pifeibus. hunc
clTc puto quem Galli Gardonum uocanqnos Leucifei nomineinter Albos pifces defcripfimus.

Io Abundant brama: in lactibus Hcluetiar.Item in lacu qui Suerinum oppidum alluit, aulam princi
pum MegalopolenGum non procul Occano Balthico.Ex hoc enim lacudit Simon Paulus Sue»
rinenfis prodidit) biduo ante facru nuptiale , quod felicis memorfe Henricus duxMrealopo^
lenfis cum illuftrifsima principe Helena elcdloris Palatini filia celcbrauit, quincp millia Prafino»
rum, ut nominaqfimul capta funt. Q>iampifcium nobilium ubertatem mirificam dux Henricus
ipfc folebat narrare, fe uelut teftimonitim diuinte benedidtionis fecutur2,fauflifsimi ominis loco
acccpilTc.

Scardula: apud nos inlacti T igurino.non pafsim,fed fuperiore eius parte capiuntur, ulc]; ad c
pagum 0t^fcrt uel (?DSitcbetff,uc plurimum , foli nimirum feu fundi ratione, uadiim enim ar»
gillofum, uel albicanti argilla: fimile amant, ■ Scardtilaimarinac (fpccieforfan differentes) ucre
lo iam adulto circa pafchacx Occano Germanico per flumen Varuon in lacum quendamprope
Rollochium tam denfis agminibus biduo triduoue ingrediuntur, uthafla etiam confiftcntibus
eis inferta, reda manere poflet. Quidam in Polonia permultos horimipifcium coniccit in pi»
fcinam,qu3e mox fuperucniente hyeme tota congelata eft : &r cum parandi conuiuij caufa remo»
to gelu pifces capere uellet , ne unum quidem inuenire potuit , licet equis per fundum deduftis
excitandorum pifeium caufa. Sequenti auteni uere rurfus omnes apparucrunt,utaudio.

Brenna(legoBrcma,uelBrefma)cft pifeis fluuialisiquicum uidetfibilucium imminere, de» d
clinat ad coenofa,aqiiarum limpiditatcm a tergo perturbans, Alexander quidam obfcurus.

Delegibtis pifcatorijs apud nos capturam cyprinorum & icardularum attinentibus , lege fu; B
pra in Cyprino E. ab initio nonnihil. PraEfedus pifcatorum apudnos tabellam c ligno habet tres
jo fere digitos latam, triente digiti craflam.cui filum bis circunuolutum menfuram conftituit macu
teretis, quo bramas capere licet, ambitus totus macute, duodecim fere digitorum eft. In huiuf»
modi reti brama fere qtiincj digitos lata contineri potcft,minores euadunt.fed refert etiam crafsi
tiido pifcis.nam in eadem latitudine alius alio crafsior eft. In Bauaricis conftitutionibus ean-
dem efle longitudinem uidco,qua tum carpas tum bramas capi liceqnempe i6.digitorum; aut ft
quis menfuram a latitudine malit, ea requiritur incarpa, digitorum quatitor : in brama, fex. In
lacubus Suedte uel Scandinaute uno retis tradu interdum fcardulas ter mille , aut etiam quater
mille capi aiunt.menfe Maio quidem per gramen eas ferri animaduertunt,a: ueftigia fcquentes
indagant, non aliter quam feras in terra uenatores fblent.

Bramx apud nos,ui dC alij quidam pifces,c Gryphio lacu pracftantiorcs, quam in Tigurino, F
^0 qui urbem alluit,habentur. In Aruetnia.ubi in lacu quodam magna: SC pingues capiuntur, in
pretio funt:6f uulgo Gallicum hoc diuerbiu ab accolis ufurpatur:Qtii ha brafmc.peui bien bra&
merfes amys.hoc eft,Adlautumconuiuium,inquo opulentia fuamoftentet, uocareamicospo-
tcft.quibramas habet. Regina,fcardute^huiufmodinonuidenturreprobari,ficuttinca:,an
guilte,Sifimilesquifquamasnonhabent,Ant.Gazius. Cupediarumpcriti,utlucij caudam,
cyprini caput,fic fcardute pariem mediam expetunt. Commendantur apud nos fcardute lu-
lio menfeiego T iguri circa finem Aprilis fuaues &C longe pinguifsimas edi. Alibi Februario
Martiotp menfibus,Si quo tempore falices ftillant(fic enim in Germanico de pifeibus adefpoto
libello reperi)maxime probantur. Scardac quouis modo coquantur.iniipidte funt: &C plus rno
leflis ob mimuifsimas fpinas inter edendum, quam uoluptaiis afferunt, Platina, Aliqui fuper
fo craticula torrent oleo uel butyro inundas,

DE PISCIBVS DIVERSIS GERMANIAE NO-
tis. Cyprino lato cognatis.

CIRCA Roftochium Prafinos uulgo (p:<tjcm)uocani pifces e mari per fluuium Varuon irt
lacum quendam circa pafcha conferdifsime fe recipientes , ut fupra dixi, qui an ijdem fint prafi-
nis noftris,uel generis eiufdcm potius Ipecies diuerfa, non habeo quod affirmem.

D E Cyprinoru genere, quod Germani 0tcfnbt<t4)fiticr. uel ■CbcJllbsncbfltlcn nominant,
didum eft fupra in Cyprino clauato.

<o IKurrtjj/lRrtrttntg/lRari^/iSrtri^, pifeis in Albi fluuio inter albos connumeratur, carpae

fcrmclimilis, latior & albiortfed minor.Maiores enim ex hoc genere, carpam unius aut alterius
libra: jquare aiunttcolorc etia,forma^ accedere, bretiiores tamen eile,in cibo laudari, in pifeinis

X 5

578 DeAquatilibus.

apud Bohemos nutriri.De hoc an coracinus ud ei cognatus (Jt/ubdubito . V idc Oipta in CoroU
lario de Coracino A.ad finem. Figuram eius qualem olim adumbratam accepi,hic appofuian oa
peris finefi meliorem interim nadus fuero^exhibiturus.

R O T F I S C H,in Noruegia pifcis marinus , Praiino noilro magnitudine & figura fere (Imi.
lis minoribus pinnis, totus rubens intus 3C foris. Laudatur in cibo. Erythrinus hic an pagrus fit
qusrendum. Bellonius ab Anglis Londini eoam afellorum quoddam genus Uietfiftb appella,
riait.

ROSBMVCKENin Prufsia appellantur pifces, qui in ftagnantibus aquis , lacubus aut pi.
fcims profundis capiuntur,cyprinis latis congeneres,quadruplo fere maioresiut audio:) prspin
gues.afifari folent cum aromatibus.caput eis fere fpongiofum uel mufeofum eft prae corpulentia.
Idem eft puto pifcis quem Aibertus de animalibus libro y.uadatu i.cap.7.nominat ^^«femub,
inendofe forfan librariorum cu pa,quem capi feribit in-mari Flandris & inferioris Germanix.

G o 1. D A M E didus Germanice pifcis ab auroiaureo fortecolore) fimilis eft prafino nondd j»
adulto, quodad formam, faporeenim plurimum differt.hyeme capitur fub glaciein lacu Sueri.
nenfi. Eft ec ©«tbummci: palTeris auis genus, a colore didum. Non difsimilis etiam apud
Anglos prafino eft, latior tamenCut audio)»: colore tincx.quem &oice uocitant. alij ©<trc, alij
©otty fcribunt,aliqui &u r«y, uocabulo Gallico , quod regium fignificat. pifcem enim lautifsi.
mum elTe aiunt. Galli Fabrum pifcem, fiue Gallum marinum,ab aureo &C micante colore, uo
eant Dork,quafi Doradam,id eft, Auratam,aqua tamen multum differt,

Mafsilienfes ueram auratam Doree uocitant, quam (ut alios complures fimilis figurx) Galli
Occani accolxC&fimiliter puto Angli)nimis communi Bremx marin^ nomine comprehendut.

EREMAE marinx nomen,ut iam dixi.Gallis, Anglis & Germanis late patet,ad pifces diuer
fos,qui omnes tamen fquamofi laticp funt , Sd cyprino prxfertim lato , ut Rondeletius cognomi. 49
nat,a!iqua ex parte fimiles.©ccbt^me/(50cctbJ4(^fme.quanqua certis in regionibus forte fpe.
ciem unam quampiamfic appellant: alicubi enim marinum pifcem bremx lacuftri fimilcm , fcd
crafsiorem Sdmaioribus oculis,priuatim fic nominari audio.

E y B V L c A Bellonij,pifciculus eft fupra inter Albos pifces deferiptus. Is (inquit) BremmS
ac Caftagnolam marinam toto habitu atmularetur,nifi corpore effet minimo.Sfc.

I N PicardiaCinquit Rondeletiits)Rofiere uocatur pifcicuUis, qui dimidiati pedis longitudi»
nem nunquam fuperat,bramis minimis corporis fpecie ffmillimus, colore luteo,&:c.

PISCES marini ali tl_V OT, A TITERIBVS MEHO.
rati, fquamofi ST lati, qui omnes uno generali nomine Bremf ,uel Bramf marinx,
©ecb;4t11ctt,nominantur aut nominari poffunqadieda aliqua (fi iii*
debituf)coloris aliaue differentia; ordine litera.
rum enumecaa',

A N T H I A s. uide mox in Aurata,

Auratam Galli ad Oceanum Brame de mer uocitant : quo nomine etiam Sparum, Cantlias
rum,»: fimilis figurx pifces nuncupant, Rondeletius. Video Sargum, Melanurum, Aurata,
Sparum,Synodontem,Dentalem,ita fimiles effe.ut uix ab oculatilsimo diftingui pofsint, Bello.

nius. Chromis, Pagrus,Erythrinus,Hepatus, Orphus, Anthias,Dentex,Synagris, fimiles funt,

Gillius ex Athenxo, 69

Cantharus Lutetix uulgo Bremma marina dicitur,Bellonius,

Charax Synodomi fimilis eft,fed prxfiantior, Diphilus, At Synodon Aurat» perfimilis eft.

Cbiomis,

Da. Del. Lib. IIII.

Chromis. Vide in Aurata.ACitt f4)W4rQlc4)te*bct bs4ime
Coracinus Melanuro confertur.cin f4)x»4r5e <?r5c«br4d)f>tictj 4rt.

Dentex uel Dentalis.ein 54nfif4) «bcr 54nb:4cbfmc immeer.

Erythrinusjicl cft Rubellio.ein rete (KJeerbtrtcbfmei* art.ein j{»tfifcb.

Hepatus Ariflotclis 8c Athenati.ei» (Oeerbjndjfmen 4tt mit eii»em|c{)W4rQe» fleci^en 4m
f4lxr4nQ/n’ie4u4> ber Melanurus. Alius eft Aeliani Hepatus.

Melanurus.em (©eerbmcbfmen 4rt mit fcbn>4rQen flecben 4m rd;w4ii5:wie 4u4) ber He
patus.

Orphus. Vide in Aurata paulo lliperius.

,o Pagrus uel Phagrus.iCm nnbere rete (Deetbta^fme/ein 4itberer 3tet/if4) . nam &:Ery.

thrinum paulo ante iirailiter interpretatus fum.fcd hic e rulFo ad cceruleum uergit , fid rotundior
latior^ eii.-erythrinus fimpliciter rubet.&c. Pagri nomen proprium Galli non habcnt.fecit hoc
affinitas, quam hic pifeis habet cum Bremma fluuiatili, qui Latinorum 5C Grscorum eft Cantha
TUSi(Cimclxnis!Bremmam*rmaii^,flmUdlifmilK)vin<itnon Galli folum,fed£i;Angliquoq^ Cana
tharum SC Pagrum, licet plurimum inter fe difsidentes pifces,Bremmam fluuiatilemtfew
appellauerunt,Belionius.

Rubellio.uide Erythrinus fuperius.

Sargus.uide in Aurata fupriein (Oeerbtd^ifmett 4rt.cin ©eif b?4cbfme.

Scarus, ein (lOceibttt'i>fm(n 4rt/ bkwlecbt / vnb mit bteiten j^nen wie eiit menfeb. t£ii»
10 S^nhtacbfmcn 4rt.

Sparus.ein tleine (?Deerb:4cbfmen 4rt/citt ©p4rbr44)fmen.

Synagris. ein anberer Snnfifcb eber 54nbt4d;fme.nam &C Denticem fic interpretatus fum.
Synagridem & Synodontem aliqui non genere,fed ipecie differre arbitrantur , Rondeletius fo.
Ia state.

Synodus.uidem Aurata:&r proximem Synagride. ’

V eneiijs Raina de mer,id eft, Carpam marinam uocant pifcem quendam, coracino forte co.
gnatumiquem exhibebimus in fine Operis.

c Y T T V s, Ki/^»j,pifcis nominatur ab Athenio inter pifces tanqua Dionyfio facer. ex quo

8fMa(fariusrepetijt;fedisaIiterfcribit;Cittulum(inquit)LiberbpatrifacrumfecereGrieci. Eu.

jo ftathius Athenati uerba defacris pifeibus repetens,nihil de cytto.Ego cantharum inter pifces po
tius confecrarim Baccho,ut inter ftutices cittum,([r9cl(/,id eft hederam.

DE AaVATILIBVS. aVO"

RVM NOMINA D. LITERA

INCHOAT*

j A C T YL E V Digitalis:alias Didac?Jyla:us,idcflBfdi'gjtaIi's, Mil
j gdis genus eft, a latitudinis menfura dieftum , qua digitos duos non explet, Athc*

I nsus.

DAC V S piTcis quidam a Tafetitino nominatur, fimodoinrccftofingulariftc

] uocandus cft.ip{e in gignendi cafti plurali ponit Dyces quidem Cyre*

nsis erythrini funt*

DAscitrLv s cccno 8^ft6rcoreueicitur,An'ftoteleshiftoriaf 8,4, nee alibi, quod ftiam, ei*
us meminit, nec alius quifquam. Codex Grscus nofter fic habet, d (/'«(tk/M©' jQogfcfw jtget

, Theodorus Darquillum tranftulit , ficut pro fcilla fqutllam dicimus. In expofitione Ni»
yo pb* inuenio , in margine etiam QC KirKi/Md^. Idem dafcyllos ruftice ait dici

celaceiquod ita accipi poteft ac fi uulgd in Italia fic appellentur : dC ita,ut poeta canit, Noftri fic ^uidKiphofi^
rure loquuntur.fed hoc uerum non eft.recflius & clarius in Alberti commentarrjs,qiu Arabicam gnijicet.
translationem fequimtur,(in qua plerae^ omnia pifeium nomina a Grxeis quidem detorta funt,
fed adeo corrupta ut uefiigium uix agnorcas,)ita nominari dafcillum:quamuis noftra Alberti
ditio non celace habet , fed celeka : QC eodem in loco ab Ariftotele Icarus dC melanurits algis ue»
icentesta!! IaIpa,ftercore dC algis, nominanturipro quibus omnibus Albertus fic habctrCeleka ci
bacur ftercore fiue coeno SC herbis, pafeitur quafi quolibet &folus tempore per elcauuechim
fiue ftcrcoris dcprehenditur.Vndepro daIcilIopotius-anfalpa,Aibertus Celeka pofuerit, nelci-
as. Abfurdiora hxc funt quam immorari nos dcccanadferre tamen uolui, ut Niphi ineptiae pro Nipbi ineptug*
«0 derentur, ^ Dafcyllum pifcem fibt ignotum Rondeletius fatetur.

DELCANVM, AtAxovoj/jpiicem a Delcone fluuio nominari, in quo etiam capiatur, Klalfiis
ftomacho quam commodifsimus fit , auihor eft Euthydemus in libro de falfamecis, Dorion uer»

I 4

tfptinm.

tchutuu.

380 De Aquatilibus.

inlibro de pifcibus, Leptinum Lebiamim &Del

canum effequofdam afferercait.Aihenatus.^ LeJ^ia, Atf,* pifces quidam lacuiires OmtHefy.
chio&: Varino'wAimJ'«%?‘'«.™/W>’<s“ Si Rhodios inuitans,s.iian J».!,

xteir:m'A./(«t«i«(i,iV<'eiVii-7ie.nj,xMS,DiphilusapudAthenKum.hoccft,
Silurum aut lebiam codum fi appofueris Rhodijs , multo magis quam murrhmo ( generofo ali.
quo uinojeis gratificaberis. DeIcus,A;A«©',lacus efi pifeofus circa Thraciam, Hefychius.

^ D E L EDO N E, itAitf!ii'»,St‘''^»®'>X®w,Hefychius Sf Varinus,

de delphino, bellonivs.

Io

EL P HIM I nomemagisubiif receptum efleuideo, quam eius camis efum.quaapud
orientales plagas uefei fumma religio eft.

Pifeis eft omnibus maris litoribus frequens;in Ponto quidem minor,in Gallite lito
ribus maximus, ditiorum popinas multis modis apparatus lautiores reddens , inter ui.
ujpara conntirncratus.

Fcetum enim produciqquadrupedum terreftrium inftar: unde illud Oppiam",

*■ Et Delphin Ponti princeps, uitulicp marini Hi pariunt fottus,fo2tus aequare parenti

Polfes.

Quintp uel fex pedes longus efttcraiTus autem, quantum hominis amplexus concludere pof
* fit.Cxterum glaber, ac fine iquamis.liuente tergo, uentre albicante, roflro tereti, tenui & oblon- lo
(A) S° *ti anferis modum. Qiiamobrem uulgus noiirum marinum anferem appellauit, Oye de mcr.

' Pinna illi utrint^ ad latera unica eft,altera in dorfo eretSior.Dentibus.quibus centum & fexagin
ta poft roflri cuipidem os communitum habet, pro armis utitur.branchiarumcp loco.fifitilam in-
ter oculos gerit, per quam aerem attrahit. Si aqua retjcit. Cauda illi eft nigra, lunata, leniter fit

ia , ac praiter aliorum piicium conftitutionera tranfuerfa : cum^ ut caeteri pifces oculis praiditus
Ct'palpebras tamen prxter eorum naturam gerit , quemadmodum Si meatus ad audiendum , in
quos fi feftucam adegeris, protinus eos ad oiTa petrtea definere comperies. Proinde quod ad fe.
xus differentiam attinet.ma£cuIo foramen quoddam apparet in uentre medio, equo pudendum
excrit quadrupedibus fere fimile, Foeminsc pudendi orificium, ano uicinum eft , etiam ad terre»
firia animalia accedens. < . » r

c Mirum eft,hunc pifcem inter marinos principes connumeramm , etiam aminoribus uilifsi»
Ajiii». mism dcietftamentis infeftari, quale eft ceftrum.quod Latini afilum appellauerunt, a quo laterali

pinnte inhxreti tantopere cruciatur, ut magno interdum impetu ex mari in flccum exiliat , illic^
uitam plerunqj finire cogatur.

D lam qute de Hamiarum cum Delphinis pugna ab authoribus nadita funt,iiera cife compcri»

Hantie. mustftquidem utrortimcp agmina ad Helielponti fauces fpedfabili prglio dimicatia uidimus ; ied
omnium quinobifeum in naui erant iudicio,Delphini uiaoriam confecutifuni:eafcilicctconie
tftura,quod Delphini Hamias ui compellere ac prae fe agere uiderentur.

[■^je^uehAtuYKonDel^hiftiiCuniTiomenclattiriiiTyel^httiWi Gallice O^e demeTj

uel 'Marfoum.Nos^ondeletijmne comenti fuimm. +*

B Falluntur plurimum, qui tales efle putant Delphinos , quales in antiquis marmoribus 8f nu-

K5 ejje Delphi miimatis depicifos uident,hoc eft,repando dorib incuruos att^ infiexostid enim ftatuariorum ac
nmt incurm. piftorum libido effecit potius, quam ut aliqua nos ad id credendum ratio adducere polTec. V erS
quidem eft ,ingruente tempeftate,dum faltantes Delphini,atqi ab undis exilientes , in mare prat»
cipites ferri confpiciuntur,noflros oculos fallere folere,atcp incuruum quiddam pra; fe ferre: fed
ea ratio geometrica,qua oculus ob motus celeritatem plerunqi decipitur , quemadmodum fi re»
dum lignum in obliquum pra:cipitcm(/ir««/r) trudas. Quamobrem ftatuarijs ac pidoribus hoc
concedendum eft, quibus Gallica etiam lilia longe ab ipia natura diuerfa primum confingere pia
cuit. Hoc tamen in antiquorum marmorum ac numi^atumdelphinis^placiditis ferendum cft,^^
quod dempta incurtiata figura,reliquum totius corporis naturam probe imitetur.

!^id VelpMnitt a Turfione dijiet.

B Equidem non omnino abfttrde fenfiffe mihi uidentur,qui marinum fuem,qucm Marfu/nuin
uocanqpro Delphino tifurparttnt. Quanquam enim re uera Marfuintis fit marinus T urito , ta»
interiora*!» raen tanta eft utriufq; pifeis partium interiorum cum porci terreftris,atqj adeo hominis partibus
phiaicr turpo flmilitudo, ut Delphinum etiam marinum porcum dicere pofsis : adeo mollibus partibus , cere»

bro,corde,hepate,tientricuIo,renibus,acuafisindeprodeuntibus:duriscp,hoceftofsibu5,atque

ab Itis cartilaginibus, inter fe conuenitint. Hoc intereft , quod Delphini lien compadus non eft,
fed in multos globulos diftindustfellistp folliculo , ac cateo inteftino caret. Hoc praterea a T ur»
fione diftat.qudd Delphini inteftina multo graciliora fint: item^ epiglottis qua: in palati forame
inferitur, triplo® minore fitpudendo, maiore cordc,lienc,hcpate, pulmoneae uentriculotlingua

qtiocj;

DeDcIphmo. Lib. IIII. jgi

quocp multolongiore ob roftri prominentiam. Praeterea Delphini dentes in inferiore maxilla fe
inipcdem longa,fcrratos,8i acutos, utrincp quadraginta, fuperioribus minores confpicies. Tur.
(lonis uerd obtufiores iniatumfe diffiindunt, ut in pecudum anterioribus incifortjs cernere eft.
Cauda etiam lunata Delphinis apparet,T uriionibus laciniata,magis^ quadrangula. Denicp Del
phinuSjUt plurimum T urfione gracilior cft,magis tamen carnofus.ac minus pinguis.

Porro ut nihil intadlum prattermitteremus , quod ad praecipuam huius pifeis cognitionem
fpe<Saret,utriuftppifci$ Sxminae uterum aliquando dilTecuimus , quem confpcximus ad huma,
ni formam propemodum accedentem. Cuius diifotfli formam ac figuram lequens tibi pitliura
oliendet.

> Delphini cumfxru efirmntio ; juee Tmfioni etitni canuenit.

Delphini ealuaria,

Vt Delphinus quatuor & uiginti uertebras.attpuuincp duodecim ueras coftas habet; utm in
eode clauiculas,fcapulas,cubitos,radios & ulnas fecile agnofeere poisis , inlateralibus pinnis
quandam ueluti manumin quincp digitos articulatos difflflam : fle eius caluaria , quantam habe,
at cum porco fimihtudinem, uideto exeafigura, qualis inobis aliquando in Raucnnatilitore
pcrlpeda efl.

{• SimilehuicdelphinUramummi^uo^olimticcepimtifi Cornelio SitMrdo,Jlpmie

JepiSum epud Gishertum Horjliiim medicum.

A oy I a Grscis Mcpis ucl SC Amwk&i a Latinis non mutato nomine delphin uel dei
phinus eddelphinulus dicitur, ab accolis maris mediterranei delphin tiel dauphin, a quibufdam
occani accolis marfouin uel meerfchouin.quafi maris fuem dicasta Gallis becdoye, quod promi
nenuore fit roftro.Cognominatur (sgit 1x85! , SC -mtA^asiis & <a/a<wSpii>n©' ab amore , quo pueros
bC homines pr6fequitur,&: Simo, quod hoc nomine delctSetur. Nonnulli delphinos berellos uo
KclphimmJ^e eant, eo qudd(ut Alberti uerbis utar)antenaues aquam euomant.Delphinus tahquagenus pho.
cicsfubfe cam camam fub fe comprehendit tefte Ariftotcle lib.6.de hift. anim, cap. ii, quum feribit phocanam
frchcndcrc. efl"e,fed minorem, a compluribus delphini genuselleexiftimari. EtAclia*

nus libro i6.cap,i8.deTaprobanac infulse pifeibus loquens,baIscnas delphinisir^oon Crxi
co)infidiari fcribit,horum duo genera illic nafei; alterum ferum , dentibus ferratis , SC inexorabili lo
immanitate pifcatoribus infeftumtalterum natura manfuetum circum homines natare , 8i mote
canum blandirisK fe contrediari fuftinere,at(5 obieeSum cibum fumere. De delphino eo qui om.
nibus notior ell,Sd hominum amans primum dicemus , cuius partes tum internas tum externas
ed diligentius explicabimus, quo plura ab Ariftotele, Plinio, cjterisfe probatis authoribus de eo
feripta funt,8dUt quse practermilfa funtaddamuSjS; ut qus abijs tradita funt, dilucidiora redda»
mus ; poftremd ut incelligant ftudiofi , quantopere cetacei quidam fiue belua: marina cum qua«
t>c iamihut. drupedibus terrenis coueniant. Ex delphinis quos multos uidimus, duos,fceminam matrem,

& fCEtum marem proponimus graphice depidlos, bC ad uiuorum delphinorum uerifsimam ima»
ginem exprcffos. . „ a. /• j

B Delphinus igitur cetaceus eft pileis, corio laui 5C Itne pr1is,fed duro , contetSus, corpore ob» i*

longo,terete,dorforepando,roftrolongO,rotundo,refimo, orislcilTura longa, qua ad unguem
clauditur Ueluti ceruorS os,dentibus paruis, acutis, pedlinatim coeuntibtistlingua carnofa,exer-
ta,in ambitu parum ferrata, mobili fuill* ilmili. Oculis magnis , fed cute adeo tedlis ut pupilla fo
ium appareat,!) non procul ab oris feiffura liti funt, in eadem fere linea.Nullum meatum neqrad
odorandum,necp ad aUdiendum habet,fi Ariftoteli credimus , eum tamen bC odorari 8C audire
certum eft.AtmeatUs habere qudrus audit nos ex anatomedeprehendimus. Hi poli oculos funt
tenues admodum bC exigui ueluti in uitulis marinis,£C multa pinguedine circiitccli , ut uixappa
reant,fed in caltiaria auris interna: Conftittitio tota manifefla eft. Poftroftrum fiue fupra roftrum
viShiU. fiftulam habet geminam,qu:c ad caput arteria: afperx pertingit,foris figura C.internus finus car

ne quadam molli bC pingui oppletur,qua titrum(| foramen arde clauditur, ea^ fifttila ante cere» 5»
brum eft, ne quis credat poft cerebrum eflemam fpinae dorfi continuus dudtis fiftula intercipe*
retur,fed a ueteribus dicitur in dorfo eflCjquia magis ad partem poftetiorem fpedat, quam in ba
Ijnajin qua fiftula magis ad anteriora uergit. Eius ufus eft, ut per camrefpiratio fiat bC aqua cum
cibo haufta reijciatur. Pinnis natat duabus ualidis , quK ueluti hominis brachia cum omoplatis
articulis iungimtur,earum mufculi quatuor robufti dorfo pedori^anneduntur. In medio dor
Ib pinna unica furrigitur,partim oflea,parrim cartilaginea, fine ullis fpinis aculeisuejetfi Plinius,
Appion,Paufanias fpinas in dorfo habere dixerint. Cauda ex duabus pinnis confiat e lateribus
ortis, qute in femicirculum finliantur. Inferior uentris pars tequali fpatio a fefe difitinda haec con
tinet,unibilicum,pudendum,aniim.dorfoeftnigro,uentrccandido.Cutefpiiraaifirma,fcdmol
interiori. liobpinguedinem,quK fubefi ueluti in porcis terreflribus, Caroefinigricans,fuilIauelbubu40i
Ventrii inferio fimilis.Non fpinis uel cartilagine,fed ofsibus, fufiinettir. Subperitonato partes qu&ad nutri,
ris parte/. tionem bC generationem conformat^ funt ad quadrupedum terreftritim magis quam ad piicium
partes accedunt. Nam epiplotim habet , fed minus pingue , quo uentriculus bC inteftinaincale.
fcunt bC fouenttir. Ventriculum magnum,cum ad iuftam magnitudinem accreuerinin rcces na.
to exiguus eft,8C geminus uidetur.eius fundopancreasha-ret, definit in inteftina , qua: inmultos
gyros conuoluuntur,eadem fere tibiqj crafsitudine.praeterquam in extremis , qua medijs paulo
funtlatiora.Mefenterium uertebris anneditur,glandulas nigras, uenas arterias^ intertextas gc
rcns.Lien in recens natis magnus pro corporis ratione,in adultis parttus & niger.Hepar coloris
fanguinei,fepto tranfuerfo annexum,uentriculum totum complodens , in duos lobos diuifum.

In caua parte umbilicalem uenam habet, quo loco uena porta exoritur. A gibba parte caua uena f
prodit furfum bi deotfum ramos quamplurimos mittens. Fel nullum conipicitur. Renes uena
magna trunco arteria:^ magna: per emulgentes alligantur,(unt corporis proportione amplifsi*
mi inter hepar bC tefies fi'ti,numerofis carunculis racematim compadis ueluti acinis conflantes.
Vrina per ureteras in ueficam perco!atur:qua; terreflrium animalium uefleis Cmilis, fitaeftinfe
riore uentris parte. In ijs qui utero adhuc gcfi:antur,in urachum defim't,per quem urinam depo*
nitin allantoidem tunicam ad diem ufep partus. Editi in lucem per pudendum urinam fleuri ter
refiriaemittunq&permufculum fphinderem retinent. Vrachoarterix umbilicales adha:rent,
arterite magnae inferioribus ramis inferta-. Vtrincpfunt tefies oblongi, quibus praparantiauafa
prtepofita funt, infiniti fcilicet uenarum SC arteriaru e magna uena arteria^ ortarum ramuli , qui
poft iiarios SC multiplices anfradus in epididymin inferuntur. Cum enim magna fanguinisco*
pia multo femini generando neceflaria fit, qus longo uaforum dudu ob ipatij breuitatem tranf*
mutari bi claborarinon poteft,folerter admodum naturagyros illos uaforum inftituit , utillis, id

quod

DeDclpliino. Lib.IIII.

quod longitudini decft penfiretur , quibus finguK meatus capreoli modo intorti dependent
& in glandulofa corpora radici pudendi adnata delinunt,ex quibiis,meatu urinario, neruo cauo
genitale confiat humano fimile, cuius extremum foris propendet, in glandem tenuem linguis a>

Ilium fimilcm definens.qusc praeputio non omninointegitur j intus replicatum latet , ad ueneris
ufumexeritur. Oppianus: L»., t,

Venas fuas,neruos, arterias idem pudendum habeqofsi innititur quod ofsi pubis proportio-
ne rcfpondet. Inferiorem uentrem fumus exeeuti , de fuperiore iam dicamus, Thorax cofiis rtorax
Io lieris 8fmendofis,ilerno,uertebris,murculis confiat, cuius capacitatem pulmones magni com- Fulmona,
plent, denfiore fubfiantia quam in terrefiribus ; crafsitudine & colore hepar quadrupedum refe-
runt, tum ne aqua in rariorem fubfiantiam altius penetrans eijci non pofieqtum ne in magnis ex
piraiionibus,quibus in aquis fere femper uti coguntur, tenuior fubfiantia facile difrumperetur.

Hi in duas partes diuulfi funt, parte inferiore adeo gracilefcunt.ut membranam elTe afFirnics,un'=i
dicy cor compleduntur pericardio conclufum,in medio thorace locatum , nulla in re porcorum cor.
cordi abfimilciduos finus,totidem auriculas,deniqi fimilia omnia habet. Adhxc afperam arteri-
am,oefophagum,mufculos,&: quaecunc^ in terrefirium corporibus funt.clauicula exempta repe
rire efi. Caput cum uertebris articulatur. Cerebri difpofiiio efl diuerfa. nam in anterius 3f po- Cuput. ’
fierius diuifum efi,non in dextrum SC finifirum,ut in homine. Neruorum coniugationes ex eo Cmhm.

»0 nalcuntur,plexus;^oe««</'«sin eo,recemirabile,meninges dute pro integumento. Vt omnia htee
in fummam contraham , porco terreftri maxime iimilis efi ; differt autem colore felle renum
forma. ’

Superefi ut foeminaru partes internas expIicemus,quo foetus generatio intelligi pofsit. Vul. Txminn par
ua ceruicem palmum unum longam habet : ea deinde in ramos duos diliribuitur , ueluti in qua- intenx.
drupedibus terrenis uidere efi , tefies ad uteri cornua pofiti , pudendum inter umbilicum & po.
dicem. ^

Foetum ex {emincconcipit.dncoao.dC perfti^um m lucem cdic,finguIos uno partu, mterdS c
tamen, 5: binos, uterum gerie decem menfibus. Aeftate parte, nec ullo tempore aho , ut recfiefcri^ Conceptui,
pfitAnftoteleslib.^.dchift.animal.cap.ij. VndePlmij locus isfaifusuideri potcft.AgLintucre^“^’Crp<o-fw.
50 coniugu , pari.unt catulos decimo menfe , xftiuo tempore. Nam fi uere delphini cum tcemmis ^

commifceantur, gerant^ uterum decem menfibus,qui fieri poceft iic arftate pariante- Dica quod
ipie experientia comprobaui;QuuiTi haec ieriberem, e marris utero fcctum , quem hic depingen» ^ *
durn curauimus uere extraxi Alteram OcJ^obri menfe difiecui , in cuius utero tum primum for*
mari coeptos catu osinueni. Ex quibus effici necefle cft, eum quem fere perfetflum uere compe
ri proximsaefiatisinitiomliicem edioportuifie: alterum initio autumni conceptum dece men=
fibuspolt, nimirum xftate, gignendum forc.Quare Plini) locum mendofum elTe exiftiino: necfe
eumintellexifre delphinos uerts tempore coire, cum moxfubiungac decimo menie catulos pare

re, effiuo tempor^Sed legendum: Agunt ueraconiiigia, quod ex Artftotelerumptumeft.A;cerj3o(Lf& g dehi^

ttoj SMfidas. degunt coniugatim mares cum fceminis. Cbo» anm.

4© rio, amnio, allantoide tunicis foetus in utero inaoluitur:fanguine nutritur per uenas umbilicales,
fpiritum per arterias eaidem trahit. Dcnic^ eodem plane modo quo quadrupes animal iiel homo
in utero Concipitur & nutrifur,S(r in lucem editur. Coeuntdelphini fupinis partibus admotis Coitut»
mutuis amplexibus inh^rentes, hominum more. Oppianus lib.i.aAitrt/T/xif/:

(A ydfiop ^TUjjovTDU. Qiiat '^xipfasiKwi uertic interpres.

In facie uerfi dulces celebrant hymena£Os Delphines, fimiles hominis coplexibus herent.

Idquod a me aliquando in mari noftro fpedatumeft. La(fiemitriuntcatiiIos,geftantffleofiNKh-iV/(j.
dem intirmos,adulcos diu comitantur. Adolefciitaurem celerrime, quippe annis decem ad fum» incrementuML
mam perueniunt magnitudinem. Viuunt annis compluribus. Confiatenim nonnullos uixifie v/w.
annis uigmtiquinc^,alios trigfnta:quod cognitum fuifle teftatur Ariftoteles , prxeifa a pircatori-
ye hus cauda,ut quos ita reddidilfent mari, captosicem agnofeerent, &ipacium temporis feirent.
item Alberms tricenis annis iiiuere icripfit. Dormiunt roftro fublato,fiuefifl:ula elata per fum
ma atquoris , qua etiam ipiranc , pinnas fuas leuiter monendo , fiertentes etiam leuiter audiere
nonnulli.

Certiisimum Stfhoc efle futura: tempefiatfs prognofiicon auint,ubi in maris fiiperficiem fre» e
quentiusle uibret,6(! quodammodo colludat.cuius reicaulam D.Thomashancreddidif:Hycma Tepefiatis pytt
11, inquit, procella ingruente, ab imo maris confurgunt exhalationes, qu^ hyemifomenta fugge»^'’®^'^”*
runtjtunc^ calor excitaturindelphinis. quoniam nero calidipropria efi contingit

id animal crebrius erumpere,acfefeoftentare. Ex quo illud efi Plini) lib.S.cap.jy.delphini tran- c<e/i/ Rfcoi ii.
quillo mari lafciuientes, natus ex qua ueniiint parte prxiagiimt. item ipargentes aquam, item tur t.ci^.6,

60 ^'iits<ialias:uemjpargentes aquam turbato [ jcilicet tranqiiillitatem.Id uerum efle

aitirmant pifeatores dC nauta:. Non folum nero delphini, fed dC alia etiam animalia tcmpeftatem
prxientiimt , ut echini arena fe faburrames , ut ran^ ultra folitum uocales. Sunt dC multo plura,

X*

584 DcAquatilibus.

ftantes flatus dolorem m capite, uel articulis fentire, quod euenit qs qut cum Neapolitano mor.
boditlconflidiitifunquelarthricis. Sic latcrumuei thoracis doloribus obnoxq feptentnonalea
uentos prarnunciant. Nam paulatim magis ac magis immutatur aer, priufquam omnino in con.
trarium permutetur.Lcues autem immutationes facile ferunt, qui profpera funt iialctudme , ma.
triscj» exiCTnis caufis morborum refiftunt.Ad alias delphini acfliones tranfeamus.

° Stridorem cdit,uociscpnonnihihquiaafpcram arteriam dC pulmones habet, QC linguammo*
r„,nH ut intelliaercnt ftudiofiexertamin piduraexprefsimus.Scdflatimreclamabitali.
LinguJ yijjxAriftotcle.unacp cum Plinio nos errare afRrmabit,de delphini lingua hac fcnbenteiLin '•

Lib.f.cip. 8. 2ua eft his contra naturam aquatilium mobilis,breuis attj !ata,haud differens fuillat.Pro uoce gc

UbA-dchiH „itushumanofimilis.Ariftotelesautemdifrentireuideturhisuerbis;A(ai«ei3Ki!it»<^a<fif,7j»ia-iiv,

g) Stw jjtASs V W «e')» jSis «(iRtlois.tar tKpU/Jiaret hk mtmum,ego Itgmm n.

tus ‘Jcf >3 , 1«“ •• s* kghihviiStilui, xeM,Sn «

tis wi«>.Delphinus ftridet ac mutit efferens fefe in aerem,fed non quemadmodum ea quae

fuperius enumeraui(«e« uc^ifees ilU t^ui uocales exijiimantur,ut cuculus, chromisjyra^&c.') hic enim uoce
St pulmonem,»: arteriam habeufed linguam nonfolutam,nct5labra, ut articulatam uocempof-
iit^^dcre. Atqui Arilloteliscontextum propiusinfpexerit ,nobisPlinio^minimeaduerfari
intelliget Etenim Ariftoteles hoc capite oftenfurus,qu2 animalia uocem.quae locutionem , quas
fonum aliquem flue ftrepitum edant.fubtiliter htec omnia diftinxittut uox a pharynge & pulmo
nibus pendeaqut quibus pulmo defit, fjs nulla uocis emittendas fit facultas,locutio uerp non nifl
uocis per linguam explanatio fit.quamobrem qUa: linguam no habenqautiui iuiMv^Lu, id eft,
non liberam K foluram,ea netj uocem emittunt, netj loquuntur, at fonos edere uel alqs partibus
poifunt Lyra igitur SC chromis fonos ftridorcsfe mouent,quia necp pulmonem , necp arteriS ha.
bent S:C petSines quoties per fumma humoris nitibundi ferunmr.quod uolitare dicunt , ftridere
fentiimtur atffi etiam marina hirundines qua fnblimesuolitant mare non attingentes. Delphi,
nus uerd non eodem modo ftridet ac mutit.quo hac omnia, quia uocem habet ob pulmonem Si
artei iam-praterea linguam mobilem acliberam , fed non ita liberam SC folutam ut uoci aritcula.
ta a: locutioni efferenda fatis effe pofsit. Qtiare non negat Ariftoteles delphinum linguam mo.
bilem habere.fed non ita mobilem & folutam, Unyfotei» uerh,7iu yluu^muu ucafit J*

Mfidixtllit ^2utu!cg>^ihviMlu/, ueluulHitrusimMr^viMlu/} utuocem articulatam efferre pofeit. elte-

nimbreuis,utaltPlinius.AtcphunceiregermanumAriftotelisfenfum confirmo ex ipfiusmette

flimonio.cuius paulo pdft hac funt uerbaiPueri ut catera fua tnembra continere ac regere ne-
Queunt.lic etiam lingua funt impotentes,»: quidem imperfefll,»: fero lingua abfoluuntur. ita^

magnaexpartcbalbutiunt,torti^funtlingua. Puerisiaiturlinguanondeeft, netpadharens

eft fed mobilis &lata,quecR exeri poteftifcd nondum ita libera, ut uocem diffincf e articulate^ e»
nunciare pofsint.Ita delphinis lingua efflata, mobilis, qua modo exeri, modo condi pofsit, non
harens piato, nec^ oirea,non ita tamen foluta utuocem explanate efferre queant.Porro necpla-

branecB palatum cameratum habeqqua locutioni conferunt. , t • r

Auditus, ciusa Delphinum audire.caterosm omnes pifces conflat ex qs qua diximus,quum de +•

organum in dei aseremus^Huius uerd Tenlus organum nullum manifeltumrepenri poteit, ncmdelplnno

phinoctpifcib. fdem utputat Ariftctdeslib.4.dehift.anim.cap.8. Ataudircfinemeatuullopanc^huicrci
dcftinatUu«un'animalpoteft,perquamfoniuoces^ ad cerebrumperferanwr. Qua ratione

impulfus cum delphini cranium diligentifsime contemplatus eilem , mamfeftifsimum audiendr
meatum.qui ad cerebrum ufep pateqmueni; eregione upo in uiui delphini capite toamen tam
exiguummt fere oculorum aciem fugiat.ftatim poli oculum, qui fitiis in caufa eft, cur difftcilius
reperiatur.funt enim oculi SC foramina illa in eadem fere linea cum oris fcilTura,

Cdcratm,ciis- Cum uerd fagacifsime odorettir.multo difficilius eft muenire quae pars huius fenfus miniflra

Cjut ergam, m finquod non folum in delphino.fed in omnibus alqs pifcibtis admiratione dignum eft; neque elt
dclphmo a- pi gu quis per foramina illa, quae ante oculos funt narium loco,pifces odores percipere certo cre fo
dat-ad cerebrum enim ufq; non permeant, fed partim obfepta X csca mox definunt , partim ad
branchias feruntur. Omnes tamen odorari certum eft,cum efca recenti abftineant, nec qldem e-
fcarum generibus omnes capiantur,red uarijs.fcilicetfui agnitione odoris, quippe cum uel ftett-
dis nonnulli alliciantur. Qiiare meatus iftos ciecos effe exiftimo , »1 qui oculis noftris cerni non
polfunt,per quos tamen odori ad cerebrum pateat aditus , ut qui tenuioris effentite fit quam liu.
tnor Quod fi in his qui branchias habent perfpicuinon funqquanto minus effe debennn qs qui
pulniMibus fpiranti' In illis enim branchfe ualde patent, ut fine infpiratione magna odorari poj
finfhi cum refpirationis organum intus lateat , fine magna infpiratione X acris tracfhi odores no
Derciniunt.ut docet Galenus in libro de odoratu, quibufeum unain cerebrum penetraret aqua,ii
perapertos meatus permearent, Odores autem in cerebrum pifeiumfefeinfinuare id maximo
& argumento,quod ad efcam nidorofam accedunt , odoribustp caput repleatiir »: grauit^e ten

LSroj.«f.s.tctur:Etutdecatteristaceamus,de delphino odoreunguctigrauiteroffenfohifioriam^^Phmo

De Delphino. Lib.IIlI.

narremus. Alius delphinus inter hos annos in Afrieo litore Hipponis Diafrhyti,flmili modo ex (d)
hominum manibus iicfcens,pr*bens^fecra(3andum, SC alludens natantibus , impofitoseppor.
tans, unguento pcruniSus a Flauiano proconfule Africa: , & fopitusCut apparuit) odoris nouita.
te,fluduatuscp(imilis cxanimi,caruic hominu conuerfatione.utiniuria fugatus, per aliquot men
festmox reuerfus in eodem miraculo fuit.Qiia in re delphino cum fuibus conuenit, quibus amaa
radnum inimicum Lucretio credimus,libro 9.

DeniiJ amaracinum fugitat fus,S<f timet omne Vnguentum.

Qiioniam uero aeSiones line partibus,qutc harum gratia a natura condiw funt, explicari uix B
poffunKqs addamus qutedam de delphini ore ab Ariftotele Sc Plinio prodita, quibus fit ut dubt. Dr ditphini
Is tare pofsitaliquis, fit' ne delphinus lietcrum , quem hic exhibemus. Cum enim delphino nollro
fit os ante &; in promptu, longa etiam feiflura SC multum infra roftrum defccndens , tamen Ari.
ftotelcs hac fcripfit: Cartilaginei , delphini SC omnes cetacei refiipiiiati cibos capiunt, ha. Ub. 9. dc hiU.

ber.t enim os fubter,undefit ut minores periculum facilius pofsint euadere,alioqui pauci admo •mim. «p. 2.
dum feruarenturtquippe cum delphini celeritas , atij edendi facultas mira efle uideatur. Et alio

loco apertius:Sunt ac oris dilFerentfe.altjs enim os eftantc3iinpromptu,alijsinfrapartefupina,u'6.4.iirpart.

ut delphinis SC cartilagineo generi.quamobrem haec nifi conuerfa refupinentur, cibum corripe, ‘"i"’' “f ■‘3.
re nequeunt.quod naturano folum falutis gratia reliquorum pifeium fecifle uidetur (dum enim
illa feie conuertimt,mora intercedit, qua pifeis quem infctfJantur cuadere pofsit ; nam omnia id
genus rapina pifdum uiuunt) ucrum etiam ne nimis deuorandi auiditatem explerent.fi enim fa»
lo cilfiis caperent.breui pra immodica fatietate perirent.Prteterea roftrum rotundum eft SC tenue,
quodep diuidi i^os non pofsit. {Toflremt Grxufic legimur : njosj tstos rlta

•nHyvygni 9)dOT(/,4»ro(/ rt Ex ijs fua mutuatus eft Plinius : Nifi multum intra roftru j,

cs illi foret, medio pene in uentre, nullus pifeium celeritatem eius euaderet.Sedaffert mora pro. ^ ^ ”
uidentia natursetquia nifi refupini ateg conuerfi non corripiunt.quae caufa praecipue celeritatem
eorum offendit.

In his Ariftoteles 3C Plinius uidentur delphinis os in fupina parte tribuere, quod galeis SC a. Conchjio.
lr)s multis cartilagineis proculdubio compctit,delphinis non itemide quibus id uerifsime dici cre
diderim quod T in fupini conuerfi cibos corripiant : tum propter caufas quas reddit Ariftoteles, tmatiiijt, ucl
tum propter longam orisiciiruram,8C multum infra deftendentem , ob quam fi proni uefceren. refufmiUgcn”
Jo tur cibi uix bene corripi poflent.attj hinc SC inde diffluerent, nec reda in oris fundum,ac inde in “1““
cefophagum deferrentur.

Addam aliud quod a ueteribus didum eft, 'uero haudlconfentaneum. Aulus Gellius inquit; «rfioj m aj».
Verba Appionis fubfcripfi eruditi utri ex Aegyptiacoru libro quinto, quibus SC delphini aman ludorfi drlphi
tis,8C pueri non abhorrentis confuetudines,lufus,gcftationes,aurigationes refertteam omnia fe= no aculeos ejfe,
ipfum,multos^ alios uidifte dicit. Km icS Sv «Aj/ iauiac^^iecu ^

■uraJiKlaui-^tlilMeii spmlm, avij eis usi n&KrUK^aiatu&- S 's^vs , vp or&dlx £51 , 4» -nw «.

Kafitaj 7s^cifUet',hx id T 7nSB.«i!»s(/ wionr «stifen , ugU nskaSiSmsm Jlsassoiitii uidyc. saimp.

mjira xdimue:& fic Gellius Imjfe uUetur.uertis enim, confluebat) (3 rtiCic « /.

lahix i:xQt^ /xSai «^IsTS-.id eft. Et nos quidem uidimus apud Puteolos delphinum a.

4» mantem mircpucrum,inclamatum a puero acciri. Qjiinctiam adnatans dorfo puerum admitte.

■ bat,ita ut pinna: aculeos uelut uagina conderet,ne diledum fibi corpus laceraret , receptumcp e.
quitis modoinfidentem per magnumzquor, per diKenufi3di!L(.crigimaferepaf»ummilia,Gellius)
dcfcrret.Roma igitur tota,omnisqj Italia confluebat,ut plicem amoris caufa uedorem pueri fpe
daret. Paul d aliter rem narrat Plinius. Diuo Augufto principe Delphinus (in Campania, Solmus)

Lucrinum lacum inucdus,pauperis cuiufdam puerum.exBaianociKore.Jo/mBraddir) Puteolos in
ludum literarium itantem . cum meridiano immorans appellatum eum Simonis nomine fepius
fragmentis panis,quem ob id ferebat,allexiflet,miro amore dilexit.Pigeretreferre, ni res Moe.
cenatis Flauiani, {Fabiani, Solinus)SC Flauij Alfijjmultorumcp eflet literis mandata. Qiiocuncp
diei tempore inclamatus a puero,quanuis occultus atcf abditus,ex imo aduolabat, paftus^ c ma
y 0 nu prarbebat afcenfuro dorfum, pinnae aculeos uelut uagina condens, receptumcp Puteolos per
magnum aequor in ludum ferebat. Simili modo reuehens pluribus annis, donec morbo extindo
puero fubinde ad confuetum locum uentitans,triftis SC mcerenti fimilis , ipfe quoc^ (quod nemo
dubitaret)defiderio expirauit. Hi delphino aculeos in pinna dorfi tribuunt , quod falfum elTe
fenfus ipfe conuincitmullas enim omnino fpinas , neqt aculeos in ullacorporis parte habet dei*
phin.C^uareuelfabuloiaiftacifeoportet.ueleosquiiftafcripferuntparum diligenter delphinos
infpexifle.Pinna unica eft in medio dorfo fatis rigidatalfe duae in ucntre,ita flra ut non folum na pimx delphini
tatum, ied etiam ut motum quo furfum iefe etfert relpirandi caufa adiuuent. Aliae duae in cauda, cauda.
quarum etiam magnus eft ufus,&( diuerfusacinalijs fitus.Nonex redo ipinte dorfi duefu oriun
tur, ut altera furfum,altera deorfum fpedeqfed ex cauda: lateribus,a!tcra dextram, altera finiftra
$0 partem uerfus, ita ut caudafua latitudine aquam uerberct.Cuius tanta uis eft , utprouerbio didu
rit,M!firx ■n&iT!ssxupd'ap,{d eft,delphmum cauda ligare, in eos qui fruftra qtiidpiam conantur,
quod non didum eft propter caudam lubricam, etfi Isuis fit, fed propter eius robur ; nullus enim

iiB.f.cap. 9.

386 ’ De Aquatilibus.

quantumuisufrfbusprseflansdelphmumhacparteretinerepoteft.

C Quum deorfum contendit , caudam ftirfum mouet , contra quum in lumma aqu* Ule efFeit;

»• fed ea celeritate, ut nullum eo uelocius animal effe dicatur Ariftoteleslib.9 de Mft.anim ca^8.
Omnium tum aquatilium tum terrefirium animalium uelocifsimi mihi uidentur elle delphini;
fuperfiliunt enim nauigiortim magnorum malos: quod maxime faciunt , quum pifcem quempi,
am cibi catifa perfequuturitunc enim fi is fugit, ad fundum ufq; fame urgente infequuntur : quod
filongior ftieritreuerfiojfpiritum contincnt,quafifpatium apud fe reputantes, 6C conuetfi fagit. •
vc modo feruntur, celerrime itineris longitudinem emetiri uolentes refpirandi caufa , quoimpe5
tu nauioiorum,quj forte illic fuerint, malos fuperanuHoc idem urinatores faciunt, cum fe in pro
fundum demiferunt.prO uiribus enim conuerfi enixius efFeruntur,ut fpirent. Qiia Plinius ma i»
iore ex parte exptefsit. V elocifsimum omnium animalium non folum marinorum delphinus,
fed ocyor uolucre,acrior telo.Nam cum fame concitati,fugientem in uada ima perfecuti pifcem,
diutius fpiritum continuae, ut arcu dimifsi ad refpirandum emicant , tanta^ ui exiliunt , ut ple-
DeMmiUm runm uela nauium tranfuolent tiento euntium. Vnde qui hieroglyphicis literis res fignificabat,
wHiiToebf W uelocitatem per delphinum expreflerunt: quod indicat celeberrima illa 8f omni Principe dignif
(ima fententia car^'Jt %<iiia5,id eft,feftina lcntc,quae Odauio Augufto adeo arrifit, utnon infer
monibus modo quotidianis crebrius ufurparet, uerumetiam epiftolis fuis frequenter infereret;
admonens his duabus uocibus,ut ad rem agendam adhiberetur fimul Sf induftriat celeritas iC di
ligentia tarditas.Eadem Tito Vefpafiano adeo placuit,utnumifmatis infculpferiqqua: altera ex
parte faciem Titi Vefpafiani cum inferiptione pracferrent,altcra ancoram,cuius medium ceu te 1»
monem delphin obuolutus completfritur, ancora tarditatem , delphino celeritatem defignante.
tii.i.iMMii. EandemdelphiniceleritaiemcomparatfagittatOppianus: ,, , ,

Ab hoc delphini innatando impetu ortum eft prouerbium, tlxuSl Mxnm , delphiniJ

nare doces,in eos competens,qui monere quempiam conantur in ea re,in qua cum fit ipfe exer»
citatifsimus, nihil eget dodore,

D Veruntamen delphinus etfi uelocifsimus BC fortilsimus (it,aduerfario non caret : amiae enim
VchojlitiKdcl cum eo pugnant, Sf expugnant, ut capitedeamia fufius expofuimus. Idem crocodilos n«at in
phmi Miijs o' Nilo, ut tradit Plinius lib.S.cap.iy. Verum in crocodilo maior erat pellis, quam ut uno enet ei= j*
erocedilk, hofte natura contenta.Itacp 8f delphini immeantes Nilo , quorum dorfo tanquam ad hunc u-

fum cultellata inefi: penna,abigentcs eos praeda, ac uelut in fiio tantum amne regnantes , alioqui
imparesuiribus ipfiaftu interimunt.Callent enim inhoccundaanimalia,fciunttp non modo fua
commoda,uerumetiam & hoftium aducrfa,norunt lua tela,norunt occafiones, partes^ difsiden
tium imbelles.In uentre mollis eft tenuis^ cutis crocodilo , ideo fe ut territi immergunt delphi»
ni,fubeuntes^ aluum, illam fecant fpina. Superius annotauimus delphinum non in dorib tanttf,
fed &C in toto corpore fpinas omnino nullas habere, quamobrem pro Ipina , legendum opinor,
pinna uelpenna,quemadmodum ante cultellatam pennam dixit. Sednonfinecaufadubitauerit
is qui delphinum crocodilum diligentius infpexerit,qui fieri pofsit, ut delphinus dorfi pinna
crocodili aluum dilaceret. Nam crocodili cutis minus eft in aluo dura quam in dorfo, non tame
ita mollis, ut cultro etiam peracuto penetrari pofsit; delphini uero pinna non ufqueadeo dura eft

netpacuta.cuitamenuimmagnamaceleritateaddinonnegarim. _ .artu

A Non defunt qui fturionem noftrum,uetcrum delphinum efle crediderint , ob dorfi cultellata
mrionem ali' ofla.qu* clypeos refcrunt,quibus etiam ligna ueluti fetra fecari pofllin t. At<| in ea fententia fuif
9“ fe fcio uirum dodlifsimum.cuius iudicium his in rebus plurimi facio.

f Vulgus pifcatorum ait delphinum balamae prxire , & iter ptKmonftrare , quod ueteres mU.

Detphinm m ^^eilo tribuerunt.Sed eius opinionis occaitonem inde ortam arbitror,quod ubi balanae funt , ibi
prentUm. delphini Sf lamia frequentes fint , a quibus balaenae dilacerantur. Delphinos fama eft, fipompi-
Ium aut urgente fame, aut cafu aliquo deguftarint,fiupidos fieti fubito, BC uiribus deteaos nullo
poftea negotio maris aftu in litus eijci,ibi^ a mergis, caeterist^ auibus maritimis dilaniari ab. y»

fumi. ^ r r,- a -n r

C Tricenis diebus latere circa canis ortum , occultaricp incogito modo , feribit ex Ariiiotele

Occultatio*!. Plinius lib.9,cap.8.quod eo magis mirum eft,inquit, fi fpirareinaquanegueunt. Netj ego idue

phiitorum. rum elfe crediderim,nifi in fcopulorum fpecubus lateant,in quibus libere fpirare pofltint, quem
Eruptiomter= admodum faciunt & tiituli marini. iSic & MxJJariufjemit.') Solent etiam in terram eriOTp^e,
rm. incerta de caufa,ijfdem authoribus:fed id oefiro diuexati faciunt,ueluti thunni BC gladij. Prs do.

lore igitur in terram exiliunt, cuius rei oculatus fum teftis.reperi ipfe oefirum fiue afilum ddphi.
no , qui in litore iaccbat , inhterentem. Idem eis accidit mugiles ueloces admodum periequenti-
busiquumenim citatumcurfura inhiberenonpoflrunt,intetramufcjimpelluntur. Statimtel.
TnT.e c5tafl«luretaflamoriuntur,aitPliniuslib.9,cap.8. EtOuidius; - j n- ■

nijlaHmmri Quempoftquambibtilisiniecitfludusarenis, Vnda fimul miferum uita^ deftttuit. ^
e«- Ex eo natum ftnlle prouerbium author eft Plutarcbusidelphini in terra uis,de_ijs didum, qui la

in quo

C*

Dc Delphino* Lib*IIIL ^^87

tn quo minus ualcant toto conatu petunt , quod delphinus tatri ftupendae agilitatis aiiimai tehrte
contadum non patiatur. Sed hoc felfum eiTe dOcet experieaa. Nam fcemina quam diflccuimus
ut eam cum fcetu cxhiberemuSjUiua diu iaciiit, SC delphini uiui a noftratibus Lugdunum ufque
aliquando deportati funt. Citius moriuntur fi qfdem retibus quibus thunni capiatur, ob id quod
inuiti fub aqua retinentur, refpiratione priuati. Sifagenanoftrauulgari capiantur, honedpiun.

tur, (/orte, mon«nfiir;)quia fefe efferendo refpirant.Multd ocyus moriuntur fifiula obturata j quod
argumento eft magis per fifiulam quam per os refpirare. Ichthyopote noftri loitgtus afportare
uolentes,a: uiuos i'cruare,m flftulara uinum inftillant,quod fifiulam non obfifuiqftd per eam in
os geuenniculum penctrat,8e diutius fpiritus conferuat.

IO Ferunt eos dignofeere, qui e delphinis deguftarint , itlos^ deuorare : ab alijs uerd abfiinerCj Qjioidignei
qui nunquam delphinum contigerunt,utederent,tantabeneuolentia fefe mutuo prorequuntur,/^‘‘"h9“' e*i*
Traduntetia uetcres,deli)hinora opera homines in pifcatu ufos fuifle. Vnicu ex Plinio exempla
proferemus,& eo libetitius,qu6d in Gallia noftra Narbonenfi iblitu fieri narrat eo in loco , qui a sodi fcoismiwi
jMontepelio parum diftat, qui^ Monfpelienfibus noftris tam notus eft , quam fua cuicj domus, in pifcitiane,
PrKterea locum Plinij in uulgaribus codicibus corruptis aliquot locis reftituimus opera Guiliel « Pteio-
miPelicerij MonfpelienfisEpifcopiantiquitatis peritifstmi. Locus efthuiufmodi.Eftin Neinau
fienfi agro ftagnum,Latera appellatum, ubi cum hominedelphini focietate pifcantur. Innumera
uismugilum itato tcmpore,anguftis fiiucibus ftagni in mare erumpit,obferuata silus reciproca»
tione.^ua de caufa prstendi non poiruntretia,qus molem ponderis ullo mOdo toleret. Et iam
Io fi non folertia infidietur temporiifimili ratione in altum protinus tendunt , quod Uicino gurgite
efficiturtlocum^ folum pandendis retibus habilem effugere feftinant. Qiiod ubi animaduertere
pifcantes(concurritautem multitudo temporis gnara,&: magis etiam uoluptatis huius auida) to.
tus^ populus c litorc quanto poteft clamore condet Simonem ad fpedaculi euentum : celeriter
delphini exaudiunt defideria. Aquilonum flatu uocem profequente, Auftro uerd tardius ex ad»
uerfo referente.Sed tunc quocp improuifdin auxiliumaduolant.propere apparet aciBs, qus pro
tinus difponitur in loco, ubi coniedtus eft, pugna opponente fefe ab alto , trepidos^ in uada ur.
gent.T unc pifeatores circundant retia,furcisqf fubleuat.at mtigtlij nihilominus uelocitas tranfi»

Iit. At illos excipiunt delphini,&: oeddifle ad prsfens corttenti, cibos in Uidoriam diflerunt.Ope
re prailium feruet, includi^ retibus fe fortiftime urgentes gaudent : ac ne id ipfUm fugam hofti»
jo um ftimulet, inter nauigia oC retia , natantes^ homines ita fenfim elabuntur,ut exitus non appa»
reat.Saltuiquod eft alias blandifsimum his)nullus conatur euadcre,ni fummitrantur fibi retia, c»

grefliis protinus ante uallumprsliatur.ItaperacSa captura quos interemere diripiunt. Sedeni»

xioris opera quam in unius diei pracmiunJconfcij fibi , opperiuntur in pofterum : nec pifeibus
tantum.fcd intrita panis c uino fariantur. Quae de eodem genere pifcandi in lafsio finu Mutia nxuutuitii
nus traditthoc differunt, quod ultro necj inclamati praiftd fint , partesep e martibus accipiant , &:
fuiim quacq) cymba e delphinis focium habeat, quanuis nodu & ad faces. Hac pifcandi ratio,
ne audio Hifpanos aliquando ufos fuiffe non procul ab urbe Palamos nuncupata. Eadem hodie
quocp uti poftent pifeatores noftri, nec dubito quin delphini offa uino^ cicUrari poffent , & in.
clamati accurrere, cumaliquoties fibilo euocatos accefsifleadnaues, SecircOnatalTeuiderimus,

+0 nee minus hodie quam olim ad id accommodatae funtftagni fauces ad oppidum Malgurium uo

catum. Qiiae fi uera funt, nec illud mirum effe debet,quod Plinius fcribit,delphinuhi hominis Ergthominti
amicum animal effe, nec hominem expauefcereutalienum,obuiamnauigijs uenire, alludere tx
ultantem,certare etiarn,Se quanuis plena pratterire tiela : uerum SC mullea arte mulceri fympho.
nite cantu, 80 pra:cipUc hydrauli fono. Hinc tantopere ab Herodoto primum, deinde ab alijs Ariomtiifio*
celebratahiftoria,qua ferunt Arionem Metbymnteum delphino infideUtem adTaenaron fuifle ria.«cHeroiij
eueOlum.qui erat citharoedorum fui feculi nulli fecundus , quim primus hominum , quOd houi.
mus, 8e fecit, & nominauit,Sil docuit Corinthi Dithyrambum. Hunc Arionem ferunt cum per.
multum temporis triuiilet apud Periandrum.concupijfTe in Italiam Siciliam^ nauigare : rurfus
parta ingenti pecunia uoluiffe CorinthUmreuerti,& quum profedurus e Tarento elTcqquia nui
yo lis magis quam Corinthijs fideret, nauigium uirorum Corinthiorum conduxiffe. Qiium altum
tenerentjiftos Arioni infidiatos,ut eo deturbatopecuhiaponrentUr.hoc illum intelligentem ob.
lata cis pecunia,mortem tanturfi fuifle deprecatum. Non perfuadenti nauitas iufsiffe , ut aut fibi
manus inferrequt fepulturam in terra nancifceretur,aut illico in mare defiliret. Arionem ad hanc
neceftitatem redacftum obfecrafre,ut,quandoquidem ipfis ita placitum eflet , cernerent ie omni
fuo ornatu coopertum, ftantemqj fuper foros audirent cantantem, 80 cum decantaflet fibi ie ma=
mis illaturum, atqt iftos permittentescinuaferatenim eos libido audiendi prteftantifsimum inter
homines modulatorem)e puppe in mediam nauem concefsifle.illum indutfto fibi ornatu, ac funi
pta cithara fuper foros inchoafle carmen quod dicitur Orthium, eoq) decantato lefe Ut erat orna.

tus, in mare iecifle.Et hos quidem curfum tenuifle in Corinthum, illum uerd aiunt a delphino ex
ia ceptum in Txnarum fuiffe uanfuetSum.Et cum e delphino defeendiffet, Corinthum eodem ha.

bitu perrexiffe.Et ubi peruenit.quicquid contigerat enarraffe : & Periandrum (quia non credea
ret)tenuiffc hominem in cUftodia,nc quo prodii eticaterum curauiffe m nautas habefetieos acef

K 1

i

m-r i

■ i^ll

c-' ' r;

588 DcAquatilibus.

los ubi adfuerunt, percontatum fi quid de Arione memorarent. K referentibus flludi fofpitc dt,
ca Italiam agere , fortunatum^ Tarenti fe reliquifle , Arionem apparuifle eodem que dcfilijffet
habitu iftofterrefados nihil amplius habuilTe quod conuidi inficiarentur.Hac Cormthq ac Lef
hiialunfextat® m Tsnaro ingens Arionis ex acre donarium fupcr delphinum fedens,(H««/j
Hmiotm ) Eadem cecinit Oppianus.Iam ad magis neceffaria conucrtimur.

Delphinum in menfas principum uenire , magno^ in precio eflc in prmcipum aulis uidi.

* mus fepecB mirati fumusicum ferinus ille odor omne cibi gratiam, ii qua iit, ingratifsimam red-
dat Apudnos foffores ipfi atcp infima plebs omnino abftinent. hinc fit utrarius in foro noftro
cotifpiciantur uenales. Ad eos mittuntur qui longius amari abfuntjUt ad Auenionenfes,a: Ltig
dunries quia extra mare diutius uiuit,longius^ afportari poteft citra putredinem, quoniam dii- 1«
•alrain*».- ra eft carne Si corruptu non ita facili. Qualem fu^um gign« in corpore delphini caro,fatis ex
"imrto «t cc eo perfpicuum eft,quod ex cetaceorum fit genere. Qtia de re Galenus libro J.de alimentorum fa
tuci! , dHphi- cultatibus,PhiIotinum reprehendensiPofthacc autem(inquit)canem adfcribit,quem in cetaceo-
sif.crc. genere ifumerare oportebat, ut qui carnem duram 8f excrementitiam habeat. Quapropter

in partes feifio atcf falito uulgares homines uefcuntur,ingrati enim faporis ac mucofus : ideoquc
cum finapi S(f ex oleo attj acribus condimentis eum mandunt. Ex hoc genere funt balacnx , del-
phini 8C uituli marini,ad quos proxime magni thuni accedunt. Item alio in locotDiximus qui
dem iam ante de cetaceis animalibus.qute marina funt,in quo numero funt phoc», balanac, dei-
pliini, libella, ac grandiores thunni, &; prater illa canes, qiia^ his fimilia funt. Nunc autem de
ipfis inftimma dicendum, quod omnia eiufmodi duram 5C praui fucci, atqj excrementitiam ha- 10
bent carnem. Quapropter fale potius condientes, ipfis ut plurimum utuntur , alimentum quod
ex ipfis in corpus diftribuitur,ea falitura tenuius facientes, eocp cotfiioni dC fanguini faciendo co
mbdius.Nam recens eorum cai'0 niualde probe coquatiir,crudorum fuccorum copiam magna
in uenis congerit. His addam quod experientia ipfe didici , delphini carnem practerqtia quod
dtira fit Sf difficilis concocfiu, etiam pinguem efle,quo fit ut uentriculum re!axec,e<: naufeam mo
nararioaif ucat Nunc de praparatiorte dicendum, cuius uniuerfe duo funt potifsimum genera. Vniim
S. quo cibi uitium aliquod corrigitur, ueluti quum falitur.ut craflus humor falis ui extenuetur, K
generando fanguini accommodatior fiatiuel quum cibus decoquitur ucterum more, cepa, por.
ro,apio,anetho.atq; alijs huiufmodi cotfiioni additis ad crafsihumoris attenuationem,qua prapa
ratione meliora redduntur omnia , qua crafliim glutinoftim^ fuccum gignunt. Alterum eft j»
praparationis genus quo fapius utimur,uoluptatis potius quam ualetudinis rationem habetes,
quum condimentis ea permifccmus qua ad gulam irritandam titillandum^ palatum facint. Sic
delphini carnem quidam praparant in tierii torrentes, quemadmodum Sf inillam recentem , SC
mali arantii fucco intindam edunt,uel ex condimento quod accto,facchare dC cinnamomo con-
ftat. Alii in craticula aflant.Alij farina benefubatfia concludunt caryophyllis, pipere, zingibere,
nuce mofchata condientes , quibus odor ille ingratus euincatur. Elixam magis probarim quam
a(ram,modd in aceto & uino coquatur,inie(fiis apio,hyiropo,origano. Partes delphini quj ma
Brpar er I»i- gis commendantur funthepar,K lingua.Hepar tenera quidem eft fubftantia,ied malum luccum

t"* Signit Lingua autem tenerior Sfpinguior,atcp hepati praferenda.

G Delphini cinerem in medicamentis numerat Plinius,qua lichenas Sf lepras tollunt, ex aqua 40
Ut.ji. «p.7. illitum Exulcerationcm(inquit)fequidcbetcuratio , quaperducitad cicatricem. Quidam del-
phini iecur in fltfiili torrent , donec pinguitudo fimilitudine olei fluat,ac perungunt. Et febrium
Uikmcap.tc. circuitus tollit iecur delphini gtiftatum ante accefsiones Plinio authore. Et hydropicis medetur
adeps delphini liquanis,&: cum uino potus.grauitati faporis(/ortt,i)iitir»t)occurritur taCtis naribus
unguento,autodoribus,uel quoquo modo obturatis. Pratcrca delphini adipelinamentaaccen
fa excitant uuluaj firangulatu oppreflas. Infantium quoc^ ^'ngiuis dentitionibus^ multum con
fert delphini cum meile dentium cinis, fi ipfo dente gingiu* tangantur:adalligacii5(j tdem pa-
llores repentinos tollit* . j r- •

D Abfurdum plane eft, quod fcripferunt quidam, matres in os catulos recipere, quod heri non

MatTH irt cs pofte perfpicuc oftendit oris compofitio,OEfophagi anguftia, catulorum ipforum magnitudo. Id j-»
mw rccifm faciunt galei,ut fuo loco diximus,
ntulat.

COROLLARIVM.

s c YLLA apudHomcrumpifcatur A4n4(i'iisTt,«ai«Ti,(^«7n«(«5?>ii6a»"’i kIt©^. ubiEua
fiathius.Delphinesenim a;canes(inquit)nonfuntpifces,fed cete. Delphinapud Graccsno.
men retinet hodieepta uulgo enim Xaieivw effertur, apud exteras uero plcrafij Europx gentes,
etfi delphini nomen pafsim audiatur,a: a piefioribus altjs^ figura eius effingatur : in Occano tas
men eo nomine pifcem nullum norunt pifeatores. altjs enim nominibus barbaris , fingul* luis,
delphinum nuncupant, ut copiofe tradit Bellonius in Gallico libro, quem De delphino alqstp dt-
uerfis pifeibus maris xdidit.ln hoc plerxqs gentes conucniunt , quod porcum mannum luis uo- ^
cabtilis appdlant:& fime Grxea etiam Delphini nomendatio,ad delphacem,id eft porcum m ea
dem lingua fic diefium accedit.pinguifsimum enim animal eft:&: porco terreftri, pinguedine lar.

De Delphino. Lib. Illi.

do^ non cedit, cui SC interiora fimilia habet, coftas,iecur,inteftina, & reliqua plerafp. Porci qui.
dem marini piPes diucrfia ueteribus difli longe alij funt, de quibus fuo loco. (^Dcerfcbwein a
Germanis dicitur, circa Sucrinum K alibi, communi nomine phocsna &delphin. funt enim in.
ter fe fimiles,nifi quod roftro porredliore & anferini inilar prominente delphinus eli,&: ut pluri

mumgracilior,magiscarnofus,minuspinguis,maioralioqui.Phoca:naminor,fed dorfolatiore,

rofiro obtufo,ut icones oiiendunt. Orcae etiam quam Oudre Galli uocent , Bellonius commune
hoc nomen faciirqua: delphino non parum maior eft. Nos diftindfionis caufa , nomina impone.

inus,utDelphinusdicaturei»<S««n^fcbu7n,copofitOabanrere&porconomine,ueIem(«C)eer

5rtn^,quod eft anfer marinus.nam & Galli quidam fic uocitant. Phoexna fimpliciter em (iOcet
Io Icbwem , uel cin tlcin (Dectfdjaciti , id eft porcus marinus minor, orca ucrd , maior ; em «tofi

(Ocet|$i»em. Porcum marinum t in Oceano Germanico ditSum prtepinguem effe , uariis tH« cr
circa latera coloribus.cauda tranfuerfa, capite fere ut Salmonis , ex Roftochienfi quodam acce. tUplcrJ; L.
pi. Vtuntur Si Galli Germanico nomine,fed corrupto,Marfouin. Britanni SC Armotici feu delphina
Brittoncs.in Gallia Morhouch appellant , idem fignificante uocabulo j quo & Galli eis uicini u. co.

tuntur,alij perperam morho pronunciant, utBelloniusobferuauit. Angliporpofe appellant,

Gallico nominc(utapparet)exporco Si pifeeeompofito, quanquam Gallis ipfts non ufitato. alij
Purpofeferibunt : Bellonius pote pifcb tanquam Anglicum profert.nefcio quam retfte. Ge.

Agricola delphinum Germanice interpretatur, ^cbt) 4) v»ctn/&4ru«n6umpt(nljpcct.Sed lar

dum illud quo Jfalfpeccappcllant, phocae potius fuerit. Poloni Morska fvviinia nuncupant,

10 idem puto fignificantibus uocabulis.

Circa Propontidem delphinorum genera duo cognofeuntur , maiores frilicet Sf minores

Bellonius. Delphini, ut Plinius,Scneca,Strabo;ucl, ut Solinus, delphinum genus; ut Marcel.

linus. Delphinis fimiles, Nilum immeantes e mari,uel(ut alij) fimpliciter in Nilo, quomodo cri.
ftatis ferratis'uc doifis fuis, in quibits cultellata ineft pinna (fpina ) crocodilorum uentres ( quod
ea tantum parte molliores finufubcant.Si faucient, pluribus a nobis expofitum eft in Crocodilo
D. Meminit K Solinus cap. Delphinoriun in mari miilta funt genera : hoc autem quodfre.

quentius uidetur in mari, animal eft niqr^pcllis, caput habens breue , & dentes in ore continu.
os,ficut funt molares dentes porci, Albertus ; uidetur autemphocanam intelligere , cum caput
breue ei tribuat Caterum alibi portum marinum nominans , Si Plinium citans, Plinij porcum
jo (cui uenenata; in dorfo fpin®, neq; enim aliud de eo Plinius) SCphocatnamalium ue fimilem pi.
icem confundere uideri potclt.Porcus marinus(inquit)eft pifeis efculentus,pcrco magna ex par
te fimilis.capitc enim fimilis eft porco , Si linguam fimiliter folutam habet, partes etiam interio.
resSicolias utporcus. tota fere caro eius tranlit in pinguedinem, uoce tamen differt a porco. In
dorfo eius qusdam fpins funt uenenum efficacifsimum habentes.fed fel eius eft remedium con.
tra puntfturam fpinarum illarum.Labore magno iticlum conquirit.in fundo enim maris fodit ter
ram ficut porci, unde hunc alium effe apparet a povcoideljthmo Jcilicet,aut ^hocceHa)(^ixem nos fic ap,
pellare confueuimus.Hatc Albertus. Et alibi; Aliud eli (inquit) genus delphinorum , quod os
in medio fui corporis habere ferunt. Sf hoc genus odit catulos fuos,ita utmas deuoraret eos, nifl
fatminaoccultaret,&:c.utinD.referemus. f Carolus Figulus in Ichthyologia Sturionem,Silu.

40 rum Si Delphinum, tria unius pifeis nomina effe fufpicamr. Sedhuius opinionem ipfa fmgulo.
rum pitftura SC hiftoria triplex in uolumine noftro facile refellit. Belloniusin Gallico de pifei.

buslibro fturionemnon effe delphinum affcriqhacmaximenota quod nonhabeateaudam luna

tam,uelita falcatam,qualia dimidia: finuantur cornua Lun». talem enim delphino authores tri.
buunttcum alijs pluribus Si ualidioribus argumentis idem conficere potuiffet.

In Pontum nulla intrat beftia pifeibus malefica, prseter uitulos Si parttos delphinos : PHnius is
ex Ariftotele de hiftoria animal. lib, 8. xatt ^etxeuyns, hoc eft vfci.

In Ponto fera nulla eft praeter delphinos Si phocatnas.Theodorus phoca:nas,turfiones interprei
taturtut neceffe uidcatur.aut Plinium, aut Theodorum perperam uertifle. Phocas quidem uitti.
los marinos effe, ambo nouerant. fed Theodorus aliud genus phocarnas, aliud phocas accipit,
fo quoniam Ariftotelesiibro 6.ita dicat,Theodoro interpretetidem Si phocatna,id eft.turfionipar
tus, qui delphino.ftmilis hic paruo delphino eft , nafccns in Ponto : fed intereft , quod minor eft
turfio,amp!iore dorfo,colore coeruleo. complures id genus effe delphini opinantur, Haec Arifto
teles.Theodorum mouere potuu.qubd Plinius dixerat, libro nono capite nono; Delphinorum
limilitudinem habere qui uocantur turfiones.diftantfif triftitia afpetfttis ; abeftenim illalaftiuia.
maxime tamen roftris(inquit) canicularum aisimilati. Fortaffe ucrd dicat aliquis paruos delphi.
nos a Plinio hic relatos, pro phocsnis capi,atqj itaed Ariftotele Theodorocn confentiaunifi qua
tenus uitulos adiungit , maiores delpiiinospractcrijt, Hermolaus qui multo ftmplicius fateri
poterar,hallucinatum Plinium, ut fiepe ibier , pro phoc«nis non retfte phocas, qui uituli marini
iunt.legiffeaut uertiffe. Ammianus quocp tradit nullam beluam immeare Ponto inimicam pi
♦cfcibus,extraquam paucos,inquit,delphinos.quemlocum,utpleraq?omniaineoauthore,dcpra
uatumcenfeo;necpaucos,fedautparuos, autphocas K delphinos feribendum. Idem Hermo.

laus, Oppianuslibroi.dcpifcibusdePontoEuxinofcribens;

K J

f ■

Ili'

^po DeAc|uanIibu§.

Nomen !r®?©',n)agnmidine paruiim.non numero paucum proprie flgnihcat. Pomus a feti,
beftiis liber eft-.foli delphini minuti illic errant, Gillius. Kiranides fcnbir,li modo refte tranftu
licCremonenfis delphinum plurimum elTecircaEuxinum Pontum, In Adriaticomarinoni.
firarifsimecapiuntur,uiBelloniusobferuauir. Arifiobulusauthor eftnullum pifcemex]mari
in Nilum afccndere, prteter mugilem, thriflam 8C delphinum , crocodilorum metu : delphinos,
quia prsftantiorcs funt:mugiles,quia a porcis pifcibuscquibus crocodili propter fpinas abflinet)
ob natur* quendam confenfum fecus terram ducuntur , Strabo. Intrant aliquando delphini
aquas dulces, ubi aliquandiu pifcibus pafcuntur,non multum temporis tamen immorantur,Bel.
lo IVJ

Dripfcini frte. Natura omnium maxime animalium ftiperflua peculiaris^ delphino , SC fi quid aliud tale ift

cetaceo genere,uel reliquo aquatili Iit, ut balsna SC quscum^ fiUalam gerunt, nam ai terreftri.
um nattn* participant recipiendo aere, & aquatilium quod aquam recipiant, (in aqua degant,)
Ariftot. Et alibi. Delphinus inter cete numeratur : branchijs enim caret, arteriam pulmone
habecitem® fiftulam,a dorfo(antc cerebrum,Rondeletius:inter oculos , Bellonius:) fiatim ani.
mal genera? Cete fiftulam habent prope cerebrum, Vuottonusiqui srtSs apud A.

riftotelem legere mauult,quam tiS tjS ij-xs^itAsi/.id eft, ante cerebrum,ex ipfo Ariftotele (inquit)
de delphino,qui non a fronte,fed a dorlb fiftulam gerit, quanqti^ libro quarto departibus ani-
malium,S<l dererpiratione,habetur,non7r^t,red’jr^’7tf fc)'Kt(faAsv,ideftante cerebru,Hatc Vuot*
tonus.ego cum uiris dodiis K oculatis tcftibus,quos norninaui,ante cerebrum fiftulam delphini lA
pofuerim,inter oculos, ut Gisberti Horfti) etiam icon mihi communicata oftenditiquanuis Plini
us fcribat,Bal*n* SC delphini fiftulis fpirant,qu* ad pulmonem pertinent,bala:nis a fronte,del.
tamVt «d fi- phinis a dorfo. f Delohinorum fimilitudinem habent qui uocantur turfiones, (Kc.ut fuperiu»
mUmdt. circa imtium huius capitis B.recitaui,)Plinius. Phocana in Ponto, delphino fimilis eft, Ariftot.

eiiS)(©'(malim 4iiKflttrrt)Kfi'rsc9ttAK<srwp Heiychius. Habet Si iiltirus aliquam cum dei

phino fimilitudinem,fortc magnitudinis tantum, et fimilis uenandi natur* : quamobrem Aufo-
nitis de eo canit. Amnicolam delphina reor. Sic & thunnum maiorem aliquos delphino com»
parantes audiui. In Gange Indiae plataniftas uocant,roftro delphini dC cauda,magnitudine au-
tem quindecim cubitorum , Plinius, ^ Delphinis magnitudine pares antac*i funt, Strabo lib,

17 Gladius pifcis crebro delphini magnitudinem excedit,Plinius. Quantum delphinis ba- J»

l*naBritannicamaior,IuuenalisSat.io. Delphinos in Oceanoindicomaioresapparercquam
in mediterraneo, Arrianus lib.S.referr.Lcngd tamen maiores i)s,qui noflris maribus funt , fe ui.
diife Nearchus refert,cum e Meftambria in T aornum annauigaftet, Maflarius. De longitudi.
ne,magnitudine,pinnis,dentibus,cute,cauda,Si: alijs exterioribus delphini partibu^ multa dili-
genter annotauit Bellonius in libro Gallico fuodedelphino,8Cc.libro i,cap,4o. ^Dorfum dei.
phino repandum, roftrum fimum , unde dC Simonis nomine gaudent , Plinius* Corpore^ oC
prelTo fpin* curuamine fledli Incipit, & lati riaus funt,Ouidius!qui & alibi curuos,alibijpan-
dos delphines dixir. Sed curuos non elfejfupra Bcllonij uerbis ofienium eft: idcmcp copioiius m
libro Gallico fiio id approbat.tales quidem efle tiideri poflimt uel in ipfa aqua ludentcsjUeI faltu

fiiper *quorafeuibrantes:Vt infra etiam dicetur in loco de iconibus. _ ,

Mti exterh Delphinicorioduntaxatinteguntur.utrcliquacetacea, Plinius, Delphim oculos habent

rw. in dorfo & ora in parte oppofitaumde non bene prsdam fuam capiunt propter diftortionem o-

tis a parte oculorum.hinc eft qudd ora fua conuertuntad coelum,&( dormm oculosm ad terram,
ut pr*dam fuam confequantur,Phyfiologus. Non parum miror Ariftotelem.K Plimutn.lcri
bentes infra partefupina Delphinos ora habere. Equidem Delphinum cum in manibus habere,
fole clarius nidi non infra parte rupina,fed inroftro Thunni modo feifla ora habere, Gmius, Ut
ore delphini.quodcsnifi inuerfus pilees capere nequeat, (dequo etiam libro i.cap.j,) Bellonuis

inopereGallicomultafcribit,lib...cap.?f.&degul*ipfiusanguftia,cap.56.qu3cnoshicnore-

pcttaus,qudd cum ipfitis ex Latino de pifcibus libro,ta Rondeletq uerbis,eade fere fummatim
A«to,er ei- fuperius a?iobis comprehenfa fint. Delphinus K reliqua cetaria carent auriculis, Arifioteles.

1« orgaiu. Delphinus audit quidem, fed nullis cauernis quatuicem pr*ftent aurium,ldem. Rondeletuis ca
uernas clTe oftendit , fed minimas & qu* uifum prope cftiigiant. Auricul* omnibus , animal
dumaxat generantibus,excepto uitulo marino atep delphinoiSf qu* cartilaginea appellauitmis,

&: uiperis.hxc caucrnas tantum habent aurium !oco,pra;ter cartilaginea, & delphinumiquem ta
men audire manifeftum eft.nam &: cantu mulcentur,» capiuntur attoniti fono. Quonammo

doaudiant,mirum,Plinius. Iidemnccolfa(ftusueftigiahabent,cumollaciantfagaafsimc,lde

» Arifioteles. f Contra naturam aquatilium foli linguas mouent , Solinus. f Falcata nouifti*
ma cauda eft. Qualia dimidiae finuantur cornua Lun* , Ouidius de delphino, Tritonis Ko

mte a feuifi caudam Patifanias delphini caudae comparat. A-

Xntmorx. De partibus internis delphini » phocam* Bellonius uolumims fui Gallici lib.i. prolixe Icri- »•,

ofa. bit,primis fere otftodecim capitibus, Delphinis olTa.non fpin*;animal enim panum, ^

ancijimHt qmdem^mmhfed mm «»o^i»»E,)Plmius,^^

V^n^itudo.

DeDclphmo. Lib. IlII. jpi

'pliimis felle caret, id^ folus inter ea qira pulmone carent, K mare excipiunt, Plinius 5C Aridot. rd-
Delphino genitale foris cl},teftes intus ad aluum necSuntur, Ariftot, Et alibi , Delphino mea"= Uenitaii*
cus genitales ad fpina locum adhaErenttteftes uerd fub aliio latent. T elies intus habet ultima c6»
ditos aluotnec meatus,red penem pertendentem habetiUt bottes. Penis delphini perinde qua=
fi hominum arrigitunnon tamen femper patet, fed occultatur, cum autem ad coitionem inflam»
mantur, extra eminentem proferunt, Gillius ex Oppiano. Telles delphino prslongi , ultima
conduntur aluo,Plinius.

Delphinus etiam mammas habett animal enim cocipit illico, creat. Continet hic fuas mam W*

mas non parte fuperiore,fed prope genitale.nec modo quadrupedum papillas confpicuas habet,
io fed iielut alueolos quofdam humoris duos,utrocp de latere fingularcm,e quibus lac Buit.quod o.
re catulorum fedantium parentem excipiaturtidi^ iam a nonnullis perfpetSum eft, Ariltot, Del
phini binas in ima aluo papillas tantum gerunt , nec euidentes , & paulo in obliquum porreflas.
netp aliud animal in curfu lambitur, Pluiius, De maris & fceminte delphini diferimine Bello,
niusferibit Gallice libro i.cap.4».

Delphini & circa litora faxofa degunt,iKT»oi 7tt?n/£ra$^m},tuiiwTia: & mare profundum Cpe C
lagus)habitant;utnufquam mare fine delphinis iit, Oppianus. Delphinorum gregatim natanti.
ura mirum ordine exponemus in D. Delphinus cum mare accipit, redditcR per fiftulam , ttim '‘V-

aerem per pulmonem.habet enim hoc membrum , 8C fpirat. Quamobrem retibus apprehonfus;
breui tempore ftrangulatur, utqui fpirandi facultatem amiferit. foris uerd diutius uiticre poteft
Ao mutiens,^ anhelans modo cteterortim fpirantium.quinetiam dormiens roftru exerit fupra ma.

re,utfpiret,Ariftot. Vifus delphinis acutifsimus, djv.

o«nip,ita ut pifeem etiam fub lapide uel in cauernaaliqua latitantem uideant,Oppianus. De au.
ditu SC odoratu, horumm fenfuum organis in delphinis,lcges fupra' in b. f Delphini carniuori ciiiu,
tantum funt, Ariftot. Delphini ce.eriias edendii^ facultas mira efle uidetur, Ariftot. Quomo
doinomnepifeium genusdominentur, &rroboreceleritacecppricftanies,iongelate^ uenando
perfequantur pifces.referetur in D. Pifeium quos ceperint,capita folum deuorant,Bellonius,

Pompilo deguftato difcruciantur & conuelluntur.uide in D. f Delphinis os parte fupina poli,
tum eHe,(quod dodi fere omnes hodie negat,)eos^ refupinatos folum corripere efcas, & quam
obrem ita fiat, Ariftotcles diflerit libro 4.de partib, animal, cap. 10. f Delphinum non aquatili, vdociar gi
jo bus tantum,fcd etia terrenis omnibus uelocitate faltii^ prsftare, iefn-nii «sa tchmiim-nym,) ita/alnu.
ut nauiS malos etiam tranfiliat,author eft Ariftoielesidt caufam conatur afferre eiufmodi.Quem
admodum enim urinatores animam continent,ficiile primo fpiritum comprimit.dcinde corpus
licut fagittam neruo expulfam iaculattir. nam fpiritus intus comprellus , & illum & urinatores
compellit, ac iacttlatur, Aelianus de animal.ii.ia. V'elocifsimum omnium animalium, nonfo
Ium marinorum, delphinus eft,ocyoruolucre,ocyortelo-nam cum fame concitati fugientem in
uada ima periecuti piicem,diutius fpiritum continuere,ut arcu emiisi ad relpirandtim emicantt
tanta^ ui exiliunt,ut plerunqj uela nauium tranfuolent ialtu, Plinius, quam apud eum ledione
MaiTarius approbat. Celeritatem delphinorum ego ipfe (inquitBellonius)inmariobfcruauij
8C nauim noftram pleno uelo Si uentis iecundis ocyisime inuedam, delphinos celeritate uincen
40 tes animaduertitquie tanta eft, ut nullius fit maior in aere uolucrium. huius autem uelocitatis cati
fam non equidem pinnas fecerim.quat ad tanti corporis molem exiguae funt , ied corporis dunta
xat pondus, fimo robur & uires corpQrn,quthuf mlfrxrejcipjutn,& neruorum agili contentione , tanjuam eiacus
lari pote ff^: ut nonjufjiciatperje robur tanta celerit ati^nijt accedat agilitas, netp contrairohur autem nanincorpoa
rts magnitudine, jed in tendinibus & neruts maxime pojitume^.) nam fi pinnarum magnitudo promoue.
ret ueIocitatem,hirundmcm pifeem paruum, cuius pinnae tamen nihilo quam delphini minores
oporteret,Bellonius. Delphino non minus interdum exilit g'adius afilo
infelwtus, Ariftot. Nec ie fuper lequora curui Tollere confuetas audent delphines in au-
ras, Ouidtusi. Metam. Turliones(Phoc»ns)deIphinisfimiles, difianttriftitiaalpedus. abeft
enim illa lalciuia, Plinius. Delphinum fimilestde pueris ludentibus Troiam equefirecerrame,
fo nunc fugiendo, nuncrenouando pugnam) qui per maria humida nando Carpathium,Liby«

^mtj fecant,luduntcp per undas,Vergil y.Aen.a redo dclphin,uelprodclphinorum,Seruius,
Delphinorum celeritatem in nando, quae prouerbio locum dedit,elcganter deferibit Manilius y,
minus eleganter eorum impetum in pifces reliquos cecinit Papiniusno-
no 1 hebaidos,his uerfibus:

Qualis ccertileis tumido fub gurgite terror Pifcibusiarcani quoties deuexa profundi
bcrutante delphina uidet, fugit omnis in imos T urbalacus,uirides® metu ftipanf in algas,

Nec prius cmerii,(e»iw^«Mf,)quam fumma persequora flexus
EmicetjSi^ uifis rnalit certare carinis. Ad idem Sillius iib.i5',-^ — rabidi ceu bellua ponti
. a fterili ad paftus ladtata profundo Cum procul in fliid-u pifeem male (aucia uidit

® &limrans nante fub gurgite praeda, Abforbet late permixtum pifeibusjequor*

Hinc contrario fenUi prouerbiali figurain diris a Marone dictum eft:

Ante lupos rapienthcEdi,uinili ance leones, ' Delphini fugient pifces,aqui%ante columbas,

K 4

Zruptiointer»

r<ufh

Vex,

Somffm

Ceitut,

Ge^iatio uteri.
Ptirtus.

Incrementum.

Higratio.

Vitd O' mors.

*^92 De Aquatilibus.

ff O uarimr qiiamobrem m terram erumpant. hoc enim interdum eos facere {ncerta de caufa dj
citur Ariftoteles K Plinius. Videntur aute uel afilo infeftati,uel morbi alicuius ui,ut fub mor
tcm (unde aliqui fepulturxdefiderio in litus erumpere eos nugantur,) uel nimio dum perfequa
tur pifces impetu, in terram aliquando efferri, nam quod poftquam erupere , fiatim tellure tadJa
moriuntur.ut Plinius tradit, morbo aliquo eos conflidari indicium eft, alioqui enim diutius in
terra uiuere poffunqutRondeletius & Bellonius docent. Erumpunt etiam in litus nimio flre
pitu pifcatorum eis inildiantium grauati,& capiuntur , tefte Ariftotele. Delphinis pro uoce

gemitus eft, humano fimiliSjPlinius Sd Solinus. quia pulmonem habent &C uenamafperam,8f eo
rum lingua non eft abfoluta, nec eorumlabia proueniunt uel prominent ad diftinguendam uo.
cem Author de nat.rerum. Sonum sdit delphin per fiftulam, qua & aquam emittit , a» i*

|«if c/)s|<tf?»,Paraphraftes Oppiani. f Edita per fumma£equorisfiftula,reipirationis caufa, dor*
miunt.Sf iam delphinum ftertentem etiam nonnulli audiuere, Ariftoteles bis uel ter. Delphi-
num perpetuo motu pra;ditum effe ferunt, nec quoad uiuiqne dormiens quidem, a motione con
quiefeit: Cum enim neceffe habet dormire,ex alto ad fummam aquam elatus, ut totus uideatur,
dormitjno enim fomni expers eftiatc^ ita dormiens,in profundum tandiu depellitur , quoad imS
fedem maris continganad quam poftquam funditus delapfus eft, terrae pulfu e fomno excitatur;
deinde exalto emergit, ac repetito fomno ftmiliter atq; prius ad maris fundum appulfus, exper.
gifeitur, tum rurfus eminet extra aquam,&r hoc ipfiim fspe facit. eamq ob caufam inter quietem
ac adionem agens,nunquam omnino a motu quiefeit, Aelian. de animalib, i i.u. Plutarchus
etiam in libro Vtra animantium prudentiora, eadem refert ; Dormiens (inquit, interprete Gry. !•
nxo,)a ftimmo per altum demittitur.tantifper dum in uadum impingat, folumq fentiat, hic ex.
cuffo fomno, ronchocp adito ad fummum rurfus meat,rurfusq demittitur, ac pronus fcrtur,mo.
tu quodam mirabiliter compofito quietem captans.ldem facere thynnus, ac eadem de caufa fer.
tur,Hacille.Sed de thynni fomno aliter Ariftoteles fcribit;8f cumdelphinusrefpirationis caufa
fubinde luperficiem petat, thynnus refpirare opus non habet, f Delphini fimiliteratcf homines
complexu Venereo iunguntur,Oppianus.hoc & Rondeletius a fe (pedatum refert. Arifto.
tcles uerd, Delphinis quoqtinquit lib.y.hift.animal.cap.y.lomniq cetario generihic ide(quipi-
fcibus)modus eft coeundi, planis enim admotis partibus aguntmec parum multumue temporis,
fcd mediocre in coitu ipfo confumunt. Etrurfus de generatione animalium libro j. cap.y. in-
terprete Gaza. Eode modo quo delphini pifces etiam coeunt , ammouendo fupina per lapfum, J»
quibus impedimento cauda eft.fed delphinorum abiundio diuturnior eft: pifeium uerd huiufce
modi celerrima eft. Qili locus Gr.ccc fic legittinToj/ n/vfiyof Si n Afufinib- oyfllwTtei

ci catit v « lcmf,vcis minui! tfSu

uy mfSx. Clarior aut fiet hic locus kdori, C conferat cum tjs qua: hiftorij lib.y.ca.y.ab Ariftotele
produntur.nos feftinantes prtererimus. Pifces attritu uentrium coeunt, tanta celeritate , ut ut-
fum fallanttdelphini &:reliqua cete (imili modo.ft; paulo diutius, Plinius, Delphinus utero ge

ftatiir decem menfibus, Ariftot. Pilo carentium duo cmnino animal pariunt.delphinus (immi
& relt^un cete)nc uipera, Plinius. Delphinos Oppianus {«oTOss.id eft,uiuiparos efle dicit. Ge-
minos parcre(Kr/i;»nmem)Oppianus refert. Parit binos,8i: firgulis fingulas pra:bct mamillas,
Paraphraftes Oppiani. Delphiniftngulosmagnaexparte ardum, interdum tamen &:binos,+»
Ariftot. Adolefcit celerius proles delphini , quippe quse annis decem ad fummam perueniat
magnitudinem, Ariftoteles & Plinius. Delphinorum catulos Plinius dixit libro 9. De mam
mis,lade dC ladatione delphinorum, uide fupra in B. Delphinorum &C cetorum fcctus , ladan
tur,&;fequunturmatrcm,Albertus. uidefuprainCetisingenerec. f A Grarciscjui circa Pro-
pontidem habitant,accepi,delphinos etiam inftar aliorum(quorundam)pifcitim migrare, e mari
mediterraneo uidelicet Septentrionem uerfus Hellefpontum & Propontidem emetiri, & Euxi.
numingreffos certo tempore immorarittum dentio loca prius rclida repctere,Bellonius. f Del
phimis Telle caret: quare Sflongacuus eft, Ariftot. Viuunt delphini (quidam) annis tricenis,
quod cognitum praicifa cauda in experimentum , Plinius. Solent in terram crumpereincerta
de cmh,&Ciimm{iilmnicJlitm,p<idnmfUcet:mnenmhocfenfi]]eTlmiumdttur,ttfifentemUm titum ft
eroio)tcllure tada moriuntur, multoq ocyus fifiula obturata , Plinius. Mortem fuampr»fagi*
imt:& ad litus fe recipiunt,ut in terra expirent,8f uel ab homine aliquo, uel indudla maris jftu a«
rena,fepeliantur:ne principem marinorum animantium infepultu iacere quifquam uideat, Op-
piantis. Nos cau&s aliquas cur in terram erumpat,ftipra indicauimus. Extra aquam diu uiue-
re poteftmutiens &anhelans,modo exterorum fpirantium , Ariftoteles. Extra aquam diiiti*
os uiuere poffunt, dum aere fruantur , quam intra aquam ft prohibeantur refpirare. nsmdi reti-
bus inclufi aliquando ftiffocantur. Arimini captus noftra memoria tres dies in terra uixit. Del-
phinusCinquit Cxlius Rhodiginus)tam ftupendx agilitatis animal, terrx tamen contadum non
patiiur:quin inuetflum in harenam emoritur confefiim. Propterea in Demofthenis uita Plutar-

chus:Delphinis,inquit,uim ignorans Cxcilius,in omnibus nimius,iuucnilicaldre,Demofthe-t*

nis SC M. Tulli) collationem xdere adortus eft. quod (i unicuique obuiiim foret

haud forte diuinum uideretur prsccpium, Hjc ille: fed concifius quam oporiebatiSic enim Plu

DeDclphino. Lib. 1 1 1 1.

tarchJ ucrba fonanttrJ ) ^oyvs ksu c*!|i«v%o&iifi(,9re7t^©^ ^Ttay^tacv^,

rtiKmyc^ ma- (fHvtv e ^ ^U.uy « ^ hmmKwihi^ «yveHQti , ^•ttwi^Qcn tn/yxei*

ny 7tf HPM Kixiffcr^-^Tanqua diceret, Si ego comparare iiellemDeniofthenis bC Cicero^ ProKfrWtw».

niseloquemianijObijciniihipofrccIomsilliidjDelphmimccrrauis.Videiiirautcmhocprouer-

biumconucnircm eum qui alicubi quidem excellat, in diucrfo autem genere nihilporsit. ficut
delphinus in mari uelocifsimusjnihi! poteft in terra:quod quidem ucre dici arbitror: non tamen
inde conficitur eum in terra fiatim expirarc. Plenius quidem prouerbium fic efferri poife uidc*
qui rem in qua nihil poteftaggreditur,uiresfuasignorat,5^
delphinus in terra dici poicrit.Erafmus Roc,huius prouerbij non meminit. In cpiftolis PJini-
H us coHurorem delphinum in terram extrahi foUtumfcribiqharenis^ ficcatum,ubi incaluiffeqin
mare dilabi rurfum,C*IiusRhod. ’

Degunt coniugarim mares cum fo2mmis,Ariftot. Quoquo eant coniuges eqagantur, So* d
linus. Agunt uereU/wr/^e,eJr me/i«r)coniugia , Plinius. Delphini alias gregatim nant , alias Conia^m.
mas foemina iimuitnunquamuerd folitarq , Beilonius. ^ Magna erga gnatos chariras in hoc inf<xt»mor,
animali eft, Ariftot, ^Nutriunt ladte QC uberibus catulos , ficut balatnx : atep etiam geftancfce- *
tus infantia infirmos, Plinius QC Ariftot. Quin & adultos diu comitantur,magna e^a parcum
charitate,Iidem. Inualidos aliquantifper profequuntur , Solinus. Teneros in faucibus rece-
ptant,Idera. Sed hoc uerum effe aut fieri pofre,Rondelert us negatipropter roftri & gulf delphi
norum anguftiam,6^ catulorum magnitudinem. Admitti tamen polTc uidetur fi catulos ore tan
tumabeisgcftari interdum,non penitus includi, intclligamus, quod Ariftoceles dixit, Oppia*
nus ucrd prorfus recipi SC fubire canit:

Aun^^ciiv i'^ovn^7r^(ripir^lu/ n 7%kvGk^

Ut^fjAif04 e</iVTai/ e/o-w, j(pa vor gv^x /‘«Swsot.

Mater uerd(inquif)gaudens facile pacitur,& mamillam umTc^lad-andam prabet lam robuftiori
bus mater ad ucnacionem praeit , nec prius quam adultos deferit. fvrii^dlr iTrio-nDTm iyyvs

tTrtvTta. Catuli, fi quod periculum fit, in ora parentum ingrediuntur, Paraphraftes Oppiant.

Paruos femper aliquis grandior comitatur ut cuftos,P]iniiis & Ariftot. Maiores natuCparen-
tesnimirum)ducesfepra-bcntminoribus, donec adoleucrint. Cum uerd grex eorum procediq
minores in prima acie fune, Oppianiparaphraftes. Delphin ^Tphora una cum catulis fuis ca= CumcdtuUi c4
5« piunturjcommoriuntur^.captis quoc^ matribus pulli pariter capiutur, lo.Tzetses. Mulierum pip^rentemiH
(mquir Aelianus de animalibuslib.i.cap.iSjinfiliosftudiummagnam quidem hominum admi
rationem habet. Veruntamenperfpicio filtjs qui e uica excefleruntrupereffe matres, nec ex eor3
cafii more delphinorum perire, ied criftitia micigata,in doloris obliuioncm ucnirc.Delphinus au
tem fcemina,omnium maxime animaIium,eorum qutcprocreatierit ftudio tenetur. Ex fefege»
minos parere ibIec.Cum autem piicator aut tridente eius fbbolem iiulnerauic,aut fpiculo ferijtce*
nimuero fpicula ex parte Tuperiori ubi funis oblongus infericur, perforata funt) cufpides uncina*
ta? defixae in Delphini corpore eum retinenc.Is quandiu dolens, in omnes partes refiliendo ie
ueriansaliquodrobur habet, pifeator fune relaxat, ne ui abrumpatur, cius<^ culpa cum ferro del«
phinus difi'edens ex captiuicate euadat. Cum aute ex uulnere delphinum labori fuccumbere,atc^
aliquante de contentione infulcandi remittere pifeator animaduertit, fenfim ad nauim fubducit,
praeda® potitur.Iam uerd mater nec catuli fui cafiim perhorrercit,ncc metu reprimitur, fed incre
dibili cfefiderio filium inreqtiicur: dC quod filiuminmediacxde ueriantem fibi deferendum non
cxiftimat,nullis terroribus ab infequendo deterretur, atq? adeo eam filio uenientem fiibfidioper
cutere manu facile eft, ut collibuerit uolenti caedere, adeo prope accedit, ifacpunacum filio capis
tur,cui fefe ex periculis feruare 5i^ difcedere integra erat. Ac fi adfint ei ambo catuli , intelligat^
alterum lajfum clTe, atep, ut diximus, captiuu abduci, inregru alterum raudsc uerberatione perfe*
quiriir,ac mordicus premens ablegat, ate^ afpiratione quandam occultam mittit, tanquam teffe*
ram, ut fuga faluteadipifcatur. Cuius admonitu difceditillejipfa uerd remanet, ut capiatur , ate^
fimulcumfilioalteromoriatur , Haec Aelianus. Eadem ex Oppiano referam E. Aliud eftge*
nusdelphinorum,quod oshabereaiuntmmcdiofuicorporis,3^c.5(:! hoc odit catulos fuos, ita ut
mas deuoraret cos,nifi a fccmina occultarentur.mater enim abfeondit eos , bC dum adolefcat fe*
cum ducit, adultos dcmnS^ipfaodifle incipit,acdeuoraret tandem cos adiuuante etiam marcj
nifi propriis uiribusipfi fefe defenderent, Albertus.

Delphini parentes fenio confedtos alunt, bC natatione ctia ipforum corporis fiiiniru promo» inp<&etttes pii
uenqlo.Tsetzes. Mare tranquillo iblent natare delphinigrcgacim ut minores pr«ecedant,ma
lorcsuerofequantur: nec recedunt ab eis non magis quam a teneris agnis paftores, Oppianus.

Exaratum ratione dirpofiti,grcgacimnatant, etenim perparuuli etiamnum ex aetate infirmi in
primo ordine locantur, hos nautionc proximi fequimtur qui funt confirmata artate, nam Del*
phinus cum catulorum fuorum amantifsimum animal efi::tum deijs uchementer metuens, dili*

$0 genti cufiodia eos conferuatiac nimirum fic natant, ut tanquam in militari cuneo altj in prima a*
cic,alij fecunda, alrj tertia conftituantur. natu minimi ante prarnatant, poft uerd hos foemina: fe*
quuncur, deinde mares extremum agmen ducentes, filiorum bC uxorum natationem infpiciunt.

Cur4 in mor*
tuof.

Atwrhominii

Societ(itcupi=

fcatorii>us.

594 De Aquatilibus.

atcK obfcruant Qiiid ad hos Neftor bone Homere f quem ais ad inflrucndas ades principafu*
xtatis praftantifsimum fuiffe, Aelianus de anim. lo, 8. Fertur delphino apud Cariam capto attj
faucio ingentem reliquorum multitudinem conuenifle ad portum, immoratam® , donec pifca.
tor dimiferit eum,quem ceperat, tum omnes iSmul tecepto captiuo redtjffe, Ariftot, Ipfis quo
que inter fe publica eft ibcietas.Capto a rege Caria;,alligat09 in portu delphino.ingens reliquo,
rum conueiiit muItitudo,mojfiitia quadam, quas pofTet intelhgi,miferationem petens , donec di.
mitti rex eum iufsit. Vrbs Thracite , cui nomen eft Aenos , praeclarum dat teftimonium Del.
phini amoris, quem erga fiiam nationem habet.Cum forte eUeniffet, Delphinus uf uulnere acce.
pto non mortifero quidem, fed fanguinem mittenti, caperetur : reliqui non comprehenfi , id ip.
ftim' ut fenferunt, maximis faltibus ad portum gregatim profefli, probe ftudium fuum captiuo na i»
uarunt. Pifcatores igitur de fuis periculis pertimeicentes , captiuum defcruerunt, Itatp delphini
natu maiores,tanquam focium quendam homines genere fe contingentem, fic triftes pergebant
illum comitari, & magno ftudioiubleuaretCumuel homines ipfi cum intimis SC ncccflartjsinfe.
licibus fuis ftudium curam perraro communicare folitifint, Aelianus y.6.

Confpedi funt iam defundum portantes , ne laceraretur a beluis , Plinius. lam conipedu*
eft delphinorum grex,maiorum & minorum promifcuus,poft quem,duo quidam paulo pdft ui
derentiir delphinulum defundum labentem in imum fubire, & in fumma pelagi dorfo euehere,
quafi miferantes,ne ab aliqua bellua deuoraretur, Ariftoteles, Delphinum Io. Tzetzes anima
lium ijs adnumerat,qus cadauera fui generis fepeliaht. Delphini etiam (inquit Aelianus i6.6.)
mortuorum memoriain,non abqciunttai eos quibufcum confuetudinem uiuis habuerant,exrin 1»
dos quocg non deferunt.Itacp fui generis cadauera fubeuntes,ad fummam aquam alleuant; tum
ad continentemCuelut funerOillos efFerentes,hominibus ipfos fepeliendos tradunt, Ariftotele te
ftetpoft uero feqUitur magna Delphinorum multitudo,tanqu3m funeri operam dantium,atcpin
extindos honorem conferentium, aut certe eos ab impetu aliarum beluarum ne deuorentur de.
fendentium.Itacp homines rei muficx intelligentesreuerentiaftudijin Delphinorum muficam
addudi.hum atione eos afficiunt. Vos uero infeitig Ueniam agreftibus hominibus qui a Mufis 8£
Gratijs.quod aiunt, auerfi funt,Delphini tribuite: quandoquidem uel ipfi Athenienfes Phocio.
nem probum uiruminhumantmproiecerUnt:tUm(31ympias,quacfiIiumIoUispeperiflet,utipfa
gloriabatur,& ille profitebatur, infepulta iacirit.Pompeius item Magnus cum tot tantas® res prp
claras gefsifiet,ac fummis uidorijs partis, ter triumphafTeqinierfedoris fui patremferualTetjSe in J»
regnum reftituiffet, Acgyptij non modo interfecerunt, fed capite muldatum , proiedum ad Iit.
tus reliquerunt. ^ ^ i

Complura animalium nec placida,nec fera,fed mediae inter Utruncp flatlttae funt , ut m uolu.
eribus hirundines, apes:inmari,delphini,Plinius. Etalibi,Hominisamicumanimalcft,obui-
am nauigijs uenit,& alludit exultans. Delphini nauibus appropinquare gaudent : 8C nauris fa
num aliquem fibilum ue edentibus,diutius circa naueis immorantur, cumcp ad naues accedunt,
fonitus euidens ex fiftulis earum, propter refpirationem multo tempore fupprefTam auditur, Bel
Ionius. Nomen Simonis omnes miro modo agnofeunt, malunt^ ita appellari, (jmib delfhini,)
Plinius. Hoc quidem ipfum non elTe fabulam expertus fum , cum ad Antipolim urbem Pro.
uincife Narbonenfis nauigarem , & Delphina uel longinquo interuallo contenta uoce Simone 4»
appe!larem,confeftim ad me prope accefsiqut manibus attingere potuiffem.Gillius. Delphi
ni quidam quomodo nauigationis quorundam duces fiierint,in Philologia dicetur infra in Apol
linisDelphinij mentione. ^ Delphinos pifcationis alicubi focios efte, & auxilium pifcatoribus
ferre tanquam de induftria, (inquit Bellonius)uerifimile quidem uideri poteft; ego uero fortuito
id euenire dixerim,qui diuerfis in locis SC portubus maris hac obferuaui : SC cu amico quodam
meo homine induftrio fepein diuerfis infulis Illyria aut Gracia magna cum uoluptate fpedaui
delphinos,qui modo gregatimtmodd bfni,mas SC foemina coniugati(neq) enim inuicem feparan
tur)uenantes,poftquam minores pifces ex diuerfis partibus maris,ubiliberius uagabantur,in an
guftiam aliquam,aut locum minus profundum complures compulifient , impetu tandem in eos
grairari,Silobuijsquibufcppromifcucpaici.CJu6d,fiinconfer(fios celerinorumautiardinarBgre p»
ges inciderinqimmodica helltiatione.capita tantum expetentes,reliquo corpore negletSo, detri
mentum ingens populando afferunt. Itacp magnus fape confedorS piicium numerus in aquo*
re fluitat. Sunt qui irruentis delphini impetu confternati perplexi^in aerem quantum pofTunt
exiltant,unde tam denfo agmine in mare relabuntur,ut pluuiam reprafentent. I tat^ partim ab a*
uibus laris SC alijs,qui turmatim delphinos fequuntur , deuorantur in aere , partim in mari a dei.
phinis.Partim etia,fi pifcatores adfint,uel manibus uel retibus capiuntur.Sic delphini tienanmr
mane,utientaculumfibi parent,ficin meridieutprandeant,ficueiperiutcotnent,totosferedies
uenando occupati.CJ.uamobrem non temere a pifcatoribus amantur , quoniam pifces undequa»
que in retia ipforum compellunt.pro quo beneficio hanc gratiam eis rependat pilcatores , quod
nunquam eos offendunt: 8d retibus etiam inclufos,liberanc;in Graecia uidelicet,6f ijs inIocis,ubi 6»
delphinis uefei religio cft,H2c Bellonius. Euboicorum hominum fermone huc narratioquac.
dam perlata efttillorum pifcatores pariter squaliter^ cum delphinispilceis quos ceperint, com.

municare

De Delphino. Lib.IIII.

mimicare audio;ad hiriurmodi pifcatum tempeftafa quietem opus etTe.id quod fi acefdcrit tum
de prora laternas quafdam pifcatores fufpendunt.quac etfi intra fe ignem habeant , fic tamenluce
tranfmittunt.ut ignis quidem obtegatur, lumen uerd transluceat , pifeibus fplendor timorem fa.
cit,« moleftiam affert, quare infidiarum ignoratione obftupefcentes quid fibi uelit quod uident
appropinquare aggrediuntur, caufam tanti fui timoris cognofeere findentes. Cuius rei confide,
ratione perterriti, aut ad faxum quoddam fiant frequentes cum tremore & metu , aut ad littus iin
pulfi exiliuntjfic obfiupefa(3i,ut de coelo taifii efie uideantur, facile® iam fit mdente percutere.
Delphini cum ignem a pifcatoribus incendi animaduertunt,feipfos ftatim ad fubfidium ijs fereii
dum comparant, Et illi quidem ienfim 5C pedetentim remiganttij uerd formidine exterreres im.

«• pelluntpifces,eorum^ effugia reprimunt, ne elabi queant.ij igitur & ex delphinorum natatu,»:
pifcatorum remigatione undiqj in angiiff ias compuIfi,qudd fentiunt fibinullum ex tantis angu.
ftijs exitum patere,idcirco fiant dC manent; unde efficitur, ut eorum magnus numerus capiatur.

At cum delphini uelut repetentes communis laboris remunerationem, fibi debitam ex illa pifca
tione,ed procedunt.Qtiibus pratda auxiliatoribus fi cum fide &grato animo pifcatores aquabi
litatem difiribuant,perfuafum his habettir,qui in re maritima uerfannir,rurfus ad pifcandtim, e.
tiamfi minus inuitentur,adiutores fqreifin autem pifcatores prsdam cum his communicare orni
ferint,hofteis experientur, quos ante amicos habuerant,HaEC omnia Gillius ex Oppiani Halieu*
ticorum quinto.

In marino etiam genere plurima de delphinis narrantur indicia morum placidorum ac miti. 1« pumii
»0 um. amores quoqi in pueros,»: affetfius libidinis,cum circa Tarentum, Sc Cariam, tum etiam lo. »wr.
cis alijs referunt, Ariftot. Hiftorte de manfuetudine delphinorit a Graicis ueluti plane recen.
tes hodic^ pafsim memorantur , Petrus Bellonius, eorum multis exemplis expri.

mitur,

DEtPHlNORVM HOMINES, PRAESERTIM PVEROSj
amoris hiftorite aliquot ordine literarum expofine.

A,

I N Alexandria urbe Ptolemgo fecuhdo regnante Delphinum amore fimilidh puerum quert
damiflagraffe audio,quo alter lafenfem puerum profecutus eft, Aelianus. De lafenfe puero tn.

Jo ferius leges.

AMPHILOCHI de pueris delphinis^ eade narrat,qtW de Arione circunferunt, Plinius,

ARIONIS LESBII EX OPPIDO
Methymna, hifioria,

ARIONIS hifioriam,ficutab Herodoto deferipta efi,RondeIetiusrecitauit.nobis hlcqua*
prxtereaaptid alios authores obicruauimus,adrjcientur. Ex Herodoto repetijt etiam Gellius lib,
I6.cap.19. Quanto delphinis infiudiomuficafi't,cxArioneMethymna;oAcgyptijcCorinthij,

Herodotus)». Lesbij teftantur, Aelianus a.6. Idem libro ii.de animal, cap, 6, quantopere (in.
quiodelphini fint.hoc efi cantu & tibifs deledentur, Arionis hifioria nobis te«

40 fiimonium fuerittquam & fiatua eius iii T3tnaro,& fubfcriptum epigramma reprxientant , hoc
uidelicet diftichon: ASto-ttraii/ muTtinTin As/om KvnAsj/©- wJf/, t'» irtActyai ™eryv sx»(« toJs,

E pelago leruauit Ariona Cydone natum Delphinus uetffor,dfjs ducibus, Siculo.

Caterdm hyrnnus quo fe Arion gratum Neptuno declarare, & fimul delphinorum in muficant
ftudium tefiari uoluit,tan^ dC illis mercedem pro fe feruato &C fuperftite exoluens , ab eo condi,
tus eiufmodi cfi;Y*f.isi Sfcwf/ nri/TJt, Xf croTpimrfc reuiioj^*, (alias fcyKt/pwi/aApae;)

ajjAr Xff iUuiiill «tixAs»,

larpditEasoi «) o-siIamSIt «lAopsC/ Er«A* Sjtfipitvw ks

jw Seo», AtjismTAptatTjoiV», Ttuvxfixv iumji

rAflC^olt^Sfi EtwAw yv; 7Tti/Tft>, Kt/jTtilei i'i7®is,;^gSlVT<lIr AAsitft N«je«C srAeHSf, TlprotTSlr «sjfi mj'.

po *“'rSlrrf'f%Al(!ll*t((l)aiTSlr</f,U'/Mii)pt)aqeaAl7jAos T^ctepv^is viis eis Ahtm^epvfiie ^(livccs jU

■'ftu'. Q.uat nos ita reddidimus Latine; NeptuneDeum maxime, (Jiii rex maris profundi
Tridente clarus aureo Compledcris undiqi terram ; Te branchqs»: pinnis infignepifei.
um genus Mutae coluntnatantes. Prae cateris te pandi Circumnatant delphines Canes
marini,»: errant Iuxta,leuescp faliunt; ^ Quandocp »: inftar iaciili Vibrant feipibs eminus
Pernicitate mira, Ceruice rigidi reda. Obledat holce Mufica, Amant cos Nereides
Suum pecus puellae. Quas Amphitrite peperit. VosmeuagantemSiculo Inaequore,ad
Taenarium Litus tuhfiis equitem,^ Vedum^ dorfis uefiris, Vefter chorus me placide
•Non peruium mortalibus Longe falum late^ Sulcans natando eduxit; Inquoduirime
nautae^ Deiecerantenatii Ciirua,marina,perfidi. Eandem hificriam Gorgias apud Plutat
60 chum in Conuiuio feptem fapientum prolixe ac eleganter perfequitur,euarians nortnihil ab He.
rodoto,cum alias, tum quod delphinos plures fuiffe ait, qui alternis onus uehendi Arionis fiibe.
untes, comitantibus alijs,praeuntibus item dC fequentibus alijs, ad Tatnarum tandem ipfum ex«

Dofuetint iCc Intcralia ad TajnarSdonaria&Arioneftcitharoadusaneiis.fupradcIpliinS,

taufamas in Laconicis. In Heliconecum alia quadam dedicata funt, tum Arion Delphino infi
dens Idem in Bceoticis. Io. Tzetzes in V arijs 1. 17. eadem hiftoria ex Herodoto SC Oppiano
recitata‘Sic illi(inquit)hifi:oriam ueluti uerifsimam referunt : Allegorice autem fic fe habet : Vbi
periclitans cecinit orthium carmen, Phoenices.uiri pirata, naui delphino infignita, (™
«cummiferatiin Tanarum euexerunt. Meminit Sf Plinius , uero^ fimilem hifioriam effe
piitat ex eoquod alia multa miri in homines amoris delphinorum argumenta celebrentur. De
nomo fiue carmine orthio, quod Arion decantauiqlege Caelium Rhod. lib.9,cap.8. Tacnaron
(inquit Solinus) cft promontorium aduerfum Afficte, in quo fanum eft Methymnaei Arionis,
quem delphine ed aduedum imago teftis eftatrea, ad effigiem cafus dC ueri operis expreffa. prae i»
terea tempus iignaium.olympiade enim undetrigefima,qua in certamine Siculo idem Arion ui
dfor fcr/birur,id ipfum geftum probatur. Efl SC Arion equus in fabuUs, natus ex concubitu Ne
ptuni in equum mutati cum Cerere in equam mutata, 8ic, C^lius Rhod, Alciati emblema de
Arione leges infra inter icones. Aliqui dicunt lyram cceleftem fuifle fydus Arionis citharoedi
omnium primi. Sunt qui delphinum Arionis in mari feruatore,in fidera relatum feribant. Stra=
bo lib, ij.Herodotum de Arione per delphinum feruato fabulari fcribit,

B.

B Y N E, eadem qua: Leucothea.hKc perfequentem Athamantm fugiens, cum filio Palarmo
ne incidit in mare; &: circa Corinthum a delphino expolita Varinus inByne.Vi»

de etiam infra in Melicerte,

c.

IH CAMPANIA delphinem puer fragmentis panis primo allexit, 8fc. Vide infra.

A D referendam gratiam delphini hominibus iuftiores funqcum tamc lege Perfarum (quam
laudibus tollit Xcnophon)minime teneantur .Ctxranusilcnuncupatus, natione Parius,apifca.
toribus delphinos ad Byzantium captos argento redemit, Si liberos dimifit ; ex ea libertatis largi
tione hanc collegit gratiam, ut naue aduaria quinquaginta remorum ( fleut in fermonem homl>
num uenitlMilefijs uedorihus(quinquaginta,Plutarchus;piratas cacteros fuifle feribens) plena,
in qua S( ipfe uehebatur,in fr eto Parij maris funditus eucrfa,ai uedoribus naufragio perditis, il.
Ium ipfum delphini ex hoc periculo feruarint, ei^ ad parem gratiam cum beneficio quod prio.
res ab ipfo acccpiffent,perfoluendamfatisfeccrint:quod quidem ipfum, promontorium nomine J*
Cccranium,quo ipfum expofuerunt,ubi &: ipeluncain faxouifitur,ciuxta Zacynthi fpecu.Plu*
tarchus)facile oflcndiultaq; pofrea Cotranum mortuum fecundum mare illud cognatione ei pro
ximi fepultura affecerunqquod quidem ipfum,ut delphini fenferunt, frequentes tanquam ad iu*
fla funeri perfoluenda ad litnis conueneruntiai quoad pyra arderet,mndiu ficut amicis frdi ami«
ci permanfcruntiDeinde reftindo rogo difcefferunt. Non item certe homines , fed potius uiuos
colunt, &: eos quidem diuitqs diffluentes & opibus. Centra uero ab ijs defundis,uel aliquo infor
tumo prefsis,fe totos auertunt,ut ne gratiam pro beneficfjs, quibus ab eis,dumuiuerent , affedi
fuerunqperfoluant, Aelianus de animal.S.j. Eandem hiftoriam Plutarcfaus refert in libro V-
tra animalium, 3fc, ac Athensus libro 1 j.

E, 40

E N A L V M Aeolium aiunt cum Phinei filiam quam amauerat, Amphitrites oraculo mont
tsc prteficx in mare mortuam abieciflent, eodem loci defilijfle , 8C hinc a delphinis Lesbum inco«
lumem deportatum, Lesbius Myrtilus author efi:,Plutarchus in libro Vtra ammalium,6Cc.intcr=
prete Grynteo. Eandem uero hiftoriam in Conuiuio feptem fapientium paulo aliter refert. ,

H E R M i A S puerinlalToinuedus delphino.uidemoxin I,

H E s 1 o D I a latronibus interempti cadauer cum in mare inijcercmr,delphinorum grex fii.
fdpiens ad Rhium SC Molycriam exportauit , ut pluribus tradit in Conuiuio feptem lapientum
Plutarchus.

I N Africano moKidixeutpnxme de injigni illo in Cnmfnniitd.^umfli temfori) litore apud Hippo= f»
nem Diarrhyton delphin ab Hipponeniibus paftus tradandumfe prtebuit, impofitos quotjfre»
quenter geftauit. Nec populi tantum manibus adfa res eft. Nam 8C proconful Africat Flauianus
ipfe eum contigit, unguentis etiam delibuit, qui odoris nouitate obfopitus , aliquantiiper pro
exanimi iadiatus(iadlitatus,utlegit Hermolausjeft, multis^ menfibus defeiuit a folita conuerfa*
tione. Eandem hiftoriam Plintj uerbis Rondeletius retulit. Hfppones(oppida)duo funt, in»
quit Hermo!aus,Regius SC Diarrhytus.De hoc autem delphino Hipponenfi , non Solinus mo»
d6,fed Caecilius quoc^ Plinius fcribit ad Cannium Ruffumtubiunguentum id no aFlauiano pro
confule,fed ab Odlauio Auito proconfulis legato fiiperfufum tradit.

DE PVERIS DVOBVS lASENSIBVX.

ANTE hxeiAnte inftgne: illos, in Camjsaniaaherumd.AuguJii semfore,akeriimin ^Africo litiire)fimU 6»

lia de puero in laffo urbe memorantur,cuius amore fpedtatus longo tempore dum abeuntem in
littusauide fequiiur, in harenaminuedus expirauit, Puerum Alexander Magnus Babylone

Neptuni

De Delphino. Lib.IIII.

Neptuni facerdotio praefecit, amorem illum numinis propicij fuifle interpretatus. In eadem ur.
be laiTo i Egelidemus feribit 8C alium puerum Hcrmiam nomine , fimiliter maria perequitante + rj
cum repentina; procelte flutflibus exanimatus eirct,relatum;delphinUm^ caufam leti tatentem ^
non reuerfum in maria, atqj in ficco expiralTe.Hoc idem Sc Naupadi accidilTe Theophrartus tra
dit.Nec modus exemplorum. Eadem Amphilochi & Tarentini de pueris delphinis® narranq
Plinius. Apud AlTum urbem Babylonte puerum delphinus adamauit.quem dum poli allue-

tacolIudiarecedcntemimpatientiusfequitur.arenisinuedushafit,(8<c.fimiliterutPliniuSj)So
limis. Adlafumurbem(inquitAelianusdeanimalib. lib.6.cap.ry,)Dclphiniamoresiamdu.

dum decantati erga formofum puerum, non fine mea commemoratione , Slliterarum memoria
■0 mihi relinquendi uidenturtitaqj cum lafium gymnalium.ubiptibes lafia exerceri folita eHet, ma
ri adiaceretjunde pueri, qui nondum ex ephebis exccfsiirenqpoH exerntationes in curriculo ad
mare peruenientes, antiquo more lauarentur,ex ijs natantibus ad unum aliquem formspulchrl
tudincpraliantemDelphinus quem ardentifsime amaret, proxime profedus, primo exterruit
pucrumipdll uerd confuctudine titerqjin alterius amorem feinfmtians , beneuolentia coniuncli
fuerunt, atq; inter fe firmam amicitiam feccrunt:ac iam inuicem ludere cotperunt , modo adnari
tes inter fe ccrtabanqmodd puer tanquam pullum equifo,ii'c in Delphinum fubna’tantem afeen.
dens &: audacius exultans,in amalio fedebatiquod quidem facinus fummam lafenflum & hofpi.
tum admirationem habebat. Enimucro Delphinus puerum amores ac delicias fuas uehens Ion.
gifsimcin mari proccJebat,atqj adeo tam longe,quam puero infidentiplacereqprogrcdiebatur;

10 Deinde ex alto reuertens, eundem illum litori reddebat, ati^ mutua dimifsionc uter® ab altero j
hic quidem in maris altitudinem , ille uerd domum fuam dilcedebat. Iam porro adteropuscum
gymnalia dimittebantur,ad excipiendum puerum Delphinus prarftd eranPuer autem cum ex a-
mafij expe(flatione,a: eius collulione uoluptate afficiebatur , tum fupra humanam conditionem
formofus circumfpicicbatur,qui fane non modo hominibus,fed beluis quocp ratione carentibus
formolifsimus,& fi non certe diu,uidcretur,liquide fato quodam fuccubuit. Nimium enim exer
citatus & felTus aliquando puer, cum toto uentre in ucdlorem fuum delphinum temere fe iniecif
fet,nonanimaduertens aculeatam fpinamdorfl erc(Sameire,at(jhorretem, acuminibus eiusum
bilicum fibi exulccrauit. ex eocp fadum eft, ut&l ucnx quaedam abrumperentur, &; permultus
fangtiis efflueret, ibicp puer eiftremum fpiritum effunderet. Id delphinus partim ex pondere fen
jo ticnsmon enim iam utconfueuerat tam Icuis Sd expeditus infidcbaqncmpe quifpiritibus fefe no
fublcuarcttpartimfanguine imbutum mare cernens, id quod res erat ut intellexit, amoribus fuis
fuperlies uiucre noluit. Quamobrem multo robore,quemadmodum Rhodia naiiisit/m» usUs pro
fiinul cum defuntffo in litus fe eiecit:amboi^,hic iam mortuus,iIle animi ddfedlionc ex.
pirans, humi lirati iacuerimt. lafenfes ciucs ut illorum uehementem amorem cum honoris glo.
ria compcnfarcnt.fcpulchri monumentum communcamborum,a<:formofipucri,&delphini a.
matoris.conllitucrunt: & llatuam qux forma eximia puerum in delphini dorfo fedentem habe.
rct,excitarunt:atcpetiam numifmata ex argento atep are fecerunt, &; eorum imaginibus fignaue
runqHadlenus Aelianus. ExAelianorepetiuitetiamlo.TsetzesChiliade j. cap.117. Ean.
dem hifloriam Plutarchus inlibroVtraanimalium.&c.refert.S»: poli reliqua: Sedenim (inquit)

40 oboi ta iam aliquando tempellate, nymbocp 6<1 grandine ualidis incumbentibus, delapfuspucr
liib undis extindlus ell. delphinus re animaduerla 8l cadaucr quocuncp iadlaretur lecutus,in con
tineniem impete fe tandem una eieciqnec ante diuulfus eft quam in ficco expiralfct. Monumen
tum calamitatis eius lalenftum moneta; etiamnum inlculptum , puer delphinum inequitans eft.

Duris author eft a delphino in lafo amatum puerum,ac per mare uedtum,Dionyfium (Mallari.
us feribit Poterum)nomine,tempore Alexandri Magni, a quo etiam accerlitus fuerit: de morte
iicro cius non meminit. Qiidd ad lafum urbem multum uariant feriptores , in quibufdam Pii.

nij codicibus lalyAislcgitunledlcgendumlairusCinquit Hermolaus) cum ex tictullis codicibus,

tum ex Oppiano Aelianocp,hoc ipfum de lalsio delphine paucis immutatis tradentibus, fed
Solino,qui tamen Babylonia; putauiturbem Iafrum,falfb, ipfe Plinium & Strabonem fccutus in
50 Caria ea ftamo,Hacc iile.Noflra Solini teditio Afllini habet, duabus fyllabis. Adoram Carite
eft lalto infula continenti adiacens.llcrilis,fcd pifeofa, Strabo lib, 14. Sed lafum per f fimplex au
ihores Gracci,m qwos incidi,plenqj habent: poeta forte aliquis carminis gratia geminarit.

fcXTsj Duris apud Athenaium, In nollris Aeliani codicibus iV^^proparo

xytonum legitunundeciucs lafenfes, iVtrafjdicunrurjCidem &: Plutarcho, Stephano gramma
tico 1 egio oxytonum cum f.duplici infula efi Cante. lafos uero proparoxytonumjf li'mpli=»

cijcuntas Pcloponnefi, i kGj/ eft PeloponncfuSjditfta eft ab lafo rege, filio Phoronei 6^

is5:mcmimEEuftathiusexStrabone,e<indeIafides denominari feribie* lafenfmm reipublic«

mentio eft apud Heraclidem*

L

u • Vc ^ ^ ^ f Methymnan' Arionis hiftoriam rccitaiiimiis fupra.cam Oppianus quoq? deferi
bitlibro quinto Halieuticorum. KfUf(Slv7igAi(r§oio 7rK^(u.^cfny^'ytf/Kot^9 exAv^, 8^c, deindcalias
quoque hiftorus addit, Libyci ciiiufdam pueri, Si alceiius Aeolfj delphinis amatorum, loannca

598 De Aquatilibus.

Tzetzes Cliiliadc j.rap.ny.mcnioria aut teftmatione lapfus.Lesbium puerum ex Oppianotvo
minat, quem Aeolium dicere debuerat: dcquofcribemtismoxinp.iitera. habitauitenimPor.

dolelenen. ^ ^ ^ ^ ^ quendam pucrum,qui pecoraad litus in Africa pafcebat, delphini amores

Oppianus eodem in loco his carminibtis celebrauit: _ ^ , , ,

” T9mn‘miiAouvovr©'^(C»TX'nSii^noti^'ta7tc

HPgfly wfioi/

Jsjtmi li'’ »3''f ‘ niMfwv

MiwcftajmiVttj/ « AlirB(/,|l/Ao;^« t

Delphinusquipuerumper L V CRi N v M lacum Puteolos in ludum ferre Iblcbat, mox in

p.memorabituri

H.

I N o Athamantis mariti iracundiam fugiens, in mare fcipfam , Sc piierfi (filium Mclicerten)
de rupe Moluride abiecit. Melicertae autem puero , quem delphinus in Corinthiorum
Illhmum deportauit,quemcp mutato nomine Palsemonem appellant, honores cum alij ftint ob-
lati,tum liihmia quoc^ in eius laudem quotannis celebrant , Paufanias in Atticis, Item in Co-
rinthiacis,In Ifthmo templum(Neptuni eli,)ubi & alia quaedam fimulacra fpedaturtSO puer Pa-
Ixmondelphinoinfiftiqquiipfi quoqjexcboreautqtauro funteftidli. Etrurfus,Inuiaqua:re=
tHaad Lei hatum deducit, fimulacrum Neptuni eft & Leucotheae, Si fuper delphinum Patemo-
nis. Vide etiam fuperitis inByne,ex Varino; Si inferius in iconibus.

N.

N A V P AC T I idem accidit circa delphini in puerum amorem , quod in lafo. Videfuprain
lafenfibus pueris. Sub Ctefaribus in Puteolano mari,8C aliquot fieculis ante apud NatipatSum,
litThcophralius tradidit, amatores flagrantifsimi delphinorum quidam cogniti compertique
funt, Gellius 7,8.

P.

PALAEMON delphiho infiftens, uide ftipra in Melicenc,

Tarentini Delphis confecrarunt qtiafda m de barbaris Pcucetijs dccimas.intcr alia funt etiam
Calynthi opera, ftatuae tum peditum, tum cquitum.Rcx item Iapygum Opis, quifoctjs Peuce,
tijs ueneratfuppetias, itaeft effidus , ac fi in acie cecidilTet. Imminent tacenti ei hetos Taras, 8f
PHALANTHV Stralio& Euflathim jirihunt:M Tarenmm coloniamt!uxit)l^z>:ccixnio 3®

nius,& no procul a Phalantho delphinus. Priufquam enim in Italiam appuliqfado in mari Cri&
faoCalias Crifeo) naufragio , in terram aiunt exportatum Phalanthum a delphino, Paufanias in

Phocicis,

Leonides autem Byzantius in urbe pleroseleno nuncupata, fc cum Aeolida naui.
gando prstcrueheretur, delphinum in illius portu urbis habitantem, ciuibus huius tanquam ho-
lpitibusfuisiitentem,indi(reconfirniat.Idemcp affert hunc delphinum de manu anicula ctiiufpi
am,eiuscp mariti educari folitum fiiiffe , plenos^ inuitamentis cibos illi ab eifdcm fuppcdiiatos;
neq: tamen,pucrcum ciseffet infans pariter alendus, ilium alere deftitiffe,frd ambos edticaffe;
ex quo conuidti deiphinus piier^ mutuum inter fe amorem conciliarunt. Delphinus urbem,
quam dixqucluti patriam fuam flagranti ftiidio amplexabatur, portum^ tanquam demum fuam +®
amanter incolebatiSC fiiis nutritijs gratiam educationis fic perfokiebat, ut cum tctaic grandis fa.
dtus elfctjde^ manu educantium cibum capere non haberet ncccffc, iam lorgiiis progrediens,
ex praedis quas capiebat partim fibi ad prandia haberer,parfim fuis educatoribus adferret : quod
illi cum fcirent,hoc ccu uedigal libentiisime expedabant. nome queqj fimiliter delphino ut piie
ro impofuerant.Puer ex illa uiiicndi cum delphino conftietiidinchanc collegerat fiduciam,ut ex
crcpidine.lociscp eniari eminentibus illum auderet appellare,facilcq ad feleni appellatione cuo
caret. Ac fiue ille cum alicuius nauis remigatione contenderet , fiiic cum alqsgrcgatim erranti-
bus luderct,&l tiarijs in quofuis afftiltibtis gcftiret,fitic multa fame preflus uenaretur, ad puerum
tamen tanta celeritate redibaqut tichementi impetu more nauis plcnifsiniis uclis impulfe ferre-
ttir,atq;ad fuos amores appropinquans luderet, & adfilircr,nunc cirrum illum adnans,nuncil=
Itimipilim iiclut protiocans, ad certamen fecum amafium futim alliciebat. Et, quod magis mire-
ris,ut honore ei cederet, fecp tiinci ingratiam ipfitis fi'mularet,fubmittcre feilli natando aliquan-
do uifus eft.Hiec ftio tempore celebrata, inquit Leonides, tum peregrinis admirationi inter caite

ra urbis fpedariila, tum puero limul cum parentibus lucro fiiiffe, Aelianus deanimalib.lib.i.ca.

i>. Eandem hiftoriain deferibere tiidetur Oppianus Halieuticorum quinto, qua; fuo feculo con-
tigerit.Pucrum enim in infula Acolidis,cuius nomennon dicit,fuiffe ait, a pueritia cum delphi-
no parutilo educatum, &C mtituumintcr eos amorem atep familiarem una cum tetate incretiiffe;
ita ut delphin per omnia feilli prxbcrct, colluderet, tiocanti ocyfsimeadeffeqacdorfoftifceptum
quoquo iicllet gefiarct: nec ipfiim tantum , fed alium etiam qucmcuncp ab eo fufeipi imperaffet.
Mortuo tandem adolefccnte,non amplius ulquam apparuifle delphinum, creditum^ ipftim cti- 6a
am illius quem tantopere adamaffet fata fcctita. Cjtcrum apud Aelianum tijtiatum effe inful^
nomen puto, nec Plerofelenos iegendum,fed Porofelenos, Po^JltiAlu/h (inquit Stephaniis) infula

cit

Dc Delphino. Lib. IIIl. ^99

e(l iuxta Lesbiim, cum urbe eiufdem nommis. ciuis Pordofeienites. aliqui itt ciuilius loquantur
(uel ut prolationis afperitatem(./!i/(7-?<i(<iii*)elFugiant, Strabo lib. ij.)Porofelcnen nominant. Del
phinum in Porofelene (lonite ciuitate ) qui prsmia puero ob falutem perfoluit ( nam a piliratori.
bus uulneratoei fanitatem medicamentis reftituerat) hunc inquam delphinum uidi,& puero ac
cerfenti obtemperare, Si" quoties ueI]etiniidcre,atumauehere,Pauraniasin Laconicis circa linet
unde & Loniccrus in Varia hiftoria tranllulit libro i.cap.j-j. Delphinos Venereos & araafios ef
f«(inquit Gellius libro 7.cap.8.) non modo hilioriac uetcres,fed recentes quot^ memoria; decla.
rant. Nam Si fub Catfaribus in P V T E o l a n o mari , ut Appion feriptum reliquit , & aliquot
feculis ante apud Naupactum, ut Theophraftus tradidit, amatores flagrantifsimi delphinorum
10 quidam cogniti comperticp funt.Necp ij amauerunt quod fune ipfi genustied pueros forma libe.
rali,in nauiculis forteaut in uadis littorum confpedos , miris & humanis modis arferunt. (rierWe
ylppiona uerhx juhiKripit Grxet L,Atins^j,^Uie T^ndeletiitx exeo TepecijCjuht aculeos inpmna dorjl delphinum ha-
bere nem.Etmox:) Ad hac adijeit (Appion) rem non miniis mirandam. Poftea, inquit, idem ille
puerdelphino amatus,morbo affetSus obijt fuum diem.atille amans , ubi fppe ad littus folitu an.
nauit:&: puer , qui in primo uado aduentum cius opperiri confueuerat, nufquam fuit , defiderio
tabuit:exanimatuscB ell:8<; inlittore iacens inuentus ab ijs qui rem cognouerat,in fui pueri fepul
chro humatus eft,Haec ille,

s.

De Delphino duce eorum,quibus SERAPiDtsfif Dionyfij reuehendi negotium data fue
10 rataPtolemaco Sotere,dicetur infra cxPluiarchoinProprijs.

T.

TARENTINI eadem de pueris delphinis^narrant,qu»lafenfes, Plinius. lafenfiupue
rorum hilioriac expofita: fimt fiipcrius in i. De Tarentinis uide infra inter icones.

T E i T AE (emes T«/MK«o^iiiiii)ex delphini amore erga eleganti forma puerum,quantoperc

amatorio affcdiiigenushocanimantis flagrct,pracdicant, Aelianus de animalib.i.t.

Vlyfsis parma quod iniigne dclphinu habuerit, Stelichorus docet : qua uerd maxime de cau.
faZacynthij memorant, queinadmodumCritheus teliatur.Puerulus adhuc T E eemachvs
ciim forte in mare quod iuxta uorticofum erat.pcr lubrica dccidilTet, excipientibus delphinis ab
imocp rctiehentibusjcualit. hinc fculpturam annulo. Si umboni lignum pater delphinum inferi.

Jo pfit.gratia fic animali relata, Piutarchus in libro Vtra animalium. Sic.

N E M E AE V ai quendam cum tiuflibus exanimis iadaretur, delpliiniexcepere ; mox alter
alteri alacritate mira tradentes expofuere Rhium.utiugulatum oftenderent,PIutarchus ibide.

EPICJRAMjha Grarcum in feram marinam, quichominiscadauer capillis aut ccruiceap.

prehenfum ad litus tulit. Si nimium relitSo mari in litore perijt, recitaui in Cetis diuerlis d. Bro.
dacus de delphino interpretatur.

Ipfa delphini humanitas grata dijs effe uidetur. Solus enim delphinus hominem hocquidem
folum nomine diligit,quia fit homo.cacteroru quae per continentem degunt, uel nullHm,uel qua
manfuetiorafunt tantum,canis,equus,elephas nuiricateres modo Si familiares colunt fuos. Hi.
rundinesdu umbra Si opportunitate necelTaria potiantur.comigrant cohabitant™ nobis, per ce.
40 tcra hominem uelut bellia fugere Si auerfari folent.Delphinis autem longe quanrcateris fccus,
illa fummis philofophorum tantopere deliderata,lbrdibus omnibus , omni fraude cares amicitia”,
folis cum homine natura intercedit. Nam qui haud ullius ulla in re mortalis opus habent operai
benigni omnibus,omnibus amici , etiam opem tulere multis, Piutarchus in hbro Vtra animali^
um , Sic.

R E L I oy A I N D.

D E lafciuiaSilufibus delphinorum.Si quomodo nauigtfs alludant cxultantes, 8i de collufo
re delphino in harenam extraifto.fcripfimus fupra in c. Delphino lalciuior, prouerbialirer di.
ci potell,Erafmo Rot. telf e.

Vndiqt dant faltus,multacp afpergine rorat; Emerguntep itcnijrederitcp fub pquora rurftis:
jo Incpchoriluduntfpccie.lafciuacpiaflant Corporatetacccptu patulis mare narib. efflat^
Ouidius de delphinis. Delphinorum (imilitudinem habent qui uocantur turfiones; diftantuc
ro triftitia afpcflus.abeft enim illa lafciuia, Plinius.

Delphini cantu mulccntur,Plinius. ExtatPhilippi riiiufdam carmen Graecum inter Epi-
grammata 1. 40.de lufcinia.qua: boream fugiens quum per mare uolarer, delphini dorfo fufeepta
ueda^ fit,Si illum nantem carminibus fuis deledlarit.ut uel hoc hiliorfe Arionis fidem faciar.
Quam uehementi Delphini muficte amore teneantur, quam^ admirabili ad uocis cantum ilu.
dio concitentur,fer mone Sd literis multorum longe late^pcruagatum cft, Aelianus. Supra in
Arionis hiltoria leges delphinos eife apa ;5Atu/Aac , hoc eft cantu bi tihtjs pr^cipue dele»

tftari. Cantu delphines moueri,teftis locuples ef Pindarus,Cplius. loannes Aelmerus Angliis,

Ao eximiae eruditionis uir.narrauit mihi gregem delphinorum ad buccina fe erigentium,aliquando
ubi uillrm inora Angliae,

Naufragum(hominem,ucl aliter inmare delatum)!! delphini carnes unquam gufiarit , a dei»

L X

400 Dc Ac|uacilit>u's.

phinis,fi qui adfuerint.deuorari aiunt;fin minus.mormum etiam ad littus «teWj Albtrtus.Pcr.
fuafio quadam uulgaris eftdnquit Bcllonius) non inter Gracos folum.fed Italos quot} , prafei,
tim Venetos nautas, ii quifquam coorta tempeftaie innaui ipfortim inuenirctur , qui aliquand®
occidiflet delphinum,omnes circunquacp delphinos colletSum iri, ut naui perniciem moliantur,
in ultionem eius qui delphinum percmiliet. Itaqt religiofe eis ladcndis , aut etiamii alius intcre^=
tnerit in cibo fumendis, abftinent. Contra uerd, homines eorum generi innoxios ab ipfis amari
nutant idcom comitari eos naues,prarertim in periculis a tempeftate, ut fi opus eflet , naufragos
Kruarent. Ab Italis delphinus non comeditur, nec eum pifratores uenantur : in noftro autem
mari Germania adiacenti delphini capiuntur, & comeduntur, & ideo ftigiunt homines, AU
bcftus

Delphinusfrater hominis dicitur: guia moribus humanis quodammodo alsimilatur, Obfcu
rus. Delphini cum homines effeiit, aDionyfro in pifces mutati funt, ut fabulatur Oppianus.

Avt’ ctfa anu Pi/tTCti apyv

tnteScSus deU Nunc iam de intelligendi prudentia Delphini dicere,non alienum eft. Simul enim ut in reti*
fhimrmi. Delphinus incidit, ftatim primo quidem quiete dC libere manet, netp omnino fugere meminit;

fed & epulatur, dC alios fecum captos depafcitur : SC tanquam huic condidum eflet conuiuium,
ex ijs exfaturatur.Deinde cum fe extrahi atcp ad littus appropinquare intelligit, dentibus, lacera
toretijCferuitute liberatur, Iam fi quando pifcatores pofteaquam captiui Delphini nares holo-
fchcenoiuncotraiecerint:quodam obfcquio attpir.dulgentia eum ex poteflate idcirco dimittant
feruitutccp liberent, ut hacnotionis nota inufta, fi iterum capiatur, apertiora detindicia,fe alias 1*
captum KferuatumfuilTctis ueltit indicium &: notam priftin*captiuitatisucritus,nonamp!ius
ad fagenam appropinquat, Aelianus de animahb,ii, ii, Etfimilitcr Plutarchus in libro V tra a-
' nlmalium,§t:c.Irretitusdelphinus(inquit,8ec, ut Aelianus,) ubi uerd adlittis ucnttim eft , erofo
perrupto^retiauoiat.qudd ii fuga quidem etiadcre primum capto non datur, periculi tamen ni
• hileft iuncoquippecirca collum infritofignant.dimittunt^rurfustdeprehenfum pofica uerbe.
ribus,futurx cicatricibus agnitum, cafligant.quod quidem perraro accidit.nam uenia data, uita-
que femcl reftituta.plericp omnes in pofterum continent fe,ac ab iniuria facefliint, Praifagicn
tes mortem fuam,in terram crumpunt,Oppianus. Eruptionis quidem eorum in terram cau-
faediuerfie efie pofllmtjUtin c,retuli,

CatmorHt^ A captis Delphinisiinquit Gillius)tanti fletus gemitus^ fiunt. Ut cUffl in naui , ubi permulti $•

wto. Delphini tenehantur,pcrno(flarem,mihi acerbifsimum dolorem inuflerinttaded eos animaducr

ti humano gemitu,& lamentatione,& magna lachrymarum ui fuam conditionem deplorare , ut
ego huiufmodi pilcium mifericordia lachrymas tenere non potuerim;ut proximum , quem ma-
gis gemere fciiticbam , dormiente pifcatore in mare abiecerim : malui enim ladere pifcatorem,
quam mihi ad pedes fri atum, quafi fupplicantem non fubleuare ; fed nihil pi omoui hoc abietSo,
reliqui alij magis magiscp gemitum auxerunttut non obfcuris fignis mihi uiderentur petcrefiml
Icm liberationem, Itaqt totam nodem in acet bifsimo lutflu ueriatus fum.

C3W?0 erdif Delphinus pediculo pifd pabuli copiam fuppeditat, Ariftot, Vide in Pediculo. Sunt Sf in
/■mflomMaliji pifeium genere parafiti,utpcdunculus(?Ssf)appcllatus,quiex ijs qua delphinus ceperit
mmditm. » nimirum tsriweradmniwiuiditat.itaq; ex eiusprada, tanquam ex locupleti menfa refertus pin. +•
guefcit.Eo nimirum delphinus tantopere deledatur,ut cum ipfo libenter qua comprehenderit,
communicet, Aelianus de anim. ij.y. Hirci marini in Cyrenaico Si Sardoo mari cura delphi-
nis oberrant, Volaterranus ex Aeliano, Manfuemdine, amore, celeritate, forma atep robore,
non in hoc tantum cetacco,fed in omni marino genere,reliqua facilefuperat delphinus, V uotto
nus. Delphinus(inquit Gilhiis ex Oppiano) inomnepropemodum pifeium, genus domina,
tunneqj modo robore praflat,fcd & forma pulchritudine & celeritate excellit: nam tanquam fa
gittancruo expulfa,fic ad natandum uelox eft.Etfimiliter atef uolucribus aquila, terrenis leo im
perat,& ferpentibus draco,in pifeium nationehic dominatur.necj enim ad eum pifces appropin
quarCjnecp intueri audent: quod fanc cum regem frium timeant. Is cum cibum inquirit , multos
pifr ium greges turbaqeorundem^ longam bC latam fugam facit, omnes^ maris meatus timore f*
implet: nimirum optimum quenep diripit & pradatur. In media natura quadam communi*

tasretru fa Iconi efljflf affinitas cum delphino, (inquit Aelianus deanim, y.i7.)non ex ea parte ft>

Ium quod utertp imperat. ille quidem terrenis befrijs,hic uerd aquatilibus:fed etiam quod fiuefe
nc(fluce,fi'ucmorboinfirmisambobusfimia medetur , illi terreftris , huic marina. Delphinis"
S^(iowi®(/ i(sa sfieTjraTiDii 'i&'£c»ai(/,indicat poeta, hoc uerfu:ns»'i’v®ii</la<f;r©'(ai),<iiiiS’n©'ij(Si/a<re®«-
De amiarum fiue trotSarum pugna contra delphinos, ex Aeliano & Oppiano leges fupra in
Amiahiftoria. f Pompilum hofrili odio delphini perfequtintur: neijhocipfum tamen impune
feciunt.cum enim huncgufrauerimt.difrrucianturSfconuelluntur continuo: 6; quod furere in
flammati confifterenonqueunt.idcirco in litora expelhmtur,atcp flutflu eietflt, a cornicibus ma.
rinisgauijs^ exeduntur bC conficiuntur, Aelianus de anim. ly.is. St Athena-uslibroy.Pancra*
tem atitborem nominans. In mari circa T aprobanen permultas balsnas delphinis infidiantes
efld aiunt, Aelianus interprete Gillio, nofiri codices Grseci non delpliinis,fed thunnis , habent;

locus

DeDclphino. Lib. IIII. 401

locus eftlibro i6.dc 3nim.cap.18. Apud Pliilet» tamen legimus , delphinum 5C phalaenam ini.
micos ciTe.

Delphinum capereCuc canit Oppianus)nefas &C impium eftta: qmTquis ceperittfua fponte oc e
ciderit,)is utpote impurus neqjad deos accedere fupplex,necp aram attingere pie rite^ potefttSf Cipturj i/.-u
fuos quocj cotubernales polluil.nec minus infeftus eftdijs, quam homicida aliquis, fenlus enim fhmoriim.
&C ingenium hominis habent, quare etiam amore profequuntur hominem. ( hoc deinde hiftorijs
aliquot approbat, iam enumeratis in D.)Thraces tamen 8C qui circa Byzantium habitant, barba»
ri dC immanes,eos capere audent.T ridentem fiue iaculum trifulcum parant, longifsimo Dni an»
nexum,pifcatorcs,8ir matrem alicubi cum geminis catulis oberrantem obferuant : eis^ adnaui»

IO gant. delphini fine metu ulla ue fufpicione loco manent,donec alter ex catulis iaculo feriatur, per
culTum pifcatores non attrahunt,necp enim pofienttfed funem laxant, & remigando celeriter fe.
quuntur,donec ille tandem uiribus exhauftus in fummam effertur aquam, illum ubicp mifera SC
mocfta fequitur mater,nec ufquam deferitialteram interim adhuc incolume, a fe propellere, & ut
fuga fibi confulat hortari uidetur. Saucio uerd adeo adha-requt nullo modo abfierreri,ne itSibus
qmdem,aut diuelli ab eo queanitaq? fimulcum filio capitur SC occiditur,Ha:c Oppianus. Ea»
dem ex Aeliano retuli fupra in D. ubi de amore huius animantis in fottum mentio eft. f Capiim
tur attoniti fono,Plinius. Delphinorum captura talis eft: Cum enim pifcatores repente alueis
uniuerfum circundederint gregem delphinorum, inde obftrepctes in mare, efiiciunt ut territi e»
rumpant uniuerfi in littora,capianturcB tentato grauatocp capite, prs firepitus inflitfti nimietate,
io Atiftotcles. Retibus comprehenfi , bteui tempore ftrangulantur. Idem, quando uidelicet re.
fpirare eis integrum non eft. Capti retibus facile ferunt , (.dummodo rej^irure liccut,) donec ad Iit.
tus uentum fit. ibi enim reti mox lacerato euadunt,Philcs.uide fupra in D. ,

Ex delphinis fit delphineleum,id eft pifeium col!a,Kiranides interprete Gerardb Cremonen
fi.fed ucrifimile eft cum adipem ex delphinis liquatum feruari ad uarios ufus , quemadmodum
& ex altjs cctisitum ex altjs eius partibus confici ichthyocollam rem aboleo feu adipe diucrfam.
fitenim ca ex diuerfis pifcibus,utin Antaexi hiftoria fupra docuimus, f Pfyllo animali fi pifea»
tor utitur ad inefeandos pifces, multis pifeibus potietur, ligari autem debet in pelle dciphim, Ki»
ranides.

Cum thynni circumretiti tenentur, Neptuno pifcatores uota faciunt, ncgladiuspifcis, ne uc
jo delphinus in captiuorum numero fit hic enim ad moliendas retibus infidias acerrimus, ijs perni»
ciem afFcrt,ac dentibus conficit.iilc tierb.fi setate fit confirmata,fepe lacerato reti,thynnoru gregi
irretitoadieexuendumex !aqucisfacultatcmdedit,AelianUs.

Delphini inflatusCMrarwporiiljjuetfus ardton,boream flare facittad meridiem contra, aufiru: TmpcH^tis
fimiiiter & in alios uentos operatur, Kiranides. Cum delphini in portum fe conijeiunt, tempe frogm^Uu.
fiatcmfignificari putant,Incertus. Non aifentior iilis,qui delphinos falientes tempeftatem pra
fagirc frripferut.Diligenter enim pluries &r diuerfis in locis per mare obferuaui , delphinos non
minus fequi uentum, quamcontrairetnec minus turbato mari , quam tranquillo piacidocp appa»
rcre.fubinde enim per aiquoris furnnia fe oftendunt rcfpirationis caufa,qua ut femper,ita & ante
arpoft tcmpeftatesindigent,Be!lonius.fed aliud eft apparere,aliudludere&;iafciuire. Videeti
46 am Pierium Valerianum in Hieroglyphicis,

De nutrimento ex cetis QC cetaceis in genere, Galeni uerba SC Rondelettj , habes fuperius in y
hiftoria Delphini ex Rondeletio. ^ Delphinus quam delicatus & preciofus exiftimetur apud
Gallos circa Oceanum,8<r quam opipare foleat apparari, SC qua: gentes eo uefcantur , qua: abfti.
neant, Bellonius prolixe feribitoperis Gallici de pifeibus libro i.capitibus quarto, quinto, fexto,
feptimo,0(Sauo&nono.8<lrurfus de carne ipforum libro 1. capite duodecimo SCdeinceps. In
Britannia quidem hodie negUgi , necp in cibo expeti nili a pauperculis forte , audio. Ab Italis
delphinus non comeditur , nec eum pifcatores uenantur. in noftro autem mari Germaniae adia»
centi delphini capiuntur, & comeduntur, 8C ideo fugiunt homines, Albertus. Cauendtim eft ne
pifces magni K duts pellis, ut dclphinus,fl:urio SC fimiles comedantur recentes capti; fed tandiu
yo pifcisrefcruetur,&maximectiifceratus,donecabfcpcorruptione fubfiantia tencrefeat , Arnol»

dusin libro de conferuationefanitatis. Sunt Sf uilceraquorundam, quia pinguia, grata: uelut ^

flurionum,bala:narum,dclphinorum. namnon folum fapore,fcd SC odore quait uiols commen»
dantur,Cardanus.

Echinus marinus combuftus alopeciam fanat cum adipe urfino,uel dclphini,aut porci, Kira g
nides. Dentes delphini a collo rurpenfi,emittetibus dentesipueris dcntientibus)profunt. Ven
ter autem eius ficcus SC tritus potus, fpleneticos fanat lecur aflum in cibo tertianam SC quartana,

SC omnem typum notSurnum fumme fanat,Idem,

Nomina quatdam apud Graecos dicatalefla funt, Cut uCteres grammatici fcribunt,)hoc eft dit H.a.
plicis terminationis,utini(; oxytona,9(:/.isT<(:,yia$i(/,qtia' per it etiam proferuntur; ucrum termi
natio in ip cis magis conucnit,quod uel obliqui cafus ofte ndunt,in qtiibusr.fcruatur.Sunt qui in
his uocabuiisr.inir.ronucrti aiunt Dorum dialceflo, qua At-yrpst' etiam 8<rfimilia dicuntur, Eufta»
thius.InOppiani libris /U^is aliquoties legcrememini,c'tAijipnunquam:quo modo Pindarus»

I» 5

402 De Aquatilibus.

$fllbel4.

BC Paiiftnias alijfe proferunt.apud.Theocr itum duntaxat repcrio. Laf(n« qiddem dei.

phis in re<3o fingiilart ufiiatum non eft,fed delphin, aut delphiiius. Delphinum ftmiles.qui per
mariahumida nando, Kc.Vergiliusf. Aeneid.ubiSeruius, Delphinum (inquici ueluenitabeo
quod eftdelphin.delphinisiuclpro delphinorum, adelphinus, delphini. Delphina Ouidiusdfc
xit in accufandi cafu fingulari. mafculino aut feminino genere effertur , ut quidam in

Lexicon retulit authorcm non citat.ego,quod meminerim, mafculinum fcmper legi. ultima na.
tura longa cft, AtAcf(C«“riiwii/iwfc£i).«^iiii',Oppianus, AEA^;i'KC'«,Kuh«5a.,Marinus. AtAcfitficdi
iSus eli iSJic XaiP», Varinusiquafi uerbum quoddam fit ii‘iAifiii,qupd equidem nufquam legiflc
memini. egodelphincm potius didium reor a nomine delphax,quod eft porcellus, eft enim por*
cus quiciamarinus.Sd fic a nofiris quocp nominatur,&:c. Vide in A.- Nec a nomine , quod i»

uulua uel uterus cft,appel!atos abfurdum uideatur:qudd fetum uiuum hac parte contineant,ut
quadrupedes uiuiparat, & reliqua etiam cete. Obfcurus quidam delphinum fratrem homini»
dixit,pi opter ingenium & mores, tanquam iniinuans delphinum quafl KiftA$ci|/ uocitari. Del.
phinis roltrum eft fimum, qua de caufa nomen Simonis omnes mifo modo agnofcunt,malimt^
ita appellari, (jaiwdr/finKfjPlinius. mihi eos hoc nomen agnofcereuidetur, non tanquam roftri
fui figurte conueniensffed quod SC fibilum propter f.Iitcram,& fonum altifsimum propter o.ma
gnum exprimaf.ita ut fi quis magno clamore fenfim id modulate^ proferat,& procul exaudiant
delphini, Sf non fine uoluptate aliquaifibilo enim gaudere eos dixerim, ficut & tibiarum alioru^
infirumentorum fono. LafciuumNereifimumpecus,Liuius Aegifihodedelphinis, Del.
phinifcum Ariftotelcs paruum uocat delphina , fic Panifcum fif Satyrifcum dicimus , Caelius, i*
Delphines, Aeolice j3s?..fii/4l/, Hefychius. Delphini, canes quidam marini funt,ficut Sdcanes ca
niculse^ pifces.nam & hi dC illi fic in mari uenantutjUt canes quadrupedes in terra. ArAf trdr ■are.

A*yiiIi!)X3t/?c<j.>«''Ait*A',Philippusih epigrammate. Kiiaraiir’aiji’ud»A5

Homerus Iliad.fr.Scholiaftest^rirtiTijit interpretatur urinatorem.Ki.fis»T»eii/'’iMK«it, ffaaa
T4/^fi«9i'iti;n*c^itajaix'/,«v'Ts AntlAxd, &c.Oppianusdedelphinoabamiisinfeftato. Videplurain
Agno a. Si in Vrinatrice aue. xxiTAi©'ij(3i/spro delphino , in gripho Simonidis apud Athe.
nacum.

Epitheta delphini aTextorcobferuatahaccfunt;AmaCus,Arionius,Ceruleus,Blandus, Cur
uus,Incuruireruicus,Lafciuicns,Pandus,Repandiroftrus, Vagus, Venereus, Viridis. Pan-
dos quidem Sicuruos delphines Ouidius dixit, Lafciuum Nerei (imum pecus, LiuiusAegi 5*
ftho de delphinis, ^AsAcfiV©- (rtycrxs-niS-.HomerusIliad.iji. aaim Theocritus. riAayAs

ijiSvfiyi o-si/Art.iili-jPhilippus in epigrammate, 4er|oiy'}r<(I/,i««r/.i>=in«<r*riAir«i(!r,®rAo(ra™
inhymno Arionis. Item in Halieuticis Oppiani, iKxbmii JixmMm: ijiSmiiuoii &x^
ct\W[i AiAiairaiC ^ «™il e/i (epyag-.iioasi/S©-,)

ivmoiyiis.-nfoOTAsi zlwis aAiyWOTio.Miniftri louismarifoni , id eft Ncptunij& MXifis «vyjeeus, non
a barbaiuba uc,fed a maxillarum Sd dentium ui.

toner Delphinum tanquam regem mhrinorum animalium , infuisinlrgniirus Gallorum reges ha.

Delphin mfi= bent,ita infecundus ei poftlilia locus attribuatur, quamobrem effigiem eius reprefentant in nu«
gne SaSoram, mis diuerfis ex auro,argento,atre,pi(fturis inflgnium , SC uexillis, fed ea talfa & monftrofa eft , ac

minime gcnuina,Bellonius; qui hac de re copiofius fciibit libro i. (quem Gallice de delphino Sf c, 4«
edidit, )capiiibus 18, & 19. Et eiufdem libri capite ly.Athenatus author Grscus Un^nit,ego ni-
hil eiufmodi afiid Achenimm referi)6C V alttirnus in commentario de rebus Britonum , feribunt Cat.
farem principi delphinatus regionis delphinum donafle , ut eo uteretur infigni , quod ad debel.
landos Gallos fuppetias ei tuliffet.unde in quataexiftimatione delphinus etiam olim fuerit con.
ijcim IIS. Porro ut delphin regioni nomenfccitin Gallia,<Delphinatum uocanti) fiefilio regis pri
mogenito.nam hunc etiam Galli delphinum cognominare folent, SC delphino utitur infigni.
Delphini effi* In numis plerifc]! & marmoribus antiquis , ubi delphini effigies fpeflatur,cui ua apparet : non 9
7>icii™a™r is uerecuruus fit, (uide fupra in B.)fed quod delphinus cum in perpetuo fere motu & agilitate fit,
lerifoUtt. (Jyp perlafciuiam ludens Si falicns.fiuepifces infequens uenando, fiuenauigia comitans,plera.

que talis appareqpriefcrtim cum,capite prominenteCfarpius autem emergit Si effert caput necef y»
fitate rcfpirationis , aut etiam admiratione circumfpiciendi audicnduie aliquid,) mox eo rurfus
in gurgitem fertur pronus, urinatori fe demergenti fimilis.unde & eum Cppianus co.

gnominat,&: apud Homerum alij urinatorem , altj delphinum interpretantur, Partim

igitur hanc delpliini urinantis agilitatem Si geftum,partim quia uiuacior elegantiorcp huiufnio.
di eius forma, quam fimplex & redla,uidebatur,curuum hoc animal pidforcs & ftatuarij expref.
feruntmon temere aut libidine aliqua,ut Bellonius putat, neq; (ut idem) decepto eorum uifu ob
motus celeritatem.ficutrcdium lignum fi praeceps inobliquum trudas(curuum apparet.)non e.
nim apparere tantum curuos,fed reuera incuruare corpus cos dixerim , cum faltu alio ue impe.
tu fe uibrant.nam cum pinnas ad natandS binas tantum habeant , ui SC contentione corporis nCT
uorum ac mufculorum fefe quam celerrime promouent.Cum deorfum contendit delphinus, (in 64^
quitRondeletius,)caudamfurfum monzt.lhocnifitnctmnto c(irf<iren(m/ic:)conas,quutam!umm»

aquae fefe effert. Cum fame concitati fugientem in uada ima perfecuti pifcem diutius fpiritum ,

continuere.

1:

DeDclphino. LiklllL 40*^

continiitre.ut arcu dimifsf(«r/oie nimimm fimiliter munute,ut itx ualiJmt fefs iMulmiur) ad rcfniran
dum emicant, SCc.Plimus. Delphinorum effigies curuas Bellonius duas exhibuit altera enu<
mifmate fumptam , quam nos quocp pofuimtis fupra cum ipfius defcriptioncialtera e marmore
antiquo, quam repetere nobis operarpredum non cft uifum.

Emblema Aldati m eum qui truculentia fuorum penerft;

Delphine inuitum me in littora compulit atftus. Exemplum infido quanta pericla marf.

Nam fi nec proprijs Neptunus parcit alumnis, Qiiis tutos homines nauibus elfe putetf

Enifdem aliud m auaros,uel quibus melior conditio ab extraneis offertur-
Delphini infidens uada cerula fulcat Arion, Hoc^ aures mulcet,frienat Si ora fono,

I. Qiiam fit auari hommis,no fi mes dira feraru eft, Qiii^ nixis rapimur, pifeibus eripimur.

Hoc quidem lo.Oporinus nofter diligenrifsimus dOiSifsimusm typographus,fuos quos fub

mdepluninosoptimoscpexcuditlibros,inflgnirefolet. InTanaro Aridmsftatuaeft,8ffimu-

lacrum delphini, Higinus. ’

Puerum delphino inuedum numis infculpebat Afis.X'ct,Pollux libro nono : ex quo Cailiiis
cnam Afis reddidit.ego pro Aw mallem i«(r©-,ut de puero lafenfl intelligatur; Aelianus enim SC

Plutarchusfcribunt,ftatuamabIafenfibusexcitatamquatformaeximia5uerumindelphinidor

fo fedentem hal^reuSf numifmata quo^ex argento & acre, imaginibus eorum fignafle;Scio Afi
dem terram ab Ouidiolibro ,.dici pro Afia: fed de hac Pollucis uerba non accipio, ut neqt de re
ge ullo huius nomints,flcut nuper quidam putauit. Pierius Valerianus tamen, Apud A&ticos
ie Cmquit) puerum delphino infidentem futffe in nummis tradit Strabo. Ego Strabonis hsc uerba
hoc tempore non inuenioiinterpres quidem multa inepte tranftulit , quare rem in medio relin-
quo. Non temere frenatus delphinusfl'dus(inquit Pierius Valerianus) incolumitatis indiefc
uin hiiuquod dubio procul ob multos ab undis eius opera feruatos fadum opinamur. In Nepta
ni fiquidem templo, quoda^ud Ifthmon erat.uifebatur Palaimon puer fuper delphine SC auro et
eboreconfedus,quem Herodes Athenieniis dicauerat. Nam 6i:Pal£cmoninaut*pro incolumi
nam^atione uota taciunt.idem enim Si Melicerta & Portunus eft;cui, utapud Virgilium habe-

Glauco & Panopes. Huius Melicert* corpus in

lithmo a delphmo expofitum inuenit Sifyphus. Vide fupri quocp in D. Taras Herculistfilius) Tar».

delphino inuedus in numifmateTarentinorum fuit, tefteAriftoteIe,quinumirma apudillos
jo nummumappei an fcribiqPierius Valerianus. AlqTaramNeptuniS!iumfaciunt,a'quoTa
rentum urbs Italiie acdifieata fit,qute fimiliter a Cnecis dicitur. Tarentini quondamCin.

quitBelloniusin libro Gallico)numis fuis infculpfcrunt delphinum , ad memoriam Tarantis fi-
li) Neptuni quem (Neptunum)ab alqs dijs in delphinUm conuerfum fuiffe fingunt. quamobrem
Tarantem delphino fonato inequitantem fecerunt. Tarentini eadem de pueris delphinis™
narrant,quteIafenfcs,Plinius. Iidem Delphis Phalanthi Lacedatmonij ftatuam dedicarunt,^
non procul ab eo delphi^numnllum enimfatfio in mari naufragio , a delphino exportatum aiunt,
ut fupra in D.retuh. Delphinos reprsfentatos uidimus in numis diucrfis , AuguftfiRuffl, Ti.

ri), Graecis quibiifdam,(utconijcio,mfcriptio enim nulla

ITJT! A h?c exhibemus unum utnU depiaum: cuius mar-

40 go rotundus crat,nBnangulofus;8i!anfuIa:binae,una urrmqj,BelIonius.

PiMTi inftdetrt
delphinis.rt nu
tni injtffus i^f*
dem»

2)uo delphini incuruijdorfo re^Ando^ex anti^uiJStmo numijmate

Areo,

. Benonius)numos Claiidij C^iaris, in quibus exprimitur Neptunus cufit

tridente mfidens pipi delphino fimili:mihi tamen orcam potius rcprxfentare uoliuire Claudius
uidctur.is enimttcfte Plinio)in portu Oflia: orcam expugnauit,8(: fpedandam populo Rom.ex
hibmttcumsnimirum re, memoriam innumisfuis relin^tere uoltfit. Illud Varroms monu-
n^nt,sprodm.meft,mft, tutum fi:i(reueteribus,utcircaLiberumpa,remdelphimappingeren-

Rhod. Quod delphinum Baccho adpingunt ( inquit Pierius Valerianus ; non fo^ iitechOs*
lum ad tabulamlpe(^at,(^«^mwir«m TjnheninautAd^accho k delphkesmutAci finduntur») fed ctia ad
oriam, quod mnum marina aqua mixtum facilius coferuacur , ut Columella feribit fe ab agru

JL 4

404 DcAquacilibus.

ticpttutut.

Ceres.

Cupid9.

colapatriio didiafre.&: Dionyfius hac de caufa ad mare fugifle fingiftir , quod apud Athenaurt
habemus Circa forum Corinthi conflrudus eft fons , & fuper eo Neptunus areus , cuius fub
ncdibus delphinus aquam emitrit, Paufanias in Corinthiacis. Phigalcnfes in antro quoda Ce.
Jeris flmiilacrum coniecrarunt.catera mulieri perCmile prater capuqquod cum coma erat equi
num adnexis draconum S: ferarum id genus item iconibus,delphin manu fufimebaturicolum.
ba iieVo altera Calius Rhod.Pierius V alerianus Veneris potiushoc limulacrum hiilie conqcit;
Dc' phinum enimiinquiOaraoris fimulacrum efle , tam ex hifioria , quam ex tot V eneris fignis,
Quibus id genus pifeis admouetur, alibi comprobauimus. Pidfores Amorem, formofum ado.

It Icentem pingunt,fagittarium,igniferum,alatum:qui manu altera delphinum, altera herbam te
neat : alis eum aeri dominari indicantes : herba, terra;; delphino, mari, Kc. Io. Tzetzes p, 1 1. in lo
Variis.

Emblema Alciati de potentia amoris: , r, ^

Nudus Amor uiden utrideqplacidg^ tuetur? Nec faculas,nec quae cornua fleCiathabet.
Altera fed manuu flores geriqaltera pifcem. Scilicet ut terr* iura det atij mari.

Inucnio etiam ex delphini limulacro amorem in Cmpliciorem atatem fignificari , quem pue
rilis statis amafium non uno exploratum eft excmplo.tit non immerito tot in nummis delphina
cernere Iit ab alato Cupidine fraenatum.Et Veneris ftatuas pleraftp uidimus , quibus adfculptus
eftCupido.quitiel delphino infideaquelalioquoquomodo regat eum apprehefum, Pierius Va
krianus Ita uerd dclphinus{inquit idem)matis regem ftgniflcat, ut pro aqua mari^ ipfo paf.
mium ite. ftm in nummis excudatur. Praecipue autem Sunij Neptunus fub delphinis imagine colebatur, i»
rum. Neptuno uerd aquarum domino nullo non in ligno eius adfculpebatur, (Ftde mfri m Selphtmfidc

re.) Pulcherrimusextatnumusjcuiusinfcriptioeft, N ER o clavdivs Caesar AVG.
GER. p. M. TRi. r. IHP. p p. ubi Neptunum ipftim uideas in portu fcdcntem , id enim
quietis indiciumidextera temonem terra adprimcntem, quod fignum nauigationis eft in porta
fofsilem;la:ua uerd delphinum ampledfetem, quod maris blanditias & tranquillitatem ofiendit,
aic. At* ut hinc hieroglyphicum quo de agitur interpretari aggrediamur, epigramma Grateum
extaqcur Cupidinis fignum una manu delphinum, aliera flores contineat,in hunc modum inter
pretationc fadla; , , « . -i.», »

Dell

gnc,

nauis e!i cum itciia ot ucio pit:nu,auaiiti a vt i.ajjut,tndenteab occipitio poiito^infradelph.
nus eftiinfcripiio.hJeptiini. quod tutam Q,Nafidij nauigationem Neptuni beneficio peraflam
indicat. Haec, omnia \"alcrianiis. In maxima dignatione operum emarmore Scopae artificis.
Cn.Domitij delubra, in Circo Fiam.inio(funt,)Neptunus ipre,SC Thetis,atqj AcliillesiNereides
fupra delphinos &C cete SC hippocampos fedentes, Plinius.

Athcnauslihro . o. inter cacteros griphos,himcetiamSimonidisrefert; ^

MiiiAttt AwnWo mxKT& «VK t8iast/n TiSii/a^J ^harxti.

Hos tierfus aiunt in Chalcide ueteri cuidam donario inferiptos fuifle.in quo hirci & delphini ef<
figies fuerint Alij in epitonio pfalterio Iwc animalia exprefla fiiifle aiunt:& Mnifncii Bacchi mi»

nifirium, dithyrambum intei pretantnr.Alij aliter, &:c. f In Olympicorum carccrum embolo,id

eft ro ftro, delphis aereus in canone eredus uifiturta: in medio ara, quae aquilam ex sere alis longi

extenfis fuftinet.Eft autem machina huiufmodi, ut ea commota delphinus in terram cadat, aqui.

■hhinmcm k ue-. 6 furfum profiliat, Paufanias Eliaccrum i. f Peruulgatum fignum illud eft , quod mature
-Lrx. agendum fignificat.fi delphinus anchorsc uel alligetur, uel, ut ueteiks fecerunt, obtioluatur , uno

contationem, altero celeritatem iignificantctquae fimul iundfa, inuicemfp tempetata, maturitate
faciunt; &: quod Horatius ait, & properare loco SC ceflare indicanqSunt qui hieroglyphici huius
inuentum Augtifto tribuant, quod & adagium SC fignum huiufmodi folitus fit identidem repe,
tere. Habetur es fpccics , qua delphinus anchorar fe circumuoluit , in T iti V efpafiani nummis, po
Sed forte non difpliccat in huiufmodi fignificatum trahcre,quod in nummo quodam areo apud
Maffieos infpexi Rom:e,boucm humana facie perfonatum, fupra quem delphinus imminet.per
hunc enim celeritatem,per bouem tarditate intelligimus,qua illius animalis propria eft. Adio«
nem uero ex humana facie colligimustquod hominum proprium in primis fit res gerere, Pieri*
us Valerianus inDelphino. Etrurfus in Anchora;Animadiiertendum(inquit) anchoram qiw
innummoTiiihabctur,extremadentiumin uomeris fpeciem dilatare truiufmodi figuram AI*
dus nofter imitatus eft in omnibus quos imprefsit libris.alia uerd forma elfe, dentibus quippe in
acutum reflo duflu mucronatis, quam in nummo ueteri apud eruditifsimum uinim Romulum
Amafieum uidimus.Harc Valerianus, qui alterius etiam huius anchorsc figuram in Hieroglyphi
cisfuisdelincauit. Legeetiam fuperiusdehocfignoinRondeletiifrriptis. 6«

Emblema Alciati,cuius lemma cft,Princeps fubditorum incolumitatem procurans.

Titanij quoties conturbant tequora fratres, T um miferos nautas anchora iafla iuuat.

1

De Delphino. Lib.IIII. 405*

Hanc plui «rga homines delphin cople(Sit,imis T udus ut pofsic figicf illa uadis;

Qiiam decet hacc memores geiiare infignia reges> Anchora quod nautis fe populo elTe fuoc'

VlyiTcs in parma SC annulo(8C enle , Pierius Valerianus ) infigne delphinum habuit, in me.
moriam T elemachi,qucm puerum mari illapfum delphini feruarunt.ut in D. retuli fupra ex Plu
tarcho. Lycophron Vlyuem uocatotAi^trocni/Ajj/xAijitcubi Scholiaifes,Steiichorus (inquit) H
fimiliier Euphorion , Vlyffem in clypeo delphini typum habuilie tradunt , Ifacius Tzetzcs SC
Varinus. Sed didium VlyiTcm a Lycophrone, ctia ca de caufa exiftimes, quod Phi-

loiiratuseum fubrimum fiiilTe dicit.delphini enim fimo admodum roiiro Tunt. ^ Hefiodusin biHercHUt fsn
Tcuto Herculis delphinos argenteos catlatos fuifle canit, qui piicesceneospericquerentur,hisfa»
la ueriibus; nXiii^i^xiiiiUi/cw-nSi <!'’»'*■

rfv«»WT<lr Tfij/ voij^AasMTjoljMj/

Delphinum fyluis appingit,flu(Sibus aprum,&:c. Vide infra inter prouerbia.

Delphin inter fydera numeratur apud Proclum de fphara. Nominatur SC a Varronelihroi, Dd^in/adatT
de re ruli. Arati interpres delphinum Muficum ideo lignum dici feribit, quia nouem iit ftellis
infignitus,qui eft Mufarum numerustfed ftellas tamen in eo decem recenfent alij,C jlitis Rhod,

Delphinus qua de caufa fit inter alira collocatus , (inquit Higinus ) Eratoflhcnes ita cum exteris
dicit.Neptunum quo tempore uoluerit Amphitritem ducere uxorem , illa cupiens conferua. Nrptm fah»

re uirginitatem fugeret ad Atlanta, complures eam quxiitum dimifiiTetin his & Delphina quen.
dam nomine, qui peruagatus infulas, aliquando ad uirginem peruenit , eicp perfuafit ut nuberet
io Neptuno, ipfe nuptias eorum adminiftrauit : (.F,4e k^de re etUm infra aliter ex OpfUm, in h. ciren
initium, uhi de delphinie jacru agimri^ro quo fttfto inter lidera delphini effigie collocauit. Et hoc am«
pliiistqui Neptuno limulachra faciunt,delphinumautinmanu,autfub pede eius coniiituere uis
dcmus,quod Neptuno gratifsimum eiTearbitrantur. Aglaofthenes autem qui Naxica conferi Tyrriemnaun
plit, Tyrrhenos ait fuifle quofdam nauicularios , qui puerum etiam Liberum patrem receptum, «a Saccljo in
ut Naxum cum fuis comitibus tranfuetSum.redderent nutricibus nymphis.NauicuIarij fpe prte '^tlphines com
d.e indudi,naucm aucrtere uoliterunttquod Liber fufpicatus, comites fuos iubet fymphonia ca.
nere ; quo fonitu inaudito T yrrheni , cum ufqueaded delctSarentur , ut etiam in faltationibus ef.
fent occupati.cupiditate faltandife in mare infeij proiecernt,e<: ibi delphines funt fadii : quorum
cogitationem cumLibermemoriaehominum tradere uoluiflct, unius effigiem inter lidera collo
jo cauit. Alt) autem dicunt hunc effe delphina , qui Ariona citharoedum ex Siculo mari Txnarum octphmus Ari
tranfucxit,Si: reliqua.nos in Arionis recenfenda hiftotia fatis prolixi fuimus in £>. Idem Higi. ““n
nus capitei.ubi ea quxdeinceps ditflurus eft proponit,paruum delphinem nominat. Etincce
leliium corporum efformationc;Delphin(inquit)non longe ab A quilx ligno figuratus, in curua
tione caudxnouifsims tangit atquinotSialis circuli circumductionem, SCc, Stellarum eft omni,
nonouem, Aliqui dicunt lyram cccleftem fuifle fidus Arionis citharoedi omnium primi.

non modo malculinum eft pro delphino,led etiam foemininum adiectiuum pro AtA®t Detphispro
x«,ut in ucrfu: AtA?» j<ij>ifa(«'ri/’i?w2riiryr,apud Suidam. in Delphide regione Delphica.

habitantibus, Varinus.

TesJi>icpiyxsitvn)ifzi(ii,m!e riw immp Ariftophanes in Equitibus. ubi Scholiafies : Del Dffotrjj itiflni

40 ph;s(inquitjeft organum nauticumtquod in altum attollere iubet poetatnam SC delphinoru fubli mentumnautin
mes riintraltus,Alit€rjDelphis,^«yT«/iflC7^^'»'«5p,^Kt/j'a)^i<t:hoc eftjtnftrumentum quod anaiiibus
fulpendebatur,atichoraquxdam.Vch'nftrumemumquoddam e ferro plumbo ue delphini ipe=
ciefac^tunijquod ab antennis inaIi((C!e':^K^eutcc)inpugnanauaIi folebanc in hoftium nauim , cius
deprimenda c^Y^3iivntnittctc.(MntttjmocUmajJdmeJerroautplnmho Galhhodte Sulmonemmcant^^ello-
BiW.)Iniinuat hoc Pherecrates in Agris fcribens:o5 </2«

Thucydides dixit ( utdi

Anuerhumy^H^TH^Mi ahundet)’Tiw y^H^rH^o\fXy^(sty 'rt/sT^v.Nam libro feptimo uerba eius haeC

(\xnt:h7rfiTee«jjcS'afUKiipcuxi\:ai^-^d<ij7Tfi0oircuc(^ ; Haec ille,

militer Suidas. De eodem EufiathiusiKot dkh^Tvxd^rccjJTlwi^oTxivccuTtt^^ijel vc(ijrou)epx<riyjid eft
yo delphinum appe]]ant(inflrumemum) a malo iuipenfum, eferroautplumbo, utcataratflEcinftar
(hoc efte iublimi magno cum impctu)nauigijs piratarum illidcretur,aiifhore Pauiania.qui dC ali
quod etR<^KfcT«s nominetur, machinamentum ferreum , quod a na*
ui fufpendatur in tempefl:ate,ut contra uentos firmetur. Ex Euiiathio Varinus quoc^ rcpett}t.

Delphines, moles iiel pondera qusdam,deIphmorum forma,fuipcnia,ut in piratarum naues in*
ijcerentur, Heiychius, 'VTnf j c/lA^iij Tsamx/, Pollux, id eft, Su*

per embolum ftat delphis, quando nauis ftieritdelphinophoros,interprere Caelio Rhod.Noftris
temporibus(inquitidem Cceiius)celocium artius (yorre<j/«W) furretfrum rcftrum recuruum , uul*
gus nauticum delphina appellat, Delphis ftipra embolum, aereum inftrumentum eft , quo na-
ucs hoftium diripi poftunt, Caelius Calcagninus. ^ Oppianus Halieut.libro 5. de anthiarum <^2*

6» ptura canens, luf)um pifeem hamo transfigi aic,ft uiuus habeatLir:an minus , plumbum quod pi-

fcatores delphinum nominant, in os inieri, cuius pondere pifeis commotus , capite modo nutet, Ccatigt^ iJui
modo fublimior fit, ueluti uiuus. e* Tts “«ii» &«k6 a%a^ v’ «w: Aw^^f : 5 ^ eft.

Titlphin chi»
rurguui.

Dc^hinuiutii.

Delphinis men

ft.

Delphax,

Dclphys.
Delphines dra^

COi

Triton.

Stirpes.

Delphini.

406 De Aquatilibus.

jSe/S..v. T’,i^KA.V« « «‘«if- Et riirRis hbro 4 • Eittiliter de rcaronm ca.

ntui-a feribit ODtimiim cfl'e fi fcarus toemina uiua trahatur ad alliciendos alios: -----

haniomferit vir^sSt Eei8vsi«»fi»'7M(io^if</le><vt«^, Kc. f Inorganis

chirurEricisauibufdam delphines dentibusCtympani, quod eft rotunda machina dentata)mclufi,

maehiMS motu prohibent.quod unci quoq) efficiunt.Oribafius libro de machinis, cap. 4. f Ge
nus oiioddam uafis Romani olim delphinum nominarunt, quo in couiuijs utebanturicuius me-
minit Plinius ubi feribit de uafis antiquis(lib.jj,cap.i i.)his tierbisiDelphinos quinis milibus fe.

in lihras emptos C.Gracchus habuit. Videntur autem huiufmodi uafa,quibus miniflrire
„ui^a;principumutuntur,quaeuulg6 Nauesappellant,a:c.Belloniusinlibro Gallico, f Del 1,
nhinida poculorum menfam uocat in Lexiphane Lucianus bis uerbis;neT.9<* «1 mtTvm iSt

? id eft , Pocula uerd omnimoda iacebant in menfa delphinide. Hanc Por=

DhvrioLatineDelphicamuocauit,quuinfermonibusaitHoratius: Etlapis albus Poculacum

evatho duo fuftinet. luuenalis item fignificaiiitiEtrecubans fub eodem marmore Chiron , Cac
litis Rhod, Qiiidam inLexico Grsecolatino delphinidem menfam interpretatur quae pedes ha=

beatadfimilitudinem delphinis. n ,

&i^fcCK^b■ funt fues,&: proprie quidem foemins,«u ^A^iratflego elt, quae titil

uas habent Af^vs enim uulua,uterus,ft:u matrix eft, undei.fta4« (id eft, fratres uterini)didli. A-
thenaus. f Delphines nuncupatur ab Apollonio libro Argonauticon fecundo, draco ab Apol-
line confcdlus.cuius etiam ucrficulosappofui: , ^ ^

ni TUTC ■ixic /«?«</> Px^i^oam -Tifcm

Id ipfum uerd interpres item comprobauinadditcp a quibufdam mafcuhno genere pronunciari,

ab a!isfixmimno:quodCinquit)meliuseft,(i.uod autem delphines uocaretur,quiDelphicumcu
ftodiebat oraculum,Lcandrusdixit«Callimachus,Caclius.Varinusetiame Scholiafte Apollo
nfirepettinquihoc addit, Callimachum tradere dracaenamfuifle,hoc eft draconem freminam, &:

retftefixm g efferri. ipi/!ia4>i/s,»j'«a(((iil7joo:,Idem. Ab hoc dracone occifoDelphinium

coenominfrum Apollinem aiunt,de quo plura referemus mox inter propria. Apollonij uerfus

paSldanterecitatosaCailio,VarinusHeliodoroadfcribit.

Hefychius : fed pro dracone Delphico feribendum fuerit. Dionyfius Afer loem . gen.

delphyncndixitperypfilon inpenultima; In Pythico campo (inquit) iuxta Cephilfum nuuium, 3»
AiAtf ciss TfiTtiA^i Sw «Ahss, oakss iSnjeiwMc ifoUAw,. quem o

cum enarrans Euflathius:Videturiinquit)hoc in loco eximium ferpentis fuipenfum tuiiie, & Io
cus infe Python ab eo denominatus. Vocat autem pellem ipfam fynecdochtee «A wp , totum pro
pai-tc ut £5! pro corio, & iAl^w pro dente uel cornu elephantis dicitur. Carterum pro mafcuhno
LA4’t<i»t, feminino genere i eum protuliife dicunt,more poetico .pi) ^iwTsair.Por.

rd locus reSiy Graice dfeus eft.qudd draco in eo coputruerit,a uerbo zrvSm , quod eft pun efto:
uel ab oraculis qute illic rogabatur dC audiebanturca|« r> wt/Si Aa,7» c«S8p(« buidas,) H jc

iTe Delphi aiaaoi Apollinis templum ficdidlum eft, ab eo quod delphinen draconem ibi con=
fecerit Apollo, Suidas in fvSi. f Triten filius Neptuni & Amphitrites , a capite ad umbilicum

honio,indedclpl'.inus:a;t3nc.uamix8''M3i"rro.;©-,Varinus. '''®

Delphides ut quidam fcribunqfrtidus funt de genere carotarum. itW>',©-,herbaquada,

Hefvchius De^phinium Diofrorides libro 5.delcribit,maiu5 minus. Siirculos(inqiut) einit

titaradiceiinafcrquipedales,autmaiores,aquibusfoliaexeuncparuatenuia,diuira

:ri^,o-f8iii'*.Arf!t;Marce!lusuertittenuia&'candida.quafiA.5^«iipaA<ftK«legerrt,)pralonga,quffi
delphinorum effigiem repr^fentant,unde tradtum nomen eft.flos leucoio non diCimilis purpu

reus (ur^fAcf (&-.) Semen in filiquis , milio proximum ; quo non aliud utihus bibi poteft a icor=
pione percufsis.aiunt enim obiedla herba fcorpionesrefolui,atq, ignauos torpefcere. femota ue=
rd ea,fcfe recolligere.Prouenit in afperis & apricis. Alterum delphinium fuperiDri fimile/ed lo-
liis gC ramis longe gracilius eft. Vinbus eifdem pollet,fed non ita efficac.btis,Hjec ille Hoc de

delphiniocaput Matthiolo KCordoadieditium tiideturiquod Galenus & Paulus nullum huius fo
in cenfu fimplicium mentionem faciant,quos tamen Diofeoridem imitatos conflat. Adde quod

idantiquaexemplarianohabentmecullamDiofcoridifuilTecaufam curfiliquiferamumbelWe

ris herbis immifceret.inftituto fuo compugnas, Anonymus qui fcholia condidit in Diofccridis
libros Lugduni exrufos apud Baltafarem Arnolletum anno Dommi M. D. L. Marcellus Veigi
litis qiiocp nihil de hac planta Plinium 8C Aeginctam agere miratur.Dubitamus (inquit)ob eam

caufam latere inantiquactiammedicina delphinium hocfubappellationealiqua alia.auxitiplu-

fpicionem noftranqqudd is quem uetuftifsimum habemus Longobardis lueris feriptum LaimO
Diofcoridem,nullum hoc loco delphinium oftendit.Ego an delphinij defcriptio Diofcoridisltt,

& an fuo loco repofita,iam non controuerforta.' fi cui ita uideatur,donabo neqi a Diolcoride de.

feriptam effe.neqihunc locum interumUclliferas eius defcriptioniconuenire. Hoc potius nobis »»

quarendum qusnam herbafit delphinium , qtiarfram eius loco ufurpari pofsint, & yio carterl
ueteres medici nomine eam appellarint.quibus de rebus quoniam non pauca Ici ipli libro primo

Dc Delphino. Lib.lIIL 407

■Imius hidofisc, in Philologia dcLupo,pag.74o.non cft quod ijfdem hic repetendis negotium le
■tSori facetTam, Sed qua illic omiiTa funqhicaddamus. Lychnis a Dioliroridc dcfcripta,&: alijs an lychniu
tiquis medicis plcri% memorata, fi non eadem delphinio cft, proxime omnium faliem Si defcri=
ptione se uiribus accedit. Na m Sf leucoio iimilis in ea flos eft. Si ispurpureus : quorum utruncp
delphinio quo(]jtn'buiiur,Semen(autflos)contra fcorpionum idus bibitur, ferunt etiam adm^
ta icorpijs herba hacdyclinide fylueftrijtorpidos & ineflacaces eos ad nocendum fieri. Horum c=
tiam luruc]) dc delphinio Diofeor. tradit, nec plura dc eius uiribustut neq; de lychnide, nifi quod
femen eius potum bilem per inferna cxigat.Seddelphinitim afpcrisapriciscp locis proucnit Dio
fcoridt. -lychnis in humenttbus, ut Marcellus V irgiltus feribit. atqui Marcellus authorem non ad
■'O femquemadmodum necpqudd lychnidis flos nodti fulgere credatur.qttod utferiberet folapu.
to etymologia commotus eft. Sed ut aliquis conuincat delphinium & lychnin diuerfas efle plan
tas,nos magnam earum & forma Si uirium cognatione clfe oflendimus. Theophraftus (ex quo
Gaza Iticernulam tranftulit)8f Plinius eum fectitus, lychnidem primum inter tefliuos flores nu«
merant.Folijs quidem quo pado delphinum imitetur lychnis, nemo fatis expofuit. mihi animus
inclinaqhancflmilitudine in eo eflre,non modo qi oblonga lint,&; ampliora initio paulatim atte.
nucntur,(hoc enim cum multis commune habent, )fed quod infuper in alteram partem, id cft al«
terttm marginem nonnihil incuruentur.ut urinantes Si ludentes delphini aflbient. Marcellus
Vergilius fenam hodie didam delphinium elfe putabat : Si a!tj quidam confolidam regalem ut
uulgo nominant.fcd utrof.p procul aberrare , ipfa dciphinij deferiptione mediocriter confidera.

’lo ta,manifeftum eft. Ruellius herbam in aquoiis nafcentem , quam aliqui filium antepatrem uo.
cant,(qudd filiqiiamCinqtiitjSf intus femen ante floris exitum oftcndat,redius lipartus antecon
ceptum ab eis appellaretur, lam audio aptius ab teretis filiqiiulte per extremum in expanfum flo
rem exeunte figura,buccinariam quadam fimilttudine dici) delphinium elfe putat. Eius fenten»
tiac accedit Amatus Lufitanus herbam a Ruellio dcmonftratam in Hifpania etiam crefeere
fcribit.quod facile credo,cum8£l apud nos,Sf in omnibus quas uidi regionibus reperiaturabun
de circa ripas riuorum.fluuiorum.&ialijshumencibus locis.quanquam Ruellius in afperisSflo
cis totius dieifolem accipientibus emicarereferattfed h.-ec etiam humida iimul efle nil prohibet.

Ego in parietibus etiam reperi,a; umbrolis non raro. omnino ubi nafeitur, aqua tiel eft , ucl nui
per fuit. In Italia quidam aliud delphinium oftendunttucrum nullus adhuc Matthioli fenten.
jo tia legitimum oliendit. Idem demonftratum a Ruellio delphinium , nunquam uerum ac Icgiti.
raum libi iiifum ait.Ego neqj lychnidem ucram liadenus quenquam protulifle puto.Et mirm in
Italia ubi fi-eqtientes funtfeorpiones has herbas ignorari. Lunaria Grteca.quam in libello deLii
narijs exhibui, filychnis non eft,ei tame affinis tum natura tum uiribus uideripotcrit,a; forfitan
thlaffii maius appellaritnam &( folia magna habet,&( filiquas 7r9AitcrttJhl£ef,id eft in latitudine com.
prciust&T uires thiaipeos aut nafturtiphoc eft infignem arrimoniam,qute bilem per aluum exige
repoteft,ieminLim una aut altera drachma in potu fumptade quocunqt iftortim trium, Scorpijs
autem aditer fatur nimirum non alia tifquam n3fturtium,raphanus,eruca,2^ calaminthe , ut tra*
dideruntauthores. In Graco libello de medicinis fubftitutis, (qui Sf cum Galeni,& cum Pau.

Ii Aegin.operibus habetur,)legimus pro acanthij femine lychnidem polle fubftitui : fed melius
40 Martunus Rota ex emendatiore codice,pro lyftmachiofpina’ Ae‘ayptitc iemen ad ftipprimcn.
dum ianguinemin ufum recipiendum tranftulit. Delphini) certe iiim magnam elfe ex hoc eti
am conflat, quod in Conftantini Geoponicis legimustfi dclphiniu herba maicula trita Si cribra.

■ ta in aquam int)ciatur,aded pifces conuocari ut pofsintmanibus comprehendi. Lunaria Grte
cx cognatam iudico herbam,quam aliqui hodie ofyrin elfe putanttCaulis efl (tngularis,(ut pitSii
ra, quam alo. Kentmano accepi, oftendit,ipfam enim nondum uidi,)cubitalis,ut conijeio: in quo
folia circiter feptem itngulatim digeruntur,fimplicia,fefquidigitum lata in medio, unde fine uer.

fusmucronantur, palmumferelonga,in altertimlatusrecurua, delphinorum quadam fpecie,id^

natura.ut audio; nequis pitfturam in hoc fitilcre arbitretur, fuperiora duo parita & marginibus
incifafunt.biiperius filiqua aliquot, fleut inleucoijs, lunr, litrfum conuerfaiinfummo caule co*

J-Q rymbi florum,qui ex albo purpuraicunt.folijs quaternis, leucoij floribus fimiles, uel potius luna
ouhfum (iKicr£t41lt)appellari uuigd in Saxonia Si alibi , ab co quod folia
dinccta otiis frixis afpergantur,faporis gratia,acrimoniam enim habent,a Bellonio cognoui ; Si
eam obeaufam in hortis coh.Hancneminem hatflenusuci deferipiifle uel exhibuiflepitflammt
ror. Foliorum magnitudo forte remorabitur anenflonem,quo minus credatur delphinium. ied ft
conucni.int reliqua, hanc folam impedire atquum non efttcuni generis unius ubich fpecies repe^
riantur multat. ^ ^

DidfynnatDi.ma5tl Delphini) Apollinis (inquit Plutarchus in libro Vtra animalium, 5fc.) Homine pro^
ara tcmplacp perGraciam multa pafsimfunt.Enimuero quem locum ipfefibi deus peculiarem f'-''
clegiqcttm Creccnftum pofleri delphino duce tenuerunt. Neqt entm quod fabu'antur quidam, “2“
<0 mmpta delphini Ipccic deus ipfc,fcd ab illo delphinus miflus percp mare curfum dirigens , clafl ociphiimm,
fem perduxit Ciri ham.Iis criam quibus a Ptolemao Sotere Smopi relidis , Serapidis & Diony
fij rcuchendi negotium datum fuerat, iicntorum ui prater animi icntentiam , fupra Maleam ab.

4o8 Dc Aquatilibus.

rentis &: lam a dextera Peloponncfum habentibus, ac ob id perturbatis triflibuscp , delpbinB ari.
te nroratn confpeflum narrant, ueluti uocantem , ac ducem fe in flationem quandam leni ci,rf«
Drxbentem-illos uero de uia iam nihil folicitos tantifper prKnatantein uiam® monlirantem fecu
tos d um conftituerentur Cirrha:. ibi fatSis pro reditu faerts, intellexifle e duobus iimulacns alte.
’ A mlliaiiferri6!:alterumProferDine,efFiif}umexpreffumcn,relinquioDor

rura’ Plutonis quod erat, tolli auferri^ialterum Proferpinjjeffidlum expi^ffum^relinqui opor
tere Eft autem uerifimile, etiam quia mtificen delphinus amat, charum cUe deo. Qua quidem in

re huic fe Pindarus conferens,non delphinum, inquit,abditum elici:

Ouem placido ponti de pelago, Exciuit amabile tibix melos, Huctifcp Plutarchus.

D^hinium Athenis locUs erat in quo ius dicebatur. huius appellatio (inquit Carlius) inde ul
detur fluxiire,quia Apollo ibi coleretur Delphiniusicuius & Plutarchus meminit, jMarathoniu (•
taurum illi a Thefeo immolatu prodens, qui Tetrapolim infeftaret. Sic uerd Apollo dicitur,quo.
niam Caftalio Cretenfi coloniam deducenti fe obtulit ducem,(»ie>Ki«if etiam Stefhanue i» AtAifM)del
hini praferens imaginera.qui & naucm praceiferit ufqj ad Criifaum Phocidis finum : unde SC
Delphi quocp diiSi.qui locum tenuere ab illo munitum : ucl quod draconem delphina (.delfhmen,
Ddphim Dia juprainH.a.exSmda) peremeritin Pythone. Colebatur Delphinia item

p,ana,utinthefaurisIult)Poliucis obfcruauimus . Fuit&apud Aeginetas Delphinius meniis
DetphmiK me Apollini faccrDelphinio,Hac Calius. Non Neptuno £c Baccho folum, (inquit Pierius Va.

Icrianus) uerum etiam Apollini delphines dedicantur ; multas^ eius aras apud Grtecos delphi»
nisinfculptas fuiife Plutarchus atteftatur. Adhac nonnulli addunt, Apollinem delphini fpecie
adnaffe ad Delphos, apud quos praciptic colitur.Scd Creticum hoc commentum aiunttilli enim !•
Apollinem omnis falutis authorem celebrabant,& ab unoquoq; malo liberationem Apollini fe.
rebant acceptam.nam & quod fabulae fabulantur homines in delphinos tranfmutatos,ea de cau.
faconfid)utnaiunt,qu6d delphinis ducibus nauta; feruati fuerint. Templi Apollinis Delphi.
Drlphinufce nii Athenis Paufanias quoqj in Atticis meminit. Delphinia quondam in Aegina feflum & cer.
yl™. tamen pentathlum in Apollinis honorem celebrari folitafuiire,author eft Pindari Scholiaftes in

Pythiis Carmine 8. Etrurfus in Nemeis Carmine y.Delphinius mcn(is(inqiiit)apud Aegine.
tas didus fuit,Delphinio Apollini facer,in quo facrificant Apollini «mirJ xsct ^B(.<ifnT»,uel in quo
Apollinis certamen Hydrophoria didurn peragebatur, 8« , Lyco.

phron'cuius fcholiaftcs Ifacius Tzetzes Apollinem Delphicum interpretatur. & ea affert quae
nos iam fuperius C*lij Rhodigini uerbis retulimus. Etinfuper : Aliqui uerd dicunt Apollinem 5,
fub forma delphini ingreifum effe in nauim (Caftalij e Creta ducentis coloniam , ) & hoc in loco,
ubi Delphi ab eo uocati ftint, U Delphinius Apollo, <rtu,o.riW<r(uas riiSKAaiw» : ftd magts placet
ut Etymologus dC Varinus habent, «e 'r^3Ti?iKiw«t',hoc eftin mare exiltjffe. Itaqj Caftali.

us illic occupata regione 8«: Delphosadelphinonominauiq&Dclphinij Apollinis templum eX

Eelphimim fo truxit.f Delphinium Athenisdr quit Pollux libro 8.)dicafterium erat,id eftftatio iuri dicendo,
rum iudiciak. Aegeo conftruiftum. indicium ineoprimumThefeifadum eft, dumintertecios qmdeinale

latrones faccretur,red lure diceret interfccf^os,C2Elius* Pollux forum hoc iudiciale uocat

eft ad ApollinisDelphinrj templumDftcut & alia quadam Athenis fimi
liter prtepofitione ist adietfia nommabantur,ut aJlpa»u«f'iai,(Aelianus in V ariis habet yv PaM*.

iSi AVXV. Paufanias in Atticis, Ad Delphinium (inquit, EW AiAtZ».^) nidi
cium de his exercebatur, qui iiifiam fe cadis cauffam habuifle contendebant: quo indicio Of The
feum abfolutum perhibent, cum Pallantem qui feditionem moueraqcius^ filios occidiflet. Pri.

ufquam uerd 7'hefeusabfolutus eft, occifcremfemperfugerc:auifi maneret, eademmerte peri.

re necelfe erat Apud Suidam quoqj K Varinum Em AiAiSinVhic locus dicitur, item apud Aeha
num in Variis c. iC. & mihi femperita nominandus uidetur , non autem Delphinium ut Carlm»

habet nonrefertautemadApollinemDelphinium interpretemur, (deorum enim nomina non
rard pro templis ipforum ponuniur;)anad Delphinium templum.Delphimum ( inquit bchoha.
ftes Ariftophanis)templum eft Apollinis Athenis,yfSc:iiAi!>'}>'(meliusuiA)AiA(airioj.fti«s.eiep. Eu
ftathius tamen Iliad.<f.locum hunc utroqjmodo nominari fcribit.tum AiAiSir/.p.tum Aateiw».,
fed authorem non adfert. ^ Delphinium regio (xa.eiV,Stephano eft in Chio , Scholiaftes yo

Ariftophanis, fDclphufa, fons Delphis in Phocide, Stephaniis. Delphufia, urbs Arcadix,
Idem f Euboici litoris principium eft Oropus, pottuscp facer quem Delphinium uocant, ad
quem’antiqua iacet Eretria. Strabo lib.9. f Delphis paroxytomim.nomen uiri apudTheocritit
Idyllio 1. f Delphinatus hodie pars Gallis uocatur.ut ditftum eft fupra inter icones. ^ Delpm
nos hodie quidam canes fuos appellantmon inepte.nam animantes alias uenantur in terra, oC

hominem amant.ut delphini in mari. u

L &;aliasindelphinicorporepartesnominatOppianus i.Hai^ut.

Et acceptum patulis mare naribus efflant , Ouidius. nares pro fiftula dixit, hac enim efflant

"'^Texuntcpfugas&ipratlfaludo, Delphinum fimiles, quipermaria humida nan^do, Car. 6»
j,.thiumLiby,cumcp fecant.ludunt _ ,
i/Iatr oJsfriwT» AMlmp atitliof apud Athensum,

pathiumLibyciimqi fecant.ludunt^pcrlmdas, Vergilius y, Aeneidos. Ajnwr^in/AM K^i-

.... oiirlirriv ■riTriiirl Ath^ncptim

yfcyj»

\

De Delphino. Lib.IIII. 409

P/«<j3rus. VideinfefiuSintdi‘prouerbia. Equis ibwis uclodfsimis
(inquit Oppianus)fola forte aquila contenderit in aere uoians,auc citreus j aut in aquis natans dcl
phinuS) Etalibi, A%A^/jo'il’«wT*oiyost7r«xAvfc7rtu</?osi4i«j/ kj«*

rKVftj-wfijtJu&QS^OppianUs de delphino. Del»
phinus fccminawKtfv «<f lor¥ ^rp^ai yah«K-n TKjSgt^s, Aelianus. Echiieidem quae Iis

niacis rubri tefta carentis effigiem refert, uulgus Graecum partum delphini ueseat,Bellonius, d*

xi} ^ «TiPTap ?yiS w «Aoe ^^iuvT^lr Z77€p^(/SU!>lw icy^^n^oy iXtKfovTOU viix^

nscu^iKTT^^nfrouiTTHTpfttot wAtWov-rt, Apolionius in Argonauticis libro 4. de Nereidibus cif
w ca nauim fc oftendentibiis loquens. De lufu delphinorum lege etiam paulo ante in c.
cis o'2’'Ciin></iA^7>'©'#*ix**"‘*'^ ^‘^')i^vrClr^'mti7rhKffi ftvyps A/fift#®' ^cffiov

AaJicrCIf^t^a^MyecfnHstn^i&o^Ki^iSfKny: Cis ypwiilx , dCc . Homerus lliad.o. de Achfllc

Troianos fugientes influuio occidente. ipfc quidem ffuuium ingreflus merito delphino confer»
tur. ^ Ou TBooj/ clvccTitouffi 7^’ ^eai nv^xit JkKtfiy, ovA 'n(iy j««Kfa y^U^wf/ , Theocritus

Idyll.i9*in epitaphio Bionis. Bianorisindelphinum Arionis epigramma legitur Anthologrj
GrxciIib.i.fe(ffione4o,itemPhilippiinlufciniamdelphinoiniidentenatantipermarc. fCcp»
phiaues inmari thunnos niaximecomitantur,&c,fequuntur edam delphinos, S^pifeium ab illis
occiforum fanguine pafcuntur,Oppianus.

In canem caprophonon extind um in mari , cum uifis delphinis , feras efle ratus , infili jflet, <•

10 Philippicpigrammalegiturin Anthologio lib.i.fed-ione55. f Aduertendum quod qiiiif/wxsg.
yiKcc literis mandarunt, haud omirere:Si quis ex delphine utrem (ibi quxfieritjfecum^ habeat, fla
turum quem is optarit iientum,CxIius Rhod.ex fcholijs Ifaci) T zctzis in Lycophronem : cuius
h«ec uerba funtjtiV xif ^A$ryo(/(forte A^tftyct iiel U A\(p7v^)7niHo-it

Delphinos facros effe piices Epimenides tradit, Maflarius, Nos iacros olim eos fuifle habi b.
tos,8i quantum nefas exiif imatum fit eos occidifle, ex Oppiano fupra diximus in E. circa princi Del^hinifacrL
piumti plura de pifeibus facris in Anthia. xi zmcc^ccn, Arift oph. in Equitibus,

uidetur autem Neptunum Simiaratum dicerc,a Sunio Atticx promontorio , ubii^iu? dC preci-
bus inuocabatur. Oppianus z(woskhty</lv7nio'K^?n^vs,hoc ciflouis marini(Neptuni)miniftros
nominans, delphinos intelligic. Etalibi delphinos,inquit, iibic^inmarirpcd-ari. charosenim
50 efle Neptunored quod Amphitriten aliquando connubium eius fugientem,6(l in aedibus Occa-
nilatitantem ipfiprodiderinttubiraptaab eo Amphitrite coniunx eius S^fmaris regina fit fada,

6C eam ob caufam fummus in aquatilium genere honor delphinis decretus. Vide etiam fupra
in Delphino fyderc.ex Higino.8^ paulo ante inter icones , quibusnam drjs confecrati quondam
fuerintdelphini. ^ Neptuni dC delphinorum colloquium , inter Luciani dialogos marinos ex»
tat. Nonius Marcellus Menandri quofdam uerfus recitat,quos ctfi corruptos in codicibus no»
ftris, ut reperi, adferibam ; V ehutos hippocampus in aeternae ufus feire nocitur delphino cindfis
uehiculis. PUmus quidem Scopam artificem tradit Nereides fupra delphinos 6^ cete 6<:hippo*
campos fedentes fecifle.

Delphinus qui Puteolis puerum amauit,eo^ mortuo cius defiderio cxpfrauit, inuentus in Ii sepuH.

4® tore in eiufdem pueri fcpulchro humatus eft,ut retuli in D, Delphinos morituros in litus erum
pere aiunr,tanqiiam fepulturae defiderio.uidc fupra in c.

Authoris incerti epigramma, quod habetur Anthologq libro 5, fedfione i7,m delphina iniii
tore fepulcum,6(r rurfus marinis aelfibus erutum,perelcgans eft luiiufmodi.

Kvnctroi K9« feo-yjw ^^ejiivXyfwois nsivo^/ c^xiict xt^?.

Aft* ycuHSjihi»i x»;r©^.oJ yc^ tAvTCff Ev^w (HTt^s rvitJ^oitXsi<poy

Nttu^ xt^Gc^rtAx-^cCj^iAi^, tjc tt^cc TnvTOi n»S75,Ss V(A^

T y rrheni nautae a Baccho in delphinos conuerfi fune, (cx hominibus mutati fenfus adhiichu jijietmorpho*
manos retinent, Oppianus:)uide fuprainDelphinciryderc. Ette(Neptunum)flaua comas fru/f?.
gum mitifsima mater Senfit cquum.te fenfic equum crinita colubris Mater equi uolucris:fen»

J6 Iit delphina Melantho, Ouidius,

Prouerbium Delphinus in terra, uel Delphini in terra uis , explicatum cfl fupra in c.ad fine. PmerHd*

^ Delphinum cauda ligas, uel alligas, in eos qui quippiaincafllim conantur;uel qui ea uia quem
piam aggrediuntur, qua nequaquam pofsit fuperarijErafmus Rot. Ai^cplvx tt^s v^cuoi/

V SlxivsT®^/ >(ga ohi^H^cy , Suidas. ^ Delphinum natare doces , in cos qui monere
quempiam conantur in ea re , in qua cum fit ipfe exercitatifsimus , ;iihil eget dodorc , Erafmus.
M^.<p^vxvH)(i^^xiAylx<^Ke^Sy*i^’^'p\K&ms^^vxs"proflA^y)l^{ivr<l){/f^po^iHXK(LU7laf Suidas. Delphino dC
boui nihil efle commune Aelianus ceu prouerbio dixit de animalib.i4.a5’,item Suidas cx inno-
minato, <^x7tvSivQyWjZvhcti\H^<^>sai>i:poisi Lecancpcluimindicat,undc

illud paroemiodes in Lucullo apud Plutarchum,A»K«i/« Delphina peluis non capit*

4o utimur innuentes re pretiofa quem uideri indignum : ficuti apud Seleuciam fuperbe proniincia»
uitrhetor Amphicrates,quum amplius rogaretur , artis fux documenta inibi promeret , Caelia*

Rhod, Pindarus. ^ Delphini*

M

410 De Aquatilibus.

fyluis appingit, fluffibus aprum. Qui uariare cupit rem prodigialiter iltlam, Horatius Cc arte
indodi poettecinquit Erafmus Rot.) ftultitiam taxans , qui multa non fuo loco ne$ tcmpeftiuii
ter defcribit , perinde quafi piflor delphinum pifcem , iuxta Callimachi didiim , in nemeribiu
pingeret,rurfus aprum in undis.Confineeft illi In lenticula unguentum. ^ oi/8’«A«i tdH.

E(>OTW«i=sx*”>Tlreocritusrdyllioio. f Ddphinolafciuior, prouerbialifpe.

cie dici poteft,ut placuit Erafmo Rot,

DENTAEES funt ofla fatis alba, quae dentes caninos referunttquibus tame longiores funt,
inanes intus 5C perforati.Oriuntur in cauernis lapidum in profundo maris:Siccantis,reffigeran
tis SC abftergeniis naturx.Mifcentur autem inter cattera unguento citrino uel citrio di<f}o(Nico=
lai,)Syluaticus. Et aIibi,BellicuIi(uel Belliricijmarini , lapides parui K albi inueniuntur in ri= i«
le pis(litoribus)maris, cohaerentes ficut dentales. DentalesSimaioreseis Antales,nafcunturin
* ' fundo maris, in cauernis quibufdam petrarumifunt autem olTa candida.dentibtis caninis iimilia,
pertufa inftar cannat,Innominatus.Indo(l}i quidam Dentale putarut effe dentes pifcis,quem Ita.

< li uulgd Dentale uocant,(de quo in Synagride fcribemus:)Brafauolus Dentale, Buccinum ma=
rinum interpretatur, Antale uerd purpuram. Plura de utrocp in Purpuralegcs.

dente x,ut Columella, Apiciustuel Dentalis, ut recentiores quidam uocat , Synodusuel
Synodon Grscorum eft:& in S.litera depingetur. Aliud uerd eft Dentalis uulgd didius phar
macopceisjde quo iam diximus.

DIES pifeiseode die oritur,&i completur, Sdmoritur,8d habet duos pedes, &■ duas alas pin.
nales.quidam diutius eum ab ortu uiuere dicunt , a perfeflioneuerd diem unum duntaxat , AU i»
bertus. Sed apparet eu inepte haec ex Ariliotele tranlluliire,qui non de pifce aliquo,fed de ephe.
mero infetflo hsc fcripfit.

DiDACTYUAEVs. uideDadlyleus.

D I s I T V s,quem Grteci Solenem uocant,defcribetur in Vngue,

DILYCHNVS, AiAi/yrO-ja Strabone libro ly.interpifces Nili nominatur.

D I O X genus eft pifeis frequens in Ponto, Feftus, Idem forte qui Ezox uel Izox. uide in
B, elemento.

D o E E s, Aoi«t, tanquam pifeis nomen in carmine Numenij legitur apud Athenatum; K<nuc
tu/xti/lix d^ailw, ied diuerfa iediio habet Afldw. Quxrendum an per cuvut/lix , id
eft impudentera,intellexerit canem, Sunt autem canes e muftelorum genere: mufteli quidam j»
As«,id eftltcues.

DRACO marinus.uidein AranCOpifee. Dractenis inter pifces ab Ephippo nominatur a.
pud A thenteum.Hermolaus dracunculum Graece putat nominatum Aihenteo.

browo. DROMONES acurfu fortafle,Plinius pro fpecie beluae ufurpat.Ariftoteles a cur»

VrmM. fu pifees omnes eos appellat, qui in Pontu aliunde excurrunt, qui^ uix uno loco conquiefcunr,
cuiufmodi funtthunni,pelamydes,amiae. Sic enim libro i.cap. i. de Mftoria animalium :
aAftiTftjt/ TirM* Complura inter nantes

pifeium genera gregatim degere fcimus.ut quos curfores uocant,ut thunnos,pclamydas,amias,
Rondcletius. A^ofidAs Theodoruscurfores uocat, Si curfiones,utlibro 6.animah'um hifloript
Aeftate omnes, qui curfiones uocantur, ultimi gregalium pariunt. Sunt enim pifees gregales, 40
Sic&anadromi dicuntur, quicerto tempore e mari exeuntes fluuios fubeunt & afeendunt.
Hfilituii Hefychio Sd Varino paruum cancrumftgnificat. h ar isfot/

Eratofthenes. uidetur autem de pompilo fentire,nifi quis auratam potius intelligat.

D Y c E N (Au«itu)pifcem Cyrdnaeierythrinu appellant, ut Clitarchus feribit, Athenaeus. Vo
cantur 8d daci quidam pifees in Geoponicis Graecis,

DE AaVATILIBVS. aVO%

RVM NOMINA E. VOCALIS

INCHOAT.

DE ECHENEIDE VEL REMORA,

6EIeLONIV5.

EMOR A, quae Echeneis, pifcis mmime edulis eft, totus exolsis ac monis.Hun«

'S uulgus Graecum partum Delphim uocat,

1 'Limacis rubri tefta carentis effigiem refert:Iubricus cft:ferpft circa laxa m ma-

Jrijfed lente, iter praetenditcornibus.Adrpuliamalongitudinem,&^admanubr!j^^

ligonis crafsitiem pleruncj excrefcit. Coloris eftherbacci , inferiorem partem pia»
jianihabet,dorrumrepandum,m gibbum zQWUtxxmiia quajheciefcrfan

lentorem^

De Echeneide. Lib.IlII.

4fi

lentorem cp aut mucagincm.ut limax, ferpendo reiinquit. Ac quod ad eius interanea pertinet , in
eo reperies hepar.ftomachum, inteftina, lienem, fel. Si reliqua terreflris animalis potius, quam
aquatici cftigiem ac naturam referTc.ln Corcyra frequeiitifsime euerriculis extraiiitur.

CE EACEM, RONDELETIVS.

EXENHiEa Graecis dicitur pifcis,5aj 7311 ixap tos rui!, id cft,a retinend is iiauibus,iic 61C a L ati. a
tiis remora Si remiligio ab ijfdem remorandis. Huius pileis quanuis frequens fiat &1 celebris ab
efietfiu mentio a ueteribus,raro tamen hodie cernitur, imo paucifsimis cognitum efleputauerim,
qua dc caufa inter peregrinos &: ignotos repono.

Io Cur autem parum notus fic,in cauia fuerunt diuerfie ^ diuerfis frriptoribus tradita: huius pi» Dittcr/lf srfra

fcis dcfcriptiones,ut fi omnes uera feribant, necefie fit pluribus pifeibus nauium retinendarum
uim inelfc.id quod non animaduertentes plurimi.quum remora: notas ab Ariftotele, Plinio, Op
piano traditas confundunt,perinde ac fi omnes de eodem pifce loquerentur, euenit, ut necp Ari..
Ilotelis.neip PIinij ,neq; Oppiani echeneida internofeant. Quod autem alia atip alia fit nariorum
autorum remora, iam demonftrandum eft.

Oppianus tradit echeneida pelago amicam ene,longam cubitum unum.fubfufco co!ore,an. oppimdefai
guillte fimilem,acutum os habere fubter, contortum , rotundi hami cufpidi fimile. de qua nauta
rem mirabilem narrant, omnibus qui non uiderunt incredibilem : nauem enim fecundi uenti ui
impulfam,pafsis.^ uelis per mare currentem, echeneis tanquam eam uoratura ore admoto fiftit,

10 inuitiscp nautis retinet, perinde ac fi in tranquillo portu quiefeeret. Oppiam uerfus citauimus,

quum dc lampetra diceremus,quos hic omitto,ne prolixior fim. nmprM.

Plinius lib. ji.cap. i, limaci magna fimilem eife dicit eoru teftimonio,qui eam uiderunt, qua p/M headk
Caij Principis quinqueremem tenuit. Libro autem nono diuerforum diuerfas fententias de ca= uerp.
dem profert, ut ipfc monet libro trigefimofecundo : Nos , inquit, plurimorum opiniones pofufc cae. ij.
mus in natura aquatilium,cum de eo diceremus, libri noni locum intelliges, quem iam citamus. " i

Eft parttus admodum pifcisalTuctus petris, echeneis appellatusthoc carinis adharente naues tar

dius ire creduntur, aCc. IbidemiMutianusmuricemelTelatiorempurpura.net^afpero, neque

rotundo orc,ne(j in angulos prodeunte roftro,fed flmplice, concha utrocp latere fefe colligente.

Et mox ; T rebitis Niger fefquipedalcm eife , Si crafsitudine quintp digitorti m , naues morari,
jo Quam difsimiliafuntifta.''rcmoram anguilla fimilem eife, longam cubitum unUm,6C pifcem ad
modum paruum eife petris aifuetum : deinde muricem efle purpura latiorem, tum limaci Cmfc
lcmcfle.Poftremdfcfquipedaleenc,Si; quincp digitos craftam.Sedinterim annotatione dignus
eft Plini) locus libro nono: Eft paruus admodum pifeis afltietus petris, echeneis appellatus, hoc
carinis adharente naues tardius ire creduntur, inde nomine impofito ; quam ob caufam amato-
rijs quocp ueneficijs infamis eft,8Ciudiciorum ac litium mora,qua crimina una laude peniat, flu
xus grauidarum utero fiftens , partuscp continens ad puerperium. Pedes eum habere arbitratur
AriftoieIes,ita poflta pennarum(alias pinnarum)fi'militudine. Imo reprehendit Ariftoteles lib. nij hciu.
i.de hift.animal.cap. 14. eos qui remora pedes tribuunt. 71 , S ngAsTi' fiydlr

ij(9vKi/fl:,)(sa;giEr7«t 7irSlr«i/7w7r®S^Hta:s,t<fl«^A7)o«, ,»)(

40 inxcfmyiifi^vms 7^ayi/j«t{(«i»ittx^p7iwi.Legendum igitur apud Plinium , pedes habere arbi-
trantur ex AriftoteIe,ita pofita pennarum (^(imano)»fimilitudine , ut retSe cmendauit Maflarius.

Aelianus eandem quam Oppianus remoram deferibere uidetur. Echeneis pelagius eft pi= Adimit, ifi
fcis,afpcdlu niger, longitudine cum mediOcrianguillaaquandus.Nomertarebus, quas agit, ha-
bet.ab inhibendis nauibus.Echeneida Grace fcientes appellarunt, Nauis fecundo uento Si ple-
nis uelis propulfa extremam puppim mordicus premens tanquam indomitum atqj effranatum
equum franorobufto inhibens, uiolentifsime ab impetu reprimit, Si conftritflam tenet: fruftra^
uentis uela dantur.fruftra uenti afflanqqua res uecftores angit, Si follicitos uehementer habet.

Ex his id conftare puto,quod initio propofueramus, nimirum non unam echeneida a ueteribus
deicriptam fuifle,

fo Nunc de eiufdem pifeis ui facultate^ dicendu.quam cum cateri atithores , tum maxime Pii- d

nius lib.ji.cap. i.ad ftuporem ufqj admiratur,in diuerfis locis.Quid uiolentius mari uentis ue,& vismin nm
turbinibus ac procellis t quo maiore hominum ingenio in ulla fui parte adiuta eft, quam Uelis re- rMdiima.
misepi Addatur his Si reciproci aftus inenarrabilis uis,uerfumcp totum mare in flumen , tamen
omniahac pariter^ eodem impellentia, unus ac paruus admodum pifciculus echeneis appella-
tus in fe tenet.Ruant uenti licet Si fauiantprocella,imperatfurori, uires^ tantas cOmpefeii, Si
cogit ftare nattigiatquod non uincula ulla, non ancora pondere irreUocabiU iatfta. Infrenatimpe
tus,8f domat mundi rabiem nuilcf luo labore, non reunendo, aut alio modO quam adharendo.

Hac tantilla eft fatis contra tot impetus,uc uetet ire nauigia.Sed armata clalfes imponunt Cbi tur
rium propugnacula, ut in mari quoq; pugnetur uelut e muris. Heu Uanitas humana, cum roftra
(a illa are ferroque ad itftus armata femipcdalis inhibere pofsit ac tenere deuindla piiciculus. Fer-
tur A<!}iaco'l'maritenuiirepratoriamnauimAntonij,properantisclrcumire& exhortari fiios, tjlarfc
donec tranfiretin ah'am;Ideo^ C^fariana clafsis impetu maiore protinus uenit.T enuitSC noftra Antoni/ /uuii,

M »

412 . De Aquatilibus.

CSjmit.

(G)

(A)

Odinolyon.

15,

memoria Caii Principis ab Aftura Antium remigantis,ut res eft, etiam aurpicalis pifcIculMs. Si.
.quidem nouifsime tum in urbem reuerfus ille impiator fuis telis confolTus eft.Nec longa fuitil.
lius mors admiratio.ftatim caufa intelledia, cum e tota claffe quinqueremis fola non proficeret,
exilientibus protinus qui id qusrerent circa nauim,inuenere adhsrentem gubernaculo , often.
derunefc Caio, indignanti hoc fuifle quod fe reuocaret.quadringentorumcp remigum (."NocmilS,
nideni:xTlmo,mjimaiiaficmetdii,fiinqummemmno! jmdrmgimi>s,ex Tolyiio nutem irecmtos tnmum
oitimiilleMa Irunc ordinem tnmk Carthaginenfiiuf quam l^ornmK JnuammfuiJJc jerihit, Ma^nW)obfequia
contra feintercederet.Conftabat peculiariter miratum quomodo adlisrens lenuiflet , nec idem
polleret in nauigium receptus. Qui tunc poftea^ uidere,eum limaci magns Cmilem efle dicunt.
&hmeidisge^ Nos plurium opiniones poftiimus in natura Aquatilium cum de eo dicerenius.Nec dubitamus i»
•iW4 phira cia/idem ualere omnia genera, cum celebri SC confecrato etiam exemplo apud Gnidiam Venerem,
ieni e^Sm. conchas quocp eiufdem potentis credi neceffe iit. E noflris quidam Latinis remoram appellaue
reeam.Mirum^eGrscis,ahi lubricos partus ateg procidentes contineri ad maturitatem alliga,
to eo prodiderunt. Alij fale alTeruatum alligatum^ gratiidis partus foluere,ob id alio nomine
odinolyontem appellari. Quocuncp modo ilia fe habeant, quis ab hoc tenendi nauigia exemplo
de ulla potentia naturs atep effediu,in remedijs fponte nafcentium rerum dubitet:' Et alibi; Mu
tianus muricem efle purpura latiorem, nec^ afpero,necj rotundo ore,nccp in angulos prodeunte
roflrojfed fimplice;concha utroc^ latere fefe colligente, quibus inhsrentibus plenam uentis fle.
rifle naiicm portantem nuncios a Periandro, ut calirarentur nobiles pueri, conchas^ qus id prs
Qnidiorm vcftitcrunt,apudGnidiorum Venerem coli.Trcbius Niger fefquipedalemtalias pedalem) efle, dC 1»
mu, crafsitudinequincj) digitorum, naues morari. Prstefea hanc efle uim cius aiTeruati infale, ut au.

rum quod deciderit in altifsimos puteos,admotu5 extrahat.Huius tam mirandi elFecSus escam,
plane^ occultam eflecaufamjUidetur fignificare Plinius.

Admuf L(mi= Adamus Lonicerus in libro de aquatilibus huius nullam omnino caufam naturalem reddi
crrm^cjuod nui pofle exiftimat. Non immeritd,inquit, tantas in tantillo pifciculo uires aliquis miretur, magneti
Uamnimeau- quidem fua eft in ferrum facultas, adamantem coram toxico ferunt madere, turchefiamappeten
itaUur^^ur' periculo autfcindi,aut omnino rimam aut maculam aliquam concipere, fed longe alia natura
pfeMas tuL tienit admiratio in nofira echeneide, lapidibus fiquidem & metallicis naturalis promateriei ua.

(lUiK Muim riaconflatione,csleftium^ corporum in ea elaboratione quadantenus caufla afsignaripoteft,
moretur. partim etiam natura fecretis eft relinquenda. Bafilifcum ferpentem adeo uenenatum efle fcri= 5®
bunt,ut uifu etiam in hominem uirus transftindat. Torped 0 pifeis non tangenti pifcatori per ha
mum Si uirgam torporem, (unde nomen etiam accepit , licut & Grscis dicitur, ) immittit,
ac totum deinde corpus occupat,in quibus ueneno ea uis tribuitur. fed quid de hoc pifciculo affe
remus in mediumCquam eius uiribus & potentiae afcribcmusrationemt Hic iicut & reliqui pi.
fces in aquis agit.Non alibi nifi in aquis uires fuas excrcct,niilla adeft magnitudinis in eo uiolen
tia,minutulus ipfe naui fc adiimgit, nulla uis contra ipfiim fatis eft , nullus impetus loco monere
nauem poteft,nifi pifciculus hic naui adhaerere inuentus eflet. Adfrribi illud poteft,cur non ali*
fimiliter naues fix» manentf cur haec tantum , cui pifciculus hic feadiunxitt cur inuento hoc SC
amoto plenis moxuelis nauisprocedit.nec impedimentum amplius fentitf Fatendum eft ratio,
nem hSc naturalem adferri nullam pofle. Et quis nen uidet in eodem fatale quoddam indicium 4*
& prafagium qtiafi fumri mali pra-feium periculum imminens cupiens aucrteret Tenuit lega,
tos Periandri de caftrandis pueris nobi!ibus,tanquam indignu indicante natura hominiid quod
conferuationi ipiiusdonatum eflet aUfcrri;&' idcirco nauem inhibuit, & a curfu reuocauit,fcd fc
eurum &: improuidum genus hominum uelut rem nihili floccipendit. T cnuit nauem Cai) Caela
ris,nc5n multo pdftRoma interfedi. Condolens mifero Csfaris exitio, ipfa natura cupit ab ipfo
malum aucrtere,atcj a curfu infaufto Sfinfelid reuocare. ^ HatSenus Lonicerus , cuius uerba
ideo adfcripfi,tum quod ea quae de aquatilibus fcripfit,rarius leguntur , tum quod h.uic loco fint
Kodetetiiti eau accommodata : Recenfemus enim qu* de remora literis prodita funt admiratione quidem di.
pffl , quam Ipfe gnifsima,fed qu* magna ex parte ceflaucrit,fi tam mirabilis euentus caufa reddita iit. Na , ut re.
putat.bummi dixit Ariftoteles , a-viaScurevTinp ctriup «yvtei'rvu v cUnop. Idem in libro, fa

racukexpomt. MHfxMxx infcriplit,qujric cur clauus cum partius Iit, & in extrema naui tantas habeat uires

ut ab exiguo temonc,& ab hominis unius uiribus alioqui modice nitentis magn* nauium mo.
lesmoueantur.Cui qiiaiflioni pi ster alia refpondet facillimum effe mouenti ab extremo, moue.
re aliud:quia prima pars fertur celerrime , ac quemadmodum in his qus feruntur , in fine celTat
impetus, ita in continui quod mouetur fine, maxime imbecillis motus eft. qui uei d maximeim.:
bccillis eft,facile dimoucttiriucl, ut dilucidius loquar,in puppi ( extrema fcilicet nattis parte ) re*,
die collocatur clauus, quoniam moles omnis continua ab eo extremo , cui admotum fit aliquid,
quod moueat, facile tota mouetur.Etenim iicuti in ijs qus uibrantur.initio uehcnicns eft motio,
qus infinelanguefcitilic cominus molis prius extremum, cui id quodmouetcoiundlum eft, ce
lerrime fcrturialtcrius uero extremi imbecillis admodum eft motio & renixus. Imbecille autern 6».
omne facilein quamlibet partcmlcui momento impellitur. Ex quibus efficitur ii' in hancuel illa
partem clauus moueatur,prolara quotj uel dextrorfum uel finflirorfum ferri, in ledum uero re-
motum

DcEchencide. Lib. IIII. 41 j

mCinim tmpulfu.Idcin altjs rationibus dcmonftrat Ariftoteles, quas uolens omitto. Qiiare iire.
da a: celerrime currat nauis , &: echeneis ore clauo uel puppi artixo caudam uel fe totam modd
in dextrum modo in liniftrum moucat , necefle eft etiam in prora motionem hanc percipi , ad
echeneidis motum ambiguum, ambigue quocp moueri,ac proinde impetum eius inhiberi , cum
ab Ariftotcle demonftratum fit,& experientia comprobatum, ad exiguam unius extremi motio
nem, extremum altcrum.atqj adeo totam molem conrinuam nutare. Lampetra igitur, iierbi gra
tia.uel quantis alia rcmora,non in ipfa naue necp ipfius lateribus, fcd puppi uel gubernaculo ad-
harente, a: caudam uel reliquum corpus motitante flutSaat nauis, nec progreditur, nec ultra fer
tur,non aliter quam fi tranquillo mari in proipero & celeri nauis curfu gubernator imperitiorem
IO ad gubernandum admittat, qui clauum retSe tenere non pofsit. firmifsimc enim in curfu tenen-
dus ell,ne fluduet nauis , alioqui mox retardabitur impetus. Eadem de caufa ualidis retinaculis
ad puppim elatius alligatur, etiam in fluuiatilibus nauigiis,libero in obliquum motu non impedi
to.atcp in rapidis amnibus in terram alte defixis palis intitraq! ripa funes alligantur ad dirigen.
dum iter, ne aquarum ui fluduante naue progrelTus inhibeatur , neque reda fluuius traijci
pofsit.

Alias remorse uires tribuit Ariftotelesihac enim Uti quofda fcriplit ad iudicia 5C philuarquod B
apertius Plinius; Amatorijs quoqj ueneficijs infamis eft Si iudicioriim ac litium mora : quie ucrd
parum confentanea eife mihi uidcntur,nec id affirmat Ariftoteles , fed ex aliorum potius fentcn^'^“‘*‘^'^"^‘^“'
ua.quam ex fua profert.Qiii id crediderunt, uidentur cacam illam , quam putabant , remorandi
10 naues facultatem ad mulieres firma amicitia deuinciendas tranftiilifleiquj cum natura leues fint
& inconftantes , nulla efficaciore remora quam auro conciliari uel in amicitia retineri pofllint.

Non ad conciliandos uel irretiendos amatores.fed ad eorum libcralitatem eliciendam & exhau-
riendos loculos fcorta Romana hypogloffiim herbam domi curiofe alunt, quam ab effedu boni-
faciam appellant.

Sed ne in remora explicanda diutius ledores remorer , iam finem facio , hoc uno annota- A
to quod Hieronymus Cardanus libro io.de fubtilitatib. parum rede de remora fenfifte uideatur Confla Hirr.
hoc inloco.Sunt SC pifces(inquit)uiribus clari,ut torpedo,quam lanuenfcs uocant tremorizam. 9“^

Frequentifsimiis cft.&Tex echinorum genere , qui fpinis abundat , quorum captura pifcatorimi ch,^ ™’tZ
manus hebefeunt & obftupcfcuntinnata quadam ui.quae tamen foltim uitientibus ineft. Sedeft prrfim-i» confit
JO alius echinus non egenere fpinofe torpedinis, fed ex concharum genere , quem remoram Latini “irrit, crc.
uocant. Didus echinus Jae aiSi >'«5s',qudd naues fiftat fundo illarum hterens. Vnde C.Cali

gula: Caifaris triremem moratus eft, malo illius omine.limacimagnaipcrfimilis eft rarusm.ut qui

poft ca tempora non uiftis finunde remoram aliam efte a torpedine conflat , qiianiiis Ariftoteles
nominis iimilitudinc &ieffedus unum genus exiftimauerit. Vide quot errores paucis iierbis
complexus ffi.Primum id Ariftoteli falfo adicribit, quod remoram & torpedinem nominis fimi
litudine SC eftedus genus unum efte exiftimauerit, cum id ne per Ibmnium quide Ariftoteli un-
quam mmentemuenerit. Nam libro t.de hiftor.animal.difertelcriplit remoram pifciculum efte Cttp.i4*
iaxis aftuetum, torpedinem uero libro quinto eitiidem operis inter cartilagineos numerat, & in- cdp.r.
ter planos cartilagineos Plinius libro nono. Deinde torpedinem ex echinorum genere facere ui Cdp.z4*

40 dctur,quod planca ucritate abhorret, ut ex rjsqux de torpedine diximus, & jjs quae de echinis di
cemus,peripicuum eft. Tum remoram echinum appellat, 0:7? •nii rilc' rctup , cum echeneida ap-

pellare oporteatiechinus enim longe aliud fignificat,nempe hirtum aipertim. Adhaic id omni
no contra ueterum lententiam dicit,quod remora naues ftftat fundo illarum h^res. Scribit enim
Plinius, circa nauim adherentem gubernaculo inuentam fuifte remoram , quae Caij Ctefaris na-Bif .32.
uemretinuerir,mir-atumcp eum ftiifle quomodo adhaerens tenuiftet pifeis , nec idem polleret in
nauigium receptus. Poftremo uehementer errat qui remoram Ariftotelis limaci magnar-perfimi
lem efte credit, cum Ariftoteles pifciculum efte dicat faxatilem.

COROLI-ARIVM.

5”® ^^^fBeispifcisalionomincNaucratesdicitur.Nca/KjidTsSjKiranidestSi Suidas cxdiuoBaftz A
“dem eft,a nauibus fcilicet retincndisiis Tiiisjpp xfxray tQi my ; «

«S T» TySai^ji «£(/, Suidas. Kdr irij,n,7«i ,txv! rmxjitT-a.Philes. Echeneidem non

iudi,ne^ ex quantunilibet infinitis pcrcuncftatus fim,qucnquarn pifcatorcm reperire potui , qui
hunc ipfum hac atate uiderit,Gillius. Qiii ad hanc diem echeneida,ucl conchahancCa Mutiano

prodttamHiidennqncmincmcomperiuelnautamuelpircatorem.L.Greg.Gyraldus. Oppia-

nus proculdubio quam lampetram nunc uocamus,ix'}v«i‘^* ab eflFecftu appellauit , quz Latine re- Lamf rtr*
mora diciturtquam ita graphice depinxit.utnullus fitfana: mentis qui eam pro lampetra noftra
non apofcat, Rondeletius :cuius plura hac de re uerba leges infi-a in Muftela Aufonij. De Mu
rice Mutiani,fiue Concha Vencris.uidefupra in conchis diuerlis. Echeneis LatineremoraSt:

«0 remiligo dicitunauthores Feftus & Plautus.nS echinus pifeis alius eft,crinaceus Latine didus;.
pudendo philofophi cuiufdam noui errore, qui pifeium duorum qtiafi unius figuram proprieta-
lesi^ delcribiqin unum ceu monftrum diuerftlsimas naturas confundens , urinam^ foltim hod

M j

414 DeAquatilibus.

Thtarchi inqui

/itlO C4Uf£ , ob
quam echeneis
mreturfiaues.

AeddentU re*
rumabmperU
tw fepe pro
caujjshabcri.

, hiftoriam naturalem pcccafTet, ne de nihilo cognomentum Magni meniilTet.Hermolaus. in
Plintj quidem & Lucani codicibus echinus pro echeneide ab imperiris librarijs pofitum erat , j
quibus deceptus uidetur Cardanusiquod uerd idem remoram cum torpedine confundit , occa,
fionem fumpfiiTc uidetur ab Italico tremorizie ubcabulo,quo torpedinem alicubi nuncupat, coi
ludentibus utriufcp uocabuliliteris. AlbertUs obfcurum de naturis rerum feriptorem fecutus , e.
chinum cum echeneide confudit, f Echeneidem Germanice nominemus licebit , ein Scjjijf.
iieber, ein ©(isifffutner,de quocuncp genere intelligatur: Bellonij echeneidem limaci fimilcm,

priuatim, ein n , r, ^

Echeneis pifciculiis eir,magnitudmegobi),pmms quamor,ouidas exBamio. Corpore elt
oblongo, cubitali, colore uerd mSKAotM-itjdd eft fuliginis ; paraphraftes innominatus habet ssieit. n
wo©- malim sieTrjjo^-jUt idem fignificet quod snups , hoc eft uarius , maculofus : Aelianus qui ex
hoc poeta [ranftuliireuidetur,habet7/i«'/-i('»‘‘^«s>hoceftafpetftu niger: poeta paulo pdft luoAssix
Sw uarius pifcis,)oreparuo,acuto, quod infra caput deorfum retorquetur, C&c. ut Rondeletius
recitat )Oppianus. Maflarius formam turbinatam ei attribuit ex Oppiano, cum is fimpliciter
longam eife dicat. Charemonianus Trallianus pifriculis aliquando uarqs appofitis, unum ob.
longum capite paruo 5C acuminato oftendebat.eicp fimilem efte echeneidem dicebat , in mari Si
culoafe iiifam.Plutarchusn Sympofiacis. Trebius Niger echeneidcm(pifcemtradidit)fefqui
pedalem eftejPlinius.Vctufii codices omnes(inquitMaflarius) pedalem habent, non fefquipe.
dalcm.nam fi fefquipedalis efletjhoc eft unius pedis frmis , non eflet parua menfuree. necp A.
riftoteles Sf Plinius echeneidem pifciculum feii pifcem admodum partium effe rctuliflcnt.Qtia. i»
re tiel pedalem,ut antiqua letSio, uel femipedalem legendum , ut intricefimofecundo uolumine
teftatiim reliquit, licet ad cubiti magnitudinem perucnire poiTe Oppianus tradiderit , cui quide
hac in re non aftipulor,Hacc ille. Ifidorus etiam ex Plinio femipedalem legit.

Pania echeneis adeft,mirum,mora puppibus ingens, Otiidius in Halieutico inter pelagios,
Non(defuit 'puppim retinens Euro tendente rudentes In medtjs echeneis aquis , oculi^ dra.
conum,Lucantis lib.t.de iicnefica necyomantiam exercente. Meatus naulum echeneisteche
neidis.morfus inter undas liquidas alligauit : aut Indici maris concha fimili potentia labris fuis
na Ilium dorfa fixerunttqiiarum quietus tatftus plus dicitur retinerc,quam exagitata pofsint ele.
menta compeSlere.ftat pigra ratis tumentibus aite uelis,8i: ciirfum non habet cui uentus arridet,
fine anchoris figitur,fincriidetibus alligatur, &:reliqua:Cafsiodoruslibroi. Variarum, ut recitat jo
Gyraldtis in libro de nauigiis. f Rondeletius Cardanum reprchcndit,qu6dfcripferitrcmoram
fundo nattis harentem,cam fiftere , cum idem Oppianus tradat; ixSw ij.iaix»»!'

BtfisftWS-.id cft,uim naui fub carina inferens.mordicus totam deti.
net.Et paraphraftes,«li2«reGe vwsiUu yjosWfi.Et Pltitarchus in Sympofiacis 1.7. ad latus nauis hf
rentem echeneidem,remoratam efte nauim refert. Quod fi ita eft, Rondeletius dum huius mira
culi caufam indagat,&: pifcem hunc circa puppim tantum aut temonem harendo nauim remo.
rari putat,fi uftra laborarit. Ego ne nihil ad hoc propofitiim confcr5,cum quod de meo depro
marn ingenio, in re tam abdita non habeam, Pltitarchi faltem hac de re inquifitionem ex Sympo
fiacorum libro 1 Problemate y.iquamuis obfctira deprauati codicis uitio ) Latine interpretabor,
quoad eius pofflimtCharcmonianus Trallianus pifriculis aliquado tiarijs appofiris, unuoblon.4»
gum capite paruo acutocp oftcndebat,cui fimilem elTe echeneidem dicebat, quam in mari Sicu.
lo uidiiret,eius^ uim admiratus efleqcum non parum impedimenti 8f morat nauigationi attulif
fct,donec’a proreta lateri nanis forinfecus adharrens caperetur. T um alij Chsrcmonianum irri.
debant,ceu qui rei fabulofte abfurdatep fidem adhiberet, Alij alias qiioqj mirabiles in rerum natu
ra difeordias commemorabant, (tanquam ad confirmationem poteiiar cchcneidis;)ut funt, quod
aries confpedus elephantum furentem compefciqqtidd tiiperam ramulus fagi admotus fuo con
tatftu immobilem reddiuquod taurus ferus (ejfi@',fertuueUfierattu) ad ficum arborem alligatus,
quietus &C placidus manet:qudd fucciniim Icuia omnia,,prtrtcrocymum & oleo madida, mouet
£<: attrahiqqudd fiderites lapis non attrahit ferrum,!! allio inungatur. Hac enim cum fic fehabe=
re indubitatis experimentis confteqeorum tamen caufas eruere uel difficile uel etiam impofsibi yo
le eife dicebant. Ego uerd hanc quaftionis depulfionem magis , quam folutionem efle aiebam.
Quin ita potius ufit uenire exiftimandum eft , fictitalias fatpe fit , ut qua rebus quibufdam acci,
diint , caiifie ipfarum eife non reiSe iudicentur. V eluti 1! quis ex uulgari dido , if «j-t©' nila, Kia •
njiii-mvfjtti: Salix amerina florequua coquitur : ipfam falicis amerina florum germinafio.
nem, maturitatis tiuariim caufam faciat;ucl propter fungos lucernarum acrem denfari Sf ohnu.
bilari exiftimetiue! unguium curuationem, caufamnon accidens eife tilceris pulmonis. Quem,
admodum enim qua iam diximus lingula ad aliud quidpiam confequuniur , propter commune
aliquam efficientem caufam:fic ego fimiliter unam eife caufam dicebam,qua &: tarditatem naui.

gioinfcrat,8^ echeneidem ad idem alliciat.Nempe cum ficcior nauis eft, necp admodum gtaua.

tur humore , confentanetim eft carinam lenitate fua facile per mare delabi , a aquas ligno puro (,9
meanti facile cedere. Contra cum humidior eft,&l aqua nimium imbibit, multa alga bC mufeo in.
nafcete obducitut;quibus hirfutum lignum Sf aquam obtufiiis fecat,& aqua ipfa ligno tenaciori

adiunda

DeEchmis. Lib.IIII. 415-

«dfimfla diiUciliui! feparatur.qiiamobrcm naiitx latera nauitim abradere folent, tit inufcitm atcB
algam abftergantsqiiibus adhxrefccntem echeiieidem,propter earum luTcofitatem jited emf

moita^^rrajliaiditatisnauigijnonquidemcaufameire/edcaufae illam efficientis accidens (<ri/(*.
lifaiiiit t5rtiis,\a9»iio:)eicpruperucnire, iudicandum e(l , Hucufcp Plutarchus. f Echeneid/s pi.
fcis breue quidem(breue quid, parum aliquid) ex ofsibus ii’ confueris in corio equi , & habueris
tccum,&: ahcendcris nauim.ndn mouebitur nauis in aqua , nifi auferatur quod pofitum eft , uel
exieris de naui, fCiranides i. ij. Atqui Caius princeps (uti refert Plinius) peculiariter mirabamur,
quomodo adhserens hic pifeis tenuiflei.nec idem polleret in nauigiiim receptus. ^ Aliqui teiiu
dinis etiam pedem dextrum uehentia nauigia.tardius ire tradunt, Plinius.

I Echencisincibosnonadmittitur,Ariftoteles&; Plinius,

Venerem inhibetecheneis, Plinius. Abortus cohibere echeneidem qua occafione aliqui
crediderint, dicemus moxinEchinoG. f Venenofaanfit dubitatur, lege infra in Corollario dc
Echino G.ab initio remediorum ex eo intra corpus.

Remeligines &:remorte a morando dieStefunt, PlautusinPatina: Namquidillte nunciam
diutiusrcmoranturremeliginesCFeftus. Hjfl^sit.nocabulumeftdxytonumquadrifyllabummec
pifcem modo fignificat.fedancoram quocj in epigrammate: t’ uSiTtis ijQvwVl*, ikh,

a«j,Varinus.

Epitheta. Partta, Ouidio. oAie&sjil.Oppiano.

Ex^«©',no men proprium uiri cuiufdam rei nauticae periti apud Homerum, Eullathius.
Emblema Alciati infcriptum,In facile a uirtutedefciicentes:

K.a.

Remorum^, ratem (ifierefola potefi:
Detinetin medio tramite caula leuis.
Egregijs iuuenes feuocat a lludijs.

Parua uelut limax fpreto Remora impete uenti,

Sic quofdam ingenio Si uirtute ad fydera uetflos.

Anxia lis ucluti cfttuel qui meretricius ardor
Aliud eiufdem.fub lemmate Maturandum:

Maturare itibent propere, SicuntSarier omnes, Ne nimium pr:Eceps,neu mora lon^a nimis:

Hoc tibi declaret connexum echeneide telum. Hac tarda eli.tiolitant fpictila roilTa^tnanu.

PISCICVLVS quidam Emda in Frifla ad Oceanum (ut amicus qttidammihi retulit) re.
perttis eft,quatuor digitos longus,ctiticulatentiif5ima, fine fquamis.capite.pro corporis magni,
tudine.maximo.oculis partiis.rcliqtio corpore turbinato, ftib mento quiddam habebat figura a.

Jo cetabuli , quo probabile eft eum faxis adha-rere. nam cum cauitatem illam digito premeret, qui
hac narra uiqitaadharebai, ut circumferri poffet.

DE ECHINIS. RONDELETIVS.

B I T A R I non immerito pofsit,inter crtiftata ne , an inter teftacca numerandi fint e. Arijiotclc «iie
J chini.marn eos inter teftacea Ariftotelcs recenfuifle uidetur,quum feribit * Ttf rite^aceis ad*

-n ssyaim, i(sa d nsfUt, 6 mvrxmKaxitAjix ssj>t*,t7J5 yj»’©-, '‘«"“rarr fr

P/r.Pitnhix ti^rA inrrr rrnO-ora rnm /'nim rlr* JV r.L.' . r:.. CUm Plifiio tJMl

a^c.Plinius iicro inter cruftata^cum enim de cancris & locuftis dixiiTer, fubiunxit : Ex , ■

eodem genere Tunt echini, &rc.qiianqiiam non ncfciam Maflarium horum genus ad exanguium
4® genus, de quo multo ance PliniuSji eferri uoIuifIe:rcd ad propinquius criiftatorum genus redlius
mihi referri uidetiir.Sicnim horum integumentum propius ir.lpicias, non durum , neqj filiceu,
fcd fragile potius crufts tenuioris modo eile iudicabis. Sed quilibet ad utrum uoluerit genus rca
ferat pro arbitrio, Vtut res habeat, de his commode ifto in loco dicetur, poft reliqua cruftata , an*
tequam ad teftacea aggrediamur.

Dicitur xifMfeSf/ 8<r«f/:ucl per antiphrafim, «sj? H,a*

7KS «xfixsT^^jqudd teneri ob aculeos non poisit.

Duplex eft echinus, tcrrcftris,S; aquatilis.terrcftrem Gaza erinaceum eonuertitraqiiatilisno A
menGrxeum retinuigPliniumopinorfecutus,qui echinum appellat. Vocantur ec)imi*a no»
ftris urfins corrupto ex erinaceis uocabulo,ab alrjs caftagncs de mar, quod ueiuti caftanca: eclu»
fo nato calyce contedi fint. A Mafsilienfibus urfins ScT doulcins,quifinteduIcs, etiam fi dulces non
fintjfed falfi SC fubamari:maiores,qui^ edendo non funtjrafca/res ab ijfdcm appellantur.Hos nO
ftri migranes uocant,quia cum detriti aculei deciderint, putaminibus malorum punicorum fimi
les fint. Germanis dicuntur iiKCrictel, Hifpanis erizo di mar, Liguribus zinzin.

Omnibuscruftaeft tenuisjundicpipinisfiueaculeisarmara, qux propedibusfimt. Ingredi g (c)
eft his in orbem uolui,itac^ detritis fepe aculeis inucniuntur. Omnes carnem intus nullam conci
nenttied nigra qucedam uice carnis fiant in omnibus oua,fed nonnullis exti;ua,ncc cibo apta, Alij
nigricant, alij purpurei iunc. Ampliorem partium deferiptionem in iingulis trademus,

«. DE ECHINO MAIORE, VEL CVARIO ET

ESCytENTO, RONDEEETlVS.

M 4

4^6

A

BxAri^totelif
quarto cie hi^.
amml.

B

l.il>’4‘dehiA.

ajum.cjp.f.

Ilfidfm,

mm.cap.u.

Depi^umfu»

prapojitis.

De Aquatilibus.

Echimu integer.

Echiniu in Junsfnrtes iijJeSw.

j®

« M H V M echini genus, quod cibo idoneum eft.in quo oua multa ST magna funqefcii
lentacB,non folum in maioribus, fed etiam in minoribus: ftatim enim parui ouis piem
repernmturtK maxime plenilunijs dicbusq? tepidis redduntur pleniores. Ab ouorura
^»<J multitudine & magnitudine ouarium hunc echinum appellat Hermolaus.

Forma eius in rotunditatem conglobata eft, dempta una parte parum comprefla, in qua os

rftrotundum quinqj dentibus ineuntis intus cauis,&: in idem pundum coeuntibus mumntm: ij

tuinq; maxillis internis connexi iunt , qua ab ore intus credat , ex acuto in l^um tendentes , SC
imbicnti calyci non continu»:tam mirabili ilupendocp artificio funt conftruda ftf calatat,ut ni=
tii fit in toto mari elegantius fpedatuip iucundius. Quinqj igitur funt ofstcula per iymphyiim 49
roniunda, quorum fuprema pars latior rofat pida figuram repratfentat : ex ea ^pendent qum^
ilia ofsicula minora, tenui membrana alligata,id totum eft quod comparat Anftoteles ^
it K» eft,laternat quae pellucida aliqua pellicula fitie membrana circundata

aon Ik. Inter dentes interna caruncula quadam eil,quae lingua uice eft mox iungitur gula qua:
ininteftinum definit,longum perteftam ftellatim difpofitum,eius tenuibus fibris rurpen(um,tan
dem in panium foramen terminatur,quod foramen ad egerenda excrementa deftinattmi elt, ex
iduerfo oris fitum,ita ut os in terram uerfum fit,excrcmcntt forame fu^ra habeatur, paftus enim
:x imo petitur,unde fit ut os ad paftum fit uerfum , excrementum ucro ftiperius parte prona te.

Ste contineatur.Excrementarotundafunt exiguarum pilularum inftar. Qualis mteflinorum.ta.
is ouonim ordo eft, nam inter nigrum id quod carnis tiicc eft SC inteftinum oua flaua cernuntur,
aine fola eduntur cruda,oriq, grata funt etiam (i falfa & fubamara fint. Sunt quidem omnibus e.
rhinis oua,inquit Ariftoteles.fed nonullis exigua,nec cibo apta, (mfi in hoc cchin^o.) Et alibuU-
mnia teftacea uere & autumno ea qua: oua appellant,habent:echiniuero edules, his quidemtem
poribus oitorum copia abundanqfed U omni alio tempore habent,nec unqua t)s carent , acma-
sime pleniluniis diebuscB tepidis reftituuntur,rcddunturq) pleniores,prsterquam illi quos Fyr
raUs fertEuripusinam illi hybernismenfibus meliores funqpanii quidem , fed pleni ouorutri._
Tcfta tota intrinfecus foraminibus paruis plena eft , per qua: moliendi facultatem nerm aculeis
rtippeditant; extrinfeciis in exigua tubercula eriguntur aculeorum cotylcn cxciptentia,umculo,
membranula fdlicet obIigata,ut in orbem moneri pofsint.T alis radii cum brachio articulatu^»
culeorum igitur caput cauti cft,crafsius,&: in acutum illi definunt.His in gyrum moUetur. Moc 6«
eft admirandum Dei opt.max.in hoc animante opificium , quod ut clarius perfpiceretur , lupe,
riore loco echinum integrum , inferiore diffedum in paries duas depingendum «■'a"™"' ’

DcEchinis. Lib.IIII. 417

quantum plifhir J plana affequi pitSor potuit, internae huiiis echini partes intclligi polTent.

Tradunt faruitiam maris echinos prsfagire, correptis® operiri lapillis , mobilitatem ponde» D B
re ftabilienies, nolunt uolutatione Ipinas atterere.Qtiod ubi uidere nautiei.pluribus ancoris na»

Uigia infrienant,auihore Plinio.

Vcfcunturaqua, luto, arena. C

Maiore ex parce quum uiuunt purpureo fimt colorc,in mortuis floridus color cuaneicit. B

Ab aculeorum quibus obdueflifunt afperitate ortum eftproucrbiumix‘»a ><1

echino afperior.in hominem intraeflabilem dC infiiaiiibus moribus dieflum, metaphora dudta eft
a marino, Sd a terreflri.uterc^enim afpereftjfed marinus toto corpore aiper , terreftris non item.

10 Efl a; aliud ab his prouerbium,nel(/yS J'i(i tis tx Priiis e»

chini duo inierint amicitiam, alter emari,altcrcterra,deijsqui moribus acftudijs inter fefunt
ita difsidentes,ut nulla fpes fit aliquando necefsitudinem inter cos coituram.

Olim ante coenam echini integri 8C crudi cum oftreis,fpondylis,pe(flunculis apponebantur, >
quia horum fuccus aluum ciet. V nde Athenaeus ex Demetrio Scepfio fefiiuam narrat hiftori.
am de eo qui echinos integros deuorare uoluit.Uaconem ait.ad coenam uocatum appofitis eclih
nis,qui quomodo edendi eflenteum ignorarec,ac quomodo alij ederent non animaduertcret,u«
num in os immilTum cum tefla , dentibus comminuit , & ftriderefecit. Cum igitur mifere os di»
icruciarctur obdtiramcibiafperitatem: O fccleratum, inquit,edulium , nec^nunc teqmittam e»
mollitum',rieq! pofthac unquafumpfero. Noflri lapide tcftam frangunt, SC flaliam fiud croceam

Bb partcm,id eft,oua edunt. Olim ex mulfo &garo fubducendae alui gratia deglutiebantur,urinam
etiam monent.

Crufta in medicametis utilis eft. Nam ut (cribit Galenus, Erinacei tttriurej tam marini quam G
terreftris corpusire/a fonJ?mum,& cinerem efficit facultatis tum detergentis, tum di yt.tt.drfac»,
gerentis, tum detrahcntis.Itaque eo qiiidam ad excrefcentia.S^ adfordida ufi funt ulcera.
capitis ulcera manantia ualere expertus fum , &ad eadem Paulus Aegineta commendat. Ex
ijidcm cineribus fiunt dentifricia ficca, aut mellefcillitico excepta. Plinius tradit echinis ui.
nentibus tufis, Si in uino dulci potis, egregie profluuia purgari,

^ DE ECHINO SPATAGO ET BRISSO.

RONDELETIVS,

4.0

(o

I V A R T V M cchinorumgcnusechinomcframmittic
] rat Anftotdes ,quan matrem aut matricem dicas e--
I chmoriim, inquit Gaza, quanquam feiendum eft , in
I hoc genere marem a fceminanondiftingui; neqienim
ex femine uel cx ouo generantur, fed fponte oriuntur , ut oftra»
coderma. Echmometras magnitudine ab alijs omnibus diftin.

I E C V N D r dC terttf generis echinorum breuirer Ari
ftoteles meminit his uerbis:AW«/S^w)Jj</«,
ajxct’r^y(i}\j^ {alias ut Atljendm citat libro 3.) ksk
'3® usthisiikioiy B7b< '5rtAa^<«,j(p6e axsctvioi.

Secundum ac tertium echinorum genusj fparagi & brifsi : qii*
genera pelagia funtjraracp tniicncu.Ex his Ariftotelis uerbis,nc
queex uilo alioauihore iietere notas aliquas colligere pofsis,
quibus hos ecliinos ab alijs differre intelligas. Sed cum echinu,
quem hic exhibemus, pelagium Si^inuentu rarifsimum effe cer
to fciam, qui ab echinometr;^, echini ouarij, echini parui, notis a
ucteribus traditis facile diftinguatur , nondubitauiprofpatago
ud briffo proponere.

Hic igitur echinus fiue fpatagu$,uel fpatangus furroq? enim
modo legiuir)fiuebriftus,minusrotundiiseft,qiiamfupcrior,a
cordis figura non ualde recedens, aculeis paruis QC raris fepeus,
altera parteTin quafcilicctos eft)magis planusquamftipcriOr.Osdcntfbus ca'et:iierum maxilla
inferior fuperioreprominentior eft, ad hauriendum aquam , arenam^ accommodata : his enim
& luto Liefcitur.In interiore tefta nulla talis fpedJatur fabrica , qualem in echino ouario deferipii»
musifed eft inteftinum conuolucum,aqua &: arena plenum, neque oua.neque nigrum illud con-
tinet,quod camisloco eft.

de echinometra,

RONDfiLETIVSi

A

B

A

418 De Aquatilibus,

L16.4. dchiSi. hanc magnitudinetn non ad

Mim. Mp, J. corpus flue calycem.uerum ad fpinas refert Plinius, quum fcribit: Ex his echinometra apptUjn

Gyms. tur.miorum fpina longifsimae , calyces minimi. Cuius fentemiam Gyllius Ariftotelis fententia
prafcrthisucrbis:Ariftotelesdicitechinometrascateros magnitudine calycis fuperare. Plinius
Echinometras fpinis longifsimis.a: calycibus minimis defcripfit; quod ipfum mihi uerofiinilius
uidctur cdm ab aculeis nomen omnes echini traxerint,re<Sius nominantur echinomeir*,qui a,
culeorum proceritate prafiant, quam ob ma^itudinem calycis. Ego ucro d corporis flue ca.
lycis potius quam aculeorunxproceritate echinometras dici exiftimo. cur enim echinorum ma.
tremuel matricem ab aculeis longis nominaflent ueteres, cum fit aliud quintum icilicetgenus
paruo calyce fpinis longis duris^f hoc quidem genus pro echinometra ufurpafle uidctur Plini» 10
us,&r eum fecuti contra Ariftotelis mentem , cum perfpicue utrumj genus feparec. Quare Ari.
fiotelem h!c fequendum cenfeo ex quo fua tranfcripfit Plinius,

B Ariftotelis igitur echinometram h!c exhibeo, qui magnitudine reliquis praftat , adeo ut am.

babusmanibus quaquanerfum extenfis capi uix pofsiuaculeis^ eft mediocribus. Intemscpar.
t tes ouarijs echinis fimilesfunt, demptis ouis fiue flaua illa parte eduli, quse exigua eft SC plane
exucca.

DE ECHINORVM QVINTO GENERE.

JLONDEIrETIVS,

Infr* ji. fnxmitSZtcUnusJtiruttl,
Infra S. yrticadnerta.
luxtaC. Ltfaiadhartnsirijiont.
Sufra V.Lefalinuerfa,

Sufra E, L^aifarua.

A

Lit.4.rfef?iil.
gnim. cgp.f.

tchinicgndidL

V IK T VM echinorum genus id eft.quod laxo inhaerens reprtefcntamua,ca!ycepar«
uo.fpinis longis pro corporis ratione, & duris.quo ad urina deftillationesfoelicifuc.
ceflu fum ufus. unde affirmare non dubitamus id elTe quintum genus echinorum , de
quo fic AriftotelestGenus item aliud eft minutu fpinis longis,pr9duris^, gigni inal.
togurgitefolitum,quo nonnulli adftillicidiaurina medicamento utuntur. fa

Ariftoteles author eft echinos alios nafci,circa T oronem,qui candidi funt,Sf (pinis, K telh,

Sd ouo.augentur forma producfiiore quam cateri,fpina ijs parua.nec rigida, fed molliormigra aU
tem illa ori applicata, plura a fefe diCunda,& ad foramen exterius coeunda. Circa Tmmm cati

didinafcuncurjjfina^arugjTlinittS,

DE BCHIHIS, BEtLOKIVJ.

Echinum, Gallicum uulgus a fimilitudine tegminis caftanea , uocauit Chaftaignedemer,
quodm Erinacei terreftris modo in orbem conglobatus Sc contradus, undity aculeis circunual.
letur, Erinaceus etiam didus efttquod nomen imitati quidam Oceani incolf HerilTon de met ap
pellarunttMainiienfes a dulcedine faporis,Dulcinum. VnDoufsinleum^ quimagis eftalbus ac 6a
pelagius, addito cognomento,Doufsin rafcas nominarunt.Genuenfes Zinzin, Itali Riccio mi
rino^Nomen antiquum retinet in Gratcia,

Verum

DeEchmis. Lib.IIIl. 419

Verum Echinorum fpecies defcripmrus, Ariilofelicam fecutiis authoritatem , ab ijs qui funt f
edendo, inchoandum ciTe putaui.Nam nigri, minuti, fpinis longis £<; calycibus exiguis prarditi,
nullius funt ponderis in popinistde quibus fingulatim ell dicendum.

Fruftra traditum eft echinos faruitiam maris prxiagire. Nam quum tam multis probofeidi^ e
bus muniti flnt, a flutflu minime uolutari polTuntinecp fpinasiutcreditum efl)attcrunt.

^ Multis uerbisius echinorum Galenus, Paulus, Aetius&Plinitis Secundus commendant! f
quo uocabulo aquam internam elTe intelligcndam puto ; nam nifi recentes dC crudi,non funt e»
dendo.

Manducandus eil echinus (irtquit Plinius medicus ) ex interuallo phreneticis epilepticis.

10 aptus eft iiomacho.SC urinam mouet. Melancholicorum quoqj cibus cftidoneus. Diofeorides
autem icribit, ijs quibus atra bilis ftomachum infeftare folet, piices in aquis petrofis degentes, QC
erinaceos recentes conuenire. Echini marini (inquit Actius ) ex uino roulfo & garo prxfum.
pti uentrem leuiter fubducunt.Referunturautem inter edulia modici alimenti. Cibos aucrfanti-
bus appetentiam cxcitant,ueCcam expurganqurinam laxant ! quod & Galenus libro de attenu»
ante uiV}u,6i item Diofeorides confirmant.

DE ECHINOMETRA, BEttONivs.

Echinometra: appellantur,inquit Plinius,quorum ipinae longifsima:,calyces minimi.fego ue g

ro Ariftotehs fententiamfecutds,Echinometrascacteros echinos calycis magnitudine fuperare
Xo alfeuero.minimis^ aculeis eife praeditos,breuibus & obtulis interceptos fpiculis , colOre ad ex«
tremaalbicantibus, ad radices liuentibus,&ex purpureo nitentibus. Horum autem tefta cinerea
eft,pugni aut oui anferini magnitudine,rapi modo in uaftitatem extuberans;ut quo antiquiores
£uadant,ed maiores reddantur,parte prona plans,fupina autem rotundte.

Pelagiae magis funt Echinometrte, quod autem reliquis maiores funt, ideo caeteris antepo» q jI
nuntur.

Longurijs longioribus nautgmillto egent magis, qtiaminalijs echinis: SiquidemEchinome E
trae altiori gurgite mergunturtquas in infulis maris Aegtei tanta crafsitudinc profeciiTe comem-!
piatus fum,ut ad crafsitudinem binorum pugnorum cxtuberaintre uiderim; rariufcule quam alij
echini capi confueuerunt,fed quo maiores funt,ed delicatiores exiilimantur, (E>

eo

’ DE ALirj ECHINIS EDVLIBVS, BELLONIVS.

AbEchinometris,quiechinifunt edules,maiores quidemacUleoshabenKcrafsitieautemmi b
nores funt,uix^ grandis gallinae ouum magnitudine excedunt. Diuerfa in his colorum uarietas,

6C mutatio multiplex. Alij enim omnino nigri, alij albi.quidam uitrei.alij ruifi,auc flaui, alij gem
marum nitore conlpiciuntur:quidam funt cyanei, alij purpura fplendent,fubinde circumagenti»
bus fe igniculis micantibus ad aculeos,fcintilla: modo.

Hos piTcatorcs ucnantur hoc patHoiManum ferream conto longiore alligant, uel tridentem, E
cuius ineunti fint dcntcs.hanc manum echinis fubmouent,ut eos ab imo in fublimc attollat, qui
fuis promufeidibus fefe itaftabiliunqutpleruntppifcatores tefiam prius atterant, quam indein»

^0 tegros diuellere pofsint.

Semper crudi eduntuKouisquK eius tefta: inhaerent, inmodum ftellte radiantibus,ac quincg ^
ordinibus diftinClis,digito uel pane attritis atep diuulfts, ut liberius abforberi pofsint , emundata
aqua ac ftercoribus,quibus(ut oftrea) interdum fcatet.Ea autem oua guftui dulcia fentiuntur,ccu
Ricini pulpa,quibufdam echinis pallida,alijs flaua,aKjs autem rubentia.

Qtiod autem ad eorum anatOmicam deferiptionem attinet:fciendum eft edules echinos in or B
bem coglobatos,ac fpiculorum ferie armatos eife. Os parteprona,in medio corpore terram ucr«
fus inclinatum habere:in cuius ambitu quina pfsicula beneclifpofita dentium officio funguntur:
prona autem parte plani funt,breuifsimos^ aculeos ac promufeides numeroias habent. Supina
rotundiorem oftendunt teftamperforatam,in qua quidam eft meatus ad excrementi cxituiquod
ut muribus, cylindreum eft.lapidofum ac terreum, quibufdam ueluti fpiculis intertextum. jPro«
mufeides autem Echinorum edulium, linguis Cicadarum uel Mufearum iimiles funt. Stellarum
SC Pudendorum marinorum modo,eascp tam crebras habent, ut dinumerari nequeant , quibus
undi^ circunfepti adhacrefcunKextrorftim autem non apparenticoncidunt enim in feipfos con«
tratSi. Spinis condant paulo quam Echinometra longioribus.

DE HINORI ECHINO, BELLONIVS.

T^ndelerirft hoc geniti quintumfacie.

Genus Echinorum^ aliud efttinquit Ariftoteles)minutum, pelagium, fpinis gradibus, longis, B
pra:duris^,modo pene lapidis,gigni in alto gurgite folitum,quo nonulli ad diliillationes urinie
jo utuntur. V ulgus tum Italicum.tum Gallicum, atep etiam Graicum Vn ludieo uocat , quod per- (A)
petud nigrcfcat.fordefcat, &C guftus ingrati percipiatur. Pafsim reperitur : quod aliter Brifsis SC
Spatagis euenit ex philofophi fententia. Hic porro minimus Echinus reliqua genera ipinarum

%". ^’-' 'li-

(1)

420 De Aquatilibus.

loneitudinefuperafinecpcolorcm ut illa uariumhabet:tcfianiiuglandc maiore non promit, eftfc
reliquis omnibus uiuidior. Nam fi fupinum ponas, mox fuas fpinas deprimit,»: fe in pronam par
tem conuertit.Plures habet quam ali) probofcidesiidcirco citius repit,firmiuscp haret. Ouanon
fert ut alijjfed fanguinetim quiddam nigrum faniei fimilc , quo manus cruentat atq; inficit. Den.
tes itidem’ in uertWHi modum habet quinos, circulari ordine difpofitos , ut & catteri , quibus al.
gas faxa,8f conchyliorum teftas arrodit.In interna cius parte multos neruos annexos cernasiex
QUO indigente coaceruatam dentium congeriem ita cum neruis cxiccari iinunt,ut annuli uicead
Cgnandum panem utanturirefert enim quinquefolium,uel quidpiam iimile affabre delineatum.
Ventrem in quin® partes diflimffum habent, perinde ac fi plures illis uentres eflent membrana
quadam obduiffi.Ab oris autem uerticillo uentres illi tefla quotp appenfi ad foramen excremen i»
ti coeunt, fed difiuntffi funt,Sf quafi interuentu liminum difctiminantur. T otidem promufcides
habent Echini, quot in teftis foraminulis pertufl apparent : funt enim ultra fex millia in quolibet

echino.

tchtmnurii

rubri.

1«

Echinum uidimus in rubri maris litore, inter fontes amaros , 8f urbem quam uocant el T or,
prona parte planum,fuperiore gibbum,femipedem latum,minus quam alij rotundum, pauciori»
bus^.ac minus frequentibus aculeis aut fpiculis praeditum: cuius os in terram conuerfum eflet,
fupM quo excrementorum exitus appareret,

corollarivm, db echinis in genere.

, De echinisingcncre quaedam icriplitRondeletius in deferiptione Echini maioris uclouarfj,
Plinius alias Herinaceorum tegmentum uocat cruftam,aiias tefiam : cum tamen Ariftoteles re.
ligiofe femper Herinaceos inter teftaceos numeret, tegmentum eorum teftam appellauGilli.
us,qui Arilioteli fubfcribit. Rondeletius cruflatis echinos adnumerat. Ericius marinus fpeci.
es eli habentium oftraca, Auicenna. Ex?»©' -n Ssf Suidas. Vter melius fentiat expe.

riantur qui in manibus habere poiTunt.Rondcletius integumentum earumnon durum , neque
Cliceum efle ait,fed fragile cruftae tenuioris modo. V eriim etiam dura SC filicea, C tenuitas acce.
dat.plancfragiliafunt,»: magis etiam quam minus dura.flexilia autem, ut cruftatorum corium,
prtefertim recens,non funt.ConchuIas quocp multas teftam tenuem prorfus SC fragilem habere
uidemus , qua tamen cruftati generis non funt. Hcfychio echinus eftanimal marinum edule:
fed fpecies echini quafdam non efle edendo,cxRondeletij obferuationibus fatis apparet.^Echi jo
nus non eft erinaceus marinus , ut exponit Albertustfed cft ueluti cafteus (cujiunex) cardus , ple.
nus rubro humore, Niphus, qui alibi etia echinum marinum , uulgd cardum (mrimm) marinum
appellari fcribit.qudd autem echinus non fit erinaceus marinus, cotra Albertum abfurde negat.
Echinus alibi in Italia uocatur el riccio,ri2zo de mare,zino,lo incino.Scoppa grammaticus Ita»
Ius echinum interpretatur lincino de mare,bogancitola:& genus cancrorum facit,inepte, Alber
tum &C huiufmodi foloecos authores fecums. HiTpanis dicitur erlzo de la mar. Germanis
©ceqpfel,id eft malum marinum,circa Daniam, Noruegiam SC alibi : quod & rotunditate figu
rte,prxfertim aculeis demptis,»: magnitudine malum referat.ad fummu enim inftar magni ma»
liinuenfri audio in Oceano Balthico.durum, punicei fere coloris , S; fpiculis ademptis maculo,
fumtnullum cius ufum eire,fed pro ornamento in domibus fufpendi. Qiidd fi quis aliarum gen 40
tium fere omnium fimiliter appellantium imitatione.ein (lOeetigtl, id eft echinum marinum uo
careuoluerit, reprehendi non poterit, f Recentiores quidam echeneidem pifciculum de quo
proxime ditftum eft,»: echinum.qui pifeis non efi,(branchijs enim caret,) imperitifsimc confun
dunt. Vide fuperiusin Echeneide a. Echinus Grjcis commune tum terreitritum aquatili no
men eftiLatini ueteres ericium S>C erinaceum de terrefiri dicunt,de marino uix unquam,fed Grj
cum echini nomen feruant,ut pluribus annotaui in Echino terrefiri inter Qiiadrupedes.

I EratofthenesdicitininfulisanteEuphraten.miramagnitudiniscancrosatcp echinos reperi
ri: quorum alij pileis maiores fint:alij ./lasVi/to.id eft binas cotylas capiant, Strabo libro 1 6. Ha-
beri fluuiatiles echinos Paulus Aegineta prodidit,Hermolaus SC MaiTarius, Oftrea{me/ioM)
Circeis,Mifeno(^romoBrono)oriuntur echini,Horatius Serm.a. 4. Echinus(maris)omnium ma
xime a natura munitus efi:quippc qui tefta unditf fpinis frequentibus circuuallata caletur : qUa
rempeculiatcm hunc ingeriere teftatofortiri diximus, Ariftot.lib.a). de part. Echinus nihil ha
bet carnis,in globum circumadus eft. Ibidem. Plinius Sf Scholiaftcs Nicandri echini carnes
nominant, oua nimirum eius SC partem efculentam intelligentes. f Cruftis fpinis teguntur
echini, Plinius. Calyculos echinorum Apuleius dixit. Ifte licetdigitos teftudine pungatacu
ta. Cortice depofito mollis echinus erit, Martialis lib. i j. f Vidi ego (inquit Nicolaus Perot.

' tus)»:fepepifcatusium pifcem bvnc (.echmumirnpru^ii pifiemtiocxf) infcopulis quibufdam niaris
noftriaqua conteflis apud Anti) reliquias, iuxta tiaias purpureo colore,coeru!eoac viridi mi.
ftotuftj adeo grata oculis ea uarietatc,ut fi colores durarent,nulla eflet cum gemmis comparatio:
fed mortuo pifce colores tabefcunt,Ha;c ille:& fimiliter Gillius, ^ Euem't,ut quod caput appel^^
lant &: oSjUerfum in terram fittquod uerd ad excrementi exitum deputatum eft , id fupra habea.
tur quodide omnibus turbinatis, patellis® euenit.paftus enim de imis petatur, necelTe eft, V nde

fit,ut

ccaa

■rrtrim

De Echinis. Lib.IIlI. 421

fit, ut os inuerfum ad paftum fit, excrementum iicro ruperms parte prona tcflaj tomincatur, Aru
ftoccles in hiftoria. Ex codemgencre (j«o locujiajcilicetcrujiatorum) funt echini» oua ©mnium a*
mara, quina niimero.orainmedio corporCjin terram uerfa, Plinius. Dentes echinis quinos ef»
fcjunde intelligi potuerit, miror. Idem. Dentes quini echinis omnibus funt, cafii inirinfecust
inter quos caruncula qutedam interiaces linguae officio fungitur, mox iungiturgula: deinde ucn
ter in partes qiiincp diiiim^^us, (.perinde ac fi plures numero uentreshoc anmalhaheat.funt enim omnes difiin-
Bipleni^uacanris materia ex fiomacho uno dependenty&c. ut hic)Arifiot. inopere de partibus aninii lib.^i.) plca
nus excrementi:cuius meatus omnes in exitu excrementi coeunt,qua tefta forata eft* V eritri ail
tem fubdita funt, quae oua appellant, membrana obdudia diuerfa,eodem in omnibus impari qui»
Io nario numero:quorum quod nigricac,parti creditum eft fuperiorijCx dentium origine pendens,
amarum, nec efculentum, quale in multis ineilc animaduertimus , aut certe eius proportionale*
nam &mteftudine,8^ in rubeta ^ inrana,atcp etiam in turbinato genere, bC in molli , fed colore
diucrfo,& aut omnino inguftabili, aut magis ab ufu cibario alieno, Corpus echinis priore atque
nouifsima parte fpiirum,S(: continens : cetera uerd non continuum , fed fimile laterna , cui non
obduAa membrana eft, Ariftoteles in hift, animalium. Et rurfus, Echinis caro negata eftrid ip*
fum9 habent peculiare, ut nullam intus carnem contineant. Nigra quaedam in omnibus uice car
nis fpedamus. Echini oua ftelis fpeciem fimilitudinem^ gerentia, etfi amaro, non ingrato ta«
menfapore runt,GilIius*

^ EiC ARtST^tEtlS DE PARTlBVi AlJlMAl,!-

um libro 4,cap.6.de ouis echinorum,

Caro in echinis, ut dieftum eft,nulla eft circa uentrem:fed qiis oua appellantur , numeroftora
teftae adhxrent,membranulis fingula obuoluta,S(: paribus diiiincfta interuallis.Nigra etiam qua:
dam circum ab ore fufa fparguntur, nomine adhuc nullo appellata. Sed cum non Unum , fed plu=
ra genera echinoru fint,omniijparccs quidc eas omnes forciimf : fed oua appellata, nec omnes ci-
bo idonea, a: partia admodu Continent, exceptis tjs qui uada incolunt. Omnino id ipfum exteris
quocp tcftatis cuenit.caro enim non xqiie omniS efculenta eft, SC excrementil quod papaiier uo
catur,quibufda cibo idoneu, quibufda non idortcu eft. Cotinent hoc turbinata omnia fua claiiicu
ia:uniualuia,ruofundo,u£patei]x.buiaIuia,qua nodo ligantur. Qiiod autem ouun1uocatur,Ia-
yo tere dextro biualuia habcnc.-altero latere oftium excrementi continet. Sed errore ouum id uoci-
tatirr, quippe quod tale fit,quale eft pingue in languineo genere, cum uiget,quamobremfiei'ifo-
letper id tempus anni,quouigent,fcih'Cet uefe SCautumno. laborant enim teftata omnia per fri-
gus 8(rxftiim4tc^exUpCranfiam temporis pati nequeunt, argumento eft quod echinis euenit.lia
bentenimidiam inde aborcunaturx, 6^ plcntluntjs uberius; non quia per id tempus copiofius
paicuntur,uc quidam pucant:red quod notftes tepidiores fint propter lucem pleniorem, calorem
enim deftderant, quoniam frigori patent, utpotc qux ianguinc careant.ex quo fit, ut xftate poti-
us ubicp uigeantjprxterquam in Pyrenft ( Tjrrao^^lajJaniis ) Euripo. nam ibi iion minus tempo-
re hyberno probantur.CuiUs rei cauia eft,qUod tunc uberius pabulcntur,cum pilees per id tem-
pus ea loca relinquant. Habent echini omnes oua eode numero, atep impariiquina enim.den»
40 tes etiam iientrescp totidcm.ratio, quod non ouum eft quod ouum uocatur , led quod bona ani-
malis enutritione,aIimonia^ proueniat.fitoftreis quidem in allero tantummodo latere, id quod
Olli nomine appellatur, idem^ eft qUod echinos habere dicimustied cum tefta echini non modo
exterorum oftreoruin orbem colligat untim , fed in globum circumagatur , ut non parum talis,
partimnon talis formetur, ied ufquequacp fimilis fitiCundicp enim infe nutibus fuis coglobaturt)
idcirco ouum quoi^fimili modohabeat necefteeft.non enim ambitu, ut extera, dilsimili coftat
^chinus.nant^ ijs omnibus caput in medio ft tum eft:quam quidem corporis partem fitiim tenere
uiperiorem certum cft.Nec uero ouumhabcre continuum poteft;qiiando neque extera generis
ciufdem fic habent,fed altero latere tantum fui orbis. Ergo Cum id commune omnium fit,propri-
um autem illius,iu globi fpeciem gerat, oua numero impari fint necefle eft; nam fi pari efficnt,per
yo diametrum dilpofita haberentur , cum limileni hinc atep inde ieruari rationem intcrualliconue-
niat.itc autem difpofitis utroc^ latere orbis ouum haberetur, quod in exteris oftreis non eft.altcro
enim latere mx orx id habent ^ oftrex QC pecftincs.itaq; terna aut quina, aut quolibet alio nume-
ro impan clle nccelieeft.at fi terna eflent,diduc?a inter fe laxo admodum interuallo haberetur,
fi plura quam quina,continuum prope ouum redderetur: quorum alterum non melius eft , alte-
rum rien non poteft.quina igitur oua echinos habere nccefte eft, quam ob caufam uenter qiioc^
quinquepartitus dtjOL dentes totidem habentur.fingula enim oua, cumquaficprpora quxdam
animalis fint, modum quocp uiuendi fimilem habeant necelTe eft.hinc enim capitur incrementu.
namfi uenter unus tantummodo cftet, oua autlonge diftarent,auttotum alueum occuparent, ut
echinus oC difficile moueretur , tC cibi minus impleretur. Cum autem quincij numero interualla
•o lmt,uentrem fingulis adiundum quinq?partitum efle necefle eft, eadem® dccaufa dentes etiam
totidem habcntur:ita enini natura fimilem rationem prxditftis membris reddiderit. Sed quam
ob caufam oua numero impari , tot^ numero echinus habeat, dfidum eft, cur autem ahj pafua

422

admodum, alii magna.caufa eft quod natura conftant altj alijs calidiore.cator enfm cibum conco
quere plenius poteft:quamobrem qui cibo mutiles funt.in ijs excrementi plus eft. mobiliores e.
nam facit natura caloris,ut pafcantur.nec ftabiles maneant; cuius rei indicium eft , quod eorum
fpinis aliquicUemper adhaereat, tanquam crebro moueantur, fpinis enim ut retulimus , ut pedi.

^^^EAtaus Plinio carnes habet rubentes fteut minium, Albertus.Ego hunc Plinij locum legifle
non memini. Ariftoteles carnem echinis omnino negat. Non omnibus idem uitreus (mini) hic
forte legit Albertus)color. circa Toronemcandidinafeuntur, 8fc, Plinius. Idem AlbertusSi
eiufdem monetx feriptores, echino partes quafdam atd:ibuunt,quae echeneidis funt.

Spinis filis echini utuntur perinde ac pedibus.his enim nitibundi mouentur,fedem^ permu w
tdnt Ariftot. Et alibi , Echinorum fpinae uicem pedum eis praeftant , non uillorum ut erinaceis
(tCrrefiribus. ) Echinis fpinae pro pedibus funt.ingredi eft his in orbem uolui . itacp detritis fe.
ne aculeis inueniuntur,Plinius. Mouentur agilius dC frequentius qui funt cibo idonei : cuius
rei argumentum,qudd femper aliquid alga fuis fpinis implexum gerant, Ariftot. Kiq»<iV©' S’(.
Kora txit*! «AirefKt' «Ait rff(/ pXii tjtmifciVarTOiiroriiijEpicharmus in Nupttjs He

bes. Exh'©' , Athenteus ex Ariftotele. Echinus inter teftacea quibus facultas

ingrediendi eft,olfaclum minime habere uidetur , Ariftot. f Echinos marinos uiuentes obdu.
(Sos tefta,atcp aculeis communitos,fi quis contriuerit, &: alia feparatim ab alijs frufta in mare ab.
iecerit,ha:c tamen coharentiam QC coitionem inter fe laciunt , & affinem partem recognofeunt,

& applicata cohatrefcunpueluticp conferuntur fimul,&: naturali rurfus quada conciliatione (m i. 1»
rumdiiftu)integrantur,Aelianus9.47.a:Philes. f Echini ouapleniluntjs habent h^eme, Plini
us.fed melius Ariftoteles, Nullo tempore ouis omnino carent : fed maxime plenilunijs diebus^
tepidis redduntur plenioresipracterquam ij quos Pyrrhaus fertEuripus.nam illi hybernis menu
busmeliores funt. Luna alit oftrea,6i: implet echinos,muribus fibras , Lucilius apud Gellium;
a quo etiam Plinius mutuatus cernitur , ut fcripfi in Mure B, De ouis echinorum plura retuli.
tnusfuprainB,

FlutSus SC tempeftas ad terram Echinos deuoluens e mari funditus in aridum expellit uio
lenter allidit.hi eius periculi metnentes,cum fentiunt mareinhorrelcere,8f uentorum acerbitate
procellas cieri,fuis fpinis lapillos ad geftandtim faciles tollunqut libramentum ac firmamentum
habeant.ut ne procellarum incurfus,acfuae eietSionis periculum, a quo fibi timenqfubeant, Ae. j»
lianus de animal.7.; J. Oppianus libro i. tradit echinum prarfagire tempeftates,& lapillis ope.
tm,{m<ie itum infra in £.)ne agitatione procellat fpinas atteraqMaflarius. Atqui Oppianus nihil
de foinara attritionc,fed ne in litus a flueSibus etjcianf metuctes,lapide unumquenip dorfum fuS

propter leuitatem ia(Sentur,neue tempeftate iam ingruente auferantur , fed petris firme inhaere.
LqPlutarchus in libro Vtra animalium , SCc. Simone Grynaeo interprete. Echini tum terre,
ftres tum marini fpinarum fuarum obiedu Si rigore, ceu uallo quodam , fefe tuentur quo minus
capiantur, Athenaus. Vide in Echino terreftri h.tnter prouerbia, f Echini corporis partes dif.
iedas rurfus coire Si redintegrari, peculiaris Si admirandte natura uis eft , fi uere hoc tradit Ae.^»
lianus, ut in c.rctulimus. Vrticae genus quoddam echinos,in quos offenderit, corrodit , Ari.

ftot. ' Vrtica nocftu pedines Si echinos perquirit,Plinius. ^ Echinum(>BanVKi»,Kr«»<)do) inte
rimit potamogiton , Aelianus Si Philes. Et mox idem Aelianus : Echinus autem mergi fel non
tolerat;ubi echini uocabulum non retScrepeti fufpicio eft.

Echini affigentes fefe,aut harena fabiirrantcs,tempeftatis figna funt.PIinius. Echinus in ma
ri cum uentorum procellam prafenferit,calculum ualidum arripiqeum^ uelut faburram uehit,

& tanquam anchoram trahit,ne excutiatur a fludibus; ficeji qui non poteft fe fuis uiribus libera,
re.alicno regitur pondere.Quo indicio etiam nautte uelut fignum futurte perturbationis capefi
funt,&: fibi prtecauentnehosimperitos turbo inueniat,Ambrofius.VidcfupraquottinD.

Author libri de namris rerum Si Albertus, echinum pifcem cum echeneide confundunt, ut y»
didum eft:&: echinum uenenofum eflc,nec cdipofre,nifi mortis periculo aiunneum Ariftoteles
echeneidem pifcem non edulem effe fcripferit. Echinorum uero alij funt edules, alij «fjaTO, id
eft cibo inepti. Vide inferius in G.ab initio de remedijs ex echino intra corpus. Sunt echinis
omnibus oua.fed nonnullis exigua, ncc cibo apta, Ariftot. De ouis quidem echinorum fupra
etiam in B .diximus. Qiio die Lentulus flamen Martialis inauguratus eft, coena htec fuit: Ante
ccEnamechini,oftre£crudac,8fc.Macrobius. ^Echini (ut Athenaus libro j.recitatexDiphi.

lo,Natalide Comitibus interprete) funt tcneri,bonum^ habent fuccG:uirofifunt,facilccorrum.

puntur. Si cum oxymelitc, apio, & mentha comedantur,ftomacho funt utiles,boni j fucci Si dul
ces, Leniores funt inter hos rubicundi,melini ( iih/am, id epf lMsi,2iataln umit fraxinei : nmfnha)
crafsiores, 8^ qui cum raduntur ladcum quiddam' emittunt. Eorum qui circa Ccphaleniam,Ica. 6»
riam 8t( Adrianinarcuntur,quidam funt fubamari.Qui circa Sicilia fcopulO capiuntur,uentrem-
foluunt. Menfe Decembri (inquit Palladius) quibus litus in ff udu eft , ubi L unj iuuabit aug.

itiencum

DeEcliino. Lib.IIlI. 423-

mentum, qua omnium clauforum maris animalium atej concharum iubctincremcnto fuo mem
bra turgere) echini carnes falibus condire curabunt. quod folito more coficitur.Hane quoq) rem
per omnes menfes bene faciemus hybernos,Hac ille.atqui Bellonius non nifi rccctes & crudos
edendo eiTe ait. Marinus echinus ftomacho uentri® utilis ell, urinam cit, Diofeor. Vrtica,
echinorum oua,Si huiuiniodi,nutrimentu exiguum ^ humidum praebent : ucntrCm tamen foU
utintjK urinam promonent, Mnefitheus. Echini mar.caroelitata uentrem mollit, & calculos
qui per urinam redduntur ilimmelanat cum condito rumpta,Kiranides. Echini aluumouent,

Celfus SC Galenus in libro de attenuante uieSu, Ventrem detjciunt conchularum iura SC echia
norum mar. Aetius. Echini ex mulfo eduntur & garo alui fubducenda gratia. Paranturcp in
10 patinis,ouis,pipere,mclle^ iniedfis.Imbecillis funt alimenti, ac medi) inter ea quathumores ex*
tenuant ac denfant,Galenus libro j.De alim.faculc. ^ In echinotAccipies pultarium nouum,o*
leum modicum,liquamen,uinum dulce, piper minutum: facies ut ferueat : cum ferbuerit, in fin*

gulosechinosmittes,agitabis:itcrumbulliat:cumcoxeris,piperafpergcs, SCinferes. Aliter in

echino:Pipcr,coftum modice, mentham ficcam, mulfum, liquamen, Ipicam Indicam &: folium.

Aliter:Echinum totum mittes inaqua calida,coques,leuas,in patella copones: addes folium,

piper,mel, liquamen, olei modice,oua, & fic obIigas:in thcrmofpodio coques ; piper afperges SC
inferes. In echino falfo ; Echinum falfum cum liquamine optimo, carsno, pipere temperabis
&: appones. Aliter echinus falfus:Liquamen optimum admifces,&; quaiireccntcs apparebut,
ita ut a balneo fumi pofsint, Apicius 9.8. Echinos ubi coxcris,pipcre &croco afperges. Piati*

10 na. Scinditur Icui perculTuhirta teftudo, (conex echini,) in duascp partes diuiditur : abqcitur
altera;altcra uerd leuitcr aqua abluiturtdecidtint rordes,qute in ijs pro uifceribus funt:remancnt
quinquepartita oua fubrufa, ad ftellte imaginem formata, hac cruda fumuntur,fapore non iniu*
eundo, quamuis nefeio quid amaritudinis habeant, Nicol, Perottus. Prtcilant qui Miftni na*
fcuntur. OftrcaCirceis,Mifenioriunfechini,Horatius. Inulas ego primus amaras Mcn*
ftraui incoquere, illutos Cotillus echinos, V t melius muria, quam telia marina remittat, Idem
Sermonum 1.8. Alex peruenit ad oiireas,cchinos, urticas, &c. Plinius. Echinus non igno*

tus eft principummenfiSifpinofocaiianeK tegumento afsimulatus, louius.

Echinorum teft^contufa:,®: ex aqua illita:,incipientibuspanisreii(lunt,PIin. Echini mar, <;

apud Galenum (Dccompofrnedic.fec. loc. lib.i. cap. 1.) recipiuntur in medicamento quodam KmedUnn
jo quod caluelircntes etiam prohibere, dC pilis uellire promittitur; paulo pdft etia terreiiris acan* chinis no nftit,
thion, Galenus erinaceum interpretatur. Ibidem cum medicamenta quadam pilos difperden
lia ex comptorijs libris Critonis enumerairet,fubiungit:Qilin Alfortiora his componunt ex echi
nis ( mmnit nimirum) SC filamandra in oleo cotSis. ammifeent autem ipfis SC alcyonia & fandara*
chen , Sf quaccunqj alia eius generis exiftunt, , Telia cruda inaflara comode medicamentis ad*
mifcetur qUae pforas abftergunt, Diofeor. Echino mar. fi corpus fcabie infecfium perungatur,
ad fanitatem redit , Aelianus. T eftis contufis SC ex aceto illitis ( adpofitis, Marcellus ) lirumK
curantur, Plinius, difeutiuntur, Marcellus. Echini ex aceto epinytfiidas tollunqPlinius.

Echini tum terreiiris tum marini corpus ulium,eade pra;iiat. Vide in terreliri inter Qtiadru*
pedes. Teliae cremata ^inisC Echinus cum tcliis crematus, Aelianus )lbrdida ulcera expurs
40 gaqDiofcor.a: Plinius. Luxuriante carne reprimit, Diofeor. Echini combulii cinis illitus
lepramfanat,Sf omne ulcus illicdadcicattice a: foliditatereducit,Kiranides.j(r Alopecia quocp
idem cinis fanat &: denfaqcum adipe urfino,iiel dclphmio,autporcino illinis. Idem. Cute ( in
alopccljs) replet echini cum carnibus fuis cremati cinis, Plinius. Galenus lib.i.de compof.fec.
loc.cum remedia quxdam ad alopecias ex Sorano pr:cfcripfillet:Oportec autem (inquit) 6^ par*
tem altcdlam prarfricare uel per alcyonium ultum, donec morllira perfentiicat,uel per echini ma
fini ulli cinerem linteolo inuolutum, donec locus rubefiat. Et paulo pdfi : Echinorum mar, te*
ftas uftaSjCx mcllc 6C aceto prxrafis illine. Ad alopeciam expcrtumiT eftat echini mar.ufti,mii
(ccrdarum,iridis,fingulorumuncia.benc cotula irrigato cum oleo omphacino, & utere. Hoc in
uulnerum etiam cicatricibus pilos creaqNic.Myrepfus. Et rtirfus: Aut echinorum mar. tcftas

j*© crematasbenc tritas irrigato cum melle,S^ illine, ^Echinum comburi cum uiperinis pellibus
ranis^,8il cinerem afpergipotioniiubent magi, clarita te uifus prOmittentcs,P)inius. ^ His qute
ob naturalem retentricis facultatis imbecillitatem abortiuntur,innata quadam proprietate erina*
cei terrefiris corium crematum opitulatur fi aqua aut uino dilutum propinetur, 8C pudendi mu*
lieris orificio illinatur.idem poteft echinus marinus, mitulac tiiuentes ufite, Aetius 16. ai. Licet
autem fulpicarijUt echeneidem aliqui crediderunt alligatam partus continere ad maturitatem,
fic eandem contra abortus uim echino etiam adtribuiiie, occafione utrobiqj a uocabulo iiimpta,
nat atf fe;(eg,ac fi non folum naues illa retinere, hic uerd fuis infixa aculeis, ied omnino arcana qu;e*
dam cohibendi uis utric^ ineflet. Et huiufmodi quidem fiiperftitiones in aliis quocp rebus innu*
mer^funt,

^ Arcefilaus Batti Eudsmonis filius, cum in letalem morbum incidifier, marint) echino in po*
tionem per Learchum ei tradito, ad mortem compulilis cft.Plutarchus de uirtutibus mulierum,
in Eryxonx mentione. Echinum quidem uenenatum cfie afius ueterum nemo prodidit,quod

N X

424 DeAquaCilitus*

friam;fed tantum echinorum quofdam non elTe edules, (dc quibus inferius dicemus:) flcut 8C ci
cheneidem edendo efle negariint.recentiores uerd echinum cum echeneide, ut diximus,confuti
dehtes,uim ei uenenofam attribuunt. Contra dorycniS echini maxime profunt ; & ijs qui fuc.

cum carpathibiberinqprtecipuc eius (twum,jdlKet echinorum) imetarmptOiPMnius. Conua do

rycnium fuccurrunt animalia quae in litore i petris marinis degunt,utgobij, Si huiufmodi.cfiue

cruda fiue elixa toftaue edantur.) fedmiilto magis iuuabuntinciboflrombi,echini, 8Cc. Nican»
der &i Schohaftes. Morfis a cane rabiofo prolimtin cibo echini recentes cum uino mtilfo, Ru
fus, Aretteus in curatione elephantiafis : In cotna (inquit) appopantur marina quotquot uena
trem fubducunt,oftrea,echini,&c. Epileptici fi ex echino fumere per interualla cupiant, non
alienum eft.quippe habet aliquid uentri duccndo,ftomacho^ firmando, fiC iirins citandte com. le
inodum,Trallianus. Eorum qui uomica C empyemate ) laborant , fi fordidum ulcus fuerit, ut
puris euacuatio promoucatur,echinum eos fumere non prohibeto,Idem. Ex oftreorumgene
re purpur* 8d buccina reliquis prteferenda funttdeinde pelorides praftanttpofiea echini recen>
testdeinde quae proprie oftrea appellantur, reliqua uerd relinquenda funt, Aetius in cura colici
affetfius a frigidis & pituitofis humoribus. In diabete echinus canendus eft, Trallianus. Ad
ftomachum hebefccntem non parum proficit echinus mar. etenim uel omnium ciborS faftidio
laborantempn priftina: ualetudiijis flatum reftituit,atcp ucficam ( quemadmodum harum rerum
bene periti affirmant) uacuam facit, Aelianus 14.4. C In colico affedu fumantur pifces duriore
carne.utilis echinus eft:ut qui praeterquam quod conteniperetrefrigeret^, praeterea etiam fio
macho gratus eft,aluum^ &C urina mouet;quibus nihil efi praEflantius,Trallianus. Ad dyfuriam le
id eft urinx difficultatem & calculum.echinos tere cum aculeis fuis,& ex niiilfa aqua frequenter
accipito, Marcellus. Echini cum fpinis fuis contufi,& e uino poti, calculos pellunt, modis fin-
gulis hemina bibitur,donecprofit;&: alias in cibis ad hoc proficiunt,Plinius. f Echini uiuentes
tufi,S( in uino dulci poti, egregie profluuia puTgznt, (menjis promonent,) Plinius. Yt fecundas
expellantur : Echinos marinos tres totos tenuiter tritos, in uino odorato bibendos dato, Hippo»
crateslibro i.De mulieb, morbis, ^

Si echini aculei pedibus inhteferint, autalicui corporis parti, in lotio humano calenti pedem
diu tene,faCilc excutientur, Marcellus empiricus.

Plurima ad philologiam de echino pcrtinetia,iam in terrefiri echino a nobis expolita funt.hic
paralipomena adferemus. Exus®") tyf^©-, HefychiusSi Varinus. Hyftrix, animal teftatum, J»
marinum,edule, Varinus. Vide inHyftriche quadrupede A, ad finem, B«tT»j©-,o5'lxi»s, 0-40!«»
A®',Hefychius& Varinus, Euboi,idcftIufcinia,echinusmaris,Kiranides i.y. ^Efi&echi»
rttis pars uentris ruminantium, fi Att.ott/tlyKa^Tz^TeeKve^vpx^

a»i/,Nicander in Theriacis.SchoIiafles interpretatur (melius OTAt/^i/)^o(/,noftri

uulgd hanc uentris partem multiplex appellant : &«© menigfrtlt;) &C proprie de boue'dici addit.
ATftnlw yy7pxt/,'r(/ Varinus. Elorion dcy ki^xAiis -rtf xtsptcss

i-jj!veji,xepai’i/li/Aii/ oVo(ict^f, Athenaeus. ^ Echinis marinis.abfcp aculci6,fi'milcs etiam lapides uidi : u»
num hemifpha:rica figura, parui mali magnitudinetalterum lenticulari figura, magnitudine rapi
mediocris,iati comprcfsicp utrint^.clauduntur crufta quadam albicante, quinis diftintfla radijsj
qua: circa bafin latiores,paulatim («i/s6i§i«(',hoc eft ueluti caud j qugdam,anguftioreS fiunttinter 4»
binos radios interftitium binos tuberculorum ordines habet,qute ueluti uerruce rotunda aut ue
luti oua quaedam funt : ordo unufquifcp in minori lapide quina aut fena tubercula continebat, in
maioriiam pleracp (uetuftate.uel attritione, in fluuio enim quodam apud nosrepertu audio)alli«
fa&obtufauix apparebant. ^ Squinada Mafsilienfibus Maia appellatur, afimilitudi»

ne petflinis ad quem lina attenuantur,Bellonius. Squinada quidem (!jallic5 nomen per apha»
refin ab echino fatfiumuidetur.Noftrihocinfirumentumuocantctn^^Cchel. Squinada Gal»
lis quafi echinata didlauidetur.Latinepetflen appellari poteft. Ad huius fimilitudine, quidam
conligant acus,ita ut cufpides ipfarum in eundem locum porrigantur, per ipfas cutem copun»
gunt in alopecite curatione, ut Galenus ex Sorano annotauit. Petflen echini uocatur iurecon»
fultis echini pellis ueftium deierfui accomode concinnata, cuius autfior rei Plinius cft,Calius. yo
Noflris in ufu eft tabella c ligno quadrata, SC multis pertufa foraminibus, quibus fetarum penicil
li inferciuntur, SC ut afperior,rigidior,»qualis^fupcrficies fiqtondentur. hac uefles purgand*

per fi icantur.cinfyberie.Echinum dixeris. Et fimiliter inflrumentum, quo pocula aliquando ex=

terguntur, fetis in manubrij lignei uel e filis ferreis cofetfti altero extremo tranfuerfe impaifiis, ad
capituli in dipfaco, (quem aliqui fimpliciter carduum appellant ) effigiem, oualcm fere. Item in»
ftrumentum quo panni lanei peduntur, uulgus a cardui capitulorum fimilitudine , CfttKM*
feben appellat. . , , ,

Echinus marinus, Horatius. fed differentia hoc,non epitheton eft, dxefoes, Oppia»

nus, Alfc'«r, Nicander. Scholiaftcs interpretatur cuius caro fit rufii, Igi/Sfot mvfjk rtw toj»
xa. Kxfsxonesii/ KxxiSwt, Matron Parodus. Plura in Echino quadrupede dedimus, quorum
multa marino etiam quadrant.

. Echinophora,genusc6chie, Plinio, lib.ji, Sinopcfitaeftmcollopcninful£cuii)fdam;cuiua

litora

DeEclnno. Lib. IIIL 425

litora petrora funt.Kfoflas quafdam m petris cxcauatas habent, qus mari tempeftate dato com=
plentur : quam ob caufam non facile adiri poiTunt t & infuper quod petrarum fuperficies omnis
fit (ideftjafpcra dC acuminata, echinatatinterpres tiertit echinis plena,) nudo pedi inaceS
fibilis.Strabo libro ii.

Marinushuc echinus obuoluitiir.iinquit in HiercgIyphicisro.Pieriiis,)lenticuIaripropemoiMfm.

dum figura, cochleari crulta,fcabritie uaria,crebris lineamentis rcdWineis, quatenus in fpha;rica
figura fieri potefljpidfuraWjSic, Atep ut ad eius lignificata aggrediamur, hominem difficilem at^
que moroliinijqui cum ditiiculter,uel nulla unquam ratione conluetudinem inire poisis ex hie«
roglyphico cius comonfirabant t quippe quem quaqua tradare uolueris, afperitate renicentiaq}

10 horridum cxperiare.atcp itidem ex hoc aiperitate eam, quam Horatius damna t3agreftem,incon'*
cinnam,attg grauem,per hoc animal notabant. Item indiciorum fcucritatem, (piSo ecUm deh-

nanUcehit.) erant enim apud ueteresuafa (aheneaautopcre.fidilifada)cchininominenuncupaa

ta.qus fcilicet animalis iftius imaginem referebant, quorum in iudicijs ufus erat : in qute teftium
dida fcriptacp iudiciacoijcerenturtex quo fignificabatur,non licere cuipiam impune illis manus
admouere,ncq; inuertere.autimmutarcquicquam.line graui fupplicio. Sunt etiam quiper e=
chinumnauigationem tutam intelligant.illefiquidem imminente tempeflatemprafentiens at.
tradis lapillis fefe munit, arena^ nauium iniiar faburrat, ne ui fluduu ulla uerfari iadariue pof-
fit. Ad hac macilentifsimum hominem per idem animal intelligebant, cui quidem fithoc pe.
culiare,utnullam intus carnem contincat,foiis &: fpinulas &r cruftam tantum habeat. Annuin.

»0 tegrum ciboeum abftinereaiunt. Pollremd exercitum, aut quid huiufmodi ex difsipatis reli.
qutjs inftauratu,fi quis pingendo fignificare noluerit, nonimperite echini marini dilaniationem
quandam figurabit, ille enim in frufia difeerptus, fi proliciatur in mare, confluentibus fpontein
unum partibus,iterum coniittitur,Si cflicacifsiniHolidercit.

Echinion.hippophaesDiofcoridi. Echinopus hcrbaab echinisdida eft, SimemoraturinptatA
proucrbio,T««:>i«l'4a:cui;x|fflp(ii<rK(/ , Euftathius in Iliad.iB. Echinopiis genus eftfpi.

na: lic didx, quod pedes ingredientium fiiper ca detineat & remoretur : ucl quod echinimarini
pedibus fimilisflqEtymoIogus&Varinus.

rinus. Rifu uti licet ad nuilta utiliter SC ferio monenda : at sa/ iyinTnc/lxs uii KniipHfaxy omni/
oi/WTta imMKxy Mw Asi/HSiW, Plutarclius in Sympofiacis 1.4. Geras ex omnium arborum fa=
jo torum^ floribus apes confingunt, excepta rumice &: chenopode.Plinius.legerim potius echino
podedicet herbam quandam fuibus ucnenofam, noflri chenopodem, id eft anferis pedem uoci.
tent, Bellonius in iingularibus obferuationibus fuis herbam uulgd Achinopoda ucl Cachy.
nopoda didam in Lemno abundare fcribit, qiiam incola in lignorum inopia urant. Vide e.
oam inEchino quadrupede. Glycyrrhiza: folia echinata funt Plinio ; ego jioti/, id eft lentifci
folia glycyrrhizam habere dixerini.nontx'™!' nec

Echini ciuitatis meminit Strabo lib.i. Item lib.g.fupra Phalara ( inquit) i mari ora urbium Propria.
xy,ltaaiaL,immiiiec.IndeporronaLugaiuiftadiac.Echinus incumbit. Plimus Acarnamxop*
pidum etle fcribit, Echina: ucl Echinades infula? quxdain fimf;de quibus plura diximus in E^
chino quadrupede intei propria* ol(f- tx nHutoy cctvcuavcn mfiu/ «Aoj

40 HAio4®-«'iw,HomcrusIliad.i3.ubi Euftathius : Redus (inquit) eftEx.iV»,apud pofteriores autem
Homero Exirtcs.fiiie deriuatum ab exiV», fiue diminutiuum. Echinadum incote Epei diccban.
tur, Vannus. Apparetautem ab echinorum copia nomen eis elTe fadum, Euftathius &: Athc
naius EafdemHomerusinOdyirea ©1« nominauit, Varinus. Dulychium infula urta eft E.
chinadumiqus quidem iuxta Acheloi fluuij oftium fitp funt, Euftathius in Odylfee*. Echina.
desinfulKabAchelooamnecongefta:funt,Piinius. Etalibi, AnteAetoUaEchinades. Echi.
nades infulae (inqiiuPaulamasin Arcadicis) quod ab Acheloo non fuerint difsipatae, nec ad no
Itiamufc^at^cm in continentem redaL^x, in cauda funt Aetoli; qui cum ipii funt expulfi, tum
ager dcfoIatus.Ergo in Echinadas,quippc cum fementem in Aetolia nonfaciantj ccc*

num Achelous non fimiliter i nueh it,

j Arabicis margaritis concham effe fimilem pedini iniedo, hirfutam echinoru mo b.

do,Hlinius. fpinsc echinorum , Hefychius. In mari Indico purpur* &: bticcina tanta

iLintjUt tacile congium capiant: &: echinorum teft^ fimiliter, (km ik yiTimta

veur cev TXJcrovTc^stjraf/,) Aelian.i 6. i *. Echinopus herba diifla eft forte qudd fimilis fit echini mar.
pedibus ^<ri,Etymologus & Varinus, Et fcmel afpedi litus dicebat echini, luuenalis Sat.4.

ToiS di N«jfcvs iyivoojj •Jits (tk^sis J

r^O^MTTflKCCS Mdltaon/ ^

<j^ai5 cpvycc<n 7r^ {«'abs to ^ ^«A«j ’ Suidas ex innommato.

Vtra magis pifccs 5^ echinos (tanquam de ciho laUto ) arquora caelent, Pinguis ut inde domum f,
pofsim,Phteax™reuerti, Horatius hb.i.Epift. Lynceus conuiuium Atticumccuparcumde.

«o Icribcns apud A thenteum libro 4, appofitos ait quincp paruos pinacifcos, in quorum uno fuerit
allium, m altero duo edum. Sic. Primum oftrea uidi & echinos : qu® quidem procemia funt

iKrTOx?:e‘S"™£-®t7ij.sTKe»(t«w,(5i,idamapudAthcnarum.

N j-

m

ii' : ' p '! '
i ' 'i::; "i

9’(.

OMtntKgenui

Kondeletio.

4:16 DcAquatilAus.

;xrwi',“(«TOe9#!', Nicoftratus apud eundem, Pofldfppus nSminat
rws7r€)(r<f(iT»s,&c, Athenxus, ,,v , 1

AimiximsfHxKxg/iKU^iMTVsimvSius. Ci AmtjViflcijSiiu muKyfmij^y^mTi^atu^uv

iy KxSx;i,tli xvimtW xlM^ixia. ViTixs iPix xi$ita#s 5ra>JiAv(<nn «««'fct.Matroii

Parodus»

Echini ftiperficim F metijsfiSxm htc adiecimus.

Maei Zoroaftre fecuri canes, gallinas, SC terrcftres echinos bono deo
attribuuncaquaticos auceni,niaIo,Plutarclius in libro de Ifide K Ofiride. .

^ Prius duo echini amicitiam ineant,aitcr c mari, alter c terra. Vide inter :

prouerbia ab echino quadrupede fumpta. ^ siotrif tjywj/ Aaerii/ ftW /?'/«(;, j

rtu/ix«(/ </E xi«As!i'«(',«vtc» ■rK;^5«f<*7a, Aelianus in V arijs 4,14. Lege in Echi= ^

no terreftri in fine Philologis.

BE ECHINOMETRA, ET RELIQVIS ECHINIS.

Echinomctras lulius Pollux metras appellat, Hermolaus. AriHotelCs (Inquit Gillius)di«
dtEchinometras ceteros magnitudine calicis fupetare. Plinius Echinomctras fpinis lohgifsimis
fiCcalicibus minimis defcripfiqquod ipfum mihi tiero fimilius uidetur,cum ab aculeis nOme Om
nes Echini traxerinqretSius nominantur Echinometrs,qui aculeorO proceritate prjftanqquam
ob magnitudine calicis.Ex hoc genere maximi ut uidimus,minimis aculeis funtthos Mafsilien.
fes uocant Rafcaflbs.Huiufcemodi uidi,qui quoquouerfus palmos dirigeres,plurqtiam duorum 10
eflent palmorum crafsitudine : alium etiam infpcxi calice exiguo, &! aculeis digiti longitudinem
fuperantibus, longitudine aculcoru prsftantes : a Siculis Mafculi appellantur, Mafsilienfes uul«
gd omnes nominant Ericios.Hsc Gilliiis. Rondcletius Ariftotelis fententia potius fequitur.

Theophraftus i^mv tres fpecies facit, ex quibus tertia magnitudine Si crafsitudine prteflans
itatyiy®' dicatur, Varinus. Verum Theophralius de hiftoria plantarum lib.4.cap.ij. non echini
fed ideftiunci tres fpecies facit, quarum tertia maior holofchoznos, iAo^oir©',dicatur.

SPATANSASaut Patangas Hermolaus dicit, V uottonus, ««Asvrtp ij^irni/ «

tr(/^©',PoIlux, Zyncm^xtjoi (cyyct^i lyim oi ^{cAdwti3t,Hefychius, Spatagus echini genus a Gillio
8i Rondeletio nomina tur,ac fi ao-iwj.®' ut A^y©' dicendum eflet. fcd tiideo authores
Ut XfvcBt, in prima declinatione pofuiire,unde retSus pluralis an-xmyyca. apud Hefychium probe 50
legitur.pro mc-m^xs apud Polluce,legcrim carKmyyxs. Genitiuus pluralis eft atraTO^tap apud
Athenteum,qui Ariftotelis etiam uerba recitans fimiliter hunc cafum profert, non ut uulgati co«
dices habent snritTnqfflp.Requirebat quidem inflexio prima genitiui pluralis ultimam circumfle.
xamtfed fieri poteftuthocuocabtilum, licet non animaduerterint grammatici, excipiatur, ficut
6Cx!iiKne,%’‘cniii,’tTh!nieii. Ariftophanes in Holcadibus,AKji>iit5^ovTO, lusin^evix, jcm vl/

xim azr«vKjy(<i'', (melius ctir«7«jj,fc,paroxytonum) ut citat Athenatis.

Ariftoteles,&; ex eo Athen9cus,echinoru genus quoddam briflbs nomirtant,5siMoi/f. Idettt
aliter bryttus in Lexicis Graecis fcribitur.Bf t/^©- genus eft echini pelagq.ut ait Ariftoteles.alij pi
fcem efte dtcunt,aliqui tribus fyllabis Hgnyymlw feribunt, Hefychius & Varinus. Bgvilyn quo-
que animal quoddam eft Hefychio. ASgum, echinorum marinorum genus, lidem. Et alibi, 40
(Hefychius T duplex habet) echiniquida marini,quos Ariftoteles HgidjynsdmoJigiKm)
uocat. Sed hac uocabula corrupta uidentur ab xSfcym. fic enim Ariftoteles nominat echinos
qui edendo non funt.de quibus etiam Michael EpheCus quatrit libro 4.dc partibus animalium.
Qtiomodo(inquit)Ariftotclcs echinos calidiorcs,qui etiam ad motum agiliores funt,plenos ex.
crementis.ideocpcibis ineptos elfe dixitfnam fi calidiores funt, melius eos concoquere 8i exete
mentoru minus habere par crat,nec effe ineptos cibo.an dicendum calidos quidem effe, fed uo.
races.&l prte copia ingeftorum.qute calor natiuus eorum uincere non poteft, cruditate in eis fie.
riC Ibidem Ephefius Scholiaftes plura adfert de dentium StTuentriculorum in echinis ratione,
qua;nefimprolixior,omitto. Non ecffcBT©- modo.fed etiam ucnenofus fuit echinus ille mari-
nus,quem in potione per Learchum ei tradita Arccfilaus Batti Eudymonisftlius,cum letali mor ft
bolaboraretjhauriens admortem compulftis eft. raemimt Plutarchus in libro de uirtutibus mu-
lierum. AffoToii/, genus cochlearum, ucllocuftarum,(qua:cumabundantffutf}us perdunt;) uel
apicularum: oi tfi aTq^oroiti cpxcipiO AsstSt/, V arinus.

In caufa eft frigiditas (inquit Ariftoteles) non folum ut pilus, fed etiam curis, terrena durat^
euadat. indicium uel echini pelagij (otVtjw) faciunttquorura uftis contra tirinte ftillicidia cft.quip-
pe qui frigiditate maris praralti.in quo degunt (fexaginta enim,atcg etiam amplius, paiTutim gur
gite oriuntur) ipfi quide exigui fint,fed aculeos grandes duros^ gerant, caufa magnitudinis eft,
quod incrementum corporis in ipfos conuertitur.ctim enim parum caloris obtineant, necy con-
coquere pofsint,multum ob eam rem habentexcrcmcnti.aculei autem, & pili, Kreliqua genens
eiufdem excremeto nafcuntur.Duri uerd &( rigidi modo pene lapidis coftant, propter frigus 8C
gelUjHtecilledegenerationeanim.y.j. Hoc genus echinimcdici conterunt! ut feribit Philo-
ponus) ac ftranguria laborantibus, humori alicui admifcentes,inpoiu uadere foIcnt,Niphus.

DcEkcatenc. Lib.IllI. 427

SAGlTTARtvs (Tifint) initiari rubro procreaturta: quoniam echini ipeciem aciimilfc Wtfiiriw.
tudincra habet, firmis Si bene longis armatur aculeis, Aelianus li.if,

EDONE pifcis,qui Si ophidion.KiranideS 1.7. Videin Ophidio.

DE ELACATENE RONDELETIVS.

■ H pifciu Catalogo ftatim poftheparhelacathenas Plinius numcrauit,8i Athenamspoft
I hepatu. Sed artimaduertendii apud Pliniii fcribi hclacathenes, apud Athenxu elacatc-
nesiquS poftrema letfiione fecuti Feftus Si Columella elacatena dixerut : quanf apud
i Columella no elacatena, fed elacata legebat, cui uoci elacatena redc fubftituit Hermo.

Iaus.Q.uifintautelacatenes,decl_arat AthensusexMnefimacho:Mrarij.itx©'lWoi3o«ija,,ZKSf.ff©-;
8cu/i'©',>i»6i!s,»a*i(S!t««c,«V< ««Tai/'»! ac «eix»”'. Mnefimachus in Hippotropho,Scom

ber,thynnus,gobius,elacatenes ; funt autem elacatencs ceiacei ad falicndum idonei. Feftus:

Elacatena genus eft falfamenti,quod appellatur uulgo mclandrya.Columella : Scombri, carchal Ui.t. cKp.ifi

ri, cIacatcnte^uenu;iculos:Si,neiingulaenumercm,falfamcntorum omnium purgamenta.fio. ^

de e/cA^mmfifithm mpifcinu pritieri cmuenic.) Ex his colligo elacatena pifcem fuifle ex thun.
noriim gencre,uel thunnis Si lacertis corporis fpecie confimilem , longum fcilicet Si cetaceum
iaculi uel coli uel fufi fi'gura,in extremis tenuiore,in medio crarsiufcula,a uerbo «Aii™, quod fil
gnificat circumuoluor & circumuertor.Cum falitura: idoneus eflet pifcis,fadum eft, ut non pro

pifcefolum,fedprofalfamentofumeretur:queniadmodumgartim, liquor, qui exaaro firpifcC.

Qtidd ex thunnorum genere fit, uel thunnis fimilis elacatena, fufpicari licet ex Pefto, qui elal
catenam genus efte falfamenti fcribit,quod melandrya uocatur; nam liUxvdfovs autore Pamphi» i.,>o
lo Si Athenao,Tii(/ itiyis&i! Im/mii &.Sunt Si ntiiyH xinSi Ai7^i7\j.*.id eft, parti,

culac thynnorum pinguiorestqus alibi,ut opinor, dicuntur ftibfcribit Plinius

de thynnis membratim catfis loquens ; Melandrya uocatur cafis quernis aiTulis fimillima. Prte.
tcrea ex eo quod fimiles pifces coniungit Athenacus,in i)s qtitc ex Mnefimacho profert, quj iam
citauimus,perrpicuum eirepoteft,mendum unum efle, ut pro «Maoc.H9Ai«s legendum Iit, nam «ai.

Siis difsimilis eft Si uita Si corporis forma , wAias uerd eitifdem generis , ut ex fuperioribus li.
bris conftat,

** coroelArivm,

ElacatCnem egomafcitlinO tantum genere citra ullam afpiratidnem protulerim, a rciio«A*=
KccTiwficiic Videtur aute falfamentarius hic pifcis, uel pars aliqua eius SC falfamen»

tum ex eo fatSum.non quidem a uerbo »A«ir«ii, ( ut Rondelctius conijcit ) fed a nomine /iMxxts,
quod colum fignificaqdenominari : quod forte coli fpeciem aliquo modo reprtefentet, in extrel
mis tenuior, in medio cralsior,quod idem Rondeletius iliip icatur. HAseatcTiu/ iierd muliebre nen.
di inftrumentum ab iAtto-» deduci Etymologus conieiiat. Apud eundem Si alios gra mmaticos
Lexicorum fcriptores,plures uocabuli iAtcsir» fignificationes qui uolueritleget. Porro eia.
catenem ex thunnorum genere pifcem fiiiftctuel thunnis Silacertis corporis fpecie confimilem,

^0 longum fcilicet Si cetaccum,idem Rondeletius putattcui facile aiTeoferim, itacjt apud Plinium:
BeUcMenesJmcUcmorum^exsra,cominiK3 orationis dutSu legerim. tiMxxnnsJx^xmioii iySixy
tixsTiicfst, Varinus.apudHcfycbiumalpha infecunda perperamomittitur. Kxgiisyinxxxrdtts,

xiuiis ntljwjf/, Menander apud Athenteu libro 7. ubi fimiliter forte pro cobio collas legendum
faeriqut eodem in loco in Mnefimachi uerbis Rondeletius caftigat, nmxks nttvpitls

ixSv®- 1^ yinvm itpit «(rvxi*s ?lorAAtpJs7ieAi«»,i{e« i5AitKitT««t,Idem Athenxus, Apud

eundem libro ij.nominantur e,xMnefimacho,«S£aw(^;'A©',iAitxitTO©',(lcgo«Ait«*T«(/,uelinplti
rali numero «AxxxTSns,) Kiwisoii^mii, Sic. KfixxxrH ufurpatur pro fufo,colo, telo, arundine, fu-

prcma maliparte, quibus omnibus figura oblonga Si refla conuenit. Fefto Elacatena genus
eft falfamenti,quod appellatur (inquitj tiufgdmelandria, quanqua alitid eft proprie melandryu,
yo Hermolaus in Plinium. Et in Corollario, Ex orcyno funt Si meIandry£E:lid Si pubes eius to

ta falem accipit, admodum^ pinguis eft,^ Melandrys mafculino genere pifcis eft,thunnus fcili.
cetmagnus,fiueorcynus,fiue ei fimilis; melandryum uerd neutro genere, aurfoemininomelaH

inter falfamentafunt;undevv.«x©''^i'‘“

^taj}=m</lis (•OTrfiaAoe^m,^; apud Hefychium, perperam) Epicharmus dixit, Athensus, Teca
iuuantgerres,&pcllemelandryacana,Martialislib.j.

^rm^ovsJl iKiiisaxim<^ii?nits'^Sxiy^Sx. PvK/mi^lxtiixs,viiUxiidJai/is Home,

rus IIiad.«.dehara Eumxi fubulci.Eufiathius f*fcA«t/ alij ( inquit) interpretantur medullant

quercus {rio/ yinzmvlm,-n\yxst^Aap,T{u!idii-7ifixi/,) qus ut plurimum nigra eft.Ariftarchus corticem
(r.(/ $Asi:i/,Iego^As,(ip) inteIligft.^Crates uerd opacam Si denfam foliorii abundantiam, niMicJhmii .

60 uocat , quod ea propter umbra nigredinem ligno inducat, K^iiixxxs mVi/©- Ufiaxi/dt^vev,
Aefchylus in Philoflete. locineri medetur herba melandryum, nafcens in fegete ac pratis,flo

re albo, odorata, (odorato, Ruelhus : SC idem alibi odorata > eius cauliculus conteritur ex uind

N 4

4^8 De AquaCilibusi

uetere,PIinius 16.7. Melandryum C inquit Ruellius ) aliqui iiottiihis fequchtes ctymum pnj

quodam roboris genere fumunt,queis uel Theophraftus aftipulatur. Alij cenftnt apudPliniuni
melampyru legendum: quando id Theophrafto inter Siculi frumenti uitia nuffleraturjolio quU
dem fimile.fed innocens.necp tentans caput, Hac ille. Mihi melandryon herba Plinio defcri.

pta cognata tum facie tum uiribusuidcturfcandici feupecSini Veneris, SfcaucalidifcudaUcd
aruenilTNam SC Veneris pede frutice eft odorato, floribus candidis, e quibus cornicula acuum
effigie prodeunt, Sfc.Sffcandicis decodafuccus,renibus,ueficaiocinerimcdetur.Etcaucalidis
fuccUs bibitur arenis pellendis SC ueficp pruritibus utilis. idem lienis, iocineris,renum^ pituitas
extenuat, Melandryon apud Thcophraftum eft exalburnatum robur, de nigricie conciliato

nomine CaliusRhod. ^LongealiuspifciscftMelandcrinus.dequoinM.elemento dicemus, lo
E L EG I N I, aatyiw', inter marinos pifces gregales numeratur ab Ariftotele, hiftoritc anima,
lium^.t. Rondeletiusfibi ignotos fatetur.

ele o T R I s,^AiO)7fi;t,inter Nilipifcesnominatur ab AthensoIibro7. Strabo libro 17,
Nili piicium genera enumerans, nullam eius liientioncm facit . Aleantris in Catalogo pi.
fcium TarentinilcgiturinGeoponicis,idem an diuerfus haud fcio,

DE ELEPHANTO LOCVSTARVM

GENERIS, ET AETERO B E L L V A,

j| E I m V s tradit Elephantum Idcuftarum nigrum genus, pedibus quaternis, bifulcis, lo
* brachijs duobus, duplici arucuIo,8f forcipibusdentatis. Neapolitani genus quoddam
I cruftatorum eriam nunc Elephantum uulgd nominant;fedhunc ne, an aliu appellent,
i iudicarc non pofliim, cum pifccm non uideriin,Gillius Elephantus Plinij Ronde.
Ictio noti alius uidetur,quam aftacus.uide fupra in Aflaco A.cx Rondelctio. In eadem fenten
tia Bellonius eft,qui Leonem infuper oftracodermum non alium etTe putaqRondeletius diuer.
fum facit, ex quo dC iconem SC hiftoriam Leonis inter cancros dedimus.

EST &bcllua marina Elephas, Plinio librO g.cap.y. Tiberio principe (inquit) cotraLug»
dunenfis prouincif litus in infula Cmul trecentas amplius beluas reciprocans deftituit Oceanus,
mirae uarietatis SC magnitudinis : nec pauciores in Santonum litore : inter^ reliquas elephantos
arietes,candore tantum cornibus afsimulatis. Maflarius hunc locum itainterprctatur;Cor= 5®
nua (inquit) harum beluarum,hoc eft elephantorum SC arietum, non in effigie fiue forma, fed in
candore tantum inter fefmiliafunt.utracp enim cornua eboris candorem praeferunt, ex quofe.
cile redarguuntur qui elephantos marinos candidam promufeidem habere prodiderunt.PofIcs
S>C aliter interpretari,ut cornua harum bcluaru non eodem modo quo diximus,afsimulata a Pii.
nio fuiflTe credas ; fed quod cornua elephanti marini iint candore flmilia cornibus, fiue dentibus
elephanti terreftris , & ea qiue funt marini arietis , fint cornibus arietis quadrupedis, candore fi.
milia. Arietis nanq; quadrupedis cornua funt magna ex parte candida.

Cetigenus in Oceano quodRofmarum aliquirecentiores nominant,Galli Oceaniaccolte un
Rohart, elephantum tum magnitudine referqut Olaus Magnus prodidititum dentibus, quibus
a rupe aliqiia fe fufpendere folet fomni capiendi gratia, (montes enim fcandit, SC gramine uefcL 4»
turiSf fomno tam alto opprimitur,utpifcatores eum funibus ligatum capiant.)Plura de eo leges
fuperius inter Cete.

s E Rratam fpinam fiue aculeum in paucis piicibus obferuaui,ut in paftinaca, SC eo quem ele
phantem ue! ibin uocant,Rohdeletius in deferiptioneAnthite primi.Qiicm nam uerd pifcem,e=
lephantem aut ibin appellet, alibi (quod fciam) nufquam explicat.

E L E p o C E s,tttwrmp,pifcis quidam fimilisphycidi,Hefychius Sf Varinus,

E E L Y E s,i5'»it't5,animalia quxdam in Smaragdo fluuio,Hcfychius & Varinus. Smarag.
dus quidem fluuius cuius regionis fit,iam non inuenio.

DE ELOPE. RONDELETIVSt

E 0 p E H ab acipenfere SC anthia differre antea docuimus. Hunc factum pifccm a
P poetauocari exiftimanqutfcribit Aelianus.rarus inuentii creditur. In profundo Pam
ff phylio capiturtfed tamen ctiaminde non nifi uix SC admodum raro. CJiiod fi capiatur;

^ coronis ob fecundam pifcatione fefe non modo pifcatores ornant, fed SC pifcatoria na»
uigia fertis redimiri curant, Sf plaufu SC tibiarum fono prtedam teftantes,ad terram nauem appH
eant. Ali) non hunc,fed anthiam,facrum exifiimant J quia locus que anthias incolit, fit beluarum
expers, & urinatoribus tutus eft,£0 cu pifeibus pacem feruaticuius fiducia pifces confirmati ibi*
dem pariunt,Ha:c ille, SC fimiliter Plutarchus. De eodem elope ex Columella Sf Plinio plu.
ra,quum de acipenfere ageremus. Hoc unum non poffum non mirari, quod fcripferunt antiquo i»
rum quidam elopi foli fquamas effe ad os uerfas. hic enim fquamarum fitus maxime mihi a natu
rali conftituiione alienus effe uidetur.Nam cum pifeibus, ut cteteris animaniibuE,fenfuum fedes

fint

De Elope. Lib.llli. 42^

fint in capite.quofS ope nocitura declinent, profutura perfequantur, necilTe eft in anteriora na»
tationem dirigi. quddfl ad os uerfac efTent fquamac, etiam in leniter fluente aqua impetus retarda
retur,in rapida uerd prorfus inhiberetur, undis enim fquamas fubeuntibus, S>C leuantibus in ad»
iierfum, pellerentur pifces. Cogitare itaqt non poiTum quid caufe Iit cur optimii & pifeium con»
ftitutioni accomodatifsimu fquamarB pofitum natura in elope mutarittqute id in pifeibus crean»
dis maxime obferuafle uidetur,ne quid eflet quod natationem impedirettqua de caufa auriculis,
pedibus.manibiis, pudendis propendentibus, mammis^ omnes priuat. Hanc tam infignem in
elope notam non prattermififiec Ariftotelcs,qui elopem uidit,ut iudicare licet ex rjs locis, in qui» Lii.xjrhijk
bus particularum elopis meminit, de branchijs pifeium loquens. Alij (inquit) binas utrinqj bran» KninuUaf.tji
10 chias habent, alteras ftmplices, alteras duplices,utconger,icarus:alq quaternas utrinqjiimplices,

ut elops, fynagris, mursna, anguilla. Item alibi quum de fellis fitu uerba facit, Altj in inteftinis, UkiMiJl.

(7r^;7prsf74£»is)fitumfelhabent;hilongiusaiecorejillipropius,utrana,elops,fynagris.

COROLLARIVM,

ELOPS, pifeis cutufdam nome fine afpiratione, lambda limplici,& > breuiih iiltima
feribi debet. (iiuamobremnonlaudo qui primarn afpirarunt, ut in carmine Ouidij, Et preciofus
helops, 8fc. In Catalogo pifeium Tarentini Ux4 legitur, perpera puto pro IaW-, quanquam
Andreas aLacuna uertit falpam, diuerfam forte letSionem fecutus. In lulij Pollucis Onoma»
fiicihb.6.cap.9.pifciQ aliquotnomina leguntur, fed picraq; a librarijs corruptatut xi^A»,

lo iA«d.,'tsx^">‘*“'^>°“^®'*>^^Aufpicetur autem aliquis Ihx-l in contextu ab aliquo per « imperite feri
ptum fuilfe.di dociliorem aliquem in margine notalfc tW, idcp poftea in textum irrepfiirc,6C a»
ipiratum etiam imperite. (nam t ante A attenuari obfpuaruntgrammatiei,paueis exceptis, in-
terquactamenhelops non eft.) Idem eirca ksxa» & «ixA» aecidifleeonijeio, Matron Parodus
de eouiuio quodam apud Athenteum, Appoiitus eft (inquit) S>L Ua-j- (per m in ultima,melius per
> breue) omnium nobihfsimus,ut uel deorum eibus uideri pofsit. siro*!-, pileis quidam, Hcfy»

ehius &: Varinus,(quanquam apud Varinum nonrecflc «As^fcribitur.quod literarum ordoar.
guit;) quod nomen an bene fe habeaqan corruptu fit pro aut alio quopia, alfcrere nequeo.

Belioniuspifeem quiRomaSCNeapoliFietoladicitur, calliehthyncIfeputattEtdeeodem,

Sunt (inquit) qui callionymu,nonnulli hellopem,ahf lycon efle credunt. Anthiara aliqui I».»
jo 'mr uocaruntjRondeletiusin AnthiaexDorionc. &(mox de fuoaddittSed eft etiam pifeis alius
qui fquamas ad os uerfas haber.In quibus uerbis duo mihi animaduertenda indentur : pri»
mum quod ellopes duos diuerfos facittunum, eundem anthiattaltcrum fui generis : ac fi ipfe cer»
tum aliquid ea in re haberet.de qua feriptores u^teres pleriqj omnes dubiiarut. Deinde quod el.
lopi fquamas ad os conuerti ait,fine authore facit.non enim hoc deellopc, fed de acipenfere Pii»
niUs fcripfit, 'quos pifces inuicem diuerfos elfe,Rondeictiusipfe in Acipenfere approbauit.Gra
eorum quidem nemo (quod fciam) necj de ellope , neq; de acipenfere tale quid prodidit ; prater
Phitarchum,qui ellopem acipenfcremputauit,& fquamas cum ad os uerfas habere fcripfit: id
quod ex Latinis feriptoribus rranflulilte uidetur. Helopem dicit Ouidius efle noftris incog»

nitumimdis.exquoapparetfallieos.quieundemaccipcnferem exiftimauerunt, Plinius: quafi
40 accipenfer Roma cognitus eflet, cum tamen Ouidius cum quocp peregrinum elTe canat. Dici
poteft utruncp quidem peregrinum fuifle Roma,fcd acipenferem notum ei Romam conuehi fo
litum, elopem non item. Theodorus fecutus Appioncm&Plutarchum ellopem conuertit
accipenferem,Gillius. Plura de elope fcripfimus in Corollario fuperAnthia. Elops pifeis

eftmagnusjfimilis glauco,&lapidesin capite habet,Kiranides. Nec helope noftro mari, neO

fcarum ducas, duintilianus fibro 5’. Et preciofus helops noftris incognitus undis,Ouidius in.
ter pelagios. PoAi/vij.aT©- cAAd-, Epicharmus. Non fi murana optima fluta funt in Sicilia,

& elops in Rhodo,continuo hi pifces omni mari fimiles nafcuntur, Varro fibro 1. De re ruft.

Apriculum pifcem fcito primum efle Tarenti, Surrenti alopem facemas,('a/7ice»)»r,/ijc»s

GhucumapudCumas:Ennius. ut recitat Apuleius Apologia 1,

fa- T0(/ cf’sAs^”ti&i pkAisk kAstos, Toj/yc wx-nsimvi’ yXf&Hit insJsj/

Atreos KSU SISMS I(^ Arclieftratus apud A thenaum. Dicere autem uidc»

tur, ellopem alibi durum & macrum efle, circa folas uerd Syracufas optimum. Nec multum
(magnum uel ^reciojum) munus pifeis exfalo captus helops, net^ oftrea illa magna capta quiuic pa-
latum fuicitare, Varro in fabula quadam recitante Nonio. Lynceus Samius ( authore Ache-
na:o) pifces aliquot Rhodios Atticis comparans.opponitglaucilco ellopem Si orphum.

Elopis adeps dC fel omnem caliginem oculorum curant. lecur autem alTum in cibo, hepa« d
ticos fanat. In capite uero lapides eius fufpenfi , omnem cephalalgiam QC liemicrancamianantj
dexter dextro, 8^ lanius Isiio (lateri competit, )Oculi uerd geftati omnem ophrhalmiam curant,

^0 Kiranides,

Elops uel elaps etiam ferpentis cuiufdam nomen eft, quos inter innoxios Nicander in Thes
riacisrecenfet; Htv«?T%7K ov; AifvafTt,

450 De Aquatilibus.

(.wvfsi/! 4'£«5i»7ria, Scholiaftesirtterpretatur tAOT«,T»74sjj/«:(3?»*.Pl/mUslib.jl.cap,y.raibit
falfamenta prodeffe ab elape pcrcufsis. Eiufdem ferpentis meminit Aerius libro 15.cap.31.

C A seminato,c6mune pifcium epitheton eft, ut &: Rondcletius docet in AcipenCere ; pro

fpecie liero pifcis A iimplici pknincp ab eruditioribus fcribitnr,(niii carminis caufa geminetur,)
etfi codices Ariftotelis uulgati aliquoties ellops pro fpecie habeant.' tSMoi mxcfvmums A{.

ytlfat .tiiAcjms cAAoa-itt (xWs.HeCodus in Scuto Herculis. ^ EMdtnS, tAAaaremj ?1 oVotyraTraji

«if flojMi, </lxc-as,iau ^«xat.<19“ ynm^,iMnnas,«^e>ni,i(sa si M-ntiAuTti, EM(mSli'ap,lxS»i£&»,

iMai ‘AA«a^c “ >xSm, Varinus. Eft Si 1»« ( prima afpirata ) epitheton pifcium

' apud Athena:um paulo poft initium libri feptimi.^ tMois lx(uoii/ Sophoelesin

Aiace flagellifero. tf^ suir^ ss^aiTtl^va-MTnAs iy^vse bttoi -aaJufovn tifvcAtcT^ m

Author Titanomachfe. V arinus iAAilj/ interpretatur ^ix?iiTjisf, id eft marinumiitem biimu.

Ium, (aliqui etiam ceruum,) 8f DodonKUm,SC Gracum,

encatera ditSa muria purulentis femel aut iterum fumcnda a Tralliano praelcribitur,
ut uomicte ruptura promoueatur,pr*fertim fl id quod expuitur foedi odoris fit & fordidum, in«
digeaiffi repurgatione.Si quis tamen immoderatius ipfa (aut falfamenris) utatur, magis ora uafo
rum adaperit,8e humidiora excrementa efficit. Idem alibi refert diuturnos hemicranete dolo»

res a falfamento,uel encatera didfa Si coriaXjdifcuflTos effe. Et de quartana fcribens.ubi melan

cholicus humor,8e tenaces in flomacho humores abundant, aut lien obfiruiturtOptima (inquit)
eft qute encatera dicitur, lacobus Goupyltis in Annotationibus fuis in Trallianum ; Sufpica»
mur (inquit) haec duo uerba iynurH^a Si )oei*| uel «sewie-.exfermoneuulgus Graecorum peti- 1»
ta, quibus genus aliquod fignifleaturtquo aegris utendum in his morbis, quos humor

ffigtdus,crafrus,& uifeidus creauiflet, autffor praecipere folebat, ut ex multis huius libri locis fa.
cilfomnesuidcrepotcrunt.Verbum autem deduflum arbitror a nomine tjuBT», quo

fignifleatur inteftina tum pifcium, tum quadrupedumtqua: eriamnum fale condiunmr,Htccille.

Ego non falfamentum fed potius liquamen intellexerim, non ex quadrupedum profedd, fed
pifcium quorundam falfls inteftinis &: liquatis.quidam enim integri falfi liquabantur,alioru cer-
t<cpartes,iecur,intefiina,5^c.ut in garo dicetur.

ENCRAStcHOEiuelENCRAVLi, inter Apuas deferipti funt,

E N H Y D R I S eft coluber in aquis uiuens,de quo inter ferpentes aquaticos dicemus, in S.es

lcmento,utde E NH YDRO,idcft,LutraquadrupedeinL. 5»

ENiAEVSproAetnaeoa paraphrafte Oppiani cap, fi. perperam nominatur, culpa nimi.
tumlibrarij.

E NNE AE apudAelianumdeanimalibuslibrolfi.cap.ii.pifces quidam funt. In India
(inquit) quo tempore fluuij augentur, &: maiore iam profluentes impetu in agros_exundant,hos
pilees etiam (lupos, tttntiti & auratas, proxims tiominausrat ) fimul abreptos inundatione leqtti , 8C per
agros in pauca « tenui aqua ferri 8C oberrare aiunt.Pofiquam uerd imbres,ex quibus augentur
fluuij, ceifarint, a: confluentes ad fuos redierint alueos,in humilibus,planis,palufiribus,8i: finuo
fis locis,ubi a: ennete (^i'i«,alias tUnltu.) didi reperirifolenqpifces uel odo cubitorum relidi,6C
«gre propter aqute breuitate tum natantes,tum uiram utcutp fuftinentes.ab agricolis capiuntur.

DE EPERLANO, RONDELETIVS. **

N oflifs fluuiorum in Oceanum influentium,utRhotomagia: Antuctpij,ffcquens
tft pifcis qui Eperlan dicitur, a nitido Si fplendido colore quo unionem ( perUm) re.
fert. Alia SC prsclara nota infignitur, nam uiolac odorem refipit. Eius duplex elige*
nus, Alius marinus eft Si h'toralis,alius fluuiatilis ( ‘BtllomusfiumatUem & marinuml»»’’
ge diucrfis facere uidetur. icones etiam duas pingit.) Marinus afinos paruos refert, pedis magnitudinem
uix fuperat, tenui eft corpore ar rotundo, oris hiatu fatis magno. Dentes habet in maxillis , Si in
lingua.Carne eft pellucida.Lapides habet in capite,pinnas eafdcm quas Salmonum genus, ma>
xime pofteriorem illam dorfi pinnam fubrotundam Si pinguem. Hepar illi rubefeit. Ventricu-
lus appendices aliquot habet, inteflina fine gyris. Carne eft molli Si friabili,quodammc)do uio-
Iam redolente, Aeftatis fine uel autumni initio capitur. In Sequana oflijs optimus eft, Si in An. *
gliae fluuijs.

DcEpcrlailo. LiklllL 4*^1

DE EODEM, BEELONIVI,

Saxatilis cft Epelamis nofter, uel hoc nomine prxter faporem delicatirs/mum comendatus,
quod uiolam gratifsime redoleat:qu3mobrem quidam hunepifeem uiolam polTe uocari cenfent,
argumertto Aeliani, qui ab odore thymi Thymalum nominatum putat.Caeterum Epelanus.Se.
quanat litorum alumnus,partim marina, partim fluuiatili gaudet aqua. Neuftricis Caudebeccaa
nis uberrimus, cuius maior prouentus cft circa uindemiastquanqua etiam toto anni tempore ca«
piatur, fed no eft poft uindemias ita delicatus. odore uel a pinguedine { mn apngue<

dinejed nb odori-tum ©lliellc Anglis adorari efi) uulgus Anglorii (apud quos copiofifsimus eft) uo=
eat. Tereti ac tenui cft corporis cOmpage,nonnunqua dimidium pedem tequante. T otus argen* B
teus,tran(paret9 modo Atherinx.Truttam prteter caetera dentibus refert. Qtiinetiam appendi,
cem mollem habetad caudam, quam CarpiO,ThymalusiVmbra,Salmo,Trutta, Sario, Lauare.
tus 8C Vmblagerunt.Oris ritSu eft amplojderttibus (ut V mbla) circumuallatotqui etia linguam
ufep ad feuces in gyrum reflexi obfepiunt, Csterum glabro eft corpOre : unde fatfd qiiidam afel.
lorum generis efle iudicarunt : capite ad Merlucium accedente: lingua quafi gemina, hoc eft, in
cuius radice pofterior qua:daappareat,in qua multo plures dentes ftmt,quam in anteriore. Pin.
nara in tergore fert paruam,totum piicem in aquales fere partes diuidentem. Caudam quoqt bi*
furca, branchias utrincp quaternas,decolores bC uiolam olentes:Quatuor fub uentre pinnas pto.
fcrt,duas fub branchijs, alias huic oppofitas,quas in tergOre gerit. Tranfparenti eft corpore, dem
ptalineanimaqu.efpins internae parti inhacret.Calculoshabetincapiterotundos,albos,quoscp
facile foriniecus propter pifeis tranfparentiam per cranium uidere potes, fub pofteriore cerebri
parte fitos.ubi medulla in cerebro definit. Cor branchijs (emicircularibus 8t fimbriatis eft admo.
dum uicinum,ac fcutiformetdefinitquotpin angtllos.rubrumcp eft,cui molles ac fariguine^fub-
funt carunculae, qute huic tanquam aures in terreftribus famulantur. Illte enim mouentur cum
corde,quod fepto ab hepate dirimitur: unius tantum lobi, in longum demifsi ad finiftrum latus.

Stomachum definenteminmucronehabet in v.literameflbrmatumtlienem admodum rubrum,
feminis Atriplicis in modum latum. Cumm ftomachi dextrum latus furfum ufip adheparrefle.
<3it,illic geniculo intercipiturrubiapophyies duas latas emittit, qus ucluti fecundum uentre con
ftituuntur. Aliud poft hunc ftibfcquitur,quod nec pylorum, necf ieitinum, necf ileon comode
■ nominare poisis ; iiquidem fine anftatftibus redla ad anum proceditSed retfrum geniculo inter.

5“ cipitur,cft^ruberrimum,Mefentcrio nullam admixtam pinguedinem habet,quo ftomachus dC
intcftinaobfidentur,utnihil aliud in uetre quam adipe efle dixeris. CaridibuSiCulicibus,aphyis,
oeftro,lendibus,mil/epedibus,pcdiculis,6t eiufmodi deieeSamentis uefciiUr*

DB BPELANO SE Q_V A N AB '* E V E Jb V<(

y I A T I L I, I D E H.

^ EpelanumSequanicumLutetiaefi-cquenteffl,quaficxcc!!anum,apra:fiantfaquacteterosful a t

generis pifciculos excedit, Ferrarienfes Borbolum uocant, Alburno fimillimu, atq? hoc tantum
ab eo difsidentem,quod rufes radices pinnaru Gardonis Sb V eronis modo habet, ac lineam qute
latera eius fetat, uerfus caudam admodum inflexam 8t uelut arcuatam, Qtiincp digitorum Ion»
gitudinem.pollicis latitudinem interdum exuperat. Pifciculus eft odoratus, de bomtate & prin*
cipatu curti alijs omnibus cotendens. Rothomagenfes Ouellam eo argumento nominant, quod
femper ouis pr jgnans fit.Epelann fi fuas fquamas habentem confpicias,prs nimia albedinis ter.
fitudine tibi refulgere uidebitur. Squamis aute exutus tergus oftendit uarijs coloribus emicans,
in iridis aut arcus cceleftis morem. Marino crafsior eft 8C breuior,

COROELARIVM,

Celebratur SC thymallus pifeis ex Ticino amne , aut Athefi, cui a flore conciliatum creditur

► n

DeAquatilibus.

452

nomen muulsato etiamnum difto de eo qui gratam redolet aiauitatem Aut mfccm olet, aurflo
rem'quo prommciatum facete eft, eundem luderi odorem pifcis.qui SC fions iit. filius enim fpe.
cie nd gratius nilfuauitateiucundius,aut odore fragrantius.Quod ipfum in pifcecontingitque
Galli epelanem udcant.in Sequanae oftio frequentem Rothomagum ufqi, modicum alioqui, 8C
fauammis argenti modo nitefcentibus. fi in propinquo fit, putes uiolis te circumfufum , Calius
Rhod. Eperlanum pifcem Angli Smclte uel ©^melte appellant ab odore.

Eperlanoplaiie cognatus eftpifcis lacuflrisapud nos, que uulgdlJtotcle nominant, (quidam
Latine ut cOnijcio, Vmbram lacuftrem minorem,) a colore, quo forfitan differt,rubicundo:reli.
qua enim conuehiunt,figura,magnitudo, color, pinnx, dentes in maxillis arlmgua,mollitiesc5r
nis fuauttas faporis, lapides in capite.In Eperlano pinns uentris medij bina, e regione uidentur i»

refponderepinna:dorfimediae;inVmblaBellonijpofterioresfunt,Rondelettj non item.Sed illi

Vmblam fiue Vmbram maiorem pingunqfpecie itierfam a minore. Eperlanus oris ritUu eft
amplo dentibus ut Vmbla circumuallato, BelloniUs. C^uamobrem Eperlanum Germanice
ppelleraus licet etn (OetrdtcU. ©pirm^,(alij ©pitmct,alij©ptrii«3> > Germani ad O.

0tifict/ifd)pifcisa . .

nam ©ptnt Angloru boni odoris faporiscp efte audio, Pifces funt forte chalcidibus dC fardinis,
uel apuarum generi cognati. ^ Audio & 4^«cfet» Germanice didum pifciculum fimilem efle

Alburnus, ex Sequana Epelano eft fimillimus, Bellonius, f Eidem Epelano fluuiatili Bel-
rmuti perqnani Cmilis eft pifcis,quem lo.Caius medicus Anglfe ornamentum uariatam appella.
’ uit,8( his uerbis mihi defcripfiqdelineata edam qua hic appoflta eft, figura.

Variata(inquit) piTcis eft marinus,illuftns,aurcus ST refplendens magis, uerficolortamen,ut
fi multo colori di fplendefcenti exiguum purpureum admifceas.Is color,prout ad folem in hanc
aut illam partem uerfes pifccm,ita alius at(|j alius eftjUt in collo columbino, unde pifci uariat^ no
men dedimus,ca analogia qua aurata dicimus. Magnitudine eft alburni, cute Si carne percx tin
auftrali noftrte Britanni* mari pltirimus,inter fcopulos atqi iaxa frequens. Ipfe menie lulio anm
I c c c captum uidi,&: contrcdaui.per fcrenitatem atq; tranquillitatem animi gratia expatiatusm
mare in fcapha pifcatoria ad mflle pafllis. Si ludentem colore naturam ftifpexi. Mortuo marce-
fcit color,»: ad pallorem degenerat, Hscille. Germania coloris uariatione uocare poterunt

EPiscoPVS pifcis,uideinH.eIementointcrHomintfimiIcspiices,

EPITR AGEAE,ideftfteriles;uideinBalagro. , , . n’ t*

EPODES pifces latos Ouidius numerat inter pifces inherbofa arena degentes, i unc
podes lati, tum molles tergore Ran*. Sunt de Anthiartim genere pifces plani & Iatf,quosUuI. p»
gus Romanum Lopidas Si Leczias appellat, 6(c.Bellonius.

E P V R. V s, EWg©', genus pifeis, Hcfychius Varinus,

E qV 1 s el I s.uide Hippurus. , «■ '

E q_v V S, tWa©',pifcis quidam,idcm forte quem Epicharmus tiocat,Kuf«i«ii‘««('f' »•

Aa*, (id eft Pifces coraci fimiles. Si equulei Iteues, nimirum fine fquamis uel fpims,)
Athencus ex Epicharmo. h vexij/, (forti vKiti,frof ter carmen) » Kxhminirjdem ex

Antiphane Colophonio. iW.i>«i/,pifcis quidam, Hefychius Si V arinus. Differt ab liippu

ro qui ab Oppiano uocattir hippus . ab Epicharmo didus irpidion,uel (Ut alij legunt ) Wpioion,
MalTaritis.Ego utruncj uocabulum corruptum effe puto. Si in noftris Athensi codicibus reCte
legi hippidion.Hefychius Si Varinus Hippon magnum pifcem marinum effe feribunqut smA> 6a
gnittidine hoc nominis ei fadtim, (ficut hippofelino, Sic. ) non a fpecie aut forma, conqct^us.

H/ppaledryone quotj aliqui effe putant marinu animal ; qua dc uocepliira diximus m bquo

DeEcjuo. Lib. IIII. A’5’5

quadrupede a.ubimcntio fitanimaUum ab ieqtio denominatorum, Oppiano libro i. Halieut.
hippi p((ccs litorales funt* Httvxt» H5f«/AA<f/,Numenius.

Ad Cadaram rubri maris pcninfulam exeunt & pecori fimiles belltse m terramipafiap^ radi=<
tes fruticum rcmeanc:& quaedam equorum,alinorum, taurorum capitibus, quxdcpafcimturfas
ta,PIinius. Nauta rei piTcacorix bene peritus , dC cjetera quam bohus,8(^ a mendacijs alienus,
mihi religiofe affirmauiqfe beluam uidifle marinam, cuius riori modo caput, iicur Plihius ait, Ted
etiam pedes Equi ipeciem firntlitudirtemcpgererent, Gilhus. EquUscetorUnilispoftpetfius
£n templo quodam Gabalis fpeAatLirjPaufanias in Corinthiacis.

Hippocampum Plinius K Oppianits hippum UocarUnCi Atheftarus hippidum t lege hippi» H^oMwpwf.

IO dium,) Bellonius.fed coicdura haec tantum eft, CfUnt enim faile hippocampi j BC hippidiaj hoc cft
ueluti paruuli quidam equi,& Ae«jhoc eft l^uesj fine pilis dC fquamisi) nos plura deHippocam»
po in fuo elcmentonibi etiam de Hippopotamo, id eft equO flUuiali dicemus. nippopotamus

ZydeathanimaleflTediciturmarinumjforma mirabile, fed innociiu. Caput enim habet ut e- zydeath^
quusjfcd minusicorpus uerd dfacon' habet in omtii parce fimileicaudam longam/ed proportio-
ne corporis fui gracilcm:6^ eft rortuofa cauda ficut ferpentisrcorpus cotUm diuerfirnude colora-
tum.loco alarUm pinnas habet ficut pifeisret mouetur de loco ad locum natando, A Ibertus. Om-
nino quidemhUncefTequem Grgci Latini^ hippocampu Uocant,exhiftoriaeius facile coftabit,

^ DE FABVLOSO EQVO NEPTVNL QVEM

® TALSO QjriBVSDAM HIPPOCAMPVM ET HIPPO-

^otamum ap^elUre lilfuicj 'Belloniits,

40

aE R H A G M A fiiit antiquorum in fuis fabulis libertas, qUarlitn uMufiatein, dum ob=
fcura quadam ucritatis umbra obtegere conarentur, uerifimile quiddam efformauea
runt, quod credulas hominum mentes funioia quadam irtanitate obtCnebraret, Itaque
faiftum cft ab eis,uc quemadmodum uolanteis in aere columbas, pauoneS,aquilas,fuo-
rum Venerisjiunortis ac louis numinir currus ducere confi'nxerunc;fic etiam tridente infignem
Neptununl a quibitfdam ueluti hippopotamis per aquas deduci pracuniibtis Ncreidibus uolue
rint.Horum autem hippopotamorum ac Nereidum formam pro pieftorum libidineirt magnam
fpetftamium admirationem fic comenti funr,ut Hippocampi ciiiufdam potius, quam Hippopo»
tami rationem habuifle uideantur:quod etiam in AUgufti, multa irtfigniora reddente ntimifma-
yo ta,capri^rno facileappafet. C^uis enim hanc capricorni formam genuinam efle unquam iudi-
cauerftfFalluntur ergo plurimum, qui uanis antiquorum pidtiris tantam adhibent fidem. non e«
nim elt re uera Hippopotamus cauda Delphinea,aut in girum contortamecf Romanis alius un-
quam apparuit nuuialis equus ab hoc, quem fupra oftendimiis. Sed ea fuit principum, nominis
lui celebritati acq; admirationi ftiidehtium,ambitio : ut dum fe terra marim dominari fignificare
uellcnt^uo mfignia ucriiifqj elementi animalia, equum ac Delphinum , inter fc coniungerenr:
quod emaum monftrum’ quia ad dciecflamcnci marini figuram ( Hippocampum uocant ) acce-
deret,etia Hippocampi nomen quibitfdam retinuit, //«er 'Bellonius. Bipedes equos Prorei Vers
filius dixit quarto Georg.& bipedes equos tnarinos Valerius i.AtgOnaut,
«5ii<<e/>i««!Wf/,Orphcusmhymms deNeptuno.

then^* cumahjs quibufdam pifeibus nominantur ab Epicharmo apud A-

O

iiffi

fhlfalus.

454 De Aquatilibus.

DE ERITIMO.

R I T t H 0 S pi&es Dorion inquit eadem facere (in cibo nimirS) quat tbalcides, & fuj,
ues eas effeinhypotrimmate.Epainetus in Pifcibus,MuIlelaait,fmyrnidcm (lege,fnia
ridem) quam canis cubile (cynofeuna) nonnulli uocant, cbalcidas quas dC fardinos di.

_ funt eritimos,miluum,&lc. ( Simplex hxcfifcmmemmenaio ejl,mttimerfritiitio,mfi^odjar.
ims imerpretatur chuldies-MC Fuommit iis emueru^iribens MjieteUm eritimes dixtjje fardinoi ; mi enim
ex Arillmle tierU hiec,fed ex Epeemiei,nm id tamen qmdF mtonus fennt,dkente,Atherutm reoMt.) Ariliote
les libro c .hiftorfe animalium fardinos ipfas appellat. Callimachus in Appellationibus gentium
ita fcribit:Encraficholus,eritimus,Chalcedonij.Et alibi, Athenienfes, Athenams;

lanquam unius piicis tria fint nomina, encra(icho!us,eritimus,iops:ucl duorum.Iopem quidem
interhepfetosjideftminutospifciculos nominauit Athenatus ; Nicander etiam in Bceotico

eorum meminit hisucrfibus:li!<t!'ow»Vi(«f’iytA?<ni;ti/j^««iiii»7r«(», K<plc}qei,ntrxunr%iafti(int^Hi

Kji c5$i. Dorion encraficholorum mentionem facit inter hepfetos, ( Si ab iopibus dilcernit:)
e4st5! w/illr (fe ei fajjras,» a&ielvecejM xte&isydCCi Thrifla Si cognati pilees, chalcis Si e.

ritimus (alias ii^’i7»(«©-,non probo) facile digeruntur,Diphilus. i'i»4 piicis quidam eft Callimaa
cho.Hetychius, VarinusSiSuidas. Eritimos farda eil,(hocfalfiimel[eexprxcedemiius apparet)
uel fards limilis,Hermolaus i|f Efl Si adicdiuum ■^iaj(<©',pro ualde preciofo, ut Ariftophani in
Equicibus,<^’ia>f««('4?t

DE ERVCA MARINA, BELLONIVSl

vomodoterreftres eructe ftirpes depafcuntur,(ic marinae uelcuntur algis.

Marinae colore Si figura terreflres aemularentur,nifi pedibus carerent. Horum Io«
co uillos habent, in ordine ad tergus utrincp difpolitos,aIumine fifsili tenuiores, (/«•

^ gulos) floccis fepttiaginta quatuor tam in prona quam in fupina parte conflantes, pe*

nicillis tubo infardis fimiles-.quibus pro pinnis ac pedibus utuntur.Horu enim inferiores gre&
fum,fuperiores natatum fubminiflrant.Non natant autem more pifeium pinnis praeditoru, fcd
fuis uillis aquam impellunt,ac perpetuo in imo confiduntimoueri enim non poflunt,nifi inferio,
ribus uillis aliquid pertingatColoribus tam numcrolis uariegatae funt,utnulla ars pidoria hanc
uenuflatem imitari pofsit. Sex digitis longiores, unico crafsiores, raro cohlpicies. Maculas per= S*
niultas,albas & rubras utrincp in lateribus habent, lineam redam,liuidam,in fummo tergore,to.
tidem^ articulis loricantur,quot floccis conflant.Supina parsneruo rubro diflinguitur, quo fe.
ipfas contrahunt ac dilatant, quatuor uilloru ordinibus circumftipatae : toridem^ in dorfo lineas
tranfiicrfas luteas inter articulationes , quot uillorum tubulos habent. Catterum eruca: inerti dC
molli fiint corpore, ^ .. . rr

Has tefludines marinEe,qua! potifsinium algas depafcuntUr, plurimum appetunt, ut i)s dilfe»

dis integras erucas plcrunq; repererim,Hacc ille.

Aliud uidetur eructe marinaegenus, quod Rohdeletius Phyflalu Aeliani efle fufpicatur, aut
einonualdedifsimile:cuius&imagincm£^hifloriainPhyflalodabimus. f Eft & phrygamum
Bellonij animaltenue,oblongum,parua:crucaefimile,Sie.utinp.rcferemus, 4«

DE ERYTHRINO. RONDELETIVS*

Pro T^ndelenj icom noflram iam olim ytnetijsfi^ampfumiis^etft tnkiis accitratL

IPY9FI>

DeErythrmo. Lib.lIII.

p v' © P I wo s uel if I/Seiiot, aliquando a Plinio rubellio, aliquando feruato Graico no. A
mine erytlirinus dicitur. Gaza Plinium imitatus riibellionem uertit.nomcn a rubro Li6. jj. cap. to
colore pofitS eft.Cyrenati autore Zehodoto apud Athenaium ( u6i ex {r!ife]]'o Ae hycca Ui. ji.cr y.

I ^ulibro7.)imlui uocabant, autore uerd Clitarcho, utideni alibi fcribit, ( eodem hin)

«('iaiw.Qui Graeciam nuncincoluiit AtSetr»!/ corrupto uocabulo.pro erythrinum.In Gallia Nar.
bonenfi 8C Hifpania pagel.Roms phrangolino,ucI phragolino, quaii paruS pagrS, Cofundiint
enimiili omnes pagros cum erythrinis,InLigitria,& quada Italix parte pagro. Obieruandum '
diligenter eft ciiculum,Iucernam,alioscp rubros pifces,GaIlis,&maxime Parilienfibus dicirou
getzmobis aOft MonfpelienGbus, mullos, rougetz nuncupari, ne quis Gallica nomina cum Gra
la cis temere confundens,illos erythrinos cITe putet. ,

Erythrinus pifeis eft marinus,pclagius,autore Ariftoteletfecundum Oppianum,btoraUs. c

S.detiili,

S(r’ ^ ipilwTW, tninul «p.ij,

i'of7retyt&KKvyis 7s n i^v^zieoi, Ub. t. «wy/n.

Nonnulli flauam pifces in litore atenam •“e-

Mandunt, 8i terra quicquid nutritur in alta,

Hippi,coccygcsceleres,flaui^eryclirini.

Hyeme quidem in alto mari dCgunt,a:ftate Uerd terram peti!t,.8f circa litoPa capiuntur. Sunt
8£ quaedamprofundalitora, in quibus etiam quouis tempore degere pofsint.
ia Erythrinus colore eft rufo fiue rubefcente,uentre candido,corporis forma, pinnaru fitti, nu* B

incro,cauda,aculcis,branchijs,pagro limilis, roftro acutiore 6c ftri(ftiore,corpore miniis lato, o=
culis magnis,in quorum tunica cornea binte macul* aurete apparentrore eft paruo,dennbus ad.
modum paruts,rotundis acutiscp.lntuscandidifsimus eft,uenti tailum medium habet, cum pau
cis appendicibus fed crafsis K magnis: inteftinacralla,hepar ex albo rubefccns,aquo pendet fel.
lis uefica oblonga,mefenterio SC fpleni alligata Splen ex rubro nigrefcit,& magnus eft,li corpus
fpeiSes.Lapideshabetinccrebro. Incrytlirinis,paircrugeneribus,&channis,nul'acftdiftin.s«i<t.

«flio maris K focminx, fed omnes fceminas efle argumento eft , qudd in omnibus oua reperiun.

tur aftate,quuni parere debent.

Capiuntur aiftatc.rard hyemc,uel quia pclagij cum ftnt.aiftate ad litus accedunt : uel quia pi. E
jo fcatores,aiftate quam longifsime polTunt a litore, retia fua expandunt.

Falfum eft hos uerti in denrices.Qui error inde ortus eft, quod cum maiores fiunt,propius ad A
fynagridis, denticis iie formam SC colorem accedunt, minuseg folitorufifunt,acueluticanefcut; Ciuidnonuef
quem colorem apte refert minium pauco candido diiutu, fed Facile peritus maculis, Si dentibus,
afynagridediftinguet,dequapoftea, ’ ’ tices.

Eft & iliius error coarguendus, Fonij lih.uca^.i^.) qm' uulgo didJum pagellum fiue phra= Erythrinos oB

golimim quem hic repr^efeoramus non cfleueterum erythnnum exiftimat. Verum id me pluri» ArijlotcU cr
mum mouec, inquit, ut ab ilioriim opinione recedam, quod Ariftotelcs 8C Plinius erythrinos uel Plinio
rubeculasgrauidas,6(: ouis plenas toto anni tempore capi afterant: cum in eo genere mares non
ftnt,quod phragolinis minime accidit, qui pluribus anni temporibus, fine ullo ouorum ueftigio 7i^ZuotcZ
40 comeduntur. locus Ariftotelis eft lib. 1 1 1 1. De hift. animai. Quemadmodum in oftracodcrmis poJe ^uuidi
dC plantis eft quod paric 3^ generat, non autem coeatific &inpifcibus pafierum genus &C crythri funt,oiMrepcm
norum 8C channae, omnia exhis oua habere comperiuntur. Et libro v r, de erythrino &channa
ambigitur : omnes enim grauidi capiuntur : & Plinius in quodam genere omnino non funt ma» ff
res,ficutinerythrinis3:channis:oipnesenimouisgraiiid*capiunrur.Eft&:aIiusdeeadcmreLb;f;«T;' ‘
Ariftotelis locus libro dc gen.anim. His in locis , QC omnibus alijs in quibus aut Ariftoteles,
aut uetcrurn autorum quiuis,pifcishuiusmeminerunt, omni anni tempore ouiS plenos erythri»
nos minime dixerunt,led quo tempore uterum ferunt, ( hoc autem illis uere accidit) omnes ouis
pleni femper reperiuntur, unde omnes foeminas etTe colligutautores. Quis uerotam focundus
eft pifciSjqui omni anni tempore ouisgrauidus capiacurc'f!V?(//»fo^iBor,JncmulIus quidem, qui
jTo ter anno mrere dicitur. Ex quibus pcripicuum eft,ex eo quod pagelli noftri fiue phragoIini,a*
liquando ^e ouis reperiantur,non effici eos non efte ueterum erythrinos,

Qi^^Pl^^^sffit^i^ ^^fti^diorcsfLmtquamphagrusjerythrinuSjhepatuSjrynagris^Athcpanrm Qudditcrui^

SC fynagridem manifefts notK,&: minime dubite,a phagro 5C erythrino diftinguunt, ut mox di» crythrinuexm
ce mus. unde fit, ut phagrus SiT erythrinus fuperfint quam fimillimi, adeo ut etiam a uulgo confim
dantur,ut « horum dcfcriptionibusliquet. At de noftro pagro nemo dubitat, quin istmiquoru
fit pagrus.Quare reftat crythrinus,procuIdubio is qui pagel a nobis, a Romanis phragolino di»
citur,quauparuuspagrus.

Olim pifcem iftum necp uilem, necp comendarum fitifie comperio. Si quis tamen illius fub» V
Itantiam mediam glutinofi humoris expertem confideret, SC degufter, is murenis bugloflb a^»

Itjscp pcrmultis,qui dC apud ueteres fuerunt,8(; apud nos funt magno in pretio, proferet, na necp
dura carne eft, ut cuculus, draco:neqj molli uel diffluente, ut aph) a : neqj tenaCi glutinoib^ ftic»
cOjUt anguilla:fed carne auratis caeteris^ media: fubftanu:e pifeibus finuJis ; ideoi^ bonum fuc*

4*^6 De Aquatilibus.

cum siEnit.rarfs altt.non difficile coquitur.aluu non ciet : quia mediocriter Beta e(l carne, pfe
ratur ut aurata, frigitur etiam, &: aceio,folijs lauri,myrti,citri, iuglandis afpergitur, diutius^ ferr
uatur.Aeftaie elixus, ex aceto rofaceo fuauifsime editur.

de eodem, beelonivs,

Erythrinus GrteciJ a colore rufo, K a rubro Rubellio Larinis appellatiirjalij Rubeonemf;^.
htllimcm potius) uocant:qui,qudd Phagro iim/lis efle (dempta magnitudine ) uideatur, ob id uul.
eo Gallico Pageu nominari coepit, uel quod impuberes nobilium pueri principibus feruientea
Paggi dicantur.Mafsilienfes enim Pagium intelligunt,ad diferime Pagri,quem etiam Pagre no
minant ; Venea Arborem ; GraccUm uulgus, mutatis iiteris,Lethrinum : Romani Fragolinum t»

^^^Proinde Erythrini rubedo languet , neq; ( quod ad eius formam attinet ) ut Mulus, teres eft,
fed latus ut Aurata.Rubet equidem ut Mulusifed rubedo ambobus non conutnit. De qua Oui.

dius ita cecinit, , , ■

Orphus,ca:ruleacp rubens Erythrinus in tmda.

Pager Erythrino maior eft: extera fatis inter fe cdhucniunt. Erythrino frequentes quidem fnfunt
fquamx.Sf firmiter interfe coiumftxrcapututrintp planu,ad Abramidem fluuiatilcm accedens;
caudam habet bifurcam, latanitpinnas oblongas,incufpidcm abeuntes : quaru qus in tergore ma
gis exporrctfta eft,ca continua efle c6fpicitur,in qua fpinutse feu aculei duodecim C ^ondtletij icon
■Xsf.ofiendit,mjlrifx.l x.numerantur,)Oculoshabetlatos,quorumirispupillamambicns,argen> la
tea appateupupilla autem illis nigerrima eft,narespatulte:dcntcs exerti ac prominentes, fuperne
odo atep infra totidem, quorum molares multum obtuft fuht.Ridum oris non ualde grandem o«
ftcndit,in quo linguam aibam facile cofpicies.branchias utrinq; quatuor:cor,eruo paulo maius;
Hepar ladeum,in mediocres lobos partitum,quoru pars finiftra longior exit, cui ftomachus ob-
longus fubfidet, Cicadas,Locuftas,Caridcs,Pifciculos SC Cancros uenatur Splenem non
habet alijs pifcibfts proportione refpondcntem: paulo enim maior eflefolet. Ouis plenus circa
Aprilem eue competitur.

COROLtARIVM.

ERYTSRiNVS pifeis a rubore didlis Grxcis,uarqs tnodiS feribitur. Oppianus ST Eu«
ftathius habent t/Str®' properifpomendh, rho in penultima ablato , euphonix caufa ; Sd C uidij 3®
Halieuticon in Gryphi) xditione,qux Aldinam imitata eft.Maflarius etiam apud Pliniu fimili-
ter legit. Artemidorus rho non omifit : Ut nctf Athenxus, qui etiam penultimam circumflexit,
(quaiiqua alibi in eius codice,uitiato opinor,antepenultima acuitur,) Oppianus quidem & Oui
diusin carmine producunt. E^vStvoi genus pifcis,Heiychius Varinus, ultima acuta, no pro*
bo. In Ariftotelis libris eUulgatis alicubi etiam ifyfaos reperitur, per ».in quod facile tranfttur

ex «.Noserythrinufemperdicemuspenultimalonga.&rGrxce circumflexa, Sdc. V«<^,(Va.

rinus primam circumflcdit,melius puto m«»s,) tjvSfirS-jHefyChius. f Eft erythinus qui rubei,
lio, &C rubellus, 8d rubrus (.ruier potius in reSo: G»si<t ex Jrijiotele dieuhi ruhnm tranfiulit ) Latine diei,
tur, MaflTarius. Apicius rubellioncmuocat, quo nomine Plinius etiam femelufus eft. Ru.

beliio. a colore rufo,nifallor:quanqua Oppianus libro i.{ea>Seit’ tfuSmi, id eft flauicp erythini,di. 40
xiqVuottonus. Rondcletius in Alphefte laeficf; & ifaflget/ colorum nomina inuicem aliquando
tranfponidifertc docuit. Rubeonem etiam Uocat hunc Theodorus exPlinio, Idem Viiotto-
nustcum rubellionem dicere debuiflet. Paiiluslouiusrubcculampro erythrino dixit, quo uo
cabulo erithacum auem ex Ariftotele Ga2a interpretatur, f Rubellus pifeis uulgo rubella,Nia
phus Italus. Venettjs arboro uel lalboro uocatur,in Sicilia Sarofano. ArboremMichael Sa
uonarolaLatinenominauit;PlatinaRouillionc,fedhoc dubium eft: uide infrain F. Phagros
(immo Erythrimt) Romani,&: magna pars Tyrrheni litoris accolarum FragoIinos,V encti AlbtM
restipft ucrd Ligures antiquo nomine Pagros appellant; quos, quum fefqtiipalmi magnitudine
exceflennr^m Dentices fine Synodont^s eiTadere,comums pifeatornm conicndis exifliinaUtt.Ii
piices a coloreipfb (apparent enim rubro uino madefadi ) Erythrinis Sc lecinoribus piicibus afi ys
ftmilantur a Spcufippo,Iouius. f Erythrini ex miluorum genere ^{«tfiticr/plo^ctt, rubris
pinnis, Ebenis & Peucerus.Sed miltiis pifeibus Sd erythrinis comune nihil eft, nifi color foriai-
fis. ad fada a colore nomina, qux ne cui imponerent circa hos pifces Rondcletius quoqj monuit.

C^uamebrem Angli etiam errant, qui erythrinum interpretantur a recbet.fimilem caponi pf*
fci.fed undiquaqj rubentem. Cuculum.Lucernam, SC alios rubros pifccs.Galli ad maximePa
rifienfes uocan t Rouget : nofiri tierd Monfpelienfes mullum fic nominant. Canendum aure ne
quis Gallica cum Grxeis temere confundcns.illos erythrinos eiTe putet.Rondelctius.
bert (Adamus Lonicerus feribit (?vo6tb<trt,xnobarbum fonat) in Regimine Salernitano GaN
biOjR ogetus.pifcis eft marinus , notus, durx carnis, fld falubris : cognatus nimirum Lucernx dc ^
Cuculis.FlandriTfoobnert proferunt, dd iiulgd rubellionem interpretantur. Quoniam igitur (4
Germanicum Erythrini uocabulum nondum inueni,(ut neqi Anglicum,) periphrafi interim ap
pellabo, ©K £Iem« tot fptctbtrtdjifmcn, hoc eft Cyprini lati matinu genus rubicundummt-

DeErythnno. Lib.IIlI. 4^7

nus : pagrum enim ei fimilem , fcd maiorem efle aiunt. Pager erythrino maidr cft, Bellonius.

Erythrinum Hifpani pagel,(L#/i««! fargo,) Romani phragolinum uocant, quafi panium pal
grum,Rondeletius. Qiii Iftriam incolunt, Illyrif puto, Rybon, ut audio. 3i9tflf4), (id cil

pifcis ruber,) in Noruegia pifcis eft marinus prafino (cyprino lato) noftro magnitudine & figm
ra fere fimilis,minoribus pmnis, totus rubens intus & foris.Laudatur in cibo.Hicpagro aut ery»
thrino cognatus fuerit, (i non alteruter eft. Sed canenda eft homonymia : quoniam Angli alium
quocp pifcem Lucernis aut miluis congenerem tJvcbftfjTbc uocitant:&::K«tftf4) Anglorum in»
ter Oceani afellos a Bellonio nominatur, f Coruulus pifcis quidS, alio nomine capo groflb cir=
ca Romam dicitur, dC ery thrinus ob colorem a quibufdam creditur, fed male. Rufcupa di
10 Ruburnus barbaris uocabulis inter pifces nominant a Murmellio. Huc pifciculti (inquit idem,
de Rupurno fcntiens puto) fi quando ediftet Cicero, proculdubio elegans ei nomen indidiflet!
Harcngam infumatam aliqui Rufcupam nefcio quo idiomate appellant,Ge. Fabricius.

Ruburni quidem nomen cuiufcuntj pifcis, a rubicundo colore fidfumarecentiorcquodam
uetcra ignorante apparet.

An in pifcibus quocp fiat conceptus fine mare,non *que apertum eft.fed potifsimum in flu.
iiiatiligcnererubellionibusidaccidereuifumeft. etenim nonnulli ftatim habere oua uidentur,
ut deliis in hiftorijs fcripfimus, Ariftot.de generat.anim.^.i.Hunc locum legenti ( inquit Vuot=
tonus) Ery thrinus fluuiatilis etiam fortafle uidebitur: nifi mendofus fit codmt, quod certe fufpi»

cor. nam quod ftatim in eo loco fequitur,( Etenim nonnulli ftatim habere oua uidentur ut de his

10 in hiftorijs fcripfimus,) de phoxinis potius uerum eft. Sexto enim libro hiftorix animahum pro= piov' ‘
batAriftoteles oua etiam fine coitu confiftere; quod argumento conflat nonnullorum flutiiati» °
liuminam phoxini ftatim, prope dixerim cum nati funt, dC admodum parui adhuc oua habent
Hscilleiuterythrinus marinustantumintelligatur. ’

Simon Paulus Suerinenfis erythrinoscapifcribiiinlacu Suerinum alluente non procul O»
ceano Germanico. Datrhombos SinucflajDicarchilitora pagrosiAcUiusSyncerus Ncapo- *

^ Iitanus,erythrinos puto pagrorum nomine intelligens. f Arilioteles.Dorion&Speufippusin
fecundo. Similium pifces fimiles efle dicunt phagrum, erythrinum, hepatum, Athemeus. Et
rurfus,Ery thrinis hepatis^ fimiles pagri funqroftro duntaxat breuiore. Mihi aliquando ery-
thrini V enetijs confiderati, pifces pulchri uidebantur.fubruffi, magnitudine fere qua aurata; fcd
50 figura oblongiores,ac minus rotundi, puneftis quibufdam cceruleis infignes,prteferiim in do’rfo,
oculis magnis, carne in cibo bona SC albjfsima. f In omnibus pifcibus, excepto rubro ( erythrfa
no) di hiatula hoc diferimen eft,ut aut coceptacula leminis prolifici habeant, aut uuluas, Ariftot,

Et rurlus fibro a.d^eneratione animalium capite 4. Si quod genus eft (inquit) quod foemi»
nafiqamarem diftinctum nonhabeat,id ex feipfo animal generare poteft.quod etfinondum fi.
de digna exploratum habemus, tamen facit ut in genere pifeium dubitetur.eorum enim quos ru
bros flue rtibelliones uocat,mas nullus adhuc uifus eft, fed foeminx omnes fottu plens reperiun
tur. Verum de his nondum compertum habemus,quodfidem faciatfatis. Erythrini chan.
ns (omnes, m nddu T^ndeletins) uuluas haberemaduntur, Plinius. De fexu erythrinoru dC chan.
narum, nide Rondeletij feripta fuperius in Channa.

40 Optimifunt marini pifces & fubtilis carnis, illi nempe qui degunt in litoribus petrofis aut a. t

renofiSjUtaurats pafleres, arbores, Sfc.Mich.Sauonarola. Rouillionestrillie(i'fe^»!ai/o)per.
fimncs,m lacu Albano & Tiberi prscipue nafcuntur.parui funt «infiiaucs, coquuntur & con.
diiintur permde ac Ia<fVeoImi,PIarina.nome quidem Rouillionis arufFo colore facl^um uidetur,
ab erythrinis tamen genus diuerfum : cum laciiftris SC fluuiatihs pifcis fit, magnitudine fapo-
recp duierfus,ut apparet. Ius m pifcerubellione:Piper,Iigufticum, careum,ferpillum,aprj fe»

nien,cepam ficcam:uinum,paflum,acet5,liquamcn,oIeum;amylo ob!igas,Apicius 10.7. C Fra

golini uulgo didh (inquit louius) ex his qui ailant pifcibus longe probatifsimi. Sunt enim dC giia*

Itui gratiores, a: ftomacho nequaqua raolefti,utpote qui rationabiliter febricitantibus ipfis con.
ceduntur.nam prxter id quod de omnibus faxatilibus Auicenna intellexit. Pagri (Erythrini)
amui co 1 ‘^riri®hiimorisexuberantiamhabent:quietiamipfoiureconceduntur.quoniaiTi
quum uniiier um pilcium genus frigida atq? humida? iit naturae, humida frigida® cibaria febri,
citanti us ippocratis authoritate debentur, uraliquando mirer quofdamicrupulofiores medi.

cos, quum e ris a if,totum prope pifeiu genus perdamnare.Hos pifces hyeme longe fapidtfri^
mos experimur, e ad fummamfaporis gratiam acccrfcndamjganeonuiudiciotresomninocon
ditiones reqmrere dicuntur.fcilicet ut fint di recentes, & frixi, & frigidi:ita tamf ut Aranei) mali
fucco ac modico pipere torpefeentes eorum pulpa aliqua ex parte molliantur &: excitentur.

Ery thimm cibo fumptt Venerem concitant.almim fifttint, Plinius. Erythrinus faporc iu- g
eundo eft, Sf alimentum prabet copiofum. in cibo fiftit aUiiim.-ft in uino fuffbcatus moriatur. Ve
nerem ciere dicitur umum illud epotum, ut ait Xcnocrates;ucl,uti refert Plinius, nibcilio in ui-
MrJi^a&rt Vuoitonu ‘PlmusrefendeumompoanguilUdutefintne-

Erythrini epitheton eft Oppiano , rubens Ouidio. r, iuyU>,iy «, w i4shit a,

O J

458 De Aquatilibus.

^fvJiVwt.Homerus Iliad.JS. Schohaftcs Erythmos, montes PaphlagoniaiautPontiintCfpi-etattttt

Hefychius ( ih cuius uulgato codice ultima male acuitur ) ciuitatcm &: regionem Paphlagoniarj
genus pileis. Ery thini.Ef i^ffiwi.inquit Euflathius.urbs eft Paphlagoniae, dida arubore;ut re^
fert qui fcripfit tk 'tSuixx ( Sufhams ie Krhihus,&c.in cuius euulgun codici ultima acuitur. ) Strabo autem
duosVcopulos elTe tradit, qui nunc Erythini dicantur, id^ a colore, qui pifei etiam erythinono.

men dedit. r < . . n » ^

f Super omnia erythrino SC fepia uefei prohibebat Pythagoras,Laertius.Gyraldus in libro de

fymbolis Pythagora, fymbolum ttu tfcSiwj/ iSi«(/;hoc eft,NeErythinu edito, interpretans : Cum
uerd (inquit) erythinus pifeis genus fit coloris rubri,nos a fanguine uindida abftinere monet
Pythagoras, imitatus Hebraos, quibus ideo praccpttim eft ne fanguine uefeantur. Picinus non f«
rede hoc fymboltim tranftulit, Rubrum quid ne fufeipias.

erythrophthalmvm Carolus Figulus nomtnauit pifcc fluuiarilem, qui Germa=
nis alicubi idem fignifleante uocabulo IJietCDjle dicitur. Circa Acronium lacum, alburnum Au
fonij lic tiocant, pifciculum minimum, cui rubefeentes oculos etiam Rondeletius tribuit. Vide
fupra inter Albos pifces,in Corollario ad Leucilcum Rondeletij, pagina jo. Sed 8f alium part-
uum pifciculum fluuiatilem, que Galli Veron appellant, Rondeletius Varium, Graci quidam
( eodem tefte ) ab oculorum colore uocant,

ESOX pifeis a Plinio femel nominatur,his tierbis ; Praecipua magnitudine thynni funt, SCc.
Sunt SC in quibufdam amnibus haud minores, filurus in Nilo, efox in Rheno. Rondeletius
exos legendo putat,2dpifcemAntacaeumintelligit qui fine oisibus eft. Plura leges fupra in Co= xo
roUario de Hulbne,( quem dodi plctic^ antacaeum interpretatur,) pagina 6o. Albcrtus ezox per
z.fcribit, SC alios lachfum ( id eft fal monem ) uulgd didtim : alios hufone interpretari ait.fed Pli=
nium defalmonefenfifle uerifimilenon eft,cum eum pifce alibi fuo nomine appellet, netf de hu=
fone uel antacato, opinor, is enim non in Rheno, fed Danubio SC quibufda aquis in Danubium
influentibus ( iefte Alberto) capitur. Catterum in Rheno maximum efle puto fturionem,deinde
!ucium,quem Germani 4icd;t,circa Coloniam ©dmudit appellantialij ©4)nrttB uel ©n«t.
Vltimum quidem uocabulum e.litera praepofita ( praponiaOt potuit pro Germanico etn, quod
noftri cum nominibus pro more,ut Galli SC Itali Vn,praeponunt,plaruntJ decurtant, 8C e. uel a.
duntaxat efferunt,) ad efox Plintj fatis accedit.Pliniumfanc Germanicum nomcn,utpotuit,ex=
prefsifle coniecerim,non autem Latino nomine ( ut Rondeletius, nulla ueterum codicu audio= jo
ritate fretus.conijcit ) exoflem appellafle.De Lucij autem magnitudine fuo loco dicetur. Sturio=
ni magnitudo quidem faueretjfed nome non item. Si uulgd didus,id eft Salmo,eibx

Ifox. Plini) eflet,elox potius per hferibi debereqcitt i<t^. Idem uidetur Hefychij,que pifcem
Dio*, quendam cetaceum facit. Eft &C Diox genus pifeis frequens in Ponto,authore Fefto.

Ad primum iadum in reti Cato diaconus pro modico (pifce) immanem efocem exttaxif,
ad monafterium laitus accurrens detulitmec mirum, ut dixit poeta nefeio quis { utimur enim
uerfu fcholaftico,) Captiutimep fuem mirantibus intulit Argis, Sulpitius Seuerus in uita B.Mar
tini epifeopi Turonenfls.

DE ESCHARA. RONDELETIVS.

V o D htc repraefentamus noftri pifcatores
giroflade appellat, a fimilitudine pulchri Sf
bene odorati floris, quem noftri giroflade,
Galli oeillet uocat. Sufpicor tantei, nec dum
pro certo habeo, fitne ueterum Efchara, cuius men-
tionemafoloAthenao fieri comperio ex Archippo.
Super faxa enafcittir ex pediculo exurgens, aliquan-
do fupra ligna in mare deieda.nonnuncp pediculo ca
ret.Ex dura terrea^ ftibftantia c6ftat,cute rubra con-
tegitur, qua fublata totum corpus ipedatur cribri in-
ftar perforatum, laducae crifpai, flue capitatae folijs fl-
mile.In cibis inutile prorfus eft. Aduerfus ulcera ma-
ligna prodeft. Vehementer enim flccat, SC fuperua-
cuam carnem abfumit.

COROLLARrVM,

Dorion nominat pifces latos buglolTum , d-»’?*!' . > quem SC K9e2|/ uocitent , Athenaeus.

Rondeletius dubitat an hac fit fpecies illa folea,quam oculatam ipfe cognominat. K«f«,pifcis
quidam,uel herba, quam aliqui chamtepityn uocant, Hefychius SC Varinus. Aurmir, iimis,

■n,-nTs xT^ioi rt, Archippus apud Athenaeum. Efchartim quidem Dorionis, pt- £a
fcem efle apparet, de genere latorum, quem Mnefimachus etia cum alijs pifeibus nominattefcha
ra uerd Rondeletij pifeis no eft, fed planta quaedam marina, fuco uel bryo marino forte cognata.

defetia

DcFabro. Lib.IllI. 4^p

dcfcribitur enfmhOc hflucse folijs.rugofum.ucluti contra<Sum,(inc caule, plurciilis ab ima radi*
ce exeuntibus folijs.Nafcitur in lapidibus teftaceis^.Praccipua ei ficcandi Ipiflandicp uis,&c.

Koieuilspiit, animal marinum, Hefychius SC V arinus.Conijcio autem corruptum efle uocabu=
lum,Si diuidendum in duo ,ut legatur,KoeiC,t5(«y&-:quoniam, ut iam retuli, »e<|' pifcem alio no=
tnine efcharon nuncupant.

E T E n s fquamofus eft,Koua parit, Ariftot. Helychius auratam interpretatur. Vide in
Corollario H.a.

E V o N E s pifces ab Epicharmo memorantui- hoc ucrfUjEwscit, ut

citat Athenxus in Salpe.fed inferius in Phagro pro Ewr« legitur aoW.. JSatalis de Comitibus in.
Io terpres pofteriore loco pra:teriuit,priore uiles tranftulit, ac fi legiflet wmi. Sunt 8C Euopes uel
Euopi pifces , de quibus fupra in Anthijs fcripfimus. fed in ijs fecunda fyllaba per o. magnum
feribitur.

EXOCOETVS Adonidis nomine deferiptus eft,

DE AaVATILIBVS. aVAE

F. ELEMENTO INITIALI

^ SCR.IBVNTVR,

DE FABRO SIVE GALLO MA*

RINOj RONDEEETIVS.

'1 ^ ' *''q«3ndo in quam pifeium claiTem pifcem hunc referrem, necj c«r pUnlvcb

J nim inter fquamofos, neqj inter cartilagineos , netp inter beluas rede collocari numerauerit
poteft,quomaijsommbus diTsimilis eft.nec^ inter recenfendustquips hunepifemi

pe qui una parte candidus,altera, nigricans, non iiqfed corpore concolore dem.
pta unica macula. A planis uero oculoru iitu differt. At cum exigua iit h*c diffe

. . - . acfigurarhombocapitetenusquodammodofimilii

nonmepte planis pifdbusadnunicrar! pofleuidetur.

Sequitur aliamulto^ maior dubitatio,quo nimirum nominepiicishicaueteribus nuncupa, a

de re fuerunt fententfe. Sunt qui milati Athentei efle fufpicentur, fola no cyuai.
mmis affinitate moti, quia a Romanis hodie citula (cetala,'Belloniiii) nominatur.Sed ijs, cum nulla
pronus ratione fulpicionem hanc confirment, aflentiendum non arbitror,

' ^ Acanthiam elfe piitauerunt. ob dorfi aculeos , fed non fine magno errore:

ueterum Graecorum Latinorumm fententia,ex Galeorum fit genere, hic autem thuf, mi m
ptlcis de quo nunc agimus minimefitj.uAbii/'»;. mjitilormii

Qiiibufdam^uidetur efle chalcis de genere rhomborum apud Columellam. Hinc efca iacen. Lfi

fotmm mollior eircdcbet,quamfaxatilium:nam quia dentibus carent.aut lambunt cibos, aut inte.,;,.^ "^
gros hauriunt, mandere quidem non poflunt : itaq; prteberi conuenit tabentes haleculas, & fali. Ub.t, caf . ly*

us exefam Chalcidem, putr em^fardinam, necminus fqualorumbranchias, &;quicquid intefli.

O 4

440 Dc Aquatilibus.

^ n., irxter titlfiQ T\ilrtr\

Libro 7‘

Libro 8»

ni pehtnys, ucl lacfttus gerit. Ex his liquet chalcide inter uiles prfciculos mirnerjrt.qm ,d ,llo.
nim efcam in uiiiaiia conijdcbantur. Athensus quoqj triehqs SC thrifsis afsimilat;X*M.J'ss
Tiimict «eiW« ’<«“ ™ W“> Ksn P oftremo hanc opinionem fun.

ditus euertit Arillotclis lib,6.de hift.animal. cap.14. authoritas, qui chalcidem inter fluuiatiles
ifccs recenfet His igitur refutatis noftra quidem lententia, pifcis ifle fuerit qui ab Athenso
taMii/s a Chala'de difsidens,uocatur : o;(«Aitsii. A Plinio faber fiue zeus. li.

1 „ . -7..,.. inouit idem faber appcllatur.Etlibro X XX i i.faberiiuczeus.A Mafsilienfibus

^ ■. T«T A/" A nt^ir\r\t« iTrtrafiir iH pft

trueie quia dum capitur,fuum more grunnit. InLerino infula, &C Antipoli rode uocatur,idcll,
rota quia rottcmodo rotundus fere fit, roftro non exerto nec hiante, 5C in medio corpore macu.

ChaUm.
fabcr.^Zw.

Libro 7*

Crfp.18.

vulgaria n!)= centrum. ^

' r -II, Caue autem rotam Plini) hic accipiasteam enim inter uaftifsimas beluas comemorat. Appa.

Rotapluii/ Ub. appellata: a fimilitudine, quaternis diflinda radi)s, modiolos carum oculis duobus u.

t „,-„|jp|audentlbus.Romffipifcishicnofl:ercinila,utditfiumeft,et:pifcisfan(3iPetri cognomi.

?p ■ c T ■< natur ferunt hunc pifcem fuilTequem iubente Chrifto d.Pcnus ceperit, ut in eius ore numifina
s. Pf 1 ptjct . reperiret,uttde digitoru impreflbrum ueftigia in medio corpore rclida fi-ierunt.Gal-

h' doree uocant,ab aureo laterum colore. Noflri cum Hifpanis gal. Santones Si Baionenfes iau,
chrilhpfms. )deft,gallum,adorfipinnisfurreais,ueluti gallorum gallinaceorucriftis.Gricihodieilgisf^*?»^,
aiuntmChriftophoru,dum Chritlum humeris geftans, mare traijceret. pifcem hunc apprehen.
ditre,& impreifa digitorum ueftigiareliquifle.

Faber pifcis eft planus, uel certe compreiTo admodum corpore, uarij coloris ; caput enim 8i 1*
” dorfum obfcura funt,pinttte nigricant,latcra aurea funt. In medio corpore nigram ( Hincfmi ii-
ibisfahr a fuUgmts colon ) maculam habet utrintp minimi nummuli magnitudine. Squamis tegi»
tur tam paruis tenuibus^, ut nifi digito fcalpas.uix appareat,faui9 corpore efle uidcatur.Linea
obliqua a capite ad caudam dudla eft. Oculum unum utrincp magnum habet. Supra oculos acu.
lei duo funt acuti. Spina dorfi decem aculeis inaequalibus firmatur,poftremiminimi funt , primi
maiores, medi) maximi. Inter binos aculeos eminent ueluti pili longifsimi,fetis porcinis fimiles,
ad quorum radices ofsicula funt, ueluti claui bifidi SC imequales ; quorum alter in anteriOrem,at.
ter in pofieriorem partem uergitte quorum medionafeitur pinna tenuibus radijs contexta , ufej
adcaudamprotenfa.Huicfimilis alia eft in uentre pinna, quinq; tanta aculeis conftans.Pars uen
tris utrincB ofsibus inftar acuti cultri fetantibus firmatur.Ex ea dua longifsims pinna propen. j*
dent Dute funt aliie ad branchias.Cauda in unicam definit. Ore eft admodum hiante. Branchias
quaternas habct.Gulam manifeftam.Inteftina tenuia in gyros conuoluta. Hepar candidum Cnc

felle.LienemrubelCente,exiguum,mefenterioha:rentem.Interintcftina oua rubra latent. Cor.

dis pars infimarubcqfuprcmaqucmadmodum S^ media,ex albo rubefeit, quod in paucis pifei*

Ortl,r®wra'*’'*'(§rSminusduraqu5mrhombus.NondefuntquiorthragorifcumLaccdatmoniorueirc

M ei pifee. putent,a«: porcum marinum LatinorQ,nec fine ratione, nempe quod grunniat dum capitur. Pfi.

I jft cao r nius: Appion maximum pifeium effe traditporcum,quem Lacedaemonq orihragorifcu uocant,
YbLiuTs- grunnire eum quum capiatur.Eandem fententH confirmant dorfi fpmae, quas idem Plinius por.

co marino tribuit. Inter uenena funt pifeium C inquit ) porci manni fpina: m dorfo.cruciatu ma= 4»
gno Ixforum.rcmedium eft limus ex reliquo pifeium eoru corpore. Sed cum porcus uel orthra.

lorifcusinmaximispifcibushabeatur,iseirenonpoteftdequonunc l^u.mur, & fi fatis map

tMicolor. num in Oceano captum Antuerpiae uiderim. Duo funt quibus a nofea fententia d^uci ali=
UUimm- quis pofsit. Vnum eft quod faber ab atra fuliginis colore didus effe uideatur, idif ab Oppiano
w; indicari his uerbis;

Pfc^cu me^ap%ypnpiepiSMp,nc/k crxtcuyitpy

XKA*t«,it9a>(SeMi'i'0i/i7rww^»m;^«‘5. r • ’ i- —

Sed quod de nigro colore hic dicitur,ad coracinum folum referendum effe pcrlpicue liquet
Fa6o-s6i«. ei,qui uerfus retSe diftinxerit. Alterum eft quod Columella Gadium freto, & Atlantico mart

fabrum proprium effe placet. Vt litorum ( inquit ) fic & fretoru differentias noffe oportet, ne nos f»
alienigeni pifces decipiantmon enim omni mari poteft omnis ehe, ut elops qui Pamphylio pro.
fundo>ecaIio pafeitur, ut Atlantico faber, qui & in noftro Gadium mimicipio generofifsims
pifeibus adnumeratur, eum^ prifea confuetudine Zeum appellamus, ^ua fit accipienda eUe

puto, ut maxime in Atlantico mari, K Gaditano freto repertour faber, illicm potius quam ahbl

Lii , eap 18 principatum obtineat, non quod nullo alio in loco nafcatur. Quod Plinq authoritate conhrm^
tur. Et hac natura. ut alij alibi pifces principatum obtineant, coracinus in Aegypto : Zeus. mera
faber Gadibus No equidem diffiteor pifces quofdam effe.qui quibufdam in litoribus lolam aut
fluiins aut lactibus reperiantur. At plurimos etiam pifces effe confiat, certis locisa ucteribus ai.
fignatos.qui aliis in partibus maris etiam tum capiebantur, uel poftea capti funt ym tamen amy
quorum literis proditum fuit, uel quiahorum locoriS pifces optimos Ei frequentifsimos, a bi r^

rifsimos celebrare uolueruntiuel quia indigenarum incuria, aliarum maris pymim liue auyum

aquarum, quas ipfi nonpcrluftrauerant, pifces ignoti erant.Quare cum nulla fatis ^ ^

piatur.
Libro 8.

DcFatro. Lit.IIll. 44r

litdearturqus ptopofitamfehfcnriam pofsit cbhiielIere,ineapernianeb,Uettrlim^ fabttim feu
ieum cITe puto.qiii hoc capite defcriptus fuit.

DE EODEW, BEtiotilVS,

Confpicuus 5C infignis eft admodum pifciSjCui ob colorem, ex auro ad latera concinne admCM a
dum refulgentem, imlgus noitruUn ( etiam fi antiquorum Auratam plane ignoret ) Doradar, hoc
efi Aurattc nomen indidit quem pifcem,alij Chrifto,alij Diuo Petro dcdicarunttGillius ab anti-
qliis Gratds Zefs ditfia fuifle putat, a loue qui Zefs Gnccis dicebatur. Mafsiiicnfes ob infigne
cius uoracitatem Trueiam quafiPorcam uocauertmttGenuenfes ab orbiculari eius forma Rotii
I» lumtBaionenfes ab aureo atcp micante coIore,qucm habet cum adulti Galli rufiici maioribus plu
mis communem,appellauenmt V n Iau,uel V n Cocq.

Rom® partto erat in precio,antequam Galli Cardinales, tnoftuo Paiilo Pontifice tertio,illuc t
profidlcerentuncft^ in ea regione multo minor,quam Lutetiae : fquamis caret, tenui^ efi acia* s
IO corpore ,carniuorus,ore extento atej latifsimo,oculis magnis ac profundis.

coroLi-Arivm.

Quidam ( inquit MalTarius ) confundunt zeum, fine quod idem efi,februm pifccra cum cdS
racino,eundemeire uolentesj utpote qui Plini) uerba hoc modo perperam interpretati fuerint.
Coracinus in Aegypto. Zeus idem,fcilicet Coracinusjqui &C faber Gadibus appellatur, qui qui»

40 dem fenfus peruerfus eft,& prater intentionem Plinij, qui libro trigefimo fecundo coracinum a
zeo fiuefabro aperte diftinxerit. Verus tamcnfenfus Plinij talis eft. Coracinus in Aegypto prin
cipatum inter pifces obtinettfimilitcr zeus qui faber appellatur, obtinet principatu Gadibus,
lidem fabrum acolore atra: fuliginis minus reific appellari prodidere, in fcnfu uerborum Oppia
ni forte decepti, libro primo Halicuticon dicentis , ut Lippij utar interpretatione, haud medius
fidius ufquequacp afpernanda: Et faber, & nigro cui nomina ditfia colore. Hac coracinus
habet, quae uerba non ad fabrum fed ad coracinum referenda funt. Hi enim crediderant ut zeus
pifeis faber diceretur a fimilitudine febri fcrrarij,qui fuliginofus efi, Htecille. Fabrum pileem
figura orbiculata nuncin templis fuljiendunt et Chriftopfaron ideo arbitror appellanqquia olim
Zeus lupiter nuncuparetur. Romani uocant pifcem fantSi Petri, fiuc Sittilam.Dalmats etia hac
jo a:tate Fabrumtqui.ciim ex eis percuntfiarer, cur fienominarent, mihi pulchre rcfpondcrunt.fc
ideo ita nuncupare,qudd omnia inftrumenta fabrilia in ipforepcriantur : quod quideipfura fia*
tim ucrum elTepericlitatusfum.HifpaninuncupancGallum: &qucmadiiiodumoliminterlaus
tifsimos pifces.ficnunc apud eos numeratur.

Quod autem quibufdam modo uideatur Chalcis, modo Galeos , modo Citharus &: Situlus*
(Citmlim dicere mluic,ud f ocius cyttum.num Acheniti cytmm,ut ^ndel.firihic, uliqui hunc pijcem ejfe frpeuci,
fune. Hu quidem tum uarue opiniones Jiiper antiquo huimpifets nomine "Pauli louij /iwir, j poflem amplifsime
confutare,nifi amarem eos, qui primi conati funt huic parti luce aliquam afferre, Gillius. Bel-
lonius hunc pifcem Anthijs (quo nomine alios quoqt pifces latos,ut fietolam uulgo diflam, ccii
generali iiocat ) adnumerat, Zu/t,id eft lupiter qua ratione fit appellatus mirortconiecerim aus
■^0 tem ab alio eius nomine ygcknv! , prima fyllaba ablata. Si x.in {.mutato, fic appellari potuifle.

ZoMc, genus pifcis.Hefychius & Varinus,uidetur autem non alius efle pifeis quam {wt. Et
rarus faber, Ouidius in Halieutico inter pelagios. Chalceus,(x*x«ti;c,td eft Faber) alius quam
chalcis.in Cyzicenoru regione nafcitur,rotundus 5C orbicularis,(wifet.)iif«j)(sam/*ass^»c,)Athe»
nacus,&quiexcorcpetijtEuftathius. Videplura in Corollario noftro de Chalcide. Cetola
nomcn,ut Roma uocant,a {tvs forte fadfum eft, ceu diminutiuum. Doree quafi aurata, a Gal*
lisappellaturtquod nomen Anglisquot5,ut &: ©urc.nefcio an de eodem pifce.ufitatum efieau
dio. Germanice nominemus licet S.Pctcrs fifcji.hoc eft S.Petri pifce, ut ftlRoraani appeb
fant. Ligures Zaphirum appellant, louius. alibi tamen de aurata ftribens, ftarum ei fimilcm
facien's,zaphirum uulgd nominari infinuat.

yo Piftem egenere planorum, fimilitudine hiftricis.ipfe dorfi acie aculeatum, capite extcnto,ore ^

latifsimo , cuius maxillae ex perfpicua membrana conflare uidentur, Romani Citulam appel*
lant,Iouius.

Chalceuscircapen’asherbolaspafcitur,Opp(anuslibroi. Chalcis qtiamuis carnem pafca* c
tur,non uagatur tamen, Ariftot.hoc forte dechalceo.nonde chalcide accipiendum eft : ficuti c*
tiarn quod uocem autfonum aliquem tedat chalcis,uerum non eft,fed de chalceo intelligendtim:
mpluribus offendi in Corollario de Chalcide,

Sapore,precio&:efflgie,ficaputabfcidcris,rhomboperfimiliseft,Iouius. *

FAEX pifeis Venctrjsdiaus.QiisreinTxnia.

p A R ro.VideinSalmone.

, ^festvca s,afrulas,refiiculas,algam, Apuleius ih Apologia i.nominat, tanquam maris e*

PE V T A S- pifces Gaza ex Arifiotele couerticproQr^cqya((.ifs, Flutae cRhyadcsfquo»

442 De Aquatilibus.

tiespifciumIotura.ueInaUisferitmaeie<Saeft,fagiuntutodOTemfcnn-cntes. Alii exangui

K murenis qu* fupernatant fok torrefafl*, uocant Grard flut^

Gaza rhvadas alias fpargos, alias pifcmm genera folitana uertit. Vide in Coi ollario deChalci.

de C Spargusj rhyas, uulgo fluta, Niphus. ego fluta nomen nufqtiam in Italia uulgo ufita»
tum puto.

T^c PDSSITIRVS PISniRVS.

ax T A T Tlieophrafti libellus de pifcibus infcriptus, in quo ille aliud nihil quam de iU
lis aquatilibus inquirit qua in terram egrediuntur,^ aerem uidentur haurire : deinde
de pifcibus fofsilibus, quam pofieiiorem eius libelli partem, edi ualde deprauatam, i»
nos hic interpretabimur Latine, Multa quidem inMirahdis narrationibus Ariftoteles,

& Athenaus ab initio libri S.eadcm habencunde hos quadam emendauimus. Pifcesiinquit)
alicubi fofsiles (tfm-ni terreni Plinio, v5n;)-BM,id eft fubterranei,Polybio) funt.ut circa HeracleS
&:alibiin Ponto, (8d circa TiumPonti.Mileiioru colonia, Athenaus.inRhegio,Ariflot.Crom.
nina forte legendum,ex Plinio 9.57 .ubi tainen aliqui Torone legunt.) Nafcuntur aute circa flu-
uios 8^ aquofa loca, qua cum ficcantur (certis temporibus) paulatim, pifces fubindehumorefe.
flando tetram fubeunttqua demum ( prorfus) iiccata.remancnt in ea, ucluti uiui fepulti ( ^TOei.
«a«;u!e« f V (w) “t animantia quadam in fuis latibulis hyeme condita durant, fine fenfu fere

K motu to^ida.<iubd fi loca illa, priufquam denuo aqua accedat, fodiantur, pifces illi moutm-
tur. Sic a: in Ponto contingit pifces glacie 5C gelu occupari, netj) fcntire aut moneri prius, quam 1»
in Plias coquendi intjciantur. Pra cateris aute gobio hoc accidere uidetur. Fere autem ( cmA}
fofsiles pifces liunt,e6 quod ab inundatione fluuiorum,in locis qua reficcantur uel oua,uel alia
principia gignendis idonea pifcibus relinquantur, nonnulla enim non ex ouis oriunf, ut anguil.
la ec centrifcus.Ethoc inHeraclea circaLycum fluuium contingit. Principia autem hac in ter.
ra relifla,perficiuntur durant^. netj abfurdum eft hos pifces durare.Multa enim huiufmodiaiU
mantiu exiguo egent nutrimento,ficutiferpentesquo^,8( qua latibulis le abdunt. Primum ici.
licet ipfa otia humore e terra manante, deinde eodemnati ex ouis pifces nutriuntur. Ad magnitU
dinem tamen aliquam eos excrefcere neq; ueriiimile eft, netp fertur, cum 8f loci anguftia Si ali-
menti penuria impediant. Catcrum durare in aere hi pifces non aqueualent, ac illi qui ab aquis
ad paftum egrediunturiqui fcilicet exigua tefrigerationc,&: qua ab aere eis praftari pofsit,indi. J»
gemmam uel ipfa branchiarum anguftia indicat,non multa refrigeratione eis opus efle.quamob
rem & anguilla tum in aere multum temporis uiuit, tum in aquis turbidis illico fuffbcatur. Et fi.
militer fofsiles pifces a terra eos ambiente quantum fatis eft refrigerantur. Sed quod circa fofst.
les in Paphlagonia pifces contingit,peculiarem Si abditam rationem habet. Illic enim profunde
admodum multos K bonos pifces effodi aiumicum hecp inundare aqUam amniO tjs in locis.necp

ah aMm manA ) colligi ahimaduertamr, undefeminia & principia generationis reimqut dici.
mus ReliqUum eft titfua fponte nafcantur.id^ continuo, necp enim coire inter fe poliunt. Aut
igitur hoc fieri exiftimandu eft ratione loci, qUi humidus fit, & omnino ferax huiufmodi pifciu,
propter certa calidi humidimeomoderatione. oriuntur aute quandoqj & alij quidam ( hsw

Plin legit yv mts,id eft, in puteis quoq; aliqui) pifces fponteiaut humores quofdam

alicunde manare cogitandum eft, qui generationis principia fecum adferantiquacmoxlocusido
ncus & recipiat & alat.Pr jterea hoc inquirenda de utrifcp.tum illis qui in aere uiuunt,tum folsi.
libus Utrum in aquam imraifsiuiuere ualeant, an in proprio duntaxat loco, qui eis naturalis fit,
ficuti fua a: marinis « fiuuiatilibus aqua, nam ex his quocp non nifi pauci mutatione fuftment.
Nam qui aquis rcficcatis terram fubeunr,&: qui glaciegclati detinentur, tjs familiare elfe hum^o.
rem magis quam aliis ( e fofsilium genere ) coniiat.Ergo pifeium ali) fimplicis natura: uideri de.
bent alii amphibii fecundum DemocritS, ut Si ali» quadam animates. V tuntur enim aere qua.
dam (ex aquaticis,) ficuti prsdiflum eft, Hiicufq! Theophraftus. Tranftulit multa exhocln
E- pa,- bello Plinius libro ^.cap.yy. ex quibus qua huius argumenti funt, adferibam : Circa Heracleam y,
' SC Cromna Ulias additur & Lrycum amnemipnhe mmtrum,m<ix tntm Jtpiturieodem^ Lyco amne ) « mul»
tifariam in Ponto unum genus efle Theophraftus prodit, quod extremas fluminum aquas f^c=
tur.cauernascn faciat fibi in terra, atep in his uiuat, etiam reciprocis amnibus fiteato littore. effodi
ergo, motu demum corporum uiuere eos approbant. Circa Heracleam eandem, eodem^ Lyco
anine decedente , ouis relictis in limo generari pifces, qui ad pabula petenda palpitent, exiguis

branchijs.quod fieri non indigo humoris, {JnffijlasidcmolTanchiasJiahenhquodnmimlrarejn^a.

time indigeant: & qua non ah aqua Jilum exigua/ed etiam ah aere extra aqua eiifrajlari poJ?it, Theephrapm:)
propter quod SC anguillas diutius uiuere exemptas aquis. Oua autem in ficco maturari, ut teltii.
dinum.Eademin Pontiregione apprehendi glacie pifeiummaxime gobionp, nonnifi pMina*
rum calore uitalem motum fatentes.In his quidem, tametfi mirabilis, eft tame aliqua ratio. Idem 6»
tradit in Paphlagonia effodi pifces gratifsimos cibis, terrenos, altis fcrobibus.in his locis ubi nui.

1» reftagnent 3qus,miraiur^ Si ipfe gigni fine coitu.Humoris quide uim aliquam meile, quam

DeFofsilibus. Lib.llll. 44^

militlt dr) puteis arbitratur, cum in nonnullis rcpcHantur pifces, Quicquid eftj hoc certe minus
admirabile talparum fecit uita fubterranei animalis : nifi forte uermium terrenorum SC pifeibus
nanira eft Hsec Plinius. In Rubro mari diffecSis lapidibus,innati intus pifciculi, & fquills.Si Theiipht,
alia qu.rdam animalia apparcnt.Theophraftus in fine libri de odoribusud que quidem non per»
tinere li^c obferuatio uidcturifed potius ad libellum de pifeibus iam citatum, fi uera animalia in»
lelliuit ut cadem ferme ratione lapidibus inclufi pifces, ficut fofsiles tcrr3e,uitam degant.Sin ani»
mantes non ueras,fed lapideas carum fpccies, (quales mult* f epcriuntur,tum fexis inclufac,tum
extra ) ad libram de lapidibus referenda li*c erant. Albertus libro 14. Eracloides hos pifces AltoSi».
uocat,Theopliraftum citansjctim Heracleoticos dicere debuifiet.Hicpifcis (inquit) multum fe»

»0 quitur aquam dulcem, ita quod terram fcindens de aqua tranfii ad aquam, SC aliquando in cauer»
nis latitat ubi a mnes fub terra confluere inuenerit. Ariftoteles tradit in Mafsilienfium regio» ArifiiteUt,
ne ftagnum elfe quoddam.quod flatis quibufdam exafluans temporibus tantam ex fefe pifeitira
effundat copiam, ut audiens quinis haud facile didis fidem prteflare pofsit.Idcm fpirantibus po»
ftea etefijs f c repleri fcribit,ut camporum planitie pauimenti in morem aquata, late omnia pro»
fundo ctia puluere obducant. Raftris igitur incola SC farculis altas defodientes ferobes, inde co»
piofifsimos cibis^ gratifsimos nullo negotio pifcts extrahere perhibent, Nic.Leonicus Varia:
hiftoria a.f. <f His fubfcribit Polybius libro j4.hinoriarum { ut recitat Athenaus circa initium ExPotrfw*
odaui) qui narrat in agro qui Pyrenaos montes SCNarboneni fluuium inferiacet, agrum efle
per quem feruntur fluuij Illeberis SC Rofcynus (qui urbes eiufdem nominis alluant, Gallis inha»
lo bitatas ) in quo fofsiles pifces rcperiutur,folomacro,copiofo gramine, fub quo terra arenofa eft,
ad duos SC tres cubitos altitudine, fubterfluente aqua qua a fluuijs aberrauit. eam pifces pabuli
gratia fequuntur.graminisenim radicibus imprimis deledantur, fic locus ille pifeibus fubterra»
neis repletur.quos effodiunt incola, T ranftulit hac fere firailiter Nic.LeonicuS Varia hifto»
ria 5, It. Idem (inquit Rondeletius) experientia noftra frequens nobis perfuadet nam in terra Ronifdrti»'
anguillas, ranas,alios^ pifciculos ibidem etiam generatos fypenumero uidimus:&: e terra defof»
fee anguillas aliquoties fpedauimus in uilla loannis Sciron.n uiri dodifsimi, Monfpeliefiscpfeho
laprincipis,inqua fophiftarum barbarie medicinam mifereconfptircatamfuo nitori reflituit,

Pomponius Mela libro i.cap.y.in Gallif Narbonenfis deferiptione: Atan fluuium (inquit) ex NeU,
Pyrenao monte digreffum lacus accipit Rubrefus nomine. Vitra eflLeucata(i»mni4iiiiitr«i)j«)
jolittorisnomei),&Salfu(£e fans,(UieSal/u.)Iuxticampas minuta arundinegracili^peruiridis,
c.atcrum flagito fubeuntefufpenfus.Idmanifeftat media pars cius,quarabfcilfa proximis, uelut ,
infula natat,pellicp e atqtattrahi patiturtquin SC exijs qua: ad imum perfoffa funqfuffufum mare
oftcndiiur. Vnde Graijs,noftris^etia autoribus,uerineignorantia, an prudentibus etiam men»
diici) libidine, iiifum eft traderepofteris,in ea regione pifccm c terra penitus erui, qui ubi ex alto
hticufcy pcnetrauit.per ea foramina idu captantiu interfedus extrahitur. Inde eft pra Sardonu,

SC parua flumina Thelis 8C Thicis,ubi accreuere perfacua, colonia Rufeino, ( Tcrfimun hoiie,
pttcomnaitu uicus Eliberti magnte quondam urbis 8C magnaru opum tenue uefligiu,

Seneca naturalium quteftionum libro j.cap. 19. Magna uis aquarum in fubterraneis occulitur, Smecd-
fertilis foedo fitu pif ium.Si quando erupit, affert fecum tmmenfam animaliu turbam, horridam
i 40 afpici,8C turpem ac noxiam guftu. Certe cum in Caria circa Myndum urbem talis exiliflet unda,
periere quicucp illos ederant pifees,quos ignoto ante eum diem coelo nouus amnis oftendit.Nec
id mirum. Erant enim pinguia SC differta,utex longo ocio,corpora, catterum inexercitata, SC in
tenebris raginata,8d lucis expertia, ex qua falubritas ducitur. Nafei autem pofle pifecs in illo ter»
rarum profundo,{it indiciu, quod anguilla: quoqj latebrolis locis nafeuntur, grauisSi ipfe cibus
ob ignauiam,ucitp flaltitudo luti penitus abfeondit. Virum bonum tam rarum fuiffe fuo tem»
porcluuciialis Sat.ij.conquerif.ut pro monliro haberi potuerit.non minus quam pifces ihuen»
tifub aratro, SCc. Pifces fofsiles (inquit Ge. Agricola in libro de animantibus fubterraneis) Ge.AgfkoUt
duorum generum inucniuntur,fed intra terram nonnihil teretes, ut anguillae, fed pelle carent te»
naciffquamis etiam, ut &( gobtj.duram^,nec admodum iucundamguftui habent carnem. Maio»
res cra si funt fere duos digicos:minores,digitum.ilIi longi,circitcr palmoS quatuor : hi tres. So»
num edunt acijtum.Eos pharmacopoltein uitrum inclufosdc trabe fiifpendunt,utfpedaculum
hominibus pricbeantilongo^ tempore alunt pane Sdalijs quibtifdam.Bx fluminibus autemquae
currunt in locis paludinoiis egrefsi per riparum uenas longius penetrant in terramtSf interdum
in proximi oppidi cellas ufep iiibterraneas , in quibus uinum uel zythum folet condi. Deinde
cum Theophrafti uerba de pifeibus fofsilibus recenfuiffeqfubdit: Verum nullos pifccs,qui influ
uiis uerferi femper foliti fuerut.poft inundationes in locis ficcis relitflos fubire terram uidemus,
fed omnes dc uita decedere. Itam cum fofsiles pifccs etiam in locis,quos non inundauit aqua, ib»
Icantinucniri.rertum eft illos eo per uenas SC fibras penetrare, Dequa re ulti a Albim Oricran»
ti.quod oppidum eft ad Polfcniciumfluuium,diIigenteraduerti. Pifces fofsiles (ut Gc.FabrfeGf.FafrWiifi
■(oCiusad me fei ipf;t,)qui anoftratibus Pci^fcr nominantur, funt longitudine palmi, crafsitudi»
nc-digithquanquamaiores etiam multo reperiuntur.Dorfum. coloris cinerei, cum puniftismul»

Iis, maculis^ tranfuerfis,partim nigris, partim coeruleis. In lateribus linea utrinif nigra SC alba.

De Aquatilibus.

444

Venter flauus.ctim maculis albis,»: pUneSis rubris ac nigris, ita paruis.ac fi acu fatSa effem. Ab
ore carnete particula: eminent, quas nando extendunt,extra aquam contrahunt.In Mifena trans
Albim duobus locis,quod fcio,fodiuntur. Ad Polnbiu amnem,prope Ortranti3:& ad Dobram
riuum prope Hanam oppida. Ite in pratis ad Rcdera fluuiu co[3iofe efFodiuntur,fi flumen inun.
det Ex terrEc cauernis ingrediuntur etiam lacus paludes. Cum aquat extra ripas excrefeunt,

e terra prodeunt. Aquis autem refidentibuSiin pratis campisiie relinquuntur,8C ubi greges funt,
relitfli uorantur a fuibus. Sordes amant,»: in cloacas,qua: alia purgari ratione nequeunt,inieai,
omnia confumunt.Cum in riuis paludibusiie Capiuntur recentesjfolent a tenuioribus etiam men
Cs adhiberi. Seruiunt in primis fraudi Agyrtarum,qUi eos alunt,»: uitris inelufos multitudini o.
flentant pro ferpentibus,quia forma a paruo ferpentenort multum figura differunt. Sunt qui eos i»
fpirare putertt. Vbi enim plurCs huius generis pifees fimul funt, fpuma fupra eos effertur. Vitro
inclufi ore angufto, crefcunfj 8: fuo quodam fuceo uiuunt u% ad femeftre. Eudoxus icripCt pi.
fces fofsiles reperiri in Paphlagonia etiam in locis ficcis.In huraidis circa lacum Afoanium, qui
apud Chium eft,»: itt Ceffriade,ubi elimola aqua fufeinis extrahi.tradit Strabo libro x 1 1. fi: Ii*
bro 1 1 1 1. Germanici nominis !3ci^6et uel !35ei fCctcr rationem ignoro. Eruditi quidam pi*
fcem muftelis cognatum eife putant, £«: Muftelam fofsilem nuncupant. Ge. Agricola non per f,
fed per f.fcribit peiftet.alij (hectputttn ( nos (Dcertrijfcbcn dianmm) uocant, inquit : qui funt
crafsiores.E riuisin Albim uenire aiiSt.icotte eius a lo.Kentmanno medico accepi huiufinodi.

Pf3lftf(J)Germanice,pifcesfofsiles,utHenricusEppendorfiusinterprctaturexPhmo,nes
fcio qua ratione. . ^ ^

Anguillas foisiles mcmorauimus in earum hiftoria in C. paulo poli initium,
r V C A. uide Phycis,

r V I, L o pifeis eft in Theodori Gazs translatione ex Ariffotelis de hifior. anim. libro 6.ca*J0
pite i4.quem Ariftoteles d-t/Aaiv» nominauit.eft aute gregalis, SC pariturus litora petit tranquil-
liora. Quaerendum an idem fit yvxcfivs pifeis apud Athenaum ex Dorione, cuius decotSum
iv i* fl i-linus la-ini omnCs maCulas SC fordes eluere aiunt. Meminit cius Epanetus quo*

que.rvaijHls quide Graecis idem fonat quod Latinis fullo, qui arte fulloniam exercet, 8:(utait VI*
pianus) curanda poliendaue ueftimcta accipit; ut pifeis cuius decodi fucco abfterguntur ueftes,
non immerito Latine etiam f‘ullOdicatUr.VvAa|;uerocurfullodicatur,rationullaeii,niflnominfs
rimilitudo,'I( Graeco inf Latinum ( nulla etiam ratione ) mutato. Quamobrem miror Aug. Ni-
phum ita fcribcntem:Fullo pifeis ( inquit ) Graece Chylon, Latine tum tullo, tum fullo, ruftice a*
pud nos tyllon appellatur. Eft 8: tyllo pifeis Ariftoteli memoranis inter fluuiatile 8C lacuftre
genus, f Carabo Icarabco ( quem Theodorus modo taurum uocat , modo fullonem ) antennae 4»
ante oculos pratenduntur,ut papilioni;»: albis infignitur guttis, (d^uihis fullonem forte nomi

nauit.) f ri/e^tt/f.idem cjuodarmfivs, mutato >e,in}'.Hefychius. Et alibi, quod y«t$tvs SC yvxcfevif
fada ftnt a },nPfa,quod eft rra4tt;!,genus pifcis.Idem, Sunt qui tincam, Ariftotelia

4ilwvx efle putent.&lc. V ide plura in Tinca Rondeletij.
r V N D V 3, V s.quEcre inter muftelas fluuiatiles.
r V N G V s marinus, uide in Lepore mar. A,

DE AQVATILIBVS. IN

QVORVM NOMINIBVS

CONi*

SONANS INITIALIS EST.

A D V S in Afello eft.

GALEOTES idem qui Gladius eft.
s A L E Gracis y«A« uel yaAi*, Latinis Muftela.

G A L E V s eifdem,3/«Atos,LatineMuftelus,TheOdoro Gaza interprete,

G A L A R. I A S,uel Gallarias.uel CaIlarias,Uel Clarias, Afelli ipecies.
GALEONTMVS alius uidctur a Callionymo. Vide in Corollario primo de ^

, I N A uulgd nominatur Mafsiliae Cuculus pifciSjUtROinae Corax, ipecie inter fefi*

CALtVM

DcGaro. Lib.IIlI. 445*

G A I, L V M Hifpani dC Celw circa Monfpelium , Santones quot^ Si Baionenrcs lau, id eft
gallum uocant pifcem qiic antiquo fabri nomine fupradefcripfimusta dorfi pinnis furretSis ( in.
quicRondcletius ) uclutigallorum gallinaceoru criftis. f Lyra etiam pifcis (inquit idem) a Ger.
manis inferioribus ©ecburt, quali gallus marinus uocatur. Conuenerit autem ei ( utipfe contj.
cio ) galli nomcn.forte quod pinnam in dorfo criftac gallinacei fimilem erigatmel quod huiufmo
di pilees fufpendi folcant aridi, ut pro uario corporis motu & capitis obuerfione uentos ac tempe
flatis mutationem, fictit cantu gallinaceus, indicent. Audio dC alium quendam pifcem Ocea.
ni Septcntrionalis,dorli parte media ualde eminentc,fpinis quibufdamdiftinda pelle, 8fc.qi!cm
in fine operis dabimus delineatum, ab agyrtis circumferentibus gallum nominari. ^ Bellonius
10 cancrum Heracleoticum fuum,qui Rondeleti] urfus eft,uulgo Italorum gallo de mare nominari
feribit, quod cius brachia in crifta galli modum tornata fint, ^ De Hippalecfiryone marino am'«

mantequsereinH, elemento,

GAHMARVSa nonnullis Latinis dicitur, Grscoru cammarus, de quo dicemus in Squilla.

DE GARO, ALECE. ET MVRIA.

A R V s,rctf©',gen.maf,dicitiir,quarnuis in Conftantini Geoponicis etia neutro gen,
legaturtapudDiofcoridem j-if/oi/ rho duplici, eftautemnihil aliud quam <r»«i,!ci[.,(id
eftfanics qiixdam, Seneca tabem dixit,)Suidas8<:Varinus.Athenacus gkon gen.
neutro protulit, ut Latini fere femper. Grammaticus quidam interpretatur liqua.

... - a pifeium faxatilium dC minutulorum, quae falamuria iiulgd ( Italis ) dicatur ; MaiTarius rede
dillinguit,ut paulo poftrcferam. Scoppa grammaticus Italus nonredie interpretatur lo cauia
le.Cauiarium enim uulgd didlum,oa taricha funt, hoc eft oua pifeium ialita 8C exiccata,ut fturio oktmchd*
num, mugilum, luporum : Galli botargues uocant. Fiunt & ex ouis cyprinorum pro Itidsis,
ut feribit Bellonius.hi enim fturiones,& alios fine fquamis pifces non guftant. Garum appel-
latus liquor (inquit Bellonius in Singularibus Obferu.) non miniis in frequente ufu Romae erat Bdionm.
olim,quam nobis hodie eftacetum.Ego Tureis hodie^ ufitatifsimum eife reperi, ita ut nulla fit
ichthyopolarum taberna Coftantinopoli, in qua non uicneat. Qui garu uendebant, cetarij olim
dicebantur, Galli nullum eorum nomen habcnqnifi quis harengarios (harenniers) uocarc uclit.

50 Roma; uulgd pifcigaroli uocantur,compofito nimirum a pifeibus & garo nomine. Huiufmodi . j

inftitores Conftantinopoli ut plurimum dcguntinloco Pere didlo,&: cum quotidie pifces rccen
tes uendant,plerofcp iam frixOs,intcftina 5C branchias eis auferut, immittunt&muriae (ipfe Gal.
Iiccfcribit,en Ia faulmure,) ut in garum uertantur. Imprimis uerd trachuri & icombri ad hoc uu.
les funt, alij perpauci. Non dubitarim tamen e pifeibus fquamoiis etiam fieri pofle, ludais ido.
neumificut oa taricha quocp pro cis fiunt ex ouis cy prinorum,cum fturione ( ex cuius ouis alio,
qui pleruncp fieriiblent) ed qudd fquamis carct,abftineant.Hxc ille. Germanicegarum appel.
labimus ©^imclQbrtl Von fif4)en,ad imitationem Latini liquamen, tabefeere enim & liquari,
noftri StjftltclQCrt dicunt.Partemuerd cius puriorem,&; defecatam,quamliquamenpcrexcel
lentiam uocanq^cine «bcr lautae iTdjmclQbnttalecem uerd qug impurior eft,(S:ebc f4)mclQ.

+0 b:n/9ie bepfc Von ber fitmicl^bru. Eft etiamnum (inquit Plinius lib, ji.cap.y.K 8. ) liquo. Es Plinitf.

ris exquifiti genus, quod garon uocauere, inteftinis pifeium, cKteris^ quae abfjcienda eilent ( xt
hranchiji) fale maceratis,ut(it illa putrefeentium fanies.Hoc olim coficiebatur ex pifce,quc Gra=
ci garon uocabant.nunc e feombro pifce lauda tifsimu in Carthaginis Spartariae inihil Jifsr hoclaco
HermoUuf, aut Gelenm. equidem emijeio Carthaginem d Tlinio hic intellip^ non illam qute in Africa ^it^fed
Hijpanicamfi^ uetere jitie nouam.amha enim in eodem litore fuerunt, illic enim cetarire injtgnes, & fomtrorum,

^uihite de loquitur Tliniuf,capurafuit.Comarij conieBuras ponam inferiltt) cetarijs : fociorUm appellatur.

Angulis milibus nummum permutantibus cOngios pene binos, Nec liquOr ullus pene prxter un
guenta maiore in precio eife coepit, nobilitatis etiam gentibus. Scombros quide & Mauritania,
Baetica^ &rCarteia ex Oceano intrantes capiunt,ad nihil aliud utiles. Laudantur & Clazomc.
yo nae garo, Pompei)^ Leptis : ficut muria Antipolis ac Thurfj ; iam uerd & Dalmatia. Vitium
huius (gari fcilicet, non muria, ut ^ondeletius jcripfit) eft alex, imperfecfta, nec colata fex. Coepit ta- AirX*
men & priuatim ex inutili pifciculo minimotp confici , apuam noftri uocant. Foroiulienfes pi.
fccm ex quo faciunt lupum ( lycof ornum apuarum generet intelligo ) appellant.Tranftjt deinde in luxu
riam,crcueruntqi genera ad infinitum : ficuti garum ad colore muli! ueteris, adeom dilutam fua.
uitatem,ut bibi polsit. Aliud uerd ad caftimoniaru fupcrftitionem, etiam iacris ludeeis dicatum,
quod fit e piicibus fquama carentibus, (legerim non carentihur.ut Jint duo genera gari, unum e pijcihut
j^uama carentibus ,Jcombrit , apuis , lycojiomis : alterum e fquamojis qutbufdam, Tudais dicatum, qui pijcibut
nonfquamofis ahliinentiutildellonius quoq,jentit,inTlinij tamen leUionenihil mutat , ut neq, Hermolaus.') Sic
alex peruenit ad oilrea, echinos , urticas , cammaros , mullorum iocinera , innumeris^ gene.

(o ribus ad faporem gufe capit fal tabefeere. Hxc obiter indicata iint defiderijs uits, SC ipfa tamen uafmm.
nonnulli ufus in medendo, Hucufqi Plinius, Garum fanies inteftinorum pifeium eft, hal. Eaime.
me(«A(i»)uerd muries dCfalfugo pifeium inueteratorum ; hoc eft, ius falfuminquo feruantur, HWW'

N

44<5

SuUnttmit. quamuulgofalimiiriSa^j. - .

ridem pifcem (quileucom3ems,id eft mxna alba etiam a Grasds dicitur ) garum cffe ut fufpiccr

Kondektm. nominis affinitas facit, (inquitRondeletius,) cum pro garo cerrus (ut Gaza uertit, Neapoli uuU
gd cerres nominantur, Venetijs giroli , & gerruli ) dicatur, QC a Plinio QC Martiali multitudinis
numero gerrcs:£^ Antipoli hodie garori. Praeterea ex hocpiiciculo optimum fieri garum, expe-
rientia quemlibet docere poteft. E fcombris optimum conficitur garum, Athcnaiis. Ad falien
dum autem idonei funt feombri garum^ parandum:quia torum caro facile conficitur, fpinis ca»
retjiiere pinguiseffiquK enim dura,ficca,macra^iiint,faliri (.uelliquari ad garum) comode neque»
untjRondeleiius, Garum eft liquamen ex pifce filuro confedumjCselius Aurelianus,

EX lANi CORNARII COMMENTARIIS IN GALENI LIBROS
de compof,med.fec. locos, De garo fociorum liel primario, de gari
fignificatione dC odore in uniuerfum.

dafumHifpanum calefacftum perftrigilem inftillaro, Archigenes ad aurium dolores apud
Galenum de copof,med.rec.loc.Iibro j.cap. t, ubi Cornarius in Comentarijs : Garum Hiipanum
(inquit) hic Archigenes appellatjquod infra Afclepiades fociorum, item^ Nigrum uocat. Hoc
enim ex omntb.Iaudatifsimu,& ingentis precij fuit,efcombro pifce, &: hoc ipfum Plinius quocp
pro aurium medicamento celebrat. ^ Ad foetore nomen ( fiue ulcus depafcendo proferpens)

auriumjcompofttio HiTpanorum appellata:Gari nigri quod Romani fociorum appellant: aceti
fcilliticijUtfiufcp fextarium, mellis Attici fefquifextarium.ad dcnfitudinc iuftam coquito,&: in ui»
treo uafe repolitis utitor, Afclepiades eodem libro QC cap» Hoc loco (inquit Cornarius) exem»
plar Graecum habet yecjou fcofjiccisi ^iyofSj/ov ounifov^ (tiofter codex BaQleit cuius , oumifov^

oxyporum quidem genus eflegari, quod aliter oxygarum dicitur, Hermolaus ex Columella af=i
fert) fed falfo.nam ookio^ovia legi debet. Nulla eft enim in Romana ac Latina lingua ocitoriuox;
iociorugarii. iierum garum optimum Hifpanum ac CarthagineiifeiSociorum Rom» fuit appellatn:nimirum
qj ganeones 6^ gulae dediti lurcones, fociatim eo uterenf, ipfumcp in maximis delicijs haberent,
Plinius lib.9.cap*i7.de mullo Ioqaens:M, Apicius ad omnem luxum ingenio mirus in fociorum
Kiraturga-u garo (nam ea quo(^ res cognomen inuenic ) necari eos praecellens putauit. At ucrd mirum iiide»
liquorem f(xti=’ j-j' pofsitjhodie garo penitus exoleto, hoc liquoris genusjprsfertim e fcombro piicc,ob precipua
pfreio^^ qua inter focios caperetur uoluptatem, Sociorum appellatum efre:quando lanc Phmus afias.m^- j»
^ ’ teftims pilcium,cateris^ qua abijeienda eflent iale maceratis id fieri prodit, ut fit illa putrefccn»

tium fanicsiqua utic^ res non uidetur adeo magni luxus effe : maxime cum Plinius eodem loco
(lib,5i.cap.7,) florem falis appellari dicat,rem odore quoc^ ingrato ceu gari : dC Martialis poeta
unguenti odorem in gari fcetorem corruptum olfatftu ?apili libro 7.epigrammatum ait,his ucr»
fibus: Vngentum fuerat quod onyx modo parUa gerebar, Nunc poftquam olfecit Papi!us,ec-
Carumedrto ce garum eft. Verum eodem item Plinij capite, apparethuncliquorem certo falis condimentanj
faliicondimen genere pr^paratum fuiffejUt ex eo SC iucunditas,& gulae inuicameta fi'nt qu^fita.Bc ( Quanquam)

^ r? mirum fit gari ita expetitum fuilTe liquorem t" cum cuam hoc noftro feculo, multa fal-

famentofum genera, apud Septentrionales maxime, QC ultra citra^ Oceanum magnum habitan
tes in delicijs fint, quae mediterranei homines, &r fuperior adeo Germania, penitus non expetat, ^9
imd etiam faftidianc.PIinij uerba hsc funt de fale i Conditur etiam odoribus additis, dC pulmen»
tarij Ilicem implet, excitans aiiiditatcm,inuitans^ in omnibus cibis, ita ut fit peculiaris ex eo in*
telletft us inter innumera condita. Ita eft in mandendo qugficus BC garo.Ex his uerbis Plinij, ueliit
dixi , apparet garum certo falis condimentarij genefe prteparatum fliiflc. Cauterum Martialis
poeta ex feombri fanguine primo, quem adhuc fpirans effiidir, garum Sociorum qiiodfaecorum
nominatjConftare dixit in Xenijs. Garum Sociorum. Expirantis adhuc feombri de fangui*
ne primo Accipe faecofum munera cara (4/’ garum. Citare quod Nigrum hic appel-
lat Afclepiades garum, idem efle uidetur quod Martialis dixit fecofum, a colore uidclicet eruo»
ris appellationibus dcdudis.Videtur autem Paulus Aeginetalib.j.cap.y^.hocipfum garu
T«cif/,hoc eft,primarium,appe]lare,reliquorum ex alijs pifeibus refpetftu.nam ad infinita garige-yo
nera creuifTe Plinius reftatur.Diofcorides non pifeium tantum, fed etiam carnium garum dixit*
Democritus apud Conftantinum Caefarem locuftarum quoq? garum dixit, tanquam generalem
muriarum nomenclaturam, qujE poftea tamen fit ad certum liquorem contrada, ex fcombriui*
delicet fanguine, 5^ certo falis condimentarrj genere conftante. adiedlaemcert* poftea diftinguen
digratiauoces,utfcilicetHifpanum,Nigrum,Socioriim,F»cofum,&^Primarinuocarctur. Co»
txthynno. fiantinuscerteCarfarlibiiio. de agricultura fine ex thynnobabet,ficappeIIatum

quod una cum branchijs ac inteftinis thynni, etiam eruor faniofus ac fanguis (undenmirtm color
niger accedehat,uridemJit7^ig)'fm>lo.Langiji4)CilecodiitUY4tciut exilis omnibus cmanansliquor ga-
Uculmen, rum haematium appelletur. CJuo loco etiam liculmen, barbara, ut opinor, uoce, appellatu garum

habet, ex intefiinis pifciUjSf paruis piTciculis atherinisjmullisjmaenulis, lycoftomis, autalijs qui-
bufcunq? paruis falitis ac infolatis conftans,ita utfit liquamentum ex uafe in cophinii pcrftillans,
fiC quod reftat crafsius retrimentum Alex uocetur.quanqua fociorum pro liculmen legi debere

fufpu

DeGaro. Lib.IIfL 447

fufpicarer.nifi ex fcombro non fieret, Si t3ithyhum ac haematium ipfi praeferretur. ( Ego Uctdmen-
conatum ejje conijciopro liquamen, ue HenniiUu^ qmq^AMcio frequens iiquaminit mx ejl^) (^lod ad uer*

baPlinipNuncefcombropifcelaudatifsimummfiriibUsCarthaginis fpartariaE&rcetarijs;itafa< LociaPt^
ne in omnibus exemplaribus qUae ego uidi legitur, uetum corruptam lecSionem exifiimo, fic re= emmdutiitl
liitucndam.Nunc e fcombro pifce laudatirsimS iri finibus Carthagitiis, Si Hiipaniac cetarijs. atcB
ut ita legends putem, ex eiufdem Plintj loco lib.^.cap, ly.adducor, ubi de fcombris Idquens ait,

Hifpania cetarias his replent. Ne^ enim placet quod quidam Spartariam epitheton Carthagi.
nis effe uolunqob liiarti abundantiamjde qua idem Plinius teftatur. Quod fi quis autem hancle*

(ftionem non adiliittat , Si tamch conieSturs locum ampliorem concedat, aufim credere Scom»

Io braria pro Spartaria legendum efle. Scombrariam enim Strabo libro j. ait infulam d noua Caf.= ■

Ihagineftadijs i4,fitam,qua afcombrorum captura, ex quibus optimum garum fit, nomen ac.
ceperit. Porro hOn aliud quam Sociorum garum efle opinor, quod Martialis libro y.arcaniim surm aea
appellauit. Sed coquus ingentem piperis confumet aceruum. Addet Si arcano mifta Faler. mm.
nagaro.Hac omnia Cornarius.

Garus aflbeiorum ( inquit Io. Langius in epiftolis raedicinaiibus ) fuit olim pracipue ex pi. lo unoiui.

fcibus,8ialiquandoexcatnibusfalemaceratis,putrilaginisliquamen.Qtianuisenim fal reliqua

a putredine conferuat,ingeniofa tamen gula ipfum ad gari,alecis Si muris liquore tabefeere mul
tifariam coegit. Deinde Garorum compofitiones ex fine operis Geoponicorum Conftantini stoponlcih
pr jfaibittquas nos, ut in eo opere inuenimus.ijfdem tierbis,authoris fcilicet Tarentitii.ex tranf. ^

ate latione Andres a Lacuna C a nobis Collata ad GrseS codicem ) adferibere maluimus. Sic autem
habentrQuodliculmen { liquamen) dicitur, fic prxparatur.Vifcera dlyxxrnr,meflina. uideneEncate,
raquoqjufri nobis memorata,aliquagaripciisftt) pifeium (feombri autfcari,additIo.Langius,maIira
fauri ) in uas aliciuod inijeiuntur, ubi condiuntur faletac fimiliter tenues pifciculi, potifsimumcB
atherinx,mulliuecxigui,autmKnidcsparu!e,autlycoftomi,autijprorfus quiadmodurnminud
uideanturtomnestgfale pariter infpergunturtSolicp expofiti inueterantur crebro Si afsidue agi.
tandotubi autem inueterati iam fuerint per calorem (ri Sift¥,Io.Langius uertit in u^e. Andreas
a Lacuna poftridie,quafl legerit t»' vstimc.SC ad fequentia retulerit ) Si diflbluti,flc ex illis garum
extrahitur.Oblongus corbis denfo uimine intcxcus,in uas piiciculis plenum mferiturtgattim au
temipfumconfluitin corbem, coiatumcp peripfius corbis rimulas colligitur {mfmio nmimm alia
jo quo exhauriendum) quod liculmen uocatur.R eliqtium ucro quod fupereft,alex efScitur.-w Ji
7!-iT»iaie,yly>ixaxMf, Bithyni porrdgarum hoc modo praeparat: Accipiunt fcallium,(Cornarius
hanc uoce omittit,) aUt mxnas exiguas,auc etiam magnasliin minus,lycoftomos,autfauros, aut
icombrostaut horum omnium milcellamtquos quidem conijeiuntin piftoriam icapham aut ma.
ilram,in qua icilicet mos ei! farinam fubigere. Ctrterum ad modium pilciu falis fextarios duos
Italicos adijcientes tandiu permifccnt,donec eXaite pifces falimifceantur.f^uos quidem ficrelin
quentes noile una, poftea in ficflilem ollam inijctunt, Sohm fine operculo exponunt duum auc
trium menfium fpacio, ferula agitantes per interualla.poftca tierd operculum imponentes,repo.
nunt. Sunt qui lingulis fextarijs pifeium, uim’ueterisfextarios duos infundant. (,ficfrxparatam,hea
ne coopertam reponunem uariosufus,dnogarum mcancJo.Langtus.) Si udis garo confeftim uti, hoc eft mia „

40 nime foli exponere,fed elixate, fic faciestAccipiio falfugine liquidam {«Miuy utenti), ; Cornarius pme.
uertit,muriam flillatitiam Si excolatam) probatamcp.fic, utouu, fiilliintjciatur, natet tfiquidem
fi dclcenderit,nondum fatis fulficientem portionem eft nada.Deinueroinlalfiiginemipfam in.
fufam nouae ollae conijeiens pifcem,addenstp origanum, ollam igni moderato admoueto, donec
feruefcatjhoc eft, paululum minui incipiat.nonnulli fapam adqciunt,poftea^ ubi totumrefrige.
ratum fuerit,id in colum infundito.eodemt^ fecundo Si tertid, donec euaferit quam purifsimu,
percolato.Quo temporegarum ipfum, ollam operculo obturans, reponito. At uero Gara prte
ftantius,quod nimirum cruentum (eujtut^oy) dicitur.fic prteparatur, Vifeera Thynni, (aut fcom. Gam htetnea
bri, addit lo.Langius) uni cum branchijs, fanie. Si fanguine fufficienti falis portione infpergun ‘‘ui.
turtuafem aliquo inclufa ad duos menfes, ut plurimum, fic immota feruantur : Quibus expletis,
yo uafetp ipfo pertufo egreditur garum hpmatium di(ftum,ac fi dixeris fanguiculum,aut fanguino.
lentum,Ha(ftenus ex Geoponicis.

lo.Langius fn epiftolis fuis.eruditis fane Si cognitu dignis, garum noh fociorum, fcd aflbeio- Sociorum gtt*
rum aicendum putat, qiiafi afotorum. afoti' cnim ( mqiUc ) dicebanttif prodigi helluonesj qui ci- rum.
barioruma pows Juxuria paterna decoxerant bona.quaregari cognomen apud Apicium, Pii»
nium ac Martiale,abieCTa litera a^murilalTe credo librarioSjSic ille, Mihf iierifimile non eft apud
hos omnes, eodem modo corrupta fuifle Ie(ftione:8i^ ftmilf ter apud Seneca. Quid illud fociorum .
garum, preciofam malorum pifeium raniem,non credis urere falfa rabe prscordia f Quod fi afo»

torumlegcndummtelIigendum^peft,quorrumactinetrcribiaftbciorumc’

Quod ad muriem attinet/ inquit idem Langius,) ut uarios eius ad raIgamorum,umi,&^rafta-
(o mentoru ufus, ita tres ipfitis Ipecies reperio.Prima ex aqua ccelefti iiel fontana, fale &:melle mi [f"- r . .
maceratis,conftabat:qua folum in itindemijs utna,utfierentdefsecatiora,cOndiebant. cUius prae»
parationem in epiftoia de uini cum fiile miftura, ex Uecerum comentarijs abunde docuimus, 7)i

P 1

448 De Aquati libus.

*rt« idfdg^ mmm am uinn cHrahmturfmiit CclumelU 'M.Crn C4f.w4- Altera uero mtitfe

morum condi* qua ueteres ad olerum, radicum, poniorum.falgamoruiTKj omnium condituras utebantur, Gtse
turaw. Ea*7)««V, muriam uel falfilaginem colatam, & a fecibus depuratam ( Ex Geapanicn pmli

Mtt smiLii Bot»i»<o(iffM<r,drf-)Columellaucrdaridam(8i:dura)ib.ii.cap.t.)appellat:qtiani

bac methodo conficere docet. Dolium patcntiisimi orifictj in aprica parte uilfe, qua plurimum
Sol feruet,locato,& id aqua coelefti repleto, aut fontana: tum indito fportam iunceS, uel ex fpar.
to plicatam,fal£ candido,quo muria candidior fiat repletam. Cum falem per aliquot dies uideria
!iquelcere,necdum muriam efle maturam intellexeris, tum fubinde alium falem ingeres, donec
inteirer in fporta permaneat,nec diminuatur amplius,quod murif maturitatem indicat.Et (i me*
iiormn habere uoIueris,hanc in uafa picata diffundes, & opertam Soli exponito, omne enim mii
corem uis Solis auferet, Sd odorem bonum prsEbebit.Eft Sf aliud,inquit,maturitaris murfe expe
rimcntum,ubi dulcem cafeum in eam dimiferis,fi peffum ibit,immaiuram;fi uerd emerget, ma.
turam efle fcito. Et quoniam ex fale candido fiebat,illitis prteparationem, ut ex M.Catonis li«
bro de re ruft.cap, 88. adfcribam,efle opersprecium arbitrer. Sa!em,inquit,candidum fle fecitoi
Amphoram defraAo collo puram impleto aquae purae, in Sole ponito, ibi fifcellam cum fale po»
pulari fufpendito,quaflato,&r identidem fuppleto.id aliquoties in die facito, uftjaded donec fal
defierit tabefeere biduum id flgni erittmjnam aridam uel otium demittitotli natabit ea,muries e«
rit,quo ( ) carnem uel cafeos uel flaifamenta condias. Porro, ait, muriam in labello uel patina
ponito in SoIe;& ufep adeo in Solehabeto.donec concreti erininde flos falis fiet.ubi nubilabitur,
fub tetflo ponito.quotidie cum Sol erir,in Sole reponito. De oliuis muria condiris feribit Dio* la
Tertia, /ilfla* fcorideslibro i.cap.ir^.&l Athenatuslibroa., Dicitur quocf poflremd muria, quum de falga.
mcmom,pr<e^ mis,carnibus ac pifeibus fale ficco maceratis,iIlorum madore fal tabefciqliquamen. Vnde Hely*
cipuipifeium, chiUs,inquit,A'Ai*»,-^ixSvi»('f“(‘«t. muriainXenqs Martialis ait : Antipolitani, fateor, futtl

Uqumai, gijg [iiynni : Elflem fi fcombri, non tibi milia forem.

Muria (inquit ChriflophorusEncelius) habet effedum falis, Sf aquae marinsesaGermanis di.
citur frillJttxlpcr/obcrfftllc.Eficp duplex, fcilicettquadam eftnariua,undefitfeu coquitur falno
ftrum c6mune,utfit Hallis in Saxonia & alqs locis,Q.ua:dam efl (atflitia, cum mifccmus coe elll
aqute falis parum. Hinc fal leue umimitria murU durti,ucJufraretiili!Lmgi»s)dicimvs,ciim

liquefit fal lnieflum:8<l econtra fal durum, cum nen liquefit. &' ita probatur etiam obiter fal an fit
bonum.Huius fpccies funt,garum liquamen illud ex pifeibus carnibus^, fale maceratis, fild U* je
(ten/ober pcctel, ( de hxrengis ^^eritl jfect) ut uocant Saxones. Prattei ea huius altera efl fpecies,
oxalme,id eft acida muria,qu5fit ex aceto & aqua marina. Plinius muriam cum garo mifcere ui=
detur,Hsc ille.Ego quod Garum ipfe putat, &. Germanice |ifc{)l(jctcn interpretatur, garum efle
non p’uto,fed alteram fpeciem muriaimos noflra lingua ^^ctinjbsue/^Bjlle ven btrin^en otier
berqlcicjicri cjefrilljncr fifdjcn : nominare polfumus. Muriam de carnibus fallis manantem , uos
camus bcitjeobcrfril^wrtfler. ^

Horatius Serm.i.S.in principio conuiuij, inquit, fuit Lucanus apcr,8fc. — acria circa Ka«
pula, laducx, radices, qualia laflum Perucllunt ftomachum, fifer, alec, fecula Coa, 8fc. Et
mox’,Adfertur fquillas inter murana natanteis. His miftum ius eft oleo, quod prima Venafri
Prefsit cel!a,garo de fuccis pifeis Ibcri. +•

IxHrraolw. Infedorum garro legebat apud Piiniu in codicibus quibufdam corruptis,libro ^.cap.iT.Vbi

Hermolaus, Scribendum in fociorum garo : partim ex uctuftis codicib.partim ex Plinio,ubi ga*
rum laudatifsimum in cctarqs,fociorum appellari traditritem Martiali, 8i Aulbnio, fed & Sene.
ca.Ficbat hoc e fcombris in Hifpania, quod Sd Strabo affirmat : Herculis ( inquit ) infula obiacet
Carthagini. Scombraria uocata.qudd rbi capianturfcombri.ex quibus optimum garum confici,
tur. Caftigauerit locum hunc Merula prior an Domitius, ambigitur. lam & aliquot exemplari»
Romae imprefia,non Infedorum garo, fed fociorum habent.

Garus Latinum non habet nomen, ut Aufonius poeta atithor eft, qui 8f liquorem fociorum
uocauit.Ncc fentio cum quibufdam,qui Aufonium id uelint dicere, quod no dicit, quali focio*
rum garum appellauerit antiquitas,ut Griecu nomen garum,Latini nominis,hoc eft, fociorum, y»
acccfsionemollefceret, ita ut quaft Grajcum iiideri deflnerct, Nonhoc Aufonius intelligit.fcd
illud.-Malle fe.inquit.uocarc muriam.cum frientifsimi ueterum & uocabula Graea faflidientes
Latinum in gari appellatione non habeant. Sed quocunq: ( inquit) nomine liquor ifie fociorum
uoceiurilam patinas implcbomeas.ut parcior ille Maiorum menfis apuarnm fuccus inundet,
Differtporro garum a muria & alece, quod garum ex extis fcombri, & quondam gari pifeis
fiebatimuria ex thynno fere Anripolim,Thuriam, inde uerd & Dalmatiam nobilitans, (atfai
miotj, garum in Geofanim uncatur, non muria, ) quanquam muria, fiue muries Catoni, Palladio , Colu,
melfe.non liquamen ex pifcibus,fcd falfilaginem faditiam ad cafeos condiendos uina^ figmfi.
cai.Erat &C fua Vcftalium muries ut inquit apud Feflum Verrius,certis prarfcripiis^ rebus co*
Kalme. dita,ut qua ritualis eflet, Sd ad religionis qutcfita cerimonias. Habetur & halme dida, Latine
falfugo Se falfilago apud Diofeoridem Si Pliniumiquanquam inmedendiufu falfugo hate amu*
Cxalme- ria nihil diftat. " Habetur & oxalme appellata, quod ex aceto SC fale fiat, nam gari genus actdl

oxygaruiq

De Garo. Lib.IIII. 449

oxygarum appellatum, ipfo nomine fignif/catur.ColUmella oxygarum moreti genus facit, 8«: o* Oxygmtm.
xyporum quocp dici poiTc uult,rationem eius condendi totius operis fine reddit. Videtur id no.
minis habere,quia cum ufus exigit,aceto garocp diluitur. Sunt & fua medicis oxypora , Ccut SC
hydrogara, &;oznogara,8felsOgara,a!ioqui eixogaron 8C ferculigenus erat delicati,quod Syba.
riticum niifluni in ccenis appellabannqtioniam Sybarit3c,quo anno id ganea ittueniflent,peri|n.
fent,autorc Spartiano, Hac Hermolaus Corollarioajq. Etrurfus Corollario 96J, Salfugo,id
eft halme,item(^ muria uocari potefttquanquam aliud genus miirig inter lales diximus, A ga= Haimc.
ro differt lialme,etiamfi utrunqj ad pifces, Galeno tefte, pertinet. Garus eft faniesinteliinorO ip= Huria,
ia.halme uerd muries Sd ialfilago piicia inueteratorp , hoc eft ius ialfum in quo leniantur, quam
10 mulieres noftrae uulgo falimuriam appellant.Hajc a ueteribus 8C laliugo Thalia uocari folita eft;
ita condebantur inueterabantur^ pifees ij, quicaq; in pruna &: craticula comode coqui poflent,
ob id eos Ariftophanes anthracidas , hoc eft primarios carbonarios uocauit ; nos, ut arbitror, Ajithritcides*
aleculas.Huiufmodi funt fmarides &C m^ntetitem chalcides. quas & Chalcidicas & fardas, & far.
dinos quocp appellant.item trichides uel nichia;, Sfe, Eiufdem fortis arbitror hepfetos a coquen.
do nominatos, quos Artemidorus etiam pleftos uocauit. His generibus proximg funt dC thrilfie.

Bx aceto dC muria fit ejuod oxalme dicitur ; ficut apud Cratinum ex allio & muria fcorodalme.

Qui iocularem qusftionem fiuegryplium in conuiuio propoittum non foluiffent, multabantur
hauftumuriteifed ita, ut in iiino paulatim, Sd cuinterfpiratione biberetur. Apud alios uidis me.
racum,uiiftoribus ofculum dabatur, Hermolaus. Ebria Baiano ueni modo concha Lucrino,

10 Nobile nunc fitioluxtiriofa garum,Martialis libro 1;. de oftrea. Gari uel potius oxelaoga.
riex encraficholis parandi rationem meliore quam ueteres tradiderint, ex Rondeletio fupra in.
terapuas ( pagina 78.) prKfcripfimus. Prouincite uulgus &C ^ui litora Liguftica colunt,mache m^heupifern
tam uulgo uocant liquamen ex pifciculo eiufdem nominis,ut a Bellonio cognoui, GarS quo. culiK.cr %»*'
modo fiat alicubi in Germania pifdculis fupra lapides fale confpcrfis, Bernardus Delfennius in
libro de compofttione medicamentorum alicubi delcribit. His milium ius eft oleo, quod pri.
ma Venafri Prcfsitcella,garodefuccispifcis Iberi, Vino,&c. Horatius j. Serra.

Apicius Caeliuslibro i.cap.y.De liquamine emendando, fi odorem malum fecerit, Cap.ji.
Oenogarum in tubera, Cap. 54. Oxygarum digeftibile. «(f Libro i.cap.i.Ificia hydrogarata.

Sifiitomne ex fallis pilcibusjitcm^ animalia carnibusgaru,nomas,hoc eft qusecunqjpafcen a
jo do ferpunt,ii eo R>ucmt,Wr«7iAxifiiiSj'ii/.i.i\UtumScd Marcellus legit ex codicib.

manufcriptis;arcouenit,inquit,quonialiquidueft.)Medefidemmorlibuscang,C?liarce//iM,!ii<iic

raiidorum.KuuMxTiss iic-nu.) inijeitur praeterea clyftere in dyfenteria, ut qua exulcerata funt fiftac
ec emendet; dC in dolore coxendicis, utqute exulcerata non funt, proritet,( Marcellus addit, ad
exulcerationem. ?ra « Diolcorides libro 1. Vbi Matthiolus ; Fuit olim (inquit)

garum,complurium ciborum condimemum,aded ut nullus fere liquor.qui ad guls luxum ma.
gis prteftareqab antiquis fuerit excogitatus. V eruntamen de hoc non intellexit Diofcoridcs;fed
generarim de omni pifeium SC carnium muria,qua hate diutius afferuari folent. Garum pluri,
miim calefacit &( exiccattquamobrem a nonnullis medicis ad putrida ulcera adhibetur. Clyftere
etiam inijeitur ad dyfentericos & coxendicum dolores,Galenus & Aerius. Muria falforum pi
40 fcium more gari putridis ulceribus congruit, dylentericist^ ac coxendicu doloribus inietfta me.
detur. fui enim acrimonia humores coxendicem uexantes trahit, ac per inteftina educit, putrida
uerd ulcera in dyfentertfs abluit & exiccat.prtecipue tamen filurorum manularum^ muria qui.
dam medici ad huiiifinodi morbos utuntur, quam nos interdum ad putrida oris ulcera accomo.
dauimus,Iidem. Salfarum uero oliuarum muria ad dylentericos iugiter utimur inijeientes ex.
purgandorum ulcerum gratia, horat fpatio anteaquam clyfter pro crufta inducenda infundatur.

Aerius. Garo ambufta recentia fanantur, fi quis infundat, acnon nominet garum. Contra ca.
numquoc^morfus prodeft,maxime^crocodiii,a: ulceribus qusferpiit.autlordidis.Oris quo.
que &C auriu ulceribus aut doloribus mirifice prodeft.Muria quocp,fiue illa ialftigo, ipiflat, mor.
det, extenuat, ficcat, Dyfentericis utilis eft, etiamfi nome inteftina corripit. Ifthiadicis, cccliacis
5*0 ueteribus infunditur.Fotu quoqi apud mediterraneos aquat marinte uice peniat, Plinius, Ga.
ripifeis capite ufto, fuffitu extrahi fecundas morantes aiunt. Idem. De medicina ad aures ex

garo,lege fuperiusubi Cornarij uerba retulimus, circa principium. Garus pileis eft cuius fel
recens, SC inueteratum uino, auribus utilifsimum eft , ut quidam ( T extor Rauifius, ft bene me.
mini ) ex Plinio recitat. Sunt qui praecipue contra omnia aurium utria laudentgari excellen.
tis fociorum cyathum in calice nouo lenta pruna decoquere: deinde ipuma pennis deterfa, poft.
quam defterit fpumare, tepidum infundere ; fi tumeant aures, coriandri fucco prius mitigandas
ijdcm prffcipiunt, Vuottonus. Et uu* medetur garum cochlearibus fubditum. Idem. Cor.
nu cetui in acido garo incoquitur.&l inde dentes dolentes utiliter colluuntur, Galenus ex Archi
gene.libroy.decompof fec.locos. Alex deferuefatfia unguium Icabriciam extenuat, Plinius, xlex*

60 Sed de Alece, Sf remedljs ex ea, pluribus icriptum nobis eft in A, elemento. Hoc amplius htc

notabimus, halecula diminutiuu femper pro pilciculo accipi, nec legi nifi' bis apud Columellam, UnieettU»
ut illic citauimus. Alex uero infoem.gen.fine alpiratione, etft in Gr^ci codicis Geoponicorum

P 5

4^0 Dc Aquatilibus.

fine «Tttf legituflfe Iialcc gen.neuti o apud Horatium ac Plautum, ( alibi tariien apudHorauuift
non afpiratur, Sifer, alec, fecula Coa. Mihi quoquo modo fcribatur hoc nomen femper afpiran.
dum uidctur ) femper liquorem tantum, fiue imulum gari, (lue uitium eius tignificare apparet,
nam iicubi grammatici pro pifce accipiunt, ut apud Plautum aut Martialem , pro liquore ctiaiti
comode, aut comodius, interpretari licebit. ^ Garum catharticum, melancholicum humorem
educens.defcribitur in libro de dynamidijs,inter nothos Galeni.

Garum facit ad delectationem , Galenus de uitSus ratione in morbis acut. Commentaria i,
Caricte ficum alio quopiam eorUm quK facultatem habent acrem, aut omnino incidendi ac exte
nuandijaflumantur, iuuabunt non folum illos quibus iecur ( aut lien ) obftructum aut fcirrho af.
fecSum eft,fed etiam fanos. Siquidem iecoris meatus apertos eire,non aegrotis modci,fed fanis e. i«
tiamefttutifsimum. Ad eum igitur modum uulgd ficubus cum faletenpante, aceto SC garo pra.
paratis uefcuniUr.quod ipfas utiles efle experientia didicerint, Idem lib.i.de aliment.fac. cap.S.

Et rurfus cap. i i.Ex cibis omniCi primi fumendi funt, qui celeriter peruadunt, corrumpuntur au-
tem fi in uentriculo morentur diutius. Nec omnino ignorare homines mihi uidentur, qui ordo
in ijs quEE mandunt, flbi fit feritandus; quandoquidem ipfos uideas in plurimis cibarijs eum ferua
re.Praefumunt enim radiculas, oliuas,& foenumgrxeum exgaroipoft hsc,maluas,betam,&f alia
id genus olera cum oleo garo. E t capite xo. Cum Protas rhetor quidam uentrem fibi poft e-
fum pomorum ac pirorum aufterorum dcijci narraret, rogaui ut mecum uel unum diem uiueret,
utfeirem quo tempore df quam multis uefcereturaiiringentibus. Acprimum hominem ftatim
fum hortatus, ut more fuo uiucret,neue ulla in re confuetam flbi uieSus rationem immittar et. ipfe i»
autem cum poft balneum paucula aqua praebibita , fcenumgrarcum, radiculam, id genus alia

(quat ante alios cibos omnes fere fumere confueuerunt ) fimiliter & ipfe fumpfifletjUinumcp dul-
ce quantitate mediocri adbibiiTcqcomedit deinceps maluas cum oleo SC garo, & pauco uini ; SC
poft illa pifeis quidpiam,fitilfe & auis;deinde,cum fecundo bibiflet, pauco tempore intermiflb,
fumpfit pira auftera.Poftea deambulatum progreisi,non multum dcambulauimus, cum uenter
illi maiorem in modum cft folutus.Qitte cum elfem confpicatus,pa(f}us fum cum amico,ut poftri
die,quse ad fuam itiflus ratione pertinerent mihicomitteret.Qui cum mihi prompte eftet aflen-
fus,prima omnium, poft balneum, pira exhibuitdeinde alia deinceps, utcofueuerat. quibus per-
acSis,non modo non uehementer, fed ne mediocriter quidem aluum deiecit. Mirabatur fane ( ut
par eft ) rei euentitm,caufam^ cius a me fcifcitabatur.Cui ego: Nam cum garum ( inquam ) una j»
cum ijs qu® cum eo fitmpferas, aluum fuapte natura fubducat, id^ iam ante fecerit, aftringentia
poftremo loco fumpta,tjs potifsimum,qui ftomachum habent imbecillum, dcieifiionis funt cau-
fa,uentriculum roborantia, ad expellendum deorfum,qttac in fefe c6tinet,incitantia.qitod ma-
gis ( inquam ) fatebere,fi cras prima omnium aftringentia fitmpferis ; fecunda attte poft illa, car-
nofatomnium pofireraa,qua cum oleo & garo mandttntur.Minimc,inquit;repcnte enim uome
rem,fi maluas ultimas cum oleo fif garo manderem, 6fc. Idem Galenus libro y.de fanitate tuen
da,( & rurfus libro 6.) ex garo Sd oleo ante cibum afliimptis o!cribus,aluu ( prtecipue in fenibus)
folui feribit. Et Comentario i .in Hippocratis libru de uitftus ratione in morbis acutis : Qui ce-
rebrum (inquit) cum oleo ftl garo condiunt, totum ex ipfis tum difsimilare,tum fibijpfi pugnans
efftciuttccrebro quidem flabili Sf tarde mcantc,mifiis uerdipfi ad deiecftionem excitare idoneis. 4.0
Pari modo & de ouo dicendS,fiue cum meile, fiue cum fale, flue cum garo afiumatur. Et lib.i.
de alim.facult. Ex beta Sf lente edulium ficum garo dulci paretur, aluu magis fubducit. Idem
lib.y.decompOftfec.locos,acidigarimeminit. f Confetftiogariloachimartyropolita, ex Gale-
ni de medicamentis parabilibus libro j.cap. 154. (quanquam fpurius cft.) Accipe fruftulorum
panis non fcrmentati,non conditi, putrefatfii libram;nigellp tziaricam,femicontufam mentham,
calaminthambimifam,aridam,utranq;fcmilibrapondere.rutte,fylueftristhymbrs,fixniculi,fin
guloriim tramia quadraginta.ancfi tramia triginta.nanachuam tramia quadraginta.uuartim pafi
farum pinguium maturarum femilibram. palmularum mundarum tziaricam. mellis ueri hilari
melifij fcmilibram.faccharicantij tziaricam.rofarum aridarum, aut humoris ab ipfis per igne ex»
tradi n amia centum. Hxc in doliolum cum aqua conijeienda fy nt, Soli^ per quadraginta dies
exponenda. Ipfis ucrd adijeere oportet in puro linteolo deligata ligni aloes tramia quinq;. fpicE
tramia feptem.caryophyllorS tramia duo. croci tramia tria, maftiches, thuris, utriufcp tramia de-
cem.ftruthij corticis tramia quindecim.mufcitramium.ampar tramia duo. Omnia linteolo indu
fa in dolioli medium fuccum demittito;&f per quadraginta dies quotidie terito, exprimito, fu»
Ijjcndens uidclicetin dolio , in medio fucco. Et poft quadraginta dies aquam fucco ftiperflui-
tantem colligito, &( in altero uafereponito;& in fuccum alteram aquam intjcito, & utracf infola-
to.fed poftquam totum ius coadum fuerit in altero uafc,tunc in nitido cacabo,autin olla tifej ad
tertias decoquito, & cotoneis maturis impleto. Linteolum autem nunquam de medio garo exi-
mito.Et optimum garum, omnibuscp hominibus utile conficies, Apicius mullos pifees in ga»
ro enecatos fapidiores fieri docuit, lo.Langius. Siccongrii quoqj coquus apud Sotadem Co» »•
micum fuftbcat noftri ganeones lampredaminiyno Creuco, "

ittW tA««t',Hefychius,efeogarum.

e AZAS

De Gladio. Lib.IIII. 45'!

3 A 2 A S,r«5«f,ix^vs?»«5^«5>t,»''»fi<''('>!j'©',Hefychius.VidemraiitemGazaspifcemfigni.
f!care:8<: r«^«s alia eife diflio a nouo principio, iatiatumfigniflicans,

GEMMA maris,inquit Albei tus libro 7. circa litora noftri maris Capitur. Ego nullum hu.
iufmodi Germanorum uocabulum hadenus audiui,&: imperitum librarium pro fpuma, gemma
legilTc fufpicor. V ulgd enim (Occrfit>um,id efl Spumam marina, uel ©ccfcjiTOUm, id eft Fun»
gum marinum uocitant animal, quod uel lepus marinus Bellonij eft,uel ei cognatum,

G E N A R I D £ s,r^iyiAE,nominantur a Tarentino in Gcoponicis Graicis;

G E R R E s in numero multitudinis a Martiale poeta nominantur pifces faliri Sd inuetcrari
foliti,ideo^ odoris fcetidinit libro j.In Baeticum:

M> Ca[3parin,6<: putri cepas alece.natantes. Et pulpam dubio dC petafone uoras.

Tc9iuuantgerres,a;pelle melandriacana. Reflnata bibis uina, Falerna fugis.

Et alibi,Fuiire gerres aut inutiles manas. Odor impudicus urcet fatebatur.

Rondeletius eundem hunc pifcem elTe putat, qdtm Graci Garum, & alio nomine fmaridem uo
carintjGaza cerrum reddidit,Neapoli etiamnum uulgd dicuntur ccrres.Mafiilia gerres 8Cc,ut
fupri in Garo rccitaui. Plinius tamen in pifeium catalogo ad finem libriji. gerres agaro’ fegre.
gat. Indodi quidam literatoresjgerrcs pilciculos ° & s

generi locuftarum adferibunt. ^ Csterum gerrae

a Grateis primum crates uiminese appellabantur. Cetr#.

ea uox pollea uulgd pro nugametis rebus^ friuo.

10 lis ufurpata efl, authore Fefto Pompeio, Sic, Plus
ra leges in Didionarijs.

DE GLADIO SEV XU

PHIA PISCE, BEtLONIVS,

Iconem Hellonim nitUam ledit, nos qualem oUm accepimus
dnohtli quodam utro in Oceano Germanico delinea^
tam,etjl minus accurate, hic appojmmus.

ia

I p H I A s Gra:cis,Latinisgladius, Ve=
netis Spada , Genueniibus Imperator,
noliris Ardea marina , Heron de merj
Burdegalenfibus.Grandefpadas,
Cetaceus eft pilcis,ad Thynnum plurimum ac.
cedens : quo,falccondito,noftrates ( quibus infre»
quenscll) pro Thynno interdum utuntur. Pela=
giusmagis efl, quam litoralts,Byzantiriis freques:
hoc a Simia marina (quam etiam Genuenfes pifee
fpadara nominant) diftans,quddhjccauda,illeue
rd roflro fit enfiformi. Proinde a Thynno non ip.

■ fo tantum roflro, uerumetia cute minus nigrican.
ire differufub qua prster aliorum pifeium morem,
plurima fquama delitefciit. Catera Thynnum re.
fert, nempe ipfa corporis crafsitie, pinnis laterali.
bus,atc5 aded cauda, qua illi ctia lunata ell. Quin.

ctiamprouediori Xiphia enfisfefquicubitalislon

gitudinis uice roflri a natura exhibitus efl.

DE EODEM, RONDELETIVS.

Ei«iis a Gracis didus , a Gaza 8C Plinio gla.
dius uertitur. Strabo yce^iajrlu/QlKuc/x nominari te.

Ilis efl.Et PliniusiTomus Thurianus.quem alij xi

phiam iiocant.Etmarini canis pariema Romanis
thurlionem didam fuiffe apud AthenaS legimus.
Anoflris emperador. A Mafsilienflbus & Italis pe
fce fpada. Hic aduertendum alium effe pifcem ex
galeorum genere qui a noflris peis efpafe ( Hanc in
‘Mujlelorum genere uulpem alihi facit liondeletius, "Bello-
60 mus [miam ) nominatur, ne quis ob nomims noftri
cum Italico affinitatem decipiatur.

B

<P)

<C)

A

tib. t.ieogfai
cap.tti
Thuriatm tOA
mwf*

Thurjio,

P 4

is.; W

45*2 DeAc|uatilibus.

CUdij pilei) rofirum exprejfumefi,ad figuramaloan.Caw Mgh
miis mmm ( cui») dejeriptionem m Conilam pofmmus,) corpus
^‘kmixhtlimmejl.

m. - \ i rri:

tT’ n

p#' ’

hti.i-dehijl.

ap.)].

r

cSiD

Xiphias pifeis eft cctacetis, aliquando decem cubitorum magnitudinem attingens in noffro
mari,rollro mucronato, maxilla fuperiore ad duorum cubitorum longitudinem accedente, ual.
de dura &f oijea , gladij figuram referente, qute ob id fiV®- dicitur,id eft gladius, unde toti pifei
nomen. Inferiore maxilla breuifsima, trianguli forma. Dentibus caret fupm, fed horum uice
quatuor ofla oblonga Si afpera in palato habet. Oculi rotundi funt 6f prominentes, ante hos fo*
ramina. Pinnas habet duas ad branchias,in medio fere uentre unicam. Magnam aliam in me.
dio dorfo,8ii paruam non procul a cauda. Extremum corporis priufquam cauda incipiat, latum
&: planum:in cuius plani medio erigitur tubcrculum,unde incipit cauda crefeentis luna: figura,
thynni modo, fed latior. Reliquo corpore eft roiundo,cute afpera,fi a cauda furfum manus duca
tur:fin cotra,l:nii.Dorfum nigricat, fplendefcit^ panni ferici inftar. V enter candidus eft plane^
argenteo et fplendcnte colore.maxime in aquis.Branchias otSonas SC duplices habet,tefte etiam
Ariftotele.Ihterna: partes ea:dem cum internis partibus thunni.

Carne eft longe candidiore quam thunnus,no infuaui,fed cocoeSu difficili, multn nutriente,
Aeftate ab celtro ita diuexatur,qucmadmod5 Si thunnus, ut in terram Si naues infiliat. Sub j,
pinna uero haret exiguum animal; quia ob pinna articulum cutis illic mollior tenerior^ Iit, 6= ’
cilius^ illinc fanguinem exugere pofsitiSf ita tenaciter hare£,ut nulla corporis agitarione poisit
cxcutr Roftro xiphia tantum ineft robur,ut eo naues perforentur.Trebius Niger, ut refert Pii.
Uk Ji. cab.s. nius,xiphiam,id eft.gladiumroftro mucronato effe tradit,ab hoc naues perfolTas mergi in Ocea
'no ad locum Mauritania, qui Cotta uocetur non procul a Lyco(Lyxo,Vuottonus, alias Lixo)

flumine. n. r e.

j Pifcem hunc maxime pertimefeSt pifeatores noftritft enim in retia inciderit, roftro,fumma^

ui omnia difrumpiqut multo plus damni adferat § lucri, quod ex eius captura fperarepofsint,

COROLLARIVH.

Gladius non cetus eft,fed pifeis cetaceus. Graece xiphias dicitur Si infleditur, ut Aeneast

non xiphius,utlupus,ficutrecentiorcs quidam imperiteufurpant:quanquaminHefychijdi<3io
nario, in quoinnumera funt corrupta, legitur:gi(el«,<xfer"“c,its“'i»^^!,|‘4’'««t‘«<®s. Apudeun
dem profferibitur etiam pro ©-, /i?©-, « fsSi ■n tyxavUiep, (c»w SlattKuiSiKV.

Athena:its quoq; ex Epicharmo a-iwlijxii nominat. Aelianus de animalibus ij. 4. ex Meflenia
Menandri hos uerfusrecitattEtti/titxrfs,^ tfuip^ldiu XWacrui/, aScro-if (tem,

Gladij,atuscaOd-d^cpi!o,pvei<^p9}i!<uwls.yer{usqmdf:mpo{lrcmiis apparet corruptus, f Atl^nSiiPixWtteKsV»
ttescUdu rBoojL uusuosuax A6A.j)ri'c(ff7c,Kvt'cts'JS,i(gas7iT9,(4a^efffcAsej K«T©',tIomerus Odyflete M.de Scyl.

la. Thynni (inquit Polybius, ut Strabo recitatlib.i.) cum gregatim praeter Italiam adielabun.
tur,St: Siciliam attingere prohibcntur,in maiores incurrunt belluas, utpote delphinos, canes, a. y»
Gikota. h'os9 cetaceos pifces. Ex quorum uenationegaleotas,quos & xiphias_aiunt,& canes nominari,

(s!i(^|i;5l«!aixs*»K^s“"»!?““''iStrabo.Mi(S“f®Mt‘f«‘r<,i(fliKciasi(!eAieip,Euftathius)pinguefce

re ferunt. Latinus interpres ineptius haec tranftulit. Scribiturautem Grace yitAiiT»t,utXe>'
cst.primainflexioneparifyllaba.CjiianquamManarius galeos etiam in redo proferri putat,un«
de genitiuus galeotis formetur.Huius pifeis ( inquit) Plinius meminit libro xxxij.cum dixiuNi
hil eft uenenatius ufquam quam in mari paftinaca, utpote cum radio eius arbores necari dixeri.
mus. hanc tamen perfequitur galeos, idem & alios quidem pifces, fed paftinacas prxeipue. Nam
Si Opptanus trygona,id eft paftinacam:8f xiphiam, hoc eft gladium, fitie galeotc, diras pugnas
inter fc comittere fecundo uolumine tradidit: quod quidem retulimus, ut errorem Sipontini,a.
liorumm refelleremus.non enim galetis.hoc eft muftelltis, fequitur paftinacam,&alios pifces ut
ait Plinius,ctim fit generale, non fpecialc nomcn.tit autor eft Arifioteles & Galentistfed gaRoSj
quem xiphiam fitie gladium uocari diximus in hodiernum diem Graecis xiphiam, SC noftrft pi.

4»

DeGladio. Lib. IIII. 4f^

fccm fpatham cognominatum, Haec ille, qui in hoc fellitur quod OppianS fctibit libro t.pugnw
inter paftinacam dC gladium meminiire, cum is fimpliciter, dC gladio 8C pailinacae, utric^ Tua ar*
nia naturam cllc largitam dicat, huic ih cauda, ilii in roftro, ut in e, recitabimus. Mihi fane rea
dus )r«afcwff,a quo gignendi cafus procedat, minime placet : nei^ enim apud Graecu au^i

«horem aliquem reperuurtnec^ aliudiimile nomen propafoxytonum, nam cUiy, ( cuius accufaci*
uus V6CU7T* cum «cprspofitione in ufiieftj) accentu differt declinatione,utwytfcs quocp

£C huiufmodi;wgv«tf«c,w«fcfft>r,6^ limilfa,his quidem utrifej coniieniuntjfed in w? purum non exs
eunt, GaIeosquo(^uocaturxiphias,&:fl^«i^«,Vuottonus:Mairari5fciIicetfecutus. ts^cwtg UOa

cem corruptam efle puto.&thurio ucl thurfio pro ea legendum. ^ Canes quidem alioqui pifees
lo de muftelorum genere uGcaHtur,de quibus fuo ioco diximus: Gladios ueto poeta eodem nomu
nenuncupalTe uide£ur,quod fimiliter utcanesgalei(idefimufteli) c^cteros pifees perfequan»
tur. Quamobrem uc canum nomine ab illis, fic etiam galeotx, tanquam galef quidam didi funt,
cetaceos enim galcos referunt magnitudine, robore, pinnarum litu:cauda etiam lamiam Rondfi
letrj,qu2e dC ipfa galeorum generis eft,

^ Fuit etiam marinus canis carmine HomeH celebris, cuius frufta Roma thurfani pulmenti
nomine uendebantur Rutilij RufH xcate,qui res geftas populi Romani condidit, Maflarius ex
Hermolao» Marinus canis eft ( inquit Athenxus interprete Hermolao ) cuius frufta Roma:
Thuriani tomiiiue pulmenti nomine uendebantur tribus obolis inlibras. Hoc & thuriionem di
cifolitum affirmat Latina lingua, fuauifsimum id acIautifsimuprodendo.Galeoten dC Xiphian
40 quocp dici ab aliquibus hunc pifeem uideo,ex Strabonis & Plintj hoc in loco fententia. Forte uC
rd thurianum uel thurionem didum quis putet a Thurijs oppido Icalitc, ceu illuc primo fit con*
ueduse Sicilia, ubi frequens eft.De Thurfione delphino fimili, dC roftrato ut canicula , didu eft
alibijUtindeforfitan SC huic nomen datum iic, Hermolaus in Plinrj librum ji, cap. ultimo. Ec
in Corollario, ubi de fibro quadrupede agit:Hic & a Plinio T ornus Thurianus, ut ego quide pri*
mus comperifrefufpicorjappdlams eif.Athen^us&: Thurionem iiueThiirfionem dici obfoniu
hoc Latina lingua lbIitumaffirmat,ruauirsimum^idaclaudat!fsimumfuiire,DidumChuncpt-

ftem) 8< fcyl!am,S(:lamiam 8^ carchariam quoi^arbitror a nonnu!lis:unde coniedari liceat, aut
cum efle thurionem, quem nos uulgd flurionem appellamus:aut quod uerius exiftimandum eft,
ab eo quafi delicato & cupediario piTce nomen accepiffc» Notandum Ariftoteli aliud quodam*

Jo modo,fed affine tamen genus uideri rcyl]am,8t:canemmarmu, Hxcille» Etmox,cum a:prx
didos pifees nominafler, &:phoc^nam:qu^ Latine a Gaira tirfiofiue turfto uertt(ur:m Plinij co
dicibus tOrfio : fubdit : Aut fi non ijdem omnino funt pifees, quod 8^ ratio nonnulla fuadet, certe
fimiles fateri cos neceffeeft. Nosdefturione longe alio pifee in Acipefere fcripfimus. LamtS
quoc^ uel icj^llam aut carchariam canem, fui diuerfit^ a gladio (imul fturione generis elfe , ex
ijs qu% iupra in Canum pifcium hiftoria icripftmus, liquido conftac. ^Tornus deparce ieu feg*
mdopifeis proprie diciturtfed lOcus etia piicisgladius fynecdochice tomus Thurianus dici fot*
rafsis poterit, uc Cybium 8^fal(amentu e ft a cubi figura didum,&Kt/fff(tc pifcfs Oppiano. Ru»
tilius Rufus apifeatoribus proprijs, tribus obolis minaopibnij, maxime Thuriam* didi, eme»
bac.Eftaucehtec pars marini canis fic appellata, Aihenteus, ©o^snt/ffjXiphiaspifciSjHefychiusp
40 dC Varinus.eft quidem hoc uocabuluThuriano confine, ut ab eo corruptu uideri queat. Gla»
dius anoftrxxtatis Graecis etiam rede Xiphias appellatur iMafsilienfes pifeem imperatore no*
minant,quodgladiumue!uti imperatores pidi gerant, lidcm^ alium piicem Spatam exeo ap*
peljant,quod cius cauda gladtj ipccie iimilitudincmffl gerar.Itac^ cum audies in prouincia Nar=E
bonenfi nominare Spatam, non exifiimes efle,quemlta!i Spatam pifee appellant, fcd altum hitc,
quem modo dixi, Petrus Gillius. Gladius eftpifcis quem noftrates militem uocat, Albertus^

Sed idem alibi barchoram, id eft teftudinem marinam, aut eius fpeciem quandam uulgd mi*
litem iTocari feribit. Roftri quidein enfiformis in hoc piice tam euidens cii nota , ut ab eadem
in diuerfis linguis nomen ei eadem iigniftcafione fit fadtim. Xiphias Graecis, Gladius Latinis,
Spada(profpacha) Italis,©c|)WCttfif4) Germanis, 0chwcrScftffbC Anglis. Belloniiisgia*
dfum apud Cenomanos Gallos ardeam marinam nominarilcribit, a roftri fcilicet reda produ- Ardcantdf*
acum etiam pifeem in Oceano C 4^otnfifch appdLnt in lacu Sueri* Acw.
nenu o^ alibi) roftro ardeam referre dicant qui uiderunt, 81:^ gladio pifeis non difsimilem effe,fed
non It^giorem cubito, idem utricp nomen in uulgaribus linguis, maioris duntaxac & minoris
exprejio diicrimme,attribui licebittquod tame,cLim toto genere differant, nort probotpr^fertim
cum ali^ eorum nomina propria habeamus» Eft dC griis marinus in Corinthiaco mari, quinde Gmm4f4
cim pedum magnitudine, cuius caput dC os gruis alicis fimilitudinem gerit» Quaerendum an

(erra quoc^ pifeis gladio cognatus fiCjnon uere cetus uc Rondeletius pingit»

XiphiasinDanubiocapijAelianusduobusinlocisrcfert, InDam'a,inlacuSuerinenfi,S(^ B
pafsimad Oceanum Germanicum notifsimiiimt. Capiuntur xiphia? circa Zephyrium, quod
^0 extremum eft Italig promoncoriiim,Spartiuentum a nautis hodie nuncupatum, Noftra quidem
(circa ^omamnimmm) licora raro adeunt, ueluti qui perpetuis maris teftibuSjUt in freto accidit Si*
c«Io, gaudere wideantur,Ioufus. ^ Gladius a roftri mucrone Iic didus, branchias habet odonaa

45*4 De Aquatilibus,

duplices, {lim 7{encleletM cofiriHdt.Gillim uero quadrUflicis fi admhuit,) Ariftot. Fel eius colleflim
inteftinis commimim eft,Ariflot. Vnicum ei inteftinum eflereda extenfum audire memini;
quod fi ueru eft, miror Sd ueteres SC recentioreshoc tacuifle, Fel habet a iecore femotu, Vuou
tonus, Inmari Tyrrheno xiphiarnauicularUmmagnitudinemaequant:quorutn,duinnatant,

tertia fere corporis pars firpra mare eminens fertur.tit Strabo author eft. Crebro delphini ma«
cnitudinem excedunt, Maflarius. Ge.Fabricius effigiem gladij ad fteleton delineati ad me mi
fit,cuius longitudinem fuiile fcribitpedes uigirtti,Iatitudine tres.roftri per fe^pedes fex cum tti.
bus quadrantibus. Xiphiam Ariftoteles habere aitroftri partem inferiorem paruam : fuperio.
rem magnam.reliquo corpori longitudine a:qualem,oiream.hoc Sifi^©" uocari, id eft gladium,
dentibus carere, Athenaeus. In ipfis quidem Ariftotelis qui extant libris, haec de gladio prodita i»
non reperio : necp uerum fortaiiis eft quod de roftri longitudine fcribitur, v Ji Hmlmifiin isUdit,
^jj,jj,,'’OTj,iy'?A««a/'nSi(tiytW.Rondeletiuspifcem hunc aliquando decem cubitorum magnitudine
attingere dicit in mari ad Narbonen.iarouinciara, maxilla fuperioread duorum cubitorum Ion*
gitudinem accedente. In pitSura uerd quam proponit, maxilla eadem (fi a mucrone ad oculum
ufcp Si interiorem oris angulum menaris) paulo tmnus (cauda dempta ) quam tertiam totius Ion
gittidinis partem explet; (quam proportione in illa qtiotp icone, quam Bellonij fcriptis appofui,
obferuatam deprehendi: &( ferme in illa etiam,quam ad feeleton fatSam Ge.Fabricius ad me de-
dit, ) fi uerd accuratius confidercs,ita fe habet maxilla fuperidr ad totam longitudinem,Uttria ad
decenninferior uerd ( in Rondelettj icone, fimiliter j mucrone eius ad angulum oris intetierftn
fumpta menfura) ut unum ad decem. ^ Rerum quidem,non ibldm animalium,fimulacra inefle !•
mari,licet intelligere intuefibus uua,gladiS,ftrras,Plin. Oppianus cognomi-

nat,hoc eftuere a gladij fmilitudineflc ditftos. ^ Xiphia; gladium Oppianus aitacutiorem ferro
exiftere,cuius horribilem mucronem haudqtiaquam durus lapis ferre polsit, netp priufquam fpi
culo transfixerit, quidqua comedit. Idem^ fcribit, extintfto pifce, fimul etia corrumpi gladium,
armacB una cum domino extingui, & deinde os manereinefScax,netpcum eo quidquam effici
poire.Ego tamen cum ad portum Monoeci Herculis, a pifce huius gladij iam abfcifsi robur ten.
tarem, dura faxa mucrone excauabam, Gillitis. Sed ipfos Oppiani uerfus recitemus aliquot

fuper hac re,ttim qtidd perelegantes funt,tum ut Maflarij lapfus, quipaftinacam Si gladium in-
uicem pugnare ex hoc locoalleruiqredarguatur. ^ ^

t^vydvt TiSios K^iiengftiTff 7W oiiigflc rviws IyKet7\ff»wt/,vnq£w(/ J*

4>Kiryeu/in/ji?sS icd«tiKVT& . Oi/ x«V<v K^vawra^ u^sdirmri&' «xsaxlar

oidi (t«a« stgt* Titutt hil®' «VTsSaatt. To»« «' SxfAl/HS 7t ««i T’if »«j_

T(vy«yi d’ tx niixi if(i «vg xc n oaMat"? <»,8C reliqua,

Gladij qui in Iftro capiuntur ( inquit Aelianus de animalibus lib.14. cap. ij. ) conuenientiisi.
mum nomen habent.cum enim omni reliqua corpore terteri funt Si tatSu mites : tum dentes eo-
rum nec admodum curui, necp immanes fpedantur : tau cdtyns «> ei •mcrns { alias mcrm ) <rx»ai«,
eiA «Telwas i/si/. {Athenxm exArifloteli dentes omnino eis ntgtis,ut S^ondeleiius uerifimile ejl materit

omnem px dentiius cedere deluerat, in talem tanmm^gladhm ejfe conjumptamsjicut in ruminantilus cornutis
padrufedilus fuperioris maxilU dentes primores dejmt,in cornua nimirum maceria eorum translata. Alhettus 4*
maxillam inferiorem huius fifcts dentatamfacic.) nec fic horret fpina in dorfo quemadmodum delphi-
norum,nec in cauda : fed quod magnam uel audientium uel uidentium admirauonem moueat,
fub ipfis naribus , qua refpirant ( atpifces aut non rejpirant, aut non per nares) Si aqua ad branchias eis
influit ac refluit,in mucronem roftrum procedit,& retSum porrigitur,fenfimcfi & leniter in lon-
gitudinem K crafsitudinem augetur : Sidum ad cetaceam magnitudinem peruenit, illius etiatn
mucro tandem uel triremis roftro comparari poteft.netymodocum cibi inopia urgetur mucro-
nati roftri incurfu pifces interficit ateg exeft , fed etiam maxima cete propellit Si ulcifeinir, non
quidem armis ex ferro confc(ftis,fed natura comparatistutij qui magnitudine proceflerunt,con
tra nauem mucronem in eam defigentes , uenire audeant. Quidam gloriantur fe fpetSauifle na-
uem Bithynicam iniitus exuaiftam.ut carina eius iam uetuftate fathifeens relarciretur,at^incay»
Gladij caput affixum infpexiffetcuius, cum in nauem mucronem fuum defixilfet. Si nullis uiri»
bus ipfum retrahere quiuilfeqcorpus quidem reliquum a ceruice auulfum fuerit ; roftru uerd in-
fixum,ut a principio inhteferat.remanferit.Hadenus Aelianus : qtft maxillam huius pifeis p/jiun
appcllat,his uerbis,as«fw or esplui « •fiitii,Sic, quamobrem libro 9.cap. 40. mendum efle apparet.

In qua parte ( inquit ) infitam uim habeat prxclare neuit qtiodtj animal, cuius SC cum infid/as fa
cit,Sf cum fe defendit, fiducia nititur.Itaqt gladius pifeis pinna (Tsr^jt/yi, lego t» id eft ma-

xilla ) tanqtiam gladio,unde Si nomen uaxit,ad fe defendendum utitur. Paftinaca aculeo fe tues
tur.murtena dentibus. Hunc pifcem uidi mortuum integrum SC manibus contretSaui. eft au-
tem praepinguis, adipem in dorfo habet inflar porci, Albertus. Et alibi. Pellem habet delphi
ni,8C formam fttirionistnifi quod pellis plana eft,non afpera ; Si ubi finitur ad caudam, paulatim 60
terminatur in gracilitatem, tum flatim quali ablciffo corpori infigitur cauda lata 8( bifurca. Dici-
tur autemgladius,quia nafus ( maxilla ftiperior) eius longus eft, ultra cubitum cum dimidio,8i

diretSe

De Gladio. Lib.IIII. 45-

direfle habet muCTOne H figuram gladij;fubfiant<a euis durior eft cornu,mdlIior ofle, colore ni.
gra.Sub nafo autem non habet os ad fligendum ut fturio, fed ad mandendum ut falmo. Inferior
maxilla eius triangula & dentata efl. ^ Gladi) roftrum leuiter in enfem procedit, non mihus du
rus hic quam ferru exiftit ; Dentibus & fquammis careqafpero corio ut natio canum obducitur:
pinnam, ex membrana conflantem, in dorfo habettadeo hebetibus aculeis, ut oisicula diceres in.
tertexta,Gillius, Gladius pifeis longum roftrum habet,fimileroflrociconiat,feu gladiolo, c*«
teranon multum difsimilis lucio, Eberus & Peucerus, Extremum gladij eius mucronem pau»
latim attenuante le maxilla, prorllis acutum effe audio, quod & Io, Caius nobis pulchre exprei^
fit, in Rondeletij figura non apparet. Cognatione aliquam huic pifei cum thunnis intercede.

K> re,ex i)s quat Rondeletius 5C Bellonius tradiderSqnon eft obfcurum : nam &intern£C partes ea.
dem ei funtifiC cauda fimiliter Luna crefeentis fpecie : 5C aftate oeftro ut thunnus diuexatur.

XIPHIAE ROSTRI D E S C R I P T 1 0 A C C V R A T A, AD SCELETON,

lo.Caio raedteo Angloauthorc,inepiftolaadnos, '

Xiphiapifeis fummam roflri partem , qua gladio fimilis eft, ad naturaleroftrii depinximus
induftria loanms Betti nobilis apud nos picftoris.Ima enim roftri pars.oculus, dC reliquu corpus
uctuftateabfumptafunt.Pars illa roftri fuperior,tota oflea eft &dura. Sicca etiam noftra eft. Su-
perficie fua fumma Sf extima leuiter afpera eftiintima & prona, lauior. Componitur ex duobus
orsibus,^a ab ultimo fuo fine mucronato ad caput ufep ita coniuntfta funt, ut unum quid cfle to
lo to proceffu uideantur. Vbi ad caput peruentum eft.paulatim fe diuidunt & diducunt,iia ut fupe
rior pars ad cranium conficiendum latius affurgaKalterum, palati os facit, retfto^ dudu a lato in
acutum tendiqpari cum fuperiori longitudine. Medium wdlum Si hiatum inter utrunqi os bona
fua parte occuparunt cerebrum atqi oculi,qux iam uetuftate deleta funt. Reliquum adhuc occu*
pat in modum cunei materia quatdam ruf6,cario(a,pingu£tudine quadam un(Suofa,etia in tan«
ta uetuftate, medio modo fe habens inter durum molle, friabilis, fta ut digitis facile deteratur

materiei illi cariofs.qusinfalicum putredine uifitur.non abfimilis.intertextis quibufdam mcm.
branulis continentis cauiTa, Aeque dC ea parte qua fe findere occipiunt, ofsi fuperiori incumbit
media fua parte alterum os tenue & mucronatum, eo modo quo uaginis gladiorum incumbit al.
tera ad cultrum excipiendum uaginula. Ab eo mucrone ad extremum roftrum, in medio latitu.
jo dinis fus fpatio, fulculus quidam eft, uti in multis enfibus ferreis uidere eft.utrincp eius fulci, le.
tiiter in fummo decurrit ad ultimum fere mucronem alter fulculus, fed non ita alte impreflus aut
excauatus,ut eft medius ille. Inintima feu prona fua parte futuram quandam habet, in mediala.

litudinepcr omnem longitudinem leuiterfeattollentem.ConfpicuatamCnbscnonita funt, nifi

in ficco roftro , propter dC cutem, quibus obducuntur adhuc recentia, ut in hoc noftro

quantumuis ficco quibufda inlocis, maxime ubi fe diuidit, apertu eft, Gladius ipfeCne pelliculis,
colore eft oblcure pallido. Vndetndiuifio illa incipit, femper eft nigrior uneftuofitate materis,
qug in ipfo riiftu inter os utrucp cotinef.Longu eft os illud noftriiiquod parui xiphis roftru uidec
eifej a fine ad fummu capitis, pedes tres Sd iemiftem. Sed ad hiatu ( quotenus gladij armati horni.

nis refert figura; pedes duos, palmos tres, Pedit libras tres,unciasduas,(iccatu iam edannofum.

40 Xiphias Oppianus inter pelagios pifces numerat, ut Ouidius quo$. Vide etiam fuperius in

B.circaprincipium. RarolitusadeunqVuottonus. Capiuntur in mari Danubio, quod C
falfaSd dulci aqua delcdentur, Aelianus, f Ac durus xiphias idlu non mitior enfis, Ouidius.

Qiianta ui SC pifces infcftet,a<: roftru in naucs adigat,leges inferius, hoc in E, illud in D. f Gla
dij & thunni agitantur afflo canis exortu.hic tanto dolore infeftatiUt non minUs interdum, quam
delphinus exiliant.unde flt,ut uel in nauigia fspenumero incidant, Ariftotel. Animal eft par.
uum.fcorpionis effigie,aranei magnitudine,&'c.ut diiftu eftfuprain Afilo in A. elemento. Sub
canis ortum afflum circa pinnas habent: alio autem certo quodam tempore, etiam in capite. Eu.
ftathius in Odylfes x.^ Idem malum Oppianus fecundo Halieuticorum eleganter deferibit.

Ex Aeliano fuperius retuli, ( in b.) quod in efurie roftri fui incurfu, non pifces modo interfi.
yoriat, ac uorettfed magna etiam cete propellat&ulcifcatur. Cetus quideautbalxnaCbcrTPcU. D
Pf4» ^ gladio tanquam hofte capitali fibi timere,accolae Oceani Germani referunt. Degaleo.
tis autgaleotspotius pugnacum pafiinaca.lege qu.-cfuprain A.annotauimus. Xiphias bala.

nam confpicatus ufep adeo metu c6fternatur,ucgladium fuum in terram,autraxum, aut obuium

alium quemcLincp iiadi ( fundi ) locum impingat , 6^ ita capite infixo ie contineat , Balana uerd
truncum aut aliud quidpiam elfe putans, negiigens praternatat. Sola utem manides eum con.
riciunt,eo quod pellem tenuifsimahabeat.nam cum uiderint eum, adpropcrant&l exedunt, Op.
■pianiparaphraftes capite 47. Retulit loannes Marius Cataneus Nouarienfis multarum lite,
rarum notitia inanis, qui Locrenfi in litore xiphiarum pifcationi interfuit , eos tanta elfe inge.
nq docilitate,ut Gracanicum fermonem quo ille magna Gracia tratftus utitur, ab Italico diftin
4o'guere uideanturtidep admirandis argumentis deprehendi, quum Gracas uoces minime refor.

Italicarum uero fonum repente diffugiant.quod complures Bruti) teftati funqlouius.

Iftri confluente per hyeraem glacie aftri(Sa,pifcatores alicubi ea perfratfta ueluti puteum ex. B

4f6 DeAcjuaalibus.

cauanttubi ut in fti ifla fcrobe cum permulti ali) pifces facile capiuntur, tum xiphias qui necdum
confirmata tecate, nec confirmato roflro exiftit, Tnraiiiyas.Ksu t-n -nsi x^ipov w Tt&pu

mmAm Aelianus 14. 16. Polybius ( ut recitat Strabo libro 1. ) Vlyfsis errores circa

Stciliam cotigilTe colligit, nam & uenatio galeolarum pifciura (quos a Scylla Homerus deuora=
ri. fabulatur canes eos nominans, una cum delphinis bC alijs cetis ) circa Scyllteu Sicilia tradlum
(juS 'si XxvJlMaii.ScyUiti freci meminit Anheflratm nftid Athenmm in Luto fijce) fit huiufmodi.Manen-
tibus in ilatione frequentibus remotum duorum fcaphis, fpeculator aliquis comunis coflitutuj
eft Duosfintnilfffcaphse tenenttqUorum alter remigat,alterhafiatus in prora liat. Cum primum
uerd fpeculator fupereminentiam galeotse ligno indicat, (belu* quidem fupra mare pars tertia
emines fertur,) fcapba propius appellitur.Deinde iaflo manu telo, ( i tiSJe 'ut x«s‘ic,)_uulnus m

incutit.Turn euulla fine cufpide de corpore halla, quod telum fane eli hamatum C arj.xispwifst yxf
aiii/ u Si cui haliile laxius inferatur idoneum. Ab eadem cupide alligatus ell funiculus

longus,quempifcifauciatorelaxant,doncc agitatus fuffugienscplalfetur.Tunc in terram ftibdu-
eunt aut intra fcapham accipiunt,nifi prorfus immenfum corpus exiflat. Quod 11 etiam in mare
telutii exciderit,haud fanepcrit.eft nancp e quercu pariter & abiete compadum, adeo ut querna
grauitate demerfum, deinde in fublime relatum facile pofsit apprehendi. Contingit autem inter-
dum & remigem in fcapha ( «ii Tdi a-xx^iev, id eft per fcapham ) propter magnitudinem galeo-
larum gladij uulnerari,&' quod uis belute ueluti apri ( <rvxyfle<AHs ) iit,&; limilis fere uenatio. T ali-
bus ex rebus quadam coniedura colligi poife, inquit Polybius, Vlyfsis errore circa Siciliam fe-
cundum Homerum fuitre,quoniam liuiufmodi uenatione Scyllte adtribuit, quat Scyllteo tradui la
ufitata eft.Et ex i)s qu3c de Charybdi memoranqqute freti illius periculis fimilia funq&c. ^Op«
opoums. pianus libro 5. Ha!ieuticorB,xiphiam canit etiam hamis capi, licet nulla eis infixa frt efca, nudus
enim hamus, nec occultatus a linea dependet, duplici recuruus unco. Supra eum uerd, mollem
aliquem pifcem e genere alborum, palmos ( patefias ) circiter tres fuperius, fummo labro artifi-
dofe alligant.quem dum inuadens xiphias uorat, partes eis aliquat delabentes circa hamutn in-
hxrcnqquas ille dolo non animaduerfo fimiliter deuoratittus capitur & exn-ahitur. Porro cir-
ca Tyrrhenummare,Mafsiiiam & Ga!liam,ubi ingentes xiphiae reperiuntur.pifcatorcsnauicu-
las iplis pifeibus tum corpore tum gladio Se mucrone roftri limiles fabricant.Illi alios fui generis
pifces uidere fe rati, no refugiunt, donec a cymbis undiquacp circundati fufeinis feriantur, adeo
ut effugere ncqueant.Fit quidem quandotp ut gladio fuo belua nauim penetrando perforet, tum 5®
pifeato^es illico fecuri maxillas cius confringunt, Se nauim perforatam clauo obturant.ac pifcem
uiribus defedum extrahunt. Quinetiam linuolis retibus inclufus aliquando xiphias capitur:
se ftolidus oblitus^ roboris fui ad maculas trepidat , nec audet appropinquare, itaq) ad litus ex.
tracli caput clauis aut fudibus cominuunt Tpik3tcres,(At^mcomnnumAeliamis & TimMams trt,-
dnnt,piJUtoresdgUdio fummopere fihi timere, qmd fi inretia inciderit, fumma m omma dtjrtimpnt,) Harc Op-
pianus. Hippuro iuli Sexiphiginefcantur,ldem. Cum thynni circumretiti tenentur Ncptii
no malorum dcpulfori pifcatores uota faciunt, ne gladius pifeis, nate delphinus in captiuorfi nu
mero fit.nam fatpe ftrennuus aliquis gladius, lacerato reti thynnorum gregi irretito ad fe exuen-
dum ex laqueis facultatem dedit, Aelianus de animalibus iy.6.

Xiphia in Oceano Indico in cantam augentur magnitudinem , ut ualidifsifnis roftris Lu* 4*
ftianarum nauium latera ad fefquipalmum aliquando perforarinqlouius. Retulit mihi quon-
dam amicus, uir doeSus & fide dignus,affmem fe habuiire,qui cum in Syriam nauigarei, natante
iuxta nauim' hominem uiderit medium ab hoc pifceroftrodifcindi.
r Gladiuspriepinguiseft,&adipcmhabetindorfoinftarporci,Albcrtus. Ego etiam pln.

guifsimum uel ad faftidium effe audiui. Xiphitr bonitate & precio filuris ( fic fturiones uocat,
non refle ) fermefunt a:quales,Iouius. Et rurfus,Thynni pariter ac Xiphte quum otftrumpa
tiuntur, ueluti noxij damnantur menlis. Saliamentis c6mendatifsimrfunt,]ytafiarius. Xi-
phias pifeis eft malifucci,8t:multarum fuperfluitatum.difficilisqj conco<ftu,ac naufeam afferens,

& propterea ab hoc edulio prorfus abftinere melius eft. At fi quis nonnunquS eo uti ue1it,acrio«
ribus condimentis uitia eius emendet, uinum^ liiperpotet bC ualdc uetufium bC tenue, Symeon y»
Scthi. In frufta fecatur xiphias.carncm habet aridam, concoquitur difficulter,fed plurimunu-
irit fi retfie confi'ciatur,ficuti & catteri grandiorespifccs omnes, ut inquit Mnefitheus. In cibum
finapi conditur, eft enim fapore ingrato.uirofo.eius abdomen cteteris partibus praefertur, Vuot-
tonus. Xiphtecrudoshumoresgencrant,PfeIIus.

/i»ia Act&|i(a!a ■jiitay®' Bo{carmi/iMtii/, mveii •ny mWs

KKf/OTifluii ir^axfxcot PttuxzeiJ'©- 7r6>;)jo2n, Archeftratus apud Athenaium,
jl.a, r*Ai;ioT«j/ etiam ftellionem,aliqui felem interpretantur. Videin Stellione A.interQuadrupe-

desouiparas. Item Galeots dicebantur uatescjuidam inSicilia.lege ibidemH.a. e-

tiam cometie genus eft in m ucronem faftigiati Plinio,Theon appellat. os,id

eft cnfiforme.uei potius yeyd}^&-p<}>(iadrk,i(i eft cartilago enfem referens, in fine fterni, hoc elt ol-
fis medfj peCtorii) , a medicis appellatur. Deriuatiua quidem nomina rerum innes iion pauca
ufitata funtjUt ab de homine natura pallidi aut rubicundi coloris^

De Glanide. Lib.IIII. 45-7

f Trcbiiis eft in Occano qiii-rfufo haiics pcrforatroftrOjObfcumsifed ineptffsime:
cumPliniusaTrebioNigrohocdegladiOpifcetradirefcrat, ,

Epitheta. AAio(i©'i;(«w, Oi>pianus, A^((TO|(®«tt(jij,*K«TO{,Idcmdexiphijscir«

ca mare Tyrrhenum.

Caput xiphte pifeis fuffitum tiim myrrha,itelut daerribniacos faciet adorantes.Tu autem na» c,
tes tuas unge ungento ualido, Si nullo modo fies rabidus uel ihfanus, Autor Kceranidum lib.i.

In xiphia lapide, id eft fapphirojfculpe acdpitrem,a: fub pedibus eius xiphiam pifcem : Kre» ^‘phks Upti.
cludefub lapideradice betbx, (xi^hijM eftgUdioU,) & habe.hicannulus eft caftiis, quem ii habue» TUphmhnbi.
ris circa te, in oraculo uidtbis quicquid uolueris.Et C pofueris eum in animali uel idolo aliquo,

IO oraculurti atdet de omnibus rebus quas uoltieris lcire,Idem.

Gladiusforteaut gladio cognatus eft T IB y RO N V spifcis.deqtio Petrus Martyr OccatiexTifaronm,
Decadis tertia: libro S.fic feribiuBainoa prouincia eftCnoui Orbis, )m qua lacus eft felfus £C ama.
rus. Putant autem efle amplas adeo profundas^ cauernas eius,ut e mari per eas magni etiam ma
rini pifccs emergaht:inter qUos pifeis quidam ab eis didus Tiburonus, qui homine ih i(ftu den.
tis (ut gUdksnfiri ) fecat medium SiUorat.InHbzamatn urbis primarfefluuium e pelago afeen.
dunt tibufoni,&: mUltos dilacerant ex incolisipracipue qui fehullb padlo abftinent, quin quoti»
die lauandi gratia fe immergant fluuio. Et paulo pdfttTep eftatcs in hoc lacU excitata, Tibu»
ronum latita conuiuia fUnt. Sed 2b aliUs quidam noUi Orbis pifeis cetaceUs eodem nomine dia
dus uidetur,de quo fupra leges in Cetis diuerfls.pagina ayi,

10

DE GLANIDE. RONDELETIVS.

i»

JUirem mnempfcps hadutl^uam igo olim ad T^ndektium mifi,hic nmftfui,
in Siluro eandem meliiti ex^rejfam exhibiturus,

Bb C E B i M V s iprbximb capite Silurum eundem cUm Glanide pifcem non efle, fed ei ji
pcrfimilemtqualis eft quehic exhibemus, capite craflb & magno, ore dentibus arma»
to.qtialem abbho Si dbdo uirb figuram accepi, talem ex\\ibea:(Atpiinlrimislihris, ubi
de mdnjuetudine ^ifeium agit, Cianos je intjuit uidijje ad manum uenire:) nec certi aliquid ftatuot
nunquam enim temere niihi iudicandum, & affirmandum aliquid ftatui de ijs pifeibus quos ne»
que uidi,ne^ diffecUi.Pifcem alium pro Glailidc ufurpant honnUlli, qui ab Heluetijs Saluz no»
minatur,&; in luerdunchfi lacU capitur,ea addudli ratione, quod ab accolis lacus modo didi ob»
feruatum fit quod de Glanide fcripftt Ariftbteles ; Fluuiatiles lacuftres a pefte quidem immu»
nes funt.fed nonnullis morbi incidUntproprij. Glanis enim maxime canis exortu, quod fubli»
mis natet, fyderatur,&i tonitruo fopitur magno.

Pifeis hic in eam accrefeit magnitudinem, ut centUm libraru pondus fuperet, cute dura con» g
tegitUr fine fquamis, capite lato & compreflb, circa oS appendices multas habet, ex fuperiore ma
Co dependent duat,cx inferiore fex.Pinnat duat (unica &parua ejje debebat, in jutnmo dorjo,piblortnas

/f ex/ir«/ic,jfuntindorfo,alfcadbranchias,ab ano Unicam cUm pillna cauda; continuam habet.
Cauda ipfa lata eft,&; depreffa.

Carne eft dura dC infuaui,2C ab ipfis lacus in quo capituf,accblis hegligituf. credunt enim ab f E
co tempeftates induci, nec unquam maiores capi fine proxima tempeftate, ddac d^ndeletius. Nos
glura in Siluro de hoc pijce,

DE EODEM BELEONIVS, GLANIN ENIM ESSE PVTO Q_VEM
ipfe filurum nominauit, nec ullam adiecit iconem,
tchthyocollamrefert,qui Grscis a motus cauda celeritate Aelurus & Silurus; Oppiaho, ab A ^
(0 animalis terreftris fimilitudine,Hysna dicimr; habet enim ueluti iubas quafdam a ceruice deor»
ium cxpoEfcdas,qua: totam iplius caudam ambiunt. Byzantinum uulgus, apUd quos frequens
tx Sttymone confpkitur,antiquam didionem retinens,GlagnB ab infigni glabtitie nominauits

458 DcAquatilibus.

C F ‘Piscis cft fiuuiatilis.haud ita delicatus, cuius caro fale condita, praitcr alimentum, eum etiam

ufum prxbct, qiidd fpiculis corporibus infixis extrahendis fit utilis*
s E Pellis, quar in morem anguillaE lauis, fed multo magis dura cft, contegendorum Turearum

tympanis,membran3c locOiinfouit, ^

B Agonum Mediolanenfem referret, nifimaior cffeftat^ etiam hoc dempto, quod Agonus cau

dam feorfum a tergoris pinnis feiuntftam habet. Hyaenae autem cauda, Corduli caudae ftmiliseftj
quemadmodu dC Corduli anguillae, qui tres pifccs in natando corpus in fpiras agunt ferpentium
more. Ver^ etiam cofufbsin ore demes habet Silurus, multis ordinibus in maxilla difpofitos;
os magnu &amplum:branchias utrincp quaiemasjeas^ duplices, nouifsima excepta : fclmaxi»
mum iccori annexG,maiorm in flumin&us quam in aequore euadit,in quo etiam rarius repent, i»
s Huiuspilcisefu,cxfuxIegisimcrdi(fto,iudatiabftinent,quodgIaberlit,fiCfquamiscarcai.

COROLLARIVil,

'Glanin ejfe futo filuri Ipeciem mmorem.icones autm j^ecterum em duarum, cum ipftus hifloria dahimut,

X Glanis nomen pifeis apud Graecos, Latinos uarfjs modis feriptum reperio:ex quibus La«
Orthographia line quidem glanis, ( non glanus,aut glanius,) feribi laudo,duabus ryIIabis,mafculino gen. infles
,^ocabuli (ftendum utPan's,Paridis.fi quis tamen etiam foeminineuti uelir, ut Paufanias , 8Cinflc(ftcrc ita
Utnauis,nauis,efto. Grsece uerd retfte feribitur, uocabulum paroxytonum, cum iotain
ultima, fimiliter fled-endum, ut genitiims lttyAai'«/‘©':ucl etiam Attice

quod tamen rarius eft. Et paucas alias in 15 didiones, quae fimiliter duobus his modis declinen» i*
tur, inueniri puto. Euftathius tamen nominum in « quae per fleduntur, quxdam etiam per

uus Attice declinari ait, ut uel Aftispioif . Glanus qui dC glanis uocatur,in qui*

bufdam Plintj exemplaribus legitur.fed uctus ledio ( inquit Maflarius) melior cft.non enim gla
nius,nec^ glaucius, fed cautius qui dC(& ahundat ) glanis.uocatur ( agit,) dCc. Apud Volater-

ranum modo glanius,mod6lagnis,CcxAeliano nimirum,ciiiuscod,icesquidammanufcnptiAa*
yvets pro y?Mv&s habent ) diuerfis inIocis,urrun(^ pro glanide perperam feribitur. Sic in uulga-
tis Athenaei codicibus pro apud Ariftorelem y^w&s circumflexum in plu*

rali numero Attico propenacuto : dC yKcu/k in fingulari oxytonum pro pafoxytono : dC yhcwuoi^
femcl ac iterum in geniciuo plurali, penacutum pro antepenacuto. Glani iecur,pro glanidis,

apud Plinium alicubi. In libro de rcmedrjs paratu facilibus inter nothos Galeni, y^cwionfy pro j»
yAM/ietf/ genitiuo plur. proparoxytono Attice. Ceterum in alijs Athenaei locis probe legitur
yXeuftJ^^ yXcwtd^ccs, In Equitibus Ariftophanis cum quidam interrogaflee, utrum Bacidis ha
beret oracula:refpondit alter, non BacidiSjfed Glanidis fratris fenioris,>?'.pu'/<7^©'
f/l^y^ou7if6v.uhi Scholiaftes : locatus eft ( inquit) terminationum fimilitudine, -nt$

yXcwi^ «Voif/, cft aut gen us pifeis 5 yXe^is, ytfwwgcv cH , trtwtTioTi^ev. Paufanias foem. genere effert
cuyXiWfisdCrousyXxi/tojy^d melius proparoxyton5fcribetury?i«i'icr/comuniter:uelyA«i/tOTf/ Attice,
Glflwf/?. Ioniccue,dyAca'<sS Arift.hiftori» 9.57.alibi etiammafc.genere utitur. Glanis, yXeu/is, flu-
uius eft Cumec, ( Italise 8C Cumte, Varinus : apud quem ultima non rede per ypfilon Icribiturj)
cuius meminit Lycophron : yXewns ( iic habet codex impreflus per «,in ultima )

•nypfoy X^®*'***'^^ pifeis glanis dicitur,qui nominatur yXeu/^, ( hac terminatione apud tiuU 4®,

Ium alium Graecum fnueni.) Eft SiHberia fluuius.itcm tertius Italiae circa Tiberim amnem, Stc
phanus. Idem puto fluuius apud Latinos Glanicus uel Lyris appellatur, in cuius ripa tem«
plu fuit Maricae nymphae Minturnefis, Vide Clanius, Glanicus QC Lyris in Onomaftico noflro.

Bellonius in Cbftruationibus Singularibus quocp filurum ad Strymone fluuium uulgd ho*
ff0ierM. glaignon aut glanon uocari icribit,eundemcp pifcem alio nomine hyaenam uocari:& Coftan

tiiiopoli in foro frequcntifsimu glagnion appcllari.Itac^ uel duos, uel potius tres diucrfds pifccs
in unum confundere uidetur. Glanin enim & filurG diuerfos eife iam conftac : a quibus hy tenam
quoq^difiTerreoftendcmus infra. Nuper cum per urbem noflram iterBellonio cflet, ac uarijs de
rebus inter nos conferremus, infpeda pifeis que ©4)rtib 6^ "IDclUt noftri uocant pidura apud
me, cum hunc plane filurum eife mihi uideri dicerem,aftentiebatur. Leonicenus Plinium re*

prehendit,qui ut aliorum quorundam animaliu nomina alibi Graece, alibi Latine proponat, tan-
quamderebus diuerfis agcns,utcaprcae,dorcadis:uefpertilioms5nydcridis,&!c.itafiluri6^gla«
nidis quo(^ quafi non utrunc^ uocabulum Graecum fittaucfi hoc non dixit Leonicenus,quafi ta«
men res non fintdiuei fx. Deccpitilliim fbrfan Theodori Gazae authoritas, ut & alios quofdam
ex eruditisiTheodoru autem Plimus,quialicubi ex Ariftotele transferens, pro filuro glanin po*
fuit. Rondeletius in Siluri hiftoria a glanide eum differre monftrat. Silurum Plinio ( in*

quitHermolaus ) eundem uideri qui fit & glanis,probamus ad huc modum. Ariftocclcs iibrb
Glanis (inquit) tardifsimum habet incrementum ex ouo.quamobrem masfaepe uel quadragin*
ta dC quinquaginta diebus afsidet,ouorum cuftos,nc abfumantur a pifeibus, Plinius aurem libro
nono:Silurus ( inquit ) folus omniu xdita cuftodit oua,ftepe quinquagenis diebus, ne abfuman*
tur ab alijs.Sed cum hoc ipfumjUt ait Ariftoteles, cyprinus faciat : miru unde Piiniusfiluro tan-
cum tribuerit,an folus ideo, non quwl folus oua cuftediat, fed quod folus quinquagenis dicbusC

Hsce

De Glanide. Lib.IIII. 459

Haec itte. Sspe tamen alias Plinius in comSmorahdis ex glanide dC filuro medicinis, eos tan»
quam diucrfos ponit:at(5 etiam uno eodem^ capite,primo medicinas filui i, deinde glanidis c6.
memorat, Gillius. Aelianus diferte difiinguit, cum glanim incolam facit Maeandri & Lyci A«

Canorum fluminij,5<lin Europa Strymonis, fpecieacfimilitudinefiluri. Quin 8irPaufahiascum
dicitRhenum,Il}rum,Eupliraten&lPliafi'n, feras fimiles glanibus hominum deuoratoribusin
Hermo SC Maandro uerfantibus prbcreare.-per feras quarS nomen non exprimit,filuros intelli.
gere uidetur. Non probo V uottoni conietSuramtSi quis authoru loca ( inquit ) diligenter co.

Ierat, uidebitur eadem efle belua apudPaufaniam, cui nullum nomen ab eo eft inditum, cum eo
qui filurus uocatur ab Aeliano,»: qui filurus eft graflator Plinio,»: uoraxD.Ambrofio, & item
■0 glanis Athenaeo. Alius deinde erit filurus qui mari extrahitur porculo marino fimiiis;»: in Bory
fthene memoratur, &c. Et qui ab Aufonio deferibiturtatej fortafle idem qui Antacaus Herodo.
to a: Straboni. Et mox,Glanius,ni fallor,alius eft, ut qui marinus eft, non fluuiatilis. de glani
non memini legilTe quod fit marinus,Hatc ille. Sed felfus utrobitj codicum PlinianoriS uitfs ui.
detur. Ego filurum unum duntaxat deferiptum cotenderim, quod fi hodie ijjecieseius pifeis,
quem egO filurum arbitror, diuerfe f eperiuntur,(icuti puto, & in Siluri hiftoria exhibitis decla’
rabo iconibusiid uel non tradiderunt ueteres,uel altera ex eis,minor nimirum,glanis eft. Gla.

nium iierd pifcem nullum elfe dixerimifed hoc nOmen ficubi icgitur,a glanide corruptum:&gIa

nin tamen marinum non eire,fed fluuiatilem tantum;ftlurum autem dC marinum, &f fltiuiatilem
Si lacuftrem. ^ Silurum Germanice nominari puto citt ©cljrtib/ ein TDcller / ctn 'n?cl|5 / ciit
10 ©alut:»: fimiliter glanide quoq; parui tantu differ ctia adieeSa nominarim, cin keilicr ©d;mS,
aic.Sc^rtiSle: (quanqua &C alium forte pifcem in Danubio Siixtt&le iiocitant:) ei» ^coffc trti=
fcjjeitrtrt. ,

Qui glanin uulgo Lucium marinum dici rentur,ij plurimum a nero aberrant.

Albertus magnus libro de animalibus a4.Garcancn pro glanide Icripfit.nam ouorum cufto= GmMeiu
diam fimiliter ei,utAriftoteles,attrifauit,ijfdem pene uerbis;utpoftea etiam Sumopifci.quod no sumar,
menab Illyrico Sum deriuatumuidetur.fic enim illi filurBuocant.Et mox Solare pifcem, (quod Solarii,
a filuro faiftum nomen apparet, ) ut Ariftoteles glanin tardius cteteris pifeibus increfeere tradit.

Solaris ( inquit ) eft pifeis qui Soli a file poiius a nomen faSim fit,qaam h Siluro cotrufmm) in ri.

pis fluminum fc exponit libenter, caput habet magnum, orificium (os uel rifium orti) latum, cutem
Jo nigram SC lubricam,ficut eft cutis anguilla;: iecur uefeum SC dulce. Excrefeit autem inlongum
& uaftum pifcem cum diu uixerit. tardius enim quam exteri pifces incrementum capit. Idem
in mentione muftelxpifcis,qucm trufehium noftri uocant,ipfe;8otboc{)cm : De hocpifce (in.
quit) dicitur.quod cum duodecimum ftiperauit annum, in maximam molem excreicit, »: tunc
Sohus (SoUrfs.SuliMdi &fimtimiHelaetij ©ulut nominant) appellatur. ^ Silurus nufquam ab
Ariftotelenominatur, quod fciamiundenimirum facilius Gaza pifce glanidi eundem exiftima.
uit,S(c. Quxrendum an Siluri e mari femper afccndant in flumina maiora, Rhenum, Danu.
bium, Vifulam, Albim Xc.t>ie TPelfen oScr ©eJi^tSen. Glanides uerd non item, minus nigri,
infirmiores^. Ego piduras quincp huius generis diuerfas habeo, unam ex Munio lacu Bernen. sihrormfbK
fium,breuiore,crarsiore,Si: albiore corporcialteram nigriorem, Sdlongiore elacu propeRaucn. oingainq;.

+0 fpurgum. tertiam ex Danubio.quartam fine coloribus dclineatam.nefcio ex Rheno an Oceano
circa ofiiaRheni.quintam e ftagno iuxta Argentinam.Pinnis inter fe.&Toris ridlu.barbulis^,»:
reliqua fere fpecie omnes conueniunt.Magnitudine, caudx figura, & coloribus differunt. Om.
nes quidem filuros generali nomine propter forms natura^ Cmilitudine,»: agilem caudx mo=
bilitatem appellari nihil prohibet.

Silurum pifcem ( GUnim duereieiuie) Byzantinum imlgus.apud quos frequens ex Strymone g

confpicitur.antiquamdidlionem retinens glagniJ, ab infigniglabriticnominauit.Bellonius.Nos

fupra a Glani Italis fluuio denominari hunc pifcem oftendimus. Glabrum Grsci dicunt

Kaaop.Sialijs forte uocabulis.non autem glanum.impofuitforteBellonioglaberuoxLatina.

Quod fi a Glani fluulo etymologia non approbetur, cuius tamen author Stephaniis eft, gram.
fomaticusillercpiusiab adietftiuo j/Araslt, quod ijjsoiijid eft inutilefignificatVarino, deducere lice,
bit.potius quam ab ullo nomine glabru fignificante. ( De origine uocabuli difeepto. ipfiim enim
pileem reuera glabrum elTe.non dubito.) Vilem aute hunc pileem efle uidetur SCBellonius fa.
teri, haud ita delicatum elle fcribens.Ita Blax etiam pifcis.fi non idem.oninino tamen cognatus, slax.
uideri poteftinam&l iple filuro fimilis perhibeturtfed inutilis adeo, ut ne canes quidem eum gu.
ftareuelint.&adieiSiuum nomen fignificatmollem,diflbIutum, inertem. Videfupra in Ele

mento B. Sed obijeiat aliquis, latum ficdiiftuminNilo pifcem, albiTsimum efle.fiiauiTsimu^,
quoquo modo apparetur , fimilem glanidi qui in Iftro capitur, ut feribit Atbenxus. Non poteft
autem hatcfimilitudo de fpecie corporis intelligi. Latus enim de genere coracini eft, fed maior,
reftatutdefaporeac bonitatem cibo accipiatur. Qiiamobrem nihil dum definio. ^Glanis pi-
tn Icis incola Mxandri bC Lyci Afianorum fluminum,»: Europxi Strymonis, fpeciem filuri fimfc
litudincmcp gerit, Aelianus. Beluas hominibus peniidofas Grjcorum fluulj ferre non folent,
ficut Indus, Nilus Aegyptius, Rhenus, Ifter, Euphrates, & Phafis. hi enim feras inter fe fimiles,

Q. »

460 DcAquatilibus*

tC maxime hominti uoraces alunt, fimiles fpccic glanibus Hermi 5C Matandri altimhismifi quod
Kcolor eis nigrior eft,& uires prgftantiorcsiglanidcs 8i nigra minus funt, Si imbecilliores. His
uerbis Paufanias non quidem glanides.homines deuorare ait,ut Gillius traflulii ! fed feras quaf.
dam in altjs quibufdam C extra Gratciam ) fluuqs, tum inter fe, tum glanibus fimiles in homines
graffari ait.ovm « «f m-mitsi ) 4»6w iittuc -ms ( uidetur hic aliquid corruptum, w forte

wel pro -nis legendu) «es/hfltpetj'* t^fovin,Tms ^ Ifiiu itjct tonoTO itfJwq

n talitu/mjxt ssa «Asstt tuu/to </E «i j.Aaess hn^Aiivci, Ariftoteles glanin atate prouedium
iy)u3fv<fiyi/ dixit, Gaza uertithamiffaga,Aelianusfic protulit : isuieos ift iOi i(sJtoc).«isi>»('s(CTitinB(i,

CBS Aeist>7iA»c^»e>.tanquamfaucibus,utpotelaxis,eumdeuoret: non autem dentibus confringat.
Sed Ariftoteles alitertSi glanis, inquit, peritus fit& hamifraga, morfu dentis fuidurifsimi rum* la
pithamum;iy'“‘^“"'7i%I' irK>iHpm-mcrvuinaKiif,<ljffifUiim«yKisfx, ^ Glanis in Nilo capitur, co-
ri) eius ufus eft Aegypttjs ad lyras, Bellonius in Singularibus. Atqui nullus ueterum hunc pi»
fcem in Nilo etiam inueniri prodidit ; &! Athenaus icribens Latum in Nilo pifcem,fimilem efle
glanidi Iftriano,eundem in Nilo capi negare uidetur.quamobrem ad filurum potius hoc , quam
glanidem.retulerim. Idem filurum futim ( hoc eft glanin, quanquam ftmilis utriufi^ forma eft)
agonum Mediolani diflum pifcem referre ait,nifi maior eftct : in ea comparatione memoria for=
fitan lapfus.nihil enim agontis pifcis filuro fimile habet. Strinfiam tiel Botariftam Mediolani di-
(ftum pifcem dicere debuiqqui muftete laciiftris genus eft,ctn ^teffe Secttufci. in huius enim
defcriptionefictradittGlanum pifcem refert,quem Infubresfii Taurini Botariftam nominant,
dempta tamen magnitudine. Sunt enim tampropinqtia fimilitudine, ut eorum alteru maiorem, 1»
alterum minorem dicere pofsimus. Qtiin&ichthyocollam hunc pifcem referre inquit, nimi-
rum corporis magnitudine,g!abritate,& barbulis.

Silurus Bellonio in diuifione pifeiS, fimiliter ut fttirio, ouipartis BC cartilagineus eft, ofsibus,
fpinis SC fquamis caret. Ego cum Maflario filurum ( S( fimiliter cognatum ei glanin ) fpinas ha-
bere fentio.Cinis fpinte filuri uicem fpodij pr3thet,Plinius. Glanidi quaternjbranchia: dupli-
ci ordine funt,nouifsima excepta, Ariftot. Feliniecorehabet,ldcm.

Fluuiatilium filtirus canicula: e.xortti fyderattir,6^ alias fulgure ( tonitruo, Ariftotcl.hifiortae
lib. S.cap.ro. ubi glanin flutiiatili &lacuftri pifeium generi adntimerat ) fopitur, Plinius, Ari-
ftotcles tierd hoede glanide tradittutnon femel tantum,ficutopinatur Rondclerius,proglanide
filurum ex Ariftotele cotierterit Plinius, ubi filurum marem foltim omnium edita cuftodire otia 5«
aittfed hic etiadenuo. Glanides tiel a dracone angue ( 7» S^tat) gurgite parum

alto itfti intereunt, Ariftot. Et alibi,Glanides £C perca continentem emittunt futim foetum, ut
ranx. adeo enim fixtus ipfe continuo filo fibi coliacret,ut percaequidem,quoniam latior eft,pifca.
tores inlacu arundineglomerent.parittnt glanides grandiores ftagno altiore,(5Bvtis qulp

pe cum nonnulli tiel trium pafltium altitudine pariant, minores breuiore contenti fiint gurgite,
pracipue ad radices falicis, aut ctiiufuis arboris, attp etiam inter arundines,Se algas,&r mufeoiam
congeriem,non foltim pares cum paribtis,fed etiam admodum grandes cum partiis uenitinttads
motis^ meatibus,quos aliqui umbilicos tiocant, foemina outim, mas liquorem uenereS depro-
mit, & oua,qute liquor ille tiitalis contigeriqcandidiora extemplo cernuntur, maiora^ reddi eo-
dem die propemodum dixerim.Patilo autem poft oculi foetus exiftuntconfpictii, qui in quotiis 4*
pifeium genere perinde ut in cateris animalibus ftatim patcfcunt,pragrandesi^ apparent. Qua
ex ouis non attigerit liquor malculi ille uitalis.hac fterilefctint, & fupertiactia funt ; ut in marino
etiam genere incidit, fecundis iam ouis pifciculo incrcfccnte, detrahitur uelut putamen, quod
membrana eft ouum ambiens, pifciculum oua taifta a fetifico maris femine , admodum gluti-
nofa redduntur, ad cefpites coeuntia, aut ubi pepererint. Mas oua qux a;ditafunt,cuftodit:femi
na abit cum pepererit.Tardifsimum glanidis incrementum ex ouo eft : quamobre mas far pe uel
quadraginta & quinquaginta diebus afsidet, cuftodiens cua , ne a pifeibus occurrentibus abfu-
mantur. Secundae eft tarditatis generatio cyprinorum : paricp modo oua xdita a mareferuantur.

At minorum nonnulla oua uel tertio die fpeciempifciculicapiunt augentur oua,quacfemcnm3
ris artigeriqut didtim eft:&: eodem p6ft,fit ouum glanidis, quantum eruum,H5C Ariftot.

hift6nKanim.6.:4.

Ex pifeibus fuorum fetuum amantifsimus eftglanis.nam fimul ut femina peperiqcura qui-
dem illa de partu fuo libera tur,ac ucluti puerpera quiefeit. At uero afsiduum fe praeftans mascu-
fiodcm,ad conferuationem eius, quam procreauerit,fobolis, eam tuetur, &rinftdias omnes arcet,
Aelianus. Glanis femina ubi pepererit,mas plurimu cura proli impendittfemina ut peperit,
abit, fed mas quo in loco plurimus fetus c6ftiterit,pcrfcucrans oua cuftodit.ncc alium pratbet u-
fum.nifiut pifciculos ne diripiant fotum, arceat tid^ad quadragcflmu Sf quinquagefimudiera
facit,donec fatis iam aticHa foboles fe tueri a eseteris pifeibus ualeat. prehenditur fepe a pifeato-
ribus ubi oua cuftodit.dum enim arcet pifciculos, quatit, profilit, & itftum fonum^ monet, n^a-
netapud oua tam ardente animo , ut cum faepe a piicatoribus oua fi' pra: altis gurgitibus fubfidut,6«
educantur, quoad magis fieri poteft.in uadum,ipfe tamen eodem ftudio fetum fequatur, neque
defer ere ufquam ( al’ unquam ) patiatur, tunc li minor fit natu,minu6m ufu exercitatus, facile ha-
mo ca-

DeGlaucifco. Lib.IlII. 461

mo capitur ; fcd fl peritus 5C hamiftaga eft,morlu dentis fui durifsimi rumpit liamum, & fcetum
afsiduccuftodit,ExAriftoteIe de hiftoria animalium libro nono. Silurus ( GUnis dicere dehic)
folus omnium acdita cuftodii oiia, fepe & quinquagenis diebus, ne abfumantur ab alijs, Cictcra:
foeminx in triduo excludunt, fi mas attigit, Plinius. ^ Glaucius (CauHm^alids,idj^melms>Caucius fci
licec qmmmlpes marina facianc jcolo^endra^&c.) qui QC (copulaalmdar)^anis uocaf, auerfos ( alias
auerfus ) mordet hamos,nec deuorat,fed efca ipoliat,Plinius, Atqui Ariftoteles hunc pifcem ha»
mos deuorare fcribit, (.iyxisfocfiyeii nominans,) Maffarius,

De glanidis fetum fequentis captura didium eft fupra in b, g

Archippus pariter nominat maotas,faperdas,8(: glanidas.apud Athensunit&r Ephippus ac t
10 Mncflmachus apud eundem rtiiiyn ytMiiJi®-. Latus in Nilo albifsimus eft,ruauirsimus«,quo=
quo modo paretur,glanidi Iftriano fimilis, (nimirum fapore & carne.de corporis enim forma in.
tclligi hoc non potelt,) Athenaeus. Sunt contra aliae rationes, quae uilem SC non adeo lautu hunc
pifcem elTepcrfuadenqut in B.dixi. Glanis in cibo damnatur cum uterum fert ; dC cum exteri
omnes mares fuis feminis fint prxftantiores,glanis femina pi xftat fuo mari, ludxi hoc pifce
abiiinent,qudd fquamis careat,Bellonius. Totus eftlfl/ss(M:;^©',Kiranides.

Glani ( Glauci, Vuottonus ) iecurillitum uerrucas tollit, Plinius. AdpharmaciaslCaridq a
SC platycymini 8C zochtj radicis in uino uetere ad tertias decotHum bibat ; SC geftet etiam glani.
dum ( yf^xvicaif) offa, hxc enim fuffitu dxmones pellunt, Author libri de paratu facilibus Galeno
adferipti cap.141. Idem fcribit Kiranides, SC pr jterea fel inundJum albulas cUrare,& iecur efi.
lo tatum ab epileplia liberare.

A Matrone Parodo inter alios pifees conuiuij nominantur SC yhma, qui nominatiuiis plur. h a,
comunis eft,flc(Sendo ut r>i!u/is,xyyos, (rA!W(ls.ijss©',uide fupra in A. ( s/©- iySi&-. e! A

yhccnk, fl' rAnciis nomen eft uiri tMatvmrriifsv in Equitibus Ariftophanis. Glanis frater Bacidis
uatis.quxre fupra in A. ubi SC de Glani fluuio diximus.

GLANDE s.uideBalani.

DE GLAVCISCO.

asySC glaucifcus Diphilo SC Athenxo pifcis,qui alius uidef efle quam g!aucus,ex Pii. A
nio triceiimofecundo uolumine poftmentionemdeglaucifco SC exteris alqs pifeibus
iradente.Maifarius. Vocabuluipfumdiminutiuxaglaucoformjeft.utglaucidium GhiicicJmw.
quotp.Glaucidium eundem effe glauco pifcem dubium mihi no efuquoniam Amphis
apud Athenxum iimiliter glaucidij caput, ut alij glauci, in delicijs ponat, fed SC glaucifcus idem
uideri poteft.uide mox in F.

Quod ii illi qui uilioribus uefcuntur pifcibus.fcarum haberent.aut ex Attica glaucifcum, aut t
ex Argo caprum, aut c Sicyone congrum,omnes fane his guftatis fierent dtj, Eudoxus apud A.
thenxum. Dorion etiam opfophagus glauciicum , orphum SC congrum, non pilees, led deos
efte dicebat,utretuli in Congro H.f. Lynceus Samius pilees aliquot Rhodios Atticis compa.
rans,ellopem SC orphum glaucifco opponit. Quum igitur adeo lautus SC preciofus exiftima. (A)

+0 tus iitglaucifcus,idem cumglauco uideri poterit, cuius caput prxeipue in fummis erat delicijs.

Etficut elops uel ellops, cui confertur glaucifcus,pifcis facer habitus fuitiita etiam glaucus,ut ali.
quifeguntapud PheocrituminBerenicet iyiw^ df/ Att/xSF ( a^

lias yfacvnaii) wAtoi/ini/.» fl' (ijoi-ntr©- aAMaj/. Kiranides fimplicitcr elopem glauco fimilem efle
tradit:quod ego non de forma,fed fapore SC bonitate acceperim, fl Coquus apud Archedicum,
glaucifcum drachmis tribus fe opfonafle aiqitem congri caput,&c.tanquam fummas delicias.

Peritum efle oportet coquum, SC nofle 'Tty tjtf djgeqio^Ky^ TifaiT©*, ai UtATist trv rAoa/sitrK©. ^

)(a(iMri,Kga flijs, Athenxus libro j. Glaucifcus in cibo fimilis eft cephalo SC mugili,Diphilus.

Non defuerunt qui mugiles etiam yhwKtcm uocauerint t fed perperam, cum Mvxiirniis legere (a)
oporteat.Lcucifcum autem aliqui genus faciunt mugilum omnium,fiue marinoru.fiuefluuiati.
jro lium. Galenus leucifeum fluuiatilem tantum mugilem facit, Rondeletius. fl Mulieribus laflis
copiam facit glaucifcus c iure fumptus, Plinius.

DE GLAVeO (MAIORE HEXACEN^

TRO,) RONDELETIV5.

I S CIS ^^^«^I-atmeferuato Grseco nomme Glaiicusj IS eftprocuidubio ji
firis Derbio,a Romanis mox in Glauco jecundoyuh k ^mamk Lopidauocaridi

cic hunc pifcem. Laccia quidem eji thrijja: ) a ProumcialibLis Biche, Cabrolle , & Damo,

^ (quajicapreoljn & damaynejcio quam oh caujam: ) ab Illyricis Polaudaja qtiibiifdam Lampil

^ 0 go (uc a ‘Bellonioy) ftd falfo uocatur, Lampugo pifeis eflHijpanici mam^que ipfe hippurufacit.)

Glaucus eftdtdius acolore.Eft autem glaucus color caeruleus, qui &ca:rius dicit cyaneusj b
qui duplex eft., aliquando ex albo cxrukus, ut cum glaucos oculos dicimus ; imdc toties apud Co/or,

Q- 5

462 De Aquatilibus.

Homerum y^ctuKS7ntMLjJ«,id fia,ut a« apud Gellium Nfgidius»dc colore cacU, quafi c»1fa.

Aliquando eft caeruleus exaturatus,& ueluti nigricans ac oblcurior, ut caruleum mare cum tur
barum fucnrjacefsita enim &: incitata fuperficie, paucis in eam incidentibus radijs, luce iam dia
uulfa atep diTsipata umbrofiirn nigricans fe offert, ut docet Ariftoteles in libro de coloribus, Item
Plinius;CoIor aufterus in glauco &irarcentifimilis mari.

t,rtli^uum. Glaucus pifeis eft in alto mari degens, corpore Iongo,compreflb ucntrCjdorfo falcato, A bran

chfjs ad caudam linearecftaprotcnditiir.Tricubitalem aliquando uidimus. Nitida eft cute, Cqua»
mis paruis te(fta,fcd uix apparentibus nift cute cxiccata, Dorfo eft plane caruleo, uentre candi»
difsimOjOre paruo, oculis medfjs.Scatim a capite aculeos habet>quoru primus in anteriorem par
tem uergit:quinc^ alrj ad caudam fpedant,brcues fed acuti,nulia membrana conexi. Juxta anum
duo alijfuntjqui ueluti in uagina conduntur. Aculeos pinna fequituradeaudam ufep continua^
initio magna, macula nigra lata notata, inde breuis dC tenuis , non aculeis fed tenuibus tanquam
uillis conlians. Ore eft paruo, maxillis afperis potius quam dentibus munitis.Corpus a capite ad
podicem latius eft. A podice fenfini gracilius fit, in caudam dcftnens inftar femicirculi rotunda*
tam, deinde duabus pinnis terminata. Pinnae aurei coloris breues dC latx ad branchias fitac funt,
Ali« duae in uentre parus SC tenues. Rima potius quam foramen eft pro podice. Ventriculo eft
magno cu unica appendice. Hepar felle caret : eius enim uefica inteftino adh^rct. Splen paruus j*
eft, caro candida, pinguis & fuauis.

A Pifcemhimcfalfdlechiam exiftimariiam diximus.GIaucum autem uerum effeconuinciteo
Lib.i.dchifi. Jor, a quo nomen pifei pofitiim. Praeterea appendices uentriciili paucae tefte Ariftotele, quod^
unim.cap.iy. lateat, eodem autore.Denii^ TtfoytitH illa, id eft, pars anterior corporis cum capite, olim ab

Archeftrato , delicatioris^ gulae hominibus tantopere celebrata, quae in hoc pifee pinguis fua-
l.ih.i.cap.t6. uifsima^eft.

D De glauco pifcef GUucus,nonhtCiUtmoxdicirJedgaleMglauc»ffatumfuum timentem ore admictir)tni*
rum quiddam rcripfit Aelianus; Glaucus pifeis pater fadus, quos fuftulit ex coniuge, diligentif»
ftme cauet,ne infidijs impetantur, dC ne pernicies ulla eis inferatur, itacp donec lati ac fine timo*
re natam tandiu ille cuftodire non intermittit,nunc a tergo cum eis natans, nunc uerd non a ter» ^0'
gOjfed adnatat modo ad unum eoru latus,modd ad alterum. Si quis uerd ex parimlis timere coe»
perit, ille timore cognito, ore hiante paruulum excipit:demde timore praterito quem deuorauc
Lib.i.dehiji. rat,reuomit qualem acceperat,illeriTrfus natat. Idem de galeis dC torpedine fcribitAriftoteles:
«p.»*. Galei fcccus fuos dC emittunt, & intra feiprosrecipiut,&' rquatina,& torpedines, Solus ex galeis

acanthias non recipit propter fpinamjCX planis aute paftinaca &C raia non recipiunt propter cau»
da afpericate. Qiiare nec glaucus ille quem depinximus, catulos fuos in fe recipere poteft, pro-
pter dorfi aculeos femper eredlos. De hoc igiturglaiicoilla non fcripftt Aelianus, fed de galeo
glauco, qui uulgd anoftris cagnotblaunimcupaf,id eftcaniculaglauca : qua cum aculeis careat
cute^ fit leui ceieroru galeorum modo,catulos fuos intra fe recipit dC emittit. Sed de galeo glau-
co plura, quum degaleisfcribenuis, j-ft

Gi<iUcidium.
i^bro 7.

DE SECVNDA GLAVCI SPECIE,

VEL SLAVCIDIO, RONDELETIVS,

aLAveORVM non unicum efte genus, non folum appellationum uarictas, fed etiam
notarum differeria demonftrat. Secundam igitur glauci fpecie dicimus efte eam quam
prOLiinciales liche uocant, cum fuperiorem biche appellarint. Romani pifcatoresftel-
iam, qui priorem lopida uocant. Noftri illam derbio, hanc palamfde uel uadigo.Hgcau
tem glauci fpecies a priore diffcrt,quod cius magnitudinem nunquam attingat, unde
iure dici poteft, cuius etiam meminit Athenatus.

Prseterea quod hic fep tem aculeos in dorfo habeat ad caudam fpcdlantcs, prior quinc^ dunta-
xat. In hoc glauco a fuperiore brajichiaru parte ad medium corpus linea tottuofa admodum de-
mittitur,

De Glauco. Llb. mi. 463’

nifttftur,hinirre<Sa ad caudam protenditur, in illo a branchtjs ad caudam, retSam lineam duci dl«
ximus. Pinnae^ pofteriores tam fuperna quam inferna parte maculam niaram habent, qua hfc
caretille corpore eft latiore.hic firifliore ; ^ioqui corporis figura, reliquis^ partibus tum inter»
nis,tum externis ualde fimilis.

DE TERTIA C3LAVCI SPECIE. (VEL

!• etAVeO SINVOSO,) RONDELSriVJ,

■ E R T I V /I Glauci genus a fecundo non multum differt, nifl quod huic dentes funt a:
cuti.linea a branchijs duda longe magis flexuofa tortuofacp eft. nimirum inftar ferpen
tum aut uermium corporis flexibus gradientium.uel undarum fefe attollentis Kmox
deprimentium.Dorfum ex cxruleo nigrefeit ad lineam pr^ditftara ufqj.linete pars fub»
ietSa candidifsima. Pinnis,aculeis,cauda,partibus internis, alijs glaucis plane fimilis.

Carne eft pingui,fuaui,dura.Hic litoribus noftris uix notus eft.

Hx funt tres glauci fpecies, quibus color glaucus, id eft, carfius fiue caeruleus npmen dedit,
diftincSionisuerd gratia primum glaucum ftmpliciter appellabimus, fecundum ter»

titim glaucum finuofum.

B

DE ALIO PISCE. GLAVeo BELLONIL

Hic panqmm H mhne cognatut fit, a J^ndeletio tamen deferihi non
uidetur,nec F mhra, nec Coracini, nec Lati nomine : ^uosfijies tres ca^-
natos & fmtUimos facit.

L A V c V s finquitBe!lonius)pelagtuspifcis,aiquamarum colore didlus, ex eorum A
pilcium numero, qui in partes diuiduniur, pluresm patinas implent, Lutetis inui.
us,Oenuenfib.frequens:apudquos Fegarus appellatur: Venetis Corbetus,quaii Cor»
uulS dicerent : Mafsilienftbus Si Romanis nullo alio qUam Vmbrins nomine cogno»
iciair:quamuis ab hac quibufdam ndfts difsideat.uti poftea oftendemus.

Q. 4

464 De Aquatilibus.

Pufillus dum eft,franfuerfis atc^ undantibus lituris fuggillaturiin quo Chromidi adeo fimilfg
cftjUt pro ea plerunq; diuendatur.Protiedtior autem adto Vmbram marinam refert C prafcrtim
cirrho quem fub labro inferiori eredum habet ) ut a plerifcp^uelutf lam didum eft, alter pro alte,
ro affuraatur.Cxterum huius pifcis color ex liuido in aureum effuIget:roftro^ eft obtiifo, cuius
labri pars inferior quinc^ exiguis foraminibus, fiiperior tribus tantum peruia eft. Oculi magni QC
nigrijfiib quora canthis, gemina funt utrim^ foramina.dentes in maxillis confuli atcp exigui.lin»
gua rotunda:ad cuius radicem quae ad fauces eft, circa epiglottidem aiperitas quadam offea alio-
rum qiiorundam derttium formam pre fe fert:at(^ ob hoc magis expetitur Glauci caput, quod in
eo lapillos duos gerat medicamentis utiles. T ergoris pinnam non habet continuam ut Coruus,

( Coruumpro coracino Juo dixit )(eddiuifkm utChromisfiC ymbrina.Laterum quocp pinnas acutas lo-
non habet, uerum quae ab ano ad caudam fertur : ea certe robufto aculeo uallata eft, quo fe aduer-
fus pifcesdefendat.Caudam geritrubrOtundam,am foramen magnum ac diftentum : multas in-
tus ladcsromentum admodum pingue,circunfufa, acmultis in gyrum reuolutionibus complica
t^jdC nodulis intercepta inteftina compledens. Hepar habet fpongiofum , in duos lobos diftins
dumrquorum ftnifter latior eft:a dextro autem lobo ueficula fellisparua,pift magnitudine, uelut
ex filo trium digitorum longo dependet,at(^ in fundo ftomachi quandam apophyftn in nullo a-
lio pifce a me confpedam gerit,praeter quint^ alias in pyloro uentriculum obfepientes. Porro ue
ftea non caret,ut neO etiam renibus ( Ex ijs oua pariunr auesftfces^ ueficam necy renes hahenty&c.

T^ndeleriu} in Tefludine corticata ) ate^ ab his ad hanc produdis Ureteribus , filis tenuifsimis haud
abiimilibus. 10

V efeitur hic piicis carciniS)fcoIopendris,caridibus,8^ alga : quorum Ireliquix in eius floma*
cho nonnunquam reperiuncur.

A

B

C

F

A

^Uueifeus.

'Glaucidim.

KYKSVS DE RONDELETII GtAvClJ, QJVpS BEL-
Ionius AnthiaseiTeputauit.

s V N T etiam de genere Anthiarum ( inquit Bcllonius ) pifees plani lati, quos uulgus Roi
manum Lopidas dC Leczias appellat. Quorum ut rariores quidam Lopidar , fic etiam maiores:
Stelis uero, minores, non ufqueadeo frequentes:Leczis frequdirsiras funt, quas cum his pifei-
bus libenter contulerim, quibus Mafsilienfes Lampugariim ( fed falso j nomen indi-

derunt.

Omnino Romanorum LecziaThynnum acPelamydem {Hinc nimirum fecundam J^eciem Galli
in 'Prouincia^alamide uocant.&forfan ^riorps etiam nomen lopida,^er metathefminde corruptu ^)referrec,nift
corpore eflet latiufculo,cauda magis lunata, 8^ minore corporis mole.Proinde feptem funt illi in
tergore aculei fingulares,firmi ac breues:cutis glabra,minime ipfo confpedu fquamofa, nifi im-
padounguelcarificetur.Nam tunc fquamuls quadam exiliuntijsfer^erftmiles, quibus Dryi»
nus ferpens prsditus eft.Branchias habet duplices utrinc^ quaternas. Tergus atrum, uentre can
didum,anum in medio fere corporis:cui qua uicina eft pinna, duobus aculeis armata eft. Os illi
paruum, dentes exigui,dua fub uentre pinna.Linea arquata,nigra, totum pifce per medium di*
uidens, lingua candicans. Superioris quoc^ dC inferioris pinna extremitates, nigris dC latis macu
lis fuggillata.Caterum corpore eftcompreftb ac tcnui,ut planus ac latus efle uideatur. Septem
utrin(^ ipinas pro coftis habet:qua ubi definut, illuc iiertebra,utin Rhombis dC pafteribuSjpro»
tenduntur, ate^ ad utranc^ pinnam tergoris ac uentris pertingunt,Cor fub branchijs pofitum eft,
triangulum, membrana indufum.Hepar ardifsime ftomachu ampleditur, in duos lobos diftin*
dum:quorum dexter oblongo folliculo inclufam plurimam bilem flauam continet. Stomachus
fub inteftinis fic collocatus eft, ut nifi detegatur, uifum protinus effugiat. Apophyfes innumera
pylorum ambiunt, tribuscp in obliquum reflexionibus inteftina contorquentur. Oua fert in uul*
ua bicorni, fquillas® in mari deuorare folet.

Hunc pifcem Romani in maximis delicijs habere foleht , apud quos eft etiam admodum
uulgaris.

COROI-LARIVM.

Glaucus 6^ coIoris,&r piicis ab eodem didi nomen eft apud Gracos i accentu tamen diftin»
guitur.^^Aw/xos enim oxytonum,adiediiium eft,& colorem fignificat,iiue caruleum,8^c.utRon
deIetiusdocet;ftuefubalbum,8<^qualis eftinfoIijsolca,>^'AtvKej/Hs“ ««ges-wf/, '^«'nyT^cdosco S
cfc3,Euftathius,rA(xvx<^ uerd penanflexum,fubftantiuum,pifcisnomen, dC fic a plerift^ omnibus
eruditisfcribitur,niiiIibrariorum culpa forte erratum iit alicubi : item proprium hominis dt^dei
marini* Glaucus piicis a colore didus eft, eo quod fitalbus. Graci enim albu glaucon dicunt,
Ifidorus. Dorfo eft plane caruleo, uentre candidifsimo , Rondeletius. Sic etiam pi*
fcis eft,Att/xoff color. apud Theocritum ubi mOk©' pifeis faccr nominatur,a]ij)'Ari/*©- legunt, ut
in Glaucifco paulo ante notaui, Scripfi enim deglaucifco feorfim,qu6d noBnulIis receniioribus
a glauco differre uideatur;nos conicduram cur idem uideri pofsic,attulimus. Glaucidiu quo- 6*
que,r;.w/Kic/}(j(/,fimiliter diminutiuum a glauco, quin idem fitpifcis dubium non eft, ficut itidem
in Glaucifco dixi. Amphidis quidem dC Antiphanis de eo uerba referam in H.f, Glauci Hip*

pocrates

Dc Glauco. Lib.IIII. 465*

pocrtMS quo$ meminit, K Polycharmiis.MafTarms, f Glaucis Rondcletij tribus uiium cornu CoradnigM
Ite Germanicum nomen finxerim, (Steg (?Occt(ti(})lllt^. funt enim magni pifces marini, & in *'“«■/«»! i
dorfo aculeos habennfimiliter ut fiuuiatiles pifcicu!i,qUos Qtici)lint( Argeniins nommaiit.

Bellonius glaucum coracino cognatum elTe putat. Vide fuprd in Co ollario ad Chromin BelIo=
ntj,de conturione,difiindione & nominibus Germanicis, coracini,lati, umbrs, SC glauci Bello.
nijlEgo Rondeletij potius fententiam fcquor.

Glaucus pifeis eli maximus, fimilis elopbKitanideS. A thenatus MnefitheUs quoc^ in gene b
re magnorfi pifcium,qui Se pelagtj nominantur, glaucum ponit. Ennius in Phagiticis,
recitante Apuleio , glaucum apud Cumas optima efle canit, nos glanin pifccm a fluuio eiufdem
I» nominis apud Cumas Italia nominatum , fupra feripUmus. Glaucus fquamis tegitur. Pauca:
appendices fupcrne circa uenniculUm ei exeunt, Arifiot. Glaucum Ariiiotcles c genere ferra,
torum Si carniuororum facit,colore nigrum, V olaterranus. ego htec Ariffotelis uerba non repe
rio.Glauci illius, quem Rondeletius tertia facit,dorfum ex caruleo nigrefeit. dentes eidem funt
acuti,utcarniuorumefreuerifimilefit.nama:pifcibHsinefcantur, ut dicemus in E. Hippurus
glauco colore internis^ partibus fimilis eft.fed ille a capite fenfim tehitior fit, firiifiior^iglaucus
apodicetantum,donec in latam caudam definat.Rondeletius,

Pifeis eli generofus ( inquit loUius) magnitudine & colore meditis inter tbyhnu SC umbram, A B
quem Romani pariter Si Ligures Lechiam appellant.Eam aliqui centrinam antiquitus fuifle ari
bia3mur,(fidfdsi,qii0HMm mtrinesinter gdeos efi,) quonia pugnacifsima fit. Si atris folidioribus^
a» aculeis,quanquam non omnino longis,circa dorfum armata,ut OppianUs decentrina exprefsit.

At Lcchia corio integit minime fquameo, ficuti in thynnis uidemusifed latui Si fplendidoiquod
argenteum eft. Si coeruleo colore perfufum. Caitdat ucro pinna crefeentis Luna: figuram efB-
cit,concaua illa rotunditate ad circini duilum efflgiata.Eiufdera generis pifccm,qui latiorem ha
bet uentre,uulgo pifcatores Lopidam ; Si a'fum Lopida aliquanto minorem, Stellam appellant.

Hac ille.qui hunc pifcem antiquis amiam fuiffeputatjSi rationes aliquotadducit,fed friuolas.

Glaucipifcesfuntpelagtj, Athenanis, Arifloteles,8iOuidius.^^ In petris Si arenis pafcun» C
tUr.OppianUS lib.l* Zyxia/jS «ats/jtiiuo, H yhcdjus^ lAvice

?i«ynK,Numeniusapud Atlichaum. Volaterranus glaucum carniuOrumeflefcribit.Videfu.
peritis in B.ad finem, Glaucus sfiate etiam latet circiter dies Icxaginta, Arifiot. Quidam
jb teftus impatientia medijs feruoribus fexagenis diebus latent,ut glaucus, afelli, Plinius. Glau.

CHS sftate raro apparet, nifi innubilo, Ifidorus. Ac nunquam atfiiuo confpeilus fydere glau.
cus.Ouidius. Plinius hbro x xx 1 i.cap, ultimo cum piicesab authoribus nominatos enume
ralfetiHis adifeiemus (inquit) apud Ouidium pofita nomina qu® apud neminem alium reperi.
untur : SC inter cietcros glaucum dicit tefiate nunquam apparere, ac fi ab Arifiotele a quo oblitus
£fiaccepiire,Sf alijs de eo mentio faefia non fuiffet, MalParius.

Glaucus foetum cum metuit orerecipit,rurfus^emittit,ut Oppianiis libro i.Halieut. Aelia, o
i)Us,8( lo.Tzetzes authores funt. Sic SC pithecalopex quadrupes foetS, non ore quidem , fed
intra uentrem qUendam receptat.

Mugil efca eft glauci,Oppianus libro j, Efca ad pifces omnes magnos in mari, cuiufinodi e
+oexifluntglauci,galei,orphi,atcpaltj id genusiTefticulorum gallorum exiccatorum drachmas o.
do ftrobilorum torrefadorum drachmas x v i.ex quibus accurate contufis atep farina: permi.
ftis finguntur paftilli, quibus poftea inefeantur pifces, Tarentinus in Geoponicis. Et rurfus:

Ad glaucos; AmiaSjCallichthyas&alaufas marinas an'ans,exoflans^, bryon illis hordeaceam^
ferinam adijcito,iism in pallam coadis utitor ad inclcandumt
^ Glaucus eadem bonitate eft,fiue uterum ferat,fiuc non, caetcriuerd fquamis tedi, omnes fe- b
re deteriores funt grauidi, Arifiot. Pelagtj magni pifces, ut aurata:, glauci, phagri, difficilius

cOncoqimnturtconcodi uerd permultum alimenti prarbcnt.Mnefitheus. Glauci capitis in cfc
bo prscipua laus:uel,ut Archefirato uidetur,rofiri maxime,5ij>e7t(i(i;i/ uocanttficuti in congro ca
pitis totius, Caro il i dura cft.in omnibus lupo inferior eft. &, ut Xenocrates pfodidiqnon minus
^ a lupo Uincitur,quam ipie iparum fuperat, Vuottonus. ■ Plura uideinGlauciieo fuperius.

Plinius medicus ait glaucum cibos meliores Sd fine mordicatione generare, humorescp reddere
in corpore pinguiores,Bcllonius. K^cu/ioii Iw^PoWwx, Commendatur huius

pileis caput,&l maxime oculi, Euftathius. drit ie&ta f/Ki/H»

•X® Amphis apud Athensum. ^ Glaucus cum oleribus SC marto ( garo ) coquitur ac cos
meditUr,Kiranides. ^ Qui dolore oculorum ex biliofo SC acri humOre laborat, uefcatur alimen
tis mitibus, minime mordacibus,& incrairantibuS,ut orpho, alijs durioribus pilcibus, glauco,
i^uccinis, Trallianus. In colico affedulumantur pifces duriore carne proditi, ut ceris, orphus, ^
glaucus, Sfc. Idem. Stomachicis in cibo conueniunr, ex his qui duras carnes habent mulli, ex

teftaceis maxime buccina, purpura;, pedinestt item j glauci, fmarides, Galenus de compofifione
tb fcc.locos 8.4. ex Archigene, Lechia ( inquit louius > laudatifsimo fumine SC fapore pi apin.
guium pulparum preciofa eft. Eius capita fturionum umbrinarumcp capitibus Roma: omnium
iudicio pra:feruntur. Probatifsima in Ligijftinis litotibus capitur, Ottobonus Flifcus genere ac

466 DeAc|uatilibus.

Jiofpitalitatc i1Iufins,quirm Genuae efl>ni,feftmo matronarum conuiuio fricubitalem nobis ap,
pofuit Lechiam: quse non modo Romanorum, fed ^ pelagiora pifcium omnium laudes magno
interuallo fuperainc,ita ut aliqui fubtilioris gula homines pulparu fuauitate allcdi' femefa ex Le*
chijs opfonia, in contumeliam auium atque quadrupedum, in alterum diem reponi fibi plerun*
que pra:cipiant» ^ ^

Q Ius glauci potum lacmultum creat, Kiranides, Glaucus eiure rumpfus,( uel, utialijs pia»

cetjglaucifcus ) mulieribus ladis copiam facit, Vuottohus. nollH quidem codices Pliniani glau»
cifco, noriglauco hanc uimadtribuiint. Glauci ( Hermolaus Icgitglani) iecuruerrucas tollit,
Piinmst Fcl eius glaucophthalmia puerorum dcnigrarj6t albulas fariat. Adeps autem ad muU
ta utilis eft, maxime ad ani &: matricis pafsionem,Kiranides, lo

H.a. Philologiam aliqua circa uocabula glaux QC glaucus, noduae aiii adiunximus* Plura etiam

dabit Euftathi) enarrationum Homerum index* Galalca pro glauco apud Albertum lib.14,

depraiiatum eft.

Av9 fXJi> }(5a As; rS> vcwTi^ein

0{/ 7« SvHrSy ^x<riy 5rK^«*

rAcdJR9,uAfc)-«?5E)-vfiiJws, Naulicrates apud Athenaeum libro 7. ubi etiara plura de Glauco dae-
mone marino traduntur, rA«t/«r«cg{f»^«As{/5^©^,Numenius.

eV 'wyxvcij Axito7(ny i(i?n7rAiyyAyH K«T^j5flja^AM/xfc7> Tif «««#««, Arifiophancs in Theimophoria-
zufis: Andromeda loquitur. !•

rAa</xt:prouerbiale didum eft, quo uti aiunt cos qui tcmpcflatibus in mari periclitantur*
Videtur enim Glaucus ( nimirum marinm dxmon) conipedusjcempcftatcm iignificare,Hefychius*
e. Ex Kiranide. Glafti auis bC glafti piicis ( Ugo Glaucif, id ejl ne^M Aut^^ & glauci pfctd ) oculos
cum modica aqua marina contere & repone in ampulla uitrea.praftat autem QC fel utroruc^ fol-
uerCj&T recondere in uitreo iiafe. Qiiando autem Uis admirandam uim naturae oftentare , feribe
de praedido molli collyrio in mundis membranis:fii^ in die quidem non apparebit:m tenebris au
tem legetur quod feriptum eft.Qudd fi libuerit in pariete depingere animal quoduis,node fada
qm' fune in tenebris uidebunt, putantes d»moncs aut deos cfle qui uiderint. Vt iiideatur ali-

quis robuftus bC gloriofus,& fidelis erga omnes, SC ut fomnia confpiciat uera : Si quis in lapide
gnatio(iic habet codex nofter manuferiptus) fculpferit glaftum (glauce) uoluae,& fub pedibus 5«
cius pifcem ( glauctim,) & hic oculos clauferic fubtus ac portauerit, abftinens fe a porcina carne,
finCab omni immunditia, obfcuratoaereapparebiteleganshomo.putabimtenim coipicientes di-
urnum efle.In-die etiam quicquid dixerit, credetur ei.ln ledo uero habitus uiiiones oftendet uc-
rasjHac nugator ille libro i. Et rurfus his fimilia quadam libro a. Elemento 5.in Hyaena qua-
drupede. Ire libro 4. in Glauco pifce,ubi glaucus bis feribitur: priore quidem loco pro glanide*
Qiwvi^J^ipus^yhcojK^ : Cratinusin Pluris, tanquam delautis pifcibus,ut conijeio.
y^cd/nst Tnevts, Epicharmus in Niiptijs Hebae, iyHuyi«(coy n-ny (CTrl^ctCoyyccQiy, rAoIxir

icp&oy Ax/eioyiCtiP^yriTiyuy ovk Parafitus quidam apud Axionicum refe-
rente Athenaeo. Idem anguillam Boeotiam, glaucum, Si thynni abdomen inter fummas deli-
cias ex Eubulo recenfet. ovxvy ro /jSii’ yh(wxfd'ioy wessT-tg ^ Antiphanes. 4®

TAcdiKct/ cfi^cn Kicf CfAea* 7Ttty.y.v^^H e/'vai ty fxfcyaAw, 'rwitt A;tc?S 'nfcntyxyuy XActu/, xvfcf-

V9y «Aes?, Coquus apud Sotadem Comicum. Cranium ( Caput uel cerebrum ) lupi
pifeis Ariftophanesin Lemnqs nominat ceu rem latitifsimam, ficutSi glaucorum cerebrum eft,
Scholiaftes Ariftophanis in Equitibus. Archeftratus inquit. Sit nebis glauci anterior pars,
congri caput, Sic. Maifarius. yoi oVw ( forte H-uvi ) yhcwKH ^ o^twSco Kw ago;?,

p cyivo;? yc^ aAiVxfc-m ^ Archeftratus. Ex®^' ly^hvJ^icy 71, y?\caiKid^(ov xtejaAoua,

Amphis, TAcd/xov tt^otviah nominatur Antiphani apud Atbenaum, cum altjs quibufdam lau-

tifsirais cibis. dJixTiiAsjUyficd/KaiyKk^a, Sannyrion,tanqua de magnis dclicijs. o w-

^ay TTC^vTi^ts TfiK-ny fiiyx TPicwKif7T^c0ti}7rvyj'TBr^«KV(iOP@'d^tyxs Guuim^Ttcr ^^teyxri/^vy^xs

kAo? N»gfev? iffi-nixdi rcvcPi ttkVtw vy Ti?7rpf^, Anaxandrides apud Athcnxiim. rActvKSi/f oAs/^ax^» f*

sa x^cevicay yk^H Evcrtegwa, Amphis. tLjj 'i ©aAa‘^iof yAowtt;

tvy^isi^oy, AkCfxxJc iif^oy xhyft /x/a|/,Eubulus apud Aihenxum*

G N o T I D I A* Vide inMyllo,

DE GOBIIS* ET PRIMVM DE GOBIO'

NE MARINO NIGRO, BELLONIVS*

Goiim hic niger ‘Bellonijt&h omnihns ^ndelerij gohijs diuerfus uidetttrferiam d nigro igfimgohio*

o B I O N E s marinij Venetis Goi, Genuenfibiis Guigioncs , Romanis Miffori uo*
cantiirtquanquam Miflbi is uox ad plcrofq) alios pifccs transferatur. Incolae urbis de ;•
leSpecie,8il qui Portum Veneris ac Genuam inhabitant, Zozeros nominant.

Eminentes ac turgentes fupra caput oculos gerunt, cornea tunica, alba, &, ut fer.

pentibus.

DcGobijsmar. Lib.IIlL 467

pentftus.duraobducSos : aduerfusaquanim impetum, aututfurfum facilius (quemadmodunt
Vranofcopus) cernant. Vix excedunt duorum pollicum crafsitiem, aut palmi longitudinem.

Raro enim pedales SC brachiales euadunt. Etfi autem lubrici funt, tamen fquamis integumut'
hirtis, pinnam^ babcntunam in tergore,continuam,mollem,&’ fine aculeisjBranchias ( Pinnas}
utrincp quatuor, latas atcp obtufas : ac pratter has fub uentre etiam duas, fed ea quK caudam con.
fliiuitTrotunda eft. Dentes praeterea exerunt paruos, tenues & fubrubros. Corpus teres eft, pau-
cis fpinisrefertumicoloruarius.etenim quigobiones circa algas uerfantur,ad uiridem inclinant*
alij ad cinereum colorem accedunqnonuili albicant,alij ex fuluo in nigrum degenerant. Omnes
gradiore funt capite,8i: lata ceruice. Ac.quod ad internas eius pifcfs partes attinet, peritonaeu tefo-iot*
1» gobionibus foris album eft,intus nigerrimumtHepar dextro lateri magis incumbit, pallidtimtde
quo fel dependet, uelutiianthinu: inteftina multis cirCumuolutionibusinfletSuntur.Stomachus
2li eft oblongus, pylorus multis apopbyfibus prKditusiuulua undecunqj ouis referta.

Gobio (inquit Galenus) litoralis eft pifcis,ex eorum numero qui parui perpetuo permanet, s
Pr»ftantifsimus autem ad uoluptatem, cotftionem, diftributionem, & fucci bonitatem eftis qui
in arenoiis litoribus aut faxofis promontorijs uiuit.Non aute arque eft iucundus.necp boni fucci,
ncej ad coquendum facilis,qui in fluuiorum oftijs aut ftagnis maritimis uerfatur.

Hic [uliungtlatur gehij non marini, fei fimiatUps figura, k lihrarijs tranjfiejita,

DE GOBIO ALBO, fiELLOKIVSi
Hic T^ndclttijgohiuifmfilicitirefi, maior, fiaaefcens,&Ci

Gobius albus qui etiam marinus eft,a ptiore multum differt, Veiieti Paganelltim nomftiant. A
iliceCo magis quam niger comendatus.

Cute integitur fcabriore,necp unquam ita adoiciciqcrafsiore^ eft capite. Ac,quod ad infigne i
utriuftp diferimen attineqaduertendum eft Gobios unicam in tergore pinnam gerere:Paganel«
los geminam, Pratterea ut Paganelli laxatilesfunttiic magis ad rufum colorem uergunc,tenerio« *
rem^ habent carnem, ut Diocles prodidit. Gobij ( Diphilus ait ) Percis fimile prarftant alimen-
tumtqui uerd ex ifs parui funt SC candidi,teneram habent carnem,minime^ uirus olent. Gobio-
Jo nem iaxatilem uocanttDe quo plurainfluuiatili dicemus,

DE GOBIORVH DIBBERENTIIS PRIMVH IN GENERE! DEI NjD E
degobiomarinomaximo.flaueicente (Viridem non retfte appellant,Grxci
Si Kxii>,ivltu ) Si uerc faxatili.quem fubietSa effigies reprstfentat»
RONDELETIVS,

Gobionum multat funt difierentt>:quocirca nihil mirum.ft diuerli autores diticrla de his feri. Gohitnm Sifi
prcrint,& rerum ipfarum diftintSio difficilior inde fatfta fuerit. Horum igitur, ut alioriS omnium ferentia.
diffcrentiac,fumunfaloco uiuendi^ratione,a fubftantia, a magnicudine,a colore. A loco qui. a loco er «it*
dem se uita,quodgobioncs quidam fttorales fint,tefte Ariftoteleitefte etiam Galeno libro tertio Lib t.debijt,
de facultatibus aliment, Gobio litoralis eft piicis,ex eoru etiam numero, qui parui perpetuo ma. anim.ca^.c},
yo nent, Alij funt faxatiles,ut Athenteus exDiocle profert,cui Galenus etiam fubfcribit: Pracftan Utro 7.
tifsimus autem ad uoluptatem , cocftioncm iimul ac diftributionem, SC fucci bonitatem eft is go. ibidem.
bius,qui in arenofts litoribus, aut faxofis promontoriis uiuit. His uerbis perfpicue diffinxit Ga. ,
Icnus litorales a faxatilibus. Nam inter iteros faxatiles nullum manifeftum diferimen ipfe confti.
tuiputqui perpetuo in purifsimo mari degant, ejuare quum litorales faxatilibus prarftare dicit,
hos ab illis aperte fecernit. Sunt eodem Galeno authore, qui in fluuioru ofti|s, aut marinis flag.
nis uiuunt. Praeterea fluuiatiles globiones facit Dorion apud Athenanim, 6i Atifbnius :

Gobio non maior geminis finepollicepalmis.

Subftantia differreliquct ex iis,qux modo ex Galeno cifauimtis, Hicefius apud Athen*um subfiaHtU,
albos nigris pracfert.Flauorii tiero raro ftccior eft Si macra. Porro alij albi funqalij nigri, alij fla. Color,
iouefccntes fiuepallidi,quosuiridcsnonre<ftcappellant,utmox docebimus.

P oftremo alfj magni, nimirum flauefcentestalij parui,albi:altj inter hos medij, nigri. Magniiitdsi

Primum de marino omnium maximo, §C ueie faxatili, KuSiis nomen eft omnium commune, a

4<58

kthen.Uh.j. Latme gobio (lue gobius, ffuegoums. Niimenius in Halieiitieo fuo xifes gobiones appellauit U
Siculi teiiib. Nicandro Colophonio & Apollodoro xiimccs uocabani. Et gobi) diiSifunt
etiam Km^iv!u,{areBo fmguUri declitUmni.) A hoftris boulerotz, ( iitqui tnfetm goiio,

nemmgrumfriuanmhoulerotiicifcHliir.^aMiCsiUthUbasgobiii Venetis pagancllinominantur.

B Is, cuius aconerh capiti luiic praefixinius,faxatilis eft,palmilongitudine,toto corpore rotunj
do, non compreilb SC ipifib,fquaniis rotundis te(^o,colore uario.Etenim eft,6c dicitur,id

cftjflsucfcens fiucpallidus,maCulis^ nigris cohfperfus,oculis fiirfum potius quam deorfum ipe
flantibus. Ad branchias pinnas duas habet, in uentfe no duas catterotum modo,fed unicam non

diuifani,quanotagobii maximeareliquis piTcibusintcrnofcuntur.Apodicealiam.Indorfonon

unicam,ueliiti alij iaxati]es,ied duas, qualum pHoi* minot eli, altera ad caudam uiqj extenditur,
Caudam latam habet non diuifam.Labijs caret.Dehtes habet parUOs,Ds magnum f Uentriculura
fatis capacem cum multis appendicibusihcpal' album,& in eo feh
C Gobrj adlitorainter faxa pariunt Oua lata 6C friabilia, iimiliter SC alij. quoniam tepidiora funi

Uh.i.de hifi. litora,8<: plus alimenti fUppeditaht,a: tuiicra ne fetus a maioribus abfumantur. Quare in Ponto
circa Thermodoonte fluuium plurimi pariunt. tranquillus enim locus eft, tepidus, dd aquis duL
cibus abundans.Gobiohes aliqUando etiam in alga nidificant. lidem alga, mufeo Kreliqua eua*

nefeentemateria uiuunt,ut Ariftoteli placet libro 8. de hift.animal.cap.i. Athen*us:Gobij
A poi ficti finit macri. Pt-3*r,Qrai-,Tr 1,0?

Lit.S.

A joi ficti funt& macri. Prsparatur aliorum faxatilium modo. Haec de gobionum dilFercn-

nxhibitumife ti)s St prima eorum fpecie,qUi x^iufM uocati funt : quibus fine faceremus,nifi fcrupulus eximen»
goiiiimwV dUselfet,qui nonnullos impulit.ut crederent, eum que depinximus gobionem xiiajoi/ fiOneiTe. i»
Gremrucjjc. autem difficultas in nominis fignificatione uertitur. Cum enim Galeni, DiofcoHdiSi
Kaliorum ueterum interpretes x?'s’S«(' uirideconuerterinqhicueronofter gobius minime uiri-
x?»p« nSfrm^ dis fitjfed flauus fiue pallidusjconcludunt eum gobionem x^“i"i' eflenon pofle, Quibus refpon=
f rr uiridrm co demtts,xAM5ii/ noh femper uiridc,fed ex flauo tiirefcens,uel ex uiridi flauefccns fignificare : qua»

)is cft color in fegetibus mefsis tcpore,infelici K macro folo natis, authumoris penuria laborans
Udum ‘■«‘f tibusiex uitidi enim flauefcunt. Eundem colore exemplis alijs illuftrauimus libro fecundo. De»
nijicare. 'hdc non foliim in hac fignificatione , fed etiam pro pallido ufurpari autor eft Galenus in

Cap.ij. comentarijs in librum fecundum HippocraiisderatioheuiflusihmorbisacUtis.A»ie(<ti

K^tf^aSm dixaii *tk 'ms ^Aws e/ianuSan ^so-i, Xflu Si^iiop Kj dlnhvoily 781

inwiiSivt SifttiTdjicp, XAwgoi/ {iS.KitTW 71 tIS' A{?ifl:c Sb ipga uuu cffgiCzi^e/dlUfap. tipgst mxs

iJ^oVtss tgaiToin rit* 0471«^',«^ Iw HyifiXuot xAfiojo|/ sVef/ itfiU ar^cf/. iaifanm
rcei 4 Tti/oifc Tira liSCT «hMe/ecp

trvMoifKS. t(p!e yiyvmwntsTByi^

sUfifxrepSless ^ vJ^ccraul^d apgific 7t, itflK megac fiU/SUs amy yiy ttP ipv»

AEVKS74ot'«*KtxaJps«e7Ti|«efiof/,’r®^r®i'7aTS77e^flt?.Haflenus Galenus, qui quan»
uis xXfflfJi' interpretetur adhibito etiam exemplo bilis flaus cum aqiiofo excremento permi

fla:,( qute permiftio colorem uiridem non efficitj fed flatii 8t nigri permiftio,) tamen Latinus in»
terpres a uulgari fignificatione non recefsit,8t yUagcy uiride cohuertit,non fatis apte gradum colo
ris quem Galenus declarat,exprimens.Rcflius Linacer qui libro V 1 1 i.methodi med, capite i r,
locum Hippocrat.ex libro ii.de ratione uifltis inmorbis acutis a Galeno citatum fic interpreta»
tus eft.KjtjpK&a JUuki auTtmmoLrhiyyya, t(sU egam kgyiy yUugiy. Suipenfa illis uifeera Uidefitur,

Caiffli locat & calidum pallidumi^ mingunt. Sic igitur (jaleni locus conuertendus fiiit. Quinetiam ftirpenfa
conuerfu!, efle uifeera ijs uideri ait,qui parcius cibum fumpferunfieosm calidum K pallidum meicre, Cali»

dum intelligens folito calidiustxXoijoi' uerd.id eft,pallidum,lecundum quandam ACaticorS Grac
eorum cOnfuctudine,qu£e etiam nunc feruaturiquum enim pallidos aliquos Uident,caufam quat»
runt curita yUugti fafli fint,nihil intercfferati,an yUicgiy dicant an iwjid eft, pallidum. Vidifle au
tem aiuntaliquem feipfoxX*£«'t4»(',pallidiorem uolentes dicer C.Eft autem pallidus color reucra,
qualis cft ignis color, K tiocatae , (cuius prior fyllaba in profttiheiatione acuitur,) K fi t is co»

lor hile qute pallida fiue amara fiue flaua dicitur cum aquofo excremento permifta. Quantum e=
nim a rubro colore ad candidum abfcedit flauUs, tantum a flauo pillidus. Vides,ut Galenus J[A5i. p»
fiy pro <J;ij«fumidicat,Knequain yUngi fignificatione fit ambiguitas,iBX§i’l' id cftedocet.qtioda
flauo ad candidum recedit. Eiufdem 78ixx»fs fignificationis ignorantia multos impulit, Utere
* derent nos optima myrrha carere,omnem^ quK ad nos aduehitur una cum medicamchtis,quz
camrecipiunt,efterctjciendam,qudd nulla fubuiridisteperiatur.Sic enim Diofeoridis interpres
Cup. 78, Ruellius •imyUxfty conuertit.cum fubflauam dixifle debuiflet : talis enim mytrha; laudatilsima

^ color eft.Diofcorides libro primo cap. de myrrha.t*£fieTtv^3“'^*’>^^*'rts»ioi;AseftV«, is

iin{ujyxgx!,'imyU'iig& (Ahktikh snt, Jlm/ystjid eft;omnium prima eft qua: T roglody tica appella»
tur,accepto cognomine a loco in quo prouenit,fubflaua,mordens ac iplendens.Hisacccdit PhX
uoriniteftimonium.XXw^oiTpa/TTpiOaiy^ dig^oi. TirttcfcttnptsTtfx^i^?

^k<r<l'W ai, i(^ uTnMvir^ Td) U,cC)S^MciAa c/^ TtjcwTMs mUiyuxUaigdrHT©' tp^ylt Jd eft,XX«y« idem qUod 6^
%«', id eft,pallidi.quare etiam diflionem exdiflione xXb£« deduflam efle nonnulli affir»

mant, tranipofitaliteraaij&fublatax.effeflushuius in bello palloris eft ftiga.His fatis comproba»

DcGob ijsinan Lib.IIII, 469

ium effe arbitror V pro oo gradu coloris fumi, qui aliter pallidus, flue flautfcens, ucl fubfla.
UusaLatinisdicitur,aliteraGra:cis %i)juel ■vW)OTS©'.Etealignifiicatione gobionem a
iieteribus didum ftiiiTe contendo, qualis eft hic, cuius aconem oculis fubiecihius. Non tame ne.
garim prouiridi K herbaceocolore,fed diluto etiam a iieteribus nonnuhquam ufurpari,ut Ari.
ftoteles in libello de coloribus ufurpalTe uideri poteft.cuius uerba ideo libetius adfcribam,qudd
exijs facilecolligi pofsit, cur non folum pro uiridi, red etiam pro pallido fiue fubflauo fu.
Tnatur,E(/irKei<it''rriff xste iJjvMcc, ftflUuiKttfTnj

yiysvTUi HfiT wo«<?7^S. i^oi^ M 71? nKp 1(5« uA vifJh/wp vt/lxTCay^ OTra cuy 7rA&avxj^avo[/ <rvSK 7S

«ncAiy A (rvit^tuvi ^ nxn ibis ts.

Io iB muisaSm -nyifiJ^xmmtTX ^iin{ai£itx,Hstr«fxis iiXi yiyvrta yht^x Ktjm/rv#<J!e*Ti«s 7i9
«A(5 o^yaiSj^^ A (rtAwro^iJh'«j7rKAlj( t^^yyiffiilUx i^' s^sTrcr,

Hli3’tmA iMre/sjouwjiiKii/ iit},Mn'Jva,Wtthr!j> t&i 'tijiTAt A}x/AtAs,«ayiixiixm,KA yx

nrxiiSyni^Aii/xa vAxTi^,Tm7tt fdy &mtvm yivinia ijjMi/x,<llk it itptT «l/ii fJteJsfKtntaj

ftHwj/ 5» uyfiy.ymi/ A «WKrTAsi/iiSv»!/ «Ai«vita,it («)!» irta/w xinita y/Jsn it|«i>J(J(, iy'(<tA«*'/ «sjKi/rwBwtit
nii v}foO -miAt yiyma wiaiaifis l^vfiSS.itsa «fto ufft -mvTxy ol SmsvI nt.

Ali (iiiaoV nsij' <it' puili-r^iiyJjfAyiyrx it {^iy jy cu/xAs yHiAyy^. Plura fequuhtquK

ad id quod uolumus demoniirandUm pertinSnt.fed quia uereorne in his citandis prolixior itm-,
ad ea ft udiofum IctSorem remitto. Primum igitur quum dicit plantas omnes initio ynxAen eilb;
id eft herbacei coloris : id de colore herbaceo diluto, nec dum exaturato, fed in quo flaiii aliquid
4o infiqintclligt, liquet ex ijs quae cOnfequuntur, quum^ dicit ramulos recehtiores ueteribus flauio.
res ctfejCaufam^ cur id flat exponit.Item ex eo quod ait humidum, nifi fplendore dC radijs folis
illuftretur,illis9 permifeeatur, candidum manere,nifiinueterafcens, dC ficcefeens prius nigruni
redditum fit.ob eam^ catifam omnia ex plantis quse fupra terram funt, primum xAiufii fleri : qiis
fub terra,alba,utradices.Hunc primum plantarum cOlOrem aquatu exemplo declarat, qua diua
tius loco uno moratie initio fiunt xAtojoti folis radijs pcrmiftac, paulatim uerd nigrefcunttrurfus
comift3c,fluntherbacei cOloris.Qildd fi dqUas xA®s*£,Uirides interpretari libet, non ad.
modum repugno,modd flauitie diluta uiriditas intelligatur. nam ciim dixerit %^yAxfZ petmii
ftum nigrum,fieri utiit^cidem aqit* exemplum perfeqiicns mox fubitmxit, it mSA; fleri i=>
fxi/SJy nigro perniiftum,id cft,hetbaceum colorem fieri flaiio cum nigro coniiftotmaioire uerd nl
Jo groreadmifto fieri •OT»et!i(5!iaK5fef,K<i«ii5>sttaeS?,id eft, hei:baceumexaturatum,8e porracei colo-

ris,uc differat ab herbacCo diluto de quo prius.C^Ua differentia in ratione maioris minorism tan
tum cortfiftit.Iam uerd coloris mji xAajS gradum flauo colori afflhem efle alio loco eiufdem libelli
ad finem oftendit AriftoteIes,docens frumentum Sd omnia qUj a terra exiftunt,poftremum fieri
flaua.humor enim.ait.nondum rtigrcfcens, ideo quod citius exiccetur, coloris mutationem fa-
cit.nam quod nigrefeit comifta,fit herbacei coloris.lmbecillioreuefd humore Kfem.

per magis ac magis euartefcente,rurfus paulatim fit color id eft, ex uiridi flauefcehs, po.

ftrcmd flauus.Qiiare cum lixA^jilj/ fignificet uiride flauefcehs, fiue itiride flauitie aliqua dilutu,
ednoriexatUratum, deflexa eft ad pallidum Sd fubflatium fighifi'catio,fa(ftliffl^ ut Grarci itxAajoti
pro pallido ufurpauerint, quemadmodum ex Galeno docuimus. Neq; folum it xA®j«V colorem
+« fignificaqfcd etiam quia eoru qus e tOrra exiftunt prima germina, tamuli, folia, ftatim xA®?ic funr,
id eft, ex flauo uiridia,o«<ii iti/ nfirfiry hs« yix;m fumitur, id eft pro rdeenti 8C nouo. Sic dicitur
XAwffl? Ttjds, cafeus recens, cui opponitur id eft, iiccus. Coegit me inueteratus error pro.

lixius «ea i!Si xAmjs dicere, ne ob uoculte unius male intelledfa: fignificationem, in rerum cognia
lionc caicutiaraus.

DE GOBIONE NIGR.O, RONDELETIVJ.

kaiBios (ttA«f gobio niger, a nofirisboulerot, a Vehetis go dicitur. jl

D^itieftmagnitudineaCcrafsitie,corporefererotundo,noncomprelIo:ph'oriflmiliSihimi. b
hor ellet,'^ coloris maxime parte ahteriofe. Loco binarum pinnarum qua: caeteris ilint in

uentre, Unicam habet m'gram, barbam efle dicerOs. QUte nota facit ut credam hunc elTc piicicu.

Ium, quem Athensus libro 8. xjiiyey uocat, id eft, hircum, cui i^mmy Confert, his Uerbis. ri A
tnwnAsi/, W/01KT0S «Si V mTsvyku^ xpxyx ixJl/c/liaj uAiu/ iiP voi iN styxys (iUot®-, t yytfstm iN ijji-ytv
n-«x®r«.Exocoetus omnino flmilis eft pifciCulo qui hircus dicitur, pratter nigrum illud quod uen Atheuxihinu,
6o triculofubeft.quOd hirci barbam uocant. aliuciJcS kri

Qiiod hic A thenari hircus, non pofsit is elTc qui ab Ariftotele libro 8. de hifi. animal, cap. jo. fiff
hiana mas dicitur, quum femina fetu impleri incipit, perfpicuum eft exhis qui demana dixi.

470 De Aquatilibus.

mus. nci| enim rasna barbae nigra: (im^ile quid habet, fed duas in uentre piftnM, caetcrorum pt,
fcium modo.nei^ rotundo cft corpore,fed lato & comprcflb. At fi fimilis fit hic hircus cxocceto
rotundo corpore efle debet.Quare diftindioms gratia, alium Ariftotelis, alium Athen^ciTgoiyJ
efle dicemus. ,

C Viuit gobius niger in litoribus K ftagnis marinis. Quamobrem fempcr fere fordibus obliU

tus capitur.

DE eOBlOHE ALBO, RONDELETIVS,

A B

I

CuhUm.

A

Gobius albus, qui 5 Grfcis dicitur «oifids Mwitsomnitim minimus non ita quidem candi*
dus,ut cum aliorum multorum pifcium candore pofsit cotendere, fed quod cseteris gobionibus
candidior fit.

De his Athensus : Gobtj ( inquit) percis fi. /cmemgohij nigri, ut J^nJiletim nominat,
milesfunt,(ca'«Asj<S«)exqu!busparui&albi,te. tijs exfrejjam,fian^mm maiorem quam pagaa
neri funt,uirus non refipicntes, boni fucci,con« nelli, fii maximus gohiontm a J^nieUtio mitur,
codu faciles, fubflaui ( ) uerd,qui caulinae htc affofui,

imitjvta ) uocantur, fic ci fune 6^ macri, iAmss.

DE GOBIONIBVS IN STAGNIS
marinis, Rondeletius.

Gobionibus litoralibus fimiles reperiuntut
in marinis ftagnis vot'xA(bj«, id eft, fubflaui , nt«
gricanteSjSi albi, qui quanuis in ftagnis degant
litoralibus,tamen multo inferiores non funt, li«
cetep ijs in litoralium penuria uti. necj enim lu.
tum multum olent, quia herbulis K pifeicubs
alijs magis uefcuntur,quam aqualutoue.

COB.OLLAS.IVM.

Gobius gobio uocatur,8<f Cobio quoque
per c. a Plinio libro j». Graecos imitante, nam
Graece xuSiii oxytonum feribitur. Gouius in
Halieuticis Ouidij legitur,u. pro b.pofito. Cu
biones in Garioponti medici libro pro cobio*
nes. Cobi) SC cobitides Athenaeo inter hepfe.
tOs pifciculos cotinentur, de quibus ditftum eft
fupra in Apuis. Athensus de gobijs a|ens:

£i(Ok?^HS TSS C^TOCy IXXhCCUSlTK^HTSS

liwi®' S xUs! xuris Sifc. Ex quibus uerbis

uel gobios (impliciter 5C omnes cothos uocari a
Numenio , SC a Siculis cothones : uel faxatiles
tantS, de quibus proxime dixerat, ut Mafiarius
SC Vuottonus fentire uidentur,aliquis colligat.
Mihi rem diligentius aftimanti, prior fententia
magis placet.KwSO^jXaj&flC, Varinus. fic enim le«
gendum eft. ZoiinCtot,ol ««fiui.Helychius Va
rinus. f Gobiorum alij funtpaluftres(«i^nBi«
mirum T^ndeUtij ) qui foraminibus quibufdam in
ccenouidiitant, Venettjs frcqucntifsimi, eos^
iioce mutila ta, hoc eft prima tanta fyllaba profe»
rimus.Alij ucrd faxatiles paganelli Venetiis ap
pellat(,carne,ut Dioclcs author eft, molliore, ^s
SC Cothonas a Siculis cognominari Nicander
SC Apollodorus prodidere,atcp etiam cottos (««
fiat, cothos) Numenius appellauiqMaiTarius.
Gobiorum ali) paluftres funt, ali) faxatiles, Uul-
gd Goats uocati, quos Cothonas, flcutNican.

der

1«

J»

f*

««

DeGobijsmar. Lib. IIII. 471

d<r inquit , Siculi appellant : quofdam alios Gobioni faxatili propemodum llmilcs . Arifiotelcs
Cottos (imo wefos^tireisafJno^Aatjquosadhucnonnulli Coranos nuncupant, Gillius. Vcr=
cellenfes ruftici gobium fluuiatilem ( quem alij chabotum ) paganellum uocant, Rondeletius.
Italicum nomego,ab alijs guo fcribitur.nominatur & gobi,nefcio an eadem fpecies:& paganel.
lo,(cui forte nomen inditum a rulFo colore quo ad pagrum accedit,) alias faganello. Germani,
cum nomen fingo ein rt^cer^ob. quoniam 8C gobtj tiuuiatiUs genus top uel c«b Germani uo.
cant,noftri gtapp- Sed blennum fuperius, interpretati fumus, et» (IDecrgr^pp, quod fluuiatili
perfimilis fit : itacp differentiae caufa gobium,cin fKleet^ob ( alludentes fimul ad Latinum gcbij
uocabulum) interptetabimur:album quidem uel nigrum ligniflcaturl, colorum differentias ex.

primemus. , „ r /•

9agMtlli,ideftgoht; mmns (licet (lUorjulmortmftcentmMOTtm ) &

Jiiiji4ui,^enetijs MiruM effigies.

Gobiis,autpotius nuillelarum generi cognati uidentur pifces, alauda feu galerita utracp Ron cofiji cegrKgi
deletijjpholis Kfcorpioideseiufde:blennusBellontj,&pifcisgutturofula Veneriis diiSus, quem
fupra cum alaudis Rondeletij exhibuimus : S: galena (uel galleta) ibidem difta, forma diminu.

Ja- tiua tanquam galea, id eli muliela parua. Omnes enim fere corporis ipecie,in qua caput prtegran
de ell,8i cutis plerunq; maculola,cum gobijs conucniunt ; ut pinnis quocp. Sed qfdem cum mu.
ftelarum genere congruunt, ac infuper Iteuitate cutis, Sf molli mucofa^ carne. Galletam Vene.
tijs cum Petro Gillio oftendercm,gobtj genus pefsimS eife dicebat. Nos eam inter Muftelas plu
ribus deferibemus. Muftelx lane fluutatiles,quas Galli lotas uocant, SC lacuftres quocp mino.
res,aliqua fimilitudine gobios referunt. ^ Blennus eftipecie fimilis *a)9/a,AthenKus:hoceftco
tlio.uelcotliio.Rondeletiointerprete.namutrouis modo (inquit ) legi poiTe puto, nifi malis iu»«

Stu legere.huic enim fatis eli iimilistfed cotho ( com ) multo fimilior. Vix enim quis blennu a co.
tho diicernattnifl qui nouerit hunc induutjs.illum in alto mari degere.

Apua cobitis ( id eli gobionaria,ut Theodorus uertit ) fcetus eii gobiorum paritorum K pra.

4.0 uorum qui terram fubeunt,Ari(iotel. Gaza hunc locum peruertit. Vide fupra in A.elemento de
Apuacobitide Rondeletij fcriptum.quifiguramquocppofuiqa: ibidem Corollarium nolirum,
quo cum pifciculum depinximus quem V enetrjs Marlionem uocant.hunc enim aliqui ueterum
conum efte putant. Eberus Peucerus cobitas interpretantur Germanis iKOTelbciiptlint
ego potius fOeeT^rtinbcI/f?7eerfinetlitl,id eli fundulos marinostnam Galli quocp eodem fen.
fu loches de meer uocant. Sunt enim ijs pifciculis quos Galli locites nominant tam fimiles,ut uix
ab eis dillinguantur,inquitRondeleuus,a; idem loquitur pidlura. At TRaulbeuptlm Saxonii,
genus illud gobij flituiatilis eli, cui blennum in mari iimillimumelTe diximustnoliri (Swpp, alij
TKop uocitant. fl^Cobitidesfluuiatiles Rondeletij trium generum, paulo pdil dabimus, Go.
bio fimilis eii gubernator ceti,Plutarchus.

Scorpios Sf gobios (inmari rubro, Aelianus de animalibus 17,6,) nafei aiunt, bicubitales, K g
tricubitalesetiam,non tamen maiores, lo.Tzetzcs, Venenum pifces quidam pimgendo im.

mittunt,non tame letale, ut gobius, draco, hirundo, Aelianus de animal. 1. yo. ex Halieuticorum
Oppiam' fecundo:

c Kie€ioSjOS‘d'Xtt«^otffi,y^oSt!sv3jsiitnytyiih

Zns^7tl& ,»«««4 JjoxKStynsl KouKul/tSjSi Wwrt/tiiw o^yxMtiin ;

PwTO «TttfTBfois vam nymmn tig Hoc fi' uerum eft, non reefie fcripfit OitidiUs, Lubri.

,eus 5C fpinanocuus nongouius ulla. ubi Lubricus pro epitheto gobij accipio, etfi Olifthos, id eft
.Lubricus,fui generis pifeis eft Oppiano prope oilia fiuuiorum. Gobio Venetijs frequens, ra-
•rifsime Roma:confpicitur:pro iquamis uariam cute habet,&i italde lubricam, lottiiis dC Niphus.

«0 Semipedalemlongitudinem nonexcedit,Niphus. Gobiones omnesuarij font, SC fquam.
moli, ex quo apparet falli eos, quiCobiones profquammis uaria habere cttteprodidefunt.Mafi
darius,. . Go.bionicompluresappendicesfupernecircauentriculumexeunt, Ariftot. Pileis
.-b R »

472 De Aquatilibus.

paruus gobio eft, 6C ex ijs qui parui perpetuo manent, Vuottonus. Turdi genus Unum aUtea
eoiore eft,8C gobionem flauum refert, Rondeletius. Paganelli Venetis uulgd difli, rufii ud
punicei coloris funt,uarij,&fc, ipecie autem magnitudine muftelas fluuiadies ferme referunt,
ut fupra quocp diximus,

C Gobionem Ariftoteles alibi laxatilem,alibi litoralem eHe tradit. Ouidius inter litorales po»

nit. In petris arenis degunt Oppiano SiSyraeGniSethi.Eii^')((tg«|,xp(fM'nxvfiff»T»fts lan
K»f«i.Non quod non aliae gobionum ipecies flnt, quae in cceno uel paludibus degunt. E go.

bionibus funt qui in fluuiorum oftijs,aut paludibus maritimis uiditant, Vuottonus. Gobio,

nem album Euripi non elTe pelagium, certu eft, Ariftot. Et alibi. Gobio hyeme manetinEu.

ripo Pyrrhato, caeteris propter frigus enatantibus. Theophraftus in libello de pilcibus, cum i*
de fofsilibus dixiflcqqui in terra torpidi manent,nec mouentur donec effodiantur, fubdit; Huic
(imile contingit circa pifces ( quofdam ) in Ponto, qui glacie occupati gelantur, neij mouentur
prius,quam in patinas coquendi inijcianturtquod uel imprimis gobio accidit. A Theopbra.

Eo proditur in Ponti regione apprehendi in glacie pifeium maxime gobiones, non nili paunarn
calore uitalem motum fatentes, Plinius. C. Plinius paulo minus quam in eo genere gobium

numcrauiqin quo terreni pifces cenfenturiquoniam paliiftris SC quali incola terra lit coira alio,
rum pifeium naturam, Marcellus Vergilius. Gobijpaluflrcs(»i^im»iir«»»;^on<ie/en))forami
Ilibus quibufdam in coeno uitfi-itaht, ( Goi Venctijs dicutur,) Mallarius, Cobitis apua genus

gobiones paruos ignobiles creat,qui terram fubeunt, Ariftot, f Gobij gregatim degunt. Idem,
Apud Cretam fatis pingUefeunt, Ariftot. In fluuijs etiam pinguefeunt. Idem. Vliotto. 1»
nus in fluuios fubire, & ibi pinguefeere feribit. An uerd Ariftoteleshoc fenferit, uel gobionum
genus in fluuijs peculiare cfle,(ut eft,) confiderandum. Gobius in fallis pariter & dulcibus a.

quis uiuit, Galenus, f Pariutiuxtalitoragobiones,fua^oua lapidum amplexibus (lapidibus,
Vuottonus) mandant,latiufcula & arenida, Ariftot.

» Gobq uerriculis & plagulis capiuhtur,Plutarchus Simone Grynaro interprete. Pifcibut
incluUs in p{fcinas,nutrimcntuminfjcereoportct,herbastcneras,pifcium portiunculas, fquillas,
gobios.&c.FIorentinus.

f Gobius pifeis eft uilifsimus,inquit Marcellus Vergilius, ob quam taufam in Satyra luuena*

lis aitiNec mullum cupias, cum fittibi gobio tantum In loculis. Laudauit contra Martia.

Iis in Xenijs,dicens;In Venetis fint lauta licet conuiuia terris, Principium coenac gobius efle 50

folet. Gobius pingui teneritudine delicatus eft,Iouius. Guftu perfuauis eft,qudd carnem
habeat tum pinguem, tum etiam friabilem, Matthiolus. f Gobiorum caro, inquit Galenus,ut'
afellorum & faxatilium pifeium carne durior,ita mollior eft quam mullorum : cralsitudine uerd
£C tenuitate mediocrem generatfuccum.Pratftantifsimus autem eftgobio, tum ad uoluptatem,
tum uerd ad concodiionem digeftionemcp,&; ad probum gignendum fuccum, is qui in arenoCs
litoribus aut inter faxa uiuit.qui uerd in fluuiorUm oftijs aut paludibus maritimis degunt,

Tthus fcrihtmus in lupo Jiijcc ) diuerfam plane carnem habent ab fjs,qui in puro mari uitftitant.ne^ e.
nim tcque iucundi lunt faporis, necg fuccum tam bonS pratftant. Quod Ii limofa fuerit aqua, aut
urbem fluuius expurget, deterrimus euadet qui in illa aqua gignitur gobio, Non igitur ftm.

pliciter gobius fiue litoralis fiue faxatilis,bonifucci eft & facilis c6co<5fionis,ut Symeon Sethi feri
bit;fed litoralis aut faxa tilis,li comparetur illis qui in oftijs fluuiorum aut paludibus degunt,prK«
ftantior eft,fucci praefertim boniiate,ut Galenus feribit. ^ Copiofum ( inquit Hicefius ) fed non
bonum procreantfuccumgobiones,faporegrati;facileexcernuntur,necmultum nutriunt. Gu.
Eui gratiores funt candidi nigris, uiridium ( autem gobionum caro,fubftantia eft rariore,
magis pinguedinis expers,fuccumcppraeftattenuiorem,neq;adedcopiofum:ob magnitudinem
magis alit. Gobios, qui faxatiles funt, teneriorem habere carnem Diocles prodidit. Fucat, go*

bij Si cicteri (.«aiKHSntf ksi omnes,facilius quam alij ( fcilicel durat carnis pifces) conficiuntur, Phi
lotinus apud Galenum. Saxatiles pifces,gobij,fcorpij,paireres,& fimiles, corporibus noflris

ficcum praebent aliment3,fed wojksi funt Si hoc eft, nutrimenti folidicris di corpulen.

liat fatis addunt,) Si breui concoquuntur,nec multa excrementa relinquunt,nec flatus excitant, f»
Mnefiibeus. Gobij tenerrimi funt. Si facillime fecedunt : alimentum autem plurimu roburcp

corpori addunt, Aetius in curatione colici affetSus a frigidis Sipituitofis humoribus, Hippo,

crates in libro de internis affetSibus eandem fere uim alimentariam tribuit fcorpio,draconi,cucU
Io, callionymo,gobio:m morbis crafsis Si pituitofis ufum eorum concedens, uti in Callionymo
recitaui, Gariopontus hydropicis dari iubetturdos,cubiones,oftrcas.

6 Si recentem gobium fuillo uentri infutum in aquae fextarijs duodecim, donec duo tantum fu*

perfint,decoxeris:tum percolatum Si fub dio expolitu propinaueris,aluum leniter defjcies.CoB
tra canum ferpentiS^ morfus,idem illitus ( xnTOsiiiitiSeis) auxilio eft,Diofcorides. Contrado,
rycn ium iuuant animalia quae in litore Si petris marinis degunt, ut gobij,Si; huiulmodi,l<uecru.
da.ftue elixa toftaue edas, Scholiaftes Nicandri. Gobium in mortario rufum antea iubet ad 6»
deijciendum aluum Paulus Aegineta decoqui inaqua, Marcellus Vergilius, Gobij cotSi in
aqua Si falibus, donec foluatur, potum lus,maxime curalacSe, folutionem uentris 6cit, Kirant*

des.

DcGobijsfluu* Lib.IIII. 47^

des. GobiUs aflus fine fale conieftus, dyfentCTias 8C lienterias, 8C inania igerendi deiJderia
cum dolofe fa6a ( msravwiixJ^m ■n&lviitxt ) fanat, Symeon Sethi,

De uCnenofo gobij i(Su,lege fupra in B,

KxSiJix Sotades Comicus dixit : mSi/lieix dC xuSiJix Ahaxandrides, tcHx/i non modo go= „ *
bium Siculis fignificai ; fed etiam pro poculi genere , &; pro ipfo conuiuio accipitur , ut notat ‘ *
Euflathius.

Dubricus 8i ij3ina nocmis non gouius ulla, Ouidius, Kavtf^t KvfteHrli§ie Kftififl/, Oppianus, Epithctd*
( alias ) icai&oi, Epicharmus. ^

Gobios, uihymalli nomenclatura apud Diofcoridem.

IO Kio&oj proprium nomen uiri eft apud Athenatum libro 8. Idem mSitv tS SxJixiuvlmmdti ex EnprU,

Archippo memorat. Alexidi apud eundem K4ifi<«(/ parafiti nomen efl. f Thynnothera ( id eft ^
pifcatoris thynnorum ) filium Cothonian ( K4ij4j»i«(/ ) appellauit, forte a gobijs quos cothones Sia
culi uocitant, Athensus. f Kfxitvxi:, AiyixJxy n, (alias ^xSixJxp ts ) i(j« ijvSims , carmen

Homeri ex Catalogo.refcrtur a Strabone libro li.

PhylTalus pifcis in mari rubro gobio aetatis perfetftK magnitudine no eft inferior, Aelianus, b
Circa Babylonis rigua pifces quidam in ficcum egrefsi.in arido pafcuntur ; capita eotS aiunt ra»
nte marinae iimilia elTc, reliquas partes gobiorum, ut in Cordylodixi.

Pifcantes circa quoddam Afticae litus loco petrofo, comeatu defiitutiinnauigatione,«(#J!» f
y«Ass, (ii/jodrasTc Ksit iB«f i&M i(s« iti/tfvs, Synefius ia *

loEpiftolis. ,

Ksifiow Sw!,hoc eft gobios elixos Artaxandrides hominat, in Cotyis Thracum regis conui> f
uio. TiSj/ Invios 775 ^ixy/iui/ tTifix xuCmOc cripii/}>x, Menander apud Athcn^3.

Antiphanes in T imone «aiSods laudat, 6c Unde habeantur optimi his Uerfibus indicat, Dijs ( in>
quit) thus emi,heroibusIiba('fi«r«)offero,VobisuerdmortaIibUs«i<ifMvjcmi,

(elFundere) Tiin/lSiuiixurSii,

tixiyXfifxMetm. misIjTJsw/iVksi/s, ^ KuM’&Slx, iimjmxJ'lt -nrx iy^v^ix,

timir xmKnaas m x^m/ix, iAiWfi» tostou aiv/ , COquus apud Sotadem Comicum, ^ Ar«

chephdn parafitus a Ptolemso rege ttOcatUs.cum ex Attica in Aegyptum nauigaret,

d'd^y WtTjOKMy Wtxi^iv, E?ri ^ XpX^^XSy

50 Ea-l ;r«in;A£)5ro:/©-T’8V9vs;t®*V»5a<^af, EpxTiiixyixvpiiji&s^^xxxpKuSiUj

ols xuriTAxyxmy mrm sixixhxiiPiir, Ymj/ pSi <r«ifaip hr'iKxiii,'Si!ijiiyJmf S xi'X,

Kcu {pvxifi^ap Trhmy srxVv, OTTOt viiro i^ttnuviJ^uy ifpa

0>xA«eix»t xfiixc n ilJsnattyiiU&-t ‘tmy J*' (tsrtJ^tT irx^emsarx,

Pwi/ /'h ■^xS'ip yyiaiiUn -xfxyyxT^, Kois W HxmAixs ?rvdliiXit t AmIu)0i@',
iH/i ■^ixK<yi TS! KuSavsi 6 xvf-ns S?ri,-!mm ySi w iwwTOj,

5i5’»T©',iaA* xyxTifiTia, •rm4‘i/ Ji «nftita t55p,i(sa Iton.

aiiP isiy tujtu xnxTpioy^Qvr a5-vt<£jAp(/ lyStu/^ty^vT^x^i-x^oy «hxay «(/'^i^a.Machon apud Athen;

MneflmachusihHippotropho;E«o(iff©',8«i/wt,«iii6<lc,(Rondcletiusmauult)®Aiitt,)aA«it«Tii/st. h,

4.0 DE GOBIDNE BtVftlATiLI, RONDEIETI Vi,

GratciLatini^ueteresGobionisfluuiatilisnuIi
Iam,quod fciam, mentionem fCcerunt.fed folum ma
rinum agnouerunt,qui litoralis eft,&: faxatilis. Pri.
mus Aufonius,ut arbitror Gobionis fluUiatilis no,
men pifciculo eipofuit, qui fi non alimenti natura,
faltem figura marino ualdc fimilis eft. Fallunt er,
go medici, qui gobiones fluuiatiles aegris apponi uo
lunt, his eam inelTe fucci bonitate exiftimates quam
co ® ^“"u^^udat.a quibus illi hac dote multum fuperantur,

' ^ , °““™“?^®‘''Gallia Gobio fluuiatilis,Gouiondi(Sus,LugdunenfesGoifon, Germani «
Cbab uocant.De eo hac cecinit Aufonius in Mofella;

Tu quoqi flumineas inter memorande cohortes
Gobio,nonmaiorgeminisfinepollicepalmis,

Pr3epinguis,teres,ouipara congeftior aluo.

Propexi^ iubas imitatus Gobio Barbi.

Propter duaS oris appendices qua breues funt quafi yisxxa imitatum ede ait Barbi iubas. .
Caterum fquamis tegitur parttis. In dorfo pinnam unicam habet, maculis nigris uariatam, reli,
quas m uenue reliquorum fluuiatilium modo.

Carne funt molli,innpida,liirus nonnunqua refipientetuclcuntur enim aqua,luto, Si cadauea 5
rumcarne.CiUientmpiiciculisiflisinfidiantur.capita equorum boum tieinaquam conijeiunt: c
quo ftatim permulti coeunt, 8i cerebrum famem^hattfiunt.dentibus enim carent. %

i

474 De

DE EODEM, EEEEONIVS.

A PifdciilSqucndam fluuiat.Pariflenfes Gouion uocat, Lugdunenfes Goifor, Mediolantftfi,
bus Vairon dicitur. ( Etenim que nos Gallice Veron uocanius,illi Esbrefon.Hetrufci londlium
appellant : nempe phoxtnum Jri]htelK,ut cmijem.') V tilgus Italicum ad mare politum nullum agno,
fcit CTobionem flutiiatilem fub nomine Gobij,quod netj olim Latini QC Grtecitimd nufquam gd.
bionis fluuiatilis meminerut prifci. Nam etfi e gobionibus dixerint quofdam in fluuiorum oftijs
aut paludib.uiditare,tamen femper de marinis intelledlS eft.Fluuiatilis fic eft ubitj promifcuus,
ut non alter frequentior pifcis, aut magis plebeius occurrat, Itacp de illo Gobione agimus, quem
Aufonius barbis infignitum hoc carmine notauit; Propexi^ iubas imitatus Gobio Barbi. De
marino minime intellexit : (iquidem ille barbis caret.Porr6 Gobij fluuiatiles rerinent in popinis '•
Gallicis claritatem,quam eis idem poeta tribuit.

Gobio non maiorgeminisllne pollicepalmis,

PrtepinguiSjteres.ouipara congeftior aluo.

Romani pifticulorum minutorum nullum habent difcrimcn, omnes^ mixtim conchulis exce.
ptos diuendunt,8e Morellos nominant,

j. Porro noller hic Gobius caluarijs bubulis in aqua proietSis obledlatur,illic^ dcgittquod fci.

entes Ligeris accolat, beum caluarias ftudiofe adferuant,quibus in Ligerim immerfis Gobios ak
liciunt,quo facilius eos poftca capiant.

E Qiiemadmodum autem duo funt in mari Gobiorum genera nominibus diftindJa, fle altera
etiam efl Gobij fluuiatilis (pecies a fuperiore difsidens,de qua fequenti capite docebitur,

COROELARIVM.

TiSum htec gohj fluUiat, melius juam Tlpndeletij exprejjk ejljei muior iujit.

E Infltiuijs etiam Gobiones pinguefeere Ariftoteles teflatur: qui de marinis ne an fluuiatili ali.

quo peculiari genere intelllgat, quatrendum eil. Fluuiatilium quocp cobiorum Dorion apud A.
thenatum meminit. Italicum gobijfl.nomen Varon uel Vairon, Latin® originis uidetur a ua. .p»
rietate fadium.uarius enim SC diflindus eil pilciculus uirintj maculis rotundis nigris.Phoxinus
quoq),quem Galli Veronumuocant,cute eft maculofa uarius. f Gobius fluuiatilis anoflris uo
catur ©tc^ii»^,abaIijs1Ki-epn3/©:cp/1Kte0(:n/!B(;d)t«flem^u''’“‘^3m<5}un&elc,quod
nomen noftri cobitidi barbatulte Rondeletij adtribuunt. Vterqj pifcis forfan circa fundum feuua
dura aquK degere folet, ut ab eo Germanice ©JUnbclc , id eft fundulus , ut recentiores quidam
loquuntur,denominetur. 0(J)tttcrie pifciculum id eft fundulum noftrum , in Alfatia uocant
etn 'IKtc)3,quod Ge.Fabricius nos admonuit.quarecauendum, ne res etia diuerfte, propter uo.
cabulorum homonymiam confundantur.Stint qui thymalos paruos TRrc^ling appellent,impe.
rite, hi enim SC fui generis funt,8<^ cum alias, tum pinnula dorfi altera parua difeernuntur, ^ Go«
bij fluuiatiles Tigiiri © je|51tnc( appellantur, in fuperiore uerd noftri lacus parte ©simbclm ( ut y*
ab accolis Albis fluuii,©:Hntriinct ) aliqui iHte)fcr,id eft anthropophagos nominant,quod ca.
daueribus hominibus fubmerfis uefeantur. Argentinagobiones paruos 0<tn5>ttrcfjfen ap“

pellant. Ad Acronium lacum circa Lindauiam longe diuerfum pifciculum ( prtefertim non.
dum adultum ) ©s<ifi4 nuncupant, quem noftri irtu^clcil, Galli Vendofiam uocant, interpi*
fces albos Icucifci nomine nobis deferiptum.

Gobium C fluuiatilem ) uulgari lingua Germani ( inferiores ) appellant cin gdbc , Galli ung
gouuion. deferiptio quidem Aufontj ei conuenit , Carolus Figulus. Eberus & Peucerus go*
bionem interpretantur Saxonice Cob/(Su4pp.fed quaerendum, inquiunt, an C«bm differant
a (liudppCrt.Ego omnino differre puto:8C Cob uel gobium eflede quo h!c agimus, uel alterum
de quo proxime agemus: quem alij (C«b,&: ©topp uocant.Cfturtpp certe muftela fluuiatilis no. i»
ftra eftjCiit triifd) nobis dicfta. De hoc pifce etiam lodocum V uillichium fentire puto cum feri.

' bitiSucui fluminis aqua nigricatpropter alnorum copiam per quas fluit, ut comjcimusifif pifces

uieoa

DeGobijs. Lib.IIIL 475*

5n eodem, prsfeVtim gobiones nigriorcs:8i cute Si carne dcnflore , palatocp Gipidiores. idem fit
in Varta flumine Bohemiac. (Bufen diflus Coloniae pifciculus, nominis uicinitate gobius ui.
deturmifi forte is fitfiinduUis nofter,id eft cobitis barbatula ; Si (Stutt&clc ibidem uocatus , go=
biusi f Anglis appellatur (S«ion:uel,ut alij feribunt, ©«llpcotl/ ©eeJt«n/(Subpione.

Gobio pifciculus eft forma rotunda,fquamis paruis argento iimilibus, Author de nat.rerum, B
Paruus eft pifciculus,forma fere roninda,fquamis albis,interpofitis maculis nigris depitftus, AU
bertus Pifciculus fluuialis albus,fed nigris maculis refperfus.Obicurus, Alburnus Aufo=

ntj pinnas eafdem habet quas gobio, Rondeletius. Gobius nofter ( ber (gtc^ltng; ) quem nu.
per captum in lacu noftro,infpexi,mcnfe lanuario ouis grauidus erat ; barbatulus cirris Ungulis
» in angulis labiorum perbreuibus. Pupilla oculorum nigra, ambitu candicante. Maculae a capite
caudam uerilis per media utrini^ latera nigricantes, rotundte, magnae proportione, circiter de.
cem, linguis deinceps digerunturtSi fimiliter per medium dorfum.Cauda etiam maculofa eft, 80
dorfi pinna. Vefica bifida, magna proportione.Longus eft plerScp quincj aut fex digitos. Fel ha.
betfubuiride,caudarabifurcam. Os cum aperitur rotundum. Si uduti e praeputio fe exerens,
deorfumnutat. Lapilliin cerebro perexigui funt.

Pifciculi funt gregales, qui cadauera hominum fubmerfa depafei credunt, unde Si anthropos C
phagos quidam appellant. In fundo Si cceno degunt : unde SC funduli a quibufdam dicuntur,
ficut Sf cobitides barbatx. Vtritp etiam cadaueribus uefet putantur, unde inter iocularia pi.
fcium cognomenta hoc ufttatum arbitror, Gobium fluuiatilem efle pollincftorcmaut uefpillonc,

»0 (TOifw:) tCin 6cc^ etn tobten^rSber. Gobionem quidam dixerunt uefei cadaueribus. fed

fari, 8^ pabulo nutriri, Obfcurus.Hic pifeis apud nos (Mifmtu) e cerebro equi nafei dicitur, quod
non credotfed eo in aquas abietfto uefei, uerifimile eft, Ge. Fabricius. Degunt in lacubUs K flu
uijs. Vefcuntur mufeo uel alga, item arenulis, uermiculis,8<: hirudinibus minimis lacuum.

^ Fceminte lanuario Si Februario menfibus,ut puto, grauids funt ; memini Si ih fine Maij ouis
plenam reperire . Aliquado bis aut ter anno pariunt, ^ Aeftate uermiculis quibufdam in Uen
treuitiaridicuntur,Albcrtus. ^

Hamis infiguntur ad ineicadoslucios. Capiuntur facile Si magna in copia circa ripas lacus
noftri retis genere quod ffegb&ctl appellant.

jo Ccenum aliqui reftpiunt. In cibo uiles ac defpicabilcs reputantur, utpote aquofi Si minime
folidi, Oblcurus. Vbi aquas arenofas lapillulis in nutrimentum habent, ialubrius alunt, Au.
thorde nat.rerum. Salubres funt qui in fundo degunt arenofo. atftate quidem dicuntur uer.
miculis in tienne uitiari, Albertus. Optimi indicantur Martio Si Aprili menfibus, Maio des
teriores fieri incipiunt. Galbio, alias Gouio, in Regimine Salernitano pifeibus cibo idoneis

adftumeratur.ubi Villanouanus interprestGouio (inquit ) eft pifeis paruus dulcis aquae,longitu
difle digiti longi, rotundus Si fuauifsimus, Gallice gouion. ^ Pifciculus hic elixus fatis folidus
eft, nec contemnendus in cibo.

DE COTTO, RONDELETIVSt CIVEM ITIDEM GOBIVM
fluuiatilem, ab Aufonij Gobio diuerfum, eruditi quidam appellant,

Eicon htsc Cocti noflri ejl^diuerja nonnihil ah illa qicam T^^eletins cxhihuitpnna dorfi jingularit
&eanda^enicilliinJiarlQnginfcnlai&c.u[ genus aliud cocci circa "Hvlonjfeliumhaherijujpicer,

Pifcem qui ab Ariftotele dicitur, Gaza Cottumconuertit,ncfcioqUa ratione motus. A

ejuod fi Latinum hoc nomen feruemus,interim meminerimus diuerium effe pifcem ab eo qui^a Lib. a.dehtih
Numenio ex Athenteo «iS®- dicitur; fic enim ille Gobione appellabat, qui a reliquis Graecis
il©' uocatus eft. Galli Cottum chabot nominant a capitis magnitudine, Noftri eadem de caufa
tefte daze,

Pifciculus eft fluuiatilis Rante pifcatrici fi'milis,fi parua magnis conferre licet, corporis figu.
ra Si colore. Capite enim magno eft,lato,& depreflbioris magno hiatu,fine dentibus. Oculi fur.

4o fumfpccftant. Pinnas habet duas ad branchias, magnas pro corporis ratione, in uentre duas mi.

■ nores,in dorib unicam continuam ad caudam ufcp.cauda in unicam deftcft.Intus branchias qua.
ternas habet, hepar magnum cum felle. Si corpufculum ipetSes, «entriculu magnum. Arifto.

R 4

47<5

teles huius pifcis meminif,qUo loco pifcis iri aqua aridif e probat fo vitMiuts MiiiixWjJ»

Vffli T«s ■alTj=Mt,« «leUtn ««! JSt/ns,(xdmo rioftra habet Btnas duabtis fyllabis.) i®ci wtb Ssfivjd
'jvvm Ttu! mipxis •OTOiAo^i/xvvM.io^oras rac mvjoxi AiSws.to c/S in*i«^a(S ^a^fi/iStx, c<{ ««
trTO, icA Kx^tiSx^euim viA tj!) Sunt praeterea pifciculi fluuiatiles qUi fub fa*is ftabulant.quos

Cottos ( SoitM ) uOcant.Capiuntur a nonnullis faxoperCulTo fub quo latent; protinus enim inde
extuibantur,ut qui audiantSC caputper flrepiturii tententui*.

Capiuntur cum CobitC fluuiatili in fluuijs a: in fontibus.

Carne funt molli,fuaui,Sf rninime riegligenda.

DE EODEMj BELtONIVS,

Multis cognominibus exprimitur alter fluuiatilis gobio. Nam quod grandi capite conflet,
Galli Chabotum dicunt, Romani Miforis nomine appellant Quod autem in riuis pifirinorum
aquaticoru uerfetur, Cenomani VnMurnierappellauerunt,MedioIaneflfesVnScatzot&Bot,
Hic enim eft cui proprie uox Botoli adfcribi debet , quo nomine eumFerraria quotp uocare con
fueuit Qiiemadmodum autem Paganellum marinum iam diitimUs plurimum a Gobione di«
ticrfum elTejfic de hocflumstiUiiicendutneRjfeumaGolnonealcerofl.^uelnJicjiufotinKmnhinatiflurim
mum dijixrs. ) Comunis autem Botof um appellatio alludit ad antiquam Boitorum nOmenclario.
nem. Eos enim Ariftoteles jSwVss appellat, qUos ift.fluurjs fub iaxis ftabulari ttadit Vercellenfes
Bouteiolum uocantruftid uerd Paganellum,

COROttARIVH DE GOBItJNE F t, CAPiTAtD. SIC ENiM
peripicuitatis cauia nominare libet,

A Apud Ariftotelem hiftoriac anim,4,8.boitus femcllegitur, Aut©', duabus fyllabis, in noftrt

Cottm. a:ditione:non tribus utalijqUidalegUritjSt per T.nori per i,Ga2auidetur*«'^©legiire, quoniam

ita tranftulitNosfupra poli Apuam CobitidemRondeletijpifciculUm pinximus, qui Venetijs
Marlio nOminatur.Petvus Gillius ueterum cottum efle putabatPiftes quofdam (inquit ) gobio»
ni faxatili propemodum fimiles, Ariftoteles cottos fiominacquos adhuc nonnulli Coranos nun»
cupant, Eft fanc pifcis hic quo de agimus,blenno marino fimillimus.qt ditftum eft,utaquius

BirMW. fere blennus fiuuiatilis,quam gobius fluuiatilis dici mereatur, Capitonem recetiores «quidam

Latine uocant,fed alius eft capito Aufonij,de quo fuO lOco diximus, alij capitellum minus pro- jg
bando uocabulo ; Alberti Magni actas capitatum. Nos differentiae caufi gobionem capitata uo»
»4li« nomitut care poterimus, ^ In agro Tridentino pauci admodum funt fluuij qui gobios non alant:hos ini»
bi quidam uulgduocantCapitoni,quidamuerdMarfoni.atinHctruria, ubitamenrariisimiha»
benf,corruptoagobi)s uocabulo, uulgodicuturGhioZzijMatthiOlus. SuntetiSfluuialcsgo»
bij,ex Verbano pracfertim Lario lacubus,( inquit louiiis,) qui inftgrtcs habentur,ipfts iecino=
ribus palato gratifsimis. cos &C Srrincios 50 Botetrifsias Infubres appellant, (Ffot midttn pijiesnot
mtilkUrKmfluuiacilmmgeneri potius quam gohionum adtrihuimus. 'Criifdien appellant mjtri. ) In Etruria
quocp,in Marina prsfertim amniculo,qui ex Appennini iUgis apud Pracu oppidum in Arnum
euoluitur, locftij ( Ghios^sfifmbit Matthwlm) funt pifciculi delicaciores,gobionibus admodum fimi
lesiqui quum effigiem illam mire exprimant,etia in tantula carne eundem fiporem habent, Hgc 4»
ille. Ego pifciculum lozzo Florentite uulgd dieSum fub lapidibus inueniri audire memini, pauld
minorem cotto noftro,fine ofsibus,(fine fpinisnimirum,uel mollifsimis illis:) qui forte noriCot»
tus nofter feu gobio, quo de fcribimus,fed cobitis barbatula, id eft fundulus barbatulus nbfter fuc
rit.Bellonius gobium fluuiatilem Aufonq ab Hetrufeis lontftiun uocari feribit. In diuerfis Ita»
liac locis gobius hic capitatus aliter attp aliter nominatur; Scazon uel Scazion circa ComumtMa
ieron, Verona: : Marfon Vincentia:. Michael Sauonarola Marfiones dixit, quamuis codex im=
preffus Mandones habet.Botto Cremonae,Botulus a Grapaldo dicitur, hinc 60 Botetrifsia com»
pofitum Infubribus uocabulum eft, pro genere muftela fluuiatilis. ut paulo ante didu eft. Ita»
licum nomen botto.ad Graecum Air®' accedit. Beflonius caput de gobio fl.Auibnqinfcribitde
boeta.nefcio quomodo.in ipla enim deferiptione huius nominis non meminit. utderi autem po, yo
teft confiflum a Graeco AMT©'. quod tamen mafculini generis eft.&non Atifonij gobium.fed ca
pitatum fignificat.Cardanus mufielam fluuiat.illam.qtiam Galli lotam,bottam uocafiali) Itali bo
tatrifsiam. Germani quidam Giurtp uocant.alij uerd piiucquai duo nomina alioqui rana rube»
tam fignificanttutbotto Italis quocp.Itatjbottuelbotto hunc pifciculum appellatum arbitror: $
patulo ac deformi oris ridu tum ranam, tum muftelam fluuiatilem, quam diximus, referat. Ca»
pidono.id eft capito,Tridenti. Alibi Iouians,quafi gobiani;ut goi quot^.id eft gobij, alibi La»

gionijfirede quondam notaui.appellantur. CaeterumBafsianusLandus Italus inlibrodepe»
fte, cum feribitiEx putrefeente aqua oriuntur uermes, magna copia ranarum 60 aliorum anima»
litim.quae ortum habent de putredine ; cuiufinodi funt pifees capitones uulgd didi : non proprie
dicendos pifees, neqj gobiones capitatos, fed gyrinos, id eftranarum foetus, quos nos etiam aca»
tiifpmeum. pitis magnitudine hippocephalos uocitamus uulgd, intelligere uidetur. Cagador Circa Lufi-

Gallica. taniam in mari uocatur pifcis gobioni fl.capitatoperfimilis, blennus fortalsis, Gallice Chabon

circa

DeGobijsfluu. Lib.IIIL 477

circa Nebcomum «ero Sabaudice Cbaflb ircl Chaflbtiquod nomen ad Italicum Scascon accedit,
luxtaTolofam Caburiaut, Capito Aufonij etiam a capitis magnitudine Gallicum nomen
Teftart adeptus eli,quod quidam gobio capitatonoh rede adfcribunttquanqua idem capito Au
fonii Lugduni appellatur Vn Mufnienquo nomine Cenomanis etiam gobius capitatus ueniqut
Bellonius refert. ^^Germanicc (5t«PP inter HeluetiostCop uel Tkopp in Carinthia, alibi TKrtb/ GtratemM*
Tk»Pt/(5t«pt/^^<i*l'^‘’PP in Franconiatalicubi !!8<»bfl,id eft Papa, quod epilcopum Roman5
fortetriplici mitra infignem, capitis fui mole quodammodo referat. Eft Si (IDuIl ufitatS non=

nullis nomen.&CbeUiWnn circa Tridentum» Saxones Si Mifeni a capite, quod fereglobi in»
ftar rotundum habet, fedcompreirum,uaria einOmina fecerunt tlKculinJ/Tkltlingf/lRuliltg/

>0 IKulbcit/IRdulbenpt-Eberus & Peucerus qui in Saxonia lcripferunt,*«fiV«t interpretant TKu
UClbeUptlin-Sed cobiudes pifciculi quorum ueteres meminerunt,marini funt, quos influuiati»
lium genere non capitati gobij, fed omnium minimi Si barbatuli reprsfentant : de quibus mox
feribmus. f Anglice 4 «ulbeb)» capite taurinotquafi bucephalum dicas ; nempe ob magnitu, Anglita.
dincm,non fimilitudinem forma.nam bul Anglis taurus eft.nifi forte corruptum hoc nomen eft
a Saxonico iKulbrit, hoc eft Rotundiceps. Alibi a ©uUeiuel 4 (OyUetetbombei hoc eft
Molitoris pollex. ^ Glauoche,ideftcapitatus,Illyrice,Polonis Glouuacz nominatur,ut audio, ilbricam.

Inter ludicra pifeium nomina hoc etiam legitur. Gobionem capitatum efle clauum equi, hoc
eft quo folesferreac equorum ungulis affiguntur,a fimilitudine formte nimirum, id eft capitis ad
reliquum corpus proportione, fCii» tept tfl eiit rojfjnd^eli

H, Lacuftres gobij capitati apud nos a fluuiatilibus fpecie difFOruiiqutin B.exponetuf.

Capitatus (pifeis perparuus , ore rotundo Si amplo, Author de natrerum ) caput habet fere b
ad magnitudinem reliqui totius corporis.coloreniger aut fufeus eft, raro femipedem aequatibo»
nte comixtionis SC dura: carnistfigura ceu clauat. Abundat in fluuijs Germania: Si Galli j.Maior
quidem inuenitur in Danubio,SC aquis Danubium infltientibus,quam alijs aquis, Albertus.
Dracunculus cotto fiuuiatili non multum abfimilis eft,roftro acutiore,^ capite latiore, Ronde»
letius. Gobius capitatus,pifcem marinum quem Angli Curre uocant ( is cuculus aut lyra eft)
refert,magnitudine,figura SC colorelimilis,fi fpinas demas.nempe magnum habet capuqmino.
ri corpore, ut Io. Caius Britannus nos admonuit, f Pro dentibus labra inftar limte afpera habets
pinnas binas ad branchias, rotundas, & ambitu pulchre criftatas : duas alias inferius paruas , Ion»
jo giufculas, albicantes in medio fummi «ehtris. aliam ab ano ad caudam ; in dorfo quocp geminas,
non lingularem ut Rondeletius fcribit,qui aliam forte fpeciem nobis ignotam uidittnam SC cau«
da quam fuo adtribuit cotto , proportione multo longior eft quam in noftro. Ex his dorfi pinnis
breuior eft,qute capiti propior: altera longior,caudam Uerfus, qua tamen nonattingittid^ in flu»
uiatili Si lacuftri genere fimiliter. Foemina ouis immodice tUrget, qua: in petSore in globos
coHetSa geminas ueluti mamillas prte fe ferunt: membrana ueftiuntur nigricante. Lapillos
in capite habent, f Gobij non in mari tantum reperiuntur t uerum etiam in fluminibus Si lacu»
bus,quod Galenus edam annotiuif.CAc^ui Galeniujericire uidaur^ihios eiuflem /peciti, nemfe marimt,
dulces a^uas juhirejihro de dh» hmi & mali Jucci^cap.^. nojiri, autem gohij fl.omnesdmarinpt genere differuney
quemadmodum teftantur ij quiin Lario lacu,item^ Verbano capiuntur, laudatifsimi quidem,
propterea quod eorum iecur maximaitt cUm palato ineat gratiam. In fluuijs uniuerftm minores
exillunqquancf ex ijs etiam nonnullos inuenias, qui duas aut tres uncias pendant. In agro Tria
dentino pauci admodum funt fluuij,qui Gobios non alant.nancp Si Athefis,8^ Nofius, SC Laut»
fius &: Sarca ijs refertifsimi funt. Hos inibi quidam uulgo uocatlt Capitoni,quidam uerd Marfo»
ni,Si in Hetruria Ghiozzi,Matthiolus. Videtur autem ille diueria gobionum genera his uetbis
confudifletnempe Muftelas fluuiati!es,quas infubres Strincios SC Botetrifsias nominant, ut Io=
uius tradit:qui fimiliter illas gobiorum generi adfcripfit, earumcp iecur comendauit. Et ha: in la«
cubus maiores reperiri fo!ent,quam in fluuijs,etiamfi Ijiecies earum uidentur diuerfaejUt fuo Io»
co docebimus, Gobij uerd capitati,qui capitoni ab Italis SC Marfoni uocantur, nec magnu, necp
delicijs quae (itum habent iecur.neq; in fluuijs maiores quam in lacubus reperiuntur : fed contra,
yo Certe in lacu T igurino noftro capitati gobij non folum magnitudine inferiores funt fluuiati»

libustrard enim ultra digiti medij longitudinem excrefcut.fed fpecie etiam differunt : etfi uulgus
forte non difeernat. nempe colore magis albicant, cum illi nigriores fint. (corpus Uarium cft,par
tim^ albicantibus,partim fufeis pun(fiis,8Cmaculis etiam nigricantibus trafuerfis diftinguitur.)
Spinulis circa branchias pluribus SC acutioribus, breiiifsimis tame illis SC uifum pene latentibus
horrent : quibus digiti etiam, fi retro ducas,configuntur. Pupilla oculorum aliqua ex parte pul»
chreiiirefcit.&gemmxinftar rcfplendet,pr£efertim ad Solem.Elacuinfluuiumnonmigrant,tft
necj) fluuiatiles in lacum. Guftus etiam fuauitate fluuiatilibus longe funt deteriores.

De lacuftribus didlum eft. Fluuiatiles in riuis montanis prscipue, aut frigidis, SC fluuijs d '
quanquam rapidis ac pr^cipitibus capiuntur. ' Fluuios incolunt, & fub lapidibus aut inter fa»
io xa libenter delitefcunt, Albertus 5C Obfctirus. (Plura leges inferius in, Cobitidefl. barbatula.

Inaqua: fundo non tam natant,quamfubitoimpetuteIi inftar fetiibranqSC quo uolunteiaculan»

lurae traijciunt, magis quam ulli alij pifcesjGrsecieos dlle^a^ dicerent, noftri f4)teDen. Omni»

a ^

478 De Aquatilibus.

uoros efTe puto:a fe mutuo etiam eosuorari certum eft. Pariunt (parere incipium)circapa,
fcha ,uel mcnfe Martio.

Capiuntur nafsis per fluuios pra:fertim,in lacu.longifsimis retibus, quas propter umbras lacu
flrcs minores fiunt S( denominantur a noflris 3botelcc(rtrn, SC ad paflus circiter quadraginta de»
mittuhmr. Fufeina etiam in fluuiorum ripis feriuntura pifcatore,qui ocreatus circumit, & la

pidibus caute leuiter^ motis, cisinfidiatur,nempeinterdiu:namno(f)eadLun5fplendoremlati
bula fua relinquunt, ut facile feriantur, nec opus fit lapides dimoueri. In riuis montanis & hi

& alij pifces qui infunt, nullo negotio afetim capiunttir,fi diuertantur ita ut aluei fine aqua relin
quantur. . Gobios capi in flumine a Calendis Nouembris uf(yadpafcha,legibus pifcatortjsa.
pud nos liceeextra uero illud tempus nec genere illo retis,quod ©twbctet» appellant, necp fu- <•
fcina, ((gteppjtfeit uocant,) necj alio modo. Hamo capi nunquam licet. Retibus illis qua (S:«p
pcnbilKn appellant,certa menfura eftconftituta. Nafsis uti permilTum eft a die cLMarciuf^ ad
exitum Maij,non ardiius tamen contextis,quam ut gobij capitati, & pifciculi bambeli uulgo di-
dH euadere queant, f Gobios capitatos a muftelis ( ftrincijs uel trifiijs ) appeti audio , eis^ has
mo infixis inefeari, lineis ad Lx. paflus longis,inlacu noftro.

Sunt hi piiciculi non modo concotSu facillimiifed SC ori fuauilsimi,atq; gratifsimi,pralertini:
cum ouis turgent, hac enim in his & pinguia,8( copiofa funt, guftui uerd fuauifsima. Qiio fit ut
folcrtifsimi pifcatores,horum foeturas obferiiates, non minus expifeandis ouis operam nauent,
quam pifeibus ipfis,Matihiolus.qui iecureuam eorum maximam cum palato inire gratiam feri»
pfit,id quod non gobijs capitatis fed trifsqs muftelarum generis conuenire monui fupra in B. lo

lodrj in Etruria dicuntur pifciculi delicatiores,gobionibus {mujiclarum Jciltctt
jmto ) admodum iirailes,qui quum effigiem illam mire exprimant,etiam in tantula carne eundem
faporem habent, loufUs. Vefcetes capita retjciunqqua fpinis tantum cute fine pulpa coflant.

In delicijs habentur apud nos quotp, propter faporis bonitate, fed fluuiatiles duntaxat, lacuftrei
non item : idm circa brumam & mcnfe lanuario potifsimum. Sunt qui a calendis Decembris
u% ad calendas Aprilis eos ciSmendent ; alij circa calendas Februarij optimos faciunt, & paulo
pdft uftp ad eundem terminum. Capitatus pileis eft bonte comixtionis. Si dura carnis, Alber-
tus. Alexander BeneditSus in curatione inexplebilis auiditatis : luuant ( inquit ) etiam pifei»

culi recentes ( in cibo ) fluuiatiles, gobijs marinis fimiles,ac praepingues auiculae. Et in libro de
peftetSaxatiles pifces omnes anoftris medicis maximeprobanturtinter quos a magnitudine ca- 5«
pitis Foroiulienfes noftri capitones uocant. V erum hi proprie faxatiles non lunt : quod Mi»

chael Sauonarola etiam animaducrtit,de nutrimento ex pifeibus feribens : Medici ueteres cuiii
pifces paruos faxariles laudant,no uidentur mihi de marfionibus fentirc,ut quidam interpretan»
tur.Marfiones enim carent duabus conditionibus unde pifces boni comendantur. nam 8( mu»
fcilaginofi funt ; & parum exercentur, cum in locis petrofis iaceant fub lapidibus, Elixari de»

bent ut cobitides barbatultejhoc eft,in uinum calidum impoliti elixari, non diu. Si tandem aceta
modico affufo ad eius fere confumptionem coqui.Placent etiam frixi, Grcg.Mangoldus.

B» ASPERO PISCICVLO, GOBIONI PERSIMIHj

RONDEEETIVS, 4»

Lugdunenfes pilciculum Gobiom' perfimilem Apron uocant ab alperitatefquamanim.

In Rhodano tantum inuenitur,fed non quouis eius loco,ueru ea fere in parte quse inter Vien
pam Si Lugdunum eftinterieiSa. Eft igitur pifciculus Rhodano peculiaris, capite latiore^
Gobio,in acutum definente.Ore eft medio,dentibus carettfed maxillas alperas habet, foramina
ante oculos. Colore eft rufo,maculis nigris latis, a dorfo ad uentrem oblique defeendentibus ua»
riato. Pinnas ad brachias SC in uentre fimiles cum Conis habct,fed in dorfo difsimilesidua: enim
ftint C in nojim quo^id ejl Heluetia cotwMnts Jitnt) i fele leiundlae.

C Vulgus ait pifciculum hunc auro uelci, quia arenam,cum qua nonnunquam auri laminulac
funt,haurit, 6»

Carne efilicciore quam Gobio.

t

DE COBITE FEVVIATILI,

Cum antiquis pifciculi fluuratilcs minus cogniti
(int euenit ut nomine uetcrc careant.Qua de caufa
marinorum eis fimilium appellationes ijs accommo.
dare uifum fuit. Hunc igitur quem htc proponimu»

Cobitem fluuiatilem nominamus, quod maring (^»«
ahitidi mirmg.nmiic exMims cohitcs
moxfubijcimrahim harhamUfimila eft, cupae corfoni,

tum mod fmumit caret ) perfimilis Ct, cuius tria funt ge-
* nera,qu:c nominibus fuis Galli diliinxerunt, PrimS

genus lochefrancheuocant, alterum loche. Vtrimqj genus, cjuum paru6eft,!ochete.DeprimO
genere nunc agimus, qute loche franehe nominatur, uel quod tota latuis iit, ( an totamUuem dixit,
pd etiam pamts careac^has tame (iSura refrxfentat,deJirpio non meminit,) SC aculeis careat, uel quod
mollior fit & falubrior.

Eft autem Cobites hacc fluuiatilis pifciciilus,in riuulorum Sf fluuiorum ripis degens,digitali
magnitudine,roftro fatis prominente. Corpus flaueicit,& maculis nigricantibus notatur, fubro>
tunclum eft dC carnofum. Pinnae dute funt ad branchias,duae in uentre, unica ab excrementi mea»
tu.unicaindorfo.

Carne eft humida SC uifcida.Si in aqua fordida SC coenoia nutriatur, pinguefcicied multo in»
^ falubrior redditur. Cohitenforte huncpjiiculum nominat, quod adgohionemfiumatilem aiufonij accedat, .

non ad marinam coiicin.quarej/ijiif quem IJfyfcrU nopi uocant,fi non hic efi,al eadem tamenfmilimdinefic &
ip uocari poterit. ,yilij uocanc.t>igiti longitudinem parit excedit, colorepdorfum ecceruleo uirefcen-

teper latera & uentre candido. In Silo torrente aduriem nopam capitur circa lapides:& ex eo Limagum amnem
ingreditur, inter lautos pijckulos hahitut. £fsgies eius hac ejt.

t»

DE COBITE ACVEEATA ET BARBATVEA,

R.ONDEEET1VS.

Cobites fecunda, qux non folum Loche, fed e»
tiam Perce (.id efl aculeata) a Gallis uocatur,fupradi-
datfimilis eft, ni paulo maior ciTet&l latior,non ro»
tunda, fed compreifa. In branchiarum operculis a»
culeum utrinq; habet. Spina interna dura rigidior
i(.o eft, quo fit utpifciculus ifte inter edendum mole»
flior fit quam cobites Itcuis.Sspius ichthyopolse pa
rum cautis imponunt, fif pro Ijuibus uendunqquac
impoftura inter edendum facile deprehenditur.

T ertia cobites barbatula, omnium minima eft,qu3c ipfo nomine ilatim fefe prodit, nome de» Coiitie Moq
dimus a cirris tenuibus, c rofiro barb^ modo pendentibus,queniadmodum in Barbo, ****

DE EISDEM, BELEONIVS,

iDelicatifsimus eft laxatilis pifciculus ubicp frequentifsimus,quem Galli uneLcjche,Medio» a
lanenfes Vfel, Placentini & Parmefani Gbufangle, Locham Romarti pifcatores, alij Morellam
fo uocant.quodpoftremum noftro Veroni fluuiatili magis debeturiLodenfes Zedole, Ferraricn»
fes Squaiola nominant.In Rifileto amne ( finitimo urbis Italitc cui nomen eft Ciuita de Caftella)

Lopolc uocantur. Duo funt horum genera : quorum qute Gallis Loche franehe dicitur, palato seiiera iuil
quidem delicatior efttquae uerd coenOfum limofumcp tradlB incolit, craifo SC obefo corpore con»
ftans,atq) ob id pinguis Lochia cognominatur ; ualetudinarijs admodii perniciofa eft. Cstertim
Lochias quidam Galli nominare malunt des Perces, quod cdm riuulorUm indigenat oblongo,
tereti ac lubrico fint corpore, petras uideantur perforaretDuos enim habet in branchtjs aculeos,
utrincp unum, ad caudam fpediantes, dentium ceraftis longitudine, quibus fefe impellunt, ut mi»
nima inter lapides foraminula fubeant.

Viuax eft admodum pifciculus,minoris digiti crafsitudinem non excedens.

66 Pinguis uerd Lochia,indicis digiti crafsitiidine eft,quincp digitos longa, tota lituris feu purt: ideUa pii%’
<ftis diftindamotasm in tergore &: lateribus habet, nunc grandes,nuc paruas ac nigricantes.qui» g««. B,
bus ipfa etiam quodammodo puUa apparettfed uentre eft candido. Pinnam «trincp unam in la»

.,6» ,

480 * DeAG|Uatilibus;

teribus gerit:item fub Irentre duas:m tergore iierd ftimmo unam adniodu partiami itCm fub csui
da ad anum alteram. Pinna caudae rotunda eftireliqus omnes tranfparentes,obtufe & lat», Cir*
rhis quaternis ( Mrin<f, ) duobus ( barbi modo ) tanqua myftacibus infighis eft. Os habet parulini
fub longo nafoteius^ inteftinum ftatimaftomaChoCquem hepar fouet)reiSaperuentreln ad
anum ducitur.Fel dextro hepatis lobO adftitumtLienem infigncm,& rubrO habet.Cor fub brafta
chijsjfuo pericardio obuolutB.Oua Angulari ueAculajUt alijs pifcibus bicorni follitulo Conclufa,

tOROU-ARIVii i. DE COBITIDE FLVVIATltl BAR»
batula,Et primum de tribus huius generis Ipeciebus,

Ictnem hmc mumfcuUm juim iitllm,ijuod^Unm & Mcurttins

' ^udmT^ndsUtiji

li

Rondeletius Locha: piTciciilt iic did-i a Gallis, genera tria facit, Sd piduras totidem exhibet; IS
Bcllonius duo tanturtij Sd neutrum depingit. Idem Lochias ab alijs inquit Perces Gallice uoca^
ri.quafi uocabulumcomunehocGtinon unius fpeciei, ut Rondeletius docet, cui alTentiortea pua
to otetnbrjfcr a nd Aris dicitur. Hoc etiam notandum Lochiam pinguem Bellonijj cobitidem
barbatula Rondeletij effeinoftri ©mcttin uel ©runbclm uocant. An uerd Loche france Ron«
deleti) eadem At, qua; a Bellonid Ac uocattir.noh facile dixerim, in pratfentia quidem no uidetur,

. Bel ont) Lochia franed, minor, Germanice ©tcmftpincriin appellatur,ut conijcio.Hoc utitj mi
rcris,cobiten fecundam Rondeletij, Amilem dici prim!E,cum eX pidura tum fpccie corporis pia
ne dtfsimilis At,tum fquamis : quibus altera caret, prima habeqfi pidor probe exprefsit. Sed du.
bijs hifce & Amilibus relidis ; ad certiora accedamus. EtprimuAi qUidem de cobitide barbatula
dicamus. Placet auce non cobiten effetrijfed cobitidem, a redo Angulari foeminino Cobitistnam ;»
& Graece icuJiT-ni fcribitur,8c fubaudif aplia marinus pifeistcUi Auuiatiles illi, quibus de agimus,
praEfertim barbatulus,cohiparannir,aded Ut etiam nomen ab eO Abi aAumaht,

Utiiummid Albertus Magnus de animalibus Iib,7.tradii.cap.8.huncpifciculum fundulam uocat gene.

refotminino: PifciculiparUi,ihquit,quOsloAasUelloxas(/iiriiar Gulli ) fiue fundulas uocant, iaa
tent hyeme irt luto, SCC. Recentiores gen.mafcUlino potius fundulum dicunt, Germanici uo«
cabuli imitatione a fundo aqui,ubi degere folenn Carolus Figulus fundulum feu grundulum
dixit.Idem Aufontj thedonem ab aliquibuS fundUlum exiAimari feribit : ipfe trutam, Bellonius
capitone Auuiatilem effe putat. Vide in Capitone A.in Corollario A. Qiiidam turdos ©iunb*
lingi Aue fundulos hofceno Aros,Aue Gobionts Aufonij intelligentcs ) interpretantur. fed fmpe
rite, nctp enim macularum uarietas ad imponendum hoc nomen fatis eA.adde quod turdi,mari> q.<a
ni funt. Rondeletius cobitides barbatulas appellat : quod marinos pifciculos apuarum gene-
ris, qUos cobitides cognominant,dmnino referant, ut didum eAtquam ego nomenclaturam ma=
gts probarim, qliam Bcllcnij, qui lochias nuncupat, Uulgare Gallis uocabtilum imitatus, (^udd
ficubi nomenclaturas uulgi imitari liber.eruditas.hoc eA qUae Graecam aut Latinam origine pra:
HnJfrA mini fe ferant, pracipue deligendas cciifCo. Ita hunc pifciculum muAelam Auuiatilem uocare poteris
mus,adieda minima differCntia.Mu Aelam enim marinam quodammodo refert, corporis longi-
tudine,laruitate,barbulis : ficrnuAela Btirgundis hodie dicitur, Uulgd une Moutelle.folent enim
GdliummU Galli f.ante t, mollioris pronunciationis Caufa omittere, alij fcribuht Mouttoiletaltj depratia-
IU. tius EAoille, ( niA quis a pundis & maculis tanquam Acllares, ita didos contjciat. ) Aliqui apUd

eordcmBurgundosmuAclam feminam efTedicQt.aimarcm Veron appellant. Sed catteri GaU y»
li pifciculum quem Phoxinum putamus Veron uocant, nimiru a uarietate : ut InfufareS gobium
A. Aufonij Vairon.Brabantos etiam, qui fere Gallice loquuntur, MuAclc Uel Mufe appellare aU«
diorSC Germanos quofdam Vocabulum eriam Vfel, Mediolani uAtatum,Si; Grifella Cir

ca Verbanum.a mu Aela detortum uideri pote A, ( licet aliqui a colore id fadu putent:) Ut & Ger
manteum quadrupedis nomen TDlfel. Vocatur & fondola alicubi in Italiatqiiod nomen Alber-
tus uidetur imitatus, eodegen.feminino. f HelUettj Si GermaUi plericp (Ssuublcn appellant,
aliqui apud nos Sirie, quod ad SaxOnicum ©merle decedit, alij Sitbclc, cui Amile cA nomen,
quo in Italia Lodenfes utuntur, Zedole. Carolus FigUlus,qui ad CohAuentiam Rheni literas
docuit,®tiin&cl uel (Sjitirtiliti feribit. Saxones ©dinterle uocant: Ge. Agricola gobionem
Auuiatilem interpretatur, Aufontj puto gobionem intelligens,qudd,ut ille de iuo canit, batbatlt- (i
Ius At: fed nos diuerftim ab hoc Aufonij gobionem dedimus ftipra, cUi prarter barbulas uulgare
etiam nomen aAipulatur;(AufoiuUm autem iii Gallia fcripfifTe conAat:) & eruditorum confetia

ItalicA.

Gcrmeducit.

DeGobijsfluu. Lib.IIIL 4gi

fuS. Saxonicum nome altj aliter fcn'bunt,diim c.afpiramm liel addunt, uel omittunt ; & m ter=.
minatione uariant.ut folent in plerifcp uocabulis Germani : @c|)merel / Scjimetlin^ / Smcr=
linS/S(i)mitlm/S4)mcrIill/©mctlin/©c{)motle. Verbum ©cJimirenGermanisungere
fonat,( Glocis unguentum eft;8i: ijfdem ufitatum,utf ab initio ippe abundet, prjfertim ah.

te (<,) & fc^tllSr aruinam uel axungiam undioni aptam. Qiiare 5C pifd huic nomen impoiitiim
a pinguedine conijcio : quod cute non quidem pingui fit, fed ita lubrica tanquam pingui uel lar.
do elTet inunda. Gtncdin 8d (B:un6clc unus idemcp pifcis cft; primum nomen MifenCnil.
bus ufitatum a lubricitate,ut opinortalterum Silefijs,a fundo, in quo capiuntur, Ge.Fabricius in
epiftola ad nos. Et rurrus,Pifciculum ©cbmctlc in Alfatia appellant cin TKrcg, (quod nome

IO Germanorum plericp gobioni Aufonq adtribuunt.uideihCorollariodeeo.) Vocabulume.
tiam (JCJccr^tUltiicIjmemini olim nominatum audire,de gobij marini quodam genere putOiaut
mulielK marinae. Apua fane cobitis Rondeletij hoc nomen meretur, quoniam &: perCmilis fun.
dulo fluuiatili eft,a: Gallice quotp locha marina nominatur. In Hefsia uel alibiiii Germania

fundulus uocaf ctrt (Doc|I,uel (Oo|5, Brabantis (Dufe, ut dixi. Colonis ©ufen, nefeio hic no.
fler fundulus, an gobius Aufonij potius, nam &: alius ibidem pifciculus ©tunbelc iiocatur.

Inter iocos Germanicos de pifeium nomenclaturis fundulus cognominatur uirgo : I£tit
bcleit iff cin JimgEfrow. EnceliUs feribit caput funduli reprsfentare caput uirginis ornatum,

©cilgle uel Sengclc a Sueuis &: alijs appellantur funduli adhuc teneri & recens nati, f Polos iifynVa.
ni hunc pifciculum indigetant Kielb uel Slyfs. Bohemi Mrzen, f Angli Gallicum nomen AngUam.

^ retinent, 4 locjje.

Duo funt huius pifciculi genera, ( inquit Ge. Fabricius in epifiola ; ) unum commune, quod Qcnnt Mi.
in delicijs habetur, dC infigni magnitudine capitur apud nos ( 'Mijemt ) in Flohi amne : alterum
& tenuitate corporis, &( colore &C iapore diuerfum, quod a faxis nomeh ell confecutum, ©teirt>
fnittlttl. f Fundulus in noftris aquis cum circa ripas ftagnantes dC paluftres degit , uocatur
(Dofeturt&cl. Bellonius nuper cum apud me fundulos uidiffet.inhoc difsimilcs eife Io.
chiis Gallicis aiebat, quod in br.anchijs ipinas nullas haberent, 5C breuiores eflent, barbatuli qui-
dem fimiliter.Sed hoc diligentius confiderandum, Rondeletius quidem melius ifiinxilTe mihi
uidetur.

Lochis franca; Belloni;', qusrendum an ifdem fint piiciculi pfcll ditff i Germanis ( de qui*

.JO biis infra in Phoxino agemus, elemento p.) potius quam ©temfmiriin. nam & minores funt,

SC eiufdemputo nattir:E,maculofi,la:ues:&i coquuntur utgobi) capitati ; 5C eodem tempore pia.
cent a Decembri ad Paicha,

Longi funt palmo, uel paulo pIus;l:eues,iubrici,maculolI. 2

Capiuntur funduliin lacu apud nos, Kfluuio Limagotplurimiinriuis.praefertim illo quem c
Glattum uocamus. Apud Miienos optimi in Floha fluuio. E riuis in flumina maiora in=

grediatur,ut in Albim apud Mifenos. Capiuntur & in Athefi : & magni apud nos Arouia;,in
riuis puto & Arula. Limpidis &C faxatilibus locis gaudet, Adamus Lonicerus, In lacu ta=

men apud nos circa ripas etiam SC in emno degunt. Pifces quidam cauernas fibi faciunt in a.

renatalij in luto, dC extra eas non emittunt nili os,ut puram aquam frigidam attrahant, reddant^

40 per branchiastut piicis apud nos iimilisanguillie, quem Cl^imppctluocanttSifimiliterferepiici.
culi parui, quos fundulas nominant. Si alij quidam parui magnis capitibus, (gohij capiuti, ) AI»
bertus. Medio Maij menfis fundulos hic e lacu captos,ouis grauidos uidi. Poft pafcha pa.

rere incipiuntiquamuis non defint qui uel lingulis menfibus eos parere aflerant.

Vere apud nos prateipue capiuntur. Februario , Martio & Aprili, retis genere quod StW» B
bSten appellant,iuxta ripam lacus, locis herbofis, non autem nudls:&iimul cum eis plerBq; go.
bij capitati. ^ Hamis quibus muftel3e,trifsiae did£E,in lacu apud nos capiuntur, longiisima linea
ad LX.fere paflus demifla,infigi folent gobij capitati autfundulfquibus inefeentur.

Fundulus pifciculus inter omnes fere primatum tenet, Adamus Lonicerus, Teneri prs» B

fertim SO nuper nati in delicijs habemur.ij^ cum iure coOIi, ex eodem cum pane cochlearibus e.
jTo dunturtquas delicias aliquando circa fummum Acronium lacum guftauiiapudnos cnimtantil»
los capi uetitum efle puto. Mifeni optimos efle aiunt circa pafcha priufquam migrant, cbc ff

fizcyifycn : de migratione puto e riuis in fluuios uel contra intelligentes. Salubres uulgd exi.

ftimantur, ira ut medici etiam atgrotis alicubi cos permittant. Sunt fane folidiufcula carne, & o»
dore non pifeofo ut alij pleritp.ied fatis grato : cum exigui iint, nec pingues, non multum re»

^ •ar Mil^oi maiorestnam qui ©tCinjniirlitt a faxis denominantur, colore fapo.

recp difierunt,corpore tenuiore,carne duriore, & qus in elixis tenacius fpinis hscreat. Com»
mendantur maxime a natali domini uiqt ad paicha. tum enim parere incipiunt, ut diximus.

Alij Februario, Martio & Aprili menfibus eos praeferunt, ufqj ad initium Maij. Teneros uero
nunquanonlaudant,ficum apio edantur. VinocalidoinicOli elixari debent, id^breuitem»

<0 pore, &; fub finem modico aceto affufoad eius fcreconfumptionem coquendi: quo modo go.
bil etiam capitati parantur, Si pifciculi uulgd pfellei» didli. Baliafar Stendelius qui artem co. '

482 DeAquatilibus.

quendi Germanice condidit, fundulos bene coqui iubetttum ( colari ) 8C acefu ( calidum) aBun,
di, in quo parum adhuc bulliant.ita colorem coeruleum eis induci,& carnem folidiorem fieri.

6 Caput funduli pifcis euifceratum , ( repraefentans uultum uirginis ornanim , ) pttefens effe

remedium dicitur in frangendo calculo uefic^, Chriftophorus Encelius. Ad achores ca.
pitis : TPibcr ben ectbSrinbJ Funduli decoquantur in butyro quod menfe Maio colledum
fit : SC inde expreifo liquore linatur caput. Innominatus. Quidam catis aegrotis fundulos me.
deri aiunt.

coroli-Arivm ii. de COBITIDE aha, OyAU
Rondeleiius aculeatam cognominat,

Jsantm ^dmimuSj^uodal? ea quam T^ndeUtiue Cebitiddt acnUatet nemine exhia
hukfdijcnfettprmes & aliter.

^ Cobitis aculeata, uel Cobites aculeatus Rondelettj,fuigeneris pifciculus cft, 'locbtfs feufundu i-

Iis cognatus,&: fimtlis,roftro acutiore,! quo fi quis cobiten oxyrynchum appellet.no fecerit in.
epte. Albertus Magnus nullo alio nomine hunc pifcem nouit quam Germanico ; Vulgo
(inquit) Mordens lapidem uocatur.Grsce eadem fignificatione dacolithum dixeris. Nam &:
Gallis Perce uocatur.qtidd roftro penetret uelut perforaturus ; SC a Sabaudis circa Neocomu SC
Btelam,Mort pierre. At qui Perce pierre a Gallis uocatur.pifcis marinus eft.alaudaRondeletij.
Foragua circa Vincentiam V enetorum in ItaliatGua enim Italice eif genus reticuli a baculo fu-
fpenfum.cui inclufus hic pifcis non continetur.fed foras euadit, Si egrcdiens ueluti perforat.

Circa Verbanum lacum Grifella dicitur, alibi Vfella uel Vrrdla, quemadmodum SC ^ochia bar«
batula pradidamominibus fcilicet a muftela corruptis, quare hanc etia fi Latine circumloquen.
do muftelam fiuuiatilem paruam imberbem nomines, bene erit. Sed nomen unum lingulare ei ,,
imponi prxftiterit.quale eft dacolithustaut periphraiin non pluribus quam duobus fieri.ut cobi. *
tes aculeatus uel oxyrynchusmel echeneis fluuiatilis.non quod reuera uiretinendi naues auta.
liud quic^ polleat;fed quoniam ore mordens retentionem minatur. In iocofis pifcium congo
minibus, quat in libello Germanico circunferuntur, nefcio quam ob caulam cuftodis feu uigilis
nome hic pifciculus inuenericcinStcmbcy^ifl em wecbtcr. Noftri ©tcinbyffcr proferut.

B Nullus aut rarifsimus apudnos eft,frequcns circa Argentinam, In Mifena opnmi capiun

tur in Mulda prope Doblam oppidum , Ge. Fabricius. Rondeletius Si Bellonius fuar perca:,
id cft dacoliiho ( quanquam hic non aque difiinguit ) aculeos in branchijs atnibuunt. Albertus
libro i.de animalibus.trad. i.cap.y-brachijs omnino carere ipfum ait : Ge.Fabricius uerd nuper
foramina parua circa oculos eis,ficut in lamprediSjcfle nos monuit. Sed quonia hic non rcperif, , *
quod affirmem in prafentia non habeo. Ibidem AlbertusiPifciculus ( inquit ) qui uulgd Mor ^
dens lapidem uocatur, eodem colore eft quo Fundula.non eft autem rotundus, fcd qtiafi colume
nalis compreffus. &r habet Ipinam acutam iuxta os , qua cum recuruato capite uulnerat manum
le tangentis. Pifciculus eft exilis feu tenuis, oblongus.fundulo fimilis.pauld longior ; nam

quatuor autquinqj digitos aquare folet;maculofus,capite acuto & deorfum uergente.

C In aquis fontanis Siriuis pracipue d^it, E riuis migrans cum alios fluuios tum Albim

fiibit. Roftro lapidibus mordicus fe affigit. Si aliquando uafis etiam, licet aneis, quibus in fo.
ro pifcario a mulieribus empti inijciuntur.iiautfugere uideantur.Eft quando complures grega,
timiapidiharentesinucniuntur. In herbis.algis&icccno degunt, at^ inde uiditant. Maio

menfe cum fundulis pariunqaliquando uel bis aut ter parium, utgobiones Aufonij etiam, ftileU e»
cifciilli quos uendofias Galli uel dardos uocant.

B Retibus anguftis (id eft quorum perangufta funt macula ) capiuntur cum alijs pifciculis cir.

ca ripas fluminum,

t Vilifsimi funt, carne tenaci.fiindulis multo ignobiliores. Aprilimenfe&Maiominusim.

probantur. Praferunturgrauidi. Frigi debent butyro. Mifeni circa Bacchanalia Si Martio

menfe eos comendant, antequam migrent, quod tum otiis grauidi fint, Prsftantiores apud eof.
dem non in Albi.fed in Mulda capiuntur.

Q E. I N A D I E s nefcio qui pifces Strymonis flutiij, memoratur a BellomVin libro Gallico
Obferuationum, inter Strymonis fluuij pifces , quorum nomina a molitoribus ad eum amnem
Gratcc loquentibus fe cognouifle feribifiut Platanes quoqi, Gelli, & Turnes, 6»

DcGruemar. Lib.IIII. 48^

de grve marino. Ex aeliani de

ANIMALIBVS libro XV. CAP. IX.

Hr V E M piTcem mannum Connthiad pelagi alumnu efle audiiii. Decimabat auteni
ea pars Corinthiaci marisiqua grus pifcis captus eftj Attica Uerfus, iuxta latus Ifthtni
quod Athenas relpicit.Procedebat hic pifcis ad quindecim iuftac menfurte pedo lon=
gitudinemtciafsitudine anguillam , non tamen maximam '( ut audio ) atquabat. Eius
&: caput Siosjahtis gruis Ipeciem (imilitudihem^gerit.Squammac ( forte n7sjvj.sc, ideft
pinnse, dicere uoluit author) pennis gentilis auis ei Cmiles funt.Natat aute noh conuOliito in ipi=
ras corpore, ut alij pifces anguillarum indar angudi dC oblongi.Tanto robore faliendi ed,ut tan=
** quam emilTum a contento neruo telum feratur. In fermonem Epidaurioru uenit,hoc animal ex
nullo pifcegeneraritfed cum uolucres gTues Thracium frigus 8C reliquum ad Occidente fugi^
tes obuio uento,tum fSminte ad coitum exardefccntes , tum mares ueheris libidine conflagrani
les, inter fe complexu uenereO iungi cupiunt ; foemirtas fufpenfum ctoitum fudinere non pode,
idcirco^ femen temere emittere quod uod compotes fieri non pofsint. Ac fi fupra terra uoleht,
id ipfum ad nihilum recidere 8e periretdn fupra mare, id delapfum, tanquam thefaurum per ma,i
nustraditum,dcamarihuncfctetumaTreruari,animantem^ edici, nccp uelutinaluum dcrilem
illaplum perire, Htec Epidaurij. Sed QC Demodratus c cuius ante mentionem feci , Hunc, in.
quiqpifcem uidi,8i magnopere confidcraui,cum^ ( ut alijs odendere podem ) exiccare tiellcmj
atcp coquis ipfum fecatibus uifcera intuerer, tum ex utrocj latere fpinas exortas, rurfum inferius
inter fe fuis extremis coiretS: ( fimiliter atcp tabulas legum ) triangulas eiTettum eius iecur in Ion
gitudinem procedere,afpexi : tum iccori fubietdum fei longum, indar mantica aut bulga, ut fe.
ba ( fymcdochice forte pro filiam faU ) recens Uiderettrr, Vbi ucrd primum iecur K fel exempta fliif.
fent,ambodatim intumUide,ut iecur indar hepatis maximi pifcis UideretUrtfel uerd lapidem, fu.
per quem forte pofitum fuerat, liquefecite. ,

G R A c VL V s.Vide Coracinus, ham Gaza Si quidam eiim fectfti pro coracino graculum
uertunt,Plinius draconem graculo fimilem dixit,

a R AE AE ab Epicharmo in Nuptijs Heba nominantur inter |)ifces apiid AthehaumiPaiAv.
mi TtOTtUOlUTivSiASjyxf^VCriaPetS

»0 G R A M o fi, alias G R A N V s, apiid Albertum & alios oblcuros fcriptores,pro thynno cor.

ruptum ednomen.nit condatexfjsqua ei adtribuunt,

G R Y L L V S pifcis fimilis ed anguilla . fed infualiis , DiptiiUis, Vide fupra inter IVludelas
podAlellos,8iin Congro A,

G R r L L V S infeOtiim duliiatile. Vide Squilla flituiatilis,

G R Y T E,rjv7«, , T arentini codex noder fic habet ; riv «vrrjhjj

S«?ui:«'f(cp,ego d'c legerim, Pjot TtCTirpittt' ngt: TrfSs viv MoifljoJ. nam in fequetibiis etiam
capitibus fjvT» norxitix legitur. Si rjvx» As;^»', minutos pifciculos tum duuiatiles tum marinos in.
telligo.Cnam Si friuola fidlilia uafa^vTKSdt nominant. Si jfvTiB-iAiu eum qui talia uendit, ) Lice,
bitita interpretariiEfca ad pifciculos duuiatiIcs,C quoru aliquos fortHcordylos uelfcordylas uoi
cat,quo nomine in mari dicuntur parui thunnorum fotus,) Si marinos minutDs,ut gobios,

DE GVAlCANO VEL REVERSO

PISCE INDICO,

E nouopifcationis genere Pe.
trus Martyr Occaneg Decadis
prima libro j. Non alitcrCin.
quit) acnOs cahibils Gallicis

Figura hxc defimprt efi exrahuU quadam deferiptionis
orhts terrarum.

per aquora campi lepores infetdamiir,
iWiipifcatores Cuhx injula in FloitO orheiin cym
-^ohaddeji caua arhore pijcantes, Chn^. Coluhos)
iienatorio pifce pifces alios capiebat.Pi.
fcis erat forma nobis ignota, corpus e=

IUS anguilla grandiori perfimilerfed ha=
fcens in occipite pellem tenadfsima , in
«nodum magna crumena. Hunc uiniSu
tenent in nanis fponda funiculo, fed tan=
tum demidb quantS pifcis intra aquam
carina queat inharere: necp enim pati*
tur ullo paido aeris aipetdum. V ifo autem aliquo pifce grandi, aut tedudine, qua ibi funt magno
to fcuto grandiores,pifcem folUtiht,i!le qUum fe folutum fentit, fagitta uelocius pifccm aut ledudi.
ncm,qua extra redam partem aliquamedudam teneat, adoriturtpelle^ illa crumenariainieda,
ipradam raptam ita tenaciter apprehendit, ut exdhicre ipfam eo uiuo nulla Uis fudiciat, nid extra

S i

aqua marginem paulatim glomerato funiculo extrahatur. Vifo enim aeris fulgore, fiatlm pt*.
dam deferit.Prada igitur iam circa aqua marginem euefla, in mare faltat pifcatorum copia tam
ta, quanta ad pradam fufiiciat fuftinendam, donec e naui comites eam apprehendant. Prada in
nauim iratSa, funiculi tantu foluunt, quantum fatis eft uenatori ut ad locum fuj fedis intra aqinin
redeat, ibiffl de prxda ipfa per alium funiculum efcas ei demittunt. Pifcem incolat Gaicanfij ho»
ftri Reuermm appellant, quod uerfus uenetur. Quatuor tefludines ( Calandras praegrandes iiij.
Columbus) eo modo captas, qua nauiculam illis fere impIcb5t,noiiris dono dant. Cibus eil enim
apud eos non illautus. Hac ille. Huius pifeis, ( inquit Chrift.Columbus ) forma eft nobis in«
cognitatSi nifi grandiufculum caput habcrct,inftar anguillg formaretur.capite geftat pelliculam
' quandam, ad fimilitudinem crumena alicuius,6i: rehquafimiliter. ' i»

DB ALIO PISCE INDICO EIVSDEM NATVRAl, SBO
forma diUerfa,quem Rondeletius defcribit,Si iimiliter B. fi V E Rb
S V H nominat,neftno ex quo authore.

Mirabilis eft pifeis, quem Indi reuerfum uocant.

, Eodem quo elephas ingenio eife uidetur.nam facile cicuratur,docilis eft, & loquentes inteU
ligere uidetur,adeo ut Indi cum eo pifcari foleant. Pifeis eft palmi magnitudine, fquamis rugoa
iis contedlusiipinis acutifsimis,8C maxime in dorfo,raunitus cft,8C ab umbilico ad caudam, qui»
bus pifces etiam maximos ferit, 5C ueluti aflixis hamis retinet atep trahit. Hunc cum alijs captum
feruant SC cicurant, ut eo poftea phocas,tiburones,manatos uenentur,alios^ huiufinodi piftes,
quiideo quod pulmonibus fpirent.in fumma aqua fapius natant.Funiculis igitur alligant,anne.
xis aliquotfuberis fruftis : blandiscp uerbis hortantur Si incitant,ut magno animo in fortiores Si
meliores impetum facianqatcp ad litus cogant, tum in mare inietftum natare Cnunt,atcp cum prse
da reuerfum laudant. Si gratias agunt : perinde ac fi pifeis ratione prsditus &: in cos beneficus,
monitus atqi hortationes audiat , cum ipfe «uat^fii/JitKT©' SC folutus idem faciat, quemadmodum
alij plurimi ftmt,qui alios etiam feroces perfequuntur, ut in fingulorum hiftoria f*pe diflum eft.

Aiunt pifcem hunc in cibis bonis haberi, quod necp ftcca fit nimium carne, necp glutinofa.

G V L L I s c ijreMicrsji, pifces quidam,Hefychius & Vannus. rvAi©- ( ficut ijiuM©-) por-

cus eft.unde forte ja/MiVuSj diminutiuum, porcellus, ut hys etiam Si hyfca, de pifce , eadem fig*
nificatione.

DE AaVATILIBVS ANE

MALIVM. QVORVM NOMINA

INITIO ASPIRAMTVR,

A B R A M I s.uide Abramis.

HALE c,genus liquorisigari faex aut uitiumigarum fmperfetflum.utde fiipra
in Alec,8f in Garo.

HALECVLA pro pifciculo uili Si fale inueterari folito. Vide ibidem. Si

bos cibu non appetat, proderitfauces allio tunfo,8C hallecula imalmferl.fmfUx) li.

nire,Columella.

HALESVRION Rondeletius inter aquatilia fibi ignota ponit.Hermolaus inquit quofdS
pro Callionymo pifce acciperc,nefcio qua ratione, nam genitale marinum non temere Halefu-
rion dicitur,uel potius Halofurion,quafi' «ads <!/{«, id eft marina cauda. V egetius qUo^ zoophy
tis quibufdam marinis caudam adnumerat. Videin Pudendo marino, Elemento P,
HALiPLEVJWONin Pulmone marino tradetur.

H A JH I A & Hamio a quibufdam imperite pro Amia feribitur.

DE HARENGO, RONDELETIVS»

Ba R E N G I nomen barbarum eft : necp ulla eft,quod fciam, huius appellatio Cue Lati-
na fiue Grteca.funt qui non retSe halecem uocent. Quid autem fit halec uel alex fupra
declarauimus. In penuria igitur Graeci Latini^ nominis, notifsimo Si uulgatifsirao
utemur.

Harengus ex thriftarum eft genere, qui in Oceano tantum reperitur, minoribus thrifsis. Si
fardinis maioribus plane fimilis,dorfo c£eruleo,uentre albo Si falcato,fquamis acuris Si tenacius
haerentibus munito alofae modo, reliquis facile deciduis. Inferiores (.lnur>ms)fmes alofae fimi-
les habet. i

Aquauiuit. Gregalis eft pifeis.

T am magni fum aliquando harengorum greges , ut pnemultitudtne capi non po&int. Sed

poft

DeHarengo. Lib.IIII. 435*

poH autumni tequinoiSium in acies fe diuidunt, loca^ mutant, 5C gregatim per Oceanu uagana
lUr.Quo fit ut multi fiitiul capiantur*

lan Harmgi ^artim ad ?^ndeletij,farnm ad "Bellmij iconem exfrejfa ejl.

t

A

C

1

Condiuntur,arin muria feritantur, Alios modice filitos fuipenfos^ in flimo exiccant. Illos
Iiarcngos albe*, hos nigros Gallice forez appellant : flue harengos nofturnos, uel a nigrore, uel
quiaqusnoflu fit captura feIicior,Si ijs diutius feruandis accomodatior melior^ iudicatur.

Citifsime extra aquam moriuntur,ob magnam branchiarum feiflitram.

Pingui fimt K molli carne, Tam flmtalofisparuis thrattis^ paritis itmiles, itt eas in craticula
co(3as, butyro^ immerfas Normanis apponi iubes,eis impofuerim, credentibus harengos efle;
adeo figura, faporCjfpinis flmiles fitnt, ut uix difeerni queant, nifl a diligenter animaduerteniib, g
Sunt tamen harengi dorfo fpifsiore,maculiscp carent, quas alofe parus habent.

Quare itehcmenter errat,qiii mediterraneo mari harengos nafei aflerit, fe^ Romte uidiflein ^ Cotra B*
foromam formte flmtlintdine decipitur. Qiii enim harengi fpecie , non folum Romie , fed etiam hiiimn, quii
Mafsilfe & Venetijs tiidentiir,harengi non fiint, fed thrattat paruae, harengis &lardinis adeo fi> mneapUntur
miles, ut eas pro harengis facile accipiant etia Galli,quibus hi notifsimi fitnt.Sed his notis diftin»
gituntur.Thrattis & alofis Ipina: multo afperiores uentre firmant,harcngis minus aiperte : quam "™j f,)'’
ob caufam fl paulo diutius alferucntur, difrttpto uentre inteflina procidut. Prxterca fpinte in his Tcithrijiis(ip=
’ tenuiores.S; edendo minus moleii», in alofis dC thrattis SC chalcidibus multo moleftiores, fe mbne.tfdM

BELhONil de Harengoicripta in Chalcide fiiprapofui, pagina 1C7, tutut^msin

COROLLARtVM, ^

t5cJg3e,Menapi) oc vjermani aleces iiocaiit pifces quofdam fale inuctci'atos> harengas di<!las, cidib, differat»
clupeis fimiles, MalTarius, Gaza m^nas diiieribs piices cx Ariflotcle aleces interpretatur» a
Author de naturisrerum,8ir Ilidorus, deinde Alberrus dC imperita pofteritas barbaros authores
fccuta, alec uel allec pro barengo dixerunt, nos Germanicum nomen ad Latinitatem deflexum
ufurpare malumus,quam antiquo alecis nomine longe aliud figmficatCjC ut in A^elemento, &!in
Garocopiofe docuimus,) abuti. Germani pleric^ fcribimc & efferunt, e,obfcuro,8C

4-0 ada.iiel4accedente;FIandri;:^4rtnc&- Galli afpiratione,utfepefoIent,omifla, per a,un areng.

Vnde Latmum uocabulum aliter formant, afpiratione uel addita uel omiffa, fecunda fyllaba
per e. uel per i.fcripcatterminatione uero alij marculina,alij fceminina , arenga, aringa, Haringa,
ArenguSjHarcngus, Ego quoniam Germanicam dieff tone ede agnoii:o,& Gallos quot^ a Ger^
manis accepiffejHaringus uel Heringus feribendum putarim, iit SC genus mafculinS, quo Ger*
mani proferunt, feruetur, & orthographia reliqua magis fiiam originem fateatur. Arengam

louianusPontanus dixitiniibro dclibert.utquidam citat; Vnufquift^fiiam manibus contredlat
arengam.EgohuncIouiani libru inter opera eius no repcrio:necp in libro de liberalitate,qui ex*
tat, hunc uerfiim. Harengi Bellonio uidentur didfi ab ordinibus, quibus in dolijs condunmr*
rengus enim Gallis eft ordo:ad quam uocem accedunt noftrte cin tcy /citt Ego potius a

SoGvstco^&X&dcd uxerim,quod falfamentum dgnificac : t in fpiritum couerfbjUtharingus qua*
fi harichosjid eft tarichos appelletur.niillum enim falfamcnti genus ufitatius per omnem Germa
niam reperias.quamuis aut proprie partes ipfie pifeium maiorum conciforum falfe dC in*

uererat^ nominantur, tamen iplos quocp minores pifces inueteratos eodem nomine uenire, in.
SaUamentorum mentione oftendemus, Haringa pifeis ex Cimbricis ac Dacia: dC Noriiegiac
Borufsiaec^ lictoribus ( qua omnia ad Germaniam^erthient) uafis incitifiis & fale conditustautfalefu*

CMo7?nl5uc^ind nominant, Saxones

appellati^ , cratibus aut fpormlis impofitus ad nos perfertur, loannes Langius,

Arenga paffa feu infumata, Germanice Aliqui rufeupam ne*

Icio quoidiori^te appdlant Arenga muriata,cin pictclbenitd/cin iiojcberincf. Arenga mace*

^0 rata, cin ^cmcjjcrtcn !St4tbcriit^,Ge.FabriciiTs. ij]" Illyricum uerpolonicum eius

nome eftSledz, uel SIiedz,Infumatiuerd,PIatanfj Sliedz. 4j]' SigifmimdusGelcniusinLcxico
fymphono Gerraanicu nome a Gr^co deducit, quod ego hoc tepore apud nullu aiithorein*

S j

uenio. Et rurfiis Iisec quatuor inter Ce componit, Ha. Figuram hanc, qua olim Uanngain Imitirai
raca Latinum, J^adnff Germanicum, A^xxi; Gracu, cam regrxjintaumm,mn ommeitdam iuxi.
Herynk Illyricum uel Eohemicum* Eellonius Sa.
rachum nominari docet ab Epirotis feu Albanenlibus
hodie pifcem, qui Agonus Mediolani dicitur, f An.
glis harengus dicitur Ji^etyng, uel «n ^Crttyitdet

alij r.geminaco.^^ettin3-Infumatus uero 4
ryng, a colore rubeo. Qui pifce huc Anglice adul.
tOduntaxat,^ertin^uocant:paruulaadhucjS}«<tt:

mediocrcm,pylcher9,falluntur. non enim aetate tantS
hi pifccs differunt, fed prorfus diucrfa llmt gencra,ut
loannes Caius nos admonuit.

Alccpifcis ell perparuus in occiduo mari, ^dme«
diterraneum ell inter maiorem Britanniam SC Germa-
niam, Author de nat, rerum. Longus eft palmum,

{dodrancem<adnos quidem uix unquam longiores dodrante cum
triiusdigim uehuntur) maxime abundans in Oceano cir*
ca Galliam, Ahgliam, Germaniam SC Daciam, Alber*
tus. ^&tingfec Oceani partem uel linum nominat
Germani, ex quo harengi capti copiofe ad nos mittun*

tur. Harenga longitudinis eft pedalis autfpithamcs,

Obefus pifcicuius, lo. Langius. Harengades Mafsiliae
difli pifces,paruis alofis fimiles funtmide in Apua me.
brade Rondeleti), Lacus Suerinit alluens,rion pro.
cul Oceano Germanico,gignit inter caeteros pilees ha.

Jccem,( harengum,) & Murenas uulgo Germanice di.
das ( (lOatenm ) haleci ( harengo ) fimiles,fed aliquin
to minoi-cs,argeteis fquamis, carne dura & friabili. Si.
nion Paulus Suerineniis. Eft SC (Oitrtc pifcicuius
quidS uills irt Noruegia, magnitudine harengi. Ocu.
li harengorum node lucet inftar luminisiqu* uis cum
ipfo pifce emoritur. Author de nat.rerum. Audio ha
rengos recens captos per aliquot etiam dies poftea no.
du relucere, item nodu gregarim natantes, uentribus
uerfus fummum atquor obuerlis, tantum de fe ( fquamvs
nimiru/ed maxime arca oculos, ut audio)Cp\ei\dore emittere.

Ut mare fulgu. are uideaf, Itacp nodibus etiam facile ex
fplendore a pifcatorib.deprehendunt.Agmehuiufmo
di harengorum denfifsime natantium Angli uocant 4
Sciiil. Pifeis eft fquamofus . nec aliud intefiinum
habet quam ieiimum, Alberius.

Fertur halece ex puro aqux elemento uiuere, freut
falamandram ex igne.Obfcurus, Omnium ferepifeiu
folus aqua uiuit tantum, nec nifiinaqua uiuere poteft.

Nam ftatim ut aeris fer ena contigerit, expirattnec ulla
mora eft inter contadum aeris SC expiratione, Author
de nat.rerum. Intefiinum ieiunum duntaxat habet;
dC ideo in uentre cius nihil inuenir : propter quod qui.
dam falfd dixerunt, harengum folo dC fimplici elemen*
to uiueretquod nos alibi falfiim efle offendimus, Alber

tus. Litoralis eft, £yfemelparitautumno,Ccircaaqui.
nodiu autumnale, ) Ide. Harengi fimiles funt thrif.
fis, fed minores, nec in dulces aquas afcedunt, Cardan.

Acus pifeis c ber ) perfequifharengos,

perquam damnofus eftpifcatoribus,iitaudio:cgo
de gladio pifce id potius dixerim. Bellum marinat faepius capiuntur, dum pcrfcqimnturharen.
gos,&; in litus impingunt uadofius, quam ut inde redire ualcant,Albertus.

Agmina horum pifetum nodu exfplendore deprehedi a pifcatoribus,didum eft fupra in B.
Dum in grege toto natat,capi pr* multitudine non poteft. Cum aute poft tequinodium autum.
naie acies fc diuidunt, capiunturitum^aliquando in magnis 8i multis fagenis coIiiguntur,adeo
ut funes retium incidi oporteat, eo quod trahi rerianon polTunt, Albertus. Vbicuncj fuper a«
quas in mari lumen uident, gregarim adnatant. Et hoc aduram ihie ajlu ) ad retia didis,(cfW,

nmlt

DeHarciigo. Lib.IIII. 497

Bfmf e Mtmm ) temporibus aniciStur,quSi parati ad capiendum diuino niunert in ufiis hominii
deducantur. Hybernis autem temporibus fecreti mari ufep ad tempus debitum abiconduntur.K
hoc circa Germania, Autlior de nat.rerum, luftinus Goblerus uiriurifconfultifsimus captu*
rx harengorS ueterc quandam SC ueramappam ad Sebaftianu Munftcru pro iliuliranda fua cof*
mographia miferat fuperiorib,annis;quam a morte Munfteri non apparere doleo, Certi funt
pifcatores ad Oceani litora inferioris Germaniat, quibus folis hospifees pifcari permiffimi eft.

Ex ijs fi quis diem obeaqrelid-a eius uidua nifl intra triduum alteri nupfcrit, ius fuum harengos
intra deiiinatum ei fpatiaCbrtS ^(t(^)capiendi amittiqut audio.Capiunt interdum uno traditi in=
numeri. Mirum liocicum quidam a uidua,quac maritum nuperrime amiferat, iadlQ unum trecen
ibtis florenis emiireqfperans fe plurimu lucri fadiurum,quoniam pleruncp femper ingens eoru co*
pia pariter irretitur ; eo iadiu tribus tantum pifeibus captis mifer longe fruftratus eft. Sed ad*

mirabilius quod fertur de T erra fandia Oceani Germanici infula, circa annum Virginei partus
M . D. X X x.ex captura harengoriim bis mille homirtes tritam fufiinuifle; SC cum aliquando per
petulantiam harengum uirgis cecidilTeiit , adeo imminuti funt hi pifces, ut hoc tempore ( annis
poft X X 1 1 1 1 .) uix centum homines ex eo qujflu uiuant,quod Hubertus Lagnetus,uir dodlus
Sefide dignus, Ge.Fabricio noftro retulit. HarengorS copia in Oceano incredibilis eft,utad

C c.millia coronatoru in fingulos annos capturx preciu afcendat,fepe etia multo amplius,Card,
HarengorS capita plura filo conferta, pohe inteir ftramina ledii, SC fugabis cimices, Andreas
Furnerius, ^ Germani uocant muriam columbarum. Efcam columbarS quo

1» multas alias uenentur e radice carlinac conficiunt hac ratione;Radici adiungunt lutum adufium
declibano, mei, ur{nam,muriam^quaharenga condit* fuerint; Si malTamindefbrmata colum»
barijs imponunt,HieronymUs Tragus interprete DauidcKybero. Pinguedine harengse plu»
rimiim utuntur ad corium futores, Adamus Lonicerus,

Pifeis eft fapidus, Albertus. Ex Cimbricis littoribus Aringhat pedales pifces,in cratibus, #

fale ac fumo inueterati nobis afFeruntur,Iouius. Aringarum muria conditarum efu crudo fu»

perior Germania abhorret , qui tamen prOximis Oceano & mediterraneis Germani* populis,
teque diuitum ac pauperum menfis expetitur : Sd a Liuonibus ac Rutenis una cum muria uora»
tur:ac quanto putridior eft, tanto magis appetitur ac probatur, Cornarius. Harengus ad cibu
uel recens ufurpaturi uel paifus infumatuscp elixandustuel muriatus, uel maceratus aqua recen»

50 ti. Halece falito crudo cum aceto SC c*pe, nihil uel meo ftomacho gratius eft, loachimus Va»
dianus.Harengus etiam, ut unumquodep fere genus pifeium marinorum habet tempus fuum, in
quo folo fi t bonus, fcilicet ab Augufto ufep ad Decembrem. Cum recens captus fuerit, delicatio-
rem cibum praebet.falfus aute in ufum hominS diutius quam ali) pifces fanus durare poteft. Au»
thor de nat.rerum. Inter marinos pifces prsecipue laudantur Rogetus 8C Gornatus, fiue Gor

nus.poft hos Plagitia (.Pafler) 5C Solea : aut potius Mcriangus : minus fcilicet crafliis 8d uiicofus
Padere SC Solea, fatis friabilis. fed confideratis fapore,odore,colorc,3d fubftanti* puritate SC no»
biliiate , minus bonus eft Rogeto SC Gornato. quod de Alece qiioq; fimiliter accipi debet, Ar»
noldus Villanouanus. <|f Harengi pifces funtfuaues,(imiIesthrifsis,Cardanus, Etrurfus,S3t
hi,& Sardoni,ac Celerini ex eodem generetfed harengi fapore exteris pratftant.

+0 V elicas harengorS,noftri animas eorum appellant.has equis in cibo uel potu dant, ut impes <3

ditum lotium promoueant: Sd fimiliter hominibus, his quidem circiter nouem numero. Mu»
ria ex illis pifeibus ad quid prodefle queat,lege fupra in Garo.clemento G. Pinguedo haren»
g* exulceratam cutem pedloris fanat, 8d morlis a ferpente medetin-, Adamus Lonicerustinepte.
aliter enim Plinius. Alece ( liquore,non pifce ) fcabies peeSoris fanatur, 8dc,

Inferiores Germani prouerbtjs quibufdam ab hoc pifce fumptis utuntur : quale efttMittetur g
proharegis recemib.f^DonwirtfttnrtiJi^ntncttlicnn^fcJjicfeit. Sic Larini Mittere in aquam, proueriid,
H E L ED o N A.Vide in Polypis. (pro auferre e medio.

H E L o p s.Lege Elops.

HBHER.0C0ET V s pifeis nomen eft,utindicat Stridas; Phoca, ut opinatur Erafmus.O»
ya lim uulgari ioco «litfosoi-rti fures didliuidentur. Sic enim Hefiodus tc»

iMivtt, SedOppianuscallionymumpifcemV^fosw^itnominatjquddinierdiuinarena
dormiat,8dc,

H Eii i NE R V SjHfuVsjg-.quaircin Coracino.

DE HEPATE DEIECTAMENTO MA*

RINO, BELLONIVS.

O N folum per mare difcurrit acdiuagatur Hepar,iierumetiam algarum profundo
phcitLimperfaepereperituriundePropontidis pifcatoresjquotiesfagenasmmaredemi
ferunt, Hepar Iblcnt ad Ijtus cum algis attraherejquum^ inleprorfus deiedlamentufit^
nepan codlo^C ut omnino hepatis lobum referant ) perfimiIe,fo2tidum,fi agiIe, rubrum^
porolunijob id tanqua inutile refpuunt.uomiciones enim comeftum excitat, aut ialtem naufeas*
bit dC aliud lecinoris atep Hepatis genus ab hoc longe diuerfum,lansuine prgditum,de quO

mlaxatilibusfuperiorelibrodifleruimus* S 4

DE HBPATO PISCE, EELLONIVS.

Hepatis co!or ac magnitudo Hepato pifci nome dedit GraicisacLatinis.uocatur etiam aco«
lorerutilo SC fubobfcuro Asfiift. Vulgus Venetorum Sachetum, ut etiam Camadellam,( cui ^upi
lacum Mimus in C.mox fofi Chennum ) indifFerehti nomine appellatjfolo enim colore < qui paulo ma.

pisinHepatofufcus eft) interfe differunt,

° Bius dentes obtuflores funt quam Phycidis, Si petSinatim coeunt, Ut in Cinsdo ; fquamis ini
tegitur afperis, colore cum Phagro aut Erythrino fimili.

° Calamis ut plurimum decipi folettraro enim euerriculis capitur.

Huic pifci Galenus carnem inter duritiem ac mollitiem mediocrem efle docet.

Saxatilis eft,ut Diocles prodidit. Si in cauernis latitat in alto mari.

Calculos in capite gerit ut Saxatiles omnes.

DE HEPATO (ALIO OVAXl EELLONIt,)
RONDELETIVS,

Hepatus fimilis eft pagro Si erythrino , inquit Speuiippus, hWt©', « Grsecis dicitur,
Gaza uerbum e uerbo exprimens iecorinu interpretatus eft, Hermolaus modo iecur marinum,
modo hepatum appellat. Huius pifeis nullum uulgare nomen, necp in Gallia, ne^ in Hilpaniai
neqtinitaliapotui a pifcatoribus extorquere, a folis Graecis huius temporis didici iruVsfoj/ hodie
uocariteteteri omnes anonymum efle dicunt ob raritatem,6i pro maena uendunt, a qua tame plu
rimum oculorum magnitudine, corporis Iatitudine,colore differt.

Hepatus pifeis eft pagro fimilis, oculis maioribus quam proratione corporis, utmelanurus,
colore obfcuro,feu ex csruleo nigrcfccnte,pinnarum numero, (itu aculeiscp pagro fimilis, latio, 4»
re,maiorecp cauda : nigram in ea maculam habet,melanuri modotad quem ( j«a»i ) alludit is,qui
apud AthenKum dicit fe bilem non habere, ut nec hepatus habet, fe^ ex ijs efle, qui (jiAuroat/yr»

( lAiAccitsrvyti ) funt, Dentes non latos.fed rotundos, acutos, ferratos, uentriculum magnn cum ap«
pendicibus quatuor,inteftina tenuia,hepar album fine felle,cor angulatum, branchias quaternas
utrincpjin crebro lapides duos.

Hunc pifcem,quem proponimus,uetcrum hepatum efle, notis omnibus diu multumcp con.

Verum fc di= fideratis, & cum alijs frequenter collatis, mihi ipfe perfuadeo, SC squos rerum a^ftimatores mihi
rr hepatum, affentiri coguntnot^ omnes, hepato a ueteribus tributaetquarum nulla omnino huic noftro pifci

rcpugnat.Primum pagro fimilis eft, deinde colore eft nigro, poftremd fine felle :quae tres pracci.

Litro 7. puKfunt hepati notat.fijtias ne cominifei uideamur, audiamus Atbenau de hepato loquentem: y»

Diocles hunc ex faxatilibus effe dicit, Speuiippus autem fimilem pagro hepatum, eft autem fo,
litarius,ut ait Ariftoteles. carne uefcitur,ferratis eft dentibus, ( ^ metantes mfeio ra,
tione duliratun legendum fit tccahiMmv.) colore nigro.oculis,habita totius ratlone,maioribus,cor tri»

LiSraj. gonum,album. Et alio in loco Athenteus ex Archilocho feribit cum felle carereiex Hegefandro

duos lapides in capite habere.Huc accedit, quod paucas uentriculi ( Jiiferni circa uentriculum) ap*

Ub.t.dchift. pendices tribuit Ariftoteles,ficuti in hoc quatuor tantum inuenimus,ut prius eft didlum. (2.uod
anim.cap.cT. folitarius fit,id ipfimetpifcatores fatebuntur, qui &C raro uel potius nunquam multos fimul capi»

unt.Qudd carniuorus,oftendunt ea qute in uentre Si intefiinis reperiuntur.Dcntibus elTe ferra»
tis, colore nigro, oculis maioribus cwtfd-lx ipia docet. CJudd cor angulatum habeat, hoc illi cum
multis comune eft. Quum ucrdalbu effe dicit, mendum fubefle opinor. Cum enim in corde ma» 6*

xime abundet, Si perfeflius coquatur (anguis, ne in candidifsimis quidem pifeibus , album effe
Cip.tAr. poteft,nifi partem fupremam cordis accipias, quam seuhip tfh.\Stnv^K<Au uocat Ariflotelcs, de qua

fufius

DeHepaCo. Lib.llll. 4§p

fiifiuslibro tei-tio, quare legendum effe puto Mvmi/, huic enfm pifci hepar eft huiufmodi, ut
prius diximus. /j- <

Sed argutus quifpiam fortaflc hic obftrepet,Sii nos nollro iugulabit gladio. Oim enim, dicet, Hfpatjsrtl#.
in hepate fanguinis fit officina, cur non rubrum erit, ut cor, uel qui candidum dici poterit t Ani.
maduertendum efthepar in pifcibus nonnullis,ut in muftella marina, in afeilis,&: alijs muftis al=
bum ab autoribus dici,non certe quod de candore.cum niuepofsit contendere ; fed quod cum a.
horum pifeium, uel animantia hepate collatum, candidum dici pofsit, 8t ut magis exprimamus
ix rubro albefcat.qUi ehini branchijs fpirat, minus^calidi funt, ianguinem magis pituitofum dC
magis album gignunt, non aliter quatn qUi anafarca Iaborant,qudd pituitam pro fanguine gig.
to nant,candidiores fiunt.Quare in iliis hepar minus rubefcit.Cor uerd multo calidius fanguine co
quit,perficit,rubrumcp effidttfplen uerd quia fanguine atrum trahit,non poteft non rubere quo.
uis fanguine cum atro permifto.Hatc omnia me impulerunt,ut apud Athenarum legendum pu.

tem Kitf Altii Am/soi/.

Sunt qui pifcem eum qui Lutetite egrefin uulgd dicitUr, hepatum effe arbitrentur, ob id for. pij^an mtki
taffe quod magno 5C delicato fit hepate. Sed hoc ialfUm effe multa coarguunt : nihil enim illi eli Egrcfmdiaii,
cum pagro feu crythrino commune. Prtetere^ nigro colore non eft,ut hepatustdenicp notis fere
nullis hepato fimilis eft,qUi egrefin dicitUrtquis uerd is fit,fuo Ibco oliendi.

Aelianus uno loco iecorini meminit, que fi Grice ubcat ( penuria enim codicis Gr* UrpatusAdi»

ei facit , ut dubitem ) certe is hepatus nOn eft, quem ex Ariftotelis &C Athensi fententia exhibe. c.

io mus : feribit enim citante Petro Gyllio iecorinum muftellae fimilem effe , qu» ab hepato noflro

plufqua <I'k Jjk diftat. Alio loco ait in fpecubus C y* ms IxAxm ) abditos latere ma. riodaKmar."*"

ris incolas oues.Sf hepatos, 8C a pifeatoribus prepoiites nominari folitos.ij quidem quanqua ma tii.p. cxp.}3,
ximi uideantur, tamen ad natandum fegnes funt.non enim a fuis latibulis longe abcrrant.imd ue
rd circum ea ipfa femper uolutantur,infirmioribus pifcibus adnatantibus infidias faciunt. Et Op
pianus libro i.Tipo^x-ni/ ttgus:rx7vif in fundo fib ^xis canis delitefcere icripfit. Sithe is hepatus no.
fter,non facile eft iudicaretnullas enim notas appingunt, quibus internorcatur.

Diocles apud Athenaeum faxatilem facit, uerum faxatilis proprie non eft , ut fixatiles pifces An hepxtuifu
appellant Medici,qui funt omnium optimi.carne molli friabili. Hic aute quia carniuorus eft, xxtilis jit.
duriore eft carne.Retftc igitur dicemus cum Galeno hepatum in medio effe pifeium durg carnis F
50 Kmollis;quemadmodumauratam,pagrum,umbram &alios huiuimodi. Praparaturulpagrus liealiw.

uelaurata, xiutiimmmlejcit,iitxttthore]i-Xmocram,y«om>mf.

cor6i.lAb.ivM.

St hac Icone lsge,^tut [cripta. funt mox ah Initio Corottarijt

Pifeis cuius iconem adiecimus,V enetijs depitftus eft.Hutic primum hepatum efie contfeie. A
bam,quqniam a Venetis bigo nominatur:& Italice iecur quocp figato, quali ficatUm,id eft cysa-
•np (forte quod non minus fapidus fit hic pifeis, quam animantis alicuius ficubus paRsc, ut anie*
ns aut iuis iecur. Ejest ilk ctytuy nyttent nxvxxxttSCix , «rrava: arvwp eio-vuotjtxyHHSTxp, S ylw&xp nytKxOijti
Polluxt) dC figura hepati a R-ondeletiopofita ad hanc proxime accedere uidebatUr,color etia ni.

60 ETicam conueniebat.Sed cUm nuper hac iter faceret Bellonius, admonuit me, pifcem hunc po.
tos effe Callichthynfuum ( Rondeletius Stromateum facit: quanquam non fint eidem colores
« maculwtid^ animaduerticum ex figura eius, tum quod, ut dicebat, St in Cailichthye etia ieri.

Utitu,

490 De Aquatilibus.

t3it,foIus hic pifcin pinnis Tub uentre careat,hec aliam parte fupina habeat, quam quae ab ano tfl,
Rotundior etiam apparet, hiagis^ rhomboidcs.quam Hepatus Rondelltij.a quo Si capitis figu
ra multum differt, & quod fqliamis carcat,ut pidura oftendit,cum ille fquammofus fit. Superior
corporis pars magis fiifca eft, in fummo fubcoerulea ; inferior ex cinereo albicat ( CcUt & cauda
quam gerit lunatam ) pefbreuibUs etiam liheis candicantibus aliquot parallelis diflinda. Ve.
netiis,utdixi,uulgare ei nomen eft figOjUel etiam Truellia, a Grscis uulgd Gofidaria uoedtur,
ut audidiS»! a Lufitanis Pampaho.Bellonius eriam glaucum ftiUm ( qui pifeis eft Vmbra: cogna.
tus,) Fegaro nominari feribit a Gentrenfibus, ei qiiocj forfah a iecore nomine polito. Nicea

no procul i Varo amne in Liguftico littore fita,piice uocat Figon,qiie noftrat artatis Grjci Myl.
locopion appellant. Oppianus SC Plinius inter pifces numerant MylIS)n,qUem Oppiani comen- la
taria eum interptetantur,quem tlulgd nominant Gratci Myllocopion.HBc Malsilite uidefe non
potuqan fit iecdrinus,an myllus,an alius,certi nihil habeo, Pet.Gillius.

Hejiaf pfd pifce legitur apUd Plinium in Catalogo.qui eft ad finem libri X X X j I. a Graecis
femper tribus fyllabis Hepatus, HnttTS-jnominaturtqiian^ 8i Kiranidae, interprete Cremonen.
fi, hepar dicitur. Hepatus aliter lebias dicitur, apud Athenaeum libro 7. feribitur autem
MSices ea terminatione St accentu,qUa »i'8i«,Alraitj:ndhae8i<tsoxytonum,utalibireperitur,Ii»
brariotum uitio ; necp aifiO-jUt Saperda, lebia St coliae ab Ariftophane in Holcadibus

nominantunmyllus,Iebias,fparuS,a Mneftmacho comicO, Aihenatus, Plura de lebia uel lebia»
nOjfluuiatililacuftrluepifcejicripfimusfUpramDelcano.

De Hepato Bellonij plura lege fupta in Corollario ad Chanadellam,im‘a'o pagina itj.iigura 10
quidem polita eft in fine paginae 161,

Eos qui pifcem uulgd Egrefinuel Eglefin Lutetia dldum. hepatum arbitrantur, redarguit
RondeletiUs. Nos hilius pifeis iconem & hiftoriam , exRondeletio ac Bellomo dedimus fupra
inter Afellos,pag.ioo. r ■ , ^

Rdndelctij hepata circumferibemus Germanice, cin (IDectbtncpflWtn «tft mit etne f4)w«jr-
^cn ficefen 4mf4>w<tnQ/mie <tu<i) bcr Melanurus.Bellonlj uerd, ein (Dccrbctficb 4«, ficut St
channam St channadelam. Aeliani uerd,et» (?3cettrMf4)e» 4rt,hoc eft Muftel^ marina cq^.
natum pifcem. Sic enim feribit Aelianus libro ly.cap. 1 i.Bin tiSmkiU 7*^» ("«{« wt©-, sAtt

m «sivoi; TrSs rit iBtAsi/nHtni/t j/*Awils 7«? “'ei nhxytii Ksi m?idym,Ksu fiUi

■m xiwi MinftCTf/.» j/«A» lut luniii S» TOi/ aKWfnJtrujf Smcni/Jjitv! </'i &ix}tys,iy m iifixPi j»

^yiyvxt.iafX! <fi iyi Kvxtm ^xaxxxySjixi. iai -n (iSti ^my tyi tH imenv ys^ty : «^«'«1 J'’<w tra.

Aip itato! iJtp.Hoc eft:Eft St paruUs pifeis Muftela nomine, quinullam cum Mtifte.

lo dido pifcecomunitatehabet.hic enim cartilagineus eft,8t pelagius, & magniiudinepraftans,
fimul St Canicula pifeis fpeciem Cmilitudinem^ gerit. Muftelam Uetd diceres efte lecdrinum.
nam pifeis eft breiiis.St oculis conniuentibus.Pupilla oculorum ad cyaneUm colorem accedSt,
Eius barba quam Iccorini maior eft , St minor quUm Chremetis, if^ (^Uarendum an OphidiOn
Rondcletij,Gryl!us marinus Bellonij { de qdlbusfcripttim eft fupra, paginis loy.St lofr.intcr A.
fellos. Et nonnihil pag.i 11.) idem fit pifeis qUi Hepattis Aeliani.nam St pifeis galia alicubi in Ita.
iiauocatur,afimilinidmemufiela,quaj-itA«uel j^Asaeft. .

Hepatis St eryihrinis fimiles pagri funi, roftro dUntaxat breuiore, Athenaus. Apud eun. 4*
dem Ariftoteles,Speufippiis in fecundo Similium, St Dorion pifces fimiles cfle dicunt phagrS,
crythrinum, St hepatum. Heparpifcismolle,pigrum(fortepingue)8tmagmimiecurhabet,
Kiranides. Idem fel eius cum melicrato potum hepaticos fanare tradit, cum Athenaus fcllis
prorfus expertem eum faciat.nam libro j.ftc feribit : Hepatum pifcem Eubulus in Laconibus ait
carere felle,his uerbis; Oi/s 'Xiihlm «owt» yat Ej,m t/liy ayi (tiA<t(i!r«.

yuyt-n.id eftiRebaris carere bili me,nec mecum aliter quam cum hepato pifce loquebaris : Ego
uerd nondum melampygus effe defij. Quaft diceret. Mirionem me putabas, qui adhuc fum De
mea. Vide in Melanuro H. Hegelander etiam hepatum in capite duos lapides habere ait, cOlorc
fplendoirc^ ofireis fimilcs,figura autem rhombi. , ^ ^ ^

Kiu M^ixy A«feif/ oyvny HTrwny ( Malim,K£M Atfifej/Acefqofi AbA« ig Tw/^i,

Archeftratus. Vide fupra in Corollario de Citfaaror.eic Galeno.

Fel eius ( Aelianus fellis experte facit ) cum melicrato potum, hcpSticos fanat. Hepar autem
cius tritum, S^emplaftri modo impolitum, omnem tuindre Sf podagram fanat. Capitis eius com
bufii 3C triti cinis infperfus antiqua ulcera Sf depafccntem carnein fanaqldem.

HE P s ETi pifciculi memorati funt fupra inter Apuas, pag.Si. Theodorus ex Arifiotele
pro hepfetis naricas trahftulit, Hepfeti pifcicUli eiufdem generis funt, cuius eft cobllis. Atne.
nieus. E^sriSjeduliumquoddamexpafuispifciculis.Euftathius. i^x-ny Tims (lege
AsiritS ) ^isAt! Ji^xyimy ti,Siazri^ )(sti ipiyfxi,( ipiym,) Pollux 6.9. ^ Axca/^xs'ixt.tyay vi-xriyii ES«
K3i0iTO(/,Minimorum pifcictilorum fpinas excerpere, &c. in eos qui Icrupulofius Si curiofitiS iii
rebus minutis uerfantur. Vide fupra in Corollario de atherina,ad finem, pagina 8y. ^ AyxTrSy iii i*
xxl/ixI^xToyt^TillT^sie^x Aid /(tJciiii4T»s td-oiullrflp «<f«,Eubulus.

HERACLOIDES pifces Albertus nominatinepte,fofsiles illos qui circa HerackatnPdit.
tieruuniuridequibus in f. elemento diximus, HB Ks

HERPitLAapud Athenseum libro 7,genus infefli marini longis pedibus praditi uide»

De Hippocampo. Lib.IIII. 4pt

lur,quo pifccs mefeare foIebanCjficiit dC lumbricis, Tcta-Un/ ^rKvTWjT^o^iWpud t/i /iC^ce,
K5fvA5i/,« aycc/iilu^ts7riXi«tf,Numemus. Cuius etiam paulo ante, uerha hac de efeis pi«

fcium tecitat:H6 »(pK fcf5r»A« ( legerim ) c/lM^n7n</^ficg,57r7Tin TffiTptu Antiut/lBs xAv^cj-tw tTr’*»

Kgs jc(/(*£tT©'«;i:'«,(fortepro^}'('!* legendum «^.«.nam Apollonius lib,i,Argonaiu.dixica;.ti)
littus canum, ubi franguntur undae &cxpumantO o^v^xSwj&ifjiSiycuT tisxy^^ Ko^f^Bs,

H E s Y C H pifces nominantur ab Aeliano de animalibuslibro >4. cap.tj. InDanu^.

bio ( inquit ) capiuntur multi & diuerii pifces:Coracinf,MyUi, Anracjci, 6C nigri colore Cyprini,
item Porci, a: Hefychi albiiPcrcac ^ Gladfj.Quinam uerd fint Hefychi illj,a Danubrj in Panno-
so niaSCinferius accolis inquirendum ftierit, qui forfitan huius nominis ueftigium aliquod fua re-
tinent lingua : qua enim per Geirmaniam QC Auflriam rex ille fluiubrum defeendic, necp pifccm
hunc,n.eqj nOmen extare fufpicor,

H I A T V E A E nomen a Theodoro cofi dum eft,quo alias pro Channa pifee utitur, alias prO
chama concha. Nos Graeca retinere uocabula praeftiteriqneres diuerf» cohfundantur.

H I c T A R minimus pifciculus.Vidcin Ctara fuperius, pagina jCij.item in Aiherina: CoroI*
lariointer ApiTas,ad finem pagina 84,

hippalectryon, HiPPiDiON, HiPPV SjPifdaiiomma. Videfupra inEquo,

eminenrihus fingulis in capte &
pnmtUm in extrmo dorjo.

BnPOKAMPosa Gracis didtis, apud Latinos idem nomen retinuit; cOmpofitumeft
exdidione *’?nr@',qu^ equum fignificai,6^»(itf<^«, quaflexurammamiTjTTu hic magni-
tudinem non fignificat,quemadmodiS Marcellus Diofeoridisinterpres arbitratus eft,

— . Ut fufius poftea demoli:rabimus,fed figura & fimilitudinis nota eft. Capite enim & iu- ‘
ba equum amuiatur:K»(*T« uerd uox addita, quia repando eft corpore, in arcum fc cuniantc,

+0 praterca uilIolb,8^ incifutis multis diftindo,quemadmodum qua in arboribus 8C oleribus repe
riuntur nhii-prou. a Gracisdida,aLatmfsEruca,anonnuIIis Bruci,fednonfinecrrore.eftemm
Brucus aliud infedi genus. Ergo cum Hippocampus Erucas maxime cauda rcferat,reIiqiio cor-
pore equum, iit pidura exprimit, optimo iure uocatus eft, Romani, Illyrici, Gc-

nUenfes Chaual,MaisiIienfes,8(r noftriCheual dC Cheualoc uocat, Veneti Draconem, Nonnulli
Gallum marinum.Quinunc Graciamincolunt ctasrtJ^cc.Qindzm Salamandram marinam.

Hippocampus totocorporeincifuras habet, dodrantalem magnitudinem non fuperat, ftepe g
minor repericur. Pollicis eftcraisitudine:roftrooblongo,tubulimodo cauofinefeiffura. ab infe-
riore eius parte operculum foramini opponitur, ad claudendum, iiel demittituradaperiendum.
Oculos habet rotundos, fatis promindes.In capicisuerticepili eredii fimt, qui adeo tenues funr,
jo ut non in mortuis et exficcacis,fedin uiuentibus tantum Hippocampis,& natantibus appareant,
quemadmodum qui in reliquo ftint corporc.Toto capite, collo graciliore,uentre protuberans
te, equo ualde fimilis eft. Poft oculos ^quo in loco in escteris piicibus branchi» effefolent, pinnu*

1» du» auriculis fimiles fimt, maxime ob ficum, utrincp unica, Branchi» uerd null» funt, neqj te-
dl» neq; detctft», fed fupra ditftas pinnulas duo iunt foramina furftim ipedlantia. Sub uentre ri-
mulas duas habet. Ex una alui excrcmenta,ex altera oua foras emittuntur.Caudareliqiio corpo-
re tenuior eft,quadrata,cum cxochis aculeatis.toto etiam eft corpore iimiliter aculeato, ueluti ex
cartilagineis circulis compacfto.ex quibus aculei extanc,membranisintermedrjs,utnulla caro ap
pareat. Colore eft ftiico,puncfIis albis notato, uentre albicante. V entriculum pro corporis ratio-
^ ne iacis magnum habet,heparrubrum,rttnilitcr oua rubra, cor exiguum. Caudam quouismodo
60 mtledias,a^ qualem uiuo figuram tribueris, talem mortuus dC exficcatus feruat. Eft profedd

& cognitu Sfarpedlu pulcherrimus, iucuniTsimus^ hic pifciculus, denie^ huiufmodi ut in eo
Natur» folerciam, at($ dei Optimi Msx. fgmmu arrifleium admireris, Ob id f»mmi olim pido-

492 De Aquatilibus.

A

Verum fcHip^
pocampumdc=
dilfc.

Contra Mar=
ccUa Vergiliu.

t)e MdtthioU
fcntentia anci^
pUi.

Contra Bellos
n^’ icoiiem^‘

G

tih-^yJjmpL

mcd.cap.4.t.

tib.yi.cap.^.
ibidem cap. 7.
Ibidem cap^o.

De uenenato
uentre Hippo=
campijcx Ae^
liano.

U'6.t4.crf.2o.

res artis fute paitiam in eo bftentaruntjtum ob difBcultatem,f um ob elegantiam. Plinius de nbs
bilitate operum a: artificB loqiiens, Hippocampi meminit.Sed in maxima (ait) dignatione ope,
rum e marmore Scopae artificis,Cn.Domitij delubro, in Circo Flaminio Neptunus ipfe, &;xe.
thys,atcp AchilIes:Nereides fupraDelphihos &C Cete,SC Hippocampos fedctes. Item Tritones,
thoruscp Phorci,Priftes,ac multa alia marina, eiufdem manus omnia,magnum SC praelatum ol

pus,etiam fi totiiis uita fuiflet.

Hac eft ueri Hippocampi defcriptio,qua ut certifsima ab omnibus cfle iudicetur, quae ab a.
lijsdeeoliterisprotiitafuntrefellemus. Primum in eo lapfus eft Marcellus Diofeoridis inter,
pres, quod uocc magnitudinem denotari fcripfit in Hippocampo, ut in Hippofelino, Hip,
pomarathro.eius uerba funt. Credimus olerum &( plantarum erucas, quas Graeci dicunt, lo

mariiio pifei afimilitudine nome dedifle. In locuftarum enim genere Hippocampus aueteribus
humcratttr.Breuem panium^ pifcem feriptor hic efle ait, dC nihilominus magnitudinis nota ei
coniundla eft. Quod enim Grteci multis in natura iWs adifeiunt, grande fignificat,ut in Hippo,
felino, Hippomarathro,a: Hippolapathoindicauimus. Sedidfic intelligendu eft, uthoc animal
comparatura olerum aut plantarum erucis, grande Cttruarinis itero beluis, aut piicibus, breue SC
paruttm.Nec aliud hic intelligi uoluit dicens paruum efle animal, Ha;c Marcellus. Primum i
nullo ueterum Hippocampus in locuftarum genere recenfetur. nullus enim eft apud ueteres re.
centiores'ue Grscos aut Latinos feriptores locus,in quo non folum diferte id feriptum fit,fed ex
quo itel leuifsima coniedura.uel fufpicio huius rei colligi pofsit.Deinde uocultc uniuS flgnifica.
tione,Si rei ipfius ignoratione, coaiftus eft a Diofeoride diirehtire,friuo!a quada excufatione ad. le
hibita.Cum enim feribat Diofeorides Hippocampum w ImomuKjty, id eft marinum efle

animal eXiguum,tamen ob magnitudinis notam adie(Sam,ait breue efle animal cum beluis ma.
rinis collatumtcum olerum aut plantarum erucis, grande. Qiiid obftat quaEfp,quo minus Imi©*
in compofitionem nominum admittatur pro equofan oportet uetba rebus,an res uerbis accom.
modarif Cum igitur Hippocampus corpore maxime equum referat, cauda erucam, cur non di.
cemus ditftionem ex utraqj compofitam , ea^ flghificari paruum animal , cum id diferte feribat
Diofcorides,qut Sd uiderat,& penitus noiteratr

Anceps eft hac de re Andrete Matthioli fententia, qui in fuis in Dioftoridem commentarijs
duos Hippocampos defcripfitlUnum ex locuftarum genere, quod tamen ueterum feriptoru nuU
Ius tradidiqutiam diximus, & ut magis perfpicuB fiet ex locis quos pofiea citabimus. Alterum j»
uerum,fi modo ueram eius pitfturam exprefsiflet, ea enim in multis a naturali difsidct. Hanc de
Hippocampo opinionem nec ptobaqnec improbat. Non dubito tamen quin fi infeifti huius na.
turam SC uircs,de quibus poftea dicemus, pOnitus ptofpexifletj expertus^ fuiffet , in meam fcn.
tentiam difccfiioncm faceret.

Multo magis ridicuIeHippoeampum depinxit autor libri de aquatilibus. Cilm enim equinS
caput &: collum ei tribuifleqos ei equi modo re(cifllim,nariB foramina addiditteoUum uerd, cau
dam, corpus reliquum tam abfurde pinxit ut monftrum potias aut comentitium quoddam ani=
malexhibuerit.quam Hippocampum, Sedinhisredarguendis prolixior eife nolo. De uiribus
Hippocampi dicamus.

Hippocampi cremati cinis exceptus cum liquida pice, aut axungia, feu amaricino unguen. 40
to illituSjalopecias repleqaitDiofcorides.Ex quo hate defcripflt Galenus his uerbistHippocam»
pum animal marinum fi totum ufleris,alopecijs prodeife a quibufdam proditum eft,ipfumcp ui.
delicet defiCcahtis efle facultatis, & tenuium partium,aut certe eius cinerem, quem quidam un.
guento amaricino comifeent, quidam pici liquida, ali) ueteti adipi fuillo. Plura tradit Plinius;
Leporis marini ueneficium reftingunt poti Hippocampi. Et alio in loco inter ea qup lichenas 80
lepras tollunt, ponit Hippocampi 8C Delphini cinerem ex aqua illitum. Et Hippocampi necan.
tur in rofaceOiUt perungantur aegri in frigidis febribus. Et ipit adalligantur aegris.

De Hippocampi uenne uenenato folus Aelianus fcripfit, hoc modo:Rei pifeatoria: bene pe.
l iti homines dicunt Hippocampi uentrem in uino decodu, fi quis dederit cuipiam bibere, eum
primo ex ea potione acerrimo fingultu affici, deinde tufsire , 6c ficca qiiidein tufsi iiehcmenter po
torqueri : etenim nihil excreare, fed &C fuperiorem ei uentrem intumefeere, & Calidas fluxiones
in fummum caput efferri, 8( uerd per nares rurfus tdnues 80 aquofas defluere, ac pifcUlentB odo
remreddere.fimul SO oculos eius fanguine fuffufos igneo colore flagrantes Uideri, 80 eorundem
oculoru genas inflari; 80 uomendi quidem cupiditate ardereferUnquerum nihil emittere. Quod
fi natura etiam euicerit, ( uomitum fromouerit, ) id tamen mortis efle Cgnum , & hominem mox in
oblitiionemSOdemenriamincurrere.SininuentreminferioremdelapfUmfuerit.nihiliiorBiara
fierijomnino tamen hominem c uita excedere. Ex morte porro qui euadutit, menti capti aquam
fiimmo ftudio pcrfequuntur.Hanc enim ipfam idcirco expetunt afpicere,tura ftillantem audire,
quod fane eis sgrituclinis leuationem afferat, SO fomnum conciliet.Itaqj ad pcrcnnesfluUios,aut
ad litora,autiuges fontes, aUtlacus,comorationes eis gratKfuhqcum tamennon magnopere de=
fyderent biberetfed 80 natare, 80 pedes aqua madefacere, 80 abluete manus eis plurimum iucun.
ditaris afferqSunt qui non htec mala dicant huius beftis uentrem creare, fed Hippocampum al.

gam

DeHippocampo. Likllll. 49^

gam pcramarS.cx qua ita afficiatur, depafci.Hsc Afeiiamis de Hippocatnjjji iichenb, quo etiamfi
hodie nulli uefcantur.tamenfolo uentre non alijs partibus uenenatum crediderim, quod, 'ut alia (f)
animantia omittam,in alijs pifcibus euenit.Draco fiue Araneus fpinis folis,Paftinaca folo i-adio,
Iulidcsfolomorfuuenenum infundunt, alixpalrtes fine pernicie fuhtedults. Qudd hanc uene,i
nati uentris caufam quidam ad algam refetunqid non uere dicitur, necp enim alga uelcitur Hip. (c)
pocampus,ut oris ftrutSura demonftrat,fed aqlia tantum Si luto, Necg alij multi piTces alga uidJi.
cantes perniciofifunt,fed quidam exhis optimi,Utfcatus,atcgf8xaWium maior pars, quotum in= '

teftinanonreijciuntur, ,

Vt ex Hippocampo licnenum,ita ex eodem temedium doCet Aclianiis. Solertia, inquit uc-; br 'medio ei
10 terani pircatoris,£f ad tes maritimas bene prudentis,falutaris etiam repertus eft Hippocampus; eodem, aduen
is K Cretenfis erat,& filios adolefcentes pifcatores etiam habebat. Accidit autem, 'ut hic pifeator
Hippocampos iimul cum alijs pifciOulis caperet. Si adolefcetes a rabida CanicUla morderentur.

Curn uero eorlirti in Meihymha Cretica ad litUs iacentiura Uicem dolehtes fpedfatores, interfici-
endam caniculam ccnferent.Se illius iecur medicamentum ad rabiem edchdurn iuuenibiis dan-
dum eifeialtj confulerenc a Diana falutem petendam efle,fenex pifcator eoS de confiltjs qute ad=
ferrent,laudatos dimific,&: Hippocamporum diligenter exenteratorum ( uehtriculo Si inteftinis
abiediis ) aliOs aflbs eis comedendos dedit, alios in aCetu Si mei contriuiq eo^ cataplafmate mor
fus ulcera Obligauit, atej filiOrilm 'adolefcentium ( excitato in ipfis per Hippocampos aqua: defi-
derio ) rabiem Uicit,eos^ad incolumitatem quanuis fero refiituitHjc Aelianus de remedio ad-
»0 uerfus canis rabidi morfum ex Hippocampo petitO.Qiiod mihi cum ratione coiundfum efie tii-
detur ; Venenum enim ueneho alio expugnatur, Si fope. Ut ait Aufonius, Bina uenena iuiiant.

Quare cum ob canis rabidi morfum tegri laborent, refle malu hoc curatur Hippocam.

porum cibo qui inducit. Ad pellehdos liermes plurima ualere mihi indicauit Grae-

cus quidam fi tolli fumendi dcntUr,cilm aqiia abfinthij,uel portulaca, uel uino,

DE bODEii, BEbtONIVS,

Hippocampus nomen ab equo Si eruca coniraxit.Equinu enim caput Si collum gerit , cor-
pus autem erucae. Plinius hippum, ut Oppianus uocauit , Athenaeus hippidium. ( ComeSura hxc
“Bellonij aunre.Fidcmr enim foems/iiigenerii fijcps ej]e hfpif,ut & hippidium, fiue idem cum illo, fiue di-

.^uerfui. liidefupriinEpo pjce. jPiCaloics Veneti Faloppa, Mafsilienfes &Genuenfes Gaballum
marinum, . , i ;

Digiro craisior non etiadiqcficp fere cornea Cute coted}us;nemini,im6 necp ipfis quidem pi- b
fcibus,edulis:quibufdamlocis nigrior, alijs autem candidior.BranchiaS ad latera habet, eftcp col-
lo,ut equus,contOrto.Pinnam in tergore elatiulculam, alteram inlatere un-inch ad branchias exe
rit,aliam quO^ modicam fiipra cer uicemttubulum oblongum, irt quo eius Os Ctum eft. Vilius in
mari non eft ita contfacftus.ut nObis iam ficetis extra aquam apparet. Contrahit enim Caiidam in
orbem ctim mOrituri quod etiam Chamaslus ( Chamdeo ) facit. Spiculis ingyrum Obtufis liallatur
accomunitut. Caudam habet quadrangularerti.EiUs longitudo nOn excedit fenosdigitos.Itibam

habetobtulis fpiculis,ut equus crinibus,cxornatam, atep aurium loco elata etiam ipicula oftedit.

40 Strias quocp in tranfuerfum adlasjqup ab obtufis eius fpiculis procedunt. Natura ehim ad equum
terreftrem allltdens,caput,ceruicem,collUm, thorace ita aftabre inhoc pifce ementita eft, ut hate
omnia fibi inuicem refpOndeant.

Hippocampi cinere alopecias replere cum pice liquida atit axUngia feU amaracino unguens <3
tO illitUm,toftos^ Si afllimptos lateris dolores fcdare,& urinae continentiam cohibere authores
tradunt.Hippocampi qiioip in rolaceo enecati, frigidis^ febribBs illia',aut etiam adalligati, mul.
tum prodeffe cenfentur,

SoROttARrvJi,

Kifia-/! oxytonaGr3ccisflexuramfignificat,unde8egambae,ideftcrurisnomen,Italis,&iam= A
bae Gallis fadlum apparet.inde Si hippocampo animalculo flexuofo.prxcipue cauda. Kiiioru ue-
5*0 ro paroxytonum erucam fignificat.genus uermis,qUod Si ipfum ^ce 70 useumfiSea, quod uetbum
fletfti & incuruari figniflcat.ditftum eft.imitatur alitem hippocampus erucam,non mOdo Corpo-
ris flexura in arcum fe ihcuruante.fed etiam circulis quibus ut infetfla diftinguitur,8irinfuper uil
lis. biue igitur ab eruca,fiue ab oxytono homine flexionem fignificante, hippocampG aliquis al-
teram fui nominis partemhabete dicat,nihil intcreft,modd orthographia: Si accentuUm ratio ha
beatur. Campas ( Melius Hippocampos ) marinos equos GratCi a flexu pofteriorum partium
appellant, Varro. Marcellus Empiricus hippocampum intellexit, pifciCulum nominans qui
tqUum marinum flmilet. HippeCampi, eqUi marini, a flexu caudarum qus pifeofe funt. Si
eft Gracum, Nonius. Veri quidem hippocampi caUda pifeofa (id eft pifeium cauda: fimilis)
non eft,fed fabulofo Neptuni equO, ( quem falfo quidam hippocampum Si hippopotamum ap-
to pellarunt,) talem affingebant olim pitSores.tit fiiperius in Equo retulimus ex BelloniO : Ubi hip-
pocampum etiam Zydeath barbaro uocabtilo Albertum nominaffe oftendimus. CaballiorteS
marini (hippocampos interpretor} nominantur a Vegetio in Hippiatricis-4.114 Sunt qUi ptd

494 De Aquatilibus ;

certo uelint hippocampum cflfe pifciculum illum, uel potius marinu monf!rtTm,quf quiburdan,
dracunculus, alijs uerd equiculus marinus uocat, cuius nullus in cibis ufus, Maithiolus,
manice nominari licebit, etn (^^ccrr^fe/eilt Seerofelc. na di Hifpanice, ut Amatus Lufitanus
fcribit,uocatur Caualinho marino.Italicc Caualin marino,Caualin ritorto, Dragonetto, Gallice
Draconeto. Indodlus quidam nuper hippocampi iconem pro bafilifco ridicule exhibuit dc
publicauit in tabella typis excufa per Germaniam,
k Hippocampum pifcem equi in pifeis caudam delinere Nio, Perottus feribit, NoniS puto fe.

quutus. liocautem falfumefle ( quod ad cauda Ipeciem, nam capite equum refert,) iaminA.du
ximus,&C figura ipfa ad uiuum exprcfIa,monftrat. Marina animal eff, exiguum, Diolcorides.
Capite dC collo equino di roffro oblongo funt, QC fic ab eorum fronte tanquam equorum coma 19
propendet,Si eo loco quo equiiubamhabent pilis diffluunt,horum cauda draconis fpecie fimu .
litudinemcp gerit, Gillius. Haecaute qu^ de coma di pilis feribit Gillius, amicus quidam meus,
qui uiuos aliquot V enetrjs apud pifeatores infpexit, uidifle fe negatiferte quod harc in uiuis tan-
tum di natantibus,Rondelctio tefte,appareant. Marcellus Empiricus fel etiam ei adtribuit.
r Nullus in cibis ufus eft per Italiam, ut Rondeletius di Matthiolus feribut, credit interim ille,

quanqtiam in cibum non ueniat, non alijs panibus quam uentre uenenatum elTe,

C Venerem concitat hippocampus alligatus, Plinius. Philes eadem de ueneno 8<r remedio

ex hippocampis fcribit,qu:e Aelianustfed in hoc aberrat, quod non hippocampos ipfos exente-
ratos,ac toflos.ut Aelianus,fed uentriculum eorum tofium,( qui tame uenenum eft ) in cibo ad.
uetfus canis rab.morfum fumiiubet. 'Hippocampus marinus toftus, utiliter comedi proditur i»
a rab.cane morlis. illius enim fanguinem aqua: amorem inducere, & proprietate opponi terro.
ri aqua, propterea bis ac ter hippocampum comedi cogunt, eundem^ ex acerrimo aceto tritum
uulneri applicant, rabiemcp hoc medicamento frequenter peruicerfit, Aetius. ^ Sepia aceto fuf.
focetur,idcp acetum cum oleo mixtum propinetur illi, qui marini hippocampi uenenum haufe.
rit,Idem libro i.cap, 188. ^ Alopecias replet hippocampinus cinis nitro di adipe fuillo mixtus,
aut fyncerus ex aceto , Plinius. Probe faciunt etiam poft excitatas bullas hippocampi marini
ufti,&: cum modico atramento futorio crudo trito infperii, Archigenes ad alopecias apud Gale.
num de compoiit.fec.locos lib.i. Mulieres Anconitana: pifeiculo ifto inpuluerem redadio.Sd
uino excepto, pro latfte euocando,in potu utuntur. Ad ea quoq;,ad quae a Diofeoride comenda,
tur ( ad deflmmm capillorum & alopeciam ) ipfum potente effe , experimento compertum habeo, A. jo
matus Lufitanus. Lateris doloris leniunt hippocampi tofti fumpti, Plinius. Pifciculi qui e-
quum marinum fimilat fcl,ouorum albumini niixtum, & cum lana fuccida oculis adpofitu, me-
lius remedium fupraicriptis oculorum c^u{is,(proxime nomznauerac caligines, albugines, cicatrice s,&c.')
quam ullum aliud medicamen prteftaremanifeftum eft, Marcellus Empiricus. Hippocampi

tofti di in cibo % pius fumpti,urinK incontinentiam emendat, Vuottonus;ex Plinio,ut contjcio.
Hippocampus cum fylueftris ficus nigrat folijs uel ruftecina: ( rufticana: ) cum aceto folutus , al.
bofiiatem (leucenuel alphos ) & lepram curat.CircumIigatus aute ifchiadem quietat, di tremu.
iis prodeft,Kiranid. f Caballiones marini nominantur a Vegetio de re ueterinaria hb.4.cap.il.
in fuffitu contra languorem morbi peftilentis,cum alijs quibufdam medicamentis.
j{ {■msiuittceif®-, spovSi»(/ 7), hoc eft auicula quaedam, Hefychius di Varinus. ionrenieiirrxs, vihi 49

Jiiaj/riiyttAia/jJmiiiit» Hefychius. ^His Menandri di Luciltj uerbaexNo.

nio.utcuncp deprauata,adfcribam . Menander, V ehutor hippocampus in atternf ufus fcire no
citur,Delphino cineSis uehiculis, hippocampis^ afperis. Lucilius, Tranfuerfo ordine pofuit
hippocampi elephanto camillos. ^ Hippocampum interpretantur aurigarum fcuticam,fleden
dis equis accomodam,unde nome. Et apud Helicen ciuitatem dicitur ftetifle Neptunus atneus,
habens hippocampum in manu,CxIiu3 Rbod.

DE HIPPOPOTAMO, BELLONIVS.

Hippopotamus ex Colojfo,pui "Hilum jEgyptium in F tticano refert.

De Hippopotamo. Lit).II|IL 495-

Vndis quocpmergitur hippopotamus, K dubiam uitam agit.quadrupes eft,monftri^ aqua,
tici fpeciem refel ens:lcd marinus non eft,Nilo^ tantum gaudere percepimus.

De eius nomenclatura, hoc non fine ma^na ratione controuerfum clfc uideo, quod non tam
cius fpecies ac forma equum tcrreftrem,quam porcu, uitulum, aut bouem referat. Eli enim eius
format capite,quod uel bouinum,ud uitulinum dici pofsit ; reliquo corpore ad porci figura ma.
gis accedente, QuamObre Byzantini, apud quos mihi aliquado uiuus hippopotamus cofpcd-us
eli,uulgari lingua modo porcum,modd bouem marinum appellarunttquae res nonnullos, eoscp
paulo eruditiores, comouit ut dicerent , noliris temporibus uifum nunquam fuilTe bippopota.

mum.CuifententiK nili ego rerum potius,quamuocabuIorumeiremlludiofus,&cilefubrcribc.
ta rem. Verum in diuerfum me pertrahit antiquorum numifmatum attj hippopotamoru figura:
quatit ( quemadmodum in Delphino diximus ) naturalem referat, certeplurimu accedit ad eam
quam ante uiuum animalis corpus Byzantij delineare iufsimus. Prius igitur antiquam effigiem
te infpicerecupio, ut quantum ad nollram quat deinceps tibi proponetur, accedat, facilius iudi.
CCS. Defumptaeft autem ab aurei Adrianinumifmatis altera facie, cuius nobis aliquando fecit
copiam lo.Grollerius Infubrium qU3eftor,antiquarum rerum liudiollfsimus.

Adrimi, cum mhis cof ium fecit Qmcftor Gnllerm:
j«! aUu qucih urgente* & uret numifmuta hahet, in ^uihm eMem lelua f militer
txprejfaefi. Facies ejl Adriani imferatoris.ljilmgi innititur finifra, dextra tenet
^ Cornu copiatcirca hafm Crocodilus & Hippopotamus ; in ^mhufdam etiam ihides

adduntur-FiguraeotaNilumreprefentat,

*•

Talis autem ellhippopotami,quemByzantij uidimus,figura. Caput huic enorme fuit, Sd ad[

reliqui corporis collationem indecentifsimum,quale uaccinum elTe diceres, nulhs praditu cor»
nibus, auribus urllnis,breuibus ac fubrotundis : oris ritSu ufqueaded uafto.ut leoninum fupera.
rencerte humanum caput atquare potuilTet.Patulas habebat nares.labra repanda atqj rellmatden
tes prorfus equinos,obtufos tamentoculos ac linguam pratgrandesicollum, ut pifeibus nullum,
aut admodum breue : caudam,ut porci ac teftudines, rotundam : reliquum obelifsimi cuiufdam
porci corpus elTe diceres : pedes ita breuet,uc quatuor a terra digitos uix attolleretur ; ungula; in
porci formam diffilTstquae res nos inducebant,ut id animal non bene natare, fed fundum flumi.
nis inhabitare, acpafsim in Nili profundo diuagari crederemus. Omnino enim quicquid huius
monftrUudis publicis a Romanis imperatoribus populo oftendebatur,id e Nili paludibus adfer
ri folebattimd etiam quod T urcarum imperatori oblatum, atep a nobis conlpetffum fuerat, inde
procefsilTc cerrifsimliefttcuius rei fidem &cietCololsifi'gura,NilumAegyptiumRomse in Va.
ticano referens, ex qda nos Hippopotami pidluram excerpfimus. Inliint autem SC aliae ahorum
animalium pitffurac,

COR.OI,I,ARTVfl.

f»

Ve hac figura & jjpmloh Hieroglyphicofiege infra in H.

i

r *

B

Kd^utudo.

fortes corpo*
rk»

496 DeAquatilibus.

Bellonius et/am fn Iftro Gallico de pifcibus aliquot marinis rarioribus confcripto, multa de
Hippopotamo affert, quae nos breuius excerpta fuis locis digeremus. Itali ( inquit) prafertini
qui Confiantinopoli degunc.Bo marin,id eft Bouem marinu nominant. T urcte & Graci, utria
uocabulis fua linguae porcum marinumi Etenim uetiis Hippopotami nomen prorfus ubitj ho«
die obliteratu cft,&nein Cairo quidem in Aegypto cognitum amplius, nam cum de Hippopo>
tamo feu Equo fluuiali illic interrogaffem.nihil pr jter fabulam referre poterant: aliqui ueterem
hanc de ipiis famam repetebat, animal effe perquam terribile dC crudele:qudd non nili ferobibus
effoisis caperetur. aliam quidem cius ac diuerlam ab ea quam exhibui formam nemo doccremc
pomit. Rondeletius de caprilco pifce feribens, eum inquit uerum effe Nili porca ( a tmeriim
fctlicecitanominatam, Crace ^t^9tj)non magnum illum qui in hortis Pontificis Romani Belueder ia
nuncupatis,circa Nili ftatua fculptus lpedlatur,porcus^ uulgd dicitur, cum lit Hippopotamus.
Hippopotamum uerd me exhibuiffe cofirmare poffum ( inquit Bellonius ) antiquis Aegyptio-
rum 8C Romanorum ftatuis,a: prifeis imperatorum Romanorum numiiinatistin quibus Hippo
potami tam exade repraEfentantur,in porphyrite, marmore, xie, auro, argento : ut eundem efle
quem uiuum Coftantinopoli uidi, nihil omniuo dubitationis mihi relinquatur. Vidi etiam effi.
giesinobelifcisrepraEfcntatas,abqsquas exhibemus nihilo differentes, f Equus fluuiatilis in
Nilo iandudiim amphibiuseffe delijttSigifmundus Gelenius, quafl uel in Nilo non amplius fit,
uel prorfus nufquam inueniatur,uel in continente tantum iam degat : quorn nihil opinor uerum
eft,utexijsquacdeincepsreferemusapparebit. Aequoreos ego cum certantibus uriis Spe.
dJaui uitulos,6il equorum nomine dignum. Sed deforme pecus, qubd in Nilo nafeimr, Lyco- 1«
tas rufticus in Bucolicis Calphurnfj referens qute Roms in fpedaculis uiderit. irmomWtx©-

Graece dicitur, quod nomen enam Latini plericp omnes ufurpant : Herodotus duabus ditffioni.
bus Imttf/ mmiuaii.id efl Equum fluuiatilem dixit. Obfcurtis de naturis rerum feriptor Equo,
nilum appellat, Albertus diuifis diflionibus Equum Nili,& Equum fluminis, & Ipodromu cor.
rupto uocabulo pro Hippopotamo. Equus aquaticus eft fpecies pifeis fimilis equo, Andreas
BellunenCstde hippocampo 'ne an hippopotamo fentiens,nefcio. De fabulofo Neptuni equo,
quem falfd quidam hippocampum & hippopotamu appellarunt , fupra in E. elemento, Bellonij
obferuationes dedimus; de Equo belua triarina etiam nonnihil annotauimus. f Germanicum
Hippopotami nomen fingemus uel ad Grxeortim imitatione,cmTPfl(]rcrref6:uelut hodie qui.
dam appellat, cmlCDaflerotJie/emTPitfferfcbroittt. EtGalliccCmiliterCheualderiuiere.Siic. J»

Nilus Hippopotamos Crocodilos^ uaftas beluas gignit, Mela. Plurimi fuper SaitieS prse-
fe<Suram,PIinius. HtWoi/riENaaKfvaatf xiij/mSKAiswci/ Bto-aa, Nicander. Bellonius etiam
illum quem Conftantinopoli uidit,capttim ait in Aegypto inter Cairum 8C Sain urbem,qua: ho.
die^ Saet dicatur. Bambothum amnis iuxta Atlantem Afficte montem, crocodilis SC hippo.
potamis refertus eft,SoIinus cap.17. In extremte Africa ora circa Licham lacus quidam dul.
cis hippopotamos alit, Si crocodilos, Strabo libro 16. Non igitur in folo flumine Nilo nafcif,
ut Solinus fcripfit. In India quocp reperitur,ut Oneficritus eft autor,amne Indo, Hermolaus.
Soli fluuiorum Indus ac Nilus crocodilos educant Si flutiialiles equos, Philoftratus. Apollo-
nius Si focij cum perflumen Indum nauigarent,equos fluuiales complures ferunt fibi occurrif-
fe,Idem. Hippopotamos in adilitate Scauri uidit Romanus populus primitus; Sd peratates 40
exinde plures fape huc ducfli.nuncinueniri nufquam poffunt , ut coniedantes regionum inco-
la dicuntjinfetftantis multitudinis tadio ad Blemmyas migraffe compulfi', Ammianus Marcell.
Blemmya ( Biinvts Stephano m.fimplici ) moftrofi populi apud Aethiopes funt, Plimo y.8.me.
iriinit SC Mela libro i.in fine deferiptionis Africa. Atqui hodie Conftantinopoli e Nilo adue-
(fti oftenduntur, non quidem eo in loco, ubi multa beftia inanes habentur cicurata ( ut lynces,
tigrides, leones, panthera,urfl, lupi, ) qui locus Hippodromo uicinus eft , in uia ad adem S.So-
phia : fed in Palatio Conflamini, utnominant. lacobus Gaffotus etiam qui iter futim Conflanti-
nopolim literis mandauit, ( Gallice puto:) porcum marinum,uel, ut alij nominant, bouem marinu,
in ea urbe fpecftari refert, e Nilo adueflum,ncc porco tamen nec boui fimile animal, omnium tur
pifsimumdeformifsimuni^. Equus fluminis dicitur effe animal aquaticum in panibus no-p»
ftris (pro nojlrifjego Aegypti^) Albertus.

Apud Aethiopes eft etiam fera qua uocatur eale,magnitudine equi fluuiatilis, cauda elephan
tij&c.Plinius. Hippopotamis comparatur eale, &: ipfa fane aquis fluminum gaudet, Solinus
cap.yy. Herodotus maximi bouis,Ariftoteles afini magnitudinem ei tribuit : Bellonius etiam
minorem afino facit;capite (inquit) excepto,reIiquum corpus obefifsimi cuiufdam porci efledi-
ceres. Equi quem uoeSt magnitudo haud minor eft cubitis quincp,Diodorus Sic.fi refle traff
tulit interpres. Sed ad magnitudinem plurimum refert atas,regio,6f uita r nam eos qui libere
Si fecundum naturam fuam utrocp elemento fruuntur, maiores fieri probabile eft. captiuosau-
tem minus excrefcere.nam is que Bellomus uidit,duobus aut tribus annis aquam ingreffus non
erat.Et ad cicurandum minores fere capiuntur,noniam adulti. <•

Equu fluuiatile ( inquit Ariftot.) gignit Aegyptus : cui iuba (yecc-n, Herodotus AsiaiW dixit,)
equi, ungula bifulca qualis bubus, rofltum rcfunum,( Tiu Hif nm, ) Talus etiam bifulcorum

modo;

De Hippopotamo. Lib.IIII. 497

iriodo-.dentcs excrti,fed leuiter,( x«uMi^crns vmipcuviijSinK)Cmd3 fuis,uox equi,(Herodotus As,
dixit ) magnitudo afini: tergoris crafsitudo tanta, ut ex eo uenabula ( J^fxm,mde in E.) faciat.
Interiora omnia equi & afini fimilia. Maior ( inquit Plinius ) quam crocodilus altitudine in
eodem Nilo belua hippopotamus tcditur, ungulis binis ( bifidis,SolinUs ) quales bubusidorfo e.
qui, £diuba,Khinnitu:roftrorefimo,(refupino,Solinus:) cauda a: dentibus aprorum aduncis,
fed minus noxijs:(Cauda tortuofa,Solinus : SC apud Pliniu quocp aliqui caudam tortam legunt,
cauda Si:uoceequi,Herodotus, cuius interpres Valla non redletranftulit, fulgida cauda, quan, ,,
uis equi etiam cauda ei non conuenit, etfi Diodorus quocjj equinam ei caudam tribuat.) Tergo,
ris ad fcuta galeas^ impenetrabilis , prxterquam fi humore madeat. Valla ex Herodoto J(K»«

10 Aioift»T«5, dentes eminentes SC cancellatos tranfiulit : cum eminentes flmpliciter uertifle fatis fit.
Dentes ex utrocp latere tres habet,ultra reliquas feras eminenfioresiaures, caudam, uocem equis
fimilem.reliquum corpus haud difsimile elephanto.pellis eft ultra catteras beluas durifsima,Dio
dorus Sic.fi rede reddidit interpres.Graecum enim codicem defidetamus. Dentes c parte Ite,
ua.dolorem dentium fcarificatis gingiuis fanant, Plinius.quod fi dentes eius fcarificare polTunt,
acutos eiTe oportet.Bellonius tame,ut mox recitabo,acutos efle negat, f Hippopotamus is que
uidi.C inquit Bellonius ) erat corpore tanquam porci optime faginati, Undiquacg pleni SC crafsi,

SC fatis proceri.pellis etiam cum porcina conuenit, tum colore tum alias, de porco loquor dome
fi:ico,neci; nigro.Hiatus oris tantus eft,ut facile moles aut pila aliqua humano etiam capite maior
immitteretur.Frons deprefia efl:,ueluti in orca. Dentes habet equinos, eadem forma,ualidos,ob= Dentes.
Io Iongos,a maxillis prominentes,non acutos ut in animalibus carnitioris. Oculos magnos 5C uelu
ti bubulos.linguam omnino folutam.Caudam breuem,rotundam SC craffam, tanquam porci,aut
teftudinis potius.Et,fi bene memini,pedes quotp porcinis fimiles habet,non admodum diuifos:
{AtqmpSurte ii Bellona exhtbtte multifidos, nempe pin^nepartitos, eos ofiendmt : Tierij Vuleriani uero bifuU
eosceukuM.) Nuper tamen quidam Conftantinopoli reuerfus,pedcs teftudinum pedibus fimiles,
in hoc animali fe obferuaffe nobis retulit, H*c ille. Crura, pedes SC ungues habet ut crocodi,

lus,fcd multo maiora,Obfcurus. Hippopotami funt ad ipeciem equoru , bifidas habentes un,
gulas,caudas9breues,Marcellinus. Corio 8^ pilis teguntur,Plinius. Et alibi, Corijcrafsitu
do talis eft, ut inde tornentur haftxiSd tamen qutedam ingenio medica diligentia i utnon omni,
no uera fit illorum opinio, qui fubtilitatem animi conflare non tenuitate fanguinis putant,fed cu,
jo te operimentis® corporum magis autminus bruta cfle,&c. Pellis unius cubiti fpifsitudinem
habere dicitur, Obicurusiqui apud Plinium forte pro talis legit cubitalis, Hippopotamis SC a. Dentes,

pi is dentes exertos inferior maxilla profert,Paufanias. Plinius fimpliciter dentes eis exertos efle
tradit. Apud Proconnefios matris Dindymena fimulachrum fuit aureum, cuius facies pro e,
bore c dentibus equorum fluuiatilium erat confetSa.id Cizyccni bello uidis abftulerunt, Paufa,
nias in Arcadicis. Nympharenagcrnmaurbis &lgentisPerficanomenhabet.fimilisHippo,
potami dentibus, Plinius. Vide etiam paulo ante ex Bellonio. qui quoniam equinis hos dentes
comparat, eofdemq? ualidos , oblongos SC obttifos eiTe dicit, in mentem mihi uenit dens nefeio
cuius animalis,quale nuper amicus meus Chriftianus Hofpinianus uir eruditus in torrente quo,
dam,ni fallor, agri Tigurini a fe inuentum mihi donauit. Formam SC magnitudine Inc delineaui
40 mus. Accepi SC ante annos aliquot alium fimilcm a citie quodam noflro, qui ad,
huc alterum habct.Tales autem ac tanti aliquot, ( utidem mihi retulit) ante pau,
cos annos in agro Salodorenfi Heluetioru inuenti funt. Aiunt a foflbre quodam
Kdificij caufa terram eruente, repertu craneii figura rotundum , unde hominis
id fuifle conieceritiquod inftrumento foflbrio ab eo percuflum ( apparuifie enim
tum primum cum iam deftinaret i(flum,nec poflet cohibere ) mox uniuerfum in
puluerem abierit,ita utfoli dentes fuperfuerint. An uero hominis hoc craneum,
an alterius animantis,hippopotarai,aut cameli, elephantis forte, fuerit, no habeo
quod dicam.Dens quem habeo, quamuis circa radicem non integer, duas uncias
appendit,cum humani dentes plaEritj omnes, etiam maiufculi, drachmam, id eft
yo otflauam unciae partem finguli non excedant; unde conijeiendum eflet,quemad,
modum dens ille comunem fedecies excedit, ita hominem quoc^ illum, fi homo
fuit, toties aliorum hominum corpora exceisiile.Qua fere proportione Antyi gi,
gantis corpus C illius enim efle putabatur,quod in Tinge Mauritaniae urbeinfe,
pulchro repertum eft)noftra fuperauit,utpote fexaginta cubitos longum,qui ex=
ceflus ad quatuor quindecuplus eft. Sed figura humanis detibus abfimilis uidc,
turtquadrangulafere.latcraduo utrint^planafunnexcxterisalterum partem ex,
tantem latam oftendit,alias utrinc^ depreflas ; alterum media parte angufla emi,
nente , utrinqjinfulcos carinatur, ^ Io. Boccatius in deorum genealogia Icribit
temporibus iliis in Sicilia haud longe a Drepano urbe, gigantis corpus inticntir,

60 quOd attredfatum in puluerem eft refolutum. Conieeflura autem ex coxa ofle inita , quod inte^
grum remanferat,longitudinis ducentorum cubitorum fuifle exiftimatum eft.Tres autem illius
dentes, qui Ibli inuenti fuere, ponderis trium rotulorum ( ita regio pondera nominat ) fuiife aic

498 Dc Aquatilibus,

qui ut memoria rd feruaretur, ante aram V irginis ( cuius titulus Annunciationis dicitur ) poflf
ci fuerunt, pleriit^ exiftimantibus illud Erycis corpus fuifle,

hippopotami avt simihvm perarvm descriptio*
nes ex recentioribus Noui orbis defcriptoribus.

Belloniura equidem uerum hippopotamum nobis primu noflro feculo , cum iam extra na.
turam abtjlTe & nufquani amplius apparere hanc feram, aliqui crederent , exhibuiffe iudico.eC
magnas ei gratias habeo. Qiian^ enim equini corporis fpecies.quam nomen prai fefert, ineo
non fit, nota tamen plenrcp omnes a ueteribus tradit*, ei conueniunt. Quod fi dorfo iubacR,ut
Plinius fcribit , equum refert, & infuper liinnitutitem interioribus omnibus , no eft quod altam'i»
roftri corporis ue equinam formam in eo requiramus. Fieri etiam poteft ut in diuerfis regio,

nibus,Aegypto,Aediiopa,India,rpecieshuiusfer*diuerfereperiatur,autmaonitudineraItem

forma^ nonnihil euarientiut ex i)s,qu* apud reccntiores fcriptores duos habmtur defcriptio*
nibus ( qui tamen hippopotamum ueterum quod utricj depingunt animal effe ignorarunt ) hic
fubijciendis lector ftudiofus colliget. °

Qui nouum orbem obiuerunt, in flumine Gambra nuncupato, teftantur piicem procreat»

Vitulimarinifpeciemfimilitudinem^gerentem.prjtercaput.quod equino exiftit.Nam quem.

admodum uitulus partim aquatilis, partim terrenus habetur, fie is in utracp fede uiuit eademca

eftquabosfoeminacorporisuafl:itate,pra:terquamqu6dcruribuseftlongegracilioribus-Itemm

bifulcis pedibus , cum duobus dentibus ad latera eminentibus, at^ adeo magnitudine ad duM 1«
dodrantes ( GilhiM iodrances dixit, auihor ex j»o traitjcriiafalm<is,eodemputo finfu ) accedentibus ficut
aper,armatur.Egreditur interdum hoc animal flumen,»: terram petiquf quadrupedesmec alibi
quamhac in regione huiufmodi animal inuenitur, Aloyfius Cadamuftus Nauigatioms ad terras
ignotas capite 44. °

Ex libro Nauigationis Hamburgenfis cuiufdam, qu* peratfla eft anno Salutis H. D XHX
Infula Noui orbis eft fOctfcnbict nomine,regi Portugalli* fubdita, non procul Arabia Nigra
in Oriente fita, religionis Mahumedicai ; illic adlitus maris uifiintur pifces equina fpecie, cruri,
bus breuibus & pinnatis.pilis breuifsimis. Verfantur illi ut plurimu circa litora fruticofa aut fyl,
uofacGermanicefcribit.unbcn Sectuntenwobufcbcfcmli,) achominibus inlidiantur,quos
comprehenfos uorant.Quamobrem accolat fiutetarefecanqne ineislatitarcpofsint.qui prsui* 3»
, derit,facile euadit.

Mm-Jimml Circa oftia Petzorte fluuij ( inquit Sigifmundus Liber Baro in Comentarfjs rerum Mofeo.

Uiticarum ) qu* funt dextrorfum ab oftijs Diiuinae.uaria magna^ in Oceano dicuntur efle ani.
malia.Inter alia autem animal quoddam magnitudine bouis,quod accola Mors appellant. Bfe.
ues huic,inftar caftorn,funt pedes : pedore pro reliqui corporis fui proportione aliquanto altios
re, latiore^, dentibus fuperioribus duobus in longu prominentibus.Hoc animal fobolis ac quie,-
tis caufa cum fui generis animalibus, Oceano relido, gregatim montes petinubi antequam fom*
no, quo natura profundiore opprimitur, fe dederit,uigilem,gruum inftar,ex fuo numero confli
tuit.qui fi obdormifeat, aut forte a tienatorc occidar, reliqua tum facile capi poflunt.fin mugitu,
ut folet.fignum dcderit.mox reliquus grex excitatus, pofterioi ibus pedibus dentibus admotis, 40
fumma celeritate, tanquam ueliiculo, per montem delapfi',in Oceanum fe prscipitant : ubi in fu=
pernatantibus glacierum fruftis pro tempore etiam quiefeere folent. Ea animalia uenatores , fo,
los propter dentes infedatunex quibus Mofci,T artari,»: in primis Turei, gladiorum »: pugio,
num manubria affabre faciuntthis^ pro ornamento magfs,quam utgrauiorcs idus (ut quidam
fabulatus eft ).lncutiant,utuntur.Porrd apud T urcos,Mofcos & Tartaros hi dentes pondere use
neunt,pifcium^ dentes uocantur,Hadenus ille. Ego quanquam fupra elemento c.inter Ce=
te Rofmari nomine de hac belua egerim, libuit tamen hoc in loco tam exadam nobilifsimi ac fi*
de digni feriptoris de eodem hiftoriam proponere: ex qua cum Hippopotamo nonnihil ei com.
mune efle coniecerisinempe uitam ambiguam,magnitudine bouis,pedes quaternos, eosen bre*
ucs,dentcs eminentestquse omnia etiam prieter dentes cum phoca quoq; ci conueniunt,»: infu= ya
per mugitus,» uita in mari, non in aqua dulci:ut inter phocam » hippopotamu ambigere quo*
dammodo uideatur. Reperitur etiam in Oceano apud Samogetas, eodem tefte. Afibi eriaiii
e Mofeouia in Lithuaniam » T urciam hos dentes exportari ait.

Tiburo Indicus inter Cete deferiptus nunquid ad hippopotami naturam accedat iJti»Ma«
natus»Catullus,anfuiomninogenerisfint,quacrendum. ’

c Equi fluuia tilis natura eft, ut uiuere nili in humore non queat. Nam » terreftres equi balneCS

Amphibita. omnino adamant. » aqusc dediti funt, Ariftot. Et rurfus.-Equi fluuiatiles parium educant^ in
ficco. Humore nec omnino carere poflimt.nec in ipfo aliter agere quin certis interuallis refpirct.

Eft crocodilo cognatio quadam amnis eiufdcm (Nili,) geminiep uidus cum hippopctamo,Pli=
nilis. Hippopotamus animal eft terne, mari attj amni comune, Vuottonus. fedin mari etiam 64

EeiM mmiMB^eperiri, ueterum, quod fciam.nemo tradidit. Albertus Iibr0a4.de animalibus exauthore obfcu
Alfnti. '' rodenaturisrerum, cuiiisuerbaplcrun^recitat. Equus marinus (inquitf anteriore panefpC'.

ciem

DeHippopocamo. Lib.IIlL 499

ciem equi pra Te fert,pofierius definit in pifcem. Pugnat contra multas in mari animantcs.uefcii
tur pifcibus.Homine ualde timet, SC extra aquam nihil poteft. Sratim enim moritur ab aqua ex.
tratSus Sed tale animal nullus ex idoneis authoribuS nobis dclcripflt;neq!,fi in rerum natura ex.
tet hippopotamus fuerit. Hippopotamus aquatilis ac terreftris beftia,die quidem in imis aquis
latefnoflu in terram egreflus, fruges SC foenum depafcitur, deflruens pafsim propinquas agro,
rum mefleis, Diodorus. Quo altu quidem fegetes depafcatur, utinfidias caueat, amplius ex.
plicabitur mox in D, De Hippopotamo dubium eft an rc(Se fcripfcrint ueteres, Cne humore
eum uiuere non polle, non minus quam caftorcm,phocam SC crocodilum, is enim quem uiuuin
uidi per duos aut tres annos in aquam ingreiTus non fuerat; ut referebat illi a quibus regebatur,

IO Bellonius. Idem hocanimal negat habere dentes acutos ut carniuora. Viuitenim (inquit) a. Cite,
rundinibuSiSi: cannis facchari,a: folijs papyri herba. Cicuribus brafsica, melopepon, fcenu, pa.
nis SC huitifmodi obijciuntur. Animal crudelifsimum efl hominibus occidendis , SC nauibus
fubuertendis, Albertus. Nilus producit etiam equos,no minus malum hominibus quam cro-
codiluPaufanias in Meflenicis,de beluis fluuiatilibus androphagis loquens. ^ Lingua ei peni- Vox.

IUS foluta efttqualem uero uocem emittat,cum intendere libet.nefcio:cum non audierim nifi fo.
num quendam gutturis,ab eo fauces aperiente,aedi. V eteres aliqui hinnire eum,equi iniiar, tra.
diderunt,Bellonius. ^ Foecundifsimum prole animal eft,ut quod fingulis annis parturiat, Dio. Partw.
dorus. Parit educat^ in ficco, Ariftot. f In aqua natationi non uidetur idoneus, fcd ingredi Natationi
tantum in fundo feu uado fluminiim.quare 8C Nicander, TcM-o^taoira&^/AsVejSi/W;;. ubiSchoIia.inrft®-
40 lies Erafiait aii KSAostfw aTn.vttKny yki ■n {«jt. Vere ne autem animal natatile efle

dicat,dubitari poteft.

Hippopotami ultra animalia eunda ratione carentia fagacifsimi funt,Marcellinus. Atqui flu d
uiatilem equum quidam dixit pro homine ftupido,ut infra referemus in H.h. Coris adeo craf=
fum liabenqut inde tornentur haft2e,nec medicainterim quadam diligetia ingenio deeft, ut non
omnino uerum fit fubtilitatem animi cute operimentis^ corporum coftare,ut in E.recitauimus,

Cum diftenditur nimia fatietate,arundines recens cafas petit, per quas tandiu obuerfatur, quo.
ad ftirpium acuta pedes uuincrent , ut profluuio fanguinis leuetur fagina. Plagam deinde coeno
obUnit, ufqj dum uulnus conducattirin cicatricem, Solinus. In quadam medendi parte etiam
magifter extitit.afsidua nanep fatictate obefus exit in littus,recentes harundinum cafuras perfpc
Jo culatustatcj! ubi acutilsimu uidet ftipitem, imprimens corpus ucnam quandam in uentre ( aferu
re.fuper calamos recens exedos, femora conuoluit & crura, Marcellinus ) uulnerattattp ita pro*
fluuio ianguinis morbidum alias corpus exonerat,& plagam limo rurfus obduciqPlinius. Ab
hoc medici eximere in morbis fanguinem,quod phlebotomiam uocant,didicere,Maflarius.

Alibi SC Plinius repertorem detrahendi fanguinis eum appellat, ^ Depafcitur fegetes , deftina.
tione ante ( ut ferunt ) determinatas in diem, & ex agro ferentibus ueftigqs,ne qutcreuertenti in-
fidis coparentur,Plinius. Nodibus fegetes depafcitur, ad quas pergit auerfus, aftu doIofo,ut
fallente ueftigio reuertenti nulls ei infidis prsparentur, Solinus, Ego rem aliter accipiotnem
pe aduerfum eum ingredi fegetestaucrfura deinde, id eft retro pafcentem, in fluuiu regredi, non
tam ut ueftigijs fallat, quam ut fi qua; infidite a terra ei tenderentur, (ex fluuio enim nihil metuit,)

40 ita non lateant. Fluuiatiles equi Nili alumni,fegetum ut maturitas uenit,&( flauent fpicsc,non
eas continuo depafei ingrediuntur,fed extrinfecus coieduris alfequuntur quantum adfe explen
dos fatis fit. Poli talem confiderationem pafcere in agrum ingrediuntur, S>C inter pafcendum re.
tro uerfus Nilum cedunt. Hoc enim ipfura eo pado machinantur,ut agricolas, quos ante fe, non
d tergo adfuturos expedant,longius uidere,& in Nilum facilius fe recipere pofsint, Aelianus de
animalibus y.yy. In eandem fententiam Nicanderin Theriacis canit : — vv nbSs! Wj Xttij/d"
flctAouwx;/ ili t{£iKiu/ LtwiCaaAerra agn-it/. <51 ts i(^ 1« TmKtioh T^iTraiy («/sy

XtAst any^tcevc^,vioy «mywccTB (enallage eft numeri, lingularis pro plurali ) mtliu ; Tgo^oy
' TitiTTilJivioy^oosa-nay 7rCp EKviyAiVi wz^itKrwnyayyoy i?icajvtoyt Inter arundines celfas 8d

fqiralentes nimia denfitate haec belua cubilibus pofitis, otium peruigdilludio circumfpedat, la»

.f o xatacp copia ad fegetes depafcendas egreditur.Cum^ iam ctxperit redire diftenta, auerfis uefti.
gijs diftinguit tramites muItos,ne unius plani itineris lineas infidiatores fecuti,repertB fine difft=
cultate confodiant, Ammianus. ^ Equus Nili, ut dicit Michael,monfirum eft ingens ac fortif.
fimum in Nilo;crura,pedes SC ungues (Crura & dentes, Albertus ) habetut crocodilus,fedmul.
to maiora, Humanarum mortium cupidifsimu efl. nam cum ei nauis in portu occurrerit , unum
pedemin terra figens, altero nauem anterius arripiens facillime fcindit, uel inclinatam aliquan.
do mergit.unde in locis quae frequentat magna multitudo hominum ab eo pcrditur.fed hocma.

Ium rarifsimc inuenitur, Albertus 5C Author de nat. rerum, CJtii hippopotamum animal ter.

ribile 5C crudele elTe putarunqfalfi mihi uidenttir.uidimus enim nos adeo manfuetuhoc animal,
uthoinines minime reformidaret, fed benigne fequeretur.Ingemb tam miti eft, ut nullo negocio
.4o cicuretur, nec unquam morfu la:dereconatur,Bellonius. ^ Antiquitus (ut author eft Suidas) in
rego fummo fceptro ciconia figura ponebatur, in imo hippopotamus : ut ipfo geliamine admo.
nerentur pietatem plurimi facere oportere, uiolentiamcohibere.uam hippopotamus animal e&

T 4

5*00 De Aquatilibus.

Captura.

InJpe^aculfS

txbiiitits.

ferum eft,acmolenttim,atcp adeo,impiUffl:qmppe quod interfcdfo patre matrem init, teftePlq.
tarcho.ErafinusRot.mprouerbio Ai^nirtaitf^ai/.dequoplurafcripfimus in CiconiaD, Memi.
nit etiam Varinus,8C Ariftophanis Scholiaftesin Aues. Imptjfsimus efi fluuiatilis equus, qui
patrem quoq; fuum exeft &C conficit, Aelianus, Cum ad confirmatam xtatem perueniqftatim
periclitatur an uiribus fuperior parente fuo euaferiuac fi pater cedit,e0 uiuere permittit, ipfc ue.
rd cum matre coit. Sin quo minus cum matre libere uenereo coplexu implicari pofsit, pater ob»
fiftit.eum ipfiim interficit, Gillius. Equi terreftres alunt ftios parentes : fluuiaules uerd occi.
dunt, utipfimatres ineant.Porphyrius libro j.deabftinendoib animatis.

Scrobibus elfofsis aliqui capi hoc animal dicunt, Bellonius. Capiuntur arte quadam hoini.
numdllos telis appetentium. Quum enim apparent, circunftant unditf homines, uulnerant^ te. ,o
lorum,quac alligant funibus, iadu, laxant^, quoad exangues fadfi capiatur, Diodorus Siculus.
Nullis capi poteft hatc belua inftrumentis, nifi reti ferreo, ex cathenis apudDamafcenos in hoc
opus fabricatis.Capta quotp malleis tantum ferreis occiditur, propter pellis crafsitudinem, Au=
thordenaureruma: Albertus. Captus facilecicuratur.VideinD. f Primus hippopotamu
SC quintf crocodilos Romae aedilitatis fua ludis M.Scaurus temporario euripo oftendit, Plinius
SC Solintis. Fuit hic Scaurus pater illius Scauri, quem defendens Tullius imperat Sardis, ut
defamilianobiliipfiquotpcum orbis terrarum autoritatefentirent. Et per aetates exinde plures
fiepehuc ( Romam) dufli.nunc inueniri ntifqua poflimt.ferc.Kti» E.rera/i.j Ammianus, Hip.
popotamu 60 rhinocerota primum uifos Roma: feribit Dion, Augufto de Cleopatra triumphan.
tetetiamfi Pompei) ludis faflum id Plinius tradat, Caelius. Edita munera in quiitus crocodilos lo
atqj hippopotamos ( Sic.) exhibuit, lulius Capitolinus in Antonino Pio, Fuerut fub Gordia»
no Romae elephati X X X I l.hippopotamus & rhinoceros unus.Si alia animalia innumera.qute
omnia Philippus ludis fecularibus tiel dedit ueloccidit.Idem, Conflantinopoli noftro tempo.
re in palatio Conftantini dido elephanti & hippopotami offenduntur peregrinis pecunia aliqua
oblata.Hippopotamum e ftabulo folutum exire permittunt,ncc metuunt ne mordeat. Redor e=
iuSjCum fpedatores obledare libet.caput aliquod brafsicK capita tte, aut melopeponis parte, aut
fafcem herbarum, aut panem,manu e fublimi protendit ferat : quod ea confpicata tanto ridu hia»
tu diducitjUt leonis etiam hiantis caput facile fuis faucibus caperet.T um redor quod manu tene
bat,in uoraginem illam ceu faecum quempiam immittit.Manducat illa Si deuorat,Bellonius.

Nox< at co, ^ Segetes &C fotnum in proximis Nilo agris uaftat hsc belua.ut in D.didum eft. Homines an
inuadat 60 uoret, dubitatur. Vide in c.de cibo eius, Recentiores quidam , naues quocftin Ni»

!o ab eo deprimi tradunt, Aduliton oppidum, maximum emporium eft Troglodytaru 80 Ae»
thiopumideferunt plurimum ebur,hippopotamorn coria, 80c.Plinius. T ergoris hippopota»
mi crafsitudo tanta eft,ut ex eo uenabula ( i/‘efitTO,Niphus non rede Icuta interpretatur) faciant,
Ariftoteles interprete Gaza. Herodotus corium tam craflum efie prodidit, ut ex eo arefado
fiant Ivsit misV7»«,hoc eft pila mifsilia,interprete Valla, Corij crafsitudo talisijxtVam inefte cuti,
talia legunt ) ut inde tornentur haft£c,Plinius. Et rurfus;T ergus ad fcuta galeas^ impenetrabi.
le,(quod nullo iaSu aut iSu penetrari peat,) praeterquam fi humore madeat. ^ De ufu dentium dixi*
mus in B. f Sanguine utuntur pidores, Plinius.

Carnibus eft durifsimis , 80 ad digerendum difficilUmis. Interiora fingula inutilia ad uefcen» q.»
dum, Diodorus Sic.

Cinis cori) hippopotami cum aqua illitus,panos fanat.Plinius.Panos difeutit, Galenus ad Pi»
fonem. Eundem Archigenes apud Galenumadalopecias illiniiubet:80 Galenus in Parabili,
bus 1.86. Alopecias explet,Plinius. Maculas oculorum 80 totius corporis abftergit, Bel.
Ionius. ^ Pellis e finiftra parte ff 6ntis in linteolo adalligata inguinibus, V enere inhibet,Plinius,

^ Adeps eius febres frigidas fanat, Plinius. ^ Dentes c parte Istia dolores dentium fcarificatis
gingitiis fanant,Plinius, T eftes cxiccati ac triti contra ferpentitim morftis bibuntur, Diofeo.

rides. Plinius 80 Nicander ad idem auxilium drachmam ex aqua bibendam prtecipiunt.
^Fimum fuffitu febres frigidas fanat, Plinius. Praxagoras in epilepfia cum accefsione uide=

rit c6moueri,deprimit partes qua fuerint in querela, atq; defricat caftoreo,80 uituli marini uere= ya
tro,fiue uirilibus hippopotami, Calius Aurelianus hac illum facientem improbans,

Deiconibus hippopotamoru antiquis,in ftatuis 80 numirmatis,uide fupra in A. Ciconiain
regum fummo fccptro antiquitus effingebatur, hippopotamus in imo , ut docuimus in Ciconia
d,80 ftiperiiis etiam in hac ipfa hiftoria D. ^ Celebratilsima eft fpecies illa (inquit Piefius Vale»
rianus in explicatione fymboli illius, cuius ab initio Corollarij pitfturam pofui ) qua: uifebatur 0«
lim Flermopoli; ea fcilicet pidf ura,ut Hippopotamus eflet,fiipra que fculptus erat accipiter cum
ferpente dimicans. Cuius argumenti fignificatum id efle tradunt Aegyptiarum literarum periti,
ut Typhonem ab Ofiride ui domitum,cum de principatu certamen cofei;uiflent, intelligendum
auttimentrper fiuuialem equum T yphonem ab Ofiride ui domitum,per anguem principatu in«
terpretantes : ( per ateipitrem utro uim & prineipatum:qm ille uiolenterfiii quxfmjiepeperimproiitatem tum 6»
ipfe turbari, tum alios perturbare juafponte uoluerit, Tlutarthus in libro de /jide & Ofiride: j attp ita improbi»
tatero potiores fibi panes auerere conantem,uirtuti demum cedere fubinnuam, Eadem de caufa

V/itf.

leones.

DcHippopotamOi Lib.IIIi. foi

ium facra fecem eo dic, quo ffidis aduentus e Phcenicia celebratur, fluuialem equum religatum
libis inceflere per ludibriu confuerant.Non difsimularim hic Aureoli tyranni tumulum ad pon«
tem Aureolum Infubris fuperefle,a Claudio Carfare fex elegorum uerfuum epitaphio nobilita»
tum in cuius conditorij parte prima Hippopotamus fitincilus, que ferpens cauda mordicus ap»
prclienfa compleditur. Xd puto lignificare,tyrannidem tandem temporis fpatio domitam, SCc.
H*c ille fub lemmate Improbitas edomita. Porro pedesne Sf ungula hippopotami in hoc
Pierii fymbolo melius exprefsi (int,an in ijs quas Bellonius exhibuit iconibus, oculatus tanta te»
ftis aliquis probe dijudicarit. fin Sai in ueftibulo adis Minerua fculptura uifcbatur huiufmo»
ditPrimo infans,deinde fenex,accipiter,pifcis, poftrcmd equus fluuiatilis impudentiam Cgnifi»

I» cans &c.Reliquam interpretationem leges in Accipitre H.h, ^ Merito etiam Aegypttj facerdo»
tes ( inquitidem Pierius ) cum impium,cum ingratum,cum iniullum quempiam notare uellent.
Hippopotamum proponebSt. Admonituri uero mortales omnes,uitia ea omnino eife declinan»
da , totafe animi fortitudine fupprimenda , duas cius animalis ungulas deorfum inuerfes facere
confuerimt.liquidem is ab ineunte ftatim adolelcentia patri incipit infeftus efle, tentat^ fi pofsit
eum decertando fuperare,quem fape in pugnS prouocat.qudd fi acciderit ut uidor euadat,ma»
tris coitum affe<Sat,uita patri condonatatfln uitfius aut cohibitus a patre fuerit, necp tam fcelerati
Hoti compos fieri potuerit, perdurante tame prauitate tantifpcr conatum differt,donec adolefcat;
fatSusepiam robuftior atep ualidior,deteriorem state fetfium patrem inuadit , fedifsime^ neca»
tum pctulantifsimedilaniat.Inucrfas igitur ungulas eas ideo ftatuebant,utqui rem fpedarent,

10 quid ilis (ibi uellent comonefed-ijpropenfiores fierent ad pietatem.Id quod tants apud eos curj
fuit,utprincipumfceptra,&:huiurmodipleratpinfignia, atep geftamina & monumenta , arma^
aIiquot,quorum quotidianus effet ufus,ita infignirenqut in fiimma potiore^ parte cicoml prs»
figerent ex are,uel ex auro argentoue fe(5am, inferne tierd ungulam Hippopotami fubijcerent,
quod impietati praferendam elTc pietatem indicaret, f Horas etiam Aegypti) facerdotes ( in.
quit idem ) per fluuialem equum fignificare foliti funt.qua uerd de caula id facerent, necp Horus
fcripfit.necpnos apud quempiam traditum inucnimus.fi quid tamcnariolari liceat, dixerim ego,
quia depafeit fegetes deflinarionc,ut ferunt, ante determinatas in diem, S^c. Hors uerd nomen
pleruntj pro tempore cuiufcuntp maturitatis accipitur apud Grscos.( pia cermm a^ri j^atium

ingreiuur,pamtmfihi ritrogreJiemi fafcetdo fuf icere mdicarit.'"EJl autem hora pioij, certU temporii Jpatmm.}

Jo Vel ea forte de catifa horas indicare ditflus.qudd diem notfiem duplici natura dimetitur. Siqui
dem interdii! in imis aquis latet,no(Su in terram egreditur. Apud Aegyptios aute nox cum ic
pari propemodtim horarum numero afsidue difpcfcitur.

Heliogabalus hippopotamos habuit.Lampridius. ^ Pirasu ^

oV©', va-niiti©' i'mr©','ni?j(©', o ZtAtvrtst/ Alexis in Pyrauno apud

Athensum: uidentur autem hscomniaprouerbialiaqusedamconuiciainhomincm ftupidum,
quem afinum aut lapidem dixeris. ^ Fluuiatiles equi in plaga Papremitana facri funt, in esetera
Aegypto non facri, Herodotus.

DE HIPPVRO, RONDELETIVS.

np p o Y p o N Gaza cquifelem uertit. Plinius Graeco nomine uti maluit.Dorton Sd Epa» ji

netus «Sfvifoarap etiam uocari fcriplerunt. Hicefius irmips nominauit imni/jat . Nu» At/iht. liX.y.
menius iyntmpy gfntnil uocat. Hifpani lampugo. (.Sup'a Glaucum maiorem a piiujdam
lampugo uocari fcripjicfedfaljo.)

Pifeis eft marinus nofiris undis incognitus. Ego quidem in Hifpania tantum natos hadlenus B
uidi.Hsc prs alijs omnibus pifeibus illuftris eft & fpetftabilis in ifto pifce nota,qudd ftatim aro»
ftrouel a capite ueluticriftaerigitur.continens^ pinna magna ad caudam ufcpprotenfa.Huicfi.
milis alia eft a podicead caudam ufcp,fed breuior.Pinns branchiarum brcucs,Iats, auri aemuls.

Qus in uentre,funtlongiores,nigricantes,podiccm fere attingentes, qui in medio corporefitus
cft.Os mediocre eft,dentes exigui, acuti in maxillis, palato 5C lingua. Oculi magni. Squams mi»
nutifsimte.GIauco,coloreinternis^partibusfimiliseft,abeodifsidcns,quddhicacapitefenfim
«0 tenuior fit ftritftior9,ille a podice tantum donec in latam caudam definat. Ouoduetmi «

Hunc ueterum hippurum elfe rationibus confirmare oportet. Ac primum ipfius etyrnum id ha

docet, IWtvj©- enim a cauda equina nomen habet, quod pinna a capite incipiens caudae equijis jil.

Coryphitut un
dedica.

Expifcknatu^
Yity zr primum
incremento.

P4rtuf.

Occultatio.

Vib.p.cap.t^.

Ctffmuorui,

f

^ppi».

5*02 DeAcjuadlibus,

Cmihma Ut, id cft, longa continens uillis^ multis conflans, cuiuimodi inmillis alljs pifeibus tep*
ritur.Nemo enim exiftimet a cauda pifcis,equi caiidx fimili hippurum nominatum, id effetho.
minis ( omnino forti) non hominvs ) partium iiflim ignorantis. Cum enim cauda ad dirigendam nata^
tionem daui inftar a natura condita fit,fi tam longa propcnderet,uillis^ a icfe feiundis coftaret
non facile huc illuc^ fledti poiret,neqj folum natationem non iuuaret,fed ei maximeobefiet. *
Praeterea ttieoftums nomen a^'d alludit. Nam a pinna qu£ a uertice incipit, ineo^ueluticrifla
crigitur,KSfVffiw»'eE dicitur «a?9^i®gv£?«s; eflenim uertex, pars capitis inter occiput & fyn*

ciput, 8C per metaphoram cuiuslibet rei fummu & extremum. Quse fequuntur rationes itia.

gisexpifeis naturapetit^funt.Ariftotcles lib.y.dehift.animal.cap.io.lcribiqhippuriexouisfota
tus ex minimis celerrime in maximos euadere,quod in nullo pifce manifeflius quam in hoc ob. t*
feruari poteft.Ctlm enim Hifpani pifcatorcs paruos hippuros ceperint , nafsis includunt, illicen •
crefeere linunt breui tempore^utpote quorum incrementa indies conrpiciatur. Prteterea hippu.
rus (ut Arift.ibidem tradit ) uere tantum_parit.Et eodem Ariftotele autore,cum pifees multi fer.
pentum more hyeme lateant,apertifsime hippurus id facit & coracinus. Nam hi foli nufquam ca
piuntur nifi flatis quibufdam temporibus,eifdem^ femper.Id Plinius literis prodidit. Quum a.
fpers hyemes fiierint,multi exci capiunturtitacj his menfibus latent in fpeluncis coditi, fleuti in
terrefirium genere rctulimus,maximc hippurusjSd coracinus hyeme non capti, praterquS tefla.
tis paucis diebus 8C ijfdem fcmper.Qiis in hoc pifce uerifsima efie compcri.Cum enim in Hifpa
niam huius pifeis recipiendi gratia fcripAlTem frequentius,diuerli8 anni temporibus,nunquam
nifi autilmno ad me mifllts eft, id omni afleueratione affirmantibus pifcatoribus nun^ nifi *fla> 1»
tis certis dieb.capi. Gaudet hippurus nau&agijs naufragiora lragmeris,quia carniuprus eft.

Carne eft pingui,fuaui 5C dura, qualis thynnorum, glaucorum^ cft caro, Archeftratus apud
Athenteum hippurum Caryftium commendat.

Meminerunt Athensus lib.7.&: Plinius lib. ji, capi ii, h^pi pifeis, quis is fit nondum plane
fcio,nifi idem fit cum hippocampo,de quo fuo loco dicemus.

COROLLARIVM.

jl Hippuro pifei nomen unde fit impofiti5,non conflat: caudam enim eius equinx fimilem efle,

etfl nomen prx fe fert, probabile non eft, nctp authorum aliquis tradit. Forte ita ditffus fuerit
jji. T» ivmav MkLu ojovuj/ i(c« iJ’itMiiSw,unde & uocatur. Apud Homerum quidem J»

•tim aliqui delphinum interpretantur,hoc eft urinatorem, qux iiox Latina detorta eft a Gra:cis.
Scribitur aute Grxee tum -fSt t^ij/.id eft ab agnis fimiliter fallentibus, de.

miffbcapite,partepofteriorefublimi,utdixiinAgno H.a. Gaza Equifelim tranftulit. K».
{vtfwror, pifeis quidam, Hefychius Varinus. ^Wri/g©- genus pifeis apud eofdem, corruptum

forte ab hippuro nomen. Alius eft XsTm/f©- uulgo ditffus a Grxeis, nempe hepatus Ronde.
letij. f Hippuri nomen Germanicum fingemus cmfcbcrtepflP ideftPinniceps,quoniampin
na dorfi a capite ei incipiat.uelcircufcribemus,cin (Dccrfif^ vf 4(^tfp«sntc Lampugogciwnt.

C Hippurus pifeis eft pelagius Oppiano libro i. Hippuri celeres , Ouidio in Halieut. inter
pelagios,

I Hippuri C ut canit Oppianus Halieut. quarto ) fi quid in mari uagum SC flutffibus obnoxium +•

uiderint, omnes ftatim frequentes proxime comitantur: maxime uerd fi' nauftagx nattis difietffa
oberrent fragmenta. In hxc qui inciderit pifcator facile uberem horum pifciu ptxdam confequi.
tur. Sed naufragia deus aucrtaonam aliter quocp capiuntur hippuri. Confertff os harundinum fa.
fces lapide inferius alligato quo deprimantur in mare deijciunt. Circa hos illito hippuri umbrae
amantes congregantur, 8f dorfa harundinibus affricare gaudentes manent. Tum pifcatorcs ha.
mos efeis inftrutffos demittunt : quos ilh' certarim apprehenderefeftinant,itautpermultos dein.
ceps facillime capiant ; magis enim auiditas pifeium nimia in hamos propera ruit, quam pifeato»
res ipfi feftinare hamis immittendis dC extrahendis queant, f Hippuris xiphix iuli inefean»
tur,Idem,

f Hippurus ualde aptus eft & fuauis ad comedendum,Kiranides. Hippurus Caryftius opti* y»
mus eft,cum alloqui uiles fere pifees circa Caryfium fint, Archeftratus. d|if t/jj^r

joi as, Epicharmus in Nuptijs Hebj. T«m' m ixifno-xu AtA/sfiilv©' yai, Ht crtwiJhrr,

Beyrtur4t>Imwi/j»((,Numenius. AMatrone Parodoquorjindefcriptione conuiufj Attici no*

minantur hippuri.

G Fel eius cum meile fine fumo inundl um,omnem hebetudinem,uel nigredinem, uel obfruri.

tatem fanat.Et omni modo eandem hab et uim quam fel hyxna:, Kiram'dcs.

H Hippurus etiam mufex fluuiatilis genus eft,magnitudine anthedonis,coIore uelpx,pifdbus

expetitum, Aeliano ly.i. Sciurus animalculum quadrupes, alio nomine campfiurus Sf hippu

rus uocatur,Hefychius SC Varinus. Hippuris etiam herba eft,equifetum Latineditffa.Hulus
genera duo a Diofcoridedefcribuntur.Tertium uidetur, quod polygonum fylueftre a Plinio uo 6«
catur,circa Bergoma in Italia hodie uulgd ab herbarfjs Cauda equina maior, alibi fere hatff enus
incognita , netj deferipta quod fciam a quoquam noftri feculi. Denitf hippuris Homero ga.

leam

De Hirudine. Lib.lIII. foj

leam flgnificat.uide m Equo quadrupede.

Hippuri celeres, Ouidio, Af«i/T«s lOTrwfQ-jNumenius, ♦'?i««<*?J^‘W«vj»i|/,Oppian,E{iif);tf*,
HlPP V S. Vide fupra in Equo pifce.

DE HIRGIS PISCIBVS.

HI R C V s pifcis,Tf«>©'.aIiUs eftAriftotelis.nempeMafna mas: alius Atheriai.Vide fu
pra in Gobionenigro Rondeletij. Nominantur & fpongise quaedam hirci, de qui.

bus infra. Hirci quadrupedis hifibriam,& huius uocabuli philologiam in Quadrus
pedibus habes, f Hircos marinos ex Aeliano Volaterranus nonreOiepro arietibu*

*“ marinis conuertit,

DE HIRVDINEi RONDELEtlVS*

I R V p o a Grscis nominata eft is eft a frigendo, qitetnadmbi i

dum a Latinis quibufrlam Sanguifriga,

Paluftre eft infeOium, unde a Theocrito Ai(<to7Is cognominata eft. g

Sub lapidibus latet, quiefeit^ in fefe contratfra fabaehtitudine St longitudine, ac re)
•culis aliquot conftans.Priore parte os eft,pofieriore acetabulum.quum repit os ace.
tabtili modo ita applicat ut htcreat, reliquii^ corpus trahat, tum extenta tiermis fpecie eft.In Ore
tres illi dentes elTe couario ocem fu fefe collidentes ex eius demorfu colligimus. Partes internas
indiferetas habet. V ariat hirudines reperiuntiir, alite nigrat funt, aliae rufe, alfe dilierfis colo. Hiredines

ribus notatae. uerfe.

Nullus eft plane earu in cibis ufus, fed in niedicina non irtfrequens. nam ad hatmorrhoidum q
fanguinem exugendtim admouenttir.uel alijs partibus ad fanguinis euactiatione, quando »gri
exciforq fcalpri uim ferre non poirunt,uel pars tolerare nonpoteft. Equorum ora fubeunt,

& frigendo emaciant. Venenatae eredunturpotifsimum rtifie.Qudd fi dentes rehquerint in caT.
ne infixas,uicera fiunt dyfepulota.

CCSROLtARlVJi.

5»

Iconhachirudlnii maioris

Hirudo quanquam infetftorum generis eft,Sfuermis quidam: quia tamen in aquis uiuit. A» A
quatiliumhiftoriaeaccedit-Hirudinem prticiiemper dixerunt, Plautus, Horatius, Cicero.Pofte.
^onoresianguifrigam quocp. Hirudinem ianguifugam uulgd ccepifte appellari aduerto, Plinius,

Sunt qui irudine fine afpiratione fr ribant.quod non probarim. Hirudo ii dicatur ex eo quod
h^r^do langtiinem ducac,afpirationem habebit, ied non contienit in quantitate iyllabae, louia.
ntisPontanus. ^ Aluka, Daiiid Kimhi ex magiftrorum lententia multis uerbisdeicri.

bit hirudinem uel fanguifugam,quac uulgd dicatur iims. Quanquam R.Saadias priuationert
intellexit tantum Prouerbioru 50, R.Leui ben Geribn QC interpres Cabuenaki fangutfrigam in.
telligunt. Septuaginta interpretes Mittit. Hieronymus (anguiftiga, Chaldatis tioce Ebrsam re.
tmet. Plura de hac uoce leges in Qtradrupedibus ouiparis in Crocodilo A. quidam enim crocodi
Ium conuertunt.ego Inrtidine potius dixerim:quoniam Arabicae tioccs huic finitimae funt, quas
apud Syltraticum legimus pro fanguifuga. nempe Aleca, Alelica,60 Aletlia:item Alag apud ue.
jrotcrernglolfographum Auicennae, Anaka, alij aliter intcrprctantur,ericium,uiuerram,
(ueItibrumpouus,)mygalen,hirtidinemiuideinEchinoquadrupede. Grtece Mittit feribi.
tur per alpha, didione trochaica.tit SC reliqua qus A. duplex habent,<riiitt(t,it9Stit, SOc.ut docet Ho
rodtanuseOalii gramrnatlci.deriuaturautematterbo j3ii'itAtay,quod i<i(«/{«i;,ideftextigereiigni.
ncat.ldem 60 Nicander infinuat hoc uerfutA^ffa: Tr&irtyvoiinxi lufix. Eft 60 jSifittwp

dimmtitiuum.<y ud Etymologum. bmto^,( prima uidetur circunfleflenda , ut in xwvf, ) hiru.

do,Helychius X Varinus, Apud eofdem li^Kvyts,&\Wvis,i/liitSsias,dC4^ihxitis fecundum Eli*
"^™'nibus exponuntur, f Scoppa Italus hirudinem interpretatur Ia fanguifuca.
Alibun I talia iangucttole uocat.ut audio, alibi magnate. Galli Sanfue. Germani 4^lc,nO.

mme torlan faflo ab aculeo.os enim aculei inftar, & quidem trifulci, morfti infligit. Sic 60 perca
ioHuuiatilis A pinnis dorfr ^uleatis. Inferiores Germani.tit Flandri,2.<tEc,uel t.ydiela*

cc. Angli iccbCjUel df^otjclift) C proferunt autem cb-ut nos tfrf).)qudd medeatur equo,

tum cruribus admota.nam 4^ wfc eifdem equus eft.alij lowcb lencjie. Eliota Anglus feribit ij

504 DeAquatilibus.

4^«jfclcrt4i< uel :»lub fuchr. Poloni pijrtwfrt.

Hirudines nifF* a medicis damnantur, ut in Q.referammbi in cleflione earum adremcdiaas
lias quocp earum differentias recenfebimus. Apud nos futit nigra penitus & plana: ; & funt
uirgulas rubeas in dorfo habentes, &r aliquantlilUm rugata, Albertus. Et rurffis, Quadam ea.
tum ihuifibiles funijK filares. Nigra uel fufea apud nos ( T iguri ) minores funt, SC frequen.
fioreS,eadera ignauiorcs;aliamaiores,fubuiiides ( ex nigro fere) lineis feuflrijs per longiiudi.
nem (ubflauis,aut ruffis.in quibus puntffa aliquot nigricanf,difiiri(3a;ha comoda funt medicis.
Veiietijs uirides uidere memini.ceit paruas lacertas,maciilis hinc inde nigris. Germani ma-
ximas hirudines ab equis denominant i quaru houeih aiunt fugentes uel equum oc-

cidere poffe.Sanguirie illas aiunt quidam intet fugendum ftatim ano reddetCjSi: infatiabiles ha.
rere.Mihi hoc probabile non eft. In aquis ftagnantibus Si paludibus, hirudines quales dixi,res
periunturmigra fcilicet,fubuiridcs,uaria. In purioribus & fluentibus etia alba perexigua, qua.
les uel pifeibus nonnunquaffl adharetittore utritiep lato in circulum, fed alterO duplo latiore.

^ In iecinoribus euamboum Si oUium dliqUando genus quOddam hirudinUm adnatum reperi»
tur,putrefa<ffo corrupto^hoc uifccrd. V ermeS quidam funt albicantes, tertiam digiti partem Ion
gi,dimidium digitum tranfuerfum lati, folliculis quibUfdam mcluii,pcrtcnues:necp in uentricu.
lo illi.nc^alibi quarti iniecirtofe inUeniurttur.Uiui quidemj& mobilesiquod non ubi(p,non cir»
ca moiitailas & teceiitcs aqUaSifed putridas tantum contingit. Sic afletSum iecur lanij abijccre iu

bentur. lirMaufitania quodam fltirtiine aiunt hirudines g^nifeptenum cubitorum, qua gu.

lam perforatahi habeant per quam refpirent, Strabo,

SanguifUga ofsibus carent, & pedibUs,ac pihnis,rtcc ullum membrum habent,UtUidetUr.fed
totd cofpore limiles funt,ut columna. Os habent inflar trianguli, quod ex inflidio ab eis uUlnere
apparet. AlbertUsSdAUthordenat.rerurti. Culex fiftulaminore habet, qua terebrat cutem
utianguifuga.Arnoldus Villanou. ErafmuSRot.hirudini tribuit linguam bifulcam ac fiftu.
latam.quam penitUs infigateuti. ObferuauUngenerertiaiOre.quodaptiusmediciseft.Osnon
ita rotundum ut in minoribus, fed acutius, quod facillime cutitn penetrat. Si per lintea etiaui te-
nuiora euadit.In minore os planius Si rotundius, irtftar iphindletis aut mufculi rotundi.In omni
bus,foramen in medio exile eft:ab ore ad aluum unUS continuus tneatus. corpus totum circulis
quibufdam.Utin lumbricis,ambitur!quibus extenfls cOnfraCtis iie mouetur 8C eAnorana lumbri
eorum inftar.In mortuis plcrifq; longitudo circiter digiu, Lineis Si pundlis nigris notantur om- jo
nestreliquo colore uariant,ut didlUm eft.

Hirudines aquis ftagnantibus £C algofts gaudent,paludibus ad ripas lacuum pr jcipuc.nigrai
magis in aquis putridis Si fofsis dcgunt.albK paruae.ut diximus, etia in riuis SC fluuijs. Si quis
e fluuio biberit fiti urgente, mhii/i» ffiit, periculum eft nehirudinemfimul

cum potu deglutiat. Hominem impediunt ac beftias.utfanguinem eorum fugant, cuius fatie.
tatenimia mortem fibi ftepius accerfunt, Author de nat.rerum. Aeque eft mira.ut ricini, fan«

guinis Si hirudinum generi irt paluftri aqua fitis.nantp Si ha: totO capite conduntur, PiitliUS,
Atiiditate fugendi dulcem fanguinem hominis, fuCCum eminuiit, 8C alium cotinue recCntiotetn
fugunt, Albertus. Cum carni adhatrelcunt.quantd mSgis trahuntur, tanto fortids infident.do

nec ruinpantur.itatp fanguinem putridum CxttahuntjSi alios fanando feiplbs Occidunt, Aiuhoi' 40
de nat.rerum. Sugendo trifidum uulnufculum imprimunt, ita Utradij ab UnO certtro terni te-

quidiftantes procedant. Lutum capitis boni odoris Si faporis eft, quod in regionibus ad orien
tcm feplafiarrj uulgd uendunt.id edi folet, £C a mulieribus prtegnantibus Si alijs quorum corru»
ptus eft appetitus expetitur.mulieres maxime utuntur eo in balneis.illincndis capillis ( unde no
menei a capite fatSum) ut in longitudinem excrefcant.Dicunt etiam Arabes gratifsimum id efte
fanguifUgistSi fi locus aliquis eo illinatur.Enguifugas fponte illi adhatfuras, V ocatur Si alijs no«
jrtinibUs Arabice, Lutum Coraft enum. Lutum alnifaburi, SC aromaticum, 8i alcubrugi. Si Cy-
prium,Si alnahagi, Andreas Bellunenfis. f Gradiendo qupdam uolutationibus utuntur,Ut quae
terra: inteftirta uocantur. Si hirudines. Siquidem hacc praecedente parte progrediuntur. Si reli-
quum Corporis ad eandem iplam conducunt, atqj ita certis abiunCla fedibus uagantUr, AriftOtC.
les in libro de comuni animalium greflii. Mouetur fane hirudo extenfione Si coiltraCiiofie cor.
poris fui ceu annulis conftituti.ficutiumbrici ; non tamen cuiuis corporis parti. Ut illi, innititur,
fed caud* tantum Si ori. nam caudte innitens corpus reliquum quantum poteft aut uult exten*
ditjfiue rCCta ante fe, fitie retro Si reflexumuum ore fixo caudam Si reliqUUm cOrpUs arcuaium
attrahit, uel ad os ufej contiguc,Uel quoufcp libuerit os uerfus.Ut ad medium fpaCium,non tamen
ultra os.Poteft Si retro moueri,quod nidi cum urtam inclufiffem cannae.retrorfum enim exibat.
Eludatur corpore fuo etiam per anguftifsima loca.fi uas no obtUratum optime fuerit, ubi nemo
putaret:adeo enim in tenuitate fe extcndere.Si os actiere poteft,maior prsefertim, ut perlintetirtt
etiam rarius contextum euadat. f Gener cniufne ex putredine tantum,an etiam ex ouis , nofls
dumfatis confideraui. Teporem amant.nec prius in aqua comperiuntur, quam fol tCpefecC. 6a
rit.nam circa calendas Maij apud nos primum apparere incipiunt, Si circa meridiem potifsimS;
autumno rurfus conduntur ^ latent. Perhyemenun^inueniriputo tahquiadufumfcruant

eafi

DeHirudmc. Lib.IIII.

eas.in aqii® pleno uafe. ■ Vere peamesJimacesJnVudmeseode tempore eUanefcUnt,Plinui3.
«tEx hirudine procreatur ceflrus,id eft afilus.Scholiaftes Nicandri.mihi id uerifimile non fit,

^ Crocodilus cum in aqua uitam degat, Os fert introrfum hirudinibus refertum, poftquam igi> jj
tur ex aqua in terram egrelTus eft, ac deinde hiauit ( femper enim fete hoc ad Zephyrum facere
folet ) tunc in eius os trochilus penetrans deuorat fanguifugas, qua utilitate deledl atus crocodi.

Ius nihil omnino trochilum latdit, Herodotus. Nodua fanguifugis contrariaeft, Plinius,

Gobius fluuiat. Aufonij inter alia uefcitur etiam hirudinibus minimis. Silurus ( Scr TPcl|3 )

poftfolftitiumsftate inter faxalatitat,nifi ab hirudinibus extimuletut. ,

^ Qniicescxtinguuntur ( e ledis aut locis ubi fimt) incenfis fanguifugis, Palladius. Sam g
IO suifugtc fuffita: interficiunt cimicesiSf cotra, cimices fuffiti educunt potas ( ab homine ucl quo-
uis animali) fanguifiigas, ( i^ide. infirm in G.) eft enim antipathia, KiramdeS. Natura carum

aducrfatur cimicibus, SC fulFitu eos necat,Plinius. Qilidam ut fugentur cimices,hirudinibus

uftislocumfuffiri,autdecodionecarumiauariiubent,Pliniumcitantestefiem, ^ Cancrifluuia -
tilesaquis comodi fucrint.nam K uenasaperiunt,8f fanguifugas perdunt, Paxamusin Geopo-
nicis 1.4. C Sandus Gulielmus Laufannenlis epifcopus noftro tempore ( inquit Felix Malleo-
lus in tradam de exorcifmistqui uixit circa annum domini i yy 4.) cotra fanguifugas diebus no-
liris pifces maiores, praefertim falmones, mirabiliter inficientes, letaliter quocp pungentes, &C ad
ripas aquarum propellentes, exorcifmi didamina de facris feripturis colleda didari fecit, per
certa dierum interftitia publicari, itacp ad effugandum repellendum huiufmodibcftiolas mul-
lo tipliciter profecit.

BE HtRVDINIBVS EX GALEIIOt VEE POTtVS VT AVGVSTI-
nus Gadaldinus Mtitincnfis tranftuliqex fermonibus Antylli de cuacuantibus remedijs,
Gadaldinus in fua translatione utiliter qutedam adiecit, qua: in uulgatis Galeni
codicibus Graecis non legimturjperfediorem forte
aliquem codicem nadus.

Quidam captas tiirudines diu includuht,eism ad multa utuntur. Ipfg enim fi mitefctint ( iw-
carnem facileapprehendunttcumalijnonnunquam pe-
jo regrinefefe gerant. Oportet autem has quidem , cum primum eas experti fuerimus, applicare:
qute uerd nuper captx funt,pcr dies ( diem ) feruare,exigilum fanguinis pro nutrimento inijeien
res.ira enim earum uirillentia tranipirabit ( quidum uertit exprimetur. Gadaldinue uide^
tur le^jji dlsfTmvSlurvjea.) Sane cu eis uti uolumUs,lorUs cui hirudines applicadx funt, i-n iSifiiBu-
mf&nf ('££©' ) nitro prius fricadits,ac fanguine alicuius animalis,uel argilla htimida inungendus,
uel fouendus,uel unguibus fcalpendus: (pars cui applicanda fune, nitro fricari dehet,dulcijimd^ lauari —
qua, deinde fanguine illini, Aaius.)prowptias enim apprehendcnt.oportet auteth ipfas in aquam tepi-
dam dC puram,in uafe lato magno^ Contcntam.inijcerc, ut comots uirus abijciant:mox,ubieas
Ipongia comprehcndcrimus,ac mucore lentorem^ purgaucrimus, manu admouebimus. Atcg
ubi ( omnes ) inhteferint, oleum tepidum particula, ne rcfrigefcat,infundcmus. At fi manibus pe
40 dibus'ue affigenda funt, pars ipfa in aquam,ubi hirudines funt, immitteda eft. Qiidd C etiam cis
ubi rCpletxfuerinquti oportuerit,uel quia paucte hirudines praftd adfuerint,uel quia paucae ap
prehenderint,earum caudas forpice incidere oportet. Nam effluente fanguine trahere nunquam
definunt,quoufc^nosfaIem,uelnitrum,uelcinerem,earumolculisinlpergamUs,VbiUerd exci-
derint,fllocus cucurbitulam capere potuerit, per eius appofitionem, uirus extrahere debemus;
ualidenimirumipfam apponentes celeriter^ audientes. Si uerd cucurbitula capax non ftierit,
fpongi)s follendus is eft,Csterum fi corpora uel ofctila fublacryment, mannam, uel cuminum,
uel farinam infpcrgito,ac poftea lanam pauco madentem oleo conuoluito;fin fanguis etiam inde
crumpat,linteola,uel aranearS telas ex aceto intjcito ; aut gallam uftam aut fpongiam notiam pi-
ce liquida intintftam ac uftam imponito : deinde chartula aceto irrigata, imponenda ac illiganda
fo eft.Hsc autem in partibus qute in medio corpore habentur,funt peragenda. Nam inbrachijs SC
cruribus, quae Graice uno nomine xaiAir,td eft, membra longa appcl!antur,fo!um etiam uinculum
pro cohibendo fanguine fatis eft:quodpoftcrodiefolucndumeft:Si^ fanguis coftiterit,abijcicn
dumtfi uero non conftitcrit.eifdem utendum eft. Scire autem oportet hirudines non ex proftin-
do fanguinem trahere,fed eum qui carnibus adiacet,exugerc.Eas autem in illis ufurpamus horni
nibus,qui fcarificationum incifiones pertimefcuntmel in illis partibus, in quibus cucurbitula ob
carum paruitatem,uel gifibofitate 5C inaqualitate aptari non poteft. Hirudines aucllimus,quan-
do cius fangtlinis quem arbitramur exhauriri oportcre,dimidiam partem attraflam fuifle conie-
cerimus.Et poftea ufqj adeo effluere permittimtis,quoad qui latis Iit, excretus fuerit. Qiioniam
uerd particula tu ab hirudinibus, quae natura frigida funt, tum ab aere refrigeratur, fcuenda ipfa
60 eft, ac rccalfacienda ; fanguinis^ fluxus non per refrigerantia, fed per aftringenda dC ctnpiafticaj
utdiximus,eft cohibendus,

V

fo6 De Aquatilibus*

DE HrRVDtNIBVS EX MENEMACHO, EODEM INTERPRETA,

Hxc non firat in noftris codicibus Graecis, imprefsis. *

Hirudines locis afFecSis applicantur,ud ( in ) eis qui proximi no pinguibus funt. Nam oleum
earum appetentiam fubuertit.Porrd in anguiliamftridi calami ab utratp parte haud inigatio L
imdat ) perforati.uei per quidpiam fimilc,cum aptandte funt, demitti debent. Earum numerus a
duabus magnitudinibus, loci nimirum 8f alFetSionis, fumendus eft. Auferantur, oleo calido ea*
rum labijs infufo. * * C^uod poft cara ablatione effluit, digitus impolitus cohibet, Excretionis
quantitas ab hirudinum crecSione conipicitur:fed euidentiiis ea etiam appareqfi congregata fue*
rit, quando hirudines a corporibus diuulfae,^nguine euomuerint, ** Sane Ioci,quibus aptari hi-
rudines debent,fuperflcietcnus fcarificandi funt ; ubi enim illae fanguinem guftauerint, auidius lo
ipfum appetunt, Actius j.ii, Galeni ucrba,utinimprefsisnoflris codicibus habentur, repes
tijt:6f Oribalius Synopfeos libro i.cap.iy,

Alis Hirudinum ad extrahendum fanguinem ufus cfi.quippe eadem ratio eariTm,qux cucurbita*

in genere, de rum medicinalium ad corpora leuanda languine,(piramenta laxanda, indicatur, Plinius. Hi»
hirudimm np* ^ ydo non eum qui in profundo eft attrahit languinem,fed eum modo qui adiacet carni emulget,
flicutione. Campegius. Non probe igitur forfan Auicennte interpres,profundius hirudines trahere con-
uertit,quam tientofas. Huic etiam pugnare uidetur,quDd paulo poftfcribiKhirudinum ufum
aduerfus morbos fubcutaneos prodefte, ut fafati, impetiginem & fimiles. Galenus ftribit hi=

rudinum ufum pro cucurbitulis efle poirc,cum tame hirudines dicat eum qui circa cunm eft fan«
guinem tantum attrahere, cucurbitulas uerd etiam profundius,^ exuberantem materiam in cor 1«
pore minuere , in capite fcilicet de fcarificatione. Sed fcarificatio alia in fupcrficie cutis tanta fit,
pro qua nimira hirudines ufurparilicet:ah'a profundius adigitur : quod K ante nos docSilsimus
Mundella ftripfittqui dialogo Medicinalium fuorS tertio, plura de hirudinibus admouendis feri
bit,S<: quomodo earum ufus pro cucurbitulis clfe pofsit. Sed uitium,qudd admilfte femel,de»
ftderium faciunt circa eadem tempora anni femper eiufdem medicinae, Plinius, quod tamen ita
euenire neceflarium mihi non uideturtfi uel fublata fuerit caufa, propter quam adhibebanturtuel
non fublata quidem illa , conueniens tamen uitftus 8C auxilia alia adhibita. Hirudinum uliis

non tam ad nimium in fanis, quam uitiatum inneutris uel agrotis fanguinem extrahendum ad-
mittendus eft. Incertus, f Hoc epithemate pro cucurbitis & hirudinibus utimur ad arthriticas
8C podagricas affediones.nam ferofos fanguims humores exugit. facit 8f ad tofos ac duritias, ut j«
inde diflbluantur:Farina fani graici, floris lapidis Afij,lomenti faba nigra molita, farina lupi»
norum,fingulorumfextarium unum. Omnia mixta, & aqua calida fubatfta, calida imponito, 6C
fafeia conftringito. Oportet aute ptius affetftos locos perfundere, aut etiam infolio lauare. Cum
uerd fafeia circundata,madida ac cruenta fadJa fuerinqpharmacum tollimus, fotis locis,pa»
ftillo ex amygdalis amaris utimur, 8^ malagmate quod crocum.iridem 8C ariftolochiam habet.

^ Hirudinum ufum noflro feculo frequentiorem efle, quam Galeni tempore fuerit, Mun-
della teftatur.docet^ idem non ante quam tempus inanitioni opportunum in morbo aduenerit,
admoueri debere: ac ne in hamorrhoidibus quidem cum dolor uiget : fed in remifsione morbi,
uel fymptomatum,doloris, tumoris, caloris^, ne materia magis attrahatur. Sanguifuga non

pafsim adhibentur,fed ifs tantu particulis,quibus propter anguftiam cucurbitula affigi non pof» 4»
funt, ut funt labia, gingiua,8<rfimiles;aut qua excames funt, ut digitus, nafus, & fimiles, Albu*
cafis. Applicantur aliquando illis qui ucna fetftionem nOn fuftinent.

Elrflis. Capienda funt in aquis dulcibus, non putridis, Albucafis. Rufia maxime formidanda.ut

inferius recitabo ex Plinio. Indi quidam ( inquit Auicenna libro p.Fen,4.cap.ii.) hirudines

aliquas non fine ueneno efle tradunt. Cauenda quarum magna funt capita;&: qua colore nigro,
uel antimonium referente.uel uirides funt.item lanuginofa,3<l fimiles marmaheigi ; & in quibus
apparentftria coloris carulei;8f quarum color fimiliseftalmebacalbu. Siquidem ha omnes ue«
nenofa funt:&i excitantur ab eis apoftemata,fyncope, fanguinis fluxus, febris, laxitas, Sd ulcera
mala. Vitanda etiam qua degunt in aquis prauistquaru limus alliei eft niger dd ccxnofus, 8C qua
comotione ftatim turbantur & fatent. Eligenda autem funt ex aquis in quibus eft altaleb, & in y»
quibus morantur rana.hecp atifcultandum illis,qui hirudines ex aquis ubi uer&ntur rana,Uitu*
perant.Color earum fit fimilis colori almes, in quibUs eft uiriditas:8f tendantur fuper eas fila duo
colore arfenici. Probantur etiam ruffa, rotunda, colore iecinoris ; Et fimiles parua locufta, uel
cauda muris fimiles : item minuta parua habentes capita. Prafiantifsima in (quibus uenterru*
bet,dorfumuiret,pralertim fi exaquis fluentibus fuerint. ^ Meliores ac minus noxia ducun-
tur, qua rugata ac lineata in dorfb funt, ( qtia uirgulas rubeas in dorib habent, aliquantulum ru»
gata,Albertus;) deteriores uerd nigra,Scriptor de nat. rer. Varias eligit Trotula. Prafe»

runf apud nos maiores,fubuirides ex nigro,ftrijs per longitudine rufiis in quibus macula nigra
funt.facilitis enim Sd amplius fugunt.minores Sf nigra, ne incipiuntquide,aut minima fugunt.
Tupurah, Sanguifuga priufqua applicentur per unum fere diem colligenda funt,& conftridlione < con ia
usrjione captic earum ad inferiora , ‘Bellunenjis. uide ne f otitis dicendum ^compefione corporis earum, nua ueluti
emK/jeatKrciWreBrarmeftyHccwfjfaciendumeftuteuomant, donec quod in earum uenttibus inefl

effluxe»

DeHirudine. Lib.IIII. ^07

effluxerit, fi fieri potcft.demdc parum fangiiinis agni aut alterius teUanimalts dteri>K,mt UStiy
ipfis obiiciatur,ut inde nutriantur antequam adhibeantur. T um comprehendantur fpongia , aut
aliquo fimilijUt uifcoiitas SC fordes earu abftergantur. Locus prgterea cui apponentur, cum bau=
rach )auetur,&; fricatione rubificetur. Demum cum admouere libuerit, in aquam dulcem proij»
ciantur,mundentur,8<f apponantur, Auicenna. Capta: dimittantur die &nOifle in aqitadulcii
donec famelica fint, Sf nihil in uentribus earum relinquatur. ^ Euacuandum eft aute corpus in
primis phlebotomia ftl uentoiisideindefricet membra infirmi donec rubeat, Si fangUifugac itera
apponenda, Albucafis. Adhibentur corporibus,ut fuperfluum fanguinem exugant.Sed quia
etiam tienenofa aliquando fugunt,& timenda eft ne uenend infetfli fint, prius in olla houa paua
IO cofaleafpcrncfuntmaturand3e,utuenenumeuomant,&poftea calido fangliine agni parum ci«
band£e,itaqudd eo afpergantur,8f poft duas horas uel treS poft hoc corpori apponendae, Alber.
tus. Sanguifuga urticis ac tribulis pungitur,ut uenenum euomat ; fcilicet qtiod e befiijs,ut bu.<
fonibtis,autferpentibus aquaticis hauferit,Author denat.rerum. In canna tum hatmorrhoi»

dibtis,tum altjs uenis locis^, comode apponuntur* Trotula locUm prius uino lauat , cui hx=

rere dehent. . ^ ^

VtlibentiusadhKreant,locuslutocapitisWeWcycn^yi»»af^/?r«mc.)linatur,autfanguinc,Auu vttotiM
cenna.Si detredent mordere bC fugere, afpergattir locus fanguine recentitaut fige acum in locis,
donec emanet aliquid fanguinis.-quem ubi fenferint admotae, ftatim adharrebunt, Albucafts.

Sanguine uel potiuslade locus madefiat. Amatus Lufitanus. Adhaerent etiam cauda.non fu

10 gunt tamen ut uix queant auelli. In aqua calida, ( tepida,) Sf tempore calido, citius ad fugen»

dum fe applicant.Incertus. Dum mordent bC fugunt,dolor quidam, fed exiguus fentitur.tan-
qiiam p ungant fimul a: attrahant.

Cum eas cadere uolueris.infperge eis parum falis, aUt cineris, aut batirach.aut feta: combuftae, vt cattef.
aut lini.aut fpongiae combtiftae.aut lanx combuftae, ( aut aloes tritm, Albucafis, ) S£ cadent , AU
bertus. Sale multo afpcrfo.ftatim remittunt, Albertus, Violenter reuellendanon funt, ne

capita aut dentes in uulnere relinquat, fale afperfo, uel irrorato aceto decidere uiditeum cinis fru
fira afpergcretur. Audio polfe etiam remoneri pilo equino, inter os fanguifugte dC cutem diftrU
tflo.fed modus hic mimis placet. Cum iam repleri fugentesincipiunt.emittunt primo humo=
rem quendam phlegmaticum, albicantemiquo fcilicetipfe nutriebantur, poftea replette cadunt.

Jo ^Dedduntfatietate.SC pondere ipfo fanguinis detratSs.aut iale afperfa:. Aliquando tamen ad«
fixa relinquunt capita, quae caulaitulnerainianabilia facit, 2«r multos interimit, ftcutMeflalinum
e confularibus patricijs cum ad genua admifiifet.Inuehunt uirus remedio uerfo.maximecp ruffte
Ita formidantur. Ergo fugentia ora ( fic habent seditiones Plinij uulgatm, malim fligentium cau-
das ) forficibus procidunt, ac ueluti fiphonibus defluit fangtiis.paulatim^ morientium capita fe caudle precia
contrahunt, nec relinquuntur, Plinius. Si uelimus hirudines appofitas eafdem fubinde fuge» dmik.

reiitnon decidant,doncc nobis iam fatis fuxifle uideantur: caudas forpice incidere ( ms
i>f«!,amputare,quam incidere.potius uerterim ) oportet, ut Galenus uel Antyllus monet. Debet
autem abfeindi cauda cum iam fugere cceperunt, (quanquam memini caudas iam fligentibus fe-
tSas uidere.ipfascp moxcecidiire.forte q> iam fere plens elfent.quare diligentius hoc coflderan»

40 dum, ) non antea , ne apprehendere recufent. ea refedla dum fugere pergunt, faepi ufcule digitis
pertraeflanda: funt.iit non repleantur Sf fanguis tranfeat.

Si necelfaria eft iteratio fanguifugarum,mutare eas oportet.fiplures funt, Albucafis. Ace-
to perfufte aut fale afperfae.poftquam remoucris aut ceciderint, fanguinem reuomunt

Cofultum eft pofiquam cecidere.cucurbitulam loco applicari, SC de fanguine loci parum de- ApofhefitpU,
trahi.ut morfus earu malignitas ( fi px eji ) remoueatur, Auicenna. Cum impletae ceciderint, pojltjumcc-

optimum fuerit cucurbitulam adhiberi.fi fieri poterit. Sin minus, ut fi locus angiiftior eft.ablua»
turaceto.deindeaquamulta.Sffricetur.&lexprimatur.Albucalis. lubebat Galenus cucurbi»
tulam hirudinibus remotis apponere, locum per fpongiam fouere , ut fi quid ab illis ueneno»
fum relieflum elfei tolleretur. At noftra: hirudines nihil uenenofi habere uidentur, quamobrem
$0 iftanegliguntur.Mundella.

Cum ceciderunt iam plenar, permitmnt eas aliqui in uafe quopiam fanguinem reuomere, ut nodat dotra
appareat quantum fuxerint:8i nifi fliflicere uideatur.admouent denuo, locum interim aqua me= hendifingain
diocriter calida fouentes, ne fanguis denfetur, ut rurfus fugere pofsint. Sed quoniam uulnufcula
itiulto poft etiam fluunt, plus minus pro diucrfis corporum conftitutionibus, non fatis certo ex
ea quam reuomuerint hirudines copia.modus conijcipoteft.

Sanguis etiam poftea aliquandiu fluit, prarfertim fi parum ipfse fltxerint, ^ Quod fi iangUis vt fanguis ca-
non conftringatur.gallae cobuftae.aut calx.aut cinis,aut tegula latiiifsime trita fuperponatur, aut nitatur.
alia ex eis qute fanguinem conftringunt, Auicenna. Si nimius ianguis profluat.xegi tririr in»

fperges.aut gallas, bC fimilia illis ex ftypticis,doncc fedetur. Aut ponant fliper locum medietates
60 fabarum excorticatarum , dimittantur donec adhaereant faba: in loco.nam Ianguis fiftitur hoc

modo, Albucafis. Sanguifuga in teftacombuft* cinis imponatur, Albertus. Poteft dd bo»

Io Armema filii, uel aloe cum aqua rofacea applicata. Ego unam aliquando cUm appofuilfem

V »

5*08 De Aquatilibus.

manui cxperiundigfatia.KfflOxfaleinfperfo rcmouiflem, perhoram unam pofieafanguis efflu
xit, fed parui 8C guctatini. Aegroto cuidam cx crure tumido &C ulcerofo hirudines aliquot ad.
hibui,crairo,corpulenio S^, multi ianguinis homini.fluxit autem per biduum fere poilca languis
euulnufculisj& bene tulit. Mulier qusdam cum nimis multas ( circiter x x, ) hirudines admo
iiiflet cruri, donec iam plenae caderent ( nefeiebat enim modum afperfo fa!e eas pellendi ) & fan.
guis etiam poflea aliquandiu copiofus fluxilTet , in maximam debilitatem dC periculum incidit
crure tamen poftea melius habuit. *

Yii aiiiicin- Quauis parte corporis adhibentur.tienis etiam magnis pro uena: fedlione, in manibus, pedi.

bus, malleolis,poiiaures,fronti, capiti, dorfOjSic, Sunt qui ucnisipfisfemperadmouedas nutet

alii nihil referre ubi fugant, tantundem prodefle. Sed hoc dignofeere prudentis medici efi-i efert lo
enim qua parte iit morbus, & in fupcrficie ne an altius. MedicO qui hirudine uente nigrat bi a.
chi) dextri adhibuerat puero odo annoiu in febri continua ob fuccos biliofos una cu pituita cor.
ruptos,reprehendit Mundella in dialogis medicinalibus j.i. Amatus Luiitanus Curationum
ftiarum i. lo.ubi de febris fanguinear curatione in puella fepte annoru feribit; Alui beneficio prs.
cedente ( inquit ) uenam internam brachij fecare iufsi,8t ii non ( fponte ) flueret, uulneri hirudi.

nem admoueri,ut inde fanguinem traheret, donec fua fponte caderet.qucd fi cafus ( inquit) ma.

iorem poftulat euacuationem,aliam fubiimgimus. Idem alio in loco feribit de hirudine uena:
fedac appofita in puero quatuor annorum.

PER Q.VAE CORPORIS LOCA VTIUTER APPONANTVR
hirudines, particulatim,a capite ad pedes.

/idpMuis V ulnus ab animali uenenato mfli<Sum,fi anguftu fit, amplietur phlebotomo, ( loco prius lia

partem. gato arde poft uulnusi) deinde cucurbitula imponatur, aut languiliigK circa uiilnus, Arnoldtis
Villanou. Nicander etiam idibtis uel morfibus uenenatis hirudines utiliter admoucri monet.
Sanguifuga & cucurbitulic fuper iiulnus canis rabidi ponantur, Arnoldus Vili, lo. de Vigo
In curatione gangranxiCum uideris ( inquit ) locum ad nigredine tendere, tum ftatim 'nulla me.
lior curatio eli,quam ipfam nigredine diucrfis fcarificationibus fcarificare & profunde, cum ap.
plicatione etiam fanguiftigarum in circuitu corruptionis gangranofe, Sfc. Ad impetiginem
& alia cutis uitia applicatas prodelfe Atitcenna telfatur.

Ad capitis par In lethargo hirudines occipitio uel fyncipiti adhibendas Gariopontus docet, f Cii cpileplia

fit ex melancholia, fanguifuga: apponenda fpleni; Vide infra ad fplenem, f In capitis fluxione 50
uel dolore alijscp morbis, quidam eas admonent iicnis retro aures. item ad ucnas quafdam in olTe
coronali,qua loco rafo ad cutem Siconfricato apparent. Hippocrates cucurbitulas ofsi corona,
li apponi iubet. ^ Aliqui fanguifugas poft aures ad exhauriendum fanguine collocari docuere,
qua omnem fere uettiginis caufam leuant, Alexander Bcncdidlus. Inftno cuidam ucnis poft
aures feliciter admotas audio, f Oculis rhetimatizantibus fronti fuperpofita ccnueniunqKira.
nides. In doloribus dC rlieumatifmis dentium aliqui fanguifugas gingiuis collocant, Alex.Be»

ncdjd-us. Idem fub mento eas apponi feribit, ( certas ob caufas uel dentium, uel alias.) f Ad
tolledos rubores faciei, Sanguifugas,qua uaria funt, apponimus in calamo, loco prius loto cum
uino cui debentadharere, fcilicet circa nares & aures ex utraq; parte; aut uentoias ponimus fu.
per fcapulas.TrotuIa, lo.Baucrius in Confilio ad rubore faciei pufiulofum, poft alia remedia,
Poft tres dies ( inquit ) ponantur fanguifuga dua,primo iuxta aures, una in quolibet latere ; de.
mum ponantur alia dua, una ab utrocp latere nafi ut fanguine exugant, Auihor Additionum
adBreuiariuArnoldi Villanou. Iib.i.cap.4.in curatione botiJgula,Cumbotium (inquit) poft
remedia praferipta iam diminuitur in defetSu Luna,antccf deficiat Luna triduo antc,plures fan
guifuga ponatur in circuitu locitquantS fcilicet locus fuerit capax, Et remotis fanguiiiigis, dum
exiuerit de fanguine competent£r,appone in plagis quas ibi fecerunt, pulucris ellcL ori nigri ; Sd
id fiat femcl quotidie per hoc triduum. Demum cura plagas illas ungeto albo. Probatifsimu eft,
Aiiccur. Archigenes apud Actium in curatione iecoris indurati circa initium : Si cataplafmatis ( in.

qllit ) &r malagmatis idoneis nihil profi'cias,liirudines admonenda, plurimu enim momenti ha.
betad curationem fanguis earum fudu extradus. ^ Admota hydropicis coniicniunt , Kirani. yo
des.coniecerit autem aliquis.quoniam iecur ferein hydrope primo aftedum eft, iecori applican
das eird quanquam Si alijs partibus nimio humore turgidis eas adhiberi alienum non fuerit.
Adjptcnm. Spleneticis, qui ex liene maleaffedo laborant,hirudines ad ipfum uifcus utiliter impeni tra.

dunt Screnus,Gariopontus,Kiranides. f Cum epilcpfia fit cx bile atra, fieretis columbinum iri.
tum,cum ouis cortioru mifcc,& ceu cataplafma fpleni impone, appofttis prius fanguifiigis. hoc
enim cataplalina materiam trahit a capite ad fplenem, £{ generat febrem, & fic epilepticum libe,
rat, 8(1 maxime fi fiat in autumno, Arnoldus,

AdfayrUJin. Ad depulfionem fatyriaci mali,de(igantur in coxa cucurbitulae, optima funt autem Slhiru.

dines ad fanguinem deorfum attrahendum : dC fuper utiincra cataplafma imponatur mica panis
tum althaa, Aretatis. Alexander Benedidus quoqj de fatyriaca intemperantia & feminis in-
continentia feribensiSt fuperabundans ( inquit ) materia fuerit , etiam fanguifuga impada ( »<•
mirum circtt renes & lumhestuel in f<iKfs,HS airstmtt mluit ) innant.

Viha.

DeHimdinc. Lib.IIlI. yop

Vthjcmorrhoides diucrfas ob caufas,aperiaiitUri^fanguinem atrifailiariutti l-emittant,hiru. Ad hmonhm
dines ucl manu uel pocius per cannulam applicanda funt ; quod Utiliter fieri Alex. Benedidlus
& Amatus Lufiianus monuerunt : 5C nos etiam Obferuauimus in homine melancholico feliciter

hoc genus auxilij fuccefsiiTe. f Hirudines in febH continua cum melancholiahypochohdriaca,

ano apponi, & fanguinis uncias fex detrahi, Mundella confuluit, ut ipfe feribit in Dialogis 4. j. ’

Idem Dialogo tertio refert, ad haemorrhoides cuiufdam hirudines fuo iuflu appofitasiquem poft
illas admotas cum iam fatura cecidilTentjminiftri in balneo aqua tepida pofuerunt , ut amplius
exiret.exiuitautem tantum ut is fere exanimatus iit, nefeiente medico t pulfus omnino paruus,

6^ uifus fere amilfus. Addit quod alij etiam in fimilicafu (multo fanguinis profluuio autuifusauc
IO alterius fenfus.aut membri alicuius.utbrachij,crurUm)maximam debilitatem inciderint.Leniri
dolores h*morrhoidum,uapore aqute calidaifed eo folo interdum ulcufcula a fanguifugis infli»
daitaaperiri ut fanguis fifti uix pofsitiqttod^ipfe aliquando no aliter iifterepotuerit quam me»
dicamento Galeni ex aloe, thuris manna.Se oui albumine, pilis leporinis.

Sunt qui meniium prouocandorUm gratia mulieribus ad uenas malleolorum applicant. AdmiUeobi,
fMundella cruri inflammato appOfuit, Dialogi primi j.j. ^ Multi podagr* quoqj admittendas
cenfuerc, Plinius. Sunt quibus appofita ficcatur hirudine fanguis , Serenus ad podagra: ma=

ium iam fixum. Nouimus nos podagricum cui ad malleolum appofita fanguiiuga profuit.

^ Equorum cruribus admots,falutares exiftimahtur, Unde etiam ab equis hirudines ab Anglis
denominari putant, noftri non quafuis fed maiores tantum ab equis denominant.
ia

ADVER.SVS HIRVDIIfBS St CVM POTV HATSTAE FVERtNT,
bC uel ori uentriculi uel faUcibus adhaereant.

Quod fi pluribus deinceps diebus aliquis crUorcm&lfcfeaueritjde emunxerit, idm citra capi g ^ e

tis ucl dolorem,uel grauitatem,fiue pra:fentem,fiue pr.a-teritam:neqj is ex iflu procedltihuius & SuujU hm
totum per nares meatum,atcp eam oris partem, qua ad nares foramen tendit, accurate confidera» dinis, '
re oportet.Nam fieri potefthuiufmodiaccidens, hirudine huic loco adhaerente, qus quidem in
dies augerifolet.quamuis enim primis_diebus,utpote exigua, fenfum effugiat, tertio tamen,quar
toue die, haud obfcure uideri potcft.Eadem ratione ex uentriculo quocp,cruor epota fanguifuga
euomiturifed efi: huiufmodi eruor tenuis ac ferofus,fiue is ex uentriculo, fiue naribus fiue ex o»
jo re feratur.Igititr cum talem uideris,achominis confiderato habitu, fuperprieteritis eum interro»
gaucris,ex omnibus, rei ipfius iteritatem facile conijeies. Equidem cum uiderem hominem Hijlarii.

integra italetudine.luiiufmodi cruorem euomentem,interrogaui qua uidtls ratione antea fuilfct
ufus ; illc uerd intcralia qute narrauit, hoc quocj; addidit: qUdd cum noiSe quadam fitiret , miflb
puero qui aquam afferrer, ex immundo fonte bibilfet. (Quibus auditis, feifeitatus fum, apparuit
fent ne aliquando ianguifugK in ipfo lonte.C^ui cit id quocpfateretur,epotb iubinde idoneo phar
maco hirudinem uomitione reiecu. Porro cum alius quifpiam huiufmodi cruorem emunge- AlUhitimid.
retja expueietjipfo natrance audiui,eiim ruri, xftacis tertipore, in ftagno quodam, cum cseteris
iuucnibusiuuenili ludo,qUalem adolcicentes in aqua ludere iblenr, exercitatu. Tum ego feiens
in eo iiagno fanguifugas elfe,duxi laborantem ad fpicndorem, couerfo^ diredead Solis radios
40 narium foramine, in eo meatu ubi nafus ad oris regionem perforatur, hirudinis in meatu latentis
caudam confpexi,

Deuorats cum aqua hirudines,fi ori uentriculi adhsrent.tracfiione partium, nonnullam fu- DiofcmdeSi
ftionis imaginem pracbent.eo enim argumento haufta hirudo deprehenditur. Has muria forbfc
tione excutit, S( Cyrenaicus fuccus,aut laferpitij folia, aut betae, cum aceto, aut pota niuis glebu.

lacum oxycrato.nitrum ex aqua gargarizatur,aut atramentum futoriiim aceto dilutum. Si fau-
cibus haereant, inieda lupinorum farina, aqua frigida ore contineatur : & ad eam hirudines exi.
lientjDiofcorides libro 6,cap.5a,Io.Ruellio interprete. Participium tAsso-as ab initio,ubi uer-
tit traiftione partium, a uerbo tAiia,licebit etiam ulcerantes interpretari,a uerbo tAww, Sed maio-
ris eftraomentfquod circa finem tranftulit,inie(flalupinorum farina, ubiGrtcca uerba funt en-
yo fiEitm as t^atoji/ %(tto:Marcellus V ergilius meliori fide, facito ( transfert ) in calidam aquam'de-
Icend^t. Eadem ex Diofeoride uerba Paulus Aegineta repettjt, qui caufam quoefi huius conliltj
addit.Si m embafin ( id efi: folium uel labrum ) aqua calida plenum defeenderit, cui faucibus hi-
rudines adhsrentjfimulcp frigidam ore continuerit, exibunt illie, frigidioris aquK defiderio, Vn
de conrjcimus fic affedum non fimpliciter aqus calidae infidere oportere, fed profundius ut col-
lum etiam mergatuwta ut locum calentem refugiant hirudines,nc(5 in gulam defcendanqfed fri
gidam qua m ore elt fequantur; quam fententiam Aetius quocp, cuius mox uerba recitabimus:
cC alq quidam ueteres, probant. De lupinis nemo quicquam. lupinos quidem Graeci Siwcw ap-
pellant, fed quid hoc ad illud tiiSiSia-xs as ?(-&:«(/ kficlw; Non probo quod Alexander Benedi-

cius feribit, conuenire balneum pleno aquae tepentis ore.frigidam enim, non tepidam, ore con-
io nneri oportet. Remedium ex niue cum oxycrato pota, in qtiibufdam Diofeoridis trditioni-

busnmlegitur,utGoupyli: Marcellus Vergilius quocp notat tanqua in quibufdam exempla-
ribus Graecis non reperianiur.apud Aeginetam tamen & Aetium legittir.Nicander quo^ oxy-

Ntf4n4fr.

Actm

fiJlufm

Afgiftfta.

Calcnuf*

Cclfuf.

targM^

Auicetma*

510 DcAquatilibus.

cratum ucl per fe dari iubcf, uel cum niue. Kiet W m ^ AvriiKi niiuiiAiitf **«(i ”/«/( ngime,
mn i/lcu-Ttt tnujH^K fioviixssi/, PiM^xxi >if i/ri^wo nof/ Jiofifm Mixtum aceti potum.oxycrai

tum intcrpretoryoiTarirtuiBfwtipotum mixtum. OTMMiuidetur abundare ad fenfiim.Niuem enim
fi haberi queat, ut cum nuper boreas aquam gelauiqmifceri iubet : fin minus, oxycratu per fe daa
ri. Sed hirudines eo tepore quo niues cadunt,uix reperiri puto, in terra occultatas per hyemem.

Per teftatem niuis repofitte & feruatac ufus efle poterat,aut pro niue glaciei. In Polonia hodie lo=
cis hypogeis Si glaciei frufta complura fibi inuicem impolita, fine alio tegumento. Si niue ipfam
fcobe lignorum ( quae colligitur ubi runcinarum [ fic ferras magnas appello,quac rotarum impe.
tu utmola: apud nos aguntur] raptu arbores diuiduntur in axes ) opertam, facile feruari audio;

SC fimiliter olim Romx etiam fertiare folebant. Salfa quidem omnia fanguifugis aduerlanttir, 10
prxfertim fi cum aqua calida fumantur,ut fal ipfe. Si falis flos, & aqua marina, htee enim Nican*
der comendattqui cum fodere iubet falfam terrae glebam, de fale fofsili loquitur, quem bibi cum
aqua praecipit.cum uero dicit,» cajiij «Ax&k-^i,S>Cc. de fale marino, fiue Solis fiue ignis ui denfa»
to, Deinde mXuiiu Ji « otA* jr«ra(/,de utroqj intelligi poterat,fcd demarino potius fentit poeta, (cS
de altero fatis iam dixerit,) quem bibi fimiliter iubet, Scholiaftes nec fatis aptcdiftinguit,necp
rem fatis declarat. Acida muria hirudines forbitione aut gargarizatu necat, Diofcor.y.it.
Acetum fiforbeaturuoratas hirudines crjcit,Idem y. 14. Aetius libro ij.cap.yo. difiintfiius Si
melius catteris plerifcp de hirudinibus hauftis tradidilfe mihi uidetiirjquamobrem eius primum,
deinde aliorum quocp uerba recitabo. Hirudines (inquit) cum aqua deuoratac faucibus ad»

haerent, aut iuxta quempiam ftomachi locum, aut ipfi ori uentris. Et primum quidem fenfim exu io
gunt fanguinemtexpktte autem, his quae deglutimus uiam obftruunt. Superexpletae uerd etiam
languinem quem exuxerut foras profundunt, ( fanguis floridus fereando expuitur, Aegineta,)
ut imaginationem inducant tanquam fanguis ex internis locis reieefietur. Caterum qui affedis
contingit exutfiionis fenfus, ( ex eo quod ueluti fugitur Si mordetur os uentriculi, Aegineta,) iS
Cgnum fit tibi hirudinem deglutitam elT€.Excutit autem ipfas muria,continue Si paulatim abfor
ptatatep multo magis muria acida ( oxalme ) cui admixtum eft lafer.ldem facit & nix aceto difld»
luta, St! adfiduc ablorpta.Gargariflet infuper nitru cum aqua,aut aquam marinam, aut atramen-
tum futorium cum aceto,aut finapi,aut hyiropum,aut origanum. Si uerd inferne circa os uentris
hirudo adhaereat,prsditfia itidem omnia bibenda dato,pr£eter futorium atramentum. Vtendura
etiam his quae aluu foluere poflunt,aut medicamento purgante. cG excrementis enim exire con» 50
fueuerunt.Nos autem per allij multi efum ( ex Galene dejimflic.medic.lih.n.) has eijcientes, nullo ex
prtedidis opus habemus.CJudd fi allia ad manum non fint,cepe, autporri, autnepita uiridis, aut
lepidium proderunt, At fi hirudo in narium meatibus adh:eferit,per medicinas purgantes per na
res curationem moliemur ; qusc ex aceto acri, nigella, elleboro,elatcrio Si limilibus conflant. Et
cum fpecillinucleo in os impellemus hirudinemtuel cimices tritos narium foramini,in quo hiru
do eft,imponemus.(5ii£e poftremd gutturi affixae funt,hoc modo excutere oportet; Aegrum in
folium calida expictum ufcpad collum immittito,&; frigidifsimam aquam ore tenendam exhibe
io,eam^ frequenter permutato.egredietur enim inde hirudo,frigidat appetentia prole(fla,Huc»
ufep Aetius. Aeginetalibro y.cap.yy.praterea nihil aftert,&: pauciora etiam quamille. f Ga
lenus lib.r.de antidotis fic fcribit:Hirudinem deqoratam ali] muriae potu, alij niuis excutere hor 40
tanttir.Afclepiades autem lauare praecipiebat, Sffpongiam teneram frigidaimbuta faucibus de.
mittere,ut hirudo fpongia: infixa extraheretur, ac deinde lenticulae fuccu porrigebat. Externam
colli regionem refrigerantibus obducere ( ) hortabatur. At Mys Apollonius acetum
quam acerrimu propinabat,item cum mtiria.ille niuis gleba calefaifia folutacp utebatur : Si efcu.
lentis poculentis^ aluum tempeftiue purgantibus hirudinum excernendarum gratia, nam has
una cum ijs qua; per aluum epeiuntur deferrifsepc adfirmat. ^ Idem Euporifton 5.147. Eos qui
hirudines deuorarunt,aduerfus folem conftituito.K locum ubi tnhareant,animaducrtito, & ga»
tum ipfis inflillato, flatim enim locum relinquunt Si expuuntur, aut acetu cum butyro milium,
in quo ferrum candens extindlum fit, potui dato:hirudincs enim eijcit. aut eum, qui hirudinem
deuoraritjin calidam aquam mento tenus demittito;phialam uerd frigida;,plenam ori eius admoy»
ueto,fed potui ne datotftatim hirudo exibit. Aliud. Hirudines deuoratas calidum acetum ab.
forptum excutit, aut iucciis fyrincus epotus, aut fuffiti cimices. Et rurftis cap.iiy. Ad hirudi.

nes; ArillolochiS tcrito,& fale cofpergito. ^ In eo accto,in quo prius ferru ferites fit extindlum,
butyra mifllim Si calefadlupaulatim, (malim uerhu paulatim ad jeqHetiareferre') fi ahforbeaf,ei)cietdc
llomacho fanguifugas,Marcel.8d Plin. Si fanguifuga epota eft, acetu cG fale bibendu eft, Cei.
fus. Hirudine deuorata &adhyrente faucibus, eo^ ipfo moleftia titillatione^ quandaprfftan
te,excutere oportebit aceto quamplurimo epoto per re,uel cu fale,aut nitro, aut lafere. Ide faciut
Si niuis glebulte quamplurimu deuorats, Scribonius Largus, Frutftus arboris garab (ys* nafti
tur iuxtd £uphracen,'Bellunenfu.mfiro orbi,& eruditis hodie ignota futo) extrahit fanguifugas, Auicenna,

^ De fanguifugis in potu hauftis Auicenna lib.i.Fen.9.cap.y. Hirudines qusda ( inquit) adeo (1^
funt paruat, ( filares, Albertus) ut difficile fit ab eis cauere.ha; deglutitac aliquado ita adhsret gut.
turi ut uifu deprehcndantialias interius gula (meri ) aut llomachu (os uentriculi ) ipfum infeftat;

6C unmo.»

DeHimdinc. Lib.IllI. fU

^ immorantes multu fanguinis cxugStiunde aucflis 'corS corporibus manifefta CarCi magnitudo
fic.Inde afFetflo accidit anguftia>triftitia, fputum fanguinis. Ergo li quis fanus aliquoties fanguis
nem expueritfubtilem, fauces infpiciat, an alicubi hxreathirudo. Pelluntur autegargarifmisac
uaporibusjfi propegutturfuerim.uelchirurgia,ficutdicetur:caputpurgijs,ricircanarum. Siue=
rd in profundo dC in ftomacho fuerint,cum eis quae uomitu & folucione uermes educunt , & fi-
milibus. Aut fubmergat fehomo inaqua calida, prxfertim poft aifiimpta iWiz {fi hirudo circa fauces
affixa fihacfrrjm educi ^ojje J^es fuerit ^ non conuenienc fortafis altu , 'deorfum impellentia, ) Deinde indefi«
nenter aquam frigidam fubiiide recente ore aiTumatjdonechirudo remittatj S<C locum frigidum
fequatur.quod fi etiam opus fit ob nimium calorem fyncopem fufiinerejfiac.opdma enim h^c c-
lo ducendi ratio eft.Ssepe quidem uel allia fumpfilTe fatis eftj morari in Sole, ore aperto iuxtaa»»
quam frigidam,Sunt qui alfefafes,id eft cimices propinent cum aceto bC uino. aut fufficum ex eis
ad guttur emittant per colum* Acetum folum etiam quandoq? extrahit eas e gutture , praeferrim
cum fale^Exgargarifmis confert qui fit cum aceto &a(raftxnda folum : uel de iitiapicum duplo
baurach:uelde finapicum aequali fale ammoniaco : aut gargarifmus cum fccha cum dimidio fuU
phuris,aut abfinthtj cum aequali nigella:auc acetum cui mcotfia fint alliaj&C fceha,8^ lupini, 8^ co
locynthiSjS^firachs.autaceti uncix du^cum drachmis tribus baurach,6^: falis ammoniacidrach
ma bC alli| dentibus duobus. Succus etiam foliorum algarab,pecuh'ari quadam ui gargariflatus
eas educit , ficut bC acetum cum afia foetida, aut alchalchotar bC aqua* Sin iam defeenderit ad

ftomacfau, remedio utemur, quod recipit fcehac, abrotOni,abrinthij,n!gelIa?,lupin(3r5,cofti,brcn
ao ^^{Vetwinterprespro hrengi hahetnafiuTtiji&metajiri)kzh\:^i firachs,ana drachmas duas.mifreant c5
aceto. Vcfcatur etiaafreifrusallijs,cepis,porris,calaminthaaquatica,fi'napi condito, &:alrjs calfr
dis accp acribus.deinde uomatjfi facilis ad uomituni fuerit, fin minus, res falfae bC acres ei conue-
nient. At fi naribus inhxferit hirudo,fiac capiitpurgium cum aceto bC nigella, bC fucco cucu-
meris afinini,8i elleboro. Cumcp iam remifcritjCaueat fibi affetfrus a clamore bC loquela. Qiiod
fi fluat fanguisjfiue euomatur,fiue per afuum copiofius defcedat, curatione fluxui fanguinis de*
bita curetur. Hermodaeflyli uim infignem habent expellendi illud ( nimirum hirudines fiomaebo aut
uentrtculo hxrentes.) Porro cfaucibus chirurgico infirumento extrahetur bac ratione : Afledus
os fuum in Sole aperiar, lingua eius extremitate infirumenti cochleario fimilis deprimatur*
cum^ apparuerit fanguifugajponatur ihftf umentu chirurgicu in radice colli eius , ut non inci*
50 datur.Eodem quidem infirumento h.emorrhoides quoc^rcmouentur,rciltcetexnafo,Ha:c Aui
cenna. ^Hirudines rardinalijs aquis mucniuntur,quam in paluftribus,laciifiribus, S^ftagnan
cibus, quandequide in probatiisiiliis fontibus, &arcnofis Si faxofis fluuqsjnorinifi rarifsimeui*
uuntjcum fuapte natura cceno ac limo deledehtur. Qiiamobretti caueahtqui paluftres uel fiag«
nantes aquas bibunt, ne hirudines fimul ingerant, quemadmodu inexpertis uiatoribus nonun^
cuenit.nanqjxftatis tepore,calore bC fiti defatigati,dum aqua,cmcnc^ in itinere obuiauerinCjaui*
de potant, fape imprudenter hirudines hauriunt.quo fitut&: fanguinefibiexugifentiant,& (ut
Auicenna inquit ) cruenta expuant,ac prae timore melancholici fiant. ( Angufiiam & trifiitiam Aiii
cenna.jicajfieUos comitari ait, non melancholiam, y^etius imaginationem induci ait, tanjuam fanguis ex internis
locis reieBetur, unde trifittia nimirum quafimelancholia quadam excitatur.) Inueftigandu igit primo eft,
an animal ori uentriculijan gu]aeadh^ferit,an ipfis faucibus, id quod facile intelligi poteft ex eo*
rujquihirudines haurerint,reIatione.quonia ubi fudione fentiunt, nimiru ibi hirudine fixa efle
fignificatur.Quod fi ori uentriculi affixa fuerit, auxilia prxftat lixiuiu cum fale b( aceto, aut ra*
phamdomeftidfuccuscuacetoraut oleum ctuda hauftiliqiiod per fetantuh^c interficit anima*
lia. Si ucro guttur media ab hirudir .eobfideatiir,proderitarrelixiuiugargarizarc,autaquam
in quaaUmiecum aceto inferbuerie, uel chalcanthu: aut muria cum lixiuio, aceto Sifinapi fimul
comiftis. Interdum cotingit q? li ati m fuh linguae radicibus, uel in primis fauciu partibus adhaeres
fciqita ut depreiTa lingua uideripofiititunc roftratis forcipibus facile extrahi poterit, uel quouis
alio infirumento quod cuic^ in prompm fuerit. ^ Ex Alexandri Benedidi Curationum 7.17.
Sanguis ( ut tradit Galenus ) tenuis defiillat,cum anguftia animi ac languore, irrequieto corpo*
Jo fe,c^ceris membris immimibus, Aceto calido ( ut tradit Diofeorides ) fponte abicedte egula, tna
Ii medici item fucco, uel folio ficulneo cbmanducato,allio^ex aceto, ebuli fucco, falicis, finapi
ex aceto, melathio, lupini decodo. Omnia denicp amara bC falfa gargarifmate efficacifsitha funt*
Armoniacucum rutce fucco potum ualetjfixTmelanthion quoc^ fuffitu. Butyrum qttoquo modo
datum ualct. ^ Florentinus ait cimices fufiitu adhibitos, hirudines pernecare : ab illis^ pari ui=
cifsitudine bC ipfas e medio tolli, fi tentorijs undic^ circumcludatur grabatitlus, Ut graueolentia
expirare non pofsit. Sanguifugx fufiicx cimices interficiunt: contra cimices fuffiti, edu-

cunt potas ianguifugas.eft enim mutuum natura difsidium, Kfranides., Suffitti cimicum abi-
gere fanguifugas adhxrentes (doccncahqui:) haufiascp ab animalibus refitingere in potu datos,
Plinius. Cimices poti cum uino aut aceto, adhaerentes ianguifugas abigunt, Diofior. Cimi-
no cum in carbonibus pofitoru fumusrcmedio eft, fi ore hianti & faucibus apertis excipiatur, eijci
enim Stfexpellideuoratasianguifugas hac ratione certifrimu eft, Marcellus Empiricus. Quae*
fedu an fumus omnis per fe adueriari eis poftiqutpote mordes bC penetras, Sx^calefaciestut nihil

mtthiohf»

Alex.BetKiH^

CimieeSi

5-12

DeAquatilibus.

momentihucodoris adfcratfceditas. f Cohftantmus Afer de morbis nofccndis Sf curandis;,,,
praeter ea qii;e cum alijs fcripioribus comuniahabet; Hirudo ( inquit ) ft in palato aut uicinis par,
tibiis ore ad Solem aperto uideatur, forficibus extrahi debet. Si uerd non apparet , garganfmi
a alia remedia idonea adhibeantiiriAlfeaus aquam hebibat.Mittamus uafa uitrea in Sole aqua
plena qute mOueamus ante os infirmi. Tragacanthae pollincm inflemus ori, ( icem ) carbonu ( tj,
«er» ) nisellx uel ablinihij. Gargarifmus fiat e fapa uel aceto : uel lotio caprino cum fale. Quod Q
reietSis diis fanguis adhuc nimiu fluat,aftringaf remedijs in capite de fanguinis fcreatu traditis.

Si fanguifuga ( inquit AlbUcafis libro t.chirurgia:, cap. apparuerit in gutture alicuius ad
Solem lingua inftrumcnto deprefla, extrahe eam uncino paruo, aut gefti (.injlrummtis) fubtilibus
&idoneis.Hoc fi fierinequitjCahnulaniconcauam in guttur immitte, 8<lperc0ncauitatem can- lo
nulx ferrum ignitum infere.Fac hoc multoties,8f abftineat infirmus ab aqua die tota, deinde ac,
cipiat Uin-caiam ( fdteram uitreum ) plenam aqua frigida j & aperiat os fuum in ea j Si fimul colluat
os eadem, nec inde quicqua deglutiat, flC moueat aquam una ati^ altera hora manu fua. Sangui,
fuga enim illicd cum fentit aquam cadit. Si autem hon egreditur hac ratione, fuffiatur cimicibus,
atu afa inftrumento de quo dixi in mentione de fuffitu uute.Hoc fac multoties,a; cadet. Stiftitus
autem comode fiet per ollam,in qua lint prunat ignitae, 8C ollaflt claufa operculo fuO per medium
perforatO.fbramini inferatur extremitas inArumentiialterim extfemitatem recipiat ote affecflus,

&■ os claudat,ne fumus egrediatur.donirc ad fanguifugam peruenerit. Impatiens enim illa fumi,
cadet. Quod finon cito cadat, perfeuerandB in fuffitu,quahdiuinftf mus ferre poteft.In cibis con
ucniunt falfa S>C allia:abftinendum autem aqua. ( Tofi hxc uerha ielineuttir extrahitur lo

fnguifuga,fi tn conpSum ument.) Et eft fimile,inquit,forcipibus,nifi quod curuum Cft ut pofsit in,
tromitti ad guttur.Extremitas eius eft fimilis roftro ciconiae, limae inftar exafperata ut,

quod apprehenderit, nullo rttodo iremittat»

Si QVADRVPES AtlcQA HIRVDINES HAVSERIT.

Eadem qu« homini qui hirudines hauferit,remedia SC obferuationes, quadrupedibus etiam
conueniunt,quae tamen in quibufdam,pra£fertim iumentis,efficaciora maiorlue copia dari opor
tct. f Ruta quadrupedum quocp morbis in maximo ufu eft, &c. fi fanguifuga exhauferit, ex a»
cetoi&f quocuncp in fimili morborum generCjUtinhomine, temperato, Plinius. De hirudinis
a boue haufti pernicie in Boue diximusiitem a cane, elephanto, equo, oue, in fingulorii hiftoria, *
litera C. AbfyrtusequorefUpinato, oleum calidum uino mixtum, per cornu infundit, aut ci«
mices prope nares eius urit,aut in ipfis naribus eius occidit, fic enim ( inquit ) ftatim uel excidet,
uel morientur, idemcp auxilium bobus quotj SC alrjs animalibus utile eft. Si bos aut alia ejua-

drupes haiiferit potuhirudinem.contundens cimices animali eos olfaciendos apponito,ftatim^
illam abijcict,Anatolius in Geoponicis ij.17. Cruciatum elephantes in potu maximum fen«

tiunt haufta hirudine.hsc ubi in ipfo animat canali fe fixit,intolerando afficit dolore,Plinius,

aha ex hirvBinievS remedia; et Prihvm ex eis
crematisadpfilothra:deindeinuinouelacetopulrefa(?lis,&;c.

Sanguifugarum in olla combuftarum tritus delica tifsime cinis,&; uulfis pilis palpebrarum im,
pofitus uel infperfus,renafci eos non finiuMarcellus Empiricus, SC Aetius 7.67. Sanguifug*
toftx in uafe ficflili ( nouo ) SC ex aceto illitx, pfilothri contra pilos ( palpebrarum euulfos ) ha=
bent efledum , Plinius duobus in locis, IdemKiranides tradiqaddit^ non amplius renafei.

Et Samonicus his uerfibus,fub lemmate Si Ociili ihfeftentur pilis palpebrarumiNec non SC fta,
gnis ceflantibus exui hirudo Sumitur, SC uiuens Samia torretur in aula. Hatc acidis ungit
permifta liquoribus artus. Probabile autem eft non in palpebris folum, fed in a’iis etiam cor,
poris partibus eandem uim ualerefimiliter. f Capillum denigrant fanguifuga, qua in uino ni,
gro diebus fexaginta C altas ptdraginta,m "Marcellm^ui^, hakt ) computruere. Alij in aceti fextarijs
duobus fanguifugarum fextarium in uafe plumbeo iubent putrefeere totidem diebus, mox illi,
ni in fole. Sornatius tantam uim habere tradit, ut nifi oleum ore contineant qui tingunt, dentes
quocp eorum denigrare dicat, Plinius. Idem remedium Marcellus Empiricus his uerbis tranferi
pfit : Sanguifugaru fextarius duobus fextarijs nigri uini mifcetur,8c 4o.diebus in uafeulo pium*
beo diligenter claufo maceratur,poftmodum cum ipfo uino conteruntur hirudines, SC infoleca
lido capiti derafo,ad permutandos capiIlos,earumfuccus imponitur,oleo,ne dentes inficiantur,
donecficcetur medicamen,in ore detento, f Sanguifugas quomodo naturalib. adhibeant Ipon
fementientesuirginitatem, Arnoldus Villanouanus defcribitinBreuiarioj.6.

Sanguifugas fuper tegulis urunt quidam, &: mifcent cum alrjs quibufdam aduerfus tineas ac,
cipttri'i,ut locos afledos illinant,ut fcripfi in Accipitre E. Eafdem in cibo datas per fe,uel cum

carnibus,uclpulueremexeis,mutationem pennarum inaccipitre accelerare aiunt, Alberius. iu

jj g Hirudo,qudd ad profodiam,primam breuem,mediam produda habet.Non milfuracutim,

nifi plena cruorishirudo,Hotatius. Per translationem ufurpatur pro exhauftrix. Accedit lU

DcHirudinc. Lib.lIlL 5-15

!ud,quoiHllaconcional>s hirudo rerarij, mifera & ieiuna plebecula me ab hoc magno unice dilii
giputat,Cic.ad Att.lib.i. EifiM* trochaeus eft Nicandro & Theocrito. Inepte quidam pii
Iciculos Germanis pfellctt di<ftos,ii/l6Mitt appellant, uocabuli quadam fimilitudine,nulla rerunt
affinitate, nullo ueterum exemplo. ^ lege apud Hippocrate in maiore Prorrhe*

tico 8^ fecundo, ut quidam infcribunt, uenam uaricoiam fic nominari fcribitDiofcorides. mihi
uerd nomen hoc proprie de animali illic pofitQ uidetur, Galenus in Glofsis. Locus eft circa me»
dium eius libri. Quibus guttur ( inquit ) fanguine impletur dic & node , nei^ ullus dolor capi=
tis,8<:c. (neqj certa alia caufa) pr^cefsit, nares illius & fauces infpicito,fi forte ulcus in ea parte uel
JjAaait appareat. bAMi^si/ uerbumproed qiiod eft hirudines exugendi fanguinis caufa appO
r* nere, Anthyllus ufurpat. B^fca\oAayi/^5,homines guloff, tanquam hirudines epularum lautio-
rum. Tw^f Krt:r£t.^fcaTft)j/ ( (caMTwp interpretatur Suidas) (cuT^^tT^irect ui^J^&Trvoyj

Cratinus ad Dionyfalexandrum.

Fluuialis hirtido,Serenus:fed paluilr js potius cognominari debebat. Limofa, Pierius Va« Ep Wrte
lerianus, ^ B^iSi* Miuxxjis , Philes. SliUcaitxr®', Nicafider. ?,iitsx-ns, Theocritus. Biifift Jt
4’r4'™'rBS»(rlhl»'»iffI;jMSK«ei|i,Oppianusdemcdicohirudines apponente.

Hirudo quocp aquatile animal fignificata qutedam habet hierOglyphica.inquit Pierius Vale« uonci.
rianus.Primum enim languinarius homo, deinde irtfatiabilitas per eam innUuntur. Crudelit
iimuni fiquidem hominem,8(: humani cruoris auidifsimum,pcr eam iignificari notius eft, quam
adnotare oporteat. Et Cimaetha apud Theocritum pharmaceutria , non aliter ab amore Qbi fan.
lo guinem exudum lamentatur, quam fi limofa hirudo corpori fuo applicita fuiffet,

A; «i 63(W5 cci/M^if7iiAW(Aihxii fcx jigoos ae.twe MiiVKTis ccTncy t* TrtTTCoKxsi

Heu crudelis amor,noftrofaturatecruore. Summae affixa ciici uelutiiuncfuxifretlifrudo.

Verum ea etiam mfaciabilttads eft fignum:quandoquidcm ad fiicftum admota non prius ab opes
re defiftic,quam tota fit fupra modum fanguine tumefatfta.quod ica exprefsit Horatius : No mif«
fura cutem nifi plena cruoris hirudo.

Hirudinariaheibaquxdam,pa]uflris,ucputo,alicubi a Germanis qiiibufda appellatur: qiia
deuorataoueshirudmibusrep]etasemoriaiunt.GaIli,utaudio, herbam Dime,nUncupam:S(^ fi»
militer ipfas hirudines paruas,qu^m corrupto ouium iec6re faepius reperiimtUr*

lam ego me uortam in hirudinem, atep horum exugebo fanguinem.Plautiis Epid* c

50 Prouerbfj fpcciem habet Horatianii iilud in Arte poetica:Non miiTura cutem nifi plena eruo» hl
ris hirudo. Quadrabifin homines nimium fedu!os,a: quibufins in rebus immodicos.Cuiufmodi
nonnullos uideas,quicumfemelcccpermt,nulIumfaciuncfinem,donec defatigati defiftantinec
rationem ullam habent alieni faftidij,fed fuo tantum animo nego tq modum metiuntur,Erafiiiiis

K.ot. HoratianicarminisuelutiparaphrafinOppianiisdedichisuerfibus:

nj 2t«{/ t/Woif/ fjvhhy

i.vntii'nU,c/}ifxs S y>VKi kvpu/o)^ox AtfiVHS ifTr^ric Tftgoftilvo/o ij?/ isHZifi

Awvvi^ fifeAorj/ canx.Tsi </C xh-nm yv^co&cf/To: Kv^'nvTzcimgu
Eimtp rn-ny «i/ tjivirwTW, ciJj-nKvhisK 7ri<r^ (iiSu<iv<ny ofiOix,

Hirudine bibacior,prouerbialiter ab Erafmo Rot. dicitur. ii'c Graece fuperius JS/sAAoAaj-iq,!.

4® ^SanguiTuga duas habet filias clamantes, Affer, affer, Prouerbioru Salomonis 50, Vide inCroa
codilo A, inter Qiiadrupedesouiparas*

de hirvdine marina, rondeletivs*

In mari Hirudo dC marinis ftagnis uiuit, ei qu^ in aquis
dulcibus nafeitur perfimilis. Digiti eft magnitudine. Cer»
uice eft graciliore, cauda paulo crafsiore. Os &caud^ex=
tremum Polyporum acetabulis fimilia fune, ut eorum ad
h^fione fefe trahant. Corpus inlecfforum modo ex multis
annulis circulis ue coftat, fed duriore cute quam paluftres:
y 0 q^-iod in caufa eft, cur non ita in globum fe contrahere, nec

ita fe colligere pofsmt,fed caudam tantum dC caput proferunt 5C retrahunt. Interna omnia con-
tinuo diicftu produda SC indiftinda.

In luto uiuit, uirus olet.

01)0 idonea non eft:pifces tamen lutofi SC litorales ea uefcunfur. F

In oleo antiquifsimo decoda aurium dolorem fedat : in oleo amygdalino, uel cham»meIino, S
0 orem hxmorrhoidiim. In uino, uulneribus neruorum dC conuulfionibus utilis eft. Vdx alo-
pecias cum aceto curant.

Idem Rondelctius alibi de lampetra pifce fic fcn'bit:BdeI(am,id eft hirudinem, marinam uo= Lamyetrd*
cemus licet, Strabonis exemplo, qui fcripfitin quodam Libyte fluuio nafei Ji(/li7iixs feptenum cu-
° branchias habeat perforatas, ita ut per eas refpirare pofsint. Nam lampeirte ore ita

axisa nauiff clauis hxrent,ut optimo iure tjp jSt/^csM/f/jid eft ab emulgendo dicantur.

DE hirvndine. rondeletivs*

i X pifcibus rotundis rubefcentibus ( quorum altj funt fquamofi, alij minime ) omnes
uel apud antiquos celeberrimi funt, uel notas certifsimas maxime illuftres habent,
quibusab alijs difsident,Exhis eft xOlMij Grai;cis,hirSdo Latinis difla,fpc perquam

Hili fimilis uolucri hirundini.Quam ob caufatii idem nomen ab omnibus fere gentibus fer

uatum eft.nam huius aetatis Graeci uocant addita uoce , ad difiinguendum pifcem

ab aue.Noftri arondelle, Maris Adriatici accolte rondela uel rondola. Mafsilienfes rondole. Hi»
ipani Volador.Gallorum nonulli V olant, quod auis inftar ad lapidis iadum extra aquam uolet.
Ali] papilionem. Ali) ratepenade,id efi,uefpertilionem,quod colore,alarum magnitudine macU
liscB uefpertilionem semuletur.Quae tamen fi attentius confideres, tum etiam uolatum ( demiffe
enim uolat, quemadmodum aues e flumine aquam haufiura, uel e terra feftucas cibum'ue colle,
durx) hirundini uolucri magis quam uefpertilioni afsimilaueris.
g Hirundo igitur pifeis eil marinus, pinnis cauda^ expanfis hirundini uolucri perfimilis. Ca.

pite eft ofleo ut teftudo,quadrato,duro, afpero, cuius pofterior pars in aculeos duos definit ad
raudam fpedantes.Branchiarum opercula oflea funt,in duos itidem aculeos definentia, qui pin
nam qua ad branchias eft fere attingunt. Vtrincp in oris fcifliira extremo duos globulos unioni, j,
bus imiles confpicias. Oculis eft magnis, rotundis, rufis uel rubefcentibus, ueluti nodua: oenh'.
Corpus totum Iquamis afperis Si ofleis conteginir ; quarum finguli ordines Cngulas lineas effl.
ciunt, corpus® utcucj angulatum uel ftridum reddunt. Circa caput caudam^ quadrato eft cor-
pore,dred uentrem rotundo 5C candido.dorfo uero ex nigro rubefeente. Pinnat ad branchias fi-
tte longifsims funt Si latifsimff,ad caudam fere pertingentes,nigrefc entes, ftellulis.maculiscp ua
riis afperfe, ueluti papilionum alat. Ante has pinnas pendent ueluti pinnarum appendices, quae
omnibusferc pifcibus de quibus hoc libro agimus,propri* funt, ut cuculo Si miluo. In his enim
ante branchiarum pinnas fiti funt ueluti cartilaginei pili. Sunt alia duae pinn* in dorfo eredac,
eifdem coloribus notiscp, quibus branchiarum pinns, depidac. Cauda in pinnam unicam de=
finit , hirundinis auis cauds fimillimam. Corporis color maiore ex parte ex nigro rubefeit. A* 4«
liquando hirundines omnino rubra RomK uifae funt. Noflrae magis nigricant, maiores^ funt.
Oris partes iniernar rubrte funt, coloris iucunditate Si fplcndore,fandaracham uel cinnabarin fu
perantcs.Iis partibus hirundo nodu lucet, uidetur^ candentes carbones ore continere. Qiixfa-
ciunt ut hoc loco non dubitem quod fentio exponeretHirundinem fcilicet ob caufam modo di-
Df Liicma dam,pifcem eum exiftimari pofle.qui a ueteribus lucerna appellatur.Plinii^locumhSc (lit.^.
Plmi,de qu4 cap.i6. 2«: 17.) inemendatum elTe. Volat hirundo perquam fimilis uolucri hirOdmt. Item miluus
etiam iuMil. fonima maria,pifcis ex argumento appellatus lucerna,lingua^ ignea per os ex«ta tran

uoferibit. quiHis nodibus relucet. Verba ifta,Itemmiluus fubitin fiimmamaria, loco fuo mota elfefufpi-
cor,ut fit hoc pado legendum: Volat hirundo fanc perquam fimilis ( uolucri ) hirundini, pifeis ex
argumento appellatus lucerna, linguacp ignea per os exerta tranquillis nodibus relucet. Ite mfl- Jo
uus fubit in fumma mariatuei uerba ifta. Item miluus,&:c. fi ita legantur ut in uulgaribus nofiris
codicibus extant,parenthefi eife includenda, SC reliqua ad hirundinem non ad miluum efie rete
renda.Pifci enim qui a noftris lucerna dicitur.lingua ignea non eft.neij is aliter in tenebris fplen
det, quam exteri pifces quibus oflea funtbranchiarum opercula, Quare non dubito quin a-quus
ledor,lucernx hirundinis^ palatum linguam® Si oculos contemplatus,fententte mex fubfcri-
pturus fit, Eft etiam aliud cuius admonitu ledorem uelim,nimitum neqj lucernam,necltliirun
dinem,Iinguaperosexertanodurelucere,quicquid dicatPlinius. Pifces enim linguam habent
affixam hxrentem^,prxterpaucos,ut delphinum, cuiliberaefi.folutaKexerta. Reliquas hi.

C rundinisparticulasperfequamur.Gulam breuem habet. Ventriculucum multis appendicibus.

Li6.t,i3,ni;ri. Pgljfg t]e(icaminhepate,corangulatum,Ouarubra.

., Volatextraaquamhirundo,nepifciummaiorumprsdafiat,utfcribitOppianus,Et Ariflo.

t teles-.Strident etiam marina: hirundines,a: fublimes uoianqhaudquaqua mare attingentes : funt

amiucap.?. enim

DcHirundirie. Lib.IlII. j-if

enim iis pennx longa Si lata. Stridoris autem caufa eft brancliiarum fciffiira parua SC ftricfla, agr
enim affatim per angufta loca cmiiTus, fonum ftridorcm 'ue adit, Eadem de caufa cuculus pifcis
obilrepit ut eodem in loco docet Ariftoteles.Pratcrea eandem ob caufim hirundo diutius in aea
re uiiiere’potcft extra aquam.qtioniam acr ncq; fubicd, nec]} affatim per angufta branchiarum fo
raminaingreditur, permeat^, «ingrefliisfaciliusintus retinetur., ,

HiruiSo carne confiat dura ficca^,qua multum nutrit, fed difficile cocoquitur. Hanc Athe= F
nteus Polypi, fen potius Pompili carni comparat. ( f'idi in CorolUrio A.drca finem. ) Qiio Athenai Lii-
loco inepiifsimc abutuntur nonnulli,ut hirundinem marinam polypo afsimilent, cum Athenao
ne per fomnium quidem, id unquam in mentem uenerit : nam fubftantiam cum fubfiantia , non
figuram corporis cum figura confert,ut in Thunno fufius declarauimus.Cum hirundo carne fit
** dura diutiusferuata tenerior fit Si melior, undefit ut Romam adueefia melior fit quam in litore.

Hirundinis fel contra oculorum fuffufionesualereipfefum expertus. G

Nequisfimilitudine deceptusprohirundineautmugilemaIatum,autquemiibetaliumuo- A
lantem pifce ufurpet,illius loci Athenai libro y.meminerit: Speufippus ait fimiles efle cuculum, tumnJo pifcis
hirundinem, mullum.Stcis,quemh;cdepinximus,cuculo,mullo^iColore,corporisfpeciefimi=£^yjJ^J«
Iis eft. longtfsimas latifsimascp pinnas habet, uolat extra aquam, cuius rei tefies fumus oculati, difjirat,
funt i teftes qui ad Herculis columnas nauigarunt, ubi tanta aliquando uolantium hirundinum Vohtm.
turba conrpicitur,Ut non pifces fed aues aquatiles elTe credantur.

DE EADEU, BELtbiilvS,

lo *

Hirundo Gallis Arortdelle de mcrUocatur,MafsiliehflbusLandoIa. A

Nullis horret aculeis,quatcrnis admodum grandibus alis in lateribus pradita. Grandi eft ut b
Cephalus capite,oculis magnis, orenon ita amplo, nullis^ dentibus refertotceruice plana: Vni«
cam fert in tergore pinnam,cauda; uicirtam,Lineam,quam alij pilees in lateribus furfum habent,
illa deorfum fub pinna gerit,quod nulli praterea pifei accidere memini. Hac enim linea pifcem
in partes aquales minime inteifecatnam qua ad uentfem fpecfiat.ea minor eft : qua uerd ad ter.
gus,maior.Ccphalum fere magnitudine aquar, ijfdem^ contegitur fquamis, Caudam bifurcam
fie latam habetlin qua peculiare obferuarenotam poteris , quod inferior pars , fuperiori latior fit,

IO Praterea, fi pinnas laterum ad caudam couertas, eas totum corpus longitudine pracellere uide.

’ bis.Squamas habet latas, nigras pinnas.Capur^ reliqua corpus ad HarengS accedit, Oppian,
Lolligo,miluus^rapax,8imitis hirundo.

Volat ( inquit Plinius ) hirundo fane perqua fimilis uolucfi hirundini. Nobis alioqui rarior, c
netj adeo cognita, nifi propter natura miraculum ( quod tam grandes alas habeat ) homines eam
Cccam afleruarent, Si in domibus fufpendercnt.

COROEtARIVJt,

Miluus a Bellonio pitfius hirundinem Rondeletfj pfopius refert, quam hirundo air eo pitSa, i
qu.a ad iceleton forte fatfia eft, non ad uiuum pifcem. miluus autem Rondelettj diuerfus eft.

Sunt qui pifcem quem V eneti Lucernam uocant,Miluum efle credant, Bellonius. ipfe uerd Lu
cernam Venetorum,Cuculum facit. Pifcem Roma Nibio ditffum, qUem promiluo exhibet
Bellonius,muIti ( inquit ) contendunt uocari debere hirundinetfed quum ferat minaces aculeos.

Si pinnas fpinis munitas, non uideo quod redfeita efle pofsit. Sic illetqui forte hirundine pifcem
fine aculeis effe putauit,ex eo quod ab Gppiani interprete Lippio mitis cognominatur,libro pri
mo Halieut.ubi de pifeibus udantibus feribit poeta ! Lolligo,miluus^ rapax. Si mitis hirundo,
fed Oppianus ipfe nullum huiufmodi epitheton ei trihuif.TtvHAsfii^maii/ n
Rondeletius hirundinem cotjcit efle lucernam,Se Plinij locum, ut ad fuam opinionem quadret,
mutare conatur, nulla codicum fide ei fuffiagante. Quin Si hodie uulgd Venetijs alium pifcem
hirundinem uocant,(rondolauel2ifilauulgus dicit,) alium lucernam.Nos de Lucerna qupdam
yo fcripfimus iam in Cuculi hiftoria,8e plura in L.elemento addemus, ubi iconem quocj exhibebi.
mus. Hirundinem nocflu lucere,ita ut Rondeletius fcribit,non dubito : fed non continuo omnis
qui no(Sulucetpifcis,inhocetiamgenere,Lucerna fuerit. Vidi ego Lucernam Venetijs ab Hi*
rundinediuerfam,no«f}u in cubiculo meo,mortuamquocp recens, oculis lucere. NonmeIa=

tet, inquit V uottonus, locum Plinij ( libro 9. in fine capitis it.&T principio capitis 17.) a nonnuLPfixj/i»* i'
lis aliter diftingui. Sunt enim qui italegant: Volat hirundo perquam fimilis uolucri hirundini:
item miluustut fcilicet hic finis fit illius capitiSiDeinde alterius principium: Subit in flimma ma,
ria pifcis ex argumento appellatus lucerna , 8<:c. ut fcilicet diuerfi fint pifces miluus SC lucerna.

Nos a uetufiis exemplaribus non recedimus.Et certe Plinius ipfe libro jx.cum lucerna inter ma
rina numerat,miluum nonnumerat,Hac ille. Atqui Sigifmundus Gelenius,qui Si ipfe nihil, ^

6o ex uetuftis codicibus fummo iudicio in Frobeniorum Eafilienfi aeditione immutauit,eam ledio
nem quam V uottonus reprobat,afrerit,ab initio capitis 17. iic annotans:Has uoces, ite miluus,
adiunximus fini prtecedeniis capitis , qqas inde refeflas nefeio quis non fuo loce affuit. Hera

fid De Aquatilibus.

Hirundinem adfceliton effiBam cum im olim
hAheremJ}k etiam a^^onerelihtHt.

S«

molaus nihil hfc aniiotaiiit.iVIaflarius fimili
terut Vuottonus legit. Ego Gelenio meo aU
icntiot*j6^ codicu quos ipie reciuus eft autho=
ritati-.cui &: phrafis ipfa accedit, magis Plinia,
na, ni fallor, fi has uoces item miluus ( fubau.
di,tiolat,) in fine capitis i6.1egeris. Sed ha co
iedura funtnoflra. aliorum oppofita conic
dturis,ne quem illoru moneat authoritas, quo
minus res in medio relinquatur, aut in noftra
potius fententiam eatur. Hirundo pifeis lu.
cerna ualde fimilis eft,lVlaflafiuS. . pi

fcis quidam eft, Hefychiiis &: Varinus : forte
idem qui hirundoitiel qui xstiif'.

id eft labeo,ex mugilum genere fuerit, ^ G r{

CIIS quidam non ineruditus Venetijs yctui/liex
ptfcem Italice caponem dici mihi narrabat, K
Ijiecies eius duas haberi, maiorem ac minore,
ego caponis nomen cuculo 5C fimilibus qui.
bufdapifcibus,( quoru fpecies cade qujhirun
dinis,fed ala breuiores funt ) attribui puto.

Hirundo Venetijs rondolauel zifilauocaf,in
Sicilia rondinetqua tria nomina etiam aui hi.
rundini tribuuntur. Vefpertilio marinus tam
natatilis quam uolatilis eft, Niphus, uidef au*
tem hirundinem pifcem intelligere, que Ron
deletius a Gallis etiam aliquibus uefpertilione
uocari tradit. Lufitanis peixe uoator, ucl
potius uolator,uocatur. Mafsilienfes nomi
nis Graci extremas fyllabas adhuc ex antiqui
tate fua recinentes , Lendolas appellant, quaii
Chelidonas, Gillius. f Germanice nominari
poterit etn ©ci)TO<llmftf4),uel «« fltegen&ct
3t«tflfc^.De alijs Germanicis nominibus hu*
tus generis pifeium plura leges in Cuculo,Co
rollario A.

Chelidonias pifeis alius eft, qui pelamydt
comparatur, durior ea,&:c. Videfupra in Ele.
mento C. Chelidonias pclamydu genuseft,
quem dC tricone appellari diximus,IVlairarius.

Horcynus maior fimilis eft chelidonif duritie
fua, Diphilus. Idem yitudSvx pifcem polypo
fimilem memorat, &lc. ubi uocabulum depra.
uatum effe puto,&; non fed llcMvlw le

gcndtim , ut in Chelidonia pifce declaraui. _

Hirundinis pifeis, quem Chaldai uocant<x6w<
yfKiAvixy, caput habere fert pifeis coeleftis iux
ta Andromedam, Theon in Aratum.

MalTarius ex Strabone repetit hirundines

(hirudines dicere dehuiti&d^i^S enim Grxcelegimuf)^
inquodamMauritaniacfluminegignifeptenumcubitorum,8fc.

ChelidsSn pifeis eft paruus,Kiranides. BclloniO fua hirudo nullis horret aculeistatqui Kon
’ deletius fus& caput in binos aculeos,& branchias in totidem definereferibit. Vnicamfert/n
tergore ( ter^o dicere uolmc 1 pinnam, Bellonius. at Rondeletio duas in dorfo erigit. Fel habet fc-

orfum aiecore inteftinis comiiTumtVuottonlis, nimirum ex Ariftotelishiftorfeamm.i.iy.ubt

Rondeletius de altjs quibufdam pifcibtis probe hoc dici putat,de hirundine & paflerc non item:
Videinfra in PaiTcris hiftoria ex Rondeletio circa initium. Henricus Stephanus , Cai oh ti*

lius multtiugx eruditionis uir, hirundinem pifcem ex Italia fuperioribus annis pulcherrime p^
tftum ad me dedit, alis in latum,pifcis nimirum uolantis fpecie expanfis : ea colorum uanetate SC
pulchritudineutucrbisexpHmcrcfatisnonpofsim, Circuli oculorum tres in pMura apparent,
medius rubet,interior &: extimus ccrrulei funt.Rubent & oris interioraiSi: cirri uelim pinme e* 6o
xiles fub branchijs.Pinn? omnes, 8f cauda qtiocj?,maculis rotundis elegantifsime diftinguuntur.
Alarum ftrix fcu uirga ctSrules funt, inter has partium alix uirides, alix n/grx,alix ad luteum

DeHirundmc. LibJlIL 5-17

colorem tendunt. Macula: in eifdem rotunds, alis maiores atro colore fplehdeht , minores alis
cocrules funt Sic. Similem huirjfpecic, coIoribUs diuerfum, pleriftjj partibus magis rubente,
Io Vo£rlcrus’ciuis meus, clarifsimi uiri loannis filius, itidem ex Italia ad me mifit, hirundinis no

mine,quanui;eruditiquidammi!uumeirearbitremUr.

Membranis uolant humentibiis hirimcJincs mmar», Phnfu5. Ex pifcibus uolahtibiis loU
Ifcrnes fublimius dC longiore trad^ii per aerem feruntur, hirundines humilius uolant. accipiti es

vicro

yticx

' naulo fupra fummam aquam maris tolli folent,ut natentne ati uolitent dubites, Aelianus 9.
•xOppianiHalieiit.primo. unde alas accipitrum, quam hirundinum breuioreselTcconqcio.
'Euolave autem tum folenqcum in mari quippiam metuunt, Aelianus ; »« TctgSSTOfflf/ iy^

IO vvtIu/Wui. HirundoinnauigiaudiseuntiafaepeUolitat,Maflarius. AhsOdeJl pinnas Utas)
habet a; a*d amcena elcuatur aeris, Albertus, Q.uatiior cubitis extra fuitunam aquam pifccni

hunc eminentem in Gallico littore maris interni uidi ad iadum lapidis uolarc, Gillius. Pifces
etiam uolantcs in mari nafcuntur,( inquit Cardanus libro io.de fubtilitate.uidctur autem non dc
aliis quam hirundinibus fentire,) quos ego uidi. Parui funt, dC alati.alas habent iuxta branchias,
iongas utipfipifces,palmo fcilicet ampliusiquae dum hument, pifcem fuftinent : cum liceantur,
decidunt. Gregarim eunt , Sf cum Oratis inimicitia intercedit. Multi iuxta Bernudam leu Gara

zam infulam inueniuntur. ,

Intercedere cis inimicitiam aim auratis, in C.iam diximus.

In nauigia uelis euntia fepe uolitant.nauts uero pifces huiufmodi captos folent templis offer
io re ac fufpcndcre.Maffariiis. Mox uolat fuper undas in tempeftatibus. His multis emergentia
bus fimul,&: iterum fe fubmergemibus, norunt nautae, qui uentum & tempefiatem futuram pra:

^'^^ChcHAonOegoheledeiUiKtinChdidmUpfceex^ofuiipolYpo fimilis, fuccofuo bonum colorem
6cit,S<:fangumemmouet,Diphilus.

Chelidonis philologiam in Hirundine aue dedimus. ^

Mitis hir undo, Lippius Oppiani interpres dixit, ubi Grarce legitur Mln hoc eft ma= Epitheta,

rina hirundo, ad differentiam auis.

Chelidone fi quis aridam portet in naui,erit uelocitef currens, Sf ( uoti ) cOmpos in omnibus c,
rebus, Kiranides.

j» XtaiAVitt pifces Epicharmus nominat in Nuptijs Hebae. f.

Cum inter Brefiliam&Portugalliamnauigaremus, tandem omnino meridiem vterfus defle»
ximus.iniicnimus^ paisim plurimos uolantes pifces, qui alios forte perfequentes fugiebat, dcn=
fis agminibus.ita utcateruae alite circiter centenos, alia: ad millenos caperentur. Eorum aliquan»
do unus SC alter in nauim noftram incidebat. Longi funt circiter pedem, fpecie fere gobij fluuia»
tilis illius, quem muftclam aliqui uocant,non plene adultitcute Ia:ui,pinnis in dorfo geminis : Ex
''am,peradla anno Salutis I ^^4 9.
e Oflracion.

H.a,

«.ilio miMajVJWVll» ..IVim-AMtim Mm4I.^T,X

nauigarfoneKamburgenfis cuiufclan
HOLOSTEVS pifeis Nili.uide

DE HOLOTHVRIIS. RONDELETIVS*

} A Z A conuertendis Ariftotelis libris dc Hiftoria, partibus, generatione animalium,
J 8^Theophrafti libris de Hifior/a&^caufis plantarum Latinam linguam locupiccio*
SIH rem,auid^iorcm^ reddere iluduit. Sed quoniam Latine feribendo Grgca maxime fu=
giens, nominibus Latinis omnia exprimere uoluit, aliquando tenebras rebus ipfis of»
fundit, ita ut de ipfis difficile anceps^ iudiciu reliquerit. Jd quod in Holothurijs & Tethyis dilu
eide apparet:Gr::ecis enim uoeibus abftinens uertibula iiocauit,Callos,6f Tubera.

ucrd ijfdem nominibus Latinis exprimit,( «r hho quano hiftonts, cap, 4.) ex quibUs uoeibus rerum
confiifiofc.quitur:neqj enim eadem funt oAs3ae«r,qu^c T«5va.Q_uarc diuerfis nominibus uocanda
fuenmt.Hanc fencenciam noftram Ariftotelis autoricate confirmamus. De Holothurijs enim ita
jo fcripfit t ijSLv }^ij^ccHivHTK^',o7oi/ Tce cAsSae^fC.MuIta iaxis quidem

folutaruntjueruntamen immobilia, ut oftrea, dC qux Holothuria uocantur, quibus defuo qUa:*
dam addit Gaza ita interpretatus. Non defunt complura quze cum abfolura funr,mouere tamen
fe nequeunt, ut Oftrcse,& qux tota fimplicf,mitiori^ tefta operta, uertibula appellantur,& Cal»
Ii,aut T ubcra.De Tethyis uerd fic lib.4.de hift. cap. 6. T<e th^vk Twoii/ Travraj/

7nzi'^o‘TKT(uj,KlKfV‘:’Tfctt'y^cw7Sii.’(jiwoiJ ( •ntrsonot^^^ Tocfiosfxx^lJ ^ iurafu c>hf ft.ee*

flAlfSvTtUSTriTpoUs'^^ flSp«K*.QuCC Tea
thya dicuntur, inter hsc ( teftaw) omnia naturam maxime particularem (peculiarem ) fortsta funt*
His enim folum uniiicrfum corpus tefta occulitur,quae inter corium dC teftam mCdiac eft natura*
Qirare bubuli corif modo fecatur, faxis igiturtcfta fua adhxrct. Quare cum Holothuriorum
^0 genus a faxis liberum fit, T cthya ucrd his affixa fint, non dubium quiri Ariftoteles diuerfas res
effe exiflrimauerit.Idem de T etby is fcripfit P]iniiis:T ethyae torminibus dC inflationibus ruccur=
tuht.inueniunturhe in folijs marinis fugcntes/ungorum uerius generis quam pifcmm.Ex quO

A

Gazam Holo*
thurU G' Tfsi
thyaresdiufr^
faSi ijfdcm ta*
tinU fiominif». 1
interpretando,
confiidifje.
VcrtiltiiU, Coi
li,Tub(ra.
Holothuria. _
hib.t.dekijit
cap.u

Tethyd.

Lih.p.eap. §i
Plinij locui
mendatusi

5*18 DeAquatilibus'.

Ioco,etiam fi corruptus fit, fatis clare colligitur T ethya bxrere.Sic uero emendat, ut pro Tethy*
legamus Tethya.ex Ariftotcle, dC Athenaeo. Cui emendationi illa etiam adiungenda, ut pro fd.
lijs,fcopulislegamus ex Ariftotelis locofupra citato,maxime cum fungis comparet, qui lempet
hrerentes reperiuntur. C Inveniuntur tethja etiam in mujto marino, aut alijt in herhte foliis ue marinis, Vuotm
tif.y. c<¥.+7 tonm.Fide in Ttthyts Elemento T.) Holotli uriorum uerd alibi meminit Plinius;Multis eadem natu
ra quafrutici,utHolothurijs,Pulmonibus,SteHis.SuntigifdiuerfaHolothuriaaTeihyis.Qua«
refeparatim de ipfis agendum, idcp inter Zoophytadeutrifej, quia minimum fenfus BC motu»
habent.

BB HOLOTHVRtORVM PRIMA SPBCIB,

RONDBtETIVS. !•

r Paucifsima funt ab Ariftotele Plinio de Holothurqs literis prodita, ab alijs nihiljquia inter 1«
c B cibos non habentur, fed in litoribus negleda iacentr

Sunt autem Zoophy ta faxis non hterentia, afpcro corio conteda,

B Id genus quod hic proponimus altero extremo obtufum eft 5C planu, in quo rofepidac ima»

ginem infculpta efle dicas, circa quam funt acetabula. Inde parua appendix mollis dependet,
Pifculentuodoremrellpit, nec minus ingratumac infuauem quam Lepus marinus. Altero eri»
tremo tenuius eft.Intus partes omnes funt indiferette.

B

G

CaROLLARtVM.

Bcllonius Holothin-ia Sf T ethya modo cofundit, (ut Maflarius qtiocp a Theodoro deceptus,)
modo res elTe diuerfas fufpicatur ex Plinio.Tethya Theodorus uertibula Si callos conucrut, hO
lothuria uerd, tubera, Vuottonus, qu® eius obferuatio uera efl libro 4. de partibus animalium,
capite quinto, ubi holothuria interpretatur ttiberattethya uerd uertibuia,cademcp alibi callos. At
hiftorite lib. i.cap. !. ut Rondeletius obferuauit, omnia htec Latina nomina holothurqs attribuit;
ubi etiam de fuo addiqtota ipfa ( holothuria dico,) fimplici mitiori^ tefta operta effe. T effato» i»
rum quidem generis ea effe nondubito,quoniamlib.4. de partib.anim, loco iam citato , teflato»
riim differentias explicans, ipforum quocp inter alia meminit ; quanquam ipongiarS ibidem,

non

DE HOBOTHVRIORVM SECVNDA SPBCIB,
RONDBLETIVS,

Inter maris purgamenta id reperf,quod h!c repracfentattinqUod quia uita,integumenti afpea
ritate S: duritia, partibus internis indiferetis cum Holothurio conueniat,HoIothurior5 fpeciem
efle puto. Altero extremo caput diferetu habere uidefrotundu, os in medio rotundu, rugofum,
quod aliquando dilataqaliquando coftringif.Sequitur coipus crafsius,aculeis mulris rigens ; ui.

detur in caudam deficere,excuiusutraq! parte duxfunfappendices,pedum,pinnarum'ue loco,

fed differentes. Superior enim ftiitflior eff,in ambitu incifa,in acutum definens,ad quam a cerui»
ce produtfla eii lineataltera latior ubitp.Harum beneficio motUm aliqUem habere uidetor,cuius „
prorfus expers eft primum genus: quod aliquando acetabulis fuis,faxis haret, fed foluitur : quO '
differt a Tethyis qux femper hsrent firmifsimc,Uel faxis,uel oftreorUm teftis.

DeHominib.mar. Lib.IllI. yig

non tanquam eiufdcm generis, fed quod (imiliter fere ut trthya, in medio plantari! animantm&
seneris ambigant, fed integrum ( fere ) Ariftotelis locUm recitari non abs re fuerit. Tethya ( in.
quit ) parum fua natura a plantis differunt.funt tame fpongtjs uiuaciora.C^BTiKil^rtis», hoc eft pro.
pius adanimalia accedunt.)Spongia quidem cum adhatrendo tantum uiuerepofsit,abfoluta au.
tem nequeat uiucre.fimilis plantis omnino eft. C^uac autem holothuria uocant, SC pulmones, at.
que etiam plura eiufmodi alia in mari, parum ab ijs c a plantis ) dilferunqfua ipfa abfolutione. Vi.
utint enim fine ullo fenfu, perinde ac planue abfolutat.Nam & in terreftrib.plantis funt nonnulla
eiufmodi,qu* S>C uitiant & gignanf,aut in alijs plantis, aut abfoluta, quale etia eft quod Parnafus
fert uocatfl a quibufda epipetriS.hoc enim diu uiuere poteft,etia a paxillis fufpefum, Hsc Arift,
C oAsSuffW , genus ( animalis ) marinu , Hefychius & V arinus. Vocabula compofitu efle ap.
parcefed unde 8i qua ratione,no uideo.esvjcuoii 3C Hefychius interpretatur, impetuofum,

fallentem, bcllicofum,audactm,forte,magnum,U^idum,libidinofum,cupiditate in aliquid proa

clitiem.Sic SC lm!&‘ Ag« dicitur; SiWeii/'©' iA*«s,?l 7r5At(«it«f,45f TjJifojBj/,. i<Ji a-s/sma.Sed Smjha}

libidinofumfignificaqKSsi/piapitoxtiqtj&l^tt genituram. Holothuria quidem Rondelettj, prae,
fertim fecunda fpecies,genicalis utrilis quandam fimilitudinem prae fe ferunt: ut holothurium di.
flum uideri pofsit, qtiafi toto corpore fuo ad huiufmodi fpeciem conformatumt Niphus non
cum tethyis tantum holothuria, fed cum urticis quocj confundit.

de hominibVs Marinis, et pri-

m V M DB HONACHO ET EPISCOPO

pifcibuSjCx Rondeletio^

DE PISCE MONACHI HABITV, RONDELETIVS*

5 N T E R marina monftra efl dC illud
quod noftra aetate in Norcuegia captu
eft mari procelIofo,id quotquot uidea
1 runt, ftatim monachi nomen impo-

jofueriinta

Humana facie efle uidebatur, fed ruftica 6C
agrefl/jcapiterafo SCleeuij humeros contegebat
uelufi monachorum noflrorum cucullus , Pina
nas duas longas pro brachijs habebat» Pars infia
main caudam latam deflnebat, media mulco es
ratlatior,fagi militaris figura.Hanc effigie mihi
dono deditilluftrirsima Margareta Nauarr^Rc
gina, generis fplendore,ingenijjdodririae,uirta
tisjfummaepietatis laudibusitacumulata,utom
40 nes eius xtacis fpecflatas SCilliiftres fceminasfu*
perarit. Ea a uiro nobili effigiem hac acceperat,
qui flmilem ad Carolum quintum Imperatorem
in Hifpania tum agentem deferebat : ille reginae
affirmauit fe monftru hoc in Nortuegia captum
uidiiTepoftgrauifsimas tepeftates undis Sc^flu»
dfibus inlitus eiedum,locum^ deflgnabat Die
sum iuxta oppidu Den Elepoch, Eiufde mon-
ftripidurammihi offendit Gisbertus medicus
ex eadem Nortuegia Roma ad fe miflam, qu^
yo pieflura nonnihil a mea differebar» Quare, ut di*
cam quod fentio,qu^dam praeter rei ueriratem
a pitfforibus addita fuiffe puto, utres mirabilior
haberctur.Crediderim igitur monft rum hoc hu

manam formam eo modo referre, quo pars capitis ranarum:f um qtiia pofl: caput partes erant tfa
trinc^ lata:, hominum omoplatis refpondentes,mufcu!is mouebantur, qui cuculli monachoru fi*
guram reprxfentant;qualis in nobis fpe(ffacur fecudus mufculus omoplatas mcuens, fcilicet eas
partim ad iefe attrahens,partim attol!ens,cuculIi monachorum formam aptifsime referens. Ad*
hsc non fquamis,fed cute dura QC rugofa ueluti cortice contedfum putarim, quemadmodum dc
leone marino dicemus»

6q Efl; inter beluas marinas homo marinus, eft SiTtriton, Harum utrairis belua fit quam propo* A

Uimus,nonaffirmo.Dehominemarino Plinius libro 3i.cap, 11» libro 9,cap,y, Autores habeo
in equeftriordine iplendentes,uifum ab his in Gaditano Oceano mannum hominem, toto cor-

X A

5*20 De Aquatilibus.

pore abfoluta fimflitudme.afcedere eum nauigia nodiurnis temporibus, ftatim^ degrauari quas
Triton. infederit parres:&,Q diutius permaneat,etiam mergi. De tritone ibidem lib.9. cap.y. Tiberio

Principi nuntiauit Olyfsiponenfium legatio ob id mifla,uifum, auditu^ in quodam fpecu con.
cha canentem tritonem, qua nofcitur forma. De quo SC Vergilius;

Frons hominem praifert.in pifcem definitaluus.

Paufanias uerd tritone uidilfe meminit Roma, capite fpccie comolb, ut ranis palufiribus, etiam
coIore,ne difcerni tamen capillus a capillo queat ; fed corpore fquamofo, forma ucluti fquatina,
branchtjs fub aures,nafo hominis.ore ampliore, dentibus ferinis,oculis glaucis,manibus,digitis,

&C unguibus conchularum teftis limilibus,cauda fubtus aluum tiice pedum,ut delphini.Qua fa=
bulofa elTe puto. Eft Sf triton pelamydum generis magni.de quo cum thunnis dicetur.

DE PISCE EPISCOPI HABITV, RONDEEETIVS.

Honfirum aliud multo fuperiore mirabilius fubiungo,
quod accepi a Gisberto Germano medico , cuius antealF
quoties memini, quod ipfe ab Amfterodamo cS literis ac-
ceperat : quibus ille affirmabat anno 1 y j i.in Polonia tii-
fum id monfirS marinum , Epifeopi habitu, ad Poloniac
Regem delatum : cui lignis quibufdam (igntficare uideba-
tur, uehementer fe cupere ad mare reuerti , quo deduiSus
flatim in id fe coiecit.Sciens omitto plura,quat de hoc mon
liro mihi narrata funqquia fabulola efle arbitror. Ea efl ein
hominum uanitas, ut rei per fe fatis mirabili praeter uerum
plura etiam affingant. Ego qualem monftri aconem aece-
pi,talem omnino exhibeo: uera ea fitan non, nec affirmo,
nec refello, HaecRondeletius.

Vt funt permulta naturae in terris pro arbitrio ludenti.s
miracula:fic etiam in mari ob raritate,^ formae uarietatem
prope incredibilia eiufdem artifiefj monftra obuerfantur.

Quis enim noadmiretur, quod ab antiquisdeTritonibus,

Sircnibus,Nereidibus, Naiadibus, ac plerifcp alijs marinis
monliris feriptum eft f Vix enim fabulofa effe putant qui-
dam, quae de Tritone, quae^ deNereidibus tradunt uete-
tes,Bellontus,

COROLLARI VM.

Trimum de hominihitsmarinps in genere, deinde de
monacho & e^ijeopo.

De Tritone,de^ Nereidibus SC Sirenibus , quibus fa-
ciem humanam uetufias adtribuit,plura in fingulorum hifforijs , Elementis T- N, SC s. dicemus:
nunc deijsquilimplicitermarinihominesaquibufdamuocatifunt. .^.a

Alchufi efi pifeis habens formam humanam, non certa tamen de eo habetur cognitio apud
Arabes, Andreas Bellunenfis.

Rumor eft,poflremis hifce diebus in lSlornegia,ab infinita populi magnitudine, fquamis ar-
matum pifcem uifum futire,atcp humana facie : qui pofleaquam fecundum maris litus diutifsime
ambulafTer,confeliim in mare fe proiecerit,Bellonius,

Cum Venctijs effem ( inquit Gillius ) quidam Dalmatae, fpetffata fldeuiri, mihi religiofe te-
ftati funt,fe ad oppidum DalmatiiE,Spalatum nuncupatum, uidiffemarinu hominem:quife fpe-
dfantibus fummum terrorem inieciiret,cum fe in terram incitauiflet.ut mulierem , qus cireS lit-
tus forte tum uerfaba tur, corriperet : ueru ubi eam fugere prolpexifTetjftatim ad mare regreflus,
imam maris fedem petiuit. Eundem mihi defcripferunqhominis omnino fpecie fimilitudinem^ fa
gercre.Itemcp magna fide homines, qui ad mare rubrum permultum temporis uerfati elTent, fan
tfiifsima afTeueratione mihi affi'rmarunt,illic marinos homines fspe capi folcre,qucirum durifsi-
mis pellibus calceamenta tam robufla conficiant,ut ad quindecim annos durent.

NonigifquoddeTritonibus,&: Ncreidibus,hominibuscpmarinisiam ufi^abheroicistcffl
poribus in fermonem hominum uenit, nanum efle conflat. Cum ex Plinio, tum ex hominibus,

SC patrum SC memorite noft raeinam ( ut praterea ueteranos pifcatores,qui mihi teffati funt, cum
mare uicinum efi ad pariendas tempeflates,feex alto humanos gemitus fepe exaudiuifle:) cum
nuper Mafsilia: circm,pifcator SC fenex & probus mihi narrabac,fe puerum de parente fuo audi-
uifleregi Renato a pifeatoribus captum muneri miflum fiiifle marinum hominem. Et fimiliter
Alexander Neapolitanus ait.Draconettum Bonifacium ciucm fuum fibi narrafle.dum in Hifpa 6a
nia militarct,non difsimilem homine marinum ex Mauritanis Oceano adregulos fuos,fub qui-
bus llipcndia faceret, allatS fuifTejfeiiili facie, capillo fitlbarbahorrida, colore cccruleo,^ maiore

proceri-

I

DeHominib.man Lib.IIII. yal

proceritate quam humana, tum pinnis membranula Mterlucentc intertextis.

Autor innominatus qui de T erra fanda Italice feripiit, fc uidiiTe teftatur pifeCm capite infigat
nem humano, facie uidelicet, ore, dentibus, nafo, oculis, QC modica colli parte, reliquum corpus

omne a pifeium forma non recefsiile.

InTachninremotifsimo MofcouuiK fliiuio pileis qtiidam capitur, capite, oculis, nafo, ore,
manibus, pedibus, alijs^ ( partibus ) humana prorfus forma, nulla tamen uoce.qui, ut alij pifces,
fuaiie ex fcpracberopfonium, Aurorincertus itinerarij Mofeouuix lingua Ruthenica fcn'pti,un
de Sigiimundus Liber Baro interpretatus eft. Verum is parum fide dignum in quibuiHam itinca
rarij illius autorem iudicat,cum alijs,tiim illis quse de monftrofis hominum formis refert, pifoe^

IO humana effigie, de quibus etfi ipfe quoc^ ( inquit ) diligenter inueftigauerim, nihil tamen certi a
quopiam, qui ea oculis fuis uidiffet ( quamuis omnium fama rem ita fe habere praedicarent) cog-
nofeere potuf

SubGregorioa:Mauricio,in Nilo Aegypti fluuiouifafunt animalia humana forma, iiir dC
mulier.ufq; ad lumbos, qui adiurati per deum, a matutino tempore u% ad nonam fe uidendos
dederunt. Vir erat pedorofus, ruffa coma canis permixta, mulier mamillas habebat 8C cjcfariem
prolixam, erant nudi, Nauclerus. Idem habet Palmeriusinfuis Chronicis referente Vadia*
no m Melam.

In lacum quendam Pomerianae per inundationes maximas ( poft fouas maris tempeftates,
Cardahus in Varijs ) delatum pifcem mulierem, captum^, dC ad Edam eius regionis urbem de^i
ao portatum, Cornelius Amfterodamus fcripiit : cui ad muliebria munera exequenda , promptitus
dinem quandam fuiife recenfet, (mutam dC falacifsima fuifle Cardanus fchbit :) 319 aliquot poft
annos, cum eius loci mulieribus uixiifeifed ea nunquam loqui potuit, Bellonius,

Ad homines marinos Mofchopuli quoc^anigma pertinet,qiiod extat huiufmodi:
iyKv^<rxS Kco^rns^ov TnTAcCL^ «gcuj rijr©*

qJH Lu ww. h\fyxcxy.\w i'' Ir^oy viTn^x ■

kcu «TTtSVI/,

Derceto (At^xtTw } nomen eft cuitirdam deae,dc qua Diodorus libro j.Iiixta Afcalonem lacus
cftjubitempluminiignis des, quam Syri iiocant A6fxmt/f/,muliebri facie.reliquum uerd corpus
figura pifeis : cuius filia Semiramis a columbis educata fit. Ob id facras genti aues eas effe often^

50 dit Tibullus : Alba Palsftino facra columba Syro. Plura Gyraldus dabit in hiftoria deorum,

Syntagmate (.STal/fs in locis. Eadem dea aliter Derce uocat, a Syris AtergatisjHebraic^ Da=
gon in /acris biftorijs Reguni i.y.Idolum hoc ( inquit Munfterus ) ab umbilico 6c: infra, habuit &
guram pifcis.Tupra uerd figuram hominisiunde truncatis brachtjs habuit integram forma pifeis.

Venio ad Monachum pifcem a RondeletiO deferipttim, cuius fimilem fere iconem Ge, Fa^ mn^chui
bricius ad nos mifit,cum defcriptionehuiufmodfiPifcis hic captus eft iii mari Balthico iuxta EI= mar.
bosam oppida, quod quatuor milliaribus diftat a Coppenhaga, Danici regni metropoli. Caput,
collum,humeri,thorax,humanafpecie.capucrafum,ut monachi, de collo, humeris, thorace cu»
cullus quafi pependit, qui nigris 6c rubeis maculis fuit iiariatus. Cucullus deftjt in fimbriam,qua=*
liperizomateliimbos dC femora tegere folemus, brachiorum loco pinnx fuerunt, pedum qiioc^,

4.0 cauda plicis, Totius monftri longitudo 1 1 1 1. cubitorum.ad Regem delatum S^toftum obrarita»
tem dC miraculum afferuatu eft. captum anno Salutis m. d. x V f. Piduram eius typis quoa
que excufam dC publicatam uidi cum metris Germanicisun quibus praeter alia iam indicata ^ fa-
ciem tanquam Aethiopis nigram fuiife legitur;&!^ ueluti ueftem thoraci mducfia,fimilem illi qua
milTam celebraturi iacerdotes induuntUrj puniftis QC maculis uariam : thoraci inferius gremium
finuofom uelutiadutumapparitiflet triduo poftquam captus eft iuperiiixille; regi oblatum eius
iuflli a piefiore delmeatum,mde multos apographa in diucrfas orbis partes,ad futim quent^ amL
cum mifilTe. Eandem pidluram Hedior Mythobius quOtpjiUuenis erLiditus,nobiIifsimimedi=
ciBurchardi filius, cum lliperiore anno hac iter in Italia faceret, mihi attulit:qua cum praeter c^=«
tera,bxc etiam annotabantur;Monftrum hoc reti eodem cum harengis pilcibtis captum, regi

fo oblatum, a rege ad ducem Meccelburgi milTum ; inde piifturam eius ad Senatum Luneburgen=
fem peruemlfe, Bellonius addic:Tres tantum dies uixifTe aiimCjac nullam uoce edidiire,prx-

terquatnfufpiriaqii^damjfummummoeroremacliicffum referentia, Huic fimile monftrum
in Gallico etiam Oceano prope Burdegalas noftro feculo captum, Gallus quidam mihi retulit.

Ip" Monachum maris (inquit Albertus ) quidam dicunt pifcem in mari Britannico aliquoties ui*
lum.ls in craneo habet pellem albam, 8^ circa eam eft niger circulus, ficut pili monachi recenter
f, ^ mandibulas habet ficut pifois.Hoc animal blanditur fuper mare euntibus,doneciL

liciat, 8d in profundum demergat, 8^ faturetur de carnibus eorum.

Ne<^ hoc quoc^ pt^termiteendum, quod in Batauinis annalibus de pifoe Epiicopo IcriptUiti Epife^^m
m,quem prope Poloniam annO i cj i, captu fuiife Cornelius Amfterodamus Gilberto Phyftco
60 Romx lcripfit,acRegiPoIoniaj oblatum t cuius corporis magnitudo, facies accultus talis erat
omnino, qualem uidemus Epifoopi cuiufdam Romanijfua mitra, fuisffi reliquis ornamentis iii*
autiliguram,Bellonius. *

X ?

5'22 DeAquatilibus.

MONSTRVM MARINVH, EX TABVIA AHA»
imprefla in Germania olim,

Monflrum hoc marinS iiifum eB Roi
tns in Ripa maiori, tertio die Nouebris,
anni Salutis milleiimiquingenteflmiui»
cefimitertij:magniludinepuenquinque
nis,ea omnino Ipecie qualis h!c exprimi
tur.Eodeanno,Septembris die X V II I.
quanuis fereno, nimbus ingens Neapoli
tanto impetu SC abundantia cecidit, ut
damni inde illati ratio inirinort potuc=
rit,&;c,

H o R c Y N V s, alq Drcytlus feribut
fine afpitatione. Vide in Thynno,

DE HYAENA.

Y AE N A , quadrupedis 8C pi=

^ |fcis nomen eft,Hefychius&Varinus. XtfmjiiMuitsajifniivmiu, poXm J'’ ^ jtlUn
P I *f</teivii;i<u,Oppianus libro y.Halieutic.terreftres feras cum marims coparans. Idem^®
SJI libro primo cete cnUmerans.Ksroifloj/ ijiS®- imm nominat, cum lamia,maltha,arietibus
&: canibus. Vnde maximum quidem, uoracem 8C crudelem hUnc pifcem in mari efle apparet;
fit' ne uerd proprie cetus, dubium efticum alios etiam pifces magnos, qui cete proprie didia noti
ftint, ibidem adnumeret poeta. Hyaenam pifcem nominat DionyCus in Opfartytico.item Nu
me nius in Halieutico, Kxi/ixsMa Jr6><f «, TpiytJm n, Athenaeus dubitare uidetur

utrum tria haec nomina vimi«,vs,SC trium, uel duorS uel unius pifeis nomina fint. Ego

hyarnam aliquando eundem cum glanide pifcem efle conieci. quoniam quadrupes etiam hysena
( ut apud Ariftotelem legitur,) alio nomine glanus.j.ATOO-jappellatunut pluribus fcripfiin Hy*
na quadrupede A. Bellonius,qui glanidem & filurum pifcem unum exiftimauit,hy*n* etiam
nomen ei adtribuit. YmWt/tniis^/Aanwoim, Epicharmus in Nuptijs Hebes, Sya=^®

nam ( Hyaenam puto dicere uoluit ) pifcem Graeci recentiores choerillam interpretantur, hoc eft
porculum, Hermolaus in Plinium. Hyaenam pifcem nonnulli centrinam efle putant, Hermo=
laus. Quaerendum an Rondeletij aper marinus,hygnac,Uel porci. Uel capriici ( quo cum pluri»
ma habet comunia ) fpecies forte fit. In Septentrionali ad Scandinauia Occano, cetus quidam
VlyMcetiM coumaruit anno domini iyj7.efBgieporci,quemfuprainterCetehyaenamcetaceanominauit.
a Fe" ' ' ' • - ~

H.e.

Hy/ca.

'el hyaente adhibeturad oculorum cicatrices,fufFuflones,8d alias hebetudines, apud Aetiuiri
7,111. fedhyxnac quadrupedis, non pifeis, acceperim : ex qua alia quoij multa remedia ihQtia»
drupedum hiftoria indicauimus.

Si pifeis hytena: nuncupati ( eodem qtio terreftris nomine ) pinnam dextram ad homine fom
no confopitum admoneas , fane quam eum ipfuffl perturbabis. Etenim formidolofa fecundum +•
quietem ipeclra dC fimulacra uidebit.acerba^ infomnia perpetietur, Aelianus de animalibus i j,
a6. ^ In hyetio C hyxnio ) lapide fculpe aquilam dilaniantem pifcem hymon ( hyaam ) & fub la»
pide mitte radiculam hyperici herba:, extremitatem penna: alaru aquila: uel accipitris,K clau»
dens habebis magnum phylaflcrium ad omnes affeflus matricis, S^c.Kiranides i.io,

DE HYCCA ET HYSCA.

Y c c E S maiculino genere, rsiws.utAnchifes.uclHyccafotmihino, As» utif«(i»,pi*
fcis nomen eft, ut ex diuerfts ab Athenaeo prolatis authorum locis iam apparebit.

Nam quod apud Hefychitim &; Varinum u»©'lcgitur,ut Aoyg-.non probo.interprey»

tantur autem erytbrinum pifcem. Zenodotus Cyrenaeos ait •ny vkkLu uocare cry»

thrinum.Hermippus uerd Smyrnaeus in ijs qua de Hipponade fcripfit,hyccam (vsstv ) pro iu»
lide accipitiK captu difficilem efle ait,( Se taxim unde Philetas etiam dixerit toiliA'

tJsK» H ussij/ ( forte imy propter uerfum) » J;/ siMiu K»Atsis(i, Antipha

nes Colophonius. Ymla CallimachusinEpigrammatefacrumpiiccmnominat.eMfifiMitf»
usK»t. ^ H tnrk^oyJlvKmi iyi,\miAxi,utu^iyky^ey PtypiiiAaiofJieoj/.Numenius, Timgus hiftofia IJ,
feribens de Hycearis oppidulo Sicilis, fic nominatum id ait, xif Ims 7‘S!' \Axttt

tSi -ny ■7i7Ky,ijiSvs ivfsp dit lutAst/fAfej ussst, sfli Twas iyKviss,</y as «WiOKfiRvat ixkx^ty myciirxi xt yxiUy,
Athensus. Sunt qui hyfcamliuehyccam,hoc eft porculum, pro fturione capiant, Hermolaus,
fed illi folam uocabuli affinitatem, argumentum fux fententite habenttnec merentur audiri.cum 6«
hyceam fturionem faciunt. nam alius pifeis hyfca eft, quem fiurionem efle non negauerim. Id ue
rd nomen haud fcio an apud alium autorem,quara Symeonem Scthi in hbro de alimentis, repe*

tiatur.

DeHydro. LibJIII.

HyfMyin»» X inquit Symeon,) pifiris qui comuniter »3^« nominatur ( Porculum inter*
preiatur Gyraldus ) fuccum phlegmaticum di prauum generatiquanquam multi fuauiter eo ue±
fcantur.tanquam cognatione quandam cura nofira natura habeattac Cmile uel potius analogum
inpifciiim genere nutrimentum exeo, ut inter t^adrupcdes ex porcis j homini accedat, unde
& nomen hyfca fetuum uidctur abhys quod porcu fignificat. Condiri debet hicpiicis condimcn
Iis calidifsimisj&i uinum fuperbibendum^tenuifsimum uetuflifsimum®,Hac ille. Itali etiam
iluriones paruos , porcellas appellant. ^ Gyllilci pilees quidam iiint Heiychioi apparet autem
diminutiuum hoc elTe a gylio,tdeft porco,

H Y G R o P H OE N I x.uidePhoenix.

IS hydrbchoe s,y‘4”>:i<sK, pites, Hefychius K Varinus.Videmr autem hoc pifeium om*

nium epitheton elTe.uel per antonomafiam pro piicibus poni pofle.

DE HYDRO, ID EST SERPENTE

fAtVSTRI AVT FLVTIATILI,

RGNDELETIVSi

Erpente j iit in terrajita in mariVacubus, paludibus, fluutjsna&tmturKuiuunti
Demarmisalias.nuncdepalufiribus,fiuefluuiattlibus,dicendura.

. Serpens aquatilis,»^©- ab Ariiiotele nominatur, Gaza Natricem conuertit,fimi* a
h-ter&apudDiofcmidemRuellius.

iaum Vergilius libro II r.Georg.fic depinxit, mp.i.

Bft etiam ille malus Calabris in faltibus anguisj

Squammeaconuoluensfublatoped-ore terga, "

Atep notis longam maculofus grandibus alutimt
Qui dum amnes ulli rumpuntur fontibus, dunt
Vere madent udo terrte ac pluuialibus aufiris.

Stagna colit, ripis^ habitans hic piicibus atram
Improbus ingluuiem,ranis^ loquacibus explet.

Vocatur ^Cherfydrus qUOniam in aqua&Tin terta degit.inhuius .

appellatione PlinipnonconuenitcumArilIotele.Namf»<i)»,'cAriftoteli(lib.i.dehift.cap.i.)eftE«Wm Ari*

l-utris,Flmio ucro(lifoji.cap.7.)ferpes aquatilis,fic enim fcribitiEnhydris uocatur a Grecis Co fiotcU quadm*
Itiber m aquis uiuens.Et alibititem Enhydris. Eft autem ferpens mafculus 8C albus. EUndem his P«.Plmio feri
duobus locis ferpentem intelligi declarant uires, quas fimiles omnino utricp tribuit,ijs fere uer-
bis.bnhydris.inquit, uocatur a Graecis Coluber in aquis uiuens. Huius quatuor dentium fupe*
foperiorum gingiuas fcariflcantiinferiorum, inferioribus. Et : Item Enhydris
dis, blt aute lerpens mafculus Si albus.Huius maximo dente dentes dolentes circurafcarificant.

At in iuperiorum dolore, duos fuperiores adaIligant:ediuerfd,mferiores.
ya Serpens fluuiatilis in longum ualde accrefcit,coIore uario eftmam uiridi,flauo,albo, cinereo #

notatur,quauarietate a terreftribus differt. ■ , > > B

muhiabAnguaiisS&t!®"''’™‘“"“™""^"™‘’''‘"“'“°™”P''*"™“‘’S"“^

COROLLARIVli, r,E HYDRO, CHERSYDRO,

natrice, hYdra.

r '"Aquatilium hiftoria de Serpentibus etiarti aquatilibus ieribere ui*

Ium elt, addam & ipfe hoc m loco qua inter noftra de ferpetibus Collectanea reperiiplura forta&
is aut certiora quadam in libro de ferpentibus traditurusiprafertim fi Bellonn ( qui multas exte*
° adiuitjin quibus coplures a ueteribus memorati ferpentes inucnitintur ) de cifdem

eruationes adanturmam apud nos quidem dei gratia pauca ferpentittm foecies, quas noffe
acienus potuerim,deprehenduntur. Serpentium alij terrefires funt,alij aquatiles, quanqusm

X 4

A

Uydm>

Cherfydm*

Vydrd.

Kxfo^Cst

Boa,

'^n^c.

5-24 De Aquatilibus.

maxima pars fit tcrrcftris,cxigua uero aquatilis, fcilicet fluminum incota. Sunt eflam maris in.

digcnatierpentesterreftribusiimileSjArifloteles*

f Y^-^-.oifstos S^®-,id eft,Hydrus,genus eft ferpentis, Hefychius SC Varinus, Accipitur
quide hydri nomen apud Grtccos pleruncp pro certa fpecie,qute in aquis dulcibus dcgit.uerum
Aelianus marinos etia hydros dixit, quos alij ( ut Arrianus in Periplo) fimpliciter c<peK
Indicum mare ( inquit ille libro i6.cap.8.) hydros gignit marinosXacus etiam (nimirum IndiieMa.
v(u.marinotlacin & filfis tccef irim, non meiiterranms aut dulcis itpix ) hydros maximos producunt.
Solinus etiam capite yy.hydros marinos nominat. Quam Latini natrice, ST Diofcorides hy«
drum uocat,Nicander Chcrfydrumappelareuidetur.hicinlocisparum aqua babctibus aut pa.
iudibus uerfans, ranis infeftifsimus exiftit.Cum uerd palus iam Solis ardoribus exiecata ell:,tum i»
in arido uiuens, mortiferam plagam infligit, Gillius ex Nicandro. Canit aute Nicander limilem
efleCherfydrumafpidi.Scholiaftes IWs interpretatur tum Ipecie corpori fimiles, tum magnitu.
dine parestK hydrum ait primum eiTe appellatumtpoftea etiam Cherfydrum,qudd in utrocj ele
mento uiuat.Cum Sol aquasin quibUs degebat, ficcarit,Kitc-3»S’ iy ^ xfjirea ■natSs 4(!<fxfcs-n ih» «=
pjow, Nicander, hoc eft,tum uerd in terra manet fqualidus Si decolonquafi in aqua pulchrior co-
lore Si nitidior fit. Cherfydrus principio in aquofis degit locis (inquit Aetius) unde & hydrus
appellaturtpoflea uerd ficcos incolit locos. Si compofitum cherfydri nomen inuenit. redditur^
feipfo feuior.Caterum Gmilitudine eil afpidis terreftris paruac,pr2terquam qudd ceruicem non
ita latam habet.hoc ehim infignefolum afpides praehis habent, Sophocles alibi hydram, alibi
echidnam nominat ferpentem qui latfit Philodlete, quare inquirendu, an duo haec unius ferpen. 1»
tis nomina fint,Euftathius.mihi quidem ptoculdubio ferpentes duo diuerfi uidentur, echidnam
uerd dixiffe poetam fpcciem pro fpecie,uel ipcciem pro genere accipiendo, ut fatpe fit a poetis,
hodie etiam uiperarum Si natricum nomine tum uulgd,tum eruditi quidam abutuntur. Vipera:
quae aquas habitat ( id cft Colubriapatiles ) parum aut nihil ueneni retinent, Gardanus. f Enydris
(melius Enhydris cum afpiratione) Plinio coluber efl in aquis uiuens, lutrix a Theodoro diifla,
Hermolaus in Plinium. Vide in Lunra quadrupede A. Miror ego cur nouum potius nomen
Gaza cominifei uoluerit,quam prifeo natricis uocabulo uti, quo Cicero,Columella,Lucanus SC
ali) boni authores ufi funt. aquatilem autem efle ferpente etymologia indicat, a nando uel natan-
do didam. Natrix cum fpeciem anguis fignificat mafculinum quotj inuenitur, Prifeianus li-
bro y. Etnatrix uiolator aqus,Lucanus libro g. Et natrix inimicusaquis,Mantuanusin AI J®
phonfo. Cur deus omnia noftri caufa cum faceret ( fic enim uultis ) tantam uim natricum ui-
peraru^ fecen't,Cic.4, Acad. Natus Si ambigus coleretqui Syrtidos arua Cherfydros.Lu
canus. ^ Hydra, foemina eft hydri, Perottus. Hydram ( Lernteam) fe arbitrari Paufanias feri-
bit,fcram magni tudirtehydros excedentem alios,Ca:Iius.Sed de hydra illa ab Hercule confeda,
paulo pdft feorfim agetur. Hydra,. «E uipera,Heiychius : qui hydram, etiam hydru in-
tcrpretatur,a;iuxta alios cherfydrum. Aelianus etiam hydras ( foem.genere ) in Corcyra pro-
creari dixit, ferpentes uel afflatu uencnofos,qui chelydri uel dryini uidentur, f y'.fl-«A«5,ferpens
aquaticus.Hefychius. K*fojvj,hydra,apud Cretenfes,Idem SC Varinus.

Boa ferpens eft aquatilis, quam Gra:cihydronuocant,a quaidi obturgefeunt, Feftus.

Nota eft in Punicis bellis ad flumen Bagradam a Regulo imperatore balliftis tormentis^, Ut op +•
pidum aliquod , expugnata ferpens cxx.pedum longitudinis, Pellis eius maxillte^ ufep ad belliS
Numantinum durauere Romaeintemplo.

Faciunthis fidem initalia appellatteboaetin tantam magnitudinem exeUntes,utdiuo Claudio
principe,occifie in Vaticano folidus in aluo ipeiSatus fit infans. Aluntur primo bubuli lacftis fuc-
cOjUnde nomen traxcre,Plinius. Solinus capite o(ftauo,boam a cherfydro diferte feparat, Ca-
labria ( inquit ) cherfydris frequentifsima eft : Si boam gignit, quem anguem ad immenfam mo-
lem ferunt coalefcere. Captat prima greges bubulostS^ fi' qua: plurimo ladie rigua bos eft, eius fe
uberibus inneiSittfucftucp continuo faginata,longo feculo ita funebri fatietate ultimo extuberat,
ut obfifteremagnitudini eius nulla uisqucat.poftremd depopulatis animantibus,regiones quas
obfederit ad uaftitatem cogit, Sdc.ut Plinius. T urpi boa flexilis aluo, Mantuanus. Boa uel y»

Boua (utrocp enim modo dicitur ) ferpentis genus eft,Perottus. Albertus boa morfumtiene
natum & malignum ciTe fcribiqficut Si aliorum draconumtin quo fibi non conftat,nifi librario-
rum lapfus eft.pauld ante enim boam de genere draconum tertij ordinis elle dixerat. Venenum
autemtertij ordinis ftatuit,quodmininuimfi't, Sinon curandum. Ge.AgricolaboamGernia»
nice^ilnteinterpretatur.BotE < inquit idem ) ex natricum fiint genere. aluntur primo ( Plinioau
thore ) bubuli ladlis fucftu.funt enim nihil aliud quam domeftica: atqt uernacute natrices, f In
regno Senegae mira: magnitudinis abfcj pedibus Si alis inueniuntur, quales boas eife diximus,
Cardanus. ^Boa appellatur morbus papularum,quum rubent corpora; fambuci ramo uerbera-
tur. Opinor ( inquit quidam ) morbum eife hadenus incognitum,qui uulgo rubello dicitur.
Crurum quocp tumor uiae labore colledl us,boa appellatur,Fefius. Boua fiue Boa morbi genus 60
eft,cum corpora papularum multitudine rubent, ad fimilitudinem eorum qui boa ferpente idii

obturgcfcunt,Ignorauit hocFeftus Pompeius, qui boamfcripfit efle crurum tumore uise labore

colle*

DeHydro. Lib.IIII. ysy

co!le(5tum,Perottus!qui papularum, quibus corpus exafperatur &: rubet, genera duo defcrib/t:a<:
a Grscis hydracia nominari fcribiqab hydro ( ut quidam exiftiment ) cuius irtus huiufmodi pa=
pulas excitet cum tumore. Ebuli folia contrita, & ueteri uino impolita, boam fananqid ellru»
benteis papulas, Eli Sd Boa meretricis nomen apud Athenatum libro ij.Bcfl!, IMuniterusin
trilingui LexicoZephanomen Hebraicum, pQy, hydrum interpretatur: in didlonario autem
Hebraicolatinoafpidcm,autregulum;nocentiorem efle addens quam fitnachafch,id eft ferpens
Itmpliciter di<3us.

Barbara aut corrupta cGratco nomina apud Auicennae interpretem, item ArnoIdum,S(: AI.
bertum leguntur liactHandrius, Andrius, Audrius,Abides, Tyrus animal aquaticu eft, uo.

10 catum trihane,Albcrtus, Echidrus, ferpens in aqua degens, Syluaticus, ^ Afpifticon, id eft
ferpens qui degit in aqua propter uehementiam ficcitatis fua.ldem,

Hydruni,Chcrfydrum Sd Natricem Ge. Agricola Germanicmnterprctafnrtttet.alij TPrtf.
fctlKJtcr/WrtffctfdjUn^. Eliota Angluschelydrumrtf{4jn4))le Poloni hydrum uuodny ,
uuaz,id eft aquatilem ferpentem, Al^rtus Naderum ferpente nominat,quafi Latinam uocem,
qus 3 Germanica deflexa eft, Angli Haber proferunt, noftri n4ter. apud Vincentium mona.
chum Belluac.Padera nomen corruptum eft, ut dC Pader,& Panthera, pro Nadera, Videtur au.
tem Germanicum nomen a Latino, quod eft natrix, fadum,

Q.UK nam fit ferpens a Germanis proprie riaut ditfta, nili cherfydrus fuerit, ignoro. De
ea qua apud Vincentium Belluacenfem, Si innominatum de naturis rerum feriptorem reperi, '

10 hucadferibam. Nadera eft ferpens in Germania , craflamento brachij, colore tientris aureo|
dorfo uirenti.Huius flatus adeo noxius elfe dicitur, ut fi uirgam receter cafam ori eius adhibeas
in cortice uirga uefica fellea excitentur. C^uin & fulgentem gladium ori cius admotum , lingua
uenenoinficinquodufcpadfummiimgladij delatum, tetro cceruleo^ colore ipfum tingit, ac fi
flamma uiolenta corriperetur. Hominem ii in pede momorderit, momento uenenu per corpus
omne fpargitur. Vim enim habet igneam,quarefemperfuperiora petit: Sc cum ad corpcrticne.
rit, cadit acmoritur homo.Remeditim inuentum eft, ut morfus pedibus fufpendatur, capite de.
miftb.ita uenenum afeendere non poteft. Locus infetflus excinditur, & medicametis fanatur
ger,Ha£cilli. Naderam ferpentem (inquit Albertus ) aiunt elfe ordinis fecundi (hoc eft ue.
neniinterficientis,licetnonintrapaucashoras.)Inuenitur in Germania, duorum amplius cii
jo bitorum longirudine, 8i crafsirie brachij humani fub cubito. V enter eius declinat ad cinereitate
{ ile loquitur ) auream, Si dorfum uiret aliquantulum. V enenum eius ferpit ex loco morfus in to.
tum corpus, nili citius excidanir. dicitur etiam inficere uirgas SC gladios contatftu lingua, ita ut
colorem eorir immutet. Si nadera inuentre fuerit , urinam propriam cum fudore equi in bal.
neo propinato, Ex Germanico libro manuferipto.

Tiberius fagacifsimusfenex C. Caligulae ingenium ita perfpcxerat,ut aliquoties prsdicaret, «rS:.
exitio fuo omniumqj Caium uiuere:8i fe natrice ( ferpentis id genus) pop.Romano, Phaethon,
tem orbi terrarum educare, Suetonius. Natrix uocatur herba, cuius radix euulfa uirus hirci

redolet, Plinius. ^ Natrix proferpente:Lucilius lib.i.Si natibus natricem (penulnma l)reui,ji pros
he legitur.fcuticatn 1'orce aut uirgam tnrelltgit, ^ua jerpentts tnjlar curuetur mordeat ) imprefsic crailam
40 capiratam.^Ljod fi' pro fcemina nandi perita acdpiatur,nomm eft produci, Defpauterius.

a Saxonibus dC alibi uocari audio ierpentem magnum, ip cubitos longG, percraiTum,
umdem,colIo uarium, innoxium fere.Eundem quo^aut alium ei fimilem, alio nomine
nncr,td eftferpentem domefttcum nominant,( noftri proferunt) in huius capite

utrinc^ aliquid eminere aiunt ceu murium aiiriciilasjnon elfe nocentem, circa domos uerfari:
oberrare nocftu pOtius. parci eis a plcrifcp.fxpe magna caudse parte abicifla diu eos fuperuiuere.

Hic forfitan Myagrus ueterurn fuerit:quem cum alrjs ferpentibus plerunc^innoxijs Nicander in Myagrui.
Theriacis numerat, dC U? ( multis coronis dC lineis iniignes, Schofi) cognominat. Scho=
liaftes Mi^o'3«eae,ideftmuriuuenarorcs efle fcribitA alio nomine /otoias dici. ego fcriben=.
dum aiTeruerimjtd eftdomefticos.Nam apud Polluce legitur. Mures-ac ferpen^ Orophias*

5'o us dicuntLir,qiu circa ^ocpds C hoc eft aedium tetfta ) iterfantur, eas^ erodunt, Varinus ex

ocholqs in Verpas Ariftophanis. Mures quidem ab hoc genere ferpentum captari uerifimi:-

A domos degat, ubi uitfius alius non facile fupperit. Spathiurus quoa ferpens spathiurus*
Aetio,limiliter ut Pareas innoxius, ( non enim interimuntmorfi.r,fedinfIammationem tantu in»
ducut,) muics come^riex crafto in cauda abit tenue, latu caput habet. In locis iuxta Chalcidem
praecipueinuenitur.Dicfiusfortequodex corpore crafsioreS^ latiore ipathxinftarin id eft:
caudanijteni^^m definac. Nonien'TC?n? ab Italico ancca fatftu uideripoteft.Videinfrain An»

gue:unde a Ocbl4n^fortafsis,coronantibus aliquot prxpofttis. Idem fcilicet fuerit coluber

Vergili) Georg.j. Aut teefio afluetus coluber fiiccedere dC umbr». ied de colubro plura dica in»
terius. ^ Plura occurruntde ferpente domeftico noftro nigricante, partim exauditu hsec dum
60 conderem,partim ex infpedione alias mihi animaduerfa. Circa Lucarnum dC Verbanum Ia»

cum, ideo non occiditur in uinetis, quoniam infeftus eft muribus, quin mufeis eum infidiarf
audio, unde non myagros modo a muribus,fed a muicis etiam uocari poterit. Aliqui iii

quata*

5*26 De Ac|uatilibus.

ItaWa ferpente nfgrum appellant , ut Matthiolus Senenfis , uulgo Serpe nero ; alij ab eode.m co.
lore Carbon ucl Carbonazzo. Circa V erbanum Amiroldo uel Baron, ( fed Baronis nomen
Pares potius conuenit.dc quoinfra.) Luirtani Cabra,(iue a carbone, fine a colubra per tnetathe
fili faflo nomine, fed aliud id genus cfie puto.morfu ehim occidere aiut. Galli Anguille dehaye,
id cft anguilla fepium. Homines fere non lsdit,nec impetit morfuifed cauda uerberat, ut qui

percutitur ab eo uideatur fibi fe baculo percuti. Requirit a Matthiolo ad remedia morbi Gallis
ci. Capite Sf cauda amputatis, ( Inteftina qUOt^,uifcera, pingue & fel auferuntur,) corpus rcliquu
ad remedia quaedam editur. Aluntur a nonnullis furfure in ampullis uitr eis. Circa domos & fler,
quilinia uerfantur,caloris nimirum gratia, & in qfdem aliquando pariunt. Vaccas aliquando

ftigunt cauda cruribus earum circumplicata. Ante annos aliquot ex pago s^oj^cit ad lacum 19

nofirum fito, Maio menfe ferpentem hunc ad me delatu his uerbis defcripfi. Caput ei latum eft,
compreflum SC refimum. Color in fyncipite cinereus, obfcUrior quam alibildorfo toto cinereus
color obfcurus.Maculac utrinc^ ad latera nigra:, oblonga, paribus interuallis. maximas autem SC
latifsimas fplendentes maculas nigras utrincp in collo gerit. Latera capitis pofl oculos ceu calli
quidam emincnt,ut de aipidibus feribit Nicander. Poft medium corporis ante principium cau»
dtc.fquamte magis difiantific ut appareat inter fingulas cutis mgricansialibi uero admodum con
ferfe funt.Lingua nigra, bifida. Longitudo totius pedes hominis mediocris tres cum dimidio.
Collum anguftius,uenter percrafliis.LateriSfquamte parte ima Silatiores funt.Sf paululum can»
dicant. Venter fquamashabettranfuerfas,iiautfemicircUlisfquamofiscompa(!}usuideatur.Il!o>
rum quidam in extremo maculas nigras refulgentes habenqquse per interualla ordine inter ob.>
longiores laterum maculas ( de quibus iam dixi ) cohfpiciuntur. Sunt autem ilii femicirculi ua»
rij.in fupino capite pania & multa fquama alba.deinde in collo femicirculi albi,cum paucis ma
culis nfgris.hincdorfumtierfus plus eis nigri, minus albiinefttpaulatim ampliante fe nigredine,
hoc eft plus ipacqobtinente,dccrefccnteautemalbedine.Eft autem iftauentris nigredo, prafer»
tim qua longius a capite difcefsit,obtufior,ncc ita Iplendet ut in maculis quas pradiximus.Cau»
dalonga digitos viij.paulatim attenuatur.initium eius ftlpinaparte maxime confpicuum eft, ubi
delinunt femicirculi, excrementi foramen patet.deinceps aute inferior eius pars, binis ad exi.
tum uftj fquamis conflat, fuperior pluribus 8C minoribus. Dentes habet multos , paruos , ferra,
tos, duplici ordine.

In Thermis noftris ad Lirnagum fluuium fitis angues aliquando repehuhtUr.in ipfis balneo. 50
rum alueis.a quibus tame neminem hadlenus lafum audiui. Ego catulos tantum binos uidi, ini.
tio Maijjdodrantepaulolongiores.colorefufco uel cinereo obfcuro, Vnius cauda paulatim fe at.
tenuabat,a!terius ucrb uentremuerfus incraffabatur citius,qtia: forte fotmina erat, V enter albus
maculis nigris diftinguebatur , ut in altjs fere ferpentibus. OcUli adhuc pulchri SC integri erant,

( quanuis ante biduu occifi elTent,) paruupars media albicans, ambientibus circulis duobus pal.
lidis.fiue ex luteo albicantibus. Caput longiufcUlum, non latum. Redemptores balneorum qui
cauere uolunt ne alueos fubeant.laminas ferreas crebris pertufas foraminibus emiflarijs addunt:
per hateenim caloris defiderio irreperefolent. Satis magnos fieri audio. Vnum ex his pitfln cum
apud me uideret Bellonius, hydrum eflTe dicebat. Similis quidem 8C Rondeletq pidlura eft, fed in
noftra non adeo in exilem & longam tenuitate cauda definit, &: ceruix minus craflTa eft : nili per 40
atatem forfan increfeat, Solent enim capita in minori aetate proportione maiufcula elTe.

Aliud ferpentis genus apud nos reperitur, (cuius clftgiem hic exhibemus,) quod fimiliter in
aquis aliquando reperiri audio, K apparere interdum per lacum a felibus denominatum noftris,
ueloci natatione tratjcere.Colore fere cinereo funq&i ad magnam longitudine peruenitmt, craf.
fitiem uero minorem quam nigri noftrse regionis ferpentes.Nota eorum infignis in collo macu.

Ix candicantes e pallido, torquis inftar,non tamen abfoluentis circulum. Inter utrafep maculas in

DeHydro. Lib.IllI. 5-2-7

fummo cmrids anguftum efl: mtcrftttiiim, duarum forte fquamularum, ubi tnaculz utrMcft tart»
quam trianguli forma in acutum delinunt. Dentes omnino exigui, K fere inUilibiles ore

«n duas partes dilTedOj&ifupino infpedo, apparebant: funt enim interius, hamati retrorfum-
Maciitac nigra fplendtda utrincg ungula poft torque funt. Vidi huius generis unu, Septembris
decimo mihi allatu, tres dodrates cum quatuor digitis iongS , alias etia maiore ; uenter albus eft,
prafertlmfupcriori parte, C quam pedtis dixeris, oblongum, album,) inferius nigricat. Macula
latera uerfus nigra funt.Dorfi c^or fufeus uel cinereus eft.Caput limum, deprcfliim. Has natri.

CCS torquatas aliqui nofiratiuni eft natrices uenenu infligentes uos

cantunfenores Germ ani, prae ftirim Flandri,©c|)it4c&cn.Iideniuaccarum ubera (utueteres de
10 bois feribunt ) abhis ferpentibus fugi aiunt, SC poftridie fequi fanguinem. Eofdem aliquando in
dormientium ora irrepere fertur. homines illos, quos iiibicrinr, liiauiter canere. Elici aute ler»
pentes,fi fupra ladis feruidi uaporem hiantes fe contineant. Non morfti tantum, fed aliridione
etiam patrium quas inuaferint, nocere audtotdegcre ferme in pratis & locis umbrofls : interdum
inaquis uelha$ipfas,uel fimillimas.uocemacdere fatis fonoram,iimilem rubetarum quaruiidara
uoc>,fed magis continuam SC fuauiorem. Ego huius generis ferpentem torquatam,unam ali=
quando uiuam habui,prope finem luntj meniisiquac poftridie quam mihi allata eft,oua quatuor.
decimpeperit. Eratis annus admodum pluuiofus : quamobrem plurimos huiufmodi ferpentes
apparere aiebant, f Hydros Chriftophorus Encelius interpretatur Xlltfcrc tfr4t»ett Wdlter-
f^lrtll^cmid eft,aqua.ricos ferpetes noftros ( Germanicos) coloris fufei. Angli 'SPutter rtbci:
lonominanriltaliMaraffodeaqua. °

Acontias,ut aiunt, idem eft cherfydro ferpcnstqtii in apa, deinde ) multo tempore in

iicco degit, SC omni animantium generi iniidias molitur. Huius cautio in faciendis infidns eiuf.
modi eft, ut fecundum uias publicas abdite lateat, perfaipe etiam correpens in arborem afeendat;
ibi^ fefe contorte condudens,SC in orbem coardans,caputcp in fpiram occultans,ut prietereunl
ics tacitus ex occulto perfpexerit,in id ipfum quod prsctcrit.iiue fuerit beftia,fiuc homo fe iacu.
lctur.NamuaIetfaltu,utuiginricubitorufpatium tranfilire queat, protinus® ad eaqua:faltaap=
petit,tnharefcat,AeHanus8.i5.deanimaIibus. Qtianquara autem nullus aliorum authorum
quod fetam, acontian eundem cherfydro faciat, SC ferpentes diucrfos elTe ipfe etiam fentiam quo
niam tamen pauca de ijs ueteres prodidcrunqomnia hucadferibam ; eo maximkofilio.ut dodi
5° in externis regionibus uiri,ii qui haiclegcremecp propter fiudium meum amare dignabuntur
de pluribus qua: inhocde hydro capite fcripli,C propter aliquam ad hydrum uel nominis uel rc’i
cognationem ) matme me admonendi docendi^ occafionemhabeanqut Serpentium quoqj hi.

ltoriamohm,lidcusfauerit,plenioremconfcribcremihiliceat.f Acontias Ammianus Marceb

imus inter Aegypti ferpentes numerat. Nicandro ««srTtW innoxij funtfcrpcntes.wiiflTiiiiraV.

TJte ^Tjofc^emqut Scholiaues annotat : qui tamen SC alia quatdam animalia eodem nomine dida
ait,«5st 7. •w«K9TO«;quaii infinuct.acontias ferpentes, alioscurfu celerrimos elfe, eosm

innoxtosiahos liero non curfu, fed ciaculandifeimpctu. Nos inter /nfcda nouimus cantharides
quaWamparuas,colore fufco,in hortis,qus feipfas cum crepitu quodam eiaculantur,tad:c prte.

Acontia:ferpentes,qui&;i«9™3.ia quibufdamdicunf,Hefychius. K«V=

40 ’^^©'^nisqu®dam,autcoturnix:&genusferpentis, Hefychius SC Varinus. Videtur autem
cum ler|3entem ugnificat fic nominari quafi «ksVtja©- : quo modo feriptum nomen ma*
f!/ illud apud Hefychiiim temTt^os, ^ Serpens eft quae Graecis Acontia(iW«it
atoio ^i^^snen.jedmeUus Aconttas gen.majc.ejfenurtprima declinatione) appelIatur,quddiacLiliucl fa*-
gutaj modo in hominem profiliat.de hac cum nihil a Diofeoride proditu ftt,fciam^ eam in Italia-
repennjnon alienii duxi de eius hiftoria ac ueneni curatione, ea hoc loco c6memorare,qux: ex
probatis authoribus excerpfisHanc ita^ deferibens Galenus, libro deTheriaca ad Pifonem , in-
quit, conaas ferpensjubi fe multum extenderit, ( modum qm fe eiaculamr, indicat. Aelianu^s etiam li^
i>ro S.c^.iS.de ammalib.cumjerpentiumgulam anguftam & ot>longam ejfe dixiffet.ideoi ipfas cum dhuingelium
ejcendere uolmt,celJas & ere£f as feconjiituere, extrema cauda nitenteSiUt in almproclmor delabatur cibu^imox
50 tacu osjerpentesmemorati^ui iacuiorum infiarjemeti^fos iaculentur^tanquam hi quoti eodem modo-, corpore Actiusi

Mcetextenjoereaoq,tdfaciant,)ceiii^cn\umc^^^^ -C -

A j j- f " V ‘•*-“‘M“^«'“““'-'^*P'^**^w-si»uxliensficperimir.Hicc,lit Ac»

ip is tra ^‘Jyjferpens eft duorum cubitorum magnitudine,figura autem craiTa in tenuem

a eun e, co ore uin i ( Graceputo xAoigcf/ legi, quod nome non folum uiridemjed etiam luteum colorem fipni^
kca e,mi ijqm em co tsjed luteus eJi.Et re&e Syluaticus:%liliaresUnquityerpentes funt, quorum 'co

lorfnper cimmtMem.e l pPcohr mtlij) pr^fertim iuxta Uentrem,ut milium colore relirat.unde SC
cnc trias, loc e mi laris appellatur, Aetij codex lih.-^.cap.iyicemhrrteshahetintitulo,eenchrUiiie

emtexm^ Aiunt hanc fortiorem fieri cum milium floret. Porro ubi fe ad lardendum parat, exten.

I eip an^acue ^tuacuIumuibratumcorporibusinuolar,atcfehocmodouerberat,(?nor(iffr).Ad
luiusmorfurn omnia qua:deuiperadidafuntfequuntur accidentia,ati:B etiam grauioia,aded ut
° ^ defluxus confequanf,ac grauior item mors fuccedat. Cxtcrum

medtafimihter eadem qua ad uipera morfum his conducunt. Eft qui referat inter recentio. Hifiork,
s non obfcurus author,quod cum pallor quidam mifcllus, fub cuiufdam arboris umbra allate

Hijloruu

Deeurtgti.

CcnchrUf,

528 De Aquatilibus.

media quietem fomnum^ caperct.cuius focij non procul oues pafcebant, ab acontia, qua in
borcm arcedcrat,ita percuffus fuerit in finiftram mamillam, ut illico perierit. At focij audito per=
cufsionis fonitu.uifo ferpente.quem noueraqfuper defundi peidus, relido grege in propinqua
rus,pauore territi, aufugerunt. Reperitur hoc fatuifsiini fcrpeniis genus, ut quidam mihi retulc.
runt.in quibufdam Calabriae K Sicilite locis, ubi ipfum incolae a fagitta faettone uernaculo nomi
ne appellant, Hucufcp Matthiolus. Serpens qui in Lemno Sagittari uocaf( inquit Bellonius)

iseftquem uetcres ( Latini )Iaculum dixerunt. Sed Lemnij noncoueniuntcum Andrijs Si Pa.
rijs in huius ferpentis nomenclatura, V erus quidera lactilus maculis nigris dorfum diftinguen»
tibus pingitur, quae oculum plane referunt, quales in T orpedine oculata etiam nota: conijiiciun-
tur Bellonius in Singtilarib.lib.i.cap.ji, Etrurruslib.xcap.14 (ubiiconemetiam huiusfer. n
pentis ponit) laculum in Rhodofe uidiife icribit, maculis exiguis ( non maioribus lente , nigris
rotundis, oculi inftarcirculdfingulas ambiente candido, jquales in paruatorpedineapparenqdi
ftindiS.A Griecis ( inquit ) hodie Saetta,id eft Sagitta Uocatur: a T urcis Ochilafine, j ucteribus
( Grateis ) Acontias. Longus eft tres palmos, nen crafsiorparuo digito, color efi cinereus , & ad
ladis colorem accedit,fub uentre omnino albustfquamis per dorfum, laminis per uciitrem fimi*
liter utin reliquo ferpcntiuni genere digeftis.Collum fuperne nigricat, liaeis duabus albis diftin
dum, qute cum a capite incipiant, per totu dorfum ad caudam ufep extenduntur, ^ laculum ex
arborum ramis' uibrarimee pedibus C U ‘fl ne fedes nofiros e terra imiadant ) pauendas tantum ferpen
tesjfed &r mifsili uolare tormento,uulgatum eft,Plinius. Etnatrix uiolator aquae, iaculi^ uo.=

iucrcSjLucanus, ^ laculum dicunt Plinius SUorachelTeferpentem tdztum imnhecTlimm dicit, i»
jed dum fe uihrat & iaculatur uelare uideritunde & Lucanm iaculos uotucres co^ominat)in arboribus latere,

& inficere frudusarboru ( exidonett jcn^tonhut nemo hot tradit ) ita ut omne animal, quod inde gu-
ftauerit,moriatur. A ddit lorach hunc ierpentem effe duorum generum ; unum morfu line fenfu
doloris interimeretalitim uerd, dolore diuturno fatigare, & demum confeqtii mortem. Vtrofque
efle ordinis primi, Albertus. Idem: Altynatyti ( inquit ) ferpentes dicuntur, ficut & CafezatI
(alias Cafezaci,in C.Iiteralib.if.deanimalib.ubi ha:c duo nomina no omnino eifde ferpentibus,
fed duabus uniusgeneris fpeciebu.s attribuit) parui,brcues,8f minuti:fed perquam aftuti,callidl
& maligni:qui quandoi^ occtiltantfe inter folia fub arboribus, ut inijeiant fe tranfeuntibus fub ar
boribus,&r interficiant eos, ut fcribitAuicennatatit fi hocncnpoflurt, procedunt ex antris &;in«
filiunt in tranfeuntes. Colore ad rtibedincm declinant. Morfum eorum conrequitur dolor uehe» jo
menstqtii a loco morfus ferpit in totum corpustSif qui morfiis eft,moritur : quamobrem funt ora
dinis primi. Acoran ( corruptum pro Acontias ) iaculus ferpens, Syluaticus. Acontiam
Germanis ignotum Ge. Agricola putauit.Ego quanquam ferpentem ipiiim hoc nomine a ucte«
rib us defrriptu non nouithiftoriam faltem fiue eiufdcm,fiue alterius ferpentis fimilitcr fe uibran.
tis. recitabo, quoniam apud nos cotigit, SC hominem a ferpente afflidum ego ipfe uidi. Ri-
uus eft fatis magnus in agro T igurino,(Siiltt nominelS:: denominatus ab eo pagus Qriuttfcl&e:
luxta hunc tum riiium ttim pagum, ante paucos annos, ferpens quidam baculi crafsitudinCj&f
tria aut amplius pedu longitudine, in rufticu frondes illic colligente infilire conatus cft,corpcre
in quatitor fpirasfcu arctis^ couolutoi^d ille cernes facco,que in uftim colligendi fcrcbat,rclido,
frigit.Scrpens autem profilijt fpacio circiter xvi.pedum , non tamen attigit rufticO. Deindectim 40
facci accipiendi caufa rediret,ferpens denuo in eum proftliens,brachium cius finiftru totum fpfr
ris fuis implicauit,( parte cauda’ adhuc dependente, collo aute eredo.) id^ comprimendo (non
fatis memini an nudum, indufto tedum fuifie puto ) adeo arde conftrfnxit, ut ueft/gia fpirarum
imprimerct.non tamen momordit, nam ruftictis ftatim altera manu capite coprehenfum abflr*«
xit rciecit^.Brachium uerd pauiatim putrida quadam fanie contabefeens carne nudatum eft,8f
tandem curatus atger omni carne putrida extrada per chirurgum pulchre reftitutus eft,quotan.
nis in eo brachio bis uenam incidere iulfus.fluit autem fanguts crafius S( niger. Haec ego ab ipfo
rufiico audiui,& plurimas brachij cicatrices uidi. Serpentem carbonario quem pidum ofiende»
bam,fimilcm fuilTc aiebat. Idem mihi retulit ferpentes illic circa Glattum fluuium effe cum
diademate flauo uel aureo in capiteiintrare illos interdum aquam Si pifccs uorarc prxfcrtim fub y»
lapidibus latentcs,ut gobios fltiuiatiles aut alios. Compledi cos fpiris fuis lapidem , ut fuga pifei
nulla pateat, fic eum capere. ^ In V ngaria ( ut narrauit mihi loannes V itus Vngarus iuuenis
pereruditus ) reperiunnir ferpentes breues.duorn palmoru longitudine tantfi, nulla cauda. Vul«
gd decurtatos uocant. aequali per tot2 corpus crafsitudinc. Hos in homine eminus, etiam iaculi
■ inftar,infilire aitint. V eteres quidam ( ut Actius ) amphisbaena Sf fcytalam ferpentes, non eX

crafsis in caudam tenue abire, fed aequatis crafsitudinis per totfi exiftere dicunt, ut nccp cognoa
fcant uidentes eas iuxta utracp parte caput aut cauda fint fita. f Ausvnxs herba qua canes a ferpen*
tibus niorfi rurantur, 'Varinus.quaerenduan haec eadem quae dracontium (it,id eft dracunculus.

lam quoniam A etius acontiam alio nomine cenchriten quocp uel cenchriam appellari dixit,
quod milium colore referat,8d cum milium floret maximeuigeat, eadem digrediendioccafione, 6»
de ferpentibus etiam a milio denominatis nonnihil adferemtis. uel «lyjjiw, genus eft

ferpentis, & hydrus, Varinus. NominatSi; a Lycophrone xtyKiVst, A Lucano Plinio cen»

chris

DeHydro. Lib.IIIL 5-29

chtfs. Ccncbrincs 8C maxima magnitudine eftjBf leone uocant,Cue qudd eius TqUamm? uartis NiraMrt
maculis diftindse funt, (hc leoniiuf non anumir.mfi forte LilycK,porum omnia memhra nmiiflorihm cya
neo colore diJlinSis ornantur, ut refert Aelianus:) iiiie quod cauda etetfia fe ad pugna incitat, itue etiam
quia leonum more humanum fanguinem exforbet,Ginius ex Scholijs Nicandri. Etmoxex
ipfo poctalln maximis caloribus iniidias pecori molitur per montes.Caue quantumlibet magno
animi robore lis, neue occurras.neue contra hunc pugnes : ne ille te implicatum cauda flagellet,

&r iugulis utrinij aperds fanguinem exugat,Qiiin potius fugias,non tamen retSaifed diuercieu«
lis,flexionibus^ befti^ curfum retardes. Nam ierpentum hoc genus cum redla iter facit uclociil
fimum eftjCum autem uiam fepius fledit, tardius ferpit, ( propter corporis nimirum longitudi»

IO nem.) Hinc Si Lucanus libro 9.

Et fenipcr redo lapfurus limite cenchris:

Pluribus ille notis uariatam tingitur aluum.

Quam paruis tindus maculis Thebanus ophites.

Nicandcrnonaluum eius modo,fed totum hunc fcrpentCrnuarium eiTecariittln Lemno (inquit
& Samothracia ( fic enim Eot/rop Jlo^atei^ey interpretatur ) infulis fitis in Thracio iinu, ceuchrinen
ferpentem oblongum reperies : quem leonem uarium fquamis diftindu appellant ; citius maona
eii corporis gf crafsities 8C longitudo. Mas ntyi^baiae ( malim per iota in fecunda ) -Mas

taetsy xmAxfm-n «pWAw;. Tei -n rtoMsfapey^maVm mj.irpl

tfiy.Ad huius morfum caro putrefciqferpit^ per membra putredo, &: hydrops Uentre cS dolore
10 medis circa umbilicB grauat, Hatc Nicander. A Diofeoride Cenchrus, «iw©- uocaf : quani? bio/corii
facile «6yjs«t/ prOKtyj5waredoxtj.;ijir«s: iielpro ney^teu, a redo feribi potuit ; quorum

utriimuis magts probarim: Aegmeta qui Diofeoridis uerba tranfcripilt, «wiVuv habet. Cenchri
morfum C inquit Diofeorides ) qui UiperinO Itmilis eft, putridum ulcus fequitur.Carnes* antea ut
inaqua inter cutem, praetumida, defluunt. Lethargo corripiuntur, &: ueterno prefsi fomnos ra.

ptant.Erafiftratuseosiocinere,tnteftinoieiuno,colo^conflidariauthoreft.quippediiredisip=.

fis omnes fere partes corrupta; reperiuntur.MorCs ab hac ferpente (voi xiy;i5<,/hW,rurfus lego
) auxiliatur laducac frudus cum lini femine iiiitUs,6(: fatur eia trita,&: fylueftris ruta • dC fers

pyllnmcamAfyhode\ottitam.lnpoiU3UtemcOnkaim-.(7^llttmmusl)acexAemeta,&fmiliterle=

ga Hermolaus ‘Barh.)Cetntmxi] radicis drachmte dua cum Uini cyathis tribus , aut ariflolochte ra.

50 dix fimiliter.item nallurtium C uh^d'auoy,,Aegineta.‘Dtofcorides habet cardamomum, utrunq conuenit ) 8d
gentiana eodem modo. Hunc in locum annotans MatthioIuslQuanuis C inquit ) Aetius cen=
chrum ammoditen appelIauit,8C acontiam cenchriten:non tamen propterca cenfendum eft cen
chrum Diofeoridis ammoditen aut cenchriam elTetqudd hic nullam cum illis habeat cognatione
autflmihtudmcm.Ea aute de caufa cenchrus didus efl:,qudd maculis perquam minimis ( ut Lu=
canus eft author) milij magnitudine,»: colore, uniuerfum eiUs corpus refperfum appareat Aui.
cenna cenchrum famofum appellat, f Serpyllum fylueftre aduerfus ferpentes efficax eft.maxri
mccenchrm Siifcolopendras terreftres acniarinas,a:fcorpiones,decodis in uino ramis folnscB.
fugat odore omnes, it uratur, Plinius. ^ Bellonius in Singularibus libro i.cap.ji. In Lemno
( mqmt) cenchriti uulgo nominatur ferpens,cenchris didus antiquis. Apponit & iconem cius,

40 m qua per fingulas fquamas fingula piinda notantur. Vnde cenchrinem didUm apparet • ( Ger=
manice nominare licebit einpmtCtfd^UnS/Cm 23ercir4)l4ncf) fictit SC tinnunculus auis accipi,
trum genens fimiliter cenchris uel cenchrines d Grarcis uocatur. Vide in Auium hiftoria philo-
logiam de tinnunculo, Ammodytes ferpes ditierfus cenchrias dicitur, a cauds milij inftar duri-
tie,ut tradtt Aetius Ammodytas ACtius cenchrias nominat, cubitales eos deferibens, cauda

lupcriore parte fcifla SCprtcduratunde nomen,inquit,cenchrfe : ut cerchriam potius quam cen-
chriam putem legendum.nam cenchrites,fiue ccnchrinus,fiue cancros, ( cenchros legendum,) aliud
lerpetis genus eft, quod SC acontion,»: acontitem,»: acontiam afpidem,hoc eft iaculum, uocant
aliqui.ut idem uoluit Aetius, (»o/r« Aetij aditio Latina hac nomina non habet, fed caput ty. libri itfmplU
ater decenchrttefiue aconna tnjcnhttur.neij, Orofeius ^ui translationem Latinam cum Graco codtee cotulit, auic^
fo pam huannotam, ) longitudine cubitorum binum, in exilitatem faftigiata, uiride, praifertim fub
a uum,utmi mc cum recens eius ieges eft, ) Iparenthefn dejito addit Hermolaus) mdeaturperdmia

ammodytc ferpentem alio nomirte cerchriam potiils quam cerchrotic

cenchnamnommanduputant,nefcioundefitmotus:nifixle;^.,produroforteacceperit:quam

uocem ego nufquam_reperio,fed Hiiyng pro afpcro accipiendum uidetur. idgieoia

Varinus. Kia-ey uocant Seritatem guttmis
& fomtum m pidmone.mde adiedtuum «{^''‘'^“Vjquod cerclmon indticit.Kw -n «Lvuto Ji.ude

««hrias , fed cerchnias potius
icendum eifet.fed cum Aetius ipfe, fi probe tranftulit Cornarius, rationem nominis in milium
eteraqquid eft quod mutcmusc Mrari tamen ftibft, qUod rei durK a milio femine parum duro,

*o Omen fecermaquoafpera uariacp magis quam dura denominari debebant, quare Centriam aut
ccntritem ferpentem fi cauds durities nominis caitfa elfe debeat, potius appellarim.Centrum e-

authoribuspro duntie ufurpatur. Inueniuntur in arboribus quibufdam , ficut in marmorej Nuntie. ^

5*50 De Aquatilibus.

centra, id eft duritia clauo fimilis , inimica ferris, Plinius libro i6. Ab eodetn libro i?.centrora
fcobs dicitur,id eft limamra admodum dura,ueluti centrum quod in marmore uel iunipero inue
nitur. Facit cum coniecftura noftra Aelianus lib.i .de animalib, cap. Ji, ubi dipfadem alijs noa
minibusmelanurum,ammobaten,Sfcentridem,>iy(7j»iVit,uocarifcribit:utprobabilefit, cumam-
mobates etiam centris dicatur;ammodytCn quotj, etfl diuerfum d dipfade, alio nomine fimilitcr
centridemcentriamue nuncupari. Idemlibr09.cap.11. Afpis( inquit) uel folotaduinterdum
interimit SC afflatu quoqt,ut SC centrites 8C rubeta, «tnrtf s;/ « sjvtjoitss ibk « 9150!/». Albertus Lu-
cani carmen recitans, Et femper redo l.l.c.pro cenchris, legit centris, quod non probo. Idem
Hilims. miliares nominat,cenchrinas intelligens.'ut &: Auicenae interpres 4,t.j.44. Serpentia ( inquit )

huius generis color propter citrinitatem fuam eft quafi color milij.Et accidunt ei quem mordent is
accidentia malarum uiperarum. Et cura eorum eft eadem, peinde capite 46. quod inferibitur.
Serpens Aracis uel Afpis,habens colores diuerfos : Quida\n ( inquit ) dixerunt quod eft malig-
nus interficiens in dic fecundo, cum corrofionc hepatis, iionfradlone inteftinorum. Et cura-
tio eius eft curatio uiperarum prauarum. Videntur auteiri hsec qubij ad Cenchrinen pertinere,
nec rede ab Auicenna diliunda effe. ^ In Sicilia audio repcririfefpcnte, qui uulgd dicatur fer-
Serma uulgi pa Screnatqui an cenchrines ueterum fitiConfiderandum cft.accedit enim nomen fere, &C longi-
insicilia. * tudo dC crafsitics corporis.Eum Hieronymus Maflarius V icentinus,mcdicus eruditus, his ucr-
bis mihidefcripfittScrpa Serena, eft ferpens uenenofus, albus, uel potius fubpallidus, in Sicilia
frequens,longitudinis aliquado corporis humani, & crafsitudinis brachij circa Carpum, Alij
funtapud Ifidoru Syrens ( alias prima per iota feribitur,) ferpentes in Arabia alati, qui SC equis lo
Syrnif. uelocius currere , SC etiam uolare dicuntur ; tam uehemends ueneni, ut morfum ante mors infe.

quatur quam dolor.

coWrr.' A coLVBRVja etiamfi ucteresuideantur aliquando pro ierpenteingencrenominare, alias
tamen fpeciem peculiarem hoc nomine denotant, ut ex fequentibus teftimonijs patebit ; Gaza
pro aquatico accepilfe uidetur. nam cum Theophraftus hiftoriae plantarum 1. 6. feribat hydrum
ftagnis exiccaris marcefcereiipfe pro hydro colubrum ttanftulit. Deceptus eft autem forte Ga
za,nonintelIedis Plini) ucrbistColuber enim (inquit Plinius ) eft in aqua uiuens, 8Cc, ubi certe
colubri nomen tanquam generis, non tanqua fpecici pofuit. Et alibi, Enhydris uocatur a Gra:
cis, coluber in aquis uiuens. Vuottonus etiam uir noftro feculo in Anglia eruditus, de colubro
inter aquaticos ferpentes agit:& colubri nomine pro genere quofdam abuti feribit. Certe uiri ja
eruditi pro comuni Graeco ferpentium nomine o<2K, colubrum aliquando reddunt Latine. Eraf-
musRot.Ka!ij.

Difce SC odoratam fiabulis accendere cedrurrtj
Galbaneo^ agitaregrauesnidorechelydros.

Saepe fub immotis praefepibus, aut mala tadu
Vipera delituittcoelumcp exterrita fugit.

Auttedo affuetus coluber fuccedere.Sf umbrae,

Peftis ticerba boum,pecoricp afpergere uirus,

Fouit humum, cape faxa manu,cape robora paftofs

Tollentemcp minas, & fiblla colla tumentem ^ 4«

Deijce.iamcp fuga timidum caput abdidit alte:

Cum medi) nexus, extremscp agmina caudae
Soluuntur,tardos^ trahit finUs ultimus orbes,

Eft etiam ille malus Calabris in faltibus anguis, &fc. ^ ^

Vergil, tertio Georg.ubi colubrum uidetur Ipeciem ferpentis facere, eam quam Dos fupra oro*
phiam SC myagrit nominauimusteam^ ab altjs fpeciebus, chelydro, uipera SC cherfydro,( quem
angue in faltibus Calabriae nominat ac deferibit in fequentibus,) diftinguit. In anferum ftruen
dis cellis feruandafunt eadem quae in alijs generibus puIlorum,ne coluber, ne uipera, feles^,aut
etiam muftela pofsit afpirare, lecur aquatici colubri,item hydri tritum potumcp calculofis pro.
deft, Pliniustac fi coluber aquaticus alius quam hydrus effettego no feparmm. Coluber ab eofo
didus eft, quod colat umbras ( qmfiad hoc aUuferit foeta tam reatato carmine, Am teSo affuetus cokher
Juccedere,&umira:) uel quddinlubricos tradus flexibus finuofis labatur, nam lubricum dicinir,
quicquid labitur dum tenetur,ut pifcis,ferpens,Ifidorus. Gelenius nofier Latinum nome de-
ducit a Grateo xsAo&i/j©-: quod ubi ipfe legerit nefeio, ego necp apud authores, necp apud gram*
maticos reperire memini.fignificat autem mutilum cauda. CJudd fi de origine huius uocabulidi-
uinandum eft,a chelydro uel cherfydro,n6 magna literarum mutatione, colubrum aliquis dedu
xerit.etfi pro uocabulo uel comuni, ut didum eft, uel fpeciei diuerfat aLatinis plerunip ufurpe-
tur. Domeftici quidem angues,fepe cuadis per homines mutilatis reperiuntur, ac uiutit, potius

quam fylueftres, f ColuberaScoppaItalicercdditurlofcorzone,fcorfoni. colubra, lafcorzo-
nara,1afcorfona.Gallicoleuure,Hifpaniculebraproferunt. Nsjiiais Grtece hodie uulgodidus 6»
ferpens,ab aliquibus coluber uertitur, Coluber, gen.mafcul.efttquandocp femininum etiam

colubra in ufu eft.Lucilius Satyr.lib.io.Iam difiumpetur medius, iam ut Matfus colubras Dif-

. rumpit

DeHydro; Lib.IIIL

nimpit cantu, ucnas 'cum extenderit omnes.Turpiliiis Leucadia, Arripuitcolubram mordicus
V arto EudKinonibuS jQuid dubitatis utrum nunc fitis cercopitheci, ah co]ubrae,an bellua'' No

tauit hac Nonius Marcdlus.egoHoratiumquo9,VergiIium,8<:Corn.CelfumfoEm.gen,colu.

bratn dixiffe obferiiaui*

Coluber longus efl ut anguilla, Obfcurus. Colubros uirides Horatius dixitdongos, Virgi. Cofeter 8
!ius;uarte cum dente colubrK,Ouidius. Linguis micat ore trifulcis, Vergilius de colubro. '

Columella hirtum colubrum cognominat, nimirum a iquamarum afperitate.

Grammaticiquidam colubrum feribunt umbras nemorum incolere, alludentes adetymolo. CnWera
giam, Vergilius no nemorum,fed umpliciter umbram; eum fubire canit. Aut tedio afluetus coi,

10 bSd umbrae. Cum omnis ierpens,tum coluber Ipeciacim, per forame traniiens ienediute exuip

fcdieiuniopriuscarncsattcnuat.utfaciliustranfeat.Tortuofeincedita:fibilat,Obfcuius.

Qualis ubi in lucem coluber mala gramina paftus, ‘

Frigida fiib terra tumidu m quem bruma tegebat:

Nunepofitis nouus exuuijs,nitidus^ iuuenta.

Lubrica conuoluit fublato pediore terga

Arduus ad folem.dd linguis micat ore trifulcis, Vergilius Aeneid.i, Eft autem compara»

tiofumptaexHomerilliad.x.utMacrobiusannotatlib.j-.cap.i.Saturnal, ^

de di

Hirtus 8d ut coluber nodofo gramine tedtus
10 VentrecubatflcxOjfempercolledlus in orbem,ColumeI!a.

Coluber ( ut feribitur in cpiftolis d.Hieronymi ) bibiturus uenenu prius euomit.ne ipfefuum cMe, D

cum aqua exhauriat, f Nudum hominem timet, operimentis indutu perfequitur CHiusRhod ’

Bufo quandocj cum colubro, uel etiam cum fcrpentepralitim fubiqPhyfiologus’ Optima ui^
netis fatio eft,cu uere rubenti Candida uenit auis.longis inuifa colubris, < id eft 'ciconia ) Ver.
gilius i.Georg. Coluber cenmmfugit, leonem interficit, Ambrofius. Coluber eft in aqua
uiuensthuius adipem dd fel habentes qui crocodilos uenenqmirc adiuuari produntur, nihil con»
tra belua audeme:efRcacius etiamnum fi' herba potamogiton miiceatur,Plinius. "

Spargantur caecis nafturtia dira colubris, Columella. ' CoiaJrr B,

V enenii ferpentis,ut quadam etiam uenatoria ucnena, quibus Galli pracfpue utuntur non CofcF
jo guftu,fed /n uulnere nocent.ideo^ colubra ipfa tuto eftur,id}us eius occidit, Celfus. ’

Colubra ipfa tuto efiur,idjus eius occidit, uide proxime retro in F. Hirtus K ut coluber no CoWrr a
dofo gramine tedlus. Noxius exacuit morbos aeftatis iniqua. Coluber tranfeuntibus inii»
diatur: &' morderts, lingua uenenum infundit. Vnde feriptum eft in facris : Fiat Dan coluber in
uia. Et alibiiQui difsipatfape, mordebit cum coluber, Obfcurus. In anferum ftruendis cel»

lisferuandafunt eadem, qiiainalijs generibus pullorum, ne coluber,neuipera,fclescB, aut etiam

mtiftela pofsitafpirare;qua fere pernicies ad internecionem profternunt teneros, Columella.

Si animal ( tummtum ) mordeatur a uenenatis beftiolis, ut colubris, fcorpijs, quomodo curari de.
beat Vegetius docet Artis Veterinaria j.77. Nec uirides metuunt colubros. Nec Martia.

Ics hixdilialupos,Horatius i.Carm. <(f Cotra rubeta uenena auxiliatur coluber uiuens in aqua
40 Plimushb.sj. Colubri, autuipera, olla notia inclufi SC operculati, maza uel luto circunlita u^
runtur igni ex farmentis uitium in clibano.amborfi cinis ex oleo illitus fcrofulas liquefacit, s’yl.
uius, Senedia anguis { r%*s o4>««t,aliqui reddunt colubri,) maxime uerd uipera,aDiofcoride
ad remedia quadam laudatur,ut referemus in Serpentium hiftoria, de ferpcntib.in genere G.

a. Epitheta. Breues colubri, Ouidius in Epift. Longi, Vergil, 1. Georg, Venenati, coWcrH.
Lucretiuslm.y. Virides,Horatius i.Carm. Niueiscpfreques Sinuefla colubris, Ouidius ic.
Metam.de fpecie quadam peculiari,ut apparet. Erebea fellecoIubra,Idcm. Etalibi Varia
cum dente colubra. Hirtus.Columella. Et apud Rauii;um:Tumidus,lubricus,cacus,no.

xius,latens,terrificus,fauus,caruleus,Medufaus,fquamofus,triftis,Cinyphius,torms, ater,ie.

□ Libyfsinus, finuattis, mordens, maculofus, tortilis, gorgoneus, niger, uenenofus

f O flexilis, trux, immanis. ^ Lac colubri ( Laidi d e coleuure ) uulgd uocant Galli genus tithymali*
folqs myrti, circa uias Sd fapes tiulgare. lifdcm colubrina eft uitis alba, ut Rueilius feribit : 8d

eodem nomine Romanis,Ionchitis altera. Rueilius etiam cantabticamherbam in Gallia co.

Iuhnnamuocanaiitlmreft.NummiiIariaquo(pFuchf.j,coIubrariaquibiifdadicitur,noftrisuuI.

p Natricum herba.Dc hac Rueilius lib.i.de natura ftirpiu cap. 11. Inuenitur (inquit ) fruticans
herba cubitalibus pencramulis.humi reptans ferpuli modo,foIijs lenticula;, fed maioribus, utrin
que in ordinem digeftis,radidbus paruis per fum ma ccfpitum uagantibus. Pratis &' humeiibus ■
locts fcrptt. ft^ipcr cuius nomine rufticos confului ; qui referebant fe audiuiife de fuis maioribus
colubrorum herbam appellari , quod difledlum in partes anguem huius herbie confridiuin pri»
mam coire umtatcm,8d tma partes diuortiofecretas coalefcere adfirmabant. C Coliibraria,ma
60 ns mediterranei Ibericiinfula eft, de qua Pomponius Mela libro i. Colubraria ( inquit ) cum fca.
teat multo ac malefico genere ferpentu, bC fit ideo inhabitabilis, tamen mgrefsis ea intra id rpaci3
quod bbiiucana humo circimlignauerut,fme pernicie tuta clt;ijfdem illis ferpentibus, qui foleftt

Y i

5"^ 2 De Aquatilibus.

obuios appctcfe, afpecl^um cfus pulucns, aliud ue ( quod ucrius ) proruT fum pauofe fugfetu
tibus. De eadem Plinius lib.s.cap^y.Ebiifi terra ferpentes fugat, Colubrarise parifndco infcfta
omnibus, nifi Ebufiiana terram infercntibus.Gr^eci Ophiufam dixere, Ebufus hodie Ayiuffa
iiocatur,CoIubraria uerd la Dragonera,ut Oliuarius annotauit, Ophiufa,c>(a/ot«rt, etiam olitn
Rhodus uocabatur propter ferpemium multitudinem, quafiferpcntaria, autliores funt Strabo
rib.5,& Plinius ^.5 1, item cx Cycladibus tum Cythnus, tum Tenus apud Srephaniim, ^ b. Mu-
tilatae cauda colubra, Ouidtiis Metamorph. ^ e. V t^ lupi barbam, uarix cum dente coiu-
brae Abdiderintfurtim Horatius Serm. 1.8. de mulieribus ueneficis. Pc(fforacp(F«s
rix IbUps inimici ) unxerunt Erebea felle coIubr*,Ouidius. ^ h. Te fenfit equum crinita colu-
bris Mater equi ao!ucris,C id eftjMedufa, ) Ouidius de Neptuno. Dicqua Tiiiphone, qui»
bus exagitare colubriscluuenalis Sat.6. Tamfeuae faciesjtot pullulat atra colubris,Vergilius
7. Aeneid.de Aledo furia, Colubriferum monftrum, Ouidius y.Metam, Cerbero colla co*
lubrishorrentjfexto Acneidos Vergilij. Idemlibr07.de Aletffonefuriaquteinfinum Amata
ferpentem iniecerit, ut difeordia domum turbaret eleganter ficcasiit; nunc anguem, nunc colli»
brum,nuncuiperam appellans:

Huic dea cceruleis unum de crinibus anguem
Coritjcitun^ (inum prarcordia ad intima fiibdit:

Qiio furibunda domum monilro permifeeat omnem»

Ille inter ueftes,& Iseuia pcdlora lapfiis
y oluitur atiadu nullo, fallitcp furentem,

Vipeream infpiransanimam.fittortileconci
Aurum ingens coluber:fit longae taenia uittae;

Innedlit^ comas, Sif membris lubricus errat.

^ Colubrum in linu fotiere Erafmus Roc.dixif,translatO Gr^corum proucrbio quod fonat,otajy

Anguis» A N G V E s aquarum funt, ferpentes terrarum, dracones templorum , Sei uius infecundum

Acneidos:ubipoetacum primum angues nominairctjeofdem paulo pcftferpetes nominat. Sic
6^ Aeneidosfcptimo,canesdeAlcd-onefUria,quxrerpchteiniinum Amatseiniccerit:anguem
primum appellar, deinde colubrum, & uipcram.uerfus poetae paulo ante recicaui, ad fine eorum
qusedecolubro fcripii. Ex his SC alijs qua fubijciam tcftimonrjs, anguem nemen generis eife 5»
conhat , ut & ferpentem, magis etiam quam colubrum, contrahitur enim aliquando coluber ad
ferpentem domefticum,utindicaui. Anguium genus cft quod in aqua uiuir, hydri iiocantur,

miliis ferpenrium inferiores ueneno,PIin. Eft etiam ille malus Calabris in faltibusanguis,&:c*
Vergilius de Clierfydro, Gaza angues cranfiulit (dcbift.animal. lib.i. ) uetus interpres

fcrpentes.intereftaiuem.namferpenseftnomen generis.at anguem Valerius lib.i, pro ferpente
in aquis degente accepit. Sed nimirum angues ingenere pro ferpentibus dixit more oratorum,
Niphus, Sed melius Vuotfonus,uir circa uocabulorum & linguarum proprietate longe prae-
ferendus NiphOjferpcntcm, anguem pro fynonymis accipit. Serpens, inquit,nonnun»
Serpens pro quam unam fpeciem fignificat. Plinio lib. 29. ferpentis oculorum dexter adalligatus contra epi»
ji>rcie. phorasprodeftjfiferpens uiuadimitratur.Nccaliterapud Gracos ocpis pioiinafpecie,fciIicetui»4.®
pera accipitur:iit apud Oppianum de mursn^SC ferpentis coitu, id eft uiper». Arguis genera*
funditer. nomenon minus eE,quam ferpenSjUt apud Celfum lib.y. Serpentium quo(^ moifus (inquit )
non nimium diftantcm curationem dcfideranc.quanuisin ca multum antiqui uariariint,ur in fin
gula genera anguium, iingulamedendigenera prxciperenuatc^ altjs alia. Irem illud ignerarinon
oportet, omnis ferpentis itflum & ieiunomagisnocere.utilifsimumcpeftjubiexanginbus metus
eif,non ante progredi, quam quis aliquid alTumpfit. Et alias frequenter anguis unam etiam fpe*
ciem,ut apud Plinium libro 29.cap.4.( de angue jacro .AefcuUpio,^uem locum inferius mox recirahmuts,)
Hsc ille. Nos plerae^’ anguis nomine de ferpentibus inuniucrfum prodita hic emittemus , ad
Serpentium hiftoriamdifFercnda:referemus tamen a!iqua,utbonosauroreshocnomineproge»
nereufos nemo dubitet. Baculus quo angui rana excuiTan't,partiirientesadiuuar,Phnius;ui=yo
detur autem chcrrydrum,auta]ium quempiam aquaticum ferpentem intelligcrc:qi;cniam ranse
Anguis Aefeus fere in aquis morantur. ^ Anguis uenenatusnon eft, (inquit Plinius !9.4. )nili per menfemlu
lipiafxcer. namftigatus.Sed prodeft uiuus comprehcnfus,&!! in aqua contufus,fifoucaturitatnorrus.Quin
2»' ineife eiremediamulta crcdiintiir, ut dicemus, 8d ideo Aefculapio dicatur. Demccritus qui-
dem monftra qus'dam ex his conficit,ut pofsint auium fermones intciligi. Atqui anguis Aelcu-
lapitis Epidauro Romam aduecflus eft,iuiIgocp pafcitiir 6t!in domibus. Ac nifi incendijs femina
exurerentur, non eflecfoecunditati eorureliftere, Harc Plinius. Scrpentishocgcnuspcrex-
cellenttam anguem uocatum exiftimo, quod folus Aefculapio fanitatis numini facerftt, merito
quidem cum folus fere inter ferpentes innoxius SC homini tradJabilis ftr. Hunc ego eiTeconij»
cio qui in ]tah'a,pr^fcrnm circa Bononiam AngejUelbifte Ange, uel bifleftmpliciteruocatur,
non tanquam angelus, ut quidam putant, fcd interpolato 'anguis nomine. AHj ahcca (unde for*
tafsis dC Geriuanicum nomen 'Tput detortum sft,ftuc ciufdem,riue fimilis ferpentis domeftici )

Uel

DeHydro. Lib.IIIL 5:55

VTdant2apforeruht.Scrpcntemaiun^fleobl6iigumjCoIorefubluteo,m6tfumnoxio,abaIiqui=

bus etiam in cibo fumi. Scei«on eius Bononia loannes Pellintis Lucefis uir literis clarus QC me» lo. Vdlintti^
dicus ad me miut,^ ha^c uerba adiecit in epiftola ; Hoc ierpentis genus ubicftfere in a»

gro Bononienfijinultistp alijs in locis Italiae repentur ; dC ita domeftice fe gerit cum hominibus
utmultotics inleciisjabhisqui dormitum eunt {finepauore ) iniieniantur; animofioresm pueri far»
pc finu manibus^ abfeonditos gerunt, ut timidas mulieres QC pueros alios perterrefaciant. Per
hyemem propter frigus aut moritur,aut i potius ) latitat. Haec tibi fignificare uolui, ut eitis natura
facilius innotefeeret, ferpentem^ hunc uere innocuum intelligeres, Hxc ille. Ex alijs audiui

Patauij huncrerpeiitcm antza uocari, excrementum eius inftarmofchi bene olere, notam quan-
IO dam ccu cruds ( forte ex fquamarum leu laminarum certo politu : quanquam ego in arido nihil
tale deprehendi ) in capite habere. Is quem Pellinus milit j longus eft dodrantes quinefe cum

totidem digitisxaput proportione oblongum.in ceruice utrinc^ dux eminentix parux Spinter

easloaisuacuusapparecmfceleto,nefcioanfimiIicermuiuis.Pofirema parspaulatim attenua*
turinmagnamcaudxexiliratem.Dentesinmaxillis ucrinc^plufculi, acuti reflexi® apparent
Aiuntaliquos ucl refrigerij uel oftentationis caiifa, collo eos appendere uiuos, dC S fhium infe»
tere. DccodcmThomasEraftusHeluetius medicus arphiloCophus inngnis,aitriBonomKT6<,(»j<Er<a
adhuc hsreret.liis uerbis ad melcriplit.Hic ferpentem uidemus porracei coloris, obfcurioris &C ifw-
magis nigricantis in tergore , prorfus uiridis ( albefeentis tamen ) coloris in parte’inferiore , Ion-
gum.a pueris omnibus circumferri line noxa aliqua aut itefione : quem ipfi iiocant bifeia buona
10 id eflferpentem benignum. Videtur herba paftus , indecp colorem illum adeptus. Mordet ira>
tus non minus aliis ferpentibusjfed innoxie. Vidi ego monachum habere unum, longiore credo
duabus ulnis, quem in nodum impIicauii,hoc eft nodum ex eo formauit, non aliter ac fi fune ha>
buiffct.ctim^ extremas partes caput &: caudam in diiierfas partes traheret, ut nodus magis coi.
retinmediotex eaeg redoleret ferpens, inflixit caputtSi dentes inmamim monachiita defixit.ut
per quatuor uulnulcula copiofe efflueret fanguistnecp ullum nocumentum inde cofecutum eft,
nullo prorfus remedio adhibito. Veneni itaqj expers animal exiftimotquod uulgares omes pue^

riintelligentes fine metu perrequuntur,at: capiunt audadermanibus,e<: toto diefflfinu&mani-
bus circumportant.Reliquos omnes fugiunt metuutjUt par eft,pernicioricum fint, Hadenus
Eraftus. f Valerius MaximusIibroi.Exemploriim, capite 8,Trienni0( inquit) continuo uexa

JO ta pcftilcntia duitas noftra ( cum finem tanti Si tam diuturni mali,necp diuina mifericor.
dia,necphumano auxilio imponi uiderer,cura facerdotum infpcdis Sibyllinis libris animaduer=
tit, non aliter priftinam recuperari fanitatem poffe, quam fi ab Epidauro Aefculapius C anguis )
clietaccerfitus.Itat^ eo legatis mifsis, quod petebant, benigniisime impetrarunt. Et tam prom.
ptam Epidauriorum indulgentiam numen ipfius dei fiibfecuium, uerba mortalium ccelcftiobfe
quio comprobauit.Siquidem is anguis quem Epidaurtj raro, fed nunquam fine magno ipforuin
bono uifum,in modum Aefculapii uenerati fuerunt, per urbis celeberrimas partes, mitibus ocu.
lis a: leni tradu labi coepit, triduo^ inter religiofara omnium admirationem cofpcdus,haud du-

biampratfeappetiiteclariorisredisalacritatcmferens.adtrirememRomanamperrexittpauenti

bus.^inufitatofpedaculonautis,edconrceadit,ubiQ,Ogulinilegaliiabernaculaerat,inmmul-

40 tiplicem orbem per fiunniam quietem eft conuoItitus.Tum legati perinde atej exopiatatrei com
potes.expletagratiarS adionejcultu^ anguis a peritis accepto,!sti inde foluerunttac profperam
emenfinauigationem,poftquam Antium appulerunt, anguis qui ubit^ in nauigio remanferat,
prolapfus in ueftibulo sedis Aeiculapij (.Apollini. Stc Ouidiu^ i^. %lecam. 'I^emplaparentttinuflauu^n
tmgmtU IktK ) myrto frequentibus ramis diffufte fupereminente excelfe altitudinis palmam cir=
cundeditiperc^ tres dies politis quibus uefei ibIebat,non iine magno metu legatorum, ne in trite
memreuerti nollet, Antienfis templihofpitio ufus,urbi fenoftrse aduchendum refiicuittategin ri
pamTyberis egrefsislegatis,ininruIam ubi templum dicatum eft, tranfiiauittaduentum luo lem
peitatem , cui remedio qutefitus erat , difpulit. Eandem hiftoriam perfeqtiitur Ouidius libro
xv.Metamorph.&l inter alia Aeiculapium nodu legato dormienti apparuifle canit,baculu aure,

yo ite manu tenentemtSi his uerbis allocutum eife:

Pone metus,ueniam,fimulacra^ noftra relinquam t
Hunc modo ierpentem,baculum qui nexibus ambit
Peripice,& ufc|t nota,uiliim ut cognolitcre poEis*

Vertar in hunctfcd maior ero, tantus^ uidebor.

In quantum uerticoelcftia corpora poiTunt, Et paulo pdft. Cum criflis aureus altis

^ Inierpentedeusprsnunciafibilamifit.

Verum ut ex alioru poetarB carminibus fere Iicetiofi.s,iit ne hiftorias quide fine aliquo figmento
puras proponanCjformsrern genuina non fatis agr.ofti pofiimttiia ne* Ouidn autoritas,ut an«
giiem Aiemapio racrum,criftamm efle dicamus,fufFeccrit:necp tantum, ut triremis eius pondere
tonioueatur.Finxit hac nimirum poeta ad excitandam inanimis hominO religione, augendam^
admirationem. Dia' etiam poteft non naturalem cum fuifle ferpentemtfcd Acfculapium,aiit

genium, anguinam hanc ipeciem maieftatis aliauid nra ie ferente fibi aiTum*

. • — 1- sswai iinvun ttitiii vuiii luuic itrpeiiieni.icu

3 iwm quempiam geruum, anguinam hanc ipeciem maieiiaris aliquid prxie ferente:

5'3’4 Dc Aquatilibus*

pfiflTe. Curmamicorum uitijs tam cernis acutum, Quam aut aquila, aut ferpesEptdauriiuf
Horatius Serm. i. j. Aefculapius cum alijs in locis cultus eft, tum Roms, praecipue in infula
Tiberinatquac biremis formam habere uidctur,& formam accepifle cius nauis,qua Aefculapius
Romam eft adueflus.Nunc quoq; inD.Bariholomzi hortis nauis marmorea cernitur, in cuius
nauis fpoda ferpehtis reptStis imago effidfa cft,inrcimemoriS,GyraIdusSyntagmatevtj.dedijs.

Et paulo antein eodem; Aefculapi) fimulachra ( inquit ) uaric efflnxitantiquitas, Paufanias,Ae«
fculapij ftmulachrum ex auro 2C cbore a Thraiymede Pario elaboratu deferibit. Is in throno fe«
debatjUirgam tenens in maninfupra uero draconis caput manum alteram habebat, cui etiam ca»
nisafsiftereuidebatunHaec Pauianiastqui 8c alibi,hoc eft, apud Sicyonios, Aelculapq templum
fuifte aittin cuius ueftibulo imberbis erat Aefculapius, ex auro ati^ ebore confetftus , Calamidis ■■
opus.fceptrum una, altera uerd manu domefticae pinus pomum tenebat.Dicebant ipfum in dra.
conisfpeciemadfeexEpidauro,mulorum bigis uedum. Adeo non Romanis tantum ferpens
Epidaurius eft impertitus.Eufebius etiam fimulachris Aefculapij inmanubaculu attribuit.quafl
< utait) aegrotantium fuftentaculum.Serpcntem uerd inuolutum,animac dC corporis ialutarcftg
numtquo loco multa Eufebius de ferpentib, tradit,ut fpiritualibus,ex recondita difciplina.Hinc
SC Macrobius, Aefculapij ftmulachrum ait draconem falutis fymbolum fubiungi. Idem & Phur«
nutustqui Sf cur baculum gerat, exponit. Sed & Hyginus in Aftronomico de baculo & angue,
feu dracone, ita in Ophiucho fcribittCum Aefculapius Glaucum cogeretur fanare,inclufus quo>
damlocofecreto,bacillum tenens manu, cum quid ageret, cogitaret, dicitur anguis ad bacillum
eius arrcpfifle : quem Aefculapius mente comotus interfecit, bacillo fugientem feriens ftepius. i*
Poftea fertur alter anguis eodem ucniftc,ore ferens herbam, & in caput eius impofuifle : quo fa»
(ftojloco fugiffe, quare Aefculapium ufum efle herba eadem, Glaucum reuixifle, Itai^ anguis in
tutela Aefculapij efle dicitur,

H.a, Eft apud authores anguis nome,fepius mafculini generis J rarius fceminini.Cuius ut afpexil

Avgiut. torta caput angue reuintSum, Varro. Subito ab una parte arte prolapfum anguem profpexit,Va

Ieritis, Vnum omnino anguem in cubiculo iiifam narrare folituseli,Tacitus. Ablatiuusca»
fus inuenitur angue angui, ut Prifeianus obferuauit. Angue ter excuflb, Statius lib. 4, Al«
ter Mileti textam cane pcius& angue Vitabit Chlamydem,Horatiusi.Epift. Anguiculus

Au^awffi- diminutiuum,apud Ciceronem y.definib.Serpere anguiculos, nare anaticulas, Addemus £C

thctu, epitheta ex authoribustquorum tamen alia comunia toti ferpentium generi funt,alia certaru ipe» j»

cierum diffcrctif. Aliger anguis. Valerius i.Argonaut. Ater,Ouid.4,Metam. Atrox,
Statius Iib,6. Auidus,OuidiusinIbin. Coeruleus, Verg. 4, Georg. Criftatus, Seneca
inHerc, Criftispra:ftgnis,Ouidius j.Meiam. Ferus, Idem 11. Metam. Frigidus,Verg,

5, Acgl. Gorgoneus.Ouid.j. de Arte. Intortus capillis Eumenidum, Horatius i.Carmi,

Lactifer, Statius y.Theb. Lubricus,Vcrg.y.Aen. Lucidus, i.Georg. Maculofus,j.Ge«
org, Martius.Ouid.j.Metam, Minax, Statius 4.Theb, Purpureus, CIaud.tnRuff,

Salutifer,Statius5,Sylu. Squalens,SiliusItal.lib.i3’. Squameus.Verg.i. Georg. Ter»

ribiliSjOiiidius j.Amor. Teter,Claud. Tortus,Ouid.i.Metam.&; Verg.j. Georg. Tor=
iius,6.Aeneid. Trux, Ouid.4.Trift. Tumidus, f. Trift. Venenatus, in Ibin. Ve.

nenofus,in Philoni. Viridis,Claud. Et praeterea apud Rauifium, Horrendus, Horridus, 4«

Horribilis,Implicitus,Libycus,Marfus,Maurus,Peftifer,Reflexus,Retortus, Sanius, Sibilans,
tibMgutdc- Squamiger,Squamofus,Sinuoftis,Texiilis, Veneniger, Angueus, adieiSiim. Vtuifentibus.
risata. procullapfus angueos, fraifia uertigine mentiatur, Solinus cap. 57. Anguifer fydus eft coele»

fte, C quod &Anguitcnes uocatur, Ciceroni i.de Nat.)de quo fte Columella lib.ii, Anguifer, qui
a Graecis dicitur oi^/Sx.©', mane occidit, tempefiatem fignificat. Anguifera domus, Statius i»
Sylii, Eft & anguineus adiediuum, poeticum magisiAnguinus comunius, Anguineus cucu»
mer dicitur a Columella, id eft oblongus, Sf ad anguis ftmilinidinem contortus ; idem anguinus
6; erraticus Plinio, Anguinete comae Medufar, Ouidius 4.Trift. Anguina ceruix, Cic.i,

de Diuin. Anguina uernatio, pro pelle quam uerno tempore angues exuunt, Plinius lib.jo,
AnpiinHouii. Otiorum genus eft ( inquitidem libro i^.cap.j.) in magna Galliarfi fama, omifium Graecis. An> yo
giies innumeri tefiate conuoluti.faliuis faucium corporumm fpumis artifici complexu glomeran
tur,anguinuappellaf.Druid9fibilis id dicunt in fublime iaciari,fago^ oportere intercipi.ne tel-
lurem attingattprofiigere raptore equo, ferpentes enim infequi, donec arceantur amnis alicuius
interuentu.Experimentu eius efle fi cotra aquas fiuitet.iiel auro uintftu. A tty ut eft magorS foler-
tia occultandis fraudibus fagax,certa luna capiendS cenfent.tan^ congruere operatione eam fer
pentiu humaniftt arbitrij. Vidi equidem id ouB mali orbiculati modici magnitudine, crufta car-
tilaginis uelut acetabulis brachiorum polypi crebris, inftgne Druidis. Ad uidlorias lititimacre-
giim aditus mirclaudatur;tant<euanitatis,ut habentem id inlite infinu equitem Rcmanfie Vo-
conttjs.a ditio Claudio principe interemptu non ob aliud fciam.Hictamen complexusanguium
8C ctFcratoru concordia,caufa uidetur efl'e,qtiare exterae gentes caduceti in pacis argumentis, cir 6*
ctindata effigie angtiiu fecerint.neqj enim criftatos efle in caduceo mos eft, Hiec Plinius. Noftro ,
quidem feculo,utcuncj fit olim celebratu hoc ouu Gallis,niillam eius mentione feribendo quif^

fecii

Dc Hydro. Lib.IIII.

f€dt,quod fdamtnec^ fama de eo, apud nos quidem ( Heluetios dfcOjGallis quondam adnumea
ratos,6C Druidaru fuperftitionis non expertes ) ulla fupereft^Quis iierd hoc crederetr' ouum aue
quiduis aliud inanimatiJ, etiam auri pondere accedente, fluuio tamen aduerfo ferri. Habeo ego
in meo lapidum thefauro duos raros, fpectcglobofajdUros, folidos, graues, crufta albiore & du=
riore ^ interior fubilantia iitjintedlos.alter pugni humani magnitudinis eft, lenticulari forma:aU
ter longe minor, giobi figura, non integri , fed maiore quam hemiiphxrica. Apparent in eo per
incerualla aequidilranna,caud3c quadam tan^ ferpentin (aut hirudinu) orbem c6pledentes,qui*

maiores, deminores breuiorescptotidem,fingu!£einfcriinguIasmaiorcs.Inrunt 6^ acetabula,

ceu puftui* quxdam ( papilla ue aut uerruca ) rotunda : ita digefta, ut fingulis uerfibus,qui to«
le to circuitu dem' funt,puftula iena habeafur,plera^ difiunda, pauca fere contigua.De his plu«
ra,fi uixero,inlibro de lapidibus Icribam. Nunc q? ouum anguinum a Plinio dclcriptu reprafen
tare inihiindeant,praterire nolui. Accedit, q? fuccelTum S>i uidoriac ipem nomen, quod eis quida
induntjC uulgo ©i^ffcirt,) promittere uidetur.Bellonius cum apud me uiderec hos Iapides, echi
nis marinis, dempta crufta aculeata, fimiles efle dixit. Vide etia infra in e .de lapide ex hydris : dC
fupramCorollariodeEchimsingencrcH.a,pag.4t4. Anguimaniuocatifuntelephatestquia
probofciseor5,qux manus appellat, in omne parte anguiu more, facile fledir &: uertit. In gc-
nereanguimanoselcphantosjLucretiuslib.a* Anguipedes apodisdidifuntgigantes,quafi
loripedes: propterea qj pedes tortuofos habuilTe fingunt. ^ h. Deuolant angues iubatidepr- Anguk k
fiiminimpluuiu duo,Plautus Amphitr. Emerfic anguisab mfimaara,Cic.i. de Diuin. f*

10 Sylla cofulfociali bello,cum in agro Nolano ante prEetoi iiim immolaret, fubito ab una parie arx Prodigirf*
prolapfam angue ^fpexit;qua uifa Pofthumij arufpicis hortatu cotinuo exercitu in expeditione
cduxit,ac fortifsima Samnitu cafira cepit:qux uidoria futurae eius amplifsim^ potdix gradus dC
fundamentueKtitit,Va]eriusj[VIax.i.6. Etpaulo p6fi,T. Gracchus grauifsimusciui^cucoful
in Lucanis facrificairct,angues duo ex occulto prolapfi repente hoftix, qua immolauerat, adefo
iecifiore,in eafdem latebras fe retulcnmcob id deinde fadum iiiftaurato facrificio,idem prodigij
euenit. Tertia quocp exfa uidima, diligentius^ alferuatis extis, neqj allapfus ferpentum arceri,
necp fugaimpediri potuit: quod quamuis arufpices ad faUitem imperatoris pertinere dixilfeht,
Gracchus tamen non cauit ne perfidi hoipitisfuiFlauij infidrjs in eumlocu dedudusjinquo Poe
norum dux Mago cum armata manu delituerat,inermis occideretur, f Frigidus*© pueri, fugite
50 hinc,Iatetanguismherba,VergiIius5,Acgloga. ^ Saurirxierpentesapiid Heiychium,acol6re
iiiridiforralsislacertorum didi fuerint : quod fi Uerum eft,qu^rendu an qdem fint anguibus Pli-
nij ^er excellentiam didis. Sunt 8C apud V^allefianos uirides ierpentes, quos a colore uulgo
^Ulftlitt^ appellant, ied eos perquam uenenatos efie audio.

Hadenus de angue dixerim,ad^e5 digreiTusiquonia angueprohydro accipit Seruius.Often prfrrtf.
dimusauteauthoritate Plinij angue aliquando pro certa fpecie accipi, qua innocua Aefcula»

pio facra finquorij ucruncp cu pareae quoc^ dido Gr^cis ferpdi adicripfcrit Aelianus, de eo cciS
dicere non alienu fuerit. Pareas ferpens uel Paruas ( Px^axs uel Px^zsxs ) iicenimuult ApoUodo*
rusrigneo (a^vjJyoSjruffb) colore eft,^ acerrimo oculornfcnfii,(£va)3^ff'T>ofi;.4[i() 6^ largo (lato) ore,
nihil mordendo nocet:fcd mitis cum fit,deora humanifsinio Aeiculapio ipfum confecraruntjfi^

40 cius minifterio dedicarunt, Aelianus 8. ii, Pare^ ( Px^eai ) quidam ferpentes nominantur, q»

buccas uel genas (7^q;c5) maiuiculas habeant.Hyperidcs in oratione contra Demade dicit, rhe«
tores fimiles efie ierpentibus.fcrpentcs em oes quide odio dignos ( (nj-nris ) efleiex ipfis uerd ui*
peras nocere hominibus: pareas afitdeuorare uiperas,Suidas 8^ Varinus, Videf autientire Hy<
pmdes, rhetores omes malos efie, fed ex ipfis alios alijs noediores hominibus:no impune tame,
qmhiquot^ ab alijs umeant aut deuorent rhetoribus. Etrurfuside Suidasindtjeff. Serpentesi
pareas malim per «.diphthongu penultima) inquit uocant,quoru buccae funt mflatae,'J^«i*

« Vident aut mites efie,n6 Ia:dere homines, ucrare uiperas,6(( facri efie myfierijs. Pec
ysiw ( pr^ftat penultima cireSfledi ) ferpetes, genus eft ferpentiu magnis buccis, ^d minime mor
det homines, Heiych. Px^vxs apud Aelian.per ff.diphth.no placettaut cin per «.diphth. propria,
deriuando a T^accjaut per «.iota fiibicripto impropria a ^^H«f/,femper icripierim. Nam dC ynh-nTrrc
inquit Varinus,debebat per d/phthongu («.) in penultima rcribi,a T^aa.fecJ
Uius obtinuitut per ».fcribat:tan(^aprimitiuo tetrafyllabofiat i/iATB^^sit^j&^perfynaere^
iin Non exprimit autfubicri.bendu efie iota, quod tamen apud eruditos obferuariui

deo.narfa* connme en^jiaDoricCfjTf^accj ( ut p«M«s ) poetica. Pxfoiaij etia pro quod eft

mite.etm^ueta accipi inuenio:ut parea ierpente inde fortaisis appellatu aliquis coiecerit:fed ma
gis probo lupcriore or/gine,quae dodora cofenfu nitif px^^xs, 7^« ttj ■sri^v<nci>iJS(j/xst\<{if tws yvcca
flKjW^ffp 7xs^&«s,xi©<f ovyvcu, ( huccx) Afcyot-Toa.Morfus eius innoxius eft, Etymologus, Euftath,
brutis animalib.dici annotat, ied improprie. Px^eixs adiediuu uideri poteft , quo»
niaof^aff T^aets apud Suida&Hefychiu legimus, hoc eft ferpentes bucculentos.Bucculentu aut
to pro eo qui grandi ore fit, uel malis pleniorib.PIautus dixit dC huiuimodi nomina*

mter adiediua QC fubftatiua ambigere uident, Germanice huc ferpente ad exprimendu etymon
utgea interpretari licebit C(n^(lcf^cf4)l5^, Eft enim nobis Latinis bucca uel mala*

^"^6 DeAquatilibus.

Et contentus iter cauda fulcarc pharias,c alias phareastmelius pareas, ut HTdorus legit, ST Vuot.
tonus quoij,) Lucanus libro 9. Grammatici ferpentem efle dicunt,qui ferpens fulcum in terta fa
ciat cauda, & fuper eam fere ambulet. Alberto etia hoc carmen citanti phareas ferpens efi, qui
quafi totus eretSus graditur fuper caudam, partem corporis caudae coniundam. Lonicerus a.
pud Nicandru Moluros quocp ferpentes interpretat, quafi cauda ingredientes. Pareas (Vuot.
tonus legit Parous aut Pareas ) ferpens in Syrte locis reperiturtcolore autem, altj quidem ss re.
ferunt.alij uerd nigticant.Morfum etiam fi inflixerit, non eneeattuerum quemadmoduamphif.
bsna & fcytala.ita 8f bic plagafua tantum inflammatione inducit. Quare ex ijfdem etiam curen.
tur,&: exhis quae decheriydro referentur, Actius ij.ji. P<t5aM,oxytonum,funt gente hominis:

uerd penanflextim, ferpentes quidam quorS fublimes funt buccae, A mmonius. Carion 1»
fertius in Pluto Ariftophanis, cum notflii in aede Aefculapij anus ollam atharte feu pulmenti ple.
nam cuftodiret, & manum obtenderettclam, inquit, fibilans arrepfi, & mordicus manum illius,
tanquam pareas ferpens { iic enim nimirum in huhu dei templo t unquam facer ei alehacur ) arripui, difttf b
MSiitlui dis Scholiaftes hunc anguem mordere negat;uel,fi mordeat non ob.

efle. Meminit (inquit) eius 8( Demofthenes, cfi «ijias tfo v^siej iper appofuionem fcilicet') d'icens. SC
LycutgUs ( Hyperides, Suidas ) in oratione contra Demadem.Habeiur autem hoc genus etiam' in
AlcxandriajSf intemplisDionyfij, Eft8i:Pyrrhias,OTjyiiej, ferpens a colore didus apudHe.
fychium Sf V arinumthaudfcio an idem qui parcas, pyrrhtis quide color ruffirs eft ; SC parca qui.
dam colore as referunt Aetio : poteft autem aris color rufliis dici. Sunt SC paroi equi colore
ruffo,de quibus dixi in Equo B. Rauifius T extor phariam ferpentem pedes habere prope cau t«
dam abfurdifsime fcripfit. ^ Paream efle puto ferpentem illum qui a Marfis in Italia hodie Ba.
ron uocamrtcuius generis unum V enetijs olim manibus contredaui uiuu,apud Marfum quen
dam:a quo Baronnominabatur,( quod nomen etiam colubro domeftico nigro aliquos attribue,
re audio,) 8C Buba ( id nomen a Boa uel Boua fadum uidetur,) & ferpagerina : ( quo nomine SC
alium ferpentem catera huic fimilem,fed bicipitem uocabat. ) Caput ei elegans, fubflauum ; reli.
quum corpus nigricat, SC maculis purpureis diflinguificaudam uerfus paulatim attenuaturXon
gus eft ( de eo quem uidi loquor) circiter dodrantes quatuor cum dimidio. Adfertur ex regioni,
bus ad Orientem fitis, ( unde Germanicum nome ei facere licebit ein «titntifct)Ct')Onto In late,
ribus linea quadam fecundum longitudinem confpicua emineqqua: paulo citra caudam delinit,

SC circiter palmum ( digitos qiiatuor ) retro caput incipit. Veneni nihil habet, neqj mordet. To. jo
tum ipfius caput circulator ori fuo inferebat : addens { fi benememini ) ubi hic ferpens degeret,
nullos alios noxios inueniri. Videtur 8C Pagerina nomen a Pareia fetftum efle.

Quoniam uerd anguis SC pareas ferpentes innoxij ftinqex Nicandro omnes qui pro innoxijs
ab eo liabiti funt,enumeremus: cve^^sn■xe,^^Sms n, 7Iv^veuftxc

KcutTJ Wv'TV<phS)7riStt7rHtieuiitt(^a^iWTCU,

Diyiimt. De hydro Nicander fub cherfydri nomine difleruit : D R r i N V S uero eius, quem hydrum

appellat, alius eft , Matthiolus. Serpens ( inquit Nicander ) quam alij dryinan, ( prima
inflexione,) altj hydrum &chelydrum uocant, in concaua: quercus faglue latebras abflrufaui.
uit:8f relidis paludibus, domefticis fedibus,in pratis moiuridas ( animalia locuftis Cmilia ) 8C ra
nas paruas uenatur.CJuod fi a myope ( id eft afilo,Gillius uertit crabrone ) infeftet,ftatim in con. 4,«
cauam quercum bene penitus perfugit. Colore per dorfum nigro eft, ( m vaim, ) capite
lato SC plano ( humili, nonacmo ) ficut in hydro, ( cherfydn. ) Corporis odor teter eft, talis fere qualis
corij equini madidi (nileiAWT©-) dum cultro raditur. Abeo percufsi hominis teterrimus odor
(xmimyduxrx «/(i» ) manat. Cucis in corpore flaccida 8C fcetida fit : Ani di rrl^xAmmi/ iwiq^di, VenenS
enim ferpendo eam celeriter depaicitur. Oculis etiam offula caligo miferum grauat & inquietat.
Sunt qui ueluti balantes uocemargre, tanquam in fuffocationis periculo, emittant. Vrina cohibe.
tur,oi/g£C cf’ «zrfcsea^caiubi ScholiafteSjWyst/ wat -na di^ce (feu.vvnu, quod non placet. Aliqui

dormitantes ftertunt,(i<i ejl,ajperejinanr, propter impeditam rejpirationem, ) SC crebro fingultiunf.&Tuo
niitum uel biliofum uel cruenta reddunt.denicp fidentes corpore tremunt. HatcNicander.Scho
liaftcs dryinan in palude perenni ( ai(«s ) morari feribit, SCc. Difce & odoratam fta. e»
bulis accendere cedrum. Galbaneo^ agitare graues nidore chelydros, Vergilius, f ExAe. ’

AetUa. tijlib.ij,cap.a9.Serpcntisdryini(m«^fi placet Jp»iivxsinprmadeclinatiom,utHkanderhahet)3ippieU
lati abundantmagis tuxta Hellefpontum:latibula autem habent in quercuum radicibus. Eftau.
tem dryinus foetidustunde & fi quis eum non uideat, fcetore locicognofcitur. Eft autem cubito,
rum duorum longitudine, obefus,S: afperrimis fquamis circa uniuerfum corpus munitus.Inliis
ipfis fquamis muicte pennis tereis latibula fua habere dicuntur, quar tandem ipfos ferpentes occi.
dunt. Adedautemmaligntcacnocentisnamr*eft,utfi quis eum calcetmod6,illius pedes exeo.
riet,&: tumorem ingentem circa crura inducat.Etquod magis mirum uideri poteft, aiuntetiam
medici curantis aegrum manus excoriari.Si quis autem,inquiunt,animal ipfum occidat, omnia
qua: odoratur ab eius fetore corrupta putat, ( ita ut alium odorem nullum percipiat : Aegineta, £•
& Galenus ad Pifone. ) Porro qui ab eo percutiuntur,his tumor infurgitnigricans,( tumor circa
morfum cum rubore, Aegin.) dolor uehemens,nome,deIirtum,corporis ficcitas, fingultus, uo.

initus

Dc Hydro. Lib.IIII.

Sititus bfllofus, aut omnino uomitus flmplexnirina: fupprefsio,trenior,interceptio Uocis fiupor
fdflura Si mortificatio pcrcullorum locorum. Plurimi etiam intereunt, Pol-rd & lii ipii quocB
ex his qus in uipcrat morfu dicta lunt,opem fentiunt;itcmcp ex comunibus remediis iUxta coti»
fequentium accefsionum proportionem adhibitis,Hucuf(p Aetius,cui Si A egiheta multa fimilb
ter tradit, A dryino (inquit Diolcor,'^ a reSa cum <l^'ivQc-,tum DiofioriA

miilH>ricireJl,firmun.aJ>uii^e£mcam Imcur c furoxjumm m (is,mmlho codice: unde corruptum efli

ufpmt.n4mmisfrof«roxytmBeJJedel>eret:mxsuero,^uodproiamn{,reSe pendcumr)moxfis uehemetes
ematur dolores,Sipaim\xaTCw^circa ormmur,(emendauimtisl!xc ex^emeea,') aliquando (Im ia

tiaduerbmmfntemporfs uduerbto ) oc aquola fanies emanat immirum ex ijfdempufiulii.) Cofequitur 5C

toetoao(J'e}bis,mordtMt:oJaluecJlomackMmyfeginemhuhetKXfJ'mytclr.dotor,^^^^

«1»:) Kfirophipdefttorfiones.Prod^autcm cisariftolochiaciimuinopota.trifoliurapreterea,

& afphodeli radix limiliter fumpta. Profunt tritte potat^ de qtioiiis quercuum genere glandes
Ilicis etiamradices tufe & loco pro cataplafmate impofitte, dolorem leniunt, Aegine.
a noftri aditio habet <t;«>o™f.,id eft auxiliatur. Haic ille,& Aduariiis inde mutuatus K NattiS
afambiguscoleretqui Syrtidos arua Cherfydros.tradi^ uia fumante chelydri Lucanus lib.

9. fumum enim eum emittere dicunt (grammarici ) qua ferpit;ego non tam fumum quam tetrum
odorem ab eis moueri puto. Hmc &: Mantuanus,— clades fumofa chelydrus Et Pamphu

lus,Oquxfumiuomosgerischelydros. EtMacer.iitquidamcitant;— reutergaexpirantfpu.
mantia uirus, Seu terra ( eelliu) fumat,qua teter labitur anguis. Chelydrum ex recentioribus
io quidam cum cherfydro confundunt. Seruius qtioqj, Chelydri (inquit) didi funt quafi cherfydri
quia in aquis 5C in terris morantur. Sed Sf ueteres quidam, ut Vergilius, Lucanus & Aeliai

nus feriptor Graecus non diftinxerunt, quod ex tetro, quem ei artribuunt odore deprehenditur-
qui chelydro proprius eft,non hydro hydrae'ue aut cherfydro,nec alij,de quo authores meminei

rinqferpenti. . Verba eorum reteram. Vipereo generi aigrauirerfpirantibus hydris Spar
gerequifomnoscantU(5manu(prolebat,VergilitisAencid.7.deVmbronefacerdote. Abhy

dro percuffum dicunt ftatim odorem teterrimum reddcre,cx eo^ quod tara male oleat ei nemi.
nem appropinquare poiTe.Idem quotj ait,eundem perculTum cum obliuiotie cirevifuadi, eiusen
oculis multam caliginem offundi, tum rabiem affummum tremorem eidem exoriri tertioendie
perire, Aelianus deanimalib.lib, 4.cap.y7. Et nirfus libro S.cap.7. In libro Theriaco (inquit)

50 Apollodorus ait,eum qui Cherlydrum conculcauerit, cria m ii morftis non fuerit , mortem cum
uita comurare.quod eius tadius quiddam omnino tabificum habere dicaturi tum ei qui curare dC
quoquo modo remedium afferre morienti tentauerir, ex ibla eius, qui conculcauit, tadiione pus
fiiilas ipli exoriri. Et rurfus eiufdem libri eap. 1 j.In Corcyra hydr» ( ) ferpentes procre=

anrar,quarferetrouerfusadinfequentesretorquent:8ifpiritB malum anhelantes ((foe-stma-oimiO
) ab impetu fuos infeflatores reprimunt, ab lecp auertunt. f Tu modo dependens tri=
chili.modo more chelydri Intortus cucumis, praegnans^ cucurbita ferpit, Columella. Et

bc,lare manu,« chelydris cantare foporem, Vipereu^ herbis hebetare Si carmine dentem,

SihiK de Marfis. _ (ueorgius Fabricius feribit uidiffe fe Romtein templo Bacchi,quod nue eft
o.Colranti^, propeinfrad^^o fepulclin' marmore Bacchantuim turbam ,0111 angues ore geftarent,

+0 a capriim ducerent : dc quo more Prudentius Chrifiianus poeta in libris contra Symmachum:

— baccho caper omnibus aris Carditur,8i uirides dilcindunt ore chelydros, (^ui BromiB

placare uolunt,quod& ebria iam tum Ante oculos regis Satyroruminfaniafecit. f Semper

direfli ambulantinam fi torferint fc dum currunt.ftatim crepant, Solinus ut quidam citant Luca
nus cenchrin femper redlo limite ferri cecinit, f- Epitheta chelydri apud Rauifium. Medufaiij
bihus lib,7 ,a Medufa cuius crmes erane ierpentes. Fumiiiomus,fumorus,finuorus,ma*

nigri Vergilio i.Georg, nocentes interpretat Seruius. Chc«
rilidal iiue alidras ( Cherfydrus uel potius chelydrus ) legerim : genus ferpentis quod terram fu=
ma.e aciqnafcitur in Africa parte interiore, Obicurus quidam authordelcriptionisorbis terra*
rummtabiiia. Ilia'nusfiuedurifros,( pro dryinos,) Auicennaq.t-.j.qi.S^ Albertus.A Con.
yo ™ntmo glandofa dicitur. Chelydrus ditSus anthoroma, Arnoldus, Aliqui marina quocK
teltudinem chelydrum uocant, i»t JliroyS^xs, Varinus. Apud eundem SC Hefy.
cliuim W“ndri , KvAu^i, ferpentes memorantur, f Dryini nomen Germanicum fingi licebit CytiiidrL
an .^icplcpwit^.ut Ge. Agricola quorp finxit,a quercubusiuel a fcetore, cin ©tincSfcbUnrt-
Lhnltophorus Encelius ferpentem a corylis denominatum alicubi in Germania rarifsimum de*
Icnbitiquian chelydro fit cognatus, inquirendum. Credibile eft, ( inquit ) quod aucupes & tiena
ores erut,ga os c^ylueftn‘busgallims,quxacorylisnomenmuenere(bonorasuocanrrecen-
tiores ) lenio conteiftos oua more fcemell* ponere, quat excludant buffones, &: ex illis naliri bafl*

1 cos iyIueftres,C non probohoc nomen,) feie ^^rtfclmtirmificuti ex ouo galli domefticipoft no
em annos excluditur bafilifcus per rubetam domefticus. id quod teftacur experientia,f/ama,im

&c,utrecitaui in Hiftoria auiuminter Gallinas feras inAtiagene. Sed
redeo tandem ad Hydrum,

5*58 De Aquatilibus.

DE HYDRO B.

Qiiee ad nofiros hydros 8C cognatos eis ferpentes undcquaij pertinent, a recentioribiis tradi,
ta uel a nobis obferuata,in procedentibus dida funt.Hrs attexemus deinceps quo dehydro uetc
res tradidcrut quod ad e.K fequentesiiteras. ^ Calabria cherfydris frequcnuisima eft,Solinus
Calabris in faltibus anguis Natus & ambiguo coleret qui Syrtidosarua Cherfydros , Lu",
canus. In Corcyra hydro ( ) procreantur, Aelianus, f Enydris cli ferpens mafculus 8C
a!bus,Plinius. Qiiodam in fluido degunt, partim grefsiliaipartim line pedibus.ut natrix, Ari

ftot. Orpheus hydrum nigrum cognominat. Dryino capiit eft planum ( SC humile ) ficut hy.
dro, Nicander. De lapide in capite eius paulo poli dicam, Cherfydri linguas duas habent,

Scholialies Nicandri.atqui hoc ferpentibus omnibus & lacertis commune puto, ut linguas non lo
quidem duas fed bifidas habeant. Linguis micat ore trifulcis, Vergilius, Natricum fel ad.

nexum iCcori elijAriftot.

iJyiriUpis. Hydrus lapidem habet in capltc.quem excotiariis euomit.Sufpendeferpentem iiiuu, 8d fuffl

tO cum cum lauro,coniurans eum liciPer dominum qui te ctedMk,(fuperftimfum& impium uniucr-
fum hoc gemu irumtanii efi,) quem fepe digeoras (forti, digne orat j bifida lingua tualqtiW fi dederis
mihi lapidem non tibi nocebo, Immo remittam ad propinquos tuos. Pofiquam autem eiiomue.
ritlapidem,cOlIige eum panno ferico mundo,ai ferua. Vis eius ita probatur. Imple conchamo.
neam aqua,& circunliga lapidem concho lignato:& intienies quotidie decrefeere cotylas duas,
id eft uncias xvftj.aquat.Ego enim cuidam mulieri hydropico ctrcScinxi lapidem,&: liberata eft.
cuius uentrem cum menfurare, quotidie decrefeebat ultra quatuor digitos, donec ad locu fuum i»
uenter redijtiquo tempore mox abftuli.Nam fi diutius reliquiflem lapidem, naturalem quoque
humiditatcmdeficcaflem. Amplius itaqj eft lapis (fichulet codex noftn manujcriptuf ,fro ampUuelegi
potefl utilis ) ad menfuranl geftatus.Necg uerd hydropi folum, fed etiam rheumati pedum, SC flu»
xui lachrymarum,&l capiti,dcnicp cuiuis particulo fluxionibus tentato ftrehue fuccuirit, & na=
lurali quadam ui omnem nihiiam humiditatem confutnit , Kti anides. HydrinUs ( ihquit Ca«

mtllus Leonardus Pifaurenfis libro j.de lapidibus ) ab aliquibus ferpentinus dicitur. rheumati,
zantibus compatitiiriK ab omni nimia h timiditate humanum corpus cUrat.HydropicOru corpo
ra ad priftinum ftatum reducuntur, fi per tres horas cum eoinfolcfteterint.nam foetidifsimam a*
quam per fudorem emittent. Sed caute utendum monentiqUoniam non folum extraneam humi
ditatem,uerum etiam naturalem & complantatam ex naturali humido extrahit, Venenofos uer j«
mes fugat,ac eorum morfibus retnedium proftat. Sumptum uerd dicunt lapidem uefico franges
rCjHpc ille. Scribit & Guido de Cauliaco aliquid de colubri lapide.locu iam non inuenio. Mi.
rum eft quod affirmantlColuber fluuiatilis funiculo a cauda proligatus fulpenditur.fubiedlo ua-
fe aqua plcno,in quod dehifcat ; ore aliquot pdfihoris uel diebus lapidem erudat, qui exceptus
uafe quod fubiacet, totam aquam ebibat. Alligatur Iapis hydropicorum uentri, atep in totum ex.
haufta aqua liberat,Iaccbus HoIIerius. Chriftophorus Encelius cum de draconite lapide feri*

pfiflet.fubditiNoflriquoqj hydri dC chelydri ( cherjydri) rn|etcgr4t»cn «?<ljfctf4)l4l1^cnin capi
tibus gemmas ferunt nonnimquam,ut uidi, (lapides eum uidiffe apparet,an uero m ferpentihjts uel alihi na
fcamur,non conftitife ei,) quas dicere pofsis draconites a Cmilitudine. Forfitan hae quocj ex illorum
cerebris nafcuntur:uel,ut uolunt alij,cx fpuma quam uerno tempore excitant attritione mutua, 4»
ffic fuperius ex 'Plinio ouum anguinum ^uibufdam diBum generari retulimus: ) uel ore fibilanti, indurata Ib.
le.-mun fic Settf^ildngcnffcyn bi«(cn, ut de bufonibus diximus.T ales noftras draconites uidi co
loris c£Erulei,aut nigri,in forma pyramidis. Albertus fefe draconitem uidifle dicit exemptam tali
nofl[Oche\YdtOi(hjdrouelcherjydro,) nigram, non perlucidam.in circuitu coloris pallidi, pulcher
rimam habentem deferiptam lerpentem in fuperficie.Fugat & hsc uenenata.ut uera dracontias,

£C fanat uenertatos morfus. Hac ille. Et mox in capite de ophite lapide: Ophites (ueterum) fic
dicitur,quia colore ferpentes reprtefentat.Et illa fpccies lineis cinereis SC nigricantibus omnino
eft noftris chelydris ( hydris ) colore fimilis ad oftiu Tangra, ubi fuit ol/m regia fedes Caroli iin.

In arce templum eft uarijs ornatum gemmis,in quo undicp parietes ophite tali fplendent. Vi.
detur autem cumhuiufmodi lapides forma pyramidis afe uifos ait, de illis fentire quos linguas y»

cskjfopetra. natricum uulgdnominant,n4teraim3efi:egogloflbpettas Plinij eflecoijcio : quarum Ipeciem
maiorem delinearam exhibui fuprapag.iio. inter canes in Lamite hifioria. Ad linguam pene
habet fimilitudinem ea gloflbpetra nigricans,quam Germani natricis linguam uocant, cui ilini.

Iis non eft,fed magis lingua: pici.In Saxonibus Luneburgi reperitur in terra aluminofa, Ge, Aa
gricola. Surit qui fudore hunc lapidem uenenum prodere dicat, ut & alia qusdamtmihi qui*

dem rationi confentaneum non uidetur, quando tot uenenorum diferimina funt.ex tequo ad om
nia affici. Oppidum Germani® Aenipontemnominant, inquogloflbpetramhuiufmodifefqui.
cubitalem oftendi audio. Sed de his lapidibus plura fortafsi&olim,fi uitam dederit deus, inii-

bro lapidibus dicato adferemus. Olim Gallus quidam fua lingua Suyne uocari gemmam re=

tulit e ferpentibus feptem caudas complicantibus : colore pullo,qu® aureis denarijs Gallicis deo i»
nis uxneat.Ego ferpentes huiufrnodi reperirfiaut omnino in ullis ferpentibus lapides, antequam
grauior aliquis dC oculatus id teftetur,non fecile alTenfcro,

Natrix

DeHydro* Lib.IIII.

Natrix In aquis dcgit,ui(?ium^incie emolituri fed aerem non humorem recipit ^ BC foris pa= e
rit, Ariftot. Paludes omnes quod aquas cotineant corruptas,pifcibus carent, ranis SC
ferpentibus plensc funt:at($ mKrdum hirundinum ( fonkMrudimm ) nexibus , ut palus Agnaui
inter Puteolos & Neapolim, Ge. Agricola. Hydrus in aquis plurimum degit,^ in paludibus
frequenter natat, fuper aquas peclrus erigens,Kiranides, In thermis enam>id eii: calidis aquis

rcperirijfupra dic^ium eft. Hydrus primum in terra uiuit, & cherfydrus appellatur,dcmde in
aqua^Hcrmolaus. ied authores ueteres contrarium tradunt. ^ Hydrum in eft uiperam
tranfire,ftagnisexiccatis,legimus Geoppnicorff Grxcoru ly.i. ^ Ariftides cheriydros M^vot/Si
ideftgulofoselIefcrihif,ScboliaftesNicandri. ^InteritfiCcuruisfruftra defenla latebris Vi»

IO pera,eC attoniti Iquamis aftantibus hydri, Vergilius de pefte canens.

Hydrosranis uefei authores funt Nicander, Aratus, Vergilius, flydrutn ualde metuit
6^ odit ranajquamobrcm multo clamore illum uicifsim terrere ac perturbare conatur, Aelianus
i2.ipdeammalibus,Idem Varioium i.j. Peculiari quadam lapientia (inquit) prxditum eftge*
nus ranarum Aegyptiarum, Si enim in Hydrum Nili alumnum incidat Rana, fubitd demordet
fniftnni arundmis,e<: id obliquum gerens/ortiterep tenens, non remittit pro uirili parte. Ille ue*
roRanam cumipfa arundine hmul deglutireno potefi.Non enim tantamamplitudinem os ha-
bet, quantum arundo extenditur, Atqj ita Ran^ prudentia uincunt, BC fuperant Hydrorum ro»
birr. Hydro confpedo rana Phyfignathus murem in dorfo geftans fubmergitur, in Batrachb*
myomachia Homeri. Audio terreftres etiam ranas aferpentibus qua in terra dC fyluis dc«
logum, uorari.

Enydridis ferpeUtis mafculi 8C albi(/^dri e Nilonimirum jadipeperimgumur qui crocodilum b
caprantjPlinius.

Hydrus animal cft aftucum,Kiranidcs, Vulpbs k Nili angites difsident,Piinius. D

Hydriinaquauiuunt,nuIlisrerpentiuminfcriorcsucneno,Plinius. Paludem CiiiquitCo G

lumella 1.5.) non oportet effe xdificijs uicinam.nam caloribus noxium uirus erudatj&c. SCna= uenenu.

iricum rerpemtum^peftes hyberna deftitutas uligine, cceno QC fermetata colluuie uenenatas e=
mittit; ex quibus fepe contrahuntur cacci morbi , quorum caufas ne medici quidem perfpicere
queunt. Rubeta ranae fpecies eft, qu^ paluftris uitae conditionem in terreftrem mutauit, hac
autemmutationcjiimiliter ut cherfydrus, Kgre curabilem afflidionem eis qui in eam inciderint,

50 inducit, Aecius. Et rurfus in capite de cherrydro:Equide in humceftis locis htimido uidu ex-

fariams,nonpumm uenenu habet : quum uerd tcrreftris ftt, maxime merum 6^ nocentius id ac-
quirit. Aqua in qua hydrus uelhabicat,uelmdritur,aftiimptaicademqu^ cantharides mala in- -
ferr,Bertrutius. Natrix ferpens aquas etiam dC fontes ueneno inficit , Ifidorus. Et natrix
uiolator aqiias,Lueanus. Viperx quae aquas habitant, parum aut nihil ueneni retinent, Car-

danus. Ptx^os </l y^o-HTnyvu los, Nicander de toxico ; quali id ex hydrae hy driuc fanguine
fiat: Vide mox in Hydra fabulam Herculis. ^ Hydro fimpliciterS^ cherlydro, quidam etia iie-
terum attribuunt quae dryini funt, in Dryino luperius,hoc iplb capite, requirenda, ^ De fcrpeii
tisquem Germani natricem uulgd ( flrttcr ) uocat ueneno, fuprain A.dicftum eft. ^ Ab hydro ^orfus Cigna.
demorlis ulcus dilatatur, dC ampliatur ( fuhinde, ) 8C liuidum euadit. Sanies ex eo multa dC atra dC
^omaleolenSjnonfecusatc^ex nomis, id eftfjs quae ferpunt ulceribus, expuitur^ Diofeor. &: Acgi-
neta. QUi a cherfydro morli funt, cis comuniter eadem accidunt^ qutc in aliorum ferpentium
morllitueluti cft tumor, continuus dolor ardens, liuidus locus &fecu!entus, uercigo oculorum;,
cxc^uciOjUomitus biliofi foetidi.proprie autem motus totius corporis inordinatus, iit SC per uen-
trem quaedaminordinatefcrantur.Mors autem intra tres dics,Aetius. Nicander cutim circa
morfum putridum humidum^ aridam intrinfecus tendi ait,&: putredine rumpi:doIores ingen-
tes SC aeftuantes affligere: frequentes pafsim per membra piiftulas exoriri, f Mor-

fis medentur,origanum tritum SC aqua fubacftum (.<^vfetS^,%4arcell>tamaceramm:Jed^raJiatJuhaBum
uertere^ut comodius imponatur morjuiiim^onendum enim ejje Aegineta monet.) Lixiuia ciim oleo indita, ( ut
^uelhua uertit.Lixtma oleo temperata, ut %darcelltts. neutrum ^raho. Grace legitur usvix ^iSasroc tAwA :pro
repono d^w^au^uocahulum idem quod cpv^xSam ftgmficans,ex Taulo;quitamenon fimpliciterlixiuium,
jed e quercu requirit:& quod moxjequitur e quercua radice remedium omittit iLixiuium igitur iuhet T>iofcorides
cum oleofttbigt & agitari:nijiquia usvtKfjhtc nonliximum,Jeduel calcem uelcinerem interpretetur: nam hacquoqj
eadem uoce interdum fignificari Cornarm injm in Gakn.lihros de compof. jec. locos comentarijs doCet: Vtrumuvs
eum oleojuhaHumma^a injiar comodius imponeretur, quam lixiuiim oleo,nimps liquida mixtura. Aetim etiam
Carnario interprete iuxta locum ajfeBum calcem urnam & fimilia cum oleo imponi iuhet, ) Aut Ariftolochiae
cortex, aut querna radix minutim contrita : SC hordei farina cum aqua SC meile ad ignem pariter
^b\liqu^tz,uibunt\it ^ntem ilocua hic apud Aegmetam corruptus ejh nam pracedens medicamentum imponi,
nm hibi oportet ) bins ariftolochis drachmae in dxycra to ( uel cramate,id efl uino aqua permixto, Aegine^

cyathis duobus,(lex,ut Marcellus Vergiliushabet,fi<r codices Gracinoftri. Ruellius uertit
60 duobus ex Aegineta.) Marriibij(7i]f>[icff/oi/^_^e^^(,;^;(f^(j„^e^^/p^^‘j- 7r§'^(rw^ideflpQrri)C\xcQ\is uel des
codlum alterius ( ottot^Pov, Aegineta omifit ) cum uino. Fauus etiam recens datur in aceto , Diolco-
rides. Aegineta additmrer ea qua: fumumur, nafturtiu fyiueftrc, aiitafphodeli frudiu ftorem uq

5*40 De Aquatilibus.

aut foenicult fcm? cum umo,falutaria effe, Eadcm 5C AtSuarius habet, fed mutilata ciusIeiSio
eft,qUam a Ruellio conuerlam habemus. Curatio multo uix tempore SC magno ncgocio pro.

• cedit, Aegincta. Comunia remedia £C antidoti theriacte aduerfus hunc quotp morfum auxi.

lianturtpriuatim uerd cuprefsi pilularum, &: iftyrti baccaru, utriufcp drachma trita, dC cum meile
rofaceo aut uino mulfo in potu exhibita. Aduerfus cheriydri ic3S proficit panaces, aut lafer

quodfitfcrupuloruP.il. * (alias 1 1 1 uel porri (^raji nimirum k^t^ro^rajij ) fuccas cumht»

mina uini fumendus eft,&l edenda multa fttureia. Imponendum autem fuper uulnus flercusca.
prinum ex aceto coc!Iu,aut ex eodem ordeacea farina, aut ruta,uel nepeta cum iale contrita meile
adiedoiquod in eo quocp uulnere,quod ccraftes fecit.acque ualet, Celfus JA7. Hydrorum ie.
cur feruatum aduerfus percuffos ab ipfis auxiliu eft,Plinius. Ad canis rab. dC hydri morfiim; lo

Verbenacam in uulnus apponito, Apuleius ii benememini. Morius a cherfydro moritur ut

plurimum hora tertia,(iii( ttrm,Aerim>) Sd non tranfit tertiam. Si autem euadit, quoniam eft aquo
fus, < m fimium hydrus in aquis degit, & mndum in terram egrejfus ejii) aut quonia natura morfi eft for.
tis, comitantur eum aegritudines a quibus forfitanno lanabitur,Auicenna 4,6,j.a9,fequenti de.
inde capite curationem adiungit,fimilitcr ut Actius ; ex quo catera pleracj mutuatus uidetur.

Etmoxcapiteji.de hydra agit, ( hydro feribendum,) iigna morfus eius eadem qumDiofeorides
HijiorLe wor. exponens. Auicennm uerba Albertus etiam tranfcripiitlibro if. de animalibus , in uocabulo

forum. Andrius, f Homerus lliad.B.in Catalogo, Philofletcn nauium aliquotexMcthone,Thauma.
PMo&to. ria, Meliboea Olizdne ducem,in Lemno morfum ab hydro, ibidem a Grscis reliiSii, & mag.

nis doloribus afflidia fuiife tradit: EAxw>»)(fii{(ii'»K*«xioasoiji{Br©'v!.^oB.philodetesinLemno lo

cum purgaret aram Minerus aurem cognominatae, ab hydro morfus eft, 6d propter incurabile
uulnus ibidem a Graecis relidus.nouerant enim Vulcani ( cui ea infula facra eft ) facerdotes a fer
pentibus morfos curare.Sed cum in fatis eflet Ilium capi non polTe abftp fagittis Herculis , quas
ille PhilotSeti reliquerat, ( ed quod rogum in quo uitaitn finiturus erat in Oeta,alijs omnibus de.
tredtantibus,ipfefuccendiflet,) poftea a Grmeis uocatus efi,Scholiaftes, Philodletes ab Her.
cule amatus eft,Porphyrius. Hic cum ab hydro morfus eifet in pede,&: uulnere, necf lethali,
netji tamen facile curabili,aftedfus;co ferpente fid erodente, cum perpetuis lamentationibus Sd cla
fnoribus,Graecis mOleftus effeqin Lemnum ab eis expofitus eft, poftea uerd uocatus authorem
malorum Paridem occidit, Porphyrius fecundum aliquos Philodeten morfum efle ait circaTe.
nedum aut Imbrum, SddeindeinLemno demum expolitu efleialij circa infulam quandamChry j»
fen nomine.Hydri quidem morfum dolor 8d putredo comitatur:fiftitur autem putredo aqua ma
rina afperfa.Cum autem Sophocles non modo hydrum.fed echidnam quoij nominauerit in Phi
lo(!}etaEhiftoria,eiufdem'ne animantis duo nomina fint hydrus 8d echidna quarendum,Eufla=
thius, Philofletes ( ut memorant Grammatici ) Pjantis filius 8d comes Herculis fuiticuiidem
moriens in Oeta montemandauiqne cui corporis fui reliquias indicarct:idfc iurare eum adegit,
dedit^ pro munere pharetram, 8d iagittas Hydrae felleintin(Sas,8dc. Vide OnomafticOn nofiru,
Dsdala( w) urbs Lyciae,a Dtedalo ibi fepulto:cum eum coluber aquaticus ex amne Nilo in pa.
Iudem,in quam Dadalus c6meabat,egrcirus,momordifret, Plinius y,i7.Meminit eriam Stepha
nus. Orpheus,Melanippum cofobrinum fuum,uenatorem 8d amatorem Euphorbi cum ater
hydrus inpedemomordilfet, atq; is periclitaretur de uita, fcobe oftritae ( alias oritae) lapidis iuf. .j,,
Ctinfpergere uulnernquo fatfto mox liberatus eft, ut canit Orpheus ipfein carmine de oftritela»
pide, — tibi has miferabilis Orpheus

Haudquaquam ob meritum poenas ( ni fata refiftant)

Sufcitattfid rapta grauiter pro coniuge (Eurydice) ficuit.

Illa quidem dum te fugeret per flumina praeceps.

Immanem ante pedes hydrum moritura puella

Seruantem ripas alta no uidit in herba, Proteus ad Ariftacum apud Vergilium 4.Geor|;,

Ex hyJro ree ^ Dentes dolentes circunicarificant enydridis ferpentis mafculi 8C albi maximo dente. At
media. ( Ac ) in fuperiorum dolore duos fuperiores adalligant:ediuerfd,inferiores. Huius adipe perun.

guntur qui crocodilum captanqPlinius. ^ lecur aquatici colubri.item hydri,trit8 potum^cal.
culofisprodcft,Idem. Etalibi,Hydriiecur(utiIiter)bibicontracalculos traditur. Hydros
rum iecur feruatum adueriiis petcuflbs ab ipfis auxilium eft. Idem. ^ Habet fyphar hydroriint
noftrorumfuas uires inmedicina.fuffitu enim fanat fedem uuluam prolapfam,Chriftophorus
Encelius. De lapide hydri.Sii remedio ex eO,dic5um eft fupra in B. Baculus quo angui ra.
na exculfa fit, parturientes adiuuaqPlinius.

H.a, Epitheta. eftniger hydrus, Orpheus. Vergilius etiam hydros nigros dixit:

Ouidius longum. Sunt Si ha:c apud Rauifium;Immams, turpis, ftridens, fseuus, Cadmstus,

Echionius,fons,Gorgoneus,pinguis,toruus,liues,rabidus,Niligena, caeruleus, Libycus, intor.
tus,fepulchralis. Chelydri fuperius dida epitheta pleratp, huic etiam conuenient ; prafertim

cum chelydrum ab hydro multi non diftinguant. ia

De hydro quadrupede, hoc eft lutra,fuO loco diximus in Quadrupedum hifloria;8f dicemus
plurainferius hot in libro, in L.elemento, quoniam amphibium eft animal. Hydrus ,

nomen

De Hydro. Lib.IIII. 541

nomcnfyderis cIlProclo;aItjsHydra.uide inferius in Hydra, f Corinthi erat palma area.fub

qua fculpti erat hydri,Krans, anathema e templo Apollinis Delphici allatum, V ide in Rana h,
inter Quadrupedes ouiparas. f Infula parua,Africa adiacentcs prope terram a Ptolemao nu. Proprii
metantur, Y<{^xs, Ajusstr)©', Sic, Alias legitur Hydra, infula Libyte iuxta Carthaginem. Hy=

drus,Hydruntis, urbs eft in litore Adriatici maris inter Leucas 8i Brunduiium, Perottus, dici,
tur K Hydruntum, Italfe oppidum in Calabria.Eft 5C montis Apuliacnomen, Kfluuij, SCc, Vi.

deOriomafticonhoilrum. .

Fabulam de hydro ranarum rege colimito a Ioue,ar ranis tiefcente, in Rana h.ex Seruio re, h,
citaui. ^ Hydris immitior,prouerbiali fenfu dicitur ab Erafmo Rot. Hydrus in dolio, , riU

IO w ■nifl® : Prouerbium hoc,ut ingenue fatear, ( inquit Erafmus,) nondum apud ullum ueterum au
thorum re'peri,netp Grscum, necj LatituimiS; haud Icio an de uulgo fumptu fit.necp enim libet
credereuirumeloquentem, iniiterisnon poftremi nominis ex ieie comentum efle. Nam re.
fertur ab Antonio Sabellico in epiftola quadam familiari. Addit bd febulam proucrbij parente,
huiufmodi.Ruilicus quidam cum fenfiflet minui uinum in dolio coditum, admiratus quid eflet
rei.cifcumfpicere coepit, num qua rima extillaret liquor, ubi nihil ciufmodi comperilTet , pergit
uicinos in fufpicionem apud fefe liocare, he fefe abfente uas relinerent, uinlim^ potitarent . Ob.
iignatitacp diligenter dolium ad opus exiturus. At reuerfus fignis illatlis uinum nihilominus im.
minui uidet.Tum uerd fortunam agricolarS deplorare, quibus non in uite foluin, uerum etiara
in dolijs calamitas prteftd eflet. Ad extremum exhaufto dolio hydrus in imo repertus eft, uini po
10 lor.Ea res in uulgi iocum abijt. Admonet Plinius lib. io.cap.7». ferpentes quanquam exiguo in.
digeantpotu.tamenuinum,cumeftoccafio,pra:cipueappctere.luuenalis de muliere uinolaSa.
tyra a.Tanquam alta in dolia longUs Deciderit ferpens, bibit Sd uomit. Adagium ipfum haud,
quaquam inelegans, nec alpernandum.Quod fi quem nihil mouet recens author,licebit ufurpa.
re, cum quis occulta calamitate premiturjcaula atep authore non extante. Aut cum diuturni mali
tandem author depreheditur, ^ Coruus aquatura miflits ab Apolline, cum diutifsime expedtaG
fet dum ficus maturefcerent,tjs tandem maturis faturatus,nigris longum capit unguibus hydra,
dC hunc aquarum obfeiTore in mora fibi fuiflTe fingit, ut retuli in Coruo h. ^ Diriguere oculi; tot
Erinnys fibilat hydris, Vergilius 7. Aeneid. Htec loca ( Italiam ) non tauri Ipirantes naribus

ignem Inuertere fatis immanis dentibus hydfi,Idem a.Gedrg.

** DE HYDRA MVLTICIPiTE. FABVLOSA,

Q^V AM HERCVLES CONFECIT.

r D R A M femiiimo genere ueteres aliqui pro hydro, alit cher(ydro,cheIydf6uc dw
xerunt:ut fiipra in Hydro mdkaiiimus. Nos hic de fabiilola tantum illa multorum
capitum fera, quam Hercules confecit, agemus. Fera eftmultorum capitum, 6^

multas ferpentiiim facies habens, Varihus. ^ Iuxta Amymoiiac fonte platanus ex*

creuitjfub qua hydram fuifle alicam aflerunt^ Paufanias circa finem Corinthiacorum : ubi etiam
fcribichydranvfe arbitrari feram magnitudine hydros excedentem alios,cUius uenenum ita foret
40 incurabile,) ut Hercules eitrs felle fagictarum fpicula tingeret. Caput praeterea habmlTc

unum probabile eiTejetiamfi Pifander Camireus,quo inderetur res meticuloiior,6C poema plau*
iibiliusjplura ei contribuit. Hydra ferpens chftams ab authore Culicis ( poematij Virgilio at-
tributi ) multis defcribitur. Serpentes alati quidam funt in Arabia ; quorum figura qualis hy-

drarum eft,alie non pennatae, fed glabrie,Herodotus.

Hydram nonaginta capitum ferpcnte,ut Simom'des:ut AIcxus, qiiinquaginta:ut alq fcptetti j Ex LiX GrA
uel quinc^:(Ke/ oBofUt ErajhiM 7{ot.uel nouetn,urSuidaSf) quoru unum immortale uocabatur,in Ler= Uer^

na palude, unde tot funt uulgo fadia adagia, igh6 ruperauit;uel,utab altjs proditur, fagirtis (
confecit.a quibus hydrae fanguine infedfis toxici uocabulum effluxit j uel quod ex ipfius hydrae
fanguinc natum eft, ut Nicandri feribuntexpofitores. Cum autem hydrae uno amputato capite
^0 alia (plura, S uidastduo in uriiw excifi locum,TaUpharuf:maJfidorus) facem ferunt ab Iolao uulneri appo
ni folitam,atc:p ftc demum deuidam 6c extincftam hydram tradunt,( ex Diodoro.) Cancru quoc^
hydr^ fuppetias ferentem interemit, implorato, ut dicitur,Iolai aiixiliotex qiia re illud emanaiiit.

Ne Hercules quidem contra duos:tametri alij in altas hiftotias prouerbium hocreferant. Sut qui
hydram dC cancrum fophiftas fuifle interpretentur ex Platone : quorum fbphifinata dC cauillos
Hercules ingenii ac mentis ui abfoluerit: (Sophijiarnm quidem mos eji cauillari, & qu^fiiones duhias ita
proponere, ut unojoluto duUo multa renaJcantur,TerottUs.Elato in Euthydemo djjerit Hydram fuijje callidijsi-»
mum fophijiam,cui pro uno fermonii capite amputato, multa repullulabat, fnnommatw ) licet id potius, fi quis
modo iane uerba perpendat, per fimilicudinem qiiandama Platone dicatur. Alij C ut pluribus re-
fcrtPal^phatus in libro defabiilis ) Hydram arcem feu turrim quampiam minutifsimam (oppidu*

^0 ltim,T aUphatui ) fuifle opinant, qu^ a quinquaginta utris cuftodiretur. arcis uerd rex Lenius uos
cabatur : qtiiaCarcinOjid eft Cancro uiro quodam fortiisimo adiutus contra Herculem pugna^^
uit, Hercules aute ab Iolao Thebanis copijs aucTrus ambos fuperamc. Hydram^ caftellum euef«

5*42 DeAquatilibiil

tit facedit^, Alij fef reriorc arcano fabulat locum datum uo!unt,quod fciifcct Hercules eoimi fui
ac continentiEe ignita tanquam face identidem renafeentia libidinum cacterorumcp uitiorB Ltr
nata capita reprefferiqatcp penitus extinxerit. Nec defunt qui per Hydram SC Lerna, inuidiam"
feu mauis inuidentiam,lignificari exiftimentiqus difficillime cxtinguitur,cum abiefli animi ini
dicin iitjUt plane ex Ouidtj 8f Plutarchi deferiptione conipicitur. Grteci feriptores illud de Het*
cule Lern* uiru infeiSo obieruant,eum oraculum accepille,fe aliter liberari non pofre,nifi ad fiu
men herbam inquirereticuius radix colocafion, caulis uero qui fupra terram eft, ciborion uocao
tur, quo nomine uas etian^icitur. V nde cum apud Beliim fluuium eam reperilTet, ueneno ell
liberatus.id^ quoniam in Phcenicia contigit, urbs in eo loco Condita efl,qux Ace ex re Crimidio)
nomen fumpfiqquae SC Ptolemais ditSa eft,Hstc omnia Gyraldus in Hercule. 1«

Urtu «alarii. Lerna malorum. At?»» «xiSj/.prouerbium eft ( ut &: Ilias malorum, Kmare malorum, 8C the.

faurus malorum,)de malis plurimis ftmul in unum congeftis accumulatis.Parcemiam Strabo
comemorat libro S.fcribes, Lernam lacum fuiffe quempiam, Argiuorum ac Mycensorum agro
c6muncm,in quem cum pafsim ab omnibus purgamenta deportarentur,uuIgd fitnatum prouer
bium Lerna malorum.In hoc lacu poetx fingunt Hydram illam feptem capitum coftiti(re,quam
Hercules igni Grateo confccerit.Eam autem Hydram Heflodus fcribit,ex Echidna & Typhao.
ne prognatam,alitam a lunonemimirum in odium Herculis.Zenodotus ait, locum quempiam
fuiffe in Argolica;in quem cum omne fordium genus promifeue contjcerent, fcetidas inde L pe
ftilentes nebulas folitas exhalare, quanquam reiftius autumant ut adagium ad Danaidu fabulam
referatur, Sdc.Itacf quoties hominem fignificamus uehementer infamem,atcpomni turpitudinis 10
genere contaminatum,autccctum hominum pefiilentium,quaficpfentinam&:colluuiemfacino
roforum,reae dicemus Lernam malorum. Apud Hefychium Cratinus Comicus tlieatrum quod
ex uaria mixta^ hominum colluuie conftareq Aqrio StarSii appellauit, Erafmus Rot. " *

Poet* finxerunt ( inquit Perottus ) Hydram tnultotum capitum in Lernara paiude fuifte
quorum aliquot excifls totidem ( pro uno duo uel plmm m Jiiprd diSum ejl ) continuo renafeebantur,
CLuodmonftrum cum totam eam regionem deuaftaret, tandem ab Hercule claua primo iiSum,
deinde propter peftiferum afflatum fagittis petitum, poftremd cum ftfefolitis cauernis codidifl
fet,lignorum;congefta ftrueigne confumptum eft, SenccatQliid foua Lerh* monftra, nutnero.
fum malumf Non igne demum uicit,S^ docuitmori cHoc ideo fatftum quidam exiftimantr
quia cum Lern» palus frequenter ficcaretur, ac denuo impleretur aquis, Hercules deprehendit J»
uenas terra incendio pofle pracluditatcp ideo poftquam exhauflt eam,fgnem adhibuit, SC fi qua
unda prorumpebat, obftruxit.Htnc monftroHydranomenfabuIaimpofucrunt:quoniami/J'»f
aquam iignificat.Ego inde datum hitic fabula locum cxiftimo,qudd anguiu genus, fub quo hy>
dra continetur,omnium fertilifsimum fit:6f nift incendijs femina exureremur, non eflet fcecun.
ditati eorum refiftere,Haec ille.

Conftat ( fecundum Hiftoricos ) Hydram in Lerna paltide eittitifle aquas CUoinentein , qute
uaftabant uicinas ciuitatestin qua Utro meatu claufo multi crumpebant.quod Hercules uidens Io
ca ipfa exufsit,8f fic aquae meatus claufit. nam Hydra 4» tiP id eft ab aqua, nomen acce.

piqlfidorus. f Hydram Echidnae filiam Hefiodus facit, matrem Chimaerae. Ouidiusipfam quo»
que Echidnam nuncupauit, Pars quota Lernpae ferpens eris unus Echidnat.Latine quidam exce 4«
tram,qudd uno excifo capite tria eXcrefcerenqinquit Ifidorus.Cum excetra, cum Anteo deludra
ri mauClim,quam cum amore,PIautus in PerC Hiberam excetram fciteobtrediatore dixit tn>
rulentum Hieronymus, Cslius. Idem in Prooemio Efdrae cotra detradores fitos loqUenstLi-
cet hydra ( diis excetra ) fibiIet,ui(ftorq; Sinon incendia iader, nunquam meum iuuante Chrifto
filebit eloquium, f Panaces Afclepium contra ferpentium morfus prodeft. Hoc Aefculapiua
decerpfit iuxta ripam Melanis fluuij Boeotis, pcicuflum ab Hydra Iolaum Iphicli filium hoc
remedio fanauit,Nicandcr in Theriacis.

H.a. Anaxilas comicus fabulofa quaedam ueteru monftra pro improbis ftortis interprctatur.EiuS

uerba recitauiin philologia de cane carcharia.pagina 110. Plangonmeretrix tanquam Chimae
ra quaedam olXirnTra nwmns,nf^'ir't(^x<nwe!rtpmt;

oripvKi rrteftum arf.scnV, Uc-tw rrrtoa y’ «Vi ttwTne.iidt itii:HSt/,ut Athen^us libro 15, ex eo-

dem refert. Verfus ultimi fenfus uidetur.Gnathanam Sinopa uetulae fubnafcentem, duplo ipla
deteriorem efle. f Et centumgeminus Briareus,£<.'beIluaLcrnac, Vergilius t.Aen. Hydram
Lernaeam decantentpoetae,Sf ueterum fabularum opifices, quorum e numero eft Hecataushi-
ftoricus, Aelianus.

Bpitheti. f Hydrae epitheta a Rauifto memorantur ha!c:Renafcens,Lernata,firidens,tmfnanis, colu.

brifera,dira,ualIatacolubris,ramofa.improba,f(Kcunda,uircns, Argolis, fuperba,noccns,feroXj

muIiiplex,horrenda,feptempIex,frigida,rediuiua,tumens,populofa.

tesft. — clypeo^infigne paternum

Centum angucs,cindam^ gerit ferpentibus hydram, Vergilius 7. Aeneid. In Elide lunonisj»
templum eft , in quo C prater alia fimulacra) Hydram fluuij A mymonst beluam fagittis confi-
cienti Hercuiqafiai Pallas,Paufania5 in Eliacis.

^Hydr*

De Hydra. Lib.IllI. '5*43'

c Hydra fydus cft in corio ( Proclus Hydrum honiinat ) in qua coruus Infidere exiftimatur.&c. SjiSitt.
ut fcribit HiginuSjK nos in Coruo h.recitauimus, Ea tamen non eft quam Hercules confecit.

Cancer etiam ille qui Hydram aduerfus Hefculcm defendit, a luiione inter fydera relatus exifti»

matur:utinCancrofluuiatiliH.recuauimus ^

Hydra infula eft Dolopum, Plura utde fuperiusin Hydro h. . . p

Toxicum aliqui natum fabulantur e fanguine Hydrat,quam Hercules •7ifcis,id eft,lagittis in» h,
tcrctnit,SclioIiaftesNicandri, HerculesPliilotftetacdonauitpharetram &fagittasHydriefel.
k intindas. Videin Onomaftico noftro. V efpa: in uiperam quam mortuam peffpexerintin.
uolantes , ueneno aculeum imbuunt : fle Si Hercules hydrte ueneno iacula tinxit, Aelianus.

IO c Quinquaginta attis immanis hiatibus Hydra Intushabetfedem,Vcrgilius 6.Aeneid.dcin.
feris. Proxima Lernaam ferro face contudit hydrani, Vergilius de laboribus Her»

culis, f Hydram fecas,prouerbium eft apud Platone libro de repub.quarto : Aj-miwtis ( inquit) VrotKrhU*
eft. Ignari fe reuera tanquam hydram fecare. Eft autem hydram
incidere, ita unum aliquodincomodum tollere,ut in eius locum alia plura recipias. Adagium na
tum afabula Hydra Lerna:a,cuius uno recifo capite plura renafcebantur.Plutarchus in Comen
fario de fortuna Alexadri: v4.«j; i^van is' inn a/xShxsiuimirx\i,id eft. Hydram fecans fem.

per aliquibus bellis repullulantem. De Alexandro loquitur, cui uno bello cofedo fubinde aliud
auj aliud exoriebatur. Cy neas cognita Romanorum multitudine idenndem poft acceptam cla.
dem copias inftaurantium, dixit fibi uideri aduerfus Lernaam hydram pugnare.Hinc Horatius
10 in Odis, Non hydra fcifto corpore firmior Vinci dolentem creuit in Herculem. Accom*
tnodari poterit ad eos qui litibus inuoluuntur nunquam finiendis. Lis enim litem parit, bL fape.
numero una eneeSa tres fubnafcuntur, bCc. Erafmus Rot. Meminit & Suidas huius prouer»

bij, SC ufum efle dicit uoi «(.»xiwa(/,id eft de rebus quas nunquam aliquis perficiat, ( utpotequa:
fubinde grauiores 5C intricatiores fe exerant.) f Magis uarius quam hydra, prouerbium ad hy.
drum pertinet,2f explicatum eft fuperius.

Hydram fepticipitem efle ( inquit NiclErythraus ) tam uerum eft,(juam Caftorem Pollu
cem ortos ouo, Plutonem in inferno regnare.natos e ferpentum dentibus armis inftrutSos horni
nesiK qua prater alia primus finxit Homerus, at ma a V ulcano Achilli fabricata, uulneratam d
Diomede Vencrem,perlatum utribus Vlyflem,&ic.Htec autem admonuimus propter nonnul.

50 los u% adeo rerum imperitos homines, qui proximis diebus Venetijs hydram feptem capitibus
terribilem ad poetarum exemplum fummo artificio ficftam {pedantes horruerunt j etiam de tam
terrifico monftro naturam ipiam uehementer accufantes,Hac ille. Videtur autem de fiditio illo
moftro ientire,cuius hic figura fubij ciemus,quaUs in charta quada typis impreftfa et euulgata eft;

z *

Draco Kom£
uifiK m Tybc--
ru

5*44 De Aquatilibus.

Infcriptio erat haec : Anno a Chrifto incarnato tricefimo fiipra fefquimlllefJmS, mehfc laniiario,
ferpens monftrofus, cuius typuni imago hxc cum magnitudine, tum colore refert, e Turquia aj
Venetos perlatus : deinde Francorum regi datus , fexcp millibus ducatorum «eftimatus cll, Ad.
ditur&coniciiiatio authorlsinnominati,fed Germani, ut apparetjhisuerbisrNodubiueft mon.
flrafignificare mutationem rerum. Sed Germania aut orbis Chriftianus itaeiiafflic5us,uteiprse
ter exitium accidere nil grauius queat. Vnde in fpe fum ea monftra non efle ipii ad maiorem ca.
lamitatem extimcfcenda.Sed res T urchae ad fummum potentite 8^ felicitatis peruenerunt,quali
etiam flatu maxima,qua; hadenus fuerunt imperia,corruerunt.Illi minari ifta diuinmm,fub cu.
ius ditione monftrum natum & repertum eft. di capita eius ab occipitio referunt geflamen pilei
Turchici,&lc. Hic diiiinator quifquis cftj primum res'ne uera an fida eflet qusrere debuerat. 19

Mihi cum Erythraeo plane comentum artis uidetur. Auriculae, lingua, nafus, facies, toto genere
a ferpentium natura diferepant ; quod fi figmenti author,rerum natursCquK in ipfis etiam mon.
ftris plcrunqt non undiquacp degenerat ) noh imperitus fuilTet, multo artificiofuis potuiflet im.
ponere fpedatoribus.Sed efto res uera; cur tamen T urca: potius quam nobis minabitur f Ita ne
molles dC blandi nobis, ne dicam cad,crimus,ut culpam noftramnon agnofcamus,6f omne ma*
Ium omen in hoftes noftros reijciamus i Qiidd ii ab illis malis 8f peccatis, quorS caufaDeus huc
potentifsimum hoftem tot iam feculis in nos graifari permifit , poenitudo aliqua emendatio in
nobis appareret,ut propitia deumiiic mala omnia a nobis auertenda, SC noftros ac iierse religio»
nis inimicos ruituros,fpes non dubia foret. Nunc quoniam nulli aut ( proh dolor ) paucifsimi re»
fipifcunt ac emendantur, quis non metuat magis magisip femper hanc poenam, & hoc flagellum 10
aduerfum nos inualiturum , donec uel funditus pereamus, uel caufa maiora comuni tandem ad
optima quatqj confenfu ( quod equidem opto magis quam fpero ) tollatur, ^ Venetqs in thefau»
ro principum fepticipitem ferpentem afleriiatum,incredibili fere pretio ob raritate redemptum,
olim quidam mihi ceu teftis oculatus retulit, haud fcio quam ucre.

OE JERPENTIBVS ACLVATICIS DIVERSIS,

Anius lacus Puteolis uicinus eft^ quem ego arbitror hodie Sudatorij lacum uocari a balneo,
quod in eius eft margine, 8fc. Eminetinteralioshuic ad Auftrum mons filicibus plenus, ex quo
lunio ueniente menfe tot ferpentum inuicem glomeratorum globi fe pracipitant,ut mirabile ui»
fu fit,omnes^ in fubditum fe demergunt lacummec eft qui Unquam exeuntem uiderit aliquem, jo
aut innatantem, uel aliter prodeuntem, lo.Bocatius in libro de lactibus,

luba dicit in Troglodytis lacum infanum maleficam' appellatu,tcr dic fieri amarum falfum^,

■ac deinde dulcem: totiesqjetiam nocftu,fcatentem albis ferpentibus uiccnum cubitoru,Plinius.

Afpidcs quaedam cherfeae.id eft tetreftres cognominantur:ad diferimen carum quae chelido
nfe dicuntur j&Tcirca fluuiorum ripas,pr£ecipuc Nili,latent.

Paluftribus draconibus crifta non eft: montanis uero,iuuenibus quide adnalcitur crifta, me»
diocriter prominenstproueiftis uerd ;etate,grandior,Philoftratus,

Olaus Magnus in Tabula Septentrionali aues duas aquatiles pingitinlacu quoda, quarum
altera ferpentem oretenet.

In Cuba infula ferpentes noua totius corporis (pecie ac forma praediti,fefquipcdisplerunque 49
longitudine,qui ex terra & ex aqua uiuut,in lautioribus erant epulis, Pet.Bcmbus hiftoriac V e»
neta: libro 6,

M E RG V L ldidiferpentes,utaudio,ex Africa adfenmt; qui quales n:nt,8f an inaqua mer»
gantur ut nomen fonaqnon habeo quod dicam.

Ctefias Cnidius refert in flumine, cui nomen Afgades,quod ad Perfica Sittacen eft. Serpen-
tes abunde gigni,capite albas, reliquo corpore nigras.quatuor cubitorum longitudinem habere,
fif quos percuflcrinrinterimcre.intcrdiu eas haudquaquam uideri folere,fub aqua natantes ; no»
diu uerd uel aquantibus uel lintea lallantibus (id^ fieri non raro ) perniciem inferre, Aelianus
de animalibus 16. 41.

Annqnatiuitatis domini millefimo qUadringentefimo nonagefimo nono , Maij die 11. Lu=
cerite inHeluettjsurbepra;clara,inufitataeformacSdmagnitudinis ferpens fub ponte Vrfatflu.
minis tranare uifiis eft,cum c lacu defeenderet ; auriculis latis,longitudine ad fex pafliis, ut con«
ijciebant qui uiderunt,corpore alioqui fimilis ( xpalii ) Uitulo;Ex codice manuferipto qui Chro»
nica Tigurinorum continet.

Scriptum eft in Rom. annalibus ac fatpius notatum, quo tempore dracones, uel qua magnitu
’ dine in urbe Romam delati fint.Nam inundante maxime T yberis fluuio uifl per urbem tradun
turtquod ipfum. temporibus noftris contigit. Sed illud propeincredendufri quibufdam uideri fo
let,quod imperante quidem Mauricio Aug. Roms accidit:qua uidelicCt tempeftate exundatio-
nes aliquotmaximtc extiterunt 8d Athefis Sd Tyberis fluminum, (qliahdo ob ingentem iiim un-
darum Veron:* urbis mccnia dicuntur alicubi dificdiaac dirutatTyberisaute fluuiusin tantam
cxcrcuilTe magnitudinem traditur,ut eiufdem alluuiohcs fupya muros urbis influerenqac regio
pes late occuparentil quo fadium eft, ut cum raultaferpentum genera per alueSTyberis atftuan»

te fluuio

DeInfc61:.Ac|uat Lit.IIII. ^45^

te flimto effcnt deucda, inter htte draco mira quadam BC infigni magnitudine, per urbem tranii^
ens ufcp ad ipfum mare defcendit. quod dC mox horribili prodigio pellis maxima fecuta ell, Pe-
trus Crinitus de honeftgdifcipl.io.j,

H Y s, vs, id eft Sus uel Porcus, pifcis quidam ell. Athengus dubitat an Af pifces Epichar
mo nominati ijdem fintiw>»r«<. VideinHysna pifce A. De pifcibus diuerfis qui porcorum
quadrupeda nominibus appellant, aut cum eis aliquid limile habent, in p. elemento fcribemus
H Y s c A.Vide Hycca fuperiiis.

de aqvatilibvs ane

mantivm. qvorvm nomine

BVS I, UTERA ANTEPPNITVR,

B I s uel Elephas pifcis aculeii habet ut pallinaca.Rondeletius ubi de Antliis pri-
ma fpeciefcribit:alibi quidem nufcp ibidis pifcis mentionem ab eo faflam reperio
ICHNEVHON quadrupes BC pifcis, Varinus.

t c T A R pifciculus, Videin Corollario ad Apuam Atherinam,!*™» ISnms
Hefychius. * ’

I E c V R marinum, lecorinus.Lege Hepatus.

° 1LH,(1‘W paroxytonum.alids oxytonum,) pifces quidam magni nominantur a Tarentino

inGeoponicis.

HEGASTHENEM audio dicentem in mari i N D i c o quendam pifciculiim nafei, eumqj
quoad uiuiqin profundo quidem natantem non apparere:mortuum uerd ad fumma aquam ext-
llere,K fluitare.qui cum contigerit,animi defedlonibus primum tentari, deinde obire mortem
Aelianusdeanimal,8.6.5ePhiles. '

DE INSECTIS ALIQVOT AQVATICIS.

CJVAE AB ANTtQVIS MEMORATA NON SVNT.

N I M A L I A qug faciunt tsdium in nullis aquis plura gignuntur quam cillernarS,PIi-
nius ji.j.In ciilernis quidem aqus pluuiac per tedla,cana!cs, SC aliter C ut Venetijs per
uicos etiam loco circa cillernam dccliui undiq; uerfus medium, utconfluerepofsit, SC
per foramina qusda quibus arena fubell cillernai colata influere ) colledla-, minus pu-
IX fi ammalia plura generent, mirUm non ell. Nam aqua pluuia mollior ell, tepidior, foectm-
dior,&: facilius inimutatur;8<:aquaminuspura, tumperfe, tum quia feminaria quieda forte per
tefla SC aliunde fecum trahit,facilius aut putrefeens generatiaut quorum fetnina accepit, perficit
anirnalia.Nec nihil huc facitfundum cifternarti imm^obile, in fundo enim fere gignuntur : quod
innatiuis fontibus perpetua fcaturigine femper mouetur. Pulchre autem aquarum radia com

muni uocabulo qutccun^ in aquis nafcentia homines abominantur animalium, Plinius dixiqut
* pro pediculis alibi ciuilius capitis radia.

de SQjyiDLA^ ELVVtATILr, (GRYLLVM FDVVIAT.
forte comodiuB nominabimus,) Rondeletius.

In fluutjs infeda quaedam uiUere deprehendi, quas uaria funt. qus-
dam enim uermium,quEedam mufcarum,qua:dam fcarabeorum forma
funt.De his cum nihil apud feriptores ueteres legerim, noninepte fadlii
rus uideor, fi aliarum beliiolarurn quarum imaginem fimilitudincmcn
habent, nomina eis imponam. Ab his incipiam quse tenui crulla inte-
ct S™tur,qualis ell Squilla fluuiatilis qiiam hic exhibemus.

Ea pedes ternt^ utrintp habe^.Cauda in duo longa BC tenuia ueluti fila definitjdigitali ell Ion
gitudine. Capite ell rotundo BC copreflb inllar lentis leguminis. Cornicula quatuor habet. Cum
Iquilhs mannis magna ell figura affinitas, Qitare non uideo quo aptiore nomine donetur quam
oqutllte fluuiatilis. ^

DE PHRYGANIO VERMICVLO FLWIATILI ET
mannOjBdloniiis,

Phryganiiim fluuiatile aque ac marinum deiedamcntimi, Galli Charree appellant, qdod
neriim recrementis fit perfimile.Pifcictllus eft aut potius uermicu!iis,quo piTcatorcs utuntur pro
eicatiic appellatus, quod Phrygana,fd eft fremia, cremia, ftue feftucas fu^e tlieca! aut tegumenti la
6oteribus , filo tanquam aranea ab eius ore dependente ( ncuit enim nere ut aranea ) agglutinans
ate^ alligans, circumponat: ex quibus augGrcens,caram ampliorem fibi coftruit. in quo pinnotea
f £niimitaietur:nift pinnoteres libijpft domu facere nelcirent* Senos utrint^ pedes habet, quibuS

1K«ber.

546 Dc Aquatilibus.

in aqusE etiam rapidifsimat riiiulis inceditmare enim nefdt.eft^ animal tenue, oblongum, pj^ue
crura fimilc,quem auidifsime appetunt T rutta;eft enim profluentibus aquis ac torrentibus fte
quens.Eo etiam pifciculi, fi fua theca feu inuolucro nudetur,affatim capiuntur. Chryiippus Phi.
lorophus (inquit Plinius) tradit Phryganion alligatum remedio eflequartanis.quodautemetTet

id animalnec ipfe defcriplit,nec nos inuenimus qui nouiflet,

COROLLARIVM, DE EODEM ET SlaiLlBVS
alijs fluuiorum animalculis.

Phrygantj nomen uetus Plinio ui5tatCt,red quid eflet ignoratum j an rctfle aquatico uermicu.
lo,quem Galli Charree uocJt,attribueritBellonius,nede nominibus magis quam rebus uidear
clfe foliciius,non difeeptabo, hoc tantum dixero, a fola etymologia argumenta minime firmum
fumiinecquoduis animal quod phryganis hatreaqphryganium dici pofle.Sed ita appellemus li.
cet,potiUs quam contendamus:quoniam nullu inde incomodum fequetur opinor, Gallicum
nome Charree, ad Germanicum IKcrbcr uel TK^&er accedit, quod uermiculis aquaticis plerif.
que puto comune eftiufus omnium ad inefeandos pifces,a quibus appetuntur.Ex omnibus *fta
te mufearum quardam genera nafcatur,ex alijs alia. Necp ha:c animalcula tanta noftri, fed efcam
^ . , -onincmadpifcescapiendoscomparatam infigendamhamis.TKctbcr appellant: aqua uoce
OtcmbJ’|5 aliena eft delear Graica. Priuatim uerd ©tetnbyjjen appellant , quafi dacolithos Gra:.

ce a morfu lapidum dicas, (quo nomine gobij etiS fluuiatilis genus quoddam indicauimus fupt a)
uermlculos thecis quibufdam arenaceis inclufos, quiin aquis fluentibus & lacu etiam adha:rent
lapidibus inferne, K a pifcatoribus leguntur ad inefeados pifces. monentur una cum thecis fuis,
quibus forma cylindri; caput Si pedes fenos exerunt. Audio & in frigidis quibufdam fontibus
uermiculos thecis duris inclufos inueniri, Noftrates plcriq; hoc genus 'iRcr&ct, ut dixi, uel
TKcrberle nominant: IJtiictU genus diuctfum appellant inlacu noflro,in fundo aqua', quod nec
lapidibus haret,nec thecis includitur ; forte quafl cruculas. uideri enim poliunt eruca quadam
aquatica.alij (I5uerclcn,8i 'fl?flj]rcrlu^,id eft pediculos aquaticos.Eadem enim hac nomina pu
to,hoc eft eorundem animalium, uel omnino, uel faltem genere proximo. Vermiii quadam
genera & multipedum ex aqua cum retibus pifcatorum frequenter extrahuntur, Albertus.

Ego hyeme aliquando, circa lanuarij calendas infeda huiufmodi crucis ftmilia infpexi:digiti aut
pollicis tranfuerii longitudine, fenis pedibus,ore forcipato,cauda bicufpide : anterius, ubi caput 5*
6C pedes funt, nigricant : pofterius e iiiridi colore fufea funt, C^utedam ex cis maiufcula,alia per»
parua crant.Reperiuntur maxime locis aquarum limofis,8f ubi algsc nafcuntur, praferiim illar,
quarum unafaniculum,altera abietem uel hippurim folijs refert.

Feruentium aquarum fcaturiginibus ucrmiculi quidam innafeuntur, qui alibi ducere uitam
nequeunt, Ctelius 10.10.

Mira uidetur Martij ratio me(is,( ut dodlifsimus iuuenis Samtiel Quiccelbcrgius ad nos fcri«
pfit ) qui procreet tantum fottum in aquis fcetentibus.Sti aliquando fatis claris.uulgorufticorum
(in Germania ) notumtqui fi pedibus nudis in illam ingrediantur aquam, ubi hoc genus anima,
lis in fummo aquae detinetur , circulum fibi fieri narrant , ad eum ufq; loca quo aqua perucnerat
in cruribus, eum^ circulum ita puntftum , ut fanguis confluat, & inflammationem aliquam uel
fcabiem crura prte fe ferant: ueriim hoc fine noxa. Animalcula ipfa a mefe appellant bcr

Mufeanim genus quoddam exile pulicum inftar,per fummam aquam innatans, e fundo eue
(ftum,apud nos repcriturtnec puto uolare.

Sunt dC Cantharides aquatic:r,in paludib, circa lacu apud nos, quae per fuperficieaquj motu
irrequieto huc illuc circa eunde fere femper locQ mira celeritate fe traijciut ; nec in fummo tantiS,
fed etia profundius ferunt, Magnitudine dC forma cimices referut.Crufcula fena habent fubrufla.
Vasinx cnigro uirides,pra’fertim ad Sole, SC fplendentes,alas tegut: fed no penitustad caudam
enim alarum extremitas prominet, quae cum in aqua celeriter feruntur, ut folent , mi.

■!fD4ffer-

gugeit.

rabili candore fplcndoreqi conipicua argentum uiuum quodammodo refert. undeSf
pygolampides aquaticas fi quis appellet, nomen ipforum naturae coueniens pofuerit.
In acrem fiprorepfcrint, uolare etiam poflunt. Icon earum ha:c eft.

Scarabeosquofdam maiufculos, corpore lato compreflb^, "iPrtlfcrgugeitappeU
lari audiotqui in qiiarunuis aquarum fundo reptent.

DE TtnElS VEL SCROPHVLIS ACLVATICIS.

SO

Limus aquarum uititim eft: fi tamen idem amnis anguillis icateat, falubritatis indicium habe,
tiir : fteuti frigoris, tineas in fonte gigni, Plinius. Has efle puto quas noftri ® yQetI appellant,
alibi (5ypfcn/©tflbyfctt/(?0efd)cn uel (0^rc{)en,8( TD(jffetfcb«bcn:ex quibus pofiremum ti.
neas aquaticas iignificat. Reperiuniur in fontibus , non quibufuis,fed bonis & frigidis dunta.
xat, prtefertim Martio menfe. Sunt autem uermiculi perparui : 8C quoniam conglobari con-
uolui^ tanquam in arcum folent, minores etiam apparent, ut fallant aliquando bibentes.Colore

albicant.

De Infed:. Aquae. Lib.IIII. f4y

a\bicantPedibus nituntur plurimis, cotiguis per totius fere corporis alucum,(i bene memini : ab
orc etiamueluti pedes prominentj ut multipedes uel afelli aquatici nominari mereantur. Pedes
molliores funt,quam ut extra aq^ ingredi queant: nifi forte non mollities in caufa eftjfed pedum
contiguorum multitudo, quos niu in aqua non facile diduefit. In aqua monentur & currunt cora
pore non redo aut aequali, fed in alterum latus inclinato.Retrorfum quoc^ incedunt, fi bene mc*
mini.Caiida oblongain aculeum definit. Oculi funtpcrexilia pimda alba, cum centro nigro Ion
ge minutifsimo. Cum potu haufti periculum creant, ut aliqui putant, etiam uitEe. V entrem rjs
qui biberint, inflariaudio.Rufiicum noni qui cum huius generis uermem in potu haufifietjmox
in ftomacho dolorem percepit:qui fumpta theriaca defeendit ad umbilicum.Medicamento pur-
lo gatus eft fruftra , quanuis copiofe foluta aluo. Demum cum uinum abunde bibiflet, uermem uia
uum aluo reddidit, cum iam tres dies retimitfiet.Et uerifimile eft,mfi cum potu multo promouea
tur ac proluatur hoc animal, expelli non poirc:quoniam in ficco,ut diximus,moueri nequit : hu«
morem autem fiuefpontefequatur, fiue ablutionis ui, exibit facilius, Prodefiet forte S^terebins
thina aut larigna reiina, aut oleum butyrum ue copiofius rumpta.hacc^utinteftinalubricafierent;
iJIs, ut animal fecum inuoluerent defcendendo.C^od fi quis aut aquae aut uini potum copiofio*
rem uitare uelit, minore periculo forfan lac aut ladis feru, poly podio pr^fertim aut alio mollien-
te aluumincodo medicamento, affatim hauriet.Qitdd fi non ceflerit malum, idem remediu cly-
fiere infundi poterit. Ab initio autem ftatim, antequam ad inteftina defcedat uermis, amulto te-
pidxoiei^ potuuomitum concitandum fuaferim, f lidem runtiiermes Gallice didi Scrophu* scrophuta
io Isaquaticx C uulgd Agroueles, uel Efcroclles : ) Aiunt enim multipedes effe, corpufculo breuij
cauda reflexa:inueniri in fluuijs,puteis,fontibus:&: bibi aliquando ab imprudentibus:unde iiul-
gd fcrophulas illas ( ftrumas feu choerades ) ulceratas exedentes, fine tumore, in gutture, pro*

cedente etiam aures uerfus interdum malo,& fauces aliquando penetrante, oriri putant.Hinc 5^
uermibus ipfis nomen impofitum. Hoc fcrophularum genus a regibus Gallorum folo coiuadu
curari aiunt. Tu princeps generofifsime ( inquitDionyfius Corronius in epifiola.qua Adua*
rijljbrumdecompofitionemedicamentoruaRuellio translatum Francifeo Valefio Gallorum
regi nuncupat ) plerifq? ueteris memorix regibus, 8C inuentis tuendis folertior,&: fanando fortu-
natior diuiniorcp extitifii : qui non carmine, non fupcrftitione ulla, ut ueteres feciife produntur,
fedfincera in Chriftu fide dudirs,eius^,ut uidere eft, fpiritu afflatus duce, tuo cceleftiscp dei di-
$0 gito, tot milia ftrtimororum, hoc eft morbo perditorum, nulli mortaliu quam tibi curabifi, etiam
leuiter contada fanas feruas, deorum ( quos imitaris ) inftituto,qui foii quofdam in nobis affe*
dirs amoliri creduntur, Ha:c ille. Ferunt autem omnes Galliarum reges hac eadem fanandi iii
ceu miraculo pollere : eandem^ comimicare poffe filio cuiufcunc^ hominis feptimo nato, ita ut
ncilIafiJia interim nata fitrid quod aut uerum non effe, aut fuperftitione non uacareputo. Au-
dio fid Anglorum reges hoc malum fanare fblitos,& qui id fanent legitimos reges exiftimari.Vo
eant autem morbum regis, uel malum regium. Per annum femel aut bis aiunt admitti ad regem
hoc morbo Iaborantes:infpedos prius a chirurgis,qui morbum hunc effe, 8^ remedijs incura-
bilem iiidicarint.Genus effe ferpiginis uel impetiginis audio in lateribus colli, profundioris, le-
niter exulceratae fluentis. Rege igitur admittente, xger accedit in genua procidens. Rex pre-
40 ribus quibufdam didis (forte £<!: ceremonijs peradisj) numum aureum,cui ab angelo,quo infig-
nitur, nomen, manu fledit : eo^ malum ( auulfojfi quod impofitQ eft, medicamento, prohibens
deinceps quicquam imponi ) contingit : & numum segro donat.Tum malum paulatim arefeit dC
curatur. Interdicitur autem fingulis ita contadis, ut per feptenniu intra ieptem miliaria non ac-
cedantad locum ubicuncp rex moratur;fin mimis, malum repetiturum. Sed hoc etiam fuperfti-
tiofum effe quis non credate*

In aquis nonnullis audio uermes efle breues, capite 8^ proxima parte craffos, retro exil€s,ar-
ticuli longitudine, colore fubfufcouci incano, noxios fi in potu hauriantur.

DE SETA VEL. VITVLO A Q^V A T I C O*

Vitulus Aquaticus a noftris, eiit TP 4f]cr? dlb , nefeio qua aquatici icon,^uie fette epirns

ratione uocatur : nifi quod a uitulis per aetatem incautioribus, erajsirim excedere non dehehat.
nonnunquam in aqua bibatur, magno etiam uitae periculo,

Alij ex recentioribus Setam aptius uocarunt, fiue a fimpli-
ci et tenuifsima corporis figura, fiue quod e feta equina in aquis«s
putrefadanafei exiftimetur. Setaeft uermis, ut quidam di-
cunt, ferpens a re nome habens, eft enim tenuifsimus inftarTe-
tae,( ut feta uel pilus, de iuba caudaue equi putetur, Albertus )
fereciffliMlisIongitudme,durus8(;aIbus:nihil differens utrac^ extremitate, quippecuicapirt
60 non eft , fed ^^it fn utrancj partem , ( inde amphishtenam aquaticam forte dixeris, ) In aquis corru-
ptis, ( In aquis ftancibus non multum corruptis, Albertus) nec tamen fcetidis nafeitur. durus eft
adeoiituixpedecomenpofsic,(&:fibulliawr,non€mollitur,Alber£«s)Authordenatur,rcr,

Z 4

5'48 De Aquatilibus.

iCaput ci nullum elTe uMetui*,&r ad utrancp partem narat.Forte autem de pilis nafdtur cquonini
Ili enim in aqua flantepofiti^iutam &: rpintum accipiunt, S: monentur, licut multoties experti fu
mus, Albertus. Huius uermisepilo equino in paludes uelftagna coniec?^onarcentis ( ucuu!«
gd creditur ) caput dC caudam primum crefcere aiunt, Infedorum"ne generis fit dubitari po«
teft, quoniam pellis una continua ei eft,nec ita ut lumbrici mouetur. Eadem per totum crafsis

.tudineefl:,dodrantelongior,albicans. In fonte bono StT frigido olimreperire memini: &a]ias
in horto fuper folio quodam. hic longus eratquincp aut fex digitoSjCrafsitudine ret^:dorfofurco,
uentre albicante.Cauda undiquai^ albebat. Intricare fe folet infiar Gordtj nodi, ut duobus aut tri
bus in locis nodi huiufmodi elegancifsime dudi in eius corpore appareant. ^ Huius ueneni tan
ta Liis eii,ut ab homine potu hauftus,elanguere eum 8C tabefccre faciat, donCc cum diro cruciatu lo
uicam exuat, Author de nat.rerum, Hauftus ab homine cum cruciatu dC languore uitam au»

fert, aliter autem tadus,non nocet, Albertus. Ego etiam uitulis aquaticis potis quofdam mor»

tuos accepi. Vir quidam hoc lierme epoto mox male habuit circa prcecordia : tS mulier qu:e«

dam ccntaurij minoris in uino decodum ei propinauit.Vomuicilleac fimul uermem rciecit.
Sicili uitulus aquaticus in uentre nafcitur, perungendus eft uentre ac uentriculo liquefadis pa-
riter butyrojccra QC oleo. Vitulus aquaticus C inquit Bertrucius in Methodo de cognofcendis

morbis) uermisparuiis eft, ueluti duos cubitos longusjfubalbo

colore, habitans in paludibus 8^ aquis corruptis: quem quiuidet, putat eflecaudteequinte pilum,
huichancpfimiliseft.Potushicbufonismala comparat, Mihi ratio curandi eadem profutura
iiidetur,qua? aduerfus tincas aquaticas a nobis prsefcripta eft. Vitulijpr^fertim persetatem in* id
cautioresjhos iicrmes aliquando degluriunt, autumno maxime cum herbis : in potu ucrd rarius.
Sunt qui cx bruchis, quos noftri^^cvr/fcffel appellant, oriri eos exifiimennquod mihi ueriflmi*
le non fit:alrj ex herbis in aquarum alueos,unde pecus potat, dependentibus. Deglutiti illi circa
guttur dC arteriarti haerent:unde uituli paulatim contabercunt:fuccurri aiunt quidam uino per na
res cornu infufo in quo decocfta fint allia : alq remedium conna hoc malum exploratum efle ne-
gant. ^ Ol61ygon,animal eft paluftrejfimpIeXjgracilCjTheon in Aratum. Etpauld ante, O*
lolygon auis eft folitudinegaudens:uel «Mfcewf/ ( uox uidetur corrupta ) , paluftre, frigiditate

gaudens,oblongum,indiftmcftum,{«c/}«:g&fa)7»j/,) terrae inrcftino iimilc, fed multo graci]ius:(^««e3
rendum an idem ^ui Fittdw a^uaticM d mfirit dicitur^) ignoratum Ariftoteli, qui ololygona uocat tan*
tum maris ranx uoccm, allicientis ad coitu fcemina.Plura leges inRana c.inter (^uadrup.ouip. 5®
I O NI 5 c V s.,i(evt<rK^,2b Ephefijs appellatur aurata,authoreEphcfioapudAthensumt

I O N V s,ia)W,pifcis quidam,Hefychius&^ Varinus,

I o p s. VideinEritimo.

ISICVM pro pifce Trallianus aliquoties nominat, folus opinorapud Gr^cos: limitatus
cum inter Latinos Plinius medicus. ^ Si capilli defluant propter raritatem meatuum , quod
digefto humore confumptoi^ unde nutriebantur excremento, contabefeant, reff igerantibus dC
aftringentibus auxilijs uti conuenitjSu uicftu minime acri. Proderunt igitur lacfluc», malu», pe*
pones, pifces duriores, 8^ carnes fuilla non pingues, maxime bubulje,&^ pedes bubuli, dC iiycus,

6C pedunculi, buccina,TralIianus i.a. Qiio inloco Goupylus,pro<Vt/x©' ( inquit) emenda
mus i4«©^,ex Athenxo & Alexandro AphrCdificiifi. Athenaeus quidem libro 9. Dipnoibph, in 4,0
uentre porcelli miro artificio parati 8c' conditi,ciim alia qusdam,tum ificia repofita fuifl*c ait,his
uerbistKcaTii <roc^fiaiJ eis 7rv7r%Qj.d'a>iJ crv(t7i^x’^Jc{jSU>ci.lcnKicc yif ovonk^y <w*

(Aovitou. ovATTifcvdf/, KM 7T^ cw-Toy &<Aws «c/?6CtfS cdj'nis')^'xySjifoiJ. ApiciUs C^lius etiam multa qute ad
hanc rem fpedanqfcribit lib, t.de opfonqs condimentis:quo in loco ificia ex pifeibus fieri do*
cct,cuius rei audorem futfle Heliogabalum hiftoriae narrant, Hsc Goupylus, Athen^us qui*
dem non efte Graecum hoc uocabulum infinuat, ideocp circumferibere maluit, Vlpianum hoc
iiocabulo uti, cum uerecudia miratus. A recetioribus Grxeis mK<^ genere mafculind , tribu»
fyllabis fcribitur:Latinis neutri generis eft,8^ quatuor fyllabarum,ificium. Alex.Apbrodifien
fts problematum phyficoriim i.xi.ad quteftionem, Cur aegreid genus edulq concoquitur, quod
infitium ( c ) appellatum efte' Quoniam ( refpondet ) fualeuitate fluitat in iientricujo per cP ^9

bi humidi medium,nec eius ( uentriculi ) corpus actingit:quo tadu fieri concodio poteft:red iux*
ta gulam r€dundat:cuius officium cibisilon coquendis, fed appetendis delegatu eft. Qtiiriefiani
foris aquginiedumiiofubfidetjfedinnatat.quoniiam dum carnes teruntur, (9^
fpiritus admittitur prxleuis,qui corpus cleuet,8^ in htimore fluitare aptifsimum reddat.Hince-
tiam molle laxum^, propter inclurumipiritura, ificium eiiadatnecefleeft. Tranfiulithunclo
cum in fuas qua-ftiones Macrobius Saturnaliorum 7.8,Dicas quafo ( inquit ) qua caufa diffici*
le digeftufacitifitium:C quod ab mfedione infitium didu eft.amifsione enim literajpoftea.quod
nunc habet nomen obtinuit, ) cum multum in eo digeftionem futuram iuuerit tritura tam dili*
gensC&fc. ^ In cardialgiaconucniunt cibaria qua non facile corrumpantur, & qua acrimonia
ac mordacitati infeftantium humorum aducrfcntur,iitruntaftaci,ifici,((<73Hpi oxytonum, malim 6®
proparoxytonum,) pedunculijbuccina, ( bCc, ) Trallianus. Diabete laborantibus conuenifit
ex pifeibus, ificusjorphusjaut alius quirpiam dura carnis, Idepi» Et alibi in curatione doloris

ocuIO^

Dclulidc. Lib.IIII. f4p

oculorum exbfliofo K acri humore: V efcatur atgcr alimctis mitibus, minime mordacibus, S: in«
craffantibus, ut orpho Si alijs pifcibus durioribus.glaucOjbuccmiSjSTOsi^iwTelii/snsi. ubi Gou=
pylus legendum cEnfet,>i W «iraif/ ima. ^ Nihil ex eis quod pingue eft fumant, utifed) ificos.
peflines a: conchylia, Plinius medicus y, I.

I s ox.VideEfox, ^

1 s P 1 D 1 0 N. Vide in Equo fupra,

I T E 1. 1. 1 N A E.Lege Tellina A.

DE IVLIDE. EELLONIVS*

^ 1^^ VtCHRiOREM pifcem lulide mare non habet.quamobrem hunc Veneti 5C Maft A
i iilienresDonfellam 8t:DomifeIlauocant;Genuenfesuna Zigurella, hoc eft, puellam,

i nominant. Vulgus GracciS hon Iulidem,fed Ill€cam,ucl Iglecqiiam pronunciat, Rho

dium Afdelles.Nonnulli etiam Zillomaluntpronunciare. ei/irxanW.

hiua GmishoduSgmrMesmcmjmht.) Vulgaris eft admodum pifciculus.

' ” EiquanquamcumPhycidibus«Iecorinis,quasLambenasuocant(aaiPiyoWt»faiitKWBKi- b

giLmbmm V mitif mcarid<icec:HefMum- uero Sitchetum,d "Rondeletij Hefuto diuerfum ) magna habeat
ftmiliiudinem:uulgus tamen hos pifces ab inuicem peroptime diftinguere nouit.Non una eft Iu
lidum fpecies.euariant enim colore, fed femper reuertuntur ad fuas notas, quibus ab inuicem di.

^ fcernuntur. Iulis uix excedit palmum longitudine. Habet enim corpus gracile SC oblongum ut
Sphyrsnatcliius crafsitudo raro excedit, quantum pollex cum indice capere pofsit.Tanm eft co
lorum inhuius tergore uarietas,ut in eo Iridem depidam un-incp uideas. Squamis enim conte,
gittir tenuifsimis multorum coIorum,fuper quibus diidm linea: redis, carule*, uirides, melins,
rubra ac fufcsapparcnt.Pinnam in tergore continuam,ac reliquas totius corporis , ut Sd rotun-
dam caudam, habet,omnes uerficolores. V erum linea qus utrincp corpus intercipit, haud resfta
fertur, fed ad caudam aliquantulum incuruatur.Oculos habet paruos , pupillam nigra , horum ck

rubentemiridpn.Dentesoftcnditalbos,acutos,aduncos,utucfpcrtilio,multdplures in inferio.

re maxilla,quamin fuperioretlabia quocp crafla.

Raro quidem retibus,calamis 8C hamo frequentius capitur,
ac Singularis inter laxa degit, Qiiamobrem Galeno 2d Diofeoridi merito inter generoibs laxa.

tiles,a: qui mollem ac friabilem habent carnem, annumeratur,

DE EADEH, RONDELETIVS,

^ttdeletij figuram non pojuijednojiram emfdempifcis^eUgAnnusexfrejJitm.^ellmijpiUura
orid acumen non jam ojtendUi uariam uero illam medij corporps lineam fmilirer fere ut nojhat
rnuleit clarius ^udm d^ndeletiusmonjlrat.

. a &^cis dicitur, quae a Gaza iulia,cuius nominis uice,Grscum retinere maluiflem,a A
Wguribus girello liue girella,anonnullis donzella.noftris incognita eft, quia uix in toto noflro
litore repenatur, = n

Pifcis eft marinus, ^egalis.tefte Ariftot.ex faxatilium genere.autore Galeno libro j.de facul, g
anbus alimentorum.Digiti magnitudinem uix fuperat.uarius efttnimirum dorfo uiolaceo,a ca. Lil>.9.dey
r n dudlam habet,hinc Sd inde roftri modo dentata, cui pars quue.aniimUai.

r r- ^ j csruleo, uenter candido flauefcente. Squamis tegitur paruis, pinnarum nume.
o,litu,labijs,dentibus recuruis, cauda, alijs faxatilibus fimilis.Rbftro eft acutiore, oculis paruis.

«0 6«

5'To i^ervcjuaaiiDus.

rotundis. Podicem habet in medio fere corpore, internis partibus a faxatilibus altjs iioh differt
corpore eft breuiore ftridiore^. Antipoli dC in toto Lignflico (inu frequetifsimus eft pifciculus’

SC ob parilitatem uilis.

C Numenius apud Athenatum appellat, id eft,uoracem, fiue edacCm. Mertioraa

Utn 7. bile eft id quoddehocpifce fcribit Aelianus, Iulides pifces faxatiles lunt,quibus ds uehehdrefer

F G tum cft.QuenicBq! pifcem dc^uftarunt,inhabilem ad edendum, pernicioiiimwei qiii poileagu
ftauerit, efficiunt. Pifcatores cum fquillam quam media ex parte iulides exediflent & cofecilTent,
line ullo precio parabilem offendilTenqcum^ inopia prefsi guflare coepiiTent, illorum aluos ue.

D. Quodhomi hementes cruciatus exceperunt. In pifratu urinatores SC natatores infeftifsime periequuntur. ac
K^ordicm ut terrenae mufcx mordicus premunqiimiliter iulides frequentes,in eos, quos dixi incurrentes, 1*
hftftciu. niorfu affligunt,quas repellere necefle habenqaut ab his demorfi cruciabuntur ; in quibus repuU

fandis totus urinandi SC natandi labor perit. Haud difsimilia de ijfdem (cribit Oppianus. Iuli,
des hominibus faxa rimantibus, ( uriruntihis & J^ongiatmius J ore uehenatd infeibisiinas efle. den
fo enim agmine faxis erumpunt SC circundanqnec morfu petere deCftiinqquantumuis ilhpedi.
bus manibiis^ excutere a fe conenturteas^ mufcis c6mpafat,quae melfofes felTos 6C fudors difi
fluentes cateruatim inuadunt,nec niii fanguine plenae abigi ponunt.

aZ ftoAte tnvziiv- egswfstnu tjrei,)(sw cc^gccu in^iffiinrndi

Km lity iiH Tnvw/jS^oy ecAStu Kri^<rxt

HflU svy^^ffty isAiolfi stvnSoTiuaaSt X%^ei n mAgsty

^iv^i(li.(ujgijikp0'Jh^Qlispx'nii:xLi/tiefi7m*nu Akntt^ss(.(^Ms^ceAi^Ki«,cu_pdT’tV 1*

Angas xiiHTH§xt mtuVfOif lioyievrxi PaV-Tsa^ieeiHpu sqgcS,a;(.t^7rc7ti'uiet.

Cum aliquando Antipoli SC ianitaris SC uoluptatis caufa, corpus in aqua marina lauare 5C pU
fciculos capere uellem,uidi equidem pilciculos iftos non aliter quam focos adproperare.&Tmor
fu tibias petere,ne calce quidcm,etiam (1 pars calloia fit SC dura,abftinentes.Idcm mihi narrarSt,
qui in comitatu erant Gulielmi Pelicerij epifcopi Monfpelicnfis,uiri in uario docSrinae genere
excellentifsimi,cum Niceam nauigaret, ad conuenium trium fummorum totius Europae prin-
cipum P R A N CIS c t Gallorum Regis,literarumalumni,CaroliquintiImperatoris,&: p A v*

L I tcrtq Pontificis Romani. His adducor,ut creda iulide ueteru eam efle quam hic exhibemus.

A Cum Pifis Portius magni nominis philofophus eundem pifcem aflabre atqp egregio artifi>
cio depidf um mihi oftendiffeqfcifcitatuscp eflem quem pifcem exiftimaret,ille iulidem refpodit: J*
non,ut aicbat,ueterum fcriptorS defcriptione aliqua perfoafus , fed fofpidonibus quibufdam SC
comuni confenfu.Sunt enim quiiurelam alij iulam nuncupent,qua magis ac magis opinionem
meam confirmant.

Huius obiter tantum meminit Ariftoteles,inter gregales recenfens. Galenus quarto loco in»
terfaxatilcscollocat.Oppianus& Artemidorusin libro de fomniorum interpretatione inter ua«
rios pifces numerant. Plinius nullam omnino mentionem facit.

r Eft carne tenera SC fragili, (/riafc/i.) Sed qua: litorum SC portuum faxa frequetat, deterior eft;

qute procul inde uiuit in faxis.melior. Ius ex eaaluum fubducit. Paratur utreliqui faxatiles , fed
melius farina confperfa coquitur in fartagine.

COROLLARITM.

Cum Venetijs pidum pifcem, quem fupra exhibui, Gillio oftendifTcm, is ftatim iulidem efle
me docuit,id^ fe omnium primum obferuafle. Expidfuris Cor. Sittardi habeo non forma fed
coloribus ab ea quam exhibui nonnihil differentemiqua SC dentes ore aperto oftendit.tincS ma«
rinani ab aliquibus uocari adferip tum erat,nimirum quod magna ex parte uiridi cplbre fit iulidi»
illa fpecies. Sed Itali merulam ac phycidem pifces tincam marinam uocitSt, ut fcribit Bellonius.
Hyceam pro iulide Hermippus Smyfnaiis accipit.uide foperius inHycea : Si moxin E, Di6
fert ab Iulide iulus pifeisiqui balsenis oculorum uice fongitut, Mufculus alias didus : de quo in
Balaena D.diximus,alia quadam in M. elemento addituri. Eft SC infedfu iulus, afellum SC mul«
tipedamalq uocant. Numenius etiam terrae inteftinalsAst nominauit. Synefius tamen in epi>
fiolis iulos pro noftris iulidibus dixifle uidetur ; Pifeantes ( inquit) circa quoddam Africae litus
loco petrofo,adulti quidem capiebant muranas SC locuftas grandestminores uero natu, uilesgo
bios SC iulos,Kiii6o« m/tiAbs xsie isAas. ex quibus uerbis Si ttilem 8C paruum efle hunc pifcem appa«
r.et. Dpnzellam feu domicellam pifdculum V enetijs di(f}um,fquamis SC coloru uarictate ipe-
(ffabilem,quo nomine antiquo uocitefCalius Calcagninus a lacobo Zieglero petit ut a MaiTa*
rio inquirat. Pifcem alium tubicundum,Donfells nomine alicubi ( in Italia puto ) dicflum,dca
fcripfifuprainCorollariodeAlphefte,pag.4i. Rondelecio Ophidion Plintj ( afellorumgei
neris pifciculus.fupra nobis deferipttis pag.ioy.) circa Monfpelium uulgd Dohzelle uocatur.

Iulis a Grtecis hodie nonnullis {«A«t appellatur, quod nomen forte per aphterefin i donzella fe»
tffum eft,hoc per fyncopen a domicella. Dohiella piitis ( ut Sigifinudus Gelcnius ad nos feri» 6»
pfit ) Sclauonico more fcribit knczikrnec fignificatu difrrepat ab Italica uoce, nili quod hocma»
fculinu eft,aequc ut illud diminutiuj formulaca knez primitiuo.Germamce diceres ^iirtctcriW'

diminu»

Dclulidc Lib.IIII.

TTi

^itninutiuum kneslkt( forte q^>»'»ir(<r«^,hoc eft, germane nobilis, quos uulgus Italorum gen
tilhommcsuocat,) Caufanommum uulgarium una eadem^ apparet, quod inter piTces uideSur
cultior, nimirum prafinatus, ceu quilpiamaulicus,autpuella aulica, ^ Alauda non criftataf pi*
fcisfupra in A. exhibitus ) pifcatorcs mordetuinde iulide efle aliquando fum ftiipicatustred cum
minime uencnatum el^ cius morfum comperiflem, ueram^ iulidem tandem cognouiflem , u-
truncp pifccm rct^e mihi uideor dimnxiiTe, Rondeletius, Doncellte uel iulidi cognatus uide^*

tur pifcis, cuius meminit OuidiuSjTumuiridis teragus paruofaxatilis ore. Vulgati codices !ia= Teragus,
bentjTumuiridis iquamis panw 1.0, Sed ita deeiTet pifci huic nomen fuum ( nam praecedentes
8C fcquentcs uerius nullum ei coueniens habent:) & nullus alius piicis ab Ouidio paruus appci=

]o latur,in his qui extant uerfibus,cum alioqm' extent omnes qui pifciu nomina a Plinio citatorum
continent, Citat autem Plinius etiam inter caeteros panium teragum. quamobrem pro fquamis
repono teragus,qui piicis quoniam S^iaxatiliseft,^ oreparuo, & colore uiridi, iulisuel aliqua
pouusfpcci«ciusuideripotelt*Habet ciuisquidam nofter pifciculum aridum, Venetijs adfc
miiliihijUndiquacp uiridem,iulide breuiorem,ied proportione latiore, tenuem admodum quod
adcrarsiEicm,orcparuo,dcntatopermargmes.inferiorpars oris paulo magisprominetquamfu
perior. In Italia alicubi uel hunc uel iulidem regis pifcem,&: regis priapu appellari audio . Quid
lihaccdecimaturdorumfpecicsRondeIetijiitc'uiridis,ore pariio,8(:c. lu necp tergus forte nec^

Iquamis legendum fit apud pmdium,fed turdus.Effigiem quidem ad fcelcton delineare non li-
buit: q» eadem uel fimillima fit, quam pro decima turdorum genere Rondeletius exhibuit,

3.0 Doneellas noftra; os panium &: oblongum eft, Kiranides piTcem efle marinu feribit , par= b

Uum BC uarium, facilem inuentu, omnibus notum, &t^«?,id elt uarias iulidfcs Oppianus qiio*

que dixit: 6^ alibi o-wucemixt^si/

Gregales funt Ariflotcli:&: Opijiano.nam ih linnantes (inquit hic ) denfis agminibus ingru* C
unujtveiiM AVt^ct 7r^7r^ofik9vff7^ Kfltt «S^SeU «t^Qityiov^nu, unde dC muicis comparantur : qua:

seflate ( 5J)(ts,moleftus aftiuus exercitus. hyemc enim non comparent) meflbres un-
dicp frequentes molcftant. Circa petras miifcofas degunt, Ideth 0|)pianus libj^ Numenius
iulidem i«*gyn^,id eft uoracem cognominat.

Callidas effc audiojnec mordere hamum, fed efcam paiil^tim pt-^tiiordcre, 23

Hippuris mefeantur iuli, C duces balaenae intelligo:) iulide uerd lolligineSjOppianus. Aflu e
30 tx creduntur, ut dixi, nec mordere hamu, fed efcam paulatim prtemordere. Hinc eft nimirum
quod Hermippus Smyrnaus iulidem ( quam alio nomine Hycea appellat ) captu difficilem efle
dixinideo^ Philetam dixifie;ov<*?’ vkkh Athenaeus : nifi quis propter parili-

tatem 8C uilitatcmcontemptum hunc pifcem arbitretur, ut nifi in magna penuria , nulla eius ca-
piendi ratio habita fi'r. Sed Athen^i fententia in explicando Philetae dido magis arridet. Plu»
tarcho etiamiulides uerriculis plagulis capiuntur : nimirum quod hamis non facile decipian-
tur. Kiranides quidem pifcem omnibus notum dC inuencu facilem eile ait : quod prxdidis non
aduerfatiir,

Cardanusiniibris de uarietate rerum feribit, iuiidcm,murxnam,& colubrum dentibus uene f
numate^ faliua continere:^ quod uario colore diflindae fint iulides,( uarium autem inquit aliter lulidescfuon'
accipiendi! quam maculofum, qualis inhinnulis 8C turdis piicibus effi) uenenatae earum fices^ doHciieiuu^.
naturae indicium facit, Ego iienenuminhis pilciculisfi quod efljperexigiium efle dixerim : id^
non exhumore aliquo aut ialiuajfedfblo morfliprouenire putarim: ita ut morfum eorum mole-
ftia potius dolor breuis temporiSjquam aliud ueneni periculum cofequatunficutiadapum BC
uefparum punduras.Gillius quidem ex Aeliano nonredetranftulit his pifcibus os iceleraTifsi-
mi ueneni refertum eiTetcum fcelcraciTsimi uox in Graeco nulla fit, fed fimplicirerucneni. Op-
pianus libro 1, cum de uenenofis morfu pifcibus agit:primum Icolopendram fuo morfii in corpo
re pruritum, & calidum ruborem tanquam ab Urtica herba excitatu inducere ait. deinde iulides
fimile illis ore uenenum continereaif,moleftas infeftascp urinantibus mufcaru ( SC culicum) in-
irar:Cquafi non maius etiam quam illae uenenu relinquant. ) poftremd polypum SC fepiammor-

^0 funexio 0(^ uenenato eiTe.Rondeletius morfus dC moleftias earum in mari fe expertum ait, peri-
culi uero nqrimeminit ullius, ^ Doiizella Venetfjs hodie in cibo uilis habetur. Galeno iuli-

. . phycides BCpercx comendantur inter faxatiles pofi fcarum, merulam 5C turdum. Dos

noniulides coqui iubet in muria uel aqua marina,( ^ aflari autem in fartaginc.

t , quomodo, didu eft in F, Ex iulide pifce pritiarim iusftt ad alui G

lubdudionem,Diofcorid. Omnium pifeium ius aluu emollit, idem 6c urinas ciet, e uino ma*

xime.optimum ercorpionibiis5«!:iulide,&:faxatilibiis,necuirusrcfipientibus,&(c.Plinius. ^lu
hsefitatacpiIepfiamranat,&illsrumfecit,Kiramdes,

, ,y?*^j,^^^^°*'®f^®3Latiniscognominan'pD{runt.nam6(rGra:ceOppianus^fl:-

msce dixit:a Numenius his uerfibus apud Athenxum, </i J^h TKiTjfoio, td xiy Epitha».

\ 0 Hs« J»At X PoAAof/ a:5f?j»w:T«7»,j(5a«,6jg{>(/ff-H9A«^we^£r^,defcripferac aute.ut conncimuSjphar-

macLim aliquod his befiijs arcendis potens.

Iulis, is^SjOppidg fuit iilfulK Ces uel Co, Simonidis patria. & ^(t S‘r»s je! prtpri*

Coliis.

De Aquatilibus.

•^uiuu Aimlas, CallimachusinEpigraniatcm NautilCipifccm, Rc,

liqira propria nomina homihu dC locorum, ut funt,lulus,lulius,lulianus,lulium, lHliobona,6Cc.
quid atlinet referret'

e, Iulidis dentes gefiati damonia 5C phantafmata exagitant frequenter, Kiranides,
g. In iafpide fculpas miluum dilaniantem ferpentem:& fub lapide iulidem ( pifeem) reclu.
de.Hoc in pecHoregeftatum omnem dolorem ftomachi fugabit,&r appetitum comedendi 8C bo.
nam concodionem praftabit.Habet & alias uires limiliter geflatum,Kiranides,Superftitio for.
tehinc orta eft, quoniam ut miliius auis,lic iulis pifeis animalia funt uoracia,

I X Y A pifeis quidam eft, Hefychius Si Varinus,

DE AQVATILIBVS. QVO'c“

RVM nomina L. consonans INCHOATr

I, A B R V S Ouidij.VideittMelariiirb Ai
p A c E R T I Aquatici quadrupedes. Vide Salamandrac aquariese,

DE LACERTO. BELLONIVS.

A ENVENSES quoddam Scomfcri genus uiilgd Lacertumuocanqcuiustergusmultd

magis, qudm alijs Scombris uiret, &uentcr eft uariegatus, quemreueraColiam efle**
Scombrini corporis paruitate liquet. Caterum quod ad Lacerta attinet, ego equidem
genus piiciculorum cum Galeno dC Philotimo efte cenfuetim,non aute fpeciem. Con.

(y) ftituit enim ille terno alimentorum Lacertos ititer pifces media carnis inter duram & mollem,
ait^ facile eos inuentriculo confici polTe, Fatebor quidem pitfturam cuiufdam pifciculi often
difte mihi Roma agenti dOminum Amftef damS, { Gishcrmm Horftium ) cuius Caput ueluti lacer,
ta terreftris eflet, infignibus dentibus praditum;ex qtio contendebat Lacerta pifeem uocari de*
bere; V erum eius quidem generis non eft, de quo antiquifsimi authores intellexerint. Vnde e.
tiam illud Oppiarii;

Atq)lacertorumgentcs,qua putrida pafcuht . .

Inter ccenofasuoluentes corpora fordes, Saurides,ScepanI,^c. *

DE EACERTORViI GENERE QVOD TRACHVRrH
Graci uocant,Idem,

^ Romanum uulgirs non Trachurum/ed Suuaruhl itocat, quem Veneti un Suro. Mafsilien*

fes autem maiore huius generis pifeem Suuef am, ( un Suuereau;) minorem uerb un Egau , uel
un Coqiiin appellant, Genuenfes un Sou uel Surelle nominant.De hoc piice nufqua dubitatum
fuit, 'quandoquidem ufqueaded infignibus notis praditus eft, ut facile ubicj cognofeatur. Refles
xos enim uerfus caudam quadragenos utrintp habet uncinos, undenomenilliinditum. Trachu
ris Genuenfes uafa uiminea implent, quibus ( maxime uerno ieiunio ) Mediolanenfes ac Laodi.
cenfes.alij^ Longobardi, mari remotiores uefcuntur ; Argentinoscp, acolore quem fale conditi 4«
( j) pra fe ferunt, appellant.T rachuros de genere lacertorum eife cofefliim eft ; Scombtos^ colore,
figura,Sf fapore referre.

g Branchias ut Harengus bC Celerinus duplices utrincp quaternas, atcf irt ore crenatas habent.

Os ut Scombri admodum grande, in quo dentium loco quaedam apparet fcabrities : magnos ( ut
Melanurus ) oculosidorfum ex cyaneo in caeruleum relucens, reliquum corpus quod fine fqua»
mis eft,argentum terfifsimum de coloris principatu prouocare, imo etiam fuperare poteft. V n-
dantes in tergore habent lituras.Mugilem aliquando magnitudine aequant. Caudam bifurcam
oblongam gerunt:pinnas laterum ualde faftigiatas,utrincp unam ad branchias bC iub uentre. Ea
autem pinna.qUae eftuicina ano,duobus aculeis praemunita eft.Porrd lineJ utrintj tabellis afpe«
rulam per latera a branchijs ad caudam producftam oftendit, quae etiam illi nomen dediteuhdeil. yo
Ium quadrangulare caudam habere dixeris.Linea haec ubi caudam pertingere incipit , in arcum
refle(ftitur,quo in loco tabellae multo afperiores apparent. Duas in tergore pinnas habet, Ipinis
non multum rigentibus prxmunitaseCor fubrubrum,oblongum,&i quafi trigonum ; Heparis lo
bos duos,quorum finifter dextro longior, ex quo fel dependenuuluam otifs undecOtp refertam;
Ueficulam uento turgidam,fpinsc incumbentem.

eundem &EKi'5»i/,a nonnullis uocari proditu eft. Quic appellationes inibi lacertum
quaerenti exhibuerunt negoiiumtnam quum uulgare nomen id fignificare uidcatur.facilccredi-
di,ex Graeco Sauro,qui Latinis Lacertus dicftur.tiulgus in Italia Surum effeciffe. Q,uum autem
Oppiamim diuerfo carmine Tracluirtim a SaUro difiinxifleahimaduerterem, credidi diuerfum
a Trachuro elle debere. ^ ®

t T raeburum Galenus K Adtius aegre confici putauetunt,ncq; cnfm hoc pifce,nifi' falito,Grse.

cqltahjattf adeo Galli uefcuntur.

Effigieshacefl TrachuriyeneiijsoUmtnihldeUneata. A
T^ndeletij icon pinnas duas dorji contiguas ojlendic : &
lineam per medium utrinq^ corpus ferratam melius ex*
primit , circulis perexiguis tn niedto coharentibus dein*
ceps^eminentihm jurjum dcdeorjumj^ints.

hib.p.dehiji^

anim.cap.i.

TeSva^©' McciTe creditur qui QC o-cw^B^^cm
opinioni uulgaris appellatio confentit. A no.
firi e pnim faurcl (.forma dimnmtiua ttidetur a /aa.

IO ro ■) uel (ieiirel dicitur. A Romanis, fauro. Ab
aliquibus noiirS garcomA Santonibus ciclia.
roti. A Gallis inaquercau baftard,id eft, fcom.
brtis rputius. Ariftotelcs trachuri niifqtia me.
minit : fed ma/ja tantum , quem gregalem efle
fcribit.qtiod tracliuro qtioq; cotienit. Nam x,

{late in noftro dC Hifpanico litorc, multi flmul
magna copia cum fcombris capiuntur. Athe.
titeus diucrfis locis de fauro & trachtiro loqui
tur,tit diucrfos exifiimaiTe uideri pofsit. Op.

10 piantis proculdtibio diuerfos fecit sip t*

Et paulo poli rsii^oin nirrcwoi ■«•.illic e.
ntm tiarios differentes pifces recenfet. Siue
eundem cum Sauro,fitie diuerfum trachtirum
cxillimcs, haud equidem ponam in magno di.
fcrimine.nam utut res habeat, ueru trachtirum
nos certe depingimus.

Pifeis eli marinus, gregalis, minoribus la.
certis feti fcombris colore umilis, corpore mi»
niis fpifro,rotundo^ , led paulum compreflb.
jo Squamis carcnln medio corpore linea habet a
capitead caudam deduda multis ofsicUlisita
horridam ut ferra efle uideatur: non reda qlti.
deni, fed media fui parte inflexa & obliquam^
incaudaemincniiorcm,afperioremcpquamin
alijs partibus, quaicp ob id caudam ueluti qua=
dralam efRciat. Ab hac caudte afpcritate nome
traxit.Roftro ell minus acuto quam fcobrus,
orisicilluramedia,maxillis alperis, oculis ma*
gnis Sf uircfcentib.Pinnis quatuor natat, dua

40 maiores ad branchias litae funt, dtiK alite mino
res inuentre, Aliae dus in dorfo erigunt, prior
aculeis membrana connexis conflat, pollcrior
mollioribus ueltitipilis Si longioribus. Polire
ma ell a podice ad caudam continua , duobus
fiatim a podice aculeis nixa. POdex in medio
fere ell corpore.Cauda fimilis caudx acus uuR
garis.

Trachurus carne ell ficca durtorecp quaM
fcombri.Rede igitur, Galeno etia approban.

J-O te, Philotimus interplices durae carnis repo=
fuit.Illud non omittendum, uehementer erra,
re cos, qui trachurum eum efle credant, qui e.
tiam trachinus dicatur. Nam trachinum eum
clTe ex Plinio conflat, qui araneus uel draco
nominatur.

DB BACERTO V E B SAVR6 ACVBVS
RONDEBETiVi,

<0 ^ Speulippus apud Athenatum lphyrsnam,be!onen,laurida flmilcs efle ait. NOsfhfc de eo tan , _

A a

Ltb.2.aMiV7i>

SIMILI,

De Lacertis. Lib.IIlL fyj

Gallisnullumpcculiare nomen habuitthi enim quum Trachurum Scombris cffepcfflmilem A
imaduerterentjf UtRothomagenfes Si Parifini, ) Spurium Scombrum nominarunt, Maque-

animaduerterent
teau ballard.

DE EODEM bACERTO SivE TRACHVRO (s'COM.
bris fimili, ) Rondeletius.

> m

SS4

Quurmiuiii M lue Jit nem "BMomj, mnximi fropter pinnas illas paruas uerfut tauiaiii,iffi>
SedeopnatM uidetur potius pifeiSj^tumidem.Suu ex Oeeano ‘Bellonimhahuitthune ex %lea
dittrraneo IRpndeleiiix ,

B Pifcfsefi marinus, pedfs magnitudine, acubus breuior ti crafsior.Rofiro acutiore, fed breuio

re &:furfum recuruO.Huic,Ioco dentiummaxillae funtferrata.Branchia quaternKtquibuSj&i o.
culis, 8^ ante hos foraminibus, uentriscp fquamis ac lineis, quae uentrem fere quadratu efficiunt
fi'rmant9,acubus eft iimilis.Reliqua uero corporis parte a podice ad caudam,cauda& ipfalcom
bris par,fiue partis huius,cauda9 figuram,fiue eiufdem pinnulas fpetSes. Ventriculo eft oblon
go,inteftinis gracilibus,longis,in gyrUm non conuolutis. Hepate longo, rubefeente, in eo felli»
uelica eft.Fel Sd fplen nigricant.

Carne pinguiore eft quam acus,nec a fcombris differenti.

Quare cum & carnis fubftatiai& pofteriore corporis parte fcombris, qui etiam lacerti dicun **
fur,flmilis fiqroftro uerd & priore corporis parte acubus, exiftimaui acubus fubiungehdum elTe,
se ob fimilitudinem (aurum nuncupandum.

C Rarus eft admodum pileis, &: a pifeatoribus noffris ueluti nouus aliquando ad me delatus,

.BM IrACERTO PEREQRINO, SEV MARtt RVSRI,
RONDEEETIVS.

X Viriditate iucunda coloratus eft pifcis.que pra:fi'ximus,a quo colore, hecnon ab oris totius^ +»

capitis fimilitudine cum lacerto terreftri,multi ( ‘Dracunculum etiam uulgo Lacertum meari finiit ) la«
certum uocant.

B Pifeis ift Cubiti magnitudinem attingens, capite crafro,ore magno &: hiante, dentibus acutis
munito.

A Sunt qui o-ttufef/ uel <r«usi</lx effe credant, non fine errore : quia, ut antea docuimus, ew/j©- uel

cuneis acui & (phyranac fimilis eft, quibus nulla eft cum eo de quo nunc loquimur affinitas.

Lacertiuma- Alijs placet lacertum effe maris rUbri, quemhis uerbis defcripfit Aelianus de pifeibus maris

rubri loquens. Eiufdem maris lacertus eft,cuius magnitudo ei qui nafeitur apud nos.arqualis eft;
fed uirgatus (pedatur, lineis nimirum aureolis circOdatur a branchtjs ad caudam pertinentibus,
quas media argentea diftinguit. Ore eft hiante, maxilla inferior eminet in fuperiorem, ui=y»

rides oculos habet,quos aureo fulgore palpebrae ambiunt, Haeoesnota cS fatis expreifa: fint,
non dubito quin maris rubri lacertus fit, His accedit aliud quo magis in eadem fententia confir.
mor,qudd pifcetn hunc ex ea regione in qua eft mare rubrum, delatum 8^ mihi a Uiro pererutji*
to Gulielmo Pelicerio epifeopo Monfpelienfidono datum depinximus.

COROLLARIVM I. DE LACERTO LATINORVM
Sd fauro Graecorum,

jH Lacertus SC quadrupes animal eft, &: pifeisiCe Siirwf®' Graecis, uocaimlum mafculinft pcfi»

anflexum. Apud Helychitim tame SC Varinum enij* ( penanflexum, fed melius penacuitur)
fem.genere quadrupes e{i’.cuufis uerd niafculino (oxytOnumtmelius penanflexum,) pifeis ma< 6»
ximus.^ Nomintt irS(:abEphippo,utAthenauscitat;apudquemfemelredcpcnanfle<5Htut:
ter male acuitur. kxM&itus pifeis quidam , Si lacertus, Hefychius & Varinus. Alexander

Trallia*

De Lacerto. Lib.IIII.

putis «nwjsir, rttqiu neiycnio (wMunonpifdSjfed
fimpliciter o-itifit, exponitur : quod pro quadrupede ouipara potius acceperis, adde quod aoud
Trallianum per A.iiniplex icribitur.r orte legendum a<rixvM5j hoc eft oimylas piices polypis cog.
natos. Alt) quidem authores, ofmylos uel ofinylias ( utruncp malc.genere) cos appellant. Vi«
detur ex Plinio lacertus genus efle, ( quod ipecies aliquot contineat, ) QC in his colian elle mini.
mumtHicelius tamen Icombrum colia minorem affirmat, Vuottonus. Plura leges fupra in co
lia. Elacatencs etiam funt lacertord genera Pliniotiic enim uidetur Icgendumtut fupra in £la.

10 catenis hiftoria notauimus.Rondeletius qtio^ elacatenes thunnis 8C lacertis corporis ipecie con
fimiles elTeputat. f Sauriis ( inquit louius ) antiquum nomen adhuc retinet, nec pedis magnitu
dinem exccdit.minores,friaura: nomine ueniunt.Sunt enim multa prfcium genera, qua: ob par Friffitra.
uitatemin fartagine frixoria feruenti oleO coquuntur,ltcut triglat,bocK, fcombri, trachuri ( dra^

OT;««/a«MMM»«f?rt«cii(ror«oMr,)pagria:aurata;.acproptereaunonominefrii9urauu’lgari.

terappellantur.Scombrum ueronoiiri lacertum appellant, qui a Venetis anriquo nomine nun-
cupatur.Cornelius qiiotj Ceifus eum pro lacerto accipere uidetur,exquo falfamennim fieri ait
Interpres etiam Galeni antiquior.Saurum Lacertum appellante. Rondeletio <rmi®'&<rxoeis Smk
pifeis unus uideturtnefciq quam retSe.Confiderandum enim an fauris forma diminutiua non a.
lius fpecieinomen fit, qua'm illius qua: ad acum parte anteriore accedit. Saurida enim acum SC
lo fphyrsnam fimiles efle Speufippus prodidit, zaiif®- quidem & de hoc ipfo & de trachiiro tanS
genus prsdicari uidetur. non tamen ira late patet apud Grarcos hoc uocabulum,ut lacertum Pi2

niusaccepifleuidetur. fLacertarardcapitur.tiagatureniminaltomari.pellucidaeft eliur uul.

gdracanus dicitur.Lacerta autem uoraeur.quod caput eius quandam cum lacerta fimilitudinem
habeat.Dentes omnes habet mobiles. Hatc ex Cgr.Sittardi annotationibus : de quo autem pifcc
loquatur, mihi no liquet, f Pancrates Arcas turdum pifcem multis nominibus aituocari, &in.
ter ctetera <rcd)^iii quocp, ( oxytonu habet codex nofter, ) Athenaeus, f Lacerta, chromis dC
aper pifces,grunniunt, Aelianus de animalib.io. 1 1. fed pro lacerta , quanquam SC Grirce legitur
oTOjit librarioru culpa.lyra legendum eft, ex Ariftotele. f Dracunculum pifcem Plinii hunc eife
puto qui a noftris C inquit Rondeletius ) lacert uocatur.quod lacertis terrenis corporis figura fi.
jo milis flt.Hiftoriam eius requires fupra cum Araneo pifce. f Stauris tiulgo hodie in Gr Jcia ali.

cubi uocatur,a: alio nomine Sarachus,Italoru Agonus : alius quam Sauris. ^ Pifeis Iberus ex pifis ibnm
quogarum hV‘<^an'tHoratius,fcombcruidetur:autgcnusaIiquodlacerti,coliasnimirum. nam

uel Hifpanum qui Sexitanus dicitur tSGVlartialis
lacerfi Saxetani ifoni Sexuani ) meminirPlura leges in Colia. Haud fcio an idem fit falfamen-
tum Gaditanum, quod in libro de internis affetftionibus Hippocrates nominat, Sf concedit hoc
oplonio uti in primo fplenis morbotitem in hydrope a fplcne.

Viuunt lacerti in cmno Si paludibus maris,'jr mhTm r^^xywt toitwsi, Oppianus, in li. r

tonbusccenofisamfaxorumcauernis, Vuottonus, ^

nx lacerto. Sed quam cum rutar frondibus oua tegant, F

♦«Martialis. EtalibitSetSa coronabunt rutatos oua lacertos. Et madidum thynni de fale fiil

mcncrit. Etalibi: Velduofruftarogatcybij,tenuem 'uelacertum, Necdignamtotofebo
tryoneputat. Hermolaus citato hoc loco botryonem interpretatur ollares uuas,a:coditmosra.
cemos. Cum Saxetani ponatur cauda lacerti. Et bene fi ccenas conchis inunda tibi eft •

bumen,aprum,leporem,boletos,ofirea,mullos Mittis,habes nec cor Papile,necgeniu Mars

tialislibro?. Inthermisfumitladucas,oua,lacertum,Idemlibro i». Alterius conchem te.
litui cum parte lacerti, ( af atftius lacerta:, ) luuenalis Sat. 14. Aut Byzantiacos colunt la«r.
|os,Papinius in rifu Samrnalitio ad PlotiS. f Gobiones,fucs,iuh;e,percs, lacerti, &c. at® mol-
les carneshabennum genus uniucrfum, facilius quam altj pifces conficiuntur, Philotimusapud
Galentimtnon quidem pifeibus lacertos adnumerans puto , fed fimiliter illis facile

Philotimu fcripfilTe ait:& lacertos medios quodam-
modo efle inter pifces carnismollis ac durat.nullus tamen (inquit) memoratorum plfcium aceto
mr/f fim 1 ecduri. Pifeium eorum qui ex media ma-

fiimenr» mmlf ) quibus maxime utimur, tamen grauifsimi funt, ex quibus fal-

Crudos humoresgenerantffiynni, ia-
Ma ^ ‘^^ros « Cerebellis ; Friges oua dura , cere.

^ir dillides prarter pifcem. compones in

mul^M d ■ piper, iigufiictim. Suffundes paiTum uel

p«‘nam,faciesutferueat.cum ferbueritramo rutx agi
«f,deslai.a. /a 'g?^>‘^>^<etus lib.4. cap.i. Etpatildpdft.PatinadelacertistLacertosra-

“^™p’e=' perfundis, piper afperges SCinferes. Etiibro lo.cap.g.

acertos elixos;Piper,hgufticum,cummum, rutam uiridem,ccpam;meI,acetB, liquamen,

Aa a

O M

5“ 5* 6 DeAquatilibus,

uinum, oleum, defrutiS;calefacies,S<ragitabisrutjfurculo,8ir obligabis amylo, Alexis coquuni
de fauri apparatu cum altero colloquentcm his uerbis inducit:

tTristto-cu-n^ trcui^oiiasiA&trK^cca-Kii Aa\ cu'

F/.iwus,^‘iia'J'«! tKS aacalxs vis xi/sA» Jjgt^vjxs 8’ lHf

T« ivyi. 1(0« i(«A(5f, Ti/gi ts axfoy^khtn t’, rti^e&yMu,

Bithyni ciim ex alijs pifcibus,ut m:enis,lycoflomis,fcombris,tum lauris quot^ganJmpr^pa*

rantjUtinGarorecitauimus. e«/£»i mWtj, Epicharmus in Mulis.

G Ad dentium dolorem bene facit muria ex pifeibus lacertis ueteribus,li quis ea iiibinde os coU

luat, Marcellus. ^ Sauri pifds fel illitum mammis lac multum confert,faranides.
a. Ko'Ksi/y’,««Aiy«s leif^^seielitf.ecaAm o-««f«i/,Numenius. Philologia lauri lacerti^ nominS, cum lo

Lacerto quadrupede ouipara requiratur.

COROLLARIVM It, DE TRACHVRO PRIVATI H,

A Trachurum louius non redeputauit eum elle pifcem, qui uulgd Trachina dicitur.is enim a»

raneus litte draco pifeis eft.iruod ex ipfius louq deferiptione apparet. He

fychius dC V arinus. ©tojicti in Germania maritimis uocari audio pifcem lacerto trachuroue
fimilem,qui hamum ex ore emittat. Ego donec certius aliquid cognouero, lacertorum gene,

ra Germanice iic nominabo, plerofcp a limilitudine quam cum feombro habent, ( fcombru aute
Germani dC Angli uocant (0(lccrtreU/(^D«crcll/<?D(icrill:) Lacertum limplidter, ein (tOactcl
len^efdlledlt-Trachurum.C qui fcombrS figura, colore SC fapore refert:& a Gallis quoqj Maque 19
reau baftard dicitur,) ein biiffdtb (DrtcrcU/stier ein tuerer (?;)4crcU.Sauridem,ciii (Oacnuet
4lfcn,compolito ex duobus pifeibus quos refert nomine, Icombro inquam &acu.(fcio flifen a
quibufdam Germanis alaufam uocari;fed quonia eadem uox fubulam quo(j,qua; ueluti acus an»
fata eft,llgnilicat,acc6modare ad hoc nomen libuit, cui componendo caeterae acus pifeis ufitatae
Germanis nomenclaturx ineptiores funt.)ColiaRondeletrj, ein ^r«|fe (^D4crcllen4rt.Coliam
Bellonij,cin Sleitie (Odixeilm 4rt.Deniq) lacertum peregrina , qui toto genere a prtedidis difc
fert,cm (Dcetbcibvg/cirt ^ctboyfifcj) vf Sem 3ieKn meer, qf Qp* lacertum Germanis QU
rupen (quod muliela: fluuiatilis genus eft) interpretantur,prorfus aberrant.

C Trachurus pifeis eft gregarius & litoralis , quod ex Oppiano conftat : qui «ysAat SC

tln nominat. 58

5 Ad capiendas thriflas, chalcides, larimos, SC trachuros, naftam in mari fulpendcj cui inclufa
iitefca,mazauidelicetde eruis fri(Sis,& myrrha uino odorato excepta, Oppianus*

De trachtiris tanquam liccioris nutrimenti pifeibus mentionem facit Diocles,

Si poftea quam T rachuri caudam abfdderis,ipfum^ in mare liberum remiferis , Cam equas
Uentrem ferenti appendas,non multci certe poft abortum pariet,
a. Ananxs «qi(«Asi/s «1,1(0« «jotr^^sgef/jNumenius.fed uerfum apparet efte corruptum cuma»

lias,tum quod fyllabarum ratio non conftet. Oppianus primam ih trachuro producit.

D A c H I A hodie Romanis di(fta,Alaufaeft;Necfcio an eadem fltiacia, cuius PlatinaC libe»
ne memini) his uerbis meminit : Pilees quos optabis integros, ad focum pones, dempta lalpa SC
iacia,quoruminteftinum per branchias euellitun SuntSlLecziauelLechiautalijfcribunt, 40
pifces lati, glaucorum generis Rondeletio.

(Jitos uulgus LACTERiNOS,( Lattarini uulgo Romae,) ego Latfteolinos appellauerim a
lacSe SC albido colore, quo etiam translucentem fpinam integro & uiuo licet cernere : adeta dia*
phani funt.Mari SC lacubus ( forte marinis') capiuntur.FritSi, moreto uiridi aut agrefta fuffundi de»
benqPlatina. f Eft autem omnino ueteru Atberinahicpifciculus, inter Apuas iam exhibitus.

LAGOIS nominat ab Horatio i.Serm. Nec fcarus aut poterit peregrina iuuare lagois. Vbl
Acron, Aut auis eft quae carnem leporis habere perhibetur ; aut genus pifeis quodin mari Italo
non inuenitur.Hefychio quidem Myoiitw auis quadam eft,eadem forte aut cognata lagopodi SC
L AM B A,eadem quae Lamia. Vide in CaneCarcharia. (attageni.

LAMIAE hifloria explicata eft in Cane Carcharia, Thannin nomen Hebraicum legitur y»
in Sacris Threnorum 4. ubi interpres uertit Lamiae,

L A M Y R V s , Lege Larimus.

L A R I M V s,A(!e((i@',pifcis, nomen datftylicum, leginir apud Oppianum libro 5, Halietitf»
corumtqui quomodo capiatur, diximus paulo ante in Corollario de Lacerto E, Idem forte fue
rii qui Plinio Lamyrus nominatur. In Ouidiano carmine corrupto,Foecundumcp genus Menes
relamiroscp,Smarisc[5;inter pifces qui in herbofa arena pafcutur, legendum fufpicor, Mfn:e,La.
myroscp,Smaris9:nili quis Larimtim malit ex Oppiano, cuius tamen primam illeproducit.IVIg
nas quidem foecundas efte conftat. A pud V arinum Aaeir©' feribitur per r. AKftcj©' adiceSiua
Cproparoxytoniitegooxytonffi malim) hominem uoracem fignificat. r«sp4i(ftAs«o))(S«A(t(iv{«|',
iljiM/ijBy», Hjioif^nrsTiiii/jAntiphanes&Epicratesapud Athenaumlibrot. 60

L A R V s auis nomen accepit a laris pifcicuIis,quos appetit.ij ucrd lic appellanturKcapiun
tur,in lacu quoda,qui 1 heftalonica diftat itinere bidui, Siderocapfa uertj dimidij diei,BelloniU5.

SB LA<

117

DeLacd. Lib.IIII.

de lato, rondeletivs.

15

SB fimilitudmem a coracino hC umbra latus difiungi non debet, ( nos ordine literarum ita fe A
rentedifimximM.) akt©' Grsecis dicitur, Latino nominecaret.eum efle putamus, quem-
nonnulli pro umbrina uendunt.Sunt qui coracinum album efle credant, quorum fen=*
tentiam ndc probo nec improbo, fit enim perfepe ut idem pifcis, diucrfis in litoribus,
diuerfls nominibus nuncupetur.

lo Pifcis cftmarinus, repetitur in Nilo ; coracino umbrae fimilis, ueriim maior, candidior b

tum carne tum fquamis.T uberculo in mento caret, qua nota ab umbra dircernitur. Corpore mi»
nus eftlato quam coracinus:rquamis oblique fitis,argenteis.Cauda,pinnis,oculis,naribu5, Foras
minibusante oculos, branchqs, partibus aiijs internis coracinum a’mulatur.Denles euidentes ha
bet, lapides in capite.Frequciicirsimus eliRom^ &C in Adriatico mari, apud nos no ita frequens.

Vocamus Peis rei, ut in Capite de Vmbra diximus, & athertnam Gillij, qua anguella Fenetijs
dicitur, ab Htlpant^ fic uocari, ) qUod delicatirsimus^fuauifsimus^ fit, dC dignUs Regum menfis.De f

boepiura Athenaeus, quam ucteruqutuis.Ti-rti/ wcu <fH<ny Ubroj^

Stw. Toj/ di Ai-rtf/ •ny K\woy, TnAvJ^f^d^cy, OcrxvMcu©- t^7rO^Sy.oS3^C(uy(iSoy’ldi<rii«4 id cft,

Archeftratus in Italia optimum diciteirelatum,hisuerbis;

50 Arboribus fcecunda,Iatum celebrem Itala gignit

Terra finu Scyllteo, gratum & fuaue alimentum.

Qui iierd ( addit thtdem Athenaw ) in N ilo fiuuio funt lati > inueniuntiir tanta magnitudme, ut du«
cenfarum librarum pondus fiiperenc. Pifcis hic candidifsimus eft, dC qiiouis modo paratus fua»
iiifsimuSjfimilisglanidi Ifiri. Haec Athen^i uerba pOtifsimum me in eam opinioneinduxerunt, VerumeffeU»
utcredam pileem, quem iiiinc exhibemus, uerum efle latum.nam nullibi frequentius mdi,quamtM>M^Mmfx»
in Italia, eo potiTsimum in loco,qui Schilaso hodie quocp dicitur .Roma quoc^ aduehimt qUam» fdbet.
plurimi ex Caieia, Neapoli, 8(^ tota illa extrema Italiae ora, quae magna Gracia olim didu eft.Prac
tercajUtannotauitAtheneusjCandidilsimus efl-,&fuauifsimus,EumetiaStrabOin pifcibusNili
numerat, libro i7,locum protulimus capite de Coracino.

+0 Praeparatur latus umbrae uel coracini modo, fucci bonitate S^fuauitate minimehisinferior. r

COROLLARIVM.

Latilus pifcis, ActrhB'» a Tarentino nominatur ; Cornariiis lamiam uertif,quod non probo. A
Andreas Lacuna uocem Grxcarn reliquit. Idem ne fit qui Latus pifcis, quaerendum, De Co»
racini, glauci Bellonij,lati umbrae pifeium confufione diflimfrione^, & nominibus Germanis
cis, lege fupra in Corollario ad Chromin Bellonrj. Apud Strabone in codicibus noftris Grae*

cis AccTJifi habetur, perperam pro Aur©'. ^ Latopolites inter Aegypti pr^fecfl-uras efl, Plinius.

Latum pifcem in Nilo Latopolitani colunt, Strabo libro 17.

LEBiANVsS^ LEB I As.VidefuptapartiminDeIcano,pag.58o.abinitio:partiminHe
.opato,pag.4S8.^

^ L E I E s,A««s,Quffre Deees.

E E L E p R I Sjidem qui Phycis, HefychiUs. Liparis pifcis nominatur a Plinio,tanquam a
pinguedine dic!lus:quo tamen in loco aliqui Lelepris legunt, Rondeleiius.
i, E L I C C V SjAiiAiKxoj, pifcis quidam, Hefychius dC Variniis.

DE LEONE CRVSTACEO.

■ E Leonibus marinis Hippocrates, Ariftoteles nero nullibi pertraillat,MafIariuS* BeL
Ionius Aftacum adultum, a Latinis ( ut Plinio ) elephantum etiam ditStim fuifie putat, .
eundemra a Grxeis Leone, nam SC Aelianus ( inquit ) eam delcriptionem tribuit Leo^
ni,quam Plinius Elephanto,Kc. Vide fupra pag. iifc. RondeletiusquinidciitAe.
liant Leo SC Plini) Elephantus non contradicit; Plini) uerd Leonem & Elephantum diucrfos efle
liquido ofiendir. ( louiiis quotf Leonem Plinii ab Aflaco no feparauit, ) Leonis autem Ron*

Aa J

delerijiconcm &hiftoriam dedimus fupra,pag.i9i.pof! Cancros. Hoc in foco, qUae Corollarii

uice illic addenda fuerant.ponemus. IVlarinum Leonem ( inquit Aelianus de animalib.ia» )
Locuftae ferme fimilem efle fcio.praEterquam quod tehuior SC gracilior apparet, 8i ex aliqua cru.
ftarumfuarum parte caeruleus, ( cxtuIio colore efl& f«hmgrKmacuiif!diJli»^ukur,Cillius.) Ignauus eft
( vuShi.) Forcipes illius maxima: Cancrorum forripibus figura fimiles funt. A pifcatoribus bene
peritis, membranas qqafda habere dicitur appenfas ex teftis £C colligatas , fub quas fubietfhc (int
molles carunculx S!: tenerae,quac Leonis adeps appellentur.Is ad hoc ipfum (aiunt) homines ad«
fuuat,ut fqualidam & infufcatam faciem ad nitorem adducat. Cum rofaceo in unguentum con.
formatus, tbrmae pulchritudinem conciIiat,S( uenuftum iplcndorcm enitere facit. Id etiam audi>
tioneaccepi, terrenum Leonem fumme timere marini afpeiSum, abfurdum fcilicet ac formidabi w
lemjied netp odorem eius ferre : itemm illum ipfum ( terreftrem leonem ) dicunt marini extrita*
rum cruftarum puluerem in aquam infufum bibente a uentris morbo liberatum iri, f Leonem

/yfiind, marinum ideo cancrum ( cammarum legerim. [tc enim aftacum aliqui meant, quem a Leone, mi louius quoq.,

r .. ... <} tXlTlcreifrKtTC T tt/ Or i7__ ll •, .1 • > ^ «

ntmfeparann a uulgaribtisdicSum puto, quod Leonis bC colorem, Sifimilitudinem quandam ha-
bet. EiUs os,id eft,foramen quod fub cauda habet, lana occluditur , Si infumo admodum calido,
fine aqua,liquamine uel oleo lente coquitur. Sunt qui eum carbonibus circumuallent, crebroqi
uoIuant,ne coburatur.Coqui item ex aqua Si aceto poteft,ut cancros laftaas 1 fluuiales folemuZ
Plus tamen coeSurae requirit, quia crafsior SC durior eft, Planna 10.47.

DE MONSTRO LEONINOs

K.ONDBI,STIV*.

■ ONSTRVMeft id,quod h!c exhibemus 8f pcrfetfKi animal.partibus nullis ad natan.

dum aptis praiditum.Qiiamobrem quum dubitare extitiflefne reuera aliquando moti
ftrum iftud marinum,Gisbertus ( Horjiim ) Germanus, ( qui Romae medicinam facit,
uir proculdubio in rerum cognitione prxcellens Sil minime uanus,) oiiini aiTeueratio-
ne affirinauit certo fe fcire, no diu ante obitum Pontificis Pauli tertij Ccntucellis captum in me-
dio marifuifle.Quare ex illius fide quale fuerit hoc monftrum deferibere non dubitaui.Id,ut re-
fercbat,magnitudineS^ figuraleoniseratiquatuor pedes habcbat,no mutilatos nec imperfectos,
utuitulus marinus.non membranis medijs iimiSos ueluti fiber SC anas, fed perfectos, in ungues
SL digitos diuifosicaudam longam, tenuem, in pilos definentem : aures ualde patentes, fquamas

in toto corpore.non diu uixit proprio naturali^ loco SC alimento deftitutum.

Afiifa qiia= Hsec quanuis bona fide mihi narrarit Gisbertus medicus, tamen exiftimo pro pictoris arbi-
demhuiemom trio quaedam detracta , qutedam addiiafuifle, ut pedes longiores factos fuiflequam aquatilibus
firo mderi. beftijs elTe foleant,ueI omiflam membranam digitos coniungentem, aures patentiores contra a-

quatilium naturam:fquamas praeter ueritatem additas procute afpera SC rugofa,qUalictite pedes

&a!ateftudinum marinarumcontcguntur.necs enim fquamas habent que pulmonibus Ipirant,
rt. /' 1 r r. ■ r.t.\ ■ . t J i i!l n. On 1. t • .-.n. I-... -.«re

Contra pifltf ^ ofsibus fuftment.Non folum in hoc, fed fn alijs monftris QC beliiis mafinis picf^ores multa pro
rsu oUi Mdga arbitrio appinxerunt, ut intueri licet in tabulis illis regionum pi(fhs,quas ehartas feptenrrionales
ni:c}Mrum nos appellat-In quibus 8(CJVlunftericormographia,balen3cpidaefuntcumfiftuIis duabus prominen*
fuprAquafdam [(bijs riim fifl ulam unicam habeant, id eftj foramen in fronte in aiperam arteriam definens. Item

vuer Cctc

cum branchiarum fciifurajCum pedibus,unguibus,fquamis:quibus omnibus certifsimum eft ba

lanas carere. Praterea ex teftudine marina finxerunt monftrum a quo uftulus marinus auri*
culas habens prater ueritatem, deuoratur. Nec minus abfurde orcam pinxerunt, qu» balanam

perfequi-

DcLcpradc. Likllll.

fiftulis duabus prominentibus, cum auriculis aflninis,ca lingua longifsima SC prominente. Nec
minusmonftrofaro finxerunt Scolopendram cetaceS quadrato capite, promilTa barba. Non mi.
norc errore porcum marinum reprafcntarunt,8f orcae fpeciem quandam cui a celeritate nomen
Dofucrunt,3i uaccam marinam, Si raonftrum aliud rhinoceroti fimile.

^ Hac fibi in chorographia illa feptentrionali permiferunt pid}ores,quar tameh uera nonnulla
continet, ut aliacum roarinum,onocrotalum fatis recSc expre(rum,6<: terreftria aliquot.

COROttAIllVM BE LEONE jiONSTROi ET BELVA

marina huius nominis apud ueteres.

' Ad Caftrum oppidum in mari Tyrrheno captus pifcis eft, leonis forma, anno fupra millelj.
mum ducenicfimum quarto Si oSiuagefimo, (alias anm uy^.a!’ i Februario, Seb. Frantw.

1 1 1 l.fontificem, ad pe aUatue ejlteUSa muenio anm domini ii8i. tSr pimo deinde anno fuccefsilfe
B Hemrium V.) clamorem hominis ululatui fimilem edidit, 8i cum admiratione in urbem mifliis
eft fpctftaculi caufa ad Martinum 1 1 1 i.Romanum pontificem, Innominatus ; Si Philippus Fo.

reftushbnJ.Chronicorum.

Lco»fi'i«5,id eft cerribilis,ab Oppiano libro i.Halieut.inter cete numeratur, ex qiio SiAelia.
nus SC Suidas repetiere. In mari circa T aprobanen infulam Cete quadam habete ferunt ca.
piia pantherarum, leonum,Si arietum, Aelianus 16.18.

, lepidotvsS; Oxyrynchiis a Strabone inter pifces Nili,tanquam maxime noti, nume.

rahtur. Lcpidotum appellabant etiam viarsi/ ut Plato Comicus : Kxi «lex liPiTtu

«(S Mittuaf. Ariftophanes iierd,To(/ mrrif</tlw hfiiAta jj», isk nsmrsimai, nsfe mme.
BXuliw,i(sa oJktiAiu/», Pollux 6.9, V erbum fcsTjAot eiiellere fignificat,ut Si aiiasp uerbum primi,
riuum.unde nomen ■nA-nii fit, quod eft uuICle, oxytoniim ; ut fortafsis falfamentum TiAiif/, id eft
uulftle nominandum fit: cuius nbrat exiccats eiielli qucant:uel quod diuelii foleat antequam co-
quatur, Qiiidam apud Antiphanem recitante Athenaeo : Emi; inquit, Ti>u7S^ ( forte tiAup uel
TJAirp ) ptyisop a|iop dhxxnne, d‘voiy SiflAsip, cp eOK cu/ Bpt^aip Tynwp iidtt nfi^Tl^ioms, ev

ifiiAiiss /.«st} ^ TiAvep,®/©- ■«etx‘a>',Hefychius Si Varinus.

DE LEPRADE VEL PSORO»

BELLONIVS,

Grf CIS, Lelepris Latinis: Vieille Galli$:Poulle dc iner,Armoricis:a!ifs Roflc^

A X A T 1 1 E S Cjiiida pifces ab Oceano fn mediterraneis deferri foIentjLepradesjMe- x '

rula,Tufdi3Phycides,2<^ id genus cscteruquibus uaria ( ob anciqug uocis defedlu ) no*
mina imponere folent:alrj enim des Roffestalrj (ut Armorici) Gallinas marinas uocaf*
Nihil iftius pifcis coloru uarietate pulchrius* V ix autem palmo ( dodrante ) longior

Nihil iftius pifcis coloru uarietate pulchrius* V ix autem palmo ( dodrante ) longior b
ihmari Adriatico excrefeeire folet,.cum pedem ^amplius in Oceano excedere coperiatur.Fro*
inde Lcf radi nomeii e reipfa probe inditum eft, quod eafdem fugillationes habeat, quae in pfora
uel lepra laborant bus uifuntui': quamobrem Niimenius etiam Vc^oi/ appellauit. Caudam &C pin* (A)
nas, quas utrinep ad branchias Sc fub uentre habet, eodem modo rotundas effe uidemus. Conti*
nuam tergoris pinnam gerit jfcdecim aculeis munitam, atq? aliam fub uentre ano uicinam* Mul-
tiplici cc Iorum refperfu diftincli us efi:omnes^ pinnas tranfparentes habet, leiics, molles, Iiitco,
rubro, c^ru eo,imidi,&' aiijs coloribus mactilatas: totum denic^ corpiis tam exacfte polymitum.

Ut maculas nunc rancellatas,nuncredJas,nunc iri obliquum fparfas,in ipfo pifce c6perias:quan*

quami mnes fere iquamas adotam rubore fuffliias habeat. Caeteru os habet paruuni, dentes aL
bos acutos,Cyn^do breiiiores & obtufiores : maxillam ftiperiorem tubi in modum cranio infar*

€0 6am,ur pene duo labia carnoia effe credas, Squamas exerit latas : linguam albam, pene folutami
Spinea pinnula exterior branchiarum carriofa eft* Linea quae pifeibus utrinc^ lacera diuidit, ne-
quaquam in hoc pifce reda procedit, fed a ftipcriori branchi* angulo arcuata fecundum tergus

Aa 4

^6o DeAquatilibus.

dcdufla eft:mox tibi tergoris pinna definit, illuc quidem linea refle(fitf,S<l quidem arcuaturtdein
de recfia per mediam caudam deferttir.Caput ipfum non ita multis coloribus cancellatum eft,fed
lineashinc inde diduifias.ex caeruleo, uiridi acrubro mixtas oftedit.Oculos habet paruos, ro’tun
dos, quorum pupilla nigra eftiiris uerd aeri fimilis,quem fi quando in giru contorqueaqcyanea,
deinde aureu, poftrcmo argenteu circulu in cryftallini coloris fulgore referre confpicies. Quod
autem ad internas eius partes attinet, peritonaeum illi cofpicics efle album : Cor exade triquetrS;
Hepar ex pallido ladeum,ad flniftram magis protenftim, tribus conftitutu lcbis,fed uno tantum
longo & duobus breuibus, multis uenulis rubicundis circundutSum : Lienem planum , oblon.
giim, minoris digiti magnitudine rubrum : fellis aut ueflcula duos digitos longa eft.Eft omnium
fere eius intefiinoriJ eadem capacitas, ut proprie in eo ftomachus uideri non pofsit.femel tantum i»
a fiomacho ad anum reuoluuntur, multiscp obducuntur omentis , ac multa pinguedine perfun«
duntur.Lades habet cOpiofas,uuluam utrintp bicornem.

Eius eft naturae Lelepris , ut etiam omnes faxatiles deuoret , mhil^ in ftomachum demittat,
quod non ante opume dentibus attriuerit,

COROLl-ARIVM.

Icon Uc pifcM efl pii V •Mttijs uocutur.^uam apud me uifam Sellomin tandem fut lepradi ejfe ajje-

ruit. Idem omnino juut maxime cognatus mihi uideturjcatuS uarius I^ndeletij,

Melanderini mentionem Athenaeus dun
taxat fecit ; qui fignificare uidetur Melande»
rinum a Speufippo a Numenio 4^1»

appellatum : quod fi ita res habeat, utrobique
mendum efle fufpicor,ati^in priore loco ( le«
gendum ) •dopuicjijd eft, dC turpem : in
alterod-oSofjid eft,nigrum8ifqualidum,Ron
deletilis. Ego circa nomina no facile qiiic»
quam mutauerim.Ynj/efs! adiediuum eftinec
folent adicdiua nomina pro fiibftantiuis pi*
fcium tirurpari,prarter pauca admodum, ea^
mutato accentu , ut y/m/»©', Xif a©*. Hefy-
chius '/•«Svinterpreiatur nigrum, &4-iiSiVftt»
liginofumitit coloris ratione coniecerit Ron
dcletius,fiidcm pifeis fit melanderinus qui
pforus, pfothu potius appellandum efle, prae
fcrtini cum melanuro fimilis fit, qui Si ipfe d
nigredine denominat, qute coniedura fi nos
mcuet,non magis quam d-eAss, afuligi*
ne, Cufitatiore ni fallor uocabulo,) nominan=
dum aliquis diuinauerit. Sed uerba Athenaei
quoniam ambiguafunt,ut in noftris codiciR
habentur , recitabo. MiApivtf tetr®'. «e

'rty uSi^svfJjljee^ xpcAo 'f cpofi,

evTcus.H ■^ojiot»,«WAiras,« aayiaAwa (^se«sr7t*.Ego
in prcefentia nomen fiiAoectllea'©' hoc in loco
abundare puto , ut praecedentia fequentibus
rcfpondeantinetp pifeis nomen ponatur,nul«
locuiufquam authoris teftimonio adhibito,
quod alibi nufqtiam negligit Athenaeus. Er»
go cu de Melanuro proximedixiflet, pfygrS
melanuro fimile efle ftibiungit,authore Speu
fippoiatqi eundem a Numenio pforO appella
ri. Vt autem Si conftrutftionis uerbortimSC
fententiar integritas magis c6ftet,fic legerim;

OiiototJ dd ^ bgT latArtvsgw cpuiri Swlvtnvm©'

Tfcgto oiAolioti rty ustTas^ou Melande»

rini tiox altjs feriptoribus intifitata, adferipta
forte ad margine ftiit , dC in textum ab aliquo
afeita. atitfiad contextum pertinet,locus ftie
rit mutilus. Natalis de Comitibus locB hunc
Athenaei fic tranftiilit : Tum melanderinum
fimilcm efle ait melanuro Speufippus fecun»
rBff>)di<Sum:quem
fic

do fimilium,pururol(^yy^

DeLeporemar. Lib.IllI. fdt

fi Numemiis pforum iiocat: Aut pforon.aut falpam,uel littoreu mde draconem. Melandrys

'demoifeis Italius, nempediuniius magnus, aut ei ftmilis. melandryum uero aut melandrya
usacfalfamentum'exeo,ut]inElacatenediximis.HaccHac3enus. ^ lamquodBelloniusex»

ut Bellonius ipfe refert ) nihil pulchrius. Hoc etiam non aniniaduertit huius pifeis nomen
o breue feribi, pforam cutis uitium per o.longum, quanquam pifees funt uiles

^^ud Hefychiutn.D^tode lepradem pifcem cum nullus, quod ego fciam,authorum dixerit, non Lrfrah
*** debuit nobis tan$ ulitatum ueteribus Grxeis nomen proponere : netp Lelepris, quod Graecum Lelefrir»
eft Latinum feceremecp eundem cum pforo pifcem. eft enim AsAt^fis, Hefychio tefte, non alius
pliycis. Vide Lelepris fuperius. Qiiod ad Gallica nomina, Vieille inquit a Gallis no*
minari nempeLutetfe, quod addit in Gallico fuo de pifeibus libro. At Rondeletius turdu fuum d
a Gallis iiielle uocari author eft, in primo turdorum genere:& rurfus Umiliter duodecimum atep
ultimum. Videtur autem mihi hic quocp pifeis turdis cognatus eflfe.tum fpecie corporis,tum co«

Iorum tiarietate in(igni,ptimo prsfertim generi quod Rondeletius ponit. Alterum nomen
Gallica Rofle, a colore rubicundo fatftum opinor, nam & alius quidam fluuiatilis ( aut lactiftris
pifeis) Rofe uocatur Gallice, arubore caud^: ut in Phoxinis memorat Rondeletius. Pifeis,
io quem exhibui, Venetqs Marzapan uocatur,nimirum quod *que in delicijs appetatur, ac Mar-
tius panis uulgo didfus.ciui cum amygdalis, faccharo, aqua rofacea, 80c. parari folet. PitSura qua
habeo qtiatuordecim fere digitorum eft. quanquam Bellonius in Adriatico uix palmo ( dodran-
te)Iongiores excrefcerefcribit.Pinnadorfinon fedecim tantum, ut Bellonius feribit, (quanuis
ab illo quocj exhibita figura pluresoftendat,)fed pluribus aculeis munitur. Coloribus omnino
multis 80 uarie diftinctis ornatur, fed plurimum rubri habettmaculas rotundas plerafcp cteruleas
prxfertim fuperiori corporis parte,qu3c dorfum uerfus efttinferiore albicantes. Attagenus a.

pud Athenaru pifeis eft.quialio nomine fctpinus dicitur a Dorioneteui forte a maculis aut pun*

Ciis, quibus fimiliter ut auis attagen diftinguatur, nomen impofitum fuerit: aut quod inter pifees
ferelautifsimus fit,ut attagen inter aues. hic an fit quem exhibemus.confiderandum. Scepani ta-
Jo men ( per a.non per i. in medio ) Oppiano pafcuntur in cecno 30 paludibus maris ; hic de quo a-
gimuslaxatiliseft. Germanice uocari poteriLAginrctcrpuntCtftfdi/CintoteclKtflmetftfcpS
hoc eft T urdigenus rubicundum,
t E p r j M V s. VideinDelcano.

DE LEPORE MARINOi R O N t) E LE T I VS,

A

Vari£cirMte*
poris m<tr.f<>r£
mmfcnteti£»

quoe legendo iiel percontando, non oculata
de didicerantjdelepore-marmo luens manda-

runt. Plinius oflTan^ informe uocar. Aelianus L»

cochleae exenteratae fimilc facit, Diofcoridcs

loligini pani». Sunt qui ( ur Albertus ) gronaut ulilgd ditf^um leporem marinum effe piitcnt,
{.Germaniuulgogenus Qrhpsmar.iiocant^tc^<i^',)^i^c2ixoxzsno^xic\xm qUi (poahk a nobis exiftimat
leporis nomine iiendimt,al!} liparim eiTe credunt. Quae omnia unica ratione falfa efle conuincurt
■tur.nam modo nominati pifees frequentifsime meniis apponuntur, ijs^ fine ullo periculo uefcl
omnibus licet:cum ucterum omnium teftimonio lepus marinus maxime fit uenenatus,6r ed ma

cognofcendus,non folum ut a menfis omnino re!jciatur,fed etiam ne uel odoratu uel diutino
eius intuitu laedamunuerum ad alia quae prscfiiat remedia utamur, uel noxae ab eo forte contrad^
antipharmacis occurramus»

Lepus igitur marinus a Latinis dicitur Graecorum imitatione , qui Mymy uocant, A

noftri imbriago, {ut mullum imherhem ^uoi^^^ah tnfigm rubore.)

P ifcis eft ex mollium genere in mari nafcens,at(^ in ftagnis praefettim ccenofis : fubftantia Io» Vbu
ligini fimilis eft,autore Diofeoride.

Aelianus cochles tefta exemptxaptifsimc comparat. ei enim perquam fimilis eft.PIinius of=> B
fam informem,id eftjmaflam carneam potius quam pifcem uocat»necp enim oculos, necp pinnas
nec^ alia membra apte diftiniftamhocmdeas, quemadmodum in alijs pifcibus,ob id fubftantia
60 fiue carne loligim',non corporis fpecie, afsimilauit Diofeorides. QiiUm uiuit,coIore eft ex rubro Colofi
nigricante, iindenoftriimbriago, ideft ebrios uocauerunt, quod ebriofi eo colore efte ibieant;
*nortims,ex fufeo albic^t.Sed cum hbc fit colore, quomodo ab eo nomen illi pofitum eft fnamjUt

y62 DcAguacilibus.

fcribitPlimus,coIore tantum lepori lerreftri fimilis eft. Veteres colorem leporine wiVismu uo,

,cabant,quod fit percnx ( ea eft oliua non acerba, nec pmninp nigreicentis Ipectes ) fimilis ab eo
igitur colore lepus marinus diiSus.

Uporis «ar. Huius genera aliquot reperimus : qua caufa efle potuit cur diuerfa ab autoribus tradita fin*

genera ai/gaot eius defcripiiones. Primurn genus quod hic exhibemusmaximeletaleeft.exmolliumgene,

Pnmim gem cochlea exenterata ualde fimilc, maxime pofteriore corporis parte. Os habet in dorfo ueluti
fepia, tenue, uoluta inllar contortum, qua parte ad caudam fpedat. in lateribus fepiarum modo
pinnas habet alueum ambientes,replicatas. mox cornicula duo carnofa , qualia funt in cochleis
altera tantum capitis parte zygana caput imitatur : altera parte foramen eft , per quod carnofara
quandam fubftantiam exerit.utin pidura uidesieandem pro arbitrio retrahitln harum duarum n
partium medio rima eft pro ore. Atramento, SC reliquis partibus internis loliginem refert. Idin
hac leporis fpecie mirandu,quod cdm in omnibus animantib. partes flniftra dextris ftmiles Cnt,
in hoc ualde fint difsimiles,unde ofia informis merito dicitur. Odore eft pifculento tetrofe.

C V efeitur limo^quajfordibus^mb eam caufam in ftagnis marinis lutulentis libens uerfatur,

G Venenatum elfe pifcem ex Nicandro, Diofeoride, Galeno, Paulo Aegineta, Aerio Plinio

pe senfflo ex (libro ji.cap. i.)didrcrmus, Plimus i Non funt minus mira qu j de lepore marino tradunt Ve»

datus.alijs etiam uifus.fiquide grauid* (i omnino afpexerint,
fammam ex eo genere duntaxaqftatim naufea & redundatione ftomachi uirium fttentur.ac de»
inde abortum faciunt.Remedio eft rnas.ob id induratus fale, ut in brachialibus habearit. Eadem
res in mari 8d tatftu quidem nocet. Vefcitur eo unum tantum animalium,ut non intereat, mullus
pifcis:e^ tenerefeit tantum,8i: ingratior uilior^ fit. Homines quibus in paftu eft, pifce olent, hoc
primo argumento uenefleium id deprehenditur. Carterd moriuntur totidem diebus quot uixt-
ritlepus.incerti^ temporis uenefleium id efle author eft Licinius Macer.In India affnmantnon
capuiiuentem.inuicem^ ibi hominem po ueneno efle, ac uel digito omnino in mari tatftfl mo.
ri.efle autem ampliorem multo, ficut reliqua animalia.Iuba in his uoluminibus qua fcripfit ad C.
(B.Magmfti» Cafarem Augufti filiu de Arabia,tradit lepores marinos ( Nofiraxdttio Froheniiuut,h<iiec,tr<idicmi^
tulos temas heminas capere^quQdpUcesJo^utiur enim de eapaasaterejia tanquam uajis ) ternas heminas cape
reflic enim legendum non uitulos marinos,ut habent uulgata exemplaria, qui longe plures hemi
nas capere pofllrnt.Sunt enim ualde magni, maximmn India,ubi omnia maiora funt. Mirum ue
ro leporem marinum modica magnitudinis ternas heminas in India capere. 50

Diofcoril Diofeorides lib.6.cap.jo.ucncni eiuidem indicia, fymptomata^ ftc docet. Quileporem ma»
rinum biberunt, pifeium uirus olent. C if^ien9^ehnpi0aieoiiaix ij(Svm ^^unudiai^^id ejh,pijculentiss quidam
& umjissin ere Jafor ah eis percipitur.) procedente tempore aluus dolore afficitur, & urina fiftiiur : SC
fi quando eam reddere contingat, purpureum colorem refert. Omnepifeis genus auerfantur,ac
odio habent.fcetido ac graui fudere manant : biliofus uomitus interdu fanguini promifcuus fub.
Attiiw. fequitur.Badem Acrius libro ij.cap.yj.&l paulo aperrius.Lepus marinus (inquit) repetitur fere

inter loligines, animal paruum.uirofum odorem habens. Comitatur aute eos qui in corpus eum
ingeflerunqfapor in ore fimilis pilcibus,UKofus:pauld pdft aluum dolentiSi color corporis ad ar
quati fimilitudinem permutatur,deinde plumbeus redditur,cum faciei tUmore, Incenduntur au
rem pedum plant^,C — ccMm pivot AKfat/fcwrrt/ixlrwgo-^t/jKTrifATipx-jTa.Nicander.ubiUerbumjnV» 4^
forfan fimpliciter turgere 5d plenitudine extendi fignificat , non incendi.) & pudendum
tumefadum cohibet urinae effufionem.Progrediente uero malo etiam caerulei coloris loriu (
hxS.ccixsieoii,uiolaceam urinam,Auicennie interpres ) emingunt.quandocp etiam fanguinolentumideinde
naufcabundifadibiliofauomuntfanguinepermifta,6<i pifeium loturam olentia. Exudant item
Aegineta. graueolentia, & omne pifeis genus auerfantur praeter cancrum. Idem tradit Paulus Aegineta li«

bro 4. Leporis marini uenenum epotum fequitur giiftus pifcem redolens, uirofus,( & reliqua, ut
2)iojcorides:niji quod locus pojlremus in Aeginetie codice mutilatus uidetur.)
leporis mar. Hsc ideo ex uarfjs autoribus fufius a me citata fuerunt, ut diligentius expendatur Galeni lo»

ueneno nonuh cus de lepore marino ex libro de Thcriaca ad PifonemtQiiaedam (inquit ) inueniuntur quae cor»

pattes quafdam peculiterijdunt.lepus enim marinus- pulmonem ulcerat.Et libro i.deme» y»
iemm. dicamentorS compofitione ijfl 5^« ftatim initio fbphifiis eos cauillantibus qui de medicamentis
fcripferunt.qu* certas corporis partes uel ly dunt,uel iuuanqrcfpondet: At hoc cauillum,inquit,
eos qui ita locantur arguit facultatis medicamentorum adeo efle imperitos,ut pulmonem foltlm
ex omnibus corporis partibus a lepore marino exulcerari ignorent. Quod quidetn ut uerifsimc
a Galeno feriptum eft, medicamenta efle qute cerris corporis partibus uel profintuel obfint.id^
quotidiana experientia cognitum nobis finnon ita ueritati cofentaneum efle puto fblum pulmo»
nem a lepore marino laedi. Nam Paulus Aegineta, Aerius,qui omnia fere fua ex Galeno tranfiu-
Ierunt,umeni huius grauia ac feuafymptomata uarfjs in partibus tradiderut, de peculiaripulmo
nis foliiis affedu ne uerbtim quidem.Diofcorides & Plinius quanta fit eiufdem uenenipernicies
fatis fufe declarant.at de folius pulmonis noxa mentionem nullam fecerunt. Ncqt folum fenten» (o.
trjs omnium qui de lepore marino fcripferunt, fed etiam experientis aduerfatur Cralenus, quam
liieaitder. paulo poft fufius enarrabo. Nicander pifeis iftius uenenum non cmiCt, cuius uerfus eleganter

ueriic

DeLcporcmar. Lib.IlIL fSj

wertit loann^s Gorraus medicus;

Difce uencnatos leporis cognotcere potus
Pelliferi,mcdiis pepcrit quem flucSibus asquorj
Virofi fquamas purgamenta marini
Pifcisolet.aic,

Is interpres fententiam Galeni huc quantum potefl accomodat, maxime” quum dicit Nicatt.
der carnes tabeicere ieniim,6i paulo poli ;

Vnditjinalas,

Ceuflos exoriens, tumidasruboroecupat ambas.

10 Corpus, inquit, interpres in Annotationibus, nutriri definit, uel quod corruptos a lepOrc hu*

mores no poisit fibi alsimilarc, uel propterea quod pulmones malo quodam leporini ueneni oc*
culto tandem exulcerentur, unde febris 6i tabes fiunt; quod quidem ulcerati pulmonis malum
blicander aperte indicauic,lcribes genas rubeicere,8d uel ut roieo colore pidias uideri genas, hoc
enim iltbumorum in pulmonibus putrefcentium calore in faciem fublato. At htec multorum
aliorummorborum SC fymptomattim comunis eft nota , necp necclTarid ex febre tabe pulmo,
num exulceratio concluditur.poteft enim uel ob ery (ipelatis,uel ob alicuius interioris partis , ut
cordis aut hepatis inflammationem rubor in facie apparere, trabes uitiatamnutritiohemaTaft
fimilationem fequitur.Denitp malarum rubor peripneumonfe nota eft propria atcp certa,nonuI
ceris pulmonum, nifi ulcus cum inflammatione coniunifium fit. Quare Nicander ex his qu<e de
ao ueneni ui tradiqeffici non uult pulmones folbs a lepore exulcerari.

Sed hsc de ueneno fatiside antipharmacis nunc dicendum. Ea fere omnia paucis complexus Rf meJu cotfi
eftDiofcorides libro 6.cap.jo.His,inquit,qui leporem marinum biberunt, dandum lac alininu h-poris
uel paffum continue,aut radicis malua foliorum^ decodtS, aut trita cyclamini radix cum uino” "t^r.dniewnti
aut ueratri nigri, aut fcamhionij fucci drachma cUm aqua muira,p'uhici^ mali acinis.Cedria con
trita cum uino efficax eft. Anferinus fanguis, ut tepebit potus. Sed cum pifces omnes refpuant,
afperncntur9,folis fluuiatilibus cancris uefei poflimt,bibunt^ eos admifto uino,adiutim ab his
percoquunt. Quumcp appetere & comelTe pifces cceperunt, fute falutis indicium habenn Ea-
dem cx Diofeoride mutuati funqqui de Ueneni huius remedqs fcripferunt,

Ageiam,ii qua fint pileis iftius comoda,inquiramus.DioicoridcS : Eepus marinus per le tri- RemdUexUi
tus,aut cum urtica marina illitus,capillos euelfit.Plinius adtidrfus ftrumas ualere fcripfit ; Pungi porr mar.

( inquit) pifeis cius qui rana in mari appellat ofsiculo de cauda,ita ut non uulnerct,prodeft,Idem Lii.e.cap.t.
faciendum quotidie donec percurcntur.Eadcm uis eftpaftinaca radio Sd lepori marino impofi.
to,ita ut celeriter remoueatilr. Idem tradit leporis marini ianguinemjUel fel,uel oleum in quo

lepus necatus fueriqpfilothrlim efle.

Supereft ut offendam ueterUm lepore mar. eire,de quo huc agimus. Sunt enim qui aliter exi- A
itimauerunt,in quibus eff Latinus Nicandri intcrpres:Lepus marinus, inquit, ex lacertorum ge Varum jeUpi
nere cii,[af«dLomcerum,pi Nicandrum Latine reddidit p-ofa, &fcholia adiecit, hoc non inuenio ) parusm rrm mar.uete*
loligini iimilis,informis magis offa quam pifcis.iolo colore leporem refert. Qitdd fi ex genere la= exbiherh

certorum fit,quomodo parux loligini fimilis effe poceff,qucC corporis figura, fubftantia, toto de-
1^0 nic^ genere a lacertis differttNam hifahguine proditi funt,!xuesiCorporis partibus diffincftisffc
pus uero ex mollium genere 6d <wcui.&jp,informis rqui cum loliginibus capitur,in ccenofo ftagnO
degit, ffqmachum diffoluit, abortit facit, uentrem fieuis doloribus torquet; denii^ nifi fuccurra-
tur mortem affert, qux omnia quomodo a me experientia cOmperta finqueriisime exponam.

- pf^^^fum natura, uarietatiscpcognofcendie ftudiofifsimus pifcatoriu forum frequenDclntorcnii*

tiTsime inuiferem,cumcp pifcatores propofito praemio alledffcertatim ad me fi quid rari aut notii rinofibi aBatdt
in mari caperenquel in litus eiedlu reperirenqad me deferrent : ecce pifcator leporem marinum
aim aphyis 8d loliginibus in faucibus Malgufianis captum,niinquam a fe alias ante uifum,afpe=
ciu icedo, odore tetro,betsefolijsinuolutum mihi offert. que cum diligentius contemplarer,mihi
multism,qui una mecum erant, naufeam mouit, Sed ne hac quidem a pifeis inlpcdfione reuoca-
fo tus,diliecabam, partes^ omnes internas fedulo rimabanquum interuenit mulier quaedam de ma
riti morbo me confulmra,cui quum ad difledionem attentior ftatim non refpondereffl, odor pi.
ciscj colpedus uomitum dilTolufionem^ ucntriculi protinus creatiiqSd de uentris dolore (erat
autem grauida ) graiiiter queri corpitjutiam abortus timendliS foret: quem adffringentibus em«
p altris ad retinendum foetum uentri liimbiscp admotis prohibUi,&; ut aliquot dies cancris uelcc
retur coniului. Permulti fimt huiufce rei locupletifsimi teffes uiri boni & fiudiofl, qui ea qua di-
xi lymptomata,a;in fc,& in grauida muliere experti fiint,&: uiderunqut omnino ex his, qua de
epore marmo ueteruni literis prodita fimt, huic noftro competere experientia docuerit, a qua

Ita Ium conhrmatus,utabeafententia deduci nunquam pofsim uel debeam.

0 t menfes aliquot alius ad me delatus eft,fed lingula illa carnofa,de qua initio locuti fuinus, Aliut eiuUafiti
,0 orebanos in dorfo nullum erat; cKteris omnibus partibus internis dC externis omnino fimilis.
unc,de quo nunc loquor, marem eifeiudico, alterum fatftimam, quod in ea iimilc quid poly=

porumouisrepercriin, Effe autem inhocgenercmaremSCfoeminamtefliscftPIinius.GrauidtCjtif. 3«. caf.ii

5*64 De Aquatilibus.

inquit, (i omriino afpexerint foeminani ex eo genere duntaxat.ftatim naufea S{ redundationefid
machi iiitium fatentur, ac deinde abortO faciiint,Remedio eftmas,ob id induratus fale,iit inbra=
chialibus habeant.

RUmkpui Ar. Aelianus aliam leporis marini fpeciem adfert,quam etfl nunquam uiderim,nec eius aconem

Um,t<rrejhi proferam, tamen eius uerba fubiungam ; quoniam in leporum marinorum traiSationem incidt
/iiBiii.lifc.itf. jni]s,ut fi quis forte in hunc inciderit ex deicriptionepofsit agnofcere.Magni maris lepus,inqiiit
(na m alterum, qui in alio ( meiiterr aneo ) m ari nafeitur , ante dixi ) ex omni parte ad terreni fimili.
tudinem accedit,praeter pilos, nam terreftris pili dC molles funt,6C ad tadium haudquaquam refl,
ftcntes.contra illius fpinofi &C eretSi.hunc qui c6tigerit,laedetur.Ipfum in fumma aqua maris na.
tare,non in altitudinem demergi dicunt. Celeri ac concitata natatione uti. Viuum eo difficillimu i»
ad capiendum eire,qubd neq; inrete incidiqnetp ad linex efcam accedit. Quum aegritudine alfi.
citur,natarenequit,!imul & funditus expellitur atep eijcitur. Quifquis tum manu ad eum admo.
uet,nifi medicina adhibeatur, perit, ac fi bacillo eum tetigerit,hocidem periculum ei procreatur,
quo bafililcus baculo tadfuS Qua Je^uunturommaf ex Graco Peltam nojiu codice aditcimus.Ii.3^

dicem ad idem mare in infula quadam nafei ferunt,Haudquaquam in uulgus ignotam,qu2 animi
defed-ionibus illius qui fic affedus fuerit,medetur.Ea enim animo deficientis naribus admota,fa
cit ut is reuiuifeat Si recreetur. Sin hegligitur, tam fane ualida pernicie hic lepus proditus eft, ut
ad mortem ufep homini morbus procedat.Hac Aelianus. Idem fortafsis fuerit, eiufdem certe

jiaturte ac loci,pifciculus,de quo idehi Aelianits fine nomine, libro 8.cap. 7. Megafihenem ( in.
quit ) audio dicentem,m mari Indico quendam pilciculum nafei, eum^ quoad uiuit, in profun» 1«
do quidem natantem non apparere:mortuum uero ad fummam aquam exiftere , SC fluitare ; qui
itum contigerit, animi defedionibus primUm tcntari,deinde obire mortem,

BB SECVKDA BEPORIS MARtNI SPECIE,
RONDEEETIVS.

Secundum leporis genus fubflantia,atramento,partibus internis fiiperiori fimileeft. Differt .j,»
aute partibus cxternis.finifira SC dcxtrie flmiles funt. Parte priore duas latas appendices carno.
fas habet,in quarS medio rima elltpaulo infra,cornicula duo, qualia in fuperiore deferipta funt,
nifi quod acutiora Si breuiora Cnt.In dorfo os nullS, necp poftefior pars cochleae exenterata fi.
milis eft.huius poflerioris partis utrotp latere, ueluti in fepia funt pinna , magis expanfat SC noft
replicatae, Eft Si hoc genus fuperiore maius.

BB TERTIA EEPORIS MARINI SPECIE,
RONDELETiy S,

Tertium

DeLeporemar. Lib.IIII. fdf

Tertium genus leporis marini fubftantia , uiribus Si facultatibus fimile eft , quam ob caufam
inter lepores marinos numerandum duximus. Hic partem pronam Si fupinam repraefentamus.
Ouod partis fupins fere medio uides,eft os:fuprapofiia ori pars, alueus, qualis in fepijs.oui fi.
rara fed Si ambitu crenatus. Ori fubieeSa pars, membrana eft tenuis, carnofa, magis expanfa in
rotundum, cuius orafimbriata eft, fimbriae nigrae funt.Intus cerebri nigri parum eft,gulam exci.
Dit uentriculus.ex quo oritur inteftinum inftar capreolorum uitis conuolUtu, In medio ftibftan.
tia qutedam eft fungofa fuccum fufeum continenstfortafle eft cum atramento fuo,{ iSecad

'BeUmiiUpm’iiMceil«nt.)Toto corpore eftfpIendido,cryftallumuel pituitae malTam concreta con
eelatamfflefledicas.Rard admodum capitur, & uix unquanifiinfummosftu. tum enim afuma
mis feruoribus omnia Coturbantur,ea etiam qlix in maris imo latent. Odore eft ualde ingrato Si
pifcukiiio.naufeam mouet. Splendore diutius infpedantibus dolore oculorum capitis^ adferr,
id quod in me iplb fum expertus. Denicptjfdem uiribus fed imbecillioribus eu eife cenleo, quas
ex ueterum fententia Si experietia noftra primo generi tribuimus. Hoc etiam fortafte diferimen
fuerit, quod hic in alto mari, ille in ccenofis locis maris, ftagnisue lutulentis degit,

EE LEPORE MAtllKO, BSLLONIVf.

"Bellcnlj lifut ah ijs qms T^ndikiius exhihet ommhuidiuerfiu mdetiir, nifi cum fojlremo comeniat.

Leporis marini deferiptio apud antiquos authores admodum uaria eft ; Hunc enim Diofeo. mhmu ums
10 rides Lolligini paru3e,alij uerd caudatae fimilem fecerunt, A elianus ex omni parte ad terreni lepo fcntanu.
lis lunilitudinem prstcr pilos accedere tradit, Apuleius ( in apologetico de lepore marino-.duhitat came
anficftt meandus ) Cum fifcaetcra exofsis ( inquit ) duodecim tame numero ofla ad iimilitudinem
talorum fuillorum in uentre conexa Si catenata gerit. Ariftoteles huius deferiptionem fubticuit,
q, forte deieClamentu inutile eife iiideret : imo neq; Oppianus de hoc qufccp meminilTe uifus eft.

Ego uerd ( ut quod de hoc pifce comperi libere affirmem ) dicam leporem marinum animal b
paruum eife inter Lolligines,Lollios,aut Sepias : nonnun^ etiam una cum Apuis capi folitum,
odoreretro, nullam aliam habens formam.quam C ut feribit Plinius) offacuiulHaminformistcu
ius inter Cycladas magna eft copia. Fuluum leporis terreftris colorem imitatur. Pulmonis mari,
ni more per mare diuagatur, tametfi pinnis careat. Pellucidum habet corpus, oui anferini crafsfc
50 tiem non excedens, quod pro libidine huc atep illuc transfert. Gibba eft illi forma parte externa,
qua etiam glaber efiteonuexam internam partem oftenditiqua eadem parte nerui permulti redi
atep obliqui apparenttquibus eo modo fere ftriatus eft, ut couexa fungi pars, ijfdem^ adftritSum
corpus diffundit, diffuium uerd contrahittfefe enim conftringendo aquam percutit,ut in ipfa na.
tatione fungi figuram referat. Septem habet appendices, innumeris promufeidibus ftipatas, ex
indico in cyaneum uergentes, quibus fugendo alimentiS corpori iuggerittappendicum aure fub.
fiamiafungofa eft. Cteterum ex aqua emergens, fuam figuram amittit, in feipfum concidit, ut
Pulmo matinus.quapropter,in uafe aquamhabente hunc contemplari oportet.

Natat uanquillo mariifacile^ digitis cedit fi comprimatur.T ota nancp corporis eius fubftan c
tia mucofa eft, ac ueluti cartilaginofa.Os ad cirrorum radices inconcaua parte Ctum habet. Lin. (j)

4° guam demorfus uellicat ut Ari radix,pauld tameremilsius. Quinetiam in tenuia frufta difeiffus.

Si in mare conicdus,uiuit tamen ac mouetur.Marinam prxterea fquillam, fi quando fuis cirri»
contigerit, eam non fecus atep Vrtica marina retinet. Viuit abfolutus, Si libere uagatur in mari,
nullis^ flatibus aut procellis euinci,aut ad litus eijci poteft,

COROLLARIVM,

Lepus dirum Si uenenatum animal,in noftro mari offa informis, colore tantum lepori fimi. A
lis;in Indis Si magnitudine &i pilo,duriore tantiim.nec iiiuus ibi capitur,PIinius libro 9. Alia
ledio erat; a: pilo duriore. tantum uiuus ibi capitur. Sed Plinius ( inquit Maflarius trigefimo fe.
eundo libro) negat in India capi uiuentem his uerbis,In India affirmat non capi uiuentem.quod
yo ucriflmilius eft, tum quia id animal uifu etiam uenenofum eft,tum etiam quia fequitur,inuicera^
ibihominem pro ucneno eire,ac uel digito omnino in mari tadum mori. Quare legendum exifti
’ motlnlndisK magnitudine, St' pilo duriore tantum, nec uiuus ibicapiturtquafiuiuenspernicio
fior fit,8d fic non erit contradidio. ^ Leporis quide nomen ueneno huic aquatico a lepore qua.
drupedeinditiS efle.quddeumcolore tantum referat, in noftro quidem mari. Si Plinius fcripfit.

Si approbauit Rondeletius;ut mirer Cardanum libro de rerum uarictate feptimo,cum tria lepo.
ris marini genera ex Rondeletij opere defcripfiflet,hac fubdere : Haec uelut reiedanea quaedam
maris c inquit,) non ut lepores marinos deftripfi.quid enim his cum leporibus fimileCnec uene.
tii quod potifsimum fignum.quod^ in eis letalilsimum habetur, ulla mentio ferme habita. Pro.
pior forian deferiptio alterius reiedanei a Bellonio recitati, quanquam nec hoc forfan lepus ma.

<0 rinus dici polsit,&ic. Atqui color rebus multis nomina fecit, Si inter piices,leuco,leucifco,me= A colore ntid*
latiuro, glauco, erythrino : SC animantium diuerfi generis nomina.ctim terreftrium aquatilibus,

•iini alijs, coloris tantum ratione comunicata funt qu*dam,Cc ab auibus, palTere, merula, turdo,

j66 De Aquatilibus.

forfan ST attagene, ad piTccs concolores tradla funt nomina.Coloris ratio chelidcnijs leporibus iC
ficubus quoqi, nomen dedit : qu^ an chelidoniie etiam coueniat.niinc ncn habeo quod afferam
A iumento ad afcllos infefla translatum ell nomen, propter colorem cantum : forte & ab infefio
cantharo ad pifcem eiiifdem nommis. Nihil igitur prohibet cum Plinio fateri tcrrefiri marino™
icpori praeter colore comune nihil elTc.nec refert fi non idem omnibus marini leporis fpeciebus
color fuerit. Satis enim ell unam aliquam eo colore elTe, qtite nomen futim deinde cacteris cogna
tiscomtinicarit.Eftfli Lageos tiua, quam Latincleporariam interpretantur,& ipfa fortafsisaco.
lore nominata.Dc pereno & epipereno, ut Gr*cinominant,leporis colore, plura icripfi in Lepo
re quadrupede B. Qiiod autem ueneni nullam fere mentionem in lepore marino ftio feciffe

Rondeletium feribit Cardanus : m eo tiel non perlegiffe fe Rcndelctq lcripta,ucl non meminiffe is
declarat. ^ Amelbacarim,idcftlepusmarinusjSyluaticus, Alarnabo,ideftbaccarine,idcft
iepusmarinus,ldem.Seduitiofahaciudico,e<:meliuslegi Arnebbahariaptid Atiicenna 1.597.

ex editione A ndreat Bclltinenlis, f Pulmo marinus Bellontj plurima habet coraunia cum lepo.
re marino , ut fpecies unius generis tiideantur. Pulmo quidem Bellonij a Gallis utilgd obfecena
noce Pota marina dicittiriRondcletitis non pulmonem mar.fed iirticK genus hoc facit. ( Germa
nicehoncftius dicetur (Oecrftjxtdmo Aliqui (?Dcetfcbut1i,utaudio,uocitant:hoceftfpumam
niaris.edcndo elle negant, ferri in fttmma aqua, radijs ab uno quodam centro ftriatam efletcolo.
re candido nec uitiere extra aquam,(Holothurtj etiam Rondelettj prima fpccies non minds in.
gratum acinfuauem odorem reltpit,qtiam lepus marinus.) Lepus marinus uetci um,maira qtiK.
dam fitie offa carnea informis,Rondelccio tcfte, ne oculos quidem habet. Idem uideitir animal, 10
quod Albertushifloris animalium libro quarto tradatu primo capite S.his tierbis deferibit; Ani

tnal quoddam abtindatin maribus Germania ScFlandria-, otii albo fubfiantiafimile, figura he.

jnifphartitin extremis tenuc,& in medio circa polum hemirpharq fui fubftatia; eft fpifsiorisiubi
eiia lucent duo qiiafi oculi ( "Mota Mhertum non oculoidicere,Jid^iiafioculos 1 magni intra ftipc rficiem
fpharte contenti, Membrum in eo nullum eft diftindliim, Extra aquam immobile cft, & omnino
non diffunditur.amida figura fua,ficut album oui,& concidit totu.Rurfus aqua; immifitim, pau
Id pdft recipit figuram ftiam.St: motietur ( ficut ante ) motu dilatationis & coflriaicnis. Idem cft
fortc,uel cognatum, quod (^Dcctfdilim appellant. Gemma maris alicubi ab Alberto nemina.
tur,inier pifces litoris Germanici,corrupto uocabulo a fpuma maris , ut contfeio. Vide fiipra in
Elemento Q. Gemma, In Aquatilium genere unum eft quod tialdc abundat in mari Germa» 5»

nicoiec tiocatur pblegmaticum,ed quod phlegmati uifcofo,fi'ctit eft albumen otii, omnino fimile
fit, Alberttis, Phlegma & mucum pittiitofum Germani tiocant ©efinuSer, alq ©cfinot, ut

inferiores Germani ; a quibus hoc phlegmaticum animal © cbncttclf tiocatur : quod nomen ta.
men etiam alijs quibufda pittiitofisSi' mticofis pifcibtis attribuitur. Nam ©ectxip, id eft Lepus
marinus Germanorum (alius quam Grterorum&l Latinorum ) fitteab oris figura,!? tie aliam cb
catifam ditfttis & amtico, ©ii9tt«lf,duorum aut trium generu ( ni fallor ) repei ittir,quibtis com
munis cft figura orbicularis. Eft S( alius pifeis oblongus eodem nomine. Nos de omnibus poft
Orbes Rondeleti) feribemtis. Ab alio quodam accepi ©noltolf alicubi appellari, non pifeis

forma animal,fed rottindu quiddam,oculis binis, menfibus A prilis &: Maioiab eo tempore mu*
(ari in alium pifcem. aliqui genituram pifeitim efle aiunt, f Muftelte tiidcri poterat, aut Mtifteli 4.0
marini genus,nomine tantum confyderato,quod ©ccquupp appellant maris accolar Saxones.
ijfdcm enim uocabtilum ©iiupp ( & 2llqu4pp ) muftclam fi.nofiram fi'gnificat,Sed audio ani.
mal efle marintimifubftantia flatise-jOtii prope uitello fimilis,glabra;,mollis,£«’ qute idibtis cedat,
tenuis, Sil inftarotii in aquam efEifi:moueri,c6trahi,dilatari,iiiftrtimenta corporis nulla habere.
Eximi ab aqtianon poffe.nifi aliquo uafe excipiatur, excir.pttim protinus moiu dcftittii, nullius
omnino ufiis.CJii^rcndtim an hic fit Lepus mar.Bellonij. Hoc animal Germanice puio nomina,
ri polTct jAIbcr (^Dcctfd;tim,ad differentiam alterius ei cognati quod ftipra defcripfimtis colore
albo.Liccbit & (?Decifcl5XHuTt,id cft fungum marinum , nominari a ftibftantia ftingofa &1 molli:

& quia conticxa etiam fitie interna eius pars fungi modo ftriata cfi.&l innatatione Iungi figuram
refert, ut feribit de ftio lepore marino Bellonius, Qiiod fi' rctfie leporibus adniimcrari poterit hoc y»
animal ©ecqiKtpp diditim , id eft Rubeta marina ; ( Saxones enim & rubetam , & muftelamfl.
(Duapp uocanc) alterum etiam illi maxime cognatum, fed albi coloris, quod (^ecrft^uMtno. •
minauimus,id cft marinam fpumam,Leporum aliquod genus ftierit.Riibeiae quidem nometiei
a ticneni,uel alia fimilitudinc indi potuit. Hac hadlenus dixcrim,non utafferam quicqua, qut
nihil iftorum tiidcrimifcd ut alijs inquirenda diligentius proponamiur proxime didta Germanis
ad Oceanum ufitata uocabula,ciim leporis, pulmonis & urtica marinorum hiflorijs conferant Sf
iudicent, Fongo marino, (id eft fungus marinus,appcllanir)uulgd,materia quadam coagula-
ta,! tmpnm ) e fpuma marina : qua quidem uiiiit, monetur, &1 fentit, fed corpus membris diflin*
dfuni non habet, Alunnus Italus. ^ Lyram pifce uulgd Gallis Gronaut,( alijs Gornart) didliim
aliqui leporem marinum effe putant. Germani quidam ©ccbdll, id eft Gallum marinum appeU i»
iam,ut Rondeletius fcribit.cgo ab alijs etiam ©ccb»i^,id efi Leporem marinum dici putoiqiian
quam hic lepus ille ueicru uenenatus no cft,cum in cibo comendetur. Lepus marinus duplex

eft;

DeLcporcmar. Lib.IIII. 5*67

flMinus uuteo Gorncllus dicitur, Gallice Gornais, Alber tus. Plura lege fupra in Corollario
H r culo DUce A circa finem. Nos Germanice leporem marinum ueterum,hoc eft uenena»

mm ne ouid confundamus, circumloquutione nominabimus, etlt ffiffttget (Occrb«f /eber em
Wfinet IKuttelftfi^ldonec certiora aliquis qitulerit. f Liebre de la mar,Hirpanica eft.
gtfjwc(ct C fupcrficieniger eft,Scholiaftes Nicandri. Pi/imss,id eft fordidus a Nican= b

^ lominatur. Sclioliaftes dicit; quoniam yhtwtx/lhs eft. ego yUviu/Uis legerim per iota in pri=

dro cogi idta,rhypon,id eft fordes fignifleat V arino. LepUs mar. (inquit Auicenna

ma.nam y oftracofum,lutofum,( JSellonm po lutojo reponic duriim:dJlraco,id eji crujla teftdue hoc

declinans ad rubedine aliquantulam, inter partes cuius funt
"*”*dani fimii*^ alufnen. Lolligini parua fimilis eft,Diofcorides. Specie cochleae nit

ttmdmirum tegmine ca.rentie,mn eo J^oIUm ) cernitur, Aelianus. Hic in mente uenit quod

P heneis quoc]) in mari ( ut Plinius feribit ) limaci magnae fimilis elTe dicitur a quibufdam : & ei»
dem an uis aliqua ueneni iniit, dubitari poteft, ut fcripfi in Corollario de Echino ab initio rem e»

dLuni quiE ex eo intra corpus dantur.

Lepus mar.in cccno gignitur,»: fepe una cUm apUis Capitur, Aelianus. Inter lolligines fe c
raierfat, Actius, osdii tu yt/OT65^u!*"OT’esA(;^t«rip (fub comis, flagellis, crinibus ) ifemis T(il/.
f/i'©' i/i? igi™ >'«a«s jcV®',» &S nvkv, H «n (J n oiVfrcr ( atra»

mento ) Min^TK ( pro (/lAmMitp ) imliiir «yfuso}®- ifpiu.In his carminibus leporem mar.inter lolii,
grnes Si huiufmodi piftes tum uerfari,tum paruo eoru fatui fimilem elTe exprimitur : quod Ae=

10 niis quoqi retulit. Verbum interpretantur ^t{*7jaife,quod magis placeqquam fi pro fi»

milis eft accipiatur.fimilitudo enim per aduerbium Sm indicatur : id quod ut cum lOllio SC fepia
exprimitur Jta cum lolligine fubaudiendum eft.Hic enim fenfus eftiLepus mar.inter cirros lolii»
ginis aut lollij fepiae'uc degit, tanquam paruus quidam eorum fatus, femper enim fi illis confe»
ras magnitudine minor eft. Si tanquam imperfecftus cirros ipfe non habet, quod fi iieftiiirxi pro
fimilis eft accipias, prspofitio var abundabit.

Lepus mar.ut iplc hominiperniciofus.fic apud Indos inuicem homo ei pro Uellcno eftiut uel d
digito omnino in mari tadus mori dicatur, tefte Plinio. ^ V efeitur co unum animalium,ut non
intereat, mulluspifcis, Plinius. Scarirecentes non carent fufpicione ( uenehi,) quoniam lepo»
res mar.captant ac deuorantjquare 8i interanea eorum choleram monent, Diphilus.

Jo Nulli ferme pifces uenenofi funt: (propter humiditatem,qu5 uenenu, cuius uis in ficcitate eft, g

diluit.) quod fi iint,ficdfsima parte tales funt, ut lepores marini felleiflC fpinis aranei pifces, SCc. ut Leporem nur,
quidam fcribiqCardanus fi bene memini.ego tota fubftantia , non felle tantum, uenenatum eife neneMlueJp,
leporem mar. putarim. Eleufine facris initiati, idcirco Mullo pifei honores liabenq uel quod is
ter anno parit:uel quia mortiferum homini leporem mar. exeft, planem conficit, Aelianus 9.5’i.
AtHegefander Delplius, referente Athenaeo, in Artemifijs ( Dianie lacris ) Mullum inter caeie.
ra geftari ( ■^xe^ojiAeu ) ait,ed quod uideatur lepores mar.homini letales magno cn ftudio uenari,

SC confumereiut pifeis magna hominum utilitate uenator deae etiam uenatrici confecref. ^Nori Hiftorie.
indignum relatu, imperatorem T itum ab Domitiano leporis marini peftifera ui peremptu : quu
eo fcifcitantc,AOTSiwi(«u di Ttrtc ■^«mj/jpraeditftum fuiflet fatis, morituru uidelicec,ficuti fertur de»

40 cefsifle Vlyfles,!* ?1 SxAii^^ss.Sed is tamen trygonis,id eft paftinacie itftu perijt.Caelius.Locus eft
apud Philoftratum libro 6, ubi hicc etiam additiT itum cum poft mortem patris annos duos reg»
naflet, a marino lepore interfeCium dicunt.Is autc pifeis humores quofdam occultos habet, mor»
tiferos fupra omnia uenena qua: mari terraue nafcuntur.Et Neronem hunc ipfum piicem epulis
mifeuifle quandotp tradunt.aduerfiis homines fibi inimicifsimos.Dominanus quocj hoc eodem
contra Titum fratrem ufus fuifle putatur, quddgraue moleftumfp fibi uideretur fimul cum fratre
hiimanobenigno^ uiro imperare. lo.Tzetzes quocp in,Vari)s 6.45. TitS hocueneno extin»

(ftum tradit. Lepore mar.cibis admixto multos fuftulit Domitianus , eodem^ Titum fratrem
fuftiilifle creditur,Erarmus Rot.

Diofeoridis SC Aetij partim uerba Rondeletius recitauit. Notandum autem in Diofeori» sigmto' reme

yo dis uerbis,iubere eum dari decodlum malug.aut cyclamini radicem cum uino,» iAAtfofjv («tAiw©', dip hccjU fcf»
» tnaapmrix! ojreiid eft aut elleborum nigrum, aut fcammoniie liquorem, («ob exprejfo pondere:ut aer»
hum dhiiop ,i» eadem periodo & cum accufatim conflruatur, & cumgenitiuo, partem fcilicet rei fignificame , ^md
ufitatum eji Grcecie: ijptellimpondm exprefsic^nempe drachmam utriujjj, ex jdegineta) tpti modios tamen in fcam^
monio nimius uidetur.) Deindecum uertit Ruelliushoc ueneno tentatos,ex pifeibus folos fluuia
tiles cancros in cibo admittere, addendum, elixos, quoniam Griece feribitur iiflis. Et mox pro cancri.
his uerbis,Kia';riMt/np oim W d/Tupjn antiquis codicibus ( inquit Goupylus) legitur, xsa

rriKevoip dfttchfiXnt. hoc eft. Cancros folos ex pifeibus admittunt, Si concoquunt. Si utilitatem ex
eis percipiunt.Codex quidam nofter manulcriptus habet, iisa tovtsj uoeovs Trioreven. Aegineta can
cros,fluuiatiles duntaxat, pro remedio dari iubet, fi admiferint. cuius loci letftio forte melior eft
Jo apud AetiumiEdat Si cancros ( inquit ) adfidue.pifcem enim nullum admittinC^iiod fi pifccni e»
derepolsit,fignum id falutis iudicabis.Et AtftuariuSjCJudd fi agri pilees ingerere nequeun^o-
los fluuiatiles cancros cotftos edanqbibant^ uinum cui ipfi fint admixti, ca:terum falutare eft,li

y68 Dg Aquatilibus i

ptfccm edere fliftment. Solus Phmus Valerianus cancros marinos coqufj CkT in cibei ftimf iute^
Cancri fluuiatiles triti poti^ ex aqua recetes/eu cinere adrcruatO,cotia uenena omnia profunt
priuatim contra (corpionum ief^us cum ladl-e alinino^uel quocuncp.Eadem uis contra uencnatol
rum orpnium morfus,SC contra leporem marinum, Plinius. Cancrorum Huuiaiilium carncni

contritam crudam c iacfle propinato, ac omnium reptilium ilibus mcdcberis;6^ defpcratumepo
tomarinoIeporcconfeftimranabiSjAetius. His qui leporem mar. hauleruntC inquit idem lu
bro 1j.cap.55.) lacafininum recens muldum cumpaiToarsiduepr^bcanaur, fibocnon adfitjbu-
bulum^aut malu* decodJum.indetp confeftim uomant.Dcindc radicis cyclamini tritse drachmse
qiiatuor (contra regunt morbum cyclamini drachma tres dantur^&c.) cum uino diluto dentur. Aut ucra-
tri nigri drachma una : aut fcammoni* Crupuli duo cum bubulo latSe aut aqua mulia. Aut mali 19
ptmiciacini.Vel cedrides, hoc efi, cedri frudtus, triti ex uino. Aut picem liquidam, aut cedriam
modicam cUm paiTo delingendam dato. Anferis item fanguinem adhuc calentem cum pailbbi*
Cyclminut, bendumprarbeto. f Acginetanoncyclamini,redpcucedaniradicemeumopropinat:quilaprus
forte librariorum cft.nam Diofeorides fecundo etiam libro decyclamino agens,radiceeius con«
tra uenena, praefertimieporismanm,emnobib! docet. Lepori mar.aduerfatur&rcydammos,
Plinius. ^ Pro «^/«5 A&us u-vrdivev apud Diofcoride,legerim «49irf7<ec,id eft cedri frudus , ficut
QC «fwyeVas dicimus,multitudinis numero,id^ ex Aetio. nam relinam cedri, numero fingtilari
cedriam dicimus:quam itidem Aerius in hocmalo.non cum uino bibi, fcd cum pafio delingi prsc
cipic. Sic & Diofeorides libro 1, Cedria in paflb fumpta cotra haufia leporis marini uenena au-
xiliatur. Contra uenenum leporis mar.fuadent cedrum (/e^o cedriam ) bibere in paflb, Plinius. i«
Et alibijCedrideSjid eft frudus cedri, contra lepores marinos^comendantur.Has &: alius quidam
innominatus per fe edi iuber. ^ Punici mali acinos Diofeorides cum fcammonij fucco dd meli-
crato fumi iubet. Aetius per fe etiam comendat. Incertus de remedijs morborum fec.locos au-
ihor Grapcus,(libernondumpublicams Diofcoridifairdattribuitur,)malaPunicauinofain cibo
fiC eorum nucleos laudat. Ex malo Punico acerbo (inquicPlinius 15.6. fic medicamentu,quocl
Stomatice uocatur,uriltfsimQ oris uittjs,nariij,auriu,oculor2 caIigini,&:c.Contra leporem mari-
num hoc modo : Acinis detrado cortice tufts, fiicco^ decodo ad tertias, cum croci dC aluminis
fcifsi,myrrhae,mcllis Attici felibris. Sed hiclocus apud me fufpedus eft. quoniam remedia adtier
fus leporem inar, intra corpus fumuntur,Stomaticeuerdiftaproptcra!umenon tueo tiidetur in*
tra corpus fumi polTe:& cacera utiia omnia a Plinio cumerara, quibus medetur, externa funt. 50
^depiadei. ^Lepore marino aftiimpro ( inquit Afclepiadcs apud Galenum libroi.de antidotis ) prodeft
lac bibere , maxime afininum : ftn minus , naccinum, aut caprinum. Dari autem debent efui e«
tiam caules maluse diligenter incodi:ueI pulegtj quantum manu comprehendi poteft cum paflb
ti iti, potandum, uel cyclamini radix trita cum uino. cedriauc obolus aut fcmiobolus paflb folu»
Scrib.Lar^. rus potui dat, ^ Leporis mar. guftus (inquit Scribonius Largus capite 186,) no abfimilis eft illo-
tis pifcibus,aut etiam putentibus, (yic drWicWer.) (^ui rumpferuntaurem,ftomachouclica^ad*
ficiumur:ita ut urinam quidem difRculter,&cumdolorc,purpurei^co]oris reddant.Stcmacho
item tento 2C dolenti funriauerfo^ ab omni cfca, praecipue pifee. Naufeant praeterea, & fubinde
rerjeiunt rpuniofa : interdum biliofa autfanguinolenta, 8( maxime cum fimulauitautnominatut
aliquis pifccm.Infomnis litoris pulft fludus uidentur fubinde audire. Oculi eorum cxhulceran- 4«
tur, genae inflantur. Coloris mali S>C iieluti plumbei fiunt : minuratimep per tabem quaft phthirici
conlumuntur.Adiuuari autem debenthoc malo circumuenti lademuliebri, uel equino, uel uac-
Cino,autaflnino quamplurimo quotidie per fe,aut cum melIcrumpto.Prodeft& maluse forbicio
bene unda d( falfa.Iccm profunt malorum Punicoru grana adfidiie data. Benefacit dC pix cedria,
fiquis inde bina ternaue cochlearia cius fumpferic per fe , uel ex pafsi cyathis duobus tribusue»
Nicander, Item benefaciunt (^rfcc<e) iuniperi trit», quamplurimo cum paflb, aut perfe datae. ^ Nicander
inter remedia genus omne mali Punici c6mendat:&^ muftum quocj uuis expreiTum, ita ut ex 0»
liuis oleum folecexprimi.

HSC;^7rofj Stiti (poiPooiAiot cid-Hi tTrtVtfl,

A?^07\ oivo€^u7te Jiofliu Kv^Tie/} SlT7rdf> vo-^ivevcrccii Scholia-

ftes o)m7ilw,p^o^&oi>^6c AlyivH7iir,tres diuerfas mali Puniese fpecies facit, ^ forfan tres ill^ fpecies
funt, quorum una acidum ac uinofum, altera diilcc,terria ( id eftinedijfaporis,muzumuul*

gb nuncupant) pomum profert. His quartam fpeciem addiderim apyrenon didam, quam Ni-
cander quoc^uidebitur coprehcndiflejfiitalegamuSjCo-cttT’ «'rxAKf6«Kp:g<j!«,8(c.id cft,&qiis mol-
les nucleos rubentes tenuilsimadsftinguuntmembrana.nam licet tk <rt(^H§ix legamus, peranri*
phrafin tamen molies nucleos interpretatur Scholiaftes, Idem inter Cgna fumpti huius ucne-

ni ponit colorem per membra ranquam ideri,fedobfcurum : corporis imminutione&fcarnium
tabem paiilarimifaftidium cibiicuris tumorem, prxfcrtim circa malleolos in pedibus: &^in malis
faciei non fine rubore.urin^ perpaucam excrerioncm,colore aliquando purpureo, ucl cruento.
quod poftremum Aeginera de fudore dixit, Diofeorides de uomitu. His addam quse fcripfit

Amcentuf^ Auicenna 4.6.i«4. omifsis tamen quibufdam , qux a Grarcis omnino eadem tradita uidentur.

Accidum

DeLeporcmar. Lib.!!!!. ydp

Accidunt (inquit)cxipfoinpotu dato conflticSioanhelitus, a: difBcultiscius,a: rubedo oculo,
rum Si tufsisficca.Si fputumfanguinis,e(:c.a:i(Serus,&: anguftia.S^ dolorreniim.Vrina uiola.
cez'W eiiifdem coloris cgeftio,quandoc5! mucofa.Aegeraciboabhorrit; Si faporem pifcis foeti,
di in ore fentit,&in rudibus cum falfedine etiam.Plures qui euaduht, incidunt inphthifin, Au.
xilio eft potarclac caprinum, Si afininum, 8(f muliebre ex mamilla. luuant Si coliculi hialuK, Si
folia althax recentia elixata, ( af, femen althars recens elixatum,) & ius cancri fluuialis proprie,
dUO auidemuefcipoicft fine reliquis lenificantibus.Si echibus affiis recens, aut fanguis eius. Et
hcertum marinumnon refugit,6i comedit ex eo. Remedia autem ualidiora funt calamintha flu.
uiatilis calida, recens (/tocpofiwr ad je^ums remedium referaeur^nempe fanguinem anjer^,qtti recens excraBus
Io tepidtui iiUdeiet:) dC fanguisanferistSi urina hominis antiqua, Si radicum buchor marien ( cycla.
mini) odo oboli cum uino.aut kitram ( cedriie ) illa quantitas,8i in uino ; 8C ellebori paru cum ui.
no Cumautem aduenit dies fecundus excitationis accidentium Si quiefeut, fiant ei pilulte de eli
leboro nigro 8ifcammonio,8iagarico,cUm fucco liquiritte Si tragacantho,partibus atqualibus.

Inde exhibeatur drachma uel paulo plus cum iulcb.Qudd fiin phthifin inciderit ager,cur'etur ut
plithificus, f Rafis etiam libro S.cap. ji. poft figha tradita, ut funt, uentris folutio, anhelitus ah» Rafii
ouft'a,afibma;8ic.hifi cito ( inquit ) morte prsoccupetur,incidet in phthifin, fi non congrua me.
dendi rafione ei fuccurraturjSi ii non lac Si uinum,(iue mixta.fiue unuraquodeg per fe multoties
data fuerint. Ante hoc ( remedium ) tame dari contienit f.citrolorum ( & ) fuccum. Si maluauifci
tiiridisfoliotum fucCum in potu fumant. In die autem fecunda poftquam accidehtia quieuerint,

Jj, pilulae fiat de elleboro nigro C &c,ueiam ex Auicennu retulimm.) Hoc fi perduxerit ad tufsim,6iafth-
jna fuperueherit,ifiai um alFediionum curatio,ut fuo conferiptu eli loco, perficiatur, prius tamen
leceturuenaiSi remedijs abfcelTum in pulmone patientium curetur aegrotus, f Codex Grscus
quem manuferiptum habeo de remedijs ijfl rcmis, Diofeoridi atn-ibutumtLac muliebre laudat; Sd
elleborum album, necp enim (inquit) metuendus ab eo uomitus eft. luuatab initio urina huma.
naquocppota,6iuomitureddita,ou{cij/i»9ji»irii'o(; LepUs marinus fumptusfae.

penumerd mortem intulicuentrisfaltem dolores exdtauit,Aelianusi.45-. f Lepus dirum Si ue
nenatum animal,in Indico mari etiam taefru peftilens: ( F ide^lura ex Aeliano^ad jimm Injioria Lepores
frimi 7^ndelenjjuperim:'i uomitum diffolutionemm ftomachi ptotinus crdat, Plinius. ^Ex leporis
mar.alTumptione laboratur ut a cantharidibus , ficrtrurius. Alifmatis Utriufcj ufus eft inradi.
jo ce,aduerfus ranas iruheus, ) Si lepores mar. drachma: pohdere in uino pota , Plinius, f Malute
( tum relicua gemra,tum ultheit ) decotSac cum radice fua, leporis mar.uenena reftringum:&,ut qui*
dam dicuftqfi uomatur,Idem. ^ E lepore mar.uenefiicium feftringSt poti hippocam'pi,Pliniusi
^ AiininoIatSepoto uenenareftinguimtur:peculiariter,nhyofcyamuin potum fit,autlepusma
rinus,8ic.Idem. Lac bubulum priuatim medetur his qui bibefint leporem mar. Plinius. Li
fle equino ueneha leporis mar. Si toxica expugnantur. Idem. Contra hauftum leporem maf.
praSdio efthumanum !ac,Diofc6rides. Laemuliebre peculiariter lialet potuhi contra uene.
na qusedatafunt e marino Iepore,buprefticp,Plinius. Cotra uenena marinileporis. Si rubetie,
remedio eft cinis eorum iii aqua potus. Innominatus dC Alberttis. ^ Peculiariter contra leporis
mar.uenena, oftrea aduerfantur,PIinius. Ofttea fr idia Si in cibo ftimpta pfofunt, Plinius Vale
40 rianiis, f Rana: fluuiatiles,fi carnes edantur,ius 'ue decodlarum forbeatur,profunt contra lepo. ,
rem mar.Idem. ^ Anferis fahguis calidus ( Ut fluit de lntlnere,Kiranides ) bibitur contra lep.ma
lini iiencnum,Diofcor. Eundem Aetius calidum adhtic cum paflb bibendum confulit ; Plia
nilis iierd cum olei tequa portione. Galli languis fanat eos qiii leporem marinum cohtede.

runt, Kiranides. f Scammoniae liquor a Diofeoride Si Nicandro commendatur ; ab hoc 'etiam
contra falamandram.

f Praeterea ( ut Aggregator citat) fiftulae paftofis aiireUs unus iiel alter liberat, Auicchiia.
Itemlutumfigillatumddem. Terra quocpfigillata,authore Galeno, pota,liberatuomitu,Ag.

gregator. OlTa afini pota remedio funt ,Plinius libro 18, Si Aliicenna. if Ide Aggregator aii.

xilia qusdamaduerfus morfumlepofis mar.recenfet:ridiculc nimirum, cum nullus autlibra pe.
fo riciili ex eius morfu meminerit : nec alia quam quae fimpliciter prius contra uenenum eius fum=
pti retulerat : nifi quod ex Haliabbate ( lapfu forte interpretis ) leporem ipfum mar. emplaftri in.
ftarimpofitum, fuo mOrfui mederi recitat, Prmfertur qiiibufdam aduerfus hoc malum huma,
nus fanguis calens e uenis potiisihumanu item lac, ab ipfis uberibus exudlum : Si uulpis caro in-
allata.quin Si theriaca diatelTaron tribus diebus pota,Matthiolus Senenfis.

REMEDIA EX LEPORE MAR. HOMINI VTILIA.

Pro lepore mar.cancrumfluuiatilem fubftitui ad remedia polTe, tanquam sequipoilchtcrtiiin
libello ArsiiltMofiRiajj/jqui cum Galeni Si Aeginetie libris coiungi lblet,legimus : fed proculdtibio
uitiofe.nam cancros fluuiatiles uim leporis mar.ueneno aduerlam habere,no fimilem, ex fuma.

(0 diftis conftat. ^ Lepus mar.pcr fefe tritus, aut cum urtica mar.illitus pilos euellit.Diofcor. Sd=
lutus 8i inunitus pr^uullbs pilos palpebrarum non finit renafti, Kiranides. GalenUs etia de
umplicib.med.lib.ti.lepore marino aliquos ufosfcribit perdendi pilos gratia: Si pClothriseUffl

Bb 3

Bpithcta.

Icon»

h.

570 DeAquatilibus.

mifccri.Critoapudeundemlibro i.decompof. fec. locos. Oleuminquoincofluifitmarinus

lepus, nepilircnafcanturefBcerenonnulli prodidere : Ita Galenus, Vuottonus. Pfilothrum;

Sanguine recentem leporis mar.inunge, Galenus Euporifton ».8p, Pfilothrum efi lepus mar.
fanguine 5C fel!e,uel ipfe in oleo necatus, Plinius. Leporem mar. uel eius fanguine cum oleo

tere.-atcp ex eo uulforum de oculis pilorum loca frequenter perunge : poli quod etfi renafcentur
pili, molliores eruntiquibus iterum euulfis, fupradidum raedicame inducitur, tum uerd nonre-
nafcentur,lVIarcel!us. Ad xgilopes : Lana tomentum cum fanguine marini leporis tiniSum

inde, Archigenes apud Galenum decompoCfec.locos. Lepore mar. impofito, ita ut celeriter

remoueaturifti umas fanari aiunt,Plinius. Marini lepores oleo ueteri iniedii benefaciunt dif.

cutiendis flrumis,fed cum ipfo pleo in plumbeo pyxide clufiiquam diebus quadraginta diligen. is
ter alligatam oportet haberi.poftea ex eo pinnula oblincndtcfunt firuma,fuper^ eas pellis lana,
ta non nimium tonfa, tegendi gratia imponenda eft.prtecipi autem oportet, ne quis hoc medica,
mento manus inquinet,aut inquinatas,priufquam bene eluerit,ad os referat, Marcellus empiri.
cus. lubent 8C lepore marino recenti podagram fricari, Plinius, Sanguis cius &f fcl in oleo
necati cotra carbunculos ualet, ut quidam e Plimo citat, f Leporis mar.fanguis ( inquit Auicen
na 1.J97.) calidus,purgans morpheam Sf pannum.Caput eius adufium generat pilos in alo.

pecia, proprie cum adipe urfi,& in tyria ualde.Cum autem ex eo fit emplaftrum fleut eft,abradit
pilos. Abliergit uifum more emplafiri fuperpofitum,& ficut collyrium, Hatc ille, qui prxcedentt
etiam capite de lepore terreftri fic fcripferattSanguis eius expurgat pannum:& cinis capitis eius
remedium efi utile aduerfus alopeciam, fifpropriemaiini.Sed hoc uidetur echinis magis conue. 10
nircjC nempe ut echinus mar.efficacior contra alopeciam fit quam terreflris) SC forfan ex diuerfis
animalibus remedia in unum permifeuit Auicenna, Lepus mar. ipfe quidem uenenatus eft,
fed cinis eius in palpebris pilos inutiles euulfos cohibet. 8f ad hunc ufum utilifsimi minimi, Pli-
nius, Contra uenenamarinileporis Krubette remedio eft cinis eorum in aqua potus, Alber.
tus. Dionyfij Milefij ad pilos palpebrarum pungentes J Leporem mar. in figulinonouo urito,

Sf cinerem tritum ricinoru fanguine excipito : SC repofito in cornea pyxide utitor, euulfis antea
pilis,Galenusdecompof.fec,locos4.7.intcr Afclepiadsocularescompofitiones. Enteroce.
lae lepus illinitur tritus cum meile, Vuottonus ex Plinio, tanquam de lepore mar. cum Plinius
proculdubio de terreftri hocfcripferit. ,

Leporis philologia habes in Terreftri inter Quadrupedes uiuiparas. Leporis marini me. j»

minit etiam Hipponax, Scholiafies Nicandri. Attyis de tcrreftri.per uerd per 0, breue

de marino di fluuiatili dicitur,Hefychius SC Varinus.Ego hanc diftindlione non probo, necjj flu
uiatilem leporem ullum agnofco,ut in T erreftri didlum eft. tsxiiloi^ms, xiylM-nim , Epi«

charmus in Nuptijs Heba, ut citat Athcnaeus.fed melius alibi, fStfficifmt ( id eft membrades ) 8^
Aayii.quanquam fi qui pifces bnyi dicimtur,nuptijs conuiuqs apti, illi plane a lepore uenena.
to,quo deagimus,diuerfi fuerint, f Nec fcarus,autpotcritperegrina iuuarelagois,Horatius 1.
a.Serm.ubi Acrondubiiatan lagois fitgenus pifeis quod in mari Italo non inueniatur, aut auis
quae carnem leporis habeat. ^

A<tj*((iK«iorpjo5t©',Nicander. Pi/mJatjIdem. ' ...

Qui marinum lepore pingunt ( inquit Pierius Valerianus ) humano tatftum digito , mihi ui» 4,9
dentur fignificare uoluifle, uel hominem minima de caufa exanimatum ; quandoquidem ferunt
eum qui non modo digito.ucrum etiam uirga Leporem mar; attigerit, quamprimum exanima.
fcerc,a:nifi promptuarium fit remedium, etiam mori. Vel mutua damna ex eadem pitftura libet

interpretari:(nam hieroglyphicum hoc apud ueteres noninueni;) quia humanus attadius Lepo.
rietiameftexitialiSjinIndicopraefertimmari,

In eos qui contabefcunqnec ulla medicorum ope pofTunt refiitui, dici poterit. Edit leporem
marinum,Erafmus Rot. _ ..... .. r j-

LEVciscosex noftris quidam appellant pilees in fluufjs genitos, a Capitonibus Ip^eciedi*
uerlbs effe exiftimantes,6dc.Gaienus lib.j.de aliment.facult,cap.i4. ut recitatu eft ftipra,abini*
tio pagina ji. in fecunda Leucifei fluuiatilis fpecie Rondelctij, Hicefius marinos etiam mu* ya
giles omnes generali LeiicifCorum nomine comprehendit.Leucifcorum ( inquit ) plura funt ge»
nera, nempe asi,Ktspst,j(tA«5i'tf,ftvJ(rw,Nos in Mugilibus de ftngulis agemus.

L E V c o P I s.Aivximqa Tarentino in Geoponicis GrEccis nominatur.

I- E V c o MAE N ID ES,aliasSmarides,in Maenis funt.

L E V c V s, AEVKOs,pifcisnomen,quemaliquifacrumabHomcronominatum putant, ut
refert Varinus in isjat. LegefuprainGlaucifco A.

LIBELLA pifeis cetaceus a Grtecis ZygEena uocatur.Vldein Z.elcmcnto,

DE LIBELLA INSECTO FLVVIA'

TILI, RONDELETIVS. i»

INfetfium hoc libellam fluuiatilem libuit appellarc,a fimilitudine qua illi eft cum fabrili infiru*
mento, SO cum Libella marina. Htec beftiolaparuaeft admodum, t, liter* figuram referens,

pedes

i

DeLme^ulaca. Lib.IIII. 5-71

pedes tetnosutrin^babW-Cau^la in tres appendices definit, qua: uiridi fiinl ttBSt ta.

colore.ijfdcmK^e ^ pif^is nomen uidetur.NamAthenjus libro j.interHe
fiod^ eSam de falfamcmis omnibus carmina hoc quotj citatiK» »• wS?»»

iJvSw g zoopbyfi meminit Albertiis libro quarto de anima=

Ibus tradlatus primi cap.S.Iim expertus eft ( inquit ) aliquis pifcatorum ma
jjJ elTc animal, cuius creatio {firiha) eft tanquam frufti alicuius ligni.

”e® coenofeit ede animal : nifi quia duib eft in mari mouetur natando de lo«

le "o adlocum.Ellaute nigrum, rotundum, aequalis per rotamlongitudinem rpifsitudinis; hec paa
f itur nifiinie refudanti humore.nee excrementum ullum in fe, hee excrementorum meatus hi
bet nec ulla fenfuiim organa.Eft enim animal ualde imperfediu : proprie loquendo, medium

inter plantam ac animalquamobrem etiam animal ligneum uocatur.

LIMARIAE Si LIMOS AE.uidcinXhunnis. Liniofe a luto pelamydes incipiunt uoi

cari to.Plinius. r • >

iiNSVi-ACA genus pifcis,uel mulier aiiguratrix.Fcftus. fed pro auguratrix, forte garri*
trix uelWateratrix legendu,id eft multiloqua. Lingulacmiinquit Nonius) dicunf uerbofi. V arro
B<®i;v*ai(<iW:Quarerefidentlingulacx,,obtre(ftatorespiiaiTinunc murmurantes dicunt, Maijiia
(iwlw «sii («<r87«i,(lego,mi«(i««T« to JaMtj/ Plautus Cafina; V in’ lingulacasfSi

10 Quid opus eft,quando uxor domi eft C Ea lingulaca eft nobis.nam nunquam tacet. V oca.

bulapifeium plerae^ translata a terreftribus ex aliqua parte fimilibus rebus funt,utanguilla,lingu
laca, Varro. Lingulaea pifeis aut folea eft,aut ei non abfimilis, Hermolaus in Plinium. Et
alibitLingulaca: pifeis nomen a Graeco fumptum eft ; quando Ariftoteles glottida eum uocauit,
fiTheodoro credimustaut buglofion.utlibro 9.diximus. Nos plura de folea in Pafferum hi*
ftoria. Glottis apud Ariftotelem nullibi pro pifce ( quod fciam ) accipuur, fed pro aue dunta*
xat.Gaza Lingulacam tranftulit. Pifces qui dicuntur lingua ( mlgo etiam Cuttctcn, nos guit*

flcn proferimm) in inferiori Germania litorales funt , Albertus. Eft Si herba Plinio Lingulaca

nomine, circa fontes nafcenstea forte quam Fuchfius ophioglofTonnominauit.uulgarem Germa
norum imitationem fecutus, parum proprie tamen,cum folium fimplexfit, ferpentium aute lin*
Jo gua fpetftenmr bifida, f Linguas ( uulgd Lengue ) in Italia circa Genuam dici audio pifciculos
quofdamparuosfinefquamisaiinteftinis.fedinteftinis forte animal nullum caret. Apuarumge
neris efle putarim, f Lingua promontorq genus,non excellentis, fed molliter in planum deue*
xijFeftus.noftri non promontoria, fed colles Sricliuos huiuimodi, uocant ^^4lben. nam Si uer*
bum bdlben leuiter inclinare fignifieat. fic Si cliuus Launorum ab inelinatione, i* 7)9 iiA(rep,di*
iius uidetur.

DE LIPARL RONDELEtiVS.

Bo L V I te, candide ie(fio’r,pifcem hune tam rarum Si fpetSatu dignffsimS celare : quem ji,
cum aliquandiu feruare uellem, totus in oleu abrjt, qui euentus me impulit , ut liparim,
cuius meminitPlinius, nominem, quafiA>^il(i,id eft,pinguem,QuanquamfintquiPli» Lif.ji.cep.tri
ni) loeum emendent: Si pro liparis, legant lelepris, qui pifeis alio nomine ab Hefychio
yo $tiKB dicitur, . , ■ .

Pifeis hic,quem liparim uocamtiSjCapiteterreftrem cuniculum refertiore eft partto, fine deil* B
tibus,fed maxillis afperis.uirga habet fatis latam a capite ad caudam,fquamis paruis tegitur.Pin*
nas ad branchias, Si in uentre binas habeqaliam a podice ad caudam, aliam a ceruicis loco ad can
dem continuam.fine aculeis. Cauda in duas definit. Adeo pinguis eft,ut no uentri infeftimscp fo=

Ium infarda fit pinguedo, ueluti in mugilibus Si lupis , fed etiam fub cute carnis loco nihil aliud
uideatur elfe quam pinguedo, ut liparis fiue Aid^os optimo iure nuncupetur.

Succoeftmolli,pingui,infipido,quouentriculuscuertitur,aluus^cietur. ^

Eum non temere huic loco yey«»ri) appofuimus.efte*

nim corporis habitu,Si uidus ratione mugilibus fimilis.

6o Audio ab his, qui nunc Graecia incolunt,alofam quandam uocari. Hadenus Kon» a

delctius.quiagonum quocfliparinanonnullis appellarifcribit a pinguitudine,quddcum incra*

ticula airantur,pinguimdouelut oleum deftillet.

»

5*72

Eft in Macedonia lacus, quem iiuigus Conium ucl LfmnUm Piichiac nuncupare Iblctiinquo
Liparides affarim capiuntur.qua: toto habitu Sardinam referrenqnifi uentrem magis in latitudi.

nem diftentum habereht.His merito apingliedinenomen eft inditum, quod uelleuioriignis ca.

lori appoflii pifciculijtoti fere in pingiiedihem tefoluintur,

B Caput illis eft ut hai-erigis tornatumdabruin tantum inferius afperitate leui denticulatum. Cu

tis argcntea.Leui contatftu fquamas exiluht.Laterum,ltchtriSj tergi SC caud* pinn* ut Sardinis
elTc folent.lineam quocp fub uentre afperam habeht ac traftfuerfam,quam pifcatores circa anum
j, fecanqiit inde humor, qui in Uentre continetur ,Cffluatldcinde fale coditas holdfchoeno per ocu= lo
lostraijciunqatcpitadiucndunt. ^

E Liparidum Captura ucris uigofeubefioreflefoief.funtehim eotemporemeliores.Horumpi»
fciculorltmexConiopagOmultafcortomataThelTalonicam mittuntur, & ad Chryfitem ( quam
(r) nunc Siderocapfam uOcant ) tranfinitturiturlquas illic Harengum guftu atmulari, dC ori gratifsi»
mas ac delicatifsimas efle comperi. Liparis pleruntp mixtim cum Leftya CPUftyx ) ferri cofueuit;
quEe quanquam multo minOr fit, tamen eodem quo Leftya ( Tleftya ) pretio uenditur.Ea pars la>
cus Pefchiaci,qu* Conium pagum allUiqLipatidibtis tantum (catet j quas eode fere modo , quo
thriflas in palude Maeotide decipere folenqnempe cantu Sf teftarum concrepantium harmonia;
ad quam faltahtes accurrunt, attp incautae retia fubeunt.MaCedones autem fcientes Liparides tur
maum uagari,retia circumponunt, earum^ examen qliaerut : quod ubi inuenerinqlintribus ob= j4
fidentideinde remis aquam quatientes eas terrent, quas pecudum modo.magno grege abiguhtj
perfequuntur^ quoufcp in retia inciderintimox oihnes ad litus adducunt*

I, I S P I D I o N. Vide in Hippuro,

t)E LOCVSTA MaRiMa, SEY

CARABO, BELLONIVS.

V AN QV AH AftaciCJceanoquidem multum fint populares, Locuftaitamen ineo
maris uadu rariores efle folent. Has MafsiliefeS Langouftes, Genuenfes Alagouftas
uocant, ^,0

Locufla ftue Carabus Si Vrfa tam maior quam minor, nullos habet forcipes;quo
nomine ab Aftaco maxime differunt. Crufta intetfforum ( inquit Ariftoteles) primum genus Ca*
rabusjid eft Locufta:cui proximum alterum cft,quem Aftacum uocant.Differt is a Locufta bra*
chijs,quac denticulatis forcipibus protendit : atcp etiam quibiifda alijs difcriminibus, quan^ non
multis.Hatc ille. Proinde qd ad reliquas diffefentias attinet. Carabus 8( Maia hirto ( ) funt
' corpore; Vria uerd, Aftacus, Pagurus, Cicada^ latui. Et quemadmodum Maia a Paguro, fic Ca«
rabus ab Aftaco ipfa afperitate difsidCt. tota ehim corporis anterioris pars Carabi aciileis riget.
Dentes primores binos habent magnos concaUos,in quibus humor continetut: atcp inter hos
quatdam eft caruncu!a,quoddam ueluti lingua rudimentum oftendens. Gula quotj illis eft ante
uentrem exigua: Stomachum habent confpicuum, in quo etiam dentes inefte cohfpiciuniuh yd
Mox a uentre inteftinu retffa ad caudam firiit.Meatus quoq; a petffore depEndehs,ad excremen*
ti Oftium pcrtinettqtii foeminis pro uulua, maribus pro genitalis femihis eft receptaculo, Is in de*
feripee carnis parte c6caua,inteftinum Uerd in deuexa apparet, ut media inter hos caro inCdeaf,

C Locuftx dum cocunt,famina caudam fupina eiponiqcui mas fuam applicat.Fceminieitcm
fub aluo oua in rugas deponunt. Cornibus dUobits, afperis, longis, iine pratentitris ante ociilOi
longe proieCiis palpantiter,more Aftaci, quibus alia mihuta SC leuiora fubiacentlincedunt^fua
natura ante ( cum nihil metuunt ) demifsis in latera cornibusiat ubimetuunt,fugiunt retrd, Ion*
geep fua cornua porrigunt. Natat Carabus pinhulis quasi fub cauda gerit, attj extrema etiain Cait*
da; pinna, tum quaternis pedibus quos utrinij habet. Anteriores autem pedes maioresihnatatu
nonmOuentur. ^

B Pinnas habet in cauda quinasireliquUm quoq) cauda corpus, quinis tabellis latiibus lotica*

tur.Cor Locuftae ex nigro ruffefeit.

Confultd

DeLbcuftamar. Lib.IIII. 5'7‘5'

ronfiiUo quidem Locufcs clibanis aliquando incoximus, at$ hoc pa<So fapidiorcs elTe per. r
.TS2am niTOtYic*«r\s^ft rilirpr inrn^v iCTiiYim ( iA

V coaiii faibit,red admodum nutrire, Si ialfi humoris ficcifc participes efle;&i,fiquidem Cx
*7iis aauadufciroqu^'’"'^’'’*^”"’^"' cohibere : ferunt^ ( inquit) ii eorum teifce combuila biban-
W t^^c^mB«aco,renescalc^lofosrepurgare,multum^arenofllorij educere.

DB BADEM, RONDELETlVS,

Afferuntur etiam in hoc capite quaedam cruftaceis omnibus comunia.

Dicitur locuila a Gxxcis lutftefi&^jqucm etiam xsKvay uocauit Archeiiratus, ut ex Epicharmo
confirmat Athenaeus. Dida etiam eft locufta Graecis, ut Diphilus feribin A n^ris lan

50ufte,aLiguribusaIagoufta,abali|s lanchrina,

Locufta duo habet cornua ante oculos magna , initio aipera Si aculeata : deinde rotunditate g
prapiUta,in exortu craisiisima,quae paulatim magis ac magis ita gracilelcunt,ut tande in tenuifi.
fimum citrum definanc,in omnemip partem pili inftar fledi pofsint. initio quaternis articulis di
fiindafunt,utcum nullus ingruat metus redo meatu cornibus ad latera porredis, inpauoreiji»
dem eredis oblique in latera procedant.His alia duo cornua articulata,latuiDra,minora, tenuio»

4,0 rafubfunt: quibus pifciculos.utopinor, allicit Si uenatur. Oculi cornei femper prominentes di!
exerti,in obliquum mobiles,aculeis acuttlsimis firmiisimis^ utrinqt tanqua propugnaculis mtl
niti. Oris lateribus addice appendtculs tanquam parui pedes ad tutelam. Dorfum afperrimS eft
8C aculeatum, ueliitl e fronte aculeus magnus eminet. In lateribus branchias ( ej{,ue=
luci hrmhits ) habet ueluti e pilis coagmentatas ; pedes plures quaternis : quia fanguine carentia
pluribus monentur notis quam quatuor,fiue terrena fint ut fcolopendra,multipedac:fi'ue aquati»
lia, ut mollia dicruftata. Sunt igiflocuftis^edesutrincj quini, annumeratis extremis cheliSi quas
Gaza modo forcipes denticulatos , modo brachia forcipata interpretatus eft.XsA» proprie eft»
wcf, ungula, &1 dicitur uuttrfitdairijfuif/ §Iin(',de animalibus quibus bifida eft ungula, quafi 5j»A»,Ss»
w iil45[iSiu;<osS3AiJ,iS liimuvxaiii.lnde igitur accepta fignificatione chelas in cruftatft dixerunt
yo nonunico aculeo conflantes , fed duplici SC articulato ueluti in forfice. Fledtmtur omnifi pedes
in ohliciutim,chela uerd introrfum. Cauda Istiis di fine aculeis ex quincj tabellis cotexta,in pin-
nas quinij) delinens, natandi caufa.ei quafi remo locufta innititur, eft^ in ea fitum totius corpo»
ris robur.quod experieris fi ea partelocuftam apprehendas : nam ualida fi^cquenticp agitatione e
manu elabitur,ncc nffi cauda corpori apprelfa, uel c cornibus fulpenfam, retinere queas.Differt
mas a fotmma,qtiod fceminm primus pes duplex, marifimplex. Prsterea incaudat fiipina parte
tixmina appendices pinnis fimiles, duplices habet,ad contegenda & conferuanda oua : mas flm»
plices, fi^paruas.i /diec ex Arifloteleiapud ^ ue nos aliter legimm Gai^a interprete : ut referetur in Corollario. >
ount ^ qui magnitudine corporis diftinguant,ut fceminac maiores (Int, mares minores* Poftre*
momarim nouifsimis pedibus ueluti calcaria mauifcula prominent, acvita : qua: fcemina parua
ionabet,&lguiora.{Omniaha:ccx Ariftotelefunt,) Locuftis bimfimt dentes magni
mom)in lateribus poli ti contra quam in exteris pifcibus,in ore caruncula linguae ipecie,requimi?
gulabrcuis.Hanc uentriculus membraneus excipit, cuius oftio tres infixi fiint denticuli duo ad« '

f74 De Aquatilibus.

uerG, reliquus infra.Iude inteftiniim ex uenfriculi latere finiplex,pan' femper cralsitudmc incau
dam tcrminatur,qua excrementa excernit, oua edit,Pratter ifta in locuGis meatus eft,qui ape.
(Gore pendens in anum terminatur : in fotminis uulua eft, in maribus feminis receptaculum, hic
meatus iuxta carnis cauum continetur.ita ut media caro inter inteftinum 8i meatum fita fifimea.
tu,carnis cauum,inteftino conuexum fontingente,Hocmeatu,mas afosmina non differt: nam
in utrocp a petSore pendet, tenuis eft,candidus,humorem quendam pallidum intra fe continens.
Haec Ariftoteles.quae uera effe docet difre(Sio,nifi quod in foeminae meatu qui pro uulua eft,non
femper humor pallidus inefitfed oua, qua coda rubeioint: unde coralium appellant noflri, quo
tempore melior eft Iocufta,Capitis collicp tefta flibtus tota perforata apparet,

C Coeunt locufta ( i/i^uie Arifiot.) more quadrupedum reno melcntium,fcilicetut foemina cau. Is

dam fupinam exponatjmas fuam fuperponat Si applicer.Coeunt uereiuxta terram,oua utero gc
runt tribus menfibus,Maio, lunio, lulio. Deinde oua in appendicibus illis fupina partis cauda
( fuh d«o in rugas defenum.Ga^a) reponunt, qua: deinde uermium more augentur, (.^uodidm dimol.
Uhuf etiam acpijcihus ouifarts imelligtmr.ouutn enim omnium ita accrefeit. ) Crufta exuuntur quemadmo=
dum angues fenedute,id qUod confultd a natura fadum eft. crufta enim denfior reddita motum
impedit, ei^ ueluti grauiori oneri fuccumbentes locufta longe fegniores admotum redduntur,
ijs igitur excrementis qua in eam abibant,in aliam qua fubeft gignendam abfumptis , formam a
fuperiore accepta, illa alimentis deftituta iiccior efflcitur,facillime^ colliditur. Teftaceis ide non
euenit,quia locum non mutant,fed Habili in fede uiuunt. Locufta camitiora funt . Muranas in.
terimunt Si uorant,contra a polypis uincuntur. Cibos ore conterunt, hoc oftendit oris conftitu. is
tiOjKgula anguftia.Ladi nonpoffumnififub cauda.

p Dura funt carnis Si difficilis cocodu.qua fuperiora, teneriora funttqua cauda proxima,du.

riofa, candida. Noftri ore & ano diligenter ftupa obtura tis,ne fiiccus interior effluat, in furno afi
fanqalii in feruente aqua elixam, alij crufta ipoliatas in fi-ufta diuidut, aromatis, aceto codientes
Utro s. apij^ afperfis.Dorion quida tibicen apud Afhenau feftiue admodS dixit locufta tria in fe
h3bere,<>jsrrptSlm,imwai}Qctji,imSa>eke,id^,ertetdt3ttone,(Gneci<l^ieliudtmt,juodanmigratia,

& terendi temporis conjiimendij, ocij gratia fit ) edulium, Si contemplatione. Quum enim integra men«
fis apponitur,frangendis pedibus Si brachijs, thorace diuelIendo,cauda diflrahenda, manus ocu.
li^ exercentur, tum edulium eft cibus^couiuisnoningrams.Interea mirabilis Si ingenfofafpe.
(ftaturanimalishuiusfabricatcornua mobilia, tum ad pratentandum iter, tum ad pugnandum: Js
ite aculei : magna toto in dorfo Si capite afperitas tum ad propulfandas, tum ad inferendas iniu.
riastarticulorum uincula,tabellarum connexus : qua omni» imitati milites loricas fuas febricati
funt.Hic,inquam,triplex frudus ex locufta integra appofita percipitur in conuiuio minime mu
to. Si in quo non folum corpus cibo potucp reficitur,fed animus dodis fermonibus lep ore aliquo
femper conditis recreatur.

COROtLARtVM,

jl Locuftarum marinarum genera plura funt , ut ex Ariftotele fecundo Si quarto de partibus

animalium intelligi poteft.ita enim libro quarto inquit: Cruftata omnia ingredi poflunf.itacppes
des complures obtinuerut. Summa eorum genera quatuor numero funnlocufta, aftaci, fquilla, 4.»
cancri:qua fingula in plures fpecies diuiduntur:qua non modo forma, uernmagnitudine etiam
multo inter fe differant.alia enim magna,alia parua admodum funqMaffarius, Marinus Leo

cum Locufta fimilitudinem habet, praterquam quod maiori habitus tenuitate SC gracilitate eft,
Aelianus. Elephantum etiam aliqui Locuftarum generis ftciunt.uide in E.elemento,S<l in ha
flaco A.Iouius Leonem Plinij effe putat eum qui uulgd cammarus dicitur,eundem^ aftacu Op
piani.quafi non idem huius poetae SC aliorum authotum aftacus fit. Idem rurfus , Oppianus

( inquit ) pro carabo ( per carabum ) leonem intelligit, qui Theodoro fit cammarus. Mihi Oppiani
Carabus,non alius quam aliorum feriptorum , nec a Locufta differre uidetur. Minime intus
uitianturloIligo,locufta,polypus,Celfus libro i.Locuftas hoc in loco cum legis ( inquit Guliel»
mus Pantinus) tenui tefta totS genus cotedum coprehcde,ut gamaros,cancros,aftacos,8ifc.Sed y»
uerba htee de ratione alimenti accipi debent, quae una propemodum his omnibus eft, non quod
Locufta ueluti genus reliqua ceu fpecies fub fe coprehendat. Quae ex cruftatis oblongiora funt,
Ariftoteles us‘sxSosJ'!i nominat,Gaza uertit locuftaceatut rotunda,cancros,uel cancrarij generis.
Cancrorum genera, carabi,aftaci,mai:E, paguri, leones. Si alia ignobiliora , Plinius, f Locuftis
comunia quedam in Cancris diximus. ^ Carabi modo pro locuftis marinis, modo pro cafflma.
tis (.de aflacts Jentire uidetur, mn fquillis illis quas cammaros uocari Athenans tradit ) a ueteribus accipiun»

tur,ut Athensoplacuit.PIinius libro 9.cumdelocuftisfcripfiiret,decarabis protinus fubiunxit,
quafi genus aliud exiftimaret,etfi non diuerfum maxime, Hermolaus. Locufta, fiue contro.

uerfia carabuseft, quanquam, ut ait Hermolaus, hate nomina cofundantur , louius. Cum uerba
Plinij mutuata effe cernantur ab Ariftotele,atcp id quod carabus in illo legitur, locufta conuetti i,
Plinio Latine uideatur:erunt locufta SC carabus eadem non diuerfa, etiam fi Barbarus incaftiga»
tionibus Plimanis libro tricefimofecundo, carabum SClocuftam pro diuerfis haberi hoc loco a

Plimo

DeLocufta. Lib.IIII. -^75'

Plmio exiftimauerit. nam quando Plinius inferius , Cancrorum genera , inqiiit ; carabi , aiiaci
nisae, SCc.non propterea fecit, ut carabos dtuerfos eile a locuftis fuperius nominatis oftenderet^
fed ut cancrorum genera qiis nobiliora forent indicaret, MaiTarius. Trallianus libro 7. nomi=
nat MtasKS uel carabidesiiKtfK&ifaOdidas.ubilacobus Goupylustinducimus (inquit) hscuer
ba,« Avicsstt!,fufpicantes ab aliquo adfcripta.ut figniticatio oftenderetur. Nam itifufin

& a Latinis loculis appeIIantur:HscilIe. Sic cammari etiam & cammarides non diffe-
runt, Exrccentioribus quiloculias ( marinas ) Grsce dici putant,Ionge falluntur, in-

ieda enim dtintaxat, qus Latini locuiias, Grsex uocant, Bilas C alias Vifas ) pagurus
cftmarinus,qui Sicapbus dicitur, a fimilitudine uilaIon,id eft, tegularum rubearum,Kjranidcs
Io 1,1, in capite de dyfenteria hepatica, ubi Gotipylust Vir quida

Creteniis (inquit ) dodifsimus nOs docuit hac uoce iignificari a uulgo Grscis carbones incen-
fos ad affandos pifces comparatos, (/orte paft fhyf<ths,pod inJlanJo igmrifikam.) Pxyi^as, rea «-
(ii)/x<t5(t&s,Scholiaiies in Equites Ariftophanis, Grsci carabon,& Itali locuftam modo etiam
cognominant,Mafrariusi Locuftam memoria noftra nominant Mafsilienfes &C Ligures , Gil»
lius, Hilpani etiam Iogufta,utaudio.Syluaticus aftacumnonredc locuftam interpretatur.
Karabus,aftacus ditSus eft ab Archeftrato, Vuottonus. A locufta corruptum eft Anglicuno-
men %.opjler,ueli.«pjl<ir.Eliota Anglus diuerfis locis Aftacum, Locuftam & Leonem inter-
pretatur rt tepjlcr. Io. Caiiis Creuife Ahglortim locuftam effe ad me fcripftt. Germanice
circunferibemus ein (©cer^rcbs ober ,^umcr <Jtt. uide in Corollario Aftaci A. Ohfcurus
lo quidam 8C Albertus fluuiatilcni quoqt karabum nominant, quem aftacum fluuiat. melius dixif.
fent. KarabuS marinus fimilis eft karabo fluuiatili.fed multo maior, Albertus.

Locufts ab aftaco difcrimen,fupra in Aftaco expofitum eft. Locufta omnis forcipem dex- b
trum grandiorem ualentiorem^ habet : aftaci tierd non certum,fed alterutrum sque ut fors tule-
rit,forcipem habentgrandiorem,tam mares quam fttmins, Vuottonus. Et mox; In locuftis
qusbrachiacheIs'uedicuntur,longafunt,pcdesuer6parui. In pedoris carne bina qusdam
candicantia conflant, difereta a csteris partib. colore formacp,( o-i/jKnifjid eft fubftantia:) Hsc

ille ex Ariftotele. Locufts in Euripo nulls funt, Ariftot. Carabi carnofiores fiint cancris,

Diphilus. Cruftis teguntur locufts, Plinius. , Et alibi : Locufts crufta fragili muniuntur in
co genere quod caret fanguine. C^uod autem Inc Plinius ( inquit Maflarius ) locufias crufta fragi
Jo li muniri tradidit ; ei eft in oppofitum quod Ariftoteles quarto de hiftoria , ubi poft mollium ge-
nus,quod inter ea qus fanguine uacant primum ut modo dixi obtinet locum, mox cruftatorum
genus fubiungit,dixit:Secundum qus cruftis tenuibus operiuntur,hoc eft qus partem folidam
foris, mollem carnofam^ intus continent. Durum illud eorn tegmen non fragile fed collifile eft,
quale cancrorum genus & locuftarum.ea autem qus tegmine filiceo non cruftaceo muniuntur,
tefta fragili atqj ruptili ( rupttle & fragile confundere uideetiri^ee quomodo dijferac yfetendu d tnedukde coci-'
mt Jolutione agentihut:& ex quarto irieteororum Arijiotelds ) effe prodidit, ita enim fubfequitur ibidem,
tertium qusfilicea tefta conclufamuniuntur,hoc eft quibus pars carnea intus folida, foris fragi-
lis atqjruptilis,non co!lifilis,qualegenus concharum & oflrearum cft,Hsc Maflarius, Cruila
fragili inclufis oculi rigent,locuftis fquillis'^ magna ex parte fub eodem munimento prsduri e-
f 0 mincntjPlinius, Apud Plautum cum quidam interrogaffet. Oculi num tibi obdurefeutcAu-

dit,Vahcjuafiegolocuftafim. Plinius cum inter cancrorum genera carabos numeraflettmox
fubf|cit;Carabi cauda a csteris cancris diftant, Locufta marinaiuxta Plinium, quatuor habet

cubitos inlongitudine.Obfcurus.ego corruptum hunc Plinij locum uel nullum effeiudico.

Ex Ariftotele qusdam* Differtmas locufta a foemina , quod fotmins primus pes duplex,
mari flmplex.pinns etia parti fupins adnexs,fceminsmaiores,a' qus collo proxims funt, mi-
riores habentur.mari omnes sque minores,nec ufqiiam per diminutionedifsimiles. Ad hsc,ma
riin nouifsimis cruribus, uelut calcaria maiufcula prominent,acuta:qusfozmina parua habet,K
Isuiora.utriqj tame cornua ante oculos bina, longa, & afpera,quibus alia minuta, bC Isuiora cor-
nicula fubiacent.Oculi ijs omnibus duri, apti, tum intro,tum foras, tum etiam in obliquu mo-
jTo ueritquales etiam funt parti plurims cancrortr, imo uero mobiliores. Item libro 4. de anima-

libus capite quintotCruftata etiam (inquit) tumlocuftacea,(i«i:c«f(ia(/'«,) tum cancri,binos dentes
habent primores,^ inter dentes carunculam lingus effigie illam, ut dieftum iam eft, tum ftoma-
chum ori continuo iun(Sum,exiguum,proportionefuoruni corporum magnitudinis. Hunc ex-
cipit uenter, in quo locufts & cancrorum nonnulli dentes alios habent, quoniam fuperiores illi
fecare non fatis queant.Hinc inteftinum fimplex ufep ad exitum excrementi ( retfta ) dirigitur.

Et in eodem libro : Carabi, (inquit,) hoc eft,locufts caudam habent ; cancri non habent, locuftis
enim ut nantibus cauda utilis eft. natant enim cauda quaft' remo innitirdo. At cancris inutilis eft,
quumtiitam agere terrenam, cauernascpfubirefoleant. Et alibi; Locufts cum mare excipiunt

ore,id tranlmittunt ad fuas branchias, ( tk ) quas ipfs pliires quam cstera crufta inte-

60 habent.Gula cis ante uentrem exigua eft;in csteris crufta tetftis, nulla. Item alibitPedes Io

niftis utrocp ex latere ^uini,ultimis annumeratis, qui in forcipem exeunt denticulatum. ( pidlxs
»9 twrtii* a-jln tjcsBioii T»t Locus eft luftoris anim, 4, s, Gaza chelam forcipem

^76 De Aquatilibus*

denticulatum tranflulit. At Rondeletius aftact chelas fine denticulis eflTe fcrib*,denttuin uel den
ticulorum nomine tubercula clielarB feu forcipum interiora intelligens. Gaza fortafsis uuana
chela; partem dentis nomtne accepit.Gillius reliquos locuftac pedes dentatos, poftremos forciM
tos facit.Petfius eius aculeatum 8d afperum eftipinnac in cauda quinat.Hacc omnia Ariftoteles.

De oculis cancrorum SC caraborum ( interpres non reifie uertit Icarabeorum ) uide qua feri,
pfl ex Galeno fupra in Corollario de balaena B.ad finem, Rondeletius in locufia chelas nonii.

nat, quas etiam Gillius eas haberecontendit,ut nuncrecitabitur ; at pidlura a Rondeleno exhibi.
ta,non chelas in anterioribus pedibu8,red rudimentum aliquod earum oficndit.perexigua enim
Sf uix fubquadrupla pars altera chela ad maiorem dentem (eu digitum articulatum 8f mobilem
apparet.Bellonius ( in cuius libro de pifeibus Latino, locufta figura a librarijs ad aftact locu traf. is
pofita eft ) ne rudimentum quidem hoc , (ed pedes omnes ex aquo fimplices pinxit. ^ Locufia
( inquit Gillius 1 aftaci fpecie fimilitudinem^ geritiex pedibus quos utrincp quincj dentatos ha.
bct,poftremi forcipibus armantur. Valdemiror quofdam etiadotSosfcripfiiTe ex Ariftotele Lo.
cuftis forcipes deefle, cum non femel Ariftoteles aliter doceat. Eius dorfum quod ad caput per.
tinet,aculeis horrenquorum duo ferrea duritate tanquam cornua fupra oculos eminent, nec mi.
nus durhalij duo infra oculos ad horum tuitionem erigunturtfimul Si inter aculeos, tanqua uua
ex racemo longa radice nttentes,ocuIi foras eminent : os habet in parte ftipina,duobus dentibus
buccam implentibus, munitumtin roftro bina flagella bene longa prf tendit, quorum roftro uici.
na pars fpinis horrida eft,catera caret aculeis : huius cauda cruftaceis obducitur uertebris uiola.
ceis,fupina: partes molli pelle ueftiuntur. f Locuftac pars anterior ( inquit JVIaflarius ) qUam ca. 1»
put appellant,tota fpinulis horret.eminent a fronte duo ofsicula acuta denticulata^, quibus fub»
tacent oculi exerti duri,myrti feminis magnitudineteornua ante oculos bina longa et afpera pro*
deunt,a principio crana,dura,articulata & fpiruilishirta,catcro lenta SC flexilia, in tenuitate de*
ficientiaiquibus bina item alia minora , leuiora articulatacp 8f in extremitate bifurcata cornicula
fubiacent.Pars autem pofterior quae ad caudam exit carne folida intus cruftaceis obdufla uerte.
bris conflat. ^ Locufia marina gammari (<»^4C!)fluuialisfimilitudinehabct,longetamen maior
atep uaftior eft,&i albicantior,cum grammari fubnigricent ; quanquam SC mgricantes admodum
locuftas in Liguftico mari ciTe conlpexi,Pierius Valerianus.

Q Locuftx uiuunt petrofis locis,cancri mollibus. Hyeme aprica Iftora (etSanturjaftate in opaca

Ajfnis gufgBn recedunt,Piinius. Carabus aflacus petras incolunt, &: in eis pafcuntur, Oppianus. j»
xofis lacisie- Locufia afperis,faxofis^ locis proueniunt : aftaci lacuioribus ac terrenis.neutrum genus limofa
gunt. amat : unde fit, ut grammari apud Hellefpontum , Si circa Thafum gignantur ; locufta circa Sj.

gaum,Sf Athon.

Coietfiantur loca afpera,limofaue pifcatores,oris littoralibus,ati5 alijs id genus indicfjs, quc^.

t!«.

ties capturam in alto libet exercere.littora potius uemis, hybernism temporibus expetunt, con*
ferunt fe in altum,aeflate uidelicet, cum alias calore, alias frigus perleq

[equi3tur,Ariftot. Cruflata,

uclutlocufta,etiam flatant, Ariftot. Idem in libro decomuni animalium greflfutLocuftae ( in=

quit ) pedibus non greflus ( ut cancri ) fed natatus caufa fubnituntur. Cancri nandi ftudiofi non
funt,& uropygio carent, quo tamen locuftac prteditae iunt ; quandoquidem ad natatum ufui eft,
illi autem a natationeabhorrent. Locuftac fuis caudis natant, celerrime^ retrorfum,pinnarum 4«
caudae adiuncftarum beneficio, Idem. Cactera in aquis natant, locuftac reptantium modo flui,

tant, Plinius, id eft,Cruftata omnia in profundo natant, exceptis locuftis,quj anguium modo fiB
pernatant,Maflarius. Incedit locufta fua natura ante,cum nihil metuit, demifsis in latera cor.

nibus:atubimetuit,fugitretro,longecpfua cornua porrigit, Ariftoteles, Verba Grsca eius haec
funtjhiftoriac anim.8.a.B«tfli{f Ji ^ e? PjKfCTnrCaMaji/ vic sfcgaaw sjAoeyt*.

Irxii Jt (f mlarxAii/,xgi Vuottonus uertit,fe^ longius eiaculatur.fed ui-

detur 'j^xvsirnU referendum ad taixi«,ut Gaza quoq? fecit. Non conuenit hac in re cum Ari.
ftotele Aeliano,qui hiftoria animalium lib.g.cap.ay.Locufta (inquit ) cum nullius reimetu affi.
citur,tum anteuerfus progreditur,obliquatisinlateracornibus,!nl*y«tm!ii!tt'f»lSt*«<rt«xt5««,
ut ne aqua contra natationem ueniens reprimat cornua,8f inde ultra progredi prohibeatur. Sin ya
fugit dc retrocedit, tum penitus demittit dC laxat fua cornua,5^«*t|/ «/ai atAtuis ; tanquam remis
altius demifsis ftapham propellens,fic fefe comouens, multum conficit itineris. Si nullus in»

gruat metus.redo meatu cornibus,quac funtrotuditate pr3epilata,ad latera porretfHsttjfdem ere.
(ftisinpauore,obliqueinlatera procedunt, Plinius. ^ Pafcuntur uenatu pifciculorum circa fila
cubilia, qua in alto locis afperis,faxofis,cauernofiscBfaciut.quicquidceperintori admouenifuo
forcipe, utcancri,caipi(cesetiamaioresuincerepo(runt,)Ariftot Lutu dC herbas comedat,

tatitatio. Albertus. Latent menfibus quinisrfimiliter cancri, qui eode tempore occultanf,Plinius. fl^Lo
Coift«, ouu er cuft£c,fquiHac 5C cancri ore coeunt , Plinius. Fit locuftarum ouum ( inquit Ariftoteles) arenfe
firtm. j ruhidum,ad carnem «fyroienfum,F mtonus ) in partes ocfto didueSu : fingulis enim operimen.

tis,qua de latere extant,fingula quadam cartilaginea iunguntur, quibus oua adha;rent:totumcp ia
quafi fpecies uute confi'ftit;unumquodq; enim illorum cartilagineorum in plura fcindimriqus fi
difcreueris,pacent;fin afpicis tantu,compofii6 quiddam apparet, fiunt maxima, non qua iuxta

meatum.

Viltuf.

DcLocufta. Lib.IIII. 5*77

mcatuirijfed qiis media fita funt.mim'ma^ nouifsima continentur. Magnitirdo minimis, quanta
granis ficuum eft.nec meatum ipfum ulla contingunt, fed per mediu htcrenttutratp enim ex par«
te,caudam dico, 6C aluum, bino maxime diftinguitur interuallo : fle enim operimenta quo® dili
pofica flmt,Sed quoniam lateraipfa compledii iatis no pofsint,additO extremo cUntfla leguntur
id^ uelut opercula obturat. Videtur prorfus locufta cartilaginoCs illis particulis mandare oua”

■ ■ :r,caudamadducens,a:protirtuscomprimens,infle(Sensfefefe,parere. Cartilaginea

«e»»- •ir! t'<>mTMTe' CJiTfTO«»iiv — •

cum enititur, (

iierd ilis appendices per id tempus augehtur,atcp ouorum capaces reddunmr. partus enim in ns
recipitur,ut fepiarum in farmentis,& qualibet collUuionecollocatur.locufta: ad huc pariunt mo.
dum. mox ubi ea fui corporis parte intra diem maxime uigefimum oua concoxerinq abigunt u=

IO niuerfa,cOnglomcrata^ ita in idem,ut & foris congefta appareant.Tum ex eo locufts proueni.
untintradiem maxime decimumqltintum. SC fspe minores, quam lit digiti magnitudinem ex=
pleant,capiuntur.excludunt igitur oua ante arfiUrum : abigunt iam concoCJa, at® abfoluuht ab
arduro. f Locufts K reliqua tenuioris cruftte ponunt oua fuper oua.atq; ita incubant, PliniUi
^ Theophraftus aftacos,& fqitillas fenedam exuere ait, Athenaus. Crufta fua , BC loculis & Crujlm ucta

cancri, tam nuper nati, quam poli, exuuntur per V er, quemadmodS angues membrana uerna= «““«•

tionis.quamfenedutem appellant, Ariftoteles. Locufts&fcancrilierisprincipiofenedutem

anguium more exuunt renouatione tergorum , Plinius. Loculis inter marina, & aliaci exu.

unt aut uere,aut autumno poli partum.Iam capts aliqus funt loculis, mollem habentes partem
fuperiorem,qUod crulia iam circtimrupta detraCia^ cflettinferiore autem duram,quia hohdum
lo eliet difrupta. non enim fimilis in his atep in anguibus exUtio fit. latent loculis menfes circiter
quintj, Afilioteles. ^ Loctilia ( Omnia eius genetis, PliniUs ) hyeme Isditur, autumno SC uc«
re pinguefeit, plenilunio magis, Phyflologus. f Loculiis omnibus uita diuturnior data eli, Corpmt U

tittts.

Ariftotelcs,

Cornibus inter fe dimicant,Plinius. Dimicantinterfemorearietum coinibUs qlisextoL

lentes Uibrantes^ feriunt aduerfarium. fed uniuerfs etiam pleruncp tanquam gregis collegium **
iiifuntur, Arilioteles 8e Aelianus, Gregatim & aciebus inftrudis pugnant cum aliis ackbus

generis fui pro pafcuis,uel fottu, uel fceminis, AlbertUs. Loculis uel pifces maiotes conuin^i
cere polTunt.euenit ufu, ut locUflis polypi fuperiores flnt, 5C adeo, ut fi eifdem irt retibus fenfe.
ritloculia polypum,prsmetu emoriatur, Arilioteles &: Aelianus. Polypum intantum locu.

jo lia pauet,ut fi iuxta uideriqomnino moriatur, Loculiamconger,rurfus polypum cogri lacerant
Plinius. Loculia ideo inimicitias cum Polypo graueis habet ; quod hic cum illius brachia ciri
cumplexus fuerit,aculeis,quos in dorfo infi tos habet.prsclarc contemptis, ST pro nihilo habitis
illam ipfam circumplicans, fuffocat.Cuius fane rei haUd infeia Loculia,a Polypo fUmme refugit’
Aelianus 9.iy. Carabum polypus odit,carabusmursnam,Phlles. Loculis congros coni
uincunt.nam elabi non queuntprOpter afperitatem, Arilioteles. Rurfus conger polium fu=

perat. Qua ratione aute ex tribus iliis unufquifqj a uidifui uido, ( hoc eli ab alio , qui inferior
fit illo quem ipfe uiheere folet,) uincatur, explicatum eli pluribus clariUsm fupra in Congro D.
Carabus mursnas &: congros intra brachiorum complexum nadus conficit quidem, nil Isuore
aduerfus afperitatem proficiente, ipfe uerd intra polypi acetabula compulfus, perit, Plutarchus
40 Malum ingens (inquit Aelianus de animalibus i.ji.) acmorbus agreliis fiC inhumanus inimicii
tis,at® odium inhsrens, penitusi^ in litum t quod etiam rafione carentibus natura ingenuit ina
expiabile,atq! implacabile.Mursna cu Polypo capitali odio difsidet.Polypus cum Loaifta gra-
ues «rit inimicitias.Mursns etiam teterrima hoftis cft Locufta, at^ infeftifsima. Mursna Po*
lypo brachia abfcindit,dcntium firmitateipoft autem in eius uentrem fubiens, his malis eUm,qul
c ^ genere nantium eft, ille uerd ferpentium more graditur.

Qiiod fi Polypus in faxorUm colorem fe uertaqnihil ei aftutia: hat fallaces profunt.Murena enim
eius ueteratoriam plane tenet.Cum uCrd Polypus Locuftas a fe cOmprehenfas ftrangtilarit, exu*
git carncs,atcpearumfuccumexhaurit.acnimirum Locufta cornibus eredis iracundia furetts,
meum nmdum Muratnam mulieri iram fimilem lacefisinHac igitur aculeos quibus hoftis pra:*
y 0 munita cit,rnordicus tenet, illa uerd pedes acutos tanquam mahus pratendcns , utrin® cuti in*
haireredortirsimc non intermittit. Murtena indignatur fefem huc & illuc uerfat, dC acutas teftas
ampledttur, quibus confixa remollefcit SC fuccumbitrdenicj remifla iacet. Locufta ex hofte infti.
tuit prandium,Harc Aelianus.ex primo Halieuticoru Oppiam’ ; Unde infr^ etiam eadem cOpio*
fius in Muriena D.ex Peni (jillij parapliraii re-feremus. Hortis locUftam polypo fupefiorem
lacitjid quod falfum eft. Vide inferius H.a.nitei* icoties.

Ad carabos ( capiendos;) Vbi mormyrum ad forte quid alligaueris, purpuras decem eum o* e
leo contundiIo,« niufci parum ( Lmnn uma,ex hryol pauxillum maimS,)
mlpuito^hc Andr.Lacuna:exponito,Cornarius,Gra;ceefi adaidi ) in faxum, & capies, Taren*
mus in Geoponicis 10.44.^ Carabus cfca cft cantharo pifei capiendo idonea,OppianUs lib.j.

0 alieut. ^ Lociiltam corpore rubenti, aculeato, 6^ afpero cflecohftatJ uc ex Siieforiio edam ap*
parectquiTyberium ( Cafarem ) ait apud Capreas pilcaton' facie ( os,RondeIctius ) Jocufta pef-
*can C crudeliter dilacerari) iufsiffe : quod ille a tergo infui» per deuia aca alpcra , ut locuftftm

Cc

X

5'78 DeAquatilibus.

dudum captam ofFerr€t,ad fe tmproHtfus erepfiflet,Iou(us. Vide in Mullo h.

Carabi apponuntur dipnoibphiftisapud Athenzum. Carabum 8C Aftacum inter cateroa
pifces lautiores Matronparodos in conuiuio quodam Attico appofitos ait, apud eundem, Lo.
cufta optima habentur cum grauida funt,ut SC reliqua tefia cruftaue inteda, Ariftot, Vnum
hoc animalia nifi uiuum feruenti aqua incoquatur;fluida carne no habet callum, Plinius. Lo«
cufta coqui poiTuntiimiliter utleones marini,( ajlacosfic mminac) qu«e ex genere cancrorum, fed
leonemaioreshabetur,Platina. ExApicij libro 9.cap.i, lusinlocufta Si carabo indutaiCe.

pampallacanamconcifam,piper,ligufticum,careiim, cuminum, caryotam:mel,acetum,uinum,

liquamen,oleum,deftutum;hoc ius adijcito iinapi in elixaturis. Locuiias aflas fic faciestApe.
i-iunf locufta ( ut aflblet ) cum tefta fua:8i: infunditur eis piperatum, coriandratum;& lic in crati. lo
cula affantur, cum (iccauerint,adticies eis in craticula quoties (iccauerint,quou% affantur bc.
ne,&:inferes. Inlocufta elixa cacuminato;Terespiper,ligufticum,pctrofeliniJ,mentham fic.

cam.cuminum plufculum;mel,acetum,liquamen:fi ucles,folium et malobathrum addes. Ali=
ter locuftailficia de cauda cius fic faciestFoliu nardi, uuam prius demes fid elixastdeinde pulpam
concides:8d cum Iiquamine,pipere Sd ouis ificia formabis. In locufta elixatPiper, cuminum,

rutaffl,nucleos;mel,acetum,liquamen 8d uinfe. ^ Idem Apicius lib.a.cap.i. Ificia C inquit ) fiunt
marina de cammaris, aftacis,locufta,Ioliginc,fepia.ificium condies pipere,liguftico, cumino, la.
feris radice, f Carabi,cancri,fquillac,8d fimilia : aegre quidem coquuntur, multo tamc facilius ^
alij pifces.conuenit autem ea aflari potius quam elixari,Mnefitheus. Locufta hyeme Ixditur,

autumno 8d ucrepingucfcit,8d plenilunio magis,Obfcurus quidam ex Plinio.atPliniushfcnon i*
de locuftis tantum,fed omnibus huius generis ( id eft malacoftracis ) feribit. Galenus in apho.
rifmos 1,1 8. locuftas inter ea quae tardius 8d paulatim alunt, numerat. Pfellus in libro de ratione
uicftus inter ea quae multum alunt 8d difficulter concoquuntur, carabides nominat. Et rurfiis:

Durat carnis pifces difficulter concoquuntur 8d multum nutriunt, ut affaci, paguri, fluuiatiles £d
marini (.Videnehxc differentia ^agurMjnoncarahis fit attrihamda) Celfuslo.

cuftamminimcintus uitiari (macnmWo mrumfii ) docet.quem locum explicans Guliclmus Pan.
tinusiLocuftas ( inquit ) cum legis, tenui tefta totum genus conteeSum comprehendetut gamma
ros,cancros,aftacos ; quse duritie carnis quadam, fimiliteracteftacea, coftant, quanquam minus
falfi humoris continent,8d uix aegre tandem concoquuntur, uerum concotfta firmum item prae,
bent alimentum. Secus autem, crudum humorem mirum in modum accumulant. Carabum ci j«
barijs Venerem moucntibus adnumerat Alexis.uide in Cochleis G. Locuftas ftomachicis in

cibo conuenire docet Archigenes apud Galenum decompofit,fec.locos 8,4. Oftracodcrma

in cibo non admodum utilia funt partibus circa thoracem ulceratis , 5d pus excreantibus ; tamen
cum humor ( morbi caufa ) falfus ffdbiliofus fuerit,hihil abfurdi eft prxbcre pedunculos, bucci.
nas,aftacos,locuftas,Trallianus libro 7.in capite de empyematicis*

Puerpera edat polypos, & locuftas ut melius purgetur, Hippocrates libro i.de muliebribus.
Carabi aftaci^ ( coBi efitati,) QC eorum ius potum, cotra dorycnij uenenum profunt, Diofeorides,
Confedio medicaminis miri aduerfum dyfentcriamtT ellam locuftat,id eft illam fpinofam uel a.
culcatam quae eft iuxta caput,combures nitide, &poftea teres, ut in tenuifsimum puluerem redi,
gas; K fic ci qui uentris fluxu uel rafura laborabit,ex uino uctere.fi no febricitabittaut fi inaequa.
lis erit,ex calida aqua dabis:ita ut de Ungulis locuftis teftas fingulas integras exuftas per triduum
bibat.mircfanabitur, Marcellus empiricus.

K(t5itf©',animal marinumjinde didum quod capite incedaqe^x n rS aafif WtBpihoc eft capfc
te multum prominenteK cancrorum enim genus capite caret.) De naui etiam XBgtef©' dicitur:(y«o.i^-
f er carina mdeat«ringredt.)Kifxemmcaim3mi'igni{k3t,BtYtno]ogasSCY3nnm.
Methymnsis,Hdychius Sf Varinus. Ego carabides non alios quam carabos eue puto, ut in

Jt .dixi.fjdem aute ut aliquibus didi funt,nimiru ab aculeis •njgcc^f nsB.ystfifap ido.

neistita forte etiSp^dts altjs,id eft uetulac,a ficcitate & fcabritie tcftac fuae, quam nimis exiccatam
quoqj Cut&reliquahuius generis ) ueluti fenedam exuunt. At Caelius Rhod.firapliciter hunc
locum ita uertitCarabides uetulae dicunt apud Methymnaeos. Aly/afef©-, carabus, Hefychiusy»

& V arinus ; forfan a cauda motu, a quo aelurus etiam ( id eft felis ) alio nomine acgilurus didus
uidetur. Kitf fijwu, carabi, lidem. Ksjit©!, carabus, lidem. Kutbmus (malim Ifarahs) id

eft, cancer marinus, Syluatictis. Agafti C forte Afiaci uel Locufla ) funt cancri marini, Ide. f K**

faf©" uocabulum eft dadylicum Oppiano. f Kk^cey@- (Varinus non rede habet Kajftf©-) «

«■(/S ( forte ^-ff^yOioynfioii/ffdedYChiixs.

Carabi epitheta Oppiano ufitata funt haec: AVsT«f,'7f>syt/t,«fnraTt{,e|v?ne).is,

Ariftoteles carabos nominat, quos Latine fcarabeos tauros dicere licet, Ctelius Rhod.
Carabus, genus edulijfuper pruhis afsi:8f porta, Macedonum lingua :&( qui in arentibus lig*
nis fuccrefeit uermiculus : Sf animal marinum , Hefychius. Rtfafisl» , lignum bifurcum, He.

fychius SC Varinustnimirum quod fimiliter bifurcatur,ut carabi chelatfurca. Aiymvy&',6»
herba quaedam, uel carabus, Hefychius. fed pro herba legerim Myirrv^©-, nam apud Varinum
aegipyrus planta eft Ipfnofa, uel herbae gcnus,foliolato, ut ; colore fubglauco ; ulceribus in.

flamma.

DeLocufti Lib.IIlI. 57P

flammatis utile. Pro carabo autem eiufdem fignificationis uidetur ; cuius fu.

pra Mj.jAtwg©'. Aegipyros herba quafl caprarum triticum, quod eam forte appetant in pa.
bulojuel quod ad promouendam in ^'s copiam lacSis , ficut K cytifus , utilis iit ipfis, eandem die
conijcio cum glauce. Glaux enim Diofcoridis cytifi aut f anui/, id eii lenticuix folia habet, qute ftia
perne uirent,aueria^ cadidiora (magi^gUuca mmirum,ur ab hoc colore ei nomen [itfaUum) ijaedantjfi^c,
Nafcitur iuxia mare. Coquitur cum polenta, iale SC oleo, ut in forbitione extindi ladis ubertate
reuocet.Qu6d autem additur apud V arinum ulceribus inflammatis eam prodefle, ad glaucium
herbae refrigerantis fuccum,non ad glaucem retulerim.Qudd ii folia lenticula iiint, non erut la^
tatut in hoc etiam error iit apud VarinumjSGn his uerbis, 'Tc^^vaaai/ ^ccksc, uel o*

IO mittendum riharviatl legendum,’3i Ji $ y»»(/ tyf mcniemr®- « cfxtas,ex Diofcoridetcuius tamen co=
dex Grgcus nofter pro nviur^ habet mfu. Sed de argipyro plura fcripiimus in Corollar. de Capra.

Qiidd ii hominem Aegypti) ( inquit Pierius Valerianus ) municipi) fui longe principem, fed tajB».

lyrannicain ciues dominatione utentem,notare uellent,polypum & locuflam adpingebat. locu»

{Ix (iquidem dominationem uidentur in polypos exercere, primas^ inter eos obtinere partcis,
ut apud Horum legitur. Catterum Ariftoteles priores polypo tribuit, &c. & uere quidem, uide fuprl -
in D, Popularis feditionis ftudiofum hominem ( inquit alibi idem Pierius ) fignificare qui uo*
Iunt,Iocuftas duas marinas fefe inuicem inctirlantes pingunt, uidere enim fepe eft uniuerfas tan
quam gregis collegium celebrare, dimicare interim inter fe cornibus arietu modo, ac mutua fla»
gcllationeinuiccmfeuiret&genuinum eftciuibiis (inquit Pindarus) inuicem inuidere,
lo Callimedon rhetor Carabi cognomen eft aftequutusjquod eo cibo inCgniter obledaref. Vi= Prowia.

xit isDcmofthenis tempeftate,opfo)jhagia prtecipue celebratus, propterea in eu Alexis ; 'vWsj
mipas/dliTras tjs StAs, Yzrsf eiiijixs i K(tj«f@',CaElius. Ab eodem Ale»

xideinterparafitosK«Mi(4t(/'iiipoK(t5o'f©' numeratur. Pueri accedebat (inquit Athenxuslib.j.)
in difeis ferentes carabos maiores Callimedonte rhetore, qui Carabus inde cognominatus eft,®
hocopfonio apprime deledaretur. hunc ait Alexis aneam ftatuam Snxxc Fm/x3!waeeuni/ j/ ■kfs
lySi/ini/ Exscrup mifii/ 1® jitfoj/ ^ xj AJix, Euphronis etiam elegantem hunciocum Athenaus re»
citat : oi/tk cmvicK fitjtSm KxXunyheoj, xiSiwS’ xnx hminn sracCaj/, JSsji

kAsS» wjxfS-.hoc eft.Magifter meus ( coquus aliquis ) uuluam adeo laute apparata Cailimedon-
ti appofuit, ut ille tioluptate 8C delicijs captus inter edendum faltarit, atej inde Carabifit nomen
50 adeptus, Etrurfus libro 8. Callimedon quidam ( inquit ) m dispinj®' reii otfhxHietv!,

Carabus cognominabatur. Vbi 8C Antiphanis uerfus hos recitat: Tiji xscfxStii di medi 7i®s xis
Itateidlx! A7tidl&,Px}iy!yeVH/ii’M2.wi',-nsmn AKxMiiiidlatmntnihvr ccfef^^O)!/; oudlasSi
bJ fi« wiTaTjS» ms cri/(»&Aa;s, f Sarambus quidam caupo Carabus cognomine celebrat quod optis
ma uina pararit, afiud Athenxum libro j. f Carambis, Kifapfit, promontorium Paphlagonia:,

■^x m xi^x xsfc ■nSMvajt.cupM enim eius multum in pelagus procedit, Etymologus : qui SC carabi
animalis eandem originem facit. Carabis, nomen loci, Suidasdegendum forte (Tarambis.

Speufippus ex malacoftracis ftmtlia effe icribit,Ka^atMSp ( malim ttttffltfop,) xrxdsy^vuttcpbcj^ artcyot/» b*
fsp.Sic.Athenaus, SquilteIndiexlocuftismaioresfunt,Aelianus. Cicada marina maxi»
maparuicarabifpcciemfimilitudinem^gerit,Idem. fMenfis remotis puer euerrat «Vt»p loy»

4° xWjte» «srsiii», Pollux. ^ Oppianus dixit carabi,n»TO o/t/OTjop. K de eodem,

c-xAepieti/ «fsf is ).t/(i£xiT«oi(/,Item,Ej/ dlimyx ir«9A«!rsw/ ks“ «/ssnj/ xxmKxis 6sfixe,de mursna acu»
leis tefta locuftac transfixa. Cornua locuftte idem poeta uocat if^x,id eft ftimulos : SC chelas

eius Ji!axxt,id eft, oblongas cognominat: ijs^ mtirsnam ab ea coprehendi ait, 8C forcipibus com
parat. Medicus apud Plautum a Menathmo interrogat , an unquam ei foleant oculi duri fieri.
rcfpondetille:Quid,tumelocuftam cenfes elTehomo ignauifsumet

Multi olim locuftas in cibo affedafle dicunt, Athenatus, Locufta Scyrte,id eft, circa Scy» f
rum capts, ab Antiphane apud Athenaeum comendantur. Pifcantes circa quoddam Africa:
litus loco penofo, adulti quidem mursnas K carabos bene magnos capiebanttminores uerd na»
tu, gobios, Sic, Synefius in epiftolis, Ariftophanes in Thefmophoriazufis inter alios cibos ca»
f® rabum magnum nominattAnaxandrides apud Athenaeum carabos aflbs.

Ad difpnoicos,hepaticos,a(nephriticos:In beryllo fculpecornt'cem,&fub pedibus eius ca» g,
rabum reclude,^ modicum fauina:. Si modicum cordis uolucris fub lapide, 5C porta ut uis , Ki»
ranides libro 1.

Mxdj Quinti epigramma in carabi teftam Priapo dicatam a pifcatorc,ex Amhologij libro 6.
fetSione;,

Sai Paete pup iaa dlxi&d/TCt dyfiTrive xct^StteotC Hscfx^ep Ugtpttet.

ZxgxtCfdi^etaTrv^opxamev^ odeeTte cds /eo:xxg,ou/TodtcWicSip Tru^ixxv^x^i/e

Tiji erv didhvjitn rnJAtcxdld di hivoto 4tup0y,vA(tx7Dvj-ȣ vndv^ ha-vp^lnj.

Cc 4

5*80

DE

De Aquatilibus.

LOLIGINE MAGNA, TEVTHO GRAE#

COR.VM, LOLIO GA2AE, RO N D E L E T I V S*

Infunt huic capti cmunia quxdam utri^yusl ptius triplici loliginu

Fig«rrf.

Ibidem^

® RIVJQVAMad loliginum hiftonamiiemamus, de nominibus ■rttfl/s j(pce

reuthiitet^u j| qyfcj dicendum^ne nominum uarieras rerum cogniriont obftare pofsit. Ariftoteles !i»

JtmniitgSu i 4.dehift.aniraal magnitudine differre rcn'pfi't,ut'ni/fl«' mas

dinecrfigura. lorcs minorcs.Sunth^ceiusuerba.Ta;(/7iv^»s^a)i/ oJ nv^oi KseT^if/A*» i-Ttimhv

crpamjuo^ M^dfs.yiyw^TTuy^^xguTTt^n Teuthidibiis mulco maiores funt teuthi, quippe qui

teuthi-effi -ge= cubita quincp excrefcanc, Athenccus ex Ariftotele cum de tcuthide dixiifetjfubdidit : o to

jJb^lde^i Atetithide magnitudine fola teuthus dif»

anim.cap.tJ ‘ fert.-accrefcit autem ad tres palmos maiores. Veruntamen parui etiam funt teuthi. Arifioteles:^
o%' Tfl dhtYpT^nvSwiJ.Eii etiam partium teuthorum genus. Vides hic-^Tiv&iJ^eep

l'n magnitudine difcrimen.Prsterea '?§^'nvSwp alios magnos, alios paruos eife, lam uerd figura es
tiam differre 'TKsnvIjid^usu^Ssnviis docet idem Ariftot, &icc<pi^V(7iiPi'^^hnx’n ’^''nvU(/loipoi'nv»
Sot.TrAxTVTt^sp y«^ •» oft/ ‘nvSSp.tTi <fi kvkAw wfi^vyix «ttcu/ ^ -n kvt®'. </i 'nv^lc/lt tAtffl-sc

cvp.tsiATnAixyiop (3c«7-tj> « Figura a teuthidibus diisident teuthi. pars enim teuthoru quae exit

in acutum,]ador eft. Prtetcrca pinnula totam aluum ( totum alueumi Ga^a ) ambiunt , quae in teu»
thide funt minores, ( \ihxo^oyGrace,gen.neutrO:,quod refeYenduuidetur potius ad 'n d^v quam ad pinnas, quan^
quam Gai^a ad pinnulas retulit Jjis uerbisicnm in lolligine partem aliquam relinquant. ) Pelagius uerd eft teu 5®
Li&.4.[lfprfrt. thLis^ueluti bC teuthis.Et alio in lOco Ariftdteles de mollibus loqucns : Pi^<^vyt9y (/ClyjsaiTTKVTvcTmi»
TKXVxAeoTrl&sT) xvTsj.tvcp t/t' frijjuu'^<)p^9y ^ ykyxf^i^fJTivdiey.dLji

tAct-^affjV^ USthifjSj^cu. •nv^iJi^^TsktiMnqdy tt tSip &j(»OT,tcs« ov cit a-HTsica^ii^ ci 7nlv7n<As :

yka-^H^yyStjiQy^x^ ov kvkT^co djg: artevToj. Pinnam habent Omnia haec aluum ambientem,quf quidem
in alijs iund^a continua^ eft,atq? etiam inmagnis teuthistminores aute qute teuthides nominan*
tur,latiorehabenr,& non anguiiam iielutihabentfepix &;! polypi, non totam aluum ambientem,
fed a medio initium fumcntem.Hac natant Sd fe dirigunt, ut anes caudapennis condita. Rurfus
, hic habes tciJthosmagnos,ut a paruisdircernant,8dteuthidasparuas,earu^ a teuthis differentia.

His declaratis, quibus nominibus u^-nvldy ueteres Latini exprefferint, inquirendum.

bulo p/imwitjtGsza 711/5« \o\ios,r\v^iJ^«^ loliginesinterpretatus eft. Atloli-j uocabulo nullus ueieriim Latino» 4®
nusiftumi-as!. rum,quod rciam,ufus eft. Ideo nome hoc a Gaza facflum fuiffe perfpicuitatis gratia indico, Ete»
d‘u lohginscon nim fi eodem, loliginis fciltcet nomine Ttv^iJ^x nv^cy exprefsitTet, incertam obfcuram^ inter*
umu. pretationemreddidiffet.PJiniusquemT^^Sof/uocauitAriftoteleSjIoliginemLaunedixit.Qiiaee*

nim Ariftoteles TS^inv^uy dixit:Uyvov'nU^(6 Tr^nTTHyyoiyn niyc^i^jyiyvQvrULdi o-uTricu
Lib.^.cap. jo. j(Qs:Plinius fi'c conucrtit:Tn nofiro mari loligines quinum cubitoru capiuntur/epiae binum. Ali*
Ariftoteles Tti/S/Za? dixic,Plimusetiamloligines interpretatuseft. A^</^ff-N5^^ca(^«Ttv9(-

’ ‘ </liSnis<ny&yiX(rvyi7ri7TAiyytSb/cu^-7vcsbytK7KHdiyK57rAwrKVKsi(pxiiyb7li}<raeji<SiTetv7iK^vMi?<!Xisviov7%s^KV*

tib. 9. cap.it. Pjinius:Scpiar Sd loligines coeunt linguis componentes inter fe brachia, ed in contrsriu nan*

tcs.Ex quibus efficitur, ut interim maculam unam deleamus , pro legendum effe d)(yvovm uel
rtvsiA, omnia dy^mv'mt. Idem cofirmat ipfe contextus bC Gaztc interpretatio. Hi^ddam ex Athenio Iib.7. fo

mollia. mollia omnia nominata fuilfe.MscA«xifl:,inquit,Hp:A«7Ta'7KTii/5a;cr». Quare cum Plinius

bC ueteres alij loliginem dixerint, eodem nomine femper utemur. Dicemus^ aliam loligineeffe
magnamjaliam paruam,illud^ inter has diferimeneffe quod Ariftoteles explicauir.

Loligo igitur magna, quae 7^1/5« recfte dicitur,ea eft quain calamar noftri uocant,a theca? feri»
ptorix ( quam calamarium milgb nominant ) fimilitiidineifiue quod in ca reperiantur, quJE ad feribeft
dumneceifaria funt, uidelicet atramentum Stf gladiolus, qui altera parte cultrum, altera calamum
fiue pennam refert, minime ucrb ofsicula duo ut quidam {Grammaticm aliquis in Tromptuario lingua
Z.rfr.) impudenter contra cw-n-^lxy fcripferunt, quorum alter cultri, alter calami loco fit. Prouin*
ciales tothena corrupto nomine pro teucho uocant, Baionenfes cornetz bC corniches magnam
loIiginemR parua dtftinguentes.

Pifeis eft pelagius, gregalis, ex mollium genere, pedibus, promufeidibus, capite, oculis, ore,
lingua, fiftula, partibus internis quibufdamjcoeundi modo,fepi^ fimilis. His uerd difsidet.Cor*

porc

A B

DeLoligine. Lib.IIII. 5-81

porc efl; longiore, rotundiore , in acutum definente. Sepia breuior eft SC Iatior,duriorefe carne. C;7 fcfUqitii
Sepia: os internSin prona parte iitum quod fepium uocatur, robuftum, latum, media natura in* “ “»»»“«<■=
ter os 8ii fpinam, friabile quid 5i fungofumcotinens. Loliginis ■A|i<j>©',id eft, gladius, tenuis eft
anguftus,cartilagincus,pellucidus, Promufcis dextra crafsior. Atramentum nigru non infra ut
iniepia,fed prope mutin.PinnuIae latiores funt quam in fcpia,non totam aluum ambientes, SC in
angulum acutum in lateribus delinentes. Loligo mas a foemina differt, quod intus meatus duos Smniitfcmu
!iabeat,quibus mas caret, iicuti in fepijs euenit.Qiiamobrem errant qui loliginem feminam effe
putant, lolium uero a Gaza nominatum,marem,cum etiam in lolio differentia maris 8C femina
modo dfea reperiatur, Prteter atramentum, fuccum quendam purpurafcentem continet, unde Atramcmsi ds
10 fubpurpureas loligines cocftas reddi puto.Hunc fuccum loligine in metu effundere, ut fe leruet, (D)

fctiplit Oppiamis lib,j.aiii/TOM(/, quemadmodum a fepia atramentum,negatcB loligini atramen “/“ffrjirara
tumelfe.

Ji vriuiaKtsy jtrlxxJwTvU. Hac in re ab Ariftotele dilTentit Oppianus, Ariftoteles STje hili
enim autor eft mollia omnia uifceribus carere;fcd mutin habere, Sf atramentum, quod omnia tn ap.Z ‘
metu effundunt.

Parit loligo oua connexa fepiarum modo, non inlitore iit fepiat,rcd in alto : quam ob cau^m C
rarius oua loliginum quam fepiarii inucniuntur. Promufeidibus cibum capit orim admouet fe-
p/arummore.lNecphuic,necpfeptebimatuuitalongior. ”

Habetur hodie inter delicatos Si bonos cibos. Sed de carnis fubftantia Siprxparatione pro- F
loxime dicetur,

CE COLtGINE PARVA, QV A H TETTHIDEM
GraEci uocant,Rondeletius.

('ide pedam huic communia in ^recedenti capte.

Loligo parua ea eft qua a Gallis , prafertim Santonibus, cafTeron dicitur; a noflris glaugio, A

corrupta uoce,opinor.exgladiolo.quanquam]VIonfpelienfesnoftricalamara;glaugiofapec6.

fundant. Alij magnitudine diftinguunt, Tw3« eft Ariftotelis ; nunquam enim in magnitudinem
accrefeit.

Pinna lata inferiore loco oritur quam in loligine magha, quam toSop appellauimus cum Ari- B
ftotele.praterea extremum acutius eft, gladiolus etiam ipfe acutior : qtiibus notis ■nu3(J'tt a tcu*
tbo fecreuit Ariftoteles. Alloqui pediculorum numero, promufeidibus, oculis, capite, corporis
forma,gladioli fubftaniiajatramento, denit^ partibus omnibus tum internis, tum externis perii*
miles funt.

Mollitie Si teneritudine carnis praftant loligines parua,magis^anoftris comendantur.Hgc p
Athenausdeteuthideex Ariftotele: Ariftoteles icribit teuthidem ( loligine paruam) ex grega* lahni,7,
jiolibus eire,in plurimis fepia ftmilem, maxime pedum numerO, promufeidibus. Pedum autem alij
minores, qui inferiorestalij maiores, qui iuperiOres funt.Ex promufeidibus dextrajCraisior.Hu*

Ius corpulculum totum tenerum ac longiufculum eft. Habet autem in tiefica humorem , non ni*
grum,fed pallidum,teftam ( oftracum ) paruam admodum &; cartilagineam, Qiia omnia perap*
polite quadrant, & ex Ariftotelis fententia ditfta funt , prater illud quod de atramento dicit: ne< Contra Athea
gat enim nigrum humorem Teuthidi ineiie,cum Ariftoteles mollibus omnibus -rop SoAoy tribuat, neum de atrae
id eft, atramentum quod in metu elfundunt,ut eo inftifcata aqua abfeondantur. Quare quum A* mentieohre,
thenaus atramenti uice humorem pallidum loliginibus ineffe fcribinmutim qug pallido uel iubs
flauo humore fulfufa eft,pro humoris huius folliculo ftuc ueftea ufurpauit. Atru loliginis humo-
rem piTtxcpcetKws pro liuore hominis atri, id eft, maleuoli pofuit Horatius: Hic nigrae fucciis lo* tib.t.fermht
60 liginis , hac eft Aerugo mera. Vbi Porphyrio ex loligims fucco liuorem mentis uult inteLMrra 4.
ligi,ex arugine uenenum.

Loligines parua ob mollitiem a multis carmuoris pifeibus expetuntur, maxime a lupis ma* C

VdbhU.

hih’ 1. RWWTi*
K0/t'.

DcAquatilibus.

5-82

rinisjfed uolatu u/ta: fuse confuluntitefte Oppiano.
Hfegflt </'’««/ ‘n(iVov<n ievrig Tiv&iAg^

tfcc^hwSs^a-iustnjU^fii&aivmiavrM,

Quanquam etiam fine metu Si citra periculum loligines extra aquam uolitantes fefe efFerSt,tjt!a
liJ.ji.wp.i. ta multitudine aliquando ut nauigfa demergant , inquit ex Trebio nigro Plinius, quod omnino
incredibile non eft. nam loligines plurima mutuo fefe complexa natant, qua de caula euenit ut

multa fimul capiantur. ^

A Plutarchi interpres rivkJ^xs gladiolos interpretatur, non fatis retSe, cum longe alius fit pifeis

qui a Latinis gladius,aGracis dicsXur.^onj^eUtnfes quidem hunepijum gUugiouocare^uaJi^U^
dtoluftifju^d diSium eJ}:audto t^ circa T^pellam in Gallia^eadem fignijicatione Ccutcau nominari, ftue ^er fyncc* I*‘
dochen ah ofsic fui Jpecie,Jiuc ah aluei eins ad capulum cultri jimilitudine.

H.h, Minime filentio pratereundum perelegans Themiftoclis in Eretrienfes fcomma,quo eos ti-
miditatis Si ignauianotans loliginibus Qmiles efle dixit, tdHhfiVy vtttdiay A aiu tyfi(r,id ’

eft, habere quidemgladium , cor uero non haberemr annotauit Caliur Lc^totium antiquarum 24. 25.
txTlutarcho.

f Vilem htinc fuifle pifciculum prafertim Athenis indicat prouerbium inde fumptum, ut qui

itainopia premeretur,ut ei uilifsima quaqj corroganda eirent,etia teuthide egere diceretur, Ari-
ftophanes in comoedia cui titulus kyxqvfsxoy w’ iVl/tu Tti/flie?©' AifiXtcii,id eft, quem etiam uideam'
teUtliide egente. ( °Mminit Suidas in Tt:vSiAs:& Caliiu Antiquarum leHionum 24.28.) Contra hoc tem-
pore loligines parua a dtuitibus,&: a gula proceribus maxime appetuntur, & magnopere com- 1»
mendantur.prafertim a perito coquo apparata.Suntautem cum atramento fuo coquenda, Ko-
leo fiue butyro,pipere,omphacio condienda. Alij farina coniperfas cum oleo uel butyro iniarta
gine frigunt.Sed mihi duriufcula carne ac proinde difficilioris cocoiSionis effe uidentur maxi-
tiiro 7. me fi paulo grandiores fint Alexis, ( citante AthehaO ) in Eretrico coquum exponentem fecit,

quonam patfto ex loligine placenta,fiue libi,fiue farciminis genus fieret, fcilicet abfcifsis pinnis,
infertSa pinguedine, Sc afperfis recentioribus Si delicanoribus aromatis. Atcf id farcimen (2rm-
lix quoddam I panificij genus intelligo "i ah latrotU in ,Artopxico teuthidtm meari Tamphilus refert, Athenam)
etiam nvSiAx appellatum fuifle fcripfit Pamphilus, TtvSis,?tiitiix Varinus, Tai

nificij aut placenta genus forte fuitinflar teuthidis in cirros quofdam diuijum,

DE LOLLIGINE, BELLONIVS. ‘S*

a Lolligo longiori,quam Sepia,corporepradita efl:,atcp eodem modo mollis eft.PinnuIam ha*

betnonadeo anguftam.netpper totum alueum circuma(ftam,fed de medio orfam.

A Gallis Cafleron uocafiRomams, Venetis ac Neapolitanis Calamafo, quafi atramentario di»
cereuellettGenuefib.&Mafsilienfib.Totenaiijsuerd quiBaiona incolat, Coi;net uelCorniche,

B Olfio cirros ut Sepia habet, multo quam Polypus breutores, Sepia tame longiores. Atramen

tum nigrum continet Sepia modo.Grandem quoqj habet altitim & fiftulam ut Sepia : gladium
, etiam in tergore, alteri tantum huius parti inharentem.Duo crura fiue dtias probofeides longas
exerit ex cirrorum congerie , teretes, multis in extremo torulis feu acetabulis concauas, quibus
cunifia qua uenatur,capit,Sf ori admoueti&i ad faxa quibufdam ueluti iaefiis anchoris cofirmat.
His etiam utitur, quoties de more palpat. Si pifciculos retinet ; quibus maiores quoij nonnun^ ^
euincit.Roftrum porro illi eft Pfittacofimillimum.

C Lolligo diligenter, quicquid in ftomachum demittit,roftro atterit.quocirca cun(Sa,qua in c-

iusftomacho percipiuntur, pulmenti faciem habent.

B Bina ftint illi uentris conceptacula,ut 8^ alijs mollibusifed alterum magis ingluuiem imitaturf

Inter Lolliginem marem 8C feminam hoc intereft,qudd femina inteftina cotineat duo, quibus
mas omnino caret.

c Coeunt ora applicantes. Si brachia inter fe c6pleifientes,pariuntcp in alto. Sola enim ex mol*

lium genere pelagia eft Lolligo : confertum cp ac continuum huic otium quale Sepijs eft. Viucn»
di quocp fpatium ut Sepijs breue.nam exceptis paucis, bimatu non complet. Inter eos pifces qui .
Vohtm. fe exma aquam in acre efferunt,Lolligo numeratur ab Oppiano his uerfibus; ’

Lolligo,miluus^rapax, Si mitis hirundo.

Cum timeantmagnum uenientem e marmore piicem,

Profiliunt ponto fcindentes aera branchis, (pifmri.) Etpaulo poftt
Effugit horrendos pifces hominemm fagacem Lolligo,
ip Eft aUtcm,ut Diphilo placet,concoifiu facilior quam Sepia, at^ ori magis gratae quangwam

‘uterip uilis eftpifcis apud omnes nationes,

DE LOLLIO, BELLONIVS,

(A) B Lollius. Romanis ac V enetis T otena diifius, ipfa quidem Lolligine maior eft, ut cubitotiim

interdum quinq; effe foleat.inquit Ariftoteles. Exteriore quocp corporis nota aliquantula a Loh
,Iiginedifccrnitur,ParsenimLollij,qusexitinacutum,inLolliginelatior eft.QuinetiaW pinnU
lac totum Lollium ambiunt, ( piSura ^ndiletij hoc non ojlendit ) iuntfite perpetusem , quse alioqui in

Lolli»

I

De Loligine. Lib.IIII.

Lolligine partem aliquam uacuam relinquunt. Mitius autem accedit ad Polypum qUam Sepia,
nam corpus ei oblongum efl, cartilagineum, duabus pellibus obduiflumjgladium ardiore etma»
gis cartiiaginofum in tergore cotinens, translucidum lutri modo, tenui theca inclufum. roftrum
aquilinu,p(ittaci figura, Sed eodein modo atrarneritum.quO Sepia, emittit.a: cirros odonos ha=
beqbreues tamen. in quibus totide acetabula confpicies,quot in Sepijs. Ac praeter illos odonosj
duo quocp longa flagellafeu promufeides multis in extremo acetabulis dreunfefla uidebis ; qui.

bus a longe cancros, urfos, aftacos, paguros, 6^ omne
pifciculorBgenus arripit. Porto Lollij acetabula, prae,
ter Sepiarum Si PolyporS more, tribus introrfum acu
Io leis ofleis robuftis , in gyrum munita funt ; quibus ue=
luci uncinis arripit quod cupiqut no omnino fit tutum
Lollium manu in ipfo mari contredare ac prehende»
re.Latasingyru diffundit pinnas ; a cuius ore corneo
gula praetenditur angufta , & ufip ad ftomachu longa»
quem habet amplifsimum, ateg adeo ingluuiem obloii
gam,qus hunc praecedit.

Quicquid exeft, multum ante cominuit ac mandit.
Non fecus natat, ac Polypus Sepia.

Eius caro eade efi qua Sd Sepia uel Lolligims, ati^
»0 codemraodo cura fuo atrameto elixari ex aceto fokt*

COROPI-ARIVM DE LOLUO, VED
Lolligine maiori,

Lollius a lolligine an fpecie difFerat,an folo fexu, qj
fcilicetlollitis mas fit,lolIigo fcemina.confiderandum;
uidebitur certe eadem fpecies ex Ariftotele, tam libro
hiflori5quarto,quam quarto departibus,Vuottonus,
Nicandri etiam Scholiaftes Gracus marem efie'
putat, toSiVu foemina. Sed Rondeletius Ipeciequotp
Johospiicesdifftrre,fatisoftendit, Lollium,quimaior
eft Lolligine, & pinnas propius accedentes ad extre.
mam caudam habet, Mafsilienfes quafi Latine nuncti»
pant Lollium, ad. Sepi* quidem fimilitudine accedit»
fed SC longior SC ftridior efttodo pedibus,ijscp quam
Polypi minoribus nititur, Gillius. TiaJiiinnoftris
Ariftotelis codicibus pleriScp oxytonum feribitur; un.
de 2«r genitiuus pluralis ultimam circunfledit:
quem tamen etiam paroxy tonu reperias niSiuii (lib.4,
cap, i.hifloria anim.) a redo Cngulari penanflexo sw»
40 fi®K;ficut apud Athenalim quocp feribitur, Hocpecu*
liare, 7ti;S(^ Si mSis, fpecies fignificate diuerfas : cum
in alijs plerifcp pifeium nominibus fimiliter dicatale.
dis, nihil diucrfUm,nifi forte fexu tantu indicent. Can
thatus&rcantharis,pifcis unus Uidetur.fic cammarus
SC camaristcarabus Si carabistphycus ST phycis Viiot
tono, at batus dC batis fexu difFerunt,ut thynnus quoij
di thynnis. Ex his foeminina inis omnia apud Grgeos
oxytona fimtimaiculina in os barytoria.nifi quis
excipere pelitiego propter analogiam,8f ea qute citaui
yo loca atithorUm , TtCSaj/ quoij barytonum fecerim ; uti
apud Nicandru quoegreperio in Lepore mar. Sfeitts
Scholiaften, Calamaro nome Italis ufitatum efi: pro
lolligine minore: ei Cmilem effe aitint qui uulgo To.
tano dicatur, Lollium intelligo : quanquam aliqui per
e.in penultima icribunt T otena Romanis ac Venetis
de Lollio ufitatum nomen, ut BelloniusiGenuenfibus
uero Maisilienfibus,de Lolligine ( minoru) Ronde.

e.fcribit,& Prouincialibtis Lolium
(id efi Loliginem maiorem ) fonare docet, f De Ger
«o manico nornine dicet paulo pofiinLolligineminori.
ihiyoif -fSrnvSSii,

d TstiSw , Arifteteles hiftoriae 4. 1 , Gaza fic

LoU^nifamioris hunc formam, etft minus
ex^uifttam ^uam li^deletij opinor, ut
mtijs olim mihi confeSia ejl,addidi.

584 DeAquatilibus.

uertit: Sed lollioriim ( tcuthorum ) genus pufillum admodum cft, SC facie quoc^ a lolligine difsi.
dcns.Mihi uerd Ariftotelis fententia lisc uidetunCum paulo ante dixiflet : Teuthi mulid maio"
res funtquam teuthides:fubiungit:Eft aurem & paruum quoddam teuthonim genus. Differunt
pratterea teuthi & teuthides figura quocp.Similiter & Rondeletius fentitifed Gaza; translatione
non reprehenditinec Grseca Ariftotelis uerba emetidat, apparet fine legendum, ai ( non ai)
j^©- oAij!i(/, Sic. tiel, db i(!W jV©-

B T euthus a teuthide magnitudine tantum differt, accedit autem ad tres dodrantes, colore fub«

ruffo cft,i;irifi'8f©'-E’t dentibus inferior fn eo minor efttfuperior ueromaior.utercpniger, 6<:ac.
cipitris roftro figura non abflmilis.difciffo alueo uentriculus ftiilld fimilis uidebitur, Athenaiis
tanqua ex Ariftotele. ^ Ariftoteli teuthi pilees fune molles ; peculiares binas Ibrtiuntur promus lo
fcideSjSCc. Vide in genere de mollibus.

c Teuthigregalesfunt.Ariftotel. f Teuthum Si fepiam breuij effe uits Ariftotelej author

eft, Atliensus,

COR01,I,ARIVM DE DOELIGINE MINORI,

& de Loligine fimpliciter.

Loligout Si: CKtera mollia, ofsibus, fingtiine Siuifeeribus carent, Aelianus, Loligoficdi*

dia cft quali V oligo,qudd fubuolat,Iitera comitiata prima, Varro. Sed hsce origo prima breuem

requireret, qus tamen produci folet,abHoratio,Cuidio;^ per I.duplexa Gaza &;alijsrecentto

ribus fere feribitur ; dotftiorcs plerique l.fimplici fcribunt,ueterum opinor codicum imitatione, la
nonnulli in carmine gemino I.fcribi debere tradunt,cum producitur: tanquam innuant, corripi ■
etiam poffectim per limplexl.effcrtur:utrelliquix,relligio, Vligines indodi quidam ( ut Syl*
uaticus ) pro loligines dic unt. Lolliginem Ligures, atcpplericp alij Itali ex eo Calamarium ap>

pellant. A Mafsilienfibus etiam mine antiquitatis fus retinentibus Tauteappellatur.quafi Grte»
ce xit/Sb,Gil!ius. Hifpanis etiam Calamk uocatur. Sepias Silblligines Germani unauo.

ce tiocant 23I(icbfircb, ab humore atramento limili,que habent loco finguinis.eum enim humo»
rem Germani bl<tcirappcllant,Ebcrus SdPeucertis. Anglis blnt nigrum fignificat. Ada»
mus Lonicerus fepiam duntaxat bldctflfci) appellari fcriblt.Qudd C generale nome hocad mol»
lia faciamus,fpecics fub eo contentas dilfercntijs adie<5}is,Germanis noftris ita interpretabimur:
Loligo maior,cmSt<'0cr Unget bUctfifd). Loligo minor,cin flcilierldilget blnctfifcb- 5»

Sepia,cmbieitcrbl«cefifcb. ©ifetrybrtben^UbufSe fit^/eingte^Uebten leib/tonnen
nit gMn, Polypus,ein blrtcffifdp mit cim bleincn leib/ vnnb Ungtn fuIJen/baruffer «u4i
gamtan. Sepiam quidem Angli uocant CuttcluelCutttequddcarnismolIiiieSdfubftan
tia,inteftina quadrupedum referat, inde genus omne mollium Germanice redenomirabimus
Tkllttclfifcb,(uocabulo noftra: dialedo magis cohueniente quam ISUcbfifc}),) & differentias
pra:fcriptasadljciemus.uellic,LolIigo cinl5lii(thtuttel:namrrt4tt gracile & oblongo nobis fig.
nificat. Germani,prafertim fuperiores ad quos aduebitur, Sepiam (Oecrfpln, id eft Aranea
marinum nominantiquo nomine fi quis pro genereuti uoIuerit,utatiir;mihi quidem non placet,
quoniam alia quocp marina quatdam animalia, praEfertim cruftata,aranetc nomine ueniunr,ut fu»
pra in A, elemento oftendi. Qiidd li quis comune Gallis,Hifpanis,&; Italis calamarlj deloligi» 40

nenomeiijGermanicum facere noluerit, Si exprcflb magnitudinis diferimine duo eius genera
difiinguere, fic efferat licebittElcincr ©cbtctbjcijgtfStoffer ©cbteibjcu^. Loligine pifcem
quem Itali calamarium uocent,©!<ueab Anglis nominari, lo.Fauconerus me docuit. ■

E In Ponto fepia non eft, cum loligo reperiatur,Pliniiis. Speulippus fepiam & teuthidem {i-

miles effeait. Loligo fepix fimilis cft,uerum oblongior Si anguftior, (nam fepia latior cft, A»

riftot.) Sepias quoq; Si loligines eiufdem magnitudinis, CitmiamajttUiJtdceJl,

pondo D C C.) expulfas in litus Batticum, Trebius Niger author eft. In noflro mari loligines qiii»
num cubitorum capiuntur, fepia binum, Plinius, Ineft loligini g'adiolus perfpicuus Si cry»

ftallo perfimilis.Eidem Si fepia,funt barba,crincs Si acceptabula, aliquanto breuiora quam po»
lyP°iftuibUs efcam corripiunt;corporiim uerd aluei,aliquanto capaciores quam in polypisrqtiOd y»
natura prolixioribus poftea capillamentis in polypo compenfauit,IouiUs. ^ Aquatilium molli»
bus offa nullaifed corpus circulis carnis uindum,utfepiteatcp lolligini, Plinius. Inter lolligi»

nem marem Si fceminam hoc intereft.qudd fcemina inteftina continet dUo,UeIuti marnmastqirj
fi aluodiffedainlpedes,faciIeuideris.Mas omnino ijs caret, Ariftot. f Mollia funt loligo, fepia,
polypus, Si CKtera eiusgeneris.hls caput inter pedes Si uentrem : pediculi odoni omnibus, Pii»
nius. Sepi:r,Iolligini Si lollio alueus amplus eft, crura breuia,ita ut poteftas nulla ftt ingredien
di, cum polypi uel ingredi pofsint.Eadem genera peculiares binas fortiunturpromufcides,loh=
gas.afperiulculasiquibUs capiunt Si ad ora admouent cibos, Vuottonus ex Ariftotele Si Plinio.
Cxteri ( id eftnliqmjixpfdes) cirri funt, quibus Uenantur,Plinius, OKmvnJ'a: quadam animalia

funt, utmolliainmari,polypus,rcpia,teuthis:interinfedafcorpius,de quo proUerbium extaqO» <»
dapedem excitas. Lolliginum ligulas Aptileiusdixit Apologia i, Probofeis, de

elephantis dicitur, ( Si proaomxa qtioqj, ) ; nec improprie idem uocabUlum in mufeis

quo^,

De Loligine. Lib.IIII, 5'g5'

quo^jfepijs 8^ loliginibus uiitatum cft, A thenaro tefie. Nos de probofcidis uocc p!uf a m Ele-
phanto diximus. Sepijs dC loliginibus oiia gemina apparent:quoniam uulua earum ita articu
lata eftjUtbifida cernatur, Ariftot.de gcncrat.j.S. Lolligmibiisbmaconceptaculauentnsrpc

ciem gcruntired alterum minus ingluuiem imitatur, dC tacftu diferepat, quoniam corpus etiam to
tum carne molliore conftat. Exdeni SC polypi fupra apud mutim politum atramentum habent,
Ariftot.de partibus. Loligini partes durae ac iolidx intus per dorfum dC corporis prona con*
tinentur, gladiolum uocant,ldem.in iepia priuatim fepium uocatur, quod tamen uocabulum es
tiampro gladiolo uftirpatidem authorin opere de partibus alicubi, Gaza interprete Tcribens:
Lolligo fepiiJ cartilaginofum ac tenue gerit, 6^ minus atramenti continet quam fepia. Locus iam
lo non occurrit, ar an Graece etiam fepium hic legatur, dubito, f Albertus &C Iftdorus imperite lo*
ligimfquamas adtribuunt.

Sola e genere mollium pelagia eft lolligo, Ariftoteles interprete Gaza, fcd hoc in loco Gr^- c
cenvSos legi, quem Gaza lollium uertit, a V uottono animaduerfum eft:ut Gaza uideatur legiffe
Ouidio lolligo inter litorales pifces numeratur. Sepi^ dC loligini pedes duo ex otfto»
nis longiTsimi dC afperi, quibus ad oraadmoucnt cibos, dC in flueftibus fe ucUuanchoris ftabiliut:
exteri ( funt ) cirri, quibus uenantur, Plinius, f Sepiae dC loligines binas, quibus pafcuntur,pro*
mufeides ( Tt^^oo-Kid^ccs, ut ita appellem, propter figuram earum ftmul dC ufum ) prxtendunt. Eif-
dem ( rtus «x/toTj Tt^Soheuj ) ueluti anchoris,cum tempeftas dC flutftus mare agitant, petris firmifsi»
me adhxrentes , aduerfus omnem concufsionem ac flueftuationem tutae exiftunt. Et rurfus cum
lo tranquillitas redierit, ijs folutis libere natant, non inutili hac fcientia,qua fe contra hyemem dC pe-
ricula muniunt, inftriKftae, Aelianus deanimalibus 5’.4!. f Lolligo tum pedibus tum pinnis na-
tat, Ariftot. ^ Loligo etiam uolitat extra aquam fe efferens, quod dC pecftunculi faciunt, fagittx voUtm

modo,Plmius.VbiMaflarius:Hoc(inqu/c)cxcerpfttaTrebioNigro,8(fM.Varrone,ubidelin

gua Latina dicit:Loligo {diBa ) quodfubuolat,litera comutata prima, uoligo. .Trebius Niger
loligines euolare ex aqua tradit, tanta multitudine ut nauigia demergant, Plinius. Loligines,

accipitres marini, hirundo pelagia cum quippiammetuunt,ex mari exilire dicuncur:ac loligines
quidem pinnis fuis longifsimo &^fublimi traeffugregatim more auiu efferri. hirundines uero hu-
milius iiolant, accipitres paulo fupra fumma aquam maris tolli folent, utnatentneanuolitentad
iiidicandu fit difficile, Aelianus ^.yi.ex Oppiant Halieuej. Loligo alis (pm^s ) fuis in acrem

5© fe attollit.fed quia flatus uentoru fuftinere non poteft, paulo poft ubi nentis concutitur, ad aquas
redire cogitur, &:in profundum relabitur,Ifidorus dC Albertus. ^ Loligo polypus atramenta
prae metu mittunt:ledaccrefcitdenuo poftquammiferunt,utnunqaamcopiadelit atramenti, A»
riftot, ^ LoIiginCs atep fepia: uel maiores pifces euinciat, Ariftot. ^ Loliginum idem coitus eft coitm*
qui mollium omnium. Ariftoteleslibro5’.hiftoria:,cap.6.decoituipforumIoqucns:primum
in genere, fimiliter omnia coire inquit: ore fcilicet iimcffo cx aduerfo, 8C cirris ad cirros appIica-
tis.Sed polypus {fcemina nimirum ) quod in eo caput uocatur, ad terrra inclinat, ei^ innititur. Se*
piae uero 5^ loligines visvny S;sjue<ri/(x.7ri'7TAiy(iSiMxc^'7VC9V‘xx'nxi{gu'7Ki7rA'iK7eevxs icpx^iio^ovxoumtTccvTiK^v
eft natant inuicem cSplicatx cx aduerfo, ita ut os ori, cirri cirris refpon*
deant e rcgione,natantes ( interim ) in contrarium. Nafum etiam didurn ( v>ii fivKrngx ) alter in al*

40 terius nafum inferit. Hoc inloco Rondeletius pro vtoytTj ponit o}(;»wv(7: uel c'j(iV9V7oa : quod quidem
clarius dicitur, fi quis iam recitata Ariftotelis uerba feorfim coniiderec. fi uero apud ipfiim Ari*
ftoteIemargumema,hoc eft ea qiix praecedunt &:fequuntLir,refpicias:nihiImutari opus eft. tra*
d^at enim ex profeffb de animalium coitu. dC cum polypos terrae niti dixiflet in coitu, 6 ovp m»

oTXfj rlof it^^a-HTr^iTiufylw^dCcSepizs 8^ loligines natare fimul dC coire fiib*

iungitrnatando autem utrunc^ fexum in contrarium ferri, utpote corporibus e regione dC ex ad*
uerfo applicatis, Athenaeus quocp Ariftotelis uerba recitas, legit.Pliniiis libro 9.cap.5'i. Se*
pise QC loligines (inquit ) coeunt linguis,componentes inter fe brachia, dC in contrarium nantes*
ore d>C pariimt.Sed polypi in terram uerfo capite coeunt.reliqua mollium tergis, iic canes. Qiii lo
cus cum ex Ariftotele fit conuerfus,Iingiiis tamen mollium ulla coireis non dixit:ied neq^ tergis
j’© ut canes. In uerbis Ariftotelis xnx c-v/jtTriTT^iypivcuTKsvfXXTXiiguTXSTjAiKTTcvas noftri

codices redepoRa-vttTrtTj^iyfiSljM diftinguunt,8(^ fequentia pariter conftruunt,hoc eft fouxtk fimt
Uteriit7iAiK'7Kysi?reRruntzdti^x§{i(!7fov<rca:zpud Athenaeum uero haec recitante, diftincftio eft poft
^(txTxiqnod Plinium induxilTe iHdetiir,uc ore dC linguis ea coire putaretteum tame proxime di*
xerit Ariftoteles eundem coeundi modum mollibus cuneftis eife.i^ yo^ o-viiTrAii^vTDUj &c.fed

longe aliud ei eft o-viiTr^iKu^^zimd oyivay et (w^^lJlcuvf^y,quod non animaduertit Pliniiis.qiiamob*
rem quod Gaza etiam lib.i.cap.iy.de generatione animalium uertit,molliaore coeiint,non pro*
bo:cLini Grxee le^tur Ariftoteles certe de partibus 4.y.mollia non linguas, ftd pro

ijs carnofum quiddam habere tradit,quo uoluptatem efculentorum diicernant. Oreetiam pa*
rete fepias dC loligines, ut contra Ariftotelis fententiam, fic omnino contra naturam Plinius di= partits^
^0 Scio legi iixc Ariftotelis uerba hiftorix y. 6. ektixt^ e/i <pvTtifx <>p

oXJ‘yi(Scu ou/tti:?. Gaza reddit: P ariunc ( Jepia nimirum & loligines, forj an &po^pi : nam & de ijsftmile

^fiidproxime dixerat ) ea iui corporis parte, quae fifiula dicitur:qua & coire eas nonulli arbitrantur*

^$6 De Aquatilibus.

Sed hoc ex uulgi , iiel piTcatorum quorundam potius quam fua fentcntia ab Ariflotele dii55 ap«
paret.alioquidubiumnoneft quin Si coitus Sf partus eadem omnino parte, non locis diuetfls
fiant. Gazam uideo pro «jvtbjk legiffe pim aliqui uocant fiftulam feu foramen, quj

animalia quasdam aquam cum cibo receptam reijtiunt: Ariftoteles mhiy tiocare folet : ut libro 8
hillorite cap.i.Qiiibus per cibum C inquit ) humor illabitur,ijs fiftula ( m/aos ) in fanguineo genci
re data eft, ( ut cetu', ) mollibus etiam SiC crujiaceis hoc idem adhibitum eft. Ego ij^ ■niinvHTigg ,^1
HatlfJltit/jkgere rnalim.quoniam 8^ proxime ■nji ustUsv/tHni/ iui/xtUix nominauit,hoc eft appellatum
naftim in mollibustnafus enim uerus (hoc eft figura fimul SC ufu nafus ) non habetur niii in fan,
guineis reipirantibus. K polypum marem paulo ante dixerat, exiftimatum eius a nonnullis pc.
nitale in uno crinium,ir^eri as S»Ae«t. Et rurfus de loliginibus fepijs : irxfiunjtia it

</S KS« OTii KtrAsp/iSwfi |«/KT«5« ej •Ai/ (rpsTuf*. Sed fiue fiftulam fiue nafum legamustneutra iftarS par>
tium uel coire rcuera uel parere polTunt mollia. Clarius fententiam fuam exponit Ariftote.
les libro I. de generatione anim. cap. ty. Mollia ( inquit ) ore iunguntur, renixu complexum mu,
tuo brachiorum, fic enim coniungi necefle efttquoniam natura exitu excrementi in os infleiSen.
do adduxit. Habere fteminas omnes in hoc genere membrum uuluale apertum efti Continent
enim ouum primo indifcretum,mox difcretiim in plura, Si parium ottmia imperfetfta modo oui.
parorumpifeium. Meatus ( Ga^ads^oad/ijriii/eiWerior) idem excrementi Sfuuluaeeftjtuni iniis

tum etiam in cruftatis.eft enim qua femen genitale ( -ni/ SofsV. ut hdet xditio mflra , & Ga^afimilim
kgit.mdim ■Aj' Sid/tJIer A.i» medio, hoc eft atramenmm.exmmemum enim jmddamhocin moUihm eft : femen
eisrb an emittant mollia, incertum ejfe eiufdem lihrimox capite ly.tefiatur 1 per meatum emittunt, id& parte 1»
corporis fupina, qua putamen diftat, (s xiAi/.j©' tt<fLsHKi,pa cutis deUjcit, uel rimam oJiendit^dCna
t£i\hhiKit.{t>uhiKmmihihc,nscuerifmilemareillahieademfaTte.) Quamobremeapartemascumfte
mina copulatur, nam fi mas fiue femch,fiue membrum, fiue uim aliam mittat, admoueriad mea*
tum uulualem necefle eft, crinis uerd infertio maris polypi per fiftulam, ( «^ Tjii «itoS, ) qua pifca.
tores crine coire polypos aiunt,complexus gratia fit,non quafi inftrumentum idfitutikadgene
rationem.etenim exna meaturn corpus^ eft. Interdum tergis quoi^ (iS ra osimi, Tlmius cm ex
hijloria anim.reSe uertilfet, polypi [ fxminee nimirum ] in terram uerfi capite coeunt : ex hoc loco non reSe adieiit,
relipa mollium tergis, ut canes ) mollia coptilanturtfed generationisne gratia,an alia caufa,nondura
exploratum habetur, f CJuod Ariftoteles hifioria O.y.de coitu fepiarum bL loliginu agens, feti*
hiKtlds Ji n\im\!,n fiUI iui 'knSs’aj,H eUtuMosliut miamf.dC GaZa traftuIittlMatatus alteri retrotfura, 3»
alteri anteuerfus in os agiftquo pacfto quadret, non aflequor. nam fi partibus fupinis iundis coe*
uneS: os ori, cirri cirris c regione refjSondent.ut dixeraqcMcoi </!’ slwTiaj , id eft dC oppofita inui.
cem natatione utunninnon contienit fexum alterum retro, alterum os Uerfus natare, (ed os uer.
fus utrun(|.Clarius htec explicent,qui infpicere ipfi harc polTunquel ex oculatis tefiibus idoneis
audire. t|r Loligines in alto pariunt.confcrtum ijs quotp ouum.quale fepijs eft.e fingulis Ouislin*
guli fcetus exeunt, Ariftot. In alto conferta oua a;dunc,uc fepiac, Plinius. Scpijs & loligini*

bus oua gemina apparenequoniam uulua earum ita articulata eft, ut bifida cernatur, Ariftoteles,
f Sepijs & loliginibus uita non longior bimatu, Plinius. Viuendi fpacium eis breue eft.nam,
exceptis paucis,bimatum non complent.

Lepus mar.inter loligines fere,ceu paruus earum foetus, uerfatur, ut dieUS eft in Leporemar.P
Aliquod earum genus afperrimum eft,quspugnatur» turmis fe munientes ftabiliunqObfcu*
rusifed inepte.de locuftis enim non de loliginibus hoc tradunt authores. Atramentum inme*
tu fundunt,ut alia quocpmollia.

Septe & loligines in metu atramentum emittunt,ut in aqua Cc infufeata lateant, Oppianus,
Idem quarto Halieuticorum, ad capiendas loligines lignum fimile fufb parari iubet, & frequen*
tes in eo hamos infigi, eos^ inferta (fuperindueSa) eis iulidepifceoccultari.hancefcam linea per
mare trahi.mox enim ea conipeda loliginem fuis inuadentem cirris, transfixam SC comprehen*
fam iri. ^ Loligo uolitans,tempeft:atis fignum eft, Plinius. Gubernatores cum exultantcslo*
ligines uiderint,tempeftatem fignificari putant, Incertus, Qiiid eft quod loligo cofpeda fflag"
nat tempeftatisprarnuncia eftf An quia mollium genus omne natura frigoris impatiens eftfcarof’
enim eorum nuda glabra eftinon tefia,non pelle,non fquamis muniturtduram uerd oiTeam^
partem interius gerunt, unde SC mollium nomen eis datum eft. quamobrem cum adeo facilepJ'
tiantur,imminentcm tempeftatem illico percipiunt. Vnde polypus in aridum procurrit.&lap»
dibus ( stitpii/lms ) adh*rcns,uentum iam iam adefle fignificat.Loligo aute exultat,frigiditjtffl
& in profundo maris comotionem fugiens.habet enim hxc mollium omnium partem carnolira
imprimis mollem ac teneram, Plutarchus CJuatfiionum Naturalium i8.

Mollia dida,( ut poIypi,fepte,loligines,) cute inftar humana mollem.nem rquamora»,"'*?

funt tangenti, dura tamefunt carnis, SC ad coquendum
difficilia , exiguumcp in fe fuccUm falfiim continentia. Si tamen concoquantur, alimentum non
paucum corpori exhibebut. caterum hac quoqj fucci crudi ( nimirum ut etiam teflacea, ) plurimum i»
gignunt, Galenus de alimentorum facultatibus j.jy. Et rurfus in libro de fuccorum bonitate
Sc uitiotEx aquatilibus ( inquit ) mollii omnia craflb glutinofocg fucco coftant, fleuti Si inter pi«

fces,

DeLoliginc. Lib.IlII. f87

fces.eetacea. Loligo facilius quam fepia cocoquituhtcsK ‘vk wfoti©', Diphilus apud AthcnaS.
JVSafTarius uertit,fed infuauis eft.id quod Diphili uerba fonant ; Vuottdhus contrario fenfu , ori
gratam eirc,Bellonius etiam magis gratam dixit.Iudicent quibus recentes hos pifces guftandi fa*
cultas eft. Lolligo a Celib ponitur inter ea qua minime intus uitiantur ( iti uemriculo mrrumfm.
tur ) cibaria. Aerius libro 9.cap. ij. in curatione colici alfctSus a frigidis S^pituiioCs humorib.
Loligines ( inquit) fepias^.K polypos, omnia^ fimpliciter mollia, ut qua difficulter cocoquan
tur,inflationespariant,noxioshumoresgenerent,ccnreo reprobanda. Atincolicoaffeflucx
calidis 8^ bilioCs humoribus orto : Sumantur pifces ( inquit Tralhanus) duriore'?arne praditf,
ut iepia dC loligo, ^ In Cotyis Thracum regis conuiuij defcriptione Anaxandrides
IO 05^«, id eft, loligines aftas nominat. Antiphanes ttvSiAe «urii.id eft, loliginem far(Sam,ihtcr

lautifsimos cibos. Eadem forte fuerit twSis wSvAii/niirsjnominata a coquo apud Sotadem co.
nucum;A'«V<<tfS»TO9iscii'8eA«/ti)U»,inquam&:Charmus Syracufanus, (qui in promptu habe,
bat ucrflculos paroemias de unoquocp ferculo,) hac uerba accomodabat;s«^», jT/:fcitc ni.

mirum X fapienter coftam Si: apparatam iiliinuans. eft enim SC fua coquorum fapientia. ASw
Aii/ttdrv , ^ jhstyiAioy ( forte dJitnmyiOitf ) «jniM, mSf Varinus. /ijftK toj

«JrSvAivKB, Coquus apud Aleximt Rondeletius loliginem ita paratam , placenta aut farci,

mirns genus effe putat, quod X ipfuni td uthis appeiletur. to pSe myUuoy nuSisJicii iifisAm
id eft , Ad fartaginem loliginum { i»J«» loligines friguntur ) ftridentem , aftare , Ariftophanes in
io equitibus.Scholiaftes addit pifcem efle uilem. Ificia de loligine ; Sublatis crinibus in pulmcn*
tum tundes, ftcuti aflolet pulpatft; in mortario X in liquamine diligenter fricaturiSi exinde ificia
plaflantur, Apicius i.i. Inloligine inpatinaiTeres pipcr,rutam;mel modicum, liquamen,ca.
ranum,olci guttas, Idem 9. j. Et mox.In loligine farfili:Pipcr,ligufticum,coriandrum, apij fe.
men,ouiuitellum,mel,acetum,Iiquamen,uinumiOleum,5i obligabis. ^ Loligines Si fepia fto.
machicis in cibo conuenium, Archigenes apud Galenum de compofitione fec.loc. Polypi af.
fari, item lolligines,torminofts in cibo profunt,Marcellus EmpiricitSi

Sunt ex Gracis qui teuthidas nunc fepias interprctentur.nunc uiliorem pifriculum, Plinius Htl,
8c;Theodorusloliginesinterpretantur,CaIius. Theulis ( Scripferim Teuthis ) genus pifeis,
SyluatiCus. Emito fepiolas lepidas, loligunculas ordeias, Plautus Cafina, - Sic Grace etiam
jo diminutiua itdce TOSiAit frequenter ab authoribus, quos Athenaus citat, nominantur. Dorion
etiam hepfetis (de quibus inter apuas fcripftmUs ) mrnjtx ma nv^lJix adnumetat. TivSiApen
anflexum aliquoties in codicibus Ariftotelis perperam habetur, corripitur enim media ab Op.
piano X Nicandro, Lepus marinus in cirris t«v8iV'@' i/nfiitTW nx^tis w©' , » ht nvSov,

Nicander,

Loligo nigra.Horatio, diglfem ^i9tix nvSlJis.Opphnus ; quoniam per acrcin uolant. spitheld

PiTcUviu T4v8i«%t,Epicharmus.fed hricrecentes forte ltgnificat,non epitheton eft.nnimrait, -m afoir.
^«TK.Dorice, Pmuviyn^^ms. At jr»Tsr«i£,8<(5ifrr(wiitepiihctafuerint,eiufdemfignificatio.
nis, uolucres,uoIaces. TM/8<o1(oic«5neAsrf, Pherecrates.

Mollia omnia comuni uocabulo Tti/8an/'« nominanturihoc eft loligini ftmilia.apud Athenau.
^^Ttv8fu/,o K»7«iri0iT©',Suidas. Fuit X Arcadia ciititas TeuthisiS: eodem nomine dux in Auli,
de cum Gracis alqs,quem tamen Hornyttim uocant quidam. Sic, Calius, Vide Onomafticofl
nofirum.

Tiv8i.7?(t5^Ai«)^Pitewan^itj(tJ)«e Buifif*, it£«^Ap£j**fe5ncp!rt»8i«{«q.4Archcnratus, b.
^ Loligini parua fimilis eft lepUs marinus.Diofcorides, ifxaiisnv^J'®-, Nican

der. TM;8iVail/ SmiTaSy mitxs utjilyxs Nicander osiuyyss uocat, Scholiaftes. luitxhiaii dumyeimy,
Oppianus de cirris loliginis. Sciendum fepia, lolhgini, lollio, capillamenta inelTe quadam,

Calius.De his in Polypo plura.

Tw8iitlrt(/ nominatur incouiuio,quod Philoxenus Cytherius defrribit. Ttv8ii!j(/ «.^(uc.Me. f,

tagenes. Ttv8is e^ft):^sttii.lK,EubuIus, K5trsTtyywe(/T4v8(Wo-»m.ft«,Ephippus. T4v81s ftcneA.

Mvncty» XttgKSt, tn/gai&acr’ yxTtixitxn Stw^xany xl/fxtt (id eft flammis ) xxitx

trSii xyxMtnra Aajrwi/7rfi>^«TiuA/(«(i(/t«iB«Aa(tllr«,Antiphanes apud Athenaum.

De fcpijs& loliginibus pronunctat Matro apud Gracos poeta , pifeium folos nofte , quid b,
album fiqquid ueatrum,Calius:forte quia caro earum alba eft, atramentum uero in fe continet.

Sed Athenaus ex Matrone de fepia tantum hocreferttpoteft tamen etiam deloligine alijs® mol
libus atramentum fundentibus accipi. Infamiam atramenti fymbolo poeta fignificant, ut Hora,
tius ; Hic nigra fuccus loliginis, hac eft Aerugo mera,Erafmus Rot. in prouerbio. Sutorium
atramentum. ^ Themiftocles , ut in ipftus uita refert Plutarchus , Eretrico cuidam exprobrans
i^3uiamdixittHye^iifaufftnietyxii&m/ilitiiv rrk (ih t\ay@';oiji{Si:9x7dji wnvSlASjUxyxtfxy ijSjt
il^lxy AovKbyvTi.idcfrS^nejiuidemr interrogatio poeiut,)inquityXuohis aliquid de bello dicendum
io eft,qui teuthidum in morem gladium quidem habetis, cor autemnon habetis, EraCnus Roter,

L o N E s, VideEuones.

J, V B R I c V s . Vide Olifthos,

TSS

DE

De Aquatilibus.

lvcErna, milvo

ET MILVAGINE..

51 V B I T m fumma maria, pifcis ex ar= V tnetijs hunc pifcm Lucernam meant: ^onlhelUn-
} gumeto appellatus lucerna:Imgua^ fes Gahotut audio^uel CahoteiGalU^uidamT^uchet
I Ignea per os exerta, tranquillis nocfti uel^ugette^LuftanipeJce Cdhra.

_j! busrelucetjPliniUs. LucernaVe=> uel ^Utn<it'^t&fimilemhmc,Jedmgriorem,mm*
netrjs uulgo uocatj quem exhibuimuspifeem; Sedpleraq^exhisnommhus^alijsetu

uel potius iimilem ei alium, nigriorem^ co2rua ameiufdemgenirifpijcihufadtrihuuntur.^uarecauen

leis ad bracliias pinnis, cuius ego recens extin» da eft confujio.ndm ne eruditi ^uidemjpectes huiuf w,

dii oculos nodili lucere obferUaui. Rondelc neriiomnessetfinonmuUasJdttftidhucdiJiinxerum»

titis conijeit hirundinem pifcem eundem elTd
oui a Plinio lucerna iit appelIatus:Luccrna ue«
ro hodie uulgd didiam, miluumefTePIinijj it-
( id eft accipitrem ) Gr^corum, Vide fu-
pra Rotideletij feripta in Hiriindine A.pagina
5’i4. Vbi bC locu Plinij de his pifeibus perpen*
fum reperies : 6d eundem rurftis i nobis in Co*
rollario* In Cuculo hos 6d alios qUofdam pi*
ices genaris notninc id eft Lyrifbr*

mes appellatinfid multa eiS comuniaoftcndi,

Bellonius hirundinem pifcem laeucm £d nulli»
horrentem aculeis pUtauit: cum Oppianusli*
bro i.HMietit.pifcibus, quorum etiam uenena
ti iint aculei, eas adnumeret. ^ Miluus fiue Lu
cerna pifcis eft rufus, iine fquamis,afpera cuti*
cula, pinnis logis, 8^ tam bene latis,ut multu ac
cedant ad Hirundinis pifcis pinnas : QC Graci
hodie ob eam ftmilitudinem falfd Chelidonem
uocent. Accol^ Adriatici ftnus,etiam noftra sfe*
tate antiqui nominis retinentesiLucerham ap= ^
pelIant:Mafsilienfes Belugam:Romahi Capos
nem. Hunc Plinius Lucernam nuncupati iiit,
quod huius lingua per os exerta tranquiilis.no
dibus luceat: fed id omnes pifeatores negant,

6d non uero proximum uidetur,ex Ariftotelis
libro fecundo departibus animaliumtat^ ex e»
uifdem Plinij libro nono, cum de Delphinis lo
quicur:item^ ex undecimo, ubi ait, pifces lin*
guam explanatam dC mobilem no habere Jtac^
fi immobilis fir,ar9 ™*tius explanata, quomo-
do exerta efle poteritfForte potius lucerna ap-
pellata fuit, uel qiiod pinna: uefficolorcs notftu
fulgorem quendam mittunt, uel quia antiquae
lucernserpecieftmilitudinem^gcrujGillius. •

^ Et nigro tergore milui,OuidiUs in Halieuti-
co inter Pelagios* Miluago ( idem jui miluui
pifcis, ut & ^ndeletio uidetur) quoties cernatur
extra aquam uoIitans,tempeftates mutari Tre-
bius Niger aiithor eft, Plinius. Cuculus pi-
fcis aliquam cum lucerna formf fimilitlidinem
habet, Gillius. Vranofeopus uulgd Italis Boc
ca in ca,nominat:ab alijs lucerna de pctrc,ideft
lucerna faxatilis. fVt lucernae Venetijs didiae
oculos nodlu lucentes pridie captae obfcrtiaflc
me dixirftc Plinius, (^uinSdin tenebris (in-
quit) multorum pifeium oculi refulgent aridi:
ftcut robufti caudices uctuftate putres. Pri-
uarim de harengo auchor de naturis rerum tra*
dii;oculos eius inftar luminis de nodie lucere in mari: fed eam uim clim jpfo pifte emori. Dh
lychnus a Strabone libro i7,mterpifces Nilinumcraturrdidliis forfitan , ut ex noihineellconij»
cere,qudd uel ocuIis,ucl branchijs,uel aliunde nodiu duplici luminefolgcat. Nosrebus qusc»"

tenebris

De Lucerna. Lib.IIII. 5*89

tenebris lucent peculiarem commentarium nuper dicauimus.f Miluus liue lucerna, quem Grg
ci hieraca & irica uocant. De hoc pifce meminit Oppianusj A thensus.S: Diphilus, qui durioris
eile carnis quam cuculus,in reliquisijaod ad alimentum ydtejfimilem teftatus eft. hunc pifce Ro=.
mani pifcem caponem hodie cognominant, ut mirer aliquos iTouium notat : ^ui forte non lucernam de
mia hic agitur, fed lyras Ti^ndektij.cafones T^omes uocarifentit)\acetnsim pifcem V enetijs minime i epe.

riri,acdegeneremulIorumeireairerentes;cummuIIiiquamashabcant,utautorcftPlinius, qui.

bus lucerna omnino caret. fed hi non nouerant caponem pifcem antiquis Romanis paritercp V e
netis lucerna cognominari. Sciendum tamcn,uolucrem quam Afiftoteles Idlinon uocauit, mil.
uum a Theodoro conuerti:qui SC uolucrem hieraca ab Ariftotele uocatam,accipitrem interpre-,
10 tatus ell,Maffarius. f tiga} pifeis quidam efti Dorica dialedo (nam "igef [orneum eji,ligaf commune;}
fic didus, quod eiufdem nominis aui fimilis fit. & lychnus in facris adhiberi folitus , Hefychius
SiC Varinus.Lychnis qUidem fiuc candelabris templorum ate affingi folent , tanquam accipitru.
Aquila pifeis eft fine fquamis,iimilis hieraci,id eft,accipitri{a«i fiilicet.rwjnfii. Sellonius eam capite &
ocutiiferemiluime ejje tradit) fed nigrior ,per omnia fimilis trygoni pifci,Kiranides. Hieraces pau
Id fupra fummam aquam maris tolli folent,ut natent ah uolitent dubites, Aelianus ex Oppiano.
Hirundines enim paulo altius uolant, Utrifquefublimius loligines, f Corax durior eft hierace,
hieraxautem coccyge durior,Diphilus. ^ Milago ab Alberto pro Miluago fcribitur.MurmelliL
us Germanice interpretatur cin iSolctitfed imperite, quoniam pifeis didus de afellorum
genere eft. ^ NibiumCficltali millium uocanOmarinum uulgd didUm pifcem Uolare traduntpi
lo fcatores.NiphUs. Halid fcio an idem fit pifeis , de quo nuper amicus quidam meus ex Gallia
his uerbis ad me fcripfit ; In rnari mediterraneo Galliae prope Aquas mortuas , ihuenitur pifeis,
qui extra mare cum eltolatcquod fiepe fit) moritur; Sf uocatur Vit uolant, a fimilitudinemembri
uirilistcui caput perfimilc habet, f MiluUs fi’ fit capo Italice didUs,nobis eritd ©urhhtb, loan.
Fauconerus Anglus. Inter marinos pifces ad cibum praECipuclalidahtur Rogetus S>C Gorna.
tus fiue Gornus.nam eorum caro & fubftantia eftpurifsima , Arnoldus Villahoti. Denomi.
ne(5otn(t« Anglis Si Germanis inferioribus Ufitatotde^Anglico 3tcbfifc{) i & Germanico
2v«btb<tct,quibUsUel miluus uel cticulus.uelutcrcf tanquam commuhinomineindicantur.plu
ra leges fupra ih CuCulo a . 5i alia quadam ibidem. Milutis pifeis nominari poflet Germanice

cin^cettt»yc;nifiidhomenad haligetum potius pcrtineret.CirculoquemurigitUr, cin (trtvetn
jo (geinurb/ober Cui-rfifcft/obcrlKc&fifcbicih flicgchbc IXc&fifcb rttt/bie bcy mdpt fcbemcttucl
uno nomine fido appellabimus cin ©dpcinflfc}). Sunt ad Oceanum Germani qui ©ccb«U
indigetent, hoc eft,gallum marinUmtde quo nomincplura fcripfl fupra in Cuculo A.hic quj Ge.
Fabricius mectim commUnic.auit,adfcribam.Gallus parttus Oceani pilciculus, Cin ©ccb«n,ib.
nO uocis fignificare tempeftates futUras dicitur. In gutture tenuifsimtcfunt ; SC plane perfpicUte
membranttlac,aptp nimirum ad fdrmandUm fonttiruuideturenim non tam a forma, quam a uoce
adeptus nomen , ut Gallus ttocetur. Capite grandiufculo eft. Corpus totum palmi longitudine.
Per undas celerrime, quafi uolatu qUodam fertur , propter membranarum in branchijs &; pin.
nis fubtilitatem.Pinna ftriace funq&T maculis uariatar, tranftierfim colorata. Inter branchias
in imo uentre pinnula bina fuht,qUa Ctirfus celeritatem adititiant.ijs enim quafi remulis utitur.
4.0 Hac ex relatione amicorum , &f ex infpediohe corporis cognotii. Affertur ad nos e DantifeO;
nam eftin Borufsia littoribtis frequens ; Hucufqtie Fabricius, f Erythrinum qui putant effe
pifcem Gallis rotiget, Anglis toebet, utrilque a rubicundo colore didum (Mtirmellius Rtibur.
numuocareuidettir, ) feliuntur, miluus enimisuelmiluorumgeneriseft. Germani ^«tfcbci!
BepUgen appellant.uidein Erythrino A.

RVRSVS de tVCERNA SEV MIDVOj
RONDELETt VS.

yo Cem hxc Juid d nojlra differat, partim piUara ipjd,parti)ti deferiptio aitthorii oflendtmt. Generi

quidem unius jpecies proximas effe certum ei^.

5*90 DeAquadliLus,

A i E P A s nott folum auls , fed eti am pifcis a Gratds dicitur : quem cum Laifrii arcipitrti«
lit.t.itwim» conuerterint , non miluum , qui ab ijfdem «Titiij nominatur : tamen iefciOE , uel ut eli apud On.
K«e. pianum ijswt , pifcem eum efle exiftimo , qui miluus fiuc miluago d Plinio appellatur, A no

lucerna, quod nodu fplendeat, cademdecaufaaProuincialibusbcIugojnambeluguez'

er '3^ fgmiigj appjDant. . ,

B Miluus igitur pileis eft marinus,corporis forma coruo perfimiliS, corpore itiagiS rubro cj.

pite minus Iato,utrincp comprelTo.Pinnaru numero, caudacp Cmilis,maghicudine SC colote 'difi
fidens. Quantum adcoloremattineqparti pinnarum quat ad branchiasfunt extern», nullsma!
culsrubr» infuntlinterna ex uirldi nonnigricat,fed pinnae ift» partim flauelcunt, partim nigti!
cant.Linea a branchijs ad caudam duda fimplex non eft, neque latuis,ut in coruo; fed ex acutis' M
breuibus^ aculeis horret.Non Iquamis fed cute alpera contegitur. Partibus internis mulloim,
berbi fimilis. Palatum parum flauum eft.

j, Carne eft ficca dura^, ut fcripfit Athenaus libro 8. o‘ 5 fi j«| «cAsjoCejnsTef ©- /Jli «amvy®-,

j, Miluago quoties cernatur extra aqua uolitans, tempeflates mutari Trebiiis niger autor' di

tradente Plinio libro ji.cap.i, ’

C Op pianus etiam lib. prOdidit miluum in fummo mari uolitare,

I psiallr (/f cwrfis «AttsS H£y sflotTi* u^''f KwotTSlr «Aoe aiej ^(/,£»0^/ ipifcc9j

'fjifitijsuiomti iittm. At radunt fummam milui lati aequoris undam,

Hos nanti fimiles dicas.fimiles^ uolanti,

Qiiam noftrilucernam uocant.miluStquem uero cabote, cdruuCcoracemjelTe exiflimanius lo
Milumhic, rt Ws addudi rationibus. Coruo pifei a nigrore nomen eft datutlic coruus nofter,omnmliuius ge
fiipri Conci, neris,de quo nUnc agimus,pifcium nigerrimus eft, Pr»terea carne eft multo duriore quam mil.
uemfe exhi^ uustquod coruo tribuit AthenteUs.Miluus uerd poft corUu mimis cateris rubet, per fummu mas
hijfe. reuoIitat,utfepeuidimus. Netjme latet alios aliter huiufinodipilcesdiftinxilTc.uteum quia
nobiscoruus(corax)diciturjeuculu efle afteranttnon animaduertentescuculumijvSjif.idjfttu»

brum dici,eum uerd que pro cUculo exhibent nigra efle.peinde miluu efle quem cotuB appel»
lamus, ob pinnarum qu» ad branchias funt longitudinem, SedfatiuseftobprtcditSascaufasita
diftinguere,uc nos diftinximus.

JJE Attb MttVO, BEtLONIVS, jg

%diluuf a “Bellcnio pi^ics,J^UamojmJiiuf iit hoc genere,tid hirundinem T^ttdeletij^ro^iuCf
quam hirundo ipfiuc(^ellonij jdccedih

A Milui pifces Mafsiliat cognofcatur,fed fallo uulgari nomine LandoI» appejianfur,qu6idna

men potius hirundini debeatur, V enetijsrard in foro pifcario adferri uidimus:Rom»uerd tapo
pulares funt,ut fere pro nihilo habeanturiuulgus Nibia uocat.Eft aSt uulgari eorS hngua Nibb
us,idem quod Miluus.Multi contendunt eum uocari debere hirundinem,fed quu ferat minaces
aculeos, & pinnas Ipinis munitas, non uideo quod retftc ita efle pofsit. Sunt qui pifce,que Vene
ti Lucernam uocant, Miluum efle credant: (i^yi Cuculum hunc facic.)

E Nullum fciopifce(demptahirundine)cuius alse maiores fint, quam Milui. uolatu enim opus

(C) habuit, VndeOppianus, Quum^timehtmagnumueniente e marmore pileem. Hos nanti
fimiles dices,fimiles^ uolanti. Ita enim in fublime efferuntur Miluijdum ab alio pifce in mati
percursifuntjut alati efle uideantur.Horum tria genera obferuari folent. Proinde tereti corpori
Miluus eft,fefsilibus fquamis uhdiij conte(Sus,utin ferpentibus dicemus.Pinnas utrintpadlate
ra habet,fed tam longas, ut palmO excedattlatas uerd totidem,qu» corpus ipliim longitudincfc
perant.Poflet Miluus totus a fuis pinnis circfiduci: ex quarS latitudine non miror , fi aliquando
perculfus metu in aerem fe efferat. Si quis Milui uentre, caudam 8C cutem obferuet, in utroqthtc
re duos fquamarS ordihesCafperarum fere,utinTrachuro ) uidebit,quas pro maximo robore ha
bettquibus fit, ut ea parte fere quadrangularis appareat.RoftrS illi eft lima Sd recuruu. Ocullma
gniatcpelati.Caputoireum,in quo funt aculei quatuor,ad cauda Ipedlantes.CucullamhabetolTe^j
am,cuiiis duo fuperiores aculei, nequaqua mouenturtinferiores uerd attolli ac deprimi poflunt,
Lituris in tergore notatur ex cyaneo uirentibustdetibus caret.Lienem habet oblonga, fubrubra,
LVDOLATRA,utdicunt,animaleftmarinum,quatuoralispr»ditum,duabusinfacie,Kto
tidem in dorfo, quibus magna uelocitate fertur quocuncjj libuerit, Albertus,]cgo nec nomeifud
bonos authores huiufmodi,necp animal ipfum in natura extare puto.

DE LVCIO. RONDELETIVS*

N T E R fluuiatiles Lucium collocamus : quanuis non foldm iil fluminibus, Cedtd*
aminpaludibus,ftagnisSdlacUbttsuiuerecompet‘iatur, Eft igitur Lucius omnium
dulcium aquarum communis, quem cetaceis fluuiattlibus antedefcriptis(«wtssttirdi
nem tics/e jsisiarjfubiungimus, quia in magnitudinem infignem accrefeit.

Hariiim

De Lucio* Lib.IIII. 5*91

Marinus plane non eft,nec nifi raro in ipiis ttiaiTr flu» Liuij f?ura hac mflra ejhy m ad illius f^uem
uiorum oftijs repcritur,mfi aut luidarum ui,aitt fuo impd J^ndefmusdtdit imitationem ex^Tejja,
tu illuc feratur. Has ob caufas aliquando in oftijs Rhoda*
ni, ucl in ftagnis marinis capitur, fcd prorfus exuccus bC
infuauis,ac ueluti tabidus, nonalimenti quidem penuria;
nam ibidem pCrmulti pifces commode degunt, & pingue .V.w

icunt, fed quod in alienum loctim bC a natiuo diuerfum ul J lr\\J

trocompulfusfit. , , . . M ihW

Aufoniuspn'musexLatims,quodlciam,Lucqnomt«

IO ne ufus eft, dedu(So,ut opinor, a GraccO nomine tiSI Avx», p 1 1

quod Lupum iignificat : quia hic inter fluuiatiles fit uora*
riffimiis Kedaciffimus, quemadmodu inter marinos Lti»

. —.'>.>*-.«•******,*>».« a AaAafdr

0''

w

nus CUI Grxci a uoracitate nomen dederat. Suc

qui Sphyr^nam Lucium marinum uocet, quem Itali fpet
IO noiinTpet appellant. Sed SphyraenaS^ Lucius ualde a
fefc feiiinAi funtjUt ex capite de Sphyraena colligere licet.

Burdigalte Lucz nominatur, a Gallis Brocliet,uel ab alijs
BequetjUelBcchetjaroftro prominenteiBecenimlingua
noftra roftrum fignificat. Aulici noftri Lucium pede uno
IQ minorem Brocheton uocant:maiorem, Lanceron:qui pe
dum duum trium^ue eft magnitUdine,Brochct*

Eft igitur Lucius pifeis longus ad duum trium ue cu-
bitorUm magnitiidineattingens in magnis Jacubus GaU
lix dC Germanix:quadrato fere dorfo dC perpetuo arqua»
li, donec ad poftremas pinnas uentum lit:aliquado tamen
uentre diftento SC prominentiore quum pinguiorfa«ftus
cft.quodetiam aliquandolchthyopolarum impoftura ac*
cidic: qui pifeium qUorundam uentrem herbis infarcien»
tes, algam dC uiles aiias herbulas carius uenduntjquam pi
Jo fces ipfoSjquod Rom^ fieri deprehendi. Cauda eft breui,
capite quadrato, ftriatOjforaminibus paruis excauato.Ro
ftrum anferino roftro non abfimile eibmaxilla inferior fu
periore logior^dC cochlearismodo excauata. Dentes mul
toshabetuariomodo difpofttos. nam in maxillte inferio*
ris anteriore parte dentes parui funt, in os recurui : in fu*
periore maxilla nulli funt. quia cum ea latior fit, detes ex*
tra os prominentes, 6C inferioribus non occurrentes inu*
tiles forent.Horum igitur loco natura duos dentium crdi
nes palato infixit. Oculi colorisaureifuntaemuli, anteis
40 duo funt foramina in unicam cauitatem coeuntia-Corpus
fquamis tegit paruis tenuibus^ adeo , ut ps carere iiidea»
tur, Si cum ijs coquatur; 6i inter edendu, fi paruus fit Lu*
cius, negliganmr.finmaior, duriores 8i euidentioresabij*
ciuntur. Corpori maculae quaedam arperl^funt. Venter
candidus eft : dorfum nigricatuel iiuefcit : latera argentea
funCjin magnis Si fenioribus aurea.Pinnis natatquatuor,
du» funt adbranchiarum ima : qui pinnarum fitus eft flu*
uiatilibiis pifeibus comums,ut facilius in aqua fufpendan
tur dC efferanf.contra altius fitx funt eaedem pinnae in ma*

^o.rinis.quia dulcis aqua tenuioreft Si liquidior, marina craf
iior Si fpifsior.obid haec podus magis fuftinet, illa minus.

Inferiore uentris loco dus alix funt magnae tialidae. In
dorfo nulla eft:fed non procul a cauda duae funt, una fupe

rior,altcra{nferior,Supcrioraureaeft, nigris maculis no* ^

tata. Cauda in duas pinnas definit fimiliter picftas. Linea medium corpus dirimens uix cernitur,
quia ex minutis puniris conftat.Intcrna omnia corporis figuram iequuntur.Etenim oblonga fi*
mulji funt fone, non fimul legendum^ ) maxime ucntriculiis pinguitudine obdutfius , cuius permult»
funtappendices:in quibus chylus confetftus feriiaturjne ob gulae laxitatem facile reijciatur.Inte*
ftina tribus langis conuolutionibus confiant. Hepar uentriculum amplecfticur, in quo uefica eft
6q fdle uirididiftenta, in fuffi-ifionibus Si oculorum maculis utili.

Carne eft dura, nec ualde glutinofa, fi in ftuuqs Si magnis lacubus alatur:rcd mali fucciSiglu*
tinofa/iinfiagnantibus aquis Si paltiftribus degat.De quo Aufonius in Mofella:

s

^e[criptio»

A

(C)

s

A

OxyrynchiK.

A

Sihm.

Oxyrynchui,

HacreUa.

t[ox*

^p2 DeAquatilibus.

Lucius obfcuras ulua,ccEno^lacunas
Obfidet.hic nullos menfarum IciStis ad ufiis
Feruetfuiuofis olido nidore popinis.

In pifcinis etiam cum T incis & Cyprinis includuntur Lucij. hi omnes pro loci Sfuiflus ra<
tione, uel meliore uel deteriore funt fucco. Galli magnos Lucios & in puris aquis educatos ual-
de c6mendant,alios item pifees dtirx carnisteoscp rident qui ut carnes.ita pifces afieruant, uttei
neriores rcddantur.Qua in reuehementer errant, qtij enim dura difficilius concoquuntur quam
molliaiquatintelligo tenera 8C friabilia.non humore nimio 5C fuperuacanco diffluentia.

Ofla maxillarum a quibiildam in medicamentis ufiirpantur ulla, in cinerem &in puluereni
redacfia.Drachmat pondere ad calculos renum cominuendos ualere creduntur, non alia opinor 1«
ratione, quam calculum in meatibus urinae morantem deorfum pellendo , uel pituitam qtia cal.
culusretineturabfumendo.Itacpadueficacalculum nihil prodcfl. Alq ex qfdem maxillis cine.
rem mentula? ulceribus afpergunt ad exficcandum , quod efficacius prstftant faliti Lucij olTa ut
fpodij uice elTe pofsint, quemadmodum &£ Siluri faliti olla, ’

DE EODEMj BEELOHIVS.

Qiiantum fallantur,qui Lucis Lupum efle putant, in Labrace ac Sphyraina diximus. Nam
5C Gr*ci qui V enetis feruiunt, Sphyratnam Luezium marina nominantiqui tierd 7 urrisfubij»
ciuntur,T tircies uocant. Minores Lucij in Anglia Pife t ciim autem adoleuerint, Tiut} uocam u
tur.Gregalis non ell LuciusiSf quanquam nuper editus iit, tamen nunquam nifi foliis cuagamr,
Solertis efi in comparando fibi uiiftu naturae pifeis. fiquidem flans conti a fluentis aqira raptum,
quoties ranam uel aliud quidpiam delabi aut moueriaduertit,illucfefe protinus emittit, atep eia.
culatur in praedaiunde Galli Lanzonuel Lanceren uocant. Alij ab eius ore pr^gtandi Becque.
tumtalij quod oblongo fit corpore ut ueru,Brochetum dicunt.

Angli pingues admodum Lucios habent ac magnos. Omnesautem Lucij tereti atqjoblon.
go funi corpore,rapite in acutum protenfo.albo, ac liuido, aut etiam fubnigro : Squamis patuis,
hiatu gramiiidcntibus caninis,longis & tranfparentibus.in gyru per maxillas inflexisibranchijs
utrinq!quaternis,caudabifurca.quatuorfubuentrcpinnashabcnt:duascaudsuidnas,quaEin.
ter fe mutuo opponuntur ad pinnarum teli effigiem. Hepar illis'efl pallidum, per ucntremadla.;»
tus fiomachi porre<flum;a cuius lobo fel porraceum in grandi uafculo pcndetilien flib retiolutio.
ne fiomachi, ad quem fibra cx felle demittittir.Tres tantum reuolutiones inteflinorCi habet, apo«
phyfes nullas. Cor magis turbinaium, quam trigonum. Cacterri inter Italicos & Gallicos hoceft
dif.riminis , quod Gallici in longum prorenduntur, funt^ delicatiores ; Italici uerd uentrefiint
prominente, &■ corporis ueluti truncata mole atep iniatum exporretfla,

Cjterum an fit Oxyrynchus Strabonis, quem Niliaci pifcatores facrum habent, id oiilit C0n<
trouerfuin ell.

COROELARIVM.

Lucij nomine ex idoneis feriptoribus primus & fblus ( quod fciam ) Atifonius ufus efl. Au. 49
thor de naturis rerum & fecutus eum Albertus, lucium 8d lupum aquatilem nominarunt, Lu.
cius ubiqt ftagnis ac lactibus frcqueniifsime reperiturinufqua mari, qua una ratione qui cum aiw
tiquitus lupum fuiireexiflimanqmanifellecouincuntur, louius. Lu. ium fl. longe a lupo tie.
terum differre , contra Simonem Genuenfem Francifeum Philciphum , Maflarius docet; K
Lupi hifloriam moxfiibrjciendam confideranti, dubtj hac in re nihil relinquetur. Eruditus
quidam nuper filurumclTe puiauiticuius opinionem Rondeletius in Siluro refellit. Bellonius
in Singularibus lucium inNiio frequentem elTefcribitieundemcnuideriuerertim oxyrynchuni,
Nili quidem oxyrynchum carniuorum fuiffe in o. elemento confirmabimus. Macrcllapifris
quidam apud inferiores Germanosuocatur,(iw»tmeetM»i Gallu mto-.twlcio an de fiuuutiltpiju-.nm
jcomhrumpijcetn marinum Galli %Jaquereau uocant, Angli %iacrel) qucmCarolus FiguIusLuciutll Auf»
fonfj efrefufpiraiur:&i Lupum ueterum quemnoflri ,^ccf)r,Galli brochetum appellant: urraijl
opinione plurimum deceptus, Sequitur eum Adamus Lonicerus quocjjiquoniam lucius Aufo.
nij Ullis fit pifi is.brochetus uerd maxime inter oihes nobilis. Atqui regionibus diuerfis eiuto
pifeis no eandem efle bonitatemiatitfi eadem effeqmeliorcs tamen pifces alibi deefrc,alibiata'>«
darcidcniqs temporum &' atatiim iudicia uariare, cogitare illi debuerant. Lucium ergo (infln"
Lonicerus ) putamus efle Macrellam iiulgd didla, Germanice cin (iDucrell , per antiphrafc»'*
delic er, quod lucem fugiat. Confirmat etiam hoc quod ferunt Macrellam in aquarum funtlUjUii*
quam fugiente luce, dehtcfcerc : unde nodlu cum face pifcatores adnatiigant, quam confpidtu*
Macrclla.uclut attonita flupet SC capif.Editur hiepifeis toflus potifsimri igni, unde Germani
13:atfljcb eu uocant, Hatc Lonicerus. Efoce Plinij quem maximu in Rheno pifceeffe tradit,!*
Juciu efle non defumcoiedlurtc, quas in E.clemenio retuli, pagina 458, na fi qui alij etia maiores
in Rheno reperiunf.ij Rheno proprij non funt cu e mari afeendat, ut falmo Si fliirio, f Lucium

DeLucio. Lib.IIII. 593^

MiLuzzo nuncupant. Hifpani Sollo. Galli ( inquit Gillius ) qui accolunt Lygerim &: Se.

Duanam Brochctum appellant:prouincia Narbonenfis Luciun. Br6chet Gallicum nome fa.

Aum conticio a brocheqiiod eis uCrU iighificatmndc diminutiuum brochetcejqudd os acumina,
tum hi pifAs habeant, unde « oxyrynchi putantur, Noftri appellant, &: difFerendam

a locis taciuntteoru enim qui in lacu degunt, alios qui circa harundines uerfantut, 5totl5Cc{)t uo.
citant alios qiii in altiori gurgite, Sccl)c4)t. In Albi, alij a Martio menfe (K>ei!5ertt)^4)t itocan.
turtalh poft pafcha,^refli be^t,id eft,magniluctj. Circa Coloriia uiitatu eft rionie ScjjtltttJtt,

prominentema & culices Ger

mani ©dtiwctcn nominant a promufcide longiuicula. Argehtinac lucios minores SC eodem

Io annonatos,4^utlmtf3ppellant:quod nomen percis fluuiat. patuis noftri attribuunt. Apud

° Anzlos Lucij maximi l_ucca dicuntur:medtj,pttc6 ; minimi,pictcUe6i Angli Lucium pi.

fcem Lufitanica uoce Picque nuncupant. Amatus, Angli plericp fcribunt 4 Pyte : quod ad
Gallicum Bequet accedit, a roftro fadium,ac fi roftricem dicas. ^ Polonicum eius nomen Sczu
kauelStzuka. Bohemicum Sfcika, . , ,

Lucio caret Hifpania uniuerfa. Amatus Lufitanus. Thrafymenus lacus initalia huius gc 1

neris piices ( inquit louius ) longe maximos atcp optimos nutrit, bicubitalem enim aliquado ex=
celTere magnitudinem. Poft Thrafymenios e Cymino ( qui hodie Rufilloni lacus dicitur, fuit is
uicus antiquitus rus Syllanum ) laudatiores Romae habentur.nam quos pratbet Bracciani lacus,
qui olim Sabatinus fuit,& fapore K magnitudine funt inferiores. In Germania pafsim abun.

10 danttprtecipue in HeIuetijs,quora regio amnes &C lacus multos magnoscp habet. Mediocres

ab Odera flumine multis plauftris euehi audio. Simon Paulus Suerinenfis in lacU alluente
Suerinumnon procul Oceano Germanico, cum alijs piicibus lupos {luctos autem intellighe utde*
f»r)capi ait. Si fluuialis aqua K alimentum lucio abunde fuppetat, progreffu temporis inion
gitudinem maximam eualefcit, Author de nat.rer. Argentinacanno Chriftiano H.fl.XLrlli.

lucius in Illo amne captus cft,qui libras ( fedecim unciarum puto ) i6.appendit:iecur autem eius
uncias tredecim cum dimidia. Sphyrtenam aliqui lucium marinu uocant, a fimilitudine qua.

dam.alii turdi genus quoddam,undecimum Rondeletij , aut ei perfimile : que pifeem Bellonius
Hepatum faciufed illi Lucij mar.nomen minus conucnit. ^ In Oceano Germanico circa Boruf.
fiam,pifcis quidam marinus Sunj uocatur,liicio fere iimilis,magnitudine,figura, fquamulis, ut
jo ferunt. Audio fid pifcem.qui a Rheno denominatur in mari,iKbemflfc{>, ( afellorum generis,
ni fallor, luna ex parte falmonem,alrcralucium referre. ^ Lucium a lucendo Bellonius ditSum
arbitratur C ut ipfe mihi retulit ) quod ficcatus nocfte luceat, Roftrum habetlongum, &C ridlum
magnum, Albertus. Etalibi,Osmagnum,a; ualdefciiTum, inftarqttadrupeduquorundam.

Os latum K dentes acutiisimos,Obfcurus. In cerebro lapidem cryftallo fimile gerit, fed hoc
cum atuum in longum duxerit, Author de nat.rerum. Ego in capite lucij etiam parui lapillos
geminos candidos reperi, Ofsium feu fpinarum in capite eius format diuerfe rCpefiUntur : u»
nam uulgd cruci coparanf.aliam lancetenres alias clauis feu paxillis, pafsionis Dominiese inftru.
mentis. In quibufdam ( fifiihuf ) no apparet aliquid fimilelinguat omnino ! fed locus inuenitur
lenis, continuusteo quod guftus animalium no eft in lingua,fed in tota oris interioris fuperficie:

.po & talis pifeis eft apudnos lucius,qui fauces fuperiores habet plenas dentibus, Albertus. Den.
tes habet acutos diuerfarum acierum, Idem, Soli equidem lucio pifeium qui apud nos capiun
tur, branchiarum exortus fpinofos ac dentatos eflfe puto. Branchis qusdam funt diuaricatj 8£
extenfs a corpore pifcis,ut lucij falmonis.Lucius quide paucas habecbranchias, 5C operimen
tum earum ofleum, Albertus. Sunt qui uentriculos tres eis attribuant. Felliscoloreuiridt
fubluteus efttfolliculus ecoeruleo uiridis apparet. eft aute meatus a fellea uefica longo dutftu ( ad
fex digitos forte) per inteftina extenfus. ^ Minores lucij colore elegantiores, magis^uirides
funt. ^ Nuite pulpis earum fpinute intercurfant, ut alijs fluuiatilium plerifcp.

Luciusfta^na.paludeSjfluiiiosincolit.Gillius, Lucius ubicpftagnis ac lacubus cum tincis c
freqiientifsimereperitur,nufquammari.Aufoniusquo(^ lucium nominat cum tinca, louius. Vii.

fo Lucius obfcuras ulua ccenocp lacunas Obfidet, Aufonius. In lactibus noftris alij ad ripas in. cibm a- uorai
ter harundines, alij in alto degunt, unde & denominant, tjforpctpt/ ©CC{)c4>L Differunt pi>

lires plurimum fecundum loca, in quibus uerfantur. omnes enim iaxatiles pinguiores funt, SC fa.
niores {Janum Alhmi cetas & jsro Jano & projaluhri accept.ucra^ftgmjicatio htc conuenit ; ) ut truta,lucius,
thymallus , Albertus. Stomachum {uemricuium )hahet ita continuatum gutturi, utaliquando
eum eijciat auiditate glutiendi pifcem.quos autem ceperit pifces, capite introrfum uerfo digerit;

&aIiquando parii feipfobreuioreglutitpifcem;& tunc capite introrfum uerfo, 8if aliquanta par.

te extra os dependente,paulatim digerir,attrahit^ partes piftris iectindum longitudinem , donec
totum digeflerit, Albertus. Tanta auiditatis eft,ut pifccm.qucm totum quantitas eius deglu.

tirenon fuftinet.dimidiu incorporet, Obfctrrus. Cibus eius funt piices, 6d quicquid ranarum
io more repit. Pifeem ad magnitudinem prope fui comedit: nam ubi uitffufubegeriqcaput primum
ote deuorattquo digefto,paulatim addit feqtientia,doncc totum confumat, Author de nat. rer.

Lucius uoraciisimus { inquit Rondeletius in Siluro ) dentibus acuus, longis , firmis^ armatus

Dd j

5*94 DeAquatilibus*

£ft,quctn uere dicere poflemus in animalia graflari. Cuius rei excmpfe proferam. Narrauitmiii
uir fide digriirsimusjuidifle ie mulaE,quam iter faciens in Rhodanum potatum duxerat, labru '
inferius alucio dentibus apprehenfum, cuius demorfu cruciatam & territam inde fugiire;& cr"'
bra capitis quaflatione luciUm in terram deiecilTe , quem ille palpitantem 6c in aquam teire co!
nantem cepit, domum^ tulit. Certum eft feles paruos & canes in uiuaria luciorum cohieflos ab
tjs deuorari. Cracouieufis quidam P olonus nuper nobis retulit , anferis pullos duos in uentre
lucij a fe uifoslSi huius generis pifcem aliquando pedem ancilla; in pifeina apprehcdilTe, Aoud
nos etiam fulicain uentriculo lucij reperta eft; Pifces minores deuorat.uefcitur etiam uenmo.
fis, ut bufonibus &lhuiufmodijObfcurus. Si quando pifee alpera fquama; Si acutae fpina in'
uenerit,( fcut eft perca, Albertus:) hunc apprehenfo capite uorat.nam fi per caudam arripuerit'
gluurenonpotefttficenim&fquamac&fpina in aduerfum rigentes impediunt, Authordenjt* ™
rerum, Ego tamen uidi dC confidet aui j quod cum piftem ( percam nimirum ) capit, primum in ore
pertranfuerfumdmtibus perforatum diu portat. Si denitp mortuum glutit, Albertus. Petea
fquamis Sihxanc\ir\sOmm6pinni!iorfi) aiperrimis armata eirefiftit, ne dentibus eius ptaedaflat
Obfcurus. Sunt qui percam pifcem lucij focium efle aiunt : ex eo forte id fulpicati, quod peri

cae,praefcrrim maiores,illa:fc circa lucios degantanon quod eisfaucat, fed quia nocereno poteft'
Pifeibus uefcitur,Sil ne fuo quidem generi parcit, ( cum pafius aliunde non fuppetit, ) Albertus*
Hinc ucrficulus ille Arnoldo Villanouano citatus Cxauthore incerto, Lucius eft pileis rex &tv
rannus aquarum. Pari quoq; generis fui parcere recufat, uel ob naturalem crudelitatem tuel
quiaauidus eft cibi.rapinte^ impatiens. Nam & propria femina perfequiturubipifdsformjfu.ia
fceperint.Author denaorerum. Animalia eiufdem fpeciei non funt cibi animalibus futcfpe-

ciei.quibufdam aquatilibus exceptis qua; uorantindiuiduafuafpeciei, ut lucius ecal/aidgenus'

ev tAiKu ii^yvrr ujjTiie, S^^c^ukitAtKiuj ^ Heiiodus in Operibus. Lucium

Germani inter iocularia pifeium cognomenta, prxdonem appellant : ijiem tftubet.

Trutte &lucij dum pifces ab ima aqua ad fummam perfequunf, nimio celeritatis impetualiquan
matm. do fupra aquam efferuntur,ut uel in fcaphas interdum incidant, f Lucius uelox eft natatu, Ar.

noldus V illanou. Dicat aliqui eum per flumina afeendere dulcioris aquK dcfiderio,qua tam

to (emper eftdulciorjquanto fonti propior,Incerms. Albertus fccminam lucij tantunijcumoua
Venter eorum ipargit, fontes uerfus aicendere prodit. ^ Lucium Britanni ligneis uiuarrjs innatantem uendut; jd
eperm tinear uentrem^ illis ultro cultris aperiunt ad oftentandam eorum pinguedinem, qutc plagis excriniii
'utm “ ““ afpedlu fuminis allidantur ; nccp refutati prepterea comoriun Wr. Coeunt enim

protinus patentia uulnera tincarum contacSutqudd earum tenaci illuuie, ueluti glutinofo medi,
camine folidentur, louius. Mirum eft illud quod a tot audiui uiris , ut impudentius fuerlttot
teftibus mendacium non credere, quam ueritatem aduerfus eorum autoritatem tueri ; Lucium
fciffb uentre oftendendi lacftcs caufa,inde confuto,at(J inter tincas in uiuarijs repofito,fanarihu.
more earum, dum fe illis lucius uentre affricat. Hoc tame caufam habet manifeftam , cum uifeera
non fint oblmfa,&i humor ipfe glutinofus iit, acr^ ad corruptionem minime paratus, nec (cioan
in Italia experienti hoc fit fucceflrurum,Cardanus. Audiui Si ipfe ab oculato tefte, fieri hocfo.

Iere apud Anglos, uentrem lucij dico ad duos aut amplius digitos refeindi : dd fi emptorem non+*
Inueniat, pifee uulnere confuto.reddi uiuario, in quo tinem infint. f Et forte cognatio quadam
Generatio, lueqs eft cum tincis.fiquidem lucios ( inquit Cardanus) e tincarum femine generari creditum efl

amicitiamm inter illos Intercedere. Certum eft ucre lucios in piicinis ex alieno femine generari,
quod necp foli,ne(p fati.fponte procreentur in eis,Cardanus. Tincae & lucij fidablip ietaineSC
ex femine gcnerantur.nam in pifcinls non fati inueniuntur.Idcm, Luciorum oua uiuarijs itt.
miffa facile prouenire putant.nam fi uel ardea lucij oua deuorarit, & de arbore in pifeina aliqua
excreueritjlucios inde prouenire creditur. Fmmina lucij cum oua fpargit multS ad originem

aquarum afccndit propter dulcedinem aquarum, quae conuenit ouis imperfecSis : qum in aquam
proiedla incrementum debent accipere, Albertus. Paritura quo longius poteft a loco fuo, ubi

morari confueuit,afcendit:ne oua pateant praedae fobolisfuae,(a!ioruluciorB,)Auihordenatur,f4
rerum. Lucij ut primum ex ouo editi funt,fufcepti intra branchias certoru pifeiu, ( utfuntmu;
rileguli, ©cvcltt Germanis didli : 8C PlocenfiGufteri, VEelangi, Si qui a rubore oculorumde.
nominantur TlotrtU^Ctt ) fouentur.quamobre etiam tales non comedunt, nec lardunf, nenuirin

malam referantgfatiam,ChriftophorusEncelius. Videin Anguilltc Corollario c. Mihi qu/dn»

uerifimile hoc non fitiut neqj hoc, quod aliqui putantjanguillas e luciorum femine oririaquodp
in locis ubi oua fua fparferint fiepius anguilla; minutae reperiantur. In Albi fluuio lucij nitnfe
Martio ouis abundant,a:pariunt.apud nos & in Acronio lacu menfe Aprili oua fpargert/Ki.
piunt,pergunt^ per duosrocnfes. Morbus etiam peftilens lucios aliquando inuadit,6;iub'f
cula quadam ia tis magna lateribus innalcuntur;unde plurimi pereunt. Si fi in pifeina aliqua con
clufi fuerint, plericp omnes.

P • *h fur generis piices, abunde dixiinus in C. Sod5

aiunt efle tinc^, aliqui etiam perc^,&ialijs quibuldam tum amicum efle, tum parcere; Ut ibidem

dWum

diflum eft.alij uefo percam, fi cauda ipfam arripuerit, ab eo uorari aiunt. Cernua flUuiatilis d
Bellonio dida, lucio caudamobiiertit.Si: pinnas erigit,ne pofsit deuorari, Brema pifeis eft flU
uialis qui cum uidet fibi lucium imminere,declinat ad cosnofa,aquarum Iimpiditate a tergo pet.
turbans Alexander quidam obfcurus. f Cancer (Aftacus) fluuiatilis, ut referunt periti pifcato>
tes etiam ingurguftia adlucium acccdit,8C arrodit eum, Albertus.

Lucium in noftro lacu capi uendt^ non licet, qui non digitos fedecim mediberes magnitudi. g
ne l in Bauaria quatuordecim ) aequet. Poena etiam ijs coniiituta eft, qui lucium hamo ceperint,
dcachmte fere quaiuor cum dimidia. Interdidlum edi quocp ne quis a medio Aprilis ufep ad fi*
nem Maij, retium genere ullo ( xedet fiecbt btlren / tlo<b bccfil tic^e ) alijs'ue inftrumetis lucium
Io capere aufit.pcena eli,argenti Marea dimidia. Capitis fuppliciB olim illis erat decreta, qui lucios
iullo minores, alioscp pifces prohibitos retibus ab harundinibus denominatis ( mit IKoJjiiclen )
sliisffl inilrumentis cepiirent,nec rCddidiffent aquse.fed mitigata eft poena, & ad cbmune (drach
marum fere quatuot cum dimidia,puto ) rcuocata. Genus retis "iPyt tfurn appellant noftrt i

laxitaiemacularum,quoluctos & percas pifcantur in lacii,duobustrahentibus:K miniftroinna
uiculafequente ; idquod afine Maij uftp ad diut Martini diem cohcelTum eft. Sunt qui lineae
hamos quatuor acutos annedant.K linea raptim furfum attratfta lucij,quem ftantem,id eft in lo*
co manentem obferuarint,(manere aute aliquando per horam fere folent,) uentre configant,ca>
piant^. Sunt qui gobiones fluuiatiles hamis inferant ad inefeados lucios. Apud Anglos ca
piunf ranis SC pifciculis quos Blecas nominant,affixis hamo, trahendo fune per ripa, non ftatint
lo aute extrahunt, fed iam defatigati. Placetis relidlis ab exprefsione feminum pdpaueris ad olei
urum,aliqui ad pifces ftiipore ita indudo capiendis utimf.Omne aut genus pifeium eas deguftat;
cyprino 8C liicio tantum exceptisiut pluribus fcrtpfi in Cyprino E. f Si quando nafta, cui inclua
fus fiierit,ex aqua leuata lucem dici uiderit lucius,rard ucl nunquam accidit ut poftea diutius re*
maneatifedqutefira fibi uia euadit,ObfcurUs. f Lucij fariguis in Soleiiccatus & tritus,uino albo
iniC(Sus,tubcllum fubitb facit,Ex libro manufcriptb.

Lucius Aufonij tempore nullo in precio fuit,hunc Inter lautos fluuiatiles cenfetur,Gillius. j
Hic nullos menfarum ledus ad ufus, Feruct fumofis olido nidore popinis, Aufonius de lucio.
Lucij plebeia inter obfonia cenfentirf : ita ut nunquam, nifi in fumma marmorum penuria, ficut
aliquando accidit pifcartohc tempeftafibus fublata,iri menfam uchiarit:K id tum etiam ad hone*

Jo flandum potius patinam, ut dicunt; quam ad conuiuas eo edulio conciliandos. Dicebat Pogius
Lucio, etiam ex Cymino lacu, SC ei quidem pratpingui, nullam uiiqua inefle grariam,nifi quum
Iblus in maxima conuiuarum inedia ptandijs appbneretur,Iouius. In quibus Italiae aquis ma-
gis minus^ue laudati ftnt lucij,cx eodem loUio relatum eft fUpra in B. Luciu Belgae omni tem*
pore uiuum uenditanqlouius. Et moxtHic pifeis admodum falubris omnium medicorum iu

dicio putatur, Caterum ab infulfa qlladam pulparum ficcitate nullam uftquam in optimatu men?

Iis laudem uel comendationem adeptus eftftta ut ij noftratcs lucij cutn Gallicis dignitate minime
fint comparandilSf te tuos^ couiitas lautifsime Ludouice aliquando deceperintiqtmm obfona*
tores Galli incomperto adhuc agreftiillorttm fapore dum emerent,fola proceritatis fpecic duce*
rentur.non enim maximi femper Optimi.narn in omni genere pifeium media tEtas,qujnondum
^0 fummam magnitudinem impleuitCornelij Celfiautoritatecomendatur. Anguilla aetate pro»
ueffior,falubrior eft minorc,ut quidam uolunt ; lucij & peteae, contra, ArnolduS. Lucij parui
delicatifsimi habentur circa Argentinam, menfe lulio. Cauda Sf pars pofteribrinhoc pifce
prarfettur. ^ Lucij etiam in Germania alicubi fetis preciofi funt,ut circa Bafilcam,non minus
trmae, apud nos uiliores, ^ Inter piftes dulcis aqutc confideratis pracdidlis conditionibus, perca
£c lucius mediocris primu gradu bonitatis obtinent,modb fint pingues : deinde uendofia, tertio
lopfa.Et quanUis carpa fit fquamofior praedieftis, carne non adeo albam, friabile & fubtile habet;
ficlitlucius&; perca, &:fepius repetitur in ftagnis, Arnoldus Villanou. ^lulio menfe optimus
exiftimatunapud nos etia Otftobri.atate proueflior omni tempore probat, praeter^ ca oua fpar
git:id quod facere incipit Aprili menfe, & pergit ad duos menfes. Mas ( ut in catteris etia ) foemi*
yo nx praefertur, V&zsfiKaxAesintiiinn^uisfaxiifis&fimmhm digum) pinguiores & feniores (/i*
lubrioris hk & ipjis h caBiif amds melius ualere dicendum eji ) ftmtlut truta,thymal*

lus,luciiis, Albertus. Lucius quan^ uenenoiis interda ueicitur,ut bufonibus dC huiufmodi,Ee«
groiis tamen falubris efle dicitur,Obfcurus.ego pifce illa qui uehenis uefeitut, eo prafertim tem
pOre,omnin6 noxiuputarim. Luciu pifce cortiendatinter feliibres,ut& truta Amatus Lufitaa
nus. Pifeis eft dursE carnis, Arnoldus, AlexanderBencditftus tepore peftis quocp comendat
ex pifcib.proceru lupu tu marina tu fliiutatile, (id eft luciu;) ciiifde em (inqllit) ftint nominis ate^
fimilitudinis. f Lucius pifeis eft filiibris,& carnis bontetimde cfus citis puerperis, eu reli^uora
fit interdicSus,conceditur, Adamus Loniccrus. f Pifeiu in tcntii uidlii Ufus efle, praecipue lucij;
temeli,carpionis:quodcp carnibus praeferant optimi pilees ad tenuem uieftu, Aloyiius Mundclla
6o docet Medicinalium Dialogo a.recft.4. particula y. Sed lucius, carpto, ( Benaci ) amplius forte

crafsius^ nutriunt,^ alij quidS fluuiatiles lacuftres^ pifets ac pifciculi, ut leucifci; alburni. Sic,
e HetSicis conceduntur pifces aqti* dtilcis fexatiles,utftriguli, lucij, temuIi,&ic.GayneriHSi

ypd De Aquatilibus.

Lucium fluuialem exenteratum elixabis»c6(So fquamam cum pelle auferes ; ac ex leucopha.
go aut alliato, aut finapio comcdes.Parun lucitim.fl uoles, aflato. Hic pifcis inter alios minus in!
faUibris habeturiPlatina lib.io.cap. J9. _ Etrurfus cap.6i.quod infcribiiur Pifces ingelu. Gelii
ex aqua,uino SC aceto fit : & quo diutius fer uetuf , multa aromata indi oportebit. Ex iure man*

( tincam ipje mxnam meat) aut lucij prapinguis, exenterati tantum, nec exquamati,optimum fietge
lu. Sed is pifcis lento igne, Si in tanta aqua ut uix tegatur, bene coquendus eft. Cofli &: exempti
pellem rurfiim in cacabum pones, ac ebulliat aliquandiu fines. Reliqua deinde qutein gelu cL
nium facienda diximus,obferuabis.Congelari ac cbnftringi tC reliqui pifccs,elixi prafertim.tam
marini quam fluuiales,hac conditura poterunt. ^ Lucij oua aliqui (Imiliter ut barbi, cholericam
pafsionem excitareaiunt.Platina tamen lib.8.cap,4i, tortam ex cammaris componens, lycidlc
lucium uocat ) oua adijeit. Vide in s. ^ Ex GregOrij Mangbldi libello Germanico : Laudat lu,
cius elixus,airus,8e frixus.Cum exenteratur Si ad elixandu praeparatur, felle eius fuperfieies to.
ta oblini debet.ut languine fuo Cyprintjs.uel cum reliquis inteftinis coquatur fel.Elixadus aqu*
feruidae immittatur, & fal affarini adijciatur.non amplius enim falis fibi atnahit quam conuenijt
Qiiod fiita elixarelibiierit.ut coeruleus in eo color eniteat,fic fecies ; Concides in tomos, &fan!
guinem diligenter ablues : deinde per horae dimidium aut amplius in acetum acre infufos fines
Tum aquam ( quae fit dupla ad acetum) in cacabo feruefacies,bene faliestSf cum iam fatis ferueq
pifcem una cum aceto aqux feruenti infundes, fif decoques quanta fitis eft. Ita pifcem plane cte.
ruleum,pUlchrS Si boni faporis habebis. ^ Lucius paruus rite paratus,cauda in os immiffa bu<
tyro in fartagine frigiturtSf in iure menfis infertur;qui cibus hodie noftris in delictjshabetur.Ius i*
autem hoc modo fit: Acetum,aqua,uinum,faccharum,modice miftentur, cum polline aromati.
co,ex caryophyllis fere, cinnamomo ac pipere aut zinzibere.haec omnium mifturapifcifijxo,bif
tyri parte cum eo relitSOjfuperinfunditurtSe tantum adhuc temporis coquitur quantum elixan.
do ouo fulRceret. f Baltafar Stendelius in opere Germanico artis Magiricae libro 4.delucijs fri
xis artocreas conficere docet; Sdrurfus ferculum quoddaminintegram lucij pellem denafla farj
ciminis inftar ingerendu m.&rurfuseodemlibrode lucijs frigidis apponendis ; decj ijfdem cum
lardo parandis. Habent Si Gallice conditi Magirices libri fuos apparatus, quostanquaracu*

riofos praetereo.

De luciorum uentriculis particulam aliqui clauis ( quos noftri picarum oculos uocant ) impo
nunt,8d tertio quocp dienouamtid^ ter repetunt, f Sunt qui cor lucij uiuum deglutiant, utfe. J.
brim depellant, Fel de lucijs paruis aliqui tuenda: ualetudinis gratia edunt. Nonnullilucio.
rum trium fella cruda aduerfus febres deu orant. Pro callionymi felle ad oculoru remedia, funt
MaxiUc er ofi qui lucij fel ufurpent ex eruditis, ^ Farina de lucij maxillis egregie liceat, quare 8i inueteratisul.

. ceribus infpergitur. Ad ficos ani;Maxillas luciorum inferiores , Si quse in capite gerit oficula

peculiaribus diftindia figuris, pariter cremabis fuper tefta uitreata. inde laeuigatum puluere ma*
rifeis infpcrges,Si linam.enta uulfa indes. fic biduo fanabis,Ex libro Germanico manuferipto.

Si fanguis e uulneribus nimium profluaqSd ut meliceria ( fic appellat a Celfo i.i6, humor ex net
uofis articulorum partibus uulneratis emanans,brte alibwnjfer ) fiftatur;aliqui componuntmes
dicamentum e bolo Armenia,ofsibus lucij,thure,maftichc,tormentilla,fulfure,oleo,8fc. Mai
xillte lucij puluis uel cinis ex uino potus urinam det efficacifsime, Alexader Benedidus. Man 4»
dibulat tolim in puluerem^ redadtc,fi aurei pondere cu uino fumantur, in ueflea Si renibus cab
culos frangere eonfueuerunqlouius. Inuenio in Germanicis quibufdam codicibus manuferi

ptis remedia quaedam compofita,quibus hte mandibula; adduntur : quorum unum in Afiacofiu
uiatili G.prtefcripfi. CalculumrenumcominuiqSfurinamprouocat mandibularum lucij (uel

ericij terreftris ) cinis e uino albo potus, Marianus fandus. Pifcis quidam uftus antidoto ne.
phriticteccicadismiiceturapud Nicolaum, interprete Fuchfio. ^ Offa faucium lucij adufia ali-
qui compofltis ad alba mulierum profiuuia medicametis addunnalij dentes eius tritos per feex<
hibent. ^ Ad pleuritin uel punduram laterum remedium experimento confians: OlTadefoIo
capite lucij, Sf folia ilicis aquifolia trita mixta^ dabis,Incertus. Ad fecundas pellendas (Ma-

xillarum lucij, facchari, ana unciam i.lapidis fpecularis, macis, ana unciam femis.Trita mifcc K P
propina,proderit,Ex libro manuferipto Germanico.modus exhibendi non exprimitur, uiden-
tur autem fufficere drachma bina. fl'Exeodem,ad pundionisfenfum,(pleur!tinforteintelligiy
in corporetVndenos oculos ( humores cryftallinos nimiru induratos ) luciorB tere, &cunipie
ca theriaca e uini cochleario bibetfi' morbus cum perfridione inuaferit; fin cum calore, exattro,
bene tedus fudato.hoc ter aut quater continue repetito, Si fanaberis. Apud Rolandumdia»'-
gum oeuli lucij adduntur medicamento contra morpheam albam, f Oua lucioru pifcaiorcstit*
ca Argentinam tanquam medicata abijciunttuidentur enim aque noxia ut barbi oua : fim/toif
cholericam afFedionem inducere. Sunt qui arida trita purgandi aluum caufa exhibeant f Eo.
rundem cinis mitigat doloresin locis pudendis, Incertus.

Morftim lucij non innoxium efle audio,8e agre fanari. it

Platina lucium pifcem lycum eriam , Si lycium appellat. Sed lycus nomen Grarcispropi-
fce rarifsimum eft,pro lucio quidem pifce nunqua ufurpatum. Blennos pifciculos Graci qui-

diun

G

VnUrUuliu.

Cor.

Fd.

fa capitis.

Ocuti.

Korfui Lucij.
H.a.

DcLumbricis mar. Lib.IIII. •ypy

, etiam eft lupo* Lycoftomum apuarum generis pifcicu!um,Foroiu=

je diorum familia Romar Luc^ cognomen cofenfu repudiauic,poftquam e duobus gentilibus prae»
ditis eo alter latrocinij,csdis alter conuiflus eft, Suetonius.

Temones in generofo equo cum aliorum animantum aliquot uirtutes requirunt, tum de lu. h,
(lucio) pifce uoracitatem 3^ exiliendi facultatem, loach.Camerarius. ^ Rufticus quidam iu*
rcconfulto lucium attulerat, ille refpondit,nunquam fe in iure Lucium fine T itio reperifieiinnu»
ens tincam quocp ab eo ( aut alium quempiam pifcefn ) afferri oportuiffe. Scarduam dat ut lu..
r/irmlueretur,qui uilialiquo dato, maiusfperat, Italicum prouerbium.

His feriptis a pifcatore quodam noftrate accepi, lucios in lacti noftro capi no raro quindecim
librarum : uendi fatpe drachmis feptem aut 0(3o etiam, percas quocp mediocris magnitudinis ab
eis uorari : Sf percas paruas hamo infixas , prx exteris fere pifciculis eos appetere. Parere circa
ta medium Marti) in Gryphio lacu, in noftro uerd circa finem Marti),

DE LVMBRICIS. SEV VERMIBVS

STAGNI JMARINI, RONDELETIVS*

E R M I V M cadeni genera m ftagnis proUertmnt, quse in mari, a marinis hori diuerfa, A

fed inter ftagm uermes frequentior eft longus lumbricus , qs qui in corpore humano
procreantur fimiiis, fcd breiiior, fi modo uerum eft lumbricos quofdam ad ternum cii» b
biiorum magnitudinem aliquando peruenifle. Lumbrici ftagni binum cubitoru mag*
nicudinem non fuperant: pollicis fumcrafsitudinej nullas partes diferetas habent* Dicas eftein*
teftinum tenue arena plenum.

In redandis-doloribus terreftribusnon cedunt, fi prius arena expurgati 8C in oleo amygdali» (j
. - no coifti artuum doloribus adhibeantur uel tepide in aurem dolentem immittantur»

^ a d- *

A menfis omnino rerjei debent.

DE eisdem, BELLONIVS*

Lumbricus marinus, tefreftrx maior, ftabulatur inlittore intra arenam, atep in co potifsimunt c

traiTtUjquem aeftus alti maris contegit ; unde interdum difcedens liccum relinquit. Pifeatoribus
ad efcam plurimum conferttquem dum confe(ftantur a recrementis, qu^ more terreftris fuper a» (B)
renarelinquit,agnorcunt:quae quo loco perceperint, eo pala ferrea impacfta lumbricos e profun»
do extrahere ro!ent,quos caniftris in ufum diligenter adferuant. His natura ad cxcauandam hu»
mum mucorem in anteriore parte dedit, quem humi applicant : ex quo cum impetu fpongiofum
quidpiam egerit, quod euomuifte uidetur : paulatimep in arenam rubingrefilis, iterum in corpus
regerit, quoad fe totum arena contexerit, quod idem terreftri lumbrico accidere folec.

Vtrife^ tranfuerfi branchi ( circuli ) per ambitum infunt, quibus coram corporis molem cotra? #
hunt attj extendunt, ut expedali longitudine breuiTsimi, A' fere orbiculares euadant. V erum ma
rinus lumbricus reres eft,pcdemlongus,digitum craftus,uircoftisadmodum:croceum colorem
fundens, quo naues inficiuntur,qui etiam triduum perdurat. Villos in articulationibus pro pin» e
m's habet. Arena &: limo uefeitur.

LVMBRfcos ftuiiiatiles Alexander Beneditftus Lampetras nominatide quibus inter Mn*
ftelas agetur.

E V N A pifcis.uidein Orthragorifeo.

T98

DcAquadIibus.

DE LVPO. RONDELETIVS.

Icon ^nor-jitMitarii Lupi & lanati eJl:poJlerioruarij & minoris*

ii

A B p A s piTcis a Gr^cis didtUra^tii a Latmis lupus.Hodie a Rbhianis MpaiTo &^fpigo»
la. A Liguribus louuazzo.A Venetis uarolo. A folisHetrufcis araneOjab Hirpanislua
po. A Gallis lubin pro lupin a Iiipo, A^iid nos pro xtatc nomentlationem habet.minor j®
enini lupairon,quafi' paruumlupum dicas, utapud Graecos maior loupuoca^

turXupi uerd tiomen a uoracitate pofuerunt Latmf,non quod a Graecis Aux©-, fed a ui 8^

uoracitate dicat.Achenaeus: Nominatus eft hk^<}ctj'^Krlwh«S^oTH'rce*bC Suidas: ‘rii/ifi

jTiTrcjxToajc/lflTJ co/Ttf) TTO »(9« «Sgoai? 1(9« Aaff oiff *» tAihftd^ }(St'7te7riv<i ^ eStp 1(9« «T^ia-Kvm^

Ideo appellatus eft AaSj'«|,quia illi hiat os,&r repente accum impetu uoracitate^ efcam deuorat,
qua de caufa facile capitur.

B Luporu duo uidentuir efle genera. Alitis enim uanuseft,teftc Columella, id eft,cuius dorfum
tib.s. cap.17. ex albo caeruleum eft,uenter candidus, nigris maculis coniperfus. Alius fine maculis, qui appei*
(C) latur laneiiSjfiue lanatus a candore mollitia^ carniSjauthore Plinio Iib.9.Cap.i7. Vterc^inmari,
marinis ftagniSjfluuioriim oftrjs,8^ fiuuijs reperitur,non quod in fluuijs nafcatur,fedqudd ema^#
ri marinis'ue ftagnis fluuios fubeat.

Eft igitur lupus pifeis marinuSjmagnuSjfpiftirSjfquamis tecftusmedijs, ferratisicapite oblon*
go, magno oris ricflu 5C hiatu, fine dentibus,uel quia ob oris magnitudinem facile prtedam deuo»
retjUel quod ita noluerit natura, ut illi pifeibus^ reliquis conlulcret.Si enim os dentibus armatw
foretjUix pifces eius impetum effugerent, ipfe^ prx infatiabili uoraridi cupiditate interiretDen
tium autem loco offa habet afpera in palato, Iingiiam offeam adharrentem. Operculum bran^
neUpidibusin chiarum offeumjferratum.Branchias quaternas.OcUlos magnos. Lapides in capitc:quaproprer
capitcpifciu. lupum in ijs numerat Ariftoteles,qui a frigore infeftantur, Ob lapides enim a frigore cogelantut
Ub.s.dfhiji. ^ moriuntur.cui aliam ratione addere poffumustquod lupi in fublimi natent, eo^ magis frigo*
amma.cap.17. J.J-J f opportuni fint,maxime feniores.Qua de caufa frigoris ui mortuos %)e in noftris ftagf»
nis reperiunt pifcatorcs.Qiii uerd in imis dC abditis gurgitibus hyerae latent,minus a frigorelat*
duntur,nec hyememoriuntur,etiamfi' lapides habeant in ccrebrOjUtfoleac, pafferes,afel]i,cora»
cini,fcari,lati,umbr3e,hepati.Lupus uenrriculb eft Iongo,raagno, cum aliquot appcndidbus,/a*
tis inteftinis dC in gyros contortis, pinguedine obdutftis.SpIene magnOjrubefcente.Hepatem^^^
no, in quo uefica fel uiride continens. Locus eft fub fpina dorfi mulco aere plenus. Ad brandiius
in ucntrepinncebins fune. In dorfo acuti 3^ inaequales aculei, tenui membrana colligati, Ou»
dam uerfus pinna alia aculeo unico innixa, tribus uerd ea qutc eft a podice ad caudam. Caiicla ia
pinnam unicam dcfinit.Linea a capite ad caudam ducitur, Qui minor eft, iniperfas nigras

c

Arijlat.lib.f.

deh^.cap.s.

las liabet, quibus caret maior:(/co» maioris etiam no maculas, Jedpun^apaucanigraoftendit.) Quiiaiaa*
ri degit, dorfo eft cx c^ruleo candido, qui uerd in oftijs fluminum, totus fere candidus eft.

Lupus carne uefcirur,nonimquam aIga*,Iiito:&fquiilis,quae deuoratae aculeo quem in fron*
te geftant lupum interficiunt. Bis anno parit, maxime ubi amnes in mare influunt, praefertim in
ftagnis noftris.

De Lupo. Lib.IIlL

Ha funt a iteteribus oinhibus tradita lupi' nota , qua cum prater gentium fere omnium ap- A
pellationcs maxime confentientcs.Iupo nofiro appofirifsimc conuenianqnos lupum uerum ex.

*'*^FwrU«?amcn qui Ibiige fecus exiftimarint. Nam ali) lupum eum efle tradiderunt, qui nunc tiipi» no» rft

fturiouocatur, quod lupus Tyberinus longe omnium pifcium apud Romanos cfletlaudatifsi./bir»*
mus Kis maxime qui interduos pontes caperetur. Cuiufmodi cum fitnuncfturio, omnium fci.
iicet'oifciUfflqml“““°*'‘*’“* menfis apponuntur prjftantifsimus, eum lupum ueterum dici opor
tere Sed quam uana futilis^ fitharc ratio, nemo non uidet. Sic enim quicuntj inTyberi delica,
tifsimi optimi^ eiTent pifccs,lupi dici poffent.Praterea notautriufcp ualde inter fe pugnant. lu=
j, pus enimfquamofus eftjiVurio minimedupus carniuorus uoracifsimuseft,fturio autem mini.

** me Sed h*c quia nota funt, longiore probatione non egent.

Probabilior eft,falfa tamen eorum fententia, qui lupum efle arbitratur quem Latini lucium, Konefl Iiicitit.
Galli brochet appellant, uocis flgnificatione inhimc errorem indubii , quia Lucius quafi Av*©*,
id ell,Iupusdicatur;eftenim lucius etiam uoracifsimus. Sed hoc intereft; quod lupus marinus
fit pifeiSj^iut fi influuijs reperiatur,huc ex mari fubicrit , teftibus Ariftotele, Galeno , AthettKOj
Plihio,csteriscp omnibus ueteribus.Lucius uerd fluuiatilis eft,paluftris SC lacufiris.

Nonnulli quastrodasuulgusuocaqcenfucrutlupos effemaculatos'. Quam opinionem duo
maxime fallam elle arguunt. Nam trobla uulgd dibiatde his enim h!c loquimur)in Tyberijpra.
feriim inter duos pOntes non capiuntur : fed harum copiam maximam » fuburbarti amnes omni ™’
tempore fuggerunqut ex Reatinis, Sublaqucanisc[j,8(; ipfo T yburtino amne quotidie uidentur.

Deinde tro(Sa in fluuijs fontibuscp tantum capiiHr,4»gidioribus^ locis gaudet, At lupus in ma.
ri SC marinis ftagnis degiqfrigoris^ iniuriam uchcmenter pertimefcit, adeo ut pra frigore emo
riatur,quemadmodum iara didum eft.Quarcrefutatis his ad lupum uerum quem oculis fubtjci.

mus,reuertamur. .

Galenus alimentum qiiod ex pelagifs lupis proiietiit , fanguincm ait conllflentia tenuiorem F
gignere,quam quod ex pedcftribus animalibus prouenit,aded ut non copiose nutriat, Sb celeri» Li* ■ 3-
usdifcutiatur.EtapudAthenaum Hiceiius,A«ff««dIi-ii\lj(yAsiB’in, i(^sotAv3J3o.Ji«. Qiiumuterumf^"**-
gerit deterior eft, contra carerorum pifcium naturam. Qui in Agathenfi portu capiuntur, alijs
fiint candidiorcSjiit diiierfi pifces efle uideantur, non colore foIum,fed etiam fapore ; funt enim
jo hi laxiore Sb molliore carne,fapore minus grato.

Apud Miletum Afia ciuitatem maximos SC plurimos fuiflc lupos, author eft Suidas (ex E

JlofhMts d'cWM/e)propter ftagnum influens inmaretgaudet enim hic pifcis aqua dulci, unde La. h. uAnaVlv
brax Mileilus prouerbio in ftolidum SC auidum dicebatur, quia pifcis lato eft oris ridu , ob id e= Ir/iw.
fcam totam una cum hamo ferreo faucibus corripit, qua de caufa facile capitur. Ariftophincs ta- Uho r.
men apud AthenaUmlabraca pifcem fapientifsimum appellat: Aifjxj o 'mvTicy i^vxy G$«7kt©'. ,
Obaftumfortaffe.quoutfeferUet.utitur.Plinius ex OuiiJiofcribit, Lupiim pflcem rete circun.^®'
datum arenas arare cauda, atq; ita conditum tranfire rete.Idem cecinit C5ppianus: ti6, 3. i».™.

iCliytxs,itvT ‘OrUi/vLj

i.Kf^tvBn.luurti VTrniofXi fUUTtcyvor K&yStjf©' xvraS

Luporiim optimi' funt pelagij:his fuccedunt qui m mannis ftagnis, tum qui in oftqs flummS j
capiunturjpoftremo flLunatiles;humfdiore enim excremento redundant.Omnium mfaluberri*
mi funt, qui m Tyberi inter duos pontes, qui circa Arelatem , aut in portu Mafsflix aluntur. iHic
enim luto, fordibusjftercoribus^pifciculis^ exhis alitis nutriuntur., Hinc conflat ueteres no fem
per qusc falubria,fed quse gul« tantum palato^ lenocinarentur probaife, qui lupum inter duos
pontes iadatum tot laudibus efFerebaht.Eadem ratione uituperandi funt cyprini , qui Lugduni
in Arari capiuntur : cum contra uulgus imperitum eos multum praeferatijs, qui procul ab urbe cypriniinArd
in pura aqua dcgunt.Qiiocirca exuiefiUs ratiOne,Ibcis^ in quibus pifces degunt , fucci probitas «•
uel improbitas colligenda eft, ut rc(fte docet Galenus. Lupus elixus in aceto 5C lure albo febrici-
tantibus conuenit, fanis etiam aifus in craticula. Hepar aftiim 6^ mali arantij fucco conditum, de* **
licatifsimum eft: quod neqj galli gallinacei,nec^ anferis hepati tantopere a ueteribus celebrato ce
dat. Sunt etiam luporum m Taei>ji,qua? etiam Botargues uulgus liocat»

Lapides,qui in capite inueniunturi aduerfiis nephritidem conferre creduntur , qticmadmo»
dum multorum aliorum pifcium lapides.cuius rei cati^m efle arbitror, non cxcum aliquem ho=
rum lapidum efFccftum,fed grauitatem tantum, a qua deprimitur renum calculus, }/ ^. j

Hoc poftremoloco non inutile fuerit locum Plirtij lib. $h cap. 8. expendifle. Foroiidienfes, Apualycojia^i
mqitit, pifcem ex qiib garum faciunt, lupum appellant. SufpicorPlinium non intellexiile exim mus Plinio eti*
po, de quo hoc capite diximus, garum fieri: fed cum ex aphyis garum confici folitum dixiftet, amlupus.
fubiunxic a Foroiulienfibus fieri etiam expiiciculo , qui inter aphyas numeratur, dC encrafteho*

66 ^'^siiocatiTr,iiel lycoftomus ab oris fciirura:ut docuimus cumdepifciculisageremtis, ut quealij
lycoftomumjhic Plinius lupum nuncuparim

rj w

doo De Aquatilibus.

DE DVPO STAGNI H A R I N 1, RONDEDETIVS.

I, V P V S fluuiosKfiagnaingreditiircumWiiigilibuSjUcfupradiflumeft,

I In ftagno marino pingucfcit,magis9 tum palato placet quam marinus , qui carne eft flccio.

re.Omnium fiagni marini pifcium faluberrimus eft 6C optimus Lupus ; quia carniuorus eft lu.
to® non uefcitur. a .. .

In miram magnitudinem accrefcit.uidimus enim aliquando tricubitalem.

Qiium ftagna frigoribus conglaciant, moriuntur Lupi, K in fummo fluitantes apparent.
Quare dicendum magis ab his frigus timeri quam ab Auratis , Mugilibus S>C cateris. Cuius rei
caufam fiipra reddidimiis.necp enim eam lapidi qui in capite eft tantum afsignomam & Auratis
SC Mugilibus infunt in capite lapides ; Si in nonnullis , ut in Coracino,multd maiores ; tamenij d
omnes frigore non intereunt. ^

Hyeme uere optimi furit Lupi.sftate minus probantur, utpote qui Aeciores flnt. Saliti no
sque boni ac Mugiles, nifl recens faliti edantur ; tunc enim meliores funt quam ft diutius ferucn
tur.Recens capti duriore funt carne.Caputmaxime commendatUr,ut caput Glauci, omniumra
pifdum qui pingues funtipropterea quod circa caput pinguiora funt omnia.Contra, cauda Mu.
gilum noftri magis probant, quia cum Mugiles praehumidi fint,8f pinguitudine molefta referti,
caudam ob crebras exercitationes minus pinguem prsferurit.Parui Lupi , maxime qui in fofsis
Si magis lutofls locis degunt,minus probanditmagni, contra,illi enim ad praedam perfequenda
non tam ualidi,herbis ac radicibus in luto altis contenti funt,alij non nifl pifcium bonorum prs.
da uidiitant.

DE BELLONIVS,

Lupiim marinum pifcem Latini omnes uocauerunt: ac poft eos Mafsilienfes ac Genuenfe;
apud quos LouuazzOjUel quod fltadmodumuorax,uel quod fere laneo ac rtaciilofo tegmine
conueftiatununde quibufdam Gr jcis t!rssiy(iW©',ac Latinis uarius SC maculofus appellatus eft.
alioqui hunc Graci Lauracem a uoracitate riominant.quod uocabulum deu-uncatumaemutilg
noftri retinuerunt, dum dicunt un Var,uel tiriBar: nifl etiam a uario colore nomen putes dedu*
tSum.Veneti Varolum,BurdegalenfesLubinamftominant.
c Hunc pifcem inter afpratiles connUmetat PUhius medicus ; Galenus pelagium facit tftagna

tamen maritima norirefugere.nec fliiuiorum oftia, tradit.

® E pufillo magnus ac cCtaceus,ut SalmO,CUadere foleq ut ex Oceano libras quindecimnon=5“
nurtqUam pendere uifus fit.Caeterum fqUamis fefsilibus fibi inuicem arcftifsime coniuntfiis , pel.
lucidis.corporiualdeirihaerentibus coritegitUrieft^ colore latis iucundo.duas in tergore pinnas
habet,quarum ea qtiac capiti Uicina eft, otSo aculeis eft horrida, item ad latera utrineg unamcir.
ca bfartchiastSf rurfus aliam fub medio Uenfre etiam geminam acmollem.Lineam utrincp gerit,
non uf Cantharus aut Sargus arcuatam,fed a fummis branchijs reda ad caudam per media cor.
pus delatam.Brancliiarum aUtem tegumenta fpinea funt , horrida. Si fpiculis afpera,atcg in cre.
nas a fummo denticulata, ut duplicatas efle dixeris. Os illi magnum eft atcgamplum , tenuibus
denticulis confufoCceu in cantharo) ordine difpofttis uridecuncg armatum. Linguam oblongam
habettCarnem in Salmonis modum rubentem,quamn&ftrlichthyopolae(dummultumincreuit
pifeis) in taleolas diffrifam, Salmone carios diuendut. Eam enim tenuifsimUm atqt optimum fan
C guinem gignere Galenus autumat, ft praefertim e mari in aquas dulces exilierit. Cacterum bisair
no parere folet,unde Oppianus, At bis Lucinam Labrax tofo inuocat arino.

B DifeiffumLupi corpus, hepar oftendit pallidum, in duOs lobos diftindum ; fub quorum de.

xtro ueficula fellis auellans magnitudine adfuitur. Lieriquotf in ftniftro purpureus atep oblon.
gtisapparettplures illi quam dua; apophyfes in inteftinis non uidcntur,a duodeno exllientes.nC*
que enim eius inteftina numerofloresanfradus habenqquam S.liters maiufcula figura,

COR ollarivM,

V ocabula pifcium pleracp translata funt a terreftribus ex aliqua parte fimilibus rebus , utatl*
guilla,fudis.alia a ui quadam,uc hatc:Lupus,cariicula, torpedo, V arro. Lupus didus cftqiiodf»
& uorax fit,& folus natet , V olaterranus. Violenta omnino animal eftj, SC quod a fuis uiribus
praefidium petattex quo noftri lupum, Gratcilabraca dixere, Cxlius Calcagninus. ^ Luportm
laudatifsimi qui appellantur lanati , a candore mollitiacp carnis , Plinius. In pifeinis fepe a»'
maduertimus pelagicos greges rapacis lupi,Columclla 8. 17. Et mox: Tum etiam fine manib
(nam funt SC uarij ) lupos includemus. Laneus Euganei lupus excipit ora T imaui, Martiafe-
C^uos fine macula lupos uocat Columella, qdemfortaflefuntCBOBefjifiiiafB) quos Pliniuslana.
tos dicit:quos uerd Columella uarios,eos Oribaflus ta-CTyfdrilas, id eft maculofos. Lanatus ign
tur uel laneus lupus didus eft, qui candore fimul 8C mollitie carnis lanas refert. Lanj enim 2( can
didifsime SC mollifsim^.prima laus, Lanarn quidem colores funt quatuor prscipuitalbus.nigG,
LSrix. rutilus uel ruffustdeniqj fuluus SC fux pulliginis Tarentinus. Labrax didus eft Grfcea$itr“
JutfjoTsw, Athenatustlouius interpretatur ab ipfa uehemenua. Euftathius
T«T&',id eft, a uoracitate SC edendi uehementia didum ait, V trunes latis conuenit, nam SC

fiCeda.

De Lupo. Lib.IIII. 6oi

an edacitate uelicmens 5C uiolentiis hic pifcis eff. Lttpi effims f'^enitijsp>Slahxc't!r,

A Tarentino AKojitI per «u.diplhongum fcribitur,Si:
finiiliter a PolIucctqHod minus laudo. Apud Gale-
nummoddpcr c.modd per A feriprti reperio. Sed
de uocabulis Atfei&^ac A®j®-adiefltuis,eorumq5 ui,
nonnihil inferius adferemus m H.a. Labri pifees

cauda placentes a Plinio nominantur ex Ouidio: in

cuius tamen de pifeibus fragmento nullum labn no
men extafM Melanuri laude infignis caudae, qua«

IO re apud piinium quoque ita legendum monuerim,
nec eft quod labri nomine labracem forte aliguis ac»
cipiat.quoniam labrax lupus eft, paulo ante a Plinio
nominlus. nee refert quod melanurum quocp an»
tea nonun&it: cum aliorum etiam quorundam no»
mina repetierit, memoriae nimirum iapfu , tanquam
nonorum, ut Orphi Sil Erythrini. f Lycos, quan»
vis lupum quadrupedem Graecis (ignificat ; & pro
pifeibus quibufdam interdum ponitur; ut Anthia,
blenno: nunquam tamen labracem Graecorum que
10 Latiniluptim Uocant, Cgnificat. Vide in Anthia A.

Lupus Foroiulienfium equo garum faciunt, lyco»
ftomus Graecorum uidetur,apuarum generis. ^ In
tanto itatp honore lupus apud antiquos habebatur,
ut per excellentiam pifcis nomen folus fuerit ade»
ptus,quali nullum alium pifcis nomine dignum ud
cari exiftimaret, ut ex didfo illo luxuriofo apud M.

Varrone libro de re ruftica tertio , percipi facile po»
teft.Cum enim(inquit) ad Minidium hoipitem Caf»
finiPhilippus (.L,Thilifpis,iie Cdim Cdcagninus legit,
jo CelitmelUS,i6.l!al>et%l.Tiiliffut)(iiitcrd{ret.,SCeihii‘
cino flumine lupum pifcem formofum appofuiffet,
atque illeguftaffei&cxpuillet, dixittPercamnipi»
fccm putaui efle, Maflarius, Vide etiam in P. Ex.
tat apud Columellam (inquit louiiis) dieSu illud Phi
lippi admodum luxuriofumtqutapud hofpite Cafsi
no in oppido lupum fibi inccena appofitum gufta»
btindus expuit,addens:Peream,inquit, nifi pifcem
putauiiquafi uellet innuere , folos Tyberinos lupos
pifcis nomine dignos efle; cateros autem lupos in»

4,0 tcrquifquilias potius quam inter pilees efle repo»

nendos, ^ Lucilius poeta pontes T yberinos inter captum catillonem pro lupo dixit, liide in» cmHh.
ffa in.F,

Luporum duo genera ex Ctiluttiella, alterum fine macula,alterum uarium: ex quo etiam hac yulgmam Uti
tetate V eneti V airolum quali uarium corrupte appellant: littus Ligufticum Sf Gallicum uocat giarm mtm
Lupum.GraecinondumceiTantretSe appellare Labraca,GilliuSi Ctelius Calcagniiius libro y, m-
Epiftolarum ad Baptiftam Angiarium feribens, tjs aflentitur, qui lupum ipicolam (uulgd didla)
cffeuoluerunt.noftridnquioVarioIum dicunnquod nomen tamen magis conuenit generi alte»
rijCjuod uetetes etiam a maculis uarin appellarunt. Labrax, id eft V arolus pifcis, omnibus no»
tus,GcrardusCremoneniis Kiranids interpres: et Alexander BenedidlusVeronenfis in libro
yo de pcfte.ubi Sc lupum marinum a labrace diuerfum facere uidetur. lupum enim marinum pf at»
cipue fuauem elfe tradit,longo roftro , nullis fpinis intercurfantibus. Sufpicor equidem eum ut
lupum fluuiatilem pro lucio dixit:itamarini etiam lupi nomine pifcem uulgd alicubi lucium ma
rinum didliim.fiuc fphyrxnam, flue alium , accepilTe. Lupum pifcem Picentes mei Varolimi
nominant, Romani uulgd Lupum,Perottiis. Spigola hodie apud Romanos eft, qui in Vene
tia Varollus,Lupacius inLiguria,in Hetruria Araneus, dCLupus in Hifpaniauocitatur,Iouius,

Venetijs Varolus dicitur,6C paruus ctiamnum Baicolo. HifpaniRobalum appel]itant,Ama
ttis Lufltanus. ^ Lupum efle qui ab Anglis appelletur a 15<lfc , dodlilsimus Fauconcrus mihi
apcruit.is enim cft(inquit)qui a Venetis Varolus ajtpellatur. Pifcem mugilifimilem efle audio,
candidiorem Iquamis.Galli Cenomani Bar quafi uarium uocantttinde St Anglicu nomen
60 (nam e. finale non proferunt)unius litcrte mutatione fatftum uidetur,

Platina lupum efle fulpicatus eft pileem, qui Lacia uulgd uocaturRome.fed is proculdubie tupus nmrii

alaufafiuedupeaeft, ,

6o2 Dc Aquatilibus'.

KOI) cji lucim, Dc Lupo plfce uatfe fuerunt rceentiorum autorum fentcntijt , inquit Maflariuj, Prima e,(i

Simonis Ianuenfis,quem Francilcus Philelphus imitari uidetur. hi nancp tiolcbant lupum pifc'
eum effe^qui nunc materno trito^ uulgi fermone lucius uocarctur: coiedura dutSi, quoj
pifeis Grzcelycosipudendo errorejappellaretur, ut y, tenui in u.uerfo lucus , ac dein lucius co!
gnominatus eflet.quae opinio, tum ratione, tum etiam autoriiate Galeni facile confringitur.nam
lupus pifeis (uti retulimus) labrax Grace didtur-,hon lycos. etenim lycon Latini lupum aiiimal
quadrupes interpretantur. Prsterealupuspi(cis,quanuis amnes fubirefoleat, nonefifluuiatilis

uti lucius,fed marinustquod Galeni autoritate confirmari uidetur,deIupo pilte ita libro de uir*
tute alimentorum tertio feribentistLupum in dulcibus aquis natum non uidimus,fed ex mariin
flumina ac lacus afeendentem confpeximus, SCc.

Kon cinhirio. Sententiam iIlorum,qui fturionem uulgd di<3um,lupum Ueterum efle putabat, ( ut primum "

PoggiusFlorentinusfenior,deindeRaphael Volaterranus,)plenirsimcrefutauitIouius, Lu.

pus Arifloteli fquamas habet, & pinnis quatuor natat,neutrum conuenit fiurioni. Laneus Eu
ga nei lupus excipit ora Timaui, Martialis, Is fluuius (inquit louius ) hodie^ Varollis abundae
fturiones(qui magnos tantum amnes libenter fubeunt ) non habet. Paulus Aegineta ccphalo'
lupum (imilitudine comparuicquod Sturioni minime conuenitjM^flarius. ^

louius credit lupos uarios maiores apud Ambrofium efle de genere luporum , quos SC tro.
dias appellat.Trodam enim(inquit)efle lupini generis apparequtafpetSu, mutuafe natur* cob
latione perfpicitur. Nuper etiam Germani quidam tedito dererum nomenclaturis libeJIojFo
rclla Germanorum (!BjKiB«f.7;«c amem truta ei^)a Latina appellatione Variolus nomen tulit, SCa- 1
liqui nomine moti, lupum uarium nominant. Horum opinionem fatis redarguit Ronde= "
letius.

B Pragrandes lupi apud Miletum Afi* ciuitaRfii efle dicuntur .Lege infra inter Prouerbia iii

h. Nos autem (inquit Maflarius ) affirmamus lupos multo maiores reperiri in dulci portu, qui
nunc dicitur Phanariusfibi enim dulcis aqua efttquem innat amnis Acheron ex Acherufiapalu
de profluens apud finum Ambraciumtfimiliterm in Eloro amne, ut amor eft Nymphodorus 8y
racufanus. Circa Berenicen Libya fluuius eit Lethon , in qUo nafcimr Labrax, Aurata, &c.
Ptolemaeus Euergetes apud Athenteum. In Indico mari innumeri pifces prsgrandes funt,
praefertim Lupi, Amiac,& Auratae. Fertur autem quo tempore fluuij augentur SC in agros exun
dant , hos pifces etiam fimul abreptos inundationem fequi , SC per agros in pauca 6C tenui aqua j»
ferri SC oberrare,&(c.ut fupra ex Aeliano recitaui inEnneis pifeibus. Labrax pifeis eftfimiliscc
phalo,Kiranides. Paulus quocp Aegineta cephalo eum comparauit. Perfeopifei maris rubri
afpediusflmilitudo eft cum lupo, Aelianus. Thymalus lupi SC cephali communem Sd mediam
fpeciemfimilitudinemcpgerit.ldem.f Lupus fquamistegitur,Ariftoteles, Carnem candida
SC mollem habet,pr*fertim maior,quem SC lanatum inde cognominant, ut diximus. Lupiars
gentearum fquamarum candore,K fummo lacftearum carnium albore, cacteros omnes pifcesfu-
perant, louius. Bellonius tamen fuolupo carnem ut in falmone rubentem adfcribit,fiue defpc
cie diuerfa loquutusflitie quod Oceanus aliquid mutat. Pinnas binas parte prona , SC totidem
fupina habent, Ariftoteles. Pratgelidam hyemem omnes fentiunt, fed maxime quilapidemba
bere in capite exiftimantur,ut lupi , coracini, Sdc.Plinius. Autores habeo pifcatorcs primi no p
minis,Sd ipfe cominus annotaui,inuariolorum capite ofsKulumefle,dumprimatadhucfunta»
tatis,quod deindeactateingrauefceteobdtirefcatinlapidem, Calcagninus. Atqui in dulcium
aquarum pifeibus quicuncp lapillos habent (cancros excipip) ab in/tio ftatim etiam paruulihai
bent,nec ullum in eis ofsiculum in lapidem durefeit.

Dicamus cum Sipontino,lupum efle uarolum,pilcem fquammofum , fquamis aliquanto mi
nutis, candicantibus praefertim fupina parte, oreimmenfofine dentibus, interius tantum afpero!
a capite uirga qu*dam nigra ex utrocp latere in caudam ufque protrahitur , Maflarius, Ron<
deletius qiiocp dentes ei negatieorumcp loco oflain palato alpera habere ait. Bellonius inorete*
nues denticulos confufo ordine undecuntj haberi. louius dentes ferratos lupo tribuit,quibus
hamorulineas abrodat.Lupus dentibus fjuit.quibusprorfus caret fturio, Calcagninus. Nollraf*
quidem huius pifeis effigies depitSa Venetijs labra etiam denticulata oftendit. fed maioris apud
mefuntgrauifsimi conditores Rondeletius5dMafrarius,qui lupum edentulum faciunt,
pi linguam habent ofleam SC adhatrentem, cor trigonum, Athenaeus ex Ariftotele.

C Lupumdnquit Galenus)nunquam uidi natum in dulcibus aqUisie mariuero fluuios aulfr
gna (A»fimj)iubijfleuidi.quamuis enim in profundo maris uerfariiitiblitus : non refugit tann-da
gna falfa,(A/^w«tcAo:'iw«,paludes maritimas,)ncc oftia fluminum. In paludibus maritimisSto
uiorum oftfjs frequens eft,pr*fertim ubi copia dulcis aquae influit, 8<f fundum eft ccenofuffl,
bi(^ pingueicut, V uottonus ex Oppiano.Scd in ipfbs quocp fluuios lupus afceiidit , Oppdnosi
tum ex amne Tiberi quotidie hamis retibus extrahitur, louius.
Laneus Euganei lupus excipit ora Timaui, Aequoreo dulces cum fale paftus aquas, Martin* fro
lis. E mari inTybrim uarolos^afcendere , tiinc^ euadere pinguiores ac meliores iiidemus,
quod dc lupos facere autores fere omnes memoriae prodideruntjMaffarius* De lupis qui K 0“

maein

Del _.up6. Lib.nil. 6oj

mx in Tvbcri inter duos pontes capiuntur, inulti meminerunt: ut referemus in F. Marinos ali
quot pifces SC cum exteris lupos, dulcibus aquis olim Romanos inclufiflre, leges in fe. f mot«jb5,
hoc eftfolitarn funtlupi, Athenxus ex Ariftotele.atqui Ariftoteles liiftoria; 5’.9.pifcibus x»TOs,fu SaUtmiii,
faneos Gaza interpretatur, cos adnurnerat,quiretibus capiimtur.Vide in Corollario de Clialcia
dec SiRondeletius, Vidimus (inquit)mugilum luporum^ capturam uno retis iadu centum
aureis coronis usnille. ^ Ore plerunc^’ eft hiante,utpote auido prxda: : K in hoc etiam quadru» Hiatis,
nedem lupum referca quo prouerbium Etiam fadumeft, Lupus hians. Lupus Tyberinus an
alto Captus hiet, Horatius. «iiTii' v so(«it,xgct «({oms v i/!eaw} Httmmva ; Scholiaftes Ari= .

ftophanisi Fufeina interdiu ftepenumero dormientes capiuntur , Ariftoteles. f LupUs inter 'samtm.
IO pifces liquidius audit,Ariftotcles S>C Aelianus. Produntur clarifsime audire mugil, lupus, fal= iUrfitut-
pa chrortiis,Sf ideo inuadouiuere,Plinius. Conftat a lupo quadrupede animali appellatum citus
hunc pifcem fuifte,cuiUs tanta auiditas SC uoracitas eft,ut deficiente cibo terra uefeaturi Sic etia tit»..
uarolos pifces uoracifsimos elfe conftattquippe qui pifces 8C purgamenta quxeunque uel etiam
putrida infedentur.quareLucilius eum qui inter duos pontes captus eflfet quafl liguritorem ap-
pellauit catillonem, fcilicet qui latrinaf u ftercore inter duOs pontes uefceretur, Maflaf ius. Lu»
pusa uelocitate(!(oraci>ate)appellatur;in quo lupo terreftri afsimilatur.quta fcilicet improba uora
atate alios perfequitur,Iftdorus. Grateum etiam nomen labrax Euftathius ei pofitum ait,fcs
^TaiiSiopAitejoTa-r©'. Rapidi lupi,Ouidius. Carniuorifunt,AthenxusexAriftotele. Car

niuoritantum,utapudipfumAfiftotelem legimus. Atidemalibi:Lupus,amtaS(lthunnusma
10 gnaexpartealunturcarnetfedalgametiatangunt. Lupus pifeis admodum uoraxfubtreclOa>
casfolctlKraedise cryptas intrare Suburrte, utaitluuenalis. Circa fterquilinia &: eieditias for>
des moratur.obuiaquxqi deuOrat,nec pifeibus liliis, uel corruptifsimis efds parcit. Paucis ante
menfibus quum in foro pifcario ingens fpigola exenteraretur, oblongus ferpens ih uentte reper
tus eft.Qiiibus de caufis in Tyberi mirum in modum pinguefeit dC adoIefcit,IOuius. Cancros
marinos maxime adfedatur, V olaterranus. ^ Oua parittid^ ijs maxime lOcis.qua flumina exe p^tm,
untinmare,Ariftot. Efufaneispifcibus(qui Gr^cex^tuocanturlfolus bis anno parit;fedpo
fterior partus infirmior eft,Idem. Alibi etiam 3cftate,alibi hyeme eum parete feribieSf ne fibi

aduerfari uidcatur,bis anno alibi eum parere tradit ; qiiod idem Oppianus, Aelianus SC Plinius
teftantur. f Prxgelidam hyemem omnes fentiunt pifces: fed maxime qui lapidem in capite exi
Jo ftimantur habere, utlupi SC pagri.cuncp alpersftierinthyemes, multi capiuntur catei, Plinius.

Lupum audio prxclarc intelligcre,fe in capite pofsidere lapidem hyberno tempore peffrigidu,
iibi^ infeftifsimtim.Itacp illo ipfo anni tempore eum lapidem calefacere,haudquaquam infeiam
contralapidis frigus remedium eire,ipfum tepefacere , Aelianus. ^ Alcsus aitlupum fublime Nataiw.
natare,Athenxus.

Lupum exteros pifces fapientia fuperare A riftophanes tradit , quippe qut cautius inftdias e= u
uitare fciant,id quod Plinius & Oppianus confirmare uidehtur,M3flarius ex Athenjo: qui huc Solertk,
Ariftophanis uerfum citat:A(tfj(r| h V itx enim prxfidia, inquit, folerter

cxcogitaqfe^ ipfum tuetur, f Minus (quam mugil)in prOuidehdo lUpus folertix habet, ied ma
gnum robur in pcenitendo, (id fmituiini ducitur. V mttornu legit, in pernitendo, quod miniis

proho.prouidere quidem &pcemtere pulchri ofponumr.^NumntbrcCerithsmo, tumultuofo difcurfu laxat
uuInera,donec excidant inftdix,PIinius. Idem tradit Plutarcbus inlibro, Vtra animaliS, 8ic,

Lupus acri concitus ira Difcurfu fertur uario, fludus^ ferentes

Profequitur,quaflat^ caput, du uulnere feuus Qiialfato cadat hamus,8i orapatentia lin«

quat,Ouidius. Hoc idem Italix pifcatores de fpigolis uUlgd didis referunt : quare hoc etiam
inter ca:teva argumento fpigolam a lupo non differre, colligit louius. Idem inquit & lupos,
omnium ferefcriptorumteftimdnio,& hodie fpigolas, hamorum lineas dentibus ferratis abro«
dere folere. At quihoc de lupo tradat ueterum ne unus quidem nunc occurrit. De anthia quide
quem aliqui lycon uocanttid eftlupum,fed a labrace quo de agimus , longe diuerfum,) Ouidius
canit: — his tergo qux non uidet utitur armis: Vim Ipinx nouitcp fux,uerfo^ fupinus

yo Corpore lina fecat,fixumm intercipit hamum. d^^ayxispoio rvirde

fSfeii/lel AvTn ^ oqislK

Ei/jvTiifilp n iyxlsfgw iji/yartf/, Oppianus j.Halieut. ^ Lupus rete iam trahi fentiens,

folum interca magna uiruendo diuidendoqj cauattaC ubi latibulum aduerfus infultus communi
Uitjinijcit abdit^ fe,8i hic tantifper lixret,dum rete prxtcruehatur , Plutarcbus, Claufus rete

lupus,quanuis immanis 8(acer, Dimotis cauda latita t fubmiflus arenis, (^c enim lepo,) Ouidi-

us. Hamo captum uulneracotempto dolore fortifsimelaxare:retibus uerd incluium uadoiul»
cato fubtcrlabi Oppianus autlior cft;8f hodie pifcatores, maioribus etiam miraculis additis, uno
ccnfenfu fatentur, louius. Deprelienii.infra rete fodiunt arenam, Si quali per cuniculum da-

buntur. quod fi rete fe implicitos fenferint , quanto polfunt impetu in rete graflantur ut difccr-
io pant.Ha:c omnia in uariolo fc animaduerti^ noftri pilcatores magno confcniti teftantur , Cxli-
us Calcagninus. Nymphodorus in Eloro amne inquit efle lupos, £c anguillas magnas , adeo
manfuetos ut e manibus etiam porrigentium panem capiant, Athcnieus, Apud Maeotidem pa-

Ee »

6o4 DeAquaalibuS.

ludemlupos efle pifcatorum familiares aiunt,8f nifi partem fiiam a pifcatoribus acceperint re»
tia cum in terra expanrareliccantur5lacerare,Ariftot,hiliori*animalium 9.56.deItTpts quadru»
pedibus fcribens.Avasi/E enim nominat, ut Albertus non rec?le de lupis pilcibus intellexerit, E*

, goenhydrospotiuSjid ell Lutras quadrupedes,a]icubicircaMaeotin,S^ ulterius pifcatoribus fa
miliares elfe , SCad pifcationemiuuare putarim. Vidcin Lupo quadrupede D. De Lutra pauli
poft dicemustquanqiia & Quadrupedibus uiuiparis hifioria eius adiUndla eft. f Lupus SCmu.
gilis quanquam inimici funt capitales, tamen ftato tempore congregantur, coifunt enim in gte
gem ikpius.non Iblum quae eiufdem generis funt,fed etiam quibus idem aUt flmilis paflus appe
titur, dummodo iit abunde cibarij.faepe mugiles cauda abfeiffa uiuunt : ablcinditur autem mugi,
lis cauda alupotAriftoteles Sd Athenaus ex eo citans, Nigidius autor eft prarodere caudam js

mugili lupum, eofdemcp ftatis menfibus concordes efle. Omnes autem uiuere quibus cauda fic
amputentur, Plinius. Mugil, Kisptt/s, 8C lupus mutuo odio flagrant,Idem SC Philes. Muefl

Klupuspugnant Ariftotelit&f nos Puteolis ftepenumero cum lupo mulum

iBiOacriier pugnantem, Beflarione noftro prpfente,animaducrtimus;mugilem^ in metu (timn-
rem fihi Jctlicetalttfo hojle)cam caput occultalTet, totum fe abfeonditum efle exiftimatem, Perottus
Oiomodoi ^LupuspifeisCinquit Aelianus 1.19, )a fquillis fuperatur, quanquam pifeium, ut ita dicam mal
ffiMums dc uorago eft.Lupi igitur qui circa paludes maris degunt, fquillis quocj paluftribus infidian»

tur.SuntemmK aliae quaedam fquillac quae algis uiiftitant:& tertia faxatiles. Cumetgofeipfas
^ ' defendere Iquillae non queunt, pro ultione extremum Ipiritum in uitftoria effundere non dubi=

tant.Equidem earum aftutias Si fraudes non grauabor narraretCum fe interceptas fentiunt faftf 1»
gium quod eminet a capitc,quod^ flmile eft acutifiimo triremis roftro,atcp etiam fetf uras habet
modoferrula uncinatm; hoc inquam animofae illm beftiolae cum iricuruarint , fuiiimaleuitatefa»
liuntjSC tanquam faltatoriumuerfant orbem. Lupus ore maxime hiante atep imminenti cum Iit
pelle tenera Si molli fquillam ex lafsitudine uiribus defedlam comprehendit.atcf prandium fore
arbitratur.Squilla primum in gutturis laxitate faItat,poft aculeos in miferlim uenatoremdefigit.
huic interiora exulcerantur , tumefeentia^ plurimum languinis mittunt, deniq; fuffocationclu»
pum periclitantem interficiens interficitur, Harc ille. Oppianus libro i.Halieiit.fquillas alu»
po deuoratasecum necprefiftere ci,necp effugere pofsint)in ore ipforum celeri frequenti^ moni
circumagi fcribiqSi cornu acuto,quod e fummo ipibrum capite promineat, medium lupi palata
uulnerare;illum in pratfentia cibi cupidum negli^eretpoftea uero ferpente Sd depafcente uulne=5»
re prae cruciatu emori.dMvial!i'i«</I’oAtitsiici,)(s«M!!riJrein^Br««c, Sualupoingluuiesincaufacfl,
frt a fquillis intereat, Euftathius.

E Lupipifees fufeina interdiu ftepenumero dormientes capiuntur , Ariftot.alioqui minimt lii.

fcina capi poffe exiftimantur, Vuottonus, V erriculis Si plagulis capiuntur,Plutarchus. Ab
AriftoteleadnumeranturpifcibusxuwiSiqtiiretibus capiuntur, Efcam auide(totam)deiiorat,
itat^ faciIecapiuntur,Scholiaftes Ariftophanis. Squillapinguiinefcantur, Oppianus. Vi

dimus mugilum luporum^ capturam uno retis iadlu centum aureis coronatis uaniire,Rondele
tius. Quo aftu & rete circundati,Si hamo transfixi fefe liberent,expofitum eft iam in D. Pi

fcium curamiinquit Columella 8. 1 6, )maiores hoftri celebrauetunt , adeo quidem , ut etiam dul,
cibus aquis marinos clauderent pifcestatq; eadem cura mugilem fcarum^ nutrirent, qua ntmc^i
muraena Silupuseducatur.Inde Velinus,inde etiam SabatinUs,6i item V uliJnenfis & Ciminus
lupos auratas^ procrcaueruntiac fi qua fint alia pifeium genera dulcis undp tolerantia. Moxifd
curam fequens stas aboleuit. Et rurfus capite i^.Frequenter animaduertimus intra fepta pe»

lagicos greges inertis mugilis,8(; rapacis lupi.quare qualitatem litoris noftri contemplemur, 15 ui
ternus fcopulos,an probemus.T urdi complura genera,merulascp Sc auidas muftelasttum etiam .
finemacuiainam funt 8Cuarij)lupos includemus, ^ Lupus efca eft anthiae illiciendo Commoda,
Oppianus Halieut.j. Etrurfus, Anthias decipitur hamo uaIido,cuiinferitur lupus uel uiuusi

ueffi mortuus fit,plumbum inditur ori,ut nutans uiuere uideatur.

■g Pifces preciofos SC magnos aliqui anthropophagos nominabant,ut anthiam,lupum, (angtiH

Iam, Sc alios,) propter magnitudinem fumptus,qua ganeonum opes exhauriuntur, alij deos ,
•!Ti7n>Ai/7j(,«ia,Euftathitis.fed’n(x« ad deoshonorcultuscpeftiad pifces, precium. Lupum Mileli»
um Archeftratus SicmaiAit cognominauit,Idem. De lupis circa Miletum prefiantifsimis,(im

mus aliquid fupra in B.uide etiam infra in h. Poft elopeni uel acipenferem praecipuam auiori

ratem fuifte lupo SCaiellis, Cornelius Nepos SC Laberius poeta mimorum tradidere. Luporiiffl
laudatifsimi qui appellantur lanati , a candore mollitiacp carnis , Plinius, Et mox. At in lupis

Dr lupis Tylc (.Quidam corrigunt. At lupi)in amne capti proferuntur. Meliores funt lupi pifces in Tyberiamne
rmis. inter duos pontes, Idem. Romanus inter Tyberinos captus pontes (inquit louius) conltnfit
palmam obtinet.Conftat enim pileatorum teftimonio,qui pluris illum quam in alto capiam mas
ri, lautorum obionatoribus uendunt.is admodum uorax ftibire cloacas iolet, obuia quac^dcuo»
rans,(«t iB C./cnj>yi«»r;)quibus de caulis in Tyberi mirum in modu pinguefeit 8C adolcfcit, Lau f»
dati apud ueteres exiftimati funt interpontani nuncupati: foliti (ut ille inquit) medis cryptas in-
trare Suburrs. In magno, uel dicam maximo , apud prodigos honore fuit Tiberinus lupus:

Siomiuna

DeLupo. Lib. IIII. 605*

& omnino omnes ex hoc amne pifces, quod equidem cur illis ita uifum fit, ignoro , Macrobius,

Vnde datu fentis lupus hic Tybcrinus an alto Captus hiet,pont,cs ne inter laiSatus, an amnis Homtm.
Hoftiafub Tufcidaiidas infane trilibrem Mulum, in Cingula queminuas pulmetaneceffeeft.

Ducit te fpecies uideo.qud pertinet ergo Proceros odiffc luposf quia fcilicet illis

Maiorem natura modum deditihis breue pondus. leiunus ftomachus raro utilgaria temnit,

Horatius Sermonum i.».ubi contra luxuriofos frugalitatem commendat. Sed ut poeta fentens Expo^t»! Hoa

tia^mitius dubiaflt.fubobfcura interpretemur , 8C aliter qusedam quam plericp haflenus. Sic igu rati/iom,
urfentit Ofellus Stoicus,cuiusperfonam poeta hicalTumpfit.Si ftomachus fecundum naturam
affectus eifeiiquod fitin illis qui 8C mediocriter exercentur.a: cibo potu^ necnimijs,nec intem
neftiuis nec exquifitis utuntur ; non tot differentias luporum faceret, nec guftu ftatim ubi quifeg
° cantus eifet, difcerncretinon alios alijs proferret , ita ut hOnoris dC bonitatis aliquos gradus fta»
tueret Vnde igitur fubtilitatem hanc difcernendi.nifi ftomachi uitioluxu diffluentis,&; contem
n^ntis'uulgaria,luxuriofis hominibus datam putas? Illi enim(inquit Acron) qui fubtilitate palati
eloriantur, melioris faporis aiunt eife pifces illos, qui rapidfore unda exercentur , quam qui lan>
eiiidioretorpefcunt.Mihiuerdfalubriores quidem illi uidetur, qui exercentur magis; at ganeo,
nes non tam falubritatem quam faporem fpedlant , dC pinguitudinem , quae maior eife folct in o.
ciofis pifeibuSjK qui impurioribus locis degunt. An alto captus hiet.)quia pifces ftatim cum

capti funt, hiant, Acron. atqui lupis prae caeterispifeibus hiare magis peculiare eft, ut in c.dixi.
mus. Trilibrem mulum , id eft quam maximum in fuo genere, non quod magnitudo ipfa iu=
loueunam inlupis eadem fpcrnitur;fcd quia palato fubtiliori,&:ftomachofaftidiofo,mu1Usmaior,
lupus ucrd paruus uel mediocris delicatior uidettir.Non probo hic louij fententiam.qui Satyrf.
cumhoc inloco ait,non quidem lupos magnos cum minoribus,fed fimpliciter lupos cum mulis,
qui femper minores funt,comparare. Acron etiam lupos proceros ideo improbari ait , quia lupi
gtmdcsiftcenimumofam lSimmreftum)danotQm carnem habet. Et Xenocrates: Lupus (inquit)
quo maior eft,ed durior euadit.optimus autem eft, qUi magnitudine mediocris eft , Sic. ut infra
recitabitur. In lingula quem minuas pulmen.ne. eft) id eft, quem facias comedendo breuio»

rem, Acron. Qiiia fcilicet illis maiorem) Acfi diceret, totum fuaue eft, quod finitur, Acron.

egocerti nihil ex his Aeronis uerbis elicio. Poetam uerd hoc dicere puto ; ideo ne mulum ma.
iorem prafers,Iupum ucrd minorem, quod natura ipfa hunc minorem , illum maiorem effe uo.

Jo luerit: ut ironia fit, 6? gula; iudicium plerimq) naturte aduerfari oftendatur, V ulgaria) ufitata,

qua: cito inueniuntiir, Acron. ^

Vos anguilla manet loirg* cognata colubrae, Aut glacie afperfus maculis T yberinus ( fcili

cetlupiM)diipCe Vernula riparum pinguis torrente cloaca, Etfolitusmedfe cryptam pene ■

trareSuburrK,IuucnalisSat.y. M, Varro enumerans qusinquibus Italia partibus optima

ad uidlum gignatur, pifei T yberino palmam tribuiqhis uerbis in libroftit ait Macrobius ) rerum
humanarum undecimo: Ad ui(Sum optima ferqager Campanus frumentum , Falernus uinum,

Cafsinas oleum, Tufculanus ficB,mcl T arentinus, pifcem T ybcris.H^c Varro de omnibus fcili
cet huius fluminis pifcibustfcd inter eos prtecipuum locum lupus tenuit , SC quidem is qui inter
duos pontes captus elTet.Id oftendunt cum multi alij.tUm etiam C.T itius uir tetatis Lucilianf in
.0 bfatione qualege Fanniam fuafittcuius uerba ideo ponentur, quia non folum de lupo inter duos
pontes capto erunt teftimonio,fed etiam mores quibus pleriq; tunc uiuebant , facile publicabat,

Deferibens enim homines prodigos inforum ad iudicandum ebrios commeantes, quse^ foleSt
inter fc fermocinari, fic ait.Ludunt aleanudiofc,ungue:itis delibuti, fcortis ftipati, Vbi horte dei
cem funtjiubent puerum uocarfut comitium eat percontatum quid in foro geflum fit. qui fua«
ferim,quidi(ruaferint.quot tribus iulTerint, quot uctueriiu, inde adcomitiumiiadunt,nc litem
fuam faciant.Dum eunt, nulla eft in angipOrto amphora quam nOn impleant , quippe qui uefica
plenam uinihabeant, Veniuntincomitium triftes,iubentur diccre:Qiiorum negocium eft, nar
rant.iudex teftes pofcit,ipfuslt mintftum. Vbirerfit, ait fe omnia audiuilfe, tabulas pofcit,literas
infpicit. Vixpra: uino fuftinet palpebras.Eunt(ahas,Eunti)in cofilium.ibi hxc oratio,(5uid mia
yo hi negocij eft cum illis nugatoribus, potius quam potamus mitlfunimixtu uino Grateo , edimus
turdum pinguem, bonumcp pifcem , lupum germanum qui inter duos pontes captus fuit? Hac
Titius,referente Macrobio. ^ lam cum auOrum memoria circunferturM.PhilippiCucluturba.
nifsimum,quod eratluxurio(ifsimum)fac'tum,atqUe ditftttm.Nam is forte Cafsini.cum apud lio
ipitem cccnaret.appofituni^ e uicino flumine lupum deguftafletiatcp expuiffet , improbum faa
cilum dicio profecutus;Pcream!inquit)nifi pifcem piitaui.Hoc igitur peritirium multorum fub.
tiliorem fedtgulamjdoclacjj&f erudita palata faftidire docuit fluuialem lupum, nifiquem Tybe
risaduerfo torrente defatigaifet.Itaq) T erentius Vafro, Nullus eft inquit hoc feculo nebulo , ac
rhyntontqui non iam ducat, nihil fiiaintereiTejUtrum eiufmodi pifeibus an ranis frequens habeat
uiuarium,Columdla 8. 16. ubi de pifeinis loquitur. Dc hoc Philippi dido lege etiafuprain A.
io Refert Macrobius Lucilium acrem uehementcm poeiangoftcndcrc fe fcirehunc pifcem egrC
gij faporis enc,qui inter duos poteis captus effet , eumcp quafi liguritorem appellare catillonem,
ptoprie autem catillones diclosgulofos, quafi catillorum liguritores, Lucibj ijcrfus hifunt;

Cerebrum*

ha^et,

OU4,

606 DeAquatilibus.

Fingere prarterea afferri quod quifcp nolebat, Ulum fumina ducebant, atij altilium latix;

Hunc ponteis Tybcrinos inter captus catillo,? erottus. Et rurfus , Optirni inter duospontei

lupi capiebantur, propter urbis latrinas &: cloacas : quas infetSantes maxime pinguefcunt: qu*
res praecipue caufa eft, ut e mari nantes inter fluminum hoftia meliores fint , utpote pinguiores.

Lupus grauidus deterior eft,ut & mugilis,8i omnes fere fquama intedli , Ariftot. Summ j
ineli faporis gratia hyeme captis, fid lanuario praefertim menfe.T unc enim SC teneritudine, uti dj
uus ait Ambroiius;&i mollitie candorc^,ut Plinius afleuerat, maxime commendantur , louius
Illud mirari fubit cur Plinius lanatum a candore & mollicie didium putarit : quom lupus nulla
magis dote cenfeatur,ciuam quod callum habeat, quem frequenti natatu dC afsidua agitationefi.
bi conquirit. Vetus enim didum efl:,eos effe optimos pifces,quf carni funt fimillimiioptimas ue u
ro carnes, quat pifeibus fiximx fint.ad quod alluiit Philoxenus illo carmine: «fiiij/ 7*^,;

•#’ i)(?«‘“f' “< ("■ i^S^iiir.ceu ex duobus illis contrarijs,duricia carnis fci!icet,&mollicia p|
fcium,cinnus quidam fiat palato gratifsimus,Calcagninus. Inter cibos ne dtjs quide contem»
nendos Strattis cerebum lupi numerat. Eubulus quoque nominat

^ Heliogabalus muratnarum ladibus & luporum ( pifeium) in locis mediterraneis rufticos pa>

uit,Lampridius, fl'Ouapirciumficcaincibofumpta,omnemlaborem&morbumciirant K
omnefaftidium:maximecephalorumctlabracum,&lphyratnarum,6dflmilium,recentia&ari*

da efa omne faftidium pellunt,Kiranides in fine quarti.

Lupum in aquis dulcibus natum non uidimus:fed e mafi in flumina aut flagna afcendilTe c3
fpeximus.ideocpprauus(fcox8;if«)rard,quemadmodummugilisfepeinuenitur. Alimentum fi=r«
ne quod tu ex hoc, tum ex eU^ijs mdaur addendum, ut & paulo pifeibus prouenit,fangui=

nem gignit confiftenua tenuiorcitenuicrem dico comparatione ad janguinem medium inter extre/na)quam

quod ex pedeflribus animalibus fumitur, adeo utnonaffluenter nutriat, Sd celerius difetitiatur,

Eft autem laudatifsimusfanguisexadeifflfcr extrema, nimis crajjiim & a^uiijum)medms:qui{ttexpi
neoptime pratparatOj&f animalibus uolucribus,perdice fdlicet alijscp id genustquibus ex mari,
nis pifeibus pelagi) funt propinqui.Lupus quidem quanquam pelagius fit , ftagna tamen mariti,
ma non fugiqnec fluuiorum oflia,Galenus de alimentoru facult, J.i6. Lupus proximus tem

peramento eftcephalo. iimilitcrenim fanguinem tenuem gignit 8d pituitam ; ueruntamcnquia
fuauior eft,cephalo utilior fiicrit,Simeon Sethi. f Culpa prope omni uacant pifces, qui in ma.
ri uerfantur dulcis aquae experti,cuiufmodi funt quos pelagios uocamus, & faxatiles ; qui cate, jd
ros fucci bonitate ac cibi fuauitate longe antecellunt.T ales igitur fumpfiife perpetuo tutifsimum
fuerit.Qiidd fi aliquis ex illis fi't qui ex aquis utrifep (dulcibus 8d falfis)uidum capiunt, ut capito,
lupus, gobius, murarna, cancri, anguillat,qu3ercndum prius tibinam captus fit: tum iudicandiim
de hoc ex odoratu dC guftu. Nam qui in aqua degunt uitiofa , grauiter olent infuaues^ funt , ac
mucofi:pinguiscn ad haec plus alijs habcnt,ac cito putrefeut, At qui in mari uerfantur puro , cum
odore inculpato funt, tum guftu fuaues, pinguedine^ aut minima aut nulla,ac longifsime perdu
rant citra putrefadioncm,pracipue fi quis eos niue circundet. Hoc plane nomine commendan
tur etiam magis qui duriores habetur,ut qui carne fic fiant friabili magis,£equc ac faxatiles &C afcl
li:quod enim natura his adcft,id dura carne prsdius conciliat nix. Atep hoc caulae eft cur contra.
ri)(simam carnis fubflantiam habeant capitones,qui ex puro mari petiitur,- dC qui in uitiofi aqua 4»
diuerfantur:nec difsimiliter fe habent gobij,lUpi^.his^ adhuc etia magis reliqui. Qtiin muranj
quocpipfaeinhuiufmodiaquis deterrima. Pro alimenti etiam diuerforum locorum differen.
tia,ipfi feipfis pifces meliores deteriores^ redduntur. Reliquorum caro niateria conftal durio.
re,non modo quam faxatilitim 8C afellorum caro,fed etiam capitonum luporum^, alioro pe.
lagiorum.ideo^ cum & aegrius concoquatur , & alimenti plus prtefiet, fuccimali nihil interim
obtinet, Ha;c omnia Galenus libri de fuccorum bonitate & uitio, capite g. Lupus proxime a.

fellos utilis cibus eft in calidis 8d ficcis temperaturis. Idem Methodi med.y. Galenus quoad
nutrimentum damnare uidetur pifces omnes , qui iuxta fluminum oftia uitftitant , propter latri.
nas & coquinarum fordes,£f alia qute abluunt, quapropter lupos Tyberinos damnaffet, Mafla.
rius. ^ Hiceflus ait lupos boni fucci elTe, nec multum nutrire:palato gratifsimos effe utuclprm=p
cipem locum obtineant,7r®s ijtictmaanti ««rorat, id eft non facile autem excerni, Athenpus. Lu
pus marinus (inquit Xenocrates) quo maior eft,ed durior euadit. optimus autem eft, qui magni,
tudine mediocri eft, tenellus enim 8C ftomacho gratus, bonicp fucci eft:fuauis quoq!,Sf copiofn»
praebens alimcntumrfacilcqj Sf per corpus digeritur,& per aluum defertur. Contra qui inpifd'
na feruanturinclufi,(apore funt miniis grato. Idem tradit flutiiatilcs lupos optimis quoif®

rinis pifeibus a:quari,maculofos uartos ue(tH-ts7j,(Ai/ovs) ex Tiburtino Aniene. Anio quiilw

fluuius eft in Tiburtino agro,Strabone teftc:qui in Tiberim influit tertio ab Vrbe miliario, BU^
fertBlondus in Vmbria.In hocfluuio tradit louius magnam effe eorum pifeium copiam,
troc?as(trutas)uocamus, Vuottonus:quibus uerbis cum louio fufpicari ille uidetur trutasdege
nere luporum fluuiatiles effe:quam opinionem R ondeletlus refutauit. Glauco caro dura eft, f *

in omnibus lupo inferior:&;,ut Xenocrates prodidiqnon minus alupo uincitur, quam ipfcfpB'
rum fuperat, V uottonus. Luporum carnes longe tenerrima; funt,& leuis alimenti,Iotiius.

Eligantur

De Lupo. Lib.IIII. 6of

Eliaafttur e pifcibus maxime lupi,&: afdll mediocri magnitudine, Actius in curatione colici affe
(Sus a frigidis Si pituitofis humoribus. Lupi, trtteftaturCelfus.medij inter teneros duros%
pifccs funt,atc« leniores planis, boni^ iticci. , V enerem pifces quidam in cibo promoiient.de
beatiores nempe aromatibus conditi,ut anguilltc,iupi marini, Kc. Alexander BeneditSus.

At«utlnxuquoq!aliquacontingataatoritasfiglinis:Tripatinum,inquitFenefiella,appella
baturfumma ccenarum lautitia. Vna (patina)erat muranarum , altera luporum , tertia myxonis
pifcistinclinatis iam fcilicet moribus, ut tame eos prsferre Grscia etiam philofophis pofsimus,

Plinius. Lupus tibi optimus, SC tquomodo parandus fit, Archeflrati uerfus referam inter Mu
eiles in Capitone f. ad finem. f'Patina depifcelupotTeres piper,cuminum,petrofelinum,rUta,

R> cepanitmel, liquamen, pafltim , olei guttas, Apicius 4. a. jj Labrax prtefertur afliis , Diocles.

C Varrolum paruum,utpote quatitor aut quincp librarum, nec exquamatum, nec exenteratum
aut in craticula, aut in oleo coquito.Si in craticula,afpergere cotinu<5 falito oleo 5C aceto memen
to Multam co(Suramamat,propter cius exuberantem humidltatem,Platina lo.aS, Appeti»
tu'rpolItouilisoliualupo,Martialislibrt59. Lupi os repandum & latum femper uidemustft).

Untip ad elegantiam obfonatores , laflatas (Uxas) illas hiantis oris maxillas malo Arantio adim»
plere, louius.

Lupus marinus,id eft pifeis , tantae efficaci® eft aduerfuffl flrimias , iit ad (juamlibet partem q
corporis admotus,ftrumarumuitium omne perfanet,MarccIlus. f Lapilli in capitelabracis.re»
peni dolorem capitis leuanpSdad hemicraniam faciunt appenfi dexter dextr® parti, finifler fini
io ftnE',Galenus(uel quifquis eft)Euporifton j-.i6. f Venter eius efitatus digeftione facit, &flren.
nue edere.Idem geftatus prtcftat , Kiranides, Fel eius cum meile illitum, uifiis acumen paratj
SC albugines oculorum curat. Idem, Et rurfustE labracis felle fit molle collyriu , faciens ad he«
betudinem oculorum,ita ut triduo uifnm exacuat.J^acit etiam ad initium fuffafionis , SC axillas^

SC albugines uel ncbulas,a:retufiones SC alperitate,SCmydriafin,SC ny(!ialopem,6C aquationesi
Cnmirumliydattites,)SC pruritum,8< ficcitatem oculorum, SC uulfos,8Cad angulos erofos oculorif.
adh®c omnia fumme facit inuntfium. Conficiturautemfic. Thuris mafculi drachm® quatuor,
lyncurij lapidis drachmae du®,fellis uulturis drachm® fex, fel labracis integra, piperis drachm®
tres,mellis optimiihoc inueteratum melius fit)drachm® fex. Omnia mifccnmr. Collyrium aute
a Kiranno traditum, huiufmodi eftiThuris mafculi,lyncun),fellis uuIturis,fi'ngulorum drachm®
j6 fex, piperis drachm® tres, mellis acapni unci® tres,mifcentur. ^ Oua lupi efitata recentia uel as
rida,omnefaftidiumfanant,utfcripfiinF. ,, ■ ■ ,

De Lupo Philologia,Lupo quadrupedi fubnexa eft Libro r. kxS^xuic ioisAs* Agffo H.ii

(rm«(OT(/,Oppianus libro i.ex quo eius uerfu 8C etymologiauocabulL&fyllabarum ratio apparet.
Archeftratus tamen primamcorripuit:Kisj'£«cri('’‘i?*'t'(',><s“'^('^Mm«i;?*A(lfpo:K(e. Actff*K««yr
iSiaii AitffoTss a^i(y8.Euftathius. Bop* cibiis eft; inde fit AifojS-jUorax; 8C per fyheope Aafp©-;
unde Aiiff«f deducitur, uta Ai3©',Ai3it|.eft enim edacifsimum animal, Etymologiis; Labrax di
Cius eft,quoniam ore hiat,iy «Spowj jt^Adfpwe ito:T«mV«,Scholiaftes Ariftophahis. Sunt

qui Ax^jor componi putent a A« particula intendente,8C idem quod Aiw fignif!cate,SC £iil quod eft
Sv-vu, V el Aiifjsj/ diciturCut mihi quidem tiideturjsn»’ v Aixe jijiyi/ «flp m(/,» «Spons

46 eft omrte quod magna ui magno^ impetu , fubito confer Clumcp monetur , prsferrim inanima»
tum.Ponrjin AicfjoiiistTOVrsiri» 7* Aelianus. Per translationem uerci etiam de animatis

dicitiir,ut fermohe; Axfpof; apud Grammaticos eft «lpoii,'7ti:?rms,TX](y,fixcriiS§S,xK!Ufsy,ljx(rv, SC
quoniam a M.SCSx^v deriuatiir,plerunqj per ;3.fcribi folet. To 'vAnf reCle feribitur pcf

Ji.Euftathius. . SedcUmdeuentodiciturjaliquiTi^ttTiiiid/pai/.ideftabauradeducunt,^ perro. /
diphthongum fcribunt,Euftathius & Varinus. Atefp©' imayi.5iip,uehemcns afpirans, de borea
uento. Amfoy magnum fignificat , SC de tribus elementis dicitur ; ut Aiti/f ©- ftys,A(tf5©' my©-;
^‘“'S»rn-i/f,(i=i»tj,«)(^mAv.hinc etiam ad alia transfertur, Varinus. AxfpH/fj/ aut AefjivitSiauer»
bum , copiofe SC temere deblaterare fignificattr' A«il{>£os,«%ons Kpa^irKtn^ns kxA&y;» sCjfivAAtcSw , i{g«

Aixo Jixjim&y -ny «KsorTX.Inuenio SC Ax^posonej/ SC Aafpayopdj/ eiufde lignificationis uerba ,
ya (i£j/«As£p»(i»s(/,Hoc qui facit,A«ff «yif «s dicitur, ^ AxSjmix^genm poculi Perfici, 7^« v&i> ^ Isje)' m»
rap AnffoWTitjEuftathius. A«i/{KuictIs eftpublicus,£icni)A«o(//68r!/l’aiT«s , ypfilo Aeolice infer»
to. f Labros nomen eft canis apud Ouidiu, celeris pariter SC ualidi.f A!(«fra|,A«ff«|, Hefychitis
SC V arinus. AxS^^ay diminutiuc protulerunt Antiphdnes SC Amphis. ^ Apud Plautum le»
noni Labracis nomen eft.

AitfjKKit xAKiyty ixpiiiijOppianusiStomsiif*, Archeftratus. f Lupus rapidus,immanis 5C acer, Efithrt4i
Ouidius.

Aafj>«*tdlr7njritIr,Epicharmus in Niiptqs tfeb®. oi/ «gfwitV A«Cg«K©»,Ki(( pei«i9l,Ari» fi

llophanes in Lemnijsrtanquam magna lupi cerebro authofitas fuerit, fictlt etiam glauci, Atheng
Us. To3A«Cj'(c«(0Fo’7^^t/2'^t', Antiphanes. Aa^jasis-niiayia, Amphis. AaffxitxfiiTttTosiT iireia-
Hsc^oy tr^oc/}^Xj Enucil^ffAiiss AiTnc^ds t^3os^j(Aos, AmAss os Coo*’) iChy^^i^xSy owfcwx^ Coquus
apud Sotadem Comicum. Tss Adfj««ts Archippus. Pythagoras a mugilibus SC Ia»

brace,id eft lupo, abftinebat, quddfint, ut Gr®ci dicunt, tEroJSfioAoyo/, hoc eft, feminum leguli: SC

£e 4

do8

cartera,qus Plutarchus in odauo Sympoiiacon enumerat , Gyraldus. fed inepte, na Plutarcluis
libro 8 Symporiacorum,cap. 8. quod inferibit. Cur Pythagorici ex animatis prtecipue pifces gu
iiare noluerint: expofita primum illorum fententiaqui Pythagora &; Aegyptioru faccrdoies.nia
rCjfalem &C pifces,odio quodam profequutos exiftimabanttmox ijfdem patrocinatur, & nihil in
pifeibus effe docet, quod tanqua noxium fibi accufare homines pofsint : quod^ Pythagoras H
Aegypti) pifeibus nontan® odio, fed potius amore dignis abftinuerint.

oin^y miiiZoiiSjr.ltacf contraria prorfus quam fenferitPlutarchus Gyraldi interpretatio eft,

* Lupus Milefius,prouerbiale did-tim in fiolidS SC aliidum, Erafmus Rot, Ariliophancsin
Equitibus : Atlffaiass memifxyiii MiAsnW KAsriass.

Erafmus uertiqHaud cu lupos uoraueris Milefios Fa
cies tumultu. NotatautemCleonemtan^ perturbare
Kcontumclijs afficereMileliosfolitum. PoieritetiS
in hominem uoracem torqueri.

L V P I quadrupedis marini effigie 8f hiftoriam ex
Bellonij de pifeibus libro, dedimusiuxta fine Appendi
cis de Qiiadrupedibus uiuiparis. ^ Lupum marinum

Germani quida nuncupat qui uitulus marinus Latinis
e(i;phoca, Graecis.^ Lupum marina uulgd Romatio
eant genus qiiodda cacri, de quo pofi Cancros hiriiitos
Rondeletij fupra fcripfimus.

DE LVTRA^

V T R AE hiftoriam innoftro deQuadrupe*
dibus uiuiparis libro repcries:& quae de eade

A

i Bellonius prodidiqprope finem Appendicis

de ijfdem Quadrupedibus. In praefentiarS
pauca adijeiemus : quoniam ROndeletio quoq? & Bel»
Ionio aquatilium hiftoriae amphibia adiungere placuit,
etfi Rondcletitis Lutrte nullam fecerit mentione,
tra uel lytra,uel etiam luins ut Gazauertit, Gr^ce y'!/*
e5=isciiciturjUOcabu!ooxytdno.Ariftoteleshift6ri^ 8.5**
huius animah'smeminif;ubi dC re(f^us^u<^«,8(^ gignert
di cafus leguntur. Ab Herodoto libro ^,<^0

miiltitudims numero dicuntur: nimira a reif^D y/i/
proparoxytono,fled^endo ut fed genere fcemi
nino.fic enimaiunWj/Tra^ TrvTt^ixu^Tvcs

*g«! w.hoc eft,Nafcuntur 8C enhydrides in Nilo,
quasfacras exiftimant.Valla inepte tranftulit. Aquati-

lia quadam. Sed Ariftotelem de noftris lutris fentirc
non dubito:Herodotus uerd ichneumones aliter didas
peculiares Nilo quadrupedes intelligere mihi uidetur,
na ichneumones quocp facros Aegypcijs ede legimus?
& MarcelUnus eofde hydros uocat , Ifidorus eny dros.
Obijei quidem poteft>Herodotum enydrium tehes ute
ro mederi tradere : id quod de caftorum praecipue , fed
etiam lutrarum teftibus aliqui fcripferut: de ichneumoa
ne nullus. Refpondeo animalia eflenatur^ cognatae^: ia
deocp remedijs etiam ferme conuenire. Virofa certe dC

gratiis odoris plerac{?,ut caftorum dC Ultrarum teftcs(f^
cut appellanturtteftes enim non funt) utero prodefte cd
ftat eft autem ichneumoni fuu uirusjquod edam ucne*
nata fugiunt, Plinio tefte. Vel potius dicendu:HerodOa
tum cum Nili enydrides nominat, ichneumones intelli
gere:alio auteloco lutras : quu feribit in maximo apud
Gelonos lacu capi enydrias , & caftores , dC alias feraS
eft forma oris quadrata:) quorum
{omnium fcilicec ex <cj«o)pelIes circi ftfyras pro fimbrijs al
fuuntur:tefticuli uerd locorum remedijs apti funt. A«
pud Gelonos quide bC Scy thas omnesjlutrse abundant;
qj in regionibus eoru flumina , bC ftagna permulta fint.

Lupi

Dc Lutra. Lib.IIII. dop

Lupi apud Wawrin paludem nifi partem a pifcantibus (jniWcBm fociewemmierim) fuam acce D
pere expanfa eoriim retia lacerant,Plim'us;& Ariflotcles hiftoria: 6, Ego lutras potius qimm

lupos talem cum pifcatoribus fodetatem inire ctediderim.ham &: facilius cicuratur , &: pifcibus
maxime uefcuntur:&: circa Mxotin.ut pafsim feptentrionem iierfus , plurima fiint : ingenij , ut
fertur aftuti atij maligni animal. Plura qua hancconiedtura noftra confirment, leges in Qiia.
drupedum liifloria,in Lutra D. f Anates fera noftri lacus, nodu faepe tranfuolant ad uicinum
fluurnm Silum, ian$ tutiores illic a uulpibus SC lutrisiut audio.

Lutras in fluuijs noftris hoc modo capi audio. Nafla ponitur, qua pilees continentur, eam lu= e
tra pifeium auida ingredi conatur:»: quoniam medius ad introitum funis obftat : illum dentibus
fo eroditiquo protinus erofo,moles{truncus,forte)Iignea funi alligata SC fufpetifa , cadit, &: lutram
aculeis ferreis inculfam detinet. Simili quodam modoCopinorJaliqui etiam talpas uenantur.

Teftes lutrae ad comitialem morbum prodefle i quidam tanquam expertus mihi afflrmauit. ®
In epilepiia aliqui martdi iubent teftes uel uerenum marini uel fluminalis canis, Ca:lius Aurelia-
nus: qui tamen huiufmodi auxilia non approbat. Vocatur autem lutra alio nomine canis fluuia^
tiiis,utin Qiiadrupedumhiftofia docuimus, fed lutram mari nulquam accepimus mergi , inquit
P/inius.Seruius caftorem quocp canem Ponticum nominat. is tum dulcibus tum lalf s aquis im»
mergitur.Idem remedium poftea etiam ex hippopotami teftibus tradit Aurelianus.

LYCHNVMih Arcadia modo uodtanqut nos interrogauimus , exocoetum olim didum,
Maflarius. Alius uidetur dilychnus Nili pifcis,memoratus Straboni,

LY CI s c A.ApudSimeonemSethi de Hyfcapifcefic habet codex noiler impreffus : vo-iat
ij^Svc.os KStralE oM(*K^t7xte,LiIius Gregorius Gyraldus aditer legifle uidetur. Sic enim uertit.Pof
culus pifeis, flue, uti uulgus dicit, lycifea, fiue lycina lupaue. Caeterum integrum Symeonis de
Hyfcalocum,fuprainHyccapifcerecitaui,,ElemenroH. .

L Y C V M a quibufdam uocari pifcem ficrum , Hicefius tradit, nili fortelegendiim fit aifasp
exTheocrito:ltgoy Oy AtvKsyCcarmen hic no admitteret ?^vifSy)nu^i^vXiyio yjf ci^uiy;

Videquac Rondeletius in Anthiae prima fpeciefcripfit,fupra pagina 6j.&nos ih Corollario,

Crates comicus apud Athenaeum libro j.nefcio quos pifces hvims nominat, poft teftti

dinem 5C cancros, inmentione fal&menti elephantini. Vide etiam fupra in Corollario de lu..
po A.

jo LYCOSTOMi inter Apuas praedidi funt, Prsparatur ex eis gartlm quo^, ut didum eft
in Garo^ex T arentino.

DE LYRA. RONDELETIVS.

I Y R A pifeis nomen eft,apUd Grateos SC Latinos, qui a noftris gf6nau,iiel groiighaUt a
I uocatur,quod grunniat more fuiSp [aut forte a grojfo najo.) A Liguribus organo, [Cuculu
} potfjud mare Illyricum organa uocari jeriiit^ xochlobfonum quem edit. A Gallis rougef,

- J a rubro colore. A Germanis inferioribus lec{)<ttt, (©ecbflrt.iti efl gallus marin.nift malis

©ccbrtdjiiiei^ Upits mar.nam Alhertus huncpijcempro lepore mar.accipit.Et T^ndeletius ipji alibi refert non
deejje ^uipro lepore mar. bunc pifcem accipiant) quafi gallus marinus.

Lyra pileis eft marinus, teres.ruber. Capite ofleojmagno.ln pbfteHorc cius parte,ih ofte bran B
chias tegente , &:in dorfo aculeis magnis &: robuftis armatus. Roftrum in duo cornua lata pro»
tenditur,qaibus lyr» antiqus formam referqfqiiamis paruis bc afpefis cOntegitur. Partibus in«
ternis fuperioribus fimilis eft. Plus oisium quam carnis habet, quae dura eft,ficcam,fatis fuaui ta=
mcn,li elixa ex aceto edatur. A- Qsoddiiier

io Varis fuerunt de hoc pifce feriptorum fententis: Alrj capitonem a capitis magnitudine uo

‘^?J'P™t.feditqwa9s,ideft,capitoeffe nequit, cum ex mugilum generenon fit, Alt) orphum.

Alij ery thrinujob colorem rubrurojfed falfd;hi enim pagro fimiles funt,ui fuis locis docuimus, Biyriirwwi

6io DeAquatilibus.

CithM. Non defunt qui pro citharo accepenrat,tforte juonum cithara qudtym lyraanftrummum mufum eST)

A t citharus rhombo iimilis eft,authorc Galeno lib. j. de alim.fecult. Quare cum rhombus, ei&
Cmilis citharus plani fint pifces laticpdyra uerd pifcis feres, longus, cr^flb^ capite , ea citharus di
ci nequaqua poteft.Practerea citharus carne eft dura Si friabilidyra dura quidem , fed glutinofa,
hyrm ucrafe Qiiare pifccm quem h!c depinximus, eum effe contendimus, cui lyrae nomen a ueteribus da=

exhibere. iit.Primum quia roftri cornua, lyrae antiqua figuram referunt ; ut comprobant , cum multa

antiquorum monimenta qua Roma hodie uifuntur,in quibus lyra antiqiip forma infculpta efl;
tum illud maxime quod uidi Roma,initio pontificatus lulij terti), iii quo Atlas cali globum hu
meris fullinens,figna caleftia,6f in his lyra antiquorum figura, expreifa erant. Lyram uerd cor»
Lib.p.cap. 10. nua habere, teftis eft Plinius,de teftudinibus loquens.Troglodyta cornigeras habent.ut inlyra, i,
annexis cornibus latis,fed mobilibus, quorum innatandoretttigiofeadiuuant. Deinde uoca.
Vocalem effe. lis eft, qualem lyram efle affirmat Ariftoteles lib. 4.de hiif.cap.^.Yo^ss ifi mas

' ^5 id eftlacerta,habet Aelianus de animalib.io.ii,nonprobo)its«;j«jM[,
Sm ybf Pifces quidam ftrepitus ftridores^ edSt,quos uocales elfe dicOt,

ut lyra SC chromisffii enim ueluti grunnitum quendam edunt.

DE CORNVTA, SIVE DYRA ALTERA,
RONDELETIVS.

P L t N I V s locis duobus cofniita memtntt.priorc,quum de uolantibus pifeibus loquihmal
L».S. cap.17. ttrOjCjuiim de cetaceis. De Cornuta cetacea alias dicemus; nunc de altera , qua cornua attollit
Ub. jj.Mp. 11. e mari.quaefp uolare nititur. Eum pileem eife exiftimo , qui a noftris malarmat , id eft , per anti.

phrafim male armatus uocatur.Nos eunde cataphratftum uel otioxaf primi nominauimus , quod
undequafp armatus,totus^ olTeus Iit, A Liguribus malearmato pefire. A Romanis forchato K
pefce forcha,a duobus cornibus nominatUr.Nonnulli lyrs fuperioris mate efle arbitrantur , fed
falfd:nam in huius uentre ouarubelcentiafacpereperiuntUr.

B Eft igitur cornuta marinus pifcis otftogonus , colore phceniceO , totus fquamis ofleis contei

dius, in quarum medio tumor durus erigitur,qui in omnibus continuatus corpus angulatum et
fteit. Capite eft duro.ofleOjin duo lata cornua delinente. Os in ftipina eft parte,fine dentibus.Ex
lnferioremaxillacirricarnofi,breues,mollespropendent.Aculeorem,pinnarumnumerolitu^
SC cauda,cuculo,mulIo imberbi, Sf lyra; fimilis.Pinna dorft longis confiat uillis, rubris. Totum
quocp corpusrubrum eft dum uiuit,extin(So color ille euanefeit. Ventriculum paruB habet eum
appendicibus paruis. Heparmagnum pro corporis ratione, album, in quo ucllis ucfica.SpIencm
paruum,rubrum,VeCcam magnam aeris pienam.ob fquamarS pondus opinor. Branchias qua»
ternas duplices. Carnis parum habet,ob eam caufam facile exiccatur,fit^ leuifsimus,

B Caro ficca eft dura^, minus tamen quam cuculi,uel milui.

E In adibus exiccatus fulpenditur,cauda,unde uentus fpiret, indicante.

A Nos pifcem hunc aliquando lyram elTe putauimus : fed cum uocalis non fit, etiam fi cornua yj
Cornutam hac maiora habeat,cornuta retSius dici nunc arbitramur. Nec obfiat id quod de cornuta fcripCtPb
potili! aujiiii> niuslib.9.cap.i7.cuilefquipedalia fere cornua tribuit. Attollit cornua cmarifefquipedaliafeft'
ram cffe, (juom cornuta, qua ab his nomen traxit.Nam de maximis cornutis intelligittqua uerd fepius cap/iH'

2" tur,femipedalia fcrc,uel etiam minora cornua habent , ut fortafle apud Plinium femipedaliapt»

^ ' fefquipedalia legere oporteat,

DE EODEM PISCE, BELLONIVS. IPSE COC»
cygem alterum feu maiorem nominat.

A Coccyx alter,quem a grunnitu noftri,atqt adeo Angli GournautumCuel Grundinutn)uocat,

Cuculorum generis eft.Rothomagenfes Tumbam appellare folent. ^

B Hic quidem fuperiore Cuculo multo maior euadit,ac nigriori cute cotegiturtquanquaineti*

am fufea cuitifdam rubedinis fit particeps, Latas habet pinnas ad latera, cceruleas,quas uuinque

De Lyra. Lib . 1 1 1 1. 6ii

pcf medium fere corpus expandit , miluinis breuiores ; duas praeterea m tetgofe.Cor pore eft
crafsiore ac recurto,uentre^ grandiore , Genuenfes Orgam uel Organum (nomm accedit ad Gon
nartypa metatheftn) uocant: alij Caniftrum, Vn Cofano. Hoc /n fumma praecipue intereft inter u,
trunq! Cuculumipraiter inagnitudinem)qudd Cuculus primi generis pinnas ubiaf ferat rubras;
alterilis uerdnow,de quo fermoeft, coeruleas.

Vtruncp noftriin delicijs habent, primum tamen prrferunl. *

JJE LYRA ALTE R A, VEL CORNVTA
Rohdeletij , Bellonius.

Lyra cuculorum (ni (alloDgcneris.aprominentibusfurcuIis oiTeis difla, intercos pifces hui
meratur, qui uocales efle creduntur. Quis autem pifces uoEis expertes efle ignoratf Sed uocis
loco quofeiam ueluti ftridores ac fonos nonnulli exprimunt , qui facile noftris auribus percipi'
poiTimqu' Lyra, Chromis, Si alij permuIti,quos ob id prifei exiftimauerunt efle uocalestGrtccis
^ndtJtdlr dicuntur , quorum fimiles in Aorno Arcadfe fluuio efle traduntur , ab incolis

jm«Mi«uocati.Ego uer6(inquitPaufahias)hospifces,quum caperentur, ahqiiando me uidiffe

mcnilni:uocemautem,quanuis uel ad uefperum apud fluuium expetflalTemCquo maxime tem.
pore uociferari creduntuOnunqua equidem audiui. CKciideletms hunc pifiem mcalem ejje negat.') C
terum Mafsilienfes Lyram Malarmat nocant:Geriuenfes,P efce armato ; Romani a bifurcato ro.
ftro,Pefce forca,

io Squamas nonhabet,fed carum loco ofleorum uallo bene muniturtex quo Charace eile con B

ijciebam : unde Mafsilienfium cognomen. Pifd autem exficcato olTea illa dura integra perma.
nent, unde a quibufdam Holofteos nominari pofle contenditur. Porro Lyra: pauca carne con.
ftanttquamobremnifi paulo maiores edinonfoleht. Hocfane a Cuculo differunt, quod Cucu-
Ius ternos habeat utrincp in lateribus cirrhos craflbs : Lyrae tantum duos. Labrum inferius muU
tis cirrhisbarbatum,necp continuam habent tergoris pinnam-, fed duas. Quod ad reliquum atri,
net, hepar pallidum gcfunt,in tres lobos diftineSum: quorum utrintp eft unus , tertius ftomacho
incumbit ; inteftina qualia in Exocoeto comperiuntur , nifi quod reeflum inteftinum habent an.
guftifsimum,Hsc Bellonius. Et in GalHco libro; Venetijs(inquit)rarusaut nullus cft,Rofflj

autem quotidie frequens,

c o R o i, i, A R I V M.

Lyra: pifei cornuum ne figura, quibus fummo roftro bifurco lyram ueterem quodammodo a
refert, anfonus quem :cdit(nam bC lyra inftrumentum efi fonorum)nominis occafio fuerit,dubi.
tari poteft. Ab hoc alij non pauci forma ei conflmiles,At/jone7ss appellari poterunt, hoc cii ly.
riformestut Corax aRondelerio didus,Cornuta eiufdcm,Miluus,CucuIus, Hirundo ; SCmulll
aliqua ex parte,prteferrirn imberbest Galli (iiiqiiit Rondeletius) Cuculum pifcem a Mhllis non
diftinguentcs,qu6d ciufdem flnt coforis,Rou^t uocantl Sunt SC apud Germanos Anglosm
cognatorum pifeium nomina , Sccbutt uel 0ccb46/ Sd cb|lfcb : item (5«»n«r&e bi Curre
per onomatopeeia facfla.^CapoCinquit Iouiiis,de lyra Rondelettjfenticns) litoribusnoflris famf
^0 liaris, V enetis autem ignotus,caputhabet ualdemagnum,8C illud quidem enorme,quadratum,

SinuIIis ueftitum pulpis. Oculi in eo funt admodum rigentes, extenta fupercilia,os languidum,
minuti dentestftib mento autem oblonga ac rubentes pinrta , ad impexae barbte fimilitudinem,

Caetero autem corporis trunco rotundus eft, bC teres , decrefeit^ in caudam xqualiter extenua,
tusjquoufq; in poftremam delinat caudx pinnam. Porro uentrem habet ualde candidum, fed pil
niceo colore mulorum fimilitudine uariegatum.dorfum autem flauefcere potius quam rubefee.
re uidetur, Solidis quO(j bd albicantibus conflat pulpis:fed quiCysi^i») tamen aliquanto falubri. (j-j
or iitquam fapidior, eruditioribus prarfertim ganeonibus , qui illum ueluti aridiufculS afjaernan
tur. Rmnanieum Caponem, Organum Ligures, Galli uerd Rofcettum.quod eorum lihgua Ru (A)
betum fonat, appellant. V olaterranus imprudeter Caponem putauit efle Labeonem. Orphum
yo quidem deprehendimus maiorem efle pifcem, 8C uniCa etiam traiecflumfpinatquodihcatteris
rarifsime accidit.Erythrinum quocg efle non pofle; quod is toto anno ouis grauidus capiatur : ca
pones autem magna ex parte uentre uacuo reperiantur. Nos eum proculdpbio de mulorum ge= h«/k cognati
nere efleputamiis,pararimutare fcntentiam,fl acutiores meliorem attulerint.Siquidem mulum cjfccapontmy
exprefsiftime refert SC capitis effigie, 8C ipfo colore puniceo, qui nullis alijs in pifcibus ; excepto
capone a^mulo,ea claritate confpicicur.Mulorum autemgencra duo efle apud Ath enatum per.
picitur, barbatum fcilicet bC imberbem. {Caponem mulum imherhem fihi uiden,alutarmm a 'Plinio diBuy
injmiat. De cornuta qutdem fua uel lyra alteraj7^ndelerim:Aculeorum,in^mt, pinnarum numero, Jitujy, & cau-
da,cuculo, mullo ml>Erhi,& lyrajimilih ef^.) Nec etiam abfurduni foret, fi pro capone citharus accipe. Cltharur,]
rctur.natura enim qualitate^ pulparum, ut Galenus innuit, citharum a capone non multum dif.

6o erre deprehendimus.Huculq; louius : cui aliqua ex parte Maflarius contradicit : Miluum , in.
quiqfiue lucernam, Romani pifcem caponem hodie cognominant: ut mirer aliquos {Ionium) lu.
cttnam pifcem Venetijs minime reperiri,ac de genere mullof 5 efle aflerentes; cum mulli fquam

6i2 De Aquatilibus,

mas habeant, ut author eft Pliflius , quibus lucerna omnino caret, fed hi non nouerant caponem
pifccm antiquis Romanis pariter^ Venetis lucernam cognominari. ^ Galli indininde Rou,
«tnsfe get appellant a colore mullum,cuculum,& lyram, f De Germanicis nominibus lyrs mriufo

Gmtumam Ic fimilium pifcium,ut hirundinis, lucernae uel milui, coracis dC mulli,plura leges in Cuculi Co,

miiu, rollario A pertotafere;uelubipermarginesnotanturhxcuocabula:©WH4tb/^cbf^c/Cut.

te Gorneilus,©ecb4l»/©Cch4g,pagina565'.&: fequente. Et amplius de uocabulo ©cebSl»,
quod Gallum marinum Cgnificat,(alij Se«l)4g,1eporem mar.figniflcantes proferunt, iadfinem
paginse66.in.C°c°'l^''‘°^^^^P°''^”’^''-'t* Rubicundus color non in cuculo tantum exceU
Iit ut illic fcripfijfed in lyra etiamtut utercp flmpliciter 3\c&fifcb Germanis ab eo colore denomi.
nad uideatur,uti Gallis etiam Rouget. Cseterum Curre Anglice diflus per onomatopedam la
pifeis, quoniam fufeo colore eft, non rubro ut ©«:(t4rt) eorundem , non longe diuerfus alioqui
pifcis:ficut poflea ex lo.Caio cognoui,nec lyra nec cuculus fuerit,ut tum fufpicabar,fcd alia eiuf
dem generis fpedes,c6rax ne an alla,dubito.Coraci Rondeletij dorfum ex coeruleo nigricat, la.
tcra rubefeunt. Cornuta etia eius toto corpore rubet,dum uiuinadeo color ille huiegeneri com«
munis eft., Gobius fluuiatilis capitatus ab Anglis uocatur <50yllcr6tbe*1lbe, hoc eft, Molito»
ris pollex.Hic fimllis cft,inquit Io.Caius,pifci Currc,magnitudinc,figura & colore, ft fpinas de
mas.hoc eft, magnum habet caput, minori corpore. Videtur 5C Vranofeopus his cognatus,

tum re, tum nomine : nam St lucernam faxatilem Italorum quidam appellant, fed nigrior eft , K
oculosaltiusincapitegerit. , ,

LYRA altera,ftuc Cornuta potiusRondeletiodidatGermaniceuocari poterit, lo
»lif4)tcrl3tcbftfd)dioeeftLyriformisarmatus;*berctn ©4bIc/cm©4blcr,aroftropr:Ec»tcris
huius generis pifdbus bifurcato. fReperiuntur a: alij capones (inquitlouius)qmhifiircataha
bent roftra,a; dorfum ofleis fquamis armatumtquos in genere caponum pifcatores ipii mares ef
feteftantur.ego autem aliud genus efle crediderim. ^CornutsenomenapudPliniuminnofiris
exemplaribus non legitur, fed infiniiatur , his uerbis : Attollit e mari fefquipedalia fetecornua,
qux ab his nomen traxit. Quaerendam autem de cetonepotids aliquofentiatPlinms,^aam
pifce.ceto enim magis quam pifei haec cornuum magnitudo conuenit:flcut8t:hoc,quodemati
ea attollit.ftquidcm aeris inipirandi caufa ceti pleruncp capita ad fummatn aquam cfferunt.Plini»
us quidem libro ji.cap.ultimo,cornutas cum beluis numerat. Vide fupra in Boue , pagina lyi.

^ Bellonius Rondeletium fecutus hunc pifcem holofteo appellauit : dC eodem nomine NiloumS»
quenda pifcem , quem nos Oflracionem uocabimus ex Strabone, nam holoftei nomen ueteres
de herba tantum ufurparunt, Diofeoridi deferipta.

DE AQVATILIBVS QVO^

RVM NOMINA AB M. SEMIVOCA*

H I N C I P I V N T. p

DE MAENA, RONDELETIVS.

A I N i s a Gracis,a Plinio lib.^.cap. j6. maena dicitur, Gaza lib.S.de hift.anim.ca,
jo. halecem non reeSe uertit , necjTw («mwVli» haleculas; Sfe, Vide fupra in Alece,
Elemento A.

Maena a Liguribus, ac Romanis feruatis Latini nominis ueftigqs mcnolalio»
die uocatur,a Mafsilienflbus mendoletab aliquibus cagarel , quod aluum cieat. A
nottris in Gallia Narbonenfi iufcle. Ab ijs qui Adrlaticum finum incolunt, fciaue.

2 Mttna pifeis eft marinus,ex fquamaforum genere,boopi ftmilis , aliquanto latior , Sf mmortp

apud nos uix palma attingit. Roftro eft acuto,capite compreftb, oculis minoribusjquam boops,
dentibus paruis,hyemecandida,uere SC deftate uarfatMaculis coeruleis toto corpore, &potifsi'
mum in capite, & dorfo fparfis.Pinnis,aculeis, cauda,boopi ftmilis. V trincp magnam Si roiw
dam maculam habet inmedio corpore. Lapides habetincapitetinternis partibus a boopewa
Arijlo.Uh.s.ic differttmasin eo foeminsdifsimilis,qudd latior fit,8iporre(3ior,focmina rotundior. Cumfew
hift. cip.}e: Foemina impleri incipit,marls color ih uarietatem quandam,&: nigrorem mutatur,&i pcffiuial
cibum carne efficitur,uocatur^ hoc tempore rioBy©',(ob foetorem,opinor.) Martialis libro !>• .
Fuifte gerres,aut inutiles ratenas, Odorimpudicus hiicHurceilegendum,ut&

hahene,& carminid ratio ac fenjits reyKir«nr)fatebatur.

Sic etiam dicuntur Ariftoteli (lib.y. de genera.animal.cap.y.Sifetft.probl. 4.8^15’.) f»

id eftjhircum olere, qui incipiunt V enere uti , uocem^ inaequale mittunt , qui^ libidineacccn-
dunturthoc eft, male olere. An uero is fit qui ab Athenteo ■yety©' dicif,alio locoinueftigal-'®®'

CunJ

‘tA&.

DeM^ena. Lib. IIII. 6ij

rAm Roma V cnctias ueniffem , manas tanta coloris imago V tnetijs faBa eS^macula

narktatcconfpcxi,prahisqiwhyeme ucnduntur , ut i^miimaluscjfedoU^mlt^nfma.

lltx

nus

forum delatis, fed edamm

gna ex parte.penjt color m

ft t H -f '

Quoten,pcreutcrumfcrt,mchorcft,utreHquifcre
niteomnes. Apud Hiccflus melioris fuc.

,od manas effe cenfet, quam gobiones, no tamen or. tam

oratas cfTe , neqjtam facile aluo dei)ci , qua m re felli ip*
Sim exiliimoiquonia gobiones friabili carne funt, nec
faxati'ibus mulro inferiores : quare non poflunt maenae
itielior/sefre fucci. Non negarim tamen mxnas carne
c/Temedia^boni^fucci, Codas in faitagine magis pro^
ho quam elixas. Caecerum nullo in precio fuiffe apud

ueceres oftendunt uerfus Martialis paulo ante citati.

Earum aliquem effe in medicina ufum,Diofcorides
docenMxnarum ex capitibus cinis fi illinatur , callofas
10 fedis rimas abolet. Eius etiam garum , oris putrilagines
collutione fedat.Et Plinius,capitis manarum cinis cum
allio tritusjad thymia crudis illinitur, (^Editio nofirafic ha^
her.C aptis manarum cints cum allio tritus, uerrucas tollif.ad thy
mia crudis utuntur.) Qiiid autem fit hic crudis non uideo.
Quamobrem fedis legendum eiTe puto. Hanc uim fma/
ridibus tribuit Diofeorides. Sedeum iinteiufdem ges
neris pifees, carne fiC facultate arbitror non multum dif ,
fidere, Praeterea,maene falfg cum felle taurino illif^ um>
bilico, alitum foIuLint. Earum etiam ius aflumptum al:

ride moxfequentei& pnna ap
dke longior ^udm fit.

jouumfoluit, quamob caufam fortalTe a Prouincialiblis
qiiibufdamcagarei mamaa cacando didaeft. Rurfus
PliniuSjCapicis manarum cinis,ad rhagadas, fit condy
lomata utilis elfr Et mienarum muria , & capitum cinis
cum mclle fanat ftriimas. Et Anginas mxnarum falfa-
ru ex capitibus ciniSjex meile illitus abolet. Porro Ga*
len.li.j.defac.fimp.med. Capitibus maenidufale inuete
racarum ad fedis rimas utebatur quidam is ipfe ad co
lumellam diu induratam. Videtur ergo uis illarum des
ficcarejDon admodum acriter.hoc enim.aduftis quibufi'

^odaminefl:,quemadmodum deficcandi uis omnibus. Et
Paulus Aegin.de eadem re loquens: Km ye^yocfiwvas^^o^
vicos lilrKifpoiiiAMTis dupihvptft, Vbi interpres y(xj>yc<pc(ev(is guts
tur male couertit, cum gurgulionem uertere debuilPet*

Eft enim carnofa particubjC palati extremo fufpefa jUea
luti pkcfrum ad formandam uocem conferens : uocant
etiam Graeci x{W«jLatini columella uel uuulam, Fit aua
tem fcirrhus a maceria crafla uel glutinofa , aliquado ex
inflammationis male curat^ reliquijs:cuimalo curando
exiccantia non conuenire3&^ ratio dC experientia docent. Nam durata medicamentis maladlicis

f 0 egent, non ijs quae multum ficcent uel digerant.Hxc enim id quod tenue eft difcuciunt , quo di^

fciiflb morbus curatu difficilior redditur, nimirum manente eo quod crafsius 6«^ durius cft. Nifi

quis contendat, ea non omnis fcirrhi curationi conducere,fed eius cantum, qui cx pituitacrafTa,
lutita dicam, congelata ortus eft, uel ex intempcftiuo aut immodico medicamentorum refri*
gemntfLim ufu.Propcerea quod cra{rum,uelglLTCiiiofum humorem incidantSil attenuent,poftrc
moficciracefuaabfumanncongelatumuerd diftbluant calefaciendo, 6^ diftbiutum difcuiiat.Sed
qux Galenus de capitibus menidum fcribit,noa ex fua, fed alterius cuiufdam fentenria
Capita mamarum cum falfr dC exiccata fint,uim exiccandi habere conftat , QC multo ^ ^

in cinerem redigantur. Qiiare nec mirum fi cinis ad anginas ualcat,uc dC ilia omnia qua£ ^

temhumorum copiam abrumunt,quemadmodum cinis hirundinum, 5^ fterctiscanisv Ea ^

6o ratione ad oris ulcera , cinis e capitibus msnarum conducit, quod putridum eft exeden o,o
quam caufam etiam thymos fanat. _ „

Fi

tibro 7

Lib.iif capiQ

Ibidem,

Ibidem cjp. 5.

Ibidem*

Qwomoio ad
columeUa fcira
rhum propnt
capita mceiiidu
fale indurata,

tibro 7.

014 De Aquatilibus.

de eadem, beelonivs.

Herbofis litoiibus gaudent Matar.qux & rnuvUilr Gracis diefs fimt, gregales quidem &ri
td (quod fciarn)in Oceano capi confuewtMafsilienfes Mendolas, V cncti Menolas uocant.

Liniris utrmcf notantur, Smaridibus, Boopis6iGin'sperfiniiles,nifiipauldlatiorcsac breuio

fes cernerentur, & fquamis Smaride tenuioribus contegerentur, breuiori(^ eflent capite. Linej
indateribus redam habent , qute in Smaride arcuata eift , rarifsime^ palmum excedens. Porro
Maenarum in colore difFerenrias obferuaui duas: alite enim luteo , alite lituris cyaneis aut afiireis
confperfte funt.Pinng tergoris,laterum,6<: cauda tranfparent, & maculatte funt : que ucrd dorfo

incumbit, eaduodecim aculeis riget, pofteriorobtufaeft.OsfiMenaclaufum contineat, minima

quidem apparetifed dum hiat,ridum magnum oftenditteuius fuperius labrum tubi in modum 1»
ut in harengo, infradum eft. Oculos habet ronmdos,quorum iris iiibrubra eft.Maxillaafperita
tem quandam dentium uice prae fe ferunt. Mtena fi defquametur,albifsima ate^ argentea fpedla,
bitur, fed tergus liuore quodam ftib oculis in purpureum gemmante depingitur.Eius hepar fiin
gofum exiadeo pallefcit:fub cuius lobo dextro fel luteum oblongo uafculo includitur. Splen illi
cfl in iiniftro latere nigrum,ftomachus oblongus.

Omnium pifcium foecundifsima,pofl brumam pariqquo tempore melior elTe folet,

COR OLLARIVH.

Mtena melius per K.diphthongumfcribitur,ficutSdmuraena;quoniam Grsccperm.fcribun

turrquod tamen recentiores multi negligunt. Pergei msnides uocant farapios,&j«TOj, Hefy 1«
chius K Varinus. Aitr, genus pifeis parui, Sf funtmglte (tegomme uel m<sniiU)m3tm;e,Sy]mL
cus, Msnam non modo fpeciei,uerum etiam generis nomen efle ex eo coijcio, quod uariurti
dC multiplex eft earum genus, alite in utrotp latere nigram maculam orbiculatam habent; quas n
qui Adriaticumftnum accolunt,uulgd Mpnas fclauas appellant; alia leucom^nidcs, hoc eft albe
nignte , a Grxeis fmarides nuncupatae, item^ funt maente boopes appellata: , Gillius. Mos de
fmaridepauld poft ; de boope fiueboce, fuprain B. elemento fcripifmus. Theodorus Mani.

Aleces. das,in Ariftotele MtcnaSjSi Aleccs,8d M^nidia.id eft,Hpnas paruulas, Aleciilas appellar.ut A.
Akcuk. lecula nomen generis Ct,hoc idem Latine fignificans.quod Graece,ut Hermolaus putat, Anthta
cides,hoc eft,pifceis qui fuccenfls carbonibus commode coqui polsint,cuiufmodi funt Smarides
&C Mpn*.Equidem ipfe generarim pifciculos ignobiles fignificari ex Columella arbitror, qui A. 50
leculas riuales pifciculos, ignobiles uocauittatq; alios pifceis fale cxeibs,Areneos(//.jreB|ot)nun
cupatos , Thrifsis fimiles, Gillius. Pifces quofdam fale inucteratos , harengas didas , clupeis
limiles qui ex Belgis &i Menapqs in Germaniam fid Pannoniam afferuntur , ipft aleces uocant,
Maflarius. Aleculam arbitratur Hermolaus genus, non fpeciem elTctidcm^ apud nos iignifi.
care aleculas,quod anthracidas apud Grtecos,id eft primarios aut carbonarios : quicuncp ftilictl
in pruna 6d craticula commode coqui pofienf.uei um ex Columella apparet fpecies (fjiecum) elTe,
V uottonus. Et rurfus: Alex Plinio non pifeis, fed gari uitium eft. nec fane occurrit locus quit
piam apud ueterem aliquem authorem,qui plane oftendat alecem autalcc pifeis genus efle; etfi
Nonius citans Horatij locum: — ego fecem primus &alcc Inueni, pifccm fignificare dicit,
Vilem Si aleculariuni pifcem efle gerrem Martialis tradit lib. 11, Fuifle gerres , aut inutiles m!e4»
nas, Hermolaus. Plura de alece lege fuprain A, elemento. Mtenas Graeci matnidas appet

lant,uiilgus macnulas:aleculam quafi ex Plauto Theodorus interpretatur , Hermolaus. Ligu.
res Manulam,Mafsilienfes Medolam uocant, Gillius, Venctijs la mcnola fchiaua uulgodt
citur. Smarides marini pifces adeo msnisftmilcsfunt,ut eodem nomine utrtecp mtenulf nunc
uulgd dtcatur,Manardus. Masnulam Italorum a Germanis inferioribus 4^«Utinct uocari
olim accepi; fed certi adhuc nihil habeo. Alius eft pifciculus qui ab Anglis uel

noy uocatur , a paruitate : quod pifeium minimus Ct.is fiuuiatiiis eft , in Phoxino nobis defert
bendus. Celerinum a Gallis in Oceano didum,aliquima:nam efle fufpicati funt: fedRomlc

Ictio celerinus apuamembras eft;BelIonio magnitudine tantum a fardina mediterranei matis dif
fert. Euenit ut cum foctu impleri foemina incipit,maris color in nigriorem pluris^ uarielatisp
Hira. mutetur.S; caro deterrimaciboefficiaturtuocantur anonnullis per id tcmpus(7ioii^;)hirci, Ari>
ftot. Hircum quidem alium uideri Ariftotelis,alium Athenai,in Gobione nigro Rondelett
us explicauit. Sunt & alij hirci in mari , de quibus diximus in Elemento H. f Hepatum pro
mtena ucnduntaliquflonge diuerfum.Rondeletius. Msnarum Si mugilum fetura eftgeiiB
QUoddam apua:,Ariftotc!es, icsfms, Suidasttanquam mtenisaptiEefpeai

ftt.locus forte eft mutilus,ut idem fit dicendum , quod proxime ex Ariftotele diximus.ipfep

dem SuidasmAij)i/»,,apuarpeciemunamaitefreyy'©-(meliusyiVo(/:(4HW(i'i»(', NtxniMix
li quidam nominantur a T ralliano,ut recitaui fupra circa finem hiftorite apuarum , ubi de Apuis
diuerfis feripii.

S Mtena; pifces funtparui,Antiphanes.Speiifippus maenidi fimiles facitboaccm &:fmatiiicn'.

Matna&fmavisrnutantur.ut ex albcdinc rurfus atliate ad nigredinem redeattquodmaximefuis
pinnis dC brancliijs declarant, Ariftoieles. Mutant colorem candida hyeme mtenat , 5i fiunt

^ «ftlK

ACO

B

C

A

DeMscna. Lib.IIII. 6i^

allate nigriores Plinius. quem locum Mallarius explicans : Dixit(inquit) allate fleri nigriores:
nuia fufcipiunt colores cceruleos.quijquod ad albcdine.flmt obfcuriores &: nigriores. Et rur
flis*Mana pifciculus eft digitalis longitudinis, hyeme candida,allate liaria pidluris ctsruleis oba
r *uis *r Aellate cccriilea uarietate pingitur, Gillius, Mana & phycis quomodo colores fuos

mutentlegeapudRondeletiuminMerula •

CJppianus. <

Antiohanes mullos dC m^nas Helena fuifTe cibos dicit, quod anthropophagi non fint, cum pi=
fces maeni deuorent homines, {ganeonum ofes.FiAe in /;.)itac^ hos damnat (in cibooillos commen=
dat Gladium piTcem excdunt.uidein D.mox. ^ Pifcium omnium fecundifsima , mgna effe
IO uidctur Ariftot. Bruma paritjdem. Fojcimdum^ genus mgnaeJamyrus^fmaris^jC^cfmm
l lOid/us inter pifces qui in herbofa arena uidlitant. Euenitutcum foctu impleri fcemina
* incipit maris color in nigriorem magis^ narium mutetur, Ariftot. Maenarum ^ mugilum fos

tura eft genus quoddam apu^,Idem.

jyjpjegrcgalesfuntjAriftot, ^ Gladius quomodo balaenam deuitet, Si^amsenis exedatur, ■
ex Paraphrafte Oppiam anonymo fcripfi in Gladio d.

Ma?nides efca funt chryfophryi, Oppianus. Apiarq uefpas hoc modo capiunt: Ante earum
nidos naiTamjin quam prius paruulam mxna,aut membradem cum chalcide imponi conuenit,
appendLmt,5^c,Aelianus*VideinVefpis*

Vilem &: alecularium pifeem cfle gerrem apparet exMartialis uerfibus libro ii. Fuilfe ger
10 res aut inutiles mtenas Odor impudicus urcei tatebatur* SmaridesSx: maenae , pifciculi funt
plebeij &: tiiles adeo, ut non numero aut pondere, ut fere reliqui:red aceruatim, iniiitato etia em=
ptore, V enetijs uendantur,Manardus. Q^ii enim uoliiptates ipfas contemnunt, eis licet dice»
rCjfe acipenferem m^nae non anteponere,Cicero dc finib. bonorum dC mal. Mdtnx laudatifst
mx funt ex Lipara, Polluci, Athenaeo, Clementi in Paedagogo. Antiphanes Caryftias comen
dauit. Maenas gobqs preftare bonitate fucci Hicefius ait: idC iparos rurfiis msnis,) minas ta*
menfuaueseire,aluum^promoucremmus, Athenaeus. Cum foetu impleri foemina incipit,
maris caro deterrima cibo efficitur, uocaiur^ a nonnullis per id tempus, hirciis, Ariftot, Sma^
ridesftomachicisinciboconueniimqArchigenes apudGalenumi MichaH Sauonarola mx
niilas in litore petrofo aut arehofo 5^ fuo tempore captas inter pifces falubres,bc^ni non crafsi
jo fucci, numerat. Liquamen genus gari fic fit: Vifeera pifcium in uas aliquod imjciuntur,ubi co
diunturfaleraciimiliter tenues pifciculi,potifsimum atherinaejmulhueexjguijautnighae, autly*
coftomi,6(rc.ut in Garo recitaui ex Tarentino, Sal etiam e muria falfamentorum recoquitur,
iterum^ confimipto liquore ad naturam faamredit,uulg6 emacnis iucundifsimus,Plinius,

Proferpinaca cum muria ex maenis QC oleo tn'ta,uel fiib lingua habita, angina medetur j Pii*
nius. Muna(AA/xs,ralfugo)fairorum pifcium putridis ulceribus congruit: dyfenteficisi^accos
xendiciim doloribus inieda medetur. praecipuetamenfilurorum maenularum^ muria quidam
medici ad huiufmodi morbos utuntur:quam nos interdum ad putrida oris ulcera accommoda*
iiimus, Galenus infinelibri ii.deiimplicibus medie. (&I^ Actius.) Etfuperius in eodem libro:
Capitibus menidum (inquit)fale ihuetcratarum uftis, ad fedis fifluras utebatur quidam : dC is ip*
40 fe ad columellamdiuinduratam. Videtur ergo iiis illarum effe deficcatoria,non admodum acris,
namidaduftorum qusepiam obtinent, ficut omnia communiter deficcationem.Vuamdiuiacen
tem fupprimit hoc remcdiimi:Gall2e,tcns floris, aiia denarios i r.maenarum fine ouis, id eff: pifei*
um falforum capita x.htec comburuntur, SC ita cacteris bene tritis trita admifeentur. led poftea ni
hilominus in tinum diutius teruntur. Oportet autem tangi digito huraido medicamentum , dC fic
ULiam ab imo redam diu fupprimi furfumuerfus, Marcellus Empiricus. Maenarum falfarum
uftariimde capitibus cinis exmelleinlitusfaucibus,anginam collibet, Idem* VIcera|qUee]fer*
punt,&qux ex ijsexcrefcunt, maenarum cinis uel filuri codeet, Plinius. Diofcoridesfmaridis
inueterat» capiti ufto hoc adferibit. Cinis ex capite manarum uerendorum puft.ulas difeutit:
item carnes decodae bC impoficg,profilnt dC finarides illitae, Idem. Andromachus apud Gale*
Jo num de compofitione fec.locos in curatione dyfenteriae,clyfterem praeferibit huiufmodi; Sanda*
rachgdrach.viij.calcis uiuae recentis drach. decem, charta: uftedrach.viq.alij drach.xxx. malico
rij, gallarum, acaciae, iingulortim drach.v.maenarum aceto conditarum ad dies uiginti unum , ac
uftarum drach, ii) auripigmenti drachmas xvi. Vruntur mgnac in olla cruda. Et aliqui arido me*
dicamento utuntur, aliqui in paftillos cummyrtibaccarum decodo cogunt. Si uero nonmoiie*
turpharmacamrecentum,anteciLisufum polygoni fiiccuni aut muriam infundito. Maenidis
caput uffumimpofitum ficos S^^leprofos ungues, 6^ rhagades ani, thymos curat, (Diofcorides
fmaridis inueeeratgeaput uftum thymos &C clauos abfumere feribit.) Garum antem uel femina
ijaljugo uel fnuria)pa(fcirum{ideliari(lanm)mxnidiim aphareis(aphthas)5ir marcores faucium ac de
paftioiies coliutum fanat mirabiiiccr.Ipfe uero pifciscomcffiisafftis dyruriam Sirenes fanat, bo*

60 num ftomachum.&rdigcftionem facit, Kiranides. Percarum uel mjenarumcapitis'cinis,admi*
xtofaledr cunila oIeocp,iTuIucemedetur.TuffidQnequoc^ fecundas extrahit, Plinius. Forario*

nis feu cariei hominis medicamentum : Maenarum capita urito cinerem^ cum meile exceptum

Ff i

6i6 De Aquatilibus.

fedi impone, Ut expertum K prarftantifsimum ad huiufmodi.Nic.Myfeprus. Idem cinis fcj,

briciam unguium extenuat Plinio.

„ Oppianu5(.TOj;,j^l,penanflcxumprOtu!itlib,i.Halieut,Boir»»7«i(j«w*1i)lr,W^({j<,,J,^>i5^j^

"'*■ m. In profa quidem femper iota breueinucnio, Si accentu acuto notatumtSi in quibufdam fe

narijsquotpab Athenaeo citatis:utfunt,Xt9fBii-©''>m^(i«nV»(/)(^H£(«fj>«Bt»(/ ««AbjIms

M n oJ([inGit)'(il!»'@',Machonis:8i ille.diiBit m5ri./)«,Eubuli. Antiphanes quotj corti,

puit. In ij.biiryilabafianteis.irarautabilem habeant, Si declinentur per delta,ultimam acust

^ M<Kn'»l<«diminutiue Pherecrates dixit, ’

tt, Breues maenas, Martialis:o;ii'j.4u(««i'i<i?«,Numenius.

Mtenariadvwiraewlinfula eft, cuius meminit Plinius lib, J.cap.y.confra Magonem: fic ditSa I »
pifeium muItitudine,quos maenas appellant,

f, ]yiana^quddprimanondumdefeceratorca,PerfiusSat.j, Ab Antiphane maenis inter

fa, lautiisimos cibos nominatur. Idem in Butalione maenas Si mullos Helenj cibos uocat, utre,

fert Athenaeustin Agrefti uero Hecatae, his uerfibus:

Tss yjy (ttyoAss TB7-SC «TrarTurs vivottuac iypvs.Ti tph a> flZ/ATiwt,

ArSf «Ttr^seyssjTrftjs ^ (wSgwn©- cpayoi. (forte, ^ccyfltjfoilicet

A»a»fl7J Tcd/TK IfSp Et(ffT»t Ji^UllCCTTVi A ST©^ t^OUVid^XS >tfl«

Pifees preciofos Si magnos aliqui anthropophagos nomittabantpropterimpenfas, quibnj

lurconum Si prodigorum opes abfumuntur,Euiiathius,AthenjusHecates cibaria uocariait«^

vlui j3f«xyT»7te;hoc eft, a breuitate . fed poeta infinuat ab eo confecratas efle Hecftae , quod horni- u
nes non infetSenturficuti magni pifees, Melanthiusin libro De myfterijsEleuiinqs aitHe»

cata: mullum Si mgnidemfacrificaritquoniam Si ipfa dea marina flt , Athenaeus. Diana liue
Hecatae (id eft,Lun{)m5narem facram fieri aiunt: ed quod haec dea quibufdam uideaturinfania
iimnSm Grjcis infanire eft,maniainlania)caufa efle illis qui uulgd hoc eft Lunati.

cidicuntur,Euftathius Si Varinus. Mihino alia quam alludentis uocabuliratiouem^nadcae
maniam aliquando cocitanti,ut creditur, dicata uidetunut Si citharus Apollini , boxMercurio,

Si alij quidam pifees alijs dtjs. Quod fi quis hominem quem parum mente conflare innuerit,

Hecatae msenam uouere aut facrificareiuflerit: argutius hoc fuerit quam ft elleborumbibere aut
Anticyras nauigare confuluerit. Kw luum l«?MyiSGc,vs^ et^myis KA(Vc{®',Philodeinus titmS
tempus circumfcribens in epigrammate in mortem, Anthologij libro i, 50

Ctff.n.

DE (MAENA CANDIDA, SEV) SMARt

Dfe, RONDELETIVS.

HARIS Si Gracis Si Latinis dici. Sellunij kmfpamasmntxprimwjedjexfe^temia
I tur,Gazalib.8. hift. cap. 50. certum Unius dcuptc cnudamuerjuf^

Latine uertit : ob id fortafle qi Nea.

S poli fmarides uulgd dicuntur cerres,

Mafsiliae gerres. Mirum cur non potius Plihtj
Si Martialis appellatione ufus flt, qui gerres di*
eunt. Plinius libro ji.in catalogo pifcium.Mar
tialis in uerfibus fuperiori capite citatis. Smaris
ea mgnac fpecies efoqugluihHSii^ris etiam a Grj
cis dicitur, id eft, maena alba : quia femper alba
remanet, cum maena prior colorem mutet. V e-
netqs hodie giroli Si gerruli . in Gallia nofira
!Siarbonen(i,Si Hilpania,picarel:ob id fortafle

qudd falitus hic pifcis,8i fumo exiccatus,Iinguam acrimonia quadam pungit Si mordet. VC‘
Hmngos. non hementer errant,qui leucomtenides efle putant, quas harengades uel harengs nos dicimus, non*
nulli haleculas.Sunt enim ex thriflarum, non exmaenarum genere. Si maxime in Oceano capfp
untur:qud non penetrauerant ucteres,qui depifeibus fcripfcrunt.

B Smaris marinus eft pifcis,m jnae flmih's,fed minor.Eft enim digiti tantum magnitudine , cof

pore flridiore,roftro acuto,maculam Utrincj nigram habetinotis coeruleis , uerficoloribus^®
ret. Sed candida’eft,lineas quafdam argenteas, & fubaureas obfcuras a capite ad caudam dud»
habens, pinnis, aculeis, cauda, partibus internis, mjnaefimilis. ,

A Quidhiepi Hunc pifccm garum efle nominis affinitas fecit ut fufpiccr,cum pro garo cerrus dicaWr,£i*

fcisgarmfit,o- PKnio Si Martiale multitudinis numero gerres. Si Antipoli hodie garon. Prjterea ex hoc pifd*
optimum fieri garum experientia quemlibet docere poteft. Ex Garouerd pifce optimum
“ ■ fierigarumteftis eft Plinius lib.ji.cap.y. Aliud eft (inquit)h'quorisexquifitigenus,quo(lgatum

uocaucre,inteftinis pifcium,caeterisfe qua abqcienda effent fale maceratis, ut illa putrefccntium e*
fanies.Co nficiebatur ex pifce quem Graci garum uocabant,

* Smaris eodem fucco carne^ eft, qua mana.

(P)

De M^na alba. Lib. 1 1 1 1. 617

Ad eadem quoq; fere omnia iialet,ad qua: itigna^ei^ Plinius tribuit qua: Diofcorides g

P1 ' ius* Smarides tritasjillitas ad thymia fedis conferre fcribit, uti cinerem capitis manarum. dC iib.ji.capM
Diofcorides lib.i.cap.jo. Smaridis pifcis caput exuftiimjexcrefcentes ulcerum oras, puluillos^

^ ' it nomas cohibeCjthymosclatios^ abfumit. Caro norifeciis ac omne faliametumprodeft

nione nercufsis^aiit a cane demoriis* Galenus poft manam de fmaride nihil fcripfit , hanc
^ "ab illa nihil differre exiftimans.Paulus Aegihctam^nis fmarides fubiungic. Smaridis, in
*^^'^camit toftum ad pilorum defluuia cum adipe urfino Conducit* Ex his colligat ledor, qui
bus & quot remedijs qu£e minimo pretio comparari poffunt, careat is qui pifcium hiftoria igno*

ratPrxparamrfmarisutm^na,&:ucfquamofialij*

* A Diffatoribus fale condita, aeri expohitur,uel in camino fuipendicuf,S:^ exiccatur.AIijahtia b
° nnorum more in muria linunt tabefccrCjUt garum faciant. Ex qua optimum di fuauifsimum ga=i
rum paratum uidi,apud Gulielmum Pelicerium epifcOpumMonfpelienfem, uirumfummalau
de digniisimum»

DEEADEM, BELLONIVS*

Litoralis quocp eft Smaris, Grxcis di Ouidio dida,fquamis paulo quam Mgna latioribus.Li g
neam a capite ad caudam habet arcuatam. Corpore eft pene tereti di minori quam Mxna, fex di»
gitos longo.Color ex cyaneo hilari in argenteum micat, tergore obfcuriore , uentre candidiore*

Vnicam in dorfo pinnam di caudam bifurcam gerit.Pinnas habet in lateribus acutas, fub uentre
»0 gemmam. Grsccos apud Anconam utdi,qut Giros falicos coementes Maridas uulgd uocarent.

Eft tamen in Smaride peculiaris nota, qua a fui iimilibiis dighofci poteric*Nam cum os aperit, Ia
biaexeritjtanquamextubopyxidatiminfafdo.Gr^cosuulgo eofdempifces iiocare Smarides

audiiu,quos Veneti uulgo GiroIosnommat.TametfiSmaris,Boca,8<:Mghadiuerlipifces finri
ftmillimas^ notas habeant, quibus ab iniiicem diftingiii poftunt.Boca enim lituris caret, quibus
Smaris prodita eft* Smaris quocpafperioresfertfquamasdineas^rcdasjfericquadam inlateris
bus difpofitas,quales di in Maena cernimusffed Maenanullo feruato ordine confufas.

Vulgus Romanorum Smaridem, Spigarum nomiriat,ad differentiam Spigol2c,id eft,Labra A
cis* Sunt qui no Spigaru , fed Rotonetu dicere malint, affinitate deceptimam uox illa ei pifci de
betur, quem ego Boopem uocaui* MafsilienfiumuUlgus ab antiqua uoce Latina aliquantulum
5® defle(ftens,pro Giris G.iarets pronunciat , . , ^

Tantam habet Boca cum Smaride affinitatem , iit difcriminis palam nihil pene intercedat^ g
quam in capite.Boca enim roftirum habet qiiafi recifum : Girus uerty fiue Smaris longiufculum. 'Cu‘mBdcia^
Ceterum Boc» corpore fimcrotundiore,undeRotonetiRomanis uocantur. nitas.

Girulorum aliud genus eft album, ad Menas magis accedes; unde uulgus Mafsiliehfium, Genera duoi.
laretos blancos uocare folet*

Giruli Cerri feu Mgnsc planiores funt,quam Boopes,quanquam ambo tereti ftnt corpore* b

Diofcorides Smaridi proprium caput adfcripfit^ eiuscp multa medicamenta conhumeraq G
qiiem fequuti GaIenus,Paulus dC Aetius, eadem fere habent*

Smaris colorem non aliterjquam Mgna mutat* d

CA)

(A)

40

COROLLARIVM.

Smaridiplerac^ciim maena coueniunt:6^ qugdam ab authdribus de fmaridc prodita, ih mae A
na pafsimpr^diximusjhic non repetenda. Sunt leucomaenides, hoc eftm^nae candidae Imari»
des a Graecis proprio nomine uocat3e,quas illi hodie quo(^ fmarides di noftri girrulos fiUe gerru
los cognominat.hi nanc^ candidiores funt ex hoc genere. Vnde ab ea pifcis qualitate , homines,
ubi pr«e metu aliquo exangues di pallidi ac quafi candidi,cuiufmodi ipfi pifces fmarides di<fti, eL
fedifuntjfmaricos appellarefolemus* Theodorus fmarides cerros uidetur conuertifle, ut forte
Gerres pifces ignobiles , gerrulos modduocari exiftimas5Gcrresfcriprerit,&^ librarius corrupe
rit,Maffarius. SicuIihodiecpfmaridasuocanc.Marsilicnfes,Gerres:Neapolitani Cerres,per c,

^•o quos Theodorus feciuus Smarides Cerros uidetur conuertifte; non Gerres , iic Martialis nomi-
nat, Gillius. Hermolaus gerres di fmarides pifeitia diuerfa effe putat : fed Rondciecius alij<^
eruditi eadem effe monftrant, quibus facile aflentior.Antipolihodie garon iiocari hunc pifcicu-
Jum Rondeletius refertiab eo nomine deflexa uidencur ufitata in diuerfts Italiae locis^ girus, girii
ius,cerrus:6^olim gerres multitudinis numero tantum. apudDiolcoridem quoc^ya/yupliquorfSs
homenCex eiufdem nominis piTce alijs^ confici folitum) r, duplici legimUs* Martialis di uiles
^foEfidos(ucraIicipleri(^funt)pircicuIoseffeindicat:Fuiflegerres,autinunlcsmxnas Odor
im^udicusurceifatebatur. ]Etajibi:Tecpiuuantgerrcs,6(r pelle melandria cana. Apud nos
(inquit Hermolaus Barbarus Venetus) ma:narum fpecie , candidiores tantum ac minores quU
dam pifciculi uiIunci]i':quos girros di girrulos uulgd dici conftat.iint hi, necne qdem qui gerrCS
w Plintj di Martial/s,ncn conftat.Theodoriis quoq; cerros uocat mainarn genus illud, quod Grae-
rifmaridas appellanc.Sed Plinius tameapertifsime a fmaridibiis hoc ipfocapiteCultmio librili.)
diftinguic.Nec illud prsceribojtria Graecis admodum germanarcddigeneraitnaenas, fmaridas,

Ff S

6i8 Dc Aquatilibus.

bocas; uti mirum no fit cofundi nomina interdum,K fmaridas aut manas aceipi^ujflnt bocesj
SpeuflppusiBoces funt(inquit)leucomanides; hoc eft mpna candidiores, («m ueriui jmmiis
fiM,& tpjx mxnarimgenerfs,)Aec Hermolaus. Leucomanides aliqui boaces nominat, Athena.
us:qui etiam hos Polyochi uerfus recitat;c5'OTS n 7ra<rii laAiis ■^s fis /iaxusts m OTilaS*

Kxhsy. Sraarides,pifciculiparuioptimi;alijsmanides,(»!e/<iij,/e(ico»!m!(in,)Hcry

chius 5C Varinus. Smarides uocantur etiam marides Athenco. Sic SiC alia multa apud Gr^cos
uocabula a mi inchoata, aliquando cum Cpra^oCto reperiuntur,ut (.isf o|/, <rtuK^iii:ttvifx , Aeolice

docet multas ditSionesqusa

o-(..incipiunt,olimfcribifolitasfuifleper^,ceiicompofitas a^ce.particula intendente; utcfii^Mis,
pro ; K x-iuxjk pro ualde {raruo. alibi uero flmpliciter quae ab e/., incipi. i«

unt,iieteres per^.fi:ripfiire:utC(.in/» pro <rjitum,(ii.<jgi’X pro triiiim. tf genus piicis,Hefy

chius K Varinus. idem forte qui fmaris. Sfii/jnV» ( lege EfcdetV*, ut in Cynofeuna oftcndimus)
quam aliqui uocant luuuis tiinc, Epenetus in libro de piicibus. Maflarius non retfic fcripiit Cy.
nofeuma per m.fed librariorum potius haec culpa eft. Smaris Italice giro uocatur : ab alijs di.

minutiua uoce girolo.eft enim qttafl partta matnula.alijs zerlo. imperitiores e uulgo a m jnano.

minenon diftingUunt, fimiliter msnul am uocantes.fQuddfl.^«UtintS Germanis mtmaeli
appellemus cin

Sraarisin herbofa arena laxatur Ouidio.Oppianopafcitur algofo in litore inter herbas.

Ad capiendas fmarides efcatCum pane,caprillo cafeo,uaccino, & purifsimo polline fimul al
lia contundens, paiias^((na:jaj)formans,easinlocum infpergitOjTarentinus. n

Smarides pifciculiluntoptimi,Hefychius. Plura uide in Ma:na.

Videquaedainmxnafuperius. Smaridis pifeis caput exufta,excrefcentesulccru oras pnf
uilloscB reprimit,nomas cohibetjthymos clauos® abfumit.caro non fecus atep ialfamentum pro.
deli a fcorpione percufsis, aut a cane demorfls , Diofeorides. Kiranides libro 4, poft remedia
exmpna:Oandos(my((!t.!H(i!co xmem mcahdum corruftum jiro Smarides^combaRxtmxzcix^af^^x
fae,myrniecides, thymos K acrochordones eradicant. cum marathro uerdcotfiatumius potum
iac nutricibus auget. Similiter Plinius; Mulieribus latfiis copiam faciunt fmarides cum ptifa.
na fumptm,uel cum fotniculo decotfla:. Sed idem Kiranides paulo poft^eodem libro; Xitospi
fcis eft (inquit) que quida fmarida dicunt.huius caput pafliim ificcatum) SC combuftu , fuperexcre.
fcentes carnes cohibet ; & reliqua ut Diofeorides de fmaride, f Smarides trita illita uemicas 5«
tollunt, uerendorum puftulas difeutiunt, Plinius.

Smaris primam Si fecundam corripit, etiam in obliquis, Foecundum^ geftus mgnajlamy
rus^.fmaris^iOtiidius. Xitos pifeis eft quem quidam fmaridem dicunt, Kiranides. adferibit
autem ei remedia eadem qua fmaridi Diofeorides. EtiisetVIitli- , Hefychius dC V arinus;
qui tamen alibi intepretantur.uide in Locuftp Corollario H .a, Sftaelj ultimam

acuiticadem ratione qua (aturis, ut pradieSum eft.

Bdces,apua,fmarides,nominanturabEpicharmoin!SIupttjsHcba.

M AEH V RG vs,Ma‘Wf>©', genus pifeis, Varinus: nefeio ex quo authore, He^chiusnon
meminit.

MAEOTAE, Mmimitt.pifces Nili memorantur;quod mireris,cum Mactis dida palus, inu!=4i
timo mediterranei maris Septentrionem uerfus receflii ftt ; SC Maota Stephano gens Scythica
maxima ST populofa.Sed a pifeibus ijfdem circa Maotin dC Pontum abundatibus nomen ttanf.
latum apparet. Nilus inter alia pifeiura genera maotas didos alit:quorum & Archippusme
minit.Tas(<i«M7it5,xs«&!»'tfS?«s,<c'yAwii/!K!.Suntautemmyotamultiin Ponto,aMaotide palude
appellati, Athenaus. Strabo Nili pifces recenfens mactarum nome praterijt. ^ Aegyptij

Syenita facros pifces Pagros ducunt:atcp Elcpliantincm fic nuncupatam incolentes, eadem exi.
ftimationeMaotas pifces(KOnittiTOs)ornant. Caufauerdciirhuiufmodi pifeium genus hanc a=
pud eos populos uenerationem habeat, & magna religionem pofsideat,ex eo profeda eft: quod
aduentantem Nilum hi pracurrentes,futuram aquam pranunciant , 3C mirifica quadam ui eius
accefsioncm pralentientes ex fua antecefslone fufpenfas Aegyptiorum mentes optima fpere.ya
creant. Idcirco etiam eo honore illos afficiunt , quia in eo permanent nullum ut Iui generis
comedant, Aelianus deanimalibus 10.19. ^ Apud Stephanum grammaticum regium(««iw
Icribiturpcnanflexunijgenerefcxm.in.s.quod minus placet.

M A I AE. Vide in Cancris.

M AL AC Hi.v s, M«Aiix'©-',pilcis quidam,Hefychius & Varinus, SedboniauthorcsGfj
ci omne genus mollium nominant,

MALLEOLVS, Qtiare Sphyryna.

M A L T H A,M<EA9«„bellua eftifo&rTKysws©-; hoc eft, inexpugnabilis uel difficilis expugnu'
fu,Suidas Si Varinus. Vuottonus dubitat idem nefit bos (;etaceus,an fiinilis.Oppianus cctitdi ^
ftinguit. AtaAS» &\« k«t©-, Oppiantislib.i, Halieut. cumpr^tte.
dente uerfu preftin Si lamiam nomina fiet, quod moneo ne quis prtein cum maltha confundat;
quod forfan aliquis male conflderatis Suids uerbis faceret;ea funt.KiT©- SitAiwsf finstV

De Maiiu manna:. Lib. 1 1 1 1, dip

?S5 w Ataii/ liymx tsyn^in it«m, S KsuArxrmj^^sii/ !lh;ii!& Sum=

ptarfl autem hac fimplex cetorum enumerario,ex Oppiano; K poft nyfets retSe diftinguitiir. At
in P elcm ento preftis cum maltha prorfus confunditur jhis uerbis: Ff «as a/l©' «mas StcAaMia.u \iyi
iMHitiA. f x»j«s,»'/i/!r©'|»50S,i' (.«Aot/k k9» Tfia^sj» , Hefychius. M«A»*i|-,mol

lis, effotminatus. («a9«») molito,

OE MALO INSANO MARINO,

RON33EI,ETIVS.

E E B V S nouis feu anonymis noua nomina imponenda funt , quod htc facimus coaflf,
I Nam cum nomen nullu apudueteres recentcsue fcriptores repcrerim huius zoophy»
ti, a fimilitudine malorum infanorum, (quae Alber^ines noftri uoc3t, alij pommes d^
I mours,)Mali infani nomen huic accommodare uifum fuit, Vutc marina fpecies qui.
imfdam uideri poflet.ied quia flores liua nullos refert , Uerum foliorlim potius , uel plumarum
forma; quia etiam pediculo differttdiiucidiorisdiftimSionisgratiaab Vua marina iecreuimus,
Sf a iimilitudine mali eius terreftris , quod oblongius eft (nam eft dC alterumrotimdius) malum
infanum appellaufmus.

Facultate ab Vua marinanoh differt,

H A iJ A T V S, Vide fupra inter Cete,pagina lyj»

A S

»■

DE MANV MARINA*

A N v s marina ditSa a (tmilitiidine quadam.zoopfiyton quoddam efllcuiils piflufani
olim a Cornelio Sittardo accepi,edendo efle negabat, neque apud authores de ea repd
rifle fe quicquam.

M A T R I c V L I nominantur ab Ennio inter res marinas.

M A z IN AE pifces nominantur aTheophrafto in libro de pifcibus,(«[{iV«,o(.T««fyH'‘^i)isi)l
£x TunKtA&t/ BS t4« yluj Tnthifi BS v/Vf «mfrTTr , ol ^«Tpcc.

yQi,Sca/MXsii fitn; ’dhiJj^ottoixs 5 T^msCms vttvbv « y^Kinij\)oo-ca v o^iyoff ty -nArfU

iKvs Ttf TBTWi/ TDisnEC^trMStutAsftJtvBS. H^c Theo

JoPhraftus.parenthefibus inclufadenoflro addidimus. Ego fic uerterim, Caeterum Indici pifei»
culi, qui e fluuqs in terram carediuntur,& faliunt,8(i rurfus in aquam redeunt, iteuti ranatadmi.
ratione quidem digni funt , fed minus alqs , ( qui fomni cibi ue gratia exeunt: ) fiquidem minus

Ff 4

(520 DeAquatilibus.

Lib,i}.ca^.i€:

mirari oportet ea qtra treui tempore , quam qua: longo uel omnino , ubi femel cxicrint.in terra

manent.Refcrunthipifciculiafpe(flu mazinasdiflos. ApUdAthenaum paulo pdil initiun,

mxini. otSauifiiefaTOsfcribiturjnoniMCirw. mazos quofdam pifces nominatEpicharmus, Sm/auf.
H^ni Myxini inter Mugiles dicentur.

de 'margaritis, rondeletivs.

B E margaritis concllarum quarundam ueluti fartu nunc dicemus. Has uniones
S' Latini uocanqnon quod in unica tantum ConchafeoK pod fmguU ia unica cMc/M)reperi>

' I anturiNam Aeliano teftc, plera cp adeo multos uniones pofsident,ut fint qui dicantin lo
i unica Concha uiginti procreatos fuiflei fed quod nulli duo indifcreti ( ut Tliam docet p.

o^j.duit autem indijcretoS^qui mn inmcem differant, candore,magnitKdme,orhe,Uuore,pondere)iepei:imxar,\in

de nomen unionum Romana fcilicet impofuere delicia, nam apud Gracos non eft, neip apud
Barbarosinuentores eius aliud quam Margarita. Latini quidam Margaritum dixeruntneutro

genere 8C maiculino, (.ego mafcul.genere d nullo adhuc idoneo fcriptore Latino pojitum reperi,)

Inueftigare nunc oportet quid fit unio, fit ne Concita pars, uel excrementis , uel morbus qui«
Vilia fitncCo danudeiiac enim re ftimmi uiri dubitarunt. Chares Mitylenaus uniones ofla appellauitAthe*
chipL pars, nao lib.j.tefte, his uerbis : Chares Mitylenaus feptimo libro Hilioriariim Alexandriait ; Capi.
ucl excrement ttir uerd in Indico mari & circa Armeniam, Perfidem,Sufianam, Babyloniam Oftreo quiddam
tum, uelmora fimilelquod mOi^vxx\(kdlPfiy,uegetum,plenum') eft & oblongum,habet^ intus carnem multam , al= lo
tut,cjc. bam.fuaiiifsimi odoris, cuius exempta ofla Margaritas uocahttex quibus monilia eomponimtct
armillas, manus atqj pedes ornant, qui cultus magis affetftatur apud Perfas, Medos, arAfia,
nos omnes, quam qua ex auro confedia funt. CJuac fententia a ueritate abhorrct.Nam fi uniones
Quiinonfit Oftreoruni ofla eflent,i) femper in Omnibus Oftreis repcrirentur,cum oflaad corporis fabricam
ofiicutum. neceflatia flnqueluti partium reliquarum fulcra,qudd falfum efte docet experientia, Idtp contra
Oftreorum’ naturam eft, quae fimiliter atq; cruftata molle intus habenqnec durum quicquam, fed
vmoiies alios foris, utre(ftefcripfi'tAriftoteleslib.4.dehift.anim.rap.i.&:4. Fuerunt qui exiftimauctintu.
concharu par= niones Concharum ueluti nucleos effe, Alij Concharum partus, quam fententiam Plinius li.
mejfc, alios [jro g.cap.jf, refert. Has ubi genitalis anni ftimulauerit hora, pandentes fefe quadam ofeitatione
abortus, iuxu rofeido conceptu tradunt, grauidas poftea eniti, partumcp Concharum efle margaritas, 5»

Ptiiiium. proqi,a],tatefoj-;saccepti.Sipurusinfluxcrit,candoremconfpici;fiuer6turbidus,8dfatumfor
defcereiEundem paHere,cs!ominante conceptumiex co quippe cohflare.ctelicp eis maiorem fo
cietatem cK,quam marisrinde nubilum trahi colorem, aut pro claritate matutina ferenu.Sitem.
peftiuefatientur,grandcfcere eOpartus.Si fulguret, comprimiConchas,acproieiunijmodomi.
nui.Si uerd & tonuerit,pauidas ac repente ComprelTas qtia: uocant phyfemata efficere , fpeciem
modo inani inflatam fine corpore.Hos efle Concharum abortus.Hsc Plinius , quibusnoncon.
fentiunt ea qus apud Athenaum ifta de re feripta fuht. Aiunt uerd quum fepe tonat , &: largius
pluit Pinnam tum magis concipere; margaritas^ plures Sd magnas procreari. Hyeme autem in
profundos maris gurgites cortdi folere. Aeftate hiantes furfum enatare nodlu (tkc n “X*

Ci intcrdiu conniuere.Qua faxls,faxorumue cauis adnatte fuerinqradices agunt, &

Piniuts immoti commorantes procreant margaritas. Hac ab qs excoptata funt, qui particularem Olirco
Icseffe. rum naturam ignorant, Nam Pinna: radice innituntur, funttp immobiles , nunqua fcdeminquji

hterentfpontenaturarmutantesjutuerefcripfit Ariftote]eslib.4.deHift,cap.4, Sednecfupc-

eantariUTcon tict etiam opinio, quam ex Plinio recitauimus,ucra eft. Etenim tefta filicea intedla omnia fpon.
traPliimtqudd tc,& non ab alqs,procreantur:ncq; aliud quicquam procreant. Nccp idem partus a diuerfisedi.
queiinioes par tur,quemadmodum uniones d diueriis ipecie Conchis fiue Oftreis. Adde quod Omnia qua pro
tus nonjint. eant, flatis quscp temporibus foetus fuos Si concipiunq&cmitf unt in lucem.cum in uarijs 0-

Contra Aegy= ftreis aliquando uniones reperiantur,aliquando nulli: modo hoc tempore , modo illo. Acgy*
ptios,qui Orbe ptq hodie externis mercatoribus in Aegyptum proficifeentibus narrant de pifce Columbo, que
ptfcem rore co Orbemuocauimus, eadem fcrcqtite Plinius de Conchis margaritiferis,eumfciliCct orehianiefdfi
pfrm aiunt." rem excipere,ex quo deinde uniones efficiat. Sed fabulofa funt iftarneque enim unquam in to.

^ ' iufmodi pifceinuenti funt uniones, ncqjroshauftusnonpoffctnonin ucntriculo immutari®

concoqiii,uel una cum excrementis alijs excerni, ,,

In ojhci carne Qpare his reiecftis opinionibus Androftheni aflentiortqiii fcripfit , vy AiSoy^ tS iritpiilhtilsfi

ut mfi!di^‘^'“~ yv TOs trosms •T«y)^Ax(cci’,id cft,ih carne oftrei gigni unionem , quemamodS iiili»™

diam. carne grandinem.Idcm luba tradit, referente Plinio lib.g.ca.jy, Arabicis Concham cflcfiniit™

Pedini inredo,hirrHtam Echinorum modo,ipfum uniohem in carne grandini fimilem. tfiJKt'
amjiiprd in Concha matre untomm,pag.pp.) Grandinem aute in porcis intelligcrc oportcqgranicoin
pada,&; fatis durq,per carnem fparfa,ex crafla Sf uifeida pituita concreta, atque exiccata,utgatt
glium in neniofis partibus, ad cuius generationem pituitte crafsitudini & glutino,facultaiis abb •
milatricis imbecilla uis accedit. Galli inporcis lepram uocant, quam ex lingua , maximeinteio*
re eius parte dignofcunttin ea enim grana illa manifefte apparent, Ariftoleles caufam granaims

De Margaritis. Lib.IIII, 62!

fimm BC cius dignotlohcm fic docet: Grandmofi fues fiunt, quotum crura, dC coiIum,S>£: ai-itif car Ub. 8. de HiS*
ne conftam humidiore,qiubus partibus uel plurimae grandines innafcuntur, Caro dulcior eft , fi
crandines habent paucas:red fi multas,humida ualde 8r infipida eft* Facile qui gtandent cogiidi
fcuntur’parte enim inferiore grandines habenturj& fi fetam dorfoCU As(2i«ff)euenas , criioreni
tn radice pili euulfimderis.pedibus etiam pofterioribus conftarcnon poffuntqui grandent. Et
Aetius de elephantiafi fcribens, inter alias notashanc qudc^ affert , fub lingua uenulas uaricofas
fieri ac nigrefcere, quod fignum eft etiam uifcera ipfa in fimili conftitutione eftc eiufmodi plaa
ne qualis in porcis quibufdam circa interna uidetur,qux grandinis ndmine infignitUr.Qiiemad
mddum igitur in porcis grando, in Conchis quibufdam uniones efficiuntur ex humore crafTo et
fo uifcofo,puro tamen,nec luto aut fordibus externis infecfto, qui uel alimenti conuenientis redurt
dantia eft,uelcxcrementorum.Id in Mytulis,&^ Oftreis,&: Conchis quibufdam recentibus non
hiantibirs"^^ femicocftis contemplari licet, in quibus humorem iam crafsiorem effedum pelluci*
dum® c^iias:ea eft generandorum unionum materia.

ISon autem femper in media carne reperiuntur , fed alqs atcp alfjs locis , inquit PIim'usCli'b.9, mqua parte
capjf •) Vidimus^ iam extremis etiam marginibus uelut e Concha exeuntes, 6C in quibufdam concharum
quaternos quinos^.EtrCraftefcunt etiam in ftnetfta, conchis^ adh£erefcunt,nec rjs auclli queutj
rifi lima.Quibus una tantum eft facies, &c! ab ea rotunditas,auerfis planities,ob id tympana Figura,

pania auatuor Jj/llahpj le^e %la^arm. Grace malim in prima inflexione,gen.m^c.rvit7mviM/ 6 K^oTKf^iciy itxp» Tympana,
jaeiTto (iico'e)nominantur.<^o ex loco tympanorum antiquorum figura difecnda eft, quibus in
Ib facrificijs Matris Deum utebantur. V ergilius: T ymparta uos,biixus^ uocat Rerccynthia ma» ^.eneid.p,
tris Idsse. Illa altera parte plana, altera rotunda erant,non utra^ plana qualia funt noftra.IF
lis etiam hodie utuntur Aphn,atcp Turcae.TalibusetiaMonfpelienfesnoftri utuntur quae Tym
baules uocant,quac uafa funcfidilia omnino rotunda,dempta anteriore parte plana , membrana
ex afinina pelle claufa.Bina geftant e zona appenia,qute baculo pulfant, adhibito^ fiftularum rti
fticarum,tUm geminarum laminarum, quae chalybeae funt dC rotundae , atep inter fe colliduntur*
fono, fatis impudicam faltaiionem canunt. ExhisiIluftrabituret!amGalenilocuslibro6. de
differ.fi^ cauf.morb.&fympt.in quolapfus eft interpres dotftus 5C elegans, qui Tv/AficuAccf fcribic fi no quid,
miles cfle tympanis noftris qu^ Tymbaules appellari diximus, nominis quidem fimilitudine irt
hunc errorem indudiustfunt enim Tvn^ixljhaa non tympana, neque qui tympana pulfant , uerum
3:'3 qui ad mortuorum fepulehra tibifs canebant, nominis ratione id indicante. enim fepul-

chrumeft,tumbamnosuocamus,fif cdfAflstibfa.HiLatinefi'ticinesdicuntur,qu6dapudfirosca= . _
nere foliri eftenr,hoc eft uica fundos.Quod de tympanis nihil hic cogitarit Galenus , uerba ipfi- *

us clare oftendunt.aj^xfiwff^as d'' &<riy\T£poi itis Sd/gvTWTWi; cd/Awj/ vyyvty « rt/fifcwAiw

TasijSljf^t, djff, vhfty hyvydvottnyv diuJctySMzs »yipy « t ^^vthtx "d Ttf Trvdiy.xi©' bdi,Iice

^vitcnx cpky^yiijns.A]r) funt bombis fimiles,referentes fonos qui a latifsimis tibijs eduntur , quales
habent qui rvySwihfu. uocantur.materia quidem ex qua fiunt in caufa eft cur clare non fonent : las
titudo iltrd uix fpmtus,cur grauifsime.Perfpicuum eft hic de tibijs latioribus non de tympanis
fermonem fieri. Sed ad unionummateriaredeamus,quam etiam non inepte calculorum in fe VnwHuin gene
nibus geheratiPni comparare pofsis:iudi eniin,uf iam annotauimUs , e renibus edueftum calcula ratidnmJimU
4b e pituita uitrea,ut conijeio, concretum, tam fplendidum 8C candidum* utrjs dotibus ciim unione

cenaret. „ i » r i- ■ ' generationi.

Vnibnes non iri linica Concha gigni tradunt diiief fi authofes. Indicus maxime hos mittit Quddregioni^
Oceanus, inquit Plinius lib.^.cap.jy.Indis quoc^ in infulas petuntur, admodum paucis. Ferti= bu4 cr concha
lifsima eft Taprobane dC T oidis. Item Perimuhi‘Perimuda,Pie^nisdx,urhs ejl [ndixiAeliano de atiima- diuerjis inueni
fii'.i5.8.)promontoriumlndi2e. Praecipue autem laudantur circa Arabiam in Perfico finti maris
rubri. Et aliquanto poft Jn noftro mari,ait,reperiri folebant. Crebrius circa Bofphorum Thra
cium(^«e»i nunc StriBtim Confiantinopolta tiocant)riif'i ac parui in Conchis quas Myias OAyas habet no= Myiit.

Jlra <*//irio)appellant Atin Acarnania qux uocatur Pinna gignit.Quo apparet rion uno Conchae yinna,
genere hafci.Nam et luba tradit Arabicis concham elTe fimilem pecftini infedio , hirfutam echi=

5^ norum modo. Concha non tales ad nos afferuntur. Nec in Acarnania ante(«?fi<«f,<««fem)laudati re
periuntur, enormes fere, coloris^ marmorei.Meliores circa A(ftium,fed 8d hi parui : fif in Mau»
ritani^ maritimis. Idem apud AthenaeUm legere eft: ali) enim in Oftreo Pinnis fimili gigni
tfadLint,aIij in Indico Oftreo Pecftini fimili, quOd Berberim iiocant : alij in Oftfeo magno SC ob= herberis,
longo in India, Armenia, Perfide, Babyloniatalij in Periico pelago.

Pn'ncipiumculmen^omm'umrerumprettjmargaritJctenent,aKPlmius. Cleopatra fuper* E
bifsimo aC' procaci faftu, ut regina meremx,lautitiam Antonrj omnem, apparatumep detretftas, Vrecim,
quaerente eo quid aftrui magnificentix poftct,refpondit: Vna fe ecena centies feftertium abfum
pturamtduos maximos uniones per manus Orientis Regurii fibi craditos,quos auribus tum gc»
rebatjintelligens. Androftheries fcripfit in Afia, Perfide, alijs Orientis regionibus tanti pretij
TuiffejUt pari auro rependerentur, Noftro xuo multis alijs gemmis poftponiintur. V enetijs nuU
fcemina'iatis ornata eile cenietiir,qux non e collo fuipenfos uniones gefter.Piiellx noftrx in ca=>
pitegeftant,alix paruulos Sc^perforatos confuunt, Americtis Vefpucius infecunda fua nauiga^ AmmVwj Vc-

622 DeAquatilibus.

num copidO'
uilitatc.

tleUio,

Color.

fpucita de unio tioneCcirca non difertejfaltem uere, ut puto^de unionum copia 8^ uilitate hacc prodidit

Ad gentem, inquit.quandani peruenimus.qu» nos cum maxima fufcepit amidtia:&: quam quii
dent unionum perlarum^ Orientalium comperimusnumeru maximum tenere , propter quod
quadraginta & feptem diebus ibi perftmmus, Et centum , decem fid nouem unionum marchas
preciOjUt aiftimabamus, quadraginta no fuperarc ducatos , ab eis comparauimtisinam nolas, fpc
cuIaria,cryllallinos^ nonnullos, nec no leuifsima eledri folia eis tantum propter ea tradidimus
nempe quotquot quilibet obtineret uniones, eos pro fola nola donabat. Didicimus quocf interi
dum ab eis quomodo SC ubi illos pifcarentur , qui quidem Oftreolas in quibus nafcuntur, nobis
plures largiti funt.Et pariter nonnullas mercati fuimus, ubiin quibufdam centum & niginta u.

nionesjin quibufdam uerd non totidem reperiebantur.Noueritmaieflasucftra quod nifiperma ig

turi lint,8ti a Conchylijs in quibus gignuntur per fefe excidant, omnino perfetSi non funtiquini.
md in breui,ut fepius expertus fum,emarcefcunt,K in nihil redacSi funt.Cum ucrd maturi fue^
rintjinOftreaipfainter carnes, prjter id quodcarnibus ipfisha£reant,fefeparant; huiufmodio.
ptimi funt.Hadlenus Americus.

Dos omnis unionum eflitradente Pliniolib.^.cap. J5’.)in candore,magnitudine,orbe, lanio.
re,pondere, quas notas fingillatim perfequemur. In candore ipfo magna eft differentia, Clario
res funtin mari rulae reperti. Indici ipecularium lapidum fquamas afsimilant, alias magnitudi.
nepraccellentes.CircaBofphorumThraciumrufifunt&lparui. In Acarnania coloris funtmar=
morei.In Britania decolores.Flaucfcunt SC pelagi^jpr^cipui alioqui candoris,in fenecSa.mgism
torpefciint,nec nifi iuuenta conflat ille qui qusritur uigor. V fu etiam atteri non dubium eli, co= lo

lorem^ indiligentia mutari.Summaigitur laus coloris efi,exaluminatosuocari,(idefl,adalumi

nis colorem accedetes,) quod optimum ccnfetur,quum candidifsimum eft autore Diolcorideli
bro f.cap. ii;. Magnitudine differunt, ut in Acarnania magni nafcuntur, fed coloris non lau.
dandi.Circa Adlium meliores funt,fedparui.In Britannia contra parui, fed haud boni, Figu.
rte uarietate difcernuntur,quod alia finttotterolundg.altjs una tantum eftfacies,8iabeatotun.
ditas,auerfisplanities.Suntalij proceriores faftigiatalongitudine,alabaftrorum figura in plenio
rem orbem definctes.Hos digitis fufpendere,& binos ac ternos auribus , feminarum gloria eft.
Has elenchos appellabant authore Plinioiltem luticnale Saty.6,

Turpe putat nil Quum uirides gemmas collo circundedit,8f quutn

Auribus extenfis magnos commifit elenchOs. jo

Crotalia etiam(jK<t/ti«ff!)nominabant a fono & collifu ipfo margaritarum. Quidam funt ruga.
ti,ut qui tetate deteriores redditi funt. Nonnulli funt Ipues , SC inani inflati, qui ob id phyfcmata
Greco nomine uocantur. Pondus ad hoc teui fcmuncim paucifingulis fcrupulis exceflere.
Differunt quocj £etate,£^ Concharum fiue Oflreorumin quibus nafcuntur uarietate, utexfupe.
rioribus liquet.

E Colliguntur diuerfls modis. Quidam eos fponte fuadecidere, Kinfaxisqfdemreperiripu.
QuomodomUi tant,in quibus Conchg Oflrea.Ego uerd no nifi poft Oflreorum mortem abfumpta carne de.
^utitur. cidere puto.Etenim carni SC teftte adhprent.

Conchis duces Qiiidam traduntiafferente Plinio libro 9, cap.jy.jftcut apibus , ita Concharum examinibus,
magnitudine SC uetuflate praecipuas eile ueluti duces, mirp ad canendum folertis ; has |o
en^api,fdjm petitillis captis, facile cacteras palantes retibus incltidi.Multo deinde obrutas fa.

leinuafisfidilibus,exefa(aliaserofa)carne omni, nucleos quofdam corporum, hoceft, uniones
decidere in ima.Haec quidem pofteriora ueriora effe puto,priora nonitemiNam Conchis duces
Concha ippm effe SC retibus capi falfum eft. Illudquoij fabulofum eft.Concham ipfam(Kt Tlimm iiidm fen-

comprimere fe i,>)quuni manum uidet,comprimere fefe,operirecp opcsfuas , gnaram propter illas fe peti ; ma.
faturlabul^^ numcp,fi praeueniat , acie fua abfcindere,nulla iuftiore ptxna, & alijs munita fupplicijs. Quippe
[m. ' tuter fcopulos maior pars inuenittir.fed in alto quocp comitantur marinis canibus, nec tamen au

res feminarum arcentur.Etenim Conchis omnibus tadlus tantum fenfus,atqj guftatus paruex.
quifitus a natura tributus eft, aliorum omnium funt expertes. Nec ineisfolum fcnfus.fedSfmen

temineife dicas ex Plinio.Idem periculum uenantiummargaritast&quaratione nitetur, Ceexq»

t-'*- ?• plicat Athensustin periculo uerfantur qui uenantur margaritas, fi in hiantes conchas manare.

tSacwT’ ShSvjimmiferint.tunc enim comprimunt, ac Cepe digitos prtecidunt , aliquando nonnul.
lis ftatim morientibus.Qtii uerd a laterefe snteyis) manum fubiecerint , facile Conchas afaxii'
uellunt.

G Vniones in medicina ab Arabibus ufurpabantur, aduerfus cordis affcdltis.hodiequoifto'

rum imitatores ijfdem utuntur.Inde celebres SC frequentes in officinis dute antidoti Dianarp*
riton frigidum,& calidum,hoc eft ex unionibustquarum prior in frequentiori eft ufu ;ar?tlu>
qua; manus Chrifti perlata ab unionibus nominatur, Serapio in fuo Aggregatorio exEali
nes frigidos SC ficcos effe in fecundo ordine tradit.Cardiacis profunt, cordis^ fyncopclabotan*
tibus ronfcrunt,ad fpirituum confirmationem, ad fluxum fanguinis exiccandiim , ad ociilorun' io
claritatem. Ob cam caiifam collyrijs admifcentur,non quod digerendi ui praediti fint: netpei""'
utiliter ad cordis imbecillitatem, & fpirituum robur confirmandum adhiberentur, fed cbeai"

quam

Exakminuti.

magnitudo.

Tigun.

Elenchi

Crotdid

Pbyfemati.

Pondus,o'c.

De Margaritis. Lib.IIII. 62^

quam dixi exiccandi uim.Mclancholicis coniienire non uideo cum frigidi frnt SC iicci,nifi quod
fpiritus puriores efficiant, uaporesi^ atros ad corconfcendcntesficcitatefuaabfumant.quaui
menfes retinere fumexpertus.Niillam mea quidem fententia facultatem ad pterygia &: fuftuiio.

Ites curandas adferSt, etiam ii quidam ijs utantur. His dentes candidiores reddi traditum eft , fed
idemprteftanttefta: concharum SdOftreorum in quibus inucniuntur. Solent Pharmacopcci
in marmoreo mortario in puluerem redigere,ne aliquid uel coloris, uel fubftantite , uel faporis
inarati a metallico contrahant. PofTunt SC aceti acerrimi afperitate, uel uiite acerbat, uel citrij po.
mifuccodilToIui.IdcomprobauitCleopatrte luxuria.qiiamfufius explicat Plinius libro 9. No (e)
defunt Chcmilla;,qui ex multis parilis in aquam diffoiutis, fepofie magnos conficere uenditent,

16 qui fplcndore,la:uore,pondere atqj omni alia dote Cleopatrs unionibus inferiores non fint. Sed
qui id dixerint permultos audiui,qui id praiftiterint nullos uidi. Serapio in unionum uicem

Conchylia magna dC fplendida , di fulgentia ufurpari poiTe tradit , modo dimidio pondus aua
gearousi

de margaritiferis conchis, bellonivs,

Plinius Secundus Cochlearum margaritiferarum genera multa eile tradit : Cuius note funt
Pentada(Syli,Melicembates,Echinophorx,Si permultealiaE.Infumma,dubium non eftmultas
conchas Margaritiferas efle , multo quidem magis , quam uulgares noftras oftreas ac Mytulost
qui quum his etiam abundant, eo minus mirandum eft , etiam minimas exterarum naiionu con.

Is chas longe ditioribus margaritis refertas efleiid enim de quibufdam conchis, quod de nonnullis
fluminibus auriferis dicere pofltimusi

COROELARIVli,

Margarita a Latinis authoribus femper fere mafculino genere ptoferturirarius neutro. Vat-
routroq; genere, margaritam, & margaritum dixit, utannotauit Nonius, Macrobius Sa"
turnaliorum 1.4. Aijguftum refertin epiftola ad Meccenatem,(qiiemfamih'ariteramabat) utin.
folentcm cius dCaffeSatumfermonemnotaret, hanc claufulam adiecifle: ValemelgentiiS, ebur
ex Hetruria, adamas Supcrhas,Tyben'num margaritum , Sfc, Soliniis etiam affeifrats didio.
nis ftudiofus author margaritum gen. neutro dixit. Apud Grmeos tribus aut quatuor modis
J6 enunciatur:mig>j.^i'T»smarcu. genere a Theophrafto, Arriano, K Aeliano. nVttfj-i^TOSAiS®',
Androfthenes apud AthenKum. ii//iis, Aelianus bi lo.Tzetzes. T«iii^>iyit,Pau.

fanias. ^Dos omnis in candore, magnuudinc,orbe, Imuore, pondere,h3ud promptisrcbus,in=v„,'o„„^„,(j
tantum ut nulli duo reperiantur indiferetiuinde nomen unionum, {nimirum ^uodmuf^tdfq^ ab alteri diilu
differatiiPUnms, Nunquam duo fimulreperiuntur: unde unionibus nomen datum,Solinus.

Sed duos nunquam fimul reperiri in una concha uerum non eft , cum Cmul innumerae aliquan.
do inueniantur, uteeferettir in c. Singuli quidem, 8^ difcreti,hoc eft non cohaerentes inter fe

teperirifolentuierum non ab eo uniones diefos Plinius innuit, fed quoniam nullus alteriita fimi
lis inueniatur,quin uel magnitudine,uel colore, uel figura,uel alio quopiam difrrimine differat,
Quanquam hate Plinij uerba leguntur: Cohatrentes uidemus in conchis haedoteunguenta
4.0 circunferentibus.ubi cohaerentes pro eo quod eft fiiis conchis di teftis adnatos imiones accepe.
rim,non ipfos inter frle concretos. Aliud lenfit Marcellinus , his uerbis : T eft^ rore grauidm

margaritas edunt minutas binas aut ternas; uel uniones, fic appellatas, quod cius terrat {cmjhwdt)
conchula:, fingiilas aliquoties pariunt,ied maiores. Aelius Stilo lugurthino bello unionu no,:
men impofitum maximegrandibus margaritis prodit,PIinius, f Margaritam generali nomine MdrgmtarnU
uocanup etiam lapillum, nam lapillus di gemmarum b margaritarii commune eft nomen, fiib= piUinomine cq
intelligiturcp preciofus.qudd fi raaiufcUli fuerint, preciofi lapides dicuntur. Nam quod Seruius frcftmiii.
icribitjgemmas diuerfi coloris efietmargaritas Uerd albastuel gemmas integras, margaritas per=
tulas,p!ancridiculumeft.Sabinus iurifconfultus margaritas feribit lapillorum nominenon con»
nneniied hoc falfum efie multorum exemplo docetur. Curtius; Lapilli auribus pendent. Idem:
fb Pendebant ex auribus infignes candore flf magnitudine lapilli. Horatius ; Nec magis huic intra
niueosuirideiscp lapillos. ubi profedo demargaritis b fmaragdisintelligit, Perottiis,

Ksa» Theophraflus. Nego ullam gemmam autinar=

garitam tiiiffe, Cicero 6. Verr. Cardanus margaritas proprie lapides effe negat : quoniam b

ce errnne fenefcimqK alia qusdam lapidum natura diffentanea habent. ^ Margarita lingua Iri
ica uc appellantur , tefte Arriano, Hermolaus uerd uidetur indicare hoc loco imiones alio eti.
am ^riam margaritanomineapud barbaros appellatos fiiifle : allegans Androfthenem in Para»
p 0 ncha,ut Athcnetis autor cftjfrripfiffe ofirei genus illud margaritiferum in India uocari ber
erim, ipeciepetfiuncali,nontamen calata fed Ipiii tefta, nec auriculas habere duas ut pcdlines,

Pliniusnon de conchis ijs margaritiferis ut Androfthenes , fed de marga»

*6 ri is me unionibus ipfis loquatur, alio profedio carciibiis nomine. Immo Plinius dixit, uniones
non uno concha genere nafri, carum nomina fere omnia reddens, nam genus unum haud mul»
tum olirearum conchis differens elTc meminit, 6;c.Mairarius. Et riirius; Sunt autem margas

!r ,1

!!■ I

5 'r .1.1,

,:i 'i . .f‘l

i !t;

i'!'!'' ■'

Hiil I':;'!!' V''

tiiK.iif'.
fll

kil

H ;i

ti.:

DeAcjuacilibus.

ritaCita cnimlinOTa Indica appellantur, ut Arrianus autor eftjqtias Romani foli (ut inquitPIini
us) uniones appellarunt.qudd nuite dus margarits fimul reperiantur.fed femper diferet» & u=
na; {mihi auiim Tlinm nittid fentire uidemr,u[J«^rd exfojm.) Graea Arriam uerba hac funt libro S,
ciui eft de rebus Indicis. Km mA ittrifiviipai iM£ii HjaKAioe Tiiyncijj. iTrikSmm divi/ -miOtji yh£ ^

6 S,7J 7nt> KSt«S(' , s(/ y T» 3aaitws , itsViro(/;>u</mTOi«(/;o(/ nw usa as nsn,

tTJsi w. '4 ’■« ™ IcyiiytiiCt ■Sfiiacts «.ywsaniii , nnniAi miiiiSjiii jjrate,

Kt Via^my vdu nsAcicniWiil l(S« palavi %n axrnj^i mwVTta‘,Ttii itc^yxei^U </'» t 3KAa«i(j,,sra

OT iMu HjKiiAtitjtii! ««Adii «> ‘<1“«'» $ Of •prim-^ SuAk-?»! i!!r -ISrSvliii yhi

ciu«tvi«is(i dlii tiiia7i!)l» «sViioi/.Id eft:Hoc quocp alte Indoru gentes de Her>

!e affirmat, qj cS mare(/»iiic£)2<( terra undicp pagraiTet , purgaflet^ ea omni uitio, in mari intienc la
ritcinsdff, (‘BarrolemiemFacim margaritauertitjjed Indi forte margarita dnxdumcantiUC exfe^uemihitstol
lmmm)0tn3.ta muliebreiquales qui ad htec uicp tepora lucri caufa merces inde deferat, multo fiu
dio coparare folent.Sed iC ex Grpeis oIirn,&: Romani hoc tepore.quicucg diuites SC beati putan
tur maiore etiamntS Audio fibi coparantimargarita fcilicet e mari,quam Indoru lingua itclcmadS
icifortnominat.Earu uerd pulchritudine admiratu Hercule, jreii ornameti maxime decori gefla
tu undecunq? ex mari quas filte(Pandg£c)ornad* donaret, coquiri iufsiiTe margaritas. Hac ex

oViaiim. Arrianorecitarcuolui,utindeiudicaretftudio(i,cinsdusne,ut nobis uidef,anmargarita,ut qui
btiidanoftrifeculieruditisjlndicuunionisnomefit. ^VnionesinParia Si Curianaregionibus
noui Orbis TenorasuocatjPet.Martyr. Margarita Arabice dicifhager(.i,lapis)alIu!oli'iiealba
io,Syluat.uel,ut Monachi interpretes Mefuac legiit, albato feti albaro. f De cochis margaritife. lo
ris tradut qui de animantiu naturis fcripferat,q> nodJu litora appetat , SC excoeleftirorc margari»
tam concipiat, unde Si eceote nominenf,Ifidorus.ego eceote nome alibi nufquainueni; Si fidiS
conqcio ad innuenda margarita e coelo a fua concha concipi, Graece hodieiHyyaetutf» dicitur.
Italis uulgdPerlauelPerna,utquidafcribimt. GalIis,Germanis Si Anglispctk. Conchaip
fam margaritifera,fidegenerebiualuig fit, Germanice uocabimuspetlcmitfibd-.rmcochlcara
generis, pctlcfcjinc^^tqualiseAcochlea margaritifera uulgd didatquatameunionesfertcRon
deletius ncgat,in biualuibus tanta gigni afferens. Aelianus uero in India margaritifeias conchas
magnis ftrombis fimiles facit.f Margarita a Seb.Munftero in Lexico trilingui, Hebraice feribi.
tur,n'Vj’\'n,niargd«:8f 'Q^aWjiaharciphe,

1« quitm con. Concha aliar habetin fe margarita,alte nohabenttlicetconchte omnes aliquid habeat de natu 5»
chir reperictit= ramargaritte,Albert. In cocha rugata, qua exRondelerio dedimus inter Conchas diuerfas,ide
turmiom. Ronddetius uniones reperiri no dubitat,fupra,pagina Jifi.cuifimile effe puto, aut eandeforte,
qua Venetijs olim matre plaru nominari audiuithac fere ualuaru alterius magnitudine fpecie^,
Cimcharttgata,ijuam ali/juimatrem feriarum uncam.

EceoU.

Muricii

DeMare^arins. Lib.IIII. dif

Muricis eemis orientale infra inter^ilurices dabimus.margine feu labro in lata fe protendente,
rofeo intus coloretin eo quocp margaritas gigni uir eruditus quida mihi retulit. De cochlea mar
oaritifera uulgo dicSa.ab unionu colore fplendore^Cna uniones in ea no reperiunqfed in ijs qug
cochis binis coi}ant,Rondelcriotefte)fuprainter Cochleas fcrip'tneft,pag.i84. Vidiegogenus
h ' fmodi coclite argcto coclufum,ipecie ufum^ poculi praebere: pede nimiru 'addito ex argen
K labris eode imedJis. Concha tota,forma fere nauiculaprac fe fert,8i interfiitia quteda tabula
tora inftar intrinfecus habet,in fummo opercula mebrang infiar obtendi audio, Nafcunf mar.

• conchylijs rotundis nobiliores(,fed tameminus rotudaetalia ignobiles irotunda: ex ob.

f niuis quafi contraria ratione.ftriatu eft genus conchyliorn utrunqt,&: in imo mari moram du.

IO cit Cardanus. Et rurfus;Ignobile margaritarum genus ex Nacaronibus(fic enim oftrea uocat istararo.

° lonsatfeuniclius dicam,conchylia,quddftriataiint)nafcitur, Bellonio Nacredeperle uulgd
Gallice apptUatur margaritifera cochlea, de qua ditflum eft pagina 184. fed Nacaro Cardani aii.
us uidctur.cum oftreum longum efie dicat , in quo reperianiur uniones. Bellonij Nacra rotunp
dior eft, (ut oftendit icon,pag.a84.)nec ferax unionum,Rondeletio affirmatetquare potius fue.
ritberberi, quae concha eft oblonga a Rondeletio fimiliter Nacredeperles uocattir Gallice;
nro matre perlatum, f Inconchaechinataetiam,(quamfupra inter Conchas diuerfas exhibui» - ,

mus, paginajij.)unionesrepeririteftatur Plinius, Rondeletius. Hic obiter illud annotarim; ” ‘
Plinium SC Androfihenem , de eadem plane concha fentire mihi liideri , non diuerfis ut putauic
Rondeletius.Sic enim Pliniustiuba tradit Arabicis{margaritis)concham efle iimilem petftini in
»0 fefloCid cft,uc ego interpretor, aliter quam Rondeletius,n6nfecfJ-o,non caelato. iJiiyAv^cuyt,aS
Androfihenes)hirfutam echinorum modo. Pro quo Androfthenes
dixit,o7i J's<rv V SspatOi/ t^tt-Gtaecis enim hirfutum.non fpilTiim fignificat. Addit & aliud ex

Androfthenis eodem loco translatum: Vnionem in carne ipfa effe grandini fimilem. Quamob-
rem dubito an reeSe Rondeletius Plinrj uerba de concha fua echinata accipiat, (deferipta fiiperi.
us, pag. Ji j.) Androfthenis uerd uerba de berberi; cum uel Plinium uel lubam ex Androfthenc
fua mutuatum appareat, (uel contratjS: cMera quidem retfte translata uidentur.ficut & il'«iri/,hir
futum-.echinorum autemmodo,de fuo adietSum, quafi hirfuta aliter eife nequeant , nifi echino,
nimmodo rigeant.Nec eft quod aliquis teftam Cmullteuem atep hirfutam effe mireiurtcuih latui
tas adfuperficiem pertineat, hirfuties ad enafeentem materiam. flcSemytulorum quorundam
50 tefta Iteiris fimul hirfuta^ eft.Sed cum berberi Rohdeletij hirfuta non fit , rem in meio diligen.
riusKftimandam relinquo. Interim concham echinatam uocari , quam Ccapteareipla uocauit
Rondeletius,probo:an uerd Plinij concha hirfuta echinorum inftar,8ec,eade fit, dubito. ^ Mar
garitifera concha Indis berberi ditSa , (peiftini altera aure fimilis, ) fupra inter Conchas defcWpta
eft,ex Rohdeletio.pag. J19. Nihil autem prohibet.concham quidem berberi Indica lingua ho
minari,cin3cdumuero eadem unionem. Berberi ab Arriano uocantur nofira: matres petlarS,
Gillius.Sunt qui concham Cytheriacam d Martiali di(Sam,eandem exiftiraent.mihi uerd Cythe
riaca non alia uidetur,quam V enerea a quibufdam ditSa concha, K uulgd porcellana. Vide fu-
pra in Conchis diuerfis, pag.jjS. ^ V niones in noftro mari reperiri folebant, crebrius circa Bo
fphorum Thracium,rufB ac parui,in conchis quas myas appellanqPlinius. Plura leges fUpra de ^

40 hifce conchis inter alias diuerfas,pag.j5o. Vniones minimos ex mytulorura conchis extraxi,

Syluius. In ritiis etiam 8C fluuijs muiculos mytuldsue aliquando margaritas ferre audio,ut cir
ca 4^«»nb44) Germaniae oppidum; SI in lacu Acronio quandotp. In Scotite fluuijs plurimae
gignuntur margarilte,ut mox in B.referam, Origo atc^genituraCraioi!»»!,) conch3e(raBt/;a) eft,
haud multum ofirearum conchis differens.Plinius. Chares Mitylenteus quocp nafei feribit in '
concha fimili ofl:reo,quac fit «cd^i wfi>fi»ic«t;ideft plena uel craffa.Sf oblonga: carnem contines

magnam,albam Kiialdeodoratam. Videturatitembcrberialijs dieSum intelligere. Videctiam
infrainE.demagnitudinetumunionum, tum concharum quarundam eos ferentium. ^luba
tradit Arabicis margaritis concham iimilem efle petftini infetfio,hirfiitam echinorum modo. Pii Pcditii fitftilir.
nius.Nos fuper hocloco plura annotauimus paulo ante in conchte echinata mentione. ^ In A.
yo carnaniaquatuocatur^nna, gignit uniones , Plinius. Proueniunt in ofireo pinnae fimili , fed pincaTimi/ir.
minori, Athenaus ex Theophrafto. ^ In India margaritifera concha magnorum flromboruffl /imite,

fimilitudinem gerunt, Aelianus, ‘

De nominibus margaritarum a figura deiumptis. Ut Crotalia, tympania, 8(rc,dicemus ad finem
proximi fegmenti B .

Vniones in Britannia paruos atcj! decolores nafei certum eft , Plinius. Aelianus etiam in ^
Oceano occiduo, ubi exiftit Britannia, naicimemorat : ied magis fultii coloris minus^ fplendi»
dos ijsquiinmarirubroprocreantur, Britanniae Oceanusmargaritagignit,fedfuffufca2eli*
uentia, Tacitus de uita Agricolae. Margaritae in Britannis quocp funt & alibi, partim pallidae,
partimgiiute,partimnonbenerotund3e,Io.Tzetxes. Conflat in Oceano ubitpinueniri pofte,

♦o cum & in meridionali plaga tanta fit illarum copia, fub Septentrione in Scotia pltirim* inpe.
niantur. Vidi in capite puellae Edimburgi in Scotia fertum e feptuaginta circiter margaritis ScO
ficis, pari Si infigat magnitudine. Sunt etenim SC ipfae candidae, rotundae, lucidae, ut Indicae ; lea

626 De Aquatilibus.

fplcndore tamen aTmagnitudine Indicis inferiores.nam Scoticae quae maxima fimt,imgiiis mt
nimidigiti magnitudinem uix unquam fuperant. Vidi etiam Mediolani c Scotia delatas, ncc uj.
le illis precium^nec tam ingens ut Indicis, Cur autem non nifi in Oceano , nec in temperatis illi,
us regionibtis.ut neq; in Gallijs aut Hifpanijst' Caufa efl.qiioniam calor maior eft in his regioni-
bus 3ut i commente, 3Ut propter amifpsCim, (fer amiperifia/mfotius, mia ScMM:acominintemn, tam
India,) Cardanus. MargarittenobilesinGotthia.Suedia&Finlandia.Septetrionalibusregio.

Bx BoetWo nibus capiuntur, ut author cfi Olaus Magnus, f Conchae qua; torno faiiigiatas a capite tefias

Seote. habent, maculism afperlas (inquit Boethius Scotus,)longo interuallo reliquas (ut etiam fatum (i

leam)fuperant. (Quippe adeo nonnullis in locis funtdelicdta ^ utnonimmeritd apudueteresgu.
Ite primatum obtinuerinCut uiduartim tiulgo ctipedite ( SMnnfilenes,rd digitos concharum geni, lo

ris,yH^Kiyiuimlii/ higotHnx Kom!»<<ofint:quanquam in quibuldam fluminibus , id^ prmfcrtim Dea
Donacp eftii inept j iudicetur. Ha- apud nos magno numero reperta, limpidifsimis purifsimism
amnibus.acnullo unqualimoturbidis,qua profundifsimifunt.ageregaudenttineis^folismaX
caritas concipiunt. Sub auroram enim coelo fereno temperato^^.in aerem fe , donec capitibus a,
qua exiftantjfubleuantes, roridum liquorem ofeitatione atiidc excipiunt , pro concepti feminis
multitudine.partu aut exili.aut grandi futuro. Senfus illis tam acutus ineft , ut fi altiorem in lito,
re aftanstiocememiferis.aut lapillum quantumuis minutum in aquam conieceris.repentefefub
trahentes fubfidant imiticrfse.Ea enim illis thefauri cuftodiendi naturalis indita eft folertia, haud
ignorantibus uidelicet.tjuanti fit predj apud mortales.luxus ex fcctu fuo comparatiis.Itaquc pi,
fcantes quocp id maxime obferuant.ut primo attratSu tcftas coniuntftas artSifsime detineant, pro lo
tinus illis alioquinunionem euomituris.Quaterni aut quinihumerorum tenus flumen ihgrefsi,
ati^ in orbem ftantes.contum alterutra manu.qud firmius confifiant, fundo fixum tenent. Inde
oculis per aqum limpiditatem pra:das collufirantes, pedum digitis (nam manibus id ficti probi,
bet altitudo)teftarum torturas placide comprehendunt.atcp aftantibus iiaciia manu excipiendas
pratbent.Sunt eriam eiiifdem fere generis conchtein orisHifpanicis.qtiarum teftas qui peregre
a diuo lacobo redeunt, adfcrtmttfed haud foecndaj.propterea quod aqua lalia uiuant.nam SC cit,
cunqtiacp in littoribus Scoticilmaris ingens natat,fcd fterilis multitudo, Htec Boethius. Multa
hic mira enarrat(inquit Cardantis.qui Boethij uerba recitauitdererum tiarietatclibroy.) bCqu^
etiam inuicem pugnare uideanttir.nam matricem hanc egenere turbinatorum conftituit: qup
jn fluminibus degant,lnde,ut fponte ad aqttte fummum emergere pofsint; cum nec inflrumentii 50
habeant.quo fe collidant, (am>i/a»r;)nec aereinttis.ut piices.contincant.Qiidd etfi impctu(quotl
tamen difficillimum efi)emergerepofrent,quomodo contincrcfepofsint, haud uideo.Ipfe etiam
cum dixit, coniuntflas teftas tenere qui pifcanturiftii oblitus uidcitir, nifi operculum pro tella a,
lia intelligat. Hifpani etiam referunt , prmeifas quandot^ manus pifcatoribus a margaritiferis o,
flrcisjimo Sd ob hoc edidium pietate plenum a Ctefare noftro emanaffe. Quod quomodo a turbi
natis contingere pofsit.non intelligo.necp auditii unquam in fluminibus.fed in Oceano.matga,
ritas uenarifolitas. Vtmodo res fe habeat.conftat in turbinatis uix elTe locum margaritis.cum a>
nimal ipfum adhtereat tefttetSd ut commode exerere fepofsit, totam compleat: ut mihi uideatur
relata potius, quam cognita ac tiifa fcripfiifeiaut non diligenter fcripfifTe. Si enim modo turbina,
tafunt , duabus conchis tamen conflant, (ohfcura hec mihijunr,) aliter fuaues noneffent. Oriuntur 4,0
igitur e tefta.non faore.hoc enim abfurdifsimum,tummagis,qudd quanto maiores gignuntur,
ed profundiore maritnec res tam grauisCut dixi)abfcp fpiritu & pinnis afeendere poteft, Hucuftj
Cardanus. f Bft fiuuius qui alluit pagum Hufsinetz in Bohcmia.abundans magnis lapidibus
pifce trtita copiofus.prarterea atftate accola; folent ex eo aceruos concharum etjcere.e quibus
pcr!ascximtmt,aliasmaturas&:fplendidas,qusectiamannulisincluduntur:aliasimmaturas,qu{
medicis ufiii funt.immaturas aliquando anatibus deuorandas obijeiunt , SC aluo redditas fpltn-
didiores colligunt. Cum eximi debent,cauent ne aere tangantur, dC illico ore excipiunt, faliua c
nim abliitte conftantius fplendorem feruant. f Vnio in rubri maris profundo quprittir.Plinius,
Ex rubro mari colligitur , Philoflratus. Optimus Indicus K in mari rubro procreatus exifti,
matur.Iubain Bofphoro etiam freto nafei fcribtt.qui & Britannicis inferiores fint , 6( cum Indi-f»
cis ac Erythratis nullo modo comparandi , Aelianus. Eratofthenes dicitin Perficae pr.T;ternJ,
uigationis initio infulam effc.in qua multae ac preciofe margaritae gignatur, Strabo. Alicmai
eft regio, qutc incipit ab exitu finus maris rubri ufep ad principium finus Perficitin quo cftdifi»
locus Duo maria.non multum diftans ab infula Ormtis, 2d in loco Duo maria didio expifcaairi
margaritas cacteris praeftantiores , Andreas Bellunenfis. Capitur in Indico mari , Si circaA'
meniam,Periidem,Siilianam,& Babyloniam ofireo fimilis margaritifera concha , Chares, Ajl
Bararenuicum maritimum adferuntur margaritae multx SC egregia, Arrianus in Periplowa”*
rubri. India Sdinfulaquadammarisriibriraargaritam ferunt, Theophrafiiis. ApuJlndos
SiPerfas margaritae reperiuntur in teftis marinis robuftis Si candidis, Marcellinus. ItiWico
mari conchs margaritiferae ftinptefta candida, Philoflratus. Margaritas Indicus maximem'* f"
tit Oceanustinter illas beluas tales tantascp.quas diximus, per tot maria uenietes.tam longo ter»
rarum tradit, e tatis Solis ardoribus, Indica urbs cfi nomine Perimuda, cuius incols icbtbyo'

DeMargaritiSi Lib.IIII. 627

Dhaatmarearitasrctibus comprehendunt, AeliaiiuS» Oftrea quae margaritas ferunt, nafciaiSt
in niari Indico infulis Perimuda Si EIyra,Si alijj quibitfdam infulis,mari non profundo Si purif
fimo Io Tzetzes n.j76. Variorum. In Byblo parita infula India capitur in ofiraco albo lapis
margarita qua in oftreis locum cordis dicitur obtinere , Pliiloflratus de uita Apolloni) libro j,

Eft K Tvlos infula(Plinio libro 6.)plurimis margaritis celebcrrima,cum oppido ciufdeir. nomi-
nis ]y[,t[,tIndicummareborealciuxtaCubaguainfulam:Aufir^eiUxtaTerarcqui,nafcun=
turSC aliis pluribus locis, Cardanus. Man lacus Cftlndia:,& alius Lama diflus, in utroque pi-
fcantur pcrlas.Obfcurus. Prouinciae T ebeth adiacet ab Occidente prouincia Caniclu,qua re
sem habet tributarium magno Cham.Eft ibi lacus,in quo tanta eft margaritarum copia,ut preci
IO um earum omnino uilefceret.fi pro arbitrio hominum afportati permitteretur, quare capitis pee»
na cautum eft, ne ullus in hoc lacu pifeari abfcp magni Cham ueniaaulit, Paulus Venetus. In
Paria Si Curiana regionibus noui Orbis uniones abundat, ut Pet.Martyr teftatur Oceahej Dea
cadis primslib.S.his uerbistChriftophorus Colonus in Paria unionibus torquatos armillatoscp
tam utros quam fceminasreperit.Cxterum Petrus Alfonfus Nignus in fua Nauigatione.Cuma
na dCManacapana regionibus pofl:ergatis,in regionem inddit.quam Curianam Uocari ab ineo»
lis ipfe refert. Vbi in litore pro tintinnabulis , aciculis, fpintheribus, armillis, uitreis calculorum
fertis, anuliscp,K alijshuiuicemodi inftitorS mercibus, cum incolis in hora: mometo,imionum,
quos collo Si brachijs appenfos geftabant , uncias quiildeeim permutat. Certatim incolte unio»
num ferta,noftrarum mercium cupidifsimiferebant. Vtiiones appellant tenbras. ^ Megafthe»
lo nes, incolas Taprobanae auri margaritarum^ grandium fertiliores quam Indos efle feribit , Pii»
nius. Taprobanxincol^ margaritas kguiit plurimas maximas^, Solinus, 'furnaceus regu
lusin noui Orbis parte Vafeho Nunez , (qui magnam remotifsimamcp regioilum illarum par.
tem Caftellte regis nomine occupauit.jpratter aurum, murlera attulit dUcetos quadraginta egre=
gios uniones. e minutis autem copiam maiorem afferri iufsit. Vniones noflri admirabatur , licet
non rite candidostquia e conchis illos minime eruuni,nifi prius allts,qub facilius fefe ipfte aperi»
antiSC caro inclufa fapidius coquatur.T umaccus ergo tanti facere uniones , noftros infpetftans;
familiaribus fuis ut pifcationife accingant, imperat, Ditfto parent. Quarto abinde die regrediun»
turtlibras otftunciales unionum afferunt duodecim , Petrus Martyr Oceanea Decadis tertie li»
bro I. Et paulo pdfttin eodem finu aiunt grandiorem quatldam efle infulam, in qua conchylia
jo gigni feruntur umbellam aequantia magnttudineta quibus uniones, conchylium corda , eruun.

tur, faba,SC interdum olea,grandiores:a: quos Cleopatra optare potuilTet.

Coloris funt margarita, ac fi parita lux penetraret in multum album, Sf ideo nitentes, Alber»

tus. Colos eis ut pfeudopalOjfcilicet qui ex afpetftu mutetur.caula eft , quonia corticibus con»
ftant margaritattquK fuperficie una politae funqaltera rudes. Experimentum fume pluribus fpe»
culis fimuliuntftis eodem ordine,ita ut nitida fuperficies tegat rudem alterius. Inde fiparuas eas
finxeris,atfp adeo tenues, ut folum fcabrum non diuifum aut uarium corpus efficiant : intclliges
tandem qua de caufaafpedlusratio colorem ac fplendorem mutet. Colos tamen margaritae ple»
runtf eft candidus, nitidus.modice fufcus.hunc a fuis conchylijs mutuantur, Cardanus. Cortici»
bus quibufdam confiat rotundis, Idem. Sani quidem partus multiplici conflant cute, non im»

40 proprie callum ut exiftimari corporis pofsit . itacp & purgantur a peritis. Miror ipfo tantum eas
coelo gaudere,Sole rubefcere,candortm^ perdere ut corpus humanum. quare prscipuum (mb.
iiore»i)cuftodiunt pelagfe,altius merfatquam utpenetrent radfj.Ctetero in aqua mollis unio , ex»
fmfmsf.m%fcerattn,Solmm:conchx fue exemptusnmirum)protmus durefeit, Plinius. ^ Margarita na
titra fua translucida eft,Theophraftus. Earum corpus folidum effeCexcipe phyfemata ditfta.in
finehuiusfcgmcnti)manifeftumeft,qudd nullo lapfu franguncur,Plinius. Magnittidinefunt
(aiiy»»i»i!(inynii«t,5«(idi^yeK!WOT>,)quantaoculuspift:isbenemagnus,AthengusexThcophrafto.
noficr quidem Theophraftidelapidibus codex hac uerba non habet. Vitra femunciales in»
uentas negant, Solinus. Petrus Alfonfus Nignus &lbcfj cum ex Curiana difcederent, fexSd
nonaginta fe libras unionum otftunciales , precio forte quintj folidorum comparafle cognoue»
yo runt. Vnionum auellanas multi aquant,orientahbus fimiles.fed quoniam male perforati, no tan
ti precfj funt.Me prafente,cum apud illtiftrem Methyna Sidonia ducem inuitatus pranderem
Hiipali , una (.unum dicsre dehmtifi unionem inrelligit,fed de uno mcredibilehoc^ondui eb]^:foree und tegendum j
namflumlKnumerMmox fejuitur)Cupr3 centum uncias aenum ad eum tulerunt. Sua profeSo pul»
chritudine ac nitore me deletftarunt, Suntqui Nignum ferant non in Curiana, qua centum ui»
ginti amplius lequas diftat ab Ore Draconis ; fedinCumana Si Manacapana regiunculis , ori Si
Margarita infiila uicinis, uniones habuiffe : negantep Curianam feracem margaritis, adhuc fub Margarita
iudice lis eft, Petrus Martyr Oce.inea Decadis prima libro 8. Ad infula Solo Caftcllani mar» fida.
garitas magnitudine ouorum turturum, aut aliquando gallinarum(reperiri) intelliguntifed prO»
pter anni tempus non ceperunt.OftrcumCfonc/jaBt margaritiferam)t3men cepifle le teftantur , cu»

6oius caro feptem fupra quadraginta librarum fuerit,ut Maximilianus T ranfTyluanus fer/bit. Re
gem Pornatinfulte uniones duos geftareaiunt in diademate,oui anferini magnitudine.Idem.

Margaritarumnominadiuerfaafigura, Elenchos appellant (oaa/er) faftigiata longitudine, ™i. i.

Gg i

628 De Aquatilibus.

alabafiroriim Jn pleniorem orbem definentes, Plinius. Elenchi funt uniohes facie turfeinj

ta,cx amplo fcilicec in tenue deficientes,quos pira modo uocant , Maflarius, Etnirfijs : Elen.
chon Latini indicem interpretantur.cuiufmodi eft apud Plinium priinilibri infcriptio, nam Sili
bros elenchorum fcripfit Arifloteles. Alabaftrum uerd erat uas unguentarium forma turbinata
fine anfulis,quod ex lapide alabaftrite onyche antiquitus appellato,fiebat.quonia, ut inquit Plh
niusjfc.uoluminc, optime unguenta incorruptam eo feruari dicitur. Elenchi dicuntur mar.
garit*,(inquitPcrottus,)quia Graeci elenchum proprie indicem appellant, etenim quo modoli.
brorum indices Sf pulchritudine, ac uarietate colorum, dC magnitudine literarum , libros exor.
nant Si res alias fui indicestitahi geftantium habitum illuftrarc,&; quali indices eorum tiidentur
elfe. luuenalistAuribus extenfis magnos committit elcnchos.Magna eorum ftultitia efi, qui cy u
Cylindri, lindrum Sd elenchum idem elfe afflrmant.Quippe cylindri,!apilli funt teretes, hoc eft,oblongi at
que uolubiles.inftar eius columellte,qua aequandis arcis utimur, huiufmodi enim formam cylin.
drum uocamus ots Ttsi Ki/Aia(/;hoc eft, a uoluendo. Virgilius: Area tum primum ingenti eft jqiian
da cylindro. Atcj tali forma non reperiuntur margaritx quas na tura, non ars.facit.etenim fi arti,
ficium addas, ftatim deficit fulgor , in quo omnis carum dos confiftit. Csteri uerd lapilli magna
ex parte fieri teretes pofiimttutputa berylli, fmaragdi, & alij fimilestquos non auribus fitfpende.
remuliercs,fed circundare collo, aut innetfierc monilibus , fiue alijs ornamentis confueticrunt.
Iuuenalis;Tunube,atc])tace.donantarcana cylindros.IdemtNiI non permittit mulier (ibi, turpe
putat nil. Dum uirideis gemmas collo circundedit. Hos antiqui cylindros a forma , quemad.
modum aliarum figurarum lapillos gemmas uocauere , a iimilitudinegemmarum, quasin uitt la
bus fiue arboribus cernimus,Ha<SenusPerottus. Elenchum ( inquit Bayfius) Galfipoyrette
. uocant.Elenchorum meminit lureconfultusinl.Pediculis.Paragr.finali hoc tradhtu. Cumauw
tem ait Plinius, Et procerioribus fua gratia efttde illis fortalTe fentirc uidetur, quoscylindros
Paulus uocat in I.Pediculis ad finem in eodem. Siquidem cylindri lapilli funt teretes & oblongit
fiebant^ etiam ex alijs lapillis.Piinius libro jy.ubi deberyllistindi mire gaudentlongiradine eo
rum.Et mox fubdif.ldeo cylindros ex ijs facere malunt,quam gemastqtioniam eft fummacom.
mendatiomlongitudine,Ha(ftenusPlinius.Quibus Plini) uerbis intelligere eft, cylindros 8C e.
lenchos in eo ditierre,qudd elenchi fint faftigiata: longitudinisicylindri uerd proceritatis atqua.
liter orhiculatx. Quod fi uerumeft,nofter Sipontinus ifta non fatispercepiffe uidetur. ^Tym
Tympmk. pana apud Plinium didi uniones , parte altera tumidi funt. Codices antiqui (inquit Maflarius) 5»
^ tympania feriptum habent , utfit a tympano: quemadmodum 5C inferius crotalia a crotalo , non

crotala nuncupauit. Eft autem tympanum inftrumentura ex una parte tumidum K rotundum,
ex altera planum membrana claufum,intus uacuum,uulgo uaccarum uocatum: quod baculo fc
ritur,cum turms equitum ad pugnam concitatx funt. inde margaritte quae ab una parte tumid*
feu rotundj funt,& ab altera planae, a tympanoru fimilitudine tympania nominantur. Feneftel.
la(qui nouifsimo tempore Tiberij Caefaris claruit) tympana feribit fe iuuene appellata patinas K
lances, quas antiqui magidas appellauerunt, Perottus. Tympanorum unionum meminit cii.
am Paulus iureconfultus in I.Pediculis, Bayfius. Crotalia hac a fono uocantur,proptercol!i.
fionem ipfam margaritarum , quod fono crotala infirumenta imitarentur, eft enim crotalum in.
ftrumentum rotundum circulo ligneo fadum,cum laminis quibufdam ex xre rotundis , nuralC 4)
matis magnitudinis,fonum cxcollifione reddentibus,didum a pulfatione; nam manu piilfaiur,
utebantur hoc inftrumento Aegypti) in deorum folenitatibus. Virgilius:

Copa Sytifca caput Graia redimita mitella, Crifpum fiib crotalo doda mouere lanisj
Cuius fidMacrobiusmeminit.nunccymbalumuocanqillud dico quod membrana caret, Haffi.
rius. Phyfemata margaritarum quidem fpcciem habent, ucrum aere funt inflata, ( fine corpo.
re,id cft,ncnfolida)a bullarum Cmilitudine,quaE inaquafpiritu excitantur , praecipue dumbul.
lit.bullas enim phyfemata Grteci uocant,Idcm.

c Teft^roregrauids margaritas edunt minutas, binas aut ternas:uel uniones .fic appellatas,
murgnritnrum {melius appellatos, mafc.gen.fed ad margaritas rej^erri yioref^,)qudd eius serneijmd eiufmodt) conchu.

generatio. laj^fingulas aliquoties pariunt.fed maiorcs.id^ jpdicium eft, atherea potius deriuatione, quamp

faginis pelagi hos oriri foetus, K uefci:qudd guttm matutini roris ijfdem infufa:, claros efficiuntli
pillos &1 terctes:uefpcrtini uerd fluxuolbs contra 8( rutilos, Si maculofos interdum. MinimaM
tem uel magna pro qualitate hauftuum figurantur cafibus uariatis.Concufls uerd fcpifstot"*
tu fulguru inanefcunt,aut debilia pariunt,aut certe uitijs defluunt abortiuis, Marcclltnus. P®’
mixtioncroris,anni tempore praeftituto concipiunturtldem, qui & ha:c & alia ex Solinora»™
tus uidetur. Conchae funt in quibus hoc genus lapidum requiritur, qug certo anni temporq'®
xuriante conceptu, fitiunt rorem uelut maritum , cuius defiderio hiant. Et cum LunaresTO’:'*
me liquuntur aipergines.oicitatione quadam hauriunt humorem concupitum. Sic ccncipiant.
grauidxcp fiunt.&l de faginae qualitate reddunt habitus unionum. nam fi purum fuerit,
ceperint, candicant orbiculi lapillorum, fi' turbidum, aut pallore languefcunt, aut rufo innubibi’'
tur.Ita magis de coelo quam demari partus habent.Deniquc quoties excipiunt matutiniactisle
inen,ftt clarius margaritumtquottes uefpere,fit obfcurius, Quanto® magis hauferit, tanto magis

proficit

De Margaritis. Lib. 1 1 1 L 629

nroficit lapidum magnitudo. Si repente micauerit corufeatio , intempeftiuo metu eptuprimun-
tur-claufa™fubitaformidine,uitia contrahuntabortiua. Autenim pcrparuuli fiunt fcrupulii aut
inanes Conchis ipfisineftfcnfus, partus fuos maculari timent, cumcpflagrantioribus radi}sex.>
canduerit dies, ne fufccniur lapides Solis calore, fubfi'dunt;3<: fe profundis ingurgitant,ut ab jfiu
uindicentur Huic tamen prouidentfeCxiiifrxr hic aliquid defrauatum) atatis opitulatur. Nam can=
dorfeneifiaifpcriKSigtandcfcentibus conchis fiauefcuntmargaritx.HucufcpSolinuscap.yfi.

Maflarius fuperhis Plini) uerbis ; Pracipuum candorem culiodiuntpelago altius merfa:, quam
ut nenctrentradij.* Videtur(inquit) Plinius ex uerbis quae paulo fupra retulitfibi ipfi contradice»
re nam fi conchs har margaritifera; altius &C in profundo maris ftabulentur, ut hic libro tricefi
IO motertio teftatur, ubi ait: ut iam minus temerarium uideatuf e profundo maris petere margaru
tas tanto nocentiores fecimus terrastquo paefio tanto aqux interuallo pandentes fefe quadam o.
fcitaiioneimpleri rofeido conceptu , Si pro qualitate roris accepti uniones candidi SC fordidi at.
uepallentes fieri poteruntfPropterea cum in profundo maris conchas degere fecundum natu,
rain Ci. cenfeo margaritas neq; concipi , necp eiufmodi qualitates rofeido humorefufeipere ; fed
ex carne fua generari, qualitates^ huiufmodi eis per atatem accidere, Hsc Maflarius. Cui K
Cardanus adflipulatur.Fabulofum(inquit)eas ex coeli rore concipere. EtrurfustGenerari mar
garitas in refla, non in carne, fubflantia; primum fimilitudo oftendit. uifa etiam efl margarita, te.
fefus iun(fla;&: ob id tefite earum intus inarqitales funt.margarira ipfat forma diuerfa , pleracp
tamen ad rotunditatem uerguni:&r quo maiores fuerint, referunt eo limbo efle propinquiores,
lo Et alibi: Vidi ego nuper fruftum matrici5:in quo plures uniones intus concreti erant , non fecus
ac in lapidum coagmentis (quae rochas,id efl: conos, a figura uocanogemmj. nam profundiores
alte,alise alciores,rotgndae, pIan9,informes,udut in cinere caflanex,ita in matrice fepults erant.

Verifimile igitur efl,poftquam ab initio tam facile audiuntur, exprelTum liquorem c tefla ueluti
guttas in rotundam formi cogi.inde fada additione, ex eodem lento humore per cortices auge.
ri,at(5 concrefeere. demum forfan dedas alia oflrea producere: uelut pifeium oua pifces . Et ut.
cuncj Ct,prxgrauatas magnitudine teftas illas fponte eijcere.Non funt tamen margaritte duricie
Iapidea:ncij fcio quicquam quod in animali durius oriatur umbilicis marinis, Margarita ma
lis foetura cft:quam ad partum deduci aiunt, cum in apertas cochas fulgura affulferint, Aelianus.

Ex fulgure eas nafei tradunt, Conglobaricp flatini Cum fulgur in conchas huiufmodi hiantes fui.
jo ferit.fed hoc ita fe habere uerifimile mihi no fit.Dixerim potius qua purifsimum efl mare, !apil=
los produci argentei coloristquo eodem cum concha; etiam margaritiferae niteant, quicunqjin
eas inciderint lapilli, ex earum latuorefplcndorem accipiunt,a;margarita:uocatur,Io.Tzetzes
Variorum 11,576, Alexander Benedidus Vetonenfis libro de curandis morbis ji. cap. 54.

de lapidum in diuerfis animalium partibus generatione quaedam feribit; 86 mox fequenti capite:
Vidimus(inquit)lapidcs ex uefica eiedos magnitudine oui gallinacei:quos paulatim uifeofa ma
tcria obduda,ucluti in cruflas,uarij interdum coloris, igneus calor indurauit; atep ita increfeere
fenfim traduntur. Margarita etiam in conchis fieri eo modo cernutur,gcmmarijs uarios ueluti
in cepis cortices torno detegentibus. ^ In maxima Concha, partiam Inuenire efl: contra in par fjumcraimia,
ua,magnam. Alia inanis efl, alia non plus quam unam habet. Multa: etiam multos uniones pof= nwminuMcan
40 lidenuui fint qui dicant, in una Concha uiginti procreatos fuifle.Qtidd fi quis ante legitimum pa clia.
riendi tempus Conchas aperuerit, carnem quidem repedet, huius autem palmam pifcationis no
anequctur,AcIianus de animal. io.ij. Americus Vcfpucius,quinoflroa;uo liburnicis omnem
fere auftralem oceanum explorauit, talem ibi concham fe quadocphabuilTeteflaturtin qua unio,
nes ultra centum 86 triginta reperti funt. quod no modo confirmat ij,qui poft ipfum ad occiden.
tales Indias nauigarunt:fed etiam addunt ntimerofiores ibi uniones in una tantum concha nafcl.

86 alia plura de margaritarum hifloria referunt, qtis a Plinij fententia plurimum difsident, Mat.
thiolus, f Pifcantiuminfidiastimentconchs;indecft,utaiitinterfcopulos, aut inter marinos
canes plurimum delireicat,Solinus 86 Ammianus Marcellinus. Inueniunttir apud nos tripli.
citer:aliquado in coniundione concharumtalias in ipfis oflreistalias inter lapides iub quibus o.
yo flrea delitcfcunt, Albertus. f Non etiam illtidme fugit,auulfis his lapidibus, fcosc/i»-,)
cjuaG' redemptionis prxmio perfoluto,Conchas liberas dimitti,iterumcj; uniones renafei. Qtidd
fi' priuiquam lapis eximitur,htiitis altrix beflia moriatur.una cum carne putrefeere, 66 perire di.
citur, Aelianus. ^ Aceto refoluuntttr 86 mollcfcunt, Albertus. ^x|^<tfyct^x «xoMu&ki
v®i> TiS ilfoi/j , Paufanias. Vide plura in E. ^ Gregarim nanitCconclismargaritiferte,) Solintis
K Aeliantis.fed reprehendit hoc Rondeletius.

Gregarim natar.Certa examini dux eft.illa fi captaiit, etiam quae ettaierint, in plagas rcticr. ^
tuntur, Solintis. Regem his conchis efleaitint, qutmaiorem quoi^ 86 pulchriorem margati=Dcrfgi£itiea.
tam proferat,Io.Tzetzes. Indica urbs efl nomine Perimtida , cui eo temporcctim in Baciris rum.
Eucratides regnaret.Soras ex generisregij ftirpe naius imperatiit.hanc quidem ipfam Ichthyo.

60 phagiincolentes.Margaritas, retibus in orbem circa litus amplifsimtim extenfis , comprehen.

™nt. Margaritifera Concha magnorum Strombortim ftmilitudinem gerentes, gregarim natat.

06 quemadmodum Apium examina reges, fic 86 ipfa habent, tum coloris ptilchrittidine,tum ma,

Gg 5

6^0 De Aquatilibus.

gnitudine praftantts. Summa autem contentione urinatores ideo certant ad capiendum gresij
ducem; quod eo capto,cun(Sum gregem retSione orbatum, no loco fe monentem , alTequuntur.
Et quam diu rex fugiendo elabi poteft,fapienter eas regit conferuat. lam porro captas in pari
uulis dolijs fale condiunt, ubi cum contabuerit caro, 8C defluxerit, unio folus relinquitur, Aelia,
nusdeanimalib.ip.S. Eadem fere Plinius , fed paucioribus. Item ArrianuslibroS.quieftde
rebus Indicis:Megaflhencs(inquit)fcribitconchas in quibus margaritae gignuntur, retibuscapi
circa India. Gregatim autem multas in illo mari ueluti apes depafei , regem^ fuum habere aut
reginam.ac C contingat regem comprehendi a pifcatoribus , facile reliquum etiam examen cir.
cundari reti. At fi rex effugerit, reliquas capi non poffe. Earum carnes Indos corrumpi linere of.
An conchn /I fe ad ornatum uti. C Conchamipfam.quum manum(pifcantis)uidet, coprimere fefe, operirem ij
comprimat, er opes fuas,gnaram propter illas fe peti:manum^,fi pratueniaqacie fua abfcinderc,Plinius tradit.
mmm pijcan jiondeletius fabulofum putat. Hifpanidnquit Cardanus , deillis loquens qui noflro feculo in'
tii frmdat. orbem nauigare coeperunt) referunt prxcilas quandocp manus a margaritiferis ofireis;

irad Sd ob hoc ediflum pietate plenum a Ctefare noftro emanalfe, Aelianus etiam traditin nia
ri rubro conchas quafdam,quamcun(ppifcatoris natantis partem labris fuis (marginibus teflaa,
cutis)apprehenderint , abfeindere, ut recitauimus fupra in Corollario de Conchis diuerfis ordi,
neliterarum,pagina5i7. ^ Non dura nodus hyatnp Defuit, Sfc. Non Arabum uolucerfen
. pens, innata^ rubris Aequoribus cuftos preciofac uipera conchat , Lucanus lib.i.de uenefica
mortuum excitante.

jj Captura. Bona tempcftatc,8<l tranquillo mari Conchae margaritiferte capiuntur, 'eas poflea, lo
quam pifcatores comprehenderunt, ab illis Margaritam animorum libidinoforum illecebra exi,
munt, Aelianus. ^ Vafehus Nunnez (qui Caftellae regis nomine magnaAremotifsimam^ No,
ui orbis partem occupauit ) Chiapen dC T umaccum ( regionum quarundam Noui ad meridiem
orbis regulos)retia habere, &( pifcaria concharum margaritas gignentium littota.pro pradijs,in.
tellexit.quastanquam euiuarijseripiuntregulorumegregq urinaiores,ad id exercitium a tene,
ris educatiifed quieto tranquillocp mari littus pftu deferente, quo facilius ad earum ftationes fub,
mergi queant.Et quo maiores conchae funt,e6 profundius inhabitat; minores uerd,utifilia;,pro> ,
piores aquae margini; minimp autem, uti neptes, fuperciliouiciniores degunt.Adimaconchylia
flaturas uiriles tres,quatuor interdum, defeendunt. Ad filias aut neptes , dimidio femore tenus,

& breuius aliquando,fubnatant.quarum etiam poft fedatum a feris tempeflatibus mquor, multi, 54
ludinem inarena ab undis diuulfam proiedan^,^ inlittus reperiunt.CJute in arena Icguntuqmi,
nutis pollent baccis, Petrus Martyr. Ludouicus Romanus Patritius libro j. NauigationSiua,
rum, qui cft de rebus Perficis cap.i.Ormusurbs(inquit)in infula fi taeft.Procul illinc itinere die,
rum trium leguntur concha; , qup pariunt margaritas uenuiiiores , grandiores^ cateris baccis,
Sunt ibi nonnulli qufpifcatu concharum uidiumqutcritant. Hi ueiSi cymbis in mareiadtiimfa,
ciunt praigrandis faxi dependente fune;id^ fit ab gemina cymbp parte , ut utrincp iadlis in pro,
fundum lapidibus, conftabiliri nauis.no aliter quam fi in anchoris foreqpofsit.Flrmata fuo pon,
derecymba,aliuscuiid munus obtigit, in acquoriacit funem faxo dependente. In naui media ali
us, manticainpcflustergumcpdependete,alligatopedibuslapide,ieuibrat in pelagus, fubtuseg
aquas urinantium more natatiadtus^ in profundum ad paiTus quindenos , lantifper urinat, do, ta
neclegerit conchas, in quibus dcliteicut uniones ac margaritm.colledias manticae indit: lapide^
protinus quo pedes grauabantur,abijcit,funicp innixus in fuperiora euadit. f India maior { in,
quit M.Paulus Venetus)in regna quincp diuiditur. In primo eius regno nomine Var,inueniun
tur margaritae in maxima multitudine. Nam eft ibi inter continentem & infulam quandam (i=
nus maris ferme uadofus:quippe qui in aliquibus locis profunditatem habet decem palTimm ,in
quibufdam trium, &:duorum,ubilegunturmargarits,Conueniunt illic multi mercatores, addu
centes multas naues , magnas fid paruas. & conducunt homines qui in profundum maris fede
mittant, pifeentur^ marinas conchas, ex quibus uniones colligantur.Porrd pifcaioresilliquan,
do aquam amplius ferre nequeunt, enatant: &rurfusfeprscipites dant inmare. quodper diem
multis replicant uicibus.Sunt etiam in finu illo grades pifces.qui homines facile occiderent, nilif»
huic periculo fuccurrereiur in hunc modum. Conducuntur a negociatoribus magi quidam, qoi
Abraiamim dicuntur: Sdhiincantationibusfuis,8d diabolica arte coniurantpifces illos, ut neffli
nem ledere pofsint. Nodie uerd quando a negociatoribus margaritarum pifcatio intermitiiW
relaxant magi coniurationem fuam,ne fures nodle fine periculo fefe in mare demittant , K io!S<
conchas cum margaritis. Fitautem hate unionum pifcatio non per totum annum , fed duntjsti
per Aprilem Sd Maium. V erum in tantillo tempore colligitur immenfa margaritarum niiiWW‘
do.Soluunt autem mercatores ex eis regi decimam partemtMagis ucrd tribtmt uigcfinisnip^t,
tem, Sdpifcatoribusquoqj commodam prsbent mercedem. Ceterum a medioMaijmargaritx
non inueniunur amplius in illo locoifed in alio quodam , qui trecentis miliaribus abiftoiih^b
8d ibi colliguntur per Septembrem 8d Odiobrem. ^ Plura de huius generis concharum captu; 6»
tux4K crpre- •'ulegcsfuperiusinD.

cmmmm. Margaritas Romg inpromifcuumac frequentem ufum ueniffe, Alcxandria in didonemf^''

DcMargaritis. Lib.IIII. 651

rfacfta* primum autem corpiiTe circa byllana tempora minutas dC uiles , FeneficIIa traditmanifes
fto errore cum Aelius Stilo lugurthinobello unionum nomen impolitum maxime grandibus
mareariiis prodat.Et hoc tamen aeternte prope poffefsionis cft.Sequitur heredem , inmancipa«
tum ucnitutprsdium aliquod. Conchylia & purpuras omnis ora<^or*i)actent,quibus eadem ma
terluxuria nariapeneetiam margaritisprecia fecit, Phnius. JMauris plurimaafbor cedrifii
mcnfartim hilania,quas foemina? uiris contra margaritas regeruntjdem. ^

Ex Plinio deluxuria circa uniones Lolliae Paulin^,Cleopatrae,6<l Clodij tragoedi Aefopifilij»

Lolliam Paulinam,qus fuit Caij principis matrona, ne ferio quidem aut folenni ceremoniarum LoUiaPaulin^
aliquo apparatu, fedmediocrium etiam fponfaiium coena,uidi fmaragdis margaritisre opertam,
toakeino textu fulgentibus,toto capite, crinibus, fpiris, auribus, collo, manibus, digitis^tqug fum»
ma quadringenties fedeniumialtas H,S.& fmiliter inJe^uentilfuster)co\\igcbn:iphm cdnfekim pa
ratam nuncupationem tabulis probare.Nec dona prodigi principis fiierant,red auitse opes, pro*

Uinciarum fcilicec fpolijs partae. Hic eft rapinarum exitus i hocfuic quare M.LoIIius infamatu^
reeumffluneribus in toto oriente, intcrdidla amicitia a Caio Caefare Augufli fiKo,uencnum bi*
fccret, ut neptis eiilSjCccc.feftertiumoperafpedareturadlucernas.Computetnuncaliquis ex al
tcra parte,quantum Curius aut Fabritius in triumphis tulerint:imaginetur illorum fercula, dC ex
altera parte Lolliam,unam imperij mulierculam accubantemmon illos curru detradlos,quam in
hoc uiciffe malitc*

Nec hxefumma luxuriae exempla funt. Duofueremaximi uniones per omne auum,utrim
io que polTedit Cleopatra, Aegypti reginarum nouifsima, per manus orientis regum fibi traditos.

Hacc cum exquilitis quotidie Antonius faginaretur epulis, fuperbo fimul ac procaci faliu , ut re*
gina meretrix, lautitiam eius omnem apparatum^ obtredians,qittErenteeo quid aftruimagnifi
centia porsit,refpondit,unafe ecena centies feftertium abfumpturam.Cupiebat difeere Antoni»
us,fed fieri polfe non arbitrabatur. Ergofponfionibusfadis, poftero die quoiudiciiim ageba-
tur,magmficam alias cccnam,ne dies perirer, fed quotidianam Antonio appofuit, irridenti,com
putationefti^ expoftulanti. Atilla corollarium id clTe , confumpturam^ fe ea in cccna taxatio*
nem confirmans,folam^ fe centies feftercium ccenaturam, inferri menfam fecundam iufsit. Ex ,

pracepto miniftri unum tantum uas ante eam pofuere aceti, cuius afperitas uis^ in tabem mar-
garitas rcfoluic.Gerebacaiiribus tum maxime lingulare illud dC uere unicum natura opus. Itacg
>0 expec^ate Antonio, quid hameffetaclLirajdctracfmm alterum meriit, ac liquefadliim abforbuic.

Iniecit aireri manum L. Plancus iudex fponfionis eius, eum quocp paranti limili modo abfume»
rCjUidium^ Antonium pronunciautc homine irato. Comitetur foma unionis eius parem , capta
illa tanta quaftionis uidrice regina diifeclum, iir eifet in utrife^ V eneris auribus Roma in Pan»
theo dimidia eorum cccna. Non ferent tamen hanc palmam , fpoliabuniurffi etiam luxuria glo»
ria. Prior id fecerat Roma in unionib. magna taxationis Clodius tragoedi Aefopi filius reliclus chdiin traga*
ab eo in amplisopibus hares,ne intriumuiraui fuo nimis fuperbiat Antonius, pene hiftrioni «iiAf/opiF.
comparatus: 6^ quidem nulla fponfione adhocproducl'Us,^ud id magis regium erat, fed ut expe
riretur in gloria palati, quid faperent margan'ta:atq^ ut mire pIacuere,nefolus hoc fciret,fingulos
uniones coniiiuis abforbchdos dedit, Hucufe^ Plinius. Lolliam Paulinam Catj principis con

4.0 iugem iiLiIgamm eft habuifte tunicam ex margaritis feftertio(feftertiorum,Hermolaus)quadrin
genties extimatam, Solinustatqiii Plinius non tunicam , fed ornatum capitis , colli dC manuum
ex margaritis eam habuifte tradit. Idem SoIiniis(inqiutHermolaus)Manlium, non M. Lolli»
um : item filiam eius, non neptem, fuilfe Paulinam tradit; exemplaribus , ut arbitror , ambuftis*
dehocDion,item^Tacitus:LoUia(inqiiit)Paulina,M.LonqconfuIaris filia. Suetonius : Lolli=
am Paulinam Carj Mcmmt) confiiJaris exercitum regentis nuptam. Plinij uerboriim de Cleo»
patra 6d Antonij fponfione fuper epularum magnificentia paraphrafin contexuit Macrobius
baturnal.5.i7.hocmtcrcft, quod unionem a regina abforptumnon quadringenties utPlinius,
fed centies feftertium ualuiue fcribit:& Plancum certaminis arbitrum non Lucium , uc Plinius,
fedNumatium pranomineappelIat.Buda:us libr02.de AiTe centies feftertium, aureorufn(coro
fo natorum)duccnta quinquaginta millia conficere tradit* De Aefopi tragoedi filio Valerius Ma*
ximus quoque meminit libro idem refert. QC Horatius Sermonum 2. 5,

Filius Aefopi detratfia ex aure Metell^, Scilicet ut decies folidum exorberet,aceto

Diluit inftgnem baccam:qui ranior,ac fi Illud idem in rapidu flumen , iaceretue cloaca.

Carcilia MetellaCiiiqoit Acron)fiIia MetellfAcfopiTmacftoremtragcediarum ditilsimiim adama
uit.Eius uxoris ac Aefopi filius diues dC luxuriofus fuit, qui gemmam triuit, fiCmifitin poculff.

Ut uidereturdccemmiliadciiorare, quofuaspoirct deuorarediuitias. Margarita uelut tefta Margarit^e&i
Olli aceto moIIcfcunt5irefolLmncur,Obicurus. Aceti iiis difsipat&diflbluit, ouum, plumbu, l^^oUefcant.-
KSj&Tc.item margaritam, Vitruius S.j.Videctiamfupra in C. Deftillanturetiam £»icoIliquan

lur quae lapidea (imtiinquir Cardanus in Varqs)fed molliora, ut marganta:,coraIli,fmaragdi. Vt

60 ergo margaritas diflbliias (nam hoc propono,quia expertum eft}ipfas integras laua, fticcumij Ii
monum bis aut ter cola, inde merge, & Soli expone:in quinc^ aut lex diebus colliquiltur, ut mei
“S,qiiod ad fubftanciam attinet, fimilitudinem referant, Ego, fi hoc olim nouift em , diues in pau*

Gg 4

652 De Aquatilibus.

cis diebus euafiircm,Hoc enim intellego, quod nuper fciui,atqj alio fecrcto.quod experientia dl
dici, poteram ad fexmillia coronatorum in quadraginta uel paulo pluribus diebus fuperlucrari
Exihimo.fed non fum expertus, aceto deftillato eas etiam poffe liquari. Paucis adieiSis etiam aii
nim his diffolui affirmant. Hacc Cardanus. Ego haic dum conderem , uniones aliquot

perexiguos filo amco infertos aceto fatis alpero ad dies x.maceraui. unde emolliti quidem funt
& ff iaffiles fa<Si,prafcrtim fuperficietpars interior,durior quidem remanfit, fed SC ipfa digitis at
teri poterat-in fiindo uafis arenofa afperitas uidebatur.flcut in matulis calculoforum, Emolliun.
tur igitur aceto Si refoluuntur uniones, non liquantur aut contabefeunt. nam qua: proprie liqua
ri dicuntur, fiueper fe,ui caloris, ea tota inliquorem abeunt;fiuc in alio liquore, ut fal in aqua, mi.
icentur ac uniuntur, quorum neutrum margaritis accidit : fedimentum enim, ut dixi.arenofum u
in fundo relinquunt,uel totf potius in farinam refolutEc fubfident,(i tempore longiore nimirum
relinquantur. Acetum deftillatum uim priftinam,ficut odorcm,faporemcp feruat : ut proculdu.
bio eadem omnia,qu2 non deftillatum,pra;ilet:fcd purius fubtilius^ eft. ego ante multos annos
in cineribus deftillatum ter repetita deftillatione acetum feruo. non uehementius tamen inde,
quam acetum aliquod acre ante deftillationem , fadum mihi uidetur, Cleopatra margarita tam
cito dilTdlui potuiirc,ualde miror, acerrimum omnino acetum illud fuifle oportet, quale inno.

ftrisregionibus non repcritur,Conchasquafdam(rugatasRondeletq,uelfimilcs)artifiees aliqui

Venetijs a!ibicp,fuperficie externa, qua fufea Sd afpera eft , praemollita nimirum aliquo liquore,
lixiuio acri forte.ita expoliunt, ut pulcherrime niteant . Cochlem cflata: tefla (inquit Rondeleti.
us)inacetomaccrata,fupcriore ueluticute uel crufta fpoliatur, redditur^ coehle^margarmferg it
modo fplendcns,nitida,8(: unionis modo colorata. DiflbluunturacetofortidnquitSyluiusj

prtefertim dcftil!ato,uel fucco limonum, (Jiro eo nobis Jstcctim herberis accijsere licebit,) margaritte, tefta
oucrum,lapides renum,ueftcac, coralium utruncp : ea^ poft ftccata prompte friantur. Sed aliud
mihi uidetur diflb!ui,aliud friabile reddi. Aqute etiam acidula calculos corporis humani po.
ta comminuunt.Teanum Sidicinum cognomine in Campania eft. ibi aquam acidulam calculo
Kurfusde te ftsmederi author eft Plinius ji. 5. f Redeo ad luxum circa margaritas. Sedquotahscpor.
circaiMrgm^ eft(inquitPlinius,cum prius de luxuria concharum in cibo dixifleOrepuiantibuspurputas,

conchylia.margaritas.Parum fcilicet fuerat in gulas condi maria, nili manibus, auribus, capite,
toto corpore a foeminis iuxta uiris^ geftarentur. Et lib. 57. cap. 1. Pompeius Romam tertio
triumpho fuo tranftulit.coronas ex margaritis triginta tres. Mufeum cx margaritis, in cuius fa. jo
ftigio horologium erat.Imafo(/or«,iB eodem fajligio erat etiam imago ) Cn. Pompeij e margaritis ; illa
regio honore grata, illius probi oris uenerandi^ per cundias getes; illa inquam ex margaritis,fc.
Iteritate uitfta Sd uerioreluxurte triumpho.Quam profedoftVoKM uidetur) inter illos uirosduraf.
fet cognomen Magni,fi prima uidioriaftc triumphaffes.E margaritis Magne, tam prodiga re, 8d
foeminis reperta, quam gerere te fas non fit, hinc fieri tuos uultusf ficte preciofum uiderif Non:
ne illa fimilior tui eft imago, quam Pyrcnaii iugis impofuifti f Graue profctfto fixdumcp ptobtu
erat,ni uerius irte deorum cftentu credi oporteret: clarc^ intclligi poflet, iam tum illud pputo.
rientis opibus fine reliquo corpore oftcntatum.Tolcrabiliorem tamen feciteaufam CajjprincB
pis,qui fuper omnia muliebria focculos induebat e margaritis;6d Neronis principis,quifccptta,
£d pcrfonas,8d cubicula uiatoria unionibus conftruebat. Qiiinimo etiam ius uidemur perdidit 4»
fe corripiendi gemmata potoria,6d uariae fupelledilis genera,anulos tranfeuntes. Quae enim no
luxuria innocentior exiftimari pofsitt Et alibi; Vnio in rubri meris profundo , fmaragdus ia
in ima tellure quteritur, Ad hoc excogitata funt aurium uulnera: nimirum quoniam parum erat
collo crinibuscp gefiari,nifi infoderentur etiam corpori. De elenchis unionibus luuenalis Sa
tyr.fextatCum uirides gemmas collo circumdedit,5dcum Auribus extenfis magnos commi,
fit elenchos. Hcsetiam(inquitMaflarius) puto Senecam intellexifle feptimoDe beneficijsli
bro in furorem mulierum feribentem: Video inquit uniones non fingulos lingulis comparatos,
iam cxercitatte aures oneri ferendo funt. iunguntur inter fe , Sd infuper alijs binis fuperpoiiun.
tur.non fatis muliebris infania uiros fubieceraqnifi bina aut trina patrimonia auribus (infulis pe
pendiflcnt. Perfeadfuefadi funtarmillis,monihbus9aureis gemmis uti, prateipuematga;»
ritisjciuibus abundant poft Indiam uitftam &: Croeftim, Marcellinus. E margaritis Indifac*

monilia preciofa,reo mf.t/nStss ofn«,Theophraftus. Faciunt ex eis(inquit Chares Miiylcnc®i
cffxicrHSMT» hoceft,monilia parua 8d armillas manuBpciBjl

his enim ftudent Perfa: , Medi, £d omnes Afiani , potius quam aureis ornamentis.
iVettts k3io,Ciif iunt) iam 8d pauperes, licitatorem focminae in publico unionem efle didlitiJ®.
qutnSd pcdibustnec crepidarum tantum obfiragulis,fed totis foccttlis addunt. Neqj enimgefta*
re iam margaritas.nifi calcenqac per uniones etiam ambulent, fatis eft, Plinius. Obiingu|*i

(inquitMaflarius,Hitarbitror,funtligaculaillaqu3ccalceos Sd crepidas obftringunt, ab obftrin*

gendo dicfta, quibus folebant Romana: mulieres uniones appendere, obferuant^ in bunedieit',
uniones Sdpilulas argenteas alligantes. Ditius Itilius thoracem, quem VcnerigenitriciinKi" ’
pio eius dicauit,cx Britannicis margaritis fatftum uoluit intclligi, Plinius : fubieda infcripi‘°'’'^
teftatus eft, Solitius, Quantum apud nos Indicis margaritis precium eft , tantum apud lndo>

curalw.

DeMargaritis. Lib.IllI. 6^^

cUrali6.nantfciftaperfuafione gentium conftant,PIinius. EtaIibi:Auton'tas baccarum curalij
non minus Indorum uiris quo(^ preciofa eft , quam fccmmis noftris uniones Indici, Non iri

alia parte(quam auribusjfccmmis maius impcndium,margaritis dependentibus.ln oriente qui»
deni uiris aurum geftare co loci decus exiftjmatur,PIinius, Infano hominum iiel precio uel

fermone celebris eft ati^illuftris Margarita, S^fiinuI mulierum admirationem habet, Aelianus,
Margarita ex ijs quJf in animalibus nafcirntur Iapidibus,preciofiTsima cft , Cardanus. Sunt SC
niomesnatJUil3hs,utin Indis Oromenus:in quo lapidicinaru modo caeditur renarcens:maius^
regum uet^iigal ex eo eft,quam ex auro atej margaritis , Plinius. Margaritae frequentari fueta
litora propter pifeantium inftdias declinantes,ut quidam conijeiunt, circa deuios fcopulos & ma
10 rinorum canum receptacula delitefcunttquarc captti difficiles funt,^ ampla earum precia, Mar^s
cellinus. Principiumculmen^ omnium rerum precij hiargarita tenent, Plinius. Et alibi:
Linum quod ignibus non abfumiturjin defertis Indiae cum ihuentum eft, aequat precia excellen
tium margaritarum. Megafthenes tradit ^tid Indos margaritam ter tanto auri punfsimi ( nam
hocquocjIndifodiunt)ponderea!ftimari,l^-3j3<snOTti{/7T^s;>gt/ffioi/^«35‘^'?%,Arrianushb.8. Ara
his felicius mare quam continens cft; ex illo nanqj margaritas mittit : Minima^ computatione
mi/ies centena milia feftertium annis omnibus India dC Seres peninfula^ illa imperio noftro a«
dimiint.Tanto nobis deliciae SC fceminse conftant. Quota enim portio ex illis ad deos quafo iam
uti ad inferos pertinetcPlinius. Alexander SeuerUs gemmas ftbi oblatas iiendidit : muliebre
exiftimans gemmas pofsiderCjqua nec^ militi dari pofsmt,necp a uiro haberi. Et cum quidam le
iegatus uniones duos uxori eius per ipfum obculiflet magni ponderis, 8if inufitata menfur^, tiena
di eos iiirsit:qui cum precium non inucnireilt,ne exemplum malum a regina nafceretur , fi co u*
teretur quod eminon poflet, inauribus Veneris eosdicauit, Lampridius. Multa adhunclo*
cum pertinentia de magnitudine SiC precio unionum , tum olim , tum noftro feculo , leges apud
Guil.Bud^um libro i.de Afietqiiafbreuitatis caiifa htc relinquimus. Sexagies feftertiumua
lenc centies quinquagies mille folatos, precium unionis dono datiSeruilis aCgfare. erat autem
hsc Seruilia M, Bruti mater , Roberms Cenalis. Giiil.Budaus memorat unionem in Gallijs
tribus aureorum millibus emptum, auellanae magnitudine,pondere quadragenario : dC ahu qua»
tuor millibus aureorum. Pharmacopola noftri unionum minimorum uilifsimoriimi^ imciarri
Cmere fe aiunt denarijs argenteis odibnis. elegantiofii uerd , quibus ad uirginum matronarCs
ornamenta quadam, ueftium dico dC taniarum aut mitrarum, aurifabri utuntur ^ uncia denarifs
fere quadraginta odio iianic.

Margaritas efle plurimas in una concha, baud dubium eft , cum tanta parilitate fint & copia,
ut libra dimidia uncia auri pondere commutetur, Cardanus. Vnionesfi fuerint candidi, ma»
gni,gIobofi,laues,ponderofi:quaIes interdum Indici Arabici elTefoicnt, maximi pratertmtt
adamantem fimtprecij,Ge. Agricola.

Vniones cohar entes uidemus in conchis hac dote unguenta circumferentibus, Plinius.

Praferuntur ex oriente, Albertus. Omnibus praftant Indici margari candidifsimi, iplen=
didi,8d bene rotundi,Io.Tzetzes. Sed pro regionum ditierfiiate qua quibus anteferantur , di
dium eft in B.C^i uendtint,auc emunt margaritas, carum pulchritudinem precium ex cando
re magnitudine aftimant:8d quidem hanc artem fadlitantes,pleri(^ ex eis locupletati fuertinti
Aelianus. Summa laus coloris efl:cxaIUminacosuocan',Pjinius.Exalummati(inquicMafrari=
us)unionesil]i appellatur, qui colorcmaxime praftant, 6dperlucidiftint;ijnanc5 fummo haben
tur pretio. Magna rara ftmt qua iiitio careaneS: magna fiint ranTsima,Cardantis. Marga-
rita magnitudine parua n\.xcis{auellana,^U^leprocd7yonuocant Cr<eco2d egregie rotunda,nominant
apud Heliodorum Aethiopicorum i. Alexander Polyhiftor dC SudinesTeiietcereeas putant,
coloremqpexpirarc, Plinius. Senefeit celerrime margarita, necin hoc lapidibus fimilis, Carda
nus. Recentiores igitur tum ad ornarum,tum adremedia praftabunt. Quo maturiores fue-
rint, eo albiores magis fplcndida funtjfid translucida, minus^ habent de colore concha, qui
aliquando (non in ucris puto margaritiferis conchis, fed altjs quibufdam,) arcum fere ceeleftem
5’o rererr uariantibiis pro diuerfo ad lucem pofitu coloribus,rutilo,cccnileo,fubuiridi. T alis iti unio
ne color aut immaturum, aut fidritium efie arguit, ni fallor:nam dC e concHarij teftis finguntur, ut

Si artificium addas, ftatim deficit fulgor, in quo omnis carum dos confi'ftir,Pcrottus. Suapte
natum rotundus dC lauis eft,probc^ circumferiptus. Si quem ex eis udis affabre aliter quam na tie.
tus elt expolire, is arrificium prodit.non enim cedit, fed afper fit,&^ fe fraudibus atque infidijs ad
Ipeciem indicar atrentan', Aelianus de ariimalib.io, 15. lo.Tzetzes Variorum lib. n.fcgmento
375'.unioncs alips alios efie fcribit.Priores fic fierhlngrediturCinquit) aliquis

(?Bdre)cum ucruSftypariofinftrumento autua{culo)ferreo,idoneoadfpcciem rotundam marga
titis condliandamrHoc proxime concham pofito, oftrcum {carnem animanm) ueru ptingit. fluit e
0 uu nere fanies,qus uafculi formulis excepta denfata^, margarita fi't. Et paulo pdft: Arte auc5
'c parant:E paniis margaritis commmutis,alias maiores in orbem effingunt. Mutuatus aute
Sciiidetur Fzetzes cxPhiloftrato fub finem tertij libri de uita Apollonijjnon fatis plene tame,.

654 De Aquatilibus.

quare nos ipfaPhiloftratiuerba. Zenobio Acciolo interprete , ad Grateum exemplar a nobise-
mendata,ponemus;DignumquoclJ(inquit)exiftimaui,quacdeaItcroniargaritarumgenere(„,
/USo jhlker.Mmmttirales calculos m conchis auihufdam db« tefls circa Sjilum partiam India mjuUm refai.
ri qm in ollreis illis locum cordis ohimeant.faulo ante dixeratltraduntui non praetermittere : quandoqui.
dem necipCi Apollonio res uifa eft lenis, fed auditu iucunda,S<: mirabilium omnium mirabililii,
ma.Nam qua parte infula pelagus refpidt, immenfa efl maris altitudo, fert autem oflreumin te.

fla alba (i iavrpa^id/saijlquadam pinguedine referta,Lapidcmautem nullum producit.Indema

ris tranquillitatem obieruant,Stl aquae fuperficiem etiam ipfi olei effufione Isuigant. Tumado.
flrea capienda ingreditur aliquis.ita inftru(3usparatus^,ficutqui fpongias colligunt, Eft autem
ei ferreus later (rrfavSk «(/'«{K.bom nfdiS@-,utinterjires ksijje mdetur-e^autem niaiiUtM pddam dicunt, Jctd ig
Pelium quo camentarij utuntur ad aquandam & poliendam laterumj'cahriciem.uel,ut alijinterpreeanturtiAmitdi
eSFtpupio maitr & quadratus injlar traUs-Mij ajjirculum efje putant,ueltalulam,qHa mulieres lanam uillentes
„tmtur,GyhertusLangolius)&ia\ahalitMm ungucntitati^ ita prope oftrca confidens Indus ungue»
to,quafi efea ad fallendum utitur, nancp illo perfufa ofirea fefe aperientia inebriantur. Tunefer.
reo ffilo perforata quafi faniem quandam emittunt.Hanc uenator ferreo latere excipit: quiinua
rias multiplices^ formas concauatuseft.ea uerd poftmodum lanies lapidefciuattj in modum na
itiralis margaritae albus ille fanguis obdurefeit. Et haec efl quae ex rubro mari colligitur raargari.
ta. Huic autem uenationis generi etiam Arabes intendunt, ex oppofito maris habitantes. Hac
Philoftratus. Margaritae oculorum labracis a Kiranide nominantur :& hodie non defunt.ni
fallor, qui ex humore cryflallino oculorum pilcium quorundam,utpote albo, iblido, rotundo, QC i»
magnitudine mediocres margaritasreferente,eas mentiantur.fieri enim pofie puto, ut prxpara.
tionealiqua translucidus reddatur is humor,flcut bC inuiuo pifce erat. TemporemeoMuria.
nenfes uitrearij uniones adulterabant.primum uniones uitreos uacuos , fed translucidos facie,
bant, deinde materia implebant,quafplendidi,&: unionum coloris redderentur intamum.utuix
a ueris unionibus difeerni poflent.Quapropter fuerunt decemuirorum decreto uctiti , Maffati-
us. ^■Nonleuis eft lucri fcplafia, cum ex concha margaritarum pulcherrimi finguntur uitio.
nes. Adeo autem retfte fraus hacc fuccedit,qudd nec a gemmartjs dignofcuntur:color, fpkndor,
fubftantia, pondus refpondet. Sunt qui etiam ex duobus fruflis ob conch» tenuitatem uniones
conficiunt.Dum hxc fcriberem,lis agebatur de margarita fexagintaodlo aureis empta a gemma
rio,qu«e ex concha fadia erauprecitim aftimationis aurei ducenti. SperabantimponereGermajg
nis aut Gallisiqudd ingenio fif arte minus ualeant .hos enim barbaros putant,cum nos uerius fi.
mus barbari.fiquidem magis barbarum eft decipere quam decipi,Cardanus ad finem libri fepti.
mi de fubtilitate. Idem libro to.de uarietate;Nuper(inquit)inuentum eft, quod uidfiutmatga
ritte fiant adeo ueris (imiles fplcndore,ut fi forma, quar folum dimidium orbem implet, nonoblia
ret,afperitasm qua:dam,omnino pro iteris atq; optimis etiam ex eis afsimilarentur. Quoniamfo
lurn iuxta litus maris effici illas polle affirmabat, (qui hanc arcem callehat) folumcp uerc; & heinicy.
cliCut dixi) forma-.conietflura aflequor ex lapidibus aftacorum aut pagurorum, uel eius generis il
lasconfici.Coquebatautemeascumaqua,liquorcm circumponens illumaquo tam fplendid*
euaderent.Certe fi rotunda pro dimidijs fieri polTent, etiam ipfos gemmarios fallerent : quando
Sd nunc in egregia opera inferantur.Quod uerd optimum eft, tarde fenefcunt,mu!tis annis fplen4i
dorem fuum feritantes. Leuesfunc,fid pondere ipfo edam parum anatiuis differunt. Cum neto
peteret centum coronatos ut docereqnon tanti hoc exiftimaui, ut docerer fallere. Sed confiat»
riginemhocadultcrinum ata!choducere,HaccCardanus, ^ Conchas paluftres aliqui in acri fi.
xiuio coquunt,donec cortices earum nigri feparari pofsinttreliquum album contundunt , 8d ro.
re inter Pentecoften Sd Auguftum colletfto deftillatom excipiunt , fubigunt , 8d globulosminu.
tos formant, pertundunt^ acicula,ed filo infertos ad Solem indurant, ddc. utrecitaui in Colum.

ba E. f Perforata:,funtartificiofe,Syluaticus. Cum e conchis extrahuntur,integrxfunt; arte

autem perforantur, ut filo inferta; melius ad monilia, dextrocheria , 8d huiufmodi ornamenta a-
ptentur,Monachi in Mefuen. f Sunt Sd fofsiles quaedam ac fubterranea margariw,cryftallirot
tura,utfcribit Aelianus. I*

Incolis Paria Sd Curianx cibi funt maiori ex parte conchyIia,ex quibus uniones leguntiqu»*
rum plena habcntlittora,Petrus Martyr. Idemlibro i. OceancaeDecadistertia;: Vnioncsfln*
quit)noftri admirabantur,licetjnon ritecandidostquia e conchis illos minime eruunt , niC pn“*
alTistqud facilius ipfa; fefe aperiant,8d caro inclufafapidius coquatur. Sunt nancp edulia teg«“)
Sdobfonia carnes earum,quas maioris pendunt quam margaritasipfas. Et alibi; Conclivfcra
quxmargaritas ferunt, caro efui eft,utinoftrarum ofirearum,accommodata:fedlaudabili®sd“
fefaporis illa oftrea ferunt. Fames forte omnium efcarum optimum condimentum id fstett no.

ftros monet. ^ Clodius Aefopi tragoedi filius, ut experiretur in gloria palati, quidfapcrcntmar

garitx,imam(aceto)tabefa(Sam abforplittattj ut mire placuit , ne folus hoc Iciret , fingulosuiuo.
nes conuiuis abforbendos dedit,Plinius. _

Vnionesfint corpulenti,intcgri,non perforati; Sunt qui a natura perforatos praefcrant,quc
per foramen excrementis flnt purgati, Syluius, Et alibi;Intcgri potiotes his quos ars penu it.

DeMargariGis. Lib.IIII. djf

Ad remedia requifia nonperforaije intelligimtur.Sunt Sf bbfcurse qusda fubcitt-inac, non pef.
forata; qute perforatis ^quipollcnt. idcirco eligenda funt clara 8^ alba, obfcura SC qiiafi albida
(c /ii,i«)nonTuntmilccndamedicamentis,Syltiaticus. Matura fplendcnt K translucida font
a ornatum cligendatminuS maturas aliqui in medicina praferunt. In limioribus conchis re
^c ta meliores funt, Albcrms. Pharmacopola cpmpofltionibus quibuldam medicis addunt
rtammitas minutas, phrygionibus inutiles,»: fceminarum defideriis ineptas, f Margarita eli«
cenda funt maiufcula, clara, laucs.pon angulofa.Frigida & ficca funt in fecundo gradu , eunt
nauca fubtilitate, fecundum Rafintqtiod uerius uidetur, quam qtiod Ifaac eben Amram feribit,
in omnibus qualitatibus primis eas temperatas elle. Dcficcant humiditates. Cum diflbluuntur,

' Q^^liniturhsr^sC^drasuelalharas^ralnceieJlleuceGriscorumJdeJijumiigoprQfundiory^ianartlo^cam eis,

** ftatim eant abolent. Qtidd fi quis fodam(id eft capitis doloremlpatiatur, propter dilatatione ner»
uorum opticorum, 8C flat caputpurgium cumiftaaqua , ftatim fanatur. Oculorum humiditates
deficeanttroborant enim nerUos per quos humiditas ad oculos defluit. eorumcp obfcuritatcm, al
bcdincm(aulmul4s)Si fordes emendant. Antidotis uifcertim admixtae,uim earum augcnttfangui
nem enim fubtiliorem reddunt.Cor corroboranqquamobrem conueniunt in eius debilitate, tre
more, dC accidentibus amelanclioliafadiis; fanguinem enim cralfum 8C feculcritum clarificant,

/tacp fuccurnmt cardiaco affctAufiSC timori melancholico. Menfes retinent. In locum carum fuca
cedcrepotefttantimdcm 8C dimidium ponderis earum, econchis earummagnis ac fplendidis,

(ut pro drachma margaritar^im, concha pariis,fcih'cet interioris, qua: fola fplendet, fefquidrach«

<10 ina,)Serapio SC citati ab eo authores. Conteri non debent iri mortario areo fiuc cupreo, ne inde
aliquid fubftantixin margaritas deradaturtfed orrinino fuper lapidem porphyrium diu contea
rendse funt , Bernardus Deflennius Croncnburgius. Margaritae fimiles ilint karabe (eletSrO)
natura 6C luciditatetfed efficaeiores ad cor roboradum quam karabe: &C ineft cis proprietas ualde
magna, Auicenna. Cor confirmant, Auicenna de uiribus cordis. , Cor roborare;»: putredi»
nicircaipfumrcfifterecreduntur,frigidi,ficci.ob haecretncdqs imbecillorum febricitantium,pe
ftilentium,mifcentur,Syluius. Margariteui fita temperata temperant &: confirmant calorcrti
natiuum.Profunt cardiacis & timidis,»: fanguinem cordis proprie clarificant.in qua uidi quofe
dameliquaire,C/onif«!<ie»r»>«n/w,) Kaigritudines miiltte ex eis curatxfunt, Arnoldus in libro
de conferuandaiuuentute. Rccentiores quidam medicamentis aduerfus comitialem inferi»
j'o ptis, margaritas immifeent. Intjciuntur dC paftillo ad cardiacos apud Nicolaum Myrepfum,
numero 70, Valent contra fluxum fanguinis in lienteria SC diarrhoea. Reparant fpiritus fub»
tiles,ut quidam aiunqfed falfb. imo particulas corporis afpcritate fua abftergunt,»: eas aflringen
do confirmant, Albertus. ^ Margaritae perforata: »: non perforatae, emplaitro ad cordis fynco»
pehSiimbccillitatem corporis apud Nicolaum Myrepfum adduntur. Telia interius la:uis ac
perlucida, ad dealbandam faciem fine nocumento prxclara res eft,fi eam inpulucrem minutifsi»
mum cultro rafcris,poftmodum^ aquae exiguo maceratam nodle ori circumliueris, ac mane po
ftea frufto telae tenuifsimae aqua madefatflo leuiter abfterferis, Maflarius.

Baccae proprie dicuntur minutiores arborum fru(Sus,ut lauri SC olius.&lc, ab earum uero fi= H.a,
militudine etiam gemmte »:lapilli,ut grammatici annotant, ego margaritam praecipue baccara
dici antmaduerto. V irgilius in CuIicetCochea bacca maris pretio eft a pediore puro. Claudia»
nustEtuarifs fpirat Nereia bacca figuris. Horatius Serm, i. j. Filius Aefopi aceto diluit infi»
gnembaccam. Idem Epodon S.Nec fit marita qua: rotundioribus Onuftabaccis ambulet,
Virgiliusi.AcneidostCollocpmonile Baccata. genere foem.promar»

garitalegitiir apud Heliodorum &:Io.T zetzen. m«fyxeM aiS©-, Philoftratus, Inda cocha pro
inargaritifcra,Propcrtius. Diuesconcha,preciofaconcha,proeadem,apud Claudianum puto.
Aa&,e>i«ql;,a{«,Suidas. Argiphoragemina,margarita,pernaalba,albica,Syluaticus. Pinna pi
fcis(concha)margaritarum,interdumpro ipfa margarita, Syluaticus. Lapis ad :Eftatem,eft mar
garitaiet eft lapis luminis, quod confertoculis. Vetus gloflbgraphus Auicenna.

Margarius,negociatormargaritarum, apud Firmicum. Margaritifera cochlea, Plinius li*
yo broji. Vnionem foem. genere rccentiores quidam pro concordia dicunt, haud feto an etiam
ueteres.

Cacalia{iuclconttceuocatur,iemcn margaritis minutis fimile , dependens inter folia graii=stirp«I w-rr»
dia, in montibus fore, Plinius. Vide in Leone a. Lithofpermon lapillos gerit candore SC rotun» Sintis denom
ditate margaritarum, Idem. Et alibijn meridiano orbe pra:cipuam obtinent nobilitatem palmg”**^*^*
*yagn>P''°x''nam^ margarides. Ek breues, candidae , rotunda, acinis quam balanis fimiliorcs,
k^uare & nomen a margaritis accepere, jVna earum arbor inChora efle traditur. Meminit
earum & Aelianus, f Gallimargaritamuulgduocant florem urbanum, quem medici quidam
uulgo primulam ueris,uelconfolidam minimam. ^ Vnio dicitur alterum cepa genus, capit^
tum, quod fere citra ccruicem in caput extuberauinin cuius nominis ambitu eft qua fimplex no
60 tuticatiit,nec habuit fobolcsadharetes, utteftaturColumeIlali.ii.Marficamfimpliccm,inquit,
quam uocant unionem ruftici,eligito. Gallideecpishodiecphocnomenferuant.

Margarita Indica , fulgens, apud Rauifium. His alia addi licet ex notis elctftionis, ut in E,
Prafcnptafimt,

656

b.

Troutrbiil.

Martrarita Indica terrena dicitur naturam habere non propriam, fed fetura elTe cryflalli, ii5
nclu conaefcemis.fcd fofsiti), Aelianus de animalib.iy.8. Cryftallus quidem ih alpibusnofirij

foditur cammaiora: pulchrior eft,quamquafaxise«:rupibusadnafcitur ;&:bcry)luslapistum
cryftallo fimilis eft,tum nomine ad perlam,id eft, margaritam accediuled tigura ac magnimdinc

ncutrs insrssntcC rcfpondct* . <* * • '

Margareca nomen proprium iexin muliebri in baptifmo imponi folitum,a margarita fatSum

uidetur a: a blanditijse»: amoribus primitus profedum. , ^ ,

Rafadafa(alibi,SabafauelSedafa)eoculs(conchula)quaE a fanctolacobo apponantur, poft.
auam exterior cortex fricando ablatus fuerit,iimiles margaritis, Syluaricus. T eiiudines qua:,
dani maxima fiint,habentes domos ut uerat margartei K nitentes, Albertus apud Syluaticum. u
Vlpianus Digeftorum nono,ad legem Aquiliam,ita ihquinSi maritus uxori margaritas cx.
tricatas dediflet in ufu,eas& infeio uiro perforaflequt pertufis in linca(^io)uteretur, tenetur lege
Aauiiia Sed apertius idem Digeftis De frirtis,Iibro47*Si linea margaritarum furreptafiqdicen
dus eft numerus,Ctelius Rhod. Etalibi,Extricatos uniones iureconiultis dici bpinStur perpoli
tos K ab genitiuis maculis depuratps, ^Si tanti uitrS,quati margarituduide mox inProuerbijs.

:/^:cKgvw(/yflO(/;ienarius eft onirocriticus apud Suidan^ inde Pierius V alcria.
nus inHieroglyphicis uniones , uel concham eorum pro lachrymarumfymbolo accipit;forie
lachrymarum gutt:e,uniones magnitudine, pcrfpicuitate £C orbe fuo referant. ^ Veneri in or.
natu gemmas omnes aliqui deberi putant:imprimis uerd uniones ad eam pcrtincreiiidentur: ui
rtiior enim paulo ex reliquis gemmis ornatus,unionum plane foeininctis cft.CafaremVcnerige »o
nitrid ex unionibus Britannicis thorace confecrafle Plinius refert. Alias quotj cur conela Ve.
neri fintfacrats caufas in Pinna oftenditidem Valerianus, ednosfupramterconchasdiuerfas
de ijs quocp diximus quae a Venere denominantur. ^ Conchas rationales librosnomino: qui*

busfcntentiteceumargaritaeinfunqlo.Tzetzes,

D Hieronymus in epiftola quadam ad Demetriadem uirginem:boIentmiUtipaicivtes,8C
non piente fidei Chriftiani.deformes, SC aliquo membro debilesfilias , quia dignosgenetosnon

inueniunt, uirginitatitradere:fitanti,utdicitur,uitrum , quantimargaritumd Vutmeodem

prouerbioCinquitErafmusjidemHieronymuscomplufculisahbilocjssufurpaturKa lettullij.

no in libello ad martyres.Hoc diflo fumma rerum insqualitas fignificabatur,&rc. f Cretanota-
rc Euerbialis eft locutio,pro eo quod eft approbare; SC Carbone notare, quod eft damnatc.pto=5«
pterea quod Pythagoras aiebat id, quod eflet colore candido , ad boni naturam pertinete; qu^

atro mali. Ad haneformam pertinet eaamillud,VnioneCgnare;quodfaepius apud autorescft,

pro eo quod eft.intcr felicia profpera^ numerare.dudlurn a ueterum fupetftinone , qui unum.

quenct!annidicm,mifsistotideminurnam,aututapudScythas,mpharetram,calculisCgnabaq

quem arbitrabantur profperum abijire,candido calculo,aui crctaitptem egregie feltcem,umons:

contra.queminaiifpicatunijnJgro lapillo notabant, Eralinus Rot,

Ne detis quod fandum eft canibus, neq, proieceritis margaritas ueftras ante porcosmeq™
retio mf„ms do hi conculccnt eas pedibus fuis, dC illi uerfi m uos lacerent uos , Seruator nofter Matthm?.

Et rurfus Matthati 1 j.Simile eft regnum coelorum homini negociatori , quatenti pulchras mat.
oaritasiqui cum inuenilTet unam preciofam margaritam, abies ucndidit oniiim qua pofsidebat.p
kmercatus eftillam. iv ms laisfrfs . Ht,yv 7» ■fSr •xSv»|i

aiv3i/j MX(lti™,Clemens Stromatum t. f Volo mulieres amidu tnodefto cum uerecundia&n
ftitate ornare femetipfas,non tortis crinibus, aut auro, aut margariti^d. Paulus ad Tii^A ™
i.i «r Mulier erat circundata purpura, & coccino, & inaurata auro 8d lapide preciofo, oi marga
ritis,iloannesApocalypf.t7. Negociatoreslugent,quoniam merces eorum nemo emit®

plitismon merces auri dC argcnti,e«: lapides preciofi,nedjmai-gartta Si byfsi Ibidem 18. Oita
ditmihifandam Hierufalem,defcendentem de cotlo,hakntem portas duodecim,S^c.&; duo*
cimporta,duodecim margarita funt: 8C lingula porta ftngulis conftabantmargaritis,lbidtra
cap. ultimo. C Inauris aurea Sf margarita fulgens , qui arguit fapientem aurem obeden OT,
Prouerb. ic Mtinftcrus uertit. Monile aureum, & ornamentum auro mtlufum, edc.'7n,cW".f'
Hebraicum nomen, quod hic ornamentum fimpliciter,in didionario monile interpretatur.
Nec in Acarnania antc(alias,aute)laudatireperiuntur uniGnes,enormes fere, colonsc^ra»

morei,Plmiusantiqualediomelior,enormesfercconco!orcs9marmori,Malfanus. foemt*

nius puto alicubi de margaritis;Subcunt(inquit)luxuria eius nomina & tadia exqmlita, peraa

tioneportatu.ubiCinquitHermolaus)ftintquilegantperdiiiore,exfequentibu^ ^

M A R. I H V s.Mwsire^jpifcisapud Ariftotclem alicubi nominatur tantum: GazaUrswut»
cemreliquit. uirinomen,Hefychius K Varinus,

MARIO. VideinAntaesto. „ , . s

H A T R I c VP I nominantur ab Ennio in Phagiticis.hocuerfu.ut Citat Apuleiiis/spoiogi

I. Piirpura,matriculi,mui-es,dulcesquocp echini. VnicxmatinsdtcimtuietiammV’^'^’^
cis. Vide fupra in Corollario de Conchis Porcellanis,pag.jj6. vhi

MECONE SjM^HSrilt.Cpeniiltima per o.breue,)pifces gregales, nominanmr ab Mtuto^

literis.

DeMclanHerino. Lib.IIII. 657

I" -fiiii-rtitDaDaueres. quidem cum papaucr herbam flgnificat Gf^cis per

ftonsc 9.i.ua^ ^ obliquis feribitur. Pofidippus apud Athenaeum Meconia pifeibus adnu-

o.magnuin re , > • ; Atramentum in polypo tunica con

„cratdttsuerte.Eyx«J^^^^^ p’olypo^™»*uocatAthen^us, Vuottonus. Inteftatis
“"f ^^'entre duplicatus longus, porrigit fe ufqj ad id quod papauer appellatur , Grsej

meatus a u commiffum eft.Eft autem hoc quafi excrementitiiim quoddam membrana

uocanttq ^ omnibiis teftaceis generibustquod uel efculentum efle prarcipue

contentu Ariftotele. f Apud Ariftotelera alicubi («(/««{/(uel ) legitur, pro (»v|ai; , ut

RoTdetoiusobferuauit,quanuis Gaza papauer contlertit. ■, . _

egaRIS (aocai((iiw>iM«<)'ciorerr«;t«»i)eftpifcismans,ubicapiturnonmagnipreci),etlire
cenrmclioris fit faporis. falfits uerd longius defertur , propter raritatem magis defideratus, AI»

DE MELANDERINd RONDELETIVS.

E A A N A E p I N o s Gr^cis a mgrore cu
tis dicitur. Sunt qui picium V enetijs

Scilrul,

dici autumant, Sd eum efle,qui a no»

____ ftris in Gallia Narbonenfi dento dici
tur,fcd perperam: dento enim nofter uerus eft
, fcarus, cui dentes lati K aeuti, no ferrati, fed ho
” minis dentibus fimiles, ut fuoloeo denionftra»
bimus.Melanderini nullam quod fciam , metis
tionem fecerunt Ariftoteles , Plinius , Oppia»
nus;fed Athenteus duntaxat,qui fignifleare ui=

deturmelandcrinumaSpeufippoqi/^fV.aNu

menio 4of np appellatum;qudd fi ita res habeat, Utrobicp mendum elTe ftifpicor ; atej in priore Io»
co (ic^e»/ii(»>)4»ysf'>f>,id eft,^f jp & turpem;in altero qoSdp.id eft , nigrum dC fqualidum. (.Vide fu.

prdtConlUrmmadLefradmSellomj.)

■“ Isinnoftromarifepefitur,aifarginomineuenditur,obfimilemcorporisfiguram. V&’.

Et eft melanuro fimilis.fed corpore paulo rotundiore. Toto fere corpore nigrefeit , circa ca= B
put ex nigro purpufafcit,ficuti uiola.Dentes habet acutos, parttos ficuti pagrus. Pinnarum etia
litu,fiir numero iargo ftmilis,cauda differttquiain duas pinnas non delinit, fed in unamlatam ia»
xatiliumritii,uentriculum gtilam^ habet.circa uentriculum appedices quatuor magnas j hepar
ex rubro candidum, a quo fellis uefica pendettfplenem magnum,nigrum fcari uel lati modo ; fel
aqueum,cor prius deferiptofumpifeium cordi fimile.Lapides habet in capite.

Carne eft non ita molli, fed fere media,fatis boni fucci:ut aurata uel fargus pra:parandus,Hjc f
Rondeletius. , . , ,

Gillius picium Venetijs uulgddidlum Melanderinum effe putat ; Rondeletius fcarum elfe
oftendit.

MEBANDRYS fpeeies eft maximorum thynnorum, Pamphilo tcfte:a quo melandrya fal
^°faraentadida.VidefuprainEIacatene. Idem forte Melanthynnus fuerit, de quo nue dicemus,
ijELANTHYNos folus Oppianus nominat , pro pifeibus fortafle potius quam pro be»
tuis,Rondelctius. ivj ptAia/Si<i<iip{ap:S»tsy}p@',Oppianus Iib.i.Halicut.inter cetetquibus tame
canes quocp,8i alios cartilagineos pifces magnos adniimerat, qui proprie cete no funt.Quod ad
feriptione, penultima malim per r.dupleic feribere, dC uocabulis diuifis Sul/raj/. Coijcio eih
thunnorum generis hunepifeem maximum elTeteundemcp alio nomine Melandryn dici, a colo
tc nimirum nigricante, VideMelandrys proximeretro.

DE MELANVRO, RONDELETIVS»

DeAquatilibus.

OGfiiT o Sargo haud difficile eft melanurum agnofcere, Eftenim,aiitoreHice(Jo
fargo fimilis melanurus, & nominis ipflus ratio,melanuri ideam nobis proponit , ut ex
caudaenfgra nota iiatim ab alijs internofcamiis.At nota hstc illi cum alijs comunis cft
nam fparus K fargus funt.ld eftjincauda notahabentes, quemadmodum

melanurus, quanota decepti multi eum a fimilibus diftinguere non potuerunt. Quarcaliade.
feriptione opus eft,Sd alijs notis a reliquis fecernendus. Ac primuhi qui («Aiii/aj©- Grfce dicitur
OcuUtmmn< a Gaza Latine oculata dicitur. Vtraq; appellatio apud Plinium rBperitur libro ji.cap, 1 1. in cata’.
dem mcimiro jogo pifcium.Melanurus,m3cna,meryx,mylius, myfius, murex, oculata, dic. Qiio argumento
fifim ejfe. quidam, diueribs pifees effe ccnfuerut.PlautusciB.CaJ/ti»ff)ophthalmiam uocauit; Pernam

ophthalmiam, lioracum,fcombrum, trygonem, cetum.-ut Ophthalmia m

a melanuro diuerfa tiideri pofsit.Ego uerd eundempifeem cfle exiftimo.Necp mirum cuiquam
iiideri debet,Plinium diuerfis nominibus pifccm hunc defignafle , in alijs enim multis idem fa.
cit. Plautus autem quem alij melanurum a nigra canda, ipfe ab oculorum magnitudine ophtiial.
miam appellauit,id eft,oculatara,flcuti & nunc Romani ochiado.Mafsilienfes oblado ex ocula.

ta,c,demendo 8<;u,in b, mutando. Nicenfcsiblada, noftri lVIonipelienfes nigr’oil, id eft, nigrum

oculum. Omnes igitur ab oculis nomen pofuerunt , demptis Graecis qui a nigra caudamelanu»
rum nominarunt.

Is in litorum faxis bi eorum locis arenofis degit.

Oculis eftjhabiia ratione corporis,admodum magnis ex caeruleo nigrefeentibus, oreparuo,
dentibus paruis, pinnis, caudsforma aurata: fimilis. Corpus ex caeruleo nigrefeit, cauda antequa if
in pinnas rubefeentes definat, macula notatur nigra, a qua & (/tAieref » bC iffmytsixTitiomen ha.
bet,(Bry^rJenictMex^ri^oKiecifaf.)Squamis tegitur latis, facile deciduis. A capite ad caudam dit
<Sa eft linea latior, ex fquamis maioribus & rotundioribus, lineolis alijs frequentibus &nigris di
ftin(Sa,ob quas bC (isXaeoyf w©' etiam ditftus cft.Huic hepat eft magnum, aquo fel

lis uefica pendetnientriculus medius.cor angulatum;in uentre uefica acre plena, ctaffa dentaeji
Palmi magnitudinem non excedit.

C j3 E Imbecillus eft:pifcis,fed callidus,qui uel retibus, uel nafla uix capiatur , a ciborum illecebris

abftinet, tranquillo mari in arena defes quiefcit:perturbato tum,pcrinde aefi intelligeteta pifca.
liko }. roribus mare non adiri,libere fpaciatur.QiiEe Oppianus pulchre deferibit:

P»t.i'ia)S «anCTfflr.sV ^ Atvfltgysi hsAb"». 3®

Haud facile paruus melanurus fallitur arte. Nec curita capitur naira,nec retibus amplis.
Catera ex ipfo autore petas. Aelianus eadem fere prodidit. In Stabiano Campanix ad Herculis
pctram.inquit Plinius, melanuri in mari panem abieeSum rapiunttijdem^ ad nullum cibum, in
quo hamus fit, accedunt.

Melanurus fecundum HicefiumCapud Athenaeumlib.7.)minusnutritquam fargus, (

C

B

tiS.jr.caf.J

rum tamen & ipjenutrit.& jargo minus ajlrirmt :)nzcp ea eft fucci bonitate , neque tam ori gratus.

(C) Carne eft molli,a!ga uefeitur, ut feribit Ariftoteles, V efeitur etiam coeno,is deterior eft. Qui in
tik-SJehifio. purioribus litoribus degit,fid pifciculis uefeitur (nam in uentriculo melanuri pifciculos fepein.
mmd. «f . 2. uenimus)is magis probandus, V t fargus uel aurata paratur,

+

DE EODEM, BELLONtVS,

A Melanurus Graecis appellatus, V enetis Ochia,Genuenfibus Oia,Mafsilienfibus Oblada,8(

circa Niceam Auguyata uel Oyata,ab oculorum magnitudine, in Oceano Gallico perrarus, in
Adriatico ac Mediterraneo frequentifsimuseft. Sunt Mafsilimqui Oilladigam uocare malint.
Vulgus Romanum ab infignibus oculis Ochiatam nominauiqad diferimen Torpedinis ocula.
tac,quam Ochiatellam appellant.

B Pifeis hic latitudine , longitudine 8d corporis circino cum Dentali, Sargo, Aurata bi Sparo
conuenit. Longe diuerfus eft a Melanderino. gerit enim Melanurus latas fquamas , atque unb
cam in tergore pinna, eft^ gregalis & faxatilis.Dentcs habet tobuftos, colorem ut Sargus;bran.
chias utrinqj quatuor, aculeos in pinnis, quales Cantharo eife uidemus. Crafsitudine ac magni. f'
tudine eft mediocri, neque amplius quam unam uel fefqui libram uel duas ad fummum penda
C Saxatilis eft Melanurus (inquit Ariftoteksl&prope litora in locis arenofis, alga pafeitur, &

(B) racinoperflmilis.

COR OLLARIVM.

Si melanuroSjOculata pifeis eft,ut Theodoro placuit,uidcref errafte Plinius , qui paulopo®
de oculata quafi diuerfopifce loquitur; ut alter eorum neceflaridfitlapfus, Hermolaus. B®'
fus. Oculatus is uidetur efte pifeis, quem Plautus Ophthalmiam appellauit, Plinius inteiibos
ex Ouidio pifees labrum cauda placentem nominat, corrupta (ut fufpicor) pro melanuro noce,
nam labrum pro pifce nemo dixit, labrax uerd lupus eft , proxime ab eo nominatus, nccrcfo' b
quod hunc Ouidtj 'pifcem ceu nouuin Plinius proferat prius quocp ab eo nominatum, cum ina-
bjs etiam idem fecerit, uel obluione,uel ignorantia, ut orpho bC erythrino , INominatur quidem

abOuidi»

Dc Melanuro. Lib.llll. 659

. ^ -j- • ,„„„„H«tatftagmentoIa»deinfigmscaudsmclanurus:atIabrusnurqua.Ron.
ab Ouidio ineo quod t t g dixiffet,autcorrupta:kaioms PIiman»)cheIonem

delcuusiamenlabrumOu^ 1

imugdum genore OchuMeSt^MdamTofiBa cSZ-

McJamirumMafsnienfes01hadam,hoceIlocuIatamcorruptt:SiculiOchiadamuocant,Gil

litis In fchedis meis reperio hunc pileem Siculis alibi okada, alibi marilia dici: pofterius a me

Uuro corruptum uidetur: non memini tamen ubihocuellegerimuelaudiuerim. Praterea

Veneriis Ochiada uocari.eo fono quo nos Otfchada feribimus atep proferimus : alibun Italia Ia
Ochia r Oculata ab Anglis uocatur « SctbremcKnos diceremus, citt WcctbM(bfmc,)utIo.
Fauconerus monuit.Ego nomen illud (©ee5:br4c|)fmc,pluribus eiufdem formie pifcibus atm.
bui interCyprinos oftendi.quamobremdiftinguendi gratia melanurum ( etfirarius putoinO.
ceanoGermLicocapi,ficiit&:inGaIlico,BdIonioteftc)uocarilicebitnoltralingua,eilt:23t4tt5>
Zo btrtcbfntfca titionis extindicolorenigro. nam &: uulpis genus quoddam ab hoc colore

flicba denominant Germani.-a: cerui,:S{4lit>btrt?. &: Graeci quidam Cmiliter a titione melanu=
rum appellant, ut Hcfychius SC Varinus feribunt, Eft etiam hepatus Ariftotelis &C Athe.

fixi forma no admodum difsimilis melanuro, & macula ad caudam iimililer atra infignis : quem
fupra interpretati fumus, cinditbcK (C)ecrb:4d;fmcn4rtmit eincm fkdcnam

fcbn>4nQ/i»iC41l4)5icr(?:)cl4nui-ue.AbcodiucrfusAclianihepatuscft.fl'EliotaAnglusmela
nurum interpretatur 4 3Iuffc:qui pifeis fluuiatilis efl,non marinus ut melanurus.nos in Cernua
fluuiatilidic enimBellonius appellat) de eo fcripfimus ; &: in perca fiuuiatili quxdam addemus.
Germani enim eundem pifcem percara rotundam uocant,ein lKltlp4r^. f Sunt ex recentiori
bus quimuftelx fluuiatilis genus, quod enneophthalmum uulgd dicitur, octilatu uocitent, Ger=
40 manici nominis imitatione.

Neapoli frequens eft Mclanurus,Romx raro confpicitur, louius, Ennius in carminibus,
quibus qui pifces ubi prxftantiores reperiantur explicat,melanurum quocp nominat,citante A=
puleio Apologia i.fcd codices noftri fiint deprauati,ncc exprefltim regionis nomen, f Melan»
dcrimim fimilcm effe aiunt melanuro, Athenxus: apud quem Speuftppus coracino quoqj mcla>
numm comparat.GilliusPicios uulgd Venetijs di(ftos,(Rondeletius fcari fpeciem facit, ) fargis
aut melanuris fimiles efle tradit. Ariftotcles cum dc fcaro mentionem facit, feroper mclanuru
illi coniungit,Iouius. f Melanurus uarius eft,& frequentibus guttis confperfus , non ablimilis
auratSjIouius. Laude infignis caudxmelanurus,OuidiusinHalieut.uocabuIumlaude fimpH
citer pro nomine accipio. Grxei enim a caudaCa macula caudas nigra) melanurum denominant,
yo LaudareCinquit Macrobius 6.Saturn.)ftgnifi'cat prifcalingua nominare, appellatefe.Sic in aiSi*
onibus ciuilibus author laudari dicitur,id eftnominari,(»i)mmiiri»i ci'f.iri,)Budisus, Plura inucni»
es in Promptuario.

Melanuri Columellx faxatiles funt,5f in petris ftabu1antur:Oppiano litorei, x&orjiaaswi
j.iita«ini't(M»i«i.Ouidius in Halieutico faxatilibus an peiagqs adnumeret dubitari poteft. ^ AI»
gauefcuntur,Ariftoteles. Timidifsimi pifeium Melanuri, fux timiditatis teftes habent pifca»
tores.neque enim capiuntur naft'a,neq) ad eam accedunt. Siquando uerd fagenam eis circimde»
deris,imprudenles comprchcnduntur.Iidcm ciim placidum 8C quietum eftmare, ad imam ma»
risfedem in petris aut algisiin arenis, Oppianuslib.j. unde nimirum Aelianus tranfcripfiO qme
fcunqtegumcntocp protegumur,quocuncp corpus occultari poteft. Contra cum aduerfa
itas cft,pifcesc]3 alios uidentin altitudinem ex fludluum impetu defcendcrejhitumdiniiicriijUp
pianus)fiducia implemur,iimul SC ad littus appropinquant, di aci petras adnatant : atep fpum^
iuper fe flucf}uantem,ipfoscp cooperientem, fatis eife ad fc tiiendii arbitrantur. Nefeio quomodo

h i

B

C

\

640 De Aquatilibus.

enim pernofcunt.eo die, noaeiie cum feritas maris immanitas effeniefcit , tiim a pifcatoribu,
C»K! non adiri mare. Ac cum maris tempeftates funr, ex his uiuunt cibis , quos c faxis partim eruunt
partim e terra euelluntrnec tamen niU fordidts pafcuntur , SC abietfiis : quibus non facile alius pjl
fcis,nifi fame oppreirus.uefceretiir.Cum maris tranquillitas uiget,in folo fabulo pabulum inquU
runt.hinc® pafcuntur, Aelianus deanimalib.i.4i.cxquo etiam Philes mutuatus eft. f Oppia,
nus eft infirmos hos pifces cognominat;6C w7ii/'«eas,eodem fenfu ; quij

SC corpore puto imbecilli, &- animo timidi fint.

D Quam timidi fimul SC cauti fint melanuri,proximc in c.ex Aeliano feriptum eft. f Athene

us libro 7.nullo authore refert huiufinodi pronerbiumiEmTO jci?uwaga:id eft:,Comitemfl,

bi ducit fepia percam.Libro i o.ex Ariftophanc adducinnec addit in quem fenfum foleat ufurpa ^
ri,nifi quod conijeio didum de improborum Ibcietate, Apud eundem paulo inferius adducun.

curhiuerfus: ,

Si®j'aw(j,ii!rs^'Kiu«) HPt^yvrUu pttosf»!/, Erafmus Ro.
eerod.Qui primum in eo errat.qudd melanurum fepiam conuertit.deinde,ni fallor , in eo quot»
quod Athenaeum hoc prouerbium ek decimo Ariftophanis citare feribit. Ego apud Athenjum
Iibro7.Numenij tantum uerfus iam recitatos adduci inueniotSf prouerbiumEa-tTOi w.jiiui
{»,fine authore ; nifi quis ad Arifiotelem referat , cuius librum {««Sp proxime nominarat.

Idem Athenaeus libro lo.in obfcuro quod ara gripho Eubuli hxc uerha refcrf.Esat^aCTiTiaa^i^'
eft,Perca ducem fequitur melanurum fponte per xquor. Vnde conijeio familiari,
ratem quandam SC cognationem natur* his pifcibus inuicem intercedere. Vtertj quidem faxa.ia
tilis eft,ut in ijfdcm locis eos reperiri fit uerifimile.Et «quoniam utricj a nigro eoiore inditum no.
inen eft, nigrum uerdinfauftiuelimprobifignumferehabeturtimproborumhominum familiae
riratemtuel uitium aliquod alterum natura fubfequens.ut ebrietatem , libidinem uel conttimcli.
am,fignificare licebit, rajiseif/ grammatici interpretantur,

!7t!>m<li<a(i,«Jsc7rti«ias&K.Legimusautem&!r^'KBf,iMA(tS7ii{^^!t(.(re7m«iAN«S;&malanuroSj|K.

nsK cifmvyc^Kns, ^ Melanurus pifeis admodu temperans eft,)iij»s
Z7T6T Oppianus.

g Ad nairam(«ufnifi)melanuri non accedunt,capiuntur autem lagena, Aelianus, Pliniushos

pifces in Stabiano Campanis ad Herculis petram,ad nullum cibum,ln quo hamus fit, accedere
prodit, f Oppianus Halieut.j.melanutos fic capi aittCum mare rempeftatibus agitatur,& hi pi ja
fcesprofimditaterelida circa petras oberrant, (ut in c.didumefiopiicatorfuperraxoprominen
te,ubi uelmaxime furit marc,cafeum pani permixtum in fiudus difpergit; donec melanuri com
plures huius efes cupidi cogregeniur. Aucrtit autem corpus in obliquum, ne umbra fui in aqua
comparens pifcibus terrorem incutiat.Iis colledis a pania hanmdine exilem SC fimplicem line,
am multis inftruclam exiguis hamis eadem refertis efca , in «eftuantes maris undas demittitlilli
adproperat , SC fuum fibi exitium glutiunt. Subinde autem tlle,nunquam fere quiefeente manu,
e uorticibus hamos extrahit, fope efiam uacuos.necp inter arftus maris facile dignofeit , pifcishe
aliquis haereat, an temere ab undis agitetur linca.Quod fi quis hamo transfixus inhsereat,repcn.
te extrahitur, ne dolo cateri animaduerfo perterreantur, Efca ad capiendos melanurosiHcpa.
te caprillo hamos inducito.Inucnimus&efcama!iam,quaiitimur in mari tranquillo,autduraca+ii
pere uariospifccseftanimustea^ eft ungula afinina,autcaprilla, Tarentinus. Idem ad iracbu
ros &: melanuros capiendos: Vrtiras;inquit)madefaciensfuccouiridis coriandri: ex eis^cutn Ii
mila paftas conficiens, utitor, ^ Optime faxofum mare,nominis fui pifcesCid eft faxatiles)nutrit;
utfuntmerul*,turdi9 necminusmelanuri,Columella8.i6.depifcinisloquens.

j Melanuri rationem auratam fequi Diphilus teftatur. Pifeium eorum qui ex media matts

riaftmt,{id eft mediocriter alunt,)quibus maxime utimur,tamen grauifsimi fimt , ex quibus fal.
famenta quocp fieri poffiint, qualis lacertus efi;deinde qui quanuis teneriores , tamen duri funt,
ut aurata, fcarus,ocuIata,Celfus. Xenocrates melanurum ftomachogratum efle praedicat, pro
bumcp gignere fuccum.-a; qui facile digeritur,abunde^ nutrit , atcf haud difficulter excernitur,

V uotronus. Melanurum pifccm uilemhabitum,6f a ganeonibus non magni aftimatum, Ma=l»
tron Parodus his uerfibus innuit: nujiks tUntioTim /«Aafifp©', dg SrsTJg tdjnfrtT

«ferimioj. Hippocrates in libro de internis affedionibus, curationem praefcribensliorai
nis laborantis tertio genere tabis: Quarto menfe (inquit) opfonia ei fint cafeus SC carnes ouillr,
&lc, inter pifces autem abftincat mugile,anguilla,& melanuro.

G Melanurus alius 5C comeftus uiftim acuit: ius uerd 'eius colicos fanat , Kiranides. ExcplK

thalmia piTce,C oculus erutus fronti hominis appendatur, &ipfeuiuus dimittatur, rcnlcdiiiopb
tlialmicis efle Volaterranus feribit. addit^ oculum pifei renalci : SC altero eum capi lumine
uiuentemnon dimiferit.Sedhoc deMyrone tradit Aelianus. Vide infra in Corollario dcMut^
na mare circa initium.

H.a, Melanurus Graece dicitur,id eft: nigricanda uel atridlla,Iouius, Meminit huius piftb ^
temidorus quocf , Onirocriticdn i. Aelianus dipladem ferpentem alto nomine melanurum
uocariauthoreft,

HelanutM

De Melanuro. Lib.IIII. 641

Melamiras eft picEf;

P Vthaeor* fymbola hoc ctia!egitiir:Ma id eft, Ne guftes eX ijs quis Prono-.

^ • [j^jjjdaJntfrprcraturPkuatchusincommentariodelibcris inftiluendis , ne coiners

qui funt nigris ac infamibus moribus. Tryphon grammaticus
cumi exempla hoc qirocg commemorans, interpretatur hocmodo ; Ne men.

Ur-Tteu protukris.mendacra enim in extremis partibus nigrefeit K obfcitratur. Qiii.

/mi'»»» rerim imperiti) ad fepiani pifcem referunt : qui atramento , quod in cauda
rj-j|^etocciiht,ErafmusRot. Monuit fcientcrPythag6ras,animaI cauda nigranonattin.

IO declinandum uitium,cui fuccedat mentis nigredo,8Cuoluntatis conflida

S‘^‘^o|e/}a,'(iquidcm uitij facilitatem, uitac moxmiferabilis cofequitur difficuitas , Catlius Rhod,

,, Melanuros ne guftatotquod fic Grxee fcribitur,ivi» jiiAnTOjaptMarftlius Picinus,
utreofihhqi'” Lilius Gre.Gyraldus) qiiod illum fugiet Melanuros ex piftium genere efle , fic
iicrtifAb eo quod nigram caudam habet, abftirtetterreftriUm enim deorum eft.Secutus uidettir
jvjjrliiias Guan'num,in Plutarchi libello aCS !r«i/‘tap hfiyiit fimiliter interpretatum. Guarinum
^'Marithumeft Erafmus in prouerbijs aemulatus, KReiichlinus. Symbolum uerd ficPliitar.
f/iitscxpIicat;Pythagoram eo monere uoluifle auditores fubs, ne cum improbis commercia ha=
herent.qtiare 2C Antiphanes poeta, fud aehigmate,ut diximus, a melanuro & mugile canendum
fiialit.SCnoftri qiiocp fcriptores,ma1os SC improbos, nigros & atros uocant. ut illud Catulli , AI.
lobilsanater.&HoratiustHic niger eft, hunciuRomane caueto.Qiiidam pcfsimcad fepiamrefe.
nmt.quin ^ fepiam ipfam Mclanuron uocatam, perperam aiitumanttquos inter Laerti) eft inter
pres.Suidas ccrtc,alijcp nonnulli,Melanurum pifeis genus efte aiunt , a quo abftinendum quidc
uoluiffe Pythagoramifed fecretiore occt!ltiore^,eo quem fupra diximus,fcnfu,Ha;c Gyraldus,

Ego huius fyniboli explicationem apud Suidam nunc non inuento : in Pythagorae quidem men
tione fimpheiter eum nequis uel crythmUm,uel melanurtim,uel mullum ederct,acerrime inter,
dixifle refert. ^ Melanurum aliquis ludes melampygum qtiocp dixerit, Etibulus inLacontbus:

KK (WB Bife (it XeAlto fe)(ap:(Be ot* strWTia noi ifief^eys. hyal tAe -y «Vi trp^itActfiTVyijp tTJ; tanqua £C mc.

lampygus quidam pifeis (it.-allufionc nimirum ad melanuf n faCfa. Melampygus alioqui pro ho.
mine duro, forti SC fenero accipitur; utleucopygiis pro effeemmato. Hepatus pifeis felle caret,

Jo quod iracundi» Calcar eft.quare mollem & lenem hominem.hepati inftar.felle uacuiim dixeris.

Vide fupra inHepato B, SC Suidam in prouetbio, mMwniyDtvp^ti. ^ Sequiturpercamelanu.
rum. Lege fupra in D.

H B L T s pileis a Rondeletio numeratur inter ignotos ei. ego authorem a quo pifeis ullus fic
jiominetur.iam nonhaheo.apud Plinium forte alicubi talis aliqua uox deprauatareperitur, Ta^
rentinuso-(«»Aa)(/ pifciumCficenim nominat in gentttuo pluralftmemmit.

M E H B R A s cum apuis eft.

H E N T Vt A marina. Vide Pudendum marinum.

DE MERVLA. RONDELETIVS*

APVD GrarcosK9'^^y:?j©'5(;ai.ns6irpiTciSrtOme;neft,itammila apud LaCmdS. Peri- x
'm Uores pifcatores Merie uocantinonrtuIK T ourd , non diftinguentes turdum a merula:

W a!i| communifaxatilium nomine Rocliau.

^ Merula piTcis eft marinus, ex raxaciliilm getierejtmc*^ flitiiiatili ftnlilis corporis ha^ B

bitutcolorc ex indico nigrefcente. maris color magis ad uiolaccum accediufcGminse cx uario ni*
grcfcir.os dentibus acutis reemuis munitu. hbiis, oculis, pinnis, fquamis reliquis^ partibus,

6olaxadlibus alijsftmilis.hcpate eft magno, a quofellisueficapendet:intcftinisIatis,ucntricui9lon;

g03fp]eneparuo,cordeangu!ato:branchi]s, aiijs faxatilibus fimiiis.

Vefeitur murco,aIga,pirciculis,cancris,ccIunis paruis £C integris j cuius rei tcftes oculati fil* c

Hh 5

d42 DcAc|uacilibus.

musud cnitn aliquoties excitis diiTediione deprehendimust
Cohr. Ha:c de merula Ariftotclcs lib.S.dehift.aniraal.cap.jo, Mutant (inquiO colorem pifces , quj

merulx SC turdi appel!antur,atqi etia fquilte, pro anni temporibus ut aucs quxdam. Vere enim
nigrefcunqpoflca candorem futim recipiunt. Qiiem Ariftotelislocum fle intelligere oportet, ut
turdi £C merula: futim quidem feruent coIore,fed magis exaturatus fit circa uer: sefiate ucrd ma=
gis diluitur, minus^ niger eft.qtia caiifa eft,cur pifces hos candidos fieri Icribat.Idcm de phycu
de,& matna fentiendtim.

f Merula inter iaxatiles-laudata, inquit Plinius ; carne efi tenera Si molli , facilis concoflionis.

parum ntitriqfid bonum fticcum gigniuElixa febricitantibus faluberrima, fi coquatur in fartagi=
nefarinaconfpcrgenda,titpartescontineantur. i,

Quibus autem rationibus adduefli pifcem quern h!c depingimus , merula efle exiftimemus,
Exhiherefe ut dicemus , ut inde eorii refellatur error,qtii alium a noftro pro merula oftendunt, (de "Bello’.

SciB relor” nio farte fentit.) Admonitum autem prius ledforcm uelim,ut meminerit a ueteribus colorem indi»
cum,aut purpureum exaturattim, nigrum uocari,ut purpiiram nigram,uiolam nigram;circa:am
florcnigro,quitamcnpiirpurcusatitindicuseft.Eodem modo nigram merulam dici putet.Iam
ucrd merulam pifcem a fimilittidine coloris merulae auis nomen accepifle nemo eftquinegare
poisit. At merula auis nigra eft.CJtiare hunc noftrtim pifcem nigrum faxatilem merulam effe an
tiJ.7. tiqtiortim conflat. Quod autem merula pifeis nigro fit colore, teftis eft NumenitisapudAtliena

Huc accedit quod hic nofter mutat colorem, eft enim aliquando nigrior , aliquando minus ni lo
ger.Poftremd ex faxatilitim efl:gencrc,carnc molli Si friabili.

MrruUrum gt Aliud merularum genus inuenio quod dorfo eft nigro , tientre indico , quibufdam partibus
mttulM- tacruleis,utpinnis,catida,&(circabranchias.Nondtffertfubftantiaafuperioribus.

DE EADEM, BELLONIVSi Q_V I TAMEN ICON.EM ADIAH, QVAH
RondeletiuSjexhibctmefcio an ditierfi pifeis, Suum enim Ron^elctiustincsefl.cot»
poris habitu iimilem elTefcribit ; & futim Bellonius ab Italis tincam mari»
namappellarij&fc.fedcorporis ipecies differqut apparet,

A Vulsaris Mcrutenomenclattiramultdconftantior, quam Turdi efle uidetiir, Nampifeatos

res maris Ligtifiici, Adriatici, Si noftri quocp , hoc eft Mediterranei , ad unum , Merulam agno»
fcunqquam cum Phycidibtis etiam conftmdtmt.Romani tamen inter caeteros unum fibi confti»
tticruutpifccm,qticm proprio nomineMerlo nominarunt, fepe etiam Canarellas,Canadellas8(
Phycides Merula nomine uocant. Merulam Itali aque atque Phycidem Tincam marinam uo>
<^ant. ,

B Vnictim non fcrtiatcolorem. Latiores habet.quamTurdus,fquamas:pinnaintergoremiil>

tis ftipatam ariftis.qua autem illiftint ad latera Si ftib tientre, ha aculeo muniuntur , ut Turdus.
Caudam non habet bifurcam. Cateriim hoc unum mihi iiiMentla anatome dignum occurrit;
quod cum hepar habeat album in duos grandes lobos partitum: fel tamen excrit tenui uafculoin
cIuftim,&(retioltitionibus dtiplicatum,cuitis longitudo eft fefqtiipedalis , quodnufqtiamniliin
hoc pifccobfertiatii.Qitanqtiam Ariftoteles HamiamCyfsjMm) recenfeat ticfictilamfellishabcri;

ftiointeftinopari proceffiiannexamtfape etiareplicacani,redtitflamcp aliquatenus.ProindciWt

rtila tiertebras dorfihabetiialde craflas.

E Plinius medicus pifcem afpratilemuocat.Idem, Dandi funt(mqtiit)pifcesMertite,TurifiiBl

Scorpiones epilepticis. Idem de diarta diftemperantia; hepatis , Merulam, CoflyphtimSiCw»

dnmlT^ralllamit de hepatica djfenteria ex intemperie fh^idajcriltens: Ex piJcihm(inqmt)dareconmi[,'^

if»f/,sssiVi«,;ji/£-?f<iii)offcrendos effetjs,qtiihepate ftintca'idiore,rccenfet: fed ego eum pioColly
pho Ttirdtim puto intellexifle,alioqtii Merula 5C Coflyphus idem funt. i,

COROLLARtVH.

A ' Merulam pifcem Varro a colore quem referatcauis fcilicet eiufdem nominis) ait appellari, lo

DcMcmla. Lib.Illl. 643'

. Kterula mas eSl.uti Oppianus traditdibro 4.HaIieiit.)tiirdiis iicr6,iixAtu itofant, formi.

VtiottonuS.Hoc quidem forte nonnullis pcrfuafit formae fimilitudo, qua: facit ut hodie^ pi.
f ^'tores qtiibitfdam in locis horum pifdtim nomina permutcnt.T crminatio quoc]),quat in meru
l^Gracis mafculina eft,in turdo foemininacLatinis plcrunfp contra, etfi Lippius Oppiani inter.

^•es merulus mafc.g.de pifcc dixit, ut Apicius quocp 9.9,)hanc perfuafionem promouifle uiden

' 'xime fcripfiff£K’^“'^‘'X®'j®‘^‘'' kWi;|(J! auis.qus a nonnullis dicitur: item pi.

K° marinus.Hcfychitis dC Varinus. Ego nomen utrunq; pro aue rede ufurpari puto : pro pi.

f Turdum &:merulamMafsilienfe3
romifcucRoquaudos{»ttira/iot Jaxatiles)uodnnf, Hifpani & Sardi adhuc utriuftj nomen Lati
P f e„„ent, Gillius. Merula turdo fimillima eft,nifl quod merula nigrior cft ; quam, quonia

tines formam habet, tincam marinam V eneti cogno minant , Maffarius. Canendum ne quis
Merluditdum a Gallis pifcemCMerlucium recentiores quidarn Latine efferunt) pro merula acci-
ciat e Germanicum nomen fingo, etlt <Ocrkfifcl; / o&cr 2lmfc!flfc{). nam dC in Gallia peritio.

‘ ' ifcatorum Merle uocat,fimiliter ut auem merulam, a cuius colore nomen idem nadiiis eft

l,icpifcis:SC Germani inferiores pro aue eodem nomine utuntur. Sedmagis placet, cin<?5ccr.
fd)ln , id eft tinca marina, quanquam dC phycis quibufdam Italis eodem hodie nomine uenic:
cin fllthcre <Dcci;f4)lycrt «tW. f «iui merulam Germanice Crcffeit interpretantur, longe errant,
is enim gobius fluuiatilis Aufonij eft.

10 Saxatilium turdus &merula,in Ponto defunt,Plinius. Ennius in carminibus, quibus qui »

pifees ubi lautiores reperiantur,explicat!merulam quoqj nominat,citante Aptileio Apologia i. )

fed codices noftri funt deprauati,nec expreffum regionis nomen. Pifees ex alio colore in ali.
um mutabiles fimt,ut turdi,mcrul3c , Kc. Aelianus. k/xA» auis eft , SC pifeis tm »=

i Varinus. Merula9uirentes,Ouidius. Merula colore eft fub.

ob'fcuro,uiridante, Viiottonus. Kae^vep®- &Siuy , id eft nigricans , ab Oppiano cognominatur:

Lippius ardens tranftulit, Sunt & turdi fubuiridi colore & frequentibus guttis , utin uolucri.
busfeiufdem nominis)uidemus,uariegati atep infignestitemep merula:,coccyges (.coJjyfU ligendu)
a Grtecis appcllatx:qu:e ab medio quodam colore inter atrum atep fubfuluum,merulis auibus af
fimilantur,louius. Internoftraspifciumpidluras merula cft, (quamcumalijs multis DominL
5® cusMonthifaurus Veronenfis medicus doc'Iifsiipus,dc^ bonis literis optime meritus,admc de
dit,)tinca marina iiulgd Italis diiftaicuius oculorum iris e fuluo rubeftfit. Pars corporis fuperior,
partim Indico iiel nigricante , partim coeruleo dC uiridante colore infignis eft : inferior , laterum
partem dico cum uentre , tota fere lutea eft-, Sfc. Sunt qui iulidem pifcem, cui dorfum e coz.

ruleo uiret , di linea lata, flaua, angulofa per corpus medium tendit , dic. tincam marinam uoci. mm uagsm.

Metuite pifees laxatiles ftint,ArifioteIes, Columella, Plinius. Merula domiciliorum fo. ^
diculanimloco in petris-K cauernis ftabulatur, Aelianus. Ouidius in. Halieutico faxatilibus
anpelagtismcrulasadnumcrct,dubitaripoteft. Ex obuijs quiddam guftatura merula , primo
tentat & preniit,deinde iacere finitiuidens^ hoc idem non palpitare , di iam mortuum elTe , co=
.^mediqAelianus. , .

Merularum marium quifcpCinquit Aclianus)cum foeminis multis complexu tienereo iungi. “
tur.Qiiod ego genus matrimonti,luxuriofum : multarum^ efle fludiofum , delicatorum ad res
uenercas dicerem effe BarbarorumtEt ut ioco aliquis de re feria dixerit,Medk;am aut P erficam
uitam .Omnium autem pifeiu eft maxime zelotypus in hoc genere mas , cum femper alias, tum
maxime cum eius uxores pariunt. Cum enim parturiendi doloribus e^ tenetur , domi quieicut:
mas autem, tanquam marinis , foribus incubans , cauet ne-extrinfecus infidis: inferantur , metu
paruulorum. Videtur is nondum genitos amare, metuqj paterno motus, his timere: & totos dies
in eorum cuftodia permanet,nihilguftans.cura ipftim alit. Sub crepufculum uefpertinum (No.
<fte,Oppianus)intermittit hanc cuftodiendi nccefsitatem , cibum^ exquirit. Singuls uero con.
yo iugum,qua: funtintus,fiue fint in partus doloribus, fiue iam enixK cubcnt,algas multas in cauer.
niSjK circum petras aduidlUs comparationem reperiunt , Haec ille ex Oppiani quarto Halieut,
ut apparet. Vide mox in E. Sargi di metula: pluribus gaudent fceministcanthari di :ctnati,(in=

gulis,Oppianus. Zelotypiam merulis,utcapiantur,caufamefle,referemus nunc in E.

Experiens piicatorcuminftdias Merulae molitur, hamum plumbo degrauatum, di Squilla ^
magna implicatum deijcit : 8^ mox fubmouet lineam , excitans di exacuens pifccmin praedam.

Squilla uero motafpeciem quandamfui praebet ingrelTurac in cauernas Merula: : quo.d quidem
bsec capitaliter odit.Qiiamobrem cum id fieri fentic,inuadit,exiftimans cam hoftem ciTe: non e.
nim tum cibus curae illi cft, cumcp Squillam (dentibus) comprcfferit.difcedit, cibo praeftabiliorc
8l antiquiorem curam uigilandi duccns.Fozmina uero quandiu marem uident propugnantem,
io domimanent,formamcp tuendae familia feruant. Cum uero perqt, eae prs moerore acquielcere
nequeuntes, errant.eas enim triftitiaforas educit, tumcp capiuntur. CJuidad haec poetae dicunt,

Euadnen Iphidis filiam SCAlceftin Peliae dudumnobis gloriofe lugentesfHacc Aelianus ex Up

Hh 4

644 De Aquatilibus,

pianiHalicuticorttm quarto, unde hic etiam uerfusaliquotredtarelibct.

T«m(, ita TfKvrSlic^ vam iu/}^m Kiyjm. VMimtaifi^kUyKm e^nyiimm Nv(xifM}.

Porro merula mas May^i^J^vtr^h^^ketcy^is^ottnmvom,

Nt/KTi </’t « J3 jitrst t* arKMtiO Ti/rSop SCj, tfvMKtis a{«)f ©".«M’ ort xixAu

Of/ ■TiKtt' ajftaw Twfc©- aiwa tA’ ^'yynu ccMm

Ei! tfasx”!'- E*- Aflyriorum fimilitet multas uxores habentium zelotypia dixiflet!

tiS»VtV{«^riJ)tft«»'nJJ)3f/atd)^aort/«Ay©'. Us itlvsiwo^, \aa«y«jai ((SMyiJoi/ «tp

T um de captura eorum, ut iam ex Aeliano retulimus , canit.

KtxAtu yi’ tvTt &ar« 02 7TroJ2p:«r^S ia<r« patt^otToa &Kao£ft£»f,,|u«o|/ tAsp (wsar rtBTpop.

Saxofum mareoptimefaxatilespifees nutrit, utfunt merula: turdicp , Columella de pifeinis
loquens libro 8,cap.i6.Et mox cap.iy.Tufdi complura genera, merulas^. Sic, includemus,
p Philotimus apud Galenum libro j.de alim.facultatibus,mcrulas pifeibus molli carne pr^di.
tis adnumcrat,qui facilius quam alij pifces conficiantur. Ibidem Galenus : Inter faxatiles (in.
quiofrarus excellere fuauitate creditur: poft hunc metuite ac turdi. Apud Athenteura etiam
merulas Mnefitheus Si Diocles carne molli efle ft-ribunt.Sd hic t^uidem (,etAc!KS«{*ss flmul S(?rtm
ipxiss oji Kswv^as facitiille difiinguiqhis uerbis;Te7ti/s|) (tos mTpxuis) oiaiiii Kb 5^1^ v

ajtns&fKspjKixAWjitpii KsOTvtffijXsii

tya TjilRw.if k2iAi«2 ityit ^ egK«w2 wflcuTJKttTrS^a Ttti/T ifbp rp t/^orejiop. Sic. ^ In epilepQx

curatione:Ex pifcibus(inquitTrallianus)exhibeantur qui fuperfluitate uacant, utmerula, icor,
pius. Idem in hepatica dyfenteria ex intemperie frigida, e pifeibus commendattiirdum, me.
ruIam,Sic.prxcipue uerd mullum. T urdi Si merulte in aquatilium genere non eamhabentfa.
poris nobilitatem, quam auibus eiufdem nominis ueteres attribuere ; liquidem 8C turdi admodii
infu!fifuni:8imcruls,ut Athenaus ait, difficillime concoquunturiin quarum conditura Arche,
liratus cum cafeq,malo^ granato(rAoc,/oi,^«i4C!»i fmt,uulgo fumach diSi.ym «ero mdm^umu ef^) 5C
fale atep oIeo,fiIphiiim admifcuiqlouius. bed primum is non uere cx Athenio refert metulas dif
ficile concoqui: & nos iam ex Galeno facilis concodtionis eas efle docuimus, ciim & faxatiles 8£
mollis fint carnis.deinde hoc etiam faIlo,quod ex Archcftrato eorum condimentum rcferr.Id c= ja
nim Athenaeus libro 7. ex l3orione,non conypho,id eft merulEc:fed coccygi,id eft cuculo attri.
buit:undc louium coccygem Si coflyphum confudifle apparet:ut in ti.quocp notauimus:hanc^
ipfius,non librari) culpam efle. ^ Adrianum papam merula pifce quanqitam uiU, maxime dele
datum, accepi uel legi nefeio ubi. f In menilis(ius;)Liquamcn,porrum concifum , cuminum,
fatureiam,paffijm,uinum mixtum facies aquatius, Si ibi merulos coques, Apicius 9.9.

H Merula; Philologia inter aues eft.

Epitheta. Viridans. Virens, Ouidio. f iwaiyjjoyCjNumenio. Afeni/SdAyV^iAS-jOppiano,

DE (MERYCE. ID EST) RVMINALI

PISCE, RONDEEETIVS. P

A Z A ruminalem pifcem nominant, qui Grtece dicitur ab Ariflotele libro no,

no cap.5'o,de Hifto. animal. w n» KiiryotAevree^ehy «su Tjyifaart, 1(501 luyJlr'.
oidr 'y -^ky^iuiy ttO) truuwe^cu^aQe ps <rWj7f>i^Teu. ^UnyHoy i^«ep@'.KUTH </i psgyJtai^s, orat,

rmy «seTWK&yJtyx yH^vKSt^eai paMop.paAtsa; Ji TrO yepeSii'©' psgvir^ {sm. Tii n KStT oUteui rpiqiyu
va^yiS^oy yhuai 7tcis:7w «yLhdluc,iiyn7joy^^ tAd^ova igcVoj/ psf a® vlyi^ yn^nk^eej)

«yepoJ^ovrcey t^ix^ojey o1 -n pvidr oi FotTiHSt, >3 oiiyBvdlr^ 6 {malim cet ^udm Ksc()(iV XfsArcop e^iei tc^
yapijyiBt.Qiiaeftccouertit Gaza:Ruminant quaefuperiore dentium ordine carent, utboues,o,
ueSjCaprm.Ex feris nullum adhuc ruminare conftat,pra'terquam ea qua: aliquando cum homini
bus exigunt, ut ccruus: hunc etenim ruminareplanum eft, laccnt potifsimijm quum ruminant^»
omnia:&: hybernis prafertim menfibus folent ruminare.fcptem fere menfibus hoc faciunt, qua
intra tedrumaluntirr.grcgalesleuiusminusq; temporis ruminant:quoniam foris pafcatur. Sum
etiam ex dentatis utrinqjnonnullaqutcruminanqut mures Pontici, Sdpifeis quem ab ea re nrol
naiem quidam appcliauere. Sed horum poftrema pars a Gaza perperam mihi uidetur efle ffU
uerfa;fic enim uertendum P.ierat:RuminantSf quadam utrinc^ dentata animalia, ut mures Poti
'tici.Sd pifces quidam,&r qui ab ea icySjvf uocatur.id eft, ruminalis, fi uerbum uerbo reddereuo»
luerimus: inynfv^ diucrfum fit animal a pifeibus ruminantibus , quanqtiam in quo animan™"'
genere numerari dcbcat.mihi adhucfitincertum.Hac ut ucra elTe credam , facit AriftottlisipPt*
tii ' d-hiUo ^uthoritas, qui duobus in locis tradit ex pifeibus omnibus fcartim foUim ruminare. pii»vefi,
pifeium uenniculo uerbafaciKMiWyoy tmlcri)ibjjlyx(n,dJs:<piiji'zQeynTs yHyxmy,
enxy lTd^aj^Hiypa7y,otoy 'oy cxsc^cy ycv®' iyBvg yat^vHse^y. Ventriculus Ijs unus Si

fimplex,fed figura uaria eft , ut ei quem fcarum uocant ; qui Si ruminare folus pifeium creditur.

DcMcrfce. Lib.IIll. 64 f

Alter A' m “ taAs^iRi^-irit&fosf/Kfi.iwJsj/.ainrdJ m-nipi7nfti^S,&‘, Scarus u. Lil. s. JeHiS

" ' interpifees ruminare quadrupedum ritu uidetur.QuEe cum ita flnt, fecum ipfe pugnaret A. «rimal-raf .a.
"toteles fi prstcr fcarumpifcem alium efle diceretqui ruminarettutnecefle fit, ueiruminalis pi
f ' nomine learum intelligi;uel ruminalemjaliquod aliud animal eire,ex eorum numero qua u=

trlncj dentata funt,tamenruminant.

COROLLARIVM.

Meryx,M%''/>P^>’3’'fl^*“"’>P^'' ypGlon in ultima, ut «Sjtf. nam apud Hefychium non retSe
ner iota fcribitur;M»ei«alr,ij(3ttifli'. V uottono,ut Rondeletio quocJ,ex Ariftotelis uerbis incettum
adhuc uidewr in quo animalium genere numerari debeat meryx. Mihi omnino pileis uidetur,

'* iscgnonaliusquamfcarus:dequo Ariftoteles de partib.animalium j,i4.Pifcium(inquit)gcneri
*dMfuntdentcs;fed fcrrati,propc dixerim,omnes.genus enim quoddam exiguum eft quod non
ferratos habeat dentesuit qui fcariis uocatur, qui unus £f ruminare merito ob eam rem creditur.

iiETRiDiA- VideMatrictili. _ _ ^

jiiiES, Ut recentiores quidam uocant, genus ceti eft. (Vide fupra cetigenus deferiptum in»
tercetenoui orbis aLudouico Romano,pag.iy4.) Vel potius teftudinistAlbertus ZytyronSf
Bardiora barbaticis nominibus uocat.CJ_uxre infra in T eftudine.

MiLVVS. LegeLucerna.

A iN VT ALjgenus condimenti ex rebus minuiim concifis,autore Apicio. Fiebat inter cacte*

10 ra marino pifcc,liquamine,olco,uino,p Diris, dC coriandris. Hefternum folitus medio feruare
minutal Septembri,IuuenalisSatyr. 14. Hincexituariumcocominutal, Martialis libro 11.
Grammaticus quidam noftrifeculi (Ra .iiCusTextor,fi bene memini) minutal interpretatur pi*
fcem maximumtquem Apicius(inquit)addito liquamine, oleo SC uino condiebat. Minutal de
pifcibtis ucl ificiis deferibit Apicius 4. j
, jMiTVLORVMhiftoria,fiipraeftinterConchasdiuetfas,

MONACHI maris ditfti funt quia caput habent utmonachirecenter rafit coronam delupeffaMonachaimS*
fam K candidamiS; circulum in modum crinium fuper loca aurium ; faciem tamennon habent /fi'™-
prorfusflmilemhominitquian. fum habent pifcifimilem, & os nafocontinuum.Cacteruminfe*
rior corporis pars,pifcis fpeciem gerit. Hocmonftrum homines in litore ambulantes libenter ais
j<i licit,£d coram eis fuper aq as ludit.quodfi hominem admirantem appropinquare uiderit,appro
pinquat etia iphimiSf fi qua poteft, homine rapit & trahit in profundum; fic^ carnibus cius fa*
liatur, Author denat.rcrum. Pluralege fupra inter homines marinos.

EST di pifeis monachus ab Alberto ditftus, capito fluuiatilis Aufonij.ut conijciojde quo fupra Honactef i*
in c.elemento diximus. Pifeis monachus(inquit)nmnciJ(f?Oone legendum puto)uenKUneM'

(«ox uidetur coirufta)hpidem habet in capite. Et alibi ; Palatum carnofum 3f molle habet pifeis
carnofus fluuialis,qui a Germanis monachus uocatur; unde multi uidentes dC tangentes hunc pi
fceni,putantin palatum diuifam efle linguam ipfius. Et rurfus ; Pifces quidamin ftuutjs Gers
manis 8C Galli3e,duas habent mandibulas mobiles in gutture, unam ad dextrum , alteram ad fi-
nillrumlatusfubbranchijs.motuinuicemoppofito.Si himandibulis tantum illis (inmn/ecui)den
40 tat) fimt,oreedentuli:ficutbarbellus,8^ pifeis ejui uocatur monachus, 8( carpo , uindofa. Et

in Catalogo pifciumtNafus pifeis eft in Danubto,fed tenuior, r.afoualde cralTo, Videfuprain
Capitonefl.pag.ii6.fub medium.

MONED VLAE pifces,Gazainterprete,funtquiab Ariftotele «sAim dicuturtfuf nei,fiuegre*
gales.femel anno pariunt Subeuntes Pontum capiuntur,exeuntes autem minus.Optimi inPro
pontidefunt antequam pariant, Ariftoteles. Reliqua protulimus fupra in Colia,pag.5o4.

MONOCERoseft monflrum marinum.habens infronte cornu maximum , quo naues obui»
asCpifces S( naues aIiq'.!as,Albertus)penetrare poteft, ac deftrucre. Si hominum multitudinem
perdere. Sedin hoc clementia creatoris humanogeneri prouidittquia cum tardum animal crea*
tum fit,naues eo uifo poffunt effugere, Author de nat.rerum. Nos fupra inter Cetos diuerfos,
yo pag.147, monocerotem belluam maf.ex tabula Septentrionali Olai Magni depic5am,forma,ut
appareofiiSitia, dedimus.

DE MORMYRO. RONDELETIVS-

oPMYPos uelfioffii/A®- aGraccis dicitur, a Gaza mormur, hodie a Romanis mof* 4
millo,a Venetis mormiro.Mafsiliat SC in toto Ligurix finu mormotin Gallia Narbo
nenfi morme, in Hifpania marmo nuncupatur. Noftri ichthyopola: quandocpfyna*
gridem pro motmyro uendunt , qui admodum frequens apud nos non eft,fed Ro»
ma8C Neapoli frequentifsimus. . I ■ «

(0 Pifeis eftroarinus,Iitoralis, auratae fimih's,fed corpore minus rotundo.compreffo, capit e Ion
giore,roftro acutiore SC magis compreflb : ore medio, dentibus paruis, colore argenteo. Lineas
hibet uanfuerfas a dorfo ad uentrem.nigtas uel pullas aequalibus ipatijs diftates : quarum prima

Ii

i

Ji ■^‘''

i I iJ--- »'

!?: . : ■"!' i-'

‘fiflc
rt! i: i:

II ■' , :!

De Aquatilibus.

lib. t.

UiUlicutico,

F

(C)

Ub. 7.

C

E

Ub,h

maior, altera minor, 8^ fic deinceps, quibus Figurah(sc non ^ndeletij efi ,fed nolis adumlrata f^enetm,
fargo fimilis eft,6ir pinnis et aculeis dorfi,ct T^ndeletius ponit , denticulos lalris diduclis ojitn-

caiida.Ob has lineas dicitur ab Oppiano»y dit: & dfuperiore lahioperhreuemfurfumeminentm

f/Ojjf/vA©' cao^Es (X-^vEji^^ eftjUarius : cirrum, ‘Bellnmus angujiiorcm huncpjcet^

fatis rcdeexprefsit interpres, 8<rpic3'omor= pn^i[,nicjiim Utimdimpro^or-

iiiylusore.ncci;eniminore,fedtnlateri^is tknm /eruat,

picStis edXHac frms etiam Gillim mtdrat.) Rc
dius Ouidius, qui pidas mormyras dixit.

Squamasliabet,qua:facilecxcutiimtur,dor
fo eft ex albo caeruleo , uentre argenteo. In.
ternis partibus ab aurata non multum dif.
fert. Branchias quaternas habet, cor angula»
tum, uentriculum paruum & album, intefti
na alba, peritonsum nigrum , hepar rubru,
iplcnem nigrum.

Carne eftmolli, prachumida.lutumolen
tc.uefcitur enim terrae excremetis,luto,can.
cellis, loliginibus paruis. Qiiarenifi codus
in faitagine,uel craticula , non eft edendus:
non immerito igitur necjj apud ueteres fuit,
necp apud nos eft in pretio : quicquid dicat
apud AthentcUm Hicenus,mormylum efle
Tpea^Mexmey , id eft multum nutrire, Redc
uei o apud eundem Archeftratus;

IWogitvAsc M.yia?AveyU$£KSt

Mormylus eft prauus pifcis,non utilis ul
lo Temporc,litoribus gaudet.

ParitKftate.

Difficilius a pilcatoribus capitur.eadem
enim arte qua lupus utitur , tefte Oppiano,

Nimirum effbfla arena fe occulit ad uitanda
retia.

Toi* <A' Tcyyi^a tm yefuuh^, iWcwitlr^Uu

e^cciwsTKi ^

DE EODEM, BELLONIVS.

Veteres a marmoreis maculis Si eiufde
albedine Mbrmyro aut Mormylo nome in«
didcruntuyed hocueterum nemo jcrihic:& marma
rum,non mormyrum dici oporteret d marmore;) qua
appellationem uulgus adhucretinerC com-
periotnam Si Byzantini Mormyrum nomi
nant.Thcodorus Gaza uertit Mormurum.

Eadem fere eflet ci cum Melanuro cor.
poris compofitio,nifi longior effet. Si denis
lineis tranfuerfis fug^illarctur . Melanurus
pr^terea oculos multo maiores habetteaput,
ut Erythrinus. Corporis autem conftrudio
aliquantum ad formam Maena accedit.T o=
tus Mormylus ladco,aut,fi mauis, argenteo
colore nitet,fed eius caput potifsimum refu!
getiMelanuri autem color magis opacus eft. Labia habet carnofa.fquamis pellucidis ac tciiuito
conueftitur. Salpa &f Mormylus pidorum epitheton obtinuerunt, hoc tamen interfediil®fi
quod Salpa redis pingatur lineis luteis : Mormylus uero.duoderim ( demi paulo ante dmrti:&>’l
T^ndeietij icone, deme tantum apparent:noJlra quidem piUura lienetijs expre/fa, quatuordecmojiettdit)lobta,
gris tranfuerfis fuper albifsimuni corpus in cinereum opacum declinantibus. Labium fopetius .
in modum tubi,ueluti in calua infertum habettdentes exiguos, exertos, in maxilla fuperiot' de»
inceps difpofitosiininferiori nonitem.Continuam tergoris pinnam duodecim aculeis coninw»
nitam oftendit pofteriori parte inermem. Eius cauda bifurca eft ; laterum pinnte in acuturo ddi-f*
nentes. Linea quae latera interfecaqab angulo branchiat incipit, &1 (ut in Boope) arcuata ad cauda
perducitur. Huius oculi parui funt, paulo altius ad ceruicem fiti ; caput quo^ longiufculuro. Si

qmfpiam

DeMormyro. Likllli. 647

nuirpiam ”'-'® contemplettirjofsicula duo utrincj protendi confpiciet, 5C Wftgtiam albani

bf cuem.Cor illi fitum cfl inter anteriores pinnas, trigonum;Peritona:um nigerrimum , ut Sal
'Heparutcuncp magnum, ftomachum ambiens.Pylorus(quodmiror)finc apophyfibus com.

j 'pf^s habet inteftinorum reuolutiones. Lienem in latere flniftro exiguum, nigrum.

Conchas, Te!linas,Channas,Carides,& omnis generis pifdculos edit;quod idem Triglafa» c
drfed TriglaCut^”' diximus)intcgras deglutitjcarei enim dentibus,

COR.bLLAK.IVM.

Mormyrusi Ouidio mormyr genere feminino dicitur. Epicharmus in Nuptijs Hebas A
ro liimw' appellat, (nimirum areflot«/f(i«!)nifi forteis alius pifeis eft,his uerbis :

7J1 «(alias «.legerim t’,o> «JaSiAiiw (forte asAiaf/, quia mox etiam fcombros no»

minaO (‘ijrts y/n: Km kia^ Tto/SituriAat/ (i.wvSIj-, (locus uidetur corruptus^) Athenaus,

aiftuante (.cum murmure & fomm,per onomatofmam ) dicitur , ut apud Homerum
Mpin/W S^fJjde Oceano murmurante & fimUl fpUmam agente, (^<ic Lexicon V «rmioDeriiiatur
autem abfaoc uerbo («ijni/s©' pifeis, (nejm jim ramm:)hrK & i«oj!»cl,unde didum.ficut

jj„g.[,onvfffl(/«Vvs“S«#ilf“r*,EuftathiusinIIiad,2. Etrurrusinlliad.*. FluuijdnquiOKAiiiafBji/

7i!r,(id eft,marifoni)cognominantur a poeta,»> ^ tu toiitvf}ijS)j>ei,Tmi^ieiT«Hyuj:laniSlr,quod cum
fonitu in mare profluant,fuis fcilicetoftqsiuel ut ufitatius(8irafperius)aliquis dixeriqfiojftt/jorTSlr,
nam afiMsap uerbo,fit (iiyitmfBf/lfic a(H/{a(/fic («ofjn/jaf/ninde SC pifeium licet genere diuerforum
10 nomina nuj©- ac deducuntur,H£ec ille. Sed animadtiertendum quod («v£©' , («/jaj;. (n/jt» Mi;®-,

cS» uve/®',inlg«TO,8d(io§i<''f»,ypfilonfuum femper producunt. Afjoi (»»f»

(xv{»i/yiyv*to7w©',HomerusIliad,!r. EtIliad,i.ST!<»t!r’aKVfc««7ni'7nr(<4iaA«A Tr&^avTt AifjafMfud»

EtIliad.«.Oi/Asnlli/ia/((iidi(/)« («/61’%“»'!! «A;^”i3«Ks. Videtur autem Ki-cei'®' « (ivst

iSm deduei Euftathio tefte. Etlhad.T. ■mhiiUri/fxucp'' iwvyVrm^oi

hi^iwy. Auratismur£enanotis,Ouidius,Sfc. Atinmormyrocorripiturypfllon. T»<*«^7i=

usa (i0f(iuA®',i5T iw «;q'ia,Oppianus. Et rurfus, (lagauAss «oAss Mojfit/Ast ra»

ymAii/t, obijei poteft quod in carminibus ultima per

lambdafeibaturtOuidius quidem in mormyres produxit penultimamtEt rarus faber ; SipiiTtae
mormyres,^ aunyKc. Videtur autem melius femper paroxytonumhoc nomen feribi, ut Eu»

50 ftathius habet, & Oppiani codex.qudd fi quis dubitet, legat qua: fupra in Cordylo annotaui , pa»
sina jyS. Hoc quotj non omittendum duplici rho magis propria &C primaria ratione

dici uideri,(Mfj«vAss uerd propter euphoniam,& uitanda: afperitatis foni gratia, Mafsilienfes et
Ligures Mormurumtalij nonmodo literati,fed enam rudes appellant Mormylum,Gillius. Ru
ftiecmarmur dicitur,Niphus Italus. ^ Germanice circunloquemur , eitt (C)cccbr<jcb|me» gc-
fc|)Ud)t,eft enim aurataefimilis pifeis, Kc.inquit Rondeletius. eadem^ eifet cum melanuro cor
poris compofito,nifi longior elTeqBellonius.cft enim in eo pifeium genere , quos bremas mari»
nasGermanice((Ocerb»4cbf>11^11R^’^‘^°™*’’“n* nomine appello, logior proportione , minus^
latus.Vel uno uocabulo nominabimus cinfJDuIbracbfmc», quoniam pidas Ouidius cognomi
natmormyres.uel citi (04nttclb»rtd)|*HC-nani corpus eius albifsimum efle , 6C latfieo argenteo
+0 ue colore nitere (maculis tantum feu lineis tranfuerfls exceptis) marmoris infiar, Bellonius feri»
bit. ,

Mormylus in dorfo peracutos habet aculeos, per eius utruntp latus linete nigrae tranfuerfa: a B
dorfo ad uentrem decurrunt, Gillius. Pifeis efi niarinus,omnibus notus, paruus, Kiranides.

Litoralis eft, Archeftratus. In litoribus uiefiitat ex arena, 3i(iis qua: in arena proueniunt,Op
pianus. Ouidius mormyras faxatilibus uel pelagqs adnumerare uidetunneutrum probe, opi»
nor. f Aellate parium, Ariftoteles.

Mormyri uerriculis SC plagulis capiuntur, Plutarchus. ^Polypos inefeabis, mormyris tenui E
bus circa robuftum quid uinculo deligatis , T aren tinus interprete Andrea Lacuna. Grtece legi»
tur,2wTsei« 71. Lacuna pro forte legit ofcuss, IdemTa»
yo rentinus ad carabos efeam praeferibit huiufmoditubi mormyrum ad forte quid alligaueris , pur»
puras decem cum oleo contundito:5d mufei pauxillum mandens inipuito in faxura , pifeibus^
frueris. Vide fupra in Locufta B,

Mormylus uocabulum elTc dacSylicum in A. docuimus. Mojiu/f ©' in carmine apud Graecos H.a,
non reperiorquod rho duplicis afperitatem forte uitarint poe'tg, Ouidius tamen pidls mormy
res dixit penultima longa,

M3^/*vA92cwoAs?,Oppiano. A(yi«AEt/ff,Archeftrato. Piclae mormyres Ouidio. Epit/jeta,

Inmedio lapidemormyrumpifcem(fculpe,)&( reclude in pyxide ferrea, 8<(fubmitte oculum g.
uel corculum(gemmam)mori arboris furfum refpicicnteni,8^ gefta. Proderit ad hamorrhoides
omnes, ad anum, adh3emoptoicos,&fanguinem narium, &c,Kiranideslib.i,

DE MVGILVM GENERALI NOMINE ET

DirrERENTIIS, RONDELETIVS.

KugiluM gene
ralc nomeih d=
lijf cephalu<i,at
lijs leiicifcus:
Ari^otelice^
jireuf.
hibro 7.
Ibiiem»

De Aquatilibus.

VANQvam mugiles X frequentifsimi,8<: uulgo notifsimtlintpirces, tamen in liotB
generibus diftinguendis non minorem alFert difFicultatcm appellationum uarietas
quam in thunnis 8C Pelamydibus,alijs^ multis.Sunt enim qui genus mugils

fiucmarinorum flue fluuiatiliumcon(iituunt,ut Galenus lib.j.dcAliniem.

iacultTAlij a(il/«i<rw(’. AthenjustlniTOt cf «ei.TiStj Hn/miiSliiiy Tifiavk sels.Hicefius ait leii

cifcoriim plures elTe fpecies.Galehus uerd leucifcum fluuiatilem tantum mugilem facit. Arifio.
tclilib.e,dehift.eap.ti.it<po:A9sfpecieseft,quaECumalrjsitsj>ti»snominecontinetur.
ey saij/ M fin* Xiawdli-, -nsi 7n<mA£i'&-, tigu i Gejj.iV©', 6 i yi^my tatfiySUros,^ i it^sAss, kvsiti 3 ij,,!;,

)(srvK“(“!?'«.Decembri mcnfe concipiunt, ex_ceflreis,chelones, farginus, &: qui myxon uocamr,
Uh s dehifla ^Cephalus. Gertii^ diebus tricenis. Alibi:Aaa»as$itj.iOT</Sii7WTai<-/^^ii7\WKisftaij,(r(tA(sa3«j«jjjM. „
mimMf.i ' iJi >3 “ «55“« <'«•'“ “ G^fosipxySn. Mutuo fe uorant omnes prxter cefireS, maxime uerd

congri.Cephalus uerd SC ceftreus (addo in unimrjumM eS^ omnes eius^ecm,incer quas & cephalusef^y
foli omnino a carne abftinent.Hic rurfus Cephalum aceftreo diftinxit Ariftoteles. Nondefue.
runt qui mUgiles etiam yTitwuio-ms uocaucrint,fed perperam, cum A^monses legere oporteat.
mtilirn Ibed Ha^c de nomine generis. Nunc de eiufdem formis.Mugilum multae funt formseautore Hi

esdiuerfa. ceflo apud Athensum libro 7. Alij enim funt 4tif«to,quos Gaza capitones, nofiri cabotz appeb

lant, Alij xisf at, mugiles uertit Gaza. Alij xti^ritirjGaza labeones interpretatur, Alij i«i'|«'«i,Gaza
Uh. 8. deHift. muconcs.joJiwitir etiam ixuypi nominantur. Arifloteles loco paulo ante citato ccftrcis,chelonem,
cay. r. farginum,myxonem, Cephalum fubijcit. Alio loco Cephalum a quibufdam chelonem uocari ferfe

LiJ. j.&nn» pfit.Ddrion libro de pifeibus mugilis marini fpecies duas fecit ki^xfsy ks« vSsiii. Ab Oppiano duj lo
m/. folum fpccies numerantur. Kispss Asi -n^i/iiauimToy 3)^©' Hhyas, ^

Cum tanta nominum uarictate res ipfas ita implicatas uiderem , ut longe obfcurioresreddes
rentur,pifcatores aliquando confu!ui,ut de mugilum generibus certior fieri poflem.Horum igi
tur alij duas duntaxat mugilum fpecies eife affirmabant, unam eorum quos cabotz uocant ,alte.
ram famez. Alij capitones cum fenuerint in mugiles mutari aiebant , famez in eos quos uetga.
delles uocant. Cum uerd ex hac difquifitione nihil proficerem, ad rei ipfius diligentem confide^
rationem,locorumcp qui in optimis autoribus ea dete extant collationem , confugiendum mihi
mgilum gene putaui,ex qmbusiHkefioprxdfue^coMegi mugilum omnino quatiior efle genera,reliquas dif

^ ly ferentias non rerum fed nominum eife. Primum igitur genus eorum eft , qui utsfus flue vasas di=

%JdeiT^ cuntur,anoftris famez. Alterum eorum qui itante a capitis magnitudine, a Latinis Capitones, j,
I. Cephali a noftris cabotz. Tertium eoruquiiivIior^irfluefivCoritrfiueiivIiwijaLiguribus maxons. Quat.

3. myxones. tum eorum qui jjcAairSl)-, a noftris chaluz nuncupantur. Eofdem autem elTe qui Si «spsiKvKS!

4. Chclones. (j^^gjjj^fdefijtatparoemiaiispivsrsEillsiCeftreusieiunaKcuius meminerunt SuidasSiAthena:

cheloms, aliis us ex Ariftotele. Chelones Rlatypi etiam ditfti funt tefteHiceflo apud Athenatum loco antea cita;
Bacchi toioViirusi quocpjtd eft.afelli.JlitK;,;» didifunttefte eodem Athenso. Sunt etiam myxonesbacchi
Bacchorm no banchi nuncupati.Plinius de felie pifeium loquensiltem Banehi quem quidam myxonauo.
'videetimt^ cant.Sunt Siceftreiplotes appellati. AihenaeusjKieAsuSTMcft' 01' «spas^am srtaTiilr, Sisifmnti.
jriin Chclone. yay,^ V 2:'«Ai'a mTXyiy.tm ^ mosuslms odims myiZa, Sunt Si murans tM

Banchi,ayxo= ^ dids tefte Archeftrato.

IotAiW M yimjv ^ sjvoxifura msSyoy b‘ sAsit» yv^uvx iB8Aa(<!li!»,i«' OTm AsifSs,

Cejlm Plotet. Superfunt afla duo nomina, qui fpecies mugilum ab alijs diftindfas non efficiunt, fed ucl epi

ide pi theta funquel fynonyma,mi>M«s m (kgiM©-.PdpMxs,qacm translitoranu interpretatur Gaza, eft
ceftreus et ilii idem qui Si xispu/s Si wsi! didtus efitlegendumffl potius wdpxcxs quamc^di&- uel .pspme-jUt apud
Athensum citantem locum Ariftotelis legitur .Locus eft huiufmodi : Esr ^ 5 xt^«Ass 3 op unhieiti,
viSlr jifMlvx , vepirya&ti di -nitxcxs. e Rixuti} dii -pcdpcuxt a yv§ia/ xlw lar xuiti^dlo <& vasis ifhy is. Capito,
quem alij labeonem uocant,litoribus gaudet, alter (eiufdem generis ) translitoranus eft , qui non
nifi mucore uefcltur fuo.qtiamobrem femper ieiunus eft. Qudd fi quis hunc cum myxino cun=
sargum, idem dem efle uelit non repugno,prsfertim cum dicat Ariftoteles muco tantum fuo uefei. ixpyW
quirmt. uerdjfi mugilis fpccies eft, eundem elTecum ieiuno exiftimo. Ariftoteles enim quum mugiles r-

liquotlocis recenfet, tribus, fcilicet myxoni,cheloni,cephalo,iarginum ieiuni loco annumeralTepj
uideri poteft , ceftreo pro genere poflto. quibus in locis pro (ic^yiv&‘ mendofe mgy& in uulgari-
bus noftris codicibus legitur, emendationem^ noftra ciim de largo ageremus comprobauimiB,
ad quem locum prolixitatis uitanda caufa letSorera remitto.

Qtiaread quatuor tantum fpecies,mugiles omnes optimo iure reuocabimus, Primusntn
gil erit «tipxAsi, capito. Alter ceftreus , qui Si vdsK,SC &xKy&,SiC veipaexs (atmi in fequemihm
tnyxoni eundemfacere uidesur) dC Gcgyir©- didfus eft. T ertius x?Aw(/,labeo. Chartus yv^ay mtv-d
(aiy (lueyvpv©^. Hi omnes in marlmarinis^ ftagnis nafcuntur.Sunt Si fluuiatilium nonpaw'"
ores differentis, lam de marinis ordine dicemus,

DE CEPHALO, RONDELETIVS. f"

A oy I Ktif «Ass a Grscis dicitur , Roms Si in tota fere Italia feruata eadem appellationt cti
phalo iiocaiur, A noftris feruato eodem etymo cabot, quali' capitatu dicas. Capite enim magnOj

crallOi

4»

De Mugilibus. Lib.IIII. 649

crairo,Iato% eft. VndeEuthy demus tefle Athenaeo diflum effe
5;^8i/.GalUmulletuocant.

Degit Cephalus maxime in marinis ftagnis Si fluminibus, fquamofus eft.Cubiti magnimdi. S
nem ah^uando fuperat.Capite eft maiore, latiore, fed breuiore qliam reliqui mugiles. Branchis
huic funt quaternatoflea earum opercula, tumida. Oris feiiTura magna , fed in uentrem defeen.
dcns.Os ftne dentibus, labra tenuia. Oculi magnfrnucagine quadam tenui obdutfli , palpebram
effe diceres.Lines nigrsia branchijsad caudam extenduntur , minus quam in labeone euiden»
tes Dorfuni latum,nigricans,uenter candidus. Pinnte ad branchias dualtotidem in uentre , mi-
nores, A podice una.ln dorfo dusialtera ex aculeis conflat; altera aculeis caret, ad caudam fpe.
(Sans.Peritonsum nigro colore pCrfufum eft. Hepar cum fcllis ueflea panium , tanquam manu
uentriculum amplecflens.Fel rufum flue flauum,aqueK confiftentis. V entriculus longe alius eft
quam in carniuoris pifeibus. carnofus enim eft, denfus^ inftaruentriculiauium, foris planus,

totus rugofus, figura uerticilliuitrei,quodmulicresfufls appendunt. Ventriculiappendiccsma.

gns,crAa. Inteftinaingyrosadajnijs latet fplen. Cor angulatum. Sub pinna locus aere ple.

"'"^Non folus capito,red etiam alij mugiles menfe decembri concipiunt, gerunt^ utero tricenis c
diebus. Stagna noflra ingreditur: in illis parit & hybernat perlibenter, quoniam a carne omnino Ar#. t. ^

* abftines,limo,aqua9 dulci uefeituriquibus ftagna abundant,ob flumina fubeuntia. Si Krcz pur f

gamcnta’.Carneuero omnino nonuefei demonihatuentricUli figura. Eft enim uentriculus ro.
tundus,parum capax,ut ne pifciculum quidem exiguum capere pofsit, in quo preter mucum ni
hilunquamreperias.VndePaufaniasasAruasuocat. Et Ariftoteles : Capitones omnes limopa. Li6.s. deUiHi
fcuntur.quo fit ut grandes(»o«^raKdej,/e(i »«»er,jS«gBS) Si fordidi flnt.Pifcem^ nullum omnino uo- “f
rant.Et quamuis in limo uerfari foleant, efferunt fefe aliquando, urinantur^ , ut corporis fordes

abluant. , t n n ■

Aeftate magis lutum olent.Hyeme Si uere magis probanturtqtiippe cum ftagnaacliate exic. r
centur falfloracR fiant, minorem^ dulcis aquae copiam contineant. Tum igitur limo putrefecit,
.otcnuniunnir, marini^ longe funt pratflantiores. Hiceflus apud Athehaiumcapitonescacteris
^ mugilibus prsfert.Commendantur apud nos qui prope montem Setium capiuntur in ea ftagni
parte qus Tau uocatur.Locus enim faxofus eft, profundus, fine limo,mult3C9 ac ptira: aquae ma
rins capax.Optimi funt,&^ qui in infula Martegue nuncupata capiuntur. Infalubres admodum
qui Mafsilia &: in omnibus Ligufticis portubus,maximc prope magnas urbes,ut Genua, Nea.
polim,& in oftio Tyberis.Omnium deterrimi qui V enetijs.lllic enim in aqua, fteteoribus j om.
ni^ fordium genere referta degunt. Marini fuauitatc iaporis reliquis prseftant. In marinis fta.
gnis educati pinguiores funt.fed fere inflpidi.Fuuiatilcs magis inflpidi, magis^ putredini obno
xij.In noftro ftagno quotannis fere circa Decembrem tanta mugilum captura eft,ut falire necef.
fe fit,Sf toti Galliae Narbonenfi fuppeditare:Idip peropportune , quoniam mox infequitur- tem»
jo pus quo fublatis carnium obfonijs,folis pifeibus eft uefcendum.ln meliorum auteminopia falfa.
mentum hoc boni cohfulimuSiiuxta ueterum pronerbiutaVi.» «ftx, ly' melxii. id e&

Si non adftnt carnes,faIfamemo contentos efle oportet. Ex falfis igitur optimi funt qui pingutf.
flnii,fcd fi diutius feruentur, fiunt rancidi.Fiunt a noftris pifcatoribus mugilum 10« , id eftj iirichii

oua falita,Se exiccata ferliantur, qUae abibacibus magno emuntur ; deiciSam enim appetentiam
excitant, fitim proritant, uini^guftumiucundioremredduntmulgusbotargucs appellat. Re
cens capito editur in iure albo co(ftus,cui ilice anethi porricp, ciues noftri apq folia iiiqciiint ; ru=
fiici cepis, allijsi^ condiunt. Editur etiam affus incraticula, oleo, omphacio^confperfus, autin
farragine frixus. Farina bene fubadfa & piftaconclufus additis fuauibus aromatis optimus eft, Si
obpinguemhumidicatcmfaiisdiuafferUatur. ^ -t ■ r

io Caeterum ctii aqua dulci capitones & reliqui mugiles dck(ftentur,tamcn a copioCoribus im=

bribuslxdi certum eft.Excacantur enim facile, mortuiep interdum capiurltur. Id qUod nonlo.

Iiim imbrium copia;,fed etiam frigiditati adfcribendtim crcdiderim.Lapidds enim habent iii ea.

6so DcAquatilibus.

Capito adeo ftupidus eft.ut capite occultato totum corpus latere putet, autore Arifiotelelib,
S.de hift.animal. cap.i.(Mm ie cnfmne fnmtim-.fed de cefireo, id ejl mugile, ficmTlinitu ^uoj„to inhco ii
mdic Jrijlot. )Sic animantes omnes quae multum Iiumida:, parum calidf.magno^ capite funt,fli|
pidas hebetes^ efle uidemus,ut deillisid dici polsittO quale caput, SiT cerebrum nonhabet.'

DE CESTRE O, RONDEEETIVS.

V T fuccibonftate,itaordinecepha!um (equitur (ttsptt/stquimugil a Gaza Latine dicitur, a
no(iris fame didius efl.Cefreils a ceftro,quia teli modo publica AthenienCum pcena intretadul

terosteft enim ceflron mifsilis genus, quod Latini uiriculum (nam & terehram vulgo ita dicimiu) uo-
uarmotat. in cant:Ha:c Hermolaus.Etxispoj', inquit Suidas,genus erat teli Perfico bello inuenti, Caue autem
cap. 11. liP. 15. ceftreum cum ceftra confundas,etfi a ceftri mifsilis figura utricp nomen pofitumfitdlle enimaca

Cedreum cephalo (imilem omm'no,imd eundem efle diceres, niC capite elfet minore, & acu
tiore,lineascp a branchijs ad caudam dutSas breuiores haberet. Hepar illi ex albo rubefciqfcl a.
queum eft.Caro mollior,laxior, minus candida , minus^ pinguis quam cephalo. Gulam habet;
in appendicem longam definit uentriculus, cum intefiinisfemper inanis. Lapides habctinca=5o
pite, quod exDorione profert Atheneeus:T«(/|j ijfl a? «iiJwaSsTiSimsfiUsijyroi', o-cplnt^vMpmpi^e,

Ediinia. Q.»' locus ut intelligatur,fciendura echinum h!c pro lapillo echinata fpecie accipi , id eli afpero;

quemadmodum etiam echinus prmter alia flgnificata partem firaeniiignificat, orbiculum fcilicet
echinatum,quo coercetur equus contumax.Huiufmodilapidemcr^malufejiappellatDorionafl.
militudine uerticilli,quo mulieres fufos aggrauancid enim efi Graecis irqivi/ltiM uel asrivd'vht\ta
Utrimcp dicitur. Inde etiam partes fpinac dorfioiroi/iftiasi nominantur.Sed &L calculus |neus,quo
fuffiagia fua Athenis iudices dabant fpondyli uocabantur,ut efl apud lulium Pollucem.

Muco folum SC aqua uefeitur ceflreus, qua de caufa ieiunus uocatur. Hinc paroemia , «ispa)!

c

CfjiraKira» p»sifliH,ceflreusieiunat, qum uel de famelicis 8d uoracibusdicinir: (ut annotauit Erafmuf,) undeSi
iut,pmmia, fameofcitantiKsfasciicuntur,8f xisp^eii, (forte xisfim, ut ^Athemeia & Eufiathim haienfMrhm

KtspSlsfi nondum referi ) quod conuicium olim in Athenienfes iadum tradit Hefychius. uel deijs
qui uitam innocuam agunt, dC ab inferendis iniurijs abfiinent , nec ullum emolumentum ex fua
Lii.y, innocentia ferunt,in qua fententia efl Athenacustquoniam pifeis hic Sf Cephalus minime carni»
uori funt,necp mutua deuoratione uiditant.nihil em'm huiufmodi in eorum captorum uentricu»
lointeftinis^reperiturtnecj! animantium carne pro efcaadhos capiendos utuntur, fedoflapa»
lS.s. dehiflo. nis,autoreAriflotele. Ventriculi enim figura,de qua proximo capite diximus,pifcium, aut alia»
mimal. ctp.2. rum Iniiufmodi efcarum deuorationi repugnat.

B DenicR os infum nullis munitum dentibus, ouicouid dicat Erafmus in exnlicatione croucr»

locus ille A thentei corruptus eft,quem ex Ariftotele citat;E(/ tpuo-ip AetsotiMSjS HspiW«(ffx<p

iMas iSf/,sx aaaHAs£p«j.a,K« sA’ oMec &:imfxy£pud efl, Arifloteles ait , ceflreum, ferratis dentibus
cum fit mutua deuoratione non uiditare,utpote qui carniuorus omnino non flt. At netjccSrco
necp mugili cuipiam Arifiotelem dentes tribuifle comperias. Locus uerd quem citare uidem

tii. S. dehiU. Athensus, eflhuiufmodi, Ax,HMtpxyicntfi'!iredeTdlriilti7ri\lwx'i^ms, (ieAissjoiyljyfM. oiAVsifsteK^’
mmJ. cap.2. Saks hcvoi s &f xs^uysOT.ubi dentium nulla plane mentio. Ctim enim mugiles carniuoriinini

meflnt, quid dentibus opus efle'

D Plato tcfteAthenaioCeflreosappellauitiOTTwis, id eflieiunos.EandemobcaufamOppianus

Lib.t.imm iuflifsimos.Cartcriim horum innocentia ab inimicis minime tuta efl ; deuorantur eniiamugilcs
a lupis,uiuuntcp euam fublata cauda , ut refert Athenarus ex Ariflotelis libro de animalium t"°*
ribus SC uita.Idem etiam Arifloteles libro ^.cap.a.de Hifl.animal,
c. DrdSo er Elisomnibus atepaded fibijpferepugmare uidetur Arifloteles, quumait:A«l(((5>y^p('i<i'‘®
ihp 0 asspivSjKjtt fenisslS-.dW s mdx omp ? (<s risjSjijTOAf s.Maxinie omnium

>:rura
s utuncur

Dc Mugilibus. Lib.lllL 65*1

T 'um gulofiis eft ccftreus,K inlatiabilis.quare liehter diftenditur: 8^ quando ieiuniis nonfue-
^ t ?ncrs eft. Verum fi iftud attentius expendas, nedum non repugrtans, fed maxime fuperiori»
h sconfcntaneum elTe intelliges.Cum enim Mugiles nihil folidi cihi capeflant,necj etiam fi ue-
r t isinuentricidum infiuere polsit : necefie efi omnino , ut ucl limtim uel mucum ; uel aquam
n ^nde ingerant atcj intrudant, quo refici fufiineri^ pofsfnt: quoniam qus liquida funt i citius
ermeantmiiriunt9,acuelocius excernuntur.Qiiarefrequentiuscibumfumere coguntur, qui

' ifinodi Uefcutitur cibis j ficuti SO tj qui lubrica funtaluo. Contra quae crafla,denfa ac folida,

^'d us Dcttranfeuntdiacrentcpdiutius ac firmiusjatcjjdifsipatu difficilius nutrimentum partibus
*%Dorisfuppcditant.His igitur qui uefcuntur, diutius famem ferre poffunt. Q_uae certiora funt,

P u[ longiore oratione demonflrari debeant. Qiiemadmodum uerd gulofos infatiabilesquc
'°'^”u2ileseffieitcibusliquidusfrequentifsimeingeftus,utmucusUelaqua:itaetiamfaIaces,utopi

'"or ob flatuum, quos is cibus gignit,copiam. Plinius lib. 9. cap.17. Mugilibus tanta falacitas j ut Sikcim..

” piKtnice&linNarboncfi Prouincia coitus tempore e uiuarijs marem linealonginquaperos
ad branchias religata emiffum in mare.cademcp linea retra(fium,famins fequantur ad litustri
fusce fctninam mares partus tempore. Hac libidinis ueluti efca , ad mugiles capiendos f— -
p*3torcs;quam capiendi rationem defcripfitOppianuslib.4.to/n/7«£pi
^ Paritmugil maxime qua flumina ingrediuntur in mare. Mugil inter primos partum accelc= c
rat inquit Ariftoteles ; parit enirti hyeme. Vehementi motu cietur cefireus , donec pepererit; a Ub.s.deUSi.
partuquiefcit. Amnes fubit,teftibus Ariftotele, Strabone, GalenOiPlinio.Idemnosexperien
10 tia docet.Nam in GarumnajRhodano.SequanaiLigcri capiuntur.

Magna mugilum copia,in ftagno noftro capiturtquod etiam annotauit Plinius, quo loco nar E
tat , quonam padto homines cum delphinis mitgiles pffceniur. Et nos uidimus mugilum lupo= Lib.j.cafi.s.

rtimcB capturam uno retis iaiflu centum aureis corohatis uaenifle.

(Juin &C faltu retia aliquando tranfilqffe uidimus.hac enim ratione euadunt,&: uitx fuscoii D

fulunt,quod etiam eleganter delcripfit Oppianust ^ ^ ^ ^ Li6. 3.

Ktspttls fdli TlfAK-rfuny ^ iytisivim tcinic STJ Tsfu/jpiiuii ri,.

yi ./■flwitSjojo-Ka hifju(isui®- v<Ax!®-m^3 dfSJsiwffl SAimtj xitfu

6iixSirxt,Ms Ji Scirim®' sVi/iinn; rcXsixi /main vstfm !r«V(«7« ftKiSii

Ja Ventriculus mugilum (sat» & ipft ai emeoSimem imaniam,cum animal fic mfanaUle,moio amum utn ®
trimlicompojitui & crafsiufcdiss ei£)in cinerem redadus, K in cibo fumptus , uentriculi exoluti ui-
res noUminus reflcit,quam uentriculi gallinarum pellis interna.Corroborat enim,&: reclundan
lem humiditatem abfumit. Idem prafiat in furno ficcatus, ablutus^ uino albo St aqua abfinthij
uel menthat.Elixus iU uino,8t ex aceto fUmptus ubmitum compefeit. Idem efficiunt inteftina
fublatopingui. Nam [omne pingue uentriculum laxat. Lapides in cerebro reperti aduerfus
nephritidem ualent. (ImienimmrmhanchipifcK capite ceu lapilluii foti ixaquacalmlofu pnclaremtieit

m.Vuotmus.) Fel aduerfus oculorum fiilfufionesi cft.^ minus acre quam paftinacx , draconii

autfcotpijfel,

4«

de ilEXONE, RONdELETIVL

M V c o N E M quem amucd appeliauitGaza, eadem ratione Grsci uocant(cw5"'*,fiud|rvfi»= ^
r(t,fiue(ru|iwi/,a nomihe , qux nihil aliud efi quam mucus, St pituitofus humor. Galenus iri Ubr.^.aphoft
commentartjs in Aph.HippocratistASfoi^ejraOTJAiljus ^ •eek t^^ietsyyites cpeayiucTmJ^HS, ep u" eammeiit. ultia

|«e. Aceruatur fppe humor pituitofiis in articulis, quem nominat. Ariftoteles; ot/ UotCstToa

0 7idpeuae^»liv^cto xLh hi oun&.Oios htec uerba aliter legim/ts , etji eodem jeniu.) Persas muco tantum fuo
pafeitur, (unde huic pifei nomen.) (.Superius feneam eundem cejireo & neftidi facit: hic myxetni eundem f a.
cere mdetur,) Plinius Grtccam uocem retinuit : nam myxona uocat. Prouinciales St Ligures
xon.Nofiricommuniuocabulomuge. ....

Sapore fucci^ pfaftantia capitoni ic ceftreo poftponir Hicefius apud Atheriteum. Awsm </ie p
60 aeiij Oi uiifxbsifXgu 'n^erlwywaiii.^u^ri^eTlw^^yyTiicar.ifd^xdpeK/lkeiniisTciiiJoi MyofUtei «tspsf , tihcedlrA Libro 7,
ei («ijirai.Caue autem ioeeedlr referas ad corporis magnitudinemteertum enim eft hic (acci bohita
tis collationem fieri, non quatitatis.Eft enim myxon ceflreo omnino fimilis.fed magis mticofusi /

6f2 Dc Aquatilibus.

capiteminisacuio.cameniagis pilurinola.Eardem partes Imemashabct quas eeftreiU.

A Bacchum uocatumfuiflepnus diximus, fortaflequiacaputquodammodo rubefcat circa Ij,
titehiu. bia 8C branchiarum opercula, foleant^ bacchos ebriofos uocare;ueI quia natando, huc illuc® le,

liidrm. mere feratur ebrioforum more. Locus eft Dorionis apud Athenatum. n f «ri

Ccphdimu cr {ftUvciify ‘ quidem locus cumme diutius torfiflet,ne(pde eo certiquicquj

ilepjlti. jIj uiig extorquere potuiflem.uenit tandem mihi in mentem i AiV’i«w mendofe legi , cum nufquj

alibi uocabulum hoc fjro pifce reperias,necp ulla ratione ab afpedu mugilem ullum j3A»q.iwpot
lis appellare.Q.uare nvpvtf dici xt^AiVv crediderim, quod ccphalo capitis magnitudine ferepar
' fit,eo9 minus acuto quam ceftreus,&; pro Jihv4-itw legendum uel jlJA^W'»,id eft, inertem

lii.s. * uf» uel mucofum.Idem em'm ftgnificat quod MtlfSjUt feribit Galenus;M»j^A«3 wsttsf 1«

port.Mp.s. irt) luiTfwnt™!*®®'* mU

jaA^wKC Nonabfurde igitur ueUajwiiiijj
(hic pifcisia iJA^«,ut liiluy a dici poterit.Si quis tamen certiora, Ce huic Athensdloco accot
modauoraadferre potuerit, libenter ei aiTentiar, •

DB CHEBONE, R O K D B B E T I T f ^

A

B

(A)

C

>

AkAL

X E A ri N Ilue x«A4j( Graecis, Labeo Latinis, Ouidio labnis , (Vummm etiam an lahm Omiij Chi
Un ftriduhitat,ncs fupra in ‘Melanuro ojlendimus, Ulrum inter Ouidianoi pijeet apud Tliniumtperperampre mr-
/ansro /e^lnoftris chaluc.

Pifeis eft Cephalo fimilis,capite paulo minore,oculis prominerioribus,fine pellicula illamol.
ligUeluti pituita concreta,quam ucluti palpebram habet capito. Lineas nigricantes a branchifsad
caudam aequalibus Ipattfs diftantes.protcnfas habet, unde uergadelle a quibufdam uocatur. La-
bra crafta,rpifla,prominentia,undexrA£r@' SC labeonis nomen. Partes internas capitoni ftmiles
habet,nift quod capitonis fcl magis fiauefeit.

Limo uefeitur, nec admodum pinguefcit,utceftrcus, Q.uamobrem ieiuni epitheton non fo«
Idm ceftreo,fed etiam reliquis mugilibus conuenire potefttomnes enima carne abftinent,

Labeo, quantum ad fucci bonitatem fiianitatem^ attinet , omnibus pofthabetur. Hiceftus a-
pud Athen jum,K*rer?ttrii^M3 OTtraraj; o< xsAtSraE.Omnium infimi funt labcones.Quod uerd fequi
tur ei tiipd/deei dli«<n a-qdedlpx, usU smhvTpeifeiyy^ ilruueeni ; ft ad chclonas , qui SC bac<

chi dicuntur,referas,locus conflare non poteft.fi enim chelones omnium deterrimi funt,ciul fie.
ri poteft , utfintSe boni fucci SC excretu faciles r Quare ficlegenduslocus uidetur. KnwAinJt/J
Ttcwniji ei yf\iivSlr,ei AMyo/i!U'ei6iKpgi,tvyy?ei, SCc. ut alij , ictlicet uel capitones uel myxini dicantur
bacchi.Nam autorePlinio myxones ditfiifuntbanchi; quiquamuis capitonibus ceftreis^ pofi*
ponantur, tamen non funt deterrimi, ut labeones, fedlaiis bonifijcci 8i excretu faciles, Quanqui
bacchi uel banchi nomen in plures competere in fuperioribus oftendimus.

5*

DEMVGtLEABATO, RONDELETIVJ.

Atdimi ratio. P o s s E T mugil alatus fiue uolans , cum hirundine 8i alijs uolantibus depingi 8d deferibi.

Sed quia & corporis figura, uidlus ratione plane mugii cftadeo mugilibus alijs fubiunxi. D(‘
lacus eft ad me frequenter ex ea parte maris noftri , qus Rhodanum excipit. Mifitetiamadne
A. Hirundo aliquando Franciicus Va!eriola,uir optimus , Si medicus dodfiisimus, pro hirundine marina,
quod feextraaquam efferat uoletque. Neque me latet Rom^ eriam pro hirundine habtriK
Rondola uocaritquem uerd prohirundine exhibebimus miluum credi &f uulgo dici iniIuo.St<l
Ubrm. h^cfalf3funt,&; a ueterumfententia aliena. Nam Speufippus apud Athenaum fimilesdbaifi
cuculum, hirundinem, mullum, ut clarius oftendimus in Hirundine. Quare cum iftianobishic
depido pifei nulla plane fit cum cuculo, aut mullo fimihtudo, fed plane mugi! fit, & figutaK ui*
dus ratione, longifsimis pinnis, quas alas uocant,folum additis, mugilem alatum appellare opor ^
tct,Sf ab hirundine difiingucre.Agatbenfes falconem marinum ueeant.

Pifeis

DeMupjilibus. Lib.IIII. 65*1

jPifcis cll marinus, litoralis, maris flagna aliquando fubit, cubiti magnitudinem attingit , ce= j
M fircum corporis habitu.colore.figura plane refert, pinnis cauda^ exceptis. Os illi paruum, mas
xilla inferior fuperiore maior.Dentibus caret. Oculi rotundi funt: & magni. Caput dorfiim^ la«
tiufcula mugilum modo.Squamis tegitur magnis. Pinna qua ad branchias, funt longifsimala-
tifsimacB ad cauda ufep pertingunt. Ventris pinna inferiore loco quam in alijs fita magna funt
ad caudam ufeg extenfa. Aliaeftparua a podice, cui quafuprapdlitaeft, magnitudine par eft.

Cauda in duas pinnas defmit,inferior fuperiore maior eft,contra quam in uulpe, aut fturione. Li
neam no a branchiis,uel a capite,aliorum pifeium inftar,fed a pinnis uentris ad caudam dudani
habet. Interna partes,huic omnino eadem funt, qua reliquis mugilibus.

Carne quocfKfuccoCmilisefti ?

j*. ilEHVGlilBVSSTAQNt MARINt,

RONDELETIVS.

H V G I L E s in mari,in fluuijs,in fiagnis capiuntur, tefte etiam Ariftotele. ol c
Sef cu/xStuvsmii is n toi Ai(»r«,K9“ mittiasMi figura a fefe non differat , fed iapore & fucco. . .

Nam quamuis omnes,Cue inmari.fluein fluuijs,(iue inftagnis,earne abftineant: tamen ftagnb»
rumMugiles pinguiores funt t marini Ccciores , fed faporis gratiorisjplus enim fordium Si limi
inftagnis eft qua'm in mari,ob id libentifsime in ftagna fe recipiunt, nulli^ fere pifces in ftagnis
frequentius reperiuntur quam Miigilesinet^ tutius alibi uiuunt,uelut fadiis inducijs cum Lupis
capitalibus hoftibust fiato enim tempore congregantur , SC coeunt in gregem hyemis tempore
quum ftagna fubeunt.

Sale conditi Mugiles diu alTeruantuf. #

DE mvgieB Nigro, rondeletiys.

S»

V Ndi snoftrisincognituseft,Krarusadmodumpifcis,quemh!cexprelsimus;fquamofus S
cft,mugili corporis fpecie ualde fimilis,fcd totus atcr,lineascp nigras a branchtjs ad caudam pro>
ducftas habebeam ob caufam mugilem nigrum uOcaiii.Maxillam inferiorem ualde diduclam ha
bet,ob id ualde hiante eft ore. Septem odioue aculeos in dorfo gerit, a fefe difcretos,nullacp mem
brana connexos, quos pinna parua feqiiitur.

Hunc piifem mihi depingendum dedit PifisPortius,uirinPhilofophiafummus,Siquicum
excellenti dodrina fingularcm humanitatem cdniunxit,nec hufusfolum,fed etiam multorum da
liorum uidendorum copiam fecit, quo nomine magnam illi perpetuo gratiam fum habiturusdi*
beralis enim eft & ingenui hominis, fateri a quo beneficium acceperis.

DE MVGItlBVS FLVVIAtitlsVS IN
genere' j Rondcletius,

I N fluiifjs Mugilum genera duo reperiuntur , unum eorum qui rcliiSo mari illuc fabieruni-
faepius in eorundem oftijs capiuntur,id quod in Garumna, Ligeri, Rhodano, altjsm multis fiu
minibus perfpicere licet. Alterum eorum qui in fluuijs nafcuntur SC perpetuo uiuunt,de quibu
nunc loquimur. Sunt qui Kiipxliiy genus Mugilum omnium flue marinorum flue fluuiatilia cotu
Ut.j.dedim. ftituunt,ut Galenus. Alij leucifcum , inquit idem Galen. Mugilem tantum fluuiatilem faciunt a
/arsit. Cephalo diuerfltm. Hicefloapud Athenaeum Leuciicus Mugilum omnium genus eft.Sed de
hac nominum uarietate fetis multa diximus alibi. Ac quemadmodum Mugilum marinorum bc
nera plura efle docuimus,ica nunc eorum pifcium fpecies aliquot proponemus, qua non nifi ad
Mugilum naturam referri pofle mihiuidentur.funt enim qui fucco, fubfiantia, colore, corporis
afpetflu fimiles,capite tantum Si roftri figura differunt, quemadmodu marini inter ftfe Deoui i>

bus deinceps dicemus, a *

DB MVGIUS. rLVVIATII-IS dVADAH SPECIE.
RONDEEETIVS,

'■»

PREQVENTlssiMVSeftpifcistnriuulis Sffluurjslabentibusexmont&us Cementis, quia
uulgo Siego uocatur.Himc ad aliud quam ad Mugilum genus reuocare pofTum: quemadmodu
nec pifcicuium illum qui a Lugdunenfibus Fritou Si Friteaunominatur,cuf ftiperiori fete Gmi.
lis elt,red minor.palmi enim longitudinem uix fuperat: futterior in Afari,‘& in alijs etiam aquis, **
etiam cubitalis eft.Hic corporis afpecflu MugilibusC/xKMnHwlflmilis cft: nec no pennis, (.fimis)
carum numero,fltu,cauda,partibuslnternis.Roftroeft acutiore, line dentibus. Idcrncuminfe»
riore,qui in Arari frequens eft,uit5us ratione,carnis mollitie Si fucco maxime conuenit.

DE CEPH ALO fluuiatili,8C duabusLeucifcilpeciebusfluuiatilibus,Rondeletij uetbate*
citauimus fupra,Elemento A.in Albis pifeibus.

DE CEPHALO SEV MVGltE, BELLOfjIvi

Etfl permulta authores Cepbalorum genera tradiderint, tamenuna tantum fpecies uulg5 no
bis eft cognita,quam Ga!li(etymo fortafsis a Mugile dedutSo, quem Mafsiltenfes Vn Muge ap.t,i
pcllant)uocant VnMulet.Graicum uulgus Cephalum maibremtex quoBotargliKfluntjCdcU.
no uocat. V eneti Vna Ceuola. Ariiioteles primum Cephalumjdeinde Chelonon,poftea SatgS,
pofitcmdMyxina nom tnaiiit, Padi accolae Cephalos grandes Mieflneuocant,uoceadMyxinS
aliqupttilum accedente.Stoechadum uulgus Vergado; Mafsiltenfes Calug. Quanquam aut
tem Cephalus multas habeat fpecies,tamenmarinorum duat tantum efle credatur, Cephaltisfcit
licet Si Icitinus.Qui ad oras Padi agunt,eos uarfls nominibus pro magnitudine' appellanuCanct
ftrellos enim minimos, quos in caniflris ferre folent , Graecum uulgus Gillaros nominat. Alios
qiioqj Baflardos, medios inter maiores Si minores. Alios Lctreganos exteris paulo latiores. Bo
feguas alios, mediam magnitudinem inter Leireganum Si Mieiine fortitos. Sed quum omnes
peculiari differentia ab una fpecie non multum alieni flnt, aufim proferre Aufoniu eundem(f(-M,
{halumfeu 3tfK^i/e»!)Capitonem tiocauiffetcuius haec funt carmina:

Squameus herbofes Capito inter lucet arenas, Vifcere pr jteneris fartim congeftus arifiis,

_ Nec duraturus poft bina trihoria menfis, (/f rjiti Cnfim Aujmij fimiatilu non martmu eSf-Jim
m C.elementojcripfimus,)

D Oppianus de Mugile: In pelagipopu!isnoritquipafcua,folum Ingenio mitem Cept»

lum.iuftumi^ uocabic.

C Non gaudet faxoris,fed maritimis paludibus , Si fluuionim ofifjs , ubi copia influit dulris a»

qux. Acutifsime audit, tamen interdum dormiens fufeina capitur.

B Ventriculum habet auium modo carnofumtex cuius altera parteplures exeunt appendices.

E Optima eorum Mugilum caroCinquit Galenus)qui in puro mari uiuunt,prafertim fi titnto. «q

riiin flanbiisagicetur* ^

Inter ceteros piTces Cephalus maxime utranque aquam perfert , marinam fcilicet&^

DeMugilibus. Lib.IIlt.

amJK hane naturam, ut aduerfo flumine natans quam longifsime a mari difcedat.

COROI,I,AR.IVM.

i, mginere.

1,'Dt iorum diuerfts, & quihufdum

mnmiMtfii&uquarum dulcium.
^.DiCifhahSeciititta. . ,

4..Z)» ctjim,f^tcie.%iulta rntmm

tum in cefhnhitum in mugile, toti huicfifciS gtt
ri communia depromuntur.

5. De labeone , qui & Iacchus feu banthus alias dU
eitur,&c.

De %ip/xino.

i. jiEMVGlt-IfiVsiNGENERB,

** I3iutrramugfl“<" ^ cephalorum nomina jmoddtanquam genera, modo tanquam fpecfes u«

furpannff,utRondeleaus docet, quare fi quis plenius horum omnium &: iingulorum naturam
noffcaolucrit,perlegat atcg conferat inuicem omnia oportet. Dorion «isj-ws marinos 8C fluuia
[ilesfiricat rurfus marini fpecies duas ns^tetei/ as" obmii. Hicefio leucifcorum genera quatuor
funtjoptimifin cibo)cephali,tum fapore, tum bonitate fucci, deinde ceftrei,tertio myxini ; pefsi»
11,1 cl)el6nes,qui bacchi dicuntur, &c. fedRondeletius bacchos potius myxoncs eiTe putat. In«
venio dC riflwas 5C •/laKTv^as,a\ibi mugilum fpecies haberi. Cephalus m^mie , id

eft traiislitoranus.fic dicitur ad difcrimen clrdonis litoralis pifcis.uterque enim genere cephalus
eli:n<f<uas uer6,ceu adiedliuu, differentiae uocabulu. Mugil uidetur generale nomen ad cepha
jo Ium ceftreumiGaza ad ceftreu contraxit. ^Faiialeonicorruptu, a ccphalo forte) pifcis folus,
non attingit genus fuum,cum caitcrife mutuo uorent,Obfcurus. <|f Mugiles etiam nunc a Gal
lis appellantur: C^«iif/ert«r cephalos tantum jpeciem unam,uulgb mullets uocari fcribit:}'Vcneti omne mtl
gilum genus cephalos nominant, Gillius. V ulgus circa V enetias CieuaIi,Scieupli,Scboli. ali
qui etiam tragani. f Mugil uel cephalus a nofiris Germanice appellari poterit, cin (dOcevttltt.na
SC eum pifcem quem noltri uocant 2llct,Aufonius capitonem uocat , Itali fqualum quait cepha»
Ium. Scio Anglos a Gallis mutuatos mugilem uocare a timUct,ar Albermm Germanico nomia
ne^^rttbCWnriFlandros (?DuUeimer:^d hocnobis infolens,ac ignotae figniftcationisefl:, illud
originis Latinac,&; Gallis ufitatum. e^ttxbtxtn pifcis quem Galli Mullcttum uocant, (inquit
AlbertusMagnus)!aticapitis,dulcif5im:ecarniSjUndediciturmullus{/a//if*r.^et!i»»)«B^'i,nS'fflB/.,
5« /Bf)quali mollis, quia tener eft &C dulcis. Eidem Mulus eft pifcis, quem nongignit (inquit) nili
Septentrionalis Oceanus qua uergit ad Occidentem. Cuius plura funt genera. Vnum pafcitur
alga 5C oftreis,ignobilius. Alterum his qua in fereno in litoribus n.afcttntur , quod uarium eft 6£
delicatius.

Mugil ( ipfe Mullus icribit, imperite) pifcis eft lati capitis in craneo , &paimi & dimidt), AI.
bettus.

Mugiles capiuntur in litore noftri maris, Albertus. Cephalus chelon prope paludes max)»
jne uiftitat , aut ad fluuiorum oftia , &Cc. Ariftoteles puto recitante V uottono : Euthydemus K
Dorionhacnon de cephalorum,fed mugilum generibus referunt.feduaric, Vuottonus, Sunt
qui omne mugilum genus iponte oriri opinenturtfed non rccffemam Sd oua,eorum fccmina , SC
Ipo femen genitale mares habere cernuntur. Verum genus quoddam eorum eft, quod non coitu,
led exlimo,arena'ue enafcatur, Arifiot. leiuni epitheton non folum ceftreo , fed etiamreliquis
mugilibus conucnire poteft. omnes enim a came abftinent , Rondeleous. Paicuntur limo ce.
phali omnes:<ftii Birjes «cn;quo fit ut graues fint & fordidi,CaIius Rhod. (ex jlrijlott-

le:qui jitb cejlrea cephalum ac alios compleBitur.& cephalum rurfus infuas jpecies diuidit.') Ariftoteles 8.x.
pks Kis5=M/s,id eft mugil omnis(inquit) fuco & alga alitur : cephali autem limo. xl$*Asi j niama t4«
wAia/,(legotAup.) Et ibidemjo A' ckestpcvsoAws, fteVei e id eft , Cephalus 6^

ceftreus in uniuerfum,foli pifcium carnibus abftinent. Mugiles uefcunturalgatBw» ) S>C limo;
& fuainuicemcorporalambuntjOppianus. Mugiles omnes carne omnino abftinent, cuiUs
rei argumentum reddit Ariftoteles odiauo de hiftoria,quod neq; in uentre tale quid unquam ha.
fo bentes capiuntur;nec)5 efca in eos ex carneutimur,fed offa panis. Nos uerd terrae inteftinis mari,
timis hamis affixis pileamur eoSjMaffarius, In uniuerfum mugiles funt uelocitate admirabili:
ut fagittte arcu cmifl:e,quum lafciuiunt, uel repia faltu tranfuolant,efle uideatur. E mari aliquan»
do omnes,& ex fluuijs ipfa maria ingrediuntur, louius.

Mugiles gregartj funt, Albertus. Animal eft minime maleficumttitpote quod alga tantum
ac herbis , atej his quaein profundo uado ac ripis funt quifquilijs nutriatur, propterea cacteri pi-
fces qui minime in alios graflari folenqmugilem ut fantftiim ac optimum in honore habent & ue
nerantur, louius. Vide etiam infra in Corollario de Capitone c,

T errat inteftinis maritimis hamis affixis mugiles piicamur.Maflarius.

Dulcifsimte carnis eftpifcis.mollis.tenera dulcis, Albertus.

(0 Pythagoras cum alips pifcibuSjtum mugilibus abftinebat. Vide in Lupo f. Antiphanes poe

ta fuo snigmate a melanuro & mugile cauendum lualitthoc eft ab improborum commercio, Gy
laldus. Vide fuprain Melanuro in prouerbijs.

4

A

B

C

k

H.fi

6s6

il, DE FORMIS WVGILVM D I V E S I S, ET QTIBVSDAjj
innommaris,pIer<f(^aquarum dulcium.

Oxyryncbm» Mugilis nafcitur in mari, lacubus 5^ fluurjs, fluuiatiiis alio nomine Oxyrynchus dicitur, Du

UucifcM pliilus. Vide in Oxyryncho , Elemento o. Leucifci no.men Hicefio genus omne mugilum
comprehendicGalcno pifcis eft fus rpcciei , fluuiatiiis & lacufiris, bCc. Lege fupra inter Albos
pifces, Elemento A. in fecunda leucifci fpecie ex Rondeletio, cum pifcem noftri Iduaclcn ab.
pellanttGalli Vendofiam , ut primam Leucifci fl, (flcut Rondeleriusdiflinguit) fpecicni , noftri

Surgim. 0j^^^i;GalliGardo;undeBelloniusuidetur motus, utfargum(/e^m,iBmerafyir^«a»j)eniugila

genere a ueteribus endem pifcem didum exiftimaret.at farginus marinus eft , idem ceftreo cum
pro fpecie una fumitur,ut Rondeletio uidetur, Eft &: alius fluuiatiiis mugil,quem Nafum uul i,
gd appellant, a labri fuperioris crafsitie. Eft Si cephalus,id eft capito fluuiatilis,in Capitone ex.
pofitus. Elemento c.ctti 2lUt noftris.&lalia eiufdem fpccies minor,cm 4^<ifcl : deferipta cii AI.
bis pifcibusjpag.ji. f Mugilis eft pifcis uelox in fluminibus,acftate concors cum lucio, propter
cibi abundantiathyeme uero inimicus„ppter eiufde inopia, Albertus, qui pro lupo lucis imperi.

te pofuit. Veteres marinono fluuiatilimugili,S<:uelocitate,ut in retibus tranfib'edis,&:a’ftiuacS

lupo concordia,8ic. tribuerutmt nihil fit quod Albertus hic dicitinecj notaturus ego fiiilTem ni
fi in ipfo pifciu catalogo feripta hxc uerba,eiufraodl mihi uiia eflent, prjfertim f pter lucii menti
one, ut incauto alicui imponere potuiflent.f Dorion ceftren fluuiatile no probat, Athenaiis tii.
detur ant ccphalS fluuiat. id eft capitone Aufonij ita uocarc. Ccphalu inuenio etiam inter Stry.
monis fiuuij pifces nominatum a Bellonio. f Mugilibus quos lacus Sipharum gignit binapin lo
nsc iuxta branchias harent, Ariftoteles. An funt hi mugiles potius ex anguillarum gCnerefVuot
tonus, Animalia quadam uerme nafeunturttum exanguia , qua non ab animalibusgignntur'
tum etiam fanguinea,ut mugilum genus quoddam,&: aliorum fluuiatilium pifcium.ad hac an^
guillarum genus, Ariftot. Et alibiiMugilum generis pifciculi , qui per coitum alioquiprocrc.
antur magnitudine halecula parua,fponte nati aliquando reperti iunqftagnis fub canis orture.
ficcatis,8i limo iam arido,ubi primum imbribus rcftagnare loca inciperent. Et rurfus iMugi.
les aliquos non coitu,fed limo arenauc nafei conflat. Idem alicui uideri poflet pifcis , que ob.
fcuri quidam authores Alphoram nuncupant.isenim pifeisiinquiuno no gignitur (per coitum)
fed loco limofo,ubi deficit aqua, ex ipfius luti putredine in modu uermiculi creatur, poftea Cum
afcenderitaqua,crefcitinpifcem.duratautemodicotempore,cito^diflbluitur.Sedhicapuaeft,5a
non mugibquod ex apuarum hiftoria conflabit, f Mugilum Si marnarn fotura eftgenUs qUOd.
dam aphyae, Ariftot. ^ Mugilum genus quoddam in fluuijs lutulentis nec mas,neq) foeminaeft,
Idem de generat.a .4. ^Grsci hodiemugiles minimos, gillaros nominant , Bellonius. Idem in
obferuationib.fuis GallieeaditistCirca lacu Conia (inquit)uel Pifciacu,qui a Siderocapfa dimi.
dij diei itinere abcft,a Thefialonica biduf.uidi in forir adferri pifciculos quofda marinos , captos
ad ofliu parui cuiufdam fluuiftquos Graeci nominabant Cyllari, ego eos efle putabam, qui ab Eu
atlarq. thydemo Gelari) dicuntur.funt autem exigui mugiles , qui ab incolis Propontidis Cepbalopola
nominantur.Ego gelarios nullos in mugilum genere ueteribus memoratos inuenio.fed gelarias
(a retfto yc.A«el«)qui 8C galariae,Sil chellarae , Sfc. uocantur, inter Afellos : ut pluribus ofiendifu»
pra Corollario I, de Afellis,pag.io7.fedqu!crendum diligentius an Cyllari illi Grmeorum no nia4»
gnitudine foliim Si tetate a cephalis differant,fed fui flnt generis, nempe chelones a ueteribus, cci
am ipfi xifotryxiot,

Liparis marinus pifcis corporis habitu Si tiidlus ratione mugilibus fimilis , deferiptus efi fu.
pra.L.elemento, Alias quafdam mugilum Ipecies mox poft Corollarium de Ceftreo defer»
bemus.

Mugilem alatum RondcIetrj,BelIontus prO hirundine aCcepifteuidetUr,

in. DE CAPITONE, isy CEPHA.
lo marino.

A De mugilibus in genere quaedam diximus pauld antetdemde etiam de tiarijs mugilum
rentijSjSi ijs quotp qui in dulcibus aquis degunt : utrobicp eft quod ad capitones pertineat , non
amplius repetendum. «spsap ajetj etHij it*AirTTia,Hcsfychlus Si Varinus, f Ceplialo*

rtim genera duo funt Arifioteli,8ic.libro g.hiftoriae, Cap. 1, ubi cotitextus orationis malcdito'
«ftusfle hgidehet.isii/io/f^KufxMs,siiKSt^mm(iy)(aMvx,^<iys®-:acli,y>€j>cuxs.!sJil<rKvrMjit?4^

Kt,« iiifxv ifw X<f‘ xhiSi.Jii ■'«sis llbp «s.Hoc eft, Cephali genus illud , quod aliqui labeone® f'

pellant, litople eft.aliud uero translitoranum , Oioc efi longius a limihus degit, Fuomnus: ) Si hocnon
aliunde quam fuo muco uicftiiatiquare etiam femper ieiunum eft. Inde uidetur su^iuxs , non dic
fubftantiuum certi cephalorum generis nomen , ut netj translitoranus apud Latinos , feddiffe.
rentiac loci uocabulum. opponit enim Ariftoteles ijf c<rj,Bi!p,6i tsifiucu/ ; aut fi pro nomine alterius
fpeciei cephalorum ufurpetur, quoniam nomen aliud ea fpecies non habet; non tamen eiilidem 6»
hic pifcis qui «spuis & tisis, ut Rondeletius putauit. neij enim quod femper rfet, id eftieiunus
reperitur,(ut ftribit Ariftotelesjideo msptvt eritide quo extat prouerbium,Kssj>ivs rstfila i e"*" ^

DcMugilibits. LiklllL 657

to prouerbio itsfivs ceu generis nomen accipi qucatRondelctius quidem ieiimi ^itheton rao.
eilibus omnibus conuenif e pofTe fetetur , cum omnes carne abfiineant, mihi ueird imprimis
halo persa: congruere id ueriflmile fit,quifuo tantum muco uidiitat: catteri enim algis aut limo
uefcuntur.liic prse caeteris SC eft Si dicitur rasit. Porro Dorion ceftrei marini fpecies duas facies,
ccphalutn Si neftin , alium forte neftin ihtellfgit quidem ah idem cum pertea fit dubitari

oteft'quod fi idem eft,cum a muco denominetur,quo persas aliturtduae cephali fpecies foluni
Lerinrcephalus ipfe icilicet translitoranus,idem^ myxinus;6f litoralis chelon. Sed magis pla«
ctdiuctfoselIc,myxinum 5C peratam myxa uidlitantemmam SiHicefius diftinguit, leucifcorS
f ccies Quaiuor fla tuens, cephaluro,ceftreum,myxinum,8f chelonem : & A riftoteles ipfe librO
K> hiftori*%P-"-Locns ex Ariflotelis hiftoriae S.i.iam recitatus, apud Athenjum libro feptimo re
netitur fed admodum deprauatus. Pro alias legitur, alias dmhino de«

P jujiuni, illud tolerari poteft.ns^or©' limplfcitef eft trans locum aliquem iitus ; Ttipmcs uerd qui
nonfemehaut raro aut aliquoties;fed femper uel ut plurimum in eo fit loco. Sic differunt etiairi
. Cephali nohitn modo genus omne miigiluth comprehendit, ut

Galmwniodd fpeciem unam fub ceftreo comprehenfam fignificat , ut Arilloteli, Et hatcfpeciei
rur/iisalias fub fe duas compledlitur.perataCqui & ipfe forfan fepe fimplicitef, cephali, id eft ge«
nerisproximi,nomine nuncupatur, cum proprio careat) ^chelonem iit diiSum eft. Capito-:
numgenus quod translitoranumuocant, etiam mucore iiiuiint fuo, Plutarchus inlibroVtra ani
malium. Scholiaftes Ariftophanis «spat cum cephalo confundit. ^fCephali barbara K cofru»

IB pcanominaapud Albertum SC alios inuenio haec:Faftaleon,Corez,Kalaos, f^Capitones Mafsi»
lienfes Calugos; in finu Adriaticd Capitellos , fiue Capiftellos a capitis magnitudine nominant,
Gillius. Capitonem quidam GalliceTeftartinterpretantur;fedidnomencapitoniAufonij,qul
fluuiatilis eft.couenit. f Quidam Illyrke Czypo. f Nomina eius Germanica petes ex Corolla»

rio I. De Mugilibus in genere inferiptd, • 1

Labraxiid eft Lupus)fimilis eft cephalo, Kitanides. Paulusqudij AegihetacephaloIupS i
fimilitudinecomparauit. Thymalus pifeis lupi & cephali communem & mediam fpeciem fl.
militudinemm gerit, Aelianus. Ab Anglis euam audio lupum (quem uocant 4 b4fe) (imiiem
effe illi quem muUtt dicunt,(id eft mugili,uel capitoni, ) fquamis candidiorem , 8fc. Symeoft
Sethihos duos pifces temperamenti ratione fucci inhominis nutrimento flmiles facit. Bu*

!6 pes(Soo6et)piCces funt fimiles paruis cephalis,Kiranides. Cephalus qui e mari afeendit, fpinas
’ illas numerofas paruas.flcut fiuuiatiles,no habet:ficut nec marinorum quifpiam alius, uerum

qui ex fluuio aut palude in mare defeendit , non fecus ac congeneres huiufmodi , fpitvardni plei
nUseft,Vuottonus e Galeno, f CephalU5ftlbalbuseft,fatismagnusjilldorropIanUs;capitecut»
to 8C crafro,Platina. i t

Amant cephali ceftrei mafe uicinum fluutjs aiit fiagnis ob dulcem aquam, 8i colIetSiim il- d
licccsnum,quo pafcuntur,Oppianus lib.i.Haiieut. Pafcuntur limo omnes capitones, Theo.
dorus ex Ariftot.hiftoriac S.i.fed in Grateo non legitur omnes. K proxime dixeraqcapitbnis ge .
nus alterum non nift mucore tiefci fuo, Ouidius inter pifces degentes ih herbofa arena fquaiu 5
numerat.cephalum marinum pUto intelligehs.nam fluuiatilis fqualus eft, ut diximus ih Capi
40 tone.Elemento c. Cephali, utpote pifces coenofi, fluuios turbidiores amant , Paufa*

nras in MeiTenicis. Inter pifces cephalus maxime utracf aqua uutur , marina icilicet dulci,

& hanc habet naturam,ut aduerfo flumine natans,quam longifsime a mari difcedat, Galenus.

Et rurfusiLupuminaquis dulcibus natum non uidimus, fed e mari in flumina autftagna afeeri»
diffe: ideocp prauus rard,quemadmodum mugilis fepe inuenitur. ^ Cecno ueicuntur,quamob
rem Si graues(i»««mmniro/;o»imh»iff«r«m)Si mucofifunt.pifcem nullum omnino edittit, Arifto
teles. Graece , ijiSiw Ji caws zk poteft autem cAois commode de toto mugilum genere accipis

hoc fenfUjUtnonfoli cephali, fed reliqui etiam huius generis, hoc eft mugiles omnes, pifeibus ab»
ftineant.Nam Si paulo ante (ic fcripferat, Capito K mugilis in uniuerfum (ojslfKAstjioit « xtsjnve
oAsic. hic nihil pro aduerhio oAfiJt reddidit)io\i carne omnino abftinerit, cuius f ei argumentum eft,

50 quod necjin uentre tale quid unqitam habeiitCs capiuntunneqj efca in eos ex carne utuntur, fed
offa panis. Decontinentia eorum in ui(fiu,plura leges mox in D. ^ De amore inuicem capitd
num 3i libidine,qua caufa eft ut capiantur,dicetur inferius in E. ^Capito ultimuyiarit uere.nd
uifsime enim eius apparet, Ariftot. ^ Capitones quoniam Uerfari in limo folent, efrcrUnt fe, uri,-
nanturcp fepe,ut corporis fordes abluant, Idem. <[Capitoni,mugili,8i murino (myxino nile legit
3^ndeleciitz,mnmnrino)imhrtsnoccnt^8Cficfnci\etos exc£ecant,fi modum exceflerint. Solet aute
per hyemem potius capito ita afflci.nam oculi cius albefeunt, SI macilcntusCASVsss, Gaza legit Ai
K?«s)per id temporis capitur , atq ad poflremura malo eodem interit, quod hon magis imbrium
copia,quam algore accidere uidetur.Iam enim cum alibi tum in Nauplio agro terrx Argiua.m
tiadis Tjvfltj.©') multi capti ftint cxci,cum hyems fuiffet alperrima.multi eti2 albos haben-

to tes oculos capti funt, Ariftot.hiftorfe 8. 19.

Capito epifeium genere eft,qui in paludibus degunt,continentifsimus,acinui(ftutemperat» y
tifsimus elTe crcditiir.Etenim nullam animateminuadit, fed cum omnibus pacem feruare feletj

‘i'ri ■’ . \

• .1,,.

.■ll- !

J i

) h

6jS De Aquatilibus.

(mMmoketnmftifsimum cognominatur ai O^^fUmmum hoc genufcafmmmM mugilum. tiDmes enim urritak
Jhnent,& pifcibm alijsinnoxij Jime.) Si uero in quempiam iacentem inciderit , hunc in fuum prandi,
um conuertit.noii prius tamen eum attingit, quam caudam mouerit , ‘tum ii immobilis fit , hunc
pradam fibi fadttfi uerd moueattir, eo intado difcedit, Aelianus de animalibus i.j. ^ Ouafce,
cuscp eomm(fiuecephalorum,jiue^ttus mullum omnium: proxime enim dixerat Ji Sauos sk t&tmji. uti

eMitde genere toto mugilumreife accipi fuperius ofiendm nulla bellua uiolantur. quapropter copioll exi
iiunt.ftd cum adoleuerinqtunc a carteris pifeibus corripiunumaxime^ ab archana C codex Gr*

CIIS nofter habet «ai 'nsi <y<tX''5>)Ariftot.hifloriie 8.1.

Efca in capitones ac mugiles(quofuis)non ex carne utuntur, fed maza, CTheodorUsinterpre
tatur offam panis,) Ariiiot. Efcaadmugiles&:capitones;Panegyriten(hoceft,extenuicon=io

fedum polline) caprilium cafeum , SC calcem uiuam iiroul contundito : infundens^ marinam a=
quam.ex ipiis palias conficito. Si ineicato,T ar eminus, f In mari Ionio ad Leucadium SC AdiS
Epirotica loca,Capitones uelut confertis turmis frequetes natant.Ipforum captura qu^ad hanc
rationem fit, mirifica eft. Pifcatores bini obferuato tempore cum luna filet nauemecenaticon.
fcendunqSi a terra foluentes,(modd mare a tempeliate conquiefeat ) filentio Si moderate remi.
gantjfim ul Si eorum alteruter fenfim ac leniter remo nauem impellitialter recubans , fuam nauis
partem ufqicddeprimiqquoad eius labrum proxime ad aquam accelTerit. Capitones liorum^
fpeciem fimilitudinemcp gerentes mugiles , fiue quod ex nod e lattitiam Si uoluptatem percipb
untjfiue etiam quia a traquillitate maris deledantur,latebras relinquentes , lic ad fummam aqua
efferuntur,ut ex aqua fummo rofiro emineant, Si natare uftj eo pergant, donec ad littus propius ip
accelTerint.Qtiod quidem ipfum pifcatores poftquam perfpexerunt , fedata remigatione Sipe.
detentim acceffu ad pifees fado,nauigant. Vbi uerd ex pifcatori*(nauiculae)motionef?udus cie
riac agitari cccpti funt,a terra ftatim pifees refugiunt,8i frequentes inpartem nauis indinantenr
Si praecipitantem fine retibus innatant. Si uerd fub potefiatem pileantium cadunt , Ha;c Gillius
tanquam ex Aelianoiego in duobus, quos uidi, manuferiptis codicibus Aeliani nihil tale inue.
niffe memini. Adriatici quocp maris pifcaiores,ad Lunam laltantes fupra rates , cephalos iut
audiolcapiunt.fl" 'Vim Si numen multa genera pifeium nouerunt Cupidinis,ne hos quidem qui
in fumma maris altitudine degunt,contemnentis.Etenim Capito diuinum huius nomen colit at
que ueneratur. Non tamen omnis Capito, fed ille quem a faciei acumine («a ojUt TiSxmmi) no.
minant,qui pifeium genera Si differentias nouerunt.In linit Achaico multi quantum aUdio, ca,5»
piunturiidcp uarijs modis.maxime uerd eorum in res uenereas libidinis furorem captura tellaf.
Cum ex Capitonibus fominam pifcator uenatus fuerit, alligauerit^ aut longa arundine , aut fu.
ne etiam lcngo,in lictore pedetentim ingrediens adnatantem pileem & falientem pertrahit. Per
cius ueftigia alius fubfequcns retia fert, obferuans quam diligentifsime qua Siquomodofiteuen
tura pifcatio.ltatj agitur femina, mares uerd qui hoc uiderintiueluti adolefcentes libidinofi fer
mofe puella: praetereunti cupidos oculos adijcientes,in eam fetuntur,libidinis furore agitaii.il.
ie autem retia detjcittSdinea quidem faepe pifeium ucneris appetitione accedentium magna co.
pia incidit. Oportet autem initio uenator curct.ut femina captiua formofa fit EC bene corpiilen-
ta,utplures ad eam accedant pulchritudinis illecebra,tanquam efcaillcdti. Nam fi macilentafit,
SC fine corpore, multi ea fpreta difcedunt. quicuncp tamen horum eft uehementi amoredudus,
non difcedit, me hercle noforma:,fed coitus defiderio detentus, Aelianus deanimalibusi.n, Eli
autem paraphrafts ex Cppiani Halieuticorum quarto : ubi tamen is poeta cephalos fimplidter,
non illos tantum qui a faciei acumine denominantur ( oxyrynchi nimirum , de quibus in O.ele.
mento diccm'us)fic capi cecinicteffeo; mares in tantum lalaces, utfeminam ctiamin litus iifque
extradamfequantur.Plinius de mugilum captura,lrmilia refcrticuius uerba in Ceflrco Rcnde:
letius recitat. Mirum quoddam Tarenti cum elfem uidi.id referamiPifeis eft,quem ccphalon

uocant.eius generis masfeminam rofiro ligatam , «pifeatoribus^ filo uindam pertmdasinfe.
quitur;atcJiiaardenter,utlicettridenti,multisapifcotoreuulncribusacccptis,ferirctur,faniin5
infequi nunquam deftiteritiquoad tridenu' faucius captus^ in cymbam a pifcatoi e mortuus do
fjceretur. Tanta amoris eft uis. tantum in 'V cnere ipfa dulcedinis repetitur , Belifarius Aquiuip
uus.

Lupum inaquis dulcibus natum non uidimus: fed c mari in flumina aut ftagna alcendilTec»
fpeximustidec^ prauus rard,quemadmodum mugilis faepe , inuenitur , Galenus. Eiriirfc.'
Contrarijfsimam carnis fubftantiam habent capitones,qui expuromaripetStur, Kquiinuili®
fa aqua diuerfantur. Plura etiam Galeni uerba reciiaui in Lupo F. quomodo alimentunitrp^
fcibus quibufdam uariet pro locorum in quibus degunt diuerfitate. Idem de alimenton®
cuir.lib.j,cap.jy.Cephaliis(inquit)ex eorum pifeium genere eft. qui fqtiamisinteguniur.nafd^
tur autem non in mari foliim.fed in paludibus ac fliiuqs ; quo fit ut cephali non panium toKt
diferimen habeattut uideri pofsit ccphalus pelagius alterius efle generis, carnecp ipfa pliiim»"'
differre ab co,qui in palude uiuiqaut fluuio.aut limofo aliquo ftagno.aui cloaca, qua exputp»'
tur urbium ftercoraria.Eft enim eor um caro qui in cocnofts Sd fordidis aquis uiditat, exeremm
ti mticicp plenaifictit optima eorum qui in puro mari uiuunt,pra:fertim fi uentot um flatibus agi

Dc Mugilibus. Lib.IIII. 6yp

ietur.Marini K qui cmari flumina fubeunt,numerofas illas acparuas fpinas no habent , ficut fiu
uiatiks:utne(palii marinorum^ Etrurrus:Ceplialiprsftantiamftatimindicatguftus:quienim
nr<xftantior eft,K fuauior fentif et acrior, pinguedinis^ expers : at contra qui pin.
oues funt ate^ infipidi, (.Tiwy^vinyliAvm,) ij tum in guilu , tiim uero ad concotflionem fimt dete.
rioies ftomachocp aduerfi, SC malum procreant fuccum.Leucifcus apud nos dieflus in fiuuijs pi.
feis cc'phali fluuiatilis ipecies eft,& nutrimenti ex eo ratio cadem.Hicpifcis(Z)c marinu anjitmuti
Uccphdo etiam adferuatur, Stagnalis quidemtfavrciIO-jfalfuSjlongequam

ante praiftantior euadit.nam quod in eo mucofum uirofumcp eft, id totum deponit. Recens aii«
tem falicus landiu in fale adferuatomclior exiftit. ^Cephalus difficulter concoquitur, nec bonus
10 eft ftomacfio.pituiiam enim gignit, praefertim fluuialis.pelagius autem SC qui in alto mari degit,
non adeo difficulter concoquitur,fuccicp melioris eftttenuiorem tamen fanguinem imbecillio=
rcm®g'gnit,Symeon Sethi, Et alibi:Lupus proximus temperamento eft cephalo.fimiliter es
j,in,jfnguinem tenuem gignit,8i:pituitam:ueruntameii quia fuauior eft, cephalo utilior fuerit,
r Cephalicmno pafcuntur:quare8£grauesmucofi^funt, Ariftoteles, uideturautem delabeo.
nibusprscipue fentire,qui litorales funt, SC propius terram.Mugiles(faspHS)qui non ftmiliter coe
JIO fedalgis SC arena pafcuntur,falubriores clfc inflnuat.Hicelius uerd Diphilus cephalos ce.
ikeis prsferunt. CephaliCCeuoIi ipfe feribiofuo tempore bonum nutrimentum praEbent,funt
tamen difficilis digeftionis,Michael Sauonarola.f Optimi faporis eft cephalus Septembri men.
fe.Magnum in cacabo coquesiparuum in craticula , falimola continuo infpergendo , ne deficce.
40 tur.Magnum cumleucophago,paruum cum muria ipfacomedes,Platina. f VIpianus apud A.
thena!um M^vuiuTOSCweixwftara uiles efle ait,ut ne canis quidem infanus eos guftaret.

mf/Anmii S’ «ojeu©- Mj)o5iKs©',t5 scuiBainy 4tif «ass «Kittny 7iv{k , Sopater Paphius;

Archeftratus apud Athenaeum de cephalis SC lupis,ubinam optimi fi'nt,Sd quomodo paran.
di,fi'c feribit: AxySiuii tu rcuoati&'(fcamii uel riKrai/ij,Iacus eft inter Prienen SC Miletum , mari
coniundlus.Ephorus uerd fluuium eilc ait circa Prienen,qui in lacum influat, Athen*us)«»wp
MTll/ KHM, Kispi* ttlf «asp, a«ff «XS!,

EjVj yif e^tyvt^o yXf -rims eda Pton^ot oirMat KctAui/^iSw

»7-01 J^iy.eicwXKfivQt fcTWf %

(ixhKfosS m^(rc^<iyKc «A/i«?,

Xmcc cfJg:<f>S&§v<7i KitKws rv^ivT^ KTrtci/ra^

AJHiZK yces^os kIktIwtki

“rhu e^irlh ^aufixsvi^c^svs c/l*McSii ocAtTWs»?,

MHe/i 7y€>riA9« Gt TT^g T^i4-0y ds^ TrtlZVTl
OV VTTtSKVria )!g»srg

youvovT^ H3U <7ja^3 «hyv. Saxattics uer6
(mquu)optime parant. ^ Inflammatio aliquando in pulmone fit , maxime a uinolentia dC gulo*

{itate pifcium capitonum dC anguillarum, hi enim pinguedinem habent natura: hominis infeftifli
fimam, Hippocrates fi bene memini, f Cephali ij praefertim funt pefsimi, quifua iponte in fla-
gnis atej paludibus ex limo nafei dicuntur:ut funt qui in Etruria ex Prillino lacu apud Orbatel»

!um ad mediterranea deferumurjita ut dC illos etiam uituperare liceat, quos Padufae,at<^ipii lutu
iemiFoffaeClodise canales uifccre pratenero Ferrarienfibus Venetis copiofifsime praebent.

Nos cephalos omnes, plenius eos inccena comedentibus dolorem capitisCquem morbum medi
40 ci recentiores cephalaeam dicunt) poftpaucas horas inducere faepe deprehendimus , maximeii
ad Jaiifiores ccenas ftomachi tenuiores accefrerintjlouius. Et alibi:Maxima nunc gratia efi: cc
pha/orum ouis:quae gemmis folliculis circuncifa partefuminis, recentibus cephalis eximuntur:
quic Grarco nomine pafsim oa taricha, id eft falita, nuncupantur. Oua cephali ( inquit Platiria 0«» tmchdi
de honefta uolupt.i o. 65.)fale trito coiifpergesjreferuata membranula illajin qua oiia ipfa tanqua
in folliculis nafcuntur.Poft diem a faliturainter duas tabulas per diem & nodlem opprimes:inde
ad fumum rufpendes procul flamma, ne uehem entem calorem fentiant. Sicca, in uafa lignea cum
furfuribus repones.Edihocmodononmfuauiterpoterunt.Verumficoda uoIucris,rub cinere,
aiitin * foculari calido bC terfo faepe iiolutatcocalefacies, ac percdes.Cum Sophiano meo hocnil
fa unius edilfe rac memini.Delaia e Graecia illa putarim , unde optima falitura aduehi folet , Pia»
fo tina»

Cato capite i5’3.in defcriptione iuris ad aluum deijciendam , inter cetera requirit pifcem ca=» 0
piconem (marinum melligo)dC rcorpionem,6fc. ^Cephali pifeis caput combiiftum, &(!!ciim meile
inunifrum, ficus de rede,8«^ exochadas curatj&f qu^ in altjs locis funt. Caput quoque pelamydis
idem facit. Oportet igitur ambobus mixtis .uti,Kiranides. ^ Oua pifcium feruata arida comefta»
que, omnem laborem Si^morbiim curant, 8^ omne faftidiumimaxime cephalorum dC labracum,

5C fphyr^narum , St: iimilium , recentia dC arida efa omne faftidium fanant , Kiranides in fine
quarti.

Cephalum a Grgeis uocatumPerottiis fufpicatur, ab eo quod cum caput in metu dccultaiiii,
tdtumfelatereputat,atnonmde,fedacapiteproportione maiufculo ficditftumdodiores anno
60 tant. Dicitur etiam capito de homine qui magnum caput habet, Ciceroni t. deNat.&duri ca»

pitones,quinunqiiamdefenrentiafuaimmutantiir,apudPlautuminPerfa. --rt v'ht-

K'ispi(^cwKl(^xfsi7i</incuo7K7iy'^osS:hiAHSjOppia.nt Latineiuftos 8^innocetcsdixeris;ueiaIaa

Gesjftqlidos*

(56o DeAquatilibus.

C£pIiakamcarnemLuciIiusdixit,utdtatGel!iuslibroio.

Cepha!inus,Ki$*Ai^©',qui Si alius quam cephalus,AthcnaMS. Apud Hefycliluni

penultima per fcribitur. Ceplialmum Rondcletius eundem myxoni arbitratur; ec pro ble.

pfia legendum blennonuel^Ar«f«. .

Inlonio iuxta AcSium Cephalenides infula funt , ab horum ptfcium trequenua nominate,

Volaterranus,

IIII. DE HVGILE, VEL CESTREO T A N CLV A H SPE»
cie unatquanquam & in genere quadam admifcenturiprafertim qua
ex Ariftotelc de Mugilibus feribuntur.

A De Mugilibus qtiadain in pracedentibus diiSa iunt,tiim Corollario primo quod ellDeMu

gilibus in genere, tum tertio De Capitone: qua nunc non repetentur. Mugil ex eo nomen lia
bet,qu6dfitmultumagilisiIfidorus. Effertur hocnomendupliciterinredofingulari, Mugil,
OuidiOjPlinio.-Mugilis, Horatio, Iuuenali,Gaza:iicut as Si afsis. quamuis apud Horatium alia
ledlio habet Mitilus.PromptuarijrecensauthorMugilus legit, ut dominusiquodnon probarim,
«"Grace «espas dicuntur a ret!io«sftvt,uti}«BMv!:quam uoceiriLatincimitanttir quidam, fedre
dum ceftreus trium fyllabartim faciunt,8C paribus fyllabis obliquos formant,ut dominus. Vp»
Tlotis cantur SC ■ahSnSj’ a nonnullis , ut Polemon feribit, Epicharmus quocp in Mufis Cc eos nominat,
SedSipifcesomnesrniSTiilraAojabOppiano dicuntur. Videinfrd in Corollario deMuranaA.
Ceftreus eft qui dicitur cephalus , magnis Si crafsis fquamis praeditus , quae pro numifmate alb i«
quem fallere poffent , Scholiaftes Ariftophanis in Vefpis : ubi Philocleon conqueritur de Lyii.
ftrato.qudd quum drachmam cum eo diuideret.pro tribus ob olis dederit ei Tj^esMirii^as (pro Ai.
wVitSjScholiaft.Jxs^tiijp.quosipfe obolos effeputans in os(feruandi gratia, ut qiiidafolent,Scho
liaft.) receperit ; mox autem odore ofienfus expuerit. Nui AiWxispeswAsfifcwoKtipitAst/s, Idem

Scholiaftes in Nubibus. ^ KispOT tvtux» , Ariftophanes in Nubibus ; ubi Scholia*

ftes: Non ijdem funt(inquit) pifees «i Msf as,8f <u «sfl«.aliqui muracnas (pt/fiurat, meiiiinrifujcu»»!)
interpretannir. alij diuetfos quofdam pifees. Vtitur autem poeta dialedo Dorica in his uer.

bis;ec xtspitp genitiuus pluralis eft a redo lingulari srsyU , fi in Scholrjs redHegitur m stspt».
Sphyraenam pifcem Attici cefiram uocanqLatine Sudim appellatam: quia roftratus fit , & firnb
lisbelonx,utinqmtAthenKUs.Hermolaus. Cefiram Dorion&i Pollux eandeelfecumfphy.jj
ra:na uoluerunt,maioris alimenti quam congri,ut autor eft Diphilus, Maflarius. Sophocles ce
ftram pro ftimulo flue ftilo dixit,ut Pollux audor eft,Crelius.f Mugiles uulgo Cephali appellan
tur,Malfarius. Mugilhodicnotifsimusuulg6,necnomcn mutauit, Volaterranus. fGcr=
manice Mugilem fiue Ceftreum,cum fpeciem unam fiignificat,circunloquemur , adieda capitis
minoris differentia;Ae(n.^<;t{icrcnmitct(icm£letlJCtcnt«pff. Cephalum enimflmplicueiuo

B '^^”M^giIes*pfcsfuntcandidi,Maflarius. Squamas habent, Ariftot. Os paruum,Plutar-
chus. Auium modo uentriculum habent Si carnofum , Ariftot.de partibus 5. 14. Appendi.
CCS eis fuperne circa uentriculum exeunt, parte altera plures,altera una tantum,Idem.

C Mugiles ex mari fiuuios fubeunt , pratftant^ in fluentis Si lacubus , Ariflot. Et alibirurfiis, 4

De mari in lacus Sf fluuios afeendunt. Idem Mnefitheus apud Athenaum tradit, Ceftrei Si
cephali coeno &: mari aqux dulci permifto pinguefcunt,Oppianus, Author eft Ariftoboius

nullum pifcem exmariin Nilum afccndereprKtermugilem,alofam,8(: delphinum,propterCto
codilos;delphinos,quia pracftantiores funt;mugiles,quia a porcis fecus terra ducantur, obqiian.
dam nawralem conucnientiam.Crocodili enim a porcis abftinent , qui cum rotundi fint, ftlffi.
nas ad caput habeant, periculum beluis afferunt. Afeendunt itacp mugiles (ut ille inquit) in utre
cum praegnantes funqdefcendunt autem paulo ante Pleiadis occafum,una omnes parituri: T5c
etiam in fepta incidentes capiuntur.Idem de alofa licet coniedare , Strabo 17. Eadem demu.

gilibus ex Artemidoro refert Vuottonus. Mugil apud Varronem,etiam in pifeinis dulcibus
fcruatur.Vuottonus. fPifdseftlitoralis.Ariftot. Adonispifds fimilis eft paritis mugilibiB;»
Iitoralibiis,qut longitudine odo ad fummum digitos squant. in uniuerfum uerd fimillimuseii
trago dido pifciculo,Sdc.Clearchus peripateticus. ^ Vefeitur mugilis unufqui% algaattpsrt-
na,Ariftot. Seinuicemnonuorantutali) pifccs.Idem. Vide infra prouerbium,CeflrEusic-
iunat. leiunt epitheton non folum ceftreo,fed etiam reliquis mugilibus conuenire poteftoia
nes enim a carne abftincnt.Rondeletius. V agantur maxime & oberrant pifeium qui canit J‘
luntur.carniuori autem funt fere omnes,prceter paucos,ut mugilem, falpam, mullu, chaMti”.
Ariftot.hiftoriae 9.t7.quotn loco Gazs translatio mutila eft, Gulofus omnium maxiroemu.
giliseft,atcpinfatiabrlis,AriftoteIes>Oppianos’Aij(i'®',ideftminimcgulofus. ^Produntuibl“^
dius audire,mugil,lupiis,falpa,Ariftotclcs, Aelianus, Plinius. ^ Mugiles fufeina interdiuhpt"
numero dormientes capiuntur, Ariftot. ^ Mugilem quafi maxime agilem grammatici quifc® ”
didum conijeiunt. Pifeium omnium inter fquammatos uelocifsimi funt, Maflarius. P»*

um quidam, mugiles maxime, alioru utm timentes,tam prKcipus uelodtatis funt , ut tranfiiEf"

De Mugilibus. Lib.IIIl. ddx

, .3 jntetim faperia(?ent, Plinius. ^Miigiles.muiii, &C reliqui generis eiufdem autuiinlo ui.
t Arifiot.^Mugili & capitoni quam noxia fit plliuia, in Capitone ditSum eft. fOuaparia
'idcD femcl annOj Ariilot. Et alibij Inter primos partum accelerant: pariunt liyeme , locis
V"' ’ quaflumina exeunt, f' Mugiles prscipue dum ferunt uterum grauitfer laborant: un.

d* f t ut tunc potifsimum ruant in terram ac excidant, feruntur porro graui ftimulo agitati in ter
rain atcp omnino id temporis motu perpetuo ihcitantur,donec pariant : fed reqiiirfcunt a partu

fufanei funt, Ariftot.hoc eft, Regales, Scit SC mugil effe iii efca hamum, in«
fd stgnoni^norat;auiditastamcritantaeft,utCaudauetberandoexcutiantcibos,Plinius. Vi*
d ffl in E. ex Plutarcho. At mugil cauda pendentem eiterberat efcam, Excufiam^ le*

^''rtranfflit, tituolarepifcemuideas, Ifidorus. Mugiles irretiti, norifeinfidijs circumualla=
fa„orantes,in fublime elferuntur,8C nituntur retia tranfilire.necp a prudenti confllio ab-
mant.nam fa:pe retium excelfitatem traijcientes,ex mortifero periculo euadunf.Qitod fi primi
falrusierrationeinreterurfus dilabuntur,nohpoftea amplius tentam tranfilire, fed anxijquie*
fcunt fifproftrati a praedone caedetn expediant, Gillius ex Oppiani Halieut.j. Emicat, atque

doIosValtu deludit inultus, Otiidius in Halieu. Apparet autem locum efle mutilum,a: ceftrei feu
mucilis nomcnprius nominavi debere, f Mugiles pifces funt tiimdi, Aelianus, f Nymphodo.
rus Syracufanus mugiles Sd anguillas tantopere inquit cicures eife, ut de largientium manu ci»
io bimi fumant.In Aretliufa Chalcidenfi mugiles etiam manfueti &C anguill* inauribus ex argento
auro ue ornam accipiunt a largientibus cibos, a facerdotibus uifcch &C cafeos , Gillius ex Athe*
nao. f Mugilum natura ridetur, in metu capite abfeondito, tofos fe occultari credentium, Plini*
us si AriftotelCs. ^ Ex omnibus pifeibus Mugiles mitifsimi dC iuftifsimi funt, nullius enim ne-
que fui generis,neqi alterius pifeem tedunufine damno cuiufqiiam pafcuntur:a fanguinis SC car
nis ufu fe abftinent, algis StC cano uiuunt:mutud inter fc limftu corpora permulcent. Sed neque
aliorum quifqUam(ceu rcuerentia quadam innocentiae ipforum)ipforfi fatus exedit. Alij pifces
hoftilem in modum inter feinfeftifuntlitafpafsidui uigilant, qui femper a maioribus periculum
(ibi creari timent , Gillius ex Oppiani Halieut. 1, Lege infra ih proucrbip Ccftreus ieiunat.
ffMugilum cauda a lUpo abfeindi folefrqlia abfeifla faepe etiam iiiuere uifl funt .8i: qtiancjuam Ius
50 pus a; mugilis inimici funt capitales,ftato tame tempore, Ariftotelis &C Nigidi) tefiimonio.con.
eregantur,Maflarius. Vide in Lupo D. f Mugilein lielocifsimUm omnium paftinaca tardifsi.
mus pifeium in uentre habens repetitur, f Mugiles aliquahdo,non folum pifciculos, praelongis
fuis prtetenniris fepia uenattir, Ariftot. Mugilem a congro deuorati, Athenaeum fcribere,fal.

forefertErafmusinprouerbioCeftteusieiunaf.

Rotundis hamis (spojyvASif, Gillius uertitanguftis,Gryn5Uscufuis)admugileisamias^utun
tut ideo, quoniam os illis angufiius eft, tum quia redos uitant.Quanquam curuos etiam perfaepe
ugil fufoedos habens circumriatat diu,caUda ab omni prius parte percellens efcam, ac tantum

quod reuu'
tantum labris a

lulfit glutfens.quod quidem nifi fuccefsit,ore in anguftiim colkdd cotradto& ,
abris ac uclltcatimflringit efcam, Plutarchiis in libfo Vtra aniraalium,8^c. Gr]

fummis
rynaeo in*

4.0 terprete. ^ Oppianus HalicutidDrum tertio Mtigilum capturam his uerfibus deferibit :

NcufiLiJim Xisf 5a,KS“ •ytfiWTtc t^Ki5fein7t^s&r<}T<nii

Psit-iteiCT Ttttto

Hanc efcam hamis infigunt: , .

Ao|flV ofcw Diu autem cundatur, quafi dubitans fit ne ^uftaturtts,^ doluiri

fufpicans:

Vcdjn 6y«pa>f/ Ayiusf ‘”5 ^ k^rttu,

2«5 yc^ tospit/OTj/ (pruiioTiy E»'9y' iTr&T xn^otct

Eft prouiiiciie Narbonenfis bC in Nemauficnfi agro ftagnum Latera appellatutn:ubi cum hd
mine delphini focietatepifcaturjnnumera uis mugilum ftato tempore an^uftis faucibus ftagni
in mare erumpit, obferuata aeftus rcciprocatione:& reliqua, ut Rondeletius in Delphino recita*
uit ex Plinio. Circa Phoenicem pifces uel mutuo fexuu afpecftu capi accepimus, mugiles enim
mares a pifeatore fubducuntur, quorum afpecftu foemin^ congregantur, atqj ita obretiuntur. uef
fa^ uicc mares c3piuntur,fubdU(ftis fccminis, Anftorelest&T Pliniusferefimiliter j ut Rondcle*
tius repettjt. Mugiles Ariftoteli e pifeibus ftint fufaneis,hoc eft illis qui retibus capiuntur^

Verriculis Sf plaguIisC^tiai^AftsfOfS Ksct Fufeina intcrdiu faepe*

numero dormientes feriuntur, Ariftot. Efca ad marinos Mugiles, tjj.folij Malabathri orbicu-
lo Jum )f. piperis grana x.melanthij, grana iij.fchceni floris, nonnulli autem interioris partis,pauxil*
Ium, conterens omnia,raifceto,Deinuerdmedullanipanispurifsimihemin5 una Mareotici tii*
Hiperfundens.ficcafimul excipito, in unam^redigtfia maffam,diipergito. * elegas, iicfe

Kk

'M

‘i'

S!:

5 ■)!

li;'4 ;-

'!f.

iliit-'

P ::

almd quam abfolutos mugiles capiensiRedpc Thynni hepatis, drach.uif. caridum marinatliffi;
drach.viij.fefamidrach.liij. lomenti fabacei,drach.viij,aHitoruni, (wiVffij/jCornarius legit ij,,,;»’
id eli,amiarum)crudorum,drach.ij.quac quidem ubi contriueris.fapam eis mllillato, conficitoc»
paftiilos,aKp inefeato. Alia etiam ad marinos Mugiles. Pudenda arietis in ollam crudam inia

cicotcooperiens^ ex alia, Cc conftringito, ut nullatenus peripirarepolsint. imponito® in uitiea.

fiam fornacem, ut ab aurora ufqj ad uefperam cohcoqltahtlir. Ac tunc quidem inuenies ipfain»
flar calci mo!lilsima:ex quibus tandem pifeibus efeam parato, Tarentinus in Geoponicis. Alia
ibidem ad marinos mugiles , fcaros & mullos t Sepiarum tefluhs cum flfymbrio uiridi, quod eft
bryon,aqua,farina,8dcafeobubulomiilis-,utitor, dum retibus nauas operam, Mugile inefea.

turglaucus,Oppianus libro j. ^ Marinos quoq; mugiles antiqui in pifcinis,lacubus®dulcium is

aquarum claudebant,M. V arrone 5C Columella tradentibus , Maflarius. Nollro quidem fc>
culo pifeinam nemo fere habeqniii dulcemtSi in ea duntaxat iqualos ac mugiles pifces. Quisco
tra nunc rhynton non dicit fua nihil intereife, utrum his piicibus fiagnum habeat plenum an ra.
nis f Varro. Pifeium curam maiores nofiri celebraucrunt ade6,ut etiam dulcibus aquis mari,
nos clauderent pifces, atep eadem cura mugilem fcarum^ nutrirent , qua nunc murxna Silupiis

educarur,CoIumella, Etrurfus;Frequentcram’maduertimusintra fepta pelagicos gregesiner

UuUerorm tt® mugilis, K rapacis lupi, ^ Mugil pifeis ideo iisptdj uidetur a Gracis appellatus: quia teli mo
fttiu. do,publicaAihenicnflumpce_na.intretadulteros,Hcrmolaus. NecathicferrOjfecat illecru.
entis VerberibuSjquofdammcEchos Si mugilis intrat,Iuuena!is Satyra IO. Ahtumtemife.
rum,mali^ fati. Quem attradlispedibus patente porta. Percurrent raphani^, mugiles® «
Catullus ad Aurelium, o' (P«^av! ja n tts ( Plunim alloquitur) ArifiophS

nes in Pluto.ubi ScholiaftestES©- Iw ■fii tacmiteijiaxs , im etfyvwn mtiiMi,

mMiowi S',e^o«TOi,7Ks m» 7iS.STai.itoT» «eiso i/!i«» ms luiygTs

Kcas^^I7sa(<£s.«^yoj>i^iteTOl;g»^wTO7^t;^^T<!ro:!rt^v^l'Tt. Item ih Nubibus*

•ri -wsBoiiStk Gi.ds^ atnixu Ao’j,ai,)Tl$ja;'n tta^i Vbirurfus Scholiafics;cvT« jaJ

wo «AwTK! tuiyps :y«!f KcWits 'TxifiSxmnSr nuSiiOtii as w« nysistei «TWi/tfeii t^gTi^indl» meSinta

xTriTmKoiJy (EtrsTratwot/.IjSsirwtss isttrott

r Dorion mugiles admirabilcs(m cibo optimosleife nradtt,qni circa Abdera capiuntur; dcin.
dequi circa Sinopen, eos^ etiam falfosfiomacho utiles effe,Athcnteus. Mugilis grauidusde.
tcrior eft,8i: omnes fere fquama intedi, Ariftot. Subeunt etiam fluuios,prxftant^ in fluentis jo

K lacubus,Idem. Difficile concoquetur Sc grauifsimi fijnt ex marinis pifeibus, qui e matifiu

mina lacus ue fubent,ut mugil; 8£ in uniucrfum omnes pifces qui in utrifep aquis uiuere pofluM,
Mnefitheus. Lynceus Samiusmu^lem hyemelaudat, KisfixvtiimiwsiiiijKvxaltxiiisbmif,
Cacteri fere omnes ouipari pifces ueris tempore,mugiles autumno uigent, MaiTarius ex Atilio,
teleputo, Videetiam in Cephalo F.qumdamdemugile. Mugil infatiabilis efl, quamobrera
iicntriculus eius circumtenditur;i(^ «tw » n« rfec.^aiAsi, Ariftot.hiftoriae 8.1. Gaza uerticEtni
fi ieiunusfit,haretiners.Confiderandum an potius ucrtendum;6<:nifiieiunusfucrit,uilis eft,in
cibo uidelicettquoniam repleto iicntriculus diftendiiur, ut ex eolaborare uideatur. Viiottonus
• teddic:Cumeftielimus,uiliseft.Nos(inquit)AldmamfequutiIiteramGr£ecam,quama:ijfdem
uerbis citat Athenaeus,ita reddere maluimus. Locus A thcn3ci,eft libro 7.ubi de cefireis ex pro,4J
feiro:Aei!»7»a»Efnigs,o-n<£' r»sisoi(/,<f«uA£siftj. Inter ialfamenta mediat materiae ceftreuseft, Idem

Vuottonus. Etrurfus:Suntmugiles(utHiccfiusauthoreft)boniadmodumfucci;facileexcer.
nuntur,nec multum alunt. Porro ex alto mari mugil optimus habetur, fapore iucundo , fubacri,
lupo nihilo mferior.Subienshicpurumlympidumcp flumen,carnis duriciem temperat, eujdit.
qUe delicatior;qui uero in limofis lactibus flagnantibus ueloeis capitur, uirofior eft.f Mugilis et
uiles pellent obftantia cqnch:e,HbratiUs i, Serm'. aliqui pro Mugilis legunt Mitulus : quod no-
men irrepere m textum poiuit,ex annotatione alicuius qui conchas uiles forfitan mitulos inter,
pretatus eft,nam horum etiamiiis aluum foluif.Mugilis autem probe hoc loco lcgi,Samonicietl
am authoritas confirmatteuius inter remedia uentrem mollientia hi uerfus extant: Quod^faiis
melius uerbis dicemusHorati, Mugilis,a:uilespellent obftantia conclis. Cato cap. ipS.aJf#
deferiptionem /uris aluiim deijcientis inter cetera capitonem requirit. ^ Hippocrates inlibra
demterra'safFedionibus,mugiIe&;carncfiiillaabftinereiubetinprimofplenismorbo,a:inttr<
tio tabis genere. Patinam demugile Apicius defcribitlibroquarlo,cap.iecundo.&:iusinim‘
gile falfo,libro nono,cap. undecimo.

® . ..Catnes ex capitibus nuigiium fiuc mtillof tim dccodte , 8d cum meile fubadae atqj impofa.'

iiittjs ani pitirimurn profunt, Marcellus, ied Icetis uidetur corruptus, 6/ legendum ita iitnolbieo
dices Pliniani habet^unde fiia IVIarcellus tranferipiit; Sedis attritus iknac cinis e capite
miillorum^.combtiruntur autem in fidiii tiafc.iliini cum meile debent. In capitibuspifeta.
id eft mugilum aut mullorum fpina inuenitur cani fimilis.hxc renibus appofita uel all/Batt,«ro'
remcdioeft,Idcm. • ;ji

' t fpecies eft fcspUp.id eftmugilum, Athenanis. Videtur autem modo abfoImcpro>u5i*

Ne it., Ieponi,modo jpro epitheto ei adijei, Dorion miigilismariEulpeciesduas facit

RondcleiiB!

DeMue,ilit>us. Lib.IlII. 665

eundem cfleiudicat. ^ Archippiis, k«

as 'tw(i (£»»! Tvyiwss rh^asi Amiphancs, iyih 5 Usftvs vhsk Alexis.

""fos Aiqj;jti/W«sx4sf<'il'5J&,!<»3!5«^5ra:TS,Etiphron. Kyc^xGe wsji/ fcsf Phikmc;

H, asfdl'ytyilSb(foiteaa)ms3yi^lr Anftophanes. osrcui

t(u/ fiasii; TiDteji (lego otv»;» paroxytonuth j hoc eft iSAi», «185*2!) *esj>Us

'cL J)I«P EubulliS. 0V7BI .Ai'!sirV«l»OTi',0 5 TKAlt! tJ/M Kisfti/s cw siu yiilU! msB*! &fKf, Diphilus.

^ x^‘^5 t^5*iiri<fl*M , Theopompus. T* Tre»' feisTri'®' TplhTm,

ria- KiffiWsiihMfiijAnaxandrides. eIiwtjVm AWsau-iuVsoYiJi^Wf^w^^^fMS lyiiisimm

omnibusautem iani recita=

'° jjj tcll/nionijs rosi! non fpecies peculiaris iisjUi/ j fed (impliciter eoriim epitheton efle apparet.

Sitanim ccflrei nomen pro gehere accipias, fpeciem eius risi.* efle cumDorione dicere poteria
nius. nJsi! follis pifeium cClireUs uocatur.hbc efl: ieiunusiquod necp carnem , necp efeam ani.
matara ullam attingat, Athenteus. Ariftophanes in Thefmophofiazufis rosit> abfoluie dixit;

b‘otA*W!, h rosis nisit inteftini etiam nomen eft, quod ieiunum fere & uacuum re

peritur. Grammatici,Ut Euftathius,formant hoc uocabulum,a rs.priuatiua particula & «s©-; ut
pro wOTi! dicatur rosi! per fyncopen, idem fignificans quod «nr®‘ & «mer©-. his enim omnibus
in eadem fignificatione Homerus utitur. fAiw!, mugil plfds, Hefychius & Varinus. Apud
eofdem «sfxM quoq; pro eodem pifce legitur. ^ Hiantes &C famelicos hdmines fcsj si appellat:
io «(foiaici) Athenienfes hoc nomine n-aducebant,eft enim hic pifeis gulofus &C infatiabilis, V ari.
nus. Ceftrinus,Kirjii>©',idem quod xissti/s fignificat,pifcem fcilicettaut hominem famelicum,
utAthcnicnfcsdicicria&fcommatacominifcifolitosuflirpabatiquadereelegantesAnaxandri
dx iicrfuSjUt apud Euftathium in Odyfleac nonum ptant , redtabo : efle autem huius poeta: ex
Athenao conflattAp /aW « m o-pisf J(j «'Sjaiortjp.iaiiAeinwipp sahxyiiiu, ^ OinSy* issAsi/s

{a «sAiil TOI ; Atuf©' uJuiUa»™. T« otAa’ 'it/lemv®- wi^iiaT»; «sjiro! iftl risi!. V^iaAtAiyrit oti.

fijt*©- nr«i{i»p;AirpH;!’i:itA»8». ^ KEseirS!, m ituU usi itfiKX"

•iK'ixS™i',Etymologus. LarinUmbouemin Pacc Ariftophanes nominat. Scholiaftes, Lycus
Rhegmus(inquit) a Larino quodam bubulco ( qui ab Hercule boUes Geryonis acceperit , &C ad
mirabilem corpulentiam prouexefit)fic nominatum hoc genus boumait.altj ihiaiMimmimm')

50 didfos putant.Sunt qui rhl.fyllabac afpirent.Se Anyirss dldlos interpretentur, (i magnimilinif cilium:

Kt ego mteyreior,fiyis enim pellis ef^.mn a tnagnitudine nxrium^m Cxlius 7{hod.uoluic.Jtc enim hxpivilr potius
imdehmjfent,M itisir^irlaiunt autem in Chaonia hiiiufmodi boues eiTe , & celtriiios qtiotp uocari*
Clearchus apud Athenarum Uis^na-nss o^onyioAirn;! dixit paruos mugiles iuxta litus degentes.

Mugil iners, Columella. Velox, Ariftoteli Si Plinio. tJrsas.id eft, ieiuni, poetis diuerfis. Epitheta:

utcitauiinH.a. nir«j«,hoc eft miferiuelinfi'rmi,Eubulo5i; Platoni Comico. P{«B!,y»s!, lA

Km7KTO,ideft,Mites,benigni,iuftifsimi, Oppiano. dV»:it©'{fortedV*Al©-:quanquamaCo.

uocatur locus ubi carnes aflantur)*i’ aViiA&t Imstorct «tsjid/s, Matron Parodus. cos

gnominauit autem equitem ab eo fortafsis.qudd uelocitate SC faltu ualeat. ^

Saltu pollere mugile SC fupra in c.ftlmodd inter Epitheta diximus, hinc 5C Dioclei eaAa'?^; c,

, it.

pireaSiiirjk! PaAa!,e!i/’ or«!;o1tK o&Ate(i ?»«. Befv. oxTMAK&iSi»;Eiii4>«irs?«;itsi^»p, A. e,

texis.

Hiigil e Sciatho apud uctefts celebris erat,Poll_ux Si Clemes inPatdagogd ; Athetiari codex
pro Sciatho habet Symaetho. Esoel’Kiii£iKtsgtt/!ir(.s'^i®., Antiphanes inter lautilsimos cibos.

ni-yisHit/^ Ays^uTusitye^x^i, hvefp^ctinT ksetoiaty ay-thodsis ^ Archeftratus. Ktsgiac tif flop in
Cotyis Thracum regis conuiuie Anaxandrides nominat. /iiiT©'«fia^iw i(^rux8’ZAiiu Kt.
r^tvsAtTnStis.B^ *rK^eis,jga)Sss, rgen^st.&ic.Antiphanes. AnaxilasNIatonis fophiftx edacitatem
taxans, inquittTs stEfitu! ttse-ndliAnt v ajOTop ArttfTrxQes mxrmp: tj-i" d-’ imoihviicu.

K^s^^vs r»Eeil«,Ef^aip(« mii JinxtoTspayoouJTCoii.iitetd'» s Qe^»9t}«yit 0 itts-gdlis , Athenxus. Suidas
!<> interpretatur 4*1 ■PP dlKtuoTtpxyinaiiJiijeif Ji tpiljsoiiStiuiii Jjk (W,i(pa (i»»V nAwe ^ cDaxacrums hsfijso:^
ftSlraj(/ .Ws Ksw c iisStr^o! ifh. Apoftolius de gulofistquoniaminfaciabile fit hoc animal. Plu

ra ad hoc prouerbium lege fuprain c.Sd in H.a.dc uocabulo risi!.

f.

h.

DE CESTR.EI GENERIEVS DIVERSIS. VIDE ETIAM
fupra,Corollario I i.DeMugilibuSjSdc.*

AD o N I s ucl Exoccetus pifeis faxatilis eft, de genere mugilum, htsflet! , Aeliaiius de ani
malibus 9.56. Clearchus apud Athenteum ceflrinifcis.id eft partiis mugilibus litoralibus, qui
longitudine odto maxime digitos arquent,fimilem elTe tradit Adonin,£ec.nos eum in A.elemen
to delcripiimus. n ’ i ■

60 D ACTYLEVS,id eft Digitalis, alias DID A CTYLEVs,ideft,Bidigitalis, Mugilis genus eft ala

titudinis menfuiadicrtum,quKdigitos duosnonexplct, uttraditEufnydemusinlibro de ia.la.

inentis.fcribil enim sif» ntsptaji ot a-tpluix usu c/'«*Ti/At«, atflwigs (iW s^xyapst «sit Ttijos- Sf eneot-

Kk a

A

Bdcchuf,

BatichM.

664 DcAquatilitus.

jawi.hoc efi:,8i: fpliiineas fic nonimari.(jK<iyi Cmeales ajigunffhcnisfeuj^hemjcitid ej{,cmt!, ) quod
graciles K quadrati iint, (>!<«» & cuneiMjutipamcraJsiareJl, quadram udijuadrangidmptmiiffam: in

alteram neri partem graciUfcu & attenuatur. fic & pifcet tfii nimirum d capite crafiiore,unde & cephalttnme fa
Sumyex iptmum genere jmt,paulanmattetmantur.)'Tx Jiip AiAxnn}.taaii/ v TiK!tml'/nlLegerim,-Tix'^j'aK=
vel Ji dl</l«KTu!Mass,J!» nfiirQ' t/luay dititivhsiy.

SARGONES etiam inter Mugiles funttde quibus Arifioteles quinto de hiftoria meminit, Sar
ges(Sarginos legit Rondeletius)eos appellando. Meminit SC Athensus. Sargus quidem pifcffi
genus diuerfum eftjMalTarius. Rondeletius Sargtnum a ceftreo uel ieiuno differre non pu,
tat;cuius hac de re uerba reperies fupra in Capite de Mugilibus in genere.

SIPHAR VH in lacu Mugilum genus nafcittir quod pinnis fupinis caret , Ariftot.de partibus ii
animal. 4. t J. Eorundem meminit in libro de communi animalium greflii, ubi quo pado na»

tent, oftendit.

V, CO ROLLARlVit DE LABEONE, CLV I ET B A C»
chus feu Banchus alias dicitur.

De Cheloneqtitedam iam fupra fcripii,in Corollario de Cephalo A. Nomenhuicpifci cum
a crafsiiifctilis & promine tibus labris inditum fit,xeailp,pcr a.diphthdngum in prima fyllaba feri»
bi debebat,^n^<i tk x«^»,ficut ab Ariflotcle feribittir Hiftoriae S.i.fed frequentius repetio per e.nu
dum A labijs ftmt labeones S£ authorem no producit:&: utdeho»

mine dicatur pifce adhuc non inueni. quanuis enim orthographia ficpoftulabatfcribi,

conftietudo tamen fere obtinuit, ut per epfilon feribatur, ultimam acuat, per dipbthongS qui= 1»
dem ypldiiy Hefychio etiam gallinacei genus eft. Xtaui/» qtioq? pro labijs inuenittir. Non probo
yfMmilrin Euftathij commentarijs duplici A.netpKSAaitiilt apud Athenxum ex Diphilojapud que
Si quidam codices perperam habent pro xcAiStifltjin redeatis Ariftotelis iietbis detnugi»

Ium generibus. xa(iiip,pifcis quidam, Hefychius. uidetur autem uox corrupta pro x^ipiieluj
faMy,ut uel labeo uel hitimdopifcis indicetur. Chilon uel Chylon apud obfcutos qiiofdam,
Albertum & htiitifmodi feriptores prochelon legitur, Sf cum cephalo uel peta:a,fuo tantum
muco uitftitante confiinditur. Labeonem tetas noftra caponem , ex magnitudine labiorum 8C

capitis,appellat, Volaterranus. Nos fupra pifcem caponem Romte ditftum. Lucernam effc, ex

Gillio annotauimus.

Germanicelabeonem uocabimus cin 0tr)!nib4rbercrt,ideftftriatum mugile; nam K Galli j»
aliqui a lineis, quat a branchijs ad caudam aequalibus fpactjs ftriarum inftarprotendtmtur, (ficut
in alijs quibufdam mugilibus,fed minus euidentesjuirgadellam nominairt. V el circumloque
mur, .iCitt »04rbcrcn mit fttoffert Icffjcn.

Bacchum potius quam Banchum legendum efte apud Plinium , pro genere afelli pifeis , ads
monet Maifarius , cum exuettiftis codicibus, tum ex Etithydemifie Diphili recitatis Athenao
uerbis.Banchum ucro alium pifcem effe inter mugiles minimum putat;Hermolai fcilicet iierbis
deceptus.qui & ipfe banchum intermugiles minimum elfe exAthenaeo refert, duplici errore,
non enim banchus apud Athensum nec alium ullum quod fciam Grtccum feriptorem legitur,
fed bacchtis tantum,i0Kitx©'/R'e de afello,fiue de mugile dicatur.cft enim homonymo ad umm-
que.Magnitudine quidem inter mugiles hic pifeis minimus non eft , fed dignitate & falubritate^i
poftremus. rA«/«rVHSt,Kfe4«A9r,itcs]pes,(»v|r('w,H6aardli', (lego xtAaJrfJlr,) cyem eien rlw ttS)^ «t»

4(tasy ttrxn-tcAtst^ot Hhy 0 Ktn^ct/e'J/rrtt/y A 0 6 H!)Xft)(/,(legO ) Diphilus. iKieiti

^HmlTuy A nst^nyStdeay Xrfl/xirrK&ij/ Tiidovk iihy a</ln. AeJirvt A^ehrty oi IttCpaT^t ngii Tt^e rlui ywcty , nfii Tt^s rldt
BbyyAicw'. tfldUTSjiot ^ aVi lirtay olMycyStPol yvftvot: nff7nAistipotA7raMTatyetyt?.milr^tl

AcyeiJlttm A’ seri irrpit^ieCuidetur hic locus mtitiltistaddendum fufpicor oi Hitftttst) mi

(rtUneiTO.Euftathius quotp in Iliados N.hunc locum citans, Icgit^t^i^r^lr oi ^p»
;(0(.(^u6d autem poflremauerba,Etlxi/asio1’ «VJ irifc:^it,8ifc.non de chelonibus accipienda iinqap
parettquoniam illos mugilum pefsimos elfe fentittfed de cephalis,quos omnibus pra;fert:illisci
mirum,qui non in litoreSe limo ut chelonestfed longius SC in puro mari degunt: quos boni licti
eife Galenus quoqjfatcturtuentrem quoqj illos promonere iam diximus : qua ratione etiam
nusalereuidcnttir.Rondcletij conieduram non probo :quiinHicefijuerbis , poftatfradlis^sj
wtcyTooy aiyiAajyib',pLmduin notat.deinde iinouo initio legit^ot A Aiji/tZrotJiixfiy^otytiiyt/Aet. utalijftlls
cct(inquit)uel capitones, uel myxini dicantur bacchi. Cum enim letftionem, qualis eft, & Edit'
thius quocplegit, SC Natalis de Comitibus fimiliter, ( qui nuper Latinum reddidit Atlicna»®)
multis, ut aitjCodicibus Gi KCis collatis.)defendcre pofsimus , nihil opus eft innouari. Prorift

dixerat Hiccftus,Leucifcorum genera funt3itt£j)fl:asr,«tspae,xtAw quod fi nunc Bactfrotit

nomine, (fi ita legamus ut Rondelciitis)uel aliud quintum genus, ucl imum ex prarditSisiwdk*
xilfet, monere debuerat. At fi ita,ut nos, & ut imprefsi ac manuferipti codices habent, IcgastniM,
ut apparet. difficultatis eft, In capite de mugilibus ingenere Rondeletius feribit , chelones que?
bacchos dici, Hicefio refietneq; in ledlioncm an legitima fit inquirit, Itaq; eodem in capiit
chos pifces quatuor diucrfos facit:unum,afcllorum generis : tres , mugilum ; nempe cheloncm,
myxonem,& ceftrctim.Ego afelli genus, chelonem mugilem aliter bacchi nomine wocari fa»

Kor,

De Mugilibus. Lib.IIII. 66f

tcot.ceftrctim autem eodem nomine uocatum, nullb opinor authorum teftimonio comprobari

(pj._piinius quidem tricefimo fecundo uolumine de felle pifcium loquens: Auribus(inquit)u.
tilifsiinumbati pifcis fel recens, fed 8C iniieferatum uinb.item banchi quem quidam myxoha uoj
eant. Sed islocus mihi fufpedus eft: SC fuit Hermolao quoqj, cuius hac funt uerba: Eft SC afellus
marinus, quandocj banchos appellatus Plinio.propterea additum hledibro ;i. cap.r.) putauei
rim poft Banclii.quem quidam myxona uocant. Plinium quidem pleraqtfua a Gr jcis tranftu
liffe conflat, hunc prxeipue locumiulitata enim Grscis nomina funt Banclius ( uel Bacchus poti
us)8iMyxcu- fed cum necpbanchus per n.apud cos legatur, necjbacchumelTe myxonem, ied
chclonem (utruncj mugilum generis) memoria ipfum efle lapliim , uel aliter locum uitiatum fui
IO fpicabifflUUpracfcrtimcum hoc pafsim frequentifsimum Plinio liqinijs maxime , qua: a Gfa-cis
nansfert. f Inueniuntur Sf inbanclii pifcis capiteceu lapilli.hi poti ex aqua calculolis praclare
medetur, Plinius. Vbi iterum bacchi lego, nec referre puto eo nomine afelli an mugilis aliquod
creans inielligas.omnium enim fere lapilli, qui eos habent, pifcium.fimili mihi uideiitUf ad calcu=
lospellendos facultate pra:diti.Rondeletius de cellreo:Lapldescihquit) in cerebro reperti aduef
fusnephritidem ualent.qucm locum forte ex Plinio tranfiulit , cum ceftreum alio nomine etiam
iacehum dici cxiflimaret.Lapillos autem afello etiam pifei inelTe conflat.

Arifloteles libro S.Hiflorix cap.a. cum Cephalum xaAira Trficryai^ , id efl litoralem efle dixif= C
fettperaam uerd nonlitoralem,fubdit,EM’KtTOi</S o «(rtt potius)iidjii» immii ; dW la»

ySfis ia.cijj wif «Asi njiwn* rii lAul/. H!c pro his uevbis,oi 3 siifitasi, res ipfa poflulat ut legamus,

io «dS xsAair^l-.eadem^ ledio ex Athenio confirmatur, hunc locum fic recitante : d/J^ ^

JCfiU (Avi.

Deterrimus mugilum chelon eft, ut diximusjut qui in litoreccenofojS: prope paludes, Sd ad ^

fluuiorum oftia maxime uiditet.

Cheldnis pifcis adepscai hepar) aim fucco fanogracci folutus &: illitus in labris SC pelmafln, G
id eft plantis pedum.fifluras egregie fanat.Fcl aurem eius chimetla curat,Kiranides.

Labeones a prominulis inferioribus labris dicunturtqui hxc cognomenta Romanis familifs H.di
indideruntjiouius. Camerarius Labiones per i.fcribit. Labra, aquibUsbrocci,labeonesdi=
di; 8f os probum durius ue animal gencraniibusjPlinius libro ii,

5»

vr, coROttARivii, de myxone,

Myxinus feribitur apud Athenxum, Mupr&r proparoxytonum ; Euftathius penanfledit , ut A
ifvSIi'®', Arifloteles habettquod magis placet quamjivf®', ut Athenati codexnofter ex eo

tepctil.Hu^oip quidc per {««nott pfobOt&l fi quis ctiaita fcriberet,o.magn2 feruandu effet in ob«
liquis. De hoc pifceiam in praecedentibus pafsim inter Mugiles qutedam prolata funt. hVw
fetsTiS Atyi7«i;K metaphorice etiam (<vMs{in fepia)ab eodem uerbo.Sr iAvfiy&-, parui mugi

lis genus,Euftathius. Et rurfus;Et quoniam myxini leucifeorum , qui ab albo colore denomi.
nanrur,ipecies funtruerifimile eft ipforum quotj nomen a muco ladeo, ut Oppianus appellat, ef
fefadum,o^Tiij.A«yiWm'(idfta’. Banchumaliqui myxona uocant, Plinius.fuper quo loco con
/eduram noftram expofuimus proxime retro in Chelone, Eft apud Ariftotelem pholis , quae Phol»-
mucore.quem ipfa emittit,fibi obdUcit,ita ut in eo quali cubili quiefeat. De hoc Vuottonus du=
bitaqidemne fitmyxonipifcis,aneiufdemfaltegencris.fedRondeletitisprobcdiftinxit. My
zones fiue Myxones Mugilum genus etiam hac Ktate Graeci Myxones appellant : quiNiceam
accolunt Malionos nuncupant,Gillius. ^Germanice Myxohe probe uocabimus cin ©dilym-
b Atbcrcn.nam quod Graeci myxam , Latini mucum,noftri ©cblym appellant. Qui myxone
efle putantpifcem anoftris Criifcbj Gallis Lotam uOcatum, falluntur.

Tripatinum nominat Plinius,ex muraenis,lupis Kmyxonepifcibus.Vide inLupo F. j

Myrinus, mugil K capito,fi pluufe modum exceflerint.facile excaecantur, Ariftot. Hiftoriae
8.i9.Rondelctius pro myrino, myxinum reflituit. V t alibi quoq; pro (rvsaiji ( ubi Gaza papa.

^ ucrtranftulit)legitt«v|aj/.

DE MVLLO. BELLONIVS.

R I G L A fjs potiTsuT)um,qui mari abiuuntur>nofiisima efle folet, longius tamen in Md
diterraneis fcrri,fi cum pipere in pafta incocfl^a condiatur.Pariiicnfes uulgd RougcfOs
barbatos, uel Surmuletos appellicantjad aliorum pifcium difcrimcn, quos *Mulli Ge=*
neatis nomine, id cftimberbis illis uenirc folet, Veneti a barbis BarbonosjBurdcgale-
fes 5C Baion^ Barbarinos dicunt.

Perpaucos admodum pifccs nouf,qui Triglscnaturafortiantur.Nam is nec lingua, nec denti
bus os communitum habet. Squamis Mullus latiiifciilis contedus eft,fed qu^e leui tontadu au»
ietantur:tame ubi ablatacfunt^rutilUS color multo pulchrior in ciite appSrebit.Tota pifcis moleS

A

Ct)

(C)

F

GitUnus,

Hepar.

Caput.

Maximi muUi.

Lih.}. dcalim.
facuU.

A

Uhro 7.

666 De Aquatilibus,

tubct quidem.fcd ueluti iierficoloribus lituris notata rubris 5^ luteis, in quibufdam purpiirtia
comperitur. Mulli ut plurimum non excedunt palmum , necp binis libris grauiores fiunt , quod
iam ab omnibus antiquis tellatum eft.Ideo perfaepe Mullum bilibrem dixerunt. Mullus Sca=
rum propemodum referret, ni Scarus paulo latior eflequentrem fere planum habet ; ideo non fal
li creduntur qui trilaterales triglas cenfuerunt. Caudam habet bifurcam , idcirco laterum pinnas
ueluti in acutum tendentes. Pinnas duas in tergore gdrit , quarum anterior ceruici multum uici,
na eft. Altera uerd non longe i cauda dillat; duas prsterea fub uentre gerit , alteram inter anum
SC caudam. Oculos erui magnitudineiBarbis duabus fub mento fcu cirris albis,mollibus, flexili,
bus^.ueluti Myftus barbatur. Stomachum forma rotundumtoefophagum habet gracile, oblon-
gunr&l tenue. Integras deglutit Chamulas, Tellinas, Mitulos, Pedines & Conchulas paflerum n
modo, quas in ftomaCho conficit. Hepar inlatere flniiiro litum habet. Pelle non eft admodu gran
di prseditus.Catcis iiue appendicibus pluribus communitus eft.

Veneti Triglas, apud quos affatim capiuntur,incoquut,a: in fucco acido SC piperato immet
gunttSciunt enim eas dura carne conflare, ut tali modo diu incorruptas feruent : Siquidem hac
ratione conditas per urbem uendentes circunferunt. Aetius eadem quae Galenus de Mullo has
betiEx pelagijs pifcibus(inquiunt)efi Mullus. is arftimationem apud homines repcrii, tanquam
excellenter in cibo iucundus fit. Plabet autem duriorem omnibus pelagtj generis carnem, non
pinguem, fed friabilemtSd propterea magis quam alq pilees nutrit, ubi probe concoquitur. Qui*
dam iccur eius SC caput uoluptatis gratia magnifacitmt. Hic quotp pelagicis pifeibus annumera
tur,inquit Galenus. Celebratur autem apud homines , tanquam uoluptate cibos reliquos fupe, 1«
ret. Omnium ferme aliorum carnem habet durifsimam,&r ualde If iabilemtquod idem eft,acli di,
cas,nihil in eo efte lentoris neque pinguedinis. Nutrit certe, cum probe confetSus fuerit , omni,
bus alijs pifeibus copiofiiis alit. Diximus autem antea,qudd cibUs dUrior , ac crafsiorum pattiff,
8C(utfic dicam)terreftris,alimentum corpori pratftatcopiofius,quamhumidior acmollioripra,
fertim quando praeter id, fubftantiam habet corpori alendo accommodatam acfamiliarem , qu:e
llibftantia uoluptate iudicatur.Nam alimenta qu* totafubftantia ab alendis animalibus funtalie
na,eaautnonprorfus,autinfuauitermanduntur. Ex familiaribus uerd quemadmodum humi,
dius minus nutrit : ita coquitur facilius ac diftribuitur . Ergo Mulli caro ineunda quidemefl , ut
quae alimentum eft hominum naturte accommodum. Et quanquam alijs pifeibus fit durior, man
di tamen quotidie potcft,propterea quod friabilis eft , SC pinguedinis expers cum quadam acti- 5*
monia. Nam pinguia & lenta cibaria, ftatim ut fumpta fuerunt, celeriter implent, Kappetenti,
am euertunt.Praeterca, quod maius cft,compluribus deinceps diebus ipforum efum nonfuftine
mus. Verum Mulli hepar a guloiis propter uoluptatemfummopere expetitur.Qiiidam uerdip
fum per fe mandere noluntifed garel3cum,quod uocant, in uafe ciim pauxillo uini praeparantes,
in eouifeus ipfum tantifper comminuunt, quoad totum limul ex Ipfo humidis praeparatis fuc

cus unus fiat Cmplex ad fenfum aifimilaris,in quo Mulli carnes intindfas mandunt. At milii
profedld nequaquam tanta: fuauitatis efte uidetur ; neque tantam corpori utilitatem adferre ,ul
tantopere iit concupifcendum,utinccipfum caput. Quanquam gulofi hoc quoque laudant, ac
fecundas poft iccur ferre praedicant, Cmterum intelligere nequeo, cur permulti grandifsiraos
Mullos emptitent: cum nec adeo fuaui fint carne.ut minoresinec ad coquendum faciles , ut qua +•
dura admodum eft, Ob eam igitur caufam, cum quendam aliquando interrogaflem, qui ingen-
ti pecunia pragrandes Mullos emerat,quid elfet quod illos tantopere expctcret:refpondit,fc pri
mum propter hepar illos tanti emifle,tum autem propter caput. Verum hacSeniis de Mullis hjc
dixi(re,huicfermoni,in quo utilitatem inquirereinflituimus.fatis fuerit. Porro optimiMullifi-
unt,ut alij etiam omnes pifces,tum propter mare purum, cum propter alimenta. Nam qui can-
cellos uorant,&i grauiter olent, SC infuaues funt, SC ad coquendum difficiles', SC mali fticci ; hes
porro dignofces,fi prius quidem, quam uefcare,uentrem refecuefis.Inier uefccndum uerd ipfe
ftatim guftus ac olfatftus indicium adferet.Haiftcnus Galenus. Idem alibi fic de Mullo feribit.
Mulli uerd quod dura eoru caro fit, SC ab excrementis pura,n6 funt ad faliendum acccmodi. Ite
libro de attenuante uidu ita habetiQui autem uitam in maiore otio,ac quiete dcgunt,ijs ncnitiop
dd ab eiufmodi futim efu eft temperandum, uerumetiam a fylueftribus: Abunde enim fucrittis
auibus montanis uefci,&l pifeibus faxatilibus, utputa lulide. Fuca, Merula, T urdo,Scaro.'&'ili
fumma, omnibus qua: habent carnem mollem fimulac friabilem. Mullorum friabilis quidem rf,
non tamen mollis. Item pauldpdft habet. Quum igitur iaxatiIcsdefunt,Afel!os, Mullos, Sidics
eiufdem generis pelagicos polTumus exhibere , SC eos potifsimura qui cum Dnapi manduinuU
cuius generis eft Scorpius,

DE HVLLIS, RONDELETIVS.

Mulli, hirundinibus SC cuculis fimiles funt , (ut ex Speufippo diximus ) plus arquo a utt®
bus laudati. Horum plura funt genera, quae fingillatim exponemus. Dicitur a GracisTi}''"!!*

non a3oij-a(t,ut docet Athenacus.Nam fccminina nomina in Aedefinentia, alterum A poftulant, ut

«■m/Mecqu» uerd y annexum habent, in » definunqut a3»ij.A»,«iA», {(XyM, Quanquam in excuiis

Arifo''“

DeMiiIIis. Lib.IIII. (5(5?

Ariftotclls exemplaribus Cstpeipiyf~« Icgitur.Cur dicamr, oftendit ex Ariftotele Athenae liidm. cdp.fi
fi^i-fhit Ariftoteles in quinto de animalibus,mullum ter parere , pifcatores id conijcere ex eo

^iislib 1 Accipiunt trigl^e a terno cognomina

Non ieitur quod triformis fitjfed quod ter pariatjipij,;!» nominataeft. MulIinomeFe- mHinomcLd
pariiu ^ _ b ,7 - .1 ni/- 1,'U h»»

l^artu r'*iOn *§*^^** miuu nua i».» «j-» iiwAximttLa win a<xm>xx xawiitv a v- fciHHl nvftiC 1,«

'eftellaa colore mulleoru calceamentoru datum putat, autore Plin.lib.^. ca. 17, De mulleis uerd ti/iif , cr cobn
h<ccFeftusPompeius:MulleOs genus calceorS aiunt eire,quibus Reges Albanorum primi, de=>
rafrirfi iilifunt,quos putant a mullando,id eft,fucndo didios.Mulleos igitur purpureos fuif

*** StoXiffe oportet, cum mulli magna ex parte purpureiiint , aliqua partecandidi , alia lititdi:

«.■r ..M ^ e*rsi t «#ia7v7r<Tlf« Intnf

habentSi lineas aureas parallelas. Maxime cum cxpirant,colorem mutant. Plinius:Mullum ex. ihiicm.
piranicm ucrficolori quadam, K numerofa uarietate fpetSari proceres gula narrant, rubentium
Lamarum multiplici mutatione pallcfcentem,utiq! fi tiitro fpedletur inclufus. Ego frequenter
iniirore expirantes dC liarie colorem mutantes uidi. Epicharmus ipiyiixs xvcfis nominat apud
A(Iienaum,qudd capite fint repando,ut opinor, maxime barbam habentes. Sophron apud eun. Libro 7.
dem 7&yT^«i7iioKt,id eft,pingues, parum apto cpitheto.Nam mulli,autore Galeno , Omnium fe. L,t. ,. dcdUmi
rcaliorum carnem habent durifsimam,^ tialde friabilem,quod idemfignificat, acfl dicas , nihil focidt.
mealentoris,necppinguedinis. ^

So Mullus hodie a Romanis, cum iam uetus Latinum nomen exoleucrit,ttigla diciturta V ene» nomimiynm

tis barbonitaBurdegalenfibusbarbeattta Gallisfurmuletta nonnullis barbarin: ab altjs moil , id diHcrftrmt.
id eft, maris perdixt(a mulio potius hocitomcii detortum totiieceritn^') a Gretefibus nomine compofito ex
Grtecocorrupto Sd VenetO'sp(7aMf4'j%ti7rf('y:t] enimjJ per efferunt. ^ . -x ■

Muliorum ut dixiiTms,plUrcs funt differentiatalij enim barbati funt, qui •^x-nJ'dlr a Sophro Difcrentt^.
ne dicunturtfejrd cic ucbiovos cun ucctiioy j quoniam qui barbam habent , cteteris

iimtfuauiores. Alij barbati non funt, qiii diflinflionis gratia «iraiyaii/iflrjid eftpmberbes a nobis di
ci polTunt. Rurfus barbatorum differentiae a loco fuccicp bonitate inueniurttur.alij enim in ab
to mari degtintjqui omnium funt optimi.alij in marinis ftagnis 8C coenofis litoribus , unde lutarij
diif}i,uel quod lutum oleanquel quod luto uefcantur. PliniusjLutarium ex his uilifsimi generis Lii.p.cdp. sii
38 appellant.Huiufrnodipermultos habemus in ftagnp nofiro. Itacp quemadmodum Plinius pur iit

purarum genera plura pabulo K folo difereta facitnta K mullorum genera difeernere poffumus,
utaliud iit lutenfe,putri lirnotaliud algenre,alga entitritumtaliud quod aliorum pifeium carne us

fcatur.Eodem modo a locis differentiae fumenturt ^

BS MVLLO BARBATO, RONfiELETiVJ»

MVLl.vsbarbatusinaltomarijin marinisfiagnis,8i;litoribusuiuit;rardititerfaxa,nilt luto, e
arcna,mufco obdueffa fint.frequcntifsimein mari noflro capituri

Pedalem magnitudinem attingit. Pliniuslib.^.cap. i/.Mullis magnitudo modica , binas^li. B
bras ponderis raro admodum exuperanqnecinuiuartjspifcinisqscrcfcunt.Septentrionalis tan.
tum hos 5C proxima Occidentisparte gignit {Jlia leSio, non gignit) Oceanus. Martialis:

po Nolomihiponasrhombum,mullumq)biiibrem. Horatius trilibrem dixit.

Laudas infane trilibrem mullum. Seneca in epifiolis fcripflt mullum quatuor librarS pori Libro ij.-
doTiberioImperatori donatum,quem inmacellumcdm deferri dC uenireiufsiffet, ab Otfiauio
quinqj fefiertijs emptum fuifle. Mullum odoginta librarum in mari rubro captum Licinius Mu
tianus prodiditjtefte Plinio, qtiodcredibile no eft. Mullus a capite ad caudam lineas hafaetau. t-Ui-p. cdp. A
reas. Color eius purpureus per fquamas no aliter quam per pellucidum cornu confpicitur : funt
enim ex magnae, tenues, fcrrat^.obliquo litu difpofira, facile decidua;, quae cum deciderint, ruber
ille color ucltiti nitens purpura apparet, linea uerd aureae cuanefeunt. Capite Si dorfo eft gibbo,
ocuIisrufis,oreparuo,fine dentibus.Ex inferioris maxiilg extremo cirri duo,mollcs,cadidi pen
dent, unde barbatuli a Cicerone, Si barbati a Varronedib.j.de re ruft.Kognominanf.Et has mai inParai.

(oXillatapophyfcsfcu appendices barbam appellauitPlin.lib.^.cap.iy-Muili, inquit, barba gemi.

na infigniuntur inferiori labro. Pinnas habet duas ad branchias aurei coloris : in fupina parte itt»

dem duas candidas, a podice aliam,in dorfo duas. prior ex firmioribus , pofterior ex mollioribua ^

Kk 4

rarte$mtcrM<

C

<F)

Prfrtiw.

Lib.9^eap‘i7‘

Vibror-

Voci in quibus
ugit.

Vi^,

Jjb. }. ifiivm*
tiff.

66S De Aquatilibus.

aculeis conftatCauda rubet. Gula parua efa , uentriculus paritus cum innumeris appendici.

' bus.Hepar ex albo nibefcit.felle caret, quam ob caufam ex hepate condimeturn paratur , de quo
pofiea. Splen nigricat exiguus® efl.Cor triangulare, branchis quaterns 8C duplices.

^ Partes interns facile putrefcunt.quamobrcm cum mulli longa ucdiura feruarinon pofltnt,
raro Lutetis, & in magnis urbibus procul a mari difsitis uenales reperiuntur, Cum^ in Occano
fintmaximi,prsfertim in Britannia, quiprocul amandare uolunt,pri,us coquunt, farina^probe
fubada pifta® concludunt.Cur facile putreant, in caufa efle puto uidusrationcm : luto enim 8£
fordibus fepius uefcuntur, utmoxfufius ofiendemus. Mullum ter anno parere autoresfunt
Plinius, Oppianus , Athensus Ariftotelem fecuti. Oppiani Si Athensilocosfupcriore capite
protulimus. Plinij uerd locus eft huiufmodi;Mulli pariunt ter annothis certe toties fatura appa. 19
ret.Qus ex Ariftotelislibro y.cap.^, dchiftoria animal, fumpta funt , quoloco docet Ariiioteles
alios pifces femel tantum parere anno,ut thynnum,cefireum,csteros^ quos fpiis uocat , Gaza
fufaneOs;aliosbis,utfargumuere£^ autumno, triglam uerd ter, Qujtam aperte dicuntur,uthoc
loco de Ariftotelis fenfu dubitare nemo pofsittat qui alium eiufdem operis locum cum hoc dili.
gemitis contulerit,non parum certe de mulli partu ambiget. Locus is efl ; Vltimi gregalium pa.
riunt mullus SC coraeinus,pariunt autem autumno, vnfrrtriBjsi/.lMullus in limo parit, qua.

re fero fatificattlogo enim tempore limus frigidus eft.Si mullus autumno tantum parit, ultimus
feilicet gregalium, atijferdtquifit ut ter annopariatf Nam ter aunimnouno parere ueriiimile
non eft. A thensUs recitata Ariftotelis fententia,qua ter anno parere afferitjfubiungit ter tantum
uita pareret reliquo tempore fterilem eife , quod in ipfius utero itermiculi nafcantur , qui femen 1»
deuorant.Sed locum Athensi, quia in ijs qus extant exemplaribus , indifiimSe diinemendate
legitur,adfcriberenon grauabimur, utluccm ei aliquam afferamus. Ttil7joij,a4cf*ir;pdeitwCt.»t
■rimBy 7<i It»c^ Myai/ di aAiss aip 'tx ■nO Vtaispit additur in mfln codice. &

fichahec ^riftot.hijlorix ^.^.^cfctcniiale trjSi mxi -rims, Mum-it ir ^nvS^ Ah usu »> fl miuaixs; is iuda ht
d tfij/ofnUjiUc iychxddi/iinisii&^eei oTtiujsj/, (tuta trxsti/.s^additur.fme Xdsistniji iriiij®- er o-i»
eit,fa fn umKfijcK,ut ■>f‘iyhH,-!j‘tyhis:xkititx^®‘,x!Hiiutd.S,&c.Eufiitthius fiidtm hunc locum rtftitns, triut.
elt haht, ut & Natalis interpres Latinus ■'ixcf lixa Ji,is xt/xifuSs itrxt , iimsi ifi/inf i/ej;3u!/r®' ii Sss a® Siiif.
adi yiy i ffcsTiiis aiu 7® xaaie se vasi st® xt^xAus olsfU V^ihcavi&taXsi ii adf ok.

txyi.Aasims,l.<rutixys,AxsiKu hahet codex mfler,ut referatur ad tpiyAKut fenfjfe uideturaithenxus. nampojll^
uStpxy&,n(in legitur xpiyAHj^uod ^ndeletius appcfuic,fed ■#> ii sjofaf/ -nxim , tanquam de eodem adhuc fijce, 3»
quanquamusi^y^ihsnon eSf.Tipndeletioenm&'BellcmioteJiihiKdemesnonhahee,ueinhocalerraritAthe«x
ueficut & in ceftreo.Natalis quidem Latinus intereres non uUqueproiatus, ad thunnum hxc , ficut ^ondelttim,
refert.)7tttrrosiK't&', usct Qeiusepxy&‘,TeiyAx upncy ■nxiate (codex imprefus hahet 'Msi(ee,Jed Eujlathiusey
Varinus melius ■nxiaa,)xyi>eis iic.yivfnu yetf mx muAxxix muu ^tuiuipxus. (isifx)u vy yintf dy ^ymin,
uoji xim^iei. Hsc ft quis cum uulgari ledione conferat, longe dilucidiora efle fatebitur. Cum au.
tem de trigla ccepiffct dicere Athensus, ac in eius atey aliquot aliorum pifeium ctymum diueruf.
fettde eadem continenter fcribit,poft tertium parmm fterilem efle, hoc fatis demonftrat fequens
contextus,in quo de trigla plura tradit. Ariftoteles lib.S.de hift. anim. cap.15. mullum interii,
torales numerattitem Oppianuslib.i.eAt^oJiwJi/jSil Plinius lib.9,cap,i7.Galenus inter pelagios.
Qui barbari funt,in litoribus fspius capiuntur, imberbes in alto mari. V t Iocis,ita uitHiis ra. 91

tione,&proindefuccibonitatcmulliafefedilTcrunt.Ariftoteles(lib.8.dehift,anima.cap.l.)fcti
bit,alga,conchis,cceno, carneuefei, Oppianus fordidifsimis quibufqjcibis, uthominumcada.
ueribus,nullum^ in mari efle pifce qui fordes tam auide appetat, tantum^ aquatilia omnia Ip ut
cilie uincerc,quantum fus terrena reliquas animantes.

Tei).A»!ii'’5 7ieit<f»ii<X'*?s»sni)i«t7i(/tC?airt£Mt T<l^'jruSj.:s-K(«(/yiy (eci(/oA«s Hyxixiytan

ii ivcrtti&' iaeds* Xaiuxcn iilxcmyAees utA-TifnvTCCL cwdfoyiam

t’ w m’tAu soniKx E"eUut 5 upiyAian.crviKi nrvjiixe

1i'isx,qit/^eySdaiirty «s ?ti&.yxui^®^ e^ylutt

dlii (Jvi y^xouHCny x&ui\jlicr ccyiAxaty,

diiun

Xfrtpfi. i^yXe (sSjr exm i\xK&.uoi ^ vsmiiKt}/^

labro 8.
lib.y. cap.tj.

tab.^. cap.17,
Hepar.

Mulli tj optimi iudicandi iunqqui in maxime puro mari,cibis optimis,minime^ fordidis aefe
fcuntur. VtDiphilus apud Athensum fcribit,muIlicaro ftomacho grata eft,fubaftringcS|(iiK
ra, corruptu difficilis, aluum fi'ftit,maxime fuper carbones afla.In fartagine frixa, grauis efi, co/i'
codlu difficilis, quouisautem modo parata omnis, fanguinem elicit. Laudatifsimi , inquit PW'
us,qui conchylium fapiunt. Hsc cum ita fint,iure mirum uideri pofsittcur tam prodigo Usaib'
iignis SC pretiofus ab antiquis habitus fit mullus. Nam fi alimenti copiam, quam prsftat,fptf®>
omnes alij pilees qui prsterquam quod dura, etiam glutinofa funt carne,copiofius alunilifi®*
tatem gratiam^ fucci, a multis faxatilibus,alijscp ea laude fuperatur. M. Apicius, ut fcrib’tPl‘‘
nius,ad omnem luxum ingenio mirus, in fociorum garo mullos necari prscellens purauit,*!'^
e iecore eorum alecem excogitare prouocauit. Id enim efi facilius dixifle,quam quis uicerit.fiSJ>
in garo ex encraficholis,in oleo aceto igni liquatis confedo hepar mulli comminuo , culteHo’
que tantirpermifceo,dum unus ex omnibus fuccusfiat, exeocp condimento carnem mulli tdo:
caput uerd, quia multS huius condimenti ebibit, fugiturrideo^ laudatur, non quod aliquid aliud

Caput.

DeMullis. Lib.IIIIl 66p

qirod probandum fit,habcat.c6tinet em'm duntaxat cerebrum, annexae funt branebire qua eden

"MuSorum afsiduo cibo aciem oculorum hebetari tradunt Plinius lib. ji, cap.7. & Diofeorri g
d lib a cap.14.Et mullos in cibo inutiles ncruisinuenio fieri, inquit Plinius: uel quiarpiritum IbiJmap.tai
'^imaiem aWimit,(4icriit».fM5%'!defcti)cij«ieg»ra«/)uelconturbat.Si mullus uiuus in uinofufc
f " atus fucrit,K id iiir biberit,rei uencrca operam dare non poterit, inquit apud Athenati Ter> 7.

t,, gi utro ex eodem uino mulier bibcrit,non concipiet. Cura igitur ueneris incendia reftin
P g), caufam contra omnia ueneficia cx menftruis mulierum auxiliatur, ut etiam author

^11 Plinius. Mulieres enim huiiifmodi philtra parant ^ ueneris inflammanda caiifa : c^uauti cum LiJ.32. «p .tjt
O ullorum efu “iri prohibeantur, a mulierum amore abhorrent, illasqj fugiunt, multo Uerd ad id

^caciores reddentur mulli, fi edantur falitiuelafperli ea chryfocollaU/ijaitamec/jrj/Mo/ia/aSuM

inarfuM’’' '««''em accendi piunt) qua nunc aurifices aurum ferruminant, quameg Arabico uo

cabioMurach appellant. r ir i, . ,

fortaircobidquddcaftosuirosefficiat,Dianmfacrum elle mullum, non inepte aliquis cum H.m
unctibus febulari pofsit,quanquam alq ueteres Hecats attribuant (qum eadem eft cum Luna SC
Diana,ut author eft Ariftophanis interprcs,a: in natura deorum Phurnutus) ob nominis c6mu«
nioncimeft enim, ut ait Athenaeus Tipiyblw&- , mu tcus npixmiap «u-n iit J's7rm cy^jlucn.

idell triuia eft Hecate, tres habet oculos,trigelimo&l ultimo die menfis,fiueinneomeniaccEnS
illi mittebat, uel quia , autore Apollodoro, ut citat Athenaeus,’>j»iVof4©' « Wc.id eft, triformis eft
» dea. unde Vergilius dixit: Tergeminamep Hecatem,tria uirginis ora Dians. , Et Ouidius;

Ora uides Hecates in tres uergentia partes, Seruet ut in ternas compita fedla uias.

Hegefander mullum in Dianx facris circumferri fcripfit,quia cenfetur lepores marinos homini-
bus mortiferosfeduld uenari &C deuorareiquod ciim fummo mortalium commodo faciat, iiena-
trici des: uenator pifeis dedicatur. Simile quid tradit Plutarchus. Mullum Eleufinis facerdotes uUicto n<V
colere,»: lunonis apud Argiuos antiftitemifceminam tii %aiw)ob animalis reuerentiam eo ab- i".'serc.
ftinere: marinum enim leporem exitialem homini mulli necant , cumprimisipinfeftant. Qiiare
tanquam hominum amantia, &: ijsfalutaria animantia iecuritatem hanc obtinere. Item Plinius: Lib.^z.cap.t.
Lepore marino uefeitur unum tantum animalitim,Utn5 intereat,mullUs pifeis,»: tencrefeit tan-
tum,»^ ingratior uiliorm fitlEundem leporem tnarimim uenatur di deuoratfcarus,autore Athe An frariit etii
Jo nteo libro S.cap.i. Sed quibus de caufis hoc loco Athenieus lapfus fit , uel locus is fit mendofus lepores inanih
in Scaro expoiiiimus,non Iblum Plinij, fcd etiam Ariftotelis autoritate freti , qui dilerte tradunt
fcarum alga,herbis^ uefci.non alijs pifcibus.His probatifsimorum autoru teftimonijs rationem
addidimus quam fuo loco leges.Locus uerd Athenati is eft: o ^ o-wj©- «mtaoGejiot, «, yAi/.

*i/s,KS!p©',<Krs!^©',Sliiti'(ti/l7iis,51'KSiAi©'. rimp </£ 0 vTrmf&ji-aeit/la mi 3TtA<t9?(ou! Amyus S»-

Cumigitiirmulh' lepore marino ucnenatiTsimoaniitialiiTcfcantiirjOb hanc maximerationem ?

nonfolum quia in lutulentis fordidiscp locis degunt, ex Galeni confilio exenterandi funt, contra
coquorum confuetudinem qui integros coquunt: reied^is enim inteftinis , uentriculo^ , minus
pericuiofierunt, qiianquam aliqiiandogallinaSederimus in quarum ingluiite ferpentes reperti

40 fwiilentj&fJacertosmariitos quos fcolopendris marinis uefeianatomenos docuit, ^ ^

Mirum illud quod de mulli torpedinisep antipathia feribie Alexander Aphrodifieus.ouifsfftA ^ ^

^ •s® (rarfzac <A' xyocTzJf^» THvcxyKH, ^ '**

Nemo ignorat torpedinem marinam per funiculum corpori ftuporem inducere, cuitrigla con=f™
tredata contraria ui refiftit,

Haecdemullo tantopere a ueteribus celebrato, quem nos graphice depinxiiTecertifsimiim A
eft:id enim confirmant cum cuculo, 6^ hirundine corporis fimilicudo: color ille magna exparte
rofeus,qui uel cum minio certare pofsit,aIia ex parte uarius coIor,maxime quum expirat. Prxte J ' ^

rea illa barba inferiorilabro propendens, nim carnis fubftantia dura, ficca,& maxime friabdis.ad
haec magnitudo modica.Pofiremonominis Grxciueftrgia adhaec u% tempora a quibufdagen®
fe tibus feruata,

DE MVLLO IMBERBI, RONEiELETIVS,

dyo De Aquatilibus.

A IMBERBIS inu1l\isise(i,(piinoRiisimhri3go(Siceiumkl!!umar.^mdexprefiifficcumrmittat

infiarumi n(4W)didtiir,abin(igni ruboreiebriofis enim, quos imbriagos noflri uocant, fspiusru.
bet facies. Ab hoc igitur exaturato Si fplendido rubore pifci ifli nomen anoflris datum eft.

B Pifcis eft marinus.rarus, hirundini cuculo corporis figura flmilis, colore magis rubro.Ca.
pite magno.iiellulis ctelato. Oculis magnis. Ore paruo,cuius pars interna cinnabaris colore eft,
ut in hirundine,(ine dentibus.Os branchias operiens in aculeos terminatur ad caudam fpetSan.
tes. Ad branchias pinntc funt duae rubrae cum appendicibus aliquot,ut in hirundine 8C cuculo di
ximus; in uentre duae aliae. Cute afpera contegitur SC rubra in dorfo 8C lateribus : nam uenttecft
candido,ad quem a dorfo lines mults duflat cernuntur. A capitead caudam dorfo medio duo
funt acutorum ofsiculorum ordines cauum efficientes : c cuius medio pinna rubra aculeis con= m
flans erigitur,cuius pinnae aculei parum ferrati uidentur,id quod in nullo alio pifee preterquam
in eo qui fagirtarius uocatur,comperi:quanquam anthis idem tribuant ueterum feriptora non-
nulli. Sequitur alia pinna ucluti c mollioribus pilis conflans. Cauda rubra eft, fcorpionis cauda
fimilistVentriculum partium habet cum appendicibus multis &ilongis, Denicp partibus omni,
bus internis mullo barbato (imilis eft.

C Vere ouis multis diftentum uentrem habet.

F ( Carne eft dura ficcaque.

A Hunc pifcem ex mullorum genere eflejCertifsimo funt indicio tum maxima Cum hirundine.

Ex miiUomgc' cuculo, mullo barbato fimilitudo,tum inCgnis fplendidus^ ruborinihilm omnino reclamat, nifi
mrc ejfe hunc ueteribus parum notus fuifle uidetur,qui de folo mullo barbato uidentur fcripfilTe. lo

DE HVLDO ASPERO, RONDELETIVS.

E X genere mullorum imberbium is eft , qui a noftris cauillone dicitur a claui lignei , qui ca
uille a noftris uocatur fimilitudine.

Eft enim corpore breui,terete, digiti magnitudine:coloreminij,uel ualde purpureo. Capite,
branchijs,pinnis,mul!o proxime deferipto fimilisifed fquamas habet paruas,ferratas,oblique fi.
tas.A capitead caudam lineam ex fquamis contextam. Pinnarum qux adbranchias funt, color
eft uariusinam parte exteriore candida funt,parre interiore exuiridi nigrefeunt, quemadmod»
miluipinna. Ventriculo eft paruo cum appendicibus paucis.Hepar habet candidum , fine felic,
longius quam in alijs huiufmodi pifcibusifplenem panium ex rubro nigricatem.Branchias qua-
ternas duplices.

Carne eft dura ftcca^ a cuculi carne non diferepante.

Hunc pifcem ob fimilem corporis figuram, ftmilem colorem, mullonim generi fubieci, Hi
fquamariim afperitate mullum afperum nominaui,cum nullum aliud nomen , imo ne mentione
quidem ullam pifeis iftius,apud antiquos feriptores legerim.

DE MVLLO MARINI STAGNI, RONDELETIVS. ^

E X aliquot mullorum generibus lutarium Mullum uilifsimi generis Plinius appellata luto.

Hunc femper Sargus fequitur,8d cceniim fodiente eo,excitatum deuorat pabulum.

Hic Mullus litoralis eft,fed & optimo iurc qui in ftagnis degunt,lutarij uocari poflunt, qwii
illic cotno uiuant.

Multo maiores marinis fi'unt,non tamen ideo meliores: quos tamen nonnulli magni!u*is
caula prteferunt, cum tamen bonitate SC fucci prteftantia multum diftent, Figura ftmiles funt, co
lore minus purpureo, fquamis tenacioribus , lineis aureis a capite ad caudam dutSis euidranri*'
bus.Neclitoralibusgratia,nec lutarijs ftagni.Laudatifsimi qui Conchylium ftpiuntjailPltJ*™'
quod non fine caufa quis miretur,quod Conchylia multo duriore fpiffiore^ fint tefta,(iniiiuit
Mulli ea diffradla carnem internam uorarepofsint.Canccllis uefcinilmirum, quorum efnd®’
riores fieri tradidit Galenusicrufta enim molli admodum ueftiunttir,nec femperintra tefias™
nas toti conduntur,fed fiepius partem anteriorem proferunt, aliquando extra teftas reperiuniur,

dmJm capaciores qtorunt.Laudatifsfmos igitur Mullo* dixerim, qui Conchylium lapiunt,noa-
qui Conchyliorum came uefcumur^fed qui inter edendum eandem odoris faporis^ gratiam te*

ferunt quam Conchylia.

c o R. o i i. A R I ir

Innem hanc 'Mulli y ineiijs depiStm elim McebmMl

Mullus pifcisciim duplicii.fcribitur,c6acolorcmullcorum,utputatFencftena,illiiitnome £
inditum, Maflarius. Suntquia mollitie deriuent, ut IlTdorustquddmollifsimum hoc genus pi
tis fit , non quidem in cibo , fed feruitutis indignantifsimum , Columella tefte. quare in pifcinis
non crefcit. Proinde non laudo quddindodi pleri(p,8C ex dpdlis Hermolaus,Perottus,Ioui.

VIS, mulum l.fimplici,ficut iumentum quadrupes fcribunt. Mulio pifcis eft Garioponto , non
alius,ut fufpicor, quam Mullus, f TeiyA* communiter dicitur , Attice yjoiyM.ut habet Index in
Parecbolas Euftathij. 8d ipiyhx alicui dicuntjnon redie. nullum enim foemininu nomeii

in AB.reperituriied omnia in As. ut nrvAs,fl(<ixAs, v^^vAs^syaCvAs, praeter ea qu^ A.duplex habent, ut.
irs>»i(t,j8(/'sAlw,KB»*,a:c.quodHerodiano etiam placet.Varinus, Oppianustamen 7jo(j,A«pro»
tulit ultima breuilK(wsi9Kgs,»(gas53*yAB,j(fl««.^«riSU#<tAw/ajiW. Alibi uero pers. tirs

^TeiyAw«ir’iw95itsi;t,)(9!iifssiV'*G<Ai(<5i's7j(/, Suidas ex Epigrammate. TetyAis forte idem TiuUS;
cft pifeisiqui Tfj/yAs.funt em'm multorum pifeium nomina, quae praeter terminationem propria,
aliam quocp in is fceminini generis cum accentu acuto accipiunt: ut cantharus, cantharis : thyn«
BuSjthynniSj&c.VideinLolligincmaiorefuperhacrcannotata. Te4yAio?<i!r^miAsr«T,iainp'jy(«
ysKiSsAiiwsE n^tenra, Gppianus,cum paqld antctriglam dixiflet, tanquam diuerfumpifcem
inlitotibus arenoiis uerfari, Dorion 7j<«yAitd«s (i(sf«s,hepfetis piiciculis adnumerat : undecon»
ieduiafubit, eandem fortafsis elTe triglitidem,cuius meminitDorion , apuarum generis, nam d ^
triglitis per fyncopen dicetur triglis. Vide fuprain fine pagtnsSi. Iniebiiryllaba,fi ante«immu
tabilem habeant, & declinentur per id.uItimamacuunt,ut<r(M;eic,TeiyA<s,(<i«i'is : fln per T.grauan»
tur,Suidas. Dubitat Vuottonus an triglis Gppiani fit genus mulli lutariuin,quod in coenofis
fitoribusuidlitat. f Mullum Graeci etiam nunCretScjferuato homine antiquo triglamuocant,

GdJius. Venetibarbonem a gemina barba cognominant,Mairarius. Mullum Volaterranus
cum cxiftimat,quem hodie barbum appellanttprobe , fi de marino barbo intcliigas : de fluuiatii j
non itcm.funt enim toto genere diuerii, Sd quanuis utricp barbi aut barbonis nomen, quod har=
bis uterqi infigniatur,at[ribui pofsitimullum tamen folum marinum revSc uocabimus: quod no«
men etiam fiuuiatili Alexander Benedidus immerito tribuit. Ab Italis qtiibufdam hodie tre»
gliauel triglia nuncupatur. Platina libro lo. dehoneiia uoluptate cap, 5. de mulloagit: & rurfus
cap.ji.de trillia tanquam diucrfo pifce, Medici quidam, ut Galeni uetus interpres Latinus,tri ^

liam pro mullo dicunt. Ligures K Mafsilienfes corrupte trigam uocitant , quali triglam: cor»
ruptius qui Niceam a Mafsilicnfibus conditam incolunt, Strilham , Gilliiis. . Mullum Hifpani

yo falmonetum appellant, Amatus Lufitanus, , Aliqui in Hifpania , ut audio , barbum mariitum,

Bmuo de la mh. Galli cuculu Rouget uocant,non diftinguentes a mullis , quod ciufdem finf
color{s,Rondeletius. Alibi etiam mullu'm,ctrcHlum, lyram a Gallis indiftinde Rouget uOcari ,
ffribit. Lucernam uel.miluum,5<; fimiles rubros pifces,(Kr mullos, )ne quis cum erythrinis con-
fundat caUendum. VideinErythrino A. ex Rondcletio. Alibi in Gallia Surmulet nome ufur .
patur, quod quidem maioribus tantumin hocgcnerecoucnire uidetur. nam SC auratas magnas _
Subredaurades nominant, Mullum Germanice nominabimus ein (?3eerb(ltbcl,idcftBa'r»'
bummarinum.quanquamBellonius etiamMyflum pifcem marinum Barbo fluuiatili compa»
rat.uel eml2{cbftfc!)<Jrt/ein3\«tb4tt. Vide plura inCuculi Corollario A. Mtilluin ueroim»^
berbem, ein ctlattcn3{«tb«tt:ideft glabrum &fine barba mullum: 8d mullum afperum eiufdei'

foCiltruchenS^otbrttt. ^Albcrtus mullum cum mugile confundit:8d Germanice ,^<trbcrcnin<

terpretatur:quod nomen ficubiufitatumeft,ad mugiles pertinet. .■ ■Muiiiimii!) -

Sophron mullumbarbatumnominauit qui enim in hoc genere barbam habent, multo fuaufofe er

d72> DcAquatilibus.

res funf c*ftHs, Athenxus. Pifcem caponem uulgo Romae dWum, ( Venctfjs Lucernam,)
mullum imberbem fibi uideri , eundem^ alutatium Plinij , infinuat louius, ut recitaui in Lyra.
Eso Rondeletij magis fententiam circi hOs pifeCs probo. ^ Mullum litoralem quidam non lu.
tarium.fed alutarium appellare malunt: Ipfe lutarium potius , partim ex uetuliis exemplaribus
omnibus, partim cUm uilifsimi fit generis,8<r ecCnum Ariftotele £C Plinio tradentibus fodiat, uni
cum Hertnolaoappellandum efle cenferem,MaflariUs.

B Dat Rhombos Sirtucfla, Dicarchi litora Pagros, Herculea: Mulum rupes, ArSius Synce.
rus fed de locis ubi pratfiantiorcs hi pilees reperiantur, dicam in F. f .Cuculum, hirundinem K
,r j„iam,Spculippus fimiles clle tradit. Epicharmus itiyhxt xvifis , id eli mullos gibbos dixit J

fiVura,is'r!i’‘rt;/r&6i«p'T©',Athena:us.fMullUspifciseftfquammispallentibus,feuadUiredinem ^
Ucrgentibus.uirgis quibtifdam aureis parallelisSquifl uiuus defi^uammctur, colorem fanguineS
recipit, Maflarius. Triglse epitheton apud PlutarchUm;sa«wnc inuenio,abaureO colore, ali.
qua fciiicet ex parte, in libro V tra animaHum,8ilc. Tei^Mfua-nmtjtiS-jMatron ParodUs : idem
mini) cirCa genas colore infignis. Memini ego Vencttjs mullum uidere,qui nihil fere aut mini
mum rubri coloris habebat. nieririsjsT®-, id eft undiqUacp uarius uel punflis notatus ab Athe.
tvxo didturtfed eum locum Rondelenus ad thunnum referre mauult. Mullus Pelagius, qui £i
optimus,perquam rubicundus eft,igneo^ fuIgore,8il ueluti minio auro^ fplendefcens,quo a fa
xatiligeneremaximedifFert.barbamquoijgcrit,Xenocrates;quafimullusfaxatilis,ne^itapuU

chrecoloratus,ut,pela^ius,ne(J barbatus lit, ^vM,Oppaima, ^MuUocompIu

res appendices fuperne circa uentriculum exeunt. Ariftoteles,

C Mullus pifeis eft litoralis, Ariftot. Idem libro^.cap.9.1liftori*.Fufanei (inquit) femelanno
MUmmuri dc pariunf.cxcepto lupo.qui folus eorum bis parit.T richias etiam Si faxatiles hisp»mm:rtly>ixiii
i<mt mulli. xeittid eft, mullus uerd folus ter.quod ex fatu ipfo irttelligimr. ter enim aliquibus in locis par.

tus apparet. Gaza in huius lOci conuerfione non redtefranftulit ; Sarda quocj SC faxatilesbis,
excepto tr.ulIo:quafi mullum etiam Ariftoteles hoc in loco faxatilem efle dixiffet , aut innuiffet,
Triglefolafaxatilium ter anno par/t, VuottonUstdeceptus nimirum uerflone Gaza. Ettur.
fus:Litoralis eft, & in arenofis fere litoribus uidfitat. ab altjs inter pelagios numeratur; quando,
quidem fecedit nonnunquam fitl in altum mare. Scio interim aliquos mullum faxatilem face.
re,ut Senecam Naturalium quaftionum y. i8. Sf authorem libride renum affediibusdignofcen.
dis ac medicandis. Pelagtj 8C faxanlis mulli diferimen ex Xenocrate paulo ante in B.tetuli, j»
Mullorum nonnulli A67i5'is'(«!(afpratiles uerterim,potius qtiam faxatiles ut Gillius. Aorks Eufij-
ftathio faxum eft,cui U‘m</Mr,id eft, patella innafcuntur)appellantur,a locis qua Incoluntnome
trahentestqua quidem loca habent minuta & rarafaxa,(-BtTfi« usu crebras^ algas

luter hac interiedlas,ac intcrmedias,ubi fubfldetlimus uel arena , Aelianus de animalibus 1.41.
Leprades Oppianus Halicut. 1. de petris marinis lOquens , humiles efle canit circa mare areno.
furn.AW5)(SK(<«^‘«'f‘'(“tSil«i't©'B}.xi3aAiKr«t AsflyicfA-.Has petras Aelianus in Cantharo uidc
tur nominare. Cantharitinquit) pifces gignuntur inIOcis qua «cnrfitnominant. EtOppia:
hus,K(»9Kf ©- St Trirfrmy ie Mjipfcn Vide tur autem uox afpra a Latinis fumpta efle : ut loca

petris exiguis afpcra intelligantur:quare & pifces ipfos Ai:q>»rl8s,Latine afpratiles dixerim. Gta
ci quidem recentiores(eotrfo(/pro albo dicunt. Gariopontus afpratiles pifces nominat profaXa(i.|»
libus. Ge.Pidlorius afpratilis nomine pifccm unum intclligit , illum opinor quem Bellonius
cernuam fluuiatilcm uocat.SapiusCinquit)afpratili negleda,mugiles, oculatas, fundulos, mor.
uas.faturatim deuorant. Oppiano lib.i.Halieut.trigla circa humilia litora uitftitat ex arena , K
ijsquain arcnanafcuntUr.triglidcsuerdinluto8f paludibus(Tyv(t^iw;)maris. Mullusctiama
titimis lactibus gigninir, Ariftoteles. Ouidio inter pifces in herbofa arena degentes recenff
Ciim. tur. Demullo lutario,legefuprain A.circa finem, Mullorum genera plura. (atjKi uilliudiffi-
rentmymn facit diferimen generis. )nzm SC alga uefcuntur,&: oftrcis , St limo, aliorum pifeium car.
ne, Plinius. Mullus pifeis edacifsimus(AixriTOr©')eft, & omnia fibi obuia promifeue imitiode
ftaquadamintempcrantiahelluari cupit. Hominum quotpK pifeium cadaueribusuefcinit.K
fordidifsimis malecp olentibus deletSatur, Aelianus ex Oppiano. V agantur maxime SC obetsp
rant pifeium qui carne alun tur; (liint autem carniuori ij fere omnes, uerba haec Gaza omiliOpri
ter paucosjUt mugilem,falpam,mullum,Kricam, Ariftot.hiftorix 9.57. V erba Graeca lic habent
Cum prius dixilTet, Aquatilium tum ea quae loco mouentur,tum fiabilia,tjs maxime locis pii
in quibus nata fuerint, ac fi'milibus:fubdit,PA«*w7D25 te«r.tstt uw ururute A cp ifti (njei*

yx,7i>dui Ceftreum quidem carne abftii®:

& Chalcidem quamuis in mari oberret,camiuoram non cflre,fuoloco diximus. Salpa algaS^tt*
core uefei inuenio.De mullo dubitari poteft,cum Ariftoteles ipfe alibi , non limo tantim “
ga,fed oftrcis quoqi SC aliorum pifeium came uefei eUm affirmet. An caeteri pifces pleriijint^'''
niuori funt,ut per uim quocp Sf uiuos aggredianttinmullus uerd cadauera folum giiSati Mulli
etiam putrida (inquit Maflarius) SC humana cadauera infedjantur ex Oppiano, quod haud utra »•
exiftimo. Antiphanes enim in Butalione pifces paruos commendat,magnoscp damnat,
mines deuoraneSf propterea dixit mullos Sf msenas Helenae fuifle cibos, quod homines no init

De Mullis. Lib.IIlI. 67^

(“arentur, A thenxus mullum dentibus ferratis (quod fatfum uidetur)Si' carriiudrum eiTc fcri«

1 '■ •auanquamea ucrbaRondeletius (utdixi) ad thunnum refert. Mortiferum homini lepore
atinum exeft mullus.plane^conficit, Aelianus. V ide fupra in Lepore mar. e. circa initium.

S CTUS mulliCnempe hitaripreliquias fequitur. Nam ubi ille luto excitato abijt ( fodere enim po-
fnhic defcendit & pafcitur,imbecilhorcscpnc eodem adnatent, arcet, Ariftot. Lutarium fem.
comitatur fargus nomine alius pifcis, & coenum fodiente eo , excitatum deuof at pabulum,

Pl’ ius Muliisbonusfimodcledatur,adcdutihipfoiaceat ,&tin(5uramcaropifcisex fimo
utuemr Alexander quidam obfcurus.^Mullum ter anno parere, nOmen eius (ignificareaiuc,
Aelianus.Videiftfra in H.a.^ fupra ab initio huius capitis c. f Autumno uigent, Ariftot.

Mulli'"tegales funt, Ariftoteles fii Athenaus. f Animalium folus lepore marino uefeitur ut D
n inKradtcncrefcit tantum, 8i ingratior uilior^ fit , Plinius. Mortiferum homini leporem
"°eiip)anefeconftcit, Aelianus, Trigla orphum deuorat,OppianusHalieut.5,depifciumefcis
I a(,cL.Te7Asi/'’ij^«!((tmi$i'sasaia»'(t^t.^Sargus mullum lutarium femper comitatur, 8d coenum
Mente eo, excitatum deuorat pabulum, Plinius.f Mulli SC menfium miSliebrium repugnantia

naturalis exponetur in cJ. r r r

Quicquidinmarifordidum,mquinatum8i:foetfdumeir,prKcipueueroputrefcentianauh:a. B ■ 1

noriiffl cadauera,mullus appetit.quamobrem fceiidis efeis facile eum alliciunt, Oppianus. Be.
tarum fohjsmulli decipiuntur.namhoc olere gaudethic pifcis,eG^ facile inefeatus capitur, Ae.
liantis. Ad marinos mugiles, fcaros.Kmullbsefca: Sepiarum teftulis cum fifymbrio uirldi,

10 quod eft bryon.aqua farina & cafeo bubulo miftis , utitor, dum retibus nauas operam, TarentL
nus. Mullus orphum deuorat,Oppianus Halieut.j.de efeis pifeium loquens. Pifcis eft iJoAi
fiiisrthoc eft, ut quidam interpretatur,fagcnis SC refitrulo extrafitur,) Plutarchus in libro Vtra a.
nimaIium,^c.T«o?£(i7ii5sieiK«)tsi/A*,Tet)''‘“'J5*'‘™’”f' W

artt&l-wTA-. f Mulli in uiuarijspifciniscpncjncrefcunt, Plinius. Sit^nobisantiquifsimu(in.
quit Columella 8. i7.)meminilfe etiam in fluuiatili negotio ( ar^m de pifiinis marinis feu maritimis hoc
ha .tfioquod in terra prtecipitunEt quid quteip ferat regto.neqj enim fi' uelimus, ut in mari non.
nunquam confpeximus,in uiuario multitudinem mullorum pafcere queamus , cum fit mollifsi.
mumgenus,a: fcruitucis indiguantifsimum . Rarta itaqj unus aut alter de multis millibus claU.
ftrapatitm-. At Varronis & Ciceronis teftimonio mulli (^uondam in pifeinis alebantur. Ce
Merius uoluntatc Hortenfij ex equili educeres rhedarios ut tibi haberes mulos.quam e pifeinabar
batum muilum, Varro j. 17. Et rurfus : Hortenfius maiorem curam fibi habet ne eius efuriant
mulli in pifclnistquam ego habeo ne mei inRofea efuriant afihi. Noftri autem principes digi
to fc putant ccelum attingere,® mulli barbati in pifeinis fint , qui ad manum accedant , Cicero ad
Atticumlibro 1. Item in ParadoxistEtuideant aliquem fummis populi benefictjs ufum, bar.
battilosmullulos exceptantem de pifcina,Sfpertrai5antem. ^ De preci) mullorum magnitudi»

ne,legcmoxinF,

Plinius cum de fcaris dixiflet, quibus fuo tempore principatus dabatur , SC muftelis , fubditt P
Ex reliqua nobilitate Sigratia m,axima eft dC copiamullis. EtalibitMullum otSdginta libratu
iri mari rubro captum Licinius Mutianus prodidit.quanti mercatura eum luxuria fuburbants li
io roribus inuentum f Itali hodic^ pifcis huius precij magnitudinem innuunt,hoc fus lingug ho
* mccotelciito.La triglia non mangia,chi la pigliatid eft , Non edit mullum qui capit. Huc alludit
Marce!lusVcrgilius:Lautioribuscoenis(inquit)niullBferuari,qu:cde eo iacftatttr ubiq) uoxindi
cabnon comedi a pifcatore triglen. Mullum expirantem ucrficolori quadam 5C numerofa ua.
Hetate fpciftari, proceres gulae narranqrubentium fquamarum multiplici mutatione pallefcente, ,„„[(0.
utiq; fi uitro fpe<ftettir inclufus,Plintus. Seneca libro j.naturalium qusftionum,cap. i7.cum de
ftagnis fubterraneis,8^ qui ex eis eruutur pifeibus dixiftet fubiungittQtianto incredibiliora funt
opera iuxurirc, quoties naturam aut mentitur aut uincittln cubili natant pifces,8il fub ipia men.
fa capitur, qui ftatim transferatur mmeniam. Parum uidettir recens mullus , nifi qui in conuiuK
nianu moritur. Vitreis ollis incliifi offeruntur,&; obferuaturmorientium color , quem in multas
fo mutationes mors lutftante fpiritu uertit.alios necant in garo,2iC condiunt uiuos.Hi funt (jui fabui
las putant pifcem uitiere polTe fub terra, K effodi, non capi.C^iam incredibile illis uiderctur.fi ati
dirent natare in garo piicem,nec coeng caufa occifum cffe fuper coenam,cum multum iir delicqs
fuit, oculos ante quam gulam pauit.Permitte mihi quaeftione fepofita caftigare luxuriam, Ni»
hil eft,inquis,mulloexpirante forniofius.Ipfa colludiatione animam afficienti rubor primum, de
inde pallor fufftmditur, quam aeque itariatur in caeteras facies inter tritam &f mortem coloris

eft uagatiO longa, (i^idetur htcuitiatakitio.H^erottits circahunclocumjic legit : Ohferitaturmorientiitmcolory

^uem in multas mutationes mors htilantejjsiritu r(emf,)fomniCulofc inertisqjiuxurie.Quam icroexper
refla circumferibi fe fraudari tanto bono fcnfit.Hoc adhuc tanto fpectactilo & tam pulchro pi
fcatores frucbantur,quicoctum pifccm dC exanintemin ipfo ferculo etiam cxperirentur.Miraba
to mur tantum in illis ciTc faftidium,ut nollet attingere, nifi codem die captum piicem , quitu t aiot)
faperct ipftrm mare. Ideo curfu aduebebatur t ideo gerulis cum anhelitu dC clamore properanti,
bus dabatur uia.Quo pcrucncre delicia: i Is pro putrido iatfi pifcis sffcrtur,qui no hodie eduflusj

674 DeAcjuatilibuSi '

hodie occifus eft.Nefcio dc re magna tibi credere. Ipfe oportet mihi credamthuC afferafiir coraiH
me animatu agat. Ad hunc faiium peruenere uenffes delicatorum , ut gullare non pofsint pifcf
nifi quem in ipfo conuiuio natantem,palpitantemcp uiderint. Qiianto ad folertiam luxuria plu!
res eunt, tanto fubtilhis quotidie SC elegantius excogitat furor, ufltata contemnens. Illa audieba!
musiNihil efle melius iaxatili mullo. At nunc audimus { Nihil eft moriente formofius. Da miM
in manus uas uitreum in quo exultet,in quo trepidet. ubi mtiltum diu^ laudatus ex illo perluci
do uiuario extrahitur, tunc ut quiftj peritior eft,monftrat. Vide qtlomodo exarferit rubor omni
acrior minio. V ide quas per latera uenas agat. Bcce fanguinem putes uentrem : quam lucidum
quiddam csruleum^ fub ipfo tempore effiillit.Iam porrigitur, pallet, & in unum colore com»
ponitur.Bx hisnemo mOrienti amico afsidet.nemo uidere mortem patris fui fuftineqquaonta-
uit.Quotus quifq) funus domefticum ad rogum prorequiturc fratrum, propinquorumtn extre. "
ma hora deferitur,ad mortem mulli concurritur.Nihilenim eftillo formofius.NonfuntadpoDi
nam dentibus S«f ore contentqoculisquocpgulofifunt. ^

Proceriores mulos ideo qusrebantganeones,qudd in maioribus SC maiora capita amplio,
ra iecinora, ad condienda uaria pulmenta inuenirentur : ut ex Horatiano carmine , quum dicit*
ouifiitii Mulum in fingula quem minuas pulmenta necefle eft, 8i c.Iouius. Mullus antiquorum prodi

*• go luxu adeo inlignisSi pretiofusfuiuutfepius argenti puri pondere a priuatis etiam Quiriti.

buscmeretur,quum pedis longitudinem fuperaret,Idem. Eadem res 11 gula datur, (inquitSe
neca epiftola96.)turpis eft:fi honori,reprehenfionemefFugit.Non enim luxuria, fed impcnfafo
lennis eft.Mullum ingentis formae(quare autem non pondus adijcio,&r alioru gulam irico.c qua. . ’
tuor pondo &: ad felibram fuifle aiebant)Tyberius Cacfar miiTum flbi cum in macellum deferri et *

uanireiuisiftec:Amici,inquit,omnia me fallunt,nifiiftum mullum aut Apicius emerit, aut Pub.
litis Odlauius. Vitra fpem illi conicdura procefsit, Licitati funt. Vicit Od'auius.'&:mgcntccon.
fecutus eft inter fuos gloriam , cum quincp feftertijs emiflet pifcem quem Cafar uendiderat ne
Apicius quidem emerat.Numerare tantum Oiftauio fuit turpe.Nam ille qui cmerat,utTyberio
mitteret ( quanquam illum quocj reprehenderim ) admiratus eft rem , qua putauit Cafarem di.
gnum. f Aflnius Celer e confularibus hoc pifceprodigus.Claudio principe unum mercatus o.
<So milibus nummumiquat reputatio aufert tranfuerfum animum ad contemplationem eorum,
qui in conqueftione luxus cocos emi fingulos pluris quam equos quiritabant. At nunc coci ui.
umphorum pretifs parantur, Si equorum pifces. N ullusm prope iam mortalis mftimatur pluris, j,
quam qui peritifsime cenfum domini mergit, Plinius. Macrobius non otfto milhbus,fed fepie *
millibus nummum inquit mullum ab Aflnio emptum fuifle: cuius uerba haec funt: Afinius Celer
uir confuIaris(ut idem Sammonicus refert) mullum unum feptem millibus nummum mercatus
eft;ut in alterutro fit menda, Maffarius. Inquare(additib!demMacrobius,Saturnal.j.!6.)Iuxu=
riam illius fcculi ed magis licet xftimare , quod Plinius Secundus temporibus fuis negat facile
mullum repertum, qui duas pondo libras excederet , At nunc & maioris ponderis pafsim uide.
mus,5d pretia haec infana nelcimus. Qiiis modo ocfto millibus nummum Mullum pifcem c.
matcEquidem nifi infipienspaiatiinfulfitasmefallit, huic non paucos longe anteponerem, Gil.
lius. Sex feftertijs mullum pileem emptqm ab Afinio uiro cofulariii»!»;» a Crijpino jW<i(»)me.
minitiuuenalis.ficenimait: — Mullum fex millibus emit Aequantem fane paribus feftcrtia|s
libris. Eftautem haec fumma trecentarum librarum iufia teftimatione, Robertus Cenalis. Vi<
de etiam apud Budsum in libris de Afle.

HkS; pihm i Mulli Ionici apud prifeos celebrabantur, Pollux. Archeftratus cum laudaflet mullos qui

trfri ta T ichiuntem Mileiiat regionis capiuntur, to; ijf/ Toj/jium ?1 Miasciuc sjoiyAw, fubdit : K» e«.

(Tua-iiom TzlyKtw.KS yafova A«4«(fcilicet ■? MiA»mtc,)EV il^^Sgcus iyx^ii oiylitAlTlC.Eft Titili.

us caftellum prope T rachinam Campania oppidu. Erythrae uerd ciuitas Afia non longe a Chio,
Vide etiam in H.f. Muli nunc praeftantifsimi capiuntur in mari Tyrrhenoiuxta Corniculum
& Tarquinios, Perottus. Apudnos(Romae)hyeme &: fuburbanoinmari capti maximclauda

OcaioadcitU. to grandiores in conuiuia ucniant,Iouius. f Mullus pelagius, qui & optimus, perquam rubicii)»
dus eft,igneo^ fulgore , & ueluti minio auroqi fplendefcens , quo a faxatili genere maxime dit

fert.barbam quocpgerit,Xenocrates:quafi mullus faxatilis,neq; ita pulchrQoloratus , ncqibsr.
batus fit.Sophron quoq) mullum barbatiS dicere uoluit,ut excluderet imberbes , quiminusfc'
ues funt,quod Athena:us animaduertit. Mulli autumno uigent, Ariftot. Mulloru plurafffll
gcnera,autore Plinio. Ariftoteles de mullis duntaxat littoralibus fuifle locutus uidetur , qratas
Pliniusgratiamfaporisineflencgauit.Qiiienimexeo genere inquit,uilifsimus eft, luianiiiMO
minant, Maffarius. Pra;ftantinmaripuro,nonherbofo,nonlimofo. Trielides paruasdftft

mullos paruos,nifi triglitidcs apuarum generis potius accipias ) hepfetis pifticulis connumerat
Dorion. Ceifus boni fucci,atq; medios inter teneros duros^ pifces mullos efle tcflamt, Gale»
no etiam id fere affeuerante libro de uirtutc alimentorum tertio.Maffarius. Pifeium eonmqui
ex media materia funtCid eft,mediocriter alunt)quibus maxime utimur , tamen grauifsimi
ex quibus falfamenta quotj fieri poffunt, qualis lacertus efttdeinde qui quanuis ten€riores,tame

DeMiillis. Lib.IIII. 675*

duri funtjUt aurata, cortius.tum planitpoft qUbs etiam leuiores lupi mulli^tSJ poft hds omnes ft
xatiles,Cclfus. Speufippusfimiles()ii»!inimcor^or»^s«e)eircaitcucUlum,hirundinem,muns.
unde Typhon tradit aliquos trigolan putare cuculum eiTe, propter fimilitudinem forma j Sif po=
fteriorum partium flccitatem,quam dC Sophro infinuauit hoc uerfu ; TeiyMsyi mores, i/i’

o^nSiw.Athenteus. Diocles triglim elTc ait dura: carnis. Idem recentium(r4«f(ii|))pifcium fic
ciorcs effc carnes ait,fcorpios, iiihuenmt forte hxc fifaum nomina gignendi caftt efferri, ) cuculos, palTe»

res fargos,irachuros.Tccs Tptyhitl n-ijoy TtsTeay a^^cuo/jjotaftroraoKsrt^oi ant', Athen^

us.” Mullus quouis modo paratuS,fanguinem elicit , Diphilus, quod Cc accipio , ut poftea de fe*
cia dicienempe quod fuccus eius fanguiiiem attenuet, & haemorrhoidiim excrerionem moueat.

IO Mulloruni cibO(afsiduo,Diofcor.)aciem Oculortim hebetari tradunt ^ Plinius. Mullos in cibo
° inutiles neruisimieniOjIdem. PhilotimusapudGalcnum(dealimentorumfacult.j.jo.)mul»
los Komnes durioris carnis pifces, concoflu difficiles efle ait, & craflbs gignere iliceos , itemcp
falfosiquod poliremum refellit Galenus. Pfello etiam trigla: difficile concoquuntur , fed muls

jymaluttt* , , • - .s . , i

8<:paireres,nutrfmcnti'qui'demacrobons gratia omhium gratiTsimj exiftutj pfnorhii
graiiiorcm autem omnem habitum reddunt,ut ob eam caufam frequentiorem eorum ufum uitai
K oporteat, Actius in curatione colici affecfius a frigidis dC pituitofis humoribus. Polypi afla

ntorminofis in cibo profunt,item mlilli.Marcellus Empiricus. Mulli ftomachicis in cibo coa

ueniunt,Archigenes apud Galenum de compoiit. fec. locos 8. 4. Expifeibus darecbmienit
10 pra; catterismullosdii enim afsi ingefii omnibus conueniunt,magis^ in prunis Him^oiy) afsi,

Trallianus de hepatica dyfenteria ex intemperie frigida. Garioponttis hydropicis dari iubet
fargosKmulliones.Cmullosintelligo.) Alexander Benedidlustemporepeftis expifcibuscom
roendat mullum barba inflgnitum di marinum & flutiiatilem tfed longe diuerfa utriufip natura
£li,a:fluuiatilinenomcn quidem mulli conUenit. .

Noftri gula: nepotes lamprctam pifcem , uino Cretico ebriam SC fubmerfam,inferta eius ori Appmtiit ui
nuce myriftica,obturatis externe cura caryophyllis infixis ex utrotp latere colli feptenis fifiulis,
nc iiinum abforp tum regerant, enecare folent. fic Apitius, artis culinariae ad omnem luxiim ar»
cliimagirus , mullos pifces in garo enecatos, iapidiores fieri docuit. Vnde & Plato comicus in=
quit;ii/ QeotpZ yeffu Hio^ortilrhprvt^nniiiAd eft. In putrido garo mergentes fuffoCant me, lo.Langi
jsus. Alios necantin garo. Sd condiunt uiuos,Seneca. Ab ijs qui artem culina callent auditio

nc accepi. Mullorum uentres non rumpi.fed integtos permanere, ii prius eorum os Coci ofculert
tur, Aelianus de animal. 10.7. Patina mullorum loCO faHi,defcribituf Apicio lib.4.capite i.bis,
ItcmmulIiapparatuslib.9.cap,ij.Alu£inmuIlumlibr0io.cap.4. Mullus fede at^ falubria
tet in craticula coquituneritmlongefapidior.ii pctrofelinifubfrixafolia.aujinftillams cum olecS
ariticinus fuccus acceflerint.louius. Capti&ulilneratiferula,quiaaliterpercoquiilon pof*
funt.ad elixum SfatTum tendut.BliXos.eo modo quo St thynnum:afIos,pipcte,rtita,hucIeis tUrt
fis, aceto autagrefta perfundes, Platina 10.5. Et rurfuseitifdem libri cap.ji.Trilliaiinqiiit.tan
quamde diucrfo pifce.cum omnino idem uideatur.nam mullum Grteci triglam iiocant , ctim o»
lim,tumhodie,at(j Itali pleriij hodie trigliam)curti capitis pifeis efl 8C grofsi; caudam item in a=-
40 tutu diicit.Integra nec exenterata aflanda eft.ac muria afpergenda. Ad dies odio aut decem du«
rabimt.fipatina altera fuper alteram poDta,falimola coniperfafuerit.^fAlex peruenit ad oflreas,
ecliinos,urticas,cammaros,mullorum iocinera.Plinius. Quod ex garis liculmeh (liquamen)

dicittir.ficpraeparaturtVifcerapifciumin uas aliquod inijciuntur,ubi condiuntur fale: ac fimili»
ter tenues pifciculi.potifsimumcp atherinae, mulli ue exigui.Sdc.ut in Garo recitauimus,

ejui fspe comedit mullum, pifcem redolet, Albertusifed inepte, nam Plinius de lepori mar.
quofolus animalium mullus finepericulo uefciturtHominestinquiOquibusinpaftueftjpifceni
olent.Sfc.

Mullus pifeis fi Crudus atc| difledlus adfflolieatur.marini draconis.aranei, ac fcofpionis mor G
fibusmedetur.Diofcorides.crudi homine (GrtcccMiros fcribitur)intelligendus eft recens &1 non ErW cmftiij
joCod'tis.Galenus(libroii.defimplicibuSjCap.46.)animalia quaedam uiua difledtalocisaffeiSis im
poni ait.Ut draconem marinum.aduerfiis idlum proprium ; SC fimiliter mullum adtierfus dracoa
nis idum, SCc. Auxiliatur mullus contra paftinacas,8C fcorpiones terreftres marinOs^,& pha
langia, illitus fumptiis ue in cibo.Plinius. Et alibi , Percufsis a paftinaca medetur mullus ac la^
fer. Sapius diximus quantum Ueneficium prsftarct(eOTa«f,i»e^r)menftruis mulierumtcontra
omnia ea auxiliatur, ut diximus, mullus, Plinitis. Etrurfus: Bythtis Dyrrhachihus(autor eft)
hebetata alpedu Ipecula recipere nitorem.fjfdem (faminpsqux menjes patiuntur ) atleria rurfus con;*
tuentibus: omnem^ talem uim ( a menjihm procedit) refollii, fi mullum pifcem habeant fecum;

<rSi quis oculos triglK triuerit,&: alicuius ocUlOs perunxerit, hebetudinem tiifus mox patietur.

Solutio huiiisrei eftifel pifeis cum mellc iniindum.uifum acuit, Kiranides. Quidam mullo»

4o rum rapite cum meile ad carbunculos difeutiendos utuntur.PliniUs. Carnes ex capitibus mtt»
giltim fiue mullorum decoclte & cum meile fubaefia: atep impoficac,uiri)s ani plurirtum profunt,

Marcellus Empiricus. EtrurfustlncapitibuspifcitimjideftmugiluftiautmUllorum ipina ihU#

L1 i

6y6 DeAcjuadlibuS.

niiur cani flmilis.haic renibus appofita uel alligata, miro remedio efl.

EnwHocrftiw Trigla tota combufta,&: cum meile folutaac fuperpofita, carbones eradicat, perfetflem ciiraf

fo, Kiranides.uidetur autem uel librarrj lapfu, carbones pro acrochordones politum, nam imarides

quocjcombulias, thynnos Sd acrochordones eradicare infperfas , idem author fuperius tradidit
Vel interpres Latinus pro anthraces reddidilTe carbones. Plinio quidem mullorum falfamentl
cinis carbunculos difeutit. Mulli recentis de capite cinis contra omnia uenena ualet,&: priua»
tim contra fungos, Plinius ut quidam citant. Sedis attritus cinis C 'Marcelli codex uiciojue^ro etnie
hdki Mr»ej)e capite mugilum mullorumque fanat, comburuntur autem in fidili uafe, illini cum

meile debenqldem,

Xiurucorpm. Mulli cibo tradunt libidinem inhiberi, Ifidorus, Vino in quo fulFocatus mullus fuerit po; i»
to,uir quidem ad V enerea impotens reddetur: mulieruerd ( & fimiliter gallina) non concipiet
Terplicles in libro de V enereis. Huius maleficii caufa uidetur, quoniam neruos ladit. MuU
los in cibo inutiles neruis inuenio, Plinius, TolyAnt/l^sK

it!©' si/(«««(«irH,PIato Comicus in Phaone ut recitat Athenaeus. Qiim Venere ex.

citant, ea fere neruos uel roborantjUel inflant 8d intendunt, hinc prouefbium fovifylffiMoB

&s,cce (<» rti/s’!):,®. quod Martialis hoc difticho tranfiulitlCum fit anus coniunx,cum lint tibinior,
tua membra, , INil aliud bulbis quam fatur elTe potes. Conceptus quidem fceminarum a men
Ihruis dependet, quibus cum mullus naturali quadam ui aduerfetur,non mirum fi conceptum im
pediat. ETvjwtTW nomen plerifij inufitatum , a uerbo liap, quod arrigere SC coire fignificat de.
ducitur,|..fimplfci fcribendum:nam sviiitx per ft, duplex, fpiflamentum unguenti fignificat, a ner Xa
bo svefaii. Nomen Aftyanax (inquit Euftathitis in IUad.X.)acre fcomma in uinim frigidum SC
minime promptum ad Venerem occultat, a uerbo sisj/ quo Comicus utitur , ut alibi indicaui.
mus. a quo etiam «sct©- , pro infcccuhdo & fterili deriuatur. FtAssnifiii/ yvx&ihss, Xenarchus ■
Laducte etiam genus hdm(/tx uocari aiunt a mulieribus,quod Pythagorici eunuchum nominarj
V eneri exofunij&Tc. Videtur & trigla ttsi/Tit efTetKei dici pj]i,) ut apparet in carminibus Platonis:
Oli* ihiKa r^lijiiij/ iuiig»©- I», hoc efl non uult amare membrum genitalehominis , quod

Ariftoph. in Auibus neruum(r4ti5»(',ut altj <y3f0(;)dixit,alij honeftius /spat.itacp fubdit, asa
miuxajiyaii mJiie Txms, Dixerat autem Plato prius de bulbo,37J r xiAhy)^twti , Hsc

Euftathius. Ergo quod Grmce didum eft a Platone, oii* tUsAa S , licebit inter-

preiari,mullum non elTe amicum neruis,id eft generi neruofo in uniuerfum , utPIinius uidetur 59
’accepiffe;ueIpotius,utEuftaihiopIacet, inimicum efle genitali,*!» ai oiTrii toVh. ^Vomitiones
mulli inueterati triti^ in potione concitant, Plinius, f Mullus in uino necatus, (uel pifefs rubei
lio.uel anguillae duatlitem uua marina in uino putrefada)fjs qui inde biberint, t^dium uini affert,
Idem. ^ Vinuminquo trigla necata fit,potum,difficilc parietes iliuat, Ius autem eius exhauftB,
eos qui noxium aliquid biberint,fanat,Kiranides.

Mullis nomen Feneftella a colore mulleorum caldamentorum datum putat, Plinius. Mul.
leos genus calceorum aiunt efre,quibus(ji«r|iKrci colom, Gii/iWlreges AlhanorB primi , deinde pa<
tritij ufi fint,M.Cato Originum libro feptimo: CJui magiftratum curulem cepiflet, calceos mulle
os aIutatos,cafteri perones. Item T itinni us in Secianailam cum mulleis te oftendifii , quos tibia,
tisin calceos : quos putant a mullando, id eft luendo didos , Feftus. Vopifeus in Aureliano: +•
Calceos, fnquit,mulleos,&l cereos Si albos Si hederaceos uiris omnibus fufttilit, mulieribus reli
quit. A milando{»ia/LniioJaIer Aey?/»)mullei,id eftfuendo.undemilIus,col!arecanum uenaii.
eorum confutum,Perottus. Mulus didus a colore muleorum calcianientorum , languidum,
boremillum, utiin perfici Si cyclamini herbae inuerfisfolijsconfpicitur,repracfentat ,utFenc.
ftella exiftimauiqreferente Plinio,Iouius. f Diuerfus a mullo myllus pifeis eft a Graecis didus.
^Mullulus,diminutiuum. Cicero in ParadoxisiEt uideant aliquem fummis populi bcneficljs
ufum, barbatulos mullulos exceptantem de pifeina, Si pertradantem. Mullum ter fingulis an

nis uentrem fcrre,eius nomen fignificare aiunt, Aelianus Si Artemidorus in Onirocriticis, Alij
nonquotannis,fed in uniuerfum ter parere aiunt, deinde fterilefcere. T6tyA«,quafi
i'«sj«i'a4!WtBrt/(.©-aGir,Euftath. ex Athenaeo.nonrardautcmcinquiOr.inlamda uertitur, utwjiy»
i'or,t'toyiAos:i'('7y>flf/,aiyjoo!':^i''7trT©- pro (2/aT«T0?. ^ rfcyiw-7W5,mullos uel hircum, Helychius Si Vari,
nus.quid filegas ^aaTOs,id eft barbatosiquod epitheton Si mullo Si hirco conuenitj fedniiilbs
feminino genere Graci triglas uocant,8i jlJi/siTicfaj cognominant.

Z[ithet4. TeryAiumjrA-jSophron.Galenus tamen mullos minimepinguem,fed ficcam, duram Si fciW

lemcarneni haberedocet. fKv,jcu,Epicharmus:id eft, gibba-, f Teiyiw)^w7j(/,Sopbr0n,
yp/akrlw ■>piyhlut,«-xipiiit<^x *ixAfu/,Eratofthenes. Mullos barbatos Latini dicunt, ut Varro, Ci»

cero utruncp diminutiue protulit, mullulos barbatulos, fed hoc epitheton uni tantum Sipwfan
tiori generi conuenit. genus enim alterum imberbe eft. f AilxviiAx xpiyxhu , Cratinus.

De mullis Aexonicis uide mox in f. ^ iviiATrOT;jii®-,Matron Parodus. ^TeryA«s
pianus. ^Ai;^wiuclAixMTOTO,id eft gulofifsimi,edacifsimi,Aeliano. f Xj.vraTiit.apudPlutarcho.f*
f A(|<w8o;^aiTil-.Nauficrates de Aexonicis mullisiquos etiam cognominat. W*

j-AssimioifKfiBM wiaSsjMatron Parodus,

DcMullis. Lib.IlII. 6^7

Triglis ^ trfglitis pifces.uide fupri in A. f A trigla,id eft mullo, diiierfus ell qui tfigolas uo= Dmmtd,
catur Hermolaus. SophronpifccsquofdamTjoiyAasnominat.his uerbisiTeiyAaoV^aWjiai, "^rigaks.
^ m-duw rn Typhon ait trigolan aliquos putare cuculum efle , propter ftmilitudi»

^mitorm*,) partium poiteriorum ficcitatemtquam Sophron etiam indicauiqhis ticrbis; Tei'=

' Pf>rtT» ri t-riftlo I/tmiIi® nij'! tlr\ e>iApmm rrinr\]i3<; rcim

f.

fimilisiit cuculo , eidem^ trigolas tam fimflis,
ut p^cuculo a qiiibufdam accipiatur , ipfum quoc),' trigolan fimilem trigis efle oportet, utnon
immerito nomen ab ea fit mutuaius.ac fi mullaftrtim Latine dicas. Et probabile eft eundem efle
mullum imberbem: quoniam idem Sophron alibi de barbato loquens,ceu prsftantiore, ( ut fiw
ova diclum eft,)'Jj>‘y )!}“!“'”(/ cognominauit, ^Trigles lapillus a muli colore didlus eft, Perot»

■Jus legendum triglites,ex Plinij libro 57.cap.11.

- 'TuglaAthcnisnomenpropriumeratloci.utinh.rcfercmUs.

Trigtefiquisbarbam abfcideriteauiuente,eam^ inmareuiuentemremiferiqdedcrit^de
barba illa mulieri in potu,amorem magnum, & deletflationemaccendet in ea.Geftata autem bar

ba fortunam, omnemep utilitatem parat,Kiranides.

Vigobio pifeis eft uilifsimus,ita precioflfsimus mullus.unde in Satyra Itluenalis ; Nec muL
tam capias, cum fit tibi gobio tantum In loculis. Immodici tibi flaua tegunt chryfendeta

mulli, Martialis. Mullum dimidium, lupumcptotum, Idem, Etalibi, Nec mullus, nec te de

IcAiBgtice turdus. Etlibroi4, Spirat in adue(flo.fediampiger,squore mullus Langue
icitiuiuum da marc,fortis erit. Laudas infane trilibrem Mulum in fingula quem minuas
io pulmenta necefle eft, Horatius Sermonum i.i.Iocum integrum recitatum Siexpofitum habes in
Lupo P. Muluseritdomino,quemmificCorfica,uelquem

Taurominitanae rupes, quando omneperatSfi eft Et iam defecit noftru mare, dum gula fsuit
Retibus afsiduis penitus ferutante macello Proxima, nec patitur T yrrhenCt crefeere pifcem,

Inftruit creo focum prouincia,&:c. luucnalis Sat.y. Heliogabalus exhibuit palatinis ingen=

tes dapes,refcrtas cerebellis phcenicopterorum,& perdicum ouis,&fc.Barbas fanemullorn tan«
tas iubebat exhiberi,ut pro nafturtiis,apiaftris S£ facelaribtis, & foenogrsco exhiberet plenis fa..
baiarrjs SC difcisjquod prgcipueftupendum eft,Lampridius.^ Aexonici malli, A!SoinJ'<li'opi},Fm,
uidcnturomniumoptimijSicaeterispracftarc, Varinus. Apud Athenaeum E|aiw«st Si ijmiJla
reperio per epfilon, librariorum puto culpa. Aexonia urbs Magnefis eft,8i Aexonepars tribus
50 Cecropidis, Stephantis. A(Jw»'»rf,6^«tr©^(fvAwj?lKiHgo7ni/i{,Varinus. ovt/i^

^ cbi«i/ ■!jaiyafor,Cratintis apud Athensum.Nauficrates tamen mullos Aexonicos laudat;mtT’m.ai6f

Al^aivrMSS nrt£r*f(/ «prW ^ 'ronrrS id eft.

Sunt inter mullos pr jftantiores quidam,flaui coloris, quos Aexonicum mare Omnium optimos
inillis locis alit. Subinde autem addit: ArsJtca fleor 7i,wft)aj4a)<r(pogsp«fig/u/,
til£gar;W7jAs/. T^yAcw AiyetSjyxiKKmj^vxZsKihai Sjr Pttyrsfr’ (an ianyvvcty Uel

(lego ftii6j/.)fed trigla quidem Proferpina: (aera eft, quam tamen nemo puto y uocat. Atqui tUjomSm,

Athenaus hoc teftimonium uidetur adducere ut probet non ipiyTm/ etiam rhombum dR
ci,quaiTiobreni locus hic corruptus uidetur,in fine libri 7. Koe o-iwfop ApLn (hra.xsitiivi Ji oyii
yArtr hH<y^aQi:tJ raytoiosft ivuA«7-aaa»r'« , Aagii(/Tir£Aa:saj'iH/asjc«aft)p,Archeftratus. qui

40 alibi etiam laudat nes TaxtSymfi/uisoixc sjjij.Aas.Tavii9e Stephano caftellum eft prope T rachi,:

nam. T«yA«i'mr’<«'Sfx>ii«t,Suidasexepigrammate. TetyAtes itftAm «xAsts useAae.

T-tcoTOs A'Afi!mAjsijSd5*'n9»('’»ar7m'0j,,Coquusapud Sotadem, ypisCmuL

IosaIIoquitur)cei’t7w|tC(/lvgtf Tr^snifl^llr* Te/yAitEjtc/lcpflt •nJixfljAsv

rtiiiioiouf, Antiphanes, 't'»'^xny^y^s^iis,nsuipiyAHittA'nmeQtt@', Th t/l^iych ^ Ttyain/e tTny^i/

outfT^S/u/^wGesrraBceer^srll^^riTif^wp, Matron Parodus. Et mox:TciyAsslnxo«

«bipoio wtKBS. Cognominat autem forte malum & hippodamum hunc pifcem , quod emptoribus
magnitudine pretij noxius fit,&; eorum fubftantiam utcuncp magnam{qualis uel equefiris cen«
fus erat)pcrdatat9 confumat.nam iTO©- in compofitione auget. V el quoniam circa equoru cua
ram ingens fit fumptusiNoo-©' n’Wirex'J^ 4'*}.s:/,Strepfiades apud Ariftophane. V el

fo equeftrem pro magnifico dixit.ut fermonem ligatum tOTX“P,>d eft equitem dC fublimcm uocant,
foluttim uerd pedeftrem.fTra©.' etiam proprijs nominum, nobiliorum hominum , ut magnificert
tiora elTentjin compofitione addi folebat:utHipparchtis,PhiIippus, Hippocoon, dic, ^ Philo.*
xenus Cytherius poeta pifrium delicias mire appetebat, is cum aliquando apudDionyfium cce»
nans , mullum magnum, fibi uero paruttm appofitum uideretiauribtis parttum admouit, cuius ‘
fatfli caufam cum ab eo rogaret Dionyfius, dixit, fe cum hoc tempore Galateam conderet, iioluif
fe ajpifce de rebus Nerei aliquid cognofeere, Illum uero rcfpondifle, (e natu minorem captum cf
fe,neq; dum his de rebus aliquid nouifle.maiorem autem Dionyfio appofitum, ex quO refeire o-
mniapoflet.Ttimfolutusinrifum Dionyfius, grand/ufculum futim mullum Philoxeno mifit.

Solebat autem etiam compotando interdum fuauiter cum illo inebriari , Athenteus libro 1, eX
(0 Phania. ^Pythagoras inter cattera triglis etiam abftincreiufsit , Laertius di Surdas. Ideo autem pytUgorasatr
atriglaCinquitLilius Grcg.Gyraldus)Pythagorasabftinuit, quod eadeat Hecatae iacra putare* rrilgbaidh/tHe*
tur,(«r dkmuf in /;.) Vel quod per eam ternionis numeri royfterium coleret : ettm quando nume»

L1 i

678 DeAquadlitus.

rum mfacris adhibenda putauit,ut alibi ex Afiftotele SC Aufonio SC Eufebio oiitnciimus Infli

blichus tame,Pythagoram ait Apollini ex ternario numero facrifi'caire,prop£er(utait)tripodem

Veneri autem ex fcnario.ScribicTheon Smyrnaeus Platonicus, ternarium numerum in libami
nibus ea caufa adhiberi folere.quod primus ipfe inter numeros dicitor omnia effe. in numeris e'
nim ep minoribus non omnes dicimus, fed unum uei ambostde tribus uero , omnes, r Arche!
phonparaiitus a Ptolemaeo tege uocatus,T(?ff

t. Griphus ex Antiphane de pinna & mulIo,apud Athenaeum libro m.qui incipit, Pimmiei
tAK;^i/(/,&'c, obfcurioreiiquam ut inde certi quicquam proferre nof.
fim, ^Tiberius Ctefar in paucis diebus quam Capreas attigit , pifeatori qui fibi fecretum aaenti
grandem mLiIlnmopmater obtulerat, perfricari eodem pifcefaciemiulsit, territus Quodisater»
go infula per aipera 8C deuia erep‘fi'flet ad fc.GratuIanti autem inter poenam , quod non & locu-
fiam, quam praegrandem ceperat,obtuliflet,locufia qiiocp lacerari os imperauit, Suetonius

MaUmfacer Mulum pifccmProferpinae, item Diante facrum fecere Graeci, Hermolaus. Mullummn

quam attingunt, neqifaccrdotes deorum quos praedixi, (raiiSwTiiSnerem&Trofrfinmmdlm
* * ^uos Jdemenjes mcahantyuc Lacedamonij Diojcuros tnasicsii,]^ trinum, TlutAvchm in lihro Vtrn ani

tnahuniy&Cy^ EA^riri ya/^^Syided^jacerdores deum qui in Eleuj ine colunturydixity &c. ne Hhndeletiui citat'
yAelianut fiviiiSlhs « laiitts mii Sioif/Oncc fomina Argolica lunonis facerdos. Caufas uerd cur

ab eo abftineant quodam in loco ante me dixilTe memini, Aelianus de animalibus libro o.cap 6t-
Supra autemieiufdem libri cap.yi.) huius rei caufam elTe dixerat , quod uel ter anno pawcthh:
pifcis,uel quod leporem mar.hominis uenenum abfumeret. Videtur autem idcirco confecra a

tus Diana mullus, quod Venerem reftinguattetfi Plato comicus contra putauit ideo Venerem ^
cohibcre.quoniam pudica 6C uirgini dea faccr fit : Tziy^s o^’aK 'tSUs rillgiei, S£il,fae@-^; pxfSm
AgiiiuJ'®' ydf icfVyuA (iio-ti.quos uerfus fupra in G.expofui, Apollodorus Hecata aitfa

crificari mullum, propter nominisCjnoii ad ternarium numerum ) affinitatem, triformis enim dea eft
Melanthius uerd in libro De myUcrijs Eleufinijs tum mullum,tum manam ( eifacrificari prodii
TritUheus. dit:)quoniam aiipfaHecatemarmaiit.Athenaus. Athenis etiamlocus quidam Triglauoca

batuninquohicpifcisHecat^TrigIathcnafacratuserat,Athenaus.Gracelegitur,i(9K<l-ri5iSSn, .
(i5 T6ij-A« fubaudio)iwKW« t? ei(kt« TeiyA«K8ii-s,Euftathius legit TgiyAnSici , quod placet. Gyrat,
dus uertinubi & fimulachrum fuit Hecata. ^ Hinc Ch3ridides',&ica-oiy’iHeCTH,T&e</ih,nwtgcfiy
•rem^inmiyTeiyAm uHMliiSLiuyid eft SiAyiMii,y;ugn(k,m Euftathius interpretatur. Trigla fecunl ,,

dum antiquos Diana Iaera eft, «yaAineiquoniam ter anno parit.Diana uerd,liue (quod

idem eft)Luna,aei7tti« QerfSis Jiatepodem^, (hoc eft, tertio a coitu uel filetio die clare iam

apparet, Eufiathius &iVarinus inn^l/Ks. Diana fyluicultrix marinoculta fimulacro eft. nant

eapermullumpifcemexprimebatiir,PieriusinHieroglyphicis. Tedy!au> «tt cuSgxxiSs,imifi„

uiJlx. tm MphX-nif ^ Agnpi AgtUpcUySuidas ex Epigrammate. Antiphanes pifces parttos com.
,mendat,magnoscp damnat, quia homines deuoranttSi propterea dixitmullos di manas Helcnj
fuiffe cibos, quod homines non infedarentur, Athenaus. alibi non Helena, fed Hecata legitur,
quod probo, nam Si Melanthius apud Athenaum Hecata tum mullum tum manam facrificari
prodidit. Vide fupra in Mana f.

Emblema Alciati, Aemulatio impar,infcriptum;

Altiuolam miluus comitatur degener liarpam. Et prada partem fape cadentis habet, ^

Mulla prolequitur,qLti ipretaSjfargus.ab illo Prateritasepauidusdeuorat ore dapes.

Sic mecu Oenocrates aginat deierta ft udentum V titur hoc lippo curia tanquam oculo,

DE MVRAENA. BELLONIVS.

I H I L eft Muranain Occano rarius, diim tamen alrjs litoribus plane fit uulgarls. Ai>
guillammagnitudineac figura refert: fed recurto SC craflb eft magis corpore, cum ta.
iricn adulta anguilla omnibus modis hunc pifcem magnitudine exuperet. Colorecll
iit plurimum fuluo.cute glabra dC laxa.qua facilius quam Anguilla exuitur.Duas Muqa
ranarum fpecies clTe com perid; Marem paucioribus maculis diftincftum, acquibufdaniiielua
ftelhs confperrum.Fozminam pluribus aureis notis, ac ueluti guttis tmdecunqj uariam. Proin*
oinncs prominentem cutem in ucrtice per tergoris longitudinem , utfui generis pifces habtnC
folaqj,prater fui generis Serpentinos pifces, Murena pinnis lateralibus caret, magnam® ciSct
pente inire focietatemtraditunundeOppianus,

Scrpentinubit,promptc^exaquorefaltat In littus.

Foramen utrinq; ad latera circa ceruicem habeqpcrquodad latentes branchias fangumeas,qu5

utrinqueluntquatuqr,rubrusincluias,aquamfubindcimmittit,atqueegerit, Roffrum exporre.

Cium habet ut anfer, aft nullo lingus rudimento conlpicuo pratdita : Oculos paruos , rotundos,

1- • glaucos, pupillamnigerrimamtDentes longiufculOs,acutos.in ordinem per maxillas difpofitos.
istmorc,- Oelophagum latum ab eius riau incipientem, in cuius orificio hamuli leuiter uncinati adgulS.

sirca tsuceslpeoantcsjlingtis uiceht fupplcnt ac ftatiin a branchijs folliculus teres Ipirtac incnin

DcMur^iia. Lib.IIIl. 67^

b{t,fljtuturg(dus,natarionfscomodr6risufiimpr2Bctis.Heparhabet fubfuluS, oblongum, fio.
tnacho incumbens, longiufcullim, cui fel cyaneum magnitudine auellanae contentum inbteret;
Lienem oblongum fiomacho annexum. V et tebras minus frequetes.fed oblongiores quam An
guifaiin quibus hoc etiam animaduertendu eft,proceirus inelTe tranfiierlbs, ac furfum fpeflan.
ics.prKter aliorum pifcium naturam, Caterum carnem habet candidifsimam,fub cute duiSibus
Obliquis ac tranfuerfis,ut in muficld difpofitam,uarijs mufculis hinc S< inde abeuntibus commu
nitam,fuaucra ac delicatain: fed multis fpinuiis breuibus ac recurris conipetfam,qu9manducari
tibus plurimum fafiidtj adferre folcnt.

Deterrima eftcinquit Galenus)Murcnar5 caro ex fluuiorS ofttjs,qui culinas,balineas, aut Ia *

Ii trinas tXpUrgantpifcatorutquanquSne^fluminaiprasfubirejautinftagnisuerfariputauit.

Qiiod reliquum eft, morius Murenae admodUra pifcatoribus perniciofus efie folet.Quamob ®
rem uWbanc ceperOt,& ex nafsis intra lintres irrimiferunt, forcipibus apprehenfum eius rofirS (g)
baculo atterunt: fpinam^ frequentibus itfiibiis diuerbcrant,ne pofiea difsiliat.

Marinus eft pifcis,necp quicquani habere uidetiir cum noftra Lampetra commutte , quam in A
GalleSnymo Galeni defcripflmus,

DE EADEM, RONDELEtIV*,

Mlonij icimflexttofa pingitur, maioris per interualU mactiUs ojlendis, & a fuptriort Uro duo cm tort
niculaprotendit: Cj«if tamen ea tpuam Fracajiorius ex Italia ad me mura-

i» na pi£iurammijit,mnhaht:)&ro/lntm longius latius jj,juperio

re eius parte'ulfrainferioremprominente,&C.

MVRAENAcorporishabituIampetrsaffiniseft.AGrscisiruf«i'«&r<r(rvfi«i'«ijocafur. And a
firis,ab Italis &Hifpanis Mourene..

Muraena piicis eftpclagius,aliquando litoralistad duorutn cubitorum longitudincaccedens, E
anguille afpecfiu proxiriiusiied latiorrotis icilTuta magria,ruperiore maxilla aquilina, in ruius ex Exfmarife
ttemo dux funt breues apophyfes.uei uerrucae,ut in congro.Dcntes habet longos , acutifsimos,
in os rccuniOs,no folum in maxillis fed etid in palato.qua ob caufam lingua carere uidetur,ade<5
illaimperfefla eft,fed huius loco carnofum palatu obtinuit.Oculos albos. In utrocj latere imicu
& rotundum foramen branchiarutquas integras no effe Ariftoteles , Plinius nullas etfe fcripfit, LiS.i,* fcjf; ’
cum tamen utrincp fimpliccs efie fenfus doceat.Cofore eft fufco, unde «Aturiti Cam uocauit Op. «.ij.K. o-t-ie
.^0 piantis, cutelsui.albicatibus maculis afperfa, dorfocuItellatOjfpinanimiru acuta, Sffercut ineo
gro pinnula conftituente. Pinnis quibus natare pofsit caret, *ideo murxna exteri^ longi flexuo:
focorporuimpulfuitamariutunf,utferpentesierra.in ficcoqiiocprepunt,ideoetiamuiuaciora r
talia. Cuius caufam reddit Theophraftusin libello de:^&ihas'.(.uel,ut'Maj[ariusatat,lih.‘j.deijsfia^^l"'’^"'i^”*
dsgun[injicco)Vohuu'^vo\i(Aw{U/'jxa^^j(a oA(y)(/ (/'Ijjtc&w r!

1(5« K j/vf[uvce,H^ « 71 «tto 7tivroi/J i(gu 7» cAsj/ oc^iic^iitr.Longiori tepore extra aqua uiuut murena, et fi
quod aliud eft ferpentibus fimile,quia paruas habet branchias, 8<f paru aquae admittuc.Eade uero
dc caufa longi pircesquiferpentisfuntfpccic,pinmscaret,quaferpcntespedibus.Cumemm o»
rania animalia fanguine prsdita quatuor folu riotis moneantur , uc demonftratu eft ab Ariftote»
le in libro de animalia ingreftii:aut male, aut omnino non monerent longi pifces,fi quatuor pin*

5<b nas:&ferpemes,fi quatuor pedes habercnt.Nafiue iuxta (c politas haberent pinnas , fiue longis
us dilsitasjiTioueri uix pollent, in illis enim altera alteri impedimento ad mota efTeuin his,ob Ion
gius interuallu, nullo adiumento.Si plures monendi notas haberent, animalia fanguinis expertia-
forent.Pxnnis autem carentes pifces longos, ut ferpenres pedibus ol3 longitudinem flexus® cor
porum, quatuor moneri notis demonftrat Ariftoteles in libro modo citato*

C^uantum ad interiores partes attinet, muraena pr^pofitam giilam habctftn caufa eft corporis interiord-
longitudo. Ventriculum ipfum longumta cuius medio oritur inieftinum ftnefpiris, ad anu pro*
tenfunT* iuxta quem cellulas habet inftarinteftini eius quod in terrenis animalibus Hw?<sy uocant
Grxd, Hepar magnum, longum, fiauum,a quo fellis uefica longa pendet inceftino annexa, Iple
nem nigricantem.

(6 Mursna carne folum uefcitur.Frigidioribus hyemismenfibuslatctinfaxis, qiiamobrem rio C
nififtatotemporecapitur. Paritquocunq^tempore.Partus eiusnumerofioreft, &rex paruo

celeriincremencoaugefcit^uthippuruSjAriftoteleshiftorixy^ v . ;

L1 4

,d8o ^ 'De Aquatilibus.

A/, omnrs fint Ob tam frequentem partum exiftimq nonnullos in eamfentetiam adduflos , ut nullos marra
fomiia, eTM efle crederent in liOtgcnerejfed omnes feminas, eas^ ferpentibus commifceri, Plinius libr.ji.
coi-mtcum fer <-ap_i,Licinius Macer muracnas tantum feminini fexus efle tradit , bC concipere e ferpentibus"

pbidiibilo a pifcatoribus euocari &: capi. Hanc fententiam fecutus Oppianus tradidit murani
mutuo amore ardere.ac ferpentem ueneno mortifero in faxis depolito clitore (ibi.
lo murenam euocareiquo audito harc telo ocyor ruit, ille pontum fubit;ubi expleto ueneris defi,
derio uenenum relidi um repetit,quo non inuento prx dolore emoritur.
liv^euvHS ifaais rx ii/sAsi, rfs (./(/ itiet jtnien,t(sa 'Jf

p^oep^uiii (Vflgriw crn ycciMto, H •tbi a laSe if Aaytj» ■n^oupSji&' Avaj^

iwtun-nw as ^flT«air,i(9a axT«s Prtgcs oIBis. ^

T«(/^’^iAsiy«i/(of'«lT«fti^,’raV7ite^fo(il>VTa(i irneas 7rdTiKW'i(ti'ot' oAi3gSj
o<y^« y«ttu nfHi/s TSjitgu Stccs al’ t^^u^yHyitiv&f^y voitaiii^yei^n

(2lA0T»7tt,ilfl*6 f^^iUrxKBn xtAurfi 1 iiylfA itvgiura, ngu io^vTf eiss,

IiJ Cxtcra ex ipfo authore petenda.Idem Aelianus literis prodidit. Athenxus quocp ex Andrea, cu
^ ^ jus liare ucrbafuntiAndreasinlibro de his quorum uenenatuseftmor{us,aitmuranasquaex

mare uipera genitae funt,morfu interflcereripfas uerd efle minores, rotundas , uarias. Itidem A=
VicandritclU* thenarus Nicandri uerfus ex Thcriacis profcrt,qua etiam nunc extantrijs horrificam nmranam
monim. efle ait,qucniam ueluti c uiuarioprodiens.laboriofos pifcatores pra metu fugientes firpe frem
dens^uel mdrdcns(utruncpenim fignificarepoteftVffafaCr te(ieSchoU3Re,3mtii^ilxSe,fuimfref
Jiu Aihenxi codex haht,fed perferam^ nauiculis in mare pracipitauit. Siquidem uerum eft eam cura lo
uenenatis uiperis coire.in continente,mari releiSo:

Mi/jiarac<n’t«rraj.As((;tB-s(i«Wss»:li«« Psftixis

fiis «Ace £f v|s8^7trt,i)(tTAi5 c^twat/li/Qel ElA^CTViiop navLuyc muj io€i?>siq tyiWi

®ogrv6&Kc srStAmsGrii «Aos votta^ hers^onn, pro ^ Hjra^otoiAyyrJ^Of nauii locue eji & ueluti uiuctrium uhi pu
Jces reponunCtSchohafies.

Lii 0 rap J) opinionem paucis refellit Plinius de muranis loquens : In flccBlitus clapfasuulgus

Kyrm, ^ri‘ coitu ferpenium impleri putat. Ariftotcles myrinum C»iyr«m)uorat marem qui generat.Locus eft
m«. Ariftotelis libro quinto de Hillor. animal, cap. i o. quo murana & myri diferimen explicat , de

quo proximo capite plura. Et Nicandri Scholiaftes Gracus feribit Archelaum cxiftimaRe mu.
ranas in terram exeuntes cum uiperis coire , illistp dentes efle uiperinis fimiles ; Andream uerd 50
affirmaffe id falfum eire,ac necp uipera in mari uerfari,necp muianam in terra.Eadcm AUien^us
ex A ndrea profertitlrc^cxc ireais^p^cep ■J-tveVt epuat^ eeu tye* ptyvv.

^see,7i^dp^[kjlluj Tevxywddlr^vefiyo^ 7y'iy»stx«Sifcl.uSj(2iA«(/l!i'sr7WC Aiprdic/lolp dfuteteuz, Andre
as(inquit)inlibro de his quafalsd creduntur , feribit faifimi efle muranam ad lutulenta loca ( iS
vtivxy!iJ'dlr,(id pdujlria & ImoJittVltiJjaruu^iieniemem cum uiperacommifceri; necp enim uipetf
in huiufmodi locis degunt gaudentes limofisCAipadtinpitf^fr «de* «^er,^nde/en»4re/io/BitAipi'iAi
ci.pid fi «(i(.‘“dleip;)folitudinibus.

Fabulofum igitur muranas cum ferpentibus cogredi, cum ferpens feu uipera fui generis ma.
rem habeat.qudd fi cum ferpentibus coirent, cum marinis potius quam cum terrenis copulaten
rehuUoccifio. tur.Sed fabula occafionem dedit myri maris cum ferpentibus tanta fimilitiido, ut qui myrnmu.4e
rana copulatum uiderint, ferpentem efle crediderint, maxima cum ferpentummore corpora
Uk.t.dehiHo. commifceant,tefte Ariftotele.(iu9pedibuscarent,inquit,SClongofuntcorpore,utferpentes,ut
onmkcap.4^ murana,i)s coitus complexu mutuo partium fupinarum peragitur.

C In al to mari Sd circa litorum faxa Uiuit murana carniuoratcirca fluuiorum quoqj oliia uerfa.

Kcliquu. tur,at fluuios nunquam fubit.Pinguefc ere iadlatti Licinius Macer author eft apud Plinium, fu«
Ub.jx.cap. >. pjg interimiteandem ferula protinus,caudaque ida celerrime exanimari; at capitis idu , difc

fictiltcr.

D De mutuo congri bC murana odio diximus, capite de congro. Multo uerd magis in polypS

Odiu incongru feuit muranatquorum pugnam luculenter exprefsit Oppianus hb.l.«Aiinj7iK£i/,fcribens polypa
C polypum, cum nullis artibus muranam uitare pofsit,ad neceflariam pugnam inuitum uenire,flagelliscp uep»
luti fpiris 2d uinculis muranam implicare,fed fruftraiquoniam illa tam lubrica fit,utinftaraijus
dilabatur. Omnibus itacjfruftratentatis polypum mifere dilaniari.-

H;iJ?i'Wt«srs7jawciiAii.t/gt©.5g(.s&sGr' - OoitkaU livgtur* Aioji/TctteiAixctTW TirWa,
litUOltSwHlTtey^ SffSAt/TTTf/ xktSs AxgiJC KOJTXinlw

A?ictt'ni'?tfU'etofjAiici'rv^OfiSlje@'tfkdi!vJi'roU

h^TTOiyvny^tiSjltwny^xcmvrtetuutcoiOiOtp.

Ai4« ift uuf ust'ditecp'4'S'fp'uuo dlx^OivLu. paAem©- itKtwf/ oAs«s -diire ticcfivxr deiyotit

fiticpi t/lioi ittAtswif/ tAfetTKijCtMoTt /f aiAas rKoroixi sfotfxAiyyXS ven) crusAioTtnti ittxcn

Trois feltl tSpoTvorti Ji^oyoiiTtl/ Aie<QiSctAdii/:«?ic S7I KttxoSjl

Ps* yc^ oAK&sgois fitAbisrip OTjixAwtev^tuexcljsifftft^otXTjdpvi/lcc^.

V erum, ut ait Homcrus.gimis joviAiQ- ksS: tPi/ umvtevm apiraTK.id eft, Mars communis uicifsii"
UiJci», perimentem perimit.Nani,utidem Oppianus cecinit:

Libror.

ConcUtfio.

DeMut-asna. Lib.IIIl. 68i

H murenam quantumuis feuam deuoratjfua ipflus audacia domitam, ultro^ ad in.,

tcrinim rucntem.Qiiai prolixius ab Oppiano defcripta practcrmittiiiius,ne tatdiumledori adfe*

^^"pifcatoresnoftri dentium muratnae maleficam ualdefe noxiam uim reformtdantesjUiuS non g
Ti forcipe attipiunt.uenenatum enim eius demorfum elTe diflitant, qui cinere capitis eiufdenr
” (-uratur, autorePlinio.Idem cinis(inquit)firumas tollit;nec non muracnar3muria,qua:

i™ . qiiotB Antipoli K in Lerino infula fit.Pars a Mursna dcmorfa nifi tota abfcindatur,a mbr
fulibcrarinon poteft ob uncinatos dentes,maxime^ in os recitruos.Hoc, magno multorum ma
lo nouerac Vedius Pollio eques Romanus,Sfc. (Vide infra in Corollario, E.)

” fqmiicfolum dentibus audacia^, fcd etiam aftu, miro^ in uitandis periculis ingenio muraE« D

as donaiiit natura, AmpliusCinquit Plinius) deuorantquam hamum , admouentcp dentibus lia
” 2taita erodunt.Pytheas id tradit.Idem infixas hamo inuertere fefe, quoniam fint dorfocul
tclbio/pma^ lineam prxfecare.Ouidius prodidit muracnam maculas ( foramina retis intelligit. I» HdifShVi»,
Gallimalles quafl macies uocanOappetere ipfas.confciam teretis ac lubrici tergi, tum multiplici
flexu laxare fores donec euadat. ^ ,

Molli funt Sd pingui carne, nec magis alunt quam anguillae, longe ucro minus qua'm congri, *
utreiSc dixit Hicefius, , .

Plin.fcribit HortenfiS orafore murena adeo dilexiflc, ut exanimata fleuiiTe credat, Ceterum B
J5 quod Hortenfio Plinius, L, Craflb illi difefto &C cenforio uiro Macrobius (Saturn,3:ii5-,) nibiiit, Hortmjl/ tt
qi)i min-anam in pifeina domus fuae mortuam atratus taquam filiam luxit,necg id obfcurum fuit, CraJ?iin«r«
quippe collega Domitius in fenatu hoc ei tariquam deforme crimen obiecit : neque id confi teri
CrafTus erubuitifed ultro etiam (fi dijs placeogloriatus eft cenfor,piatn alFetStiofam^ rem feciffe
fe iadans, „ - .

Idem Macrobius ex Varrone fcripfit.in Sicilia manu capi mursnas flutas , qtiod hae in fum-. mrtene flute
ma aqua prte pinguedine fluitenttquas ibidem optimas effe fecundo libro de re rufiica tradidit ftuSiaihe.
Varro, Accerfebantur aute mUran* ad Pifeinas Romanae urbis ab ufep freto Siculo, quodRhe
gyum a MefTana difpefciKillic enim tam mursens quani anguilla optima: a prodigis eflecredur»
tur,£f utraecj ex illo loco Graece siAoinxi uocantur, Latine flutaetquod in fummo fupernatantes fo
jo le torrefadl* curuare fe poffejSd in aquam mergere delinunt, atej ita faciles captu fiunt,Huiufmo
di murtenas Columella quoqt commendauit.His accefsit poetarum teftimoniu.Iuuenalis;

Virronimuranadatur,qitaemaximauenit Gurgite de Siculo, EtMartialist

(Jiisnatatin Siculo grandis mUraena profundo. Non ualetexuftS mergere fole cutem,

Archeftratus troluptarius philofophUs muracnam ex freto Siculo celebrat: id enim appellat

aiiitra OTjSWr apud Athenaeum: LiS,?.

iTwafees 3 (rtaafd s<yjoKvttovK tisj H y.v^uvtt tw Tirre

nvii.tslE yXf &«yp(tsop tedtirpie,

Viuaria muraenarum tantumfiebant:qudd hac foecundifsimae fint, nec ulli alfj pifces nifi cibi B
gratia inijciendi,ob uoracitatem,Sed ne id quidem fine magno fumptu fieri potuit: ut uerifsime
^0 fcripferit Varro, uiuaria aedificari magno, fecundo impleri magno,tertio ali magno.

DE MYRO, RONDELETIVS,

A B Atillotele (rpi/f ©- muraens mas dicitur , quem etiam pvf op dici pofle puto , quemadmo* ^
yo dum <rpvga£i'£c &pvg!wv« dicitur. Id indicat Gasa qui in conuerfione fua murum uocat. Barbari
zmyrum, Pifcatores noftri peculiariter non agnofcentes,ferpentem uocant,

Huiusamura;nadifcrimendOcct Ariftoteleslib.5:,deHiftianimal,cap,lo,hisUcrbis:A(«(fCji'a B

y otrtjLV^&‘ i((U » o-[iV^cuvcc,» iigu Kpa

v c/iaioi/iyet m TriTvi,

liw 3HAe£w ^,Differimt myrus & murtena. eft enim mtiraena multis modis tiaria 8f infirmior:
myrus concolor,& rohuftior,colore larici, (ut uertit Gaza,fed melius meo quidem iudicio , pt=
no arbori)fimiIis, huic funt dentes intrinfecus K extrinfecus. Aiunt hunc, ut in alfjs,marem eflei
mumenam focminam. Plinius locum hunc tranftulit,cuiusuulgarcs codices habentmyrinum Ui.s: cdp. i|,
pro myrO,non fine mendo,ut ex Ariftofele & Gazae interpretatione liquet.Hanc tamen le(3io=

6o nem fi quis tueri Uelit Ariftotelis ipfius authoritate,a quo myrini pifeis alibi fit mentio, refponde

mus hunc quoque Ariftotelis locum mendofum effe, ut pro pveu'©' legendum illic fit ptf»©'. Id g j,,-.,.

Contextus ipfe& Ariftotelis fenfus aperte docent.

682 De Aquatilibus.

bre loquitur ) wsps^ W ^ V WAsSm wiitr (ii/etraj; toiu/wtiV '«0« -JS? «Vfei»|/ W{tb|i i!

mMoi «■^SStfcsTi/ij «suiiTOi 3«'?o(i,w vsri^fiUiiiin.PIurinits pifcibus imbres conducunt.Mugili tamen
& capitoni, 8<: ci qui a noiinullis myriniis uocatur,nocent:multi enim ex ijs a pluuijs aquis, ftim
modiem fuerint, obcmcantur.Mugilum fpecies hic cdniungit j in quibus eft (.vlip©- , quem etiam
uocat , ut fud loco docuimus. Ex eodem Arifiotelis loco quem de myro citauimus li.
quct,de myri a muracna difcrimine,quatdam a PliniO prmtermifla fuifle. Locus Plinij efl huiuf«
modi. Ariftoteles myrum uocat marem qui gcnerattdifcrimen eire,qudd muracna uaria & infir=
ma iiqmyrus unicolor K robuftus, dentes^ extra os habeat. De coloris fpecie , de dentibus qui
Athnifti locm intra os funt nihil dixit.Poftremd inde etia reffituendus Athenaei libro 7. deprauatUs locus fiiit.
nflitutus, ^ if ««ji ABSoTsMs yv ?i lii/fmmt,» fM’ yif «na «Syibsc^ofjjSi/Epi;. ,,

f ©' i(S“ Ijt''? sya wpy' tcoS^v 1(9« Nam pro pro

«/™,mTw.Pro2As(',^Tti£^c.i(^oi/lVrectx«iyiraS^i<9« t|ioSyi’. Myrus ferpenti magis fimilisefl,
quam muraenaE,rofirO acuto, longo corpore nigricante, tenui, rotundo j fine maculis, finefqua^
mis.Vnicumutrinqj branchiarum impetfetflarumforamenhabet. Pinnulas duas ualdeexiguas
cutis fiibftantia, (««amjd ceruicis loco ad caudam ufi^,8i Ufieramjab ano ad eandem, quarum ora
nigra eft ut in congro. In utroque latere a ceruice pumfiis aliquot aureis notatur,qus magis in ui
uentibus apparentquam in mortuis. Gulam uentriculo praepoiitam habet, inteftina longa, refla
ad podicem porrec!}a:iecurlongum,rubelcens,finefelle.Splenemlongum,tenuem.
r Carne eft tenera, fine ullis fpinis,aut certe paucifsimas habet. Apud Athenteum exDorione

duae funt myri fpecies.

ttTrrs^oti c^*nSi (fvd.Btri yc^ ot oi e/i i^rri/e/^orTrlr. «jieworrir

fwTidr.Dorion fcripfit myrum per carnem fparfas Ipinas nonhabereiquare totum utilem efle dC
fiipra modum tenerum.Ipflus autem genera duo efle.funt enim nigri myri, Si rufl, meliores ue=
ro funt qui nigricant.

COROttARIVM.

A Mur3ena,Gracccmyr3enadicitur, Varro. Mulupenultimamperc.uocalemfcribunt.fed
orthographia Gr;eca,diphthongumae.requirit,ucinmmnaquo(j. Epicharmus i»v{«rafcribit
abfq; <r.itcm Sophron.Plato uerd uel Cantharus in Symmachia , cUmo-.irnilftur*, Athenaeus. fic
maris quoqj &r fmaris, fife. Vide fupra in Corollario de Macnd alba. Smyraenam Plato Dorice 50
appellauiqMaflar. Zmyrmna pro Smyrna apud Kiranide eft,2.pro E. i uer.

bo y-i/^ay uel(«/{tiSKi deducunt Euftathio.Lege in Mormyri Corollario A. Mi/j©-(fcribeild2 for.

penanflexu,cum ypfilon producat,ut in Mormyro diflum eft. Codex alter Aeliani ma.
nuferiptusex duobus quos uidi,i<uf »(/ habebatiut Gilliusquotp legit) pifeis eft,nelcioundedi.
Ftee. ■ flus.ferpentem marinum eife aiunt, Aelianus, f Optimae funt in hOc genere quae a Latitiisflu.

tae,2<; Graecis plotm quafi' nauigabiles dicuntur, quod in fumma aqua fluitantes mergi non pof.
fint,Maflarius.Cur autem mergere fcdiel ut mergantur,curuare)nequeant,plericp cutem a Sole
toftam caufanturiid quod ea facilius patitur, cum nullis muniatur fquamis. Macrobius uerd pra
pinguedine eas in fumma aqua fluitare tradit, muieu Graece uocabulo oxytono feribunturreflr,
non peanflexo.Theodortis non modo muraenas 8f anguillas plotas cum Sole torrefaflaefiipcrna+o
tanqfed etiam rhyades pifces ex A.riftotele fimiliter flutas conuertiqSic.ut pluribus in Chalcide
n»inr. monuimus. FMrHe quidemicuius nominis numerum lingularem nondum legi) ceftrei , id eli
mugiles alicubi dicuntur. Oppianus Halieut.j. pifces omnes Cc nominauit. PiwTiilr Ji mifeny yme
•nxetguyaUom PAte^riirccAas^iwstny, Et alibi in eodem cc^yrheii'^ ene^Aoy Stmiey,

Vide plura in F. Almarmaheigi Arabicum uelPerficum nomen commune longis & lubri.

cis pifcibus, require in Anguilla A. Auicenna4.6.j.5'6. deuenenatis animalibus agens, Ha.
ren carmen uocat, eadem de eafcribens,qux AetiUs de muracna. fVbiepgentium inhunediem
murena nuncupatur, MalTarius Italus &Gillius Gallus. ItalilaMurena, uel Morona profer
runt.fed cauendum eftne antacacus etiam pifeis cetaceus,qUem tecentiores aliqUi(2d Itali uulgo)
moronam uocant , cum muracna confundatur. Eiraco marinus , qui £d murenula , Arnoldiisp
Villanouanus. Myrum pifcatores noftricinquit RondeletiusJpecUliariter non agliofcentes, fer
pentem uocant. Sed de alijs Serpentibus marinis infi-a dicemuside dracone etiam diuerfod/.
eSum eft fupra in Araneo. ^Germanicum nomen ignoro : fid fancBellonius nihilmuracaiii
Oceano rarius efle feribit. Idem in Singularibus fuis Muranas in Gallia efle negat ; cxcipcrc
autem(puto)debueratoram ad mediterraneum mare. At Plinius: In Gallia Septentrionalii»-
^mt,uidemr: amem de Oceano /e«r!re)muracnis omnibus dextra in maxilla feptenae maculae, Ckua
loqui licebit, ettt (Oeetf^langen «rt 1 hoc eft , Serpentis marini genustuel nomen fingete, «I*
(?Dl»rA«I,nomine a Latino Murcena.Sd Germanico 2t<tl,quod eft anguilla compofito. dlenim
pifeis haud longe anguillte difsimilis,tefte Gillio 8d alijs.non probo quidem compofita ex diuet.
Uforenot. Aslingtus uocabula:fed ea guocp tolerantur cum meliora defunt.^Alius longe pifeis eft MutS.<«
na uel potius Marena uulgd Germanice diflustde quo Simon Paulus Suerinenfis:Lacus Sucri*

num alluens (inquit)nonprocul Oceano Gctmanico,gignit inter cacterospifceshaleceni,(bareii

gural)

De Marina. Lib. I IIi.

.)S; Murenas uiilgo Germanice didas (rt04Kncn,) haleci (harengojfimiles , Ted aliquanto
minores, argenteis fquamis.carnedura & friabili, f Lampetram,muracnam iiliiuiatilem appella= mrentU
m fuiffe ex Dorionc perfpicuum eft, CKc.jRondeletius.uide inferius in Muftela. Mursnara
fluuiatilem louius quocp fufpicatiu: efle pifcem,qui uulgd lampetra dicatur. Eft dC murena flu
iatilis ex Athenaeo, quam aliqui mendacifsimeC/odism «otaDgallariam aDorione uocari, Athe»
nlcum falfo interpretantes, prodiderunt. Nam Dorion in libro de pifcibus,fluuialem inquit mu
renant habere unicam fpinam ftmilcm afello^qui appellatur gallaria.Eft enim gallaria, non muri

fed afelli fpecies minor ex Plinio &f AthenacOjMaftarius. Carolus Figulus Murtenam Ger
manis interpretatur ei» pricKtfed ea quot^ lampredar,id eft muftelae fpecies eft. Albertus quo.

1. nue intirMani pro lampreda accepit.

^ Smyr^na & Sphyratna pifces ftmt longe ditieriitquorum tamen nomina a librarqs Gr^cis o. SmyreMes*
limconSifaifaciliinuicem tranfitu?. &r(«.literarum)aliquotinautliorum locis oftendam. Oppia
niis Halieuticorum j. fphyrsnas lubrico corpore eludado penetrandocp per maculas retium e=

Iiadcrc canit, his uerfibus: -mr sjaai/ «VsAa^arj/j&lc.uide Eu permutotJ!

ilat!iium}ArV«CT, voitop Pa.

««aiiSsfsieniltlia-tGjt (liAUiwi.Hic crcfvixv/M librarius imperite ictipfit pto uel iivimvm po

titis.alibi enim fine figma nv^m/xf feribere hic poeta folet. In argumentis Halieuticorum autho.
ris innominati,quac uitte Oppiani ab initio editionis Aldins fubijciuntur Grsce , rede pro hoc
locO(tveMMfcribitur;fic enimlegitur.FielmtrsjyitsMsptayjiii/yMraSjKsatStKMaij/.Lubricaetiamem
bra, Kpenetratio ferpentis inftar , mtirtenae non fphyramse conucniunt. Sed iam olim hic errot
in Oppiani poema irrepfif.quem Aelianus quoqtCde animalibus libro i. cap.ji.) malearmulatus
cft.plurima enim ille ab Oppiano mutuatur. Sphyracna(inqtiit)pifcis eft pelagiustqui cum Iere.
liincluftimfenfit,circunquacgnatat:Sdquaeuadat,ubiuel rariores laxiores ue funtmaculs,uel
etiam difruptSjCallidifsime quacrit.Qudd fi talem aliquem locum inucnerit,e reti elapfa.priftina
natandilibertatemrecuperat. Vbi uerd una quapiam fic euaferit, reliqua etiam eiufdem gene.
ris,fi qua pariter capta fucrinqeadem elapfe,illam ceu tiia ducem fequuntur. Melius Ouidi.
tis; Et Murana ferox teretis fibi confeia tergi. Ad laxata magis couerfa foramina retis, Tan
dem per mUltos euadit lubrieaflextis: Exemplo^ nocet,cundis interueniticaefft jBod frxmnit')
una. Bene etiam ex Ouidio Plinius: Murana maculas appetit ipfas , confeia teretis aclubriei
»5 tergi : tum multiplici flexu laxat donec euadat. ir(fii^tuvai,i9yiyp^My so-iipoai^ni/iijuu, exDi

philo Athenaus, Et alibi ex Hicefio,i!-(f i/fniras S TjnuiniaiT^x! yjjy ai|/,a;ira8ss3 riiiyiMtnp «si

ias,^Mlif liQxs : qui locus Rondeletio etiam fufpedus eft. Non eft uera (inquit) hac Hiceftj
fententia,nififphyrana alium pifeem fubftituas.fed ipfe quidem nullum fubftituiqego murana^
facili(ut dixi) tranfitu.Congris certe,qui Sd ipfi anguillis fimiles fiint , non fphyrana , fed mura*
na comparari merentur. Et Athenaus libro feptimo de muranis ex profeifo agens , fic habet;

TjflqljiHS if’ mms sffou. 0 iVcot©- '^\yyyM'j>if:ja7iKixti^'^yoyy^!jop^ unde ftiperiores duos lo.
cos alihrarijs corruptos elTe facile apparet. ^ Hadenus quibus in locis mihi cognitis fphyrana
pro murana legatur , oftendi, aliquando uerd contra contingit, ut in Scholijs in Nubes Arifto.
plianis;Ceftras(inquitScholiaftes) interpretantur muranas : ubi fphyranas legendum, ceftram
40 enim eandem fphyrana effejRondeletius in fphyrana tieterum authoritate docet.

De muranis flutis e freto Siculo lege infira in F. De Tartefijs(nam circa Tartcfttm maxi. g
mas fleri aiunt)in H.h. Circa Carteiam locis exterioribus murenas minarum fupra odoginta
reperiri Strabo meminit,Maflarius, Locus eft apud Strabonem lib. j, ubi dC cete SC oftracoder
ma multo maiora fieri feribit, quam in mediterraneo mari.Quin &C cogri,inquit,5atS»ei5i''r«i(hoc
eft efferantur , ut ita dicam, tiel belluarum inftar grandefeunt) multo noftris maiores fada : item
murana,a: ali) complures huius generis pifcitim. ^ funt qua fquamis carent, (ut finyra:
na,bos, torpedo, paftinaca,)ncc oua pariunt,Suidas.fed fmyrttnam &C oua parcre,K felachiorS,
id eft,cartilagineorum generisnon efle conftatttinde Suidam(uel quifquis eft c quo tranfcripfit)
deceptum efle conftat:aut pro fmyrana nomen aliud fupponendtim, zygana fortL Pifces ali

qui ftmt longijUt murana,congcr,Plinius, Lampreda uulgd dida anguillis pufillis &C mura,
nulis fimillima fuiit,nifi qtidd feptem habent a capite in collum foramina, Hermolaus. Mura
nis fimiles funt mtiftella; quanquam aliqui pro muranis apud Plinium perperam marinis ( /a/i.
cet mujiellti)legant,ldem. Maflariusquocp omnino muranis legendum effe contendit. Vide
infra in Muftela fitie Lampetra A. Typhldpa ferpentem mttrana caput habere fimile in fer.
monem hominum uenit, Aelianus. enuifsimum His tergus, Plinius. Murans cutem leue

potius uocandam quam mollem, 8C ita legendum apud Plinium lib. 9, pluribus docet Maflarius;
Legendum (inquit) arbitror Icui ut murena , ex Ariftotele quarto de partibus animalium undO
Plinius hac mutuatur:Cutis,inquit,alijsiquammata;alijs afpera,utfquatina,raia,8^reliquisge.
neris eiufdemtaliis letiis,fed paucifsimistintelligendo anguillas,congros & muranas.qtigqmnid
fiofepenumero inter logos & letres entimerauit, ut primo de hiftoria.inquit enim: Pinnas ali) tanta
binas habent, qui longi leuescp funt,ut anguilla,tit congritaut nullas omnino habent,ut murena,
quod Plinius quotj fecit, licet pifces eos nonleues,fedlubricos appcllauerit hoc libro, ubi de pin

684 iye/\qLmciiiDus.

nis pifdum loqiritur.bina:, inquit, omnino longis Sii lubricis, utanguillis congr!s,nu!Ieutftui
rcnisiquod in J i. uokimine etiam confirmare uidetur,cum dicit murenam maculas appetere ip.
fas,confciam teretis ac lubrici tergi,ex Ouidiojleui igitur potius legendum cenfeo : neque enim
»ta iiroprium fiiiflet di<3um,murenam mollem,hoc eft teneram habere cutem,cum ex Ariiiote.
le mollem cutem etiam habeant,quat mollia appellantur,ui loligo,fepia,polypus , qui ad tadinp
etiam molliores fimt quam murens,ut mox uidebitur: qui Klacertorum dC ferpetium corticem
interdum cutem mollemditi retulimus)appellauit,quod X Plinius libro undecimo ferpentibus
potius iribuiiTe uidetur,ubi de palpebris loquitur,dicens:fed quadrupedi in fuperiori tantiige^
na uolucribus in inferiore,ai quibus mOlle tergus,ut ferpentibus: ubi non intellexit pifces illos
longos leues ferpentibus fimiles.nam pifces genis omnino carerit,Hucufque Malfarius. Py, i,
theas tradit muvainam infixam hamo inuertere fe,quoniam fit dorfocultellato,fpina^ linea prj,
fecare. Ardens auratis muraena notis, Ouidius. Maculashabetnigrasindorfo a;inpellc,Ki
ranides. Murenarum alia colore eft fubm'gro,luteis maculis diftimSoialia albo, nigris maculis
diftiniSo,oris riiSu non aliter quam Anferes largifsimoiijs foraraimbus,quibus Lampetra praedi
ta eft, caret, Gillius. Pifeis eft haud difsimilis anguills,uarius maculis luteis X nigris, Maffari
us. In Gallia Septentrionali murpnis omnibus dextra in maxilla feptenK maculae, {ciuflilU,) ad
formam Septcntrionis,aureo colore fulgent , duntaxat uiuemibus , pariter® cum anima extin-
guumur,Plim'us. Pinnae pifeium quibufdam nullp, quibus nec branchiaeiPlinius, eum^ fecU
tus Gillius. Mur jnae nullae omnino funt pinnae, d^diUtm addit, ^aiius natarijofsit.)mc bran»
cbiaeintcgreCarticu!aMc]3,Vuottonus,)utc^terispifcibushabentur,Ariftot. Et alibi. Quateri lo
nae ei utrincpbrancliiae fimplices funt. ^ Fel murpnat femotum a iecore inteftinis commiiTum eftj
Vuottonus ex Ariftotele. Fel quibufda inteftino tantum iungitUr,ut murenis,PIinius. f Mu
rana dentibus ed commodius fe defendit.quodeorum praedita fit duplici ordine, Aelianus.

Muranp ambigunt inter pifces litorales X pelagios, AriftotBles. Murananctp in ftagnis
gignitur,ncc temere fluuios ipfam fubire imienias : nonnunquam tamen &: qua in utroquifli.
tcnt,in mari fcilicet X aqua du!ci,reperiiintur, (tefte Galeno in libro de cibis bonimalicp fucci.)
Partimpelagia,partimlitor3lismurafnaeft,fedfereinfaxorumcaucrnisdegit;S£folaexprecio.
fis pifeibusiquanuis Tharfcnfis,Carpathijcp pelagi, quod eft ultimum, uernacula) quouis hofpes
&eto,pcregrinummarefufiinet, Vuottonus. Murpnae incolunt petrarum caua , Oppianus.

Et alibi; Degunt in petris qute plen j funt chamis ac patellis. Pifcantes circa quoddam Africaja
litus,!ocopetroro,of

;aa9v?,Syncfius in epiftolis. qf Pifces longi,ut anguil!te,congri,murpna , quomodo natent, 8t de
pinnis eorum,lcge Ariftotclem inlibro de comuni animalium grcflii. Pinnis carent, fic cmm
utuntur mari, ut ferpentes terra, Si fimtliter in humore repunt , Idem in Hiftoria. Cur autem
pinne, quibus natcnqmuranis, alijs^ ferpentum fpeciera referentibus pifeium defint , explicsi
Ariftoteles libro 4. tracftationis de partibus,cap. 17- f Anguilla, 8C quicuncp ferpentis fpeciem
refcrimt(utmurjna)quom'am branchias habentpauciores minuscp continentes, diu extra aqua
uiiicrepofiunt.non enim multum refrigerationis defldcrant,Ariftot.lib.4.cap.i5.depart. Exc
tint in serram mur9n:e,Idcm X Plinius. ^ Carniuota: tantum funt, Ariftot. Degunt in petris
qug plente fimt cbamis St patellis, Oppianusmimirum quod conchis huiiifmodi uefcantur. PoP
lypisinefcantur. Idem. Vedius Pollio feruos damnatos murgiis deuorandos obijciebat,utin
E.referetur. Polyporum generis eft oztena didta a graui capitis odore,ob hoc maxime mura,
nis cam confetftantibus , Plinius. ^ Murgnac coeunt ut ferpentes , Ariftoteles. Cum libidinis
impetu plena eft Mura:na,in aridum progrcdituflSdiponfiiniquifsimi defiderio permota, latibu
Ium Vipera intrant, ibicp ambo inter fe colligantur,atq; coitu implicamur : ut uulgi quidetnho.
minum opinio ait. Vipera quoqj mas ftimulis libidinis concitata , ad mare accedit : &’ ut adole.
fcens in amoribus diirolutus,cum tibia fores pulfatamataific Vipera mas fibilo edito amatam c
Uocat.ea e mari exit,natura diuerforum locorum incolas in cupiditatem unam,5t cubile idem co
gente,Aelianus de animalibus lib.i.cap.jo. IdemClib.9.cap.C»6.)Cum proximum eft, inquit, u(
Vipera mas complexu uenereo iungatur cum Murena , uenenum uomitione eqcit , attj expel.p
Iir,ut blandus decoruscp fponftis uideatur.Poftea edito fibilottanquam Hym enato quodam ante
nuptias milTo ) fponfam appellattatq; ubi mutuam ueneris libidinem inter fecxp!eueriint,liic
quidem ad mare regrcditur,i!la uero exforpto ueneno X rccolle(fto,ad domcfticam fedem rtiW
titur.Eadem Oppianus fimiliter: fed addic pratterea : Quod fi uenenum illud uipera , cummre
ingrederetur a fe in petram aliquam depolitum, noninuenerit,aqLia forfan a prjtcrcunteaJ/ijiio,
cui confpedia fuerit uipera, ablutumtindigrtabundus huc illuc fe iacSatdonec uita excedat, fuis
fe armis, quib.tutum fc arbitrabatur, priuatu dolitans. a-tTja» .4' iai.id eli,5liae3‘

dem petra ut uenenum amifcraqficfimu! mox etiam corpus uitam^ perdit. Crus in Hiuo'
glyphicis non uiperam tn mare,fcd mursenam in continentem coitus gratia prodire feribit.
rgna(inquit)e mari egrefla uiperis admifeetur: ac ftatim recurrit ad mare. Viperanequ/fsiwt*
genus bertia:,ac fuper omne quod ferpentini generis cft,aftutius,coeundi incentiuis exsftuans
muranj praecognitam fibi copulam requirit, uel iiouam iflfiruit, progrefla^ ad litus fibilo prat'

fentisiti

DeMuraena. Lib.llll. 6SS

' m teflaturjK ad complexum illam prolicii coniugalem.quac illecSa non dcefi,ac uehenatae
f ” nti expetitos iifus fus impertit coniuniSionis.Quin ubi aduentare comparem fenferit uipe
.„umi:uom€ren3rt3itin,m3rko{Gmciamhom<imnesttHiplmii,,Jer^ememJmemferiimmmcum
femina co«fre.i<«ii«r)ficreucrcntiam quodam modo exhibens, ac nuptialem reueritagra»
mnratw/ tamen concubitu pcrado ireforbeat mox, Caelius Antiquaritm ledionum 6. i j. So

de animalibus, miirgnas cum uiperis coire aiTentitur, Athenaeus. Alij quoque
liratus ^bf^uri quidam fcriptoreSiUt lorathuum theologi illuftres, ut Baiilius , Ambro»

r°''^^demdcliorum animantium coitu, uulgi Opinionem, 8Cuulgarcmquorundam fcriptione

r Miteris mandarunt, duemadmodum ignis nonpoteft praeterita fine damno materia , in

Iccun, (.gnceptus eft,priufquam prorfus ipfam confumaqad aliorum noxam conuerti: ne

a prius aquaticos angues(tiij^i<^>«wS^as)inalienam perniciem parere poteft, quam
ium uentrem.in quO concepti fuerant, eroferitit, ut Nicander Colophonius & Archelaus
'^'Tcusteftatur Ita quiuisiniuftus malitiam fuam prirnUs experitur, antequam in alio emittat,

HLxinlibrodeiuftitia.utcitaiScobsUsinferraonedeiniuftitia. f-Omnibusannitempori-

naric eftm partus eius numerofior, Arillot. Oua partta pariqnec arenida ut pifces fquamo
f Uem ’ duocun® tempore par it , cum Cgteri pifces ftato pariant, oua eius citifsime ( fumma
„lef/mt'e,alibi)crefcimt, Plinius. ffHyemelatent.Adftot. Hyeme non capiuntur ,prxtcr®

Itisdiebus paucis, Plinius, f Fetulacontadu murtenas occidiqPImius. Et alibt: Naturale»
ralarum mursrtis infeftifsima eft,tad? liquidem ca moriuntur. ItemtLic.niuS Macer murpnas
10 ait pineucfcere iadatu, (alias ladatu;)fufte noninterimi.eafdem ferula protinus, ammam m cau
da habere certum eft eacp ida celerrime exaniraaritat capitis idu, difficulter. Murana qup pia
gam unam accepiqtorpefcens perftat;fin plures inferas funditus ira incenditur Aelianus de am

Llibus I.J7. Similiaetiadeferpentibus,fiarundineferiantur,tbtdcmtraditAehanus. Mu

rsnasfenmtacctiguftuprecipuein rabiem agqPlimus. _ _ r ■ rr ' ■

Quomodo e refibus eludent mur?na,ex Oppiano. AeIiano,Phnio &Ouidio fcripfi fupra m
A tibi pro murana aliquando fphyrama inepte feribi oflenfum eft. Obfcurus denae, reru autor
non rede ex Plinio citat,mur jnam libenter fe tenere inter harundu^s K ligna, m fi forte reti con
cludatur,flexu multiplici euadat. Mtinena ferocem cognominat Omdtus. C De murjna Craf

fiquaaduocantcmipfumaduentabaqleges moxins. z

« Nec proprias uires nefeit murtena nocendi. Auxiliocp fibi.morfumec eo mtnus(/or« «imtf)
acri Dcficit,aut animos ponit captiuaminaceis. Hoceft, Murgnaetiamnonignoratuires
proprias tum noeddi altis.tum ad auxiliandum fibi inmOrfu ciTefitas.nccp mordendi mm remit-
tit,donec(Ks/.tWOTV/<»c.<m,K.-i)omnino debilitata fC capram uidam fateatur. Murjnxdnquic
Plinius ex Ouidio, tamquam aliam lediOnciri fecutus)amp!ius deuorant quam hamum , admo»
uentm dentibusj lineas , atqj ita erodunt. Mur.cna dentibus eo commodius fe defendit , quod

corumprieditaiitdtipliciordine.Aelianus.tMur.-enacaudamcongi-iabfcmdit. Ariftot. Nos

certe Puteolis fepenumcrd congrum cum murena acriter pugnantem ammaduertimus. Perot-
tas Conger dC mur9na caudas tuter fe pr*roduat,Piinius. ^Locuftamuracnas cC <^ogros con
fici Si finyr^ena dC carabus ambo coquamur una^euaiiefcit (myrxnz^dC non apparebit, tCiranl

4.odes. SirpramCorollariodeLaciiftaD, Aeiiartfuerbadecertaminepolypi,mur9nDc^locult9

iccifaiiimus,qu2E illeex Oppiam Halieuticorum ..mutuatus €a,fedbreLUUs: hiccx eodem poe-
ta paraphrafin copiofius a Petro Gillio redditani .adfcribemus» Odio inimicitiarum capitaU«

rerinterfedirsidentPolypus,Mur9na,8(:Locufta,&:mutuisinterfeca:dibus pereunt. CumMu

rena ex faxo ad inquirendum cibum prodiens,Polypum infpexiCjin fumma aqua paulatim erra

ticis flagellis natantem:ftaum incredibilf gaudio elata, hanc iucundam appetit prodam, islenties

feinproximuradircrimenaddudum/ereinfUgamimpdlit.Atnullamachmationetardusmna

tando effugere poteft Mur^nam.expeditifsimolapfunatantem.Itacp mordicus eum premes,
uitum pugnare cogit.Hic igitur coadfu^ magnum dC difficile inire certamen,primu^m uariuni oc
multiplicem gyrum agens , brachia huc illuc tieffat , conaris horum iadatione ipftm alele dea

fo pelierctatenimnullaaiteeuaderepoteft.ContfaMursnaPqlypi lubricis membtis dteump i-s

cata, facile ex his tanquam aqua effluens elabitur , Is uerd modo dorfum illius, modo collum mo=
do caudam circumplediEur,moddin os eiufdcm incurrit, ac nimirum quemadniodum iiiluaa=:
tione homines fuasoftentanc uires, donec tandem defefsi manibus inaniter fiuuiient:licl oly=»
pi acetabula non palxftrice iada , Murena acutis dentibus difeerpit & lacerat , dC partim ex ms
mandit, partim feraicomefta QC paIpitanria,huciiIucdifti'ahit.Necprodeft ^jolypo hsi ere laxis,
eorum^ utlateatirtlitaricoloiem.nouitenim hunc eius dolum mutana. lam rurfusmagna
ducia Locufta Murenam ad pugnam lacefsit:exten(is tanquam inrans,mxta petram, emus meo
!a eftmuraena, gemmis cornibus, Ha!c iiritata, in certamen dcfccndit . at etfl animo
contra uentt, tamen ipfam duro tegmento circummunitam parum Itcdir : &fruftraideo ^ntes
$0 defigit, quod tanquam a filice repuifi,fic eius durifsimo tegmineretufi, hebefeunt debi

Verlintame Murena magis magis^ tantifper animo incitatur, dum fiium collum tantopere r •
longis illius brachijs quam ferreis forcipibus teneri fentit,ni!nl^ remitti quitum. i etuic

686 De Aquatilibus.

ter fefe m fligam impellere conctur.a: fiimmo doloris fenfii affecUa quoquo uerfiim corpus f
intorquear.Cum enim aculeatum locuilac dorfum temcrcimiadtt &: circumpieditur intere^""**
leis transfigitur, tandem^ multis uuincribus acceptis, fua imprudentia conficitur. * lam n”
locuflam filiceis forcipibus X robuftis aculeis armatam X uelocem, tardus Polypus X rnoUT °
ma pelle obdudus expugnat.Hic enim cum eam in faxeaaliqua cauerna morantem deprehVt!”
derit,incius dorfum latenter inuadit,S<: uincula circumjcit,& fortibus acetabulis fauces interci"
dit,ne fpirare pofsit.Locufta uero illius drcumplicarione uicina ad moriendum , nunc quiefcil'
nunc mouetur.nunc ad faxa alliditur, is iierd non intermimt tandiu oppugnare, quoad «ederit
X confccerinnec aliter carnes fugendo ex eius tcfta exhaurit , quam infans aliquis ex uberibus
nutricis lac. ^

B Mur5nieexeuntintcrram,&:fKpemeacapiuntur,Ariftoteles. Flutedid}K,utinftetoSi *
culo, Sole torrefatSac curuare fe polTe, X in aquam mergere definunt , atep ita faciles captu fiunt"
Macrobius. Polypis inefeantur mursnf, Oppianus. Efca ad inefeandas murenas : Aelurt
(Siluri legit Cornarius)fluuiatilis drachmas fedecim.femmisruta: fylueftris drachmas odo adi.

pisuituIinaetantudem.fefamidrachmasfedccim.Conterensomnia.exeis^paftillosfingcns uti

tor,Tarenu’nus, Murtenas quocp X thrifias pifoium genera euocari concentu & tintinnabti.
lis, exploratum uulgoiquarauis murpnas genitura tantum tempore, utpote qua ferpeniium fc!
qui iibila feruntur, quibus eas admifeeri tradunt,Picrius Valerianus. Licinius Macerniurenas
tantum foemiuini fexus elTe tradit,fi<: concipere e ferpentibusiobid fibilo a pifoatoribus tanqiia
ferpencibus, euocari & capi tradit.fufie non inierimi.cafdem ferula protinus, anima in caudalia, i»
bere certum cft,ea® ida celerrime exanimariiat capitisidu,difficulter,Plinius. f Pifeium cura"
maiores nofiricelebraucriint,aded quidem ut etiam dulcibus aquis marinos claudercntpifces'
atq) eadem cura mugilem fcarumcp nutrirent, qua nunc mtirjna X lupus educatur , Columella ’

Et alibi:Pifcinispra:teraliospifcesincludemusflutas,qummaximeprobantur, murenas Pii

fcina fi' femper influente gurgite riget, habere debetfpecus iuxta folum; eorummalios fimpliccj
X rcdos,qu6 fecedant fquamofi gregesialios in cochleam retortos, nec nimis fpaciofcs , in qui.
bus mur^nm delitcfcant. duanquam nonnullis commifeeri eas cum alterius nota pifeibus non

i placet.quia,firabieuexantur,quodhuicgeneriuelutcaninofoletaccidere,feHirsimepetrequ5.

turfquamofos,plun'mos^mandendoconfumunt, Columella. fC.Hirrius circum pifcitiasfuas
ex f dificijs duodena milia fefiertia capiebat. Eam omnem mecredem efcts, quas dabat pifeibus, ?•
confumebat.Non mirum. Vno tempore enim meminihunc Cjfari fex millia miiranatuni mui
tua dedifle in pondus, & propter pifoium multitudine quadragies fextertio uillam ueniffe , 'Var.
ro. Miirpnarumuiuarium pu\i^iiyn{mmirumithJ^tiUjspifi;ihm.alij legum primus, quod per jietUmmtl
ligitur in uerio exciigiuuu:& rurfus in ueriis,unte 4ilm)C. Hirius excogitauit ante alios : qui ccenis ttf.
umphalibus Cplaris didatoris fex milia numero muranarum mutuo appendit. Nam permutare
quidem precio noluit.alia ue merce. Huius uillam intra quam modicam quadragies pifeina iic.
nicrunt. {Locumiunc cUriits paulo ante ex F arronts uerlis intelliges. ) Inuafit deinde fingulorum pifeiu

araor,Plinius:a: ex eodem Macrobius(Saturn.j.iy.)Hiirtj uillam, inqufoquamuis non amplam
aur latam,conftat propter uiuaria qua habuit, quadragies feftertium ucnundatam. Hirriusin
codicibus Varronis r.dupIicifcribiiur;inPlinianisfi'mpIici;apudVo!aterranumHircius. S0.41
Ia ex precioflspifcibusmurpna,quamuis Tarfenfis Carpathij^pelagi,quodeft ultimum, uerna.
cula.quouis liofpes freto peregrinum mare fufti'net,Columella. Lucrj Crafsi oratoris atatepri.
or Licinius Murana reliquorum (^netei- ofireas)pi!cium uiuaria inuenit , Plinius. Veteres Ro.
manosauiuacitatepotms,quamaraporis pr^cellentiamuranaseUimaflecrediderim. quoniam
magna eorum copia in quotidianos ufus uiuarijs inclufa diutifsime poterat afleruari , cateris pi>
foibus aut tpdio carecris , aut uitio pifeinarum facile pereuntibus, louius. Apud Baulos in par
te Baiana pifeinam habuit Hortenlius orator, in qua muranam adeo dilextt,iit exanimatam Rei
fe credatur, Plinius. Ceterum V alerius Maximus libro nono, X Plinius libro decimo fcptimd,
qui L, Craflum Cenforem cum Cn. Domitio fiiilTe confirmant, feribentes cum inter fedeluxu.
ria atqt libidine deccrtarent,fibi^ nonnulla inuicem obieciffent, nullam de murena a Craffo de.p
ficta obiedionc mentionem faciunt, forfitan quia non nifi dc obiedionibus ad luxuriam Xcx-
cultum pertinenn'bus altercatio fuerat, hoc egoledoribus aftimandum relinquo,
MaiTarius. Murana Crafsi Romani omnium pradicationecelebrata, ficinauribus, ^gem-

mis diftindomonili.tanquamfane eximia forma pulchriradineptielia, ornabatur ; aiappcita'
tis uocem Crafsi agnofccbar, atq) ad eum adnatabaticum^ quippiam ei porrigebat , prompfflS^
parato animo accipiebat. Hanc ille mortuam fleuit ubcrius,atq) honore fepultura affecit, Et«m
aliqu^do Debitius in hunc dixiffetiStuIte Craffe,Muranam fleuifti mortuam. Ad hacrffpeii
dens Crairus;Equidcm(mqUit)de beftismorte flcui;T u ucrd nullos,ne ex trium quidem nxora
inierim, quasadfopu!turamdedifti,Itiduspercepifti,Aclianus de animalibus 8. 4. Curaobij" .
ceret Domitius, An tu muranam luxifti Craffepretorlit ille; At tu uxores tres cum extuleris nun^*
quamlachrymafli,Plutarchiisinlibro Vtra animalis, &:c. Ex Aeliano mutuatus elllo.Tze*

tzes Variorum Chiliade S.cap.ipj. ItemPorphyriusIibroj.dcabftinentiaabaminatisiCrarsi

(iiiquiP

DcMurasna. Lib.IIII. 687

rinciuioRomani tnuracnanoinMatimuocata ad ipfum CrafTum aduentabat s ^rtem iriam adeo
commouit,ut mortuam luxerit,curii trium antea liberorum amifsidnem moderate tuliflti.^TAn
tonia Drufl in uilla apud Baulos in parte Baiana (ubi 5C Hortenfiiis pifcinam habuit, & iin ea mu
rsenam dilexit ) murenae quani diligebat inaures addidit; cuiits propter faniam nonnulli Baulos

uidereconcupiuerunqPllnius. . . . . -

Inuenit inhocammali documenta ueuitize Vedius (.yemuSyTUtina) Pollio eqUes Roni«cxa»
micis diui earlltn immergens damnata maticipia,non tanquara ad hoc feris ter»

rarum non fufficicntibus.fed quia in alio genere totum pariter hominem diftrahi fpedare no po
terat FeruniaccetiguUu praecipue easinrabiemagi.Plinius. VediusPoIIio (inqUit Crinitus
dehonefladifciplina.6iio.)cum pifeinas magno ftudio ac diligentia habereqfolitUScilfCruos fu>i
os occidere, eosip pifeibus uorandos pfaeberetiJt hominUm cruore paftds cdmeilbt; qitod hercle
in Romana quidem ciuitate non fceleftum moddtfed imprimis nefarium haberi debet, Odfau/o
nwferrfm impcrante.de quare Septimius Tertullianus copiofe feribit in Itbro quem de pallio fe
dt, AnneUs uCro Seneca cUm Csfarem Neronem ad clementiam inftrucret,fic inclamat: O Ve
diiira mille mortibus dignum qui deuorandos feruos muranis obijciat, qilas erat efurUs.Et in
troqnem de ira fcripfit ad NoiiatumtCum diuus (inquit) Augufius apitd Vedium (alias Atedia
umlPoIlioncm coenaret, fregit unus e feriris cryflallinum : eX quo rapi ettm ad inortem Vedius
iufsit,necuulgarem quidem, nam muramis obtjci iubebatur , quas ingens pifeina continebat.
Quis non putaret hoc illum caufa luxurix faceref feuitia erat.{ Wec Inxurinfuitifio, fxmcia
10 K }^od.)(ed ciiaiit e manibus priCnSe ad Gpfaris pedes confugit, nihil aliud petiturus, quam ut ali
icr periret, nec efca(pifcium) fieret. In ciuo adeo motus cft nouitate crudelitatis Caiar,Ut iliu qui=
dem dimitti, fidcryftallina potius omniaperfringi iuberet, pifcinam^ compleriiHeC Crinitus ex
Sencca.cfed pars poftrema in eodiecnoftro fic legiturtMotus eft nouitate crudelitatis Cpfar:S( il
Ium quidem dimitti, SC cryftallina ante omnia cof am fe frangi iufsit , eoirtpleri^ [Cdmpleri obii.
maricp.Caliuslpifcinam.Fuit Catfari fic caftigandus amicus, bene uftis cft Uiribus fuis. ) No.

(icr quidem Seneca codexlibroi.dcclementia, capite 8. fic habettC^tris non Vedium Pollionem
peius oderat , quam ferui fuif quod, m tranas fanguitie humano faginabat, SC eos qui fe aliquid
offenderant in uiuariumquidaliudquamferpentibusobijciiubebatC O hominem mille morti,
bus dignum, fiue deuorados feruos obijeiebat mttfa:nis,quas efurus eraqfiue inhoc tantumillas
jo alebat, ut fi'c aleret, , „ . . ,

De flutis muracnis nonnihil in A.diximus, b!c plura. Non enim fi murmns optima: flutae #
funt in Sicilia,KeIops in Rhodo, continuo hi pifces omni mari fimiles nafrutur, Varro. Mure
na in Sicilia optimp funt,PIinius. E Siculo fretocommendabantur, Athenpus Clemens in

Padagogo. Ai mia-TwtwtSiKiAiac^^awismCAouotslfbc/ijKfVs^/jPoIlux, Etrurfus:Hd^«rfl:£K7ra(i9/.flv,

Ksii Tyrum •^<c ■nis sraAmoisSl/^/lsiVsii. Habet etiam delicatam muranam urbs Hifpaniac

Tarteffus nomine,aded ut inter cibos eledlilcs numerata fit,authore Gellio. ^Murana in tantis
deliciis olimfuiqut de nomen Liciniorum familia dederit, Varrone tcfte. ^fMuranasHicefius
ait multum alere, non minus (aut etiam magis,ut in A.fcripfimus)anguillis &C congris , Hicefius,
Mtirana etiam ipfie in aqUa uitiofa(coenofa,&: aliter impura,& circa fluminum oftia)deterrimj
^ofiini,Galenus.fcd quomodo alimentum exmuranis alijsm pifeibus pro locorum in quibus de.
gunt diuerfitate uariet , fupra ex Galeni icriptis recitaui in Lupo F. Omnium minime impro

bantur edulia, qua tenuem aut craflum fuccum lacientium in confinio funt,& in excefltriim me
dio, ut carnes gobiorum SC muranarum,8Cc. Galenus in libro de cibis boni SC mali filCci. Vuot
tonus inter duram quocp SC mollem,muranarum carnem mediocrem eflc tradit. Philotimus

(apud Galenum de alimentis j.5o.)mura:nas pifeibus molles carnes habetibus adnumerat,quod
genus facilius concoqui tradit.Galenus diftindionem addiqfiin puro mari uerfentur. Saxatiles
enim(inquit)femper funt optimi, quod afellis minime contigit, nec muranis , ut ne gobionibus
quidem, etenim quidam ex his in fiuuijs 5C fiagnis , abj autem in mari nafcuntur : alij in iiagnis
maririmis, qua uocannaut omnino in ^uis permiftis , ubi magni fluuij oftittm mari cSmittitur.
yo plurimum certe parciculatim inter fe diilident,ut mugilis & murana, ^Muranas &C omnia mo!
lia,utlolIig(nes,repias,8Cc.utqua difficulter concoquantur , inflationes pariant, noxios humo,
res generent,cenfeo reprobanda, Aetius 9.50. in curatione colici affedJus a frigidis Si pituitofis
humoribus. Periculoftim eft eas in cibum fumei'e,nifi' prius in uino optimeac diutifsime des
coquantur, Kfpeciebus aroma ticis,maximecp pipere, condiantur. Venenofonan^ abuftdatbu
morCjUnde nec de facili cedunt codlioni, Author de nat. rerum. Pellem cis duram efle audio,
cadi^ baculis antequam coquantur. lura d/uerfa in mtiranam tum aflam tum elixam defeti
bit Apicius 10.8. Tripatinum ex muracnis, lupis & myxone memoratum PIinio,Uidcfupraii1
Lupo F, Coquitur murana exoffata more maiorum, ut anguilla,fubIato corio, capite a cau.
da.aftam, moreto uiridi fuffundes,Platma. Sanga Romanus poeta lepiduS,qUum Pyrgorum
ii) inlitore pifraremur, docuit mtiranas ab antiquis exofiari, Plauti authorirafe,ut eoru carnes ntft.
lis impedita fpinis gratiores redderenturtingentem^ ille murana binis bacillis utraqj manu c3.
prehenfls mediam aftringendo detergendo^, redte SC feftiue admodum exofiairitjlouiKS.

Mm *

688 DcAquatilibus.

TuMachjrio Congrum, murarnam cxdoifua, quantum potes , Plautus Aulularia. De uetbd
cxdorfuarc , lege fupra tn Congro H. f, f Ob duridem quandam innatam , & tenacem Inimo
rem laborioflfsimcdigerimturded a ladibus eximijsfummam commendationem accipiunt Io,
uius, Heliogabalus murenarum laclibus Si luporum (pifcium) in locis mediterraneis ruilicos
pauit, Lampridius.

<5 Muraenauenenataell(morfu,)8fimpetuofainhommes,Kiranides. Dentibus maleficam

Vemorfu mu* non modo legijfed etiam expertus rum,cum Maisilis illius naturam pcrlcrutans , temere lubri,
cum roflrum cepilTem,non Cne magno dolore uulnus accepi, Gillius. Morfis a murama (in<
quit Actius I j. j8.)eadem acridunt qua morfis a uipera: quapropter etiam fimilia remedia eis ad,
bibenda, Dato autem Si fici fuccura cum ferpillo, ut praididum eft. Eadem ex eo repetiit Aui lo
cenna 4, 6. J.capite p6.de Haren carmen. A pailinaca marina aut mursena moriis auxiliantur II
quorisde fico gutta: quatuor, aut paulo plures cum ramulis ferpylli tribus aut quatuor poti 'K
quacunqjaduiperaSjAegineta. Muraenae morfus ipfarum capitis cinere fanantor, Plinius
Miiraenac morfui medenturlumbrici terrcni,Kiranides ut Aggregator citat, f Non ucrdperni,
ciofus femper,fed 86 falutaris aliquando muratnae morius eft , ut ferib/t Aelianus de animalibus
lib. 11. cap.;4- Vir guidam Cifflis nomine (inquit) Serapidis cultuidcditifsimus , petitus infidiis
mulieris,quam prius amatam,deinde uxorem duxerat,cum oiia ferpentis deuoralTeqangebatur
86 miferc affligebanir,iia ut a morte parum abefle uideretur. Rogatus autem ab eo deus , munel
nam uiuam praecepit emendam, 86 manum ui uario fcu uafi in quo feruaretur,immtt(cndam. p'a,
ret ille,manum immittitteui mursna mordicus inhatret. £6 cum auellcretur , fimul cum ea morbis
bus etiam iuuenis illius euulfus eft,

tirmedu ntra Lichenes 86 lepras tollit mura-narum cinis Cum mellis obolis tribus,Plinius. Murenarum

torpM. pellium exuftarum cinis ex aceto fronti inlitus ptodeft aduerfus capitis dolorem , Marcellus
^Smyr:cnadentesfufpenft'conueniuntpuerisdentientibus,Kiranides. *

totracorpm. ’ Smyrxna in iute piperis cfa nephriticos fanat, £6 lepram fcabiofascp pafstones peifefle ct»

H.a. Muracna Latinis, Myrtcna Grscis primam producit, ut monftraui inMormyri Cotdlatio
Jt.quamobrcm mafculinum etiam ftOj©- prima circunflexa feribendum uidetur. Mullorum 86
murafnarumcopia,Cicero in Paradoxis, Murana ab Aeliano £6 Artemidoro nontctfic car,
tilagineis adnumeratur,Rondelctius. j,

«pitJjrts. ■ Ferox,Ouidius. Ardens aurafis murarna notis,Idefti. Delicata, Martialislib.io. Tartet
fia,ab oppido Hifpaniac. Oppiano,«H/»»s,<M'«jti,«i?iKii'»,cry>(tai»,^i7iTOAt»,

d 7cpcti-n,^ «rd, Suidas e poirta quodam, interpretatur autem ««w,

ifii/S«},id eft prona ad libidinem , ab huius pifeis natura. •«!> uscidliuf^ ?l hums potius)

ijdi/tm, Hefychius.rty<fyaj«(/{fcd pratftat oxytomim feribi ) forte deccptricem interpte,
tari liccbit.nam 86 ■^xyuyit aliquando deceptionem fignificat : nift quis m^uyuyi potius legat, cli
autem 7i«'iij®j.«(oxytonum)lcno,proftitiitor,in utrocp fexu. Murttna uccattir uitium ligntin
menfa ex ccdro,nigro tranfeurrens limite, uari)s^ corticum puntSis apprehenfus papaucrumo
cio,S6 in totum atropropior color,macu!a: ue difcolores,Plin.

fychius 86 Varinus.fed f«/fiKv«legendum uidcturtquamuis literarum ordo apud illos prohibeat, 4«
muraenK enim corpus lubricum 86 flexibile , flagello 86 uirgae flexibili retftc comparator. Sic 66
«■«t/vKA» tum ferpentis genus,tum fcuticam feu flagellum fignificat. Sedapud Pollucem libro j,
cap. 10, legimus Platonem comicum yx^ayt>ew7iw pamyx ncminafle,rEsei« quid ad murtenam per,
tineat , non uideo. MtifyXni quidem apud eofdem Lexicorum feriptores yi exponitur,
^Murtenulam colliaurum nuncupat utilgus, Hieronymo tradente : quod fcilicct metallo in uir*
gulas lentcfccntc,quadam ordinis flexuofi' catena , contexitur , expifeis uticj imagine uocabulo
Conformato,Ca:lius Rhod, Scoppa grammaticus Italus uulgari etiam hodie uocabulo I3 mu»
tenella interpretatur,uel lo collaro d’ oro. Muracnam Graeci iiocant, quod plicet fe in circulos,
Ifidorus fcd niliil huiufinodi cx etymologia Graeca conftat. per circulos ille forfan torques 86 mo
nilia intellexit,qux a murtena pifce mutonulxCut diximus)nominantur,non contra, fMurraa;»

^ tiadixitPIatina,promur»naiumuiuarijs.

Icones*, Per-mursnam Aegyprij facerdotes hominem procum alienfgenanim , ucl al/eiugf*

narum concubitumappetentem,extern5suematn'monio copulatum intel]igebant,Picriw«
Hieroglyphicis Ori* A uiperis etiam aicCyimy uerhajunc^uidetur autem uerhum aureferendumd^-
*Amhrofium,quem proxime nommauerae)(ibi]o muracnas euocan,idcp perinde ac fihieroglyphicii/nef
retjintcr pretatur;id fcilicct ex hoc innui', ut muheres admoneantur ferendos efle marid nitrcSj
fit licet fallax iiir,arper,inconditus, temulentus, lubricus^multacp m hanc fentcntiam. Bafilm*
ex hoc cogrelTu anguis &: murxnte adulterm mterpreran' uidetur.admonet enim eos qii/miptiis
inudiant alienis, difcant cuma fera:,CLii reptili fine fimiles, cum naturce quoddam aduIteWu uipc»

rjemuracnae^coniimdiiouideatLir.atqjhucpotiusrefpicit Aegyptiorum hieroglyphicG, Non^»

etiam incongruum erit hieroglyphicLim,fi occultam quandam fi'gnificaturi,ianguinariam quip»
p^i-cruddicaiemjin molli alioqui at^ effbeminaio homine, perirritatammurxn5 expreficnmus»

iminant

DcMursena. Lib.llll.

' mani Romanorum procerum cxcmpio.qui feruitiaolim muraems exponebant excatnifican
?'-ciim ea alioqui beftia exedentula fit,ut diceretTertulliamis,atcj etiam exanguis & excornis,
H ePierius. Vide infra in fine huius capitis Emblema Alciatt.

"^Mi.i-a^nauirinomenaneruofocorpoiedidaCafsiodorusputat, Licirtios.Muratnas eogno

• t s nuodhocpifceefFufifsimedeledfatifuntjfatisconfiat.HuicopinioniM, Varroconfen-.
ens eodem modo Licinios appellatos Murtenas: quo Sergius, Orata cognominatus efl,
oifces qui auratat uocantur charifsiml fuerint, Macrobius Satutn.j. ip* Meminit & Colu
g Vulgati codices V arronis de re ruft.pro Licinius Mursna,nQn rctfie habent Lu=

* 'l Crafsi oratoris state prior Lucinius Murena reliquorumtprster olireasjpifcium uiu*
cnii Plinius. Idemlibrojj.cap.j.C.Antoniusludosfcenaargenteafecit, itemL.Mure
IO u^ljijjffofteLuciusproLiciniolegitur. Extat K Ciceronis pro Murena oratio. Qui
Grace lioc nomen mu^kJcct fcribunt,cum uiri proprium eft. f
('hias Batca(BitTaa)oppidum memoratur Homero, quod dq fepulchrum Myrinae appellent:

- flieinwjSfUiii Mveir»!. Scholiaftes locum fic nominatum ait ab una Amazonum illic defun-
* curaaduerfus Troiam mouerent.-excitato in eius honorem oppido, Varinus.

Oppianusinmuramanominat raTarOT:rat»to,S<: oaiiS»f«(rU». De dentibus eius, qubs

Jioceft iblidos cognominat,o:y«i/asptf«©' dicit , id feft uallum recurUum. ndeiJip ojvvSfmf wm
Imine iMima a^ii'i5^«,Idem de murama polypum uorante. ltzm,'^uu
^ m)ieiiSiilL‘iTiv^&cm-i7Viuajilm(xi>,Oppanusdemmsn3. Cuius Si fequentiafunt;niwT«./lviil/«

loin®A(«p»iW. Et,PSity4«H®la-iciii"r©' (OTiai/OT)i!>ii&»{0isn4?'«w'P ^ dipxXts

iJlm. EqH^iXeWUjrisjosSiaifivjie-oft^sSaa ^imTiHttv^mitScKtmiLUAtutTtt-mvn, Item,

- . 1> .. -.i- .. Lv’rLffrf fll

Arai*,de muracna contra locullam pugnante,
fertur fquillas inter murama natantes In patina porreda. Sub hoc herus : Ha:c grauida,
inquit. Capti cft.detefiorpoft partum carne futura, Horatius Serm. 1.8.

/t/vijvig niycc -^(^«wzicnPE

Affe

s --- mv^iuum \i<p^Ujj lii

Coiyis Thracum regis conuiuq deferiptione Anaxandrides nominat. In conuiuid etiam Atti
co.quod Matron defcripfit apponitur murirna ; Zmlw ■/" «p ky«»siAiH Sls tix®- mix'

ifcK4»*K5i'7iil(ns(ideftferpenti,utmedicorUmfilqpromcdicis)(ii),KSvp«j. ,

MracWs i PtojiMs 5 ytrs™ w nvgMra, m «axtertsJiib' , Athenx» 1

Us. ^AeacustinRanis Ariftophanisjiratus Dionyfio qui ad inferos defcenderatHetculemefie
Io putas (propter claiiam &: exuuium leonis, qua: gerebat) a quo Cerberus antea eis abdudus erat,

’ lic ei interminatur; SCutstmmKiipxMs, s cnraayyrK m/ A(iitn7oqia|a,jrt8l(ioi/aip t'

T«j>T»OTii(«vem>'it.ubiScholiaftes:Mur2nam(inquit)nominat pro daemone aliqua terribili. Imita»
tur autem Euripidem qui fimilia in Thefeo protulit. T artefiam quidem cognominat , ut maiore

metum incutiat,ob loci longinquitatem, a^irosxTsrtmo-fiSj/op, (tanquam in Tartefo mursnx ni»'

fcanmrmaximEe, Suidas.) Sic&muftelamTartefiam dicunt pro magna. Tartefusurbsiberia
cacftcitcaAuernum(XifMp,aliisiuxta columnas Herculis) paludem. Murpna quidem pifcis.elt
marinus a poda nominatus,cum uiperam nominare debuilTet. Eadem V arinus repetijt. Ha

bctctiamdclicatamurbsHifpanixTartefruscfduplici,ali)fimplicifcribunt)nominemura:nam,

adeo ut inter cibos elediles numerata fit,autore Gellio. Pollux quocp T artefiam muranam an»
^9 t/qiiis in precio fuifle tradit. Mufielajqutedam apud Afros nafcuntur in SiIphio,CmiIesTarte&
/i;s(iciIicetmuftelis.Vallanonrede uertiqflmiles muraenis,) Herodotus,

Emblema Alclati,infcfiptum:Reuej;entiam in matrimonio requiri.

Cum furit in Venerem, pelagi fcin litorefiftit ViperatSf ab ftomacho dira uenehauomit,
Hura:nam,cp ciens ingentia fibila tollit: At fubitd amplexus appetit illa uiri.

Maxima debetur thalamo reuerentia,caijiLinx Alternum debet conitigi dC obfequium.

COROLLARIVH DE HVRO, VEL MYROi
; id eli, Muraena mare.

M YRVS (alias Myron) ferpenseft marinus, ut aiunt, nec unde nomen habeat Pacis coiiftaf.
fp {T^os etymologiam in 'Mormjro indicauimus.yTradicur de eo fi oculus alteruter capto eruatur,ipfo ui-
' uo dimilTo, ST pro amuleto geftetur,ophthaImiam liceam fanare,pifci uero rurfus renafei. practe»
rea altero eum capi lumine, qui uiuentcmnon dimiferit, Aelianus. ^Plinius &Gaza oculatam
eum appellanuPlautus uerd ophthalmiam; V olaterranus, oculatam pifcem(qui Grateorum Me
lanurus eft)cum myro confundens. Sinyrus etiam a Plinio inter marinos pifces numeratur,
uerum tanquam alterius generis a mura;na , V udttonus* Atqui nori genere autfpecie , fed iexu
tantii a muraena difrerre,ex praedidis liquet. Scribitur autem myrus attt fmyrusnit myraena quo»
que 8( fmyrsna;Gra;ce(it/ji^ uelo-itvfospenanflexum femper fcripfcrim, quonia pcmiltima pro»
diicitur,ut indica iiimus. Arifioteles myrinum uocat marem, Plinius. legendum myrum , non
myrinum.ltemcj) inferius rurfum myrus, tum ex uctuftis codicibus, tum etiam Ariftotele Athe'
n:eo^,qui huc pifeem myrum appellaucrunuMaffarius. Mt/jS-jijcSC! ^>os i Xfii “ xfyhu

Hefychius. , Ztevfv@'^(ZiAV^@'Tna\im,)ox^xlxu'ty^sp{ett«^o^etx'iriiv^vwx,iTitv^xivx,}ldzm,

«wtpj/ KttArui/.fcsr A' tt£tt(melius,rsj3 Idem. Myrintis

Mm J

6go

DeAquatilibus.

fcmd apud Ariftotelcm legitur pro myxmo,ut Rondelctius offendit, id non animaducrtit Ni
phustMyrinus enim cjnqiiioqui etiam a Plinio fle nuncupatur , uulgo & Romane murus dici'
turtqiiafi Romae uulgo murtena inas diuerfo quam femina nomine uocetur.f Ariftotelesmvto
colorem adrt/©', id eii pini arboris tribuit:pro qua uoce Athenaus habet ii/^yO-jhoceft iyneis j.
uis.cuiledtioniiinquit V uottonus)confentire uidetur Sc uetus Ariftotelisinterpres,

DE MVRICE, RONDELETIVS.

H a ”'“‘'^^*^*\P°*y^'™“'”-figniflcatenimacumen flueaiperitatJfaxiprominen

Murra oro a. 8^® 1 1 Nonio teffe^. Virgilius Aeneid.y, Concufl* cautes, & acuto in murice remi

j^criutcfixi Obnixi crepuere.

fromincate. l— a Aliquando Murices machinula funt ferreae, dolofa:, tetragona forma, quain quan '•

cuncj partem incubuerint, unum aut plures aculeos infeftos protendiSt. Vocantur a Grscismi
toqutredieannotatBudaeus.SumituretiammurexproPurpura. Martialis (.Uh.xUdlmmte
^ Murtx:) Sanguinedenofirorindasingratelacernas InduistSd non efl hoc fetis, elca fumus

IndeSdMurexTyrius a Virgilio Aeneid.4, Tyriocpardebatmuricelaena, DemilTacxhii,
meris, Bt ab Ouidio Phocaicus,

<snm M con^ Nonnunquam Murex generis nomen eft,cui fubrjciuntur Concha uenerea, ftiBuccinil PU
Venerei nius lib.^.cap.iy. Muricem effe latiorem Purpura , necp afpero, netp rotundo ore, netj in anaq,
Pf°deunteroflro,fedflmpIiceconcha,utro(pIaterefefecolIigente.Hls uerbis Concham uene
Buccim. ■ ream defcripfit,utfuo loco docuimus. EtalioinlocoMuricesproBuccinisufurpauit,Purpu,

rx uiuiint annis plurimiim feptenis .latent ficut Murices circa canis ortum tricems diebus. AtU **
ftoteles lib, 8,dehift.cap. IJ. ^

TTcu! »> ■miit j^©-. Et Plinius ibidenuCongregantur uerno tempore, mutuo® attritu
lentorem cuiufdam cerm feliuanqfimili modo Si Murices.fic Ariftoteles cum procreationePur
purarum docuiffctjiiibiunxittTflV t^uolxsjvxilr. Exhis not3

eft Plinium haec ex Ariflotele defcripfiire,8i: pro Buccinis Murices conuertiffe.

Ubn cupv ^'^">ff'’g«'’“'s"°”’“ffl'e,nonConchaetantomunius,fetisdeclaratPlinius,qu5diclt;Mu.

ricum generis funt qum uocant Grarci CoIycia,alij Corythia {Endem lilri eiufdem ctp.ultimo cmht.
rum gener t mcaf.pM^aam pro corophU ihi legitur corythia ) mrbinata aeque,fed minora,multo efScacio
raetiam,& oris halitum cuflodientia.De his fuolocodidumeff. ^arecum Muricis nome plu
ribus accommodatumflt , Gaza Plinij imitator xif wtas non Murices conuertit, fed Bucete,
Nunc ad Muricum turbinatorum (pecies conuertatur oratio,

DE MVR.ICE «ARHOREO, RONDBEETIVS.
ai .Iconem 7{pndeletiuf exhihuittcui not Jmiltm altera "B-adiunximm concha cuiufda [eu muricis orientalis , {««
E' inecijs nalli fumus. in ea margaritas j«o j gigni quida nohis retulit, nefeio pam uere.colorforinjecuspallifcit,k
trinjeeus eumpulcherimo ^lendore ex alho rojeus ejl.lahru exterius protendit fe & dilatat in margine. mucmttk
fra caput feu conu tefix duo magni fed ohtuji prominet. in ipfo cono parui admodum &
fuhrotundi perjuras deinceps non aculei fed tumores uifuntur.

Dc Murice. Lib.IIlI. dpi

H V 8. 1 C fequatur copfam mihi fecit Gulielmus du ChouI Allobrogum prafeflas, G, du chml

uir procul dubio antiquitatis pei itifsimus.fl quis alius in tota Europa hodie extet. Is nullis a me
prouocatus ofHcps , fed plane regio SC liberali animo , quo erga omnes literatos utitur , erga me
ouoque ufus, non folum Murices Conchyliaque mihi communicauit , fed &: aliarum pulcherrfa
^armn 8C uariarum rerum copiam maximam, maximis fumptibus comparatam , ex quo ueluti

lo'fwhica,Pocdca, Hiftorica intelligenda plane neceflaria ilint , ut hoc nomine literatos omnes
maxifflopEreflbi Dt deuintSurus.

ic Murices hic appello, qui & turbinati lunt, SClongosfirmosqueacuIeosiiueclauos habent, imrica.

ouos utintemoTcerentur,quam maxime proprijs nominibus potuimus , diftinximus . Eum
qucni'fucexhibemus,l candore duritiaque, qua marmor candidum xmulatur parte externa,
marmoreum appellamus. Parte interna ex albo purpuralcit. Telia grauis eft,denra,folida, acu*
leis multis horrcns,figura inter Buccinum Conchylium media, ampla, ut merito AwmrvPi©'
didpofsiqquemadmodum Purpurae fpcc/es qusdam.

Terrea: eft fubftantiac , frigidae & ficcx cum detergendi ui , eb falfuginem qUam feruat. g
Quare ad dentifricia uti poiTumus, & in epuloticis medicamentis. Vritur facile atque in cine. Keimdkdt
rem rcdigitur,SC acrimoniam aliquam ob empyreuma acquirit,quam diligenti ablutione depO. mumibM iit
nit.Calcts itaque modo elota cum oleo rofato in unguentum reducitur. Ambullis medetur , ci- “'“'“erfiutt.
lo catricem^ pulchram inducit. Ad h?c omnia feliciter uti poffumus. Carnem atep operculum,
Purpurarum , Buccinorum carni operculis^ reeSe afsimilari iudico, Sed hac in uniuerfum dc
Muricum fubftantiadiiSa fint.

/«I» %lunm iulleii

Icon Muricfi tmngnUrit,

DE MVRICft TRIAHdVLXRf, ROMDEtEflVS,

H tc altera parte murex planus,aIterafercrotundus,feditaUtutrtn(5duofintlatcfa,tertiunS 8
fo plana pars efHciat,a qua figura, qua huic propria eft, triangularis iure diciturtaculeos habet bre^

Ues Si firmos. V ario eft colore, foramen ditplex habet rugofum , quo ob tcftai amplitudinem Si
breuitatem,fonus editur grauis Si triftis, T efta tota ad Conchylij teflam magis accedit.

Operculum quum uritur fumum emittit, ob id pingUe' aliquid habef.Quare ifl oleO amygda g

Uno decotftum in aurium doloribus utiliter ufurpatur,

DB MVRICE LACTEO, ROMDBLETIVS.

M V R I C E M quCmhicrcprafentamus alatSco colore latSeitm nuncupauittius. Turbia

lic obtufiore eft quam catert. Exochas Si tubercula potius habet quam claUos itue acuICoS. T d
^ fia ad fucos uti poffumus Concharum uenerearum uicc.

OB MVRtCB CORACOIDE, R O N D E L E T t T.S,

Mm 4

dpi

V T Anatomici omoplata: appendicem a roftri coniorum
fimilitudine coracoidcm appellarSt, ita S£ nos Muricem hunc
^oracoidem ab aculeis incuruis.Kroftris coruorum fimilibus,
a nota illuftriore SC huic propria nomen ponentes,

COROLLARIVM.

^ Firmioris iam tete murices S<l concharum genera, Pliniiis:

eum proximede quibufdam fragilioris teftaedixiflet. Perot>
tus murices diciexiftimatab afperitate murorum, quoma Ver
gilius dixerit: ConcufTa: cautes, & acuto murice remi Obni»
xi crepuere. Ego a Graeco uocabulo ceryces, , Latinu i

murices defumptum potius coniecerim, literis quibufda tranf- '
pofltis mutatis. A muricibus autem metaphorice tum iribo
los (ut Grxei uocitant)ferreos, tum fimiles in faxis alibuie mu
erones duros dC acutos prominentes:non aute contra. Idem
, Perottus purpuram inter conchas potius numerat, muricem inter oftrea ob fcabriciem corticis*

quod idcirco non laudo,quoniamfcabricies teflarum longe diuerfa eft,in olireis fuperficie tota
exafperata.in muricibus uerd SC purpuris eminentibus per interualla aculeis quihufdam. Mu
rices Rondeletio proprie dicuntur qui turbinati funt,& longos firmos^ aculeos fiue clauos ha. 1»
bent.Hos Germanice Gwcbcljcbnlen uel nominabimus commode, nomii

ne ab aculeis & concha compofito, nam & aculeatos pifciculos fluuiaules aliqui Sf«cbelfite
appellant. ^ ^

rlimm ceryci Malfarius collaris aliquot Ariftotelis SrC Plini} locis, Plinium oftendit cerycem modo muri.
«“jcmricCj cem,cx eo quod uertigo conchte in acuta maxime tendat,(murex enim, inquit, ptoacuto quan
WTtfc™™ buccinum,quia Ctalteri turbinato generi buccino didofimilis,couueiufic.

" ' quem Theodorus (inquit) uocis fignificationem imitatus , buccinum femper interpretatus eft*.
Ceryx enim idem quod prsco fignifleat. uerum qtite aporredes uorantur murices conuenit, ut
muricis norrien gdneralius effe quam bucciniconiedare liceat. Ceryxigiturqui fecundum Pii.
nium Latine murex 8C buccinum uocatur,concha eft e turbinato genere,purpuris magnitudine J»
inferior , fimilis buccino illi turbinatorum generi, quo fontis editur, oris tantum rotunditaicin
margincinctfa differens , premufeidem modo mufcanim habens , firmam & torofam , qualin.
gtiat effigiem pi m fe fertx uius i|ore illo purpureo antiqui ueftcs inficiebant, qup muricea & con
chyliata; dicebantur,Hac Maftarius. Et rurfus , enarrans hacc Plinij uerba : Quat durioris le.
ftatfiint,ut murices, purpurtc,faliuario lentore proueniunt:Saliuarium (inquit) lentorem appd.
lat mucofam illam congeriem fauaginem didam, quam purpura: , SC murices fiue buccina con.
ftruiint, Vbi etiam comprehenditur Plinium muricem pro Ceryce,hoc eft, buccino acccpiflc.
Hac enim duo genera purpura fcilicet & buccinum fauificare foliti funqex Ariftotele quinio de
hiftorta. Murex eili unam fpeclem fignificct,fctlicet buccmum,gcnerale tamen cft,ut retftt ad
monet Hermolaus,ftciitl & conchylium.purpuram enim comprehendit murex, fid alia, VuotiOiW
nus. Murexper excellentiam conchylium aliquando dicitur , Perottus. Vide etiam fuprain
Conchylio A.

Murex pro purpura interdum accipitur, 8f eius colore, ut Rondeletius oftendit : 8f hos plu.
ribusmoxinE,

Muricum generis uidetiir K aporrhais in A, elemento dida, Ariftoteles bis tantum eam me.
minit,Gaza murices interpretatur.

Muricum generis funt.inquitPlinius,Sd quae uocantGra:cicolycia,alrjcorycia, turbinatas,
quefed minora multo: efficaciora etiam fid oris halitum duftodientia. Athdnieiisi h^ntmmuri.
cum,fcd chamarum generibus contribuit,easm in Macedoniaa<B{t/«»s dici, Athenis xfsrt, in cate
ra Graecia trachcas,hoc eft afperas uocari prodit: quod & Plinius fcrefccutus aliubi uidctur.Htr^j
molaus. Nofter Plini) codexlibro?a.cap.7.ftchabet:Muricumgeneris fiint,quauodtG«
ci colycia,aTfj corythia , turbinata aeque, fed minora multo.Hermolaus corycia fufpicatiirlegraf
dum , quod Athena-us feribat , Chamae genus quoddam Graicis uocari xtojvait in Macedoni,
quas Athenis afaw dfcant.Scd muricum &: Chamarum genus diuerfum eft. Hoc etiam ahiWf
uerrendum,poftcorophia,aut potius corythia in uerbis Plinij, commatis non pundi notanttl^t
ftgnandam,ut pf rappofitionem mox ftequatup „concharum genera, „ V,ucttomis tamentory-
phia(ficenimRgitpery.noncorophia) acolycijsccrythijsuenon di&nguit. ’ Congtntwm

drtnium' (inquit idem V uottonus) quateunq) fcilicet turbinati funt generis fuaUifsitaS iMbn*
turcoryphia.Sunt^ SCori 5(;ftomachograta;aluum.^ 6d urinacicnqatch oris bonum reddunt cd
dorem.Copiolius alunt iurulenta,afrauero dura fentiuntur. Horum papaiier buccinGtutntdott (y
aluum firingit potius.

Miitianus.(prodidit echeneidem) sfTe muricem, latiorem purpura , nere a'fperO flc$rotundo
, : . . 'ore.

hirpurit.

Ap«rrhdit.

ColycidjUclc

rythia^

Uurexiiiithf

De Muricd Lit . 1 1 1 1.

ne* in angulos prodcunte rofiro.fed fimpHce contha.CMa^nW legit, ue^ in dn^uUsf rodimur».
ItrofiKplt" concha, &c.)imo£^ latere fefe colligentctquibus inlixrentibils plenam uentis ftetiffe na.
liem portantem nuncios a Periandro, ut caftrarcnttir nobiles pueri ; conchas^ qua id praftitei
untapudGnidiorum Venerem coli, Plinius. Rondeletius Veneream hanc conchamnun»
tmukus porccllanam. Vide fupra inter conchas, pag.jjy.inprimafpecie concha Venereas
De hoc muricis genereiinquit Maflarius) quod eiufmodi potentia fit libro etiam fecundo 6i tri»
fimo refert Plinius hec modo t Nec dubitamus idem ualcrc ad omnia genera , ciim celebri 8£

' nfecratocoa'n^’''^niploapudGnidiam Veneremconchasetiameiufdempotentia credi ne»
cclfe fit Periandri hiftoria quonam modo nobiles Corcyrenflum pueros Sardas mifefit exle

Kcandos;inb«“”f'‘*H‘^'-?^°™"''“’5°5- . .... ,

Nicquiiut audio)uulgo m Hetruna uocatur genus quoddam muricum.

Mraces pifces intelliguntur murices.fed K pro conchula accipitur myax, qua tiuniores exci ntyacai
niunrar.Caiius. Suntquimyes etiam, utPhiloftrati interpres ZenobiusAcciolus, murices^"’
toerpretemur. nos Myes Si My aces inter concharum genera a muricibus plane diuerfos dedi»

Trachali appellantur muricum acpurpurcfupcriorespartestundeArimincnfesmaritimiho B
tniaes cognomen traxerunt Trachali,Feftus. Sed T racbeliis potius per e.fcribendum.quod cef
uiccmfignificat.GracceTjoax*^' VideinCo.ollariopurpursB.

Qu* durioris teftsfunt, ut murices,purpi.rtt,faliuarioIentoreproucniunt,Pliniusi Ari» ®

io lloteles hoc de cerycibus, id eft buccinis tradit : fed communis ha:c generatio his omnibus uide»

.tur. ^fMyaces accruantur muricum modo uiuuntcjj in algoiisjPlinius. Purpurat, murices, eiJ

ufdcm^ generis uerepariunt. Idem. , . _ ,

Limola regio idonea ellconchyliis,murieibus&'oilreis,Columenadepifcinis loquens. E
Murex eft color purpureus,Nonius. Accipitur interdupro purpura, Si cius colore: quo» Color erfW»
niam ex eius fuccoifanguine feu flore color purpureus tingebatur,prefertim circa T yrum 6c Si
donem urbes Syris,ut grammatici annotant. Murices quocjj purpiir* ufum prjeftant,in T y.

ro nobiles,ut ait Ctelianus,Bayfius. Murexalio nomine conchylium dicitur; ed quod circuii
cifa(circ»iic!yi«)ferro lachrymas purpurei coloris emittat , ex quibus purpura tingitdr ; & inde o»
ftrum appellatum eft,qupd ha'c tineSura ex humore tefta: (animalis tsflati,quod Grceci ojlreum meant)
5»elicitur,Ifidorus. Sacrum muricem apud iurifperitos ideo dici opinantur nonnulli , quia eo
inficerentur ueftes imperatoria , Catlius. , Murice purpuram colore praeftantiorem credide»
rim,Platina. Tranfalpina Gallia herbis T yrium at* conchylium tingit, nec qusrit in profun-
dis murices, Plinius. , Minus miror incomperta quatdaraelfe equeftris ordinis uiris.iamuero
£Cfenacorij,cum ebori citro* fyluj exquirantur , omnes fcopuli Getuli muricibus ac purpuris,.

Idem y.i. Obfcuri quidam ex Plinij uerbis ea attribuunt muricibus , qua: Plinius nbminatiiri
purpurse. f Muricis color grauis odoris erat.Hinc Martialis libro i. Olidae nefies murice. Et
iocus eiufdem in Philaenim: T iniftis murice uefiibus quod omni Et nodle utitur SC die Phi
lenis, Noneftambitiofa,necfuperba, Delecfaturodore,non colore. Tebis Afro murice
tinda ueftiunt lanae, Horatius i. Carminum, _ Et alibi in Epo.ia. Muricibus Tyrtjs iterat* ue|
lera lan*. Et Bpift.i.Getulo murice tincfta; ueffes, Martiaiis,Qiibd bis murice uellus inqui
natam, fSidonio murice tindla lana, Tibullus lib.j.EIcg.j., Nec qua: de Tyrio murice lana
rubet, Ouidius, EtfextoMetam. Phocaico bibulastingebatmuricelanas, Ipfcfeoin pratisa»
ries iam fuaue rubenti Murice, Vergilius 4. Aegloga. Piefia croco, Sd fulgenti tnuriceueftis.

Idem Aencid.g. Aurato pra:fulgensmuricedudl'or,Siliuslib,4.

MurexintOrtustubaeratPhorcyosapud Valeriumj.Argdnaut. , ,

Muricescumalijsconcbisantecoenamapponimturinepulo,quo,dieLcntulus flamen inau E
guratus eft apud Macrobium. MuriceBaiano meIior(ai;»jyofiortLucrina pcloris,Horatius Ser
mc!nvii4* ^Conchula marina, purpura, murices tahquam cibi ftomachum roborantes laudan»
tur a Scribonio Largo Compofitione 104. Celfus qiioq; murices cibis ftomacho aptis eonnu
fo.merat. ^Murices SC purpur* coquuntur eo modo quo cratera conchylia, Platina.

Muricum ciijcrcm cum nominat Plinius ( nam is fere folus ex cis hoc nomine remedia pfac» ff
fcribit,)ex teftis duntaxat crematis cinerem intelligotid quod aliquando exprimitur, pleruncp o» Cinis te^ic
mittitur, Semel tamcnaddifcuticndasuerendorumpuftulas,Muricum(inquit) uel purpurarum
tefta: cinis cum meile prodefttefficacius crematarum cum carnibus fuis, V idetur autem eade

fermeuis SC communis teftarum maris omnium cineri inefle: nifi quod efficaciorem ex durioris
busfolidioribus* teftis exiftimo. Et quoniam ceryces Plinius alias murices, alias buccina in»
terpretaturrremediaqusfuperius (pag.iy5’.)buccinis attributa funtex Gr*cis authoribtrs.muri
cibus etiam Plinianis prorfus conuenient. Mituli quo* cremati eundem buccinis effedfum
pra:bcnt,tefteDiofcoridc.addiderim ego, fed paulo ignauiorcm:purpurae uero Si conchylia un«
fo diqua*fimilcm. Pro buccinis olirea fubftituit author Antiballomenon, Mituli quo*, ut

murices, cincrecaufiicam uim habent; Si adlcpras,lentigines,maculas. Lauantur quoqigltimbi
modo, ad genarum crafsitudjnes.Si oculorSalbugines , cal^ines* , atepin alijs partibus fordid*

Crfrncf.

H.a*

Bpithetd*

694 • De Aquatilibus*

ulcera, capitis^ puftuIas,Plinius.ex quo fequentia etiam remedia omnia, ubi alterius autor/s no
inen non addetur, decerpflitiHS. Myaces cremati,ut murices,morfus canum hominumra cum
mdie,lepras,lentigines fanant. Muricum cinis cum oleo tumores tollit. Muricum uel pur
purarum cinis utrocp modoifiuC difcutere opiis Ct incipicntes,fiuc concodos emittere,panisre.
iiflitiquidam ita compotiunt medicamentum;cerae & thuris drachmas xx. ipumac argenti xl, ci!
neris niUricum x.olei ueteris heminam. Capitis Ulceribus muricum uel purpurarum telis ci.
nis cUm meile utiliter illinitur, (item)corichyliorumiuel,li non urantur, farina ex aqua doloribus'
Muricum uel conchyliorUm telis ciliis maculas in facie mulierum purgat cum meile illitus cui
tem^ erugat, extendit^jfepteniS diebus illitus, ita ut odauo candido ouorum foueantlir{«/i«,&
«eat«r.)Muricum generis funt qui uocant Graci colycia,alij corythia,turbinata Kque,fed mino 10
ra multo, efficaciora etiam,& oris halitum cuftodiehlia, Parondes muricum teiia: cinere cum
melle,uei conchyliorum ex mulfo curantur. T efiis cadi faliamentarrj tufis cum axungia uete.
re,muricum^ cinere ex oleo ad parotidas ftrumas^ utuntur. Muricum cinis dentiiriciii eft
Dentifricium, Ceruino ex cornu cinis eft,aut uhgUla porcae Torrida,ue! cinis ex ouis.fed no'
lineuino: Muricis aut tofti, uel bulbi cxnndla fauilla , Samonicus. Mammas muricum uel

purpurat teftarum cinis cum meile efficaciter ianaf. Carbunculos de ueretris exterminatmu.

ricum uel purpurarum in carbonibus uftarum cinis cUm meile permixtus , Marcellus Empiri.
cus. Plinius hoc rcmedio,effi'caciore fi' cum carnibus fuis crementur , puftulas uerendorum di*
fcutifcribit, Oleum cicinum cum cinere muricum, fedis inflammationibus prodcli; itera
pfora:.

Muricum carnes appo(itac,pilos in mamma tollunt. De malo quidem pilari in mammis qui
uolucrit legat fupra in Cancris fluuiatilibus Q.

Murex intortus,Valerio in Argonauticis. Afer,Getulus,Tyrius, Sidonius, fulgens, fua*
ue rubens, olidus, aurafUs,facer,diueriis authoribus ut citauimus fupra in E. Baianus Horatio.
Item apud T extorem;Phocaicus,T arentinus, Afl^rius,Oebalius,radiatus, ftellans, rutilus ar*
dens,purpureus,puniceus,flagrans.

Murices pro machinulis ferrcis,SfC.ut Rondeletius recitat, noftri Jufyfett appellant , Galli
Chatlfles trappes, Grsci tribolosiut 2e herbas quafdam, muricatis fimiliter feti mucronatis peri*
carptjs,unam terrefirem , alteram aquaticam. Bion quidam transfiiga nunciatregi murices
ferreos in terram defodiffe Darium,qua hofiem equitem emiifurum elTe credebat, Curtius Ubro5«
4. Suadentibus quibufdam ut circa mcenia urbis , quam oblideret , ferreos murices fpargeiet,
ne fubita eruptione Iioftes impetum in praefidia noftra facere poflfentj&rc. Valerius lib. de Sci,
pione Aemyliano. f MuricesUctuftasCantiquitaSletiamlaxorum afperirates tela omnia uoluit
pofle dici,Nonius. i(fMuricatus,adiec5iuum,qUodeftmuricismodo fadum. Scolytnomu.
ricata cacumina, Plinius. Et alibi, Carduo tum fatitto tum iyluefiri, folia pauca, fpinofa, mutica
tis cacuminibus. Muricati greifus Fu!gentio,id eft,formidolofi Si pauendi.Intucmur(inquit)
arua,quibus adhuc impreffe bellantium plant:e,muricatos(quod aiunt)ligi!laucruntgreffus,Bu
darus. Muricatim,aduerblum;conuolutim,inquit Budaeus.in modum muricis. 'Vertice mu
ricatim intorto, margine in mucronem emiifo.Columella lib.9. In Codice luftiniani (libro 11.

titulo de monetarijs £0 murilegulis) murileguli dicuntur , quafi muricarij a muricibus legendis, 4’
Budeeus in Pandedas. Vide fupra in Concha in genere H.a.pag.jii. ^Colores, oflrinus,tiiu
ticeus, conchyliatus, a Thylcfio nominantur cum purpureo.

DE MVRIA: DE QVA PLVRIMA ETI-

AM LBanS SVPRA IN GARO.

■ V R I A genus eft falfamenti.quod expifrium liquamine fiebat,pr jlertim thynnorum,
ut grammatici feribunt. T ii^at olus ficcum muria uafer in calice empta, Pcrlius Sa
tyra 6. Antipolitani (&teor)fum filiathynni, Eifem fi fcombri non tibi miffafortm,f4
Martialis Ilb.ij.fub lemmate Muria. Simplex c dulci confiat oliuo. Quod pingui
mifcere mcro.muria^ decebit. Non alia quam qua Byzantia putruit orca, Horat, 1. Sermo».
Muria quocp.iiue ulla falfugo, fpiffat, mordet, extenuat, ficcat, Plinius ji. Maximeamcai‘1

hoc neceflarium elfe aceti, & durae muriae ufum, Columella lib. i». Eae optime conduntur, »<1
uiridesinmuria,uelinlentifcocontufae, Catocap.7. Vt enim obfcuratur fidoffiinditurlKt
Solis lumen lucernac.&utinterit magnitudine maris Aegaiftilla muria, &utindiuitijs&“l5
tenmcij accefsio,£<:c. Caterum muries, muriei,fal eft in pila tufum, <ut quidam interprtontur,

SC in ollam fldile coniedumtquo deinde in aquam miflb Vefiales utebantur in facrificfoQux^*
t3men(& melius j«i'<ie)«)exiftimant idem effe muriem Sd muriam , flgnificare^ ialfamcntoruroa,
quam.A mari nomen dedudum. Catocap.88.Sinatabit(inquit)eamurieserit,quaucUa™'>4®
uel cafeoSjUelfalfamenta condias, f Muriaticus, adiediuum, quod in muria diu fuit. Sotoi
cogita Amabo.,item nos perhiberi,quafifalfa muriatica Eflreautumantur,fJneoniniIep“'>”

DeMurcplicc. Lib.lllL 695*

g fuiuitate.Plautus Poenulo. Muriaticam uideo in uafis fianneis.naricam bonam, &:c. Fe«
ftus ex Plauto. Muria laudantur Antipolis ac Thurijuam uerd SC Dalmatia.Plinius. f a itstna

. !ot ^ Ariftophanes in Holcadibus, pifces enim idoneos iit

r er pruna affarentur (inquit A then;eus)inu'ngebant in muriam , quam &: Thaliam cognomri
^ bant C Ad dentium dolorem bene facit muria ex pifeibus lacertis ueteiibus , fl quis ea fubin=
o coUuatjMarcellus Empiricus. Muracnarum muria flrumas fanat, Plinius, ea hodie quo»
^ A ntipolijKin Lerino infula fit,Rondeletius. f P^iyKsi}iaji<rvTiiix?iitlwmKcLS: id eft, Tii
uriam «i® quam pifces capis, de ijs qui tempus praEUcniunt , Suidas. Senarius eft pro»

wrbialis in eos qui ante tempus glorianturiuel cuenmm incertum pro certo flbi pollicemur. Si»
IO ^ile cAjAnte uitSoriam encomium canis.

DE MVRE PISCE»

« I p H I L V S Mya.id eft,murem,pifcem dicit effe quendam , ciii 5C caprilco nomen Iit*
I Vide fupra in Caprifeo. mvi 9aAK^i©',id eft, Mus marinus , pifeis eft mediocris ma=
1 gnitudiniSjCretenfibus familiaris, inter fanguine praiditos iejuodadditine auds cum mye uel
__ 1 mytile concha m»/«Kiiat)connumerandus,Bellonius.qui fi hunc pifcem uidit,pluribus de

ftribere debebat,ut qualis eflet nobis conftaret. Rondeletius quidem caprifeum fuum fif pidum
afplenedefcripium exhibuit. Muresdomefticiomnestimidifunt, quanquam domeftici ma-
lo gis quam agreftesjmarini uerd etfi non magno corpore , inexpugnabili tamen funt audacia mu-
niniquippe qui ad propugnandum duplici confidunt armaturK.prxditfx niihitiim pelli, K den
Iiumrobori.cumenimualidispifcibus,8f rei pifcatorfeperitifsimis hominibus pugnant, Aelia-
nus de animalib,9. 41. ex Oppiani Halieuticorum >. Rondeletius hos Oppiahimufes , edfdem
caprifeis pifeibus facit, f Qui ab Epicharmo nominatur mtls iri Niiptijs Hebst pifeium ptdprie
diriorumCid eft branchijs priedicorum ) generis uidetur , cum aliorum etiam pifeium duntaxat
proprie didlorum pariter meminerinmOsoA^srsK Tt.HSftticmiTt , Sfc. Item a Numenio, h' ij.uxs,3

imret.Bt yhiujului ^ E t ab Alexide, cum inquitiMi/e «v&op Tfnaf Athd

nscus inter mA<tjc«,id eft cartilagineos pifces una cum paffere SC bugloflb (lul quocp numerat, tan-
quam ex Ariftotelis libris de animalibus ; in quibus hoc nufquam extare puto , nec approbo.
50 Apuleius Apologia prima,ex Ennij Phagiticis pifeium aliquot genera quibus in regionibus
pra:feratur,rccitat: undehic uerfus aliquotin quibus mus nominatur , licet corruptos , afferam;
Mures funt Aeni, (alias Teni*) afpraoftrea plurima Abydi. Mus Mitylens,8fc. Purpura,
matriculi,mures,dulces quocp echini.

H Y E s etiam a Grtecis dicuntur concha quaedam , de quibus leges fupra inter Conchas di»
Uerfas,pag.ji7.Sf deinceps.

H V s marinus a Plinio didus generis teftudinum eft. QiiatrcinfrainT, elemento.

H V s aquaticus quadrupes , ad finem Appendicis Quadrupedum uiuipatorum deferibitui
Bellonij uerbi5,eius haec effigies eft, illic omifla.

DE MVSCA FLVVIATILL

RONDELETIVS*

V S c A S uolantesinaqiTxextremftatefa^peuidimusseftate.OcuIisruntmagntspro'
j corporis magnitudine, dorfo rotundo, uencreplanOjfenos habent pedes, pofteiiores
J maiores ad corpus inaqua impellendum* Inter natandum geminas alas extendunt,.
QLiarc bC in aere uolare,8^ in aqua natare pofTunt.Natant uentre in cseliim conuerib^
contrario iitu iiolant, Vtruncp per uices faciunt. Venter lineis nigris SC uiridibus diftinguitur^
his pifces infidiaiitur, ^ Sunt permulta alia in aquis dulcibus infera atque belliols nondum

6g6 De Aquatilibus.

omnibus fatis animaducf fe,qu3c^ tiix bene pidura exprimi pofltint. Qirarchortor ftudiofos lij
i-os,&: fedulos rerum pcrueftigatores, ut in fluuiorum aliarUmue aquarum quas incolunt anima
iibuS cocrnofcendis Se ijs pofterorum memoriae mandandis operam ponant,

^ 'MVSCVLV s Plinio alias belua eft,Mi/Ba«T©-Arifiotelis: alias non belua, fedbalacnatum

“dux pifcis,qucm Oppianus «>»T«f«,id eft ducem nominat. Vide fupra in Balaena ex Ronde,
ktio.paginis IJJ. ^ 'Sf- ^ Corollario noftro deBalana D, pagina 140, Pifciculus quibala,
ilis oculorum uice fungitur,mufculi nomen habet Si iuli, Hermolaus, Hippuris incfcantut iu,

li, Oppianus. ^ .

“ SuhtSiM V S c VL I ConchSjfupra inter Conchas dtuerfas.

DE MVSTELA, SIVE LAMPETRA,

BELIrONIVSt

Jl

S

l^tuuUHUs dua
plcx.

Maior.

Hitwr.

Pdrtficorpoa

ris.

B

HAt EOR VHgeneriseft,quaenoitrisalambendispetrisLampetra,uelLanipredadw
citurtqudd integrum fere diem ore fuecilb, denticulis circumuallato,ftxis,queinadmo
dum Se picatis nauium dauis,{ic irthaereaqut ea lambere uideatur.Hanc Graeci, inquit
GalenusjGaleonymum Se Galexiam appellarunt; Latini Muftclam , a maculati huius
nominis quadrupedis tegminis fimilitudine.

Huic piici Plinius proximam meniam poil Scarum tribuit, ae Murena atmulum eiie affir*
mat.Fuit enim apud antiquos (ut Se Acipetifer) inter praecipuae authoritatis pifces. fcd Murena a»
tcquorea tantum , ac fpinoia eft. Muftela autem Se fluuiatilis Se marina reperitur, ambmprorfus
cartilaginetetquanquam Ooriort cuiuidam fluuiatilis IMurenae meminiffe uidetur, cuilp/nam u«
nicam efle tradit,ei Afcllorum genCri perftmilem,quod quidam Calatiam dicunt, Cstcrum ma.
rina cacochyma eft, nautis ptKcipuc infenfajdum temonibus fere triduum inhxtens, caudam in
connarium uertit,rccens9 picatx nauis lateribus picem lambendo fic infigitur , utnautas ab iti.
nere remorctur,

Fluuiatilis eft duplex:maior,in Illyrico ftmi,ac perfiagna binominis Iflri frequens •.Galliese
]VIofella:acLigeri,atcpadeo Alpinis quibufdam lacubus peculiaris, qualis eftRlietiaiBrigarai.
nus Plinio didlus.Iautiores popinas per uetna quadragefimae ieiunia celebriores teddenstquo
maxime tempore cartilaginea ipforum fpinateordam appellant)nondum induruit. 30

IVIinor,uix palniilongitudinem,pollicis^crafsitiem excedit. Viuis fontibus, riuulis,aclim
pidorum fluminum litoribus gaudens,Roma;,Lugduni ac Lutetia frequentifsima.Lamptcdo.
tum Romani, Lampredonem Parifini, Lugdunenfes Cittellam uocant. Ac ne quis id Mufiela:
genus in maiorem degenerare credat, unicum hoc nobis argumentum efle poteft,quod ea.quan
quam pufilla,oua tamen ac fcetus edat.Cptera maiori fimilis. Porro maiores Lampetrstfuis fe
xibus diftingui folent,quarum(fluuiatilium prafertim)marcs,exp«tibiliorcs funt.ob camis iav
uitatem ac firmitudinem.

Omnes, uiuiparorum cetaceorum morc,fiftulam in ceruice habent,pcr quam dum nauibus
aut faxis inharent, aquam ad branchias attrahunt, quas utrimj fub cute feptenis foraminibusin
rcdliim ordinem difpofitiSjpr^ter aliorum pifeium morem, reconditas habent.Maculofo alioqui P
funt tergore , fuperne quidem ex atro in liuidum ac cinereum colorem definente , fubtus candi.
dOjiindecunq; glabro, atep anguilla modo lubrico: cuin qua hoc etiam habent commune , quod
per longitudinem diffilfa, atep infrufta confedia,diutius adhuc uiuere confpiciatur. Cor habent
fub branchiis ac foraminibus reconditum , cartilaginea membrana , fpongiofa acpratumidain.
clufum,fubrotundum,ciceris crafsitie.heparoblongum,unius tantum lobi, felle carens. Mi-
nor autem Lampetra fufeum habet tergus.uentrem candicantcm,cor ex fubrotiJdo angulofum,
mili) magnitudine. Vnicum omnes habent inteftinum redlum,minime complicatumircliquo
corporis in fceminis, matrix ouis refcrta,occupat. Proinde nullas habent laterales pinnas , linuo-
fo^ impulfu natant.ut Silurus ac Murena.

Spumarum indiciis comperirifolent,captatcpperpetuaaquaimmergi,cuinquaexlongin-}*
quis partibus in urbem deferuntur.

DE EADEM, RGNDEDETIVS.

Figura hac lamgetrx adfifcem "Bafthx captum ixprijfa eft, ah ea quam Tiondeletlus
dedit mnnihil uarians,prxfertm cauda pinna.

A

DAMPETR A exgenere eft cartilagineorum pilciumjquilongilubrici^funt,

c

(E)

P

A

DcMuftela. Lib.IIII. 697

i, [i's DCtris nomen traxit,Diacrli diuerfis nominibus appellant-Nam plota, fluta, iiermis ma=

■ " 'allcrias, hirudo rtiarinajmutena fluuiatilis X echeneis Oppitim,nomtratur.(Z>el>ttnomim-
^i°’^^LheneitiitmdiUmpartcitmihuitnmr,dicmiri!ip'(igrejJu.'j A Gallis Lampfoye. Ahoftris Lam-

Lampetra piicis cft marinus X fluuiatilis. V eris enitn initio fliiuios ingreditur,ut iU yj;,
nariat ihmare deinde reditura : fed tiim magna earum fit captura j alias in mari irarifsime
°iuntur net unquam fere nifi quum roftro nauibus adharrent.

ouilte marinx ualde fimilis eft Lampetra, fi caput excipias.Os enim necp in g

m ne® in latum fcilTum eft, fed excauattim ueltitiin hirudinibus , quas fanguifugas uocat,
longu , dentes flaiii coloris.in eiiifdem imo particula eft contrario ocCurfu forame

IncaTO Prteterea corpore eft roturldiore quam murKna : cauda tenui St latitifcula,

10 eft coIore,dorfum maculis partim carruleis.partim albicantibus eft alpcrfttm. Cti.i

'fedtlura&lfirma.Vtrihqtfeptenafuntbrahchiarum foramina rotunda. Inter oculos, id
' fi iifupremo mediocp capite, fiftulam habet,qua; ad palatum tifc^ patet:qiia,utpulraonibus fpi
rn'iespilces,£t aerem trahit, &: hauftarii aquam reijcit, eamcp ob catifam in fumma aqua fluitat,
faa1c/luffocatur,fiinuitafub aqua diutius retineatur. Oculos rotudos X profundos habet. Lin
l,a caret. Nullis ad natandum pinnis donata eft, fed flexuofo corporis imptilfii agirtir; X pinnu-
fs duabus iter dirigit,una fere fupracaudx extremum crigitur.altera paulo fuperiorcft. Corpe=
ricardio cartilagineo concluditurtcui annexum eft hepar catrulcum pundis aliquot notatum, fel
dceft Ab ore ad anum unicus dudus eft longus, initio ftridior, in medio latior , rtirfus ad anum
10 aneuftatiis.Oira nlilta habet.fed pro uertebris X fpihis cartilagihem,cui medulla ineft,illamno. ^
firi chordam uocant:*qua: uere tenerior,®ftate durior eft,multom infuauior , unde tum in pretio ?

elTcdcfinitlampetratcum uere, quo tempore uterumfert,inlautifsimis cibis habeatur, X d diuiti
bus,luxu9dcditis maximo pretioematur, Ut eorum opfonaiores aliquando in foro pifcatorio
fuperbius ambitiofiusqj contendendo licitentur. ,, . „ ,

Mare repetunt lam petra cum fuis fixttbiis , quos Burdcgalcnfes pibales appellant. Aqua X
muco uefeuntur. Sunt qui efei qlladam compofita in fontibus X alijs dulcibus aquis nutriunt X
feruant.A partu contabefciint,» paulatim emoriuntur. Annos duos duntaxat uiuunt,

CarnefuntfatismolliSCnonmbilglutmofa. „

Maona ftiit,& eft hodie inter dodtos uiros dtfceptatio.de uctere huius pifcis apud Gracos fi-
30 ue Latinos appellaiidne.cluibufdam galeum afteriam eflTe placet, qua opinio parum ualidis ra= QsiJno/itg^
tionibus confirmatur: qtiariUis enim maculata fit lampetra , tamen macula ftcllarum figura non “
ftmt.ucluti in afteria.Praterea a galcofUm natura plane abhorrecnccp enim uiuos parit, nccp
tus ore fufeipit X rCmitttt.qua maxirncgaleO afteria competunt. Sunt quiacipenferem efle Noiif/l mpeit
faSfd dixcrunttqUia longiore roftro non eft.netp trigoni figura, ut feribit Atheriaus. ^

Fuerunt qui lumbricum marimtm efle crediderint, ob ualde fimilem cum lumbricis terrenis „5 ri-ai

corporis fpedem, Qtiibus adhibent Plinij lib.9. cap. 10. autoritatera , quippe qui lumbricorum uocctur lamiri

mentionem fecerit, ejuum de pifciumpinnisloqueretur.Bina,inquit,omninoiongis,utltimbri=cmfflOTii«.

cis,& anguillis, 8£cOngris:nulla, utmuranis. Athunc Plinij locum corruptum fuilTe liquet ex
Ariftoteft lib, i.de hift.4nim.cap.5.T« tft' f»»!' Tr&iaxn ksu AtM.ubiJ , tat»

(uiGa^ merpreumr,)ut anguilla &: congritalq nullas ori nino, ut murana.Qtia cum a Plinio co
ucrfa fuiffe conftct,nemo elt qui non uideat Aaa lubrica interpretatum fui ITc, ut omnino legendS
flt:Bina omnino legis X bibriciSjUt anguillis. {OhjcrumitUc primm Alcymim uir ioSiUyteJle lom,)

(^uarecumncqjPlmius,ncc)jullusaliuslumbrtcimariniTrieminerit,lampefreuetusliocnomen _ _

fuifle non potuit, ‘quemadmodum neq? Uermis aqitatilis.Caret enim omnino pinnis , ut “'™'

na.Quanquam Caftellanus epiicopus Matiicon. uitaitatenoftrado(ftifsimus,8(l quidotftrina^^^^.^^^^^^
caufa maxima in gratia fuit apud Francilcum R egem illuftrifsimum, bC optimum literarum pa= defert
tronum & alumnum, lampetras uermes elTe aquatiles crediderit , eidem^ Francifeo Regi per=
fuadere conatus aliquando fueritjnec id fine ratione. Hatfc enim Plinius lib. 9.cap.i5'. In Gange
jo India: Statius SebofiiSjhaud modico miraculo affercyuermes brachqs binis fexaginta cubitorum
csrulcos,qui nomen a facie traxerunt.His tantas cife utres , ut elephantos ad potum uenientes
mordicus cOmprehenfa manu eorum abftrahanr.CcJlor cxruleiis ]ampetrx,icem mores quadrat:
nam petris dC nauibus ita h terent Iampetr3e,uc anelli lion polsint.nei^ repugnat cubitoruni fexas
ginta longitudo:in India enim omnia grandiora fiinr*

AHjslampetra,Aufont]muftdIacffeuidetur, . - -j . .

Qusem per Iliyricu per ftagna binominis Ifiri Spiiniartini indicas *^^pc*^smufienanafantiJ,/^‘/

In nourumfiibueda fretum, ne lata Mofellae Flumina tam celebri defraudarentur alumno, utcr^^aj[arU
QiiisteNaturtepinxitcoldrtatrafupefne Punda notant tergum:qua lurca Circuit iris, m,?erottuszr

Lubrica caeruleus perducit tergora fucus. Corporis ad medium fartim pingueicis , at illinc louiinfeiittuiu^i
ggVfipfiib extremam fqualctcutfr arida caiidarn. _

Ha:c pidura cum lampetrce nofrrae optime coueniat,de eadem intelligcndam elTe cinn Mal»
farioputo: necillialTentior, (Pecrum GilUutnnotdO qtripifei qui !©ta Lugduni iiulgo appellatur;

Nn

6gS DeAquatilibus.

uerfus Auronij ar f ommodat.cum Iota m fluuijs duntaxat nafcatur; Aufonlus wr& thuftcll
am e mari fluirios fubire figniflcec. Eandem lampetram, muftellam Plinii eile cenfet M ™
Lil.g.cap. 17- us.Proxima eft his menfa generis duntaxat muftellaru,quas mirum didiu, inter alpcs lacus^
que Rhetfe Brigantinus jemulas murxnis generat. In eadem eft lententia Sipontinus

CUUIJ

hffcuerbafuntincommentarijs Cornucopia: infcriptis.Mufteilte in lacuBrigantinoRhetiV.

racnis fere fimileSjSd omnes pifees npflra artate excedentes pretio , quas a lambendis

tnlib.dcpi^ib. tris nunc lampctras nominant. ' Idem confirmat Paulus louius his uerbis : Vt arbitrer lamn^*
Rotim. tram antiquitus fuifle muttdam,PIinius apertifsimc'fuadet,quum dicit in lacu Rhetis Bric-am'

no muftelam effe marina amulam, nanq; is hodie lacus Hydrius eft. in Tridentinorum finibn
qui proculdubio antiquis fuit Brigantinus.Is emittit amnem CliCum, in quo lampetrte renerii *’
tur.Sebinus quocp Brixianorum lacus, Brigantino proximus, qui hodie Hifeius dicitur & Or “
um amnem emittit, ut plures eius accola: mihi affirmarunt, aliquando lampetras Hetriifci *'
Romanisrpeciefapore^fimillimas priebuit: Ha;c Paulus louius. InGallia quoclj huiufmf
di lampetrte reperiuntur,&: maxime in fontibus SC riuulis , in quos lampetr* marina nunam
penetrare potuerunt.quKreuera marinis armula funt , SC figura Si fapore fimiles , masnitS
fola difsidentes.Qiiod fi muftcllte lampen* fint.a mufiellino colore, id efi,fubliuido (Md f, '
^oreolrlongopomsd‘uttnArmi5etUmpuco)diiisis£ui((carhitror, ^ J ‘tcor»

Quod fi quis muftellam Plinij, Aufonifue non efle contenderit , nihilominus tamen uetere .
eamiwwi/iioi/minimereliquiire.afflrmareaufim. ™

umprtrapof. Qiiidni enim marinam, id eft, hirundinem marinam uocemus Strabonis cxemploe

fiHiruJml m qui fcripfit in quodam Libyte fiuuio nafd feptenum cubitorum ; qua: branchias habent *

rmmUci. perforatas, ita ut per eas refpirarc pofsint, Namlampetra: ore ita faxis Sdoaumm clauishwent

ut optimo iure , fcs rs , id eft , ab emulgendo dicantur, quemadmodum fangui’

lam uero lampetram mursnam fluuiatilem appellatam fuifle, ex Dorione perrpicuum eft
qui in libro de pifeibus ita fcripfit, referente Athenio : tW mmy-iixv («IfutTO iii(gv3itp
vlw,oiulcui ly' oViiT» ly «it}svpSiiu ya«n;ei«.id eft,Fluuiatilem mursnam unicam habere fpinamft.
milem afello qui gallarias nominatur.Itacp cum duo fint qua unica fpina confient (nam per «i.

SKi/,7ii;ijti(/,ideft,dorftrpinam)murenafluniatilis,&afellusgal]arias;perfpicuumeftlampetra

quod unicam huiufmodi fpinam habeat, murainam fluuiatilem hic dici : fluuiatilem quidem , ut 50
ab alia mursna qus nunquam mare egrcditur,ut fluuios fubeat,diftinguatur : muranam ucrd a
corporis flmilitudine.eft enim fimiliter longa, lubrica.colore uario, nullas habet pinnas ad natan
dum, fed corporis flcxuimpellitur. Afellusuerd gallarias longe alius eft, ut fuo loco declaraui.
mus.

»m Echrnei^ Qu6dftnehocquidcmuetuftumfluuiatilismurKna:nomcntibi placeat, age aliud exOppf

dem oppimi. ano proferamtis.Is enim proculdubio quam lampetram nunc uocamus ab effetftu appel

lauit, quae Latine remora dicitur; quam ita graphice depinxit , ut nullus fit fans mentis qui eam
pro lampctra nofira non agnorcat.Eft,inquit,pelago amica echeneis.longa, cubiti fcilicct longi,
tudincjfubfufco colore,anguillK fimilisiacutum eft illi os fubter, contortum, rotundi hami cufpi
di fimile, dc quo pifce nauta rem mirabilem narrant , omnibus qui non uiderunt incredibilem. 41
nauem eftim fecundi nenti ui impulfam, pafsis^ uelis per mare currentem , pifeis tanquam eaiii
uoraturus ore admoto fiftit , inuitism nautis retinet,perinde ac fi in tranquillo portu quiefeem,
Hac fere funt,qua fequentibus uerfibus cecinit Oppianus libro iMidlmip.

ItanUiurtCM
fiuHMt. ■

Twa» i<n>7rHyy5f

ttAnxt.o^v tfi ei siy:.a

Qcdjiix

fikv «Trf/^HTay cu/<Qoc5y
Khx "nTouvoftUiilu/ cwLiiov
lypvs o^iyoy svyx

Kvitx,i(£^ iSNQMrtUt,

Experientia^

Kcu f/SUd <Ah 7r%Kxyce^i\j
Xfo/jJ {u&arAetwee, cpw t/llei
KttjXTTvAsf/ xyKi^h extAsj/ MyjiH,

Utvjrn^si, s fjJU' J's 7JS <^i Trtsria^ewn

SfcAsvw ngu «Tpmiiffi mBlStStt
t^xKpiffiTn-^ifxySivoiffty «Aos Ojfi BibGey,

PaGsf/jVaroTjocTiJ©- TiyiVti

Mi/V Ai/Wojf/

His omnibus qua nulli alij melius quam lampctra noftra competere pofTimt.acccditcxpn/.
entia ipfa,cuiiis primum me admonuit Gulielmus Pelicerius epifeopus Monfpehenfis lingulari
eruditione praditusiex qua experientia conftatlampetram nauibus,ijs prafertim quarccemfi
ceilluafunqore adharcre, picis, utaiimt, exugenda gratia. Quddfltriremis clauo os afRxffll,
ems impetum retardari certum cft.Id nobis euenit Romam proficifeentibus cum claiifsiinoCar
dmahl urnonio. Vidimus enirn optimettiremis cuius citifsimocurfuuehebamurimpeiumin'
hibitOictims incertam caufam cum uedores perquirerent,tandem compertum fuitlampeaaa*
re clauo afrixa uiid effici, qua capta, Si conuiuio appofita mora allata peenas dependit. Cato

rf*i inriTnli»f<Tc'fmr\c' Qr • _ ■ i ^

EchenehArifio habeo nobiles graucs uiros,qui eademnaiii uehebantur,

telJicr mij ■ mejatet aham elTe Ariftotelis lib.i.de Hift.cap,i4.a^ Plinij lib.^. ca. ic.Echwivsu

^ remoram pifdculum laxis aiTuetum j pinnas pedibus fimiles habentem , quo carinis adhsrenic'

naues

DcMuftcla. Lib.IIII. dpp

tardius ire creduntur, de quo fuoloco diximus.Necp mirum cliiquam uideri debet diuers
f podem nomine a diuerfis amoribus nominatos fuilTe.ueluti hecg eadem pifcem diuer-

r ^ minibus nuncupatumnd enim permultis SC olim,Se nunc accidit , quemadmodum ex alijs

multis S<;antchacdiirtis,&: deinceps dicendis, perfpicuumeft. , ,

^ De carnis fubftantia iam didum eft. de eiufdem condimento quod ex delicatioribus aromas p
tis 2e eiurdem fenguine conficitUr.de^ immodico huius pifeis pretio uide Platinam.

tOROLtARtVM,

Dclamprr lioh cdnflat.ipre tamen lampetras diCi crediderim fontanas tineas K iiulgd noa A
• ^ lampetras quafl alambendis petris.funt qui a fulgore lampyridas uocent eas, fed audo» ‘tincefoiUtni
,0 '"'“‘“yjjjljjb^nt^Hjrmolaus Bdrb.cUm epiftolis Politiam', Item in Corollario : Salubritas
arsumentum eft(iriquit)anguillis fcatere amnes,i5cut uitij limdstdt quae uiilgd nomina^

I rapetra. Ego fontium tiileas,quas frigoris eorum indices fecit Plinius , hon lampetras,

M infe® qtitedam effe arbitrotlde quibus dixi fupra inter Infeda aquatica,pagina y46. Her

Lnlaus idcirco fortafsis tineas appellare uoliiitiquoniam dC lumbrici, prjfertim iii homine.tinej iumbrUi,

ab aiitboribus nominantur;&: fuo tempore quidam ex eTuditis lampetras quotj udeabant lum=

bricos i quod nomen tamdn pro pifce apud rtullditi ucterum repetitur, Ionio tefte, ex corrupta

nuidem Plini) kdione.ubi lumbricis prO lubricis legiturdit Rondeletius annotauiolumbricum

Siqtii pifcem elfe fufpicati funqeum^ lampretam uulgd didam effe cohiedarunqid^ ed magis

opinor quod lampetra: etiam nomen ad lumbricum iu. in a. mutato)alludat. Mihi lampreds i^mpreti um

nomen plerifcs Europa linguis ufitatum, ad quam proprie pertineat dubium eft. quaiiuis enim *

dodi non pauci ucluti Latinum a lambendis petris deriuenttalij Lumbricum uel LombrieS flu.

uiatilem Latine nominantes, Lampreta uocabulum inde fadum mfinUahttiGermahicum quo.

aue 23tict a Lumbrico defcendifte uideri pdteft ablata prima fyllaba.Eft di Lubricus pifeis ma-

rinus,oliftbosOppianodidus,aLampredafortenonmultumdiuerfuSi Videind.) quia tamen

apud nullum ucterum repetitur, dubitari poteft.Sufpicari quidem licet Germanicum eire,indej
quod a faxis dependere foleat,fadum. 1 4mpcit enim Germanis dependere fighificatnon fine
aliquo motmunde lumjrch ueftes laceras, quarum aliqua partes pendulafimt , appellant) quas
Graci /««»:&: kmpcrt,aliarum quoq; rerum lobos, (AsKs.) feu prominentes &C pendulas pariicu-
•olas. Muftela lacuftris feu fluuiatilis fpcciem, inferius defcribcndam,in lacti Cohftantienfi,que
’ Rhenus efficit, A Ibertus 2llqu4)rpcn Germanice,ab altjs iumpet) uocari fctibitiqua tamen 0«
rea faxis non dependct,utlampreta:fed lubrica facili^ SC flexili in gyi ds corporis agilitate,Iam.
preda SC fimile pifeium genus,etiam ipfa imitatur, uelitti fafeia aut t^nia quadam oblonga, mol»
lis K fluxa crifpantc motu, ut qua uexillis ciftrenlibus adduntur, ex crafsiOre paulatim attenua,
ta, Subit a: alia conie(f}ura,lampreta nomeii (fic enim in plerifqj omilibus linguis fetibitur, r,
ftatitn poft p.requente,potius ^ lampetra) pifcem ih hoc genere longiore tighificare , ei» knge
Pticiobcremlrtn^lB&lc-eftenimlampretalOngiorinterfpecieshuiusgeneristres. Ger.
manica ha etymologia fi cui non placent,perpendat Graeam , quam in Alabe uel alabeta Nili AMcta,
pifce expofuimus in A.elemento, pagina aliam itidem Graeam, qua paulo pdft in Anguil-

io ix apyreni mentione dicemus. ^ Lampetram efle muftelam Aufonij Plinij^ , inter docftiores mfleU,

* plerorcBconuenit,utRondeIetiuSdocct.fedcauendumnequis muftelam pifcdm genete fomfc

n/ndjCUm muftelo genere mafculinO confUndaf.ftcuti fecit Niphus.Muftela (inquit ille) Grace mftcUn.
dicuntur galca,uulgd lampreta : redte hoc qUidem.: fed cohfiderato AriflotClis lOco de genera,
tioncanimalium j.j.quem interpretatur , non redle. loquitur enim philofophus de mUftelo non
mliftelaihoc eft de galeo pifce cartilagineo uiuiparo,quem Graci yaAwj/ femper nominant, mar j
no duntaxat.Muftela autem pifeis, quem Graci uel yaAttte uocant, omnino diuerfi C quan.
qua etipfe fimiliter oblongus eft,6d cartilagineus,^ branchijs dctccftis)hcc Ariftoteles,nec alius
(quOd iciam)ueterum Gracorum , prater Aelianum memihit, utfcripfi fupra in Corollario de
Muftelis marinis,uel afellis muftelinis. Sed illa quam AelianUs deferibit , marina eft tantumj

jo Plini) uerd SC Aufoni) dulcium aquarum, c mari tamen fubuefla,ut monet Aufonius : In hoftru
fubuecftafretum,nelataMofella Flumina tam celebri defraudarentur alumno. Danda itac^
opera eft ne pifees adeo diueribs confundamustfid ne ipfa inflexio quoqi errorem pariat, quoniS
muftelis,dandi cafus in multitudinis numero, utricj fexui communis eftj uel prater confuetudia ^
nem in fotminino genere diflinflionis gratia muftelabus efferamus licet , ficut equabus. '

us quoqi lingua Graea imperitior>mufteIam fciem. g. Gracis putauit galeum dici, eiim repre- “"r'
hendit MaflariustQui muftclam(inquit)fiue lampctlam proco capiunt, qui galeos ab Ariftotclc
dicitur,miiftelus a Theodoro tralatus.in errore non mediocri uerfamur : quippe cum galciqui e
genere cartilagineo funqnon oua ut lampetra , fed animal pariarit. Qiiam ob rem muftela, cum
oua folum non animal excludat, cum galeis chartilagincis a.dmirccnda non erit.Et ed qiiidc ma.

^0 gis ab hac fententia temperare debuiffent , quod iniiftelas branchias habere negauerint , quibus
Ariftoteles lib.de hift.primo,galcos proditos efle affirmauei it his uerbis: Alteris brancln® dete.

(SafjUt gal£q,ho.c.eli muftelo, raiie,teliquiscg generis eiufdem, dC fecado etiam eiufdem hiftorta:}

700 De Acjuatilibus.

Qui autem brahchias habcnt,aut intedas continent eas.aut detetSas.ut eattilagihea genera ott«
nla.HsecMaflarius, contra louium, qui lampetra branchias negauittquas tamen habent, fed de.

tedas.muftelis uiuiparis in eo iitniles. Illi certe qui ex corrupta Plinij ledione Cut diflumeU)
lampctram.lumbricum nominaruntlab hac opinione dimoueri debebant, quod eo in loco Plini
us, pinnas binas pifeibus longis SC lubricis (ubi ipfiltimbricis legunt) attribuat, ficuti congris 6:
anguillisicum lampetrte.ficut dC murenae,in hoc cum congris anguillis^ minime conuenidnt b|
aJemaliniis ms enim illisad branchias,quibus natant, deftituuntur. Caeterum cum galeorum fpecies (int
noneji Lmfrc plures,IouiusgaIeum afieriam praecipue, lampetram efleputabatiquodisabHicefio ceu melior
t*. molliorcp celebretur. Verum cum toto galeorum genere,ut oftendimus,exclufa fit lainpetra ne

afterias quidem efle poterit. Simili modo(inquit Maflarius) coarguuntur , quando Hicefiuni i»
pro lampetragaleum afteriam uocatum intellexifle dicunnnam galeos afierias eft , quem Theo.
dorus muftelumftellarem Latinitate donauit,inter cbariilagincos,ut didJum eft , animal parien.
tesjcutc arpera,nigris ftellata maculis,nunc a V enetis pifeis cattus cognominatus.mufielam ieU
tur,non galeon a Graecis, tum rationibus antedid}is,tum etiam quod galeos non proprium nome
fit pifcis.fed genus ad omnes pifces cbartilagineoslongos,utuulpeculam,caniculam, hinnulum
fpinacem,fiellarem,&( reliqua generis ciurdemifed galehiurautor eftHerodoms ) potius appeh
landum interpretandi ratio depofeeretinon alia decaufa,nifi ob eam , quam cum muftelis fiue ga
leis habet, uti retulimus,c6ucnientiam & affiriitateifh.Iis igitur confutatis opinionibus, dicamus
una cum Sipontino muftelam efle,quam modo lampctram uocant,Hucufq; Maflarius, f Idem
CaEff/rU. louius gallariam Athenaefiai galaxiam Galeni, &' fluuialem murarnam Dorionis (p-oiitoc, & ex l»

^ndektij ^uo^,fementu)pikcm unum effe fufpicatur,nec a lampetra diuerfumtquamBclloniuse.
tiam galeonymumuelgalexiam Galeni uocitat.At RondeletiUs afellum galariam, uulgdflur/o
nem dici puta t,& ucterum acipenferem efle.PIura lege liipra in Corollario demuilclis marinis
Uel afellis mufichnis,ad initium paginm i ii. AlbertUs lampetram,eius^ ijrecies, muranas no

Qtfodjit egr* minat. Sunt etiam(inquitMaffarius)quilampetram e genere murenarum effe uoluctunt ar.

nere mumurU gumento,quod lampetra pinnis careattquod idem de murena Ariftoteles de natura animalium
Impetri. ]ii,ro primo teflatus eft. Pifeium, inquiens , alq pinnas duas tantumhabent , quilongi&luhrici

funt,ut anguillar,ut congritaut nullas omninohabent,utmurena. quod fimiliter qtiario de parti,
bus animalium dixit, cuius quidem rei Plinius quocp meminit,ut mox dicemus. Moucntur pra
tcreaalia coicdura, quod Plinius dixit in feptenrtionali Gallia murenis omnibus dextera in ma=}*
a^odnm fit. xilla feptenas perfpici macula5,pro foraminibus maculas interpretantes. Sed ij a uero maxime
declinare uidentui\utbranchiarum ratio fiiadet. Caret enim murena branchijs integris , ex Ari.
ftotcle fecundo deliifioria,&( Plinio hicinferitis, (libro 9.)quas !ampetra,uti retulimus, detc&s
Uelutchartilaginea obtinettut qui lampetras branchias habere neget, eas e murenarum effegene
te fateri omnino necefie fit, quum ex longis ouiparis nulli alteri generi practcrqiia murenis bran
chiae integrae decITe uideantur.eifdem tradentibus autoribus. Praeterea fi maculae illae quat mure
nis in maxilla dextra funt, foramina eflent, Plinius iiecfi murenis feptcntrionalis Gallim tanium,
necp maxillm dextrae duntaxat uiucntibUs inefle maculas dixiflet. Rondeletius cum inter di.
flati. uerfa lamptcd* nomina plotam quocjfeti flutam eam uocari dixiflet, aliorum quidem in pro>
greffu rationem aliquam uel authores afFert,plotaeuerd amplius non meminit.nec mihi tilltisawf*
ueterum aut recenf iorum occurrit,quihoc lampredae attribueritnomcn.nam ucteres, ut alibi di
ximus,de anguillis tantum £d muratnis plotae nomen ufurparunt. Eft tamen lampreda tielutiJu
uiatilis qiiaeda murpna,8( fic aDorione nominata exiftimaturtK nifi ih fumma aqua natet, Ron
deletio tefle,ut acrem trahat,facile fuffocatur. quamobrem fi quis plote etiam uocabulolamprei
dam nominare udluerit , efto. ego nominum confufiqnis uitanda: caufa , prpfertim cum idoneus
author dcfit,&r alia huius pifeis uetera uocabula habeamus,nihil hic nouarim, Anguilltequidfiit
& murena,necfcmper,ncc omnes, fed cum Sole torrcfadaefupcrnatant, plotte ( id cli fluta, in*
VSufieU. terprete Ga2a)cognomtnantur. f Vndelampetfam antiqui muftelam appellarint, incerto eff.

V erum ego pifcem illum a longitudine candore^ uentris,K a tergoris fuperioris fublutco colo
re,uti in quadrupedibus 'muftelis uidemus,di(fium ‘efiTe putaucrim, louius. Nos fupra etiaqtisP
nam cum galeis, id eft muftclorum genere marino communia haberet hic pifeis, oftendimustut
ab illorum fitnilitudine ipfum muftelam ditflum, conieditiram faciam. Lampetra nttifel»
dicitur, namutgalc (ynii», id eft muftela ) ferpentes pcrfeqaitur: ita & galeus pifeis tiencnatiait
pifcem paftinacS di(flum,(ilarolus Figulus.fedhic qnoq; miificlum ac muftelam , yahiiy&fidi
confundit. Huius opinionis (lampretam effe muftelam ) ex recentioribus Sipontinus autte
fuit, qui infuis commentarijs Cornucopite inferiptis , italoquitur; Muftelteinlacu BrigJW'”*’
Rhette murenis fere fimiles,Sd cteteros omnes pifces noftraattaie excedentes prccio,qiBSs'l™
bendis ^etris,nunc lampetras nominant, quam quidem opinionem pra careris pUto uff/orciti
maxime autoritate Aufonij,qui muftellam pro lampetra examufsim defcripftttEiHerodoiifcm
ptoris antiqui libro fuahiftorite quarto, ubi de Poenorum pafioralium regione loquitra,
prtttcrea(inquit)muftelI:e,quainSilphionafcunturmurpnis fimillima,Maffarius. ScdilKfW
rentij V ali» translatio decepit ; qui ctiih Herodotus feribat mt)ftelas(tcrrelires luniitum )

A6os

DeMuftcIa. Lib.IIIl. 701

Afros nafciinSilpIifoiiimflesTarte(rijs(nempcmufteIis:)proTartcfijs,conuertitraW2nis,oci

afione fcilicet erroris ex Ariftophane narfrus qui Tartefia: mursena: meminitj&c. Vide inMu.

n ijqiiadrupedeB. f Proxima efthisCfcaris, quibus PIintjtemporeprinc{patusdabatur)menfa

«neris duntaxat muftclarum: quas mirum diflu inter alpes lacus quoque Rhetiae Bigrantinus
^ mulas marinis generat, Plinius 9.17. V etus ledioiinquit MaflariusjBrigantinUs non Bigran.

piolemaius Brigantium oppidum in Rhetia no procul ab ortu Dahubtj eflepofuitt
c lius popuiosBrigantinos Strabo etiam appellauit , ut a Brigantio Brigantinus , noh Bigranti.

us deducatur.Itemcp murenis, non marinis,habet,hoc modo; lacus quotj Rheus Brigantinus
imulas qua: tunc in maximo erat precio,

rauerit.qui autem marinis legunt , muflcUas marinas eiTe fluuiatilibus SC lacuflribus me«
indgnimendacij uanitate dicere cogentur. Sunt enim muftell* pifces longi, tenues SC lU
brici nunc uulgd lampetrsc cognominati.lJne pinnis, murena Cmiles; colore nigricantes, brah«
chiis'to<^‘s inflar foramina qua feptem numero exutrocp latere funt,rofrro feiifo contra quant
cateripifres habentific fortetut opinor)appellatae,quodlonga Cnt , Sd fpinam chartilagineam ad
brancliias dete(fras,hoc eft non intetSaS ofleo operimento ut cateri pifces habeant , quemadmOa
dumgaleqquos Theodorus muftellos interpretatus eft.Etenim galei funt pifces egenere chartfc
feaineorum longi.qui fpinam chartilaginea Sf branchias detetSas obtinent , Hac omma Mailaa
rius. Qiiod ad Brigantinum lacum.non redle fenfit louius eum effe lacum Hydrium hodie di Bngdntiitm ts»
(f um in Tridentinorum finibus. Omnino enim Brigantinus lacus is eft , qui uulgd ab urbe Con '***•

10 flantia aliarum ad einn lacum maxima,denominatur:de quoloachimus V adianus nofter in do»

(Sifsimis fuis in Melam commentartjs:Rhcnus(inquit)lacum Acronium gemino alueo ingredfi
tur; quem lacum Solinus Brigantinum , Ammianus Brigantia lacum a Bregantia iietuftifsimo
oppidulo nominauit.id adhuc haud long^ a Rheni oftijs ( in lacum fe exonerantibus ) meridiem
uerfuspriftina lacus litora tenet. Inter montium cellbrum anfradlus (inquit Marcellinus) im»
pulfu immani Rhenus decurrens extenditur; iam^ adiutus niuibus liquatis ac folutis alta diuof
tia riparum abradens,lacura inuadit rotundum a:uaftum,quem Brigantium(Brigantinum) aca
cola Rhctius(Rhatus)appcllat. Aegidius Scudus quocp Claronenfis,uir noftro tempore cla»
rus inter Heluetios , hiftoriarum geographia dotSiisimus; Comitatus Brigantiorum (inquit)
quorum nomen 6e ciuitas adhuc manenqinfimum antiqua Rhetia a latere Germania tenet Io»

5« cum, confinis apud lacum Podamicum (idem amem & 'Brigantinufejl ) Vindelicis , hoc

eft Lintzgoijs. Supra Brigantium eft fylua grandis , atij uallis plena oppidis Si uillis , uocatur^
Brigantiorum fylua ; per quam defcehdit amnis 18tC^eit6,labitur9 iuxta urbem ipfam inlacS.

Populi per circuitum habitantes fuerunt qlim Brigantij appellati, Alius 8C paruus eft lacus irt
Berneniium Heluetiorum agro,quem uulgd iStten^erfecnominant; quem ne quis pro Brigan
tino hominis fimilitudinc inuitatus accipiat , cauendum. De Brigantino igitur lacu confiat,

Lampetra uerd in eo hodie nulla.quod fciam,reperiuntur.nam 6C a pifcatoribus ad eum lacum
aliquando interrogare memini; fi^qiii de pifeibus eiufdem lacus libellum Germanicum nuper
edidit,Greg,Mangoldus nullam lampetrarum mentionem facit. EgO iane lampetrarum generq
inpaucifsimis lacuftribus Si ftagnantibus aquis reperiri arbitror : atep in fluuijs Si riuis maxime
»5 degere. Iouius,qui Hydriumlacum,Brigantinum exiftimauit; non in iplb , fed amne Clifio que
* emitaqlampetras reperiri tradit;quanquam idem de Sebino Brixianorum lacu feribit , reperiri
in eo aliquando lampetras;8i Benedidlus louij frater in Larrj lacus pifeium catalogo lampetram
quorp numerat. Sed eam minorem efle puto,quac etiam in Verbano capitur;apud nos nec in Li»
mago amne,nec in lacu e quo emittitur;fed in minore flUuio quem Glattam uocamus,reperitur.

Lampredas maiores inmari pariter dulcibus aqtiis capi aiunt;minoresinduIcibustantumj
pra:fertim fluentibus. In Neocomenftlacu HeIuetiorum,quem T eila fluuius efficit, lampetras
& magnas Se partias degere audio. At mUftelarum geniis illud quod Galli barbotas uel lotas iMaSSoriM
nominanqnoftri 'Ctuf4)cn,in omnibus fere lacubus inuenitur. Si in Sabaudiac lacubus qliibuf» dn potias
dam muftelse etiamnum nomen retinet. Id autem in Brigantino quoi^ reperiri duorum genera
jo indicabimus infrT Quamobrem diligentius confiderandum , de lampredis 'ne an alijs muftelis
fenferitPliniUs.Sunt quidem lampredac muratnis fimiliores;fed marinis etiam legi, fleutiaeditio
noftra habet,quam cum antiquifsimis exemplaribus Sigifmundiis Gelenius contiiliqnihil forte
prohibebit, nctp enim uideo quam uere feribat Pr. Maflarius : Qiii marinis (inquit) legunt mii»
ftellas marinas elTe fluuiatilibus Si lacuftribus meIiores,infigni mendaci) uanitate dicere cOgen»
tur. Certe ex Plini) uerbis nullus huiufmodi fenfus , etiamfi marinis legas , elicietur. Locus apud
Plinium eft libro 9.cap.i7.quod moneo ut letftor curiofus rem omnem diligentius teftirnet.Lam
predas dulcium aquarum,in cibo pratftantiores efle marinis,concedam illis qui id fcribunt,6e u»
trafep forfan guftarunt. At fi muftelas pro Lotis Gallorum.BotenilTqs Italorum accipias ; mari»
nasquoquemufteIasmucnics,(dequibusfuprapoftarellOs diximus; Vide pagina loj. Sfdeiii»

60 ceps,) carne bona fuauifp fluuiatilibus forte Si lacuftribus prteferendas. de quarum una (quafii
OphidionRondeletiusnominat)BelIoniusrefert,carnis eam admodum delicata efle, & Roma
nis antiftitibus in delicijs haberi.Phnius cum «n Brigantino lacu jcmulas marifiis nafei tradit, iiS»

Pheneis»

AnguiUiim

p©'.

702 DeAquatilitus.

queinferloresifas.netppotioresfacere/edutrafcppropemodumeKaquo polliraruiti oprtm»!.
amularionis enim uocabulum certi nihil exprimit, utrum fitpr^ftantiustfed confinem quandant
fimilitudinem inhuiufmodi rebus inlihuat.Notandum etiam quod lacum Brigantinum Plinius
muftelas generare ait, cum lampreda in dulcibus aquis hon generentur, fed fubuehantur e mari.
V uottonus eriam,Potius(inquit)legendG arbitror mariniStut fcilicet comparentur muftela qu*
lacuftres funt, marinis pifcibus uel optimistuel mariras,fcilicet muftelis; quarum Si Plinius alibi
SC Columella dC Ennius rneminerunt. Non propterea dixit Plinius marina: aemulam ( inquit
Iouius)quia eaptam mariintelligere Uelitimarina: enim funt quae in Arno acTyberi capiuntur.
Diilant (iqtiidem longo interuallo pulparum bonitate ab his quas in alto mari expifcatialiquanl
do folemustquum fubaridae agrelles^ (intrita ut exprimere Plinius uoluerit mu(lelas,qu:e nun< u
quam mare attigerint,fapcre commendandas duleibus in aquis reperiri.Necp enim Plinia lam,
petras paruasCquas lampetroccias uocamus) marinis comparare uoluifle credendum ell, nam ii
deparuis intellexifleqad Brigantinum ignobilem («as uliiimfupra mhUm &trnigmm hoc mmimUcU

ejjemonumtcs) lacum, &ipSsab(irufuminalpibus minimefiiiflet recurrendum: quum (utifupra

diximus)tota Gallia Cifalpina,in omnibus fluuiolis ac riuis copiofifsime rcperiantur. Gillius
harumrerumdiIigentifsimusindagator,Plinquerba (icaccipitrCumilnt marina: (inquit) S^fJu,
uiatiles,8d palufires Muflella: ; folac illius generis quas lacus Brigantinus gerat , dignitatem ha>
bentrnam fluuiatilis lauti cibi efirmarinam Uerd nonbobi cibi efle percepi.lVIufttlla quam Aufo
nius defcribithuicCLots Gallorum)magis quam larapetrK fimilis eft, cum ait: Qusm perllly.
ricum per ftagna binominis I(lri,&c. ut Rondeletius recitat. Hac quam dixi Lotam ^uammis 1«
caret, & eorporis ad medium fartim pinguefeit, lutea iris huius corpus diftinguit,atrapun<lfafu=
perne notant tergum, Vidifluuiatilem pifcemiinquit idem Gillius) Muftellamarins, quam
Mafsilienfes Si Ligures (Ic nominant,omnino (imilem. Vtercp iuxta branehias utrintypinnaslia
bet cuteas,8d in labro inferiori unieum filumtutercp etiam in gutture pinnas quafdam habet fe
militer Si in utrocp opimus uenter eft,& terrena: Muliellte ambo fimilitudinem quandam habet
In utriuftp eapite lapillos inueni,Ha:c ille.

Venetijs olim Nieolaus Sophianiis.uir do(5us,natf6He Gratctis , lampredamuulgo diflam^
echeneidem (nimirum OppianiiefTemihi narrabat. Silampetra effet echeneis.multiinLigeti
lintres curfum tenerent ab his retentiiquod quis aUt uidii unqua aut accepitrIo.Brodatus. Sx-
' cheftratus forte lampredam, anguillam «5ri/f»rs(/ dixerittut retuli fupra in Anguilla F. paginayi, ja
nam ut apyrena e malorum Punicorum genere nucleoshabent non duros nee magnos ; fic lam«
preda olTa duriora,qu:c ueluti araj «m5,id eft nucleos quofdam dixeris non habet, fed pro ofsibus
fpinis Sd uertebris cartilaginem. Qiiod fi' apyreno l.liquidam ueluti articulumpr:efigas,lapy>
renum SdlampyrenuCfoletenimm. ante p.abundarerecentioribusGra:cis)efRcies.fLampetn
pifcem aliqui Muftellam uocant,ipfe Hirudinem potius appellandam efle erediderim,a quadam
hirudinis paluftris,qu£c fanguifuga eft, fimilitudine,Grapaldus.

In Germania orientali inueniuntur tria genera mur£enafum,unum quidem tialde paruum ia
Danubio quafi calami quantitatem Si palmi longitudine non excedens. Alterum autem maius
illo inucnitur in aquis Septcntrionalibus.quod eft longum pedem eum dimidio ad fummum. H
habetnoucm guttas in corpore iuxta caput ex utrocp latere, Sdideo ab incolis Noucm oculi uo>4»
catur.T ertium eft magnum adfpifsitudinem brachi) hominis, & ad longitudinem cubiti uel am
plius;& non habet oculos, Albertus : cuius ego uerba generibus illis cj^ua: apud Germanos no-
fcuntur.non fatis accommodare polTum.nam qui a nouem oculis uulgo denominatur pifeis , paf
fim uulgaris Si minimus eft in hoc genere;lampredam maximam efte puto,necp oculisdd eft fo«
raminibus branchiarum detedJis)! caeteris differre, Priccam uulgd didlam non uidi , magnitudi.
ne autem media efle arbitror. Sed nomen a nouem oculis fadlum, lampredis maiorilitis tribui au
dio in Prufsia,qua: ad ulna: longitudinem accedant,e mari in Viftulam afeendant, lampredis ibi
dem didlis maiores,in delicijs habits. Si cute detradJa coqui folitx. ^ Qui muftela flellar5,}«aMr
iisteiaii,ein l4tnp:etb Germanis interpretantur,muftel.<m uerd lteuc,yitAMi/ iis«t/,Cil1 ncDIMU'
gen:8i muftelam uariam,yitAMp omiu%i/,ein ‘i&eifyerjj Si muftclum a muftela nOn difiinguimi; fa
Simarinos cum dulcium aquarum pifcibus confundunt, ^ Hieronymus Tragus oculatam flu*
uiatilcm(utamarina,qua: & melanurus dicitur, diftingucret)ftd!o nomine Latino appellare uo<
luittum lampetram,tum anouem ocu!is(branchtis)uulgd didlum pifcem,

Lampetra(nt dixi)in plcrifcp Europie regionibus nomen unum habet, terminatione feiroa-
tum uariat. Italis lampreda , Hifpanis lamprea, (Lufitatios anguills nomine appellare aiidii.)
Gallis lamproyeiSabaudisadNeocomenfemlacum.Lambri. Germanis luniprcb/idltl)»®/
Xempftlb:Bafi'lca:%_rttlipbcty(l/^ro)|e niineug,per inferiorem Germaniam
Ionia: Luiltpercif.Equide in altjs atqjalijs Germaniae regionibus haec nomina X.4!1ip*ebinbfl*
4U5/23ci'lin/Ptice confundi arbitror.Carolus Figulus Gallus, fed qui in Germania ictaty*'
giam a:didit:Muftellam (inquit)pifccm uulgd Lampetram Si Lamprena dicunt. Anglbi-dlH *
ptcye/2,4mpt4yc/i4t1tpJcll/2.4t1tpj«n.Vocantautemfi'cpr£ecipuemaiorem,abfolrtC,ii''M

ridiferimen magnitudinis addunt;« iU4iis kmpsellcM fmfll kmptcUc. Sunt qui mawiu».®

DeMufek. Lib.IIIt ^0*^

guilbm noucm ociilorS uocitent,4 nfnc ec&c Crtkiquod nofiri £fFci-rent,«irt HUntUgaiA, f Po«

*°"]Lampcr^? incGaltoCifalpina parus,tf> Hetruria mediocres, Romx eS T ybtti pemiagnj c» i
Diunuir,Platiha. Subeunt Arnu et T ybcrim,atcp in ijs prxfertim amnibus adgenerofum habi»
tum adolcfcunt.Itl omnibus aut Galliae Cifalpinac riuulis,ip(iscp pricfercim T icini accf Adduae ea
tniffariis mvilw rcperiunt pretiofat admodu.quan^ minimi digiti crafsitudine rarifsimc fuperet,

Ionius. Apud nos quide lampreda fimpliciter didiaCid eft maior) rara aut nulla eft, Cajpitur ali-
nuando inRlituo,2i fluuijs riuism Rheno fe admilcehtibustS; alijs, in quos nimirum e mari fu«
bit In lacubus paucis,aut nullis forte, de quo dubitauimus fuprain A.Inlacutame alluente Sue
lo riiium non procul ab Oceario Gefinaiiico, praeter alios pifces muftelac etia capiuntur, ut SrmOn
Paulus SiicrinenfistqueMuftelaru nomineLampredasintellexiflecoijcio.Isquidclacus, ut opi
' nor,aquas dulces cotinet: oritur enim ex eo Stpra flumen. Eft in ora Germaniae, circa HollandiS

putOjKoftia Rhcni,finus uel recelTus maris,Scr s^htingfit ab Harengis denominatus; in quo
priccas£tiamuulgodi(Sas,lampredKgenusa!terumcapiaudio, ■

Lampetra anguillae multum afsimilis eft,breuior tame, Platina. Anguillis Ucl paruis potius Corporis dei
jnurfnis alsimulantur.funt enim lUbricgK nigricantes, tendente tame earu parte prona ad coeru^^'?""' “***
/cum colore:utrocp aSt gutturis latere foraminuleta.Cquide feptenis paribus fiftulis mirabili or« " '
dme a natura fabricatis accepta aqua emittuntiquS branchi)s(^!»m operculi teffii) omnino careatt
nec cubitale excedere magnitudine foleant,Iouius. Lampetrtc raro capiuntqUae libra excedat,

10 Alex.Benedicft. LampredainterimUiijKaniioJanguillarS amplitudine reperiuntUf, parte plurii
jna digiti minimi crafsitudine,palmilogitudine, cetero anguillis pufillis & murenulis fimillimf,
nifi q fepte habent a capite in colla foramina, Hcrmol. Lampreds fimiles funt ferpentibus in an
leriori parte corporis, a medio aut ufcp ad extrema fimiles anguillistab eode medio ufcp ad finem
caudae corpus per latera ambit pirtnulis.os eis idoheu quo ftigantjnohquo mandat , Albert. Et
rurfustSpinasno habet, fed cartilagine loco fp(n3edort't,(pix^iifcertetleruudmemciketiaafpem!ir)
corpus ualde xquale,quamobr?diu uiuut in pants diuife. Felle carent lampredaru-genera om
nia. Hepar lampredis tenue effe audio , uiridis coloris, f-T yberim In Italia, Sequana in Gallia,

Seucrinum fluuin in Anglia,lampredas grandes,triginta unciarum aliquando nutrire aiunt.

Lampredam maximam & pulcherrima ante paucos annos Bafiles in Byria flumine capta;
js uir clarus SC de uniucrfa re literaria magnifice meritus Hieronymus Frobenius typographus ad
me mifiqcondudlo adolefcente Ualido,qui in ligneo uafe pleno aqua ad me deferret ; adiuntfta
tiam icone,ut fi forte contingeret in uia eam expitarCjpifcem tamen ad iiiuum depitftum habere.

Ea longa fuit dodrates quatuor, corpore mox a branchijs ea crafsitie,ut circuli diameter ad quin
que digitos accedat, Vixmaiorem, ea in urbe uifam aiunt. Ex illius irilpe(ftiorie,lampreddm his
uerbis deftripfi. Cutis nigricans pallidis quibufdam angulofls maculis difttnguittlr. Ut in mu«
ftelis illis fere quas Lotas Galli ubcaftt. T enax ea quidem , non Seque tamen Crafta eft ut anguiU
lis,nec detrahi folet ad cibum prsparahdis, Ore Ipculorum inftar(qui ad fcruaridos numos loro
contra(Siclauduntur)conftri(fto lignum aut lajiidcnl itd apprehendit ut fugere uideatur,id^ tan
ta ui ut sgre auellatur,cucurbitularum medicinalium quadam iimilitudine , Quanqtiam autem
40 os rotundum eft, in longitudine tamen id contrahere 8e clauderepoteft. Macula albicans in uer«
tkein medio oculorum interftitio apparettS^ contiguum ei anterius foramen paruum, membra»
na parum prominente circundatum. Branchiae intra foramina,feptena utrincp,latent, undicpafH
X2,non abfolutae.Margo oris rotundus fibris quibufdam laciiiiofus efttqux nimirum Ut firmius
haereat fugatep efficiunt; hos aliqui dentes forte putarunt , qui lampredam dentes picatos habere
putant, quod tanquam pice oblitis tenaciter eis adliEcrefcauSed dentes proprie didlos interius ha
bet:ex quibus interiores quicj, maiores funt. Dentium ordines circiter uiginti , tanquam a cen«
tro ad circunferentiS digeruntur : ordinibus fingulis quatcrni,quini feni tic dentes infunt. Eft SC
in ipfo oris tecefTu duplex dentium minoru ordo;maior omnino ferram denticulis utrinep denis
refert, ij denticuli continui funt,& ab uno InitiotCacteri ciitcm habent interietfta. Carnes Sd pul •

50 pa(feumiifculi)in corpore contorquentur.Iecur ttiride. Plura nonaddam ; qiiddex Bclloni) SC
Rondelctij deferiptionibus catera fatis cognofeantur,

Lampredamaiorem emarifubireflumina,8<ralia quada qua huc referti poterant, prseditfta C ^
funt. Veris initio migrare dicuntur , & circa diui Donati diem (quifeptimits decimus Februari)
eft)nulla amplius apparennaut enim recedunt:aut intereunt, corpore reliquo tabefcente,h'cctca
pitis moles magna relinquatur,ut ex uirodocfto Mifeno accepi. Veris tempore fluuios ingre»
diuntur oua pariturs,indecp ad mare cum fcctibus rcdeunt,Cardanus. Sturio SC lampreda to-
to ore extrahunt humorem eorum qua fugimt,ad fuum nutrimentum, Albertus. ^ Obfcruau/
ego lumbricos illos aquaticoSjbieSftcuncucJcntitem anguillas & mtiranas (lampredas) gigni ui
fcofitateterra:dcindc mutua attritione ex faliuario lentore quem faciunwcrtio ex ouo, morere»

^0 liquorum piicium,&c.Chriftophorus Salueldehfis. plura uidefupra in Anguilla c. ^ Lampre-
da aqualis eft ualde corporis,& ideo diu uiuitin partes diuifa, Albertus. Ego caputmiilto tetrt
pore poftquam abfciiftjm fuerat , moucri uidi,

Nn 4

704 De Aquatilibus.

Qua fequunmr ex Argcntinenfi perito quodam pifcatore cognoui. Lamptcda falmonti
e mari flumina fubeuntes comitantur,adharendo eis. Initio Maij optima funt; ab eo tempore
quotannis irrequieto motu natatione adeo exhauriuntur emaciantur, ut plcratp intereant
priufquam pariant, circa finem Maij.autpoftea.Quod 11 euam forte pariant aliquando, (ouoruq
par uulorum congeriem) foboles euanefeit, nec unquam apparet foetus earu in noftris (circa An

gentinam) aquis. Adulta etiam qua non pereunt, cum fluuioaqualitcundaexadoMaioauft.

runtur,nec amplius toto anno apparent.

Capiuntur circa Argentinam genere retis, quoduulgo TQJttrffStttnappellantt&innafsij
® quo® qua profundifsimusueirapidiisimuscft Rhenus, f DumperLigerimfluuiuihiteragt.

remusjharentes prora fex aut feptem lampetras grandiores anguillis nauta ceperunt.
r ivjuftelam Ambroliusguftu fuauem dicit, louius. Lampreda nunquammelioreftqulm
Maio menle,Innominatus. Initio Maij cur optima fit caufam lege in c. % Spina ipfarum quo.
que,uel cartilagines potius,tam tenera funt.utincibo appetantur. Cateros omnes pite no.
fira atate excedunt prccio.quos uulgd lampetras nominant,Sipontinus. Lampetra nonadeo
fuauis eft gufiu,ut mihi uidebatur,ut anguilla: durior enim eft: tametfl mihi non aflueto delicati,
cr uideri debuifletjCardanus. Nobilis quidam coquus aula procerum(Roma)lanipciras cos
turnicibus comparabat, louius. Romanis pracipua nobilitas amagnitudine at^ fapore, adeo
ut denis fape aureis Ungula uaneanqipfo prafertim uere quo maxime probantur,Iouius. Ro
maexTyberi permagna capiuntur.Et bene a natura adumeft.quandoquidem illic delicatifsi.
mum ac fatis magnum produxerit pifcem,ubi uallata gula inter fe audlis rerum precijs certant.
Emi frequenter lampetras quin^,fcx,fcptem aureis. olim a quodam laticlauio u/ginti.cum al.
ter fecum au(3ionaretur,fcimus.Nec pafla eft ingenua gula tantam audaciam gram/ram ciTe.Di.
fpenfatori enim,qu6d fuijpfius arrrogantiam 8d faftumtnolo diccreflultitiam)iinitatuseflet, cen
tum aureos dono dedit.ne fecundo ad lingulare cenamen prouocatus , tlmidusacinfradius ani.
mo fuccumberet.Platina. ^Dulcis hic pifcis,fed non falubris cft:& cum editur.calidis aromati,
bus eft condiendus dC generofo uino, Albertus. Craflum & uifeofum fuccum generat .minui
tamen quam anguilla. ^ timendum eft ne quid his pifeibus ueneni iniit: quate in optimo uino
fubmergendae funt uiuac, donec moriantur : deinde praeparentur cum gelu optimis condito ato.
matibustpratftat tame ut antea duabus uicibus ebulliant in uino 8d aqua:£dcrurfus) caabiedla de.
coquantur ad perfcdlionem:&: fiat gelu in patina,uclpaftillus, uel altentur cum falfamento (em. 5»
bammate)idonco,ut falfa uiridicum acribus aromatibus,8d uinohyeme, omphacioautcm&a.
cetomftatc.Author annotationum in Regimen Salernitanum.qui etiam anguillam fimiliterprj
parari docet. Lautiorum hominum lampetras uiuas, priufquam coquantur.alij in uino maliia
tico aut alio dulci, alij in ladle dulci fuffbcant. Lampredte paruae praeferenda funt anguillis, U
minus pcriculofe.utqum minus uifcolitm minus^ craflum fuccum generent.Idem. Lampe.
tras omnibus prtctulerim.fcd quia raro capiuntur quae libram excedant, raritas laudem ademit,
optimi enim funtfuccfAlexanderBcnedidlus in libro de pelle. Ex pifeibus delicatiores fub*
ueniunt aromate conditi,qualcs anguillae funt &lamprcdae,Idcm. ^ Lampetram (inquitPIaii.
na) erutis dentibus ac lingua , ( linguam ei negat T^ndeletim ) Sd extraeSo per obfeoenas partes folo,
quod cd tendit,intraneo,cum aqua calida bene lauabis.nullibi comminuta pelle.Colligenduselii.*
item fanguis,quo condimenta fieri Iblet.In os eius nucem mulcatam: in foramina qute circa au.
res habetd» ir«Bcfe'«Ocaryophylli integri grana indes.Inuolutam deinde in fpiram , in teganoad
focum cum femiuncia optimi olei, pauco agreftat,uini albi Sd optimi.falis quantum fatetit, lenio
igne percoques. Vbi feruere occeperit, fanguinem e capite in teganum ipfum exprimito. Idem
etiam fieri, antequam ferueat, poteft. Eius moretum hoc modo facito : Amygdalas autauelhnaa
cum fua pelle tollas ac terlas.ne cinis infit.bucellamitem panis uftulatam, cum paflulis comun.
dito.tunfa.cum agrella,defruto,aut in parte codlurae dilToIuito, ac per fetaceum in catinum iranf
mittitOjindendo femper parum gingiberis,caryophyllorum,cinnami, 8d id fanguinis quod dixi
mus colligendum. Hanc impenfam in teganum infundes,donec lampetra codla uidebiiur; una
effertieant finito. Aliter; Aflamfluoles,dumcoquitur,fanguinem8d adipem colliges.Hocitem, fa
Lampetroeu. quo praediximus modo, edulium condies, Sunt qui minimas.quas lampetrocias uocaqincra.

ticula lento igne percoquant, fuffiindendo continuo ex oleo.agrefta, fale, aromatibus Cmul mi*
xtisjHucufcp Platina. ^Lampetrae(inquit Iouius)fuauilsima:funt;Martio tamen Apriliqmoi'
libus tantum.nam incipiente aeftate durefeit neruus interior.qui illis pro fpina eft. Catertimit"
licatiore quodam condimento multo maiorem,quam ab ipfis pulpis nobilitatem accipiunt. Nt‘
care enim hunc pifcem in Cretico uino folentteicp myriftica nuce os claudere, ddforanrain®^
(hranchiarum umn^fipena^totidem caryophyllis adimplereiin tegano^ conuolutum in
ditis auellanis tritis , medulla panis , oleo, uino Cretico aromatibus^ ad temperatiores pm® .
certis momentis feduid excoquere, quo condimento Leo X. in minore fortuna, iocicaufi.
conuiuium exhilararet.Marianum cucullarum, falfum 8d ridiculum hominem , memcribiH®*
poftura decepit. Nancf fiinem inflar lampetrae incodium.multo^ illo iuruleto immet6iio,g®;
di in patina appofuiqut notam omnibus eius edacitate gulam^ eludcrettquiiam magna pW

DcMuftela. Lib.lllli ^of

pj^teabfunipn fpeudolampctfam aggreffus, diu mliltum^ cum ea maxillis Sedentibus inh*»

«nte colluclatus, cachinnum cundlis tollentibus facetifsimerefpodit: V tinam lic mihi fspius il-
ludatis. nam in hoc condimento non modo funes , fed 8C ipfas catenas, (quibus infani ubbis fimi
Ics iiinciuntur,) &: cum uoluptate quidem abfumere, Cacterum lampetrarum pulpis nullam uint
noxiam ineffe putandum eft': quando di duride & ^nto pingui prorfus expolia wfim : quibus
maximt conditionibus pifces ftomachis incommodi efle coniueucrunt.Dicere autem eas ab oca
cultiore poteftate neruis aduerfari, impudentis uel fcrupulofioris ingehij efle putamus , Haec Io*
Ilius. Quemadmodum noftri gulae nepotes laiMpretam pifcem uino Ctetico ebriam dC fubmet
fam inferta eius ori nuce myriflica, obturatis externe cum caryophyllis infixis , ex Utro^ latere
to colli feptenis fiftulis,ne uinum abforptUm regerant, enecare folentjfic Apicius artis culinaria: ad
omnem luxum archimagirus,nuIlos pifces in garo entcatOs.fapidiofei fieri docuit. Vnde & PIS
to comicus inquittii/ Ceaf 5» yig» hgmijiui (**.id eft,tn putrido garo fubmergentes fuSb»

cantme, Io , Langius medicus in epiftolis. _ Cstterum ut lampredas hodie , fic SC gallinas olint
utienerefccrentjfi fubito coqui opus eflef,uiuas in gencrofiim uinum triergebant , tefte Horand
i.Serm, Si ucfpertinus fubitb te oppreflerit hofpesj Ne gallina malum refponfet dura palato,
Dodus eris uiuam mifto merfare Falerno: Hoc rtrteram faciet, f Lampredamcgofemelgil
/lauixuius pars afla erat in ueru,ut anguilla: aflantufipars in dulci Sd aromatico iiire elixa , quae

quidem meo palato fuauior era t.Sanguinem inhis pifeibus non feparant ut in anguillis, quodin*

noxium exiftiment. Angli maiufculas paflil!is,ut
?o uocantjincludunt. ^ Lampredas falfas dolijs indu*
fas Dantifeum mittittHamburgum maiores infuma
tas. .

Muftclac Philologia ciSl^aadrupcdibus eft. Iri*
tcruulgares quofdam circa pifeium nomina iocos
Germanis quibufdam tifitatos , lampreda tibicinis
nomine uenit; in iempffiU »[I citt pfdfcr: forti
ob oris rotunditatem,

EE ALTER OGENERS
Jo Lampreda.

G E N V s Lampetra altcrum,cuius feorieiri ut ab
Argentinenfi pidore accepi,pofui , Argentina uo-
catur ;B5rIc/!SerI(n/!Scriin j.Francofordia, Colo
nia 5( apud inferiores Germanos , ciri Prktc , uel
%«cJ. aliqui inepte muranam interpretantur. De
eo iamnonnihil in Lampreda hiftof ia diximus ; ad
. quam remitto Icdorcm. Pifeium Germanice di*
dotum p jief en 8C rieunawgen , infinitus nume*

40 rus capiturin Vifurgi fl. in Oceanum labente, quod
Infimus Goblerus nobis indieauit. ^ Ex fene quo*
dam Argentinenfi pifcatorecognoui, bos pifces fui
generis elTe , necp fieri ex eis lampredas ut quidam
putant . digiti crafsitudinem non fuperare . Parere
extremo Aprili una cum lampredis paruis enheopb
thalmis didis ; nec probari eo tempore ; pofteanon
reperiiiufq! ad diuiAdolphi diem, tunc enim rur*
fus apparent, & laudantur mehfis ufq; ad initiu qua*
dragc;ima,(alias ufq! ad diui Michaclis diem. ) capi
f° ut plurimu nafsis, qua profundifsimus eft Rhenus,
nihil in eis cibi aut excrementorum reperiri, ne fel
quidem, quamobrem coquendas leuiter incidi car*
nem fatis eflCjUt fanguis effluens farragine excipia*
tur uino pauco adiedo:aliter eijim tenaces fieri. Sa*
l.e condiri falmonum inflat: 3C e uafc , tn quo (eruan*
tur,furcula eximi, ut incraticula aflenfur lucanicaru
iniiariaflas iure a caryophyllis denominato condiri:
id principum efle edulium, &: nominari uulgoem
!53ucBertpfcffct . f In libello quodam innominati
(a authoris de pifeibus Germanico , reperio , Berlam
uulgb didam forOferit efle lampredaE;(fed noftra lin
guautriufquepifcis nomen mafculino genere efFe»

H l>

rcns fratres facit : I£inl5tilin ift lempfiit>6 btfi&cr: ) SC placet mmfis a duodecimo die
(menfis nomen omittitur ,Ianuariura aut Februarium acceperim) ufque ad annunciationem di.
uae Virginis in Quadrageiima,

BE tAMPETfrA parva £T fiVVJATJfcl,

rondelJstivs.
f^rtdelttins & 3elloni»s duo tuntum genera fuciunt.nOf
ex eff hant minimantt

vi‘ f N fluuijs SfnuulisparuscLampetratprCcuWubiom ijsna^ rcpcrfuntw,utpotcqu2iI|/^

* capiuntur,quo nUllus liiarims aditus patere potcft:cum nc^ illi in mare confluant, ne^mareca
ns ulla parte fit coniuiiifium.Tales in AruernisS riuis inUeniuntur,

VocanturaGalIisLamptjoyons,8^LaiiiprillortS» , ' ji j er

Marinis fimtpartihus internis SC externis 6^ colore fimilesjfola magnitudine differunt; qua*
dam enim magnitudine funtdigitali;a!i:euermibus terreflribus,crafsioribusarsimilantur.Tho.i,

(A) lofe frequentes ucnduntur,& illic chatillousuulgo nominantur,

t Carne funt molli, gIutinofa,excrementitia.frixaf«t elixae eduntur, fuauionbus aromatis, ad.

ditis oleo 5C omphacio,conditae, Sicapparatac abijs qui gulae delidas fedantur, magis commeiu

dantur quam a medicis. , ^

C Luto &C aqua uefcuntur,ijfdcmij in locis degunt m quibus uermei.

COROLEARIVM.

iidinm* Um^rtix iconem, juxlts a nojtn fiBore olim efiBx eSZ,xdmnxhj«idx T^ondekij
piBurXtXcciirxms forte fxBx, differre mderetnr.

E E lampreda minima in praecedentibus duobus capitibusiamexplicatafuntquadam, Gal
li Senones & alij quidam Chatoille nuncupant, a titillatione, uidetur enim dum manu tetiemr
hic pifciculus,ueluti titillationis fenfu uartjs flexibus contorquere fe fld elabi. Germani ncilii
«;uc(; quod nomen tamen etiam maiori Sd marina: lampreda: attribuunt , ut didlum eft. Idtma
nobis mutuatiBohemi quofj Sd Poloni retinent, proferunt enim Neynok, Si Naijnog. Get.
mani quidam literati ad noftrinominis imitationem Latine etiam oculatum uel oculatam appdf*
lantiquod non probo:quoniam ucteres Latini oculatam pifcem marinum nominant,quem Gr*
ci melanurum, f Huius pifeitq genus alterum quoque inueniri audio i noflris pifeatoribus ,ciii
a cccno nomen ponunt (burneuncuseti.inquo degunn nigriores eiTe aiunt: nec admitti ir.cn.
fis,fcd infigi hamis ad pifces capiendos, pra:ferttmanguillas,thymallos,&fc. f Siinollafiflilia.
qua calida elixetur lampetra parua , ollam frangi fcu findi aiunt. Capitur ea faipius reti cura
Variis fiue Phoxinis pifciciilis. f Februario ScMartio menfibus ad cibum prtefertur. Sunt
qui laudent circa diem diui Iacobi,(qui uigeUmus quintus Iuli) eil, ) 8C deinceps ad quadragcli.
mam ufque, poftea perit aut euanefeit, ut audio: fed quaerendum diligentius, demaior/nctan.
tum lampetra hoc accipiendum flt.quoniam Enneophthalmi nomenGermanicum,utdixi,coii=
ftans non eft.f Decimo Aprilis olim hos pifcicUlos guflaui.e Glatta flumme,ouis grauidosiquf"
plane ingrati faporis mihi uidebantur.Exentcrari non folcnt.Caroefttenax:fpinanulla:profpi"
na dorfi unus continuus neruus cauus,quo humor albus continetur, fimplex , abfcj ullis nemo-
rum coftarumueramulis.Inteftinatenuifsima. Ventriculum animaduerterenonpotui:nc(pa|‘
rum,cumfolo fucSti uiuat.Foramen in capite fupra,iicut lampreda maiores, habet, flonisqoi"

dam uulgaris hunc pifcem inter cateros puerum nominat,)£m rieunou^ t(l eil»
paruitatem nimirum.

DI MVSTELARVM FLVVIATILIVM ET V A

ftrium genere aIio,eius^ fpeciebus aliquot,
‘ST PRIJHVM DE DOTA QALLtrS
<Sa, exRondcIetio.

DeMuftela* Lib.lllli 707

VV G D V N E IJ s E s pifcem qui ili Af ari inuenitur LotS uocantj qui a Gebennenflbus Mo= A

tclla quafiMuftellariominatur.

'® Pifris eftfluuiatilis dC lacuftriSjMUftcIIa: inarihx uulgari, de qUa alibi diximus, (imilis admo b

dum corpore rotundiore Si fpifsibre.Ex tiiaxillae inferiorioris exti dmb pilus Unicus uc

luti M propendet,nUllus in fuperiore eminet, ut in marina. (/« mjlm futo etiam fupra

mortuiefere latent, ut in Inaxima ohferuaHi.)Pinnis quatuor natat, dus funt ad branchi

as fcuua in uenffe, ab ano Utiicam continuam habet ad caudam , huic atqualem Si fimilcm iii
dorfojqnam prarcedit alia pinnula.Cauda mucroni gladij figura flmilis eft. Paruulis fquamis cor
pus tegitur,quoderufofufcumeft, Si maculis nigris undulatim difpofitis confperfum. DcnteS
paruulos iClmftar limx)tcaues habet, Muco oblita Si lubrica eft Lota, ut Anguilla. Ventriculum
natuum habet cum multis appendicibus,intefiina conuolutathepar albicans,in quo fellis uefica,

1, qu* ex uiridi flauefciufplenem rubrum;ueftcam oblongam , aere plenam. Brailchias quaternas
Si duplices. , ,

Nafcitur in lacubus Si fluuijsleniter fluentibus, ut in Arari. C

Hepar pro corporis ratione magnum eft. Si delicatum habetur. Oua noxia, quemadmodum »
ouabarbi, qua: uentriculumlsedunt. Si allium turbant, Caro tota a Lugduncnfibus habetur in
pretio. , -

Si quis Lotam,Muftellam lacuftrem uel fluuiatilem appellaueht,ndn inepte mea quide len= A
tentia fecerit, modo non eam accipiat,qus ex mari fluuios petit qualis eft Muftella Aufenij : qui
Muftellsc nomine Lampetram noftram defcribere uidetUf,

Q_y I A VV1.G0 BARBdTA veii
Catur; Rondeletius.

+ 9 IN lacubus Si fluuijs minime rapidis Lot3clpecies,UeI ei perflmilispiicis nafcitur, qui a uuL ^

goBarbota nominatur.

Lotam corporis fpecie refert , nift quod rofiro eft acutiore, item cauda tenuiore Si magis iti
acutum deficiente,uentreprominentiore,altjs omnibus ftmilisiNamueluti emento cirrus pro-
pendet,ab excrementi meatu pinna unica eft continua ad caudam ^ huic alia refpondet in dorfo
paulo longior,hanc praecedit altera paulo longius quam in Lota a pofteriorc difsita. Corpus eo*
dem modo coloratum Si macuIofum,cutis laeuis eft Si lubrica.

V ita etiam Si motibus conuenit.Hepar habet magnum *Si delicatum,albicanS,Carne gluti*
nofioreeft quam fuperior, muco enim Si cceno uefcitur.in eo^ dclitefcit. ■’

y® de STRINSIA SrVE BOtATRiSJA, (ID EST

Muftel j genere lacuftri maiore, )Bellonius.

G I, A N I M pifce refert is quem fnfubres Si Taurini Botetfiflam nominant , detnpta tamen A '
rpagnitudine. Sunt enim tam propinqua ltmilitudine,ut eorum alterum maiorem , alterum iierd
minorem dicere pofsimus.

Huius pifeium generis alq ( Jjjecies nimirum duee uniits generis) in flumine capiuntur , alif ih lacu. B
Qiii ex Verbano, hoc eft,maiori Italia lacu adferuntur, libras quatuor groflas, ideft,reptemli=

bras communes pendent. Qui uerd in Ticino capiuntur , libram unam

gro(ram,feu libras tres communes non excedungldeo hos Mediolanehfes paruos ad diferimen
(0 maiorum uocant. Colore prwerca difsidenuNam qui in flumine capiuntur,nigricant,8i funt if*
nicoloresiqut autem ex V erbano ftmt lacu,ex flaiio in cinereum colorem uergunt,SC fuluis mti
culis diftinguuntur.Cum autem ad Luganum lacum uentum eft,pagorB incolte nomen eis mtii

J».

7o8 De Aquatilibus.

tant a: Strincza nominant. Nam quum alijs cius nomen a Botto qui Gobius eft, componatur,
Botatriffe dicuntur. Mediolanenfcs pro bottis eos inttlligunt , quos Romani Mifforos nuncu.
pantiquorum progenitos Veneti Marflones appellanttaduld autem, Gobij albi dicuntur , uuU

iiffirrt uerum non ejhcoloreetUm eas difierm,ipje ‘Belldnimproximeretro dixit, nosapinnts jao% difcrimt ojia
dimut.')(o\z etiam magnitudine differt ; nam Botatrifla Vcrbani.aut maioris lacus Barboia , du.

010 maior excrcfcit,eft% popularis Mediolanenfium cibuSi Longitudinis fcmipedalis plerunt}
effe folet ; crafsitudinis uero quantum pollex cum indice ampletftarur. Caput ueluti copreiTum,
craffum Si latiufculum liabet, reliquum corpUs ut Anguillalubricum. Anguillam quoque refer. i,
ret niti curto effet corpore.Duas pratterea fert in tergore pinnas carnofasj quarum anterior capi

11 uicina multo minor eft.quam fecunda quaein fumrno eft,8f ad caudam definit, Alias habet pin
nas inlateribus molles latas ut conger aut AngUillatduasiterum fub Uentre minores! caudam
latam Si mollem:unde mihi dubium(a<ido)BOf»)cft,pifccm hunc inter Gobiones minime adfcribl
debere. Sunt enim fquamae Gobioni, Si pinrtaelpirtofe. Caeterdm colore luteo prxditaeft Bota-
triffajSC cinereis ac fuluis maculis uariegata Camelopardalis inmodum. Ventrem grandem ha.

r bcqSd facile putrefcentem.Nam SC mollis SC tenellUs eil pifeis , dulci carne Si palato gratifsiina
prtcditus.Mediolanenfcs hunc piicem cum cute, ut Graeci Anguillas, &igutit;fed &icS*Boiatrif=
fa pellem in membrana modum fequacem 8i lentam habent,

1«

D B. LOTA SEV BARBOTA RVRSVS fiX BEt»

Ionio: qui Clariam fl. appellat.

^ndeletitu Lotam & "BarUtam dm nomina in fiecies duas diuerfas rifirt.

a Clariamarina in Afcllis iam deferipta eft:fluiiiatilisautem,quam hic adducimus, uiliscflpre

tij ac iiominis.Cccnofa eft,ubicp fatis frcqucnstuulgus Barbotam , non a barbis aut aiunconomi
nat,fed ex hoc quod Galli barbotare , cccnum df limum roftro , anferum modo , commoueredi.
eunt: Lugdunenfes Lottam nominantffunt qui Marmotum nocent, ItaliBotola, alqBotumuel

Botam. ■

B Anguillm aut Congri modo glabram cutem habet, atque idem caput. Ctrrho retSobreuitp Si j,

fimplicfinmaxillainferiori barbatur.Conrinuam in tergo pinnamgeritmollem,adcaudara(qu{
illi rotunda efi)deHnentcm.In nonnullis duas pinnas in tergo uideastquarum exigua eftqus ca
piti magis eft uicinatfed Si inter anum Si caudam rurfus aliam pinnam gerit:una prxtereautrin.
que in lateribus circa branchias,quas utrinep quaternas habet: duas uero fub uentre capiti muh
tum propinquas.C j'ferum duosin inferiori maxilla habet denticulorum ordines,admodumpat
uostatej) in fuperiori maxilla toridcm,ut nihil quam afperitas in eis fentiatur: nam alios etiam in
fornice palati gerit. Tergus & latera fuluum uel fublitiidum colorem habent.uenter autem albi.
cat.Semipcdalemnoncxccditlongitudi.nem.Hepar lobum oblongum ad finiftrum latus demit
tit,'fub quo efi ftomachus.ln pyloro apopbyfes feu caecos uigintiquintp connumerare potes; lie.
nem auo(^uidcas,neq? dextro necpfiniftro, fedin medio fpinaeftomachoinharentem. Anus ei. +•
us propinquior eft capiti,quam raudae.Inteftina pluribus quam tribus inflexionibus noncircun
ducuntur, Oua in bicorni uulua fert utrinqp permulta.

DE HVSTEEAE FLVVlATII-IS GENERE IN NILO!
quod Clariam Niloticam Bellonius nominari pofle conijeit,

Mahes Nili forti hit pifeis eSf,cum meminit Straio-.nifiLampetrapotiiis fuerit.

. Memphipifees quidam edules drcuhferuntur e Nilo capti : quorum nonnulli fiint iniipidi,

alij ita uiles,ut a pauperibus tantum edantur:quorum ex numero quendam obferiiaui, cuius gla
bra pellis ut Anguills erat,Clariam,hoc eft.Lotam Gallicam referentem ; unde Clariam Niloii- p
cam uocari pofle credidi.

B Pedalis eft longitudinis.brachqcg cralsitiei. Caput Callionymi babet,grandc,carnofum; ma-

gnum inter oculos fpatium,fefquidigiti menfura, Oculos emittit grandcs,eodcm fere modo
in Callionymofitos:quorum pupilla ex nigtofulua elhiris autem albet. Merlangum colore quo-
dammodo refertteirrhos duos femipedem longos ac molles gerit : unde Barbatulam pleriqwu'
Aegypto uocat. Superius labrum paruos admodum dentes duobus ordinibus difpofltostal’*
inferna autem maxilla tantum exafperata eft. Linguam uix habet confpicuam : caudam laiam ^
bifuream;inqua forinfecus dusfunt appendices cornem,rotunda:,palmum longae, qiiainas™
alio pifcecernuntur.Branchias oftendit utrinqt quatuor, fub quibus pinnas uideas utriatf oblon
gas,fingulari aculeo ferrato munitas.Pinnas iterum alias fub uentre duas,ac rurfus unicamt®"' ™
tinuam,in tergo carno&m,uno tantum aculeo munitam, podicem longe a cauda : heparinm»-
toslobospartitum:ftomachumoblongum:inicftina paucis anfladiibus reflexa.Cocne,ff“'‘“J^

DeMuftcla. Lib.IIII. 709

(Voifdculis uefdtur. Folliculum, qui pifcibus datuif ad natandum, faui in modum crebHs fora»
■ yjpfftufumliabet,utcorpUsquoddam fpongiofum uide«tur ; oua editparuula; Memini
m^unuin Imius fpeciei pifcem in liiore proiedtim circa Bufitim uidiflc , qui cubiti Ibhgitudi»

nem excefsiffet,

COROLtARI VH.

Im hc mufieUflumttili! nofirx eSl[,,tnMorfnfmi(me quam f imula dot*

fi atitetitri cam, incuria fillem,

Mufiebm efle quo de agimus pi.

10 fcem, fi non Aufonq , nihilomibus ta.
men hoc homine dignum, Sf mulielsp
marina, qnsm Aelianus etiam Gfsct
■vrfuorat.fimilem indicaui fupra ih
LaropetraA. Sabaudi quidem pleri(|t
jiod/c Latinum muftela: nome de hoC
pife hodie^ retinent . louius hoc
p/feium genus gobios fluuiales liomi.
natjBeilonius omnino diuenum effe
ofiendit, Murmellius multo Inepti»
lo us alaufas huncupat. FaUutur ^ qui
lacertum, 8^ qui myxonem exiftiinat,

Bellonius clariam iiocat cx Oppiant^
fed clafias marinus eft pifeis , afcllora
generiSjidem qui callan'as,&:c.de quo
in Afdlismulta diximus,Videin fin6
pag.io5.a:deinceps,f infubres hos pi
fccs Strincios SC Botetrifsfas appel»
latjiou, Circa Cornu Strint^jBoftri^,
dC Strinconomina ufitata furitBorta*

5« trilTajad lacu V erbanu:a]jjs Trinca. A
Benedic.Iouio Pauli fratre inter Larij
pifees Trifius appellaf.^Lufitanis En
xaroquo. ^Gallis Senomb^Boullaufc
uocari audio: forte q> pleruc^ uenter ei
ccu bullis infletur. Sabaudi Moufldk
iitlMouttoillenominat.-Mouftoilejad
lacuNeocomenfem. Circa Rhodan5
alicubiChaudfcio an Vallefi})Setchot.

Criifc^) apud Heluetios commune
+0 nomen, Ijjecies tres aut quatuor com*
pledimr,utreferemus. accedit autem
ad Italicum nomen Trifsiusjiiel Trif*
fla potius , nobis quoc^ focminino ge«
nere ufitatumtTrifcam aliqui efferunt
ceu Latino nomine ad Germanicum
efRcffo. In ueruftis legib.pifcatotu msi
nuferiptis noftris , reperio eciS
fd)Ch,qd diminutiuu eff.^Fluuiatilel
apud nos fpecie differut a lacuftribUS*
f 0 funt enim minores , colore nigricattfi
carne albiore folidiorccp in cibo lautid
rcs:duabus per dorfum pinnis, ficuc ef
Rondeletius pingittlide puto

in lacu Conftantienfi dicuntur*

Oltm fluuiatilem fceminam ( eam pu»
to quam nigricantem modo dixi) Ia»
nuario menfe diligenter contempla»
tus, his uerbis ( ex quibus tamen non»
nuliaalijs quoc^ huius generis fpcciebiis cdliiteniuttO defcripG* Pifcis eft forma flexibus fefa
<0 pentem ferme referens: capite lato, caudam uerfuslialdc attenuatur.Branchiaj ei quaterna. Pi^*
na ad latera branchiaru utrini^ una nigricat: 6c alia dtia paulo inferius in pecftore paruac albicat*
A podice exorta una oblonga, paulo citra caudam deiinitdtein in dotfo oblongior alia ultra mea

QO

A

KowijMrfTf-tflicc
cr GaUiee.

iSnmamcCi

7ic> De Aquacilibus.

dium dorfum contlhiJa tSndit. ( & aliii «ntt eam minor caput uerjin e!^,ft hcne memini) Pinna otnn i
molles funt.a: fine fpmis. Caruncula fub mento pili infiar prominet. Cauda non bifurca , fed c,'.
cularisinufquam omnino diuifaifed ubiq; fibi infiar membrana continua:colpre uario e Vufco ^
nigro.Dorfum tenerum albicatdatcra iiixta dorfum minimis puncSis nigris in colore fubalbido
diitinflafunt. Os aperitur hiaturotundo.Tptus pifcis finef^uamis dC uifcofus eft. Maxill* mini-
mis denticulis ferrata. Color fuba!bitsC/i«e4/B^a/iaBi»jiVii»i)acapite incipiens, oblique pcrlatcn
caudam uerfus procedit, nam cauda in colore nigricante uariat. membranea uerd catidj extremi

tas partimnigricaqpartim fubflauaeft.LapillosduOsin capite geritalbifsimoSj&i bene duros fi-

Lmlkie- ^ magnitudine granorum oryza, In lacubus alia maiores fui generis reperiutuqiiino'

V . ’ firo,Gfyfflo,Lucernano,Dunenfi,6dalijs.Maximas quidem capiaudio circa Dunuminlacu-uiii

in LUcernano quocf ;fed Itas cum magnitudine excedant ; in cibo noflris inferiores eife aiunt
Perfequuntur pratcipue foeturam generis cuiufdam trinarum lacuftrium, quas a rubicundo c'o«
lore noftri denominant. lecur earum magnum, in^ cib.o lautifsimum eft;fed aliquando sran.
dine morbo,utfues,uitiatur:in lacuflribus duntaxat quibufdam,fluuiatilibus nullis.in GrySiolj
cu hoc malum eis accidere negantiin noftro autem.,.prsfertim quo temporepariunt Sdaliquan.
diu pdft,hoc morbo laboranttexcepta parte lacus quat fupra Rapperfuillam eft, in quafalubrius
degunt. Confyderata olim a me trifsia mas in Gryfflo lacu capta , huiufinodi erat ; Longa doa
drantes duos cum palmotfilum ambiens uentrem trium palmorum.DenticuIi minimi, frequen*
teSjUtferpentium, Superior pars oris duos ordines dentium habettumim fcilicetintcriusinme.
dio,cui infra nullus refpondet. Sunt Si in intimo oris recelTu, duo denticulorum ordines ceu in i»
maculis duabus.Branchim q^uaterntc.SquammuIte rotundte minimae, qumjdum pellis cultro radi
tur,apparent:(in parttis uero generibus,tum fluuiatili,tumlacuftri luteo minore,nulfeprorfus )
per cutim pafsim ceu foramina,feupun(fia caua rotunda,confpiciunmr:quac fi quis caput uerfus
ualideradaqalbifsimauidenturtfin iterum caudam uerfus,nirfus obfcurantur.jlnuentre meatus
duo, unus excrementitalter geniturae; qui compreflus ladieo fucco manabat. Etrurfus alias a*
lia ex eodem lacu,huiufmodi;Subflaua,pundi-is nigris, barbula a mento demiffa, albicans. Ante

initium pinnarum indorfo,carnofa particula, mollis, teres, intus^caua,proniinct.lndenioxfe.
quitur pinna breuisjlongitudinepollicis.deinde una continua, odio uelnouem digitos longa.ab

ea nuda pinnis dorfum eft per tres fere digitos, tum fequuntur alim dua paruae,triangu!ates fere,
inter quas digiti propemodu fpacifi intercedit, ex quibus infima 6C ultima, minor bC caud:econ= 5»
iundla eft. Fel fubuiride.ueficula eius tum iecori tu inteftinis affixa.In uentriculo pifces duo ime
gri erant, utercj digitos feptem longus, tres latustnec aliud quicqua. Pondus totius, uncis quin»
quaginta. Codlp pellis fubuiridi &C deformi colore erat, caro albifsima,bona, fatis folida , iecur aU

Alw. bum,non,ut in minoribus,fubruffum,grande,fuauifsimum. In alia trifsia parua, fluuiatilifot.
tc,digitos decem longa,pinnse dorfi fic fune Primum, caruncula illa breuis non eft , fed pinnula
digito breuior;8f, minimo fpacio intercedente, alia duos digitos longa. deinde poli fpaciumdno
rumdigitorum,aliapaul6breuior,media.& mox cauda. Rurfus ab hac differt alia,pauldlon»
gior,(ut femel animaduerti; non enim fimpliciter haec accipi debet, quod ad magnitudines K co»
lores:)cui minus erat flaui in corpore , plus nigri, Sd eius iplendidioris. primum enim pinna illa
' ' breuis eft, deinde una longa continua ufcf ad initium caudae.Ergo magna trifsia lacuftris, prattt
carunculam illam,pinnas in dorfo quaternas habet : ex minoribus, nigricans binas: luteola uerd
maior ternas , minor binas : fi modo fpecies du® funt luteola: : quod accuratius confiderandum
eft. fMinoribus lacuum ffifsijspinnte in dorfo binae, adeo propinqua: inuicem funt, ut unica
putenturtcolore fufco,non pulchro. Differentia a pinnis certior, nam colores multas ob caii»
in Acrottio fas uariare poffunt. T rifsiacuulgo Cttifc^i/Crcttfilj/CricfiJUclrca Acronium lacum uoratur

priuatim huius pifcis fpecies quae in profundo uerfatur:qua: aute in fumma aqua procellis ob
noxia natat, Conflantis WcUfifcbjLindauiae @melifif4) dicitur: eft^ eaminor, pulchrior, ni.
grior,in^ cibo delicatior , quam quae in gurgite manet. Eiufdem generis pifcis magnitudineK
Ktate minor, rt^ojsetlc a mufeo dC alga nominatur: gd quidam Latinum Mufeonis nomen cifin-
xerunt, CoftantiK tamen alterius generis, quod in profundo agit, paruum adhuc pifccm (©«= f»
fetle nominanttdeinde maiorem,loco etiam uieSu^ mutato, trifeam: qux plerunq! iuftam pedis
longitudinern , pondus autem bilibre attingit. Ex his ntifquam circa totum illum lacum plures
maiores^ capiuntur,quamiuxta arcem cui Rhenus Sf angulus nomen faciunt, qua fliniiiislJ'
cumfubfreincipit.Illic Sf caupones reperiri aiimqqui iecinore horum pifeium ceu precipiiasd:
licias eximant,& pifces ipfos fonti feti uiuario ad dies quatiiordecim reddant, (uulnereniminim
rurfus confuto: ) quod & apud Mifenos , circa initium Lucernani lacus , ubi Vrfa fituiiusin*
fluit ad Fluelam pagum, aliquando fieri audio: fiint qui addunt iecur in eis breui temporertnr*
fci,quod ucrifimile non eft. ^ Sueuifluminis aqua nigricat, propter alnorum copiam per 51BS
fluit, ut conrjcimuSjSd pifces in eodem , praefertim gobiones C hoc nomine triftias eUm intellipifipti)
nigriores, & cute Sd carne denfiore,paIatocp fapidiores funt.ldem fitinVarta flumine Boheniie.
lodocus Vuillichius. CStrinfia feu Botetrifsia Bellonij eft Muftcla maior lacuftris, patildantt»
i me defcriptatAEin^rofjc ScMnif4> mttg^lbci» fihdcn- Eiufde Clarias fluuiatilis, Sic EldW'

tm

DeMuftcla. Lib.IIII. 711

fftitfcS) I» waflcr.Ciarias Niloticus, cin Crufc}) &cm na». Bar

^tam Rondelctij nominabimus em ©pt^ttUfciJiuel circunloquemur j cin ^rufij) mtt cincm
f«.Hcrn ftbnabcl/ V)t6 bcn fcjiWrtnQ rtUc{) ^cfpiBt. Trifsia Danubij , ut ex pidura uidi , fatis

Snfcicshaflenus enumeratas Omnes, (8C alias iiitradicendas,)liimo Latino nomine comple
^■libeat Mtiftrlas uocabimus,diiFerentia lingulis a magnitudine,colofe, pinnis, autloco,uelali=

dc adiefla. Multa quidem omnibus communia funt,tum enumeratis fpeciebus ititer fe,tum
edamfiluroiqueinfiquis Muftellam maximam nominarit,nonfeccritincptKqubd SC Bellonius

net:Glanim(i»J«r,/c itutem mcttftlurKm^BotetriSa rCfert, dempta magnitudine, fiint enim tam
j„'q„a(imilitudine, ut eorum alterum maiorem, altetum uerd minorem dicerd pofsimus.

F^omitidnia autem, qute dico,in eis obferuaui hacc^: Corpus lubricum fine Iquamis j (licet In qufc Commirnum
bufdamfquamula: minimae radendo apparearitijfleituofumi quod caudam uerfus atteniiatur ue ftelis^urrfis
lutiintasiiain. Coloris uarietas maculofa. Pinna ab ano ad Caudam fere,oblonga,prjterqUam'^
inmulldafofsllfi Binaeomnibus(lampetraSexcipe,qu^etficommunia quadam cumhoege..
nere plurima tamen diuerfa habentiita ut nomen idem nOn nlfi SiUevi/ittis eis atttibuamuSjtanquS
e„e’ridiuerfo)adbranchias:6c aliae bina eodem circulo inter caput SCuentrem, Pupilla oculo»
fum(in multis) alba,pars ambiens nigra. Branchiae quaternae Cimplices. Caput magnojlatum
a: iieluti comprefllim. In cerebro lapilli. Os grande,refciirum. Barbulae circa os,inn a fupra^
numero SC magnitudine differentes in diucrfis generibus. Dentes nulli(exceptis lampetris)fed
10 ueluliinlima cxafperatum os. V ofacitas pifcium,quos deiiorafe poflimt. Caro mollis SC dul
cis. Iecurmagnum,indelicijs. Venca(autfolliculusaeris)nulla. Inteftinum parci anfiraCtuo»
fum,fere flmplex. Stoinachusjab eo ueritriculus,Kin circuitu multm appendices.

AnoftrishurtcpifcemCtttf4)appellaridixi,&:c.&:quoniam fpecies in nofiris tum fluenti» GowiwVa tii
bus tum ftagnantibus aquis diuerfe reperiuntur,ad eas deferibendas, SC explicandas differenti» miru diimft,
as,8C ea qua plerifij aut omnibus communia funt memoranda, diuerti. Nunc ad reliqua Ger
in diucrfis regionibus ufltata eiufdem piicis nomina referenda,redeo T in quibus adeo ua»

riant Germani, ut uTx magis in ullo alio pifce'. Circa Augtiftam uocanttJtu^^et. InAuftria,
Catinthia,alii9 Danubij accola:,ijtutte. Ad Rhenum inferius uffdct , uel 3{iif»Ic6 : ab AI»
gauijs 8£ Sueuis Alibi 3tUp/3lrtUp:K praepoiito anguillae nomine ( qua cum fimili.

jB tudo qumdam ei intercedes,alia quocp plura nomina compoflta ei conciliauit)2tlrupp/^>irupp;
ut Mifeni SC Saxonum aliqui appellantiColoniae fSclruppe.^Pifeis eft ex genere anguillarum,
capitofus,qucm Germani a fono uocis uocant etn ©lirtppe. Illum pifeatores ferunt ore coire cu
ranis aquaticis maioribusjficuti uidemils fiepe animalia diiterfac ipeciei inuicCm coire, Stc.dC ne
fcio quid ille ipfe piicis ranini prae fe fert ore,dcinde pinnis inferioribus ad caput,CoIore,tempo»
re coitus.poftremo quod omnium maximum eft,ftomacho,Chriftophorus Encelius Salticlden»
fls.In cuius uerbis primum non probo , quod pifcem anguilla fimilem anguillarum generis fa-
cit,dcmde quod ore coire cum ranis aquaticis pifcatoribus temere aiferentibusnon foliimnon
contradicit.fed etiam patrocinatur, quanquam enim animalia quadam Ipecie diuerfa inuicera
coeant, genere tamen ea diuerla non funt,utlupus SC canis,uulpes SC martes: nam qOa de liiperg
^0 SC mursnac coitu quidam prodidere,falfa funt.pifces autem omnes toto genere a ranis difsident.
Adde etiam ore animal nullum coiretetfi tum pifeibus tum auibus quibufdam talem coiteim En»
celias falfd attribuat, uulgi forte credulitatem aut aliquam ueri flmilitUdinCm fccOtuS.Deuentri»
culifigura,cui pedes ceu ranarum appingit,ne id quidem uere, dicam in E. Quod ad nomen eti»
am pifcis.uetba hac eiusjHunc pifcem a fono uocis Germani uocant ein(Ii«4ppe : non intelli»
go.neqi enim uocalem hunc pifcem eife unquam audiui.Sunt quidem expifeibus quibranchtjs
aut aliter fonum qucndam,nort uoCem sedant, fed a muftela talem fonu , unde per onofflatopeeiS
Ciu4pp nominetur,nequaquam jdi pUtoiK multo minus ranp rubetf, quam Saxones diiuipp
appellant fimilem.quin potius ab aliqua corporis fimilitudine, quam ipfe mox indicat , cum ra»
na rubeta uc,non autem uocis,ab ea nomCn mutuari uerifimile eft. Qiiamobrem & alij quidam
fo inferioris Germanis populi,ut Flandri SC Fri{ij,uocabulis quidem diuerfts,fed idem fignifican»
tibus.hunc pifcem indigetant pubbe, (ut SC Angli p«n)tc,)alfj pimt/2llputt/2lclptltt,Hollan
di p itttitebhoc eft ranam fimplicitcr,uel atiguillam flmul bC ranam; (ut Saxones quocp U4pp

8C2Uqu4pp dicunonam corpore anguillam fermerefert hic pifeis: oris ridlti ranam fiuefimpli»
citer,fiue rubetam. hanc quidem Itali bottam Uocanttunde SC gobio fluuiatill capitato , cui os fl=
mile.Botti apud Italos nomen cft:& compofitum botctrilliEe pifeis nomen. Dodi quida Ger»
mani gobionem intcrpretantur.Cebctt tiel (Iiu4ppen:fed qusrenduni (inquiunt)an C^bcn dif»
ferant a (i2u4ppcit. Ego Germanicum nomen Cob accipio pro gobione fluuiatili capitato;
(12u4PP iicrd pro muftela.qua dcagimus:& forte coniecerit aliquis illud quocp nomciia Gobio'
Latino deriuatiim effe: (nam inter c.SC q, maxima eft affinitas, ut cocus & coquus:) SC gobionum
(«generi hos pifceslouiusquoqjadmimerat.ciiiiis tamenfentent/amnon probamus: SC ab oris ri»
du ranarum iiiftar appellatos etle hos pifccs Germanis Germanico nomine probabilius eft,

©<cqu4ppnonmuftelara marinam, ut nomenprsfefert, Oceani accolis fignificat, fed fuugsiiS

O 0 »

712 DcAquatilibus,

qucndamjUel I«pofismarmi,uel pulmonis urtics'ue fpcriem. Vide fuprainLeporemar. "Sst
becfie dicuntur pifccs fluuiatiles & lacuflres, anguillis ferelimiles, fed breuiorcs & uenn-ofi qn‘
profunda femper petunt: ita ut in lacu Acronio ad trecentos paiTus fub aqua hamis capiantV
Hic pifcis Germanice a qtiibufda 2bmiltje« (alias 2llmu^e)i:lego 2llputttcn ) tiel Zllqncpom
uocatur.nonnulli etiam 'jiumpeti uocant. De eodem fertur quod circa duodecimum tetatis an,
num cUm in maximam quantitatem6xcrcuit,Q*l(ju6 appelletur, Albertus. Ego pro Qa|aii."
lego ©4l<tut uel Sdllltnta Sabaudi SC uicini Heluetij Clurum nominant, quem Mullelis (imi.
lem eiTcjfcd multo maximum, antea diximus. fed ex Borbocha Salutum nafei neutiquamiierum
exiftimo. Equidem coniecerim pro IBerbecbe, aliud IcgcndStforte ISurbotCKfunt quidem om.
nia in Albetti libris quam deprauatifsima.& paulo ante etiam 33oc^C pro ^otbeiqui paflerespii)
ices funt,Iegitur.)efl enim pileis barbatulus . Hufonem quocp uulgd didriim Danubij pifceni ab
accolis Tanais Barbotam nominari feribit Bellonius,a barba fcilicet, Strinciam tamen, id eftmu
flelam hanc noftram, barbotam dici putat,non quaii barbatam, fed a coenotquod non placet nuo
niam coenum Galli bourbe nominant, per ou.non per a. ex Alberto quidem Germanos etiS hoc
nomine uti apparet, (inferiores tantum opinor, )qui etfi i Gallis qutedam liocabula mutuentur
coenum tamen dC limum fimilitcr ut Gallis nominari ab eis non puto. Rondeletius barbotsno!
mine fpeciemunam folumindicauit, licet omnium maxilla inferior cirro ueluti arunco barbata
fit. f Eli (Oilter uel ({Ociter, a lacSe deriuatum nomen , inferioribus Germanis de hoc pifee
uulgaretgalaxiam fluuiatilem Grsce dixeris, (nam alius galaxias fiue galarias marinus eft.jhoc
autem nomen eis datum a ladleo iecoris colore puto ; quale in magnis lacuftribus noflrispraci, 1»
pue uifitunquarum cutis etiam C caput tierfus radatur,punfla quxdam albifsima apparent.Ron
deletius iecur albicans Lots etiam fu* tribuit, & Barbotac. Hacc mihi condenti Geldrus quh
dam narrabat, do iltcr a Geldris uocaripifccm mufteltcnofir» prorfus cognatum, fed breuiorc*

crafsiorem,&(nigriorcm:& alio nomineIKutt appellari. (Iterum pofierius hoc dmerfl etiam pi,

fcis nomen eft.) lidem (bilifer uocitantharengum marem priuaa'm,no omnem pifccm marem
ut noftri.

tMlice. Angli p«wtc nominantia: i£Iep»wtC:ficut Si Germani inferiores putt a:2llputf.quorum

nominum rationem explicaui fuperius,aliter Si melius forie,qtiam ab Anglo quodam nuper ac,
cepi: qui ieicpotvteuocari aiebat, quali anguillam ueniricofam. f^PolomMientus,Bohemi
Mnik. j,

I Multa quat ad muftelarum corporis, eiasi^ partium deferiptionem pertinent , expolita fum
in A. Mufielam Conflantiae tantam aliquando captam effe , ut drachmis duabus cum dimidia
uenderetiir,admirationifuit. Pratgvandes etiam in Rheno capi aiunt fupra Acroniumlacum
in ualle Rhenana didla. Ad duas aut tres libras fedecim unciarum aliquando accedunt Ni,
griores quidam fieri aiunt circa ripas : in proftmdo autem , ubi minus alget aqua , magis tuffas.
f Carnem habent dulcem:bepar magnum, rotundum,dulcifsimum:pcllem uifeoiam , non erat
fem, Albertus. ^ Circa fodinas Mansfeldcnfes Germani* lacus quidam magnus qualia il*

le uiua animalia aquatilia producit,piita pifeium fpecies, ranas, Si alia reptilia , tales figuras pin,
git Si effingit natura cupro puro in fuperficie petrarum mineralium.Ego unum huiufraodilapi,
dem habeo, in quo deformatus eft pifcis,qucm Germani uocant OIruppam &( Treifam,habet^4o
ingens hepar,Munfterus Cofmographte fu* libro j. f Genera quptdam pifeium ramos habenl
exeuntes a fuis inteftinis, tanquam unum inteftinum in multa diiiidatur , ficut manus diuiditut
in digitosiS: hoc uidetur in inteftino falmonis,&( pifcis cuiufdam anguill* fimilis , qui apud nos
iiocatur 4lcute(fortc 4lputc,)Sf quidam uocant cum 4ln»ptc, quidam autem fimpliciter ruptam
uocant, Albertus. StomachusQuappacpifcisexquincpucirexraninis pedibus conftat&com
p^flus eft. Hinc Sa^xones dicunt prouerbio: Agn n>4rb Cin ©U4pp no tJtc fo qitf/ ©ic be|t
ifi fict etn p4tteit fittb. pedem enim uocant ein ffitb , ranas ucrd pntfcn , quamobtem etiam pi-
Ris hic ab eis odio habetur. V ulgd etiam ftomachum huius pifcis Saxones nominant (Uiwppw
|tltb/Gil)4ppenbeilbictcn,hoc eft pedem ucl manus pifcis Qitapp* , Cliriftophorus Encelius
in libro de lapidibus & gemmistubi figuram quocp uentriculibuius pifcis depieSam exhibet, qnaf).
ego hic imitari noIiii,qudd non uere nec ad uiitum facftamihi uideatur. c medio enim uerariculo
tria quafi brachia articulata extenditt&l fingulis btachqs manum addit , palmam uidciicet, id di
latitudinem qiiandS:qua: in digitos qtiincp,ipfos quoqi articulatos, quales omnino humani funi
Si longitudine impares,finditur.Sed artificium pro natura exhibcre,iiludere eflletftori. Egod
inuftelanoftra,tum maiori, tum minori, appendices obferuaui.non ab ipfo uentriculo enatas, ftd
inferius paulo circa inteftinum, neq; brachiatas illas , palmatas & articulatas ut Enceliuspingii:
nec tantas ut tam longe diduci extendiep pofsintjfed multo breuiorcs: neq? etia quinas feii q»®,
tuplices omnes, fed alias binas, alias ternas efle memini in maiori muftela: in minori nonladsiat

mini quot* fuerint. ^Non multifariam inhis pifcibusconuolutainteftina,fcdtriplicataia®"'
habentur, funtenim uoraccs. ^ Similitudo cum anguilla quardam eft : Sd quoniam ncnittna’^*
gtio & protuberante eft,HoIlandi uulgo dicunt hanc matrem efle anguill*. qf Ridus oris lai®
ampIus%,con«icio in hominem quotp a nofiris traducitur;cin Zmfcpm mui

DcMuftcla* Lib.IIlI. 713-

tur quidam marinis uaidefimildsfuntjuelutbottagobioni.ideononimtncrito aliqui flimutilem
cobionero appellauci eiquem quia a nemine diligenter defcripcum uidi , hic deicribere placuit.

Habetis fubbtanchiarum fine pinnas duas breues, ut pedes eiTeuideahtur.fub mento ininferi»
rclabio cirrum unicum carnofum.indorfo pinnam paruamprimumipdftjaliamlongam, priori
nroximam , qn* ad caudam extenditur, caput latum & deptefium ; dentes in uiraq) mandibula
naruos oculosquafiincapitisfuperiorepartejlinguamferme folutam, ucntrem tumidum. dor«

(Vim Si iateraflauefcunt cum maculis nigricantibus.iccur magnum, molIe,fuaue.Caro, ut plerun
fit iecoris natura refpondens,fed non adeo tamen mollis ac fuauis, Bottam uocarunt , quod
utri limilis (it.Mcdiolartenfes autem utrem uocartt bottI.Grandi eft capite, K in eo lapillus quafi
” dentatus, iBlari forma.Parua,caputgrandiuspto corporis ratione habent. ^ Lacus eft uulgd As/^iMio/iu
PifciaciistliiSus uel Couiusialias Conius,inqitit Bellonius SinguteiumObferuationum libro i. hkpijiiifit.
cap dimidij diei itinere Siderocapfa.bidui uerd Tlieflalonica diftat, in eo prteter alios pi
fces dariam quendam nominant. (£^0 ni 1 ipjiis indigenas fic nominare jtm: fed ‘Bellamnm ex Opfiano hoc
mminhicpifct pofeiipsapud quem cUrias fer fyncopenfro caUrUs h^tur.qm tamen ajellorum genent & mari
aiupfm fi J.)Cuius generis unum cum publice protuliftem, multi ludati hoc pifce uefei foliti ac-
celierimt/quamis eumefle tedlum aflerentesiideo^ menfis eorum non interdiiSum. Ego uerd
cum nullas in eo fquamas animaduerterem , tantam inter ipfos difeeptationem excitaui , ut rixa
propemodum ad manus ueniret.Qui nuper eit Hifpania uenerant,mal3e confuetudinis cattero*

10 arguebant. Qui uerd aderant facerdotes,diligentirsime perferutantes , cum rudimenta quatdam
fquamarumreperiftenqconclufum eft tandem inter eos licere his pifeibus fine aliqua connadi-
flione uefci.Ego tamen clariam fquamis carere deprehendi: SV eundem efle pifcem qui Lugdu-
niLotte,LutetiaeBarbote dicitur,H*c Bellonius. Rondeletius quidem Lotam paruulis fqua
mis tegi tradit.ego in lacuftrimaiore tantum fquamas,dumcultro pellem raderem, exiguas inue
ni. lecur cum pinguiufculum fit, calore Solis aut ignis in oleum foluitur,ficut mufielorura ma
rinotumiSV fuaue delicatum® eft, fimiliter ut muftelarum marinarum.

Pifeis hic uoracifsimus elimec ullus puto pro fua magnitudine pifees maiores deuorat-S jpe C
inparuis etiam pifciculi integri inueniuntur. ^Profunda iemper petuntiita ut in lacu circa Con
ftantiam ad trecentos paflus fub aqua hamis capiantur , Albertus. Nos in eodem Lacu genus
J«. unum in fummo natare,»: ab eo, TPellfifd) appellari diximus fupra in A. f Pifees quidam pa-
rant fibi cauernas in arenalSd quidam in luto,»: extra illa non emittunt nifi os , Ut puram aquam
frigidam attrahant SV emittant hranchijs:ut pileis apud nos fimilis anguillp,quem (Titlrtppcn uel
2lfcUrcm(lego2llputtcn)quidamuocantGermanorum , Albertus. Rana: perhyemem ali-
quando reperiunttir circa tepidiores aquarum fcaturigines in ipfis lacubus : SV aliqtiando cum
inullelis pifeibus in profundo agentibus (quas inde (Srunbtritfchen appellant noflrilinlacu no
Uro extrahuntur, ore eis adh3crentes,tanquam exugendi gratia alimeti. Hinc forte fufpicati funt
aliqui hos pifees cum ranis etiam coireiquod fupra in A.refiitauimus. ^ Parere incipiut in Aero
nio lacu menfe Decembri , alias tardius alias citius in eo mcnfe , pro caloris Sd frigoris ratione.

Apud nos circa finem lanuarij fere. ^ Soli pifciumfenedVuteobcacari creduntur. fLacuftres
40 (prafertim luteolae minores) minus agiles minus^ ualidte funt nigris,pra:fertim fluuiatilibus,

Pifcem dolofum & infidiofum efle aiunt;fortc quoniam plerunip in fundo degit, &C ex cauef
nis iicl aliter latens, (facilius autem latet qui colore eft fufeo &C concolor uado)ex improuifo ma-
gna celeritate in praedam ferturiut muftelac etiam terreftres ac feles folent.QuamobrCm aliqui fu
rem inter ioculares pifeium nomenclaturas cognominant. Agtn QtufoIcS tjlcmbieb.

Circa Conftantiam in lacu ad trecentos paflus fub aqua interdum hamis capitur , Albertus. S
InnoftrolacupifcatoreslineasadpalTus (id eft orgyias, Albertus forte paflum pro grelTu acci-
pioiexaginta demittunt,hamis numero quinquaginta quinqi inftriuftas, ita ut fingulae palTus in-
'teruallo digcrantur,gobijs capitatis aut illis quos fundulos nominant, infixis, hos enim mire ap-
petunt.Haslineas a pifce denominat Ctitfchenfchnttr.' quibus per hyemem trutasetiam arubi-
5? eundo colore di(ftas,capiunt. Retibus quocp ijfdem ( (Jlotelegurtt appellant) &C trutae quas di-
xi,»: muftelae capiuntur.ea ad pafllis quadraginta demitti folent. Muftelas' in fiuuionoftro ni
fi ad certam menfuram adultas capi lex uetat. ^

Comihendantur a noftris hi pifees Septembri menfe, alibi uerd Aprili ZC Maio. Fluuiath

les,pra:fertim in puris »' rapidis fluurjs carne albiore folidiorecp lautiores habentuninferioribus
Germanis, quorum minus puri S( tardiores amnes fluunt, in contemptu funt , tanquam necp fa-
!ubres,utpotcg!utinofi,ncqjfapidi, Oua eorum ualde noxia putant quibufdam in locis, ut cir
caNeocomenfemlacumSabaudia:, uel potius Heluetite. In Verbano &:Lariolacubusbote-
trifsfe infignes habentur,ipfis iecinoribus palato gratifsimi,Iouiiis. Laudantur apud nos ieci-
nora earum praecipue ante Natalem Doininicum:circa partum improbantur : quo tempore ctia
ia nonnullis in aquis grandinofa fiunt,ut in A .diximus. Apud T uringos aiunt olim comitis cu-
iufdam Bichlingorum matronam,omnes principatus fui redditus in iccinorum ifiorum clclicias
infumpfifle. Multi quidem huius generis pifees capiuntur in amne \^nftruto, qui pcft Sali apud

Oo J

714

Turingos pfSEcipuus eft. Caupones aliqui exdfis iecinoribus pifces uiuos aqua reddunf «j
in A.retuli. ^Coqiii peritiores clixandam muftelam in uino frigido igni imponunt. Stcndeli»
usqui de arte coquinaria Germanice fcripflt:MufteIa(inquit)in farragine, aqua frigida in-mif,
fa,nec multum falfe, optime elixentur: &: tandem modico aceto , aut potius uino afliifo , parum
adhuc ebulliant.Licebit autem uel feruidas apponere,ud in iurecroceoi/iiWar.) ’

V entriculus Qiiappa pifeis cum fiiis appendicibus miras habet uires. Inueteratus enim, m
fit in Saxonia a matronis, trahit mirifice fecundas harentes aut relidas in partu,in potu datus:J(
magni momenti eft ad omnia uitia matricis, Encelitis, In Sueuia pafsim in cauponis &r diiieti
forqs parietibus hatrentes hi uentriculi circa zetarum fornaces uifuntur , ab edentibus illuc rcie>

. tlli.ut exiccati feruentur,& cum potione aliqua haufti acoUcis cruciatibus liberent. fCoIlioimr u
oleum ex hepate ad folem uel ad fornacis calorem fufpenfo intra uas uitreum ; clarum id olea

edflauumeft,aduerfus oculorumfufftifiones utile, uelcut alij fentiunt)aduerfus nubeculas Sima.

culas qua ab angulis oculorum nafei incipiunt.

M V s T E L AE huius generis pulcherrimis diflindi coloribUs,flauo,croceo, candido, rofeo
atro,oculorQ pupilla nigra,parte ambiente coerulea, ante paucos annos in Bohemia capta funt!
£C Praga propter pulchritudinem regi feruata uiua in uafe amplo aqua plenD,nonfine limo fini
di.Earum unius iconem htc exhibeo, qualem Io. Thanmyllerus luiuor,chirurgus Auguftanus
ad me dedit, * ’

' »•

mfick niak BurgundiSfalij minimum etiam pifciculumfluuiatile, fquemfupradefcripllmusinterGo.

bios,pag.479.eobitidisbarbatuijnomine,)fundulum aliqui uuIgduocitantGermanicinominij

imitatione, Muftelam appellant : nec immerito aliquis Muftelam minimam nominarit. De hac

uir quidam literatus Lemanni larus accola,his uerbis nuper ad me fcripCtiMoteila (jic «a/jw «m.
fert fromufteU)ii(ius pifciculus, magnitudine fere pifeis CiaSbtfiitSZgobij capitati,) cinerei eft co
Ioris,Si: ftellis infighis,in delicfjs maxime , & propter caritatem a diuitibus tantum delicatulis e<
miiur.

MVSTELAE uarim a qiiibufdam hodie uocantur , pifres quidam fofsiles , de quibus pluri*
bus egimus inter Foisiic5fupra,pag. 445. Pifcis{utaiidio)eftoblongus,lineispunicei colorn
& multis maculis putftisue difiindus, lacerto fere flmilis. Aliqui (iTlecrqrHnbclen appellant , a
corporis fpecie,maculis Sd baibulis,quibus fundulum noftrum,id eft gobiumfl.refert.alijprij
gcr,per onomatopeeiam fortc.fonum enim acutum ardit,tefle Ge, Agricola. Alij (iPcttSutf, id
eft Muftelam marinam, (quanquam K alius quidam pifeis IKiitt a Germanis dicitur.) Hunc ma
culis aureis diftingtii aiunt.fonum ab eo cum tangitur uel premitur ceu felis aedi. In cibuma pau
cis admittitur.Diu fei tiatur in uitreo uafc,ii tertio quocp die aqua mutetur. lidem aut ei limi
lesfortefunt,quosTheophrafius prodidit, circaBabylonis rigua inficcumegTeiTos,(ff)e/i«//m(,
mficareliliosjjinarido pafci.capita eorum ranx marinae iimiliaefle,reliquas parces gobioru, For»
te Si ijdem Poecilite di(f}i,de quibus plura dicam in P.elemento.

DE AIVSTELARVM MARINARVM GBa
neribus diucrCs,

H V s T E L A s marinas diucrfas dedimus ac defcripfimus rupra,inter Afcllos, pag.
ginaiii.inCorollario de muficlis marinis uel afellismuftelinis. ubi ab initio iiatiraAeliamdcJl»
itela marina uerba recitaui. Muftelam aliam ab ea efte quam Perottus. primus Lampetrt. n/Hi
mauit,ex Aeliani defcriptionccolhgimus,Giilius. fed Aelianus muftelam mar.defcripficPtrol
tus uero lampetram fruciceffe mufteia Aufonq,{8iPIinq inBrigantinolacu,)quaein dulofiisa*
quis degit, quanj.iis e mari femper fititiios fubcat.f Mafsilienfes 8i Ligures (inquit Gill«M“‘
fiellam appellant pifcem marinum non egenere longorum ; qui fane pinnam in dorfoB
molli har et,ad caudam pertinentemtatq; alteram in ima corporis parte fimiliccr cuticulipetp^' ^
tua ad caudam ufq? conftantem. Vidi fiuuiatilem pifcem , huic omnino iimilem , queinbt*§‘^'^'

nenfes uulgo uocant Lotam, SCc, Haec ille, Rondeletiiis aliam Muftelam uulgo didam dica

Narii*!

DcMuftck Lib.IIII. 7,T

f^arbonenfis Gallfe oram exhibet,»: aliam MafsiliiijUtfupr^ inter AfellosrcpiEries, Idem Mu*
ftclam illam itiar.de qua Gilbus loquitur, Muftelae genus fecundum fecit. Bed rauftcla mari*
r.^ omnesdta Sf inter fe dC trifsiac noftrac iimiles funt,ut primo qui% intuitu ftatim omnes unius

clum. Bpenetus quoqt in libro de pifcibusj-icAiu/ nominat. Galenus galaxii egenere j.itAii2|/,(idl
ebmiifteloruinlefre tradit:»; forte muftelos amuftelaruni genere non fatis diftinxit. Vide in Co
rollario primo de Afellis,paginaE loT.Uerfu 41. f Pifccs de quibus diximus omnes com*

10 muni Germanico nomine uocabimus,(JDeertrtifcbert/(OtcrpuCten;MufteIam dico SC HepatS
Aeliani, 5f Chremetem SC Callariatquanquam (?i)ecrpt)0:en(ut dixi)aliqui appellant etiam foi*
files qnoltiain mediterraneos pifces,ipfos quocpdit coqcio) muficlis cognatos.^Omnibus ut cly
peapreiiatmuftelamarina.Bnnius in Pbagiticis ut cita t ApUleius Apologia i.quterendu an Cly
peainceiuitatis nomen iit,»; forte legenda, Omnibus e Clypea praeftat m.m.nam &C fequentibu*
pifdbas locor3,iu quibus pra:ftant,noinina addit. ^ Muftelse marinae iecur datur ad comitiales,
piin. Mullelas inter Alpes lacus quocp R-hetia Brigantinus amulas marinis generat,Idem.fed
eruditi quida pro marinis, muranis potius legunt. Columella maritimis pifeium uiuarijs,tur«
dpsetia,»:merulas,»:auidasmuftelasincludiiubet. PefcegaleauelgaliaVenetrjsuocatur.mu
ftela marina illa.quS Rondeletius genus fecunda fecittitem grillus marinqs hodie diiSus , quem
M Rondeletius ueteru Ophidion interpretar, pefce gaiia a nonullis uocatur. Mihi pifces cognati
uidentur,RondeleiijTcorpioides,» blennus Bellonq t galerita utraqjRondeletij , pholis eiufde;
itenigaletta Venctijs didla,»: gutturofulaieognati inqua,fum inter fe,tum gobijs,uel potius mu Gxbrr*
iiclarum generi: unde Sf galetta forte vOTuetsi»»! didla, ca tum corporis fpecie,tum pinnis , &i la
uitate cutis,»: mollimucofe^ carne, ad pifces pradiflos accedit. Gillio cum oftendifTcm Vene«
ttjs, gobii genus pcfsimu effe aiebat. Oculorum iridetn Uria parte rubentem habet. Pinna ei una
per totum dorfum continua.dua ad branchias , qua maculis rubris dtftinguuntur. dua angufta
bifida in acutu exeunt irt mento, eft Si una continua ab excrementi principio ad cauda uftp.cau»
dacontinua.nonbifulca.fubflauismacuiisdibinguitur. Branchia fex aut feptem. Denticuli it»
extremis labris fubflaui. In extrema mandibula inferiori utrinep ilnguli funt dentes reliquis ma* '

50 iores. Cutis fub mento laxa ceu praputium a reliquo corpore folui poteft, Maenia corpus pin*
gunt,partimnigra,partimalba maiufcula*

DE MVSTELIS SfeV GALEIS DEINCEPS

AGETVR HOC ORDINE,

Primum ex Rondcletio.

De Glauco,
6. De Centrine,
De ‘RhoAioj

j. De Galei^tn^enere,

2. De Galeo acanthia* -
l, DeLml.

40 4. DeAfterUiid efl flellato uel uario.

De Cane & Canicula diS{umeJlfuprd:,Elemento C,
Deinde ex Bellbnioi.

7^ndeletiips:jed alium, ^uem ille Arifiotelis Canicularif
uocat, &c.

1. De Galearum jpeciehucingenere,

2. De Spinace^idef^jAcanthia»

3. DeLaui.

4. DeStella(o,FacicautemStella

5. De V 'dpecula.fic meat T^ndeletij Centrineth

f» De %luJielom genere.

DE GALEORVM NOMINE, I N G E N E*
re, Rondeletius.

- - - - • ' A

leos Piinius Iib,.9.cap.i4.rqualos appeliaflTe ui.detur. Planorum (inquit) pifeium alterum eft squS*

nus,quod pro fpina cartilagmemhabet:rai3e,paftiuacJc,fquatin^,torpedo:8^ quos bouiSjlamis^i

aquiix,ranxnommibus GrgdaappelJat.quo nomine rumfqualtquocp,quanuisnon plani. Quo

loco no fqiialiledgalei legendum cenfetMaftarius, quiagaleosuocauitAriftoteles,exquo h^c
mutuatus eft Plinius. At non iemper Gr^cis uocibus uftis eft Plinius : nec huius lod ledio-
nem mutandam elTe arbitror, prafertim cum alio etiam loco fqualosnominauerit. Plurimi pi*
fcium , inquit, pariunt tribus menfibus, Aprili, Maio, Iwnio : Salpae, autumno, fpari, torpedo,

Oo 4

fquali circa aquino(Siiim:mol!es,uere. Et Columella pifcibus.qul in pifcinh aluntur, efcam pril
beri iubct tabentes haleculas,a: falibus exefam chalcidem,putremm fardinam , nec minus fqua.
lorum brancliias:uel quicqiiid inteftini pe!amys,aut lacertus gerit.Quanquam eo loco pro fqua!
lorum.fcaurorum uel fcarorum legitur in uulgaribus exemplaribus, fed mendoic. Nam cum ui
ipfe Columella fuperiore capite fcribft , fcarus totius Aiis Graecis^ litoribus Sicilia tenus &e.
quens elTet.uerum Romxrarusiqu! fieri poterat, ut fcarorum branchias proeica in pifrinascon
ijcerentuiel ipforum ratefiina,quac praeterquam quod rarus erat pifeis , a gultc proceribus auidt
txpeterentur,rummism in delicijshaberenturfReeSeuerdgalei fquali uocantur,quafifquall(i,’
id eft, horridi aiperi^:iunt enim omnes aipera cute. Nam fqualidum dicitur quicquid ita oblitS
incultum^ eft,ut horridum afperum^ uideatur SC fentiatur,a; fqualam rem pro fordida dixerut it
antiqui,ut Ennius citante Nonio MarcclloiElauere lachrymas,ueftem fqualam SC fordidam,
g - Galeis cartilagineiscp pifeibus proprium eft,branchiashaberedeteaas,idcft,ijneofle'oo.

perculOjfed huius uice foramina quinrp habentiprope branchias pinnas duas, apodice alias d».
as, praeter quas maribus quibufdam,ut in rana plicatrice uidere eft, duae funt apophyfes iiue apa
pendices.Galei nulli fquamis,fed cute afpera integUntur.Iecur eft illis geminum, quod in olS
abit. Carent pinguedine galei omnes.,

, Eorum differcntiie conftitui poliunt, ut alij galei flmpbciter, alrj galei cetacei fint , cui eeneri
ttimmiiji Galenus lib. j.de fac.aliment.canes SC libellas fubiicit,His uulpes,malthas, alios^,quiin magnS
rnitirs. melem accrefeunt adiungere poifumus,

ce GALEO ACANTHIA, RONDItlTITSi **

gtUttsctnirinitinfri,

«um.cap. s}.

A

(SuteuacidUhh

amu^imfcex

hibere.

Lib. 6. de hiji.

Cor i4leortm

A GALBO qui cnucrSift! cognominatur,inclpietnus.qu6d is facile agnofei , R a reliquis fci
cerni pofsit. AiuiySixs dicitur ab aculeis, quos in tergore gerit : ipinacem conuerfit Gaza. A no.
ftris SiMafsilicnfibus Aguillat,ab aculeis nominaturtacus enim a Gallis Eguille dicitur.Eadera
de caufa a V enetis Azio,quafi aculeatus: ea enim uox illis ftimuliun figmficat , quo punguntut
boues.Item a Liguribus Aguleo. A Gallis Chien de mer.

Galeus(hic)corpore eft longo.coloris cinerei, duos aculeos in dorlb habet,quibus pinna in.
nituntur,detedos,firmos,acutos,non admodum latos, ueluti in centrina.Roftro eft primum la.
to, deinde in acutum definente. Oculis magnis, poft quos foramina duo habet. In fupina parte
oris ridum latum , dentibus ad latera fpedantibus munitum : eadem in parte ante os foramina
duo pro naribus. Branchias detedas in lateribus. Omnium enim cartilagineorum, qu*Iongop
funt corpore, branchiae deteda: fitae funt in lateribus.teftc eriam Ariftotele,ut in quouis galeoiS
genere. Branchias fequuntur pinnse dum ad natandum. In parte fupina nui!» funt ; pratterquam
tx podicis utratp parte, quae in fcemina minores,in mare maiores funt.Prarterea mas appendim
paruasilIichabet,quanotaafoemina diftinguitur. Corpus fenfimgracilefcens incaudam defi.
nitgeminamteuius fuperior pars longior eft, inferior breuior.Colore,dum uiuitin mari, fert di
argenteoiquum expirauit,ex cinereo rubeicit. Ventriculum habetmagnum Rlatum, imeil/na
lataihepar geminum,ut galei omnes, flauefcens,in quo fellis uefica latet. Splenem in duos lobot
diuifum,rubefccntem. Cor angulatu.VuIuamiuxta diaphragma fitam; in qua ouaaliaiamcoa-
formata,aIia qua: adhuc conformantur , reperias; uitellis ouorum gallina: maxime flmilia, ftd
maiora.

Galeus hic uentre foetus excludit per uenam.quam Anatomici umbilicalem uocanqouistd-
hmrentes.Oua uerd nullo uinculo utero alligata funt.Itacp ex otiis alimentum trahunt fceiuj,dii‘
nec perfedi foras emittantur. Foetus editos rurfus intro non recipit, neque enim poteft, ob dorS
(car»/<ir«»»)aculeos,qui antequam in lucem edantur, molles funt,poftea duri, acuti, pungcniB?
fiunt.

Hunc, quem depinximus.galeum acanthiam eflcjprmter aculeos dorfi , a qliibus noniriipo*
fttum.demonftrat generationis modiis.de quo Ariftotelesto’./?

m ax Jt xstmSi r> «ii(/,aal hs-ntjst&ixtj yiVt-nm h nxijos. Galeus qu/atamU

as diciiur,ad fepium tranfuerftim oua habet,fupra mammas,in quibus iam abfolutis.cilffliiefcen

derint,foetusnafcitur. Vidi equidem fex in uentre perfedos foetus, ex ouis,perucnamqoamdi''«»
ximus,pendentes,multis alijs otiis nondum exclufts,

Acanthi» peculiariter cor pentagonS attribuit Athenarus libro 7, fed id huic cum alrjs oiani-

bac

DeMuftclis. Lib.IIIL 717

bus gSiUis commune eft. .

Carne dura cft, ferinum olente, nec apud nos mfi m fumma piTcmm mopia a paiipcribus emi ^

tur.Blixos exbutyro Galli edunt,

Fel ad oculorum fufFufiones ualcrc expertus funi* Exhepateoleiimfitjquoadlucernasuti 6
poffumus,& ad induratum hepar emolliendum, dolOrCm^ fedandum.

DE GALEO LAEVIj RONDELETIVS*

7)e fatus huiMpi^urtt leges infra eirca finem hum captis ad

r«Mo5 A«®- cum nullum aliud Latinum nomen habeat, galeus l^uis dicetur. A noftris Emif- ^
fole uOcatur. A Ro manis pefce co\\xmhoxi^lihi Orherfi pfcem V metis Columium uocartfaihiti^Maffari
usueroTafiinacam Vehetijsfc nominari.)

Galeusl2uisabacanthiaaculeisdorfidifrerc:rofiro^eftbfetiiorc,fcdlatiorc,orisri<flumi* ®
nus latormaxillis in angulum obtufum definentibus , fine dentibus , fed horum loco os afperum
dedit natura , ueluti rai]s mulds. Foramina pro naribus habet, his alia minora fune poft oculos*

Branchijs a fuperiore non difFertinec^ pinnarum numero autfitu, nifi quod cauda ex tribus con
ftat pinnis.nam inter Tuperiorem bC inferiorem media una intcriacct. {TiHura tamen pnnt in fupna
5® prte pjleriori tergi pnna opofitam ofiendu,^uamacanthia nonpngitur.) Colore eft cinereo, partibus in-
ternis fuperiori fimilis.

Hunc galcum Iseuem efle,quanqiiam tota cutis admodum latuis non iit , docet ipfa generans A
di ratio, de qua AriftoteiesIibi6.de hift.anim. cap. to. o* di yerimh^gdi

(iiTKf t/ ^ vsdpfdn/ biiolws TOie <rkvA»«s.'5T'^snrV7tt di tw 'Tticd/m us tHu d^infem ^ vsdficti itffTaftuvs,

i(Stt7K{««^iVi'7Ta, TflVcfficAoi/lj^^jVTOTr^C TH vsr^'i«:a« <A9Kfifi.yi&y'hiuC^vo\i

. •76}S‘rt73oa7rssjt,'7rQ>cw7fciJit/>cv^V«*?®S»f'2oV<?«<Ads,^iuW' uitTO) «azr^ fcXH9Ti/A»(/liV©' *fca

ws©' «fTwfift#©':'?» di li^S^voy r> « ■xt» «7^.Galei,qu/ Iteues uocantur , oua in media uulua ge«

ftantjUt canicul^:qu^ poftea in utrumcp uteri linum defcendunt.mox animal gignitur , umbili-
co haerente ad uuluam.ita ut ouoabfumpto partus non aliter quaminquadrupedibus contineri
40, uideatur. Adhaeret umbilicus ille prolixus capite altero ad partem uulux inferiorem, uelut ex a-

cetabulo quifqj annexusjaltero ad medium foetum, qua in parte iecur eft. Nos foetum cum um- pe fidHTrf.*
bihco matri adhaerente pingendum curauimus,ut a caniculis,uiilpibus, alijs^ galeis difeernere-
tufjCum nullus ex galeis alius fitjcuius foetus f€cundis,membranis^ inuoluatur, utero^ matris
per umbilicum alligetur. Neque me latet alium efle galeam in quo cutis quam in hoc iit laeuior;
fed cum eo quem iam diximus,generationis modo non procreetur, galeum laeuemueterum efle
negamus, uerum Aeliam glaucum effe afferimus , de quo paulo pdlt dicemus* Glaucus Ae'lm

A G A Z A galeus ftellatusdicitur.qui a Graecis )'aAtojas-<?^({t?;anofi:ris lentillatamaculis aL A
bis,lentis magnitudine quibus depidius eft; unde aquibufdam Trvmiss^td eft, uarius cognomina-
tus eft.

Cute laiiiore eft quam galeus IaEuis;alioqui ore, branchijs , pinnis , cauda ei omnino ftmilis* »

718

Macula: dorli alis ftellanim fpccicm referunt, unde flli nonicn;ah'ae rotunda: funt. Partibus eti.

am internis a fuperioribus non differt.

Ariftotelesdib. 6,de hift.cap. ii. ) feribit ex cartilagineis fatpifsime fuperfoetare galeos ilella,
tos quippe qui menfe bis pariant, (initium autem coitus menfe Septembri.) Alio ucrd loco,cIib
y.cap. 10.) uideri galeos flellatos bis menfe pareretfed hoc accidere, quia omnia eorum oua limui
non perficiantur.

Hicefius apud Athenaum author eli galeorum optimos efle ftellatos 8C tenerrimos.

Sunt qiiigaleum ftellatS effe credunt eum, qui a noiiris catto rochiero , a Mafsilienfibuscat.

Vo-it to algario aocztiir,(.GiUmm & ‘Bellonmm mtatx)tcd non retSe , cum is oua teftaceis quibufdam, ut

jfa(j,j.ani,roembranisinclufagerat,idquod caniculis,ratjs9 tribuit AriftoteIeslib.6.dehift,a’ni;i,

mal.cap. n>. minimeuetd galeis ftellatis. Quare galeus fiellatus is non erit , etiam It maculas ni<
gras afperfas habeat , quarum nonnullae ipeciem aliquam ftellatum referant , ut in hoc noflio
quem pro flellato exhibemus. ’

DE GAIEO etAveO, AONDELETIVS,

G A L E V S Glaucus ex cartilagineorum genere cfltquatuor aut quint^ cubitotummagnitu

B

(A) dinemattingit.Dorfumcaruleieftcoloris exaturatf,undeillicognomen, uenter candidi. Ro«
ftro eft acuto,oculis fatis magnis, ex quorum inferiore parte enafeitur membrana candida , qua: 5«
ad oculos furfum attollitur, eis^ ueluti nubes caliginem offundit. Os habet in fupina parte. Den
tiumacutorum,latorum,quodammodo ferratorum, ad latera Ipedantium ordines duos,Inpala«
to fubftantiam quandam fungofam Si raollem,digitis^ ccdentem,quac fupernam internamtpo.
ris partem replet. Linguam craflam, latam , a^eram^. V entriculum ampliisimum ac longifsi>
mum.Htiic fplen anneditur longus, ex multis particulis carnofis rotundiscp inflar racemi cora,
padus, renum delphini modo.Inteftina primum gracilia funt,deinde lata, line ullis fpiris.Exue
nis mefaraicis rami duo oriuntunquorum alter ad hepar,alter ad uentriculum perducitur , in eo,
in alios multos ramulos diuifus. hepar adipofum in lobos duos diifedum , quorum alteri uefica
fellishmret,feluirideeft,cor angulatum. Ventris parte infima in maribus feminis uafa in partes
duas diuifa confpicias , in foeminis uuluam. Praeterea in maribus fubftanriam quandam camo.+«
fam.digitali magnitudine, penis fpecie.Branchiat deteda funt, prope has pinna dua magna, ad
podicem alia dua minores. Alia dua funt in tergore, prior in medio fere maior: pofterior prope
caudam minor.Cauda ex duabus conftat,fuperior multo longior eft,qudm inferior , furfumque
fpedat. Cute laiti tegitur.

A Hunc galeum, Aeliani glaucum efle multis rationibus addudi arbitramur, non eumglaucS

'Oal™ hunc Ac quem iam ante defcripfimus qui derbio uocatur.Cum enim aculeos multos , praacutos ualidos"

li^ni . . .in . oA ir er» • d. _J

' quequammsbreuesmdorrogerat,nonpoteitaparentemtro(orr,j«o4/o. 1 ^^et^^esetimdegUmrt
jieru)recipi,quod de glauco fuo fcripfit Aelianus. Athic ore eli uentriculo^amplifsimo.necpro
cui ab ore diisitotquam ob caufam facilequicquid inuentriculo continet,euomit,fi caudafiifpen
d3tur,ita ut uenuiculus in os decidat. Aeliani uerba,cum de glauco tradarcmus,protulimus.Ite fi
Ariftotelis,qui galeis hoc tribuit, ut foetus fuos intra ie recipiant , fit foras emittant, demptis at
quot.His accedit color glaucus.id eft,c£eruleus,qul in nullo aliogaleo fpedatur; unde etiam no»
ftri cagnot blau, id eft, canem glaucum litte caruleum uocant, a cane galeo , de quo proximo 0'
pite egimus diftinguentes.

IdcmvUnij ita= Porro glaucum illum ex canicularum elTegenere confirmo ex Plinio,qui caniculis nuixa--

torituueonfin lam quandam attribuit,qualis eft in planis pifeibustquae ex omnibus galeis in hocfolo, fit /ncaoc
I galeo fuperiore comperitur, cui cane galeo, glaucus feuina audaciam non cedit : humanasroint

M!cm carnes eodem modo appetit , cuius rei ipfe oculatifsimus ftim teftis. Ciim enim allate pii» ,

ripcrct,parum abfuiqSt a puero gladio confolTus in litus eiedlus eft. Plini) locum, quodeno' *
be canicularum, fit earum cum hominibus dimicatione tradit , in Galeo cane (

Elemento C.jexplicauimus,

Can«

DeMufteloccntrin. Lib.IIII. yip

Carneiicfcitur hicgaleiis.eft^ iioradfsimiis, . ^

Carnceft duia,ferimimolente,conco(SudifRciIi,fedroHco(^aplurimumnutn't. Hepar qui-

bufdameft in delicijs,fale conditam afleruatur, editur in uino codum uei afrum;fed elixum cum
orfciano hvffijpo, lauri foltjs, additis cinnamomo, nuce mofchata , caryophyllis , ut ferinus odof

Lncfcat, optimum redditur.

Bx codem(iecore)oleum conficitur ad hepatis duritiem emolliendam, K ad doloris articulo
runi alleuamcntiim.Infantium gingiuis, dentitionibuscp multum confert, dentium caniculae u»
triufci) mod£!defcript£Ccinis,Huiusctiamdentegingiuastangiprodefl,quamuimetiam lamiar
dentibus incile ferunt, adeo ut e collo fufpenfos lamia dentes prodelTe uulgus exiftimet.

CE GENTRiNA, RONDEtETIVS,

i»

QV AE KytTjolV» a Grsecis dicitur , Latino nomine carettquamobre Grsco ufl funt Latini irt« A
ferpretes.Plinius nufquamhuius meminit, necp ipfe Ariftoteles,in libris qui nunc extant.Quati
quam Athensus Ariftotelem citet, centrinam in galeis numerantem, o t/J AeircTiass (a- Uiro 7»

Oiy X<yi7phtuj cfH(nmx yxhiiy xsu S ijv uiwiaTt^ue lUtAa. A

m tQi (vti,mnojiro codice, & melms)»sinpivlui,>m AnxkdiH. Centrinam ali) Bernadet,altj renard, a-
yili) humanthin uocant.NoflriSi: Mafsilienfes porc,nec id inepte , uel quia fpeciem porci referat,
uel quia porci more in cceno fe uoiutet.

Centrmaigiturexgalcorumeftgcncre,tefteAthenatocxAriftotele,flreIiquos galcos fpe. b
ciesjbreuis. craiTa^ & fpifla. A capite ad podicem trianguli eft figura ; uentre nimirum planopa.
totf ,unum trianguli latustpartibus quae utrintp dorfo adiaceilt , reliqua duo latera conllituenti»
bustitacp in fupremo dorfo unus eft angulus , reliqui duo in uentris dextro finiftroquelatere. In
dorfo pinn® dua cum fingulis aculeis eriguntur.Prior pinna ftatim a capite incipit, multdmfur
tedla criftaeinftar.eius aculeus longus eft,magis ad caput inclinatusieadem cum aculeo, pofterio
re maior eft.Pofterior recftior eft. Vtricj in radicelati.membrana fere ad extremum ufq) circunte
(Si,albi,etfiOppianusnigrosappclIauerit: ri jdii K<yiTipivMtui</lMmivu{7camiuiit, lS. j.iaiitn»
' Quod ob integumentum dieftum fuilTe intelligendum eft ; intus enim candidi funt, foris mem= %if.
^°brana mgi:<Lohtc€iu(.‘Migr«m^oetxaliquandoj}ropermciofidicunc.)Vinnxn\ix duae ad branchias t to-
tidem ad podicem,inter quas SC caudam nulla pinnula eft, multorum galeorum modo, qui eo in
fpatio fupina partis pinnulam habent.Cauda in breuem pinnam definit. Cute afperrima integi»
uir,nimirum aculeis breuibusfreqtientibus^ confperfa,robuftioribus in capite 6c dorfo. Capite
eftfatisparuo 5C depreflb, maxime inferiore parte fuis caput refercnte.Oculis magnis, pupilla ui
refcente.uitri^ modo pellucida. Poli oculos foramina duo triquetra habet , aha duo ante oculos
fupina roftri parte pro naribus.Branchias in lateribus galeorum modo. Os magnumtin cuius ma
xilla fuperioretres dentiu ordines ipediantur,ininferiore itnicus tantum. dentes lati ftint acutirp.

Qiiod ad interiora atrinet.uentriculus oblongus cft;intcftina lata, non multum coriiioluta.hepar Meriort»
jtj album, pingue, in duos lobos insequales diuifumtin eo fel eft album, aquofum. Splen etiam in du
os lobos diuifus colore carnis eft. Cor compreftlim ex rubro albefeens.

Centrtna oua uiginti parit otiis acanthis flmilia,ouora gallins uitellos magnitudine squan» c ■■
tia.Sulcando natat.in corno habitat. ,

Carne eft ufque.ided dura,fibris^ duris adeo intertexta ut uiX cultri aciem admittat,neqiie a t

cutcdiuellipofbit.Rardcapiturhicpifcisicaptuscpncgligituretiam arufticisnoftris,inpifcium

penuria. durifsimus enim eft,ut diximtis,a; uirus refipit.

Hunc,qucm depinximus,centrinam ueram elTejprimum ratio nominis oftenditia centris c> A ^
nim,id eftaculcis & ftimulisnuncupata eft.autore Oppiano loco ante citato, deinde quae ex Ari
ftotele profert Athensus,qui ciini centrinam ex galeis pefsimum fuccum gignere, maleqj olere ‘“f®*

(5 dixilTet.fubiunxit; tjSotSs 7« tifiiT.» Assati iyivriey. id eft, Co»

gnofei autem centrinam ex eo quod in ceruicis pinna aculeum habeat,quo quj eiufdem funt ipe
ciei carent, A<r®it ticrdcut interim interpretationis noftrse rationem reddamus ) de fue proprie di '‘•f •

720

De Aquatilibus.

citiir,(ut eft,iuba de equo &: Ieone)eft^ m fuis ceruicibus furrcfla feta:?i«?.©. ucro apex

fiue id quod in aiiium quarundam capite eminet. fis7a$oetxi»5igitur xii ■nfmlw fsclMii Centrin^ ap
pellat pinnam illam qua; ceruicis loco eft ereiSa.Sic Ao?©- ceruicem aliquando, & galcorum cri.
llam.St: quicqtiid aliud eminet figniflcat. Sed ad cehtrinam redeamus, quam excertifsima nota
Aiac-Mthka. ab Ariftotele tradita cognita proponimus. AtgaleusacStbiasin dorfoaculeos habet.Cur igitur
m diJlMio. ’ bic potius quam ille centrina diceturrtut quo acanthias a centrina fecerneturf Procreationis ra.

tione permultum differunt. Acantliias enim ex ouo uiuum fcctum parit, ut fufius ex Ariftotele
ante docuimus,centrina tierd oua duntaxat.Qiiare cum ex galeis duo ftnt tantum quiaculeos in
tergo gerat, nempe acanthias Si centrina, qui procreandi ratione manifeflifsimc diflinguantut,
efficitur tum Acanthiam tum Centrinam Ariftotelis reiSc nos diftinxilTe.His fuflftagatur Aelia, «

AcUmi. , (-ap.yj-.deanimalib.ldegaleisfcribens.Reliquum genus qui centrinasappellarit, non

errabit, ij parui arpelle durabunt, capite acutiore, coloris albedine a galeis (priuatim didis)
diffcrunt.eifdem innati funt aculei duri,6d aduerfus omnia refiftentestquorum alter capitis fum.
mo uertice,alter in caudatattp uehenatum quiddam habent, quae in galetim acanthiam non com
petunt,utpotc qui in dorfo potius quam in ceruice aculeum geftet,

Cotttri BrUoni Ex his perfpictium eft errafle eum qui in libello de Aquatilibus nuper edito , quam nos cen.
umqui cmtri= ttinam efle comprobauimus, uulpeculam nuncupauit , uulgi appellatione deceptus : funt enim
ttdmpra Vulpe gm' centrinam renard appellent.iiuam opinionem conuellere utilefuerit. Vtar autem Atliensi
tuUpmxmt. >njthoritate,a qua nullus banac mentis dilTentiet.Patit galeus plurimum ternos , & foetus in os re.

cipit,rurfus^ emittit, maxime uerd galeus uaritis,&i uulpes , (« , xsa i «Afaawiitt,) reliqui 1«
non item propter afpcritatem.Cum uulpectila maxime fixtus intrafe recipiat 5C emittat, quipo»

. teft id efficere ea quam deferibit fciolus ille, cuius dorfum acutifsimis aculeis armatura eii; cuius
cutis tanta eft afperitate.utnonpofsitnohintroitu exitu^partes internas parentisuulnerare,
dilaniare^His adde eam non magis odorem uulpintim referre,quam reliquos galeos.Ex quibus
fole clarius fit,non fine magno errore pro Centrina uulpeculam ab eo propofitam ftiifle.

Contra mtpe== Sed 8d cum utilpeculas duas propofuerit, in utraqt exprimenda plurimum hallucinatus eft.
aUpi&urus nam priorem dorfi' pinnam minorem,pofteriorem maiorem contra naturalem pifeis figuram ef.
dm Bdfo/iij. gnxit. In fecunda, pinnarum uice qute ad branchias ad podicem efle debent, nefeio quid infor

mc,Sf pinnis nullo modO fimile appinxit.Practcrea in eadem dentes lati funt tantum,cum lati fi.
mul a; acuti efle debeant,PIurapractermitto,qutc diligens ledoramniaduertcre poterit, fihaspi 5»
(fturas cum noftra,8d utraC^ cum ipfo pifce contulerit,

S Sed ad ea qus de centrina fuperfunt rCferatur oratio.Hcpat eius,Ut reliquorum galcorum, in

oleum abif.quod ad hepatis humani duritiem emolliendam confert, idem^ fimilitudinc fubftan
tis corroborat,maximc fi adftringentia qusedam admifceantur,ut cyperus,fpica nardi, abfintlii.
um,ladanum,flyrax,fed tum minus emolliet. Id etiam dolores articulorum leuat , quae quidem
magno cum fucceflu experti fumus.Eodem oleo ad lucernas utipofliimUs. Fel fuffufiones de.

(E) let, melli permifttim & palpebris illitum. Cute artificum opera poliri poflunt. Cinis ad pforas
a: capitis ulcera manantia detergenda, exiccanda.miracp celeritate percuranda ualet cumcediia
admotus. Vriftas non minus mouct quam cancrorum uel erinaceorum cinis.

4*

DE QALEO RHODIO, RONDEIETIVS.

H t C pifeis quem h!c reprtefentamus a nonnullis Cops uocatur, tC eo nomine defignatum,
atqt optime figura expreflummifit ad me dodtifsimtis Medicus df uir humanifsimus Antonio»
Mufa Brafauolus. Alij nominis affinitate decepti Copfo appellant, eft enim id nomen altcriuspf
fcis, {illim quem tiojlri Hujonem , 'Bononienjes Co^jo uocirant,alij Itali Colpejce.) Ego uerd hunc Galtoni
Rhodienfem efle, fiue uulpem Rhodienfem exiftimo , cuius obiter meminimus alibi , quo®
Acipenfere fiue Sturione Ipqueremur.quem Archeftratus eundem efle cum Acipenfere crede.
bat,non fine ratione in hanc opinionem indutftus : eft enim pifeis ifte Acipenferi (lue Sturioni
perflmilis.non folum corporis fpecie SC partibus,fed etiam guftu ac fapore , dempta unica diffe*
rentia,quam non nift fj percipient, qui citra ingurgitatione cibum hunc fumpferint,quicpexqin (t
lltoguftatu fuerint. Ad communes igitur 20 uniuerfas notasattenti, & non ad ctiiufcf rei maxi-
me propriasjftne quibus rerum differentia: penitus cognofei non poliunt , fiicile Galeian

dium

DcMuft-Rliod. Lib.IlIL 721

®umcmti Sturioncconfunden£,qLiod Arcbeftratocuenit: cuius fententiam rcfcllft Athcnaus,
cuius uctba fubmngam,nonut Acipenferis folum a Galeo Rhodio difcrimen cogriorcatur , fcd
ut uerum Rhodiorum Galeum feu V ulpem a nobis hic exhiberi comprobem, Archefiracusiin.
it- qui Sardanapali uitam tiixit.de Galeo Rhodio fcribens , eundem efle opinatur cum eo qui
Dud Romanos cum tibijs dC coronis in ccenis circimferebatur, coronatis etiam ijs qui geftarent,
uocantcB acipenfcrem. At hic quidem acipehfer paruus eft,& porrefliore roliro, & figura trianx
ijriinads quam ille. ", .Et.paulq.pdftjArcheftratus de Rhodienfi Galeo loquins , amicis;pa»,,
nio moreconCiiens,ait;Galeum inRhodo,quem uulpem uocanqfi tibiuendere ^oluerint, uel
mortis periculo rape, Nominant illum Syracufani xuiict m»* , id eft canem pinguem , HaEeiller.
Ouod fi Galeum Rhodium cum Sturionefeu Acipenfere contijjeris , nuUumplanc comperfes

to^omnino refert. Is, quemadmodum Sturiones, relidio mari amnesCubitreperitur enim in Pa=
do £fin Rhodano j £d pro Sturione uenditur : nec ab eo diftinguitur , nili ab exercitatifsimis dC
cxquilitiguftatus hominibus-Hanc difFerehtiam me docuit Gulielmus Pelicerius Monfpelien«
iis epifcopuSjUir flngulari doGrina prteditus, T um ex capite crafsiore , Krofiro breuiore obtu=
/iore*^:tum ex gufiu Galeutn Rhodium flue uulpem deprehendit. Ferinum quid reilpit , quod
deSiurione dici non poteft,carne9 eft duriore;a quo fapore Galci SC V ulpis nomen habet.Ga»
10 lei epim Si Vulpes ex Galeorum geiiere ferini funt faporis Si ingrati. Ego quocp non uifo capi»
te, inter edendum diuerfam pifeis huius naturama Sturione facile iudlcaiii.Si tamen in dulci a»
qua diu natauerit,in cibis haud afpernanduS eft,Hucufij Rondeletius,- oonaijj Kmy nominatu#
etiamab Epicharmo in Nuptijs Hebati

D E M A t f H il, R O H D E t 6 T I V S.

De^<dcIntohferuitmnesmltras,piifm«tmfupri,hiici^focUmefito,tiiiUtirtnim'Aiort'^i‘

rihat,piig.6i%^d^uemhcamh«citiimreferitiiiftteriint.

QV AE m*a9» a Graecis dicitur.Latino nomine caret.Gracco igitur utentes maltham appella
mus.Noftri forrat uocant.Romani lamiolam,a denuum fimilitudine, dentes enim latos ii acu»

. j toslaraiatmodo habet,

Malthapifcis eft cetaceus ex galeoru genere,roftro breui.Os habet in fupina parte, non mul» b
tum infra roftrumtdentium multos ordines.Pinnis, cauda, internis partibus a cane non differt,
nifi quod alba oculorum nebula caret,

Caro huic eft laxa mollfs^,non fenfu modo, fed SC facultate. Aluum enim mbllft cktif fuc» f
cilcntare,fnde etiam nomen habet.dicitur enim tixASs quaft («tASitiw.Oppianus ; MabiS» 9’iiS (i«A«=

Malthae meminit Plinius lib.jfi.non pro pilee, fed pro permiftione quadam. Maltha (inquit) H,dj
ex calce fit fecenti. gleba uino reftinguitur ; mox tunditur cum adipe fuillo 3i ficu , duplici lina»
mento, quiereseft omnium tenacifsima, Sfduritiam lapidis antecedens, quod malthatur, oleo
^0 perfricatur ante.Hsc Rondeletius.qui alibi quocp .Caniculam Plinq a Romanis lamiolam uoca A
ri fcripfit. Nos Canem carchariam fiue Lamiam fupra interpretati fumus ein ^r4^bu!lb: Sd nuc
Maltham fimiliter Germanis per circunferiptionem interpretari libet; ctt» Eleincr ^ buitb,id
eft lamia minor:uel dn art bes f cojsbunbs.id eft fpccics Lamiae.^

In Cohiagenes urbe Samoiatafiagnum eft, emittens limum (malthamuocarit) flagrantem.
quum' quid attigit folidi,adha:ret,SCc. (Vide ibi pIura,)Plinius lib.i. Noftri tale glutini genus ■
uocant eilt iKtitt. ^ Maltha etiam ucteribus dicebatur mollis , tefte Noriio,Lucilius,Infanum,
quem maltham,S( fixminam diciiubet.Sane malthaciiGratcls, moUicies Latinis eft: SC malthas
cus,raollis,cffbemmatus.Proinde maltham uocant ceram mollitam,autqiiippiamiimiIe ad tabi»

larum ferruminationem aptumjUt Promptuartj cenfaremator tradit.

722

US.

RVRSVS DE MVSTELIS ETt

emiitentes,qui etfi generisCut d Wiim eft)fimt eiufde, tamen figura,magmtudine , corcoris eln

fiinirionc.atcjimterntsDartibus.ni-rfri-fitriiTff^t-f». * ^

B Maribus gemins uelut apophyfes ad cxcremtnti offlum propendent;foeniinis folIiculu«

Smud^aimc. tilagincus oblongus m uulua; mtfoitu.quafi tefiaceus.apparet; m quo albugineus humor cono
Hfitriciih>M= fcibquem ante conceptum emittunt.MatricuIam marinam e re ipia UUlgus uocat Ea autem tr^
riiM. cas quafdam a quatuor angulis tam multiplicibus nexibus intertextas habet , ut fidium inter fe

conuolutarumfpeciem referant, (/coiiojj hmiumamctiltcdedmmfupracum CmicuUjtondelmiiia m i
C Proinde, ut Galeorum hiftoriam abroluamus.hoc etiam animaduertedum eil femim, hii i.

Parti». maribus maiores elTeieas^ fenos Uel oi3onos,at(p interdum plures, omnibus partibus abfolmm

fottus, pedali longitudine diueriis temporibus parere. Perfatpe autem uiuo emergente fetu n
uis adhuc crudis & inexclulis fcatet uterus.fuperiorem eius partem, qu* ad feptum eft occunsn
tibusiquorum alia dextro matricis cornu,a!iafiniftro concluduntur. At in catulis hocnriccinua
admiratione dignum eft uifum,qudd nulla fpfi fecundina contegantur , atqj ab umbilici uenofa
quadam parte nuttiantur.Quum enim oua foras non exeant, certis^ uinculis matrici obuinci.
antur,amm'o tantum tunica opus habuifle uidentur: quo iam efibrmato fatu , rimatu quandS
in fterno inter pinnas, qus ad branchias runt,duccnte,alimentum a matrice per uinculufiu um.
bilicum fufcipit,adeo quidem tenuem.ut lyrae fidiculam non exuperet.Id autem alimentum . fe.
eundum tenuem ac exilem fidiculam in

diceres,quo tanquam oui uitello perpetuo repieta ene compicituncuius politid eft inuentre me
dio,duobus9hepatislobisfubfjcitur.Ae,qUodita res habeat, catulum a matris utero exeftum
fi per Iientf em difteces, uerum eius uentriculum perpetuo uacuum ac ieiunum comperies : ni=
hil enim per os afllimit aut deuorat.Redum uerd inteftinum recrementis liuidis turgere cotifpi
cies,lienem9 fub finiftra ftomachi parte collocatum,ex iecore autem nihil fellis emergere.Quin
etiam uiuum pifciculum a matris utero fi quando ilfefum exemeris, atep in aquam proieceris,
OiM. protinus uiuere ac natare cernestac nihilominus in uteri profundo oua permulta reperies: quol

rum fena,interdum O(3ona,crafsiora,mollia,lutea,tcnuifsima membrana conteiSa ac coacertar
ta,ad nouos fatus producendos iam efle deftinata confjcies.fuper quibus infinita alia minota,ac
futurorum ouorum rudimenta cernes, quae nufquam interiturae Galeorum prolis tibi fpemiiri»
quam adferf c pofsint.Sed eft nunc de Cngulis Galeorum fpeciebus dicendum, ^

EE MVSTEtO SPifJACE, SEttOSlVS.

Omnium Galeorum aut Muftelorum marinorum cfalsifsimusaciogiisimus cft,quiarigcflB

tibus ac fpinons duobus aculeis>quibus in tergoris pmnis maxime horridus apparetiGfxcis As

canthus, Latinis Spinax, Venetis AzioiGenuenfibus Agiifco , quafi Acaenam dicerem, incu.

tus extremo infixus eft aculeus ad pungendos boucs;Mafsilienfibus Egullats dfcitur.Lutetfect
reliquis litoribus Oceani particulare nullum homen habet,cum unico, iit didlum eft,noiran£ Ca
nis omnes galeos comprehendant;

HuiusfpecieipermultiLutetftmpIcrun^Autiimnoadferunturmam alifs anni temporitnif»

rarilsimos cernas, tunc quidem uln* longitudine, cruriscp craffitiem adaquantestquo tempore
tominas fatas eflb.oua fuper mammis ad prateordia cohtinentes.catuloscp pedis longitudinem
aequare in utero perfepe confpeximUS. Hoc a cateris diferepat , quod dentes longos , acutosSi

prominentes,» caudam Rhinac quodammodo fimilem gerat. Colore extern6,imerniscB|par“»
bus quantum ab alijs difcrepet,ex fequentibtis deferiptionibus intcliiges.

EE GAtEO LAEVI, BBLLONIVS,

Loeuitim 8f aculeis carentium GalePrum peculiare , ac iibi ueluti pracipuum AriflotcH no*
men obtinuit, qui Mafsilienfium uulgO a cutis colore Palumbus appellatur: hunc enimfoloMiir
dixit. I

Differta Spinare,qudd etftafpera cute conueftiatur,tamenacu!efscaret.Ab Hinnulo uero,
quod cute minime fit maculofa, dentes^ acutos Si raros, diftentam caudam & admodum laiam.

DcMuftclis. Lib.IIlI.

ac candidun' hepar pra fe ferat Cetera, hon 'Utiro modo, aut mafculorum jpfopcndcfitibiis ape
phyfibusjfed reliquis etiam partibus ciim alijs conuenit,

i) B GALEO STELLATO BELLONIi; QVEM RONDELEi
tius Ariftotelis Scylibn,hoc eft Caniculam facitteuius icdilcmac de»
feriptionem in C.elemeiitb prtemilimus,

Mufteli aliud genus afsignaruntGraci, quod AriflotelesOT/>[iAs(>,hoceflCatuIum(Aaniiffl) A
dixif.nonnulli«:«e““'>Latini StellareiOppianus acUteuerficoloriPardalionem.alij Pantherami
Veneti Guattam:IVIafsilienfes,un Galtojnoftri a rufFa & fubflaua cute RolTcttam nominarunt.

,5 YmiparumeftpifcisgenuSjCuiusdentiummorfusnonfccuseftletiialis.acDraconisaculci c «

°punflura.Vndc illud Opipiaiii, _

Exitiale facit uulnus Pahmera tremendis Dcnttbits in terra, niitUtt magis afperaPonto.

Huiuscutisfacileglubitur,quemadmodUm£C Caniculae, quaeiciecata,fiibrilignarij perpo» E

lienJis operibus fuis uti folent ..

Tres huius pifeis ipecies aniraaduerti polTuntaliUs enim eft crafliis, niger , & recurtus , que ,

uulgus Mafsilienfium Guattum auguerum uocat; <.canumalgitrkmmdemrmerp'etaril^ndiUtiiitiV.^^^‘‘^
tijiimd 10 (ofita,c«m illa quam 'BelloumileditatimconuemciicaiusSganhxcelti ' fv'***''"*

Muftelus ftellaris alter iiulgaris eft, Si paulo magis candidus, (mdm Guattut augumnXiafsillx
iiSm.Huius etiam iconem addit, fimilem j^ere iconi Canicula faxatilts Jlondelecijta' /militer, ut ille,^ouJJettam
nominat.') Tertius Tyrrheno tantum (quod fciam)litori cognitus,carnis iucunditate ac rcdolen
tia catteros exupcrans.CJuamobrem Romanum uulgus GuattiJ mufcarolum nominauit. Nun»
quamis fefquilibram exuperat,fielluliscp iit SiC toto corpore candidioribus eft confpfcuus,

DE VVLPBCVLA, EELtOftlVS. EST AVTEM
Galeus centrines Rondcietij.

/taea-tii«(/Gratci,Latini Vulpeculamdixeruhtjcartilagineuihpifcemmuftejinigcneris fe& a B
quicubitalem,atcp interdum lohgioremtfulua, afperrima, minime tamen fqUamofa cutepraedi»
tum.qua perpoliendis artificum operibus apprime idonea ciret,nifi difficillime a copiofa qua il
lifubeft pinguedine diuellcreturtquamobrem Italorum uulgus pifcem huiic Porcummarinum
appellauit

Proindeinfulfam6icacocliymatiicarhemhabet,operariorumac rufticdrumdbodeftinata, j g
ellychntjs ac pellium concinnatoribus utilem; cuius etiam hepar fex interda olei libras colliqua
^5 tum cfftindati ,

Corporis huius pifeis moles eft triquetraicapitis fuperiorpars.ad Bufonem tiel Aquilam ma g
iinain,inferior ad porcum accedit.Branchiarum foramina muftelac aut catti Cmilia gerit: ac quo
loco catteris animalibus aures uideas,eo iti loco natura fub pinnis ad hoc deftinalis foramina qup
dam, quina utrincpoccultauit,excipienda: attpettiittendte aquae accommodata. Caeterumlucidif
fimos habet oculos,per medium nigerrimostos femper apertum, Sturioffis inodo : cuius maxil»
la fuperior pedlinatim infertos dentes exerit,quibus accedunt alij paruuli in partes diffeminati,
Roftrumquoqjueluti porcinum habet, quatuor fOraminibuspertufum, quorum fuperiores in-
ferioribus minores effe confpicies.Dorfum duabus pinnis communitum , quarum quslibct fuo
armata eft aculeo.Caudam ad imum latiufcUlam,furfurii in angulum abeuiitcm: nauicul® temo
yo nem efle diceres, Acquod ad interiores partes attinet, iecore eftfupra modum magno,aIbican j^teriordi
te, in duos lobos diuifo,quorum uter;^ ufq! ad imum uentrOm porrigitur.folliculum fub dextro
fatis latum habet,nigrumjCopiofofelleturgentem,Licnem prarterea rubrum,circinatum,ftoma
eho infidentem,huic^ circa mediam uentris regionem iricumbcntem:paucas inteftinorum fpi»
tas,quarum munus utrintp ad ftomachum cuiufdamCyaiiwiyiieluti Utetculi abfolUere uidentur.

DB MVSTELb COROLtARIVM,

Et primum in genere.

G'A'L E y S Grarcum eft uocabulum,r«aios;unde 8( a,!ie(ftiuum}«AuIiJ'«8-deriuatur:uocantur X
autem ytcMol uel yat.io}deit,id eft mufteli pifces ut Gaxa interpretatur , iiel mufteligente, ut idem, Galrm.

^0 (id eft, mUftclinigeneris,)omncs oblongi, cartilaginei, minores prafer'tirn:nam maiores 20 ceta»

cei, Canes canicula Uc,aut altjs nominibus iliis appellantur. Philotimus galeonymos intOr pi= Galediyifim.-
fces durx cafnis,a; qui tegre conficiUntur,ruccos9 craflTos & falfos in corpus difiribuUnt,- receii (#y

P p’ *

724 DeAcjuacilibus.

feCjapud Galinum 'de aUmentonim facultatibus j.j i.(Sed fuccos falfos ex his gigiii non f/m
citer uerumcftjUt Galenus mox fequente capite diftincSiusdocct.jLatinusimerpresprocal
nymisuertitmuftelostnimirum quia Galenus tnoncqletSioncm aliam eflc,ga!ei;lioceft in
cis Phi!otimiuerbis,aIias><tAtisni(iM, alias legi. Muticiorum (inquit ibidem Galenus *
j,«AiB(<)non unaeftfpecics.namquipifcis apudRotnanbsin maximo eii precio , quem Galaxi
am (melius forte galariam)appellant,ex genere eft muilelorumtqui ne in Grarco quidem mari u'f
quam nafei uidetur.-qux caufa eft cur &: Philotinius ipfum ignorafte uideatur. Et liquet fane
lebrem illum apud R omanos galaxiS,in eorum numero, qui molli carne conftant.eife liabend'"
reliqui uerd mufteli dura magis carne funt praditi , Haec Galenus, Callionymum quidem 1™
ge alium eftepiicem ex hiftoria eius liquet. ^ “

Caiw. Canum ( k«uj.v) nomen Oppiano Aelianoque communius eft quam galeorum. namca."
num alios magnos & pelagios cfle dicunt, (utcarchariam;; alios minores quidem , fed pifcibiis

pratftantifsimisadnumerandos,in cotno profundo degere,omnesipecie corporis, moribus &
uitflu inuicem fimilesmocari^ minores priuatim galeos,pra:ter cen trinas, tanqua illigenus pro.
prium conftituant: Si canes quidem minores (int,galei autem non flnt, aut faltem uulgd non ia
uoectur. Sed ipfa Aeliani Oppianiq; uerba fecitaui fupra , in Corollario de Canibus, pag lo.
Alibi tame idem Aelianus:Galeus(inquit)pclagius eft,&: magnitudine praftans,(imul Sicanis

(ceeacei »!mirum)rpedem fimilitudinem^ gerit. Galeorum ipecies faciunt,<r«e(j|/s},aB'si
ics,k?^mrvaxs,-mmfsvs. fSqualus,ut equidem arbitror,apud Plinium libro 9.capitibus 14 S(e ‘
galeus eft.quanquara Maftarius in priori capite non fqualum , iedgaleum legimauult, Vuotto.'

nus. Aelianus ;r«A«(<,id eft muflciam, nullam cum galeo,id eft muftelo,commtinitate'mliabcre**

ait. Sed forte ii quis diligentius perpendat, commune aliquid fuerit, netj temere utri* d mufie/a
quadrupede terrcftri fadum nomen nos^ communia quatdam iam in capite dcmuftela oiicndl
musiprster qus iecur etiam dulce, 8i adipofum,quc'd^ facile in oleum refoluatur , utrique cifc
nunefubit. VtritpoblongocSimaculofofcrO corpore funt.ficutSiterrellresqukrupedibuj
cateris comparat», longiufculat funt refpedu ad crafsitiem habito. Sed ore etiam patete mu.
ftelam quadrupedem fabulantur aliqui,8(: fimiliter muftelos pifces,ut in C^uadrupedumhilloiia
pluribus expofui. Autigitur abeo quod uulgdexiflimcnturoreparcre,(uidemoxinc.)aut

quod catulos fuos fimiliter ore recipiant ac geftent interdum, ut muftelar terreftres, mufielimari,
ni forfitan didi fuerintiatit quod parte fupina albicent, (fiue omnes,ut puto,fiue aliqui , utacan-. r,
thias,in quo h»c colorum diferimina obferuauiifuperiore fufea. ^Galata & Celethy pro galeo, ’
corrupta aut barbara nomina funt. f Germanice .^unbflfch nominatur.id eft Canes, omne ca
ntirn Se galeorum genus.AngliceSoct^^lftbc.Polonice Morski pies,ucl Pfiaryba.Licebitau
tem differenti» caufa cetaceos appellare, ©tojlc ;^u»t>fifc();ga!eo5 ucro priuatim didos,TKlt(
ne 4^uni>fi(cb.

■ Galei,id eft canes minores non cetacei,ad cubiti magnitudinem excrefeunt, Aelianus.

Ex Ariftotelis libris de animalibus. Galei in Euripo non gignuntur. Cartilaginei funt.
jyiuftelino generi pifeium branchiae lateribus adha:rent,dete<3», duplices, (nouifsima excepta,
Vuottonus)Sequin»utra(^exparte. Appendices eis complures fuperne circa uentriculum
exeunt. lecoris partes fepofit» funt, nec cMcm certa origine continentur. (Iecur ipfum fifltim
‘ efuSe partes in utrocf latere, dextro fcilicct Se fi'niflro,itafcpo(ita;funt,utnoneademoriginecon

tineri uideantur , fed bina effe iecinora, V uottonus.) Fel eis in iecore fituni eft. Mares om.
nes bina qu»dam circa excrementi oftium pendentia habcnt,quibus fetminae carent. Differunt
tum inter fe,tum etiam a planis ratione uteri.habct eorum uulua paulo a prarcordqs inferius, ue.
luti mammas albidas,quse nonnifi grauidis infunt. (nonnullis medio uulu» circa fpinam ouaad.
hatrent.ut caniculisffpinaces uerd galei oua ad praecordia cotinent fuper mammas, Vuottonus.)
^Arifiotelesaithos pifccsnecfeuumnecadipem habere, ed quddcartilagineifint, Athenatis.

C Canes cetacei,pelagtj funtiminores uerd,id eft galei , in coeno profundo degunt , Aelianus:

qui tamen alibi muftelum magnitudine pracftantem Se pelagium efle, Sicanis fimilitudinemge.
rere tradit, f Specie moribus Si uidu conueniunt omnes , Idem, f Parit galeus ut plurimuin p ’
tres(cattilos,)cos^ recipit ore,a<:rurfus emittit, (excepto fpin ace,) imprimis quidem uariusK
alopccias,cacteri non item propter afperitatem, Atlienccus. Galeus in mariore pariu&lfamnl
eodem denuo recipit,rcdditcp eadem uia uiuum de incolumem, Aelianus. Et alibuGaleumpi
fcem amnt nunquam deorum ( Cererem & Trojerpinam intelligo^^uos ^thenknjes
cahnt)Gicerdotes edere:non enim, quoniam ore paru.rnundum cibum cfle. Quidam non iplum
01 e parere ferunt, fed infldiarum timore pcrcuirum,ut occultet catulos fuoSjdeuorareideinc/ft^
nihii ah infldiaru comparatione timet,uiuos euomere, (libro 9. cap.C^^-.) Idem tradit Pluiarditis
iniibfo Vtra anim3luim,St^c.6c quos hic Aelianusfii/sifs ipfecso EA^o'i'w

Galata (Galeus) prairer morem aliorum animalium cum foetus in utero uiuerefenierir,eosextra
hit,(cmittit.)Et flquidem eos ad uitam maturos inuenerit/oris relinqiiit.fin minus , eosmutcru '
fouendosrcfumit,Authordenaturisrerum. PIuralegcmoxinD. (iieceri galei bis amo pa
riunt;excepta canicij]ajqusefeine3;S^ quiflellarcs uocantujjfxpiisime, quippe qui bis nicnfspi^

DeMuftelo. Lib.IIII. 725*

jjjjH,fparcre:quod ideo uidetur, quia oua eorum nonfimiil perficiuntur, Vuottomis, Ariftote
le fecimJo de hifloria iradentc.pariunt oua omnes qui fquamnia contegimtur,animal omnes qui
nete cl)ani)agineocontinentur,exccptarana.quod etiam libro fextd meminit: Galei (inquit)
id eft inuftelijg^riuscp omne muftelinum,ut uulpecula,ut canistSd plahijUt torpedo, raia, leuira»
ia paftinaca;modo quo dicimus gignunt anima!, cum intra fe oua peperetint. dC quarto de par=
tibus aniitialiunr.Cbartilaginea & uipera: animal edunt in lucemjubi primum intra ft Oua pepe»
rerint.Eienim primum ha-c ouum concipiunt, deinde ouo in uentre difrupto aiiimal excludut,
Maffarius. Galeus exit e profundo maris, 8l parit prope terramjid^ propter calofemj dC ut ca
tulos fuos metu liberet, Obicurus tanquam ex Ariftdtele.

IO Aegyprij facerdotes hominem qui fumptos cibOs uomitil reddit, Sf duide rurfum fe ingurgb H

tat fisnifieantes , ( id eft galeum pifcem , non felem aquaticum ut quidam uertit)

insunt. Hic enim ore parit , Si natans (dentio) foetum abforbet , Orus, Galbi fcctus fuos Si e=
mittunt 5(recipiunt intra fcipfos,pra:terquamfpinax,Ariftoteles, Videplura proxime retro
in c. Sunt qui hxc etiam tartquam ex Ariftotelerecltent : Muftela (Muftelus ) ficui: delphinus
SC phoca uiuos foetus de corpOrC fuo eduntiSf cum prtus ediderint , fi erea fuos catulos infidias
fliicnquam moliri prsfenferint,ipfos tuentur, aetatis tenerae pauorem afteflu materno compri»
niunt,ora^ aperiunt, & innoxio dente partus fuos fufpendunt, Interrto qUOq; corpore recipere
ac genitali aluo feruntur abfeondere, donec illos ad fecutitatem deferant , aut fui corporis obie»
clu defendant. Galei paterna quadam indulgentia nulli animalium uel fuauitatis , uel bonitas
lotis fummse palma cedunt, oua primum,mox animal, non foris, ut extera, fedin feipfis xdunt^ tu
educant geftant^ ceu partu fecundo quoda. ac ubi iam adoleuerc,foris cmiftunttludere & nata»
re circum fe docenttmox in fe rurfum per os recipiunt:inhabicandum,incolendum^ corpus pr j
bent;Iocum,cihum, refugium, tantifper dum ipfis ex fefe praefidium certUm fit , fuppeditantes,
Plutarchus in libro V tra animalium, Sbc. Idem in libro (SfjMs^^yixs : MiAisa Ji oi yxXviX^xy^

a in9i(i»;jil»«i(forte iyioiiuiitMss)r>is carhciyyyiis. Glaucus,galeus 8f canis,pifces marini , ingruen
te periculo prolem fuam abfcondurittpriores duo,ore;canis ucrd in uterum recipit,acrurfus eos
paritmctuiublatOjTzetztes Variortimj,ii6. Abrcmonpilbis corrupto uel barbarico nomi,
ne didlus,in tempeftatibus fobolem fuam uenire ad.milTam ttietufjSf poftea ruffus euomit, ut Id
Jorath author obfcurus tradit,de galeo nimirum uelglauco intelligcris.

Efcam ad galeos SC omnes pifces magnos ex T arentino defcripfi in Glaticd E. Galeos pa» E

flinacas perfequitur.Plinius. Videlnfra mox in H. a.

Galei dura funt carne Sf concdiftu difFicili,6e fuccds craflbsgignunt,excepto galaxiatut retit
lifuprain A. ex Galeno. Cxteris fuauitate prteftat quxafterias uocatur , tencriorcp eft K me.
lior,utHicefius author eft. Canicula galeus (ut Xenocrates tradit) SC qui illi funt fimiles s fapore
uinis referunt, 8e malum procreant fuccuin. f Hippocrates in libro de atfediionibus internis, ei
qui laborat tertio genere tabis edere confulit torpedinem,fquatinam,raiaffl,galeum, tartquam ci
bosfcilicctfi concoquantur multum folidecprtutrientes. Etrurfus:Hepaticusquidam(inquit)
morbus cllpleuritidi non difsimilis,quod ad dolentes locos, SCc, in hoc teger poft indicationem
4.0 morbi ex pifeibus uefcatur galeo, torpedine,paftinaca,Se raijs paruis,omnibus coeSis, Ite in eo
dem libro: Ab hepate laborans aqua intercuce,S<:c,poft prsfcriptam decem dierum dietam inter
alios cibos utaturgaleo se torpeciine alTatis.

Philologia muftelxSegaleiuocabulofum in (^ladrupedibus uiuiparis expoCta eft ; Sb pdr= H-d.
tim in Stellione, in libro de quadrupedibus ouiparis. raA« Grxeis bilTyllabum foeminiriS ple.
runcj in ufu eft pro muftela terreftri.jrxAcJs trilTyllabum mafculinum rarifsimc.r«At»i fifai.

htfirClr Alium rtw rSGj/, Aretxus in curatione comitialis morbi. Galeus , galei , pifeis eft caftilagi.
neus,quem Theodorus muftcllum uerfitialius uero qUi paftinacam perfequitur , galeos, (ut rhi=
noceros,)galcotis, Maffarius. Nihil eft uenenatius ufquam, quam in mari paftinaca. hanc ta-
men perfequitur galeos, idem Se alios quidem pifces,fcd paftinacas prxcipue,Plinius;quo inio.
fa co Maffarius galeotem,a recfto galeos, xiphiam,id eft gladium interpretatur, fcd Grxds gladius
inreifto)<itAsiTM,non}'(iAisjt,uocatur. Vide plurafuprain Corollario de gladm,pag.4pi

Hominem uomentem & infaiiabilem innuentes , galeum pingebant, Vide fupra ini). afai®'<*
initio.

Galeotx Siciliat populi aut uates.Lege infra in Mu.f.clo ftcliari,

Galeorum prolem catulos appellabimus, nam SC Ariftoteles dixft,& PlutarcbUs oxv/x. ^
fst. quamuis fcymnus alioquin ipeciem galei adult. fignificat , nempC nvUtof , id eft caniculam *
Ariftotelis.

^ ©ul)('S'rc.«K;(Kj)'*At5,yiVss,EphippU5 apud Athenarum. Aiyv-^i^ E

jSia c/lifaip ^(Va:t,y«Atss n TrOiKCsj Kcci esu Acsgiriltt? Archippus. H r.sJS , «

io y«Atot, Ariftophanes inThcfmophoriazu.frs. xxMkCtJoyy^iuniyxc^ 711: Mfc&I

TiitCiosivrLjjyfvitiMf E"^,7Ti)i«(lif{7jo/:.t(.T’oyit«,t*)ri)t',Coquus apud Sotadem Comicum. rfy)i£« ub

cabulum rarum eft.apud Pollucem libro lotcap.se.wnfiii* fcribituriKjysiiiTi «t amdempj fiioi nsa

Pp 5

n w

726 DeAquadlibus.

eir/J/vaiilFxOl. TetIUeUiV i /rn/bn^HieU. 'S/arinnS.

^cu/miZsa. rfvtMuM.imiftoSiix», Varmus. Cuideturcori'upmmnomenpfowi.u '

i(S«s:K9a itsum At^a (rts(llcy>'fx , H Ksi wvTii^i

Hefychius &: Varinus. Ego coquum apud Sotadem ita fentire puto: Partem Mlei nieii^
meliorem, magiscp carnofam (c affauilTejreliquas uero minutiores eius partes , quas grvmea
pellat, ( utfolemus minutiora & uiliora uafcula , noftri gmnipcl,a: aliam fupelledilem uiliorf t
elixaturum fe,^&l conditurum moreto, Tilj/y*At<)(/^45{^i(<)i«7t§c8iK, (Si&a, ) Antiphanesamia
Athcn^um, rirAWCH9!i^(I71c/?eEE,flCt7l »11 nF.,)t i—™. T-,' _ .

r«Awsn^^is7)Wit!,«C£7t:®j^i;(/j Ef/i/i/AijrajBsjJiVfxKTto-itrtni^tTta, Timoclcs'

cerdoics inEleufinijs galeo at)ftinebat,ut memorauimusinc,

DE GALEIi biVERSIJ,

Et primum de Galeo Acanthia.

Acanthi» mufteli, id cfl fpinaces. fic a fpinis qu» bin» Bi
albae eminent dorfo, nuncupati funt, quos Veneti Afflatos
quali aculeatos uocant.namilimulum quo animalia punguna
tur Veneti, pracipue Patauint,a Emilitudine probofcidi^ afi.

Ii tergora animalium penetrantis, afilum nominant , Maffari-
us, Galliquidam huncpifcem Aguillade uocat, altjFcrran
(quod aculei nimirum ceu ferrei quidam mucrones cmine=
anirunde & paftinaca aliqui Ferraza hodie uocitant; ) Hifpa.
ni Mufole, ut audiotquodnomena muftelo corruptum uide*

tur.Rondeletius tamen nonhunc.fedlaucm.EmiiroIcuoca.

riait. Colore eftdorfimuflclino, infra albo. Pinnasindorfo
duas habet, SC iuxta utranqj aculeum , quo pro dentifriciis u.

tuntur.Sunt ee qui careatiltis aculeis, (laues nimirum,) duo-
rum pedui^ongitiidine.fAcanthiam Germanicenomina-
bimus,ei)tCb«tnbuitl>-

Spinaces Euripus non habet, Arifiot. ,

Hi foli ex muftelis fobolem emiflam recipere , propter a-
culeorum impedimentum, nequeunqldem. ^ ^

DE GAEEO EAEVt,

Lames mufieli non a cutis lacuitatefic dicuntitrifiint enim
mufteli omnes afpera cute , alij magis, alij minus, glaucus qui
dem Aeliani fecundum Rondeletium,lsuiorem quam laruis
muftelus cutim habet:)fed quoniam aculeis carent , ut oppo-
nantur acanthijs. Germanice circunloquemur , em glatti
4rt. ^ Muftelli la'ues & ftellarcs idcirco uocan»
tur,quod tanquamftellisquibufflam,ficmaculisuariantur ; i
Mafsilienfibus Gatti algarij appellantur , Gillius. fed laues a
ftellaribus difeernendi erant. Rondeletius gattum algarium
Mafsili» didtim.nec lauem necftellarem muftelum , fed ca-
niculam faxatilem nominat,5;c. Vide fupra inter Canes ele.
mento C. Ho-Kpifoj/,» «iiSiiji ■^i<etluj,a'cuwi/!txAKlu/; ^^umenius,
»’«As,id eft,impudentis nomine Canem forteintelligens.

De Galeis laruibus Ariftotelis uerba Hiftorfe 10.^ Ron-
delctius rccitauinfed h»c etiam addenda erant.Cihum.fi refe
ces £oetum,ad oui fimilitudinemuideris,ctiamlinon prate»
rea ouum habeat, (a [atf Ktwfi» tys

0» Secund»,mcmbran»cp lingulae fotus fingulos

modo quadrupedum continent. Caput prolis in utero nou»
adhuc, partem fpetftat fuperiorem.aucftiorisiam arperfedio.
ns mlertore uerfus transfert. mares in Ijua.fominte in dexma
ingenerantur; atqj etiam parte eadem una fomin:e,&; mares,
uilcera etiam fotus habet, utiecurtperinde atcBin quadrupea
de magna, cruentaiprefetfto cernuntur.

DE GAEEO STEEEARI
feu Vario.

Muftelusftellaris.aliasTitiKiAst, Vuottonus. Oppianus
« ah) OTixiAsts, id eft uarios , nominant galeos illos , qui aliter

aiieriae.

ma fupra dedm’. Qua ueri hic p,f,t S
km,nmmemi itihmihitUmixprejfa 1,

ml eiufdim GaUilmit,utlf4um ‘
« contundenda uidetur,

It

f

DeMuftclo. Lib.IIII. "^27

sfterte , Ucftftellarcs dicuntur. Simt etiam

afteri^auCsiAaicicaium, aqui arti ai^ ^eturJspifcK CQloreejuhruffofdkt,maculisLcrehrismdor

cipitrum genere, macu isceu e isqui ii =» f^QjilsricAtihmi4lihifufc^difiingmunTmnaeiindorfQtrts%
clam Liarix ‘^qn* us mter accipuixs opponi hinx:nec alias piHor ojiendi£:qm(upfujhicor)ne

«identur^fltf‘abArl ote e **- *> ^ ^ues. qHehrachias,mq,pinnasre^eexpreJ^it.7^Jlriim€namUns

mujleUm magps acfedir*

VV...X..- V*,* . ^ifg ifj-^f-iffasjneq.pinnas reae exprej^it. T^ofli

concOlorcsnimntim,necmacu isue utiex- m ohufiusq^quamincceterps galeis apparet ad

arperatafuperfie»e:(gal«ueroIaeucs aliata» ^ . . A ,.-fr

tione dicutur,) ut pluribus expofui in Aiii»
umhiftoria , Capite de accipitra generibus
ib 2^ differendjs, QiTanqiiam autem TnmT^i
y^Uoi rpeei^^ ^

Aelianus tamen communius accepit. canQ
enim non cetaceorum genera duo facit tu»
j^ijjnHfifiTiyisSiioyiiauTrvtKi^si/^qiiod priuacim
yxMii> uocat. alterum paruuiii , (.concolor,) ut
in Centrine mox dicam» S unt 8l caniculae
maculis uariae, ideo^ nebri£e,id efl hinnula
res cognominantur» Porto pCEciliaCj^w/wi
;i/iw, fui generis pifees funt.
lo Stephanus in Galeotarum mentione dii
bicare uidetur , Galeotae Siciliae populi aut
uaces, didb ne fint a Galeota Apollinis filio;
an ab aftiitis animalibus fiue galeo terrcftrij
quem afcalabotem interpretatur : fiue gale*
is, id cft mufielis marinis. Adfertautem hos
iierfus.^tvMi©' d TTOTpr©- «p tioi yxAiit x*
steias.lV»? Trxi^cejj. ngu

Myas a-t/ fjweTtg; &trf yo^ Fx»

TsXyTay ixocvTiwy avqtoirKTOt^ Pluta dc
Jo Galeotis Siciliae annotauimus inSteniohe
quadrupede ouipara.f^Muftelum ftellareiri
Oppianits a cute uerficolori pardalionem
dixit, alij pantheram, Bellonius, ego parda*

U6 nomen necp Oppiano, nec erudito cui«
quam ufitatum puto, fed pardalis tantum, ,
utPariSjfledendu, genere fceminino. Pari
theram qiioq? pro pifce nemo dixit, fed Lip
piusOppiani interpres , pro Graeco pardas
lis,Latinep2ntheramreddidic, ut pro qua*
drupede etiam reddercplerique folent. por
rdquddpardalim feu pardalidem Oppiani
Bellonius galcum fiellarem ( qui dC7rt>ixi?£s
dicitur) efle putat: facile conuincitur exfp*
fo Oppiam poemate: qiri cum libro prirtio
Halicuticoru inter cete 3C beiluas marinas
pardales numeralTet, hoc uerfu: uxpd^xMhr
cfiscu^xgu cpvKsx^si (u9uyT«yrflr;( undc^ Siiidas
repetqf,in KiJx©^: ) paulo pdft Canum ali»
os elTe cetaceos inquit : alios minores , licet '
j® praeilantifsimis pifeibus adntimerandos , e*
os^ uel centrinas, uel galeos» galeorum rur
fus fpecies eiTe, caniculas, Isues, acanthias,
alopecias 5C iniKt?svs.

Muftelum ftcllarem aliqui Angliceuul»
gd nominari aiunt 4 ©<^nebown^uel@^

ncco w: id efCfufcus canis» ©onc enim Anglis fignificat colore fufeu, ad can« (grifciim ) uel cce«
ruleum inclinantem. Cotrc ijfdem uacca eft.Hunc piicem maculis nigris in coeruleo difiindum
aiiinc. Sit neis nere fl:ellaris,uel alia quaedam caniculsegaleme fpecies maculofajUiderintquiad
Oceanum habitant eruditi.

fo Germanice non inepte uocabitur, cin ©tCm^unW titt 5lSc£j)«nWfim pU»t<l^5)UrtW Ctrt

£lcff injtcr ober sefihdm un&fif4).

Pp 4

^leot4;

A W

728 Dc Aquatilibus,

DE CENTRINE.

Centrina fcemmmo genere a recentionbus plcrifcp fcribitut,fed inepte, eft enim cafus red

K^vTjjirajia quo formati obliquiomneseiufmodifunt.utetiam aK^VTpiVsfcemininodeduci que'*
fed mafculinum elTe primae declinationisiut Anchifes)par eft.fubauditur enim wn|, ueKa^ij/'’

truncp mafculinum.a: centrines ueliiti adiefliuiim eft, a centro formatum, ut ab acantha acandi'"
as,&c. Aeliano quidem Si Oppiano centrina non galei,fcd canes funt.Iatius enim illi canum
genus extendereuidetur,galeorum angtiftiusiAriftoteles uerdpifces longos & cartilagineos (!
muIuiiiiparoscBomnesueI;,<cMssuel;,«Aii»^s!appellat. ----syTjwinasaKiwc
mnu inimtttii.Oppianus.egoiTrmviut in redo plurali potius legerim.nam SC paulo antedemaf
tlia fic cecinit:M«A8« 8 ,» Wilri/j,®' Apparet autem iota in centrine corripi A

pud A elianum SC Philem Kynpms legitur per x.quod minus probotSC licet ita efterri polfet 'mol *
lius tamen Si fuauius eft centrines uocabulum. Cur autem canum genus a galeis , id eft cani,

bus minoribus,diuerfum 8C peculiare centrinas quidam fecerinttindudluidenturacorporisfpe
cie nonnihil uariantetfunt enim carteri galeiiinquit Aelianus)uartj,pelle molliore, capite latiore*
centrinte uero parui , quanquam paulo ante dixerat canes minores omnes ad cubiti menfuram
acccdcre:(concoiiirer,)pelle duriore,capite acutiore. Si colore magis albicante;8(r,utRondeietius
fcribit,breuiores,cra(siores,figuracorporistrianguIari,&c.

Hyaenam pifcem nonnulli centrinam effe putant.Hermolaus, Mihi certe animalia longe di«
uerfa uidenttiriquoniam Si diuerfis locis nominibus^ ab Oppiano nominantur; & centrinegui
dem cum pircibus,ncmpe galeis minoribus, (Si fecundum Aelianum inter eofdem minimae 1»
nte uero cum bclltiis marinis, epitheto etiam abimmanimagnitudine adiedOjCTolwi/foSgl
Uchi4 Rosie, rsf, Lechiam quot^Romat didum pifccm,aliqui centrinam efle putarut,Iouiusaraiam*Ron=
deletius glaucum effe oftendit,non quide muftelini,red fui generis pifcem. f Germanicum no.°
men fingoiAgm fpi^tmt>,a binis dorfiaculeisicin ©4mi’hunb,quoniamGailia:Ligures nor
cuninominant.einSM4)elhun&:nam&;acu!eatospifciculos flutiiatilcs aliqui uocantSm»
t^clpfch.eirtljfocchimhtaeuteafperrima.aculeis breuibus frequentibus^ confpetfa.

Centrinte quomodo capiantur,didum eft iiipra in Corollario de Canibus E,

Aculeos uenenat8sgertmt,fcorpius,draco,&:c.K««ui4r,c(X5*s50«OTf,i!ri,w,i,«,^j,»?,Uii«, p«l,

mflr «TOfTOj.* ixTinyimmi, i«(/ ijeTOlr, Oppianus lib. 1 .Halieut. Idem lib. 4. de pifeatione eorum
fcribenSjCutnos inter Canes deicripiimusJ^vAx periphraftice pro.centrinis J*

dlXlC* R pfnlit mih/ mV nitiHcjtn Tifoftitito ..

Retulit mihi uir quidam literatus , accepifle fe a nautis Balthici maris , pifcem uocatum
ac ; «uvfifchdpcciem potius eius : hoc enim nimis commune eft nomen) aculetim in tergo habe*
re, quo ladatnauftagosiSi: captus forte in nauim proiedus.afferem quetnum etiam perforet.

<3 A L E V s Glaucus a Germanis nominari poteft, cin 25l(}wh«nt)/ eir» bittwcr 4^

DE SALEIS AElrS DIVERSIS,

De Canibus tum Cmpliciter didis , per excellentiam nimirum pro maioribus &cetaccis id
eft carcharijsitum minoribus qui galei,uel canes galei differentite caufa nominantur ; didum di
fupra in C.elementotubi obiter quocp de alijs quibufdam galeis quaedam protulimus.

s c Y E I A,id eft, Caniculae funt , quos aliqui uocant N E B R i o s ( melius Nebrias Jgaleos tt
Ariftoteles. ° ’ ’

Galeus e R H o D o apud ueteres celebratus eft, Pollux.

Erudiri quidam Galli,ut lacobus Syluius.Roufletteuulgd didum ex Oceanopifcem,dtIi!=
rtim male interpretantur. Rondeletius caniculam faxanlem hoc nomine a Gallis dici demon*
lirat.

De V V L p E feu Galeo aIopecia,in V. elemento leges.

De G A E A X I A Mufteloriim generis , uide fupra a principio CoroIIarrj de Mufteloin gf*

Eft&NnTiAANos galeus didus ab Ariftotele de animalibus libro y.quem Ep^nems Em*
i'a)7icdtit uocat,Athen3eus.fed hic locus apud Ariftotelem nonextat,utadaliamulta,quseiusno.«
mine citat Athenaeus. N ominatum autem nuitj conijeio ab eminente dorfo,ac fi dofluariuni

Latme dicas»

Bugaleus B5j,ai©.,tanquam pifeis cuiufdam nomen,a Gelenio noftro feribitur: quodabtu
contidum ftilpicortquoniam apud authores hadenus non inucni. ^

KYACES, MYES, JMYIAE UelMYISCAE, H Y S C A Vtie, &! M Y T V E I, Conclut
defcripts funt fupra inter Conchas diuerfas,pagina;i8.e<: deinceps. Sed integrumdepWf*
que iflisPlinnlocum,illic non totum pofitum,adfcribam. Purgantiinquit.aluumiafm/ara,
quorum natura tofa inhocIocodicetur.Aceruanturmuricummodo,uiuuntqjinalgol]s,gragf‘

fimi autumno, 6(1 ubi multa dulcis aqua mifietur mari,ob id in Aegypto laudatilsimi.Proceden*
te hyeme, amaritudinem trahunt,coIorem^ rubrum. Horum ius traditur aluiim & ucfifts exi* f*
nanirc interan^ea diftringere,omnia adaperire, renes purgare,fangumem adipem cr mimieic.ita
que utililsimi funt hydropicis, mulierum purgationibus, morbo regio, articulari, iniiationi^^^®*

DeMyllo. Lib.IIlI* -729

Item prodeiTe felli pitiiicaf cp pulmonis, tocincrfs, (plenis u{tijs,rlieiTmatiTm(s.Fauces tantum ue-
xaiit uoccm^ obtundunt. Vlccra quae ferpunt,aut fint purganda/anan^Itcm carcinomata, Crc
inan'autciTvuc*^'^^*^(ces.&: morfus canum hominum^ cum nielle,kpras, lentigines. Cinis eorum
notus emendat ca!igines:gingiuarum QC dentiuiti uitia , eruptiones pitute; &C contra dorycniti
Ltopocarpatbon antidoriiuccm obtinent.

Dc2eneraminduasfpecies;mmitiilos,c|uifaIcm uirus^rciipiunttmyTcas, quarotunditatt

differunt, minores aliquanto atep hirtae,teninoribus tcftis, carne duriores.

Mituli quoc^ «t murices cinere caufticam uim habent : SC ad lepras, lentigines, maculas. La*
uantur quo^ plumbi modo ad genarum crarsitudmes,d: oculonim albugines , caligines^ , atre
(0 in alijs partibus fordida ulcera,capitis^ puftuIas.Carnes nero eorum ad canis morfus imponun
tur,H»comnia Plinius.

b E M Y L L d

■ Y L L V S an idem coracino fit,ut quidam docent, dubitaripoteft: ut pluribus expoTui
produdis in utranc^] partem argumentis , fupra in Corollario de Coracino A. pagina
jfi.Myllus legitur etiam apud Plimumiib,5i.cap.uUimo,in Aquatilium animantium
enumcrationeiubi alia ledfio habet Mitulus, Meminit Mylli pifeis Pollux quo<^ : dC
Arjftophanes in Holcadibiis apud Athenajum:SHsVf?«,H9Aiflte, (alias Attica,)
lo uidentur autem hi omnes falfamentarq pifces efle, ^ Athenaeus Myllum 8^ Platiftacort

&Platacum(»2f/i»r Tla[acem,are^o TrhxTxf. nam apud ^chenaum 7if\x7KHSislegituriacciiJdtmifpluralif)zp
pcllari traditjUticf? maiurcujumificuc media aetate Myllum: QC cum pufillus eft, Gnothidia. Sunt
tamen (inquit)nonnulli,qui Platiflacos 8C Placacos(?/rfMcw)eordem clTe cum Coracinis putent;
Myllum uerd qui dicatur a Graecis uulgo Mylocopion, Hermolaus. ^ In Iftro flumine permulti
& diuerli pifces narcuntur:Coracini,Mylli, Anracaei, 8tc. Aelianus de animalibus 14. 15. quan«
quam Graeci codices habent iiv«Api,deprauata indubie uoce pro ^ Pifces mollis carnis dC
excrementis uacui,uc faxatiles:)^ afelli qui in puro mari degunt, ad fallendum non fUnt accom«
modi.Coraciniuer6,pe{amydcs,myli(iivA»ijl.(implicij)fardae &farden^,adfaliehdumfimcappo
liti, Galenus de alimentorum facuJt. ^.4 1. Etpaulo poft: Prseftantifsima autem omnium quae
50 mihi experientia cognofeere licuit, funtjquec a ueteribus medicis fardica falfamenta nuncupan*
tur, hodie fardas uocaiu:&^ myli, (aiibi /x«A«,perperam)qui ex Ponto aduehuntur. Secundum au
tem poftilla locum habent coracini,&r pelamydes,8^ qu* Saxitina iSexhana JalJdmenta, de lacertis)
appellant. ^ExcucurbitaftiauifsimuS fit cibus, ficum aliquo (alfamento (prxfertim) exPonti*
cis, qux mylli dicuntur, mandatur, Oribaflus Synopfeos 4.5y.efl autem locus deferiptusex Ga*
leni de alimenc.faculc.hb.i,cap.5. ^Ergo cum mylli falitt cx Ponto aduehi foliti fuerint, ijde^p saperddi
faperda: etiam uocari,ucin Coracino A.dicflum eft, in illo Pcrfij, — enfaperdamadueho Ponto,
faperdam pro myllo accipiemus, Eruditus qtudain natione Grxeus, Venetijs olim, pifccm uul
gd dentale didlum , myllum fibi uideri mihi narrabat, ^ > HefychiUs QC

Var/nus,

Myllus Grarcorumlonge alius pifeis eft,quam mullus Latinorum. ^Hefychiusf^i/^oi/ SC pi*

/cem interpretatur; & incuruiim,ob:iquum,iorcuo(um:8Cparcemiam defimiilantibus. Sed pro
piicepenulcimam acuit, in alrjs ftgnificationibus ultimam. Verum plura de his reperies in Lexi*
cis Chiliadibiis Erafmi,in proucrbio,MyIiis omnia audiens. ^ MvAsff!.fimpIici,idem mvA» eftj
nempe mola. Sf quoniam latus eft hic pifeis, (unde platacis dC platiftaci nomen fadfum)nihilo aut
parum fortelong{orquamiatus,arotunditateforrannomeneifaiftum fuerit.fcribicur quidemh
limplicijUtdiximuSjOppiano dC Galeno alicubi:eidem alibi per duplex I.

M Y R I N V s apud Ariflotelem alicubi legitur perperam proMyxinus^

MYRMAS. Vide in Corollario Mormyri A*

M Y R V s, Murena mas eft,
y® jyiYSCAE. LegeMyacespauldfuperius.

MYSTVS quidam marinusaBelloniomemoratur.BarbiJmmannum dixeris:red a mullo
diuerfiTseft.Viderupra cum Barbo, pagina »44. Vt marinus Lucius fluuiatilcm , fle myftus
etiam marinus fluiiiatilemrefcrt,Bel]onius alicubi. Idem in Singularibus Gallice feriptis in*
ter pifces Strymonis fluuq muftacatum feu myftum" numerat, taiiquam ab accolis Grscci fernio*
nis reliquias fcruanribuSjUulgd hodie fic nominettir.Myftax quidem Grxeis authoribus fup^*
riorislabribarbaeft,&c. Vide Mythus.

MYSTiCETv suclMyftocetus pifeis cUm Balicna habetur. Vide fupra, pagina ijy. ^
in Corollario D.pag.140. Pliniuspro myftocetomulculum uertit. MurcuIus(inqu(tIfidorus,
author ikpc ineptus) diditis eft,cd quod flt balxna* malculus. cius coitu h^c belua concipere per*

60 hibemr.Simtuem mufcu]icochleaf,quorumla(fte concipiunt cochlear. Etalibi:Murculusmari mfcitlm
niis qui balenam antecedit, nullos habet dentes, ied pro his fetas intus, ob id etiam hirfutam di» Hir/Ht4.-
ctme appellatam. Hermolaus hunc pifeera Grsece iulum quocp uocari tradit ; quod Latine hii»

750 De Aquatilibus*

futum fonat. Sicruft in rupes atniflb pifce fodali Belliia, Claudianus inEutropium.

HYTLVS uelMTTVLVS. Vide Myaces fupri Mytilus alias. Mytilus, ( ahas
gilis, quod placet.nam SC Samonicus fie recitat, ) SC uiles pellent obllantia conchs, Horatius r,'

Serm.demollienda aluo.

HYTHVS Rondeletio inter pilees ignotos ponitur, quodnomenubilcgeritnefdoinid

forte in Aquatilia enumeratione Plinij,ad fine libri ji. ubi codices Mlfcus habent : Hcrmolam
furpicaturIcgendumMyiius,uelMyftocatus,ueIl%tIus.

M Y T I s, uocatur atramentum in ore fepiac , ( de quo plura leges in Sepia; ) Sc eodan

nomine pifcisquidamabHippocrate,GaIenus in Glofsis. (jf Aliqui na(iimi«vV/p non inepte uo
carunt, nam ueteres hac diflione utuntur, feddemarlnis (animalibus.) Nempe Ariliotelesu
fepiam ait teftam habere in dorfo, 7? »=(/ SeAoj/ (id eft , in mytide uerd atramenrnm;) ea

uerd (ita eft (inquit) iuxta os ipfum siiut lav,) uelicte locum obtinens. Et forte eadem hae

Krmi. parti,cula,(ai/»T«f quoque ab eo nuncupatur, cum feribit: Ai ir»7nMi(flKiKT(ft7)8A-i.»n^ liiwnitxu
7«! artiKTKnes attTirrTixjd vf,

doj/ iimiis». Et forte ut (rufe a uerbo deducitur; Itc metaphorice etiam iivvis,SiC myxinus pi.

fcis,Euiiathius in Iliad. N. Et alibi in Iliad. a. eft mt literam efferre; uel claulis labijs fo.

« " num quendam naribus tedere, ( ut folent aliquando indignantes; ) quanquam &C aliter hoc uer<

bum de fono quodam dicitur, abfqtie aliqua animi affedione. Ab eo deriuanttir («mt».,

mraj « itiits. ^ Kivxtt, plfcis eft foemina, quae fine marenon pafei'
tur; item mutus, Sd diflblutus uel ineptus ad V enerem, Hefychius &C V arinus.fed propifec fe. i»
mina Mv7is,per iota in ultima potius fcripferim , feminino genere ; pro muto autem uel frigido
ad Venerem per s7«,mafculino. Mvi?(i,(oxytonum,T,duplici,)atramcntumfepfe,(7i^Ja^^
cBToVs,) quod ore continens excernit, Hefychius & Varinus. (t)aroxytonum,T.gemi.

nato,) 7ks(<w''?si , Suidas line ulla interpretatione.' f Impendio tacitus , aut in Venes

rem folutior, (frouirhtali uocxhulo) dicebatur , quafi dicas mutitor, iitv mutorumfyllaba , de

quo nobis alias did um eft. Eft huius nominis pifeis femina, quae fine mare nonpafcitur . Hinc
&inlibidinofos, autfupra modum uxorios, redids autem in uirofas feminas. AuthorHefy*
chius,Erafmus Roterod. fed imperite, nos Hefychij uerba , a nobis conuerfa proxime tecitaun
mus. Ea Grmcefic habent; efnirtToa. jtgKo

sfina fcsAiAi/fdlvO-.Erafmus ixAcAefi^iip uertit foluium in Venerem,Sd libidinofum; cum omnino J»
contrarium dicat Hefychius. neque enim Graeci ita accipiunt fuumwAiAvfiW©', ut Latini parti,
cipium iblutus.pro eo quod eft effufus Si nimius in aliquod uitlum , (ut luxu folutum Qtiintilia.
nus dixieSe libido folutior,Liuius;permetaphoram forte ab animalibus feris, quae uinda teneri
debebant, folutis; uel translationea corpore laxo,diiroluto, 5C flaccefcente ; ad animum ) animo
circa id diflblutoSd effeminato, fedpotius wAiAv(iW©'autsiiAvT©',eisiseft,quiuim corporis
aut partiente alicuius laxam Sd diffolutam ad motum fenfumue aut fuaffl fundionem habet. In
Lexids tnAiiTOj/ interpretantur fradum , uiribus defedum , flaccidum. Forfitan atttem iilms,
ut mutum fignificat, id eft impotentem ad loquendum , ita quoque ad Venerem, nam & apud
nos homines e plebe uulgd pro ffigidoad Venerem,furdum dicunt, aut (.vtuc forte, ut plebs Uo
cabiila peruertit,prsfertim ea quibus aliquid obfcurius Infinuare uult,detortum eft a (ivs«r. my.f •
ftis enim, id eft initiatis aliquibus facris , Interdidum erat V enere. aut a pircAst, quod eft muti.
lus,ftnc cornibus; Mi7vA!«'Ai}.ainii«j.ie,riu(<« tj(!r(2eji*<^'«7K, Varinus, autptlr»: dicitur quafl («■«(,

7* pf SVBPjO XSVT&t

Apud Plinium libro ji.cap.ultimo, in Aquatilium Catalogo legitur Meryx : quo loco co-
dices manuferipti Hermolai habebant Metis ; ipfe meryx legendum fiilpicatur. fedhcereieri.
am Myris legi.faciliore tranfttu,fi diuinandum eft.

Hiew. Carterum ut mytis de excremento fepte nigro dicitur: ita uocalibus tranfpofitis piW, eme
mentum quoddam cerae fimiliter atrum ; quod 8d commolis uocatur, dequoinApttmhiftoria
dicendum.

Eft &C Mitys uiri nomen, miti/s , de quo Ariftoteles in libro de poetica : In Argoftatua Mi- P
tyis(7iii MiTv©')authorem necis eius interfecit.Meminit etiam Pltitarchus in libro deijsqui tardi
diuinitus puniuntur':ubigenitiuusMi7iaIegitur,Siraccufatiuus laimy, nefeio quam redit.

AiYXiNvsuelMYXON genus eftmugilis.quarre fupra inter Mugiles,

C!

DeNafo. Lib.IIIL 7^1

DE AQVATILIBVS. LI^

TERA INITIALI SCRIBENDIS.

a ar I c A ift genus pifcis minuti. Gazaprohcpfetisnariras reddiditapud AH>
|iiotelem. Vide fupra inter Apuasin Hepfetis,pag.Si. Muriaticam uideo in ua
I iis ftanneis.riaricam bonam &Ccanitam, Plautus apUd Feftum, ISlaric*,ideft
I Hcpfeti.pifciculi funt minutiiquos Artemidorus in libro de interpretatione foma

Iniorum fedlos appellat, Niphusinefcio quam retSe.nam Grsrcus codex ad manutn

nonSTM"'**'’’®"® maiorum pifciuin genus,
gb alifsTfwnf.sb altjs pelagium appellari tradit.

autem fe<3os interpreteris, nimira quod
OTrifiin patinis miniftrentur,uelqudd difledi
forairamentaadhibeantur.

de naso BISCE

F L V V I A T I I. I.

A s V S pifcis eft in Danubio, & aquii
in Danubium influentibustfimilis mo
nacho {id , cupitoni ftuutatili,) fed tc*
„ _ nuior,nafoualae,crairo,, Albertus.

Nofiri etiam uulgd hunC pifcem appellant eih
na^en:hoc eft Nafum; nifi quis Nafonem,aut
Nafutum diccremalit. Peculiare nec illauda.
tumgenus pifeium eft, ihamnibus 8f aquis ha-
ni degens, carnofum , molle Si rotundum fere,

- Barbatulorum ( ) pene gil»
5® ftu, duorum triumue palmorum magnitudine;
quod Germani )flnfen,quaft Nafutum nomi.
nant,Adamus Lonicerus. Circa Tridentum
Saueq uulgd dicitur duabus lyllabis. Galli K
Italimulti puto nomina eius cum capitonis fl.
(cui aliquo modo Cmilis eft)nominibus conflin
duntiut funt Villain,Cheuena, Mufiner. La»
brumfeuroflrum fuperius cfaflum , limum ob»
tufumej habet : unde Si Simus Latine, Grtcce
awdicipoterit.nam eodem nomine pifcemin
4dterN/loos legimus, nempe ut iiuuiatiles
mugiles fiue leqcifci i roflri acumine oxyryn-
chiuocamurtitahic ab Codemilmo craflbm, fi.
mus K pachyrynchus,retfte uocabituc. Gene
re quide Leucifeis fluuiatilibus adlcribi debet.

IdemCni fallor pifcis eft)quem Suew nomine
Italico Bellonius defiribittSueta (inquit) Ferra,
rienlis Leucifeo quam Squalo magis fimilis,fe»
mipedalis eft,roftro uel ore Lauareti, fed fnbob
uufo , neque ut Sqtialoin gyrum grandi. Capite
fd acuminato, cauda 8C brachijsut Leucifcus.Bran
chias enim habet parttas, tenuibus fibris conftan
tes ; fub quibus mox in ingreffu Oefophagi fent
utrinep dentes comperiatur, pyxidatim in fe in-
uicem infixi, alioqui maxillte htiius pifcis omni
dentis ueftigio funt deftitutac. Squamis eft pau.
Id latioribus quam Lcucifcus. Peritonaeum in»
terna parte ei nigerrimum eft , ut in Salpis : cor
fpongiofum: inteftina in multos anfratftus cir.
_ cunuoluta:hepar in duos lobos difcifluni: quo-
jorum finifterlongius progreditur, 8C ftomachum
follet, quem fere ufep ad anum comitatur. Lien
lateri finiftro llomachi incumbit. Fel ei eft admo

sneu

Padgitynitnu:

C

752 DeAquatilibus.

bus,quatuor autem a Modena difiat,a: in Padum influit, )af&tim capiuntur, HscBelloniiis.

In Rheno inferius,ut circa Coloniam,(^D<jttill uocari puto:K fufpicor eundem efle , de quo
IVIacrilltc nomine quardam fcripfi;,in Corollario Lucij A. ex Adamo LonicCro : quanquam is de

Macrilla.a: NafoiUtroif feorfim;agit. Vtcrcp iu Rheno capitur.utercf aflfari folet, nonillaudatui

uuli^o.

‘Nafos aliqui barbis fl.comparant,quod ad corporis fpeclem ; aliqui pilcibus ACtflen uulgi
ditflis apud Germanos, Mihi ipecie , fquamis 8i colore capitonem fl. referre uidentur. fcd ad
eam mai^nitudinem non peruem'unt, £( oris formam peculiarem habent. Venter eorum intrin. n
fecus nigerrima membrana ambitur: unde ioculari nomine hunc pifcem Germani fcribaihcoi
gnominant. t£in flnfc i jT cin fcbscybcr. Caro alba laxa^ eft , fpinulis referta, ut K capitonis
&: aliorum multorum fluuiatilium , praefertim circa caudam. Os modice deorfum uergit. nam
cano dC fpurcitqs uefdtur,ut feribit Bellonius de Sueta. ^ Nafo diflus pifeis in aquis Danubii
lapidem in capite habet, Albertus. ^Plurain A.prsdidlafunt.

Nafi apud nos in fluuijs SC riuis capiuntur.libenter enim in riuos alcendunt.In lacum noue.
niunt.nifi ad initium eius tantum,pratfertim uere, : ,

Verno tempore proferuntur 6c pingueftunt.apud nos tamen Nouembri mcnfe laudantut;
fi modo unquam laudandi funt.nam caro eorum femper laxa 5C inCpida eft. quamobrem alTare
eos potius quam elixare peritiores coqui folent. In Rheno prxftantiores habentur. In libello lo
quodam Germanice uulgato de pifeibus, Februario & Martlo,8C cum falices ftfflant, cospraifer
ri legimus.

N A T E X. VideinlfainNerite.

N A VCRATE s pifeis nonalius eft quam Echeneis luo loco poGta.

N A V P 1 1 V s cum Nautilo mox fequitur.

DE (NAVTILI SIVE) TESTACEI POLV

PI PRIMA SPECIE, RONDEEETIVS,

N librum de tefiaceis,poIyporum genera duo conchis indita reijci pollent, (%iU«i-^
KS Hautilos ^ojl polyfos dtjiripfir.nos m in hic etiam ordinem literarumjecuti
cum polyporum tratftationem aggrefsi flipusj fuperioribus utpote quoru genera fint,

utAri*

DcNautilo. Lib.IIIl. 7^3:

■p tclilib 4 dehift.cap.i.p!acet,rc(4eadiungentur. (/Iw y csyss/s;! , n ©-

Ut An ^ J rojTtm, “«f ■mf.vmif©-, v Ji asfxusy «»(< ktss ksi tos , usu w r^rxAriftotn

^ r.my^ OTj\itxis riii ylui , si' vara tS-* »t/(JctTi»|/ iKKhiiliitU as r> |»f ofi , w tiSI

^ st/lstf^cijLotdi^S^7s'ntivcai,K^K?ii@'yo=i

isfaccM"- fei/tooriji ons^piias.itsatlM^iWwSiTBvaTOsiAiicraraf.

^ttK^oW WK {iintpolypi tcftis roiiclu(i:is qui dicitur a nonrlullis nautilus, fiue nauticus, fiue 0=.

Id j pediinis teftx (iniilis.qute caua eft, nec ita ut ei cohteteat. fepius is iuxta

uum po yp • y fi j ut iu eam d fiudlibus exciatur , SC lefta excufla capiatur , uel in terra pe*

tcrramp facie fimiles bolitaenis. Altet cochlegmodo tefta hiunitur,quani nunquam

bracilia duntaxat interdum exetit. Ex hisconqcio priotis geheris teflam elfe eam,

,0 dclei it , pt^fixitnustea enim uhica conCha conflat caua, St (ut inquit Plinius) acatij modo ca ui.p. af .joi

quam cap prora rofirataty/ini; ijuidem hxc aeria jura denau^lwPtamjuam altero gemre nanti-

""'ySLio «/tr™»r.)His fubqdemus polypum pronum & fupinum,qui partiUS eft £C facie

' L l Ariftoteles.namalueo eft rotundo.BrachiaUnicd conflant acetabulorum ^

crdne°’Qli°d is fitnautilus, quem exhibemus, quod^fimplici tefta cohftet,maxiinJAthe*V™”^^^^^^

Wauihoritatcconfirmatur.feiushaicfuntuerba libro 7. o^rM,inAssK«aan)[r©',?*<r,(/ Aa;s=ava«,

eatsty it“p^ «t !) oAiu-nlms. iya <4 piray oTfunsiPiSjmy. Arat/tos Xt» is&viiiif uturiit^ compobjt.

em 4 Itoam ace itdrlw Stite-?» aKfirrwitS)?*.? S5 di wo, ■m.HQesdm-» rtfaummy, *iW«|y «<

)iHJyil>S^ce^x^<n‘lkrr^<^u«sxaMude■^^>•if'i«•>‘Pdcyddl^W^iv■rca!e^■ra|a^U^^

. «»« 3 cdlU Ttleaerivut «seikmp A rli At. ■Mcney . ^«(«s ire*

Ik« «i itAssiGts * Ssptwx' "t V Ides hic nautilo dorfum

duntaxatteftaceum tribui,ei^ ob id fimplicem elTe teftam, quod eam aqua modo impleat , mo*

dduacuet.ReliqUaquaididt Athcnsusextjsquiefequuntur,notafient,quam obcaufam eon=

uertilTe fuperuacaneum fuilfet. Ariftoteles non minus eleganter quam lucundc nautili poly= Auji^- W- J.

piqucmnautaminterpretatuseftGaxa,nau,gationemdepinxithocferemodo,Eftnaut.!uspori>P.37.

IVDUS (fe di fS' s vaatihss,m!ciaK.id eSZ,idautd,a po<i,plyjm,fme ex polyporum genere eJbSd natura 8£
a^one mirabilisinauigat enim per maris fumma elatus, ex imo gurgite effert fe tefta inucrfi , ut

afcendatfacilius,&:inanifcaphanauiget.Cumueroemerferit,conchamcOnuertit.Brachiainem

brana congenita conndxa funt.quemadmodum palmipedum auium digitufed Hatc crafsior eft et

i denflor-illalongctenuioraraneatumtelisrimilis.hac,Utuelo,fpiranteaura;brachqs,utguberna*

* c,ihsutitur4«5ia»<P*A.'s5 fi8lrAtKTiw£.ei5?xe(<W Gaia«erttf.Cirrosprogulernacuhutroj,demtmtU ^ _

t«.)Si quid metuerit, tetom protinUs mari replet , atq, ita deiriergit _ Plinius nautili mentio*
nem ftdens eandem nauigat ioncm defcribit , fed mendum unum illic fubefle opinor :nam pro P' »
nompilos, polypi outim legendum elTe arbitror ex Ariflotele , ex quo Plinium hxC mutuatum
effrcertiftimuri:nam pompilus longe alius eft ^ polypis. Verba Plinq funt hasd ; Inter praecipua
miracula eft qui uocatur nautilos,ab alqs pompilos. Ariftoteles uero utfiMiA»®~xxa> muy vceujcMs,

fe paulatmirubrigens.ut cmilTa omni per fiftulam aqua,uelut exoneratus femina, facile nauiget.

Po(}caduoprimabrachiaretorquens,membranam inter illamirae tenuitatis extendit, qua ue iM

5„ cante in aurLcaeterisfubremigansbrachtis.media cauda ut gubernaculo fe regit. Ita uadit alto
^ LiburnirarumgaudensimaginetSf fiquidpauorisintcrueniat,haufta fe ... ^

pidsadliucadAriftoteIismentetaaccefsitOppianus,necminusperfpicuenautiIinauigationemOf^«d.5,<.

cecinit Eft in tefta concaualatens fpecies polypo fimilis nautilus.fua celebris iiauigatione. In a*
rena quidem deait.fed in fumma maris etiam fe pronus effert, ne teftam aqua compleat : led cum
in fumma aqua fuerit; conuerfa tefta nauigat. tanqiiam gubernandi acatq peritus homo: duos ita*
qUe pedes tanquam rudentes extendit.inter quos tenuis membrana ueluti uelum panihtur uen*
to fpiranteifubter uerd alij duo aquam contingentes, gubernaculis fimiles , « domum OC nauem
& pifcem deducunt. Quod fi mali quid dlicunde immineat, rudentes omnes, ucla, gubernacula
contrahens, haiifta aqua grauatus de primitur,

eW Tis y^celpv^^ csf«fiu typvs

tJfa/7JAs{/,ofK««fn^/ u^xAtee vKu-nMsin.

Pf iu/HS,OiJig« Ki (AH lAiy ^iTrfiHcreii STcAeet^roc.

yKy7J^tTra,ais’ aK{^'rt«

ixAoj ■'l-ca/oi/Ti^lr ioiusT^ oisKtWft
AVl’ 0« T(Xj>vH<rfl KiSUSUjSXfeT* «STTjaC

fsw r\citixs65 rk\i3,/t aSjooi; <^(fby icfiura
Ariftoteles teftaceum polypum primi generis

TTtvhvTtiAo^iy aA/y>a(@^,of/ wAt»^

Niue (jSjf «s^yt-Tta «kj of/ SV t/</'iWf

W MCL7tf^Oi3<THyo^ioiy\^'^ A/X^TjatTXS,

Wdi HiSAftJlCff

AtT^cs i/i TtTrxiyiTta.ah^^ ■

iJi^Uye ttKvtk j^Af ^

KvHX:Bi^UXJOyRj/@' t/i VtAXT&'

duntaxac nautilum feu nauticum uocat» Alcea

fuiTi cochlea: ftmilcm facit, qui teftam fuam nunquam deferit. Id genus fponte n^citur ,
tft tx eohchcE.De naiicild idem fentio, etiamfi id fibi non exploratum efle fcripferit Ani oce e ♦

0.9

754

De Aquatilibus.

DE E O D £ M, BELLONIVS*

Nautilum uulgus Neapolitanum Mufcardinum & Mufcarolum nominattauodetf^mn.,
menOfmylocommunceft. '

• Eius concha iribus fragmentis conflare uidetuf , istnn» f.& Lteriim;cum Umm mu & HmpUx

quorum latera utrintj ceu carinae iundia apparent, ea ut plurimum magnitudine, quam ambc tm
nus ampledii pominiilatitudine autem quantum pollex cum indice comprehendat. Omnes au. 1
tem non excedunt crafsitudinem raembrans pergamena:, firijscp in oblonga dudiis ad oras cre- °
nis laciniatae funt,in formam rotundam abeuntes.foramen autem , per quod Nautilusalimran»
exit de concha, magnum cft.Ea fragilis eft,laaei coloris, lucida, admodum polita, omninonauS
rotunda: effigiem referens.

C De generatione,incremento9 huius pifcis nihil adhuc exploratum habuit Ariftotelcs ; non

autumat tamen hunc ex coitu gigni,fcd ut carteras conchas proucnire;nc(j ueto an conchafolu.
tus uiuere pofsit Nautilus,certum adhuc habuit.

• C Catterum pfittaciroftrum habet, fuis^ cirrhis Polypi modo graditur , atque codemmodo a«
cetabulis forbet,

tPilottAitlVil.

A NautiIipi(flufamIo.Fauconerusmedicusegrcgiusex Angiia olim admededic,hisuerbis

in epiflola adfcriptistMitto ad te hic pidluram cuiuidam piicis ex teftaccorum genere, puto Ari.
ftotelis Nautam eiTetquam mihi primum , cum in Italia elTem Caefar Odonus Dodior mediem
Bononieniis exhibuit,uir ut humanifsimus,ita in exteros admodum hofpitalis. poftea uerd hic
in Anglia ipfum pifcem uidi,quem pro loci ac temporis opportunitate pingendum curaui. Te.
ftam habet externa parte ex fufcarufefcentemiintemam uerd partem ita nitentem 8d fplcndcn.
tem, ut cum unionibus preciofiisimis decoloris amoenitate certare pofiet. multa quocp habet in
ipfa teftae carina tabulata eodem colore nitentia. Velum confiat ex pellicula tenuifsima.srlMOTM
ab utrocp latere demiffie carneae funt Sd molles,ut polyporum cirrhi, reliqua corporis pars confii
fa erat 8C indifereta utreliquorum teflaceorum generumtHate Fauconerus, Anglicum huiuspi.40
fcis nomen ignorare fe confefftis.nos Germanicum fingimus, ct« Uttel/ o6cr ©iJiiPut.
tehquofidemollium genere eum eire,&: nautam.indicatur. ^ Ariftotelisexlibro quarto liiilo.
ria, capite primo uerba de nautilorum generibus Rondeletius Grzce recitauit; Sd mox interpre
tatuseft,meo quidem iudicio probe, tanquam dito tantum genera eorum Arifioteles defcripfe.
rit;non,ut Gaza,Sd altj eum fecuti, tria.qudd fi pro Uerfais iftis.asi i rwTiKss.legas.i nomis, tii

hilprorfus dubitationis fupererit, Plinium quocp pro genere uno omnia hac Ariftotelis ucrbt
accepifle apparet. Alterum deinde genus eft,Kae «at©' i^ospKxwcrflf/itSjtAittPjSdc.Enallagaetiani na
merorum, cafuum,8dhuiurmodi,nimium familiares ArifiotelfhJcquoijmouereGazampotiic
runt,ut genus unum in duo difiraherct. nam cum in lingulari numero uerba £d nomina aliquot
red}epofuiiretphilofophus,moxnumerotcmere mutato ceude pluribus uno loquens, inquit: p»
Euri j xu-nl luKfai^dic. Sed quilibet etiam mediocris iudierj, perlediis philofophi uerbis , genera fc

Ium duo cum flatuereanimaduertetumum in tefiapedlunculi, teftae fute non adnamm ; alterum
uero in cochleari tefta,&adnatum ei.Si quis tamen Gaza translationem adhuc defiderct, catii
iufmodi efliDuo item tiifuntur genera(polyporum)conchis inditaiquorum alterum nautamalit
qui uocant,alterum pompilum,fiue ouum polypi.tefta iis,(m;-nS cius , Grace ih fingularinumc
ro,)ut pedlunculiSj&c.Eft etiam qiu cochlearum morefiliceo tegmine ita muniatur, utnunqua
^redi idleatjfuat^ interdum brachia exerat. ^ Plinius cum de nautilo paulo ante dixiifet, fU
Ariftotele; ) mox tanquam de altera cius fpecie: Nauigeramiimilittidinem (inquit) Sdalisaiu'
Propontide uifam fibi prodidit Mutianustconcham effe acatif modo carinatam , inflexa pupp^t
KuupUiH. prora rofirataiin hanc condi nauplium, animal fepte itmile ludedi focietate foia: duobus koeft' ^

ri generibits.Ti anquillo enim uedlorem dcmifsis palmulis ferire ut remisiSi uerd flatusiWiiKt,
cafdem in ulllgubcrnaculi porrigi, pandirp concharum finus aurae.Huius uoluptateni clTeuile*

A

DeNaucilo. Lib.IIII.

73

Ilius ut rcuatifimul^ eam defcenderc in duo fenfu carentia : nifl forte tTifti (id initii coni! .

i, m humana calamitas in caufaeft,Htic Plinius, pro ultiinis aliquot uerbisai; i
“'Ji'" j5(.i,abebat;rimul9 eam dcfcendere ihclufo finUjfluiiiu haufto territa ulfiuid enim ubi con>
fi "°imore nauigantium humana calamitas in caufaeft.ied priorem, eeu clariorem antiquiore^
batMaffarius. Mihi nauplius a Plinio Mutiatti iicrbis defcriptus,hon aliUs quam hautilus^

Ariftoteleab eo memoratus uidetur.nauplij quidem hoc nomifte alius hemo memi

l'',’’ j (-(.iain.uidecur autem cafus redus elTenaUpIiuSjdi per appofitiOrtem didUm a Plinio, in

u*' ^'^^ndinalipliu m animal fepig iimile. Nauplium qUidem,ii rede fcribitur,didUm aliquis CoiicheVcnci
*■ ^ nomine vws SC uerbo iiilapthocnauigare.illud nauem fignificat. Nauplius alioqui

■0 '°''nr'iuro'uiri efofilij Neptuni Si Amy mones,&c.lege in Ohomaflico rtofiro. f Si ftoH eidem,

' P' ' (imiliter nauigare uidentUr conchae, qua: V enerii dicuntur:de quibus PliniusiNauigat
Veneria prxbcntestp concaUam fui partem, & aUra: opponentes , per fumma atquotuni uelifi.

'^ni In nonnullis codicibus habeturiNauigantcxijs NeritCs.&rc.Vuottonus. Nos de Venc
reis mncliis fupra inter diUcrfas fctiplimus pag.;jy.de Nerite paulo inferius feripturi. fRonde
LriusreprehenditBelIonium,qui concham margaritiferam uulgo didam, fecundam nautili fpe»
riemeffe putarit. Vide fupra inter Cochleas diuerfas marinas, pagina 184. f Nautilus c genere
Polyporum Concha Una prsditus eft.is cum ex ima maris fede ad furnmam aquam effertur , in-
uertitK mutat Concham deorfum uerfus.ut ne haufta aqUa rutfus demergatur: ubiuerd ad fum
maiti xquoris peruenit.SC mare ab adUetfa tempeftate c6qUiefcit,fupinam Concham uertit. bac
U enim tanqUam fcapha nauigationc fertur:»; duO brachia in utruncp latus demiffa, fenfim atqj mo
derate mouens remigat, domefticam^ Sd tiatiuam nauem propeliit.quod ii uentus flat, brachia,
qux tanquam remos prius longe latetpporrigebat, gubernacula confli tuit, at qus ceterorum bra
diiorum media eft membranula pertenUis.ea paffa,8d intenta pro uelo utitur;ficcp , cum eft fine
metu.nauigat.fin quippiam a ualentioribus beluis metuit, fe demerges Concham aqua complet,

&: fimul ex pondere in profundum delabens.fefe ocCultat , atep ita hoflem effugit, Pofl ubi mare
eft tempeftate uacuum.Sd abeluis quietum.de imO mariS gurgite fe extollens.rurfus per fumma
mare nauigat,unde nomen habet, AelianUs deanimalib.15.j4. Oppianus traditnautilum s»f«»
ti id eft pronum c gurgite furfum nataretPliniusfupinum: titertp quidem rede,fed alter forte ad
teiiam, alter ad animal ipfum refpexit.fenfus quidem clarus eft. ham ii qUis uas uacuum in aqua
«d caua parte prsmiffa adigat tequalitCr , turfus^ etiam eximat , aqua non intrabit , obftante aere,
f Pedes Utrintp quatuor extendit nautilus: quorum primus utrincj erigendi caufa ucli leuatur;

Krni demitmntur.Cum uerd fibi metuit,prsfertim alaris,alijs^ auibus maritimis,teftam demer
git, Bcllonius in libro Gallico de pifeibus.

Nw/7)a«s a: pifcem»d nautam fignificat, Varinu*. ttroTtass etiam eft inter fabulas Timothei

Plaullra maris naues qui primuS repperit,il!e Stuc tlcus.feu mortali de femine nams.

Audax orauit flutftus tranare marinos, Nauigium fpetftans pifcis:dum robora netfWt,

Fecit opus fimile.hinc SC uenris uela tetendit Funibus , aptauit retro dehinc frena carinae,

LiliusGreg.6yraldus ex Oppiano. Nauim quae remis impellitur {ia otAvotA Comparauit
f o Synefius in epiftolis. ^Circa Troezenem olimCut Clearcbus fcribitinecj facrum appellatum po
■ Iypum,nec)) reinigem(.vi/xu7n7iiiLu)polYpUm(naiieikm kte!ligo)f3s erat pifeari; fed lUmhofce pi»
fces.mm teftudinem marinam attingere uetitum, Atliensus.

In Nautilum pifcem Callimachi CyrCnaii epigramma apud A thenaeum libto?,

Koyx®- iyii ;7t meaniTilf©',*»* <ri/ riw fti Rtltifi «Atoiust.pwasiw Tipi-Tty tfBt

Km/Tiasy.o! usihiyimif tJrtaatdgjB inSti Saiitu, ttwxsmamji fcjp TrMmfi!

Ei S Ss«,sas!d^idr»(i usitnvcitx trinufijliTm,

tt<iti7n'i\/-^x^hxu-s}i<Ax!^elt^X'ffixiMi ' £« 59 irpiifstr^aj/ sriuy Wo(> Af c!««f .

KAei'iaitacc8vya7pi(i'ii/?sj^'eii/.efdtyapii3Aoc

yo Inhoc epigrammate quoniamobfcurioraquxdafunt, paucula explicabo. O Venus Zephyriti
(Nautilus loquituriquanquam ego concha fum ipfa etiam Luiia antiquior,nunc primum tamen
tibi fum confccrata.eicdla in litus, S; allata Arfinoa.htec aUtem Ptolemaei filij Lagi filia fuit, pra:?
ftantifsimteformatjVenerisSduenuflatis ftudiofa.o5.\9f,crifpus:ideft, crifpantibus pedum cir«
rhis.ffatrdji it^ 'Avoftx tri/(x^.)id eft ut nauta. iVee in eodem ticrfu abundare uidetur. Iulis oppidum
eft infulae Co,Stephanus. M»<dt i«i jiiSaAii(iiwi)lego,M«<d6 |im jv Snaii/fit va^&-,Sic, Smyr

natpluresfueruntjSdearumuna Aeolica. Deouo Alcyones non habeo quod dicam. Idem
Athenaus mox recitat epigramma Pofidippi in V cnerein illam qira irt Zephyrio colebatur.

De nautilo uelificante fimul EC remigante per altum, Plinius diciultauadit alto, LibiirfticarB Uiumkii
ib gaudens imaginc.de nauplio uerd, concham effe acatij mOdo carinatam, inflexa puppe.prota ro

ftrata.DeLiburnicismultaBayfius in libro de rcNaualitnOs quae Appianus fi adit,recitaffcCon

tenti erimus,Fuerunt(inquitiLiburiu altertim Iliyriofum genus , qtli loniitm ntafe & qtiS itJ 60

Q,q 4

H.a,

75^ De Aquatilibus.

fimt infulas prfedabantiir celeribus 3C lenibus riauigtjstunde etiam nunc leues & ceieres.bitchi
Rciitium. Romanis Liburnica uocantur. Talisnauigtjformamquocp exhibuit Bayfius. Idemacati '*
docet a Strabone poiltum pro praedatorio nauigiotA.Hirtiuih (impliciter nauigia dixifle nu a
Plutarchus acation , & Tranquillus fcapham.fuilTe SC maxima quaeda acatia, acaton apud' Th°*^
cydidem Sf Lucianum uelis potius quam remis agi.acatij ambiremis pratdatori) Thucydidem

roeminifle.Laurentium Vallam«i!«TOj/interpretatum(nauigium)acfiuarium: quamteflefedu

bitarc. quoniam adiuarium a Gr^cis putat didium KsuTrH^tiivcujy^^ucl xazrsj-dlr si^oiep* ’

NEMEADES piL^® quidam ab Hefychio memorantur, cuiushtccfuntuerba.Nipiitoi^i, '
Sunt illi dC ISJemeades port^in Argo didrac, inde quit

Nemeam uerfus(pedient:non autem Corintliiae^ut quidam male interpretati (iint, *

DE NEREIDE, RONDELETIVS.

OETAE Nereides elTe finxerunt NereiSd Doridos filias: quarum pars nareuide»
tur, inquit Ouidius: Pars in mole fedensuiridesliccarecapillos, Pifceuehiqua,
dam.facies non omnibus una, Ndnditierfa tamen, qualem decet elTe fororum
Id non omnino fabulofum cfTe exiftimat Plinius, Et Nereidum falfa opinio iion
eft.fquamis modo hifpido corpore, etiam qua humanam effigiem habetrnanep hpc in eodemcubi
Triton quidam in fpecu quodam concha canens auditus; ut Olyfipponenfium legatio obid mif-
fa,Tibcrio principi nunciauit)fpcd)ara litore eftrcuius mol ientis etiam gannitum triftem accola 1«
audiucrclongc,Etdiuo Augufto legatus Gallite complures in litore apparere exanimes Nerei,
dasfcripiit, Vt igitur homines C^iri, tieljimpliciter Homines. ^iilejttpra Elemento H.) funt marini
ita Nereides mulieres marinae fueiinnqualis a Gaza iiifa eft. Similem aiidio (fedpro uerononaf
firmo) ab Hifpano quodam nauta in naui educatam, qua tandem in mare fe deiedt,necpoiiea ui
deri unquam potuit, ' ^

, Nereides eireaqueforfitanuerum eft, atepid quod deFaimis ac Satyris abantiquis eftpro.
ditumiquorum monftrorum nonnullos fe aliquando uidilTe quida ex &ndfifsim3tuit9t,no!iis(9
religionis principibus Hiris,fuisfdriptisteftatifimt,Bclloniusi ^

COROELARIvii.

TiberioprincipecontraLugdunenfis prouincia littus in infula.Cmul trecentas ainpliushe.*
luas reciprocans deflituit Oceanus, mirj uarietatis & magnitudirtismec pauciores in Santonum
littoreiinter^ reIiquas,elephantos & arieteslNereidas uerd multas, Plinius, Non falfam elfe
Nereidum opinionem Plinio aftipuiari quid uetet^cuni pleritp nauigantes referat uidiflTe pifees
humana effigie fquammis duntaxat hifpido corpore exanimesinlittuseieiSos,qu!e defetiptio
cum ea qua Nereidum eft fatis conuenire.uidetur,Maffarius, fBalaraemporiumeft India,
Opponitur autem regioni illi facra Infula, quam Sqeleram uocant, ea freto fiadiorum centum i
continenti diuiditur,Hanc tenere dicunt. Nereidem deam faua atep infeftam , SC praternauigan
tiiim multos rapientem: qua nec anchoras infula applicare nautas patitur , Philoftratus de uita
Apollonij libro j. f Nereidesfuntbeluaman'na,:totocorpore hirfuta&hifpida:habentfpfpen
ciem aliquam formatam(co»/oTOeiB)cum homine. Horum aliqua cum. mortalis conditionis imi-
tatrix emori debet , auditur procul gemitus ciusac planiftus , Ifidorus, f Theodorus Gaza ufr
Graea facundia clarus,&: philofophia praceptis imbutus egregie , apud louianum Fontanum,
ad quem frequens uentitabatjCompltires^ noflrates , fcite admodum’ &Tuculenter ratiocinaba.
tiir,fcdum in Peloponncfo ageret, & foeda maris tempeftate oborta, durifsimo tempore anni,
nonnulla pifciiim monflra procella.ad litus illififient, inter catera uidifle Nereidem in litore,(lu,
dibiis expoiitam,uiuentem iam SC fpirantem, uultu haud ablimili humano , facie quocp decora,
necp inuenufta fpecie, corpore fquamis hirto ad pubem ufep , nifi quod catera in locufta (.mmne
»!»iiV»»j)caudamde(incbant.ad quam propere uifendam cum frequens concurfus fieret, ipfe^

SC nonnulli cpropinquis oppidis uicini affines^,ed fe contulilTcntjillam frequenti turba cireun.j»
datam,moeflam SC animo confternatam,ut ex uuku coniedlari crat,in litore iacentem , crebrocp
fulpirio fatigatam confpexilTeimox cum a tam frequenti corona confpiceretur , fe^ in flcco de.
ftitutamuideret.pra dolore gemitus fpirantesSdlachrymas uberes dcdilTe, cuius mifericordia
motus ipre,ut.eratmitis placidus^jciim turbam decedere de uia iufsiflet:ipfam interim bracMi
cC cauda, quo maxime modo poterat , humi reptantem paula tim ad aquas perueniftc.Cum^f:
praicipitem magno nixu in mare dcdi(ret,ing?tiimpetu flueSus fecare coepiffe, momento^ w
poriSjClapiam ex oculis nufquam apparui(re,Georgiiis quocp Trapezuntius,uir multi nonulta
Sdmagns eruditionis,aperta profeisione referebat amicis , fe cum haud procul a litore in fonte
quodam fpaciaretur,puellam confpexifle eleganti forma undis extantem pube tenus , Kfloaf*
lafciuiret.fubinde emergentem fummergentem® fe , quoadufm fe confpcsfram imelligens taud (•
amplius apparuit, °

DcNereidibusnymphis marinis Si Nereo dcoinarino,pluralegesinEHftathij comimM»'

riotuBi

UeriUm 'tUrht
natoi‘umjfceii
rmejfCf

DcNerice. LibJIIL

Horum fti Homerum indicc:K in VarmiLtxfco,iti Viicabulis

ud Gyraldum de dijs Syntagniate quinto, STc. N»f tvt, lai pi^^y oW*.

Hcfycliius. fidorcshodiefercproSircneNcrddempinguntjUtm AuiumhiftoHaiHSire
Sbus dixi. Nereidem Gcrmaniccnomiiiabimiis cin (Decrftiwle , id eft Muliercuiani mari*
jrjuniaxima dignauone operum c marnidre Sedpatartittcis;Cri.Domitij delubra , iii Cir>
co Ftoinid Neptunus ipfe,8s: Thetis, atep AchillesjNereides fupra delphinos j &C ceti j &hip.

campos fcdcntes,Pliniusj6.j’. , , , . ■ , , . j - .

” Inhiaricirca Taprobahem infulanicutri alia Cete admiranda , tum quidam muliebri facie
illuni eism pro crinibus fpitiac dependenq Aelianus, De Homine marino didlu eli fupra; 8C
inter aliademro K muliere in NiIOjpag.yii.& de niulief e pifce hoftro feculo iniacum ejuendam
Pomeranfedelato:itemdeDerceiielDercetddeamulicBrifacic,teliquo corpore pifeis figurai
K moxfequruti pagina exhibitum eft monftrum marinum fpede humana , rauliebribds mam-

(tod ad philologiam circa udcabuta , plura reperiCs mox in N crite, ^ Ttts N»jw a-ioi/S»

^ * TitAvat/lsyHSilxSWi^^r^rtErdlathius inlUadA.

t)E NfeRitA (ARiSf OtELIS.)

lt.ONDEI,ETIVS,

j V A s Ariftoteies N«e<«suocat,Gaza Narices couertic,a na.
j tando.ut opinor. Sint nein turbinatorum genere dubitaue-
1 rit aliquis ex Ariftdt. qui fic fcripfit libro 4. de Hift. animal.

PiP- . J cap.4.Pe»<‘’"‘«'(?* ^1'?' spJfifwt )■#)»' y» toj rsei.

&ic,Longior eft

quiTurbinemfubit,quamquiNeritamCancellus.genus enimdiuerfumeftquodinNeritede^
giqcKtera quidem non abflmile.e^c.Et paulo poft; d&j tx« ias?® , ivam f -mt

%eUi‘S e» ms raetWs tjyirend.Quibus flriiftef pes grandior eft, ij nunquam cum tur

binatisholpitantur,fedcumNeritistanttjmineuhtfocietatem. H!c Ariftoteies de Turbinibus
SCNeritis,ut dediuerCs loqui uidetur,atcjab his Neritas fecIufifle.Sed ii rem diligentius expen
Jodas,camaliterhaberecomperies. NamNcritaitutblnatishongenere,fcdfpccie differt. Cum
turbinatis iginir conuenit.quod tefta fit clauicblafim intorta,fed fottinda Si ampla, qua,ab ea tur
binatifpecie diftat.cui tefta eft longa ftritftacp.Ideo Cancellus ( de hdc chim in locis modo citatis
loquitur Ariftoteles)longior eft qui in turbmatis longis hofpitatur,quam qui iri Neritis, turbina
tisquidem,fednonlongis.QualisuerdfitNerita,ai tpidd fit inter turbinata collOcanda,itaexpl/ , •

ai Ariftoteies , o’ Jt rseiTW.ii» (tW Ssp*M(i tXP Aaii|/,iao piyx , riti Ji ms

e* t««v« liv pwmvx ^vS^ai.irexaricpvKi Jt vimikx! r> Sv\ms

Wsiius « npvnti r«Sm.mii\litxrxii Ji oVt»(/, to /i!0/ ™s idSMS ; «' Ji rsfiTta

«4«X«rTKi jtli*',i«t9ifigSi&AswKy'iiIr,2(:c.Id eft:,Nerita tefta cftliuftampla Si rotunda: fotma Biicci.
nis proxima, papauer tamen ndn riigrum,ut BucCina,fed rubrum habeaTdftg annexum corpus
40 eiusmediiim firmiter dft.Pafctirifur iri mari tranquillo a faxis Col\ia;(eiialUgiitncm:piro Htritx jolm
[x:)3t quoties flatus urgent.CanceIli hofpites fefe in faxa recipiunt, Nerita: laxis adhmrent Lepa.
dum more Si aporrhaidum,ac caeterofum generis eiufdem. nec nifi tegminC dimoto adhxrent,
quod uelut operculum polsident. Vfum etiim quem biualuibus pars utracp , eundem altera ex.
bibet turbinatis.Caro intus Si in eadem os.Mddus hic idem eft aporrhaidi.pufpuris , atep omni*
bus generis eiufdem, Hmc Afiftot, Huiufmodi eft Nerita j cuius imaginem ueram non ma.
gnitudinem exprefsimiis.Eft eriirii Concha ampla SC capaci,rotunda , teui, turbinata, ad fdtmS
Buccinorum accedente. De Neritis hate Plinius. Nauigantex his (i Cmdurumgenefe') Nerita Li6. j. ap. jji
(aii* Udio V eneria^f^ide irt Conchi porcelUiidtKlementa C. jprabentesi^ concaiiam ftii partem,&r altes
rzm{meliorleUio,non hahst hKuocem)nlicrnm}tt\iTX opponentes, per fttmma aquord uelificant. Hac
fo de Nerita Ariftotelis,

DENERITAAEtlANt, IDEM, ^

Ae E I A N V S longe aliter Neritam deferibit quam AriftoteIes,utexei.
us uerbis liquct,quafunt huiufmodi.Cochlea marina magnitudirie exigua,
format pulchritudine eitimia fpetftatur.eo maris iibi fdrdium uaciiitas eft,-
Si tranquillitas uiget,&: in faxis ad imam maris federii adliarefcentibus na-'

fcitur.hae Nerite appellatur. Hoc maxime ab Ariftofelis Nerita differt,- . ,

quod illa magna fit, hac parua.Nec mirum effe debet Aeliarium ab Arifto’tde Si Plinio iri inlci»
um deferiptionibus diffentire,id quod iq plerilqj facit. Ex paruitatei , SC fdrtna puIcliHtiidirie
jj, Aeliani Neritam effe colligimus eam qUa capiti prafixa eft. , i

..T .-n- .pijj-p^rea, inriiafgiriCcandida. Quodlr W

PUmftis nigris eleganter diftingUitur, tefta intus J . ,

quis Neritam inter Cochleas reponCre uoltlerit nori ualde refragabor.

(iq I

758 DeAcjuatilibus.

BE NERITE COCHLEA, BELLONIVS,

Pelioni; 'N.entes,m cum dcerum l^ndtUttj Mmce conuenUtJuiimginiri
jd(em/tnon/J}ecie,conuEnireuidetUu

B Ncritcqiioi^jturbinati generis c6chula,teftaminanfra(Summtortam habet; qua penitus ini

clufa, nulla ex parte prattcrquam capite confpictia cft.

A • Viriis Lutctix, Armoricis Bigornct & Bigorncati uocari folet: apud quos tanta efl huius ni.
fciculi frcquentia,ut fummo prouentu indigcnx,dum xftus abfcefsit, magnos aceruos e faxis le
(F) gantae bulIiant(i«iiiri/ao«nr,)carnemcB e teflisCqud Icuiusferantur)exi
mant.K accolis mediterraneorum traftuum diuendant. Pulmenta au=
tem qine ex his conficiuntur, minio tinda eiTe dixeristquod a rubro ip-
faru papauerc prouenit.Prifci enim (.ArijioceUsjUt recifat ^H(ie/enW)Na«
ticemiiueNeriten, teftam habere aiunt l5ucm,ampIam,rotundam,buc
cino fimilemtpapauere tamen non(utBuccinum)nigrG praeditam , fed
rubro. Ellautcm id papauer,excrementitiu quiddam,membranaobuo
lutum, omnibus tcftaceis generibus praecipue efciilentiim. Natices fua
faxa relinquunt mari tranquillo, ac fordibusuacuo, ut pafcantur.

Ariftoteles audire cas 6c olfacere feribit : fubterfugiunt enim pifcatores , fi uocem ediderint
In Mediterraneo mari.in quo xftus non ita reciprocantur, pifcatores conchulas legentes in lini
tre efle oportettquos fi Nerites,qutc tunc faxo extra aquam haerent,fenferint, tunc fefe a faxo fol
ucntes,in mare prxeipites ruere confpexitatcphoc quidem efle puto , quod Ariftoteles aitpifca.
tores Neritas legentes tacere,ne ipfos fugiant, Athensus Anartes 8£ Anarites uocat,

B Teftam habent Ia;uem,rotundam,exiguam,utneq) in Oceano, nei^ in Mediterraneo polii,

cis crafsitudinem excedant.

* Huius autem carnes uulgus Graecum crudas edit ,' quibus appetentiam maxime excitari aifi

8f potifsimum li cum carpis etiam crudis comedantur.

COROLLARIVM.

C ancellum in ferite Concha exhihui fi^rd in Corollario de Cancello, fagina 193!

A A recentiotibus Nerite uel Nerita Latine effertur,generefGcm. declinatione fecunda, uf gtj.

matice uelgrammatica.egoNeritesmafc.gcnere,declinationeprima,ut Anchifes,dicetema.,i

lim.SicenimGrscifempcrufurpant.habetautem fyllabas omnes longas in omnibus cafibus,^
quamobrem paroxy tonum femper efttcxcepto nominatiuo multitudinis penanflexo.NsjrTtfi.fic
enim feribendum efttquanquam euulgati quidam codices Grxei id non obferuent. iit it^ospi
nioz«,liv^e «as HotrxemaA;.»?, N»j>fTou, sponCoi ae, nihtoZjLdASir as,t.t'Slr aS , Nicander Colophonius.
N»eiT«!,cochIeaefl:(K9xAs5,Suida;,H9xAiac Varinomarina.auerboria.rai.quodeftnato, (.cuimfmt
rumejloioa, unde (it oafis,quodconc3Utitn authumidum Cgnificattut vxjosixSus, &apud
Lycophronem rajJs (M/y»s,S iisiAss » (Apud Hefychium quocp legimus; N»e<W(tc,TO{ «siajj

mopxs.de Nsjof/.tp mnsviii, ) A raf «! autem deriuatur rswTxs.nam fi a Nereo fieret, tx aai Hxjsiljjiitall
qui uolutjpenultimam per diphthongum haberet N»58T«5,Suidas,ficut ATOjnvfjATOgtHTss.ijTi.
XwHssAtySjSsff mStNsjs/siih, Varinus. Neriten faneconcham a Nereo deomarino ficdidlanijra.^s
tione non caret.-quddis forte tali concha, tanquamelegantiore,buccinmloco uti fingeretur; Ii.
cut SC Tritontquem uifum auditumcp in quodam fpecu Olyiipponenfis orte concha canentem,
Plinius refert.Nec ineptusad huncufum nerites uidetur.utpote amplus SC buccino iimilis, Ari.
Nero», ftoteletefie. Nereus(inquitGyraldus)exMari& Terranatus,grandtcuus dC feniordidiis,
Grxci«Aio(/j.s^'oi'7ttuocant,Ncreidum Nympharu pater, mirifice laudatus ab HeftodoinTheo.
gonia- Huic hymnit Orpheus concinuiLVxoremDorida habuit; didius is •7iiii'8t8«,utaitPlmt<
nUtus,hoceft a natando. Marinorum deorum princeps cftNeptunus, Kco antiquiores Nere-
us & Oceanus, ^ InOppiani Halieui.hb.i.NBetT»tfcriptuminueniopcr s.diphthonguminpri
ma fyllahq,Teflata(inquit)animaIia quardam in pctris,alia in arenis pafcuntur:NapiTKi,sfit(<fBpn
)!i»®',it!W m^cpifiuauood. Etrurfus; EiTSTtrseiwtAOTtirxtmcs, btctj decancellis loqueni-,
uacuas fibi conchas qusrentibus. Nerites V uottono Sf Bcllonio idem uidetur,qui dC mimt
Ajtmtei. dCcuixfoHS apud -Aihcnteum dicatur : quibus curti ego facilefenferim. quoniam dC nomenideclf,
prima litera tantum abundante in Anarite.ut folet htec uocalis multorum uocabulorum initijsK
bundare:& genus quocp idem, nempe teftaceum;a.' fpccics,cochlea.& natura, adharerepcinS
Vide fupra,pag.jio. inter Conchas diuerfas. ApudHefychiumNiietT©'fcribitur,utwS(Me',
terminatione ^ accentu, his uerbistNsetT©-,? rsetTssteft autem conchylium cochlex fimiledioi
lore)uarium.Sed hoc modo feriptum adiecfliuum potius fuerit nomen, pro magno, copioitiOi*
ceIlentc,incomparabili;quo cum nihil aliud in eodem genere conferatur aut contendat.'3x.pth
uante particula &uerbo compofi tum. inde VNQ/.'nnv^@^,u tskko ons^lod^or^s

Idem Hefychius Nieerap interpretatur pro monte ithaex c regione Epiri; (
aliqui fle didlura accipiunt quafi r/ietsif/,» <rb(/ dti^soy/j^ v ttoaO ^ vMs, Euftathius.) dC adiefiiuh
OTAi;,i/;foi/,«slj;t5i/,xAi»£»j/,SKAsfep,«fn««(/.fed pro copiofo &' innumerabili iifitatius eflfaibot

DeNcntc. Lib.IIlL 73’p

/ 5 J y», negatione, Si .^iS.uJj.qaod cft mimerus.Ergo (1 quis Neritert cdcMeam 5 magnitudi
nc uel pulchritudine qua alias ciufdemgencrisexcellat, nominatam ueliqbene eft, f Gaza pro Natfjfe
“ ’ . naticem reddit ex Ariftotele, quoniam Si liatex Latinis a natando dicdus uidetur , ut nei-
a ,6a,.i/«oa,ficut e Suida retuli. Naticem pifcem leges apud antiquos per t.non per r.
w\iidetut a natando diihis,Fcftus mox poft Naricam pifcem diuerfum. f NeritcnquiaccoliSt
fnum Adtiaticum etiam nunc antiquo nomine appellant,Hifpani Caragolum.Gillius. Qiiida
Gallice interpretatur Petit Limaflbh de mer, id eft parttam cochleam maris. Hifpani cochleam
. ingcnereuocant A!mcia,uelCarac6ldelamar. ItaliquidSneritas,Nafidole. Gera
manice circunfcribcmus , iEin <f?cctf4incc6cn 4«:/ b4f <in runbe greflTc fcbaUit / nit fctimul i.
wic Oie Strombi cycit4nt/ bie mir ©ttuubfijtnctteit tienne» mogenb.

Natices,ut SC reliqua turbinata, operculo quodam congenito carni pattilat appofito claudun B
ttir Ariffcn Rotundiorem elleneritestcftam,quam fltturbinis, hinc apparet: oblongioreme»
nim formam recipit cancellus ille concharum hofpes, a turbinis teftac forma , qui turbinem fubit,
oiiam quijneriten, Vuottonus. T efta quidem neritac Ariftotelis cum cauitatem amplam habe,
at.naiii^ationi idonea uidetur.poteft enim aerem copiofum capere, SC innatare facilius, uento^

"”^imis cauerniscp faxorum gcrtcrantur,celeriip inefemento augenturiUertibula, glandes, Si C
(lua:pcrfumma(/iec«r((»!)adha:rent,utpatclls,utnaticcs,Ariftot,hiftoria:>M5-,

’ Et alibi:Natices qui capiunt non aduerfo f!atu,fed fecundo adeunt, quoties efcam perfequun B
10 ttinnec uoce ulla,fed filentio agunt.utpote eum Si olfaciant, SC audiat.nec fieri pofle aiunt, quiti
iubterfugiantjfi uox proferatur,

DB NERITE AELIANI, EX LIBRI DE ANIMA*
libus i4.capitc iS.fecundum noftram interpretationem.

Cochlea marina magnitudine exigua , format pulchritudine eximia fpeiftatur, eo maris, ubi
fordium uacuitas cft, & tranquillitas uigeqK in faxis tum tetftis mari , tum eminentibus modice
(cha:radesuocantinafcitur.h£ecNeritesappellatur.& duplex fuper ea narratur fabulatquas
accepi) referam. Nam in longo opere modice ad fabulas defletftcre , tum animi recreandi , tum
condicndiedulcandi9fermonisgratia,nihil prohibet, Ncreocdxmoni)marino,quem ueraceNern«.
jo K minime fallacem ciTe hacftenus omnes praedicant , Doris Oceani filia (ut canit Hefiodus) filias
■peperitquinquaginta : quarum Homerus quotp in.Megaris poemate meminit, Pofttot uero fi-
lias etiam filium unicum ei natum e(re,non illi quidem authores funt.fed uulgus pifeatotum prae
dicat,cui nomen fueritNerites,hominumfimuIattpdeorumformofifsimo: quo cum Venuscti
amin mari ieobledfariqmagno illum amore profecuca,Cum uero iam tempus fatale adueniflet:

R Venerem dijs coeleftibus,iu[ru patris,infcribioporteret;audio eam de mari exeuntem.Ncri.
ten quocp delicias fuas fecum abducere uoluiire;illum.uer6recufafre,qu6dinterparentes aefo.
rores uiuerc,quam coelo potiri mallet.Et cum alas etiam, quandocuncp libuiiTeqad uolandum (i*
bi producereiKvaiju/irMjpoireqhoc quocj tnunus a VencreCni fallor)acceptum,afpernatus neglc
xit.CJuamobremindignatalouis filia illum in cochleam ciufdemnominisconuertit:comitemueMrta«orp!«j«
, rdSi rainiiirum illius loco Cupidinem, ipfum quoqjiuuenemSf formofum,fibi delegit : Sdalis.M

^■°qiias Ncrites habuerat, eundem induit. Altera uero fabula, Neptunum ait amalTe N eriten,et Aitrra fSiiUi

pariter ab eodem redamatum efle : unde nomen celebritas Anterotis (id eft , Amoris mutui) Astmij.
inter homines exorta ftnt.&l hunc Neptuni amafiHm,tum alias familiariter cum ipfo uiuerefoli.
tum efle; tum currum eius equos, fi quando per atquora ueheretur , quam proxime fenipcr fe.

cutum.marinisbeftijs omnibus fua celeritatefuperatis.Nam pifcescctacci,Delphini, Tritones,
alijqs e penetralibus maris excitati, circumfilicndo currum, &( tripudiando, (quod eos facere Ho
merus etiam in Iliade teftis eft,)omnesmox fefsi defiftebant,6t( relinquebantur a tergo.Puer ue.
rd pergebat femper,flu(ftibus etiam ei(ob reuerentiam Neptuni) fe fubmittentibus , Si locum a.
quarum diuortio cedente maritqudd Neptunus uoluiflettam prxftantis forma: puerum, tum cae
p teris in rebus exccllere,tum corporis habitu Si uiribus prae cuntSis florere, Solem igitur inquit f?
bula pueri celeritate commotum fuccenfuilTe , &f iri hocce Cochlea genus uertiflfe, CJuam uero
obeaufamSol iratus hoc fecerit, non exprimit fabula tuerifimilc tamen eft riualitate indutfluni
id fecifle. !

DE NIGRIS PISCIBVS DIVERSIS.

DE'q_VE VENENATIS TVM NI»
gris tum alijs.

I G R I pifccs diuerfi funt,altj uenenati,altj non, ut dicemus.^ Ctefias in Armenia feri,
bit efle fontCex quo nigrOs pifces illico mortem afferre in cibistQiiod Si citra Danti,
bij exorta audiui,donec ueniatur ad fontem alueo appofitum, ubi finitur id genus pi.
fciuro.Ideo^ibi caput eius amms intelligitur fama.Hoc ide Si in Lydia in fiagno nyni

740 De Aquatilibus.

pharum tradunt. In Arcadia ad Phcrieum aqua profluit c faxis, Styx appellata , qiis fllico nte
catjUt diximus.Sed tffle pifces paruos iil ea tradit TheophraftUs,letales Se ipfos , quod non in a,
lio genere mortiferorum fontium, Plinius. Ego cum ad Dahubij fontem oI^fn,in pago Done=
lirhinga uocatO.Ulli ne pifces nigfi aut uenehati illic caperentur aut noU' effent, inquirerem, nihil
tale cognofeere potui. Sed de nigris in Armenia uenenofis , qudrUm Plinius meminit , AelianS
quocp audiamusiis libri deanimalibus i7iCap.ji.ita feribit. Iri Armenia excelfum faxum audi
tione accepi permultam aquam emittere, at^fub ipftmifubijcifontcin undiquaqUequadratuni,
treis paflus profundUm,fitigula^ cius latera ftadij dirhidiS occupare i & iimul cum aqua pifceis
frequenter excidere, cubiti magmtudine,tum maiores, tUm t\on multo ttinores: SC ex ijs partim
delabi femimortuos, partim adhuc Ualde palpitantes emori.Et peruagatUm eft eos cblore effe ni n
gerrimos, K non afpedlu iniuaueis. V eruntamen C quid eorum uel homo uel fera befiia gufia.
rit.flatimmori. Propterea ucro Armenios quod ferarum multitudinercdimdcnt, primum eos
colledfos ad Solis radios exiccare ; deinde ne haufta pifeium afpiratione graui 8d peftilenti , aut
excitato inde puluere haufl:o,percant , ore SC naribus obturatis hoc pifeium genus contundere,

SC in farinamredigcreiSdadficus admiftas in ea loca,quae maxime abundant feris , difleminare.
Beftiat primum ut eas attigerunt, ftatim moriuntur.attp ea fraude Apri,fera: Caprat,Cerui, Dor.
cades, Vrfi, Afini fylueftres necantur, nam eiufmodi animalia ficuum &C ferinarum auidifsima
funt.Iam uerd alio modo tOllunt LeoneSjPardales, Lupos. Nam in domefticarum Ouium 8i Ca
prarum difeiifum latus farinas ex tjs pifeibus temperatas abdunt, Poft uerd hanc efram ad eos ai
liciendos obijeiunt. Accum eiuimodi quippiam Pardalis,Lco,LupUs gUflarint , continuo mo. i»
riuntur,Hac Aelianus. ^Georeius Agricola libro a, de natura eorum qute effluunt ex terra,de
aquis animantiiimgeneri mortifais ferihens : Quin quaedam peftilentes aqiix (inquit) aluntpi.
fces,qui etia ipii morte afferunt in cibisnit in Caria iuxta Idimum urbe.ibi enim cum nouits exi.
liflet amnis,pifces lethales fimul effudit, ut feribit Seneca, Jufri

mn Idimum, fei 'Myndum kgiiur.Eji juidt Idymt uel Idyme uris Carix,tt IdymusflmiiK,Sti^h(tm:[id Mytt
dus qmeyeiufdemregimisurfs efi,) AquaStygisad Nonacrin (qux&ipJdpiJcesletifiroshdhet)<\\xiiisGt,
ex effeduintelhgitur.quia enim Plinius feribit, profluentem lapideicere, non obfcure fignificat
fucco lapidefcente effe infedam,ut iam ante dixi. Nec eadem res latuit Senecam, cum de efdem
feribithis uerbis:Summaceleritatecorrumpit,nec remedio locus eft.quiaprotinushauftaduta.
tur,nec aliter quam gypfum,fub humore conftringitur, SC alligat uifcera. Qiidd autem eadem a. 5»
qua erodendo perrumpit uafa aenea Si ferrea, multum atramentofem effe colligimus , Sic. Et
Aepixdemurm paulo pdfttSybaris aqoas(unde equi potantes agitantur flernUtamentisjatrametitofes effe, ex eo
peripicuum eft,qudd eaedem nigros faciunt, non tantum boues Si oues , fed etiam hominum ca.
pillos.atramentum enimfutoriUm,utaliaresacerba,nigroretingit:utacris, flernutamenta mo.
uet.Sfc. Et mox:Ex amnibus quidam poti,oues nigras faciSt,ut Cereus Euboea, Melas Boeo
tiae, Axius Macedoniae, Peneus Theffalia!, flumen qUOddam in Galatia: aut tam bobus quam pe
coribus faciunt nigrorem,(icut Sybaris in Thurijs : atep etiam homines qui eum bibunt , nigrio.
re,duriore,magis crifpo capillo funt.In Ponto, inquit Plinius,fluuius Aftaces irrigat campos: in
quibus paftae,nigro lade equae gentem alunt.i^anquam autem non facile ex effedibus tempe.
ratio aquarum dignofei poteftitamen qUia irt aqUis quibufdam nigris,quarnmiftura nobis pror-
fus non efi ignota,nfgriores pilcesfunt.hinc de ignotis conieduram aliduam fleri poffe arbitror.
Sunt uerd falares fubnigris maculis in Mifena,8i in riuis ad Crotendorfum, Si in flUuiolo quent
nigram aquam appellant, is SuarceburgUm praeterfluens in Muldam infunditur. Primo autem
nigras aquas colorem contrahere uidemus ex folijs arborum pufrefedis , quercus fcilicet, ilicis,
roboris,fagi,alni,&l fimilium.riui autem idgcnus in maximis fyluisfluunt : quorum aquas fifo.
las potarent greges ouium , nigrae perinde ac pifeeiS qui in ipfis uerfantur, fieri poffent. Deinde
fluuij qui multas capifit aquas paluflres, nigri fiunuut Allera,qai in Vifurgim influit : Si Ifa,qui
in Alleram in trad u Luneburgenfi; K Spreuus, qui in Hauelam, Aquae autem pauco , Si quod
uix fenfii percipi polsit,atramentofutorio,& melanteria,alqs^ infedae,tametfi ipfe non uideari
tur effe multum nigrae.animantium lanas,fefas, pilos nigros potae efficere poffimt , Sic, Deinde jj
docet aquas aliquas propter uim peculiare quandam carere pifeibus. Etmox ; Aquae mliltum
fulfuratac,qualcs Anigri:multum atramento futorio infedla:, quales Ochra, non alunt pifces, fi»
ue calidXjffite frigida flierint;modice aut parum, alunt, fed codfis fepor non eft bonus, Hucti%
Agricola. ^Sueui fluminis aqua nigricat propter alnorum copiam per quasfl0it,utc6fjcinras:

Si pifces in eodem,pr*fertim gobiones, (id elimufislie,miaStiryfsius uulgo nminunt,) nigriorest&cu
te8Ccarnedcnfiore,palato^fapidiores.Idemfitin VartaflumineBohemiaCjIodocus Vwllichi
us. fl^InThurtjsflutiiusLuflas appellatus,tamctftperlucidosliquores habet, nigerrimos pifces
tamen procreat, Aelianus de animalib. 10,58. ^Minyas uel Minyeius ( quincp iyllabis ) fluuius,
qui alias Anygrus dicitur Geographo,pifces habet a&finis.hoc eft minime edules, &c. Varinus

■ inMtrv»!©', f Genus eftmuftelarum^ifcium, quas noftri a nouem oculis (hoc efi branchijs fe»'jj
pteniSj&oculis binis,)denominant,l Uunmgm : harum fpecies acoeno uocata (IOutnWKtt‘

■ geujcatetis nigrior, in cibum admittinon folet, f Salamandrac aquaiicx, non pifces, fed uelwi

lacerti

ety^nqm.

tei.

DcNouacula. LTib.IllI. "741

lacerti aquaticifuptjp^rteprona nigricante, fupinaflaua;iieneno&, fPifces nigri, fed optimi fa
ior'is,c^piuntur(narsi^irinigrofluniineproftindifsimocpregionisSeptentrionaIisqtiain uocai
Karcliatn, Olatis MagniisiriTabiilaSeptetrionaliadlitcrasF.f.fMugilisnigrifuprairiterMil.

gilcs,ex Rondeletio iconem Sii defcriptioncm dedimus. ^luxta Rutlingam Germanite oppidu
amnis labitur, in quo Truttenigra, pundis diftimSs rubentibus, capiuntur, ut audio.

DE novagvla pisce, rqndeletivs*

1“

HVNTquipifcembunc,quemhiccxhibemus,uerumerythrmumelIecxiftimanf,hac ■*

ratione moti, quod colore rubro fit,fitie rufro,pagri modo. At cum corporis figura pa«
gro difsimilis fit,& capite tantum quodammodo fimilis , ab his diffentio , fequorcp iii
hoc pifce,uulgarem appellationem , quam ex Latina fumptam arbitror ; dicitur enim
rafon,qu9e uox nobis, Si Hifpanis nouaculamfignificatta Pliniouerd, quifolus ex ueteribus pi«
fcis huius meminit,nouaculapifcis. Bitis tierba liint ; Nouacula pifce quae tatSafunt , ferrurfi o=
lent ; nam iii.uulgaribus codicibus pcrperamlocus hic legitur, eoqud dtauimodo reftituen=
dtis.& merito quidem nouacula diciturieft enim dorrocultellato,quomaiorcm nouaculam apte,
rcpraefentat. Pifcis cft m3rintis,fquamofus,palmi maghitudine,tres digitos latus , unum fpiflus. ®
* capitepagrum quodammodo reiere,policriorecorporispartebugloirum. ore eftparuo , dentia
biis acutis,magnis,&l rectiruistoculis eft paruis , a 'quibus defcendimt ad os lineae obliqtra pura
pure£e,6(; cterulesifquamis tegittir magnis rubefcentibus. A capite ad caudam protenfa eftpin*

'na unica Si continuaialtera a pdd!ce,qui ori qiiam caudae propior eft,ad caudam.In arena uiuit. C
Pifcis eft Rhodi fi'equens,8<!' in Melita infula, ex qiio poft Rhodum a Tureis exputatam illuc
migraruntmilites,quiRhodij appcllantUr.Capitur mMaioricaMinorica^infulis,inddaPi«
gnodifciptilo quondam meo ad me miflus. Cai-nd eft tenera, 8t delicatifsiiha, ac ih illis infulis, t
quasinodonominaui,fummoeftinpretio,HaEcRondeletius. ,

Acohias pilees Numenius apud Athenaeum nominat,qui anPlinij Nouactilae ftnt, confide.
^„randum.ac6nequidemGrteciscotemfignifi'cat,adquam notiaculac exacui folent. OlimCor
ndius S/ttardus medicus, pifcem, quem Rondcletius Nouaculam nominat , Roms depieSum,
Pauon/s nomine ad me mifit,pulcherrimis coloribus, quos icribendo affequinequeo.Pinna dor
fi colore aureo tiel croceo flauet,fpina in cadem,K fuperiores interuallorum partes rtibent.dor.
fum ptmicetim eft. latera partim albicant,paf tim puniced colore multum diluto fufit. Pinnae ad
branchias fublutete. qus ab ano ad calidam ufque tendit, flaua , Ipinulis fulcis intercipitur , & li.
nefs ex adiierfo eas decuflantibtis.ijfdem^ tortuofis,partim rubris,partim fubcoeruleis diftingul
tur. Caputtotumlincisdefcendentibusinfi'gnecfi.fynciputcdIorispuniceifaturatieft,lineaeele
ganter coerulc»;latera,hoc eft, fub oculis part.es SC branchite , albicant; lineat coerulei punicei^
coloris fere mixti funt . Oculorum pupilla nigra, ambitus luteus. Pifcis hic Rdma raro capitun
carnis eft durioris SC delicatifsimae, Pauonis quidem nomen alijs quocj pifeibus attribuitor^'
utin p.elemeiitd dicam.

N y BE s fecundum Ariftotelem eft pifcis inaqua uiiiens, applicatus ad petram, a qua noti'
difcedit,necfeparatur , nift per attratSionem infpirationis concitus , Author de nat. rerum, ego
nullum huiufmodi nomen aptid Ariftotelera extare putoinecp animal aliud fere , praeter patellas
8C Iteritas , adhtetete iaxis.

N Y M p H A,N</(t^B,apud Athcnatitmlemellegitur.Speufippus(inquit)libroi,SimiIium,fla

thilcs effe fcribit,Aftacum, Nympham, Vrfam,Cancrum, Pagurum.

Monit*

ttcrophi^tt'

742 DcAquatilibus.

DE AQVATILIBVS. IN

qvorvm nominibvs litera

PR.1MA EST O, rocALIS.

A T A Rl CH A,rf« Tej^^jGraduocantOuapifciumfalita&muetmtatutnm.
gilum,capitonum,cyprmof Um,fturionuni;de fingulis fuis locis diximus. Vulgus
hodie Cauiarium uocat. Vide in Corollario de Cephalo inter Mugiles:& in Capi. ,,
tone marino Rondeletij, ibidem. Aliud eft Omotarichus , de quo in Sallamen.

_ tis dicam,

"o cTiTa t a is uidetureflepifeis, quem Plautus OphthaIffliamappellauit,Hermolaus,Vi

de fupra in Melanuro,

o 1 1 s T H o s nominatur Oppiano Halieutlc, 1. ctim pifeibus qui mare uicinS fluuijsauf
ftagnis amant, ubi aqua dulcis SC «Ifa mifcentur,8i ccenS copiofum colligitur: ^vSit ttiunm ttj.

«4 mcuresTVt PH?itcikV(AdJr,y^^pii -n.itsu «p itftAt&eip oAi^sp, Pifcem a lubri.
citate didum apparet, quaerendum anidem forte iit Lubricus memoratus Ouidio inter litorales
hoc uerfu: Lubricus Si fpina nocuus non gouius ulla, nili quis hoc nomen potius epitbetongo.
uij faciat.Locus eft mutilus, & uerfus praecedentes aliquot defunt. An Olillhus lampreda efte
nam Si hic pifeis lubricus eft, Si locis huiufmodi in mari eum gaudere puto , cum fluuios etiam
ipfos fubeat.quanuis eruditi quidam, ut louius Si alij , lampredamnon Lubricum , fed Lumbri<
cum appellant.

OM o TARI CHO S,ideftfalfi Thunni card.VldeinfrainSallamemis,
oMYDiONSiOMYS inTeftudinefunt.
o N I AE cognominantur Scari quidam ab atolis diuerli,
o N o s Graicis eft.qui Afellus Latinis.

o N Y x.SiDadylus.SialijsnoralnlbusGfaecisappellatur.queminVnguedefcribemusE.
lemento v. Alius eft Onyx,fd eft VngUis,odoratus,Purpurae operculum; quem aliqui Otlra.
Cion uocant,tefte Plinio.De eo dltftum eft fupra in C6chyiio,pag. j4i.]^ondelcdj uetbis , St no. j»
nihil in fequente Corollariotdieetur^ amplius in Purpura,

o P H IDI o Npifclculus eft gongro fimilis.PliniUsIib.jl.cap, 9. utuetufli codices habent,
nam in quibufdam minus uetuftis Scombro pro Gongro legitur. Aeftimandum relinquimus, .
Dubitandi caufafuit.qudd Opbidion a ferpete cognominatus eft, ut gongro potius quam Scom
bro fimilis uideri pofsit.Arlfiotelesferpetisgenuspufilli nominat Ophidion.isSC o ph IN tha
lafsion.id eft marinum angue nominat,Hermolaus Barbarus, f Kiranidac codex manuferiptus,
qualem habeo deprauatifsimum, libro 1. Elemento Vij Edonen pifcem nominat, (Si deletSatio.
nem interpretatur,)qui alias Affidion dicatur.fed Graeceferiptum apparct,«cft»tii Si Arbi

tror autemEdonen pro Adonide fcriptum.nam Adonis pifcisldequo multa Icripfimus in A.ele
mento,pag.i4.)flauo eftco!ore,f«(/S(l{Oppiano,->laroVt///^ Athenteotab eodem4 colore cirrhis.jo'
& ceris uocaturiSi Ophidij fpecies una Rondelctio flaui coloris eft. Plura de Ophidio protu
limus fupra inter Afellos,pag. lay.ex Rondeletij & Bellonij obferuationibus; quibus nonihil ad.
didimus in Corollario j.dealellis, Rondcletio fuum Ophidion barbatum amaculofum eft,
uulgdDonzella,quod nomen aliqui etiam Iulidi attribuunt; uideri autem poteft per apharefta
& diminudonem a Graeco Adonis fadlum. Non foli igitur pifeium cinaedi,ut Plinius putauit,
lutei funt. f Alius eft pifeis Nerophidion uulgd hodie dit3us,ncmpe acus Arifiotelis,uel typhle
Bellonij,

OPHTHAEM lAM pifcem Plautus nominat, is uulgo Oculata ditSusuidetur. Videin
Melanuro.

o p s o N,d'4ip,id eft oplbnium,pro pilee per excellentiam dicitur. Athenxus lib, 7.Cuffl
multus Si uaritis apparatus diuerforum ac grandium pifeium eflet , Myrtilus (unus ex dipnofo.
phifiis)dixit:Merito amici cum Suidas^l^uoi commune tSri ttuho «ocuhulm ijji

SuUuthiut monetl^uxcumi, ignefxmtddi eji coS{d,cum fane edunrur)omm3 nominentur f"fit,pifcis tame
Iblus omnium propter fuam in cibo excellentiam lic nominari obtinuit : propter illos niminm,
qui fummam in hoc cibo lautitiam maximas^(ne dicam,infanas)delicias fibi quacliuerunr, adeti
ut prae pifeibus reliqua guftarecontemnerent.Hos igitur opfophagos,c'fi»J>ijjss,appellaraus:qui
pifeibus inquam auidifsime uefcunturtnon quibubulafatiantur,neqjiaaa«<rn(S(/aut®lA«/“*>r>ld
eft qui ficus autmalaappetat:aut®iAi&5yiui;,quembotridelecSent:fed illos quitriSiixSrOTa/wdd
circa pifces emendos uerfantur.Nonuerd me latet od»i/ proprie dici id omne.quodigneprcpara
tur.coquitur aut aflatur ad cibum: ut ita dicatur ueluti td-sy, (quanquam afpiratio aduerfatur.ied
abWw quoqt fit o7m/lis,Si ab xmfone amia piicis gregalis, Euftathiu3:)uel7^(i v illite,
Euftathius.) ApudSuidamquo(5«d«‘f«/i«nominatur:6(«d«5>(ty©',At«(i(y}.@',«d*ifil«i'.Pl’‘‘

loxenu*

DeOpfo. Lib.IIII. f4j

ioxcnus LciicadiusCinqiriOadco gulofustopfophagus erat)ut palam in balneis mJilitm aqua ca*
lidainfcrtam alTucfacerct ferre calorem, & fimilitcr os aqua calida colluendo , ut a calore minus
offenderetur. Oiiinctiam coquos eum fibi conciliare folitum aiunt, (oS(o4«m>(wvajvOTi7rei8<8iw,)
ut fercula quam calidifsima apponerent, quo folus ipfe cobfmheret cum exteri non poiTent aiie»
nui Eadem de Cytherio Philoxeno tradunt, & Archyta,alqs^ pIuribuSj&Tc. Deicripitt auteni
hate fed non integrc,ex Athenati primo Suidas.qui etiam uerbum Q-j-tmia&a, interpretatur

ideft opfonarciopfonia emere. & authoris innominati hxc uerBa citatAxyx&Srmiiiiafn
crii/ KiniAititu.nos iam in ijs qUae eic Athenxo recitat , «« od-oOTisvvKt, coquos in»

tcrpreiatiftimus. Eft^Si apud Suidamj forum pifcarium,uel ih quo alia etiam opfo*

M nia uenduntur. o A pstiA;©' ^ci •S^xTuA/artuti xiTH ipiteSitsv tHi itvdi ra (deeft uerbii

emebat, •nsi em&m tisttsviMs,ti^'&')At iih m> ra SoractOTis xuuos , Athenxus. Strabo lib,
5 de pifeibus circa T urdetaniam loquelis 34* ilominat.^ tiniwiy «Sii*

c/£arc7joc«!ic Mnefitheus.

Tig-iitia^ajMachon. Panis ab obfonijsappellatur oiirearius, Plinius i8.ii. Hippocrates ge
neral/usaccipitlQuarto menfe (inquitiobfonia fint xgroto,cafeuSi8itarncs ouillsircliquo lierd
tempore, cartilaginea, In libro de affetSib.internis. Apud Athenxu libro S.cum Vipiahus H-xji
ij/uocabulum a nemine ufurpatum putaret,Myrtilus poetarum aliquot teftimoiiia adducit , qui
•Vitenp pro pifce protulerunt, Platonis, Pherecratis, Philemonis, Menandri, Anaxilx. nam in A-
nagyro Ariftophanis(inquit)34ig’'i«interpretalur araGd-isxiwlut SC in Pannychide Alexidis, Eft
So quidem diminutiux formx nomen, quod tamen Tarentinus in Geoponicis limpliciter pro pi-
icibus ufurpatinecp enim folum lieriim etiam y.vySiM o4*®e« dicit , non mintis ihe*

pteae ii quis pifciculosgrandes diceret.Suidas i4«eiii(/,probc interpretatur ^ 64iyvv‘

Suidas. T imxus ait i(sa Aijyoji , Idem in AwTjoot.

^■o‘4*{TU7ji«i,(«t).8e«t«.A;'ni'W<af©'S Aeisr‘?‘d'«©'‘™«|yvJ4<^r8a«MAtfat,Idem, OpfartyticorS
authores memorantur Athenxo libro ii.qui non folum de pifeibus, fed alijs qbotj diucrfis opfO
ntjs fcripferint. Glaucus Locrus , Mithxcus , Dionyfius,E|>xnetus,&c. Idem uerfus aliquot
ex Opfophagicis Philoxeni Leucadij refert, libro i. Forte &C Ennrj Phagitica , ex quibus uer?
fits aliquot de pifeibus refert Apulcius in Apologia,Opfophdgica melius inferiberentur. Api
cij dc opfonqs SC condimentis librorum,ndnus Thalalla.id eft Marejdecimus Halieus, id eft,Pi
J5 fcator,infcribuntur.^ 64ieix Avai in Euangelio loannis pro duobus pifciculis legimustubi exte»
ri Etiangcliftx habent. oiAi^te Athenxo idem qui o4»$«j©' eft, Si petperiphrafin

smSaj Ti7s Hck. Sic ®ia5>i5u»! EuftathiOiqui pifeibus deletftatur. IchthyOphagi necefsitate qua
dampifeibus famem pellunt.qudd alia cibaria non fuppctantiopfophagi cdnftilto ad uoluptateni
SCluxUniifsieihgufgitant. , , . ,

Ex Euftathq in Homerum conimcntarJjs: o4« to dfxli/lvTiiucm, Jicit «4t ifiim

su/W! TjsocpttS Jjx tc es pgswy tA&ef/ -rtlt ti mcu/TX uSk

wint. Q^Xftoy, vaniKSelsraiw Tvxai, iqiiaeifl-ftlUlais, C ((/'iW HCCtk Ttvx xtASs y uul Ttxvns

6-^<pxyCiy^v> tp tkloy 34i»t ^§«(31. Homerus Iliad.A.K{>3|r80t' mjw fldusjid eft cC

pam opfonium potus nominat,metaphora quada.proprie enim pifces 6c caro opfonium eft pa=
niiquon/am cum illis plus panis 5C fuauius confuttiimus: SC fal tum patii tu altjs cibarijs pro op»
fonio eft.cepx uerd SC tragemata(id eft,bellaria)dicfta, quoniam fitiburidos faciunt , SC ad potura
excitant, mra 3491' ab Homero uocantur,ut Euftathius docet. , VtTSjrnj^O-Cinquit idem)Hon de
quoiiis fcgmento,fed pifeium duntaxat toniis dicitunfic 34»(' fxpeabfolutc pro pifce ponitur.
Ab opfo fit paropfis,^94i!,4 vpilfAioi;, genus uafis : Platoni tamen eadem uox genus quoddam
opfonij uarium fignificar. Hirte etiam fit uerbum o4*<Ski. item 81(94i* , opfoniorum copia ; ut
*99d-iii,eorundem inopia. 64xmy(id eft Opfonate ) diciintur , qui pifces, prxfcrtim preciofos
coemunttSi qui cofdem in cibis abfumunt,o4oif*)'8f'. contra quem luxum Athenis placuit fena»
tui ut duos aut tres 949wVssconftltuerent. OvTtso^-xmyloiK Ariftoph.in Velpis de’

homine pifces preciofos Sf regios coemente. Tat Hxvay nc «laja® J'a7ti, Jjsf r> TrtAcraAES

fo B Euftathius in Iliad.A. Ab opfopliago fuperlatiuus gradus.eft o’4oq>i)'<s©':

idemcp apud Sophoclem intendendi gratia geminatus, o49iJ*yiWr©'.cniHfmodi SC hxc funt,£A«
wsKT©',A«ywsara5,A«A(sitT©',KAt5yisa'T©'. Socrates non ut uulgUs hominum in cibis SC condi=
mcntis,qud uel ederet uel biberet amplius fuatiius^: fed in exercitio opfonij rationem eollocai
bat. quare ucfpcrt ferd inambulas , quid faceret interroga tus;relpondit fe opfoniu jiro cqzna qug
rere,34»(' ly' {'smvK^iiia-xay. Socratem ferunt, quum ufcj! ad uefperum contentius ambularet,
quxfitumcp eflet exeo quare id faceret;refpondine,fe,qud melius ccenarct , dpfonare ambulan»
do famem, Cicero y.Tufcul. QLioniam uerd opfonium ceu condimentum (hJ^vx/ix) quoddarri
inuentum eft,a’i^ vy ylw stF asMmydego xtmy.n^m ut Euftathius alibi tradit , ximy gene»

re neutro SC cimy, cibum e frumento confetflum uel panem fignificat.iriT©' A h «raTiifiyasS-lnC id
Jo quod Socrates in quendam immoderatius opfoniotT? ixrxlixannehtcm, torqueri in ipfum pof»
fit;nempe,n9^oVTrfIr,7i;sttfStJ^ yUii^Taius 34®^«'7ttt,^¥r(f’34®i5si^V®; Vbi animadticrtendura
obiter tria uocabula,349i',7t&m4at‘«,ivR!4»ra , rem unam flgnificare , Hxc omnia eodem in loc®

Euflathius. Etalibi:Veteres(inquit)o'4oi/commimiusacccpmint,pollcriores (magisiam pro.

ni ad luxiim)ad pifces contraxerimt.pcr excellentiam: ut uulgo etiamnum «'^iwi-pro pifce di.
dum indicat. Opfonatorem nunc uocatjitHwCTfitOopfoniorum emptorem , quem ueteres.
utXenophon,iw«r^iq“°‘*“°‘^^*’”’“'’’ communius ( pro quouis aliciuid emente) ufurpatur,
Ariftophanes nominauit. Pttjv4-<ivsii uerbum Cratini Alexidis , Athen*.'

us qui & Archeftratum opfodaedalum nominat, quod circa opfoniorum ftruduram SC appara,
tum curiofa eius peritia fuerif.ficut orationis poliend* artifices appellant. Apica

(nepotum omnium alrifsimura gurgitem) Graeci opfophagi cognomento infigniunt , Caelius.
Opfopbagos dici putat Xenophon , uel apud eum Socrates ( libro j.de fadis SC didis Socra.
tis)quimodico utantur pane,obfonio(/icycniir^n'4.B0B^er^.)autemmuIto,Idem. Et alibi, Scitui»
dignum illud quocp,apud Eleos cultum quandotp Apollinem Opfophagi cognometo.uelutgu,
Ionem dicas.cius meminitPolemo,in ea quae ad Attalum, epiftola. Euenum dicere folitum ac.
cepimus', ignem uideri omnium bellat iorum iucundifsimtim , Cslius, arbitror autem Grsce ab
Eueno didum efie Wwj<:quam didionem non bellaria,fed opfonia uertere oportebat. (Hmatt
K« n^ra.nominatur a Platone in Gorgia. Alia quadam ad huius uocabuli philologiam perti

nentia,qua inLexicis Gracolatinis uulgaribus annotantur,htc pratereo. Plura etiam in Vo.
cabularijs Latinis leges. Promptuario S altjs. Terentius alicubi pifces opfonij nomine intel.

Sitnt&To p s OPH AGI (0'^oipKj<i)pifcesOppianodidi,Halieut. i.degcntes in petris, quae
plente funt chamis 5C patellis. Rondelerius putat opfophagum, epitheton tantum efle pifeis ali. 1«
cuius, cuius nomen proprium ab Oppiano fit omifium.

ORATA, Vide Aurata,

DE ORBE VEL ORCHI. BELLONIVS.

D V 1. 1 S non eft pifeis, Aegyptqs ex Nilo familiaris, qui a teflis forma Gracis «exis dl.

i' citunnecp ad aliud amplius capi folet,quaffl ut illi eius pellem' tometo impleam. & alie.
I nigenis diuendant. Capitur circa Saiticam praefeduram , uulgo el Saet didam. Duo
i funt eius genera, ambo rotunda.corio duro conteda.utlagenam imitari uideamurtun

de Gracum uulgus Flafcopfarum.id eft.lagenam pifcem dixerunt.Pifcem rotundum apud Pii. **
nium legas, fine fquamis, inicone ijuitmexhihetfqmmxj)'mgiiMuf,& os nimis

capite conflare, contedum^ durifsima pelle : cuius nota huic propemodum pifei conueniunt:
quem antiqui teflem ob rotunditatcm.alij uero orbem appellarunt, V cnetum uulgus perperam
columbum nominauit.

DE eodem, RONDEtETIVS,

4»

jl ORBICVEATOS pifces Uel orbes fic appello , quod in orbem Sf rotundam figuram c/n f»

cumadi fint. Horum aliquot funt genera : quorum primum ex Orientis , alia ex Septentrio-

nis plaga delata uidi. Efl igitur orbis primus is.qui a V enetis pefche columbo, (^dajjarim f4j-
nacam^Venetis pijcem columhtm dici author & l^ndeUtisss alihi , Galeum Uuem fmiliterucurh)

a Gracis quibufdam huius atatis flafcopfaro nominatur, quod lagena figuram referat,
j In Nili oflijs capitur .figura efl fpharica.fl caudam excipias: prorfus a fquamis nudus, imde

eum halluoinatumfuifle confla t,qui totum fquamis opertu exhibuit. Cute dura admodum con»
tegitur:quam aipera efficiunt aculei parui.quibus tota confperfa efl. Ore eflparuo.denflliiisqf*
tuor latis munito. Vnicum utrinqj foramen , & pinnam unicam habet ad branchias caprifdf O"
do:pinnulam aliam in prona parte prope caudam.aliam huic fere refpondentem in fiipina. (?i«-
nuU tjiiAm in jummo dorJojsiBura oJlendic,hic non meminit.^Bellomj quidem pBura nulUmeo in
jinsmagiuXorolUrionntefofiSA.) Cauda in unicam 8C latam definit.

E E Pifeis hic efculentus non eft; totus emm capite uel potius uentre confiat ; quare exiteatus 8£

tomenta

De Orbe. Lib. Illi. *745*

cnto uel oppletus, inter templorum anathemata, uel cubiculorum ornamenta fulpendi*

°"lipartcm a qua flat uentus.roftro ad eam conuerfo indicans. , _

' 'jjxhisomnibusperfpicuumeftpitcemeumefle.quiaPlinioorbisdicitur, quanquam eoin
1 rro orbis in exemplaribus quibtifdam legitur orchis id eft ieftis i a figura etiam rotunda. Li
V ° ba Plinii funt:Durifsimum efle pifcem conflat, qui orbis uocetur,rotundus eft dC fine fqua.

totus® capite confiat.Quae omnia noftro oirbi cohueniunhdurifsima eft 5C propter aculeos
*r'*' a cute cui cuticula alia tenuis fubiaeet.figura eft rotunda,deniq} totus caput eft; roftrum e.

° ^^*duntaxat paulum promincqteliquum exertum non efttuel , ut diximus, totus uehtre con=
ftaTa: cauda. E mari Niliim fubire conftat:aiunt^ UfiiOnes ek rore dre excepto concipere dC pa

10 rerequodfaiiumefteexiftimamus.

i)E ORBE SCVTATO, rondeeetivs.

SCVTATVM Orbem uocamus qtiem Inc exhibemus,ut a fuperiore 8f alfjs orbiculatis dj
ftin2uatur,cuius nominis imponendi caula fuit os illud ftuti forma , quod ea in parte , in qua in
terrenis animantiBUs peflus eft,fterni uice habet. Sunt qui fcutiferum appellant ; qua appellatio,
ne indiicftus quidami/brte in Uhro ie nM.rcrKm,aut dio ftmihuhi figurx Mimditmiplerg^ omnes fdfi: funt,
mn tumritjei piSure monjln.Sed Alhmm militem miirinim,fcuutum,&uel»tigdeit opertum longe dium fu
lit e Tejludinum genere, iurchram & J^ytyron muni at^ iejeribens Uro i‘jJe unimdi^pto fcutiferopi
fce ridicule hominCm capite galea .opcfto,fcutUm manu tenetein defiinxit. Holandi apud quos
5“ pifcem hunc uidi,Suctolt,al4 25uf«>lt(mclius @ii®t«lf)nominanc a muco quem ore emittit.

Eft igitur hic pifcis corpore terete, mucofo, capite magis exerto ijuam fupefior toris fciflura
maiore dentes in eo funt plures SC minores, ocitli parui , &: exqiiifite rotundi. Branchiarum ri.
mam mUltd maiorem habettinfra has,pinnas duis.Subeft pro fterno 6s illud , ijuod fcuti fpkcic
effe diximus. Necj) prona necg fupina parte pinnas habet,cauda in unicatri latam definit. A capia
te ad caudam uf® oflTa oui figura difpofita funqinter qUoriim iiiterualla aculei interiacent,

Pifcis eft rarus Si non edulis.

DE ORBE ECHINATO ilVE HVRiCATO, RONDEDETIVSi

7 *■'

T E R T I V M Orbis geniis qiiod etiam m Septentrionali Oceano capitur, manifeftis notis ab
alijs dirsidec,nempe aculeis plures cufpides habentibus, cm' obid echinati iiue muricati nomen
dedimus. Echinus enim aCperum 8^ hirtum iigmficdt,unde echinati calyces caftanearum Plinio.
Nuccs(inquiouocamus & caftaneas,quanquam accommodatiores ^landiiim generi: armatum
ijs echinato calyce uallum,quod inchoatum glandibus. Muricati uero nomen a muricibus dedu
citLir. Sunt autem murices machinuix ferrea?, quadrati figura^qucc dolofe aduerfusfures^ut ho-
ftes in terram conijciumurtquia in quancunc^ pai-tem iricubuerinti iinu aut plures aculeos tran-
(ituris infeftos protendunt.(Z)f ^uOju^ diximus fr^rd in %iUricihu4 conchi, Elemento %d.) Ab his orbes
muricatos appello ob aculeos.

^ Muricatis igtt aculeis totus hic orbis riget,ut maniitollere no pofsis, niff cauda extrema appre

hefa.Capite cirmaltdminusexerto^proximedefcnptus:corporemagisrot5dato8tfmaiore,m

quo nulleC funt piiinsc preter^ in cauda, qusc iti tinica deiim c.S unt qui hylirice ab aculeis rio ine*

A

Ib.^i.cxp.ii

C

B

A

B

A. iiyjhix-

DeAc^uatilibuS.

74-0

Sdgittdriui. pteappellent.PoflctetianonulhsuideriAclianiTagutanusjqu^rubriniar/spfrc^effefrt-iK.v c

ub.iucdp.so. gittariLis in eo mari procreat,6^quomaherinacei fpecie & fimihtudme habet, firmis &: benrl ^

gis armat aculeis, sca ae nac re iuuicen],qui maris rubri pilces uiderSt. nihil temere de rebu.
rumcopertisaffirmareuolo. ‘‘

COR OLLARI V M.

Effigies lrimxj}iciii Orhti ^ondslenj,p% vsdfcdtsm hum ffm Frmcforiiis tlim dtlincm mrmmus

DeGrbc. Lib.IIIl. 747

Pliniani codices' noftris temporibus uulgati , omnes pifcis rotundi ttomen qui totus capite
ronftct finerquamis,habentOrchis;fedIfidorus,a:alij, ut Aggregator, legerunt Orbis, Ve=

' JlremColumbum uulgdilominartt: &:quifceletosinGerniania Uenduntaut oftentant
?2ore4 columbam marinam. Angli J.utiipe:quod nomen peraphatrefin acolumba faiSB
* iiciebam olimtfed admonuit meuir quida Anglus eruditus, X.umpe a fua gente uocari mat
orundatn,informem,cuiurmodi ferehic pifeis fit.noftris hoc uocabulum id fignificat quod
r ■ eiais id cft linteum attritimi.ueftem Iaceram,centottem.MufteltE etiam fluuiatilis genas
Ursciy > didium eft. Eundem uel prorfus, uel gcnerefaltem pirto eE=

f "^ifcMi quiinferioribus Germanis, (HoIIandis,8i; circa Antuerpiam, ec alibi) 04)t»«ttbolf
,, ?^„^CTjlfdicitur,id eft Mucofus, nam ©n«t HoIIandis, ficut ec Anglis •, idem quod nobis
*° fi^uStfjhoc eft mucum SC pituitam uifeofam Cghificat.pifcem effe ferunt cinereo colore,car
e morfus mucofa,ut nihil qiiam mucus uideatur. In altjs ors Germaniae locis , ut circa Sue=

\ura uel limilem , aut eiufdem generis fpeciem Gccb<t^ appellant , id eft leporem marinum;

ratione , nefcio:nift forte a forina oris. 'Veterum quidem Lepus marinus longe alius eft.ego
feir|)4tl,l)o'c eft Gallum marinum potius nuncuparem:qu(5d eius fceletos , ut feribit Rondele-
t^s fufpenfus,a qua parte uencus fpiretjroftro ad eam comicrfo,indicet:ficut Gallus auis tempe
liatis mutationem cantu denUnCiat. Unde & Lyram Rondeleti) , Germani limiliter uocant ctit
0ccb4lt. f Apuleius Apologia prima inter alios pifces Caluaris marina meminit , ex Ennio CsKarwi
utconiicio.ftierit autem is forte quo de agimus, necp enim alium inuenio , qui ad cranij formam,

10 roaEnitudine,rotunditate,8C dentibus humanorum fimilibus.magis accedat. Lufitanicum quo=
nue nomen falparie,inde corruptUm uideri poteft. f Phyfa a Strabone SC Athenaro inter Nili
pifces me'riioratur:nomine,ut apparet,ab Inflatione feao.&f quoniam Orbis quocj) in-Nilocapi
lur ut Bellonius ac Rondeletius affirmat, idemep uelicte inftar inflats eft, phyfam appellari qUid

uetat''Grammaticiphyfan(arefloifu&,«)interpretanturfollem,utrem,flatum, aerem, pharetra,

8i Niii pifcem, € Ante annos aUquot Gallus quidam homo dodlus , per Aftam & Aegyptum
peregrinatus, cum incolloquium‘nieclim UenifteLCoraceracideft Coruuln Grarco nomine) m i Corax,
hi appellabat pifcem, totum globDfum,excepto roftro prominente nigro, SC cauda exigua;corpo
refiibalbotquem Galli ballam.id eft pilam, a figura iiocitarent. Sed ille Coracis nomehflui^i-
fei aut ipfe finxiqaut fiflum ab alijs accepit, a roftri nimirum ftgura aut colbre.nam ueterum Gre

5t(forumCoraxl6ngealiuscft,utfuoIpcoC.e!emchto, oftenfumcft. ^ _

Sceletos pifeis illius qUem deIineaui,Francfordiae olim mihi uifus,plane ad caluariam,fcu pu B
lam ligneamiquam ludo pyramidum ditfJo utuntHr,roWnditate & magnitudine accedebauacu.

Icis plurimis,brcuifsimis,afperis,echini inftar,refcrtus. dentibUs in ore binis, magnis, candidis,
extcnfa reuorfum caUdaCut aliorum pifcium)ad palmi minoris longitudinem. T alem inftitores
quidam feptem uel oeSo drachmis indicabant. Is quem Angli liimpc indigetant, lautifsimus

SCpinguifsimus eft,utaudio;frcqucns in Anglia.cUtis ei detrahi folet. Rubens colore infantisre
censnatilaudaturtalbus non item.Sartguinem habet copiofum.

Sunt 8C alix non pofitac a Rofldeletio, huius pifeium generis fpecies * qUas omnes fi quis ora
bis communi nomine propter figuram orbiculatam & mucrones in cute eminentes complefli
uolucriqpermittemus.quanquam prima fpecies, quat dentes quaternos planos oftendiqhoc no-
*°mme dignior uidetur.qum SC fola,ni fallor,in cibum uenit: reliqua; forte , propter mucum & pi-
tuitam qua abundant, non itemtdentibus etiam,oris rpecic,alijs9 notis diuerfe.eas uulgo ©rt<>
teif.quafi myxinos SC mucones appellant Germani.de quo nomineplura dixi fuprain Corolla-
rio Leporis mar. A.pag.5’66.Ex qs fpeciem unam, qualem ab amico quondam accepi, ad uiuutti
(Ut aiebat)depidam,hk appofui.

Rr i

748 Dc Aquatilibus.

Color inhuliu ptfds effigicerat, circa dorfum, qualis in tcrrcftribut ranis UideMr: drca Utfe
m SC inferiilsjex fubcoeruleo SC uiridi permixtus.AntuerpisE cinereo colore capi audio.

Aliud edam genus oblongum Adrianus Marfliius a Dongcn pharmacopola VImenIis jJ
me milit,depi(Sum ad fceIeron,non marini quidem Leporis, fed Snotolfi nomine : queni brcui.
ter defcribam, quantum ex icone apparet, flue ea omnino naturalis, fiue aliquid etiam in ea artiii
ciofum cft,Longa eft dodrantem SC palmos duos, lata palmo uno , circa medium pratcipur ;
caput attenuatur, led magis ad caudamtdorfurn medium fafiigiatur.pundiis notatur Marijs,fubto
tundis,8C eminentifs exafperatur triangulis, perires aut quatuor ordines digeftis per interuallai
Oris aperti hiatus figuram fere oualem refert. Pinna: ad branchias binxtuna in fine dorfi , alteti
in fine uentris.inter quas corporis pars extrema ueluti difcreta articulo diftintSa uidetur.cau. i»
da triparrita,flue natura,fiue potius arte.Mucofus admodum eft, inquit Marfilius : non offeum
non carneum quicquam habet, mucofo tantum lentore expletur.captu difflcilhmus. nam ubi ha
mum uel retia fenferiqfuum illum mucum euomendo , lubrica reddit omnia , contratSom in ors
bemexuuioprofilit, Haccille. Mollem quidem Sfmucofam carnem, fif eminendas trwonat
cum ahjsSnotolfis communes uidctur habere, PitSura eius haec eft. *

Orthtagorifcus Rondeletij,&: altera eius Ipeciesanobis exhibita, commune aJ/quidctlm
prlou fpecie Orbis habere uidentur,corpoti5 rotundttatefert,8C dentibus latis planis^,&c,

DE ORCA. RONDELETIVS.

/n ^ndelecij mnt Utitudtfiri dimidU ijl nd hmfftudinm.At Ore» "BelUmj lemor.SetftiiU
(mlkr,& reftro refimo ejl,&c. f^idefuprai» Velphinti mtxpofimmifmat» ex Sellemiptjii»,
p»^.^o},ieem ex Ol»i ‘Sdtgrn %l»ppt,^»Un»m cum tdmnS» Ore»,p»g.i}7.

Sed bmxeptSmttrepreliendn y^ndelenm,ut dicemtur

A R. C A ex beluarum marinarum eft genere, eui nomen poQtum eft j uafls olearij Cue ui-

j^^^narij fimilitudine , quod tereti (.mundo) eft,»: uniformi fpecie.eo hodie in Prouincia Si
Gallia Narbonenfi ad hauriendam Si feruandam aquam utimur, Si parum mutatono.
mine dorgos iiocamus,quafi orchos,id eft,orcas.Talis eft huius belua: figura: nam to<
to corpore eft ualde craftb Si rotundo, extremis non ualde prominentibus Si tenuioribus. San.
tones efpaulars uocant, ab humerorum feu potius fcapularum htitudine Si crafsiiudine.

B Eftigitur orcaroftro.&fiftula, pinnis Si cauda delphino fimilis , corpore uigefies (pmitreet

j»in^uiis,MoniMinliko Gaffi«)crarsiore,potifsimHmcircauentrem.£»cnteshabetualdelit<!sin
acutum delinentes, ferratos.

,, , jP Dentibus balsnamperfequituttquam quum mordet, iieluti mugitum tauri a canibus com< (»

ederc.Qiiam ob caufam nautae qui pifcatus caufa in nouura orbem nauig>nt,barj ? 1
baros rogantjucl u kccat, imperant, ne orcas laedant, aut u^ncnturttjuoniam orcarum oper^ba*

Ixnast

De Orca. Lib. 1 1 11 749

knas, phocas, aliascp beluas capiunt. Orca enim truculentis dentibus beluas alias impetentes,
risVurgites coguntrelinquere,S<: ad litora confugerc,quas illic fagittis tcliscp alijs interficiut.

Ex auo colligere licet ucrumid efre,quod de balanatum dC orcarum pugna Plinius lib. ^.cap.t, Orcjrti pugnd
literis roaridaiiit BaltenarCinquitiSCinnodra maria penetrant. In Gaditano Oceano no antebru“UaMfiMf,
tnamconfpici eas tradunt.condi autem tcftatis temporibus in quodam finu placido 8C capaci, mt
re gaudentes ibi parere. Hoc fcire orcas infeftam his beluam , & cuius imago nulla repraefentai
tione exprimi poIsitalia,quam carnis immenfa!,dcntibus truculenta. Irrumpunt ergo in fecre.
ta ac uitulos earum 5C foetas,ue! ctiamnum grauidas lancinant morfUjincufljcp Ceu Liburnicaru
roftfis fod/unt.Illa: ad flexum immobiles, ad repugnandum inertes, SCpondcre fuo oneratae, tue
IO auidem utero graues,pariend'iue poenis inualidx , folum auxilium nouere in altum profuge,
re SCfe WW defendere Oceano. Contra orca: occurrere laborant, fefe^ opponere, &: cautium an
eufins trucidare, in uada urgere,faxis illidere, SpedantUr ea pralia ceu mari ipfo fibi irato , nui»
bsiniinuuentisjfludibus uerd ad anhelitus iflus^ quantos nulli turbines uoluunt,

Abiniius beluae fimilitudine puto praegrandes Occani naues ourchei: uocari, H.a.

Fuit aliquando in ea fententia uir quidam dodus,ut eam beluam quam depinximus , xiphi» A
ara cifecredideritifed xiphias roftrum prxlongum habet enfis fpecic,non dentes! haec uerd den» ‘*1“«

tes infeftifsimos 8C maximos, quare xiphias efle non poteft,id qtiod etiam ex tjs qti® fuo lOco dC
xiphia diximus clarius fit.

Rtirfum hic turpiter impegitautor libri de aquatilibus, qui orCam 8f orcymtm confundit ex Cotitra BrUoni
lo Oppiano lib.i.aAiil/TjTOf/. quod falfum efle docet Oppiani uerfus, qui orcynum cum thunni s nu
merat. tumtjfc,Sori

Sedin Thmni hijioria,Ehmento Orcyniif,lipido affareiit.

ce ea'd'eisI, BEtLOfJtVS.

caheUuatituert

fum.

Orcam (oj Oppianus uocat) inde didam aiunt , quod eius capitis ac cauda extrema in A
ualiseiufdem nominis figuram gracilefeant, corporis autem crafsitudo uafte per medium intu»
melcat:VuIgusnoftrum(fortafsis ex eodem argumento) unemuocauic, une Ouidre. Dubium
eft an Strabonis 5je| huic refpondeat.Conftituit enim Orygem inter cetacea maiora, qui ab Ory
ge Aegyptio quadrupede Gazella litilgd dido,fuUm fortafle nomen mutuatus eft.

JO Csterilm Orca , pifeis eft cetacei generis , craffa admOdum Corporis compage , reliqua qua #

adnosperueniunt cetacea,praterBaIanam, facile excedens: ut alteram Cqua minor erat) odin.
gentarum librarum pondus,alteram uerd plus mille libras excedere aliquando uiderimus.maio
rem pedes amplius quam ododecim longam, craflam autem per medium decem & ampliustal»
teram porro duodecim tantum pedes longam,craflam autem pedes fex. Amba Umhn) Delphi»
no acTurConiitafimileSjUtnon folum Marfuini nomen fibi uulgd uendicent, fed&l pro Mar»
fionepubliceexponantur.Orca, cute quafi corio integitur, admodum glabra acpolitifsima, ad
dotfum liuente,ad uentrem albicante.Pinnas habet utrinij unam,pu(illas quidem,fi citm corpo
ris magnitudine conferantunquemadmodum oculos etiam paruos:tertiam gerit alam (.diam) in
dorfo ercflariamjDelphini ac T urfionis more,caudam lunatam, acmultum latam, ut mediam uj
40 nam diftenta excedat.Roftro cftfimo,furfum repandotcuius labri inferioris tanta eft crafsitudo,
uta fuperiore feiungatur,dum pifeis pronus eft , id^ quadraginta truculentis dentibus armauic
naturatquorum anteriores obtufl graciles, pofteriores acuti 6f crafsi funnCaetera Delphino fi»
nilis eft.mafculus^ pudendum in medio uentre reconditum gerit : quod Ii unguibus primum,
deinde digitis cxeras,(exfniW,)duorum pedum longitudinem excedere cOmperies , in mucro»
nem attenuatum. Fcnminac pars uerenda.ano uicina,muliebribus refpondettad quam utrinq; ad
duorum digitorum interuallumCquemadmodum Delphino acTurfioni) quaedam funt forami»
na, in quibus mammarum papilla: delitefcunt. Caeterum de interna huius pifeis anatome multa
perfequerer,nifi ea ad Delphinum ac Turftonem accederettdempto liene tamen , qui contra ip»
forum formam, unico orbiculari globo in placentae formam effitftus , neqj ullo patfto diftinifto
yo milis eft,

COROLLARIVM.

Petrus Gillius Capitoleum uulgd di(ftambelluam,bal3enam potius quam orcam (Contra Io» A
uij fententiam)efle arbitraturtRondeletiusuerd eandem nec orcam,neq) balaenam, fed phyfete»
rem. VidefuprainCorollariodcBalaena A.pag.ijB, Suntqui marinas orcasa Strabone o»
rygas uocari rentur,HermoIaus:fuam tamencuiqt exiftimationem relinquo, MaflTarius. Me»
minit autem orygum Strabo libro j. In mari extero (inquit) cete 8^ plura & maiora fiunt : circa
Turditaniam uerd imprimis, ubi fluxus atep refluxus augentur : qits caufa nimirum niultitu»

dinis QC magnitudinis eft, propter exercitationem 1 ut oryges, ( in Graeco eft genitiuus pluralis
ofi/y4>(/,)batenae,&?phyfeteres. djt/y| pro pifee apud Hefychium Varinumfcribitur;ego fine

to^.nialim. f Capitoleum uulgd diefium aliqui Balatnam ueterum putant,Ioiiius orcam, Rondcle CapitolaU^
tius phyfeterem. Vide infra in Phyfetere. ^Bcllonius Gallicum(fed originis Germanicte) Mar»
fouin nomen, commune phocaenae, delphino SC orcaeiquam tamen Galli priuatim Oudrc nomi»

Rr j

H.a.

750 DeAquatilib

LIS.

nent)BdlOnmS facit m Gallico libro de pifdbus, Ita ut fubftatmum unum tribmporsit

adiediuo fingulis ad indicandam magnitudinis differentiam appofito.pliocsna enim ’

n ^ enim nani'

nor eftdeIphmp,orcaIo^ge omnium maxima. Vide fupra m Corollario de delphmb

— , •upirtiiiv-oroiiarioae delpln

P*?k

■tt>rtlf*WCin/^r«g;^«lf4)weiM. Me-niniquidem ofumlhgmrm^^^^^

quod Sp:ill5w«l Germanis Norucgis nuncupatur,(quafl dicas falSntem balsnam'‘ruri''l“'

tate, )ab alijs baltrnatn.ab alijs orcam exiftimart : cui altus quidam & latus fupra dorfum nZ

cmmeacqualeni belluam pidam ex Olai tabula dedimus fupra in Corollario de balana naZ

P'f cetorum in ea tabula pidurM ^

fode pitffas arguit Rondelettus, cuius ucrba hac de re nos fupra in Leonino monftrS pofZ
Orcas,(0r«,)duabus alts ingentibus uelitat(se/HfMf)fupertnaria, terrorem potius airL, „

Ium triremibus afferens.

isingentibm uelitaKse/yfr.ofupertnaria, terrorem potiusqua^nZm'
i.atcj; haambx Ul^cforjM extenjx ) prtetorias domos uallitate quandoes &

quant.^^dcI^Gs illcLucianicus in uerff narrationfo^fo;;it:;;;;foZZXsu^

• "Pii- Vn onrlr»w »■«'>«•« /• Jr. . . . . < ... w-'4lllldic.

mox : Eft in eodem mari ( Getico) c

"^7f'^“‘™\°>'caclis(<>t-t‘')genusquoddam,gibberoe<:agiIitateiniinn?

fcipilfl^Urtl uocatumtob magnitudinem autem inimenfam e genere orcadum effe credin ^ ■
fces enim maximos & incredibilis uaftitatis orcades uocant.flmili nomine infularum mir R

nfeinOceanoadiacent.Sicille. Sedinfufe Oceaniillae Orchades dicuntur.

liero marins.Orcs : quaru Graccu nomc.nifiof Strabonis fot.ignoratut.irBeHua 'Wh
peole ab Anglis dicHa.qug per caput aqua etjcittquarii dii? aut tres in Thanicii fluuio caora- f Z
anno Salutis .^.orca an phyfeterCt. Angli inquirant, f Channa pifcisfoofosrufficVdic fo i.
orcana,Niphus Italus*

BelteniusiriopereGal-

Lco de pifcibus p ura Icnbtt de orcae nominibus . magnitudine , forma, partibus cum Lteriori.
bus tum interioribus, libri primi duobus ultimis capitibus:SC rurfus libri i,cap.ic,£<: ii.Scd eafe.
reomnia.intjs qti^ Latine icripiit, in compendium contraxit.

Orca magnitudinis immenfa; eff;a: ipfa quocp fludium aquarum, utphvfcter adeo

Hor irr t-sofiVirlo ri***.!*.. ,.1,....*..'. f » i__ . _ . i /* . m ,« .>1 A . >

in altum

refl^ut perinde ac fumus eiaculantis bombardat procullpedantibus effe uidcatur,Maffarius.
Orca cum uult balanis occurrere, anguffqs faxorum, quibus permeaturae funt fefe opponit
'^SC Oppianuni libro y.Maffarius. Nos fupra pag. 157. pifiuram
ex Olat Magni tabula dcdimus.qua orcam rcprsfentat perfequenteni balsnam. ,,

Orca in portu Oftienfl uifa eft oppugnata a Claudio principe. Venerat tunc exadifleante eo

portum, inuitatanaufragijstergorumaduedtorumeGallia.ijtiansisfe per complures dies alno

um in uado fulcauerat, accumulata fludibus in tantum.ut circumagi nullo modo poffena: dura
laginam perfequirur,!!! Iitrus-fiucflibus prop\iK:i^€n\inente(altas,tmme7'et) dorromulcum fuper a*
quas carime uice Inuerfe. Praetendi iufsit Ctefar plagas multiplices inter ora portus , profeAisi
ipfe cum ^aetorianis cohortibus populo Ro. fpedaculuni prabuit , lanceas congerentemilitet
nau^qs aflitltantibus, quorum unum mergi uidimus reflatu belute oppletum unda, Plinius.

Orca retibus capta nihilo ualentfor eft quoins alio exiguo piftre: pricfertim fi cauda cius inr
peaiatiir. pinnas enim habet nimis pavuas comparatione fli* molistitac^ cum iuuarefeipfum, K
corpus fuum aftqua ui impellere aut eiaculari nequeat, remanet infirma;&: fi diutius retidcfineai)
tur mb aqua rurrocatur,ut dC alia proprie diefia cete qiis pulmones habent ac reipirat, Bellonfus.
Orca genus eft uafis* Cerulla ufta cafureperia eft incendio PiratijCcrufiainorcis cremata,

Plmiusjj-.^.qucmlocumcxplicansHermoIausiOrcamOnquit^ProbusinilloPcrfijuerfUjAn.

giifta; coilo non fallier orca^,interpretatur amphora: fpeciem. Omnino ueteribus dC iimaruini,et
olearium uas erat orca.icem ralgamarium,ut in quo fici quocp , ut Plinius inquit, afteniabantiir.
itenilaImentarium,hoc eftialiamentarium. Tanta fuit (uarorumpreciofbrumPompetj)miil*
ticudojut peculiare theatrum trans Tyberim hortis expofita occuparentjdem PhniHslib.57.ca.
a.ubi rurfus Hermolaus: Legendum orcis , non hortis* Orca; gemmis pigmentis® fomina*
^nm,0;ocpmoJinemtthore(iicu:)kcm ficis dicantur.Feftus: Orc^, genus belua: marintemaxiimim;
a cuius fimilitudincni iiaia fic^xizititn^rtattnnoflris coduihm F6fli)0YC‘se. ditfts.iuntenim teretesar'fl
que uniformi fpccic.Probus non uniformi/cd amphora: fpecie: utin alterutro fit enor. Flauius

VopircusinAureIianodePh3gone:BibebatCmquit)mfund]buioappofito,plusorca.fSiniph

e dulci conftat oliuo, Qiiod pingui mifcerc mero, muriam decebit, Non alia, quam
sanna putruit orca, Horatius a. Serm. Quddfxpe ubi conditum uinirm nouum , orc^ttnH/'
ipamaferuoremu^ ruptae, Varro dereruft.hb*!* Angirftxcollo non fallier orc^,Perfii/J^ar*
ubi graminatici:Orca(inquiunt)uas aleatorium eft, quo cenieefii agitatim tali emittufinf^^'’
buhm alcatoriam.A!ijorcamuasfidi-iIeinterpretantur,Iara aIuo,angufto oreacfundojlc/ig''®"
colloun quam mter ludentes pueros qui nucem inicciflet uidror erat, ^ Vbi copia ficorofflab™
datjin.plencurorcte, in Afi'acadi,8tc,PIin,]ib.i5'. orcas bene picatas meridianofcfflp^'’^'-^ ,
leritem ficum condere, Columella lib.ia.cap.i^". ^ Cyrninum3fceniculum>rutam,ntcntaniii^0'^ *

^ilam condito, Cato dcrerulf* Mtcnac» quod prima nondum defecerat orra . PerfwsSst-v

, quod prima nondum defecerat orca, PnfwsSat.

Larlitis Calcagninus de faIos'uiii Ujdo feribens, Ad rummouendas.inquir.aleatorumfra^^^^A'’*

^ fubdol»

\

De Orpho. Lib.IlII. 75-1

rubdolaitianu uti callent:mfti tutum eft,utmconditorio,fcu tu pyxidemmauis 'appellare, repo,
fili tali promerentur in abacum-.id conditorium Perfius orcam, fumpta ex moiifiro marino tranf
latione, appellauit. Sic SC Pomponius poeta Bononienfls,Dum contemplor orcam, taxillos per
didi, Hac Calcagninus. ^fOryx fcaphrj genus eftjVidein Orjfge quadrupede H. a. Ad Lati,
nam diftionem orca, accedit proxime Graea •vmAKTtxxTKetfMi/ , Mt 7«.,

E(A'x^ AeZ5ii^ctras‘«wt<!t‘ry*''f;<it(maIimi!{x*s,paroxytonum)o(ra,
ai£(S ^ 5>iu(!ego iJiKoi.nam i3i«S(/, paulo ante inter uafa urnaria numerauit) tsi

,/E ABAnii/ «'«Polltix. Orcam uas Germanice interpretor , citt TPcmUd^ , forte etiam cill
nuod eft folium, Sd Hifpanis tinanmde etiam forte tinet ab eis dicitur pifeis orca, Efl
IO Sd orcagcmffl^ barbarinominis,qu:c e nigro fliluo^ ac uiridi £C candido placet, Plinius lib.57,

DE ORPHO, (GRAECIS HODIE SIG

• DICTO,) BELDONIVS.

III III. . V L L V s eft marinUs pifcis,qui Cernua nomine pofsit appellari.nei^ uideo quod ille
jM^fl pifeisiquem uulgus Romanum 8d Neapolitanum Cernam uocanOcum eo conueniat,

I i Graci Orphum nominant, quo magis miror , cur pafsim qui Orphus legitur a=

tsSsil pud bonos authores Gracos, Cernuam Latine conuertant: quum nullus iit inter Lati»
nos authores antiquos,qui unquam pro pifce marino Cernuam Latine pronunciaucrit aut intel
lexcrit.Tametfi Romanum uulgus Merulas, Sd quos Genua Canadellas uocat, Cernas appellet:
®£ Cerna uox triuialis in ore pifcatorum percipiatur , unde alij Chanam , ali) Percam marinam^
Cernuam uocant: tamen Cernac uox eis inconftanS'elTe folet.Quamobrcm quum nullus ex Lati
nis authoribus antiquis fidem faciat, quod Orphus Cernua uocari debeat ; mihi uifum eft Orphi
potius,quam Cernux appellationem retinendam elTe.Eft autem Cernua, pifeis fluuiatilis, quem
fuo loco pinximus ac dcfcripfimus. Legitur quidem Cernuus in uerfione Oppiani Latina; Ccr
nuusinfcopulOjPonti quem uerberat unda. Sed hoc loco non de Cernua pifce intellexilTe ui«
detur, ut ex carminibus Grtecis confiat. De Orpho Oppianusiimmi Outdiuf) tanquam pelagio
pifcememinit. Vulgus Graecorum multa ei nomina imponit. Sed quia in litore Gallico uideri
non folet.nomen Gallicum non iniicnit. Orphus (inquit Ariftoteles) breui cx paruo infignem
magnitudinem accipit, Orphum(ait Oppianus)Trigla capit.Dehocfic Ouidius:

Cantharus ingratus fucco,tum concolor illi Orphus,carulcacp rubens Erythrinus in unda.
Nam pifcis,quemnunc RophumCOrphum, Rondeletius) Grxeum uulgus uocat, rubet , quan»
quam ctiamaliorum colorum uideri pofsit, Cretenfes Cheludam,alfi Acheludam.pleritj Petro»
pfaro nominant.

5® Magis compreflus eft quam teres.hoc eft, plus in latum quam in longum efllifus , ut Phycis.

Os habet panium ut Cantharus:fquamas,quibus contegitur, afpei as, corpori firmiter irihatrena
tes.ita ut uix pofsit defquamari.Pinns tergoris,laterum,uentris 8d cauds , uarijs coloribus inii»
gnes fpctftantur. Pinnam aliam in tergore continuam , decem aculeis munitam habet : Caudam ,
minime bifurcam: item laterum pinnas Sd uentris obtufas.Labra,ut Scarus.carnofa: dentes quo
que Scaro perftmiles, minores tamen.-branchiasutrinq; quatuor, A media fui corporis parte fe»
eundum dorfum liuct ac nigricat,albicat fub iicntre. Caput eft illi pene rubeum, ut Channa:. her»
bis iicfcitur,iitSa!pa2dSparus,Maculam in radice caudat.ut Melanurus, nigram gerit.

Pifeis hic lautiores Grateorum epulas honorare folet , apud quos fine frigatur, fiue elixettir,
aut aflctur,fempcr eft magno in pretio. Orphi uox apud Galenum pafsim !egitur,icd Latini Ccr

60 nuam conucrtunttquum tamenCut iam dixi}Cernua pro pifce marino nurquam legatur, uerum
hoccx Theodoro manauit,ex quo demiror interpretes Galeni, Aetij,Pauli,Kalioriim,Ccrm!3
exprimercmaiuifrc,quam Orphum,

A

m

(E)

B

(C5

s

(A)

R r 4

75*2

DeAquatilibus.

D« (ALIO) ORPHO VETERVM, RONDELETIVS,

) e R P H V M Hicefius apud Athenaeum', eiufdem generis efle, cum chromi, pagro, fynagri.

de,caeteris^huiufmodia{rerit:C/^j<ic!Mfiire/iano3.) ’ ®

A Nos quidem Orphum hic non depingimus eum, qui a Graecis quibufdam hodie uulgari lin
gua ojijS nomine dicitur: eft enimnoiiro longe maior , utpote qui pondere uiginti libras aquet
necfitlitoralis.SedorphumdepingimusexAriftoteIe,Athenaeo,Plmio.dj$i!jigi[ur^a;;j^,'jy^J
ticedicitur,Latiniueteres Latinum nomen retinuerunt. Gaza Cernuam interpretatus eft. Par. ,
uus orphus orphacinc ( fiya wAa&a. ejiautemsccujittmma reSoorfhtcim,Kt AnchifisJi- '
€Ht Euftathhuhniet) dicitur Dorione (apud Athen.Iib.7.) authore, ’

■ Pifeis eft marinus,litoralis,pagro quodammodo ftmilis, colore ex purpureo ruhefcete, ideo

rubentem appellauit Ouidius. iHec nfudTlmium tsc OuidiomnrsSe dttukgumur.) Oculis eft ma.
gnis,dentibus ferratisipinnaru Ctunumero^ & aculeis pagro ftmilis. podice admodum paruo;
liabetenim rimulam tantum,quam uix animaduertas , nifl uentrem comprimas, feminis meati,
bus caret. Talis eft orphus nofter, cui contieniunt omnia quae Athenaus libro 7. £( Ariftoteles
(O lib.y.dehift.animal.orphotribuunttBreuieparuo magnus fit. eft carm'uorus,dentibusferratis
folitarius.proprium huic eft feminis meatibus carere:& hoc quocp quod dilfedus diutius uiuat;
(unde oV««»s»('^©' of if «(tjid eft,genus tarde morientium orphorum Oppianus hbro i.dixit.)

C Latet hyemis tempore , litoralis eft magis quam pelagius , uiuit duobus annis non amplias,
Hatc Athenaeus tanquam ex Ariftotele.

HoitfolmOui Mirum eftPlinium lib.ji.cap.ii.intcr eos orphum rcpoluifle.qui apud Ouidium tantum, 5(

iiu mmmiffe apud neminem alium reperiuntur,cum libro 9.cap. i6.uidcri polsit ex Ariftotele in ijs numeraCi
fe,qui hyeme conditi iacent in fpeluncis. Sunt 8C ifj plures quos citat Athensus.qui orphi mtn
tionem fecere. Oppianus eumfaxatilibusadnumeraqfedfaxatilemfuperiorumquomndammo.
do intelligere oportet.

H.a. Archippus apud Athenaeum ait orphum facrum efle piftem, quod fuftuXexponit Aelianus
OrpWJicri. de animalib.ii.i.InMyrenft Lyciae flnu(Mi/fiop«rir^I,yd(e)Apollinis templum eft, ad cuius fi.

cerdotem uitulinas carunculas difpergentem,orphl gregatim adnatant , & tanquam faneconui<p
V2C ad epulas lnuiiati,carnes comedunt: & uero immolantes ex eo magna uoluptate afficiuntur,
quod pilees fua facrificatione palcantur.quod quidem ipfum , res fuas bene & Ibtliciter cafuras
efle fignificare fibi perfuadent:idcircocp propitium flbi IDeum efle dicunt, quod fuis cibis pfa
expleantur. ejudd fi caudis carnes in terram eijciant, tanquam fordidas a fe deteftantes, indefibl
iram Dei portendi arbitrantur. Huiufmodi fane pifeium genus facerdotis uocem SC agnofeit; fii
ft ad eos, a quibus appel!atur,accefrerit,fic incredibilem ipfis lattitiam adfert: ut fi contra fecerit,
magnum dolorem eifdem inurit.

» De eiufdem fucco SC fubftantia h*c Athenaeus lib. 8.0f:f<lc ^1^yuass,OTAiyl/asc,yAlJ((©',l'!w^5«(

7tj,7n)Au'3yJo9J©.,SfS7rKoE:7Ti: dt' 7« xtrfaAs itoTtP, tk t/i (ftrfsw..?»,

-rp sgcwy.tpAfeyiutT©' (f* <Sd ix3dc,*(^ d’t/a2rs^©-. Orphus boni dC multi fucci eft, p

glutinofus, corruptu difficilis : multum nutrit, urinam ciet, partes circa caputglutinofai, facto
concocft utcarnofa: ucrd difficiles concocftu,magis^ grauant. tenerior eft cauda. Pituitam gig®i
pifeis ifle.fie difficile coquitur. (ijuae omnia non omnino mihi uera uidentur:nam partes cita»
put,fi ghitinofarfint, qui poflimt effeconcodlu faciles t Glutinofa enim hareni inter feten»®i
ob id maiore caloris ui, longiore tempore incidenda, attenuanda^ : quare & grauant niaj»i f
difficilius coquunturrunde fit, ut fufpiccr,locumtrari(pofitumfuiire,e( fic legendum
•7nKi^x^it,yM(ry^a.,]ix^vTTipx:'jv:'y (iefKttd^«,rf\l'K-ca^ie.MuItam pituitam gignit , qua rationeepaiy etie

opinor, ut multa alia qu* ob folam humoris copiam urinas cicnt.Cum enim glutinofus feBcqne

fubftantiae tenuitate, iicq,’ acrimonia id pra-flarepotelf. Obeandem glutinofi humorisccpi’”'’
uniuerfe guidem difficilis roncodu rctfte dicitur , etfi aliae nartes altis colla tar concodu Gntiati* (0

DcOrplio. Lib.IIII.

COROtLARtVM.

Of^;«,pifds quidam, Hefychuis K V arinus. A Polluce infer pifccs nominatur Ipifit nel
magis Att!ce(inquit>3fi?©-:fed corruptus apparet codex impreflus , & Atticefcribendum itiii
oxytonum cum o.magno in Ultima. Ojif is, qui & fecundum Pamphilum, Athenaius In

Vcfpis Atiftophanis legimus of ?(5s in accufandi cafu plurali,ultima circunflexa, librariorum cui
pa opinor, c8 acui debeat. Of ^isdnquit Scholiaftes)pleri(5 codices habet, aliqui uerd JifSs. SC for
It in fmgulari etiS numero huius pifeis fic proferebat (.hk^M acuitur:» in *ccufmii6(lurtli ea

tum acui muinr.dutt eram ei^fic/imtlicer^eademfinietidi ratione.) Nbminatiuus « feribi.

tur etiam pera.ipfit.fic&Aaj-is.SfTKoscfecundum aliquos, )8f>(»Asf dupliciter efferuntuf.iretSo

,, quidcm«f^»s per o.brcue, datiuus pluralis eft his ucrbis:o5</«i<n,(nA*x.»is « i<eB ipinftis At

fM.Caterum orphus adhuc pufillus,a nonnullis orphacinesioff ««ims juocatur, forma diimnuti.
ua,tahquamab«f?*|,S5$*a!if,ut(^sfs|,)(«ij««tt.^dj^«*im},pifds(JuidamjHcfychius8i:Varinus.

dermBoeotia apud Athenaeum, f De cems feu cernuat nomine plura diximus fupra in Corol-
lario ad Cernuam fl.Bellonij,pag.ia7. f Graci etiamUuin orphum appellant, Gillius, Bello-
Bius in Lemno hodie Ropho uocari,in Singularibus tradit, f Orphum Rondeletij Getmamce
ciff unloquemur ciU r«tl<t4>te (?3e«b:4(tifmcn <trt. Orpho Bellonij nomen apttim non inue-
ilio.quanquam emm a Graecis mulus Pctropfaro, hdc eft pifcem S. Petri uocati feribit Belloni-
ustnon libet tamen id nomen imitafi,euih Romat Fabrum qudtjpifceth (ic appellet, f Sunt qui
^ Orphum pifcem illum arbitrentur,qucm Germani iiulgd Jitfei»,alii Tllurflm^ appellant. Sed
illum ego nufquam marinum efle puto. ^ Orphum aliqui (imperiti) uolucrunt elle capitonem ab Capiti,
oculorutfl aipetSu Si rubro colore.alif, quia orphus eft capitone maior, udluerunt orphum efle
pifcem fui generisiquoniam linica eft traie<Siisipina,quod non accidit in capitone.tardifsimc eil
am moritur, licet cultro medius diuidatur,ut ueteres tradunt, quod necipfum capitoni coucnit,
Niphus. ^Orphi meminit Ariftoteles in multis locisiut Plitiiiith dCmirdr libro tricefimofecun
do, orphi pifeis nomen apud neminem alium quam Ouidiuni feperiri tradidifte , ceu oblifum
quod de Orpho hic loquitur fe ab Ariftotele mutuatum fuiflerquod iane credidiflem,ut aliud or-
phi genus intellexiiret,m idem de channe,gIauco,5f alijs nonullis pifeibus fecifle etiam uifus ef-
fei,cum eadem dcijs Ariftoteles commeitiindfit,MaflariUS. f Orphos nominans Galenus, pe-
|o lagicos puto intellexiqnec improbat, etfi duriores pifccs habeantiif . nam orphi lacuftrds , quas
tincas uulgd uocamus,impUr{ dC damnati funtalimenti, Alexander Benedidus de ultSu poda-
gricorum feribenstqui qua ratione tincas, orphos lactiftres app011aht,non iiideO.

T arentinus orphos pifccs magnos efle feribit. Vide mOxin E. Hiccilus ph3gros,chromin, »
amhiam,acamanes,fynodontes bC fynagrides, fimiles facit mori forma, nec magnitudine pares
intelligensifed nutrimenti ratione.lege mox in f . Recentiorum quidam orphum pifcem ob-
longum,anguillacfimilem eire,ftlfdprodidit.ophis enim potius quam orphus ftierit. f Niimcni-
us orphum undequat^ afpcrum cognomiqat orphum. Dentibus eft ferratis,
Athenius.

Orphuspifeis marinus eft Aeliano & Kiranidi.Ouidib pelagius, AriflOfCli litoralis. X«fa rt 6
40 iif S Athenxus ex Ariftotele. Aelianus circa continentem libenter eiitti

commorari ait: ArgajaiSij x^xcUm&s 7» yv niXwii «rim.Oppiatto Halieutic. i.non quidem pe-
/agilis eft, ut Bellonius putauittfed degit in petris cduerhoiiS, qtiae plenx funt cham« 8C patellis,
(quibus nimirum uefeitur.) Numenius quocp thalamis 8f caucrnis cum deledari inflnuat,his
uerbistToiffi ««jvtde elca aliqua) mi,, SxAixiiKt ecaminzxpcji tctc^oig e^epoi/ ^ CaC

niuorum efle Amipfias etiam apud Athenaeum indicat hoc uerfu: difiirn,nhxj(ieisn, tigit tpijfei!
iirrr QuiSt inPlatonis Cleophontelegituri * * i

nMyiiit n ^ (fEreui ex pariio infighem iliagnitudinem accipit, Ariftoteles, Li

tethyemc,Idem, Hybero tempore in fpeluncis ie continet,^ 75« qiiaAiaijwKiigwiij^alpe, Aelianus.
^Orphum lipoftquam ceperis, diffeces, ftatim non moritur, fed motum non parum diu reti-i
yo net, Aelianus bi Oppianus.

Mullus orphum deuorat, Oppianus Halieut. j.dc pilcium efcisloqucns. qfEfca ad omnes pi
fccs magnos inmari, cuiufmodiexiftuntgIauci,galei,orph/,atii alii id genus,exTarctino deferi-
pta eft fupra in Glauco E.

Orphiis,glaucifcus,conger,ueliiti dij quidam inter pifceS habentur a giilofis hominibus : ut
oltendi in Congro H.f, Lynceus Samius , authote Athenio , pifces aliquot Rhodios Atticis
comparans, glaucifco Attico,ellopem bC orphum Rhodios opponit. H(i iiAi urSmd m (oj

(fwepotius oxyionum, ) ® iraiAoiparAiyriepTOEittutyaifaf, cvT&cpdie

my im uSi Ti/jiwnVi, Arifiophanes in Vcfpis: tariqUam regij & tyrannici tantiim pifces

iiflt orphi, mcmbradesueroplebeii. ^Igay^d^cpoiyTaxpcg^CTgtinus. KA«7?c^ dicuntur partes
^oqyatdamihunnorumtfic & orphorum xAeA(t,ut in his uerbis (authoris innominati:) Eprrtt/^«f«S
Tvcn^a/lix kscA edree TweijtSU^fTKijEuftathius, ^ Phagri, chrom/s,orphi,fynodontes, gene-
re fimiles funt, V" T^smWnwcnepe dulces funt,fubaftrmgunt,7%it7i/.ys<7;abunde aliint, tdeo^

■^ER ■

IT-rf. E^ithetd.
c,

£

h.

A

AetUni Lm/m,
Ub.tj.cap^^.

Seferinuit

A

Quod lio jttYO
t* Plinii.

75* 4 De Aquatilibus.

ctiafti difficilius cxcernuntur.Magis autem alunt ex eis qui carnofi' funt magis^ terrcfires (/!«; )
ac miniis pingues.Hiceiius. Orphi, glauci, fcari.canesAc.&l omnes dur» carnis pifces , dij.
ciles funt concodu.&f cralTos falfos^ fuccos efficiunt, Philotimus apud Galenum de alimcn.fi,
cult. j,5o.cuius extera quidem uerba Galenus approbattqudd autem tum pifces tum alia dutk
ra nutrimenta, fuccos falfos reddant,non item.etfl enim duriora diutius coqui defiderant, nralu
codlione tamen non cibus ipfe folidus falflor euadit, (immd contra infullior,) ius uerd &liqno[
inqup aliquid diucoquiturfalflusamariusue reddit, f Trallianus in curatione doloris oculo,
rum ex biliofo &C acri humore: Vefcaturcinquit) xgcr,aiimentis mitibus, incraflantibus, mininit
mordacibus,ut orpho,8(; altjs durioris carnis pifcibus,glaiico, buccinis, fide. Et in colico affc
dfuiSumantur pifces duriore carne prxditi,ut ceris,orphus,glaucus, fcorpius. Item in diabe.»
te:Ex pifeibus dari poirunt,orphus,aut alius quifpiam dura carne prxditus. f o’{^(/,ciuAiia.,nu,j
.nmm 1"" rbirai/, (<» m ri(.sois Swty xttTOJrrdVe-s. tJjDi’ i^itQxs •%kMr, antoep jA

StnjM(/,Plato Comicus. ^

t^'^«<»f©',PppianO.

Ex orpho pifce,Sd onychitelapide,Kc.amuletum quoddam prxfcribit Kiranides My.
©a£/r©',of£jatS,yA«iiK©',tyj(tAas,KV£.(/;Cratinus in Plutis,tanquam de lautis pilcibus,utconijcid.
iqiEt/s jcy 9ss, Archippus in Pifeibus. In Lycia eratij(3t/flf/at'Tef,ideliuaa

tes e pifeibus diuinantesiapud quos facerdos refponfa dabat, cum uel orphi, ucl balans, uelpre.
ftides(pri^M)magnamultx^ apparebant,Euftathius.

DE ORTHRAGORISCO SIVE LVNA

PISCE, RONDBtETITS,

N T E R cartilagineos (^cnejueftams cmitagineoi,

Bne^/oK^exre/erf) magnos fiue cetaceos poterat pi.
fcis,quem htc exprefsimus,re(flc collocari : nam e-
tiam in noftro mari aliquando capitur: fed cum ra.
rifsime id contingat,iit^ peregrina QC parum uiitata forma,
inter peregrinos recenfere uifum fuit, iNfer T^ondelefij ordinem
nonfequimur,

Noftri Lunam uOcant,quia extrema corporis parte, quj
pinnis fubeft, Lunx crefeentis figuram aptifsime refert , uel
quia demptis pinnis toto corpore rotundo eft Lunx plenx
inftar,Mafrilienfes mole ( J^tam quo^puto moUm uoctri alicubi:

Jed hac non eJiroeaiUe infra docee)tiocznturotdi\iiit^tc.cpiiodiirC}.i

Ix molendinaria fimilis fit. Hifpani bout appellant.Nonnul
li ex noftris qui Prouinciam , Hiipaniamcp frequentarunt,
utracp coniundla appellatione molebout nominant. Quo ue
rd nomine ueteres GrxciLatimue pifcehuc deCgnarint pa
ru conftat.Nam quauis anoftris Luna dicat, uel propter cor
poris extremu Luna in cornua curuata fimile : uel propter

rotundam totius corporis figuram Luna in orbem iinuatat ^

fpecie,uel quod nodu fplendeatttamen Aeliani Luna dici non poteft, ut ex eius uerbis pcrfpicS
um fiet.Demofiratus uir a pifcandi fcientia , eatenus inflrudus ut probe rem pifeatoriam inter.
pretctur,pifcem forma pulchritudine eximium dicit appellari lunam,exigua magnitudine, liia
figura.Idemm affert cyanei coloris fpeciem fimilitudinemcp gerere, in dorfo pinnas habere mol
les fid laues,inon duras, nec afperas:)eafdem^ in natando explicare,8d ad fimilitiidincm Iu®
femicirculum efficere; fimul fid eum ipfum(ut Cyprij pifcatores aiuntjqutim cft plcnaLuna,i»B
impleri:tum implere arbores,fi ex his illum appenderis, decrefeente tierd Luna exiccariattpB-
terire;acfi ad plantas admoneris, eas marcefeere 8d euanefcere;itemfiiamplenauelcrefceniel-«)
na, in id aqu® quod in perfofsis puteis repetitur, quis bunc pifccm iniecerit, aqua iugem af’
ennem foretfin excrema aut decrefeente Luna,aquam exarefcere.Qudd fi hunc eundem ini*
tem fcaturientem conieceris, quomodo dixi de puteo,is ad rationem Lunx modo cuanm®
do implebitur. Cum in his multa Iunx pifei tribuantur, qux huic noflro dellnt. Aciis»'®*
dici non poteft.hic enim nofter magnus eft Sd cetaceus,argentei coloris in mari,non ,

nis dorfi mollibus caret,necp cum Luna impletur,necp mirabilia alia efficit qux narrat A»
a quibus cum difcefferis,nu!lus,quod fcia,pifcis eft cui melius reliqua qux feribit ^

petant quam fefcrino.cxigiius enim eft Sd rotBdus,latuscp,cyanei coloris, pinnas ‘

in dorfo habet. Qiiare ctim pifeis hic nofter Aeliani luna dici non pofsit , uidcaimB'® ^

Plintj effe pofsit,cui Mafsilienfium appellatio affinis eft.mele enim a rotunditate jt,

Atqux rotx tribuit Plinius lib..).cap.4. a pifce de quo loquimur alienifsimafunt.ftpf^^j^^’
inquit, rotx appellatx a fimilitudinc, quaternis diftintftx radij» ,modiolos earum oculis

DeOrtlifagonfco. Lib.IIII. yyy

Utrincj) claudcntlbus.necj enim nofter hic quatuor Mdijs conftatmcque tam magnos habet ocu.
ios,utfi quaiiror radijs diftingtierctur, totum rott modiolum, id eft, medium id cui radij rotse af.
fixiftint, occupare pofeint. Quocirca cum rem attentius confideraiTem, non potui non exifii. OrthrismU
marepifceraifiumcire qui orthragonfcusatieteribusdidusiit. De quo hac Plinius ; Appionf™.
maximmn pifeium elFc tradit porcum , quem Lacedamonij orthragorifctim uocant. Grunnite «fu,
eum quum capiatur. In hanc opinionem tres potiisimum coniedlurac me induxerunt. Prima eft
quod Plinius ex Apptone pifeium maximum elTe dicat , quod certe noftro aptifsime qtiadraf
nam ad mirandam molem accrefcic, utpotc qui quatuor tiel quinqt.ucl fex cubitorum molem tel

quet.neqiquicquamobftat.quddbeluatmtil» marina: multdftntgrandiores,titbaten;c,phyfe.
lo,teres,priftcs.l'™lopcndrs-cetaceae:cumrcliquisenimpifcibus,noncumbeluismarinis,qua:pro
pricpifcesnondicunturautDreAriftoteleiAppionorthragorifcumcontulit. Alteraconieda

ra eliqua magismoucor.qudd porci modo grunniat dum capitur , cuius ego rei auritus fum te-
fiis.cius foni caufa rima eit brachiarum firiflatid quod, quum de alrjs pifcibtis fonum edentibus
traclarcmus,exAriftoteIeexpofuimus.necjfoldmporc0grunnitu,fed etiam afpecStqcauda por
ci pedibus^ dcropus,fimiiis eft, Orthragorifctim igitur elfe exiftimamus,quem h!c repratfenta-
uimtis.Hermolaus ex Athenato ladantes porcellos atep adhuc fiibgrumos ifyxyzu-m nomina^ Ll^ro 4.

ros fraflefcripfitLacedtemone, is 7isi»i>3jsit<«*j9f«{6,3j,quoniam.maiutinis omnibus uenalescir-

cimferrenttir.

Obijciat nobis aliquis Plinij (lib.ji.caii.f .)atitoritatem, qui alio in loco de porco marino hpc Parat -n

loprodidmlnter uenena funt pTcium porci marini fpina: in dorfo, cruciatu magno Ixfortrm. remL ir. iar

diumeftlimus ex reliquo pifeium eorum corpore. Atalij funtprteter orthragorifctim qui poffaummittit.
d didi funt, ut C3prifcus,quiporcus a Strabone etiam dicitur;&: aper, quibus funt in dorfo fpinte Caprifem.
acuiifsimseSfnoxite; de quorum alterutro Plinij modo citatum locum inielligendum elfe arbi- Af rr.
tror. Sunt SC altj qui uel a figura, uel ab aliqua cum porcis morum affinitate porci nuncupati
ilint.Nulla igiturreclamantcnota orthragdriicus redeanobis exhiberi uidettir, qualis uerd fit
ex deferiprione melius agnoicas. , .

itacppifeis eft maximus,10ngus,Iatusm,_£erete uel potius otiata frgura ; etenim pars anterior »
acutior eft, pofterior latior & rotundior. Cuie integitur afpera , argentei coloris. Ore eft partto,
dentibus latis continitiscp. Oculis parttis &f rotundis. Pro branchiarum feiffiura forame eft in me
Ssdio circuli ueluti centrum. Ad branchiarum foramina pinna fita funt breues &: rotunda,aclate,
qua pinnarum conftitutio ad furfum deoriumtie impellendum corpus accommodata eft’ Prop"d
caudam alia dtiafuntalitcr conformata, nempe longiores Sd ftridiorcs:qiiibtis corpus dextror
futnfiniftrorftim^ motieturialtera harum in dorfo eft, altera prope anum. Cauda crefeentis Lti-
tefiguf a eft.fuperiore inferiore^ parte articulata eft , ut tum in dextrum tum in finiftrum mo-
ueatur.iter^ dirigat, Caro huius coda glutinum ex tergoribus boum cofedum refert , uel fepia» (F)
rumfalfarum&codarumcarnem.Pratcr carnem adipis multum habetporci modo. Partes Pi<rtfimffrs.d;
intcms.ob totius corporis rotunditatem conglobata furit,

T oms pifeis ferini odoris eftiunde a noftris ptfcatoribtis fi quando capiatur.quod raro fit, ne* e p
gligitur.Quum aliquando Ff efeonios fcopulos.qui in Agathenfi (iint finti , & in his haventia o-

4oftacodermainlpicerem,illicgrunnicntemorthragorifcumaudiuimus:tandemapifcatoribusca (C)

ptum uidimus; qui quidem mihi affirmarunt , fe alias etiam &: grunnientem atidijlTe & cepilTe.

Al/as inalto maior ex Magalonehfi finu ad me delatas eft,

Nbdu quibufdarti partibus ita lucet, ut ex ifs ignis fpIendfdiTsimus,uel aliquod aliud illuftriT-
iimum lumen emicare uideatur:ita utfefuus aliqUando meus, cum nocflu inlocu in quo orthra- '
gorifeus eratjincidiftetjterritus inde fugerit.

Pifcishuiuspinguedomultaeft&candida. qua;liquefac?taadlucernas uaIet:fedhoc habet b
ihcommodi,quod pifculentum fcetorem redolet, ueluti balena: adeps.

Eandem pinguedinem ad do-lorem articulorum nemorum contracfJionemfiue rigorem q
iialere experti fumus. Cum farina frumcnti,abrcefsibus impoftta, fiippurationem promouer.Tu
l«•n^or^bus duris hepatis,lienis,uel aliarum pktium riiolliendis confert, ftyrace addita.Dentes ufti
fpodij uice ene poffiint.

c O R. o 't L A R r V\M.

prthr-agofiTcils pro porcello, Laced^moniorum glofta feii dialeclusuidetur, fiue de duadrii
pedCjfiLie de piTcc dictatur. Athenaeus libro 4.de Lacedtemoniorum discra agens,
yw<rx»5nominat. ffGermani^Deft uocare poterunt,quod uocabiilum eis Lunamfignificaquei
iOonju|g: quoniam ^ Galli circa Monfpclium ftc appellant, uel Qrtwfif4),id eftPorcum pu ,
ce,ut dinerat a de!phino,qLufimpliciter d^ccrfc^wcittjid eft Porcus marinus dicit, pifeis enim
non eft,ftd cetus. ^ Hoc loco commode Aloyfij Cardam ufti uerba, ex r^lauigationis eius capite
6 66.de piicc quodam crafsifsimofucm referente, recitaturus ni{hiindeor:riiieisad Orthragorr*
ftum pertinet, ftue fufgencris piicis cft.Claftis noftra(inquit)nono Martif e Portugallia foliiic: dC
iuperatis inftilis Caharijsjiaia die ii.prarceriuicCapitis uiridis infuIam.Demum uigefimaquaria

yyd Dc Aquatilibus.

Aprilis, uidit Continentem quandam.Kc.IlUc inter caeteros pifces unumuidimus , quidoliu„
non quidem mediocri crafsitudine exceditiS^ rurfus idem longitudine duo dolia fuperat.forna
eft ObrotundK.Caputhabet ut fus.uerum oculos paruos, dentibus caret, fed aures Cfirte irmih,
wullmc,ucl sinMj.ilongitudine dC latitudine bracliij menfuram excedunt.In inferiori parte cot»
ris duo habet foramina.cauda illi eft oblonga, eadem^ lata fupra brachij tnenfura. Loripes en^
In aliqua corporis parte uidebatur habere fuis cutem i Corium denfuni fupra digiti menfuram,
Hsec ille.

Iconem orthragorifci amicus quidam Vehcttjs pitSam ad me miiit, 6milem fere per oitiniaS
li quam Rondeletius exhibuiccolore rulFo uel teftae figlinae. Pifcis uiuus longus fuit palmos (L
<ir<«Brtt)nouem:largus undecim, ut adfcriptum reperi.fed icon ipfa pifcem duplo fere longiorem»

' frnir /V R rtnHMpfn» A'’ , nnoriim »in^ in

I AVW/S4 ^kXVWllI WMpiW ivit *VUgiUfCIl|i|

quam latum oitendiqficut fiC Rondelett);&: pihnae illae bin* , quarum una m finC dorli erigitur,
altera ab ano demittitur,magis carterorum pifcium pinnas referunt , 8C circa iniria lanores fimt|
quam quK a Rondeletio pinguntur cornuum fere inftarrqltem tamen, utpote tellem oculatum,
iconem probe exprelTam dedilTenon dubito. ItaliccBota uocatur,UelBottaccio. quod uocabm
Ium eis dolium flgnificaqfiue labrum aut lacum;nobis cirt biittinen ober {{dnbcn.

Orthragorifcifpeciem aliam fimilitet
Venctijs ad uiuum depitfiam uir nobilis
Gallus ad me mifit : qualem hic appofui.

Inepifiola uero his uerbis ea defcripfit.

Pifcis Cal.Marttj anno Salutis ifji. non It

longca Venetiarum ciuitate captus eft:
qui primo afpeClu malTa carnea potiUs
exiftimatur quam pifcis. forma in orbe
uergebat. Corio fine fquamis 8C pilis te.
drus erat. Os in ardlum colligebatur , ut
pro belu* magnitudine miraculo fuerit.

Oculi patentes, prominentes, dc amplio
res quam bobus.Branchia: detedla:. (»0»

</)^arentm/>!S»r<<,)carnofse,laeues^.Pin* .

na in lateribus dodrantales. Tubercula I )'

habebatin fronte durifsimum. Maxilla
utrinfp dentium uice cOntinui Ofsis foH.

ditate armabantur. Lingua inferiori ma. , . , ,

xillaadharens,utmultiselinguis uifusfuent.CaudapauIommuspedesquatuorIongamt.Pi«
na in cauda tres , ita ut in altitudinem cauda cum pinnis nouem pedes efficeret. Longitudo pi.

L uidrs, non fcis pedum odo eratiaUitudo quincy,paulo<p amplius.dC quancuncp in partem uoluercturfuam

projltiiii erat. f£ruabataltitudine.Exenteraticor,bepar, lien, bubulo maiorarepertaftmtracunicuminteliira

perueniens ad meatum excrementarium fub aluo collocatum, in imo inteftmi glomus quidam

erat ex neruis quali contufisinftar fidium contufarum;(?srer*ojco«r«/w«OMt.j«iiiiii»«m-««, /sila»

& pUm #«r.)Caro larftea folidafe tanquam in fue,Iardo quinq; aUt fex digitos craffoueliita.nimip
rum ut in balanis, Hacille.Color in ea quam mifit pidlura partim ftifcuS eft ad ruffum accedeni,

qualespracipueinutrocplaterelineaquatcrnanonfinelatitUdineapparentrreliquaparteste

aibicant,prafertim pinnaincaudarita tamen utfufcus ille quem dixi color nufquam omnino dt.
fit. Eundem hunc pifcem alius quidam a fe uifum retuliqquenr magnitudine dicebat tuilltm
plici ferme bouismulli ne dodiiorum quidem cOgnitUra: emptu a quodam drachmis aureis qiiK

draginta.pinnislaterumctiamnauesabeofubuerfi. . / • ni.vPnB.

Orthragorifeus uterq)(Rondeletij noftepeomune ahquid cum priiM fpecie OibisKol»
dclctij habere uidetur, corporis rotunditate fcre,8C dentibus latis planis^, oCc.

ORYx. Vide in Orca Corollario A.

f L V s Polypi fpecies eft, in quo deferibetuf.

DE OSTRACIONE NiLI. CIVEM 6EL'

LONIVS HOLOSTEVH APPEI-I.AT.

. . . « / ./• . « r « . . « /• _1_.. t. Jni

DONlVi» i

^ I D I H V s quoqKinquitBellonius ) alterius pifcis Nilotici fceleton holoOedfl^
latoribus circunferri,cuius forma ad pentagonum accederet, pedalis i"'®™" . jj,
tudinis.quem cum nadli clTcnt incola, curabant ab interaneis ptotintis r""® d ,

latoribus circunferri,cuius forma ad pentagonum accederet, pedalis i"'”--. . jj,
Susa "iTO»! tudinis.quem cum nadli clTcnt incola, curabant ab interaneis ptotintis

inde uero teftam illam duram,qua contegitur , multos anrtos incorrupnni 1

ut inde lucrum confequcrentur,qudd a negotiatoribus externis nouitatis

fcis emi fitfolitus.Caterum dum uiuus eft, penicillo in cauda habeqSC luptia^^^

damiar rurfus oinnam aliam utrinCR;oculosalbos,os paruum.Color eiusladtelcit,

DeOftreis. Lib.IIIL

7T7

HffcexBclIontj Hbro. Ego ofiracioncm hunc piTcem nominandum conijcio. nam QC teffa o^j-rfcto/*.
ofiracei mfiai: duram habet , & pifds a Strabone inter Niloos numeratur. In noftris ^

quidem Strabonis codicibus imprefsis sfccxiwp fcribiturifed interpres Latinus ospxxicDy legifle uL
dcfur.ueriitenim ex teftaceis, imperite; dC in Epitome legitur es-gaxiaij;.

DE (OSTREIS. SIVE) BIVALVIIS TE-

lo STA DVRIOR.E CONTECTIS, BEl,LONIVS.

I V A L V I V M tcfta duriore contedorum maior pars Oflrc^ ucl Ofirea Latinis,Gal
Siis des Huiftres uel Oeiires, Mafsilienfibus Hofties, Italis Oliregeappellanttir. ISLiL
^ torum funt generum, tum ipfo operculo nonnullis afperiore ac magis fcabro , tum etis
am ipfa magnitudine inter fe difsidentium:Grandes enim funt quse Pelagiae ex Ocea*
noLutetiamadferiintur.Sedcumprse teftae nimia mole ichihyopolas pra-grauare foleant,necp
longius in mediterranea loca deferri pofsint , carnofam partem feiungunt , ac fine teftis mittere
confueiieruntiqirod raro, aut niifquam in Gra:cia,rariisimein Italia fieri folet. Nam qua a Brim-
dufio in Lucrinum lacum transferebanturCquum R omana res magnitudinis atqj luxuriae faftigt
p um iencret)ut ueluti dulcium aquarum gaudentes aduemupingiiefcerenc, integraecum teftis di
uendebancur.

Difcrimcn etiam oErcorum facere folent nationes aclitora , utalibi at(^ alibi meliora inuenta
antur. Optima funt qux iuxta paludes ac fluuios reperiunturrmaiora enim, dulciora, melioriscp
fikci ciradunt.Quje uei d adlitus marinum, aut inter faxa reperiutur, ubi deeft limi autaqute dul
cis copia, praua funt,dura guftu amara, mordacia, cibo ingrata.

Grandefeunt fyderis quide ratione, fed priuatim circa initia aeOatis , ubi fol penetrat in uada,

Cftreorum dos in medicina non eadem codis qua crudis tribuitur, Oftrea enim uel cruda
mandifolcntjtunc^molliTsimam habet carnem, fed glutmofam:&(ut Galenus tradiofalfumhu*
morem generant.minus nutriunt, magis^ aluum cid, quam ut ftomacho idonea fint. Elixa quo
^0 quecdunriir,aut afi'a,fcu in farragine frixa. Qui uerd lautitia popinali frudenf,inteftis fuis fuper
cratem addito biityro,in aqua quam continent, incoqui curantrquibus minimum piperis adijci*
imc,uc tentiginem falacem adaugeant. Alias tamen fi in conchis fuis decoquantur, uti claufa per
uenenint,mirc difiillationibusprodeflePliniustradit. Idem author cruda oftreaftomachumii»»
nice reficere,fafiidrjs mederi, ac leniter aluum mollire feribit.

Cum e leftis uftulatis optima calx fiat, cinerem oftreorii eadem cum calce facultate eficpiito.

Ceterum inter biualuium genera hoc peculiare efi Ofireac Pedini, ut partem habeant pro
nam ac fupinam.quarum altera fit turbinatior ac praetumida, altera uerd plana.

Omnium aliorum teftatorum Galenus oftream nobihTsimam habere carnem teftatiir. Cuius
fententiam comprobat Ceifus, eo maxime,qudd aluum mouere dixit. AemisBuccinas, Purpu=!
^0 ras, Chamas, Patellas, Pedinesj&omnia teftaimeda,ucetiam oftrea, multum crafsifticci gigne
re feribit.

A

F

C

F

G

B

F

DE OSTREA GAIDEROPODA, BELLONtVS*

y^ndeletius Spondjlum nomirtat,

Eft genus quoddam oftreae uulgd cognitum in Grxcia,quam Gaideropodam uocant , quaft a
pedem afini dixeris.

Cautibus adnafeiturmon enim more oftreariim foluca in falo iacet. ob id in eo tantum mari, (O B
quod nunquam aeftu reciprocatur, innafcitur. Aegaei autem maris, Hellefponti, Propontidis K
Ponti ora(or<*,/irorrf)’nonaugentur,nec^ decrefeunt, fed perpetuo in eadem altitudine permanet.

Nam inde aqux deorfum femper delabuntur, eandem plenitudinem femper obcinentes.Non eft
omittenda(inqmt Plinius) multorum opiniOjpriufquam digrediamur a Ponto, qui maria omnia
inferiora illo capite nafcijnon autem Gaditano freco,exiftimauere; haudimprobabili argumen»

Ss

7T8- De Aquatilibus .

to:quon/am aeftus femper c Ponto profluens, nunquam reciprocetur.

E Qiianquam autem oftrea ha:c fcopulis harreant, clufflem tamen & referatflem tefiam h I,-
SC a faxo.nifi magna ui pcrcutiantiir,dimoueri utx pofllmt . Quoniam uero multtim nmS
immergunturjindigcnslongurios ferro muniunt, qui» '

bus ferijs idibus ualido mucrone conchS quatiunt : qua
iiel confringunt,uei,ii integram deturbent , rupis parte
aliquam fetum auferuntniix enim alias cederet.deinde
manu ferrea eodem longurio indita , e maris fundo in
fublime attollunt.

Quod autem aqua per fauces Bofphori Thraci) de«
orfum tanto impetu feratur, fignum eft locum illum ef»
fe Gaditano altioremmam C tequalis foret, haud equide
tanto impetu dclaberetur.

f ^ Quemadmodum autem Grtecorum Gaideropoda
a uulgari noftra oiirea ipla forma dilfert,iic ctiamguftu
ingrata, dura, amara, ac nauleabunda percipitur.

B Huius teftaautconcha eximio naturae artificio fuperior inferiori infarda eft utqiiihufdaffl

iieluti cardinibus annexa, nigrocp neruoineius medio inter tubercula &fi'nus coaptato tiinda

acconftrida efle uidcatur.Tubtrcula quotjfuperiora duobus acetabulis inferioribus bene cor»

refpodentjUtK inferiora fuperioribus,qute in noftra uulgari oftrea defunt. Proinde apertas Gai
dcropodas.fi quis attente intuebitur,in his branchias(arj»< mlltim ex tejlaats hrmhUs hdetibL ito-
machum ac reliquas partes nutritorias contemplabiturtimd etiam auriculas fungi crifpifieurani

referentes, magnitudine grandioris acetabuli Polypi, qux dilatari ac contrahi folenf umbilicum

uulgus clfe putat.

F ^ bl*c oftrea alijscarnofioreft,minus tamenguftuigrata.Namucmereiusattjheparpelsiiiii

Catierum nulli etiam in hac Cancelli fcu Pinnoteres reperiuntur.

OSTR.EA TRIDACNA MARIS RVBRI.

In Toro, Arabix ciuitate,ad oras maris rubri fita,Grpcum uulgus magnum quoddam ollrtt
genus Aganon uocat.quod Caloieri ac coenobitae qui ed loci plurimi degunt,Tridacnamnomh^'
nant. Ea unico tantum cardine occlufa eft: fuperiore quocf eft quadruplo maior , SipetSinatim
in ambitu,pyxidatim in alterius (inu ftriis feptem coniiinda,ac totidem crenis imbricata ell;tan>

tumtf humoris compleditur,quantum uno hauftu fitientiexiccandumfit.Tridacnamautcm ab

antiquis uocatam puto,qudd ca magnitudine fi't,quae tres edentimorfus faciat. Aequefrequeiu
eft m mari rubro,ac reliqua: innoftro Occanoieiufdcmq) fere faporis.

DE OSTREIS, RONDELETIVS.

A _ O S T R E A pro genere imiuerfo teflaccorum fumi. Si unde dida fint, alibi docuimus.Nunt

Ipedatim proijstcitareis iifnrpo,quteGalliHuiftresuocant.NosPeiresoftrcs.Dequorunitlib,,
fcrcmiis dicemus, a loco,atcftarum uarietatc,acarnisfiibl}antiapetitis.Sunt igitur quxdamqaf

iii ftagnis niarmis nafcuntur,qusdam in ipfo mari.illa A((«/cspt« uocat Ariftoteles, apudqucmali
fluoiics .'i.wspe* perperam legas pro A//arisf.M:qua; a loco nomen habent : ai(ih enim ftagnum fi-
notdtm. sn'fieat,unde A/iaroaKAajlia marina fiagna a Galeno dicuntur. Gaza femper Oftrea uel Oilreai
conuei titjuon facis rede meo quidem iudicio,cum ftagni Oftrea dicere debuiflet.Hanc differm
Liiro 3. tiamnouomifitAtbeneusquum diciuTccjo^iisjqeMTOiiutt^miwfiois.itsti^AfrrM!,!!^

, Oftrea in fluthjs,Sfftagnis,&in mari. Ariftoteles lib.y.dchift.cap.iy.Tgi/EAKiwsiW

( Q liscAbfiXix, me dj, ^e-moQv: rueiettrxi Tif x-nij ttffk. Limnoftrea qux uocanUir , ibi pri-

mum fui originem capiunt, ubi cornum eft.Piurafuntloca in quibus Limnoflreoruffl meminit
Anhote!es,quKinfequentibuscommodiusexponentur,

DE OSTREIS IU' AE IN STAGNIS MARINIS
Si iti aquis cx marina Si dulci commiftis procre»
antur,Ronde!etius.

B L l^u u O s T R E A ex duabus tcftis componuntur modice con«

rnuis,& parum in dorrume!atis,forisina:qualibusa:afperis,a: in te
r mieshmiaaslaciiefediiibus,intusl<-euibus,candidis. Teftx paruj
fant,caroniollis,fuatii,s,concodufacilis;maiorin his quam in alijs
Oli reis.quorum tefix multo ampliores funt. Cruda eduntur a pluri

mi.i f ne ullo uciuricu!ii.irfter naturam affedu.Sicuctercs cruda O»

firc.icGiaffe ce rtum eiicx Galeno &■ Athenxo. In Pontificali coena
LiJ. 3. samr/i. faibit Macrobius apipofiios fuific Echinos initio , Oftreas crudas.

Sic

DeOftreis. Lib.IIII. 7^9

Sk noftrinon folum Echinis SC Limno[lreis,fed 8C Oftreis marinis Si Lepadibus crudis ucfcun
tiir ConchisCucrdjft-iatiSjPecfiinibusnonmfi codis.obcarnis duritiem, alij piperis pauxillum
adiiciunl.Huiufmodi OHreac funt inoftijs Rhodani antiquis , ubi nunc funt lacus, ob immutatu
Rhodani aliieum.Huiufmodi uenduntiir Lutetia: ex Sequana: oftijs,& Burdigala. Cur dulcio»
res fuauiores,fucculentiores9 fint,in caufa eft dulcis aqua admifiio. gaudent enim dulcibus a. (C)
quis.inqnitPliniuslib. ji. cap.6. &ubi plurimuminfluuntamnes, ideo pelagia parua funt6i

rariores. . , , . , o - »

Illud uerd paulo diligentius excutiendum elt, maiora nefint pelagicis Oftrea qua in llagnis Mitiori iw Jlnt
marinis, aquis ne ex dulci permiliis proueniunt. Aihcnaus lib.j. Oftrea nafcuntur in fluuijs, la= pc'®™ ojtrM
IO cubusKmari.Marinaoptimaquandolacus aut fluuius ex proximo influirrtunc enim Aunt bo»
nifucci, maiora, du!dora.Qiiauerdinlitoribus(ai®siOT)&faxis limi Siaquadulcis expertibus
gignuntur, parua funt,dura,acria,(<^»K'nii«.) Verna Si qua capiuntur aftatis principio , meliora tniiiB,pro«cM

1'unt, maris humore plena,(viAs5«,9(tao:w>5ii'aie:/irrf7iA»f»itco^i)rfer!«r«yre«n^/e«a,^roc.r™/r,«e^e-iint.

iisjitaihtiiM e/i ao« pectit mc w uero «djkporem pernirec, j»* mare rififianf.fimt & dri(ai>

^t^i(sijmltaad favorem pertinentthatamen mare jaciant, ut cum dulcedine te fa^orfit coniunBuetftc & ^ uotto
n0mnfiulit:)cam dulcedine uentriculo utilia,aIuo facile deijciuntur. Qjiacum malua autlapa»
t/io,aut pifdbus, aut per fe fola elixantur, abundi nuiriunt,& aluum foluunt. Loci igitur com-
niodias,&l alimenti copia hac Oftrea grandiora & meliora efflcit.His contraria, pelagia Oftrea
parua fidrara.Plinius hanc caufamreddit.Grandefcunt quidem fyderis ratione maxime,utinna u'5. ji. c.5). if.

io tura aquatilium diximus. Sed priuatim circa initia aliatis multoladie pragnantia,atq) ubi fol pe=
nctrat inuada.Hac uidetur caufa quare minora in alijs locis reperianturtopacitas enim prohibet
incremcntum,S; iriftitiaminus appetunt cibos. Solis quidem fyderismarculi,uta!ibiait Plinius, tii.r.ca. lo».
mirificam uim in ortu 3C procreatione rerum nemo eft qui ignorat , ut qua eius radijs illuftrata
non flrerunt, longe infcelicijsproueniant. Sed Oftreastriftitia minus appetere cibos more fuo
metaphorice dixit Pliniustneqj enim triflitiainOftreas cadit, necj fenfus ullus his ineft prater
tatSum Sf guftatum aliquem.lllud addam cuius initio capitis meminitOftrea marina,tefta quide
longe maiora cflTe ijs qua in dulcibus aquis reperiuntur,carne uer d interna minora : quia mare,
uirctfteicriplit Ariftoteles,humidum eft,calidius,crafsius, raulto^magis corporatum quam as Lib.j.degcne^
qua dulcis, ideo ad gignendum habiltus.Cur ergo non etiam maiorem carnem in Oftreis efficitf ra.aaim. «.•>.

5» quia humor dulcis frigidior quidem cft,fed cm-nuK 'dii itsi ^»<8i>i@',pomi aptus Sf nutriens.Qua»
obrem Oftrea in ftagnis marinis K iuxta amnium oftia alimentum a dulci aqua, teporem a raa»
rina accipiunt. Ineft in Limnoflreis humor quidam candidus. Lac appellat Plinius loco pau=
Idantecitato. Bt alibi: Nuper compertum in Oftrearijs humorem Oftreis fcctiflcumla(Sismo-pri.tfff hams
docffluere.Ineo ineft uis illa ex qua partim generantur. Ariftoteleslib. j.degene.anima.cap.ii. refaetijico oa
Oftiacodermorum natura conftftitpartim fponte, partim emifla a fe aliqua facultate, quanquam/irMriiiii.
ca fepe fponte oriantur. Petrus Gyllius uir eruditus & fide dignus affirmat fe de uiris non pau*
eisfpeflats fidei accepiffe Byzantinos Oftrea fercre.a; eorum quafi lac feminare: idipfum enim
in aquam abiedium ad faxa ima adhsrefcere,8i Oftrea fieri. Sic ex decotfto fungorum in terram
ptoiedlo fungi enafeuntur.

Da OSTREI* (MARINIS SIVE P E t AV
gtjs,) Rondeletius.

T raduntur inhot capte etiam in u -iuerfum qnitdam,mn de ojlreii folum ptihujitil,
fed etiam o/lracodermts omniiuf.

A B

A. iconim J^ndelttius exhihuit,cm nos adiunximue ^.ofirei V metijt exprefti efflpemt

Ss %

7<5o De Aquatilibus.

Ibidem,

Ibidem,

Satyra, 4.

o s T R E A qua; necj, m ftagnis.necj influuiorumoftijs.fed procul ab aquis dulcibi. i

niunrur.marinaliuepclagianominantur.Suntperrgpeniagna,adeoutinIndiapcdaliafimn

ex Oceano Lutetiam defcruntCtr/aepc multo maiora funtijs qua: in noftro Mediterranrn
untur; aliquando multa fimul connexa arfuprafefe polita. Inter ha:c repunt Scolonend,!’?'
uermes in canaliculis mclufi uiuunt. Telia: foris fordida:S<: luto obdud» ex cruiiis mulr 0*
laminis conflantes, intus I.-eues & aib:r. Caro mollisicirca eam fibrs multe ueluti fimbria^'"'
ftituentes, eam aliquando ambiente purpureo crine , qu^ praiftantfe nota efl. authote S,' "
r^. Addunt, ingu.t,permores notam ambiente purpureo crine fibras , eom argumento geno*
interpretantur, calliblephara appellantes, Noftra pallida funttefta,alibicoIore differunt V

riant coloribus ai< Plinius, rufa inHifpania,fufca in Illyrico, nigra & carne & tefta Circe ' T
lia nonmmquam uendiintur Burdigate Mcdokina,a loco uicino Medoc appellato allata
put nigrum eft, caro mmus candida. • msci

Palma menfarum diu illis tributa efl, ut feribit Pbnius: funt 8C apud nos in pretio Et n,,.™
admodum diuerforum in procreandis Oftreis olim diuerfe erant laudes quas perfcauitnr P?’

nius,CyaccnamaioraLucrinis,duIcioraBritannicis,a:ca:tera;itanofiroa:uocuDedian.m '

matores Oflreorum cenluram faciunuffint enim, ut uerbis Horati) utar. Citrea uuicallen?
mo deprenderemorfu: et acria a dulcibus flatim difcerniinr. Britannica omnibus prafm m'
Santonica magis falfa Sf acriaiudicantur. Britannicis Burdcgalenfia fuccedunt inter
dolcma nigra, fuauitate prxcellunttqucmadmodum Circaea qu* nigra funt, ab Horatio comnicn

Lubrica nafcentes implent conchylia lunae. Sednoomnemarecftgencrofefertile teffa»*'
Murice *jaiano melior Lucrina Peloris, Oftrea Circaeis, Mifenooriimtur Echini
Peiflinibus patulis iadat fe molle Tarentum. ’

B r ^ Plinius libro ji. cap. 6. Gaudent enim perearinatione tranf
ierriipin ignotas aquas. SicBrundufina in Auerno compafta, & fiium retinere fuccum & aLu
crino adoptare creduntur.ubi Compafta uocat, qu* ex Briinduflo aliata, propter famem lonca:
aduedionis compafcebant in Lucrino. Sic Oftrcorum uiuaria olim fada funt , qme primus on,
nium Sergius Orata inuenit inBaiano.atate L.Crafsi oratoris ante Matficum bellum necpule
. caula fed auaritite. • . “ *

W _ Oftrcoru fiibliantia ex MnclitheoiMnefitheus A thenienlis(inquit) libro de ei-

bis ait, (MrearS,Concharu,MiifcuIor«,acfimiliu carne uix concoqui, obfalfum humore qui in”
ipfls iiidl, duamobre qiiu cruda eduntur,ob falfugine aluu fubduccrerquu uerd elixanf,falfu2i.
nem ilia uel omnino uel magna ex parte in humore quo incoquunt deponere. Itaqj Oflreoruin
decodu perturbat, & citat a Uiu. Elixa uerd corB caro humore fuo deftituta,murmura excitat, al
fa aiitjmodo rede id fiat,rioxia minime eft. Etenim igne uida non perindeac cruda cocodudif.
ficiTs eft,cxiccato humore qui in ipfa inerat, quicp fciluta aluu reddebat, Alimentu humidij con.
ft j r , ^°““‘^°''f^™^*C)fl‘'‘^u°’nn«P‘'a:li=>Lnccfacileadurina:excretione. Cirteris omnibus pra,
to/atoa* Galenirententia,quifcribit,omniumOftracodcrmorumcommuneeire,fuccumfalfim

in fe habere,quo uenter fubducatur:fed ratione maioris dC minoris differre, Oftrea cnimniollif.

fimam omnium carnem habcnt:Chamsautcmparua:,Spondyli,Solcnes,Purpui£e,Bucana,at.ii

queaiiahuiulmodijduraln, Iui% igitur Ofirca, uentrem quidem magis prcmbuent,niinnsaB'
tem alimentum corpori ftippeditant. duriora uer6,concodioni magis refiflimt,fed rasgisnuiil.
unt.& hatc ejuidem coquuntur, Oftrea uerd non ceda eduntur. Quemadmodu autem illa cen-
codu,ita ctiam corruptu difficilia funt,tjs^ apponuntur bis in aqua pura incoda , quibus cibiin
uentriculo corrumpuntur.Ex noftris pleriqj Oftrea additis pipere, oleo uel butyro fuau/ota red
dunt. nonnulli in farragine frigunt, fcd duriora tum fiunt.

Non folum in cibis fed etiS in medicina magnae funt OftreorOdotes.PecuIiariter Cotta Lepo
ris marini uenena Oftrea aduerranf,fi Plinio credimus, Sconiachu(inquitidc)unicereficrat,&-
ftidqsmcdenf.Addidit^ luxuria frigus obrutis niuefummamontiu&marisimamifcens.Teftf
Oftreorn cinis una fedat,& tofillas admifto melle. Eode medo parotidas,panos,mamafum9*f(
ntias,capiti5 ulcera ex aquatcutccp mitlicrO extendit.Infpcrgit & ambuftis,» dentifridoplatet.
Pruritibus qiioqj.&feruptionibus pituine ex aceto medef. Cnidte (i tundantCtS- iitpulummSf»
mu tnm!!antur){innms fanSt.a: perniones pedS. Quk Galenus de OftreorB facultatibus fmpfi
pete ex lib. : i.de lacul.ftmpl.med.Ego experientia coperi ex cinere fine ex calce tefiaroOto»
rumfada aquam lixiua ad minuedos tumores pcdB&: genuum plurimum cojfc'

rc.cxiccat enim, multu digerit calefacit, fi poft uftionem cinis nolauef; lotus, miniis mk^tit.
curkiue incrr ^ poftrcmoaddendn cur luna cicfcentc Oftrea atep adeo oftracoderma omnia a"™*'
mmtumoflru^ ant,fucculentioracp iinucotra dccrefcentemimianf,quod tradit PIiniuslib.Kip.4i.

cod^rm m- lam quidelunari potcftate CftrearB, Conchyliorum^, & ConcharS omnium corporafflgmK

«TriiTo tnnuTi Dltt^iiici • i _rp. /i. ^ ^

G

Lib.^t.cap. 6,
VUniiM.

Gaknm.

mijcqumtur. ^„^^5

t

DrS- soUs er : "■ 'V' Plinius, In caufa funt proprfe luna: effedioncs,qus funt rigare, amodicoa 6.

LuZ cjp-aih. l"‘■‘=‘’'-""‘=*='‘;'^f°‘■po'■a■Lunalg^tur humoresal^t&:regit,quemadmodaSoIfuocaloIefctcut'•
iiimiuerfam. ^I^t omnia ; quoniam omniiimuita oritur a calidi £C humidi commiftione , & foueiiitutiiuftl"'

lempei»*

DeOftrcis. Lib.IIII. y6i

temperamento. Sol mafciiln lydtrs,mar^s^p uice gerit; Luna,foemina. foeniineS cnfm fydirs eil,
s: molle arq; noflurnii, foluit humore Si trahit, non aufert, ut ait Phniuis, Sed Luna corpus craft tii-^-
CuSjiqnia elementis uicinius,) ho fiio lumine, nonfuis radiis,fed Solis luce ac radijs perfufum et
acccnfum,uircs fuas in inferiorem huhcorbemimmittit.Qiiare cum ukie Solis radios excipiat,
yayitquocp temperatas efle eius uires & effediiohes elTe heceife eft. Itacp ea abunde a SoleilluI
(irata, corpora quocp humentiora funt.a: contra.Necp id folumiri Oftreorum, uel chiflatorum,
aut aliorum animalium corporibus,fed etiam in noftris efficitur, Vhde prudentes Chirurgi tryi
pano capuiu/x aperiunt,plena Liinatquia tum cerebrum diffundi magis , Si totam crantj capa»

citatemimpleti compertum eft.Iderriin medulla ofsiumcernitur.MDrbispituitofisobnoxij,liu
10 ius fyderis uim fentiunt,ac una cuni eo pituitam augeri experiuntlit.Sani uerb Si non animad*
uertentes, fias atqjalias leniores immutationes non percipiunt,

DE ost^fels STfDVESTRliVS, k 6 N D E L E TI V S,

0 j T R E A repcriuhtur ih hoftro mari quEc a uulgo Scande
fcccitocantur, proptefedquod fapore funt acritob id delicatorii
(ate nimium calefaCiuht Si ulcerant.ham Scandebec, idem eft
guodroftrum urens.

Tefta confiant pelliicida partibus quibufdam flauclcentcj
alijs purpUrafcente,foris crinita SC crilpa, intus rplendida,latuif=
l<>linia,candidifsima.

Caro parua,falla, fubamara attj infuauis efi, Qiiare etiam a
plebe negligitur. . , ,

Hanc Oflreorum fpeciem efle puto flmilem ijs , qua: tradit
Plinius lib.ji.cap.6.gigni in petrofis,carcntibus^ aquaru duU
cium aduentu, iicut circa Grynum Si Myrinam : uel potius O*
firea efleoc^,»: quae uocat Athenatus lib. j. riVfjTO/s W i<sci «tjfw

osj>6cc.7n!Av7jofl,pa 'p (IItiAm ruu Sunf qutedam Oftrea qu^

fyluefirianominant,multialimenti,feduirus olentia, Sd ori ingrata.

T efia fyluefirium Oftreorum in fucis mulierum j lapidis fpeculariS liicc ufurpari poteft , SC S
Pcxiccantibus pulueribus utiliteradmifeeri.

DE SPONDYLIS, ROMDEtETrVS.

Sellontuf nullo uetujlo nomine,fed OJlreas^aideropodaijUt hodie Grxcha^pellat,

IK Ofiracddermdrumgenefibusrecenfenfa Galeno, Pliiiio&Talfjs, Spondyli, ab Athenio A
TpajtsAs' nuncupati, a Graecis hddie Gaideropa,ob magnam flmiliiudinem quam cum afini ungu
fo Ia habent. gaidaron enim hodie afinum uocant.Galeni interpres ra-tpoicAjaSjUertebras conuertit.
fed utendum nomine Grsco cenfeo, Plinij exemplo qui aliquotlocis Spondylium iiocauit : SC
Macrobij,quum Spondylos inter ccenac Pontificalis prima fercula numerapltem Columella cii
reliquis teftaceis Spondylos recenfet.

Spondylus duplici tefta confiat intus caua SC la:ui;foris fcabra,ad unguite aftni forma rotun=> B
data.latiore parte, qute SC inferior dici poteft, tenuior eft,&l multo minus denfa, minus concaua,
fuperior pars, qua tefiae cdlligantur,ftri<ftior, foris elata,infus magis caua, arda ualde SC firhia ar=
liculationc connexa.utriufcp enim teftae binte apdphyfcs funt , fiue tubercula qua: binis acetabu»
iis uicifsim recipiunt SC recipiunturtuinculo medio, nigro & ualido cohaerent. Caro interna Os
ftteoriim carni fimilis eft: circa hanc frimbriata eft membrana. Branchias Spondylis falfd non^

^ nulli tribuunt.Omnia enim oftracoderma ianguinis expertia, exiguo calore prtedira,totoctir
pore per fenfum fugientes cutis meatus i^ 4?iimiii)refpirantiC.r?ri/?o£c/ej-/c earc/n^eran' no» rt»

jfi«rf,)quemadniodum infeifta autore Arfftotelc,-

S' s 5

C B

761 Dc Aquatilibus.

Intuscaroeftfarismulta,rcddurior,mrusoIens,fnfuauis8^ingrat*.Ga1enus!ibT defi i'

aliment.interoftracodermaquJeduramhabcmcamemrecenfet,

Spondyli faxis adnafcuntiir,& ita hatrcnt.ut nonmiimalleo , autfrafla faxi parte cao(=™

In mari noftro pauci reperiStur.Ego in faxis Frefcontjs Agatlieniis finus reperi.fedii oamir, ‘
kaharcnt,ucmh'tusrei)duntur. r luuunt,

T cfta crafsiorum eft partium quam tcfla Oftrcorum, difficilius uritur. maeisip ad lanidi',„,
turam accedit. In Spondylis Cancri parui reperiuntur , quemadmodum in Oilreis , 8CMvt*
mannis.

HorumnulIatn,quodfciammentionemfecitAriftoteles.Athcnauslib.j.7-iv,a,„fcj5l_

Xyr.TO-.id eft ab afperuate.mea quidem fententia, appellauit. Spondylos ueros ^nobis
beri oftendit firmior in Ius 8f magis exquifita teftarum articulatio, quam in ullo alio oiiracod

morum genere.aqua Spondyli nomenfortitifunnqudduertebrarumfpinatmodofirmifsini;.^

ciculati linijCjiiac ucrccbra! carcv^v^^i a Orxcis «dicuntur,

COROLLARIVM, DE OSTREIS PRIVATIM DICTIS OM.
niDuSjS^dc Oftracodcrmisin genere quxdam.

-o, * Oftrea genere neutro apud Graecos Latinosque dicuntur.cum defpeciequa dehfc nrar/

nere Latinis tantum , de fpecie una. Grtecis quidem iisj=«p per e. breue , SdSspfBpper diphthon-
gum, diuerfas plerunque fignificationes habent, ut dicemus : aliquando promifciie ponuntur 1,
Latini id difcrimen ignorant, f Oftrea Galenus modo animalia efle dicit, ut libro decimo*,
quarto de tifu partiunt; moddinter animal X plantammedia , hoc eft zoophyta fteit ut in li.
bro de formatione fetus, In eonchylijs aliqua (nomina) ex Graecis (dedudla funt,) ut peloris

oftreK, Varro. Osj>s« iiocant aliqui omnia quae Ariftotelcs tspic«sJ'^iix nominauit; cuius fpcl

cies una fit alite plures, ut buccina, purpura , chama , pinna , Galenus libro 1 1. defim.

plic. medie, tacuit, capite autem proxime fcquente de buccinisSd purpuris agit, 6d mox de oi
ftreis ipeciatim ditftis. Idem libro quinto de compof. fccund. locos, capite 5. nominans tcfias
uftas buccinorum, purpurarum, aliorumque oftreorum in genere hoc nomen ufurpat: Grace
quidem per diphthongum cspBajp (cribiputo. Sed non modo cspewE, ucrumosptci/quodinons

nunquam generale eft ad omnia teftata: aliquando ucroeafola comprehendit, qua fua natura;»
immobilia (mmimmutcoeUe* excifUmur) funt, Vuottonus. fed adeam ftgnificationem oftrci.que
teftata immobilia tantum , ceu genus peculiare comprehendat , authons idonei teliimoniiim
iam non inuepio. Vt oftrea , iic conchas etiam in genere pro quibiifuis tcftatis aliqui dixe.

a ' per a, rccratiores per ut Plato in Phiedro , Isfieipimi/ Mu,

Jtldlai. olinTimao, yaffvosptBi/y^e-o-i/liararToi;;, Athenatus. misfaxu&nivniiT^

■nrsAotap, Euftathius. Firmioris tcfta pifccs concha S>L oftrea dicuntur, concha dicuntur, qia

teftam latuem habent ac politam.fiue uniformiter rugatam, fiue denticulatam. Oftrea uetd.qia
afperam^abramquc:quanuis generali nomine oftrea quoque conchae uocentur, item qus ex
utro tantum latere teftam habent, altero icopulis aut lapidibus, aut alteri materiic adharent.nam
Ccftac ipfx duriores propriae conchae dicuntur, quales funt cochlearum. Ouidius , Oftreaquciitp
conchis tuta^ fuere fuis , T« esfta/n i(su pro omni genere teftatorum Strabo dix»;

alij quidam osp**!»/'».

Hi Iisu espx -jtKx iuais an ^invra i7To,sp»Vf«' Tt, a-iAneti/str « , Nicandtt

Colophonius, T« csfxvsd^^ita ^oiy;oioii 01 n K$;^7iiiK,0 Ksy^i,»^ Tmvnc ra mrasiulbtf osfEct, Ariliote
les 4, 4.h, floris. GazauertittVmbilici, cochles, purpurs,(y<i<;df.!me»
nia qus oftrei aut conchs nomine appellamus. rimru A mi
Theophraftus in libro de lapidibus de margarita loquens . Ksyfi/hm , tk 'isftx, Hcfycb'"*

K Varinus. MydJliir, oftrea omniajalij lapides, calculos SC conchylia interpretantur, Ii<

AraSiW crbxr Albertus aizun ex Auicenna interpretatur oftreum. Antiqui, id eft oftrea, Syluattep
bxniwmm. Caugtlen,(Caugilel,Auicennsnominiitur i.yj7.)id eft oftrea, Idem, uidetur autem nomen tot
ruptum a eonchylijs, Guadai(BeIluncnfis emendat Vdbaieft fpecies teftatorum ttuiusfaaf'
tatesm G. referemus. Latalus,id eft oftrea, Syluaticus. Oftracorum Cuc conchyl/oruinff
dam flirit magna.qusdicuntur ArabiceBarcora, (hoeSd Serapio habet: ) qusdam parui.f
Arabice dicuntur Sades,(Sadafquidem pro limace.&pro purpura accipituoSyluahcu*.
nifas,(Carufis, Auicenns i.y;7.)id eft.oftrea.Syluat. Canifeties eft fpecies oftraci,
mito, V«us gloirogmplnis Auiccnns. Seigi eft genus oftracorum.S: eft Venereum, J*"’-
WgtruMic Ultrea Grsci uiilgo uocitant.Pfellus oftridia.interprete Valla. Itali Oflrcelie,tol‘''‘
gularinumerooftrega. Iffifpani Oftiadelamar. GalliCtitinnominatusqiiida fcriWtjOi'''''*’,!,
ut Bellonius Hiiiftres & Oeftres : alicubi Ittre alie calle, f Angli m Ayffcr FlandiiK >'i|
Germani inferiores, ceitUcjlrctinpIurali, £>cffcr0. Puto Si Ucetle uocabulum dimlMttaum
nonnufquam ufurpari,

InPoD"

/

DcOftreis. Lib.IIII. 76^

InPonto conchylia clefuntjCum oftrea abundent, Plinius, f Ofirea mittit Corfica, fed rard s

Hepc olidaiquoniani aduerlis tcmpeftatibus impedita naui^atione,uel prgdonibus Mauris itu
tcrdufo rtiari.non facile ad urbem perueniunt.Es uero qus a Pifauri litore paucis ante annis af
ferebantur, extiniSa ueluti carum progcniepcnitus abierunt , louius. Oftrea & conchylia ( to
KjMwyjt^^^^^lornnia K multitudine ^amplitudinein mari extero exciduntihicuerdicir.
ca Tufdetamaln)imprimis,qudd fcilicet fluxus ac refluxus luc augeantur : qui caufa , ut par eft,
magnitudinis ac multitudinis proptcrexercitationem(eorum)exiftunt, Strabo. Oflrea inin’
dico mari Alexandri rerum aucores pedalia inueniri prodidere.nec non inter nos nepotis cuiuf
dam nomenclator nidacna appellauit.tantaiamplitudinisintelligi cUpiens, utter mordenda efi
10 fciit, Plinius. Circa Byblum paruam infulam lndis,oftrca petris adnafcuntiir.decuplo maio»
rahisqiaapud Graecos rcperiimtur;Pliilollratus,de fpondylis nimirum fentiens.hi enim ex o»
flreomm numero Exis adharrent. Circa Caput uiride pifcati fumus dentales SC oftreas uete»
res,qiaft'ngtilJcappcndebantdcccmuelquindecim!ibras,AloiliusCadamuflus. Oftreorum
pro regionibus differentias Plinij uerbis referemus infra in F. ^ Oftreae teftas habent fcabras, A..
'riliot, Quaedam (ilicum duritia teguntur, ut oftreae 8C concha;,Plinius. Oftreorum quorun
dam teftas ucteres nodlu lucere audio, parte fuperiori interna, f Variant coloribus , rufta in Hi
Ipani.ijfufca in 11 lyrico, nigra dC carne 8d tefta Circetjs , Plinius. Vide etiam infra in r. nonnihil,

fOftreorum(incibo)praecipuafpondylobreuifunr,atqjnoncarnoro,nec fibris laciniofo, acto-

t3inaluo,Pl/nius. Spondylus in oftreis dicitur callofum illud rotundum albicans, quod intus
'io habent in medio,a ftmilitudine fpondylitquod nos uerticulum dicimus appoficum falis , ut me- -
litis nendo ucrtautur.nam reliqua caro circiifparfa, lacinia dicrtur,Pcroitus. Oftreis labra ftmt
cralTajAriftot. Qiiodoui nomine appellatur,in altera tantum parte cis fit, idenn^eft quod ei
chinos habere dicimus,ldem. Quod ouum uocatur,non femper, fed uerc habent oftreae. mox
enim tempore procedente minuitur,demum^ totum prope aboletur, Vuottonus, f Meatum
liabentquocxcrementumfecedatpartefuperiore,Ariftot. f Capita ofirearum generi nulla. Pii
hitis.ptli nulli, Galenus lib.i.detempcramentis. Oculi etiam plcrifqjnull/jUtfcribit idem Ga-
lenus lib.i.cap.y.defcmine.fedmclius Plinius,qui oftreis omnibus oculos negat, f Sexus quo-
qitedifcrimeneisnoueft,utin c.dicetur.

Gaudent dulcibus aquis, 8d ubi plurimi influunt amnes; ideo pelagia par Ua M fata funt. Gi= ^
Jognuntur tamen in petrolis,carcntibuscp aquarum dulcium aduentu, ficut circa Grynium Si My
rinam,PIinius. f Oftrea licet uicftum in humore exerceant.nec foris uiuere queant, nihil tamen
ucl acris uel humoris recipiunt, Ariftot. Corpus eorum humidifsimum eft , Galenus libro i.

detemperamentis. Vim uitalem(js<c k corde per arterias iijfmduur)non habent, Idem libro 4. de
prafag. ex piilf Senfum non habent praeterquam tadlum, Author libri de anatome uiuorum.
Tadus fcnftis omnibus eft, etiam quibus nullus alius.nam Si oftreis , Si terrCfttibUs uennibus
quoiy exiftit, Plinius. Etalibi: Silicea tefta inclufis fatendum eft nullum inefle fenfum,ut oftreis,
Etrurfustln marinis oftreis auditum elTc non eft uerifi'mile,fed ad fonum mergere fe folent.ideo
filcmiura in mari pircantibus. Non defunt complura, quae cum lint abfo!uta,moucre tamen
(e'nequcant,ut oftreae, Ariftot. ^ Oftreic in Hellefponto nutriuntur phyco,id eft, alga, Ariftot,

40 jatiiiA/^^^ta^si/Ta^jf^v^^O-l^wowr-jte.Oppianus de oftreis. ^fOftrciscp Si conchylijs omnibus eo-
tingerc.ut cum Luna pariter crefcant.paritercp decrefcant,Cicero i.de Diuinaf, Oftrex quum
appolit*fuiirent,8i multe quidem fed inhuberes , macraecp eflcnt;Luna, inquit Annianus,nimt:
uiddicctfcnercit.eare oftrea quocp,ficuri alia quaedam, tenuia exueSacp funt, Gellius lib.io. A-
pird eunde extat hic Lucilij uerfus: Luna alit oftrea, Siimplet echinos, muribus fibras, f Oftreis
qua cocnum.ibi origo confiftit , Ariftot, In limo coenofo oriuntur. Idem: apud quem plijra de
oftrearum generatione leges circa finem Iibrij.de generat, animalium, Qu{ filiceo tegmine o-
periuntur (inquit Plinius lib. 9.) putrcfccnte limo proueniunt , aut fpuma circa nauigia diutius
ftantCjdefixos^ palos Silignum maxime. (Alibi tameninpetrofiSjCarentibuscp aquarum dulci-
um aduentu oftrea gigni tradit.) Nuper cotnpcrtum in oftrearqs humorem tjs foetificum lacftis
Jo modo effluere. Et rurfustGrandefcuntfyderis quidem ratione maxime, ut in natura aquatili-
um diximus;fed priuatim circa initia pftatis multo laiftc prpgnantia,atq! ubi fol penetret in uada,
Harc uidetur caufa quare minora in alijs locis reperiantur.Opacitas enim prohibet incrememm,
SCtriftitia minus appetunt cibos. Mtifculi coch\ex(conchiepotnts.fomniantautetn Grammaticiquida
niujctdos quafi mafculos liicOquorum \si<^t{uepote genitura marium) concipiant oftrea, Oftrea nec^
coitu, necp parente procreantur,ac nimirum omnia cx cotno nafcuntur.illorum enim neq; fami
na,ne^ mas diftiniilus cft,fed ciufdcm naturat funt.atcp adeo inter fe fimilia , ut non marem a fo;-
minaintcrnofcerepofsis,GilIius ex Oppiani Halieut.i. Neutrum eft oftreis genus, S( catte

risadhatrentibusuado uellaxOjPlinius. Pofteaquamcfictit ait Nicolaus Damaicenus , quarto
Si centefimo libro hifloriarum) ad Apameam Phrygis urbem , Mithridatici belli temporibus e
60 motu terra difcefsifTctjlacus qui ante ibi nulli comparuiflent, repente extitifle , fluuioscp Si fon-
tes nonos ex cifdcm locis terrsmotu excitatos fuifle.ueteres^ multos exaruiffe ,ac nimirii plu-
rimam aquam tum dulcem, tum falfam,tametfi ab eis locis mare loge abefletjcx uifceribus terrae

S s 4

764 De Aquatilibus.

fic cmanaffe, ut trat^um uniucrfum illUm tum Oftrcis,tum altjs pifcibus marinis referferint G1
liuscex Athenaei libro 8i)f[ In cfireis cancri nafcuntur,de quibus alibi diiflum eft.

D Sunt qui rubtilitatcra animi conftare nOn tenuitate Tanguinis putent : fed cute operimcntisii'

corporum/magis aut minus bruta efle, ut oftreas&tcftudines, Plinius, Cancer oftreisuefcit^

fedquia ofireum<:Iaufum,nuilauiaperiripoteft,periculorum^eft,richelameiusmcludat,adatl

gumenta confugit3 6(^ infidias noua fraude molitur.Explorat enim li quando oftreum, remotis in
locis ab omni uento, contra folis radios dipticum * in illud fuum aperiat , ut aere libero uifcerum
fuorum uoliiptatem quandam capiat:&t; tunc clanculo calculum immittens oftrei conclufionem
impedic.fic^ aperta clauftra reperiens tuto chelas impendit : uifecra^ interna depafeitur , Am,
brofius. Eundem dolum author de nat.rerum ex Ambrofio 8e Ifidoro fic recitat. Cum teflasu
aperit oftrea,ut clementioris aurae delierjs glorietur , cancer infidias ei repentinas prxtendit 8i
lapide inter eius teftas proijcitjne illas coniogere porsit,6<: fic oftreae carnes corrodit, Ofirea qui*
dem in iicco iacens,iam ut in domo conchas tenet, tempore accefsionis maris. Vide etiam fu
pra ex Cppiano in Corollario de Cancro, pag.17^, Stellae marinar molli crufia intedl», ( Ari»
iIot,hifi:.5'. ly.ftellas inter ofiracoderma numerat)OiIreis tam crudeliter inimicae funt,ut hacip»
fa exedantjSt:^ conficiantRatio infidiarum quas eis molmtur,eiufmodi efi:Cum teftacea fuas pa»
tefaciunt Conchas,cum uel refrigeratione egent,uel ut aliquid pertinens ad uidum incidat : ex
uno de fuisfiuc cruribus fiue radijs intra teftas oftrei hiantes inftto,eas claudi prohibentes, carne
explentur, Aelianus de animalibus 9.;a.ex OppianiHalieut.lib.%

B In marinis oftreis auditum efic non eit uerifimiletfed ad fonum mergere fe folent.ideo ^fi=

lentium in mari pifcantibus,PIinius, raieiiXKtmelius ^;y«M«,utHefychius habet) qux SC yayM
ft«uocatur:inftrumentum eft,in quo pifcatores oftrea colligunt, Hefychius & Varinus.f Oilrea
rum uiuariaprimusomnium Sergius Orata inuenitinBaiano^JctateL^Crafsi oratoris ante Mar
ficum bellumtncc gulae caufa,fed auaruiap,magnauedigalia tali exingeniofuopercipies,utqui
primus penfiles inuenitbalineastita mangonizaias fubinde uendendo, Plinius, Hac fumpta dTe
uidentur a M. Varrone, ut Macrobius tertio Saturna:iorum teftatur libro, Maflarius, f Nuper
compertum in o{irczri)s{.idel^io(}rearum Kz«««n)r)liumorem ijs fcetificumladis modo effluere, Piis
nilis, Limofa regio maxime idonea cft conchylijs,muricibus oftreis, 8Cc.Columella. ^0-
ftrea,quum Romana res magnitudinis & luxuria faftigium teneret,Brundufi'o in Lucrinum Ia=
cum transferebantur, ubi mirifice pinguefcebanc. Vnde Martialis, Oftrea tu furnis ftagiiO fatuq»
raca Lucrino. Fuerunt^ aded inhonorciprisgulaproccribus,utinrcmotifsimasamarireg{o-
nes ligneislacubus apportarentur. Eft autem Lucrinus lacus Campatua(inquitMaflariu8)m
finuBaiano>contraPuteolos propinquus Auernolacui,diclus aluero propter multitudinempi
fcium,quiibi capiebantur.inqucmoftreaaliundcadue(fta,depafta^ibidcmmeliorafiunt, Gau
dem enimCuc inquit Plinius libro trigefimo fecundo) S>C peregrinatione, transferri^ in ignotas
aquas:Sic Brundufina in Auerno compafta,5<^ fuum retinere fuccum,9i a Lucrino adoptare cre
duntur,

Oftreorum conchis tchthyophagi ad domicilia utuntur, Incertus. Maltha calidaria ad bal*
nea:Ficiim dC picem duram,^ oftrei teftas ficcas fimul tundes:his iundruras diligenter adlines,
Palladias.

V Tiberius Cscfar Afellio Sabino H. s, ducenta donauic pro dialogo , in quo boleti BC ficedu»
lae,8doftre3e,6d turdi certameninduxerat,Suetomus. Pinguem uitijsalbum^, nec oftrea,
Necfcarus,autpotericperegrina iuuare lagois, Horatius Serm.i.i. Referi Athenaius Apid«
um nobilem parariium,qui fuperioris nomine appellari promeruit, uafis fummaindiiftria fabri»
catis, ad Traiantim in mediterraneis Mefopotamiae contra Parthos bellum gerentem, recentifsi»
ma oftrea detuIifle,Iouius.

Ojlrforudijjvs Dicemus de nationibus,ne fraudentur gloria fualictorajfed dicemus aliena lingua,
renti£ fecundu peritifsimahiiius cenCurae in noftro aeuo fuit.Sitnt ergo Mutiani uerba quae fubijciam:Cyz/«na

regiones. maiora Lucrinis,duIcioraBritannicis,ruauiora Edulis, (Ger«/iw,^<i^4riKf:)acrioraLepricis, ple

nioraLucenfibuSjficciora Coryphantenis, teneriora (tenuiora, %lajjarm) Iftricis, candidioraOr»^
ccienfibus Sed his neqi dulciora, necp teneriora efic ulla compertum eft,Plinius. Oftrea Aby
dena aganeonibus olim celebrari folita memorat Clemens in Paedagogo, t»?

3.fl:A9t/?,osf«£tcA’A^v</'©',Archeftratus. Muresfunt Aeni,afpra oftrea plurima Abydi, Ennjur^'

piid Apuleium, Oftrea concharum generis nobilifsima runr,inter laiitifsimos recepta
laudabiliora quae capiuntur ubi dulcis admifeetur aqua,ut quar in dulci portu capiantur,
portus Phanarius appellatur , quem intrat amnis Acheron ex Acherufia palude proflurnJJ^
quae inlacu Lucrino dcpaftaoptimum habeant faporem:quamobrem excogitatum
dcaduecfta in Lucrino compafcerentur, unde Martialis: Oftrea tu fumis ftagno faturaHb^^*'
nOjMafiarius. Nondum Britannica fermebantlitora,cum ( d‘^r^zw)Orata Lucrina(/'^^°*
bilitabatipofteauifum tanti in extrema Italia petere Brundufiumoftreastacnelis
os faporeSjiiuperexcogitatumjfamemlonga-aduedlionis aBrundufio comparceiciabuttj^;®*
Plinius, Sergius Orataprimus optimum faporem oftreis Lucrinis adiudicauitjM^cro lu

X^ucrina.

DeOftrcis. Lib.llll. 76r

SaUirn. J. ’i5‘-iECih Plimus. Ebria Baiano iient modo concha Lucrfno , Martialis. Non mc
Lucrina iiiuerint conchylia,HoradLis. — - Lucrinis Eruta licoribus ucndum conchylia cce
nas, Vt rcnoucnt per damna famem, Petronius Arbiter. T u Lucrina uoras,me pafeit aqiio
faPeIons,Marfiaiislibro6. Concha Lucrini delicatior ftagni. Idem de Erotio puella, Mu=
rice Baiano melior Lucrina Peloris: Oftrea Circeis, Mifeno oriuntur echinij Horatius Serm.

1, 4. Tunc nuptiar tiidebant oftreas Lucrinas , Varro apud Nonium. Oftrea Britannica
poft Lucrina luuentarLinti qu^e Si! Rutupina ab oppido litoraliliiiienalis appellauit, Maflarius*

Circeis nata Ibrcnt , an Lucrinum ad faxum Rutupino ue edita fundo

Olireacallcbatprimodepreheuderemorfu, luuenaiis Sat,4.

IO 0ftrc/sfuburbanis(circ4 VmmAi) ^ Hadriaticis Bembus palmam dedit: qui forte idem de o- Uadrutiati

ftrcispu‘’auic,quoddeLupisintcrduosponccs captis Romani cxiftimauerunt:quos ea ratio-
ne meliores palatoque aptiores pronuncianmt, quod propinqua illuuie , qu^ ex cloacis & fori-
cis deiiuit, faginentur. Ecfi non me fallat, Plinium oftrea neque in luto capta , neque in areno»
iiscommendalfe. Tametfi ego inBembi gratiam, longe diucrfum putem,, an in luto, an mpiin-
gui pabulo quis capta dixcrit.lllic fpurca dC immunda, hic pleniora habitiora^ efficiuntur. Ad»

(icgirod iiimari nata , aquis uero dulcibus educata , primo cenfu liabentur. ex quo fit ut optima
iadiceiuur,qute ijs aluntur locis qiid flumina inueiumtur:qualia fuburbana Venette urbis uide»
nnis,qa3emultis fluminibus alluuntunquarrespoceft oftrea multo reddere commedatiora. Htec
ilb funcfciiicct,qa:e gloriam menfts pcpererunt:quorum fpondylus ( ita carnem interiorem uo»
lo camus)pIashabetcalii.Hsecfuntdenicjjqute uulgato proueibio, uiduarumcupedias appellauit
antiquitaSjCaliiis Caicagniniis epiftolarum libro 5'.

Prarcipua ucrb habentur in quacunque gente fpifla, nec faliiia fua lubrica , crafsitudine po= meliori
tius fpedtanda quam latitudine, neque in luco capta, i&fi^ meti ea cacem antecellere opinentur, ) ne»
queinarenofts , fed folido uado, fpendylo breui atque non carnofo ,nec fibris laciniofo , ac to
tainaluo. Addunt peritiores noram, ambiente purpureo crine fibras ,e6quc argumento gene»
rofa interpretantur , calliblephara appellantes , Plinius. Omnia tunc meliora, in cibis exifti»
m^ntiir, cum oua. appellata habuerim, qute tamen nihil ad generationem conferunt: fed indi»
tiofunt melioris nutricationis , ueluti pinguedo in fanguineis , ut Ariftoteles aflerit de genera-
tione animal.lib.j. Grapaldus, Maxime probantur que magnarum nauium carinis adhsrenc,

5® £1' ab urinatoribus demanucoIliguntur,Iouius. Galenus inlibro de boni ^uittofi fucer nu-
trimentis, oftreorum carnem humidiorem dC tenaciorem efle docet, admodum crafsi fucci;£^ par
icsconimfolidiorcsferius obcrafsicudmcm concoqui, ac generare humorem crudum , craflum
fiC frigidum. In uniuerfum oftrea, ut ait Galenus, falfum humore aggencrant, praEfercim fi efu
da comcdantur:propterea tentiginem in falacibus plurimum adaugent, Ionius, Oftrea quia
demortuam Venerem excitant, apud lautos dC libidinofos in precio funtjPlatina. Facile intus
corrmTipuutur,Ceirus:quiinterea etiam qiite ftomachoapea funt, oftrea connumerat. ^Patellas
Hicefiusfacilius excerni tradit quam chamas : oftrea iierd minus his alere, facile replere, (2?7\«cr»
excerni^, promptius. ^ Aluum mouent: Celfo, Arctaco Plinio medico authoribus.
Molliuntaluum lenirer, Plinius Secundus, Conchularum maris , carterorumque fere oftreo*

4® rum fuccus, plane tum falfus eft, tum uentrem foluendi iiim obtinet: quamiiis eorum caro ucn»
trem reprimat. Verum quod dico deprehendes , fi ca quocp, quo modo brafsicam cenfuimus,
prarparare non graueris, Galenus de ftmpIic.medic.facLilt. 5. Aluum ftmLil& urinam cient,

Athenaeus. ^'In colico afFecftu fumamur pifces duriore carne praediti: ecexteftaceispeclines, 0=
ftj'ea,TralIianus. Gariopontushydropicis etiam oftreasdariiubet, ffMuIctim oftreorum efum
damnat Galenus in libro de attenuante uiduriquem fidfenibtis interdicit, libro 5’. de fanit. tuenda,
in confilio etiam de puero epilcptico,oftrea omnia ei caucnda praecipit.

Alex pcriienit ad oftreas, echinos, urticas, Piinuis.f Ebria Baiano ueni modo concha Lucri
no, Nobile nunc fitio luxuriofa garum,Martialis. Oftrea cotfta incarbonibus,atcj^ teftis exem
. pta, frigi in oleo, 2^ aromatibus atq: a . refia fuftlmdi polTunCjPlatina. In ofireis: Piper, ligufti»

5"® cum , oui uitellum , acetum, liquamen , oleum dC iiiniim:fi uolueris, mei addes, Apicius 9.6.

Oftrea uel cruda ab aliquibus clitari, Galenus refert. osf^xerviitiinvKsrK,

Epicharmus.

Pro baccinis oftrea ad remedia afliimi licet, ut in tabulis AvTjfaMojtlUlaif/ legimus. Biicd» Q
na marina aut purpuras uftas ,mclle aut axungia exceptas imponito parotidibus , SC confeftim^^ Galeno^
difciiticntur.idem etiam oftreorum tefta ufta,8<^ cum meile impofita facic,Galeniis lib.j.decom-
pofpharmac.fec.Iocos. Idem alibi quoq; uim eandem prope teftis purpurarum, buccinorum,
aliorum oftreorum attribuit, oftrei nomen generalius ururpans:quamobrem fi quid remedio-
rumin una aliqua rpecieornifllim uidebicur, in alterius hiftoria requiratur. ^ Oftreorum tefta
ufta ( inquitGalcniishbroii. defimplic. medicamenr. faciilt.) fimiliseftfacultatisbuccinorum
60 teftis, tametfi etiam rubtilioris:imm6 ut certius ueriusque dicam, minus craflte. nam terre-
nam diiramque.corporis fortita confiftcntiam concretionem^, impendio omnia craflarum funt
partium.itaqp accurate ea Iguigare neceffe eft.Cum autem dicimus horwm aliud alio efte tenuius, ,

766 De Aquatilibus.

(fum t«mm omni* cr*jfa alia magis, alia minus,)iu accipiendum cll,iu fi VlylTem Thetfite di
mus maiorem, cum tame utacf fuerit paruus.Catterum omnia id genus, ut SC antea eft diflo ^
gendi quandam in fe facultatem obtinent : per quam condenfata eorum eifentia , dura tertofji
funt redditatquam ubi per uftionem depofuerint,contrariam adfcilcunt facultatem, quam uotl
digcrentem.Porrd ii laueris ea ufler{s^,{/c & Grxcm ttxtm hahif.jedpraftat legere , Si ujjeris lautriii-
fnas enim urmcur, deinde lauantur humjmodi medicamenta, )ignn in aquam natura depofita, ipfam ejf
ciunt cum tenuitate cxcalfacientem,aded ut Sd putrefaciat.fed nonnunquam reliquum illud
renum eft,morfus expersud quod maxime implendis cicatrice^ claudendis ulceribus liumidij
cft utile. Igitur tefta eorum qum peculiariter uocantur ofirca, combuiia utor ad diuturnas ex fin.
xione,acgre^ carne implebiles cauitates,nempe qu j fiftulofae funt atq> profundae,eam foris cirni»
fuillo adipeueteratoiuulgd axungiam nuncupant)circumponens, At in finum ipfum aliquideij
rum qum talia carne implent,immitto:quale eft etiam ufium diaphanesiquod fpecariumi/t^od,;
laritm, nomine defrauato.Latini enim j^ecttlarem lapidem uocant-.interpres Latinus in margine diuerjam leHk.
nem adjcripfit,es ullum,dipliryges)nomin3nt.l?ntcm in genere facultatem habent & ceterorum ollra;
codermorum teftae deufta-, maxime ucrdiut dixi)oftreorum: deinde fauccinorum 5C purpuratu
ItacJ cinis eius generis emplafticis mifcetur facultatibus digerentibus, Sd cum quouis adipe dige
rit. Sed quoma uetus plus digeric,illi magis mifceri folet.Porrd potentius hoc medicamen dige.
ret,(i acrem illi adipem quempiam mifcucris:de quibus fuperius determinatum eft. Quin Sd den
tes fpicndidiores talium omnium cinis efficiqnon tantum extergendi potentia , fed SC alpemate
fubftantim,uelut £d pumex , Sd tefta clibani. V erum in ufu eiufmodi non eft necefle qu* fic ufta u
fimqadmodumlaeuigare.At in ulceribus rebellibus prm omnibus diligenter funtlauiganda ac
infpergenda.Porrd excrefeentiam carnis mediocriter exterunt comprimunti^. Ad htec cum fa.
le omnia id genus ufta dentium fmegma reddunt efficacius , adeo ut non modo laxitatem moU
iitiem^ gingiuarum deficcet, uerum etiam ulcera putrefeentia adiuuet,Hac omnia Galenus.

Gil^di^iCBellunenjis emendat V dha,& porcelletas interpretaturinos de porcellanis conchis jitpra C.elemiu
tofcripfmus)e& oftracum, (Ipeciesojlr acorum,) quod extrahit furculos Sd fpinas. quod ex eo nitiim
eft,abfcindit uerrucas infixas,fiue profundas in carne Sd cute,Sd pendentes , fiue eleuatas in cats
ne 8dcute,Auicennat.5oi.Eftautem forte aliud quoddam oftreortim hoc genus , ab oftreis pe.
culiariter diSIis diuerfum.nam attributae ei uires cochleae fiue limaci conueniunttquam idem A.
uicenna eiufdem libri cap.5'j7.fadaf nominat, Sd uires partim cochleae terreftris , partim purpu. j»
rae ei adferibit.

Oftreortim tefta ftccifsima eft, Galenus i. de temperamentis, f Labiorum ulcera Sd omnia
maligna fanans medicamentum; Oftrea ufta tenuifsime trita infperge. Ego uerd non ullis con.
tritis ufusfum,Sd bene cefsit, Nicolaus Myrepfus. Galenus lib.i.cap.y.decompof.medic.fec,
locos, teftas uftas tum buccinorum,tum purpurarum,aliorumcp oftreorum, pharmacis pilos at.
tenuantibus adnumerat. Ad uulnera iumentorum,ofra fepiarum Sd teftas etiam oftrearum in
puluerem rediges,Sd mrei quocj uafts fiiliginem pariter mifcebis; qum bene tunfa fi frequenter a-
fperferis,nccatum uulnus ducet celerius cicatricem, V egeeius Veterinariae i. 6i. f Oftrea ex
mulfo 8d pipere coefta, utiliter contra tenelmum accipiuntur,Marcellus Empiricus.fed aliter Pli<
nius,ex quo ille mutuatur fua pleracp:Co<fla(inquit)cum mulfo,tenefmo,qui fine exulceratione^
fit,Iiberant.Veficarum ulcera quotjrepurgant.In conchis fuisco(fta,fiueuti(a/Mr,rafta,^c«n)eli»
fa uenerint,mireU/Mr,«rm«)diftilIationibus profunt. ^Oftrea ita ut leda funt, adhuc teftis fiiii
claufa,in carbonibus coquuntur,atcp ita cibo dantur ei qui narium grauedinem patitur, Marcel.
lus.^Frixam oftreorum carnem a uenenocomefti marini leporis liberare teftatur Plinius medi
cusjlouitis. Ad pernionestSepum ceruinum combuftum fimul cum oftrea tefta minuta com
mixta Sd fadiim qtiafi malacmaimponc,mire fanat, Sextus Platonicus.

Ad procidentem fedcm,exAeao;Oftreorura teftas crudas tritas , Sdfubtilifsimo cribro ex.
cuflas appone, Aetius.

olb-eiujla. Emplaftroalbo Ariabarzanio,quo Xenocrates abfcefllim iam inalteratum circa tarfumdi'
fcufsit, (apud Galenum de compofit.fec.genera i. i6.)buccina ufta inijeiuntur: Vbi Galenus, Vif»
lide(inquit) exiccat ob buccinorum cinerem additum. non difsimilis autem quodammodofatill
tas eft Sd purpuris Sd oftreis concrematis, nopum eft autem fine carnibus horum anintalium tt'
ftas concremari. Mox etiam cap.iS. oftrea concremata, purpuras,buccina, Sdfepiaeparteffl»
feam cum ijs recenfet qua: propofiti emplaftri (aduerfus ulcera cacoethe Sd dyfepulota) candete
tueri pofsint. ^Buccinorum teftas concrcmatas,purpurarum, oftreorum, aliorum^idgtn®'*
aridas ulceribus malignis ac contumacibus infperferis, mirifice uidebis citra mordicationto “
deficcari,Galenus eiufdem operis 4.1. Plura ex Galeni libro ii.de Pharmac.fimplic/at““'
uiribus oftreorum uftorum,tum lotorum ab uftione tum illotorum,recitaui fuperius. f f’**;*"®
ex oftreislCadmiae, thuris, fingulorum uncia femis.oftreorum ullorum , uncia una feii«i,b'‘^°’
lausMyrcpfustquiufum eius non explicat. uidetur autem utiliter infpergi pofle ulceribus
lignis uel dyfepulotis. Labiorum ulcera, Sd omnia maligna fanans remedium : Oftrea una te-
nuifsime trita iniperge. Ego uerd non ullis contritis ufus fum , 6d bene celsit , Idem Myreplus.

DcOftrcis. Lib.IIlI. 767

Exoftrciscombuftis SC fermento medicamentumjpro humore fuppuratojibro i. Ga!eni de ar-
te curatiua ad Glaiiconem defcribitur. V eteri urmse miTcettir cinis oftreorum aduerfus eru=*
p[(Qiiesin corpore infantium, omnia ulcera manantia, Plmius* ^ S;cpe ita peruadit uis frigo*

ris ac tenet artus, V t iiix qiiaefito medicamine pulfa recedat tum caiTis oftrea tcftis

Vftadabitcmerem,quiproralerumptiisinefcis Deducitgejidumtepefa(frouerticeuirus, Sc
reniis. Cftreiteftariimcombiirtarum cfnis cum melieimpofitus parotidas cito foluitjMarceU
Ius. EmplaftraquscfrmplicesparotidascurantlaxatoriaappellatajOmnibusnotafunt. Exem*
pia ipforanirimt,Emp!aftrumMnareae,eCquod exfuccisconftat,&: quod exptifana. His adhuc
jnoHiorafimtcerariforma.tum ex butyro,tum ex cefypo conflata, oftreis autbuccinis, autpur»

,0 puris uftisaciditis,adipe9 porcino, fingulis quadrantis pondere. Praeflat & hoc,Butyri imc.una
cerx fextantem QC uncix dimidium, oltreorum uftoriim quam tenuirsimetritoriim fextantem*
liqucfciMia liqucfacito,ofrrea^ infarcito,ac unitis utitor confidenter.Efficacifsimum hoc ad pa
roridas, Gai^n.decomp.med.fec.locos 5.1. Etpauldruperius:Buccinis,purpuris2t:ofl:reisuftis,
in durc/centibus ac uetuftis parotidibus uti oportet. Eft enim pharmacum quod omne afflidio*
nem ft^acrimoniam mitigat dC dirciititmon folum fi meile quis eorur cinerem imbiiaCjfed dC miiU
fd magis fiadipem fuillum inftiirumjuetuftum dC a fibris depuratu admifeeat. cin-a omnem enim .
njo/citiam omnes inueteratas inflammationes difcuc!f,etiamii exrheumatica aflredione fint ob»
orr^c. ^Cinis teftarum ex oflreis fi in morem falis pane colligatur QC uorerur,ftattm ad remoucn
damgrauedinem narium proficit,MarcelIus empincus. ^ Cinis teftaru uflarum ex oftreis cum
lo meile tenuifsivne contritus uux inliciis prodeft,Idem. ^Plinius medicus oftreorum teftas ambu
lias dyfentericis prodefte tradic.Iouius, Succinam de ccrafo flluatica exures , dC de tefta oftrei
aque facies, paribus^ menrurispuluerem tritum, cum mclite, (fonhxymelue, aut tale (juidlegendii)
autcumiiino auftero candenti ferro calefatfto, bibendum dyfenterico dabis, mire proderit, Mar*
cellus empiricus. ^ Ad coli inteftini dolores: Oftrcoru teftx crematx dC tritx potui dentur: dua*
tum ligularum modus fit ex calentis aqux cyathis tribus,Galenus Euporift.1.48.

Lucilius, Plinius ft^Iiiuenalis, oftreumgen.neut. dixerunt. Item Varro citante Nonio:

Non poiTe oftrea fe Rome prxbere QC echinos. Sed idem qiiocp Luciliiisgen.foem. Oftrea nui
lafuit,nonpLrrpiiranullaPelorf. &:ralij, ut Turpilius Demetrio : Inadla cooperta age in oras o*

(Ireas.et Varro, Nec oftrea illa magna capta quiuiepaiatumfufeitare. ^Oftreas marinas, Afrani
50US. Tanquam pofTet ucl in tegulis profeminare oftreas,M, Tullius in Hortenf. ^ dsjnof/ dic"!®
uidecur ab dfMf/Cquod eft os,quod tefta uclutt oflea tegatur,) abundante rho, Euftathius dC V arfr
nus.^VfTWKajjOftreum.Hefychius. Sicucnosaccftateftudinemuocamus:fic Grxei oftrea ««
m9osf(i>t2fnommauerunt.^Oftridion aboftrcodiminutiuumeft aptidPfellum.

‘Oftrea fc^^<r«9V7w,id eft rofeida ab Oppiano cognominantur. MvsAcijvTw, a Macrone Parodo; E^itheta^'
quod nimirum in fuis teftis ceu ofsibusjmedullxinftar contineantur.

OftrcarixCgen.foem.)dicuntur, ubioftrexuiuur,&^repemTntur,ut Grammaticus qmdamre
eeiitiorannotauit.citatautemfolum Plintj ceftimonium,ubiisdicit: nuper compertum in oftrea
riis.egoinvccfto fingularioftreariumprotulerim,utuiLiariLim:qaanquam5<!'foem.g.oftreariafor
tediciporeftjurfubaudiatiir pifeina. Sergius Orata primus oftrearia in Baianolocauir,Ma*
crob, Samrn. j. 15*. Panis ab opfontjs appellatur oftrearius, Plinius 1 8. u. hoc genere panis fcili*
cereum oftreis uefciroIebanc.^Oftreatus pro duro atcpafpero accipitiir,Pcrotrus.Iraqitam qua
fioflreatum tergum ulceribus geftico propteramoremiieftrum, Plautus Pcenulo. ^Oftrifer,lo
CIIS in mari oftrea gignens, ut quidam Peribunt.

Oftrum dicitur ab oftreis, ego conchylium, muricem, oftrumin eadem fignificatione accfroftrais*
piOjPcrotcus. De Conchylio mulca fuo loco diximus. Oftrum dicebatur color celeberri»
mus,qui ex oftreis, purpura ac murice eruebatur. Sarranum, nomen ab Sarurbe Phccnicix,
qiixpofteaTyrus appellata eft,riinipfiireconftat:uc apud Vergiliuni,Ecgemmabibat, &^Sarra
no dormiat oftro,PIatina. quare 5<rTyn'um cognominatum eft; Tyrio^ ardebat murice Ixna,

Vergilius. Regali conipedius in auro nuper fi^ oftro, Horatius de Arce, Inftrati^ oftro a!i-
fo pedes, pidisi^ tapetis, Vergilius 7. Aeneid. Vilis adulator pidloiacec ebrius oftro, Petronius
Arbiter. Stratumi^ oftro quem ceperat ipfe Cornipedem, Silius. Oftrinam
dicunt)3.b oftro colore, qui eft fubrubenSjNoniusiqui Sflurpili] hxc uerba citat. Interca afpexit
iiirginem ue(ftari,in capite riculam indutam oftrinara. 8^ Varronis, Auroraoftrinam ( ojlrinum)
hic indutus fupparum. Vtebanturautem,ucconijcio,nontin(ftoresfolum feuinfedoresueftl
um hoc coloretfed pidores.

De pidorum coloribus fcribensPoIIux:Colores(inquit)runtandriceIon,oftreon,(i'sfw;/,)pr3 o^nustotor

finon,8^c.Cxliiis. Tk ('TjiiiarrK oi i/i ft/Arw vr^oiSjJKthcnxusinaTbyleJio (jua

deferiptione pompx Ptolemxi Philadelphi. 9“^ mmora^

PhiIogynosgemma,quam dC chryfiten uocant, oflrex Atticx afrimulara inueniturin Aegy
60 pto, Plinius, fed pro oftrex legerim ochrx. hxc enim Attica probatur: color aureus accedit. .

Oftracum Grxeis teftam fignificat,fiue terream, ut ex fratftis figlinis:fiue concharum anima oifrrfeiwft.
lium generis, qiix omnia etiam inde communi nomine oftracaj oftracoderma ,

7<58 DcAquatilibus.

didla funt.&J quoniam oftrei quocjj uocabuliim ab oftraco fiimptum uidetur, plura hic dehacd',
dlionCjK alijs mdctompofitisautdeduflisadferemus. Chamaeftofiracum(idcft,oftracod''
muni animal, )Euftatliius. Oftracoderma ab Ariftotele dicuntur animalium aquatilia ,
fanguine carcnt,&i tefta filicca.fiue filicis inftar dura operiunttiruit concharum dC oftreorij cocb
icarumcj! dC turbinum genus omnejmalacoftraca uero,qu3e tcftam illam molliorem, id eiiminij
duram habent, ut cancri Sd locuftar,&ic. Caraborum(id eft locuftarum) oftraca Pollux dixit
Ex ouis etiam cftracoderma dici Calius Rhodiginusannotat,putamine intedia tcftaceo.utinj,
uibusimalacoderma ticro qtis molli obducuntur cute. Didymus inquit folcre aliquos lyra lo
co conchylijs Sd ofiracis collifis concinnum quendam foniim faltantibus adere , Athenatis,
yitvmi naa ^ 1« (Ayi. A th enatus ex Arifiotele. Puto etiam ospumfitideni genini,
animalium a Griccis uocari,praefef tim ab Ariftotelc.annotauit hoc uocabulum Vuottonus tan.
quam fynonymumoiiracodermo. ®i<)A(t'/cftt,os5=itKii'KHi'it£ji«(«»et!»,Hefychius& Vatinus.' Eu
fiathiiisin oftraco didione,rh6 abundare fcribit.Idem meminit prouerbrj,dsjJa«a5Asfc<f« dete
rum mutationc,ex ludo quodam defumpti,qucm pluribus defcribit,8d «sfnniW w alio nomine
appellari docet, ex Polluce nimirum. Oftractim tefia a Grtccis uocatur: unde tcftaceum paui.
mentum, uulgd nunc oftracum uocant, (Itali fcilicet , ut noftri etiam Germanice Iffitith:) & 0.
ftracina fufFragia Athenieniium dicebatur,qu6d Athenienfes ea in figuiinis uafis dare confueue
runt,Pcrottus. Cum Athenienfes(inquit Caelius Rhodig.lapud quos puniebatur tiirtus Ari.
ftidem tebularum exilio,quod oftracifmum uocant,muldlare deftina(rent,adijt eum homo qui.
damillitcratus &C agreftis,qui teftulam teneret, iubebati^ Arifiidis nomen infciibi. Rogabat is, 10
ecquid Ariftidcm noflett Negauitille, addidit^ nil fibi aliud in eo tiiro , quamiufti cognomen
elle molellum. Tacitus Ariftides feripiit quod rogabatur, hominem dimifit,Hec ille.Plura de
hoegenere exilio damnandi , reperies in Promptuario Linguae Latinae Theodofij Trebelli) , H
alijs forte Didlionarqs, Clifthenem Athenienfem ferunt ofiracifmifeu teflularum rationem
omnium principem induxiffe,primumcp eifdem damnatum fuffragijs, CsliusRhod. Hyper.
bolum nouimus poftremum omnium exilio , quod ofiracophoriam uocant, mulflatum fuifle,
Ctelius. Hinc fadiiim u erbum nome yiosfxxitrti.it, relegatio temporaria in locum

certum,qua: bona non adimit, ut quidam recentior interpretatur. ^ Mnefitheus isfaxiAtat nomi,
nat nucleos conorum t flue ftrobilorum) id efl: pineos. Eft 8d inter placentarum genera «spexrat
Athenso. f Vnguem odoratum , purpurae operculum , ofiracionitem appellant , ueloliraconji
quocpjCKlius. Inucnio apud quofdamoftracitimuocari, quod aliqui onychem uocant, Plini,
us. VideOnyxfuperius. Olfractim primitiuum , oftracium diminutiuum cii. ^Oftradjs,
flue ofiracitcs(o/ra«t»^emffla)cftceftacca,durior;alteraacliataefimiiis,niliqudd achates politura
pingucfcit.duriori tanta ineftuis,ut aliae gemmae fcalpantur fragmentis eius. Oftracitiolircano.
incnSC fimilittidincm dedere: Hac Plinius lib. 37. Idemlib. j6. Oflracita flmilitudinem tefla
habent, uftis eorum pro pumice ad laeuigandam cutem. Georgius Agricola oftraciten Geraia
nicc interpretatur, C«pf|frin:oflracian alteram liero, X-Ujfdfjyr.

b. Tethyafimiliaoflrca, Plinius. Hegefander hepatum pifcem in capite duos lapides habert
ait, colore fpicndorccpoftreis fimiles, Athenatis. Origo atq; genitura concha ( qua margari-
tas fert) eft haud multum oftrearum conchis differens , Plinius. Menfis remotis puer eiierraip
«s5»ia'(i«!yyst,ic9K)yfli/ii)(<At!r«,Pollux. Pinnotheri(Cancellopotius)folertia eft inanium ofireatunt
tcftis fc condere,Pltnius.

s. Oftreorum concharum^ uarq generis teftas in mediterraneis alicubi reperiri , ex Strabont

8caUjsfcripfifupra,in Conchis in genere H. a. pagina ;i:. Diuerfas nuper huiufmodi teflasla.
pidcafubftantia,Dominiciis Montifaurus Veronenfls medicus &C eruditus & antiquitatis liU"
diofus ad me miftt, in proximis V erona montibus puto repertas. In Heluetijs quoij agro Solo
durenfi inueniuntur.

e. T anquam poffet uel in tegulis profeminare oftreas, Cicero in Hortcnfto.

£ Dromeasparafttus interrogatus, in urbe an apud Chalcidem lautius pararetur comiiuitMl

refpondit proccmium Chalcidenfts cotna gratius elfe(fofo) conuiutj in urbe apparatu . Votiti'
autem cocna prooemium, ii'aOT57iftoi(«»(<, copiam & uarietatem oftreorum, Athenxus. Apuli
eundem quidam:Primum(inquit)oflrea uidi & echinos : qua quidem prooemium funtAffiWj?
enjmtit die Lentulus flamen Martialis inauguratus eft,coena hac fuit'

te coenam,echinos, oftreas crudas quantum uellent,peloridas,iphondylos,paiinam oilrc»®>
Sifc.Macrobius Satum, j.ij. f Ex horto plebei macellum quanto innocentioreuidluiHtf^*
nim credo(iVo«i«)in profunda fatius eft,^ oftrearum genera naufragio exquiri, Sdc.PI/n»
Dignus morte peritjcoenet licet oftrea centum Gaurana,&!Cofmitotomergaturali»)l““'
nalis Sat. 8. Grandia qua medijs iamnodiibus ofirea mordet, Idem Sat.il. Hisiti'ii®"'5“
na dabis oftrea millibus nummum Empta,Lucilius apud Nonium. Traiano
in Parthia effet procul a mari, Apicius 'isfsx «iqict .iltK-fcfA^stTBxain) G^kcw/tw *

natis ft bene memini.

h, Oftrea apud Indos margaritas producunt;Io,Tzctzes,oftreorum nomen comfflUI'''is*'“‘

DeOftrcis. Lib.IIII. 769

plens. nominat UyiK'(t,id eft Conchas rationales! mafgaritas autem, fentemias

& fermoncs qui in ds continentur. ^Si quis omidia dC oftreas comedere fc fomniet,in morbum
incidet, Innominatus, f' Prouerbium eft Patelte in morem haret,Eraf

mus Rot.nimis generaliter Oftrei inmorem uertit.id in Patella referetur. fKafefji
((C|<iM7ii)«r!f,<i yuii (rSiuc •!rl^(p^'ayriSlr ow(««{»(i5v,osfia AAari/^yXj/ai, Clemes circa finem quin
iti iifBfwrwi'. ^ Antiphili carmen in murem ab oftreo comprehenfum , recitaui in Mure terre»

liriK.d.

DE OSTREIS DIVERSIS.

Oflreonim nomen, ut abunde explicauimus.non raro communiter genus totum teftatorum
complcdiwr. fic Suidas Echinum, ti Isfufi eiTe tradittSi: Hefychius
Mit Et Carlius Rhodig, Sunt(inquit)intcr oftrea,quar dicantur /a&^Bvnr, perinde ac di

carousuiigata-.aliaitemjqua.uocemusK/ysif/avtejideft.minimeuirgata. Meminit Arilioteles
quo((i:lcd/?SWi»v* , petSinatim diuifa Theodorus interpretatur, f Animalia in mari teftata.fe-
xnsd/fcriniennonhabent, utoftreaSi conchylia, quanuis enim oftreum quoddam unius con-
cha:inaeniatur,quod habet fpeciem uirilis uirgs inferius:&; aliud eiufd cm generis , quod habet
Umi/inidinem uulua muliebris: tamen haec non funt inftrumcnta coitus in eis, fed partes corpo»
riraiipforum. Huius oftrei concha refert cochleamjSCcftfpinofaexirinrccusnn cibo gratp& de.
/icat* carnis. In eodem fa?pius margaritae reperiuntur.abundat autem inlitore maris Germanfc
ciSiFlandrici, Albertus explicans Ariftotelis hiliorfe animalium caput u.libri4.

Arabiorum animalium uariuscolor 8d forma multiplex, omnem pitfturam longe multumcn
fuperat.Locuftae etiam 8C ferpetes illic aurei coloris funt: & pifces magis uario infignes Ornaiitp
colore, admirabiles funt fpetftatu.Et maris rubri ad Arabiam pertinentis oftrca huius fplendoris
expertia haudquaquam funt:immd uerd flammeis illuftrantur zonis , ea indiceres uarij coloris
temperatione ad iridis fimilitudinem accederetadeo lineis perpetuo dutflu aque inter fe diftan.
tibus diftinguBtur ateg deferibuntur, Aelianus deanimalib.io. ij.

o T I o N uel Otarion Graeci uocant Patellae genus, deicribendum infra Elemento P. t«3»
jAtytt 7WS ^i«5Afe5TKS?«t,a «ftss wTtit Aij^fiiletS ei AetsTTiAscospeiic , itflct dlisf©- Kflnit m orjsir , Scholia.
fles Nicandri. T«3%*,oftrea uel genus oflreorum,Scholiaftes Hemeri Iliad.iir,

Qitae c A L A i N A oftraca nominat Actius, pilos extenuantia , confyderantibus relinquo,
jo Hermolaus. Callais quidem(Callainus aliquibus) Plinio Ib.jp. gemma eftuiridis, pallens.
Remedia pilis attenuandis apta memorantur Aerio lib. 6. cap. ay. inter qtim oftraca Callaina no.
minari iam non uideoicui uacat,inquirat amplius. Cornarius in comentarijs in Galeni de co.
pofit.medic.fec.locos libru y. titulo, Ad dentes denigratos , ubi tefta Callaina affata ac trita den=
tibus aflficariiubetunTeftamCallainam(inquit)quamhfc Apollonius appellat,

non aliam elfe puto,quam uaforum Callainorumtde quibus libro i. huius operis Galenus intex
ea quas pilos attenuant, mentionem fccit.ita enim legi debere me fufpicari tum indicaui , 8C non
7* ijU(Mv»,uelut exemplar uulgatumhabet. Quemadmodum autem eo loco ad attenuandos pi.
los.itahic ad dentifricium probantur. An uere Callaina uaia ex callai lapide fatSa fuerint, inde^
appellationem traxcrint,ut libenter crediderim , ita non poteft alicuius authoritate confirmari,
4o quando liodie ignota Italiae qc Romae linttquas tamen tempore Galeni fuifleadueda ex Alexan
dria.ex Galeni loco iarri citatoapparet.Si Alexadrioticauocata,patria(ut palam eft ) appellatio.
ne.Porrd 11 neqj hic callainam teftam uaforum callainorum accipiendam, necp fupra callaina ua.
fa legenda efleconuincamurtfupra quidem vi AaiVK.provitiiieAAKiV.rjUclut ibidem diximus, lege.
nius;Hoc uerd loco Callainam teftam ofireorum Callaici Oceani accipiemus; quando fanc tum
ofireorum tum fidilium uaforum icfta osfiewi/ Grtccis appelleturi&Callaici oftrei tefta, nonine.
ptum dentifricium exhibeatquemadmodum etiam fupra poft Callaina Hafa,purpurarS , ac mu.
ricum & alioru ofireorum tcftx ufiar, attenuandis pilis itidem ut illa aptte produtur. quanquam
fi horum ofireorum teftas accipiendas lunt,K()caA(ttHSi' potius quam KafAAaiWi» legendum erit.qui la.
fus facile potuit cotingere ob fimilitudinem charaderum. Martialis; Accipe Callaicis quicquid
Jo fodit Aftur in antis. Et rurfustCallaicum mandas fi quid ad Oceanum, Haec omnia Cornarius,
Callaici Hifpanispopuli,Straboni quotjmemorantur.

CALLiPHLEBARA quaedam exofireisdicunturapud Plinium, ambiente purpureo eri
ne fibras, eocp argumento generofa interpretantur, Plinius. Meliora exiftimamur ambiente
fibras purpureo crine,Parata(fi>mf^fK»i hoc nomen fujjiicar,^ro ctelUfhkhart) quia cruda meliora funt,
Perottus.

Chama(x«(i«)genus eft oftrei,Suidas, Ex charais craisioribus paruae SC exilem carnem h»
benteSjOfirea dicuntur,Diphilus.

Spartianus oftreas 5C lioftreas cum dixit in Heliogabalo,chamas tracheas Sf chamas leas in.
tcllexit,enamliIithoftrcsfcriptumerat.idex Athenaeo fumitur, qui aittehamas tracheas oftrea
(o quandoty diditata, Hermolaus in Plinium.

C ON aicLd S oftrei genus eft Paulo Aeginetae.Idem conchylium Indicum, condylion aH
ter appellat.

Tt

770 • " Dc Acjuacilibus.

M Y E s genus efi oftrei. Vide in T eftudine Aquatica A, in libro de Quadrupedibus oufn
ris:8i fupra in Cpnchis diucr(Is,ubi de Mitulis Si Mufculis agitur, pag.j17.6C deinceps

OSTREI quoddam genus Pidoi ibus ufui eft.Crafsitudinc plurimum excedit, & florem 1
Ium non inter tefta,fed foris liabct.Coperiri id genus locis Caris potifsimum folet, Vuotton»'*
sPHONDYLOsac ofccas Kc.in cana Lentuli flaminis Martialis Macrobius nomiML
Licet Si fpondylos proferre.Rondeletius ea ciTe docet ex oflrcprum genere , qutc hodie a Gti
cis dicantur Gaideropa.uel potius Gaideropoda,ut Bellonius fcribit.boc eft afinipedes : (idem
in Obferu3tionibusj.68.ab aliquibus Acynopodanominari refert;) cuius imitatione nos etiam
Germanis Agfelobub interpretari nihil uetat. Bellonius Singularium Obferuationum fm.
rum lib.i.cap.js.Lcmni incolas hatcoftreahoc modo capere tradit.Pifcator (inquit)tenctpcrti'ii
cam longam,fcrro planoinon infiexo)prapilatam,ab una extremitatetqua conchas faxis h»en.
tes feritidelapfas uero in uadum manu ferrea alteri perties extremitari adiunda extrahifeadecn
ad capiendos echinos marinos utitur, f Circa Byblum parttam infulam India; oftrea petris ai
nalcuntur,decuplo maiora his quae apudGrarcos imieniuntur, Philoftratus.uidetur autem de
Ipohdylis fentiretnifi patellas communi nomine oflrea uocarit.

trid ACNA appellauitinternosnepotiscuiufdam nomenclator , tantae amplitudinis in.
telligi cupiens, ut ter mordenda eflent , Plinius. Apud Syluaticum Clacora tr!gdana,proo.
ftrea tridacna, perperam legitur. Bellonius ad oram rubri maris,circa Torum prafertim uul.
gd agana dici feribit: Si a cccnobitis criamnum tridacna. Rondeletius Concham imbricatam no
minat, (uide fupra pag.jii.ubi Si iconem reperies, ) tridacna autem Plini) eflenegat; qijdd Pii. li
tiius oftrea ftmpliciter apud Indos maiora nafei fcripferit, cademque a magnitudine tridacna uo
cari . Mihi uerd Plinius lib. ji. cap. 6. tridacna ab Indicis omnino diuerfa facere uidetur : his
Uerbis: In Indico mari Alexandri rerum authores pedalia inueniri prodiderunt. Nec non inter
hos nepotis cuiufdam nomenclator tridacna appellauit, tantae amplitudinis , flic. Ex his ueri
bis Plinium degenere uno eodemque oftreorum loqui nemo afftrmauerit ; quinuerilimilius eft
deditierfts eum fcnftfte, cum dicat inter nos, hoc eft qua in Italia etiam reperiantur.qute certe
ex India ufque aduetfta non exiftimem. Indica fine pedalia , non ter folum , fed fitpius mor.
denda fuerint, f Gariopontus hydropicis in cibo dat ofireas , mordicas; nefeio quid per mor.
dicas intelligens; conietftura eft,oftreas trimordicas Graeci nominis interpretatione,legi poffe.
OSTREA Pergami uermiculata, nominantur Apuleio Apologia i. Jo

Aiunt etiam in lem an o lacuOftreahaberi, quteducentisfercpafiibusaripapifcentuti
V ulgd Quaras uocant,ut loan.Ribittus Laufinnae ad cum lacum ficrarttm literarum interpres
docftifsimus ad me Icriplit. Differunt autem (inquit) a mytulis 8<f quantitate Si qualitate. Qiiata
enim flue oftrea maiora funt,ar gratioris fiporis.Mytulos rarifsimepifcantur propter uilitatem,

DE OVIBVS MARINIS.

Oaet pifcet. R I E T E S Cete fupra defcripfimus A. elemento, pagina 96. Oties, , Opi

pianus nominat, fed beluae fint, nec ne,non indicat, Rondeletius. Ego pifces pro.,,
prie dicftos,non beluas aut cete Oppiani oues efle iudico.nam libro i.Halieuticorura,’
ga^i^ ubi loca 8iftationespilcium deferibit, de nullis interim cetis agens , fed de ijs politi
feorfim, iic canit; AMoi cf ’ OwAeoic , rif -n , xgu «arast;, «s? afl.

Pfepontes, ttsctSIc 7s^i/6r/,rto9psic^KtA(il/5Tt EiAtvrTTOj&fc.QucmlocumAelianusdeatii»

malibus 9. 58. fic reddidit ; In latebris abdita latent maris incola: Oues , 86 Hepati , 86 a pifcatoi
hbus Prepontes nominari foliti. Ii quidequari^ natura maximi uideantur,tamenad natandoni
fegnes ftint; nqn enim a fitis latibulis longcaberrant,immo uero circum ea ipfi femper tiolutan.
tur. Infirmioribus pifeibus adnantibus infidias faciunt. Afellus quoque inter cos numerari pO.
teft. ^ Pifces quidam magni (msAieioi) utboues,oucs,(nj'ilia7», ) raiae,hamo capti, eomordi
cusapprehenfo , fequi nolunt ; 86 graui corporis mole ad arenam aut aquae fundum adharai-p*
tes , trahentibus renituntur , elabunturque interdum ab hamo , Oppianus libto 5. Halieutico,
rum. Rondeletius umbram pifeema Graecis huius temporis ouem marinam appellan W
bit. Bellonius afelli fpeciem, quam uulgd Merlangum uocitant, ouem facit.

Om bcht. Diuerfum ab his ouium marinarum genus dixerim, quarum Plinius commeminit,liKi®f‘
bis: Ad Cadaram rubri maris peninfulam exeunt pecori cius fere de ouihtti dicitur ) iimiles W®
in terram, palia:^ radices fruticum remeant.

De o X A E tu E dixi in Muria 86 Garo nonnihil.

OXYGARI mentio eft apud Galenum in uno ex libris de remedijs paratu facilibu!.

OXYLIPARON genus eft condimenti fiue moreti, aut embammatis pifcibusijiifc^*^®
adhiberi foliti, fiporis fcilicet 86 appetitus excitandi gratia , ut hodie oleo acetoque is

olera folum acetaria condiuntur , fed pro alijs etiam cibarijs aliquando intintftus & duta''';
Atliensus libro 8. Timoclem comicum oxylipari meminifle refert , his uerbis : ruAnsiW'

DcOxyliparp. Lib.lIlL 771

7piit^t^(7^crK<^hK(%’nu. Ibidem gallinaceum cum oxyliparo fuatiiTsi»
nie efiiatum Jegimus» TotimxTio^ ««tea)(2e •Ttx/rmsM^ivoy rMrm/lK^ot/,

TflVTws Coquus apud Sotadem Comicum de pifeibus quiburdam lo»

^ Eti oxylipcs panis memoratus Galeno Iib*8. Methodi, cap. f.quod inferibitur J De diarijs oxylipcspa^
febribus quse fuperueutunc cruditatibus ciboru: Cibandi iierd (inquit) his funt: fluente quidem
ctiamnum uentre, polenta di pane , quem Grxee oxylipe tiocanc : qui utique minimum aceti
habeat, non fienti in dyfenceria dC diutina diarrhoea praeparare folcmiis, Sic, Hunc locum enar-
rans uir diligens loan, Agricola, Oxilipes (inquit) panis eft, qui parum aceti habet, neque inue
IO nire aliud quicquam (hiuufmodi ) licuit , quam quod quarto de fanitate tuenda his uerbisextu-
lit Galenus: Exiguum (inquiens) farris, eodem quo puTana modo praeparatum, cum paulo aces
ti adiedo , pra'fertim fi cruditatis abundantiam uel in uenis , uel in toto corporis habitu fubefie
fyfpifamur.quippe fi nihil prorfus aceti fit alicg ad mixtu, glutinofior erit quim ut propofitis con
ducat, itaque obfiruet magis quam detergebit habitus mcarus. Haec ille.Cteterum loan. Munar-
dusin epiftola ad loan. AgricolamCcommcntarijs eiufdem Agricolae in Galeni libros de locis af
fedispr^fixa) ficfcribicrCibusille-quioxylepesaGalenoincura febrisdiariaeex cruditate fa«
dttappellacur, procuidubio eft panis , cui acetum eft commixtum, minimum enim in eo cafu a*
cetimirceri iubet, quem quidem panem Hermolaus Barbarus in Corollario acidum S<!! fqua*
rofuminteIIigit:nonutAccrjinrerpres ex aceto 8^ pinguedine confedum , alioqui nonuidcq
io quo patfto fluore uentris diutius perfeuerance pofsit pinguedo illa non obefle : prarcipue cuhi
omnis panis damnandus etiam fano homini uideatiir ,cui pingue aliquid fit admixtum. Error
autem non interpreti, fed Grxeo codici adfcribcndus,in quo non oxylepes, fed oxyhpes Icgeba
tur, ficuti& in libro otftauo Curatiux Methodi Galeni. Que panem fi, ut fcribit Hermolaus Bar-
barus in Corollario fiiper Diofeoridem, Aegypti) Cyllaften dicunt, in Athenai quoque libro 5,
error erit, ^proxOTnli^ci/jlegendumerif^lv^^j/, Hac Manardus. Acidus Sifquarofus pa-
nis Gracc oxylepes uocatur ab Aerio febrientibus eum dante, quibus uenter fluat. Hunc Aegy-
ptrj cyllaftin dicunt, ali) ex hordeo confecftum accipiunt qui cyllaftis uocetur, Herodotus ex iili-
gine, Hermolaus. Manardus in Gracis literis parum exercitatus , apud Athcna um
per ypfilon in penulcima non redfc legendum cenfec : bene enim habet , ut in uulgatis codicibus
50 legitur, per iota, fic SC uerba de faporibus- dicuntur, hiy^ioi vp

Kv^hip HScAsvffjp, Athenaus libro 5. Manardus Kv^KslwpcrH. legifieuidecur. Kt/Masvw,
((^T®'7ts^Aiyv-:iftu\x^j>i^^P,y^ohv^x<!,}rlcCYchiusSi Varinus; fedlegendum Kt/;vi«s<s una ditflicw
ne, S^pro"^

4»

DE OXYRYNCHIS PISCIBVS,

RONDE1.ET1VS,

HXYRYNCHVS Nili alumnus cRyi&c.P^ide in Corollario,) Oxyrynchu^

Altus cftOxyrynchus quem marerubrum procrcatiore pralongo,ocu!is ad firtii- HiU.
Htudinemauri fulgentibus, palpebris albis. Eiusdorfo puncta pallore infignita
Pinna priOres illi nigra exiftunt:qua uerd in dorfo, alba. Cauda prolixa eft 8i uiridis,

' quam mediam aureola linea intei fecat. . i

His Oxyrynchis.quos non uidimus,pratermtfsis,cum proponimus qui Antuerpia crebro oxyryiicJm4
cernitur,& Haucin hominatur.Roftro eft longo, tenui & maxime acuto, unde Oxyrynchum rc cum iemejp
dbc a nobis appellatum fiiiftc puto:nifi mairis Sphy ranam fiuuiatilem uocare,quia marina Sphy P Ir ’

rana roftrumfimile habet, fed molle nigrum, fquamis mediocribus tegitur. Pinnas iri dorfo
tres habet, inaquali fpatio a fefe diftantcs. totidem in uentre habet quot Barbus*

COROLLARIVM,

M V GTE tum marinus nafeitur, tum lacuftris, tum fluuiatil/s. hic quidem oxyrynchus oxyryncbi^
$0 nominatur, Diphilus apud Athenaum. Rondeletitis primam Leiicifci fluuiatilis fpeciem, *
quam Gardonuocant Galli, (noftriQd^TO^rtls ) oxyrynchum mugilis fiuuiatilisgenusefleinfi-
nuac-Vidc in Albispifeibus Elemento A. Cateruoxyrynchusiiie,AncuerpiadidusHautin#

772 De Aquatilibus.

quem pmxi t atcf defcripfit Rondclctius;idcm forte eft qui Snepel a Ffilqs dicitur, marinus ui
audio:fimilis pifci ditio Clieucn, (id eft Capitoni fluuiatili,) capite fuis:roftro fuperiore carneo
prominente, nigro, pedalis. Sed alius puto eft, qui Qc{)rtcppclfijgcn in Albi dicitur:paruus,caii’
didus,2crt2e uulgo dido fi niiiis,Zci tam aut uocant in Albi pifce aflari fo!it0,oblongutn, temie
latum, ut audio. Deoxyrynchi mugilis captura ex Aeliano fcripfi inter Mugiles,fupra,inCa!
pitonc E.Oppianusceplialosfimplicitcr,nonoxyrynchos tantum, eo modo quo Aelianus pecu

iiariter oxyrynchos capi memorat.

Oxyrynchm Oxyrynchum inter Nili pifces Strabo numerat, f Oxyrynchus Nili alumnus , ex acumine

{jijj. roftrinomentrahit,utapparct;Siabeoctiaprtcfeduraquaedamin Aegypto, illic enimuencra:

tionem £C religionem babet adeo,ut nullum hamo captum pifcem attingere tielint, metuentes ne»
quando is pifeis apud eos faccr.,&: magna religioneprarditus, eodem fuerit hamo naieeSus ;atc6
cum pifces retibus comprehenduntur, diligenter etiam atep etiam perfcrutaniur, nunquera horS
pifeium imprudentes una cum alijs ceperint . Malunt enim nihil pifeium exciperc,quam hocre.
tento maximum pifeium numerum aiTequi-Eum accolae dicuntex Ofiridis uulnenbuseffepro.
gnatum. Ofirin autem fentitmt eundem cum Nilo efle, Aelianus deanimalibus 10.46. SC Plmar.
chusinlibrodelfidea; Ofiridc.nommantur autem ab eo Oxyrynchita:(d|i/ji.3,)[(TO) populi qui
liuncpifcemucnerantur.& oxyrynchus pifeibus marinis adnunicratur, unde aliquis cmareNi.
Ium fubire eum coniccerit.Sic enim feribitux^dat/ Ji itki-tSI-

«yKisfs.&c. Et rurfus;lfis(inquit,ut narrant Aegypti)) ex

diftedis a T yphone Ofiridis membris , pudendum folum non inuenit : mox enim ut in flumen 1«
abiciftum fuit,guftarunt de eo lepidotus , & phagrus SC oxyrynchus. quos prscipue pifces dete.
flantur. Inde oxyrynchum Nili carniuora efle colligimus , fiC tum a fturionc; tum a mugilibus
diucrfum. Eralibiin eodem libroiCum Cynapolitat noftramemoria oxyrynchum pileem co

mediflentiOxyrynchitae canes comprchcnfosmadarunq&uelutiuidimamdeuoraruntlunde

exorto inter eos bello, tum ipfi fe inuicem cladibus affecerunt , tum a R omanis pofica puniti dC
male tradati funt. Vitra Cynopolitariam praefeduram eft Oxyrynchus ciuitas , dC prxfcfni.
ra eodem nomine,h!c oxyrynchus colitur, & oxyrynchi templum eft. cnimuero SC cietcri Ae.
gypti) omnes oxyrynchum pifcem colunt, ut 36 lepidorum , &c . Strabo libro '7. cui id quod
rooddexPlutarchorecitauimus, de Cynopolitis refragatur. ^Oxyrynchites&Latopolitcsin.
ter A egypti praifeduras funt, Plinius, f Lucius pifeis frequens eft in Nilo , Sl uidetur is qui 0. j<
lim didus fuit oxyrynchus, Bellonitis. Plutarchus oxyrynchum quem Aegypti) coIunt,mariii5
facitjUt diximus,nefcio quam rcdc,tanqiia e mari in Nilum intret.

Oxymchm maximo CafpiK lacu Oxyrynchi ab acumine roftrinuncupati, magnitudineodo cubito.

Ca^iw. rum procreantur.Eos Cafpi) captos diftrahunt, £C fale conditos atque exiccatos Camelis doffiij.

rijs Ecbatana uehunt. Qiiin di adipe detrado,farinas ex ijs conficiunt. 5i hutufmodi falfimetita
quidem ucndiint: oleo uerd pinguifsimo & fuaueolenti unguntur. Atque etiam exempta exiji
uifcera excoquunt: unde ad permultos iifus accommodatum fitglutinutn. nam non modo ad
quKCunque applicatum fuerit, adhairefcit, fed & firmifsime retinet, ut & decem diebus madefa.
dumnunquampofteadi(roluatur,nequeremittat. Itaque etiam artifices, qui circa eburlabo.
rant, eo utuntur, Sf opera conficiunt pulcherrima, Aelianus de animalibus 17. ;a. Sturio iiiilqi
go didus pifcis,|i/eix» hodie a Grxeis uocaiur,tanquam per aphatrelin pro oxyryncho. SCquan.
uis fiurionem noftrumRondeIetius acipenferem,altj alio nomine antiquoappelIent,(ut in Ati.
penfere didum eft,) idem tamen oxyrynchus Cafpius uideri poteft. Vide fupra quocp in Ama.
caeo, in Corollario de Hufone. Accedit acuminata roftri forma,&gIutini ex eopifce ufusi&fal.
famenti. forfan di regio. Hefiodus ( jirchejirtttmmmnum^ quem ulihi Hejiodum opfoj^hagorum me!)
de falfamentis agens oxyrynchi etiam meminit, his uerfibus : nm lilw m dmms
f i/yX», Of' y ^ AMsfHsH^CneJdo quipopuldwsy-ioxnv^

BelonaSjid eft acus pifces,Epicharnius oxyrynchos, id eft exacuminati roftri cognominatu?,
Caelius Rhod. Epicharmi uerba funt, iirasfo>« , qum duobus inlocisapod

Athenaeum citantur; in uno poft ofi/ft/yx" coma eft, ut pifeis per fe intelligatur ; in altero iioneli,yj
tanquam raphidum,id eftacuum,epithetonfoliimfit.

Gobtj fluuiatilis genus unum roftro admodum acumiaato (a morfii Iapidum noliri dcnoB/<
nanOcobites oxyrynchus, a roftri figura, dici poffet.
ozaenaSCozoliS' inter Polypos dicentHT,

ffi

DePagfd. Lib.iin. 775

de aqvatilibvs

MALIVM. QVAE a P. LITERA

» N C I P I V N T.

DE pagro, RONDELETIVS.

N S Q3'’ A M o s I S funt phagnjerythrinijhepatijlynagridcs, interfe fimiles. Ordinis ratioi
qui'bus'demcep's agcmuSjob fimilitiidinem quandam quae illis etiam eft ^ clim ali* /e

.^.uot iamdeicriptis. De pagro aurem primum dicemus,qudd is notifsimus fit. 'cutinonfumus*
<taj|^©-au5em ucl Trx^&^^Grxcis dicitur.Latim Graecam appellationem, popU
s iTiLilEi ciufdcm ueftigia conftancer retinuerunt:quod maximo argumento cft,ue=

■m

A

A

B (C)

(C)

rerum pagrum cfle quem hic exhibemus. In toto litore Galliae nofirje Narbonenfis, pagre dici»!
dirjtalis pagro,nonnullis phagoriq. Hifpanis quibufdam bezogo : Dalmatis & Lufitanis pha*
j9gros.t?(x^@-didus efi:quafi.?cc>o5,id eft uorax, inferendo e.qucmadmoduinosf^o(/procVMf/^qu^
etymologia . natura huius pifeis optime quadrat , de qua mox* Caue autem pagrum cum p^PrfgHm , aMwi
guro c6nfundas,quod dodi quidam feceruht,nominis affinitate deceptiiplurimum enim a fefe;
dirsident.nampaguruseftincancrorum genere,de quo fuo loco, ^

Pagi us pifi is eft marinus , litoralis, aliquando pelagius , & inter Niloticos ab Athenaeo 1it>.!

7,S<: a Strabone ]ib.i“, connumeratus. Corporis forma, pinnis, eariindem fim, numero, aculeis^
puda,parLUE aurata’ fimilis:co!oredifsimilis:eftcnimcoloreruffo, qua nota cum erychrino con
tien!t,rum co rypitur,ac pro eodem ucnditur.ab erythrino tamen difsidet , quia e ruffo ad ca’rU9'
lemn hyeme magis ucrgif,erychnniis (cmperrubet.Pagrusroftro eft ipifsiore,rotundiorc , ada*!
quiiininariformamacrcdente,toto corpore rotundiore latiore. Ventriculum maiorem, fplea
4.0 nem minorem liabct erythrino, ueficam quoqjaere plenam maiorem. Appendices ^ inteftina
eadem qua: au! ata:,hcpar fine fcIlc,cor angulatum, lapides in cerebro. Qtiam ob caufam frigus,
pcrcimcfcic,ut,lupus,umbra,cateri^omnes,quibuslapidcsfuntincapite.

Vcftinir luto, a1ga, carne, ut fepiolis,fquiIlulis,loliginibus,cochleis.funt qui echinis etiam liq c
fci putent, fed an propter aculeos pofsft artingere,dubito:quanuis latas maxillas, '8if dentes anteis
riores acutos habeat, Ari ftoteks citante Athenaeo feribit ,

©r. qu2 in Ariftotelis libris, qui nunc extat,non reperiuntur,fiint^ dili ,

genter. expendenda. fai;cophagum eflepagrirm nemo ambigit.fblitarium uerd efle,uix credat ali Solitarius ait
quis, cum maxime in. litore noftro non nifi multi fimul capiantur,nifi quis^rat-a^a hocadfcribatji*^*
id eftjhukretis generi, quo omnia capiantiTr,omnia nimirum qute obuia funt, 6c ad quk pertin»
yo gitrete.,- Cor trigonum intelligit angulatum, cuiuftnodi eft in plurimis piicibus* Qi-ud tiero (B) Con
- ftt iHud,aw{aTt6«f©^,ratisambiguiimeft.numuereuigeredicit, ut lignificet eo tempore eden=
dum efre,qudd tunc fitueluti in Atacis flore,ideo^ carnorior,fucci plenior, fuairibr, minus^ ex= ’
cremcntis abundansjob crebras exercitationes 2d natationes::' At Archeftratus ad omnem luxa ^
ingeniofifsimusapudeundem Athena:umait,S6jei»c^cc7\?i\evT©'</'8{/‘^^£pa^oj/4«&/«f/,(A«A4iiT’E<f6’%

■?30{"a TtKiKT 2flAi^2fS aAcsowcajoid eft, Canicula oriente,edendumeirephagrum:quofitut mendo=*
fum eflelocumfufpicer.Cumcp pifeium alij uere, alrj autumno , alrj a:ftate,alij hyeme, alij uere 8^
aiitumno:ali}uere, tcftate 5^ autumno, ut mullus:ali] uere &C autumno pariant, fit^pagrus exhis.
qui uere parknt(certum eft ehiiti circa ueris finem parere)legendumeffe putd,
cffjiiere parit. fartas*

1^0 Hicefius haec de pagris fimiIibiis:Phagri,chromis,anthias, acarnanes, orphi, lynodonces, F
fynagrides, genere quidemfimiles funt,fiquidem dulces S>C adftringentes, (‘^^^sy^ovrdl’) fatis nu»
orientes, iure quidem > ideft:S<l pro ratione etiam) difficile cxcernimtur, magis,

5 T r j

774 De Aquatilibus.

c

A

autem nutriuiMcarnofi.&magis terreni, minus^pmgues.DuIcesquMefuauesS(r palato Pt»

accipere oportetmam quod dulce eft,ut mel.faccharum.fapa, tantum abeft ut adfiringat uel al,
fiftat, ut potius leniat.conftringentes uero non aufteri ucl acerbi.fed quinon facile excetnantu
Sunt igitur pagrus dC fimilcs fuaues, media carne.uel fatis ficcaumde fit ut aluS no cieant ut
««nra/fawaftles&praehumidfia: fatis nutriant. PagrusmarinusfluuiatiIifalubr/oreft,ut&:alnDifcesn„r

uirus.uelfermum quid redolent, uel nimis ftrigo(ifunt,utllurionem,lampetram a
lofam 6C fimiles,qui SC luauiores Si falubriores Si magis opimiin aquis dulcibus efflciStur A.
cheftracus pagri caput prsctcrc* '

« Plinius Iib.31.cap. lo.inter remedia,quac febrium circuitus tollunt,^ hoc rccenfet.Panriflu

uiatilis logifsimus dens rapillo adalligatus,ita ut quincp diebus eg qui alligauerit.no cernal enet
quem locu corruptum elie facile indicabit is. qui pagrg nouerit.cui dentes alii aliis longiores nuli
lifunt. Alq paguri Huuiaiilisfubftituunt,fcd eade dubitandi occallo eft, quid per paguri dentem
longifsimum intelligi oporteat;nifi forte c forficulis denticulatis ( bis enim Herbis utitur Plinius
eodem Iibro)iongifsimum. Quare hunclocum doiiiis atfiimandum relinquo,

de eodem, b.ellonivs.

A Pagtos quum ex Oceano nonnunquamuiderimus.miror quod Galli propria horum appel.

latione careant.Fecit lioc fane affinitas quam hiepifeis habet cum Bremma fluuiatili,(»iaraa w/»
fra m cmtharo]cnhit)q\ii Latinorum Si Grxcorg eft Cantharus;imde non Galli folum fed Si An 1
gli quocp Cantharum Si PagrumCquanquam falfdtplurimum enim inter fe difsident, ut mox di. '
ceturiBremmam fluuiatilem(»iannaffl)appellauerunt. Vulgus Gracum antiquam uocem imita.
^m,Fangro dixit;Itali Vnfrago.efi enim is Fragi colore.fed paulo magis dilutoiundeOuidiui
Pagrum rutilum facit, ut Si fiiluiim Synodontem.

ac carniuorus pifeis eft, modo pelagius.modo litoralis.in faxorg caucrnis degens.

. , ^ nuuiatilis marino inferior; cuius generis refert Aelianus in Aegypto aduemimi

rsili procurrere, ac paludum mundationem pronunciare»

B Pagrus extuberat ufque ad magnitudinem Sargi ; caput tamen habet crafsiiis , pupillam nl.
gramaciridcm in eius ambitu, coloris aurei. Superiorem maxillam cum labio in tubi modum
ceruiciueluti infardfam, neque cranio inharentem, quam (dum ofcitatjexerit, poftea uero com 5,
trahit.Foramina duo uirinip ad oculorum fontes habetidentes acutos,quorum quatuor anterio.
res,tenucs quidem Si parumfalcati.caninosrcferrent.nifibreues Si ueluti ferrati cfTent, quos u.
tnnqiie alij tenuiores fubfequuntur: acpoftrcmo molares duplici ordine difpofiti , rotundi, ob.
tufi, !ed inferiores fiiperioribus breuiores ; eft^ illi quoddam in ore ueluti exiguum lingua tu.
dimentum, Squamas gerit rotundas, tenues.SC.utmulus, latas. Caudam bifurcam, atque obid
pinnas in acutum definciitcs. Caierum Pagrus non magnitudine tantum ac crafsitie Cantharo
perfimiliseft.fedipfis etiam dentibus abErythrino dilsidet.quod Venctfjs alias patritio Danidl
Barbaro me oftendifte memini. Praeterea ore Pagri ac faucibus adapertis , totam eius partem m.
ternam ruberrimam Si fere fangiiincam cotemplari poteris. Argenteam inter oculos utrincSlia.
betofsiculorum maculam, oculoscp admodum grandes.Peculiaris quotp illi eft litura utrinSniqi
gra.lata in lateribus circa ceriiicem, ubi linea eff qua pifeium corpora interfecat, qua maximes
careris atep Eryihrino pifdbus diftinguitiiriea nonnihil nigricantis habet coloris, tadtuqueafpe.
ra perfentitur. Continuam praterea in tergore pinnam , rubram, duodecim aculeis communi,
tam offendit.

» Galenus Pagru inter dura carnis piTcesannumerauit. Verum quu Pagrus multo Erytlirf

no maior extubcret.uolui Pagellum cum ciiifdem magnitudinis Erythrinocomponere.Magna
piftes fimilitudo.fed Pagelliis crafsiori corpore conftat , Erythrinus tenuior/,
Tergoris pinna Pagello crafsior , Ery thrino minor. Caput Pagello breuius, Erythrino longius,
Pagello pupilla oculi cryftallina.iris riibetiErythrino iris albet, K pupilla nigrefcit.Pagellipinnf
Si cauda cra(rg,Erythrino tenuiores.Pagrus recurtus pifcis.ut Sargus:Erythrinusniagis£flp«(i
tenfus ut Aurata. = a & r i

corollArivh.

A pagvr mHalieuticoOuidijlegitunpagrusuelpagerlegerim. Inter Nili piTcesaj»»/
Strabonem pha^oritis eft, ijichahet: intereres Z,(*;/H/4f,)quem 8^ phagrum uocant.

« legitur per rho inpcniiltiina fimul & antepenultima. Apud eundem libro 17. Phagroriopoli»
Aegypti ciuitas, SC Pliagroriopolitana prafedura memorantur. Apud Hefychium V»
num ^icyaij©- feribitur. Dentex uel pagrus i re nomen habet , quia dentes habet ims«“>
multos ac duros , quibus graflatur in oftreasdd piftes innocuos , Authorde nat, reriiiu-SiAl.
bertus. nos Denticem a Pagro diuerfum offendemus in Synagride ucl Synodonte. quanqu»™ ,

&: hodie quidam uulgo dentalem uocitent pifcem Grscorum ph%ron, inItalia(utpol°)* **
cubi Phagrin didiim. Flos pifccs in liodiernumque diem Grsci phagros ; &: Datat*, Hi*

3.<! uocant. irp-rA orvrhrinr.* tliinO*

witiniii* x ui iiuuici uuinquc uiem vjrxcipnagros; Ct

^ani(^ ac Lirfttani pagros uocant. Hifpani uero erythrmos, quoniam fune pagris fimiles

rssquci

DePagro. Lib.IIlI. 775-

resquti pag^Hos uocant quemadmodum K Romam' phragoimos , quafi phagorfnos a phago»
tio, id cft pagro, dimimitiuo nomine appellant, MalTarius. Germanice pagrum circunio»
quor; QlcgcSIJit me (©ectb:<t4)fme. VidetnErythrino a. f Pagrorum alterum genus
ell Buuiatile , ex Strabone , Athenao, Plinioque ja. uoluminelqMalTarius. Phagri ab Oppiano
nominantur, Cmtiiaioiiu/tiVajjij^ortyjqtanquam dtia: unius generis ipecies,ut apparet.

Inter Rubellionem&Pagrum tanta eft fimilitttdo, ut eadem magnitudine inter fe collati,
non ab impetitis tntcrnofcantur, ut Ligures Rubelliones etiam Pagros imperite uocent : dC tota

proiiinciaNarbonenfisatqueHifpaniaPagellos,qu6dPagriIongcmaiorcseuadunt. Sed api»

Latoribus facile diftingtiimtur. nam Pagrus capite eft rotundiori , Rtibellio longiori : tum hic
10 tcnuioriciihabitu, S: cauda longiore: ille crafsiori & cauda breuiore, Huius extrema pars ma.
gis attenuatur, illius multum larga SC crafla: Pagri pinnae in imam uentris partem inflexa, Ru»
bellionisucro magis in dorfum eminent. Rubelliones Gratci memoria noftra uocant Lethri»
noscormptis quafi Erythrinos. Mafsilicnfes retSe Pagrum,& Graeci Phagrum adhuc utilgd no
jninajii, Gillius.

Aftruntiiriinqtitt Oribafitls)phagri ex Indico mari fale conditi,duri Sf cctacei, Vuottonus, *
DatRhombos Sinuefla, Dicarchi litora pagros. Aditis Syncertis Neapolitanus in ludis pifca»
torijs. f Maiorum pifeium genus ab altjsT(a«r'i/, ab alijs pelagium appellatur: ut auratae, glau=
ri, phagri , Mnefitheus. Tiihtvi , ut equidem arbitror , uocanttir, ( inquit Vuottonus, ) qui
in partes difledi in patinis miniftrcntur : uel , ut iri falfamenta condiantur . Rondeletius ta»

w men paruac aurata: fimilem facit pagrum , tanquam non magnum pifeem, Recentior qui»
dam phagrum anguilla: fimilem facit ; fallo , K fine authore, opinor, f Ouidius rutilum co»
gnoniinat. f Pagri dentices interim magnitudine fuperant, rubri coloris, crythrinis hepa»
tisquefimilesi (Arifiotele, ) Spetifippo Sd Dorione tradentibus , apud Athenaeum ; roftro dun»
taxat breuiore , dentibus longis , quibus echinos frangunt SC palctmtur , Maflarius. ^ Pha»
ger lapidem fert in capite, perque algorem plurimum infeftatur: ut etiam reliqui qui lapidem
gcrunt,fcilicet chromis,lupus &' umbra, efficit enim lapidis rigor ut per algorem gelentur £d ex.
cidant, Ariftotelcs.

Litoralis cft,aliquando pe!agius,Rondeletius. Ambigit litoralisne anpelagius fit,Ariftot. C
Phagri Sd agriophagri manent in petris plenis chamis aut patellis, Oppianus, Maiorum pifei»

5* um genus ab alijs T(i»:pj;,ab alijs pelagium appellatur, ut aurat®,phagri,Mncfitheus, irs»

^!ii:Aii)o/a!r«(/Numenius dixit.Suntetfluuiatiles, nimirumemari fubeuntes fluuios , Diphilo.
^Carniuorifunt.Vndehatc Platonis comici uerba Athensusrecitat: xiy:^^«S(7vywTMKitri^St
Tif» Ojtftiiin, nhnyiais jSsfoi. 8d fimilia Amipfiac. Chamis inelcantur , ut canit

Oppianus. Duros dentes habent,ita ut oftreis in mari alantur, Ifidorus. ^Pragelidam hye
mem omnes fentiunt, fed maxime qui lapidem habere in capite cxiftimantur,ut lupi,pagri.cum
alpci-K hyemes fuere , multi esed capiuntur, itaque his menfibus iacent in Ipeluncis conditi ,
Plinius, «

Phagros Syenita; in Aegypto,M»otas uerd qui Elephantinen incolunt,facros exiftimat:tum ‘ D
qtidd aduentantem Nilum pr^currentes,futuram aquam prsnuncientjtum quod nullum fui ge
neris comcdtint. ut in Msotis recitaui ex Aeliano.

Chamis inefcanttir phagri, Oppianus, Ad marinos pagros:Acridas atcpIumbricos,cum frit B
nicntipolline 8d decodomelanthtj conttmdito.dein uerd infundens aqua,producito ad crafsitu
dinemmellis.Sd inefeato, Tarentinus, Aduentantem Nilum praecurrentes futuram aquam
denuncianr. Vide in D.

, Qiiis ex noftris non tantum lautus attjj urbanus, fed etiam agreftis eft,qu{ poft acipenfere, ex ^
omnibus pifeibus piraccipuam autoritatem Afellis, ficut Plinius.daretcEgo potius Pagris, alijs^
non paucis fapientius attribuerem, Gillius. AfferttnturCinquit Oribafius)phagri ex Indico ma
ri fale coditi, duri Sdcetacei, Vuottonus. Mnefitheus Athenienfls pagros dixit difficulter confl .
ci,confed}os uerd multum alimenti praeftaretquos Sd Galentis(dealiment.facult.j.jii.)8d ante e»
um Philotimus, durioris eflecarnis tradiderc,Maflarius. Duram habent carnem, quaenec cor» ■
rumpitur facile,nec aluum ciet, Vuottonus. Pagrustqtiem Symeon (ft^n^pifcis eftquidiffi»
Culter concoquitur, pituitam^ gignit. Qtii autem inter hos natu maiores iilnqpeiores funt 8d dif
flciliores,qua ex re fatius eft eos menracadhibere,qui xtate ac magnitudine minores funt , quan»
do hi quam maiores concodiu faciliores , LiliusGregoriusGyraldus.ego in Graeco Symeonis
Scthi de aliment.facult. libro, hunc locum iam non inuenio. Phaerus marinus fluuiatiii prae»
ftatjDiphilus.

Fcl pagri quidam admifeent medicamento ad pilos pungentes m palpebris, apud Galenum S
de compof.fec. locos 4 .7.

^ Graeci fagrum { phagrum ) nuncupant , quod duros dentes habeat , ita ut oftreis in mari a»

(0 lattir: Ifidorus, innuens 7^« v gixyai/, id eft ab edacitate ita ditSttm. A tierbo ( a praefen»
ti ifiiyiii, uel cum alia quadam deducuntur, tum fagusCijsyoflarboris nomen , per excellen»

tiam, propter ufltatu antiquis e glandibus uitftu.forte etia phagrus pifcis:£dproculdubio eiiacos,

c.

h.

dialE^'oGrecehfium.jctj>f©^difla,iit Simmi3S apud AtheiKcum trai'i.nani.8i: exedit cacjuibm
arteiitur,ac uicifsini atteritur ipfa.Eiifiatliius. ^[Pagrura (n<t^«(()brinthus.odio perrequitur, Phi'
lesdeanimalium mutuis concordijs atcpdifcordtjsloquens.Ariftoteles brcnthum, larum 8Char.
p'am difsidere ait.Brenth um SC Brinthum aues diuerfas memoraui inHiftoria auium inter Anj
tes. C <4» AvAii/©- niirs miut yvicviiLu , Lycophron de Aiact

Locro. kdaifSr fignificat aprumj&Tpudendum uiri,8if aprum pi&em, Varinus,

Epitheti. .1 Et rutiluspagur.Ouidius. Numenius oj/ As(aaV dixiunimiriim quod corporis pars quj
ceruicirefponderi(GracciAs<6lwnominant,) alta 8d fublimis inhocpifce fit. Muftelus centrines
ttS; tS nfix» ^ xyiTjasii, Athenatus. Vide quae Rondeletius in eo pifce annotauit de iioca

tmlis Aoip©' Sf Aswi. A Aocji^ uel As(ai« fubftantiuis , Numenius adietSiuum AsiawsformalTe uidc.»
ttir, ifxyfeitt^ti^eta^i^i^fMtpx^siyOpphnas.

' "PhagroriopoliSjCiuitas Aegypti, uidefuperius in A.

rij tPbxtir «tttf kyi^fiietp )u7r(ep H ^xy^et^lierKwTr^ ngu flf^dijNicander in Boao

tiaco.uidetur autem loqui de pifeibus carniuoris ualidioribus, qui in miiiOres graflentur. lopes
' autem pifciculbs efle in Eritimo oftendimus, ■ -

.Pii»«o^«t*cydA9i/S7C$(c^«tyKi'^o!S,(Iegerimiyw'^<tj,)Strattis.EtidemaIibi:K«T’«tijefi<itA8w

Tiilr k<5=ss lii-yifsvtn tpccyfpg. Phagri Eretriciific enim legcnduni ,,e.x Archeflrato) com.
ifiendanturab Antiphane. ^ .

. Pagros Syenitte in Aegypto facros ducunt.Lege fuprain D. Syem'tae phagro abiJinent. ui
detur enim una cum increicente Nilo apparere , eiuscp incrementum ueluti nuncius fiia fponte »
accedens omnibus exoptatum denunciare,Plutarchus in libro dclfide. Et rurfiisin eodem;
Ifls ( utnarrant Aegyptij)ex difediis a Typhone pfiridis,membris,pudendum folumiion inue.
nit.mox enim ut in HumenabietSum fuit, guftarunt de eo lepidotus & phagrus SToxyi-ynchus;
qoos pracipue pifces deteftantur. f Praaternauigantes magns Canarix infulas fecundum A.
phrfcam Occidentem uerfus,pifcium quorundam.quos Parghi nuncupant, nimmm,)m

merum maximuminsquorecepimus.AmericusVefpucius. rir

PALLA Marina nominatur apud V egetium artis V eterinari^libro 4,cap. li.in fuffitit con
tra languorem morbi peftilentis cum alijs quibufdam medicamentis. ^ Eadem forte fuerit quj
palea marina barbaris quibufdam feriptoribus dicitur : ut apud Arnoldum VilIanou.in deferh
ptionepulueris ad bocium. Videtur autem palla nomen corruptum a pila.nam SC Germanino- 5‘
ftri pilam, qua luditur, ballam uocant. f Marinae ballae. uel pila? magis nuncupanda , arefacien--
tem naturam habent.quidfint,nufquam apud antiquos reperi. In fpongiarum genere eas repo-
noiciuanuis zoophyta non fmc, jdeft inter plantas & animalia media , qualia ipongiaefunt. Ex
maris fpuma ad litora collifa,8(: cuiufdam herbx minutirsimis feftucis fiunt. Nonnulli ex fradis
fpongiis SC fpumalalij arte faciunt ex glutino « taurinis pilis,ignaros pharmacopolas decipien.
tes Ita fit maris impetus in maris allus.in minimas fcftucas herbam reddit , & ad litora detrudit;
qua mixta fpuma conglobantur , Si ob motum fupra litus ex fliidlu collidente in gyrum ten.
dunt a:pi!afOTmam,BrafauoIus. Voluiautem hoc loco huius pila mentioncmfaccre, quo.
niaina mari denominatur ; ne quis forte anima! quoddam marinum aut zoophytum effe inicr.
prctaretur.nam ui quidem fua &: dignitate natura, nonzoophytorum modo.fed enam ftirpmm 4*

"^"^P^A^^^i^pifos quidam cctaceus. AefopusMithridatis Anagnofta (idcft,Le(!ior)fcriii(»
nem de Helena fcripUMn quo refert Panem(n«i«)pifcem quendam cetaceum uocari , in eo^ i=
fieritem lapideminueniri,qui a Sole acccndatur.8<: utilis fit ad philtra, Suidas imySts.
p A P A Q A L L V M,ideftPfirtacum,pifccm quendam hodie appellari accept.

PAPAVER (iwJiscBplpro pifce quodam accipitur.item pro excremento uel tunica qtiaidcon
tinetur in polypo &r in teftatis. Vide fupra in Mecones,»: Rondeletium infra in Pinna,
papauer herba Ariftophanes in Auibus MUwx,m, femina papauerum uocat. Caterum pars*
interaneis polypi fc dida, fupra ucntriculum ueflea inftar polita eft, atramentum tn fe contino,^^

p aTr A Te s ’ pifces memorantur ab Herodoto libro y. Apud Paoncs(inqiiit)qui Prilia
dem paludem habitant ( tindcbreuis admodum in Macedonia uia eft) iuxta montem Orbelni»,
equis &: fubiugalibus pifces pro pabulo prabent. Porro pifeium tanta eft copia , ut qiio““r
ianuam compadam reclinauerit, demiflam fune fportam uacuam, aliquanto polireirataip®
plenanj; quorum duo funt genera, unum quod uocani papracestalterum tilones,Herodoro •

y.interprete Valla. ., -u

: PARDALIS quadrupcs eft,quam Latini quidam feriptores pantheram uocarunt,i““ Jf
nomen belua etiam marina ob fimilem macularum uarieiatem attribuitur,

■ nerunt Aelianus dC Oppianus ,an ut de belua.an ut de pifce, dubito,Rondeletius. «I
te Oppianus libro i.Halieuticorum de cetis, id eft beluis, agens, k»to
« otVts ; inter ea Pardales rccenfet hoc uerfu ; pyolaAits t’oAs«,k^ tpvKx!^i iuSmiT«{*,
fqslibrp.y.(pauldpofttoitium,)de cetis exprefselcribens,K»TO(/’«M«mA(i.j*P<cBi''»«'^T

DePafTenbus. Lib.illl. 777

^'^jTtuiinox addit: /ircrtSjuu. Quamobrem Bello

jj qyofB fententiam non laudo, qui pardalin eundem muftelo ftellarf pifcem exiftimauitinam et .
nidales Oppiano feor(im,&' mulleli ftellares ab eodem OTmiMunominantur. Pardalis pifcis, ut
ijquiipfumuiderunt, dicunt, in mari rubro nafdtur, colore & maculis orbiculatis, (imilis efttera

rcriaPardali, Aelianus de animalib. 11.14. ^Mare circa T aprobanam infinitos pifces procreas ,
re ferunt, habcnics capita lconum,pantherariim 5C arietum,Idem. Pardalis a Suida quoq;(ni«
initum ex Oppiano) cetis connumeratur ,inK«T©'. ^ Pifcis quidam ingens, macularum ua.
rictate ptafignis,ad Britanniam nuper captus efttquem exhibui delcripfi^ fupra circa finem na
dationis<iccetisdiueriis,pag.i5:6. ^ Itali quidam pardillamuocantfluuiatilem pifciculumua
rium, qui truditis nonnullis phoxinus uidctur.

p Ait V s pifcis Rondeletio ignotus eft.Ego pari nomen pro pifce nufqtiam reperio:prster«
quam femtl,m recitatis Ephippi uerbis;Bei)-*&,Aifi(tj,5iKji«s, &c,ubiao-(tj^ legendum conijcio,
hocDOraine enim pifcis a Mnefimacho uocatur.

PASSERINI GENERIS PISCES DEIN#

C6PS HOC OR-DINE D E S C R I B E H T V R, -
Ex Rondeletio,

P A s s E R E s ingenere, (ex Bellonio.)

,10 Rhombi, aculeatus,teuis,Rhomboidcs,

PaiTer fimpliciter,Qiiadratulus: Afper uel lquamofus,uulgo Limanda : Flefus 8C Fle*
teletus uulgd difli Gallis.

BuglolTuSjid eft Solea, fimplicitcr Si oculata.

Cyiiogloffus, uulgd PolaiArnogloirus, Solcaparua,

HippoglolTuSjUulgd Fletta in Occano.

Ex Bellonio.

• Rhombus aculeatus, Iteiiis. PalTer fimpIiciter,Flefus,Fletcletus, Limanda.

Solea, Solea altera, Taenia.

Ex Rondeletio, palleres dC reliqui plani ftagnorum marinorum,
jo e o R OL L A R I A funt I II I. Primum de Rhombo.

Alterum, De Padere fp ;cie una. Admifeentur autem etiam in genere quaedam , pilcjbui
planis non cartilagineis communiat
I H. De.Bu^oiTo feti Solea.

1 H I. De paneribus alqs ditieriis.

DE (PASSERIBVS SIVE) SPINOSIS OVI*

PARIS PLANIS IN GENERE, B E L L O N I V S*

L A N o S piTces Gr^ct4«'3yo«^ag,Latinf Pa(reri'nos uocant, quorum natatio a recf^a ABC
M gLira diiierfa eft, ut Codicum modo plani per sequor incedant,nullos fubtus oculos ha»

M benteSiMuIca funt huius generis apud noftros Gallos nomina, multo^ pluresfpcci»

es, quam apud antiquos,de quibus mrequcnnbusdiftcremiis. Qiiod aute ad generale
horum pifciumdercriptionem pertinet,Limoraregio(inquit CoIumeIla)piamimediicatpircem,
ut Soleam, Rhombum, ac Pairerem,qui poftremi hoc inter fe differunt, quod Rhombo refupina
to, dexter corporis fttusjPaftcri Iceuiis appareat.

Omnes boni rucciatqjoptiminurrimentifLint Pafleres , molli^ carne praediti: quamobrem ^
Galenus Plnlocimum admiratur, quod nec^ Soleam inter molli carne praeditos, nccp Scarum in»
ter faxatiles annumerarit,

Pfetearum genus omne quaternis pinnis prxditum eftjfquamatorum in morem, quaru duas B
Vp in prona pai te,ac totidem in fupina oftenditifed dC hoc prjetef ca’Ceros pifces habet, quod pinnii
lis in gyrum circumualla curffiuic quaternae utrincp infunt branchi3e:Lingua caret, oculos^ in fu
pina corporis parce habec:ac(quicquid ab antiquis aut recentioribus circimferatur) hos certe pi*
ices maris ac fceminx dilcrimen uel hoc argiimentbfufcipere facile crediderim, quod in quibuf»
dam oua, in alijslacffcs reperiantur. Ac quod ad internam eorum anatomenfpetffat: illud imprt*
mis nobis compertum fuit, nullis eos ad pylorum apophyfibus pr^editosicor illis eflerubrum,at-
queab una parte gibbum, cui caruncula quaedam atra, quadrangula (puluinimodo) fubfidec: ad
cuius partem ruperiorem,ueftcula,pulmonis oflPiefo fungens , annecffitur:hepar prae fe ferunt la-
tum jin eaparte.iitum,qute itentriculum amplecftiturra cuius extrema fibra fellis folliculus depen
det.Lienem liis pifeibus atrum confpeximus fub ftomacho ftcumtuentriculum quocp non ita tur
binarum, imo etiam latum,ac cum inteftinis anfracftuofecircunducftum , qua: meferaicis circun»
fulta, acpermultis orbibus implicata, ad anum deferuntur. Dentes in maxillisexertos nonba-
bentjfed eorum loco maxillas, rugofa quadam fcabritie afperas offendunt. Gulam in bis uideas

. ROMANI GrSeca noce rhombum pileem appellauertmt. Ariftoteles K reliqui

nrumorsut. »» nvcitxmLuixsii. Nec Ariftoteles hb. 9. de hift. cap.57. ufqua rhombi mcmimt, "J,

Ariftoteles lib.9.cap.4i.Pfetta: tribuit, nempe quod Arena obruatfefe, 1' jum

Plinius rhombo, eo in loco quem ex Ariftotele mutuatum elTe quilibet facile indicaciti “

f 1 • S

778 Dc Aquatilibus.

cuiufdam ueluti mgluuiei periimilem.uentriculo adiacentem.

Quanuis ore iint admodum paruo, mirum eft tamen horum pifeium maiores, etiam concliai
integraSjSC conchylij genus omne deuorareiundepratcipueuefcuntur, ac fanum nobis uiduu
exhiLem. Puiillos autem,minoribus|Tellinis, Chamis, Mitulis, Cancris,8C Caridibus uiflitjit.

jjg rhombo acvreato, rondelitit», .
lam hxc non tp^jedi F mmpSdm mlu tffUii.

De Pafferibus. Lib. II 1 1. 779

hunc cum illo conferre uoliicrit. Sumitur etiam paflerfiue ^Jfxprodiuerropifce aRhOm» FfM<idiqum
1,(3 Plinius lib.<). cap.io. Marinorum (iilquit) alij funt plani, ut rhombi, (olete , ac palTcres , qui a *
rliotiibisfiw tantum Corporum dilFerunt. Galenus quoq) libro tertio de alimentorum facuir. SC
Diphilus apud Athenteum Pfettas a rhombis manifeftcfeiunxerunt. Rhombuspifcis arhom
bo figuranoincn habet, quae quatuor aequalibus lateribus confiat, non autem rctfiis angulis. A
(3 Jlislozangc dicitur. Itali omnes SC Mafsilienfes,rhombo pifcem appellant, nofiri romb, Gal=
jiturbot.Notmanibertoneau.Grccihuius temporis ■J'«'?«i'.RhomborHm duas Ipecies facimus,
rhombum aculeatum 2C la-uem, quibus rhomboidem addemus.

Primum aculeatS defcribemus„_Is pifeis eil planus,litoraUs, parte prona fufca.in qua multi B
le funtaculeimaximc circa caput,&: a capite caudam uerfus.In eadem parte linea duiSa cft nigra,

' pinnxqucqu^ *"‘^"‘g'^^*S"babbi candidae. Os magnum habet, hianscp,rinedentibus,fedhoru
uicemaxillasafperas obtinuit. Ab inferiorcmaxillapropcndentappcndiccsdutc, tenues barba:
modo. Non procul Wnc podicem habet.E regione pinna incipit magna ad caudam ufep contis
nua.Huic fimilis alia ftatim a capite. V tracj} paulatim ab initio ad medium ufque crcfciqinde ea«
demproportione,,ad caudam ufque decrefeit. Hte totum fere corpus ambiunt , rhombii^ figu^
raraefficiunt Branchias quatuor habet rhombus.diiplices. Cor compreffiim. Ventriculum ma
gnum, oblongum, in fuperiorc parte complicatum , dorfo annexum , quem inteiiinum excipit,
sedinteftinum duas apophyfeshabet magnas,fed breue.s,in angulos duos dcfinentes,intcr quos
, uentriculi ecphyfls alligatur. Hacc ucntriculi cum inteftinis coniundlio propria cft, in hoc rhom»

» boriim 8C paflerum genere, Vcntriciilu hepar tanquam manu comprehendit, e.x albo rubefees,

' cuihsret uefica multo fclle diftenta. Splen ex nigro rubefeit, inter inteftinorS fpiras latitas. Oua
rubra funt replicata uetriculi modo:facitcmuentrisbreuitas.utomniafere interna replicata fint.

Carne uefcirur, maxime cancris. uorax eft,pifcescp multos ingerit. Qiiamobrem in fluuioru C
ftagnorS^ oftijs plurimum eft,ut pilees fubeuntes perfequatur.In mari noftro,2Cin oftijs Rho=
dani magni capiuntur,fed in Oceano multo maiores. Vidimus Oceani rhombum quinqicubi»
tos longum, latum quatuor,fpiirum pedem unum. CJiianuis igitur ab Ouidio dicatur, fiC Adria«
toniirandus litorerhombusiSC aMartialelib.ij,

C^uanuislatageratpatellarhombum, Rhombus latior eft tamen patella!

Tamen nunquam rhombi Adriatici , noftriue magnitudinem attingunt eorum qui in Santoni.

3? co,uel Britannico litore capiuntur.

CumguIofusfttpifcis.facilehamocapitur.AdgulaeucrdIibidinem explendam multum illi g
confert pifcandifolcrtia a natura data , de qua Plinius. Nec minor folertia fante, quse in mari p{= U6.y.ci^.4s.
fcattix uocatur , eminentia fub oculis cornicula tUrhato limo excrit.aftultantes pifciculos pertra
hens, donec tam prope accedant, utafsiliat. Simili modo fquatina 8d rhombus abditi pinnas exer
tismouemfpecieuermiculorum,itcm^quaeuocaturraia. Qute ex Ariftoiele fumptaefle appa
ret,quo in loco •Ui-^cu/ pro rhombo dixit, ut initio capitis docuimus. <A’ tto/cisw (S ores ly

, icga^irs,i(^ 0T«e7rcw(r«fcca.x«cEii'»Acr,aTfl:^q:f(/^(iUfc*7Ta'rei'c^ bef
’tySv(^ arfixTr^T^or^ a; Tr^s tpvHia -jjpicpavToU. ObruCit feie arellus,rana,6;r pafler,

(iue Rhombus, SC fquatina, cum^fe totos occultauerint,uerberancoris fuiuirgulis,utuocantpi
^5 fcatores : ad quas pifciculi adnatant tanquam ad algas,quibus ucfcantur,

Reperiunturin hoegenere mares & fcKmina:a!q enim fcmen,alij oua habent. S

Rhombus dura cft carne Si friabili, quanquam Galenus Philotimum reprehendat, qui inter F
piices,qui molli funt carne, 'cum ciiharos numerarie, eis fimilem rhombum prtetermiferic, qui ta *-*^*J' dc/and,
men itioHiorcrftt carne, quam cithari,carne^ afellorum multo inferiore. Locus eft huiufmodi; , .

Scd qiTi Rhombumjprarfertim acLileatLimjgiiftatrcnt,is procuU
dubio d.utra carne effe iudi'cabit,maximefigrandior cnim parui fi.rnc,humidiores mollio»
rescprtTnt«(/^ ide paulo poji in Uui F.) ‘ Elixus ex accro iiclin fartagine codusedimr, cum

mali aranti] fucco» Rhombum inter dclicariisimos cibos habuir ucterum luxus, unde prouers
JQ bium, Nihil ad rhombtfttiude his qu^ minime coijfercnda funt.

Lieni medetur rhombus uiuusimpofirusjut tradit Plinius, deinde remifius in mare. G

DE RHOMBO LAEVI, RO N D £ L E T I V S*

R H O M B V s alter efl-,qui ut a fuperiore diftinguarurjaeuis a nobis dicitur,qudd aculeis pror A
firs careat, A Gallis Barbue. A noftrTis per hmilitudinem Pailar dicflus , quafi palfer, a nonnullis
Panfar,td eft, uentriofusmos enim Panfeuentrem appellamus.Scd Paftar meo quidem ludic/o
retftius dicitur, quanquam uerus pafler feu 4«"^« non ftt , fed ei figura duntaxat fimilis , fitu uero
difsidensthuicenim dext&rreriipmatuseftjpafteriba.sixuus, quo fitu cum rhombi apafteribus
differant,autorePIinio,eum quem capiti huiepraefiximusjin rhombis haberi eft nccefle. U{>.$.cap.z<St

1^0 Eftigitur rhombus I^uis rhombo aculeato figura partibus^ tum internis, tum extcmis om= ^
nino par, demptis acuIeis:nullos cnim neque in fupinaneepin prona parte habet. Prarterea lati»
oreft,&tcnuiorrhomboaculeato,carne^molliore,fuauiorcqua'inpafter, Quarede rhombo ^

780 De Aquatilibus.

htuis l]?mes,iih mico V inetijs dims mijpt,dlid ^uam a J^ndeltrio poJita-.CKm icnitm fdilu
n idth miniu ntctjfartum iiijkm efi,pionum Umm fuicm aculiMopir omnia pa^
rtmfacit^empn jmilaenieti cam.

tSideiU locttt. lacui Gateni Iocus(rc«wc»f fitprd in V^omio aculeaco F. ) intcUigi poflct , quo rhombu cum pilcAui
mollis carnis connumerandum cenfet. Vel forialTenon abfiirde quis exiftimauerit, rhombumlj
citbariis, uem Galeni citharum efic , quod is mollis fit carnis , cuiulmodi rhombum latuem elTc conluf)

quodcp eum rhombo fimilem faciat. Aelianus autem longe alium exmari rubro eidarum»
rcriplit.Ec Athenaeus cithari fpecies duas alias tradidic,de quibus nos alibi.

DE RHOJHBOlDEj RONDELETITS.

RO**»

\

DePafferibus. Lib.llII. y£i

R o H AE pifcem fspe mdimus,qui ab ichthyopolis RhOmbi nomine uenditur , quem tame
a rhombis diuerfum efle fenfus ipfe doceat, etiam fi figiita rhombS imitetur. Quaa

tclnincrhomboidemappellaiiimus, ut tantum a rhombo pifce differat, quantum figura rhom,^

boidcs arhombo figura;eli enim rhomboides figura, quae neque latera aqualia , neque angulos
redlos habet.

Eft igitur rhomboides pifeis rhombo uel palTeri (imilis , fed a paflere fitu differens ; fquamis
paruis inteflus, oculis multum a fefe diftantibus. Linea a capite ad caudam per medium corpus
dufla,initio linuofa, deinde rcdd,corpus in duas arquas partes dirimens. Corpore eii exiguo SC
bretiitnimquam enira,quantum obferualTe mihi licuit,palmi magnitudinem fuperat. Internis
10 partibus a rhombo non differt.

^ Carneeftmedia,ncque molli nimium,nequedura.

In l/tore noflro rarus efl:,femel^ tantum uidiife mihi contigit.

Huius mentionem nullam a ueteribtis fatliam fuifle comperio.

A

B.

C

A

DE PASSERE, RONDBLETIVS.

fajjtrvs fffgw Venetijs faBd^ah ea quam T^ndeleeius dedtt dijferens cum alias nonnihilttum qmd
pnna fuferior d Tiondekm ad oculos uJqi^rocedi[,gauUtm humilior,&c,

PISCIS Ta-ilxa Gra;cis,aLa
io tinis palfer dicit. Pifeis alius sfs>

8tf,id eft,paifer,ab Ariftotele di«
ci tiidetur, cum de felle pifciu lo*
quitur : oi eciVvot 'ss^s "coss
e, ^ufi' Tsvf^andlioy , oc Ji oiflp

gicipic^^iHal'l-,(njjuayqk,!ry.vqxaXi

|/iI2tcts,;0A((fiip,sf In alijs fel in
tefiino hxret,his propius, illis re
motius a iecore, ut in rana, ello=
pc, fynagride,muraEna,gladio,hi
50 rundine, pallere. Sed hoc loco hi
lundinem & pafferem expungi
oportere cenfeo.Sufpicionishu=
ius bccafionem mihipraebetprL
mum Gazs couerfio,in qua h^c
omilfa funttdeinde ex fententia,
qu$ proxime fequitur, huc tranf
lataclfeuidenturduohtccnomL
na , quae pro altibus non pro pi-
fcibus pofita funt. Sed ad Pfetta
4.0 reucrtamtir , quse ab Italis. no>
firlsque plane , ab alijs platufe , a
Gallis plye nominatur.

Pifeis eft rhombo figura ilmi-
Iis,fedc6tra(fiior,buglolfo latior.

In parte prona fufcacp oculos ha*
bet.Pinnac totum fere corpus am
biunt.Cauda in unicam, latamcp
definit. A capite ad cauda , linea
parum iinuofa per medium ror=
yo pus dutfta eft. Os paruum habet
btiglofsimodojfine dentibus, cu
ius iitu a rhombis differt, fi enim
paffere ita erigas in latus , ut ma=
xilla inferior humum uerfus fpe«
detjfupina pars, laeua erittprona
uerd,dextra.Contra in rhombis:
quibus eodem modo inlatus ere
dis.fupina pars dextra erit: pro.
na, finiftra. Plinius: Marinorum
io ali) funt plani, ut rhombi, folese, _ „

palferes,quiarhombisfitutantumcorporumdifferunt:dexterrefupinafuseftillis,pafreriljtjos

Partibus internis rhombo fimilis eft. Stagna fubit S£ fluuiostdeletftatur em'm aqua dulci,

Vii

U&.i. dehifti
gniinaU cap.tSi

782 De Aquatilibus.

\ii. C In ftagnonoftro magna paflcrum captura cfthyeme. In Ligeri flumine fatpe etiam capiun,

ttir, minus nigri molliores^ marinistqui proculdubio non genere, fed almemi uarietatc folum j
marinis differunt.

Sem. In hoc genere mas eft, 5C fosminatin altjs enim otia, in alijs femen repetitur , quod lac uuU,

Ub. 4- di-hiSl. appellat,quia ladis inftar candidum efltquod propter Ariftotelem dico.qui hsc literis prodidit

tnim.cup.n. jti -nis isfx^Adp’m! Ks» m-n^ JSi ,(ga j ojfSjj, m ?si. ha, (S ^

ij(Svn h cu^ivm, 6 Tnirm m -niccumm tejj

ceis dC ftirpibus eft quod pariat &gencret,quddautem maris officio fungatur deeil Sicetiiin.
ter pifces,genus paflcrtim SC rubellionum SC channarum:oua enim in his omnibus reperiunta,
Quod fi de omni pafferum genere intel!igatur,falfum efle experientia docet.

RciijaS. 'C Hyeme uentrem ouis diftentum habet paffcr , id^ potifsimum obferuant qui emunt : oua t.

nim meliora fuauiora^ ipfa came habentur. Pafler uere parit.In Gallia rarius cum ouis capitur
in noftro litore fere femper.Cuius rei ea eft caufa,ut arbitror,qudd piicatores noftriin fiagnotait
tum hyeme pifcantur , quo foemins patiendi caufa fubeunc : in Gallia in mari tantum pifcantur
mares potius quam fceminas,qux otiorum copia preflT* in imo latent.Pafferes SC plani omnes ia
limofis locis fcelicitcr proueniunt, ut annotauit Columella , ob eam caufam in flagna noftra fe e
mari recipiunt.In Oceano ucro planorum omnis generis maxima eft copia. Vidimus Antucr.
piae in taberna quadam pafferum, planorum^ piftium omnis generis exiccatorum tantam copi
am,quanta cuiquam credibilis effe queat.Laient enim in arena dC limo, ob id reciprocante Ocea
no facile capiuntur. i,

r Paflcres marini minus humida mollicp funt carne quam qui in ftagnis uixerunt , qui prtetct

quam quod molles funt, lutum etiam refipiunt.Mollioresfunt, Sd fere infipidi in dulcibus aquis
educati. Praeferendi itacp funt omnibus marini. Secundum locum obtinent in ftagnis uerfaii, Po
ftremum fluuiatiles. A noftris friguntur in fartagine,8d pro bono , gratocp cibo habentur.Gale.
Lit. j.tie AliOT, j,us pfettam bugloffo fimilem effe annotauit, no tamen eiufdem plane effe generis: mollius enim
/««it. cibo^gratius,denic5 omnino melius effebugloffumpfetta.

DB (aV A D R A T V 1. O) ALIA PASSERIS SPE.
cie, Rondeletius.

;P A s S ER E M prounicapilcisplaniipeciecumueteribusautoribusfuperioricapiteufuipt
uimus. Nunc fl pro genere accipiamus cui fpecies aliquot fubftnqde quibus deinceps diceniii!,
lif.4.cap.ii. nihil abfurdi nos fatfturos arbitror : nam Ariftoteles tp-ffit^s^^ii/j^S-conftituitlibrodeHillo*
ria animal. dC tiS) libro de animalium ingreffu omnes eos appellat, qui piam' cum lintix

culos habent in prona parte,ideocp ita natant, utftrabones ingrediuntur. Omnes igitur huiuCiio
di plani didi funt pafferes, a colore pafferum auiumtnam parte fupina albicant , prona fiifciftw
Sd terrei coloris, inftar pafferum auium.Igitur pafferum generi eum planu fubijdmus,qui
relet a Gallis, id eft,uerbum e uerbo quadratulus nominatur. Sunt qui eum hoc tantum
appellentjcum minor efttquum uerd fenuit,plye.Ego ucrd fpecie hunc ab illo differre exiliW
(1) magis enim quadrata eft forma is qui ab ea quadratulus nuncupatur, maculascp rufas fiticfutft'
(p) uas plures habet. Totus lauis eft. Carne candida, molli, ualde humida. Huius magnacop/iin
Oceano capitur.

DB (LIMANDA) PASSERE ASPERO SIVE
fqtiamofo, Rondeletius.

A OCEANVM mare planis pifcibtis abundat, in quibus numeratur pafferum Iperfat^''* ^
Gallis limande uocatur.abAnglisbrut. ’ *

S ' Squamis,afperitatecpafuperioredifferens.FIauasmaculasinpinnis,qugcorpusai>'Wunt,tt

in reliquo corpore habet, Linea corpus interfecans flnuofa,in pafferenoftro rediot sft.

Z>« Flcfo & FlmUtOtUt "Btllmiiu Galluit uulgarihut mmimhM cffelUc,

* s T alius pifds planus paiTcnim generi itibifciendus flc2: a Gallis nominatus, A

Ao Squamis parttis integitur, Colore efi nigro. In corpore pinniscp id ambientibus maculas ril B
fas habet. Ofsiculis munitus eftin capite, medio^corpore,in parte fupina. Carne eft candida (F)

ft^molli. • c

Hac ac fuperiore paflerum fpecie mare noftrum prorfus cafet,ac fuiflc utrancp uetcnbus in=
cognitam affirmareatifimtquia ad Oceanum uftp non penctrauerunt, nec in Oceani pifdbus co yjj,.

gnofcendis operam ftudium^pofuerunt.Sunt qui flez fluiiiatilem pifcemeffe putent, («f Se//o- ^ cjiiomod^
Qiiod fi incelligant in fluiifjs nafci dC muere,id plane falfum eft;na in mari reperituf. Quod/iMMwti/fj,
fi in mari natum flumina fubire fenriant,recfle dicunt.Non foliim enim hafc^Ced etiam alia; paiTea*
rumfpecies in fluuios migrant, d t <

lilius fpecies duae uidentur eflrc,urta minor quae flez dicitUr, altera maior qu^ fletelct* etiam A ^
yo fldiminutiuSnomenid efle uideatur,ab Anglis pclbut , noftris litoribus incognitus, in Anelia Spmcs du^i
frequens, Lutetia: rarus,& ob raritatem foliirn commendatiorineque enim priore falubrior , de» (F)
licatior ue eft,fed paulo duriore carne.

DE BVGLOSSO, VEL SOLEA, RONDELETIVS,

SVBIVNSIMVS rhombis pafTeribus^buglofla; nam uitSus ratione loCo^conUcniunt,
ut apud Athenaeum fcripfltSpeuiippuslibroa.. fimiliS, Similes pifcesfuntpfetta,bugloirum, ‘
taenia. Huius generis fpecies aliquotconftituimUS,qua: deinceps exCquemUr, Ac primum de bU
gloflb proprie fic appellato dicemus. ^ ■ -a

ngit ucl a Grarcis dicebatur, bodiC V** A

^ A Varrone SC Plauto lingulaca,! lingux flgura.qux Gra:cis eft : cui A» particulam addi»

tam fuifle puto,ut magnitudinem potius quam bubulae lingua: figuram fignificct. A Plinio So»

, ica.ItemabOuidio, Fulgentes folcac candore S! concolor illis Pafler» Afi'gurafole8equaei» ji,i(>)^#,

^ v« *

784 De Aquatilibus,

folo pedis fubijdcur. In tota Gallia fole.in Hifpama ImguadOjRomsc linguata, Venetiis (f f

a folij alicuius maioris fimilitudine. '

I - Solea pifciscft planus tenuis, longio SQle^qu4mfuhiecimu^figur4myenetijsnaBifumfHfijs^U4$
rccontracfliOre^corporequam pailer, T^ndelmus fingit omnihmdifsmilem,

(ita ut pafler inter foleas rhombos me
dius fit, )pedali magnitudine , uel maio-
re in OceanOjfupina parte caiidida:pro
na nigricantem qua oculi infunt. Orc.
eft incuruo , fine dentibus, {figura umen
exhibita denticulo: hahet.) Branchias qua-
tuor,cor comprefTum.dcnicpuifcera o-
mnia eade cum pafieribus habet. Squa-
mis tegitur paruis. Linea reeSa a capite
au caudaduda eft. Corpus fepiuntpin-
breues : quaru altera a capite ad cau-
dam continuaturtaltera' e regione podi-
cis,non procul a brachijs difiantis orta,
itide ad cauda ufe^ protenditur. Hac co-
lore a proxima parte mutuant : Etenim
parte fupina cadidse funr > ,pna nigricat,
fimiliter ct qu^ adbrachias funt,&in ue
(Q) tre. Cauda lata eft,umcapma cofias. Fel
in hepate habet aduerfusfufFufioes utile.,

C Hyemeuado maris excaiiato codun

Ub.9.cap. 19. tur,torpedo,folea,6Cpfetta, authore PIt
nio.Frigusigiturfoleapertimefcit, tum
quia lapides in cerebro habet, tum quia
corpore eft tenui.

B Carne eft dura , nonnihil glutino-
fa,qu3E ob id difficile corrumpitur, diu-
tius feruatur , neque longa iiedurapu-
trefcit,imd melior efficitur dC falubrior.

Idueriflimumefieiudicabuntij qui di-
ligentius omnia expendunt, quibus^
fapit palatum. Hincfit ut Lutetiae fapi-
diores meliores^ fint foleae quam in ip«
fo litore. Nam caro omnis calore exter-
noprimum tenerefeit, eius^ fapor ille
dilutus, dC ut ita dicam fere inftpidus , a-
crimoniam quandam non ingratam ac-
quirit; poftremd putrefeit, molefta^a-
crimonia linguam palatum^ torquet,
qua tamen acrimonia quidam deledan
tiir, quibus ftupidus eft, hebes^ gufta-
tus fenfus.Et maris noftri folea Lugdii
ni meliores quam in MontcpeIto,ubi fie
pius uiux adhuc coquuntur: quam ob

Llbj de facul

alimmJ CDdioius.GaIenusfi'milesquodammodomtcrfccflrepsflerem3(!^rolcamlcribir,noivUioei^‘^^‘

DePalTeribus. Lib.IIII. 78y

nfno cfurdcm efiTe fpedci. Soleam enim molliorem clle.cibocp fuauiorem,ac omnino paffere prj
ftantiorem. Suaiiitateqm'dem, alimenti copia, fuccibonitatefolea pratftatior eft. At carne du
riorefolidiorc^ ciTe experientia fenftis^ contiinctmt.

ISefijucrdeftquddquisdebugloflb dubitet, isnefitquemdcfcripiimustomniaenimada» *
mufsitn conucniunt,omnium etiam qui hadlenus de pifeibus aliquid literis mandarunt, confen
fu.NetJ quicquam obftat Athentei locus libro y.ex Ariftotelis libro de animalibus hxc citantis: laEanfraM
j;Jjij(,,ijisir(,£St,'tJ«<')'“’(',''<^'<»,^*’r!,^«’3=*X®'>^“J'^“^’‘'>'^“^“i('W.Cartilaginea funt, inquit, bos, pa rjji: «rt/b»»
fiinaca,torpedo,raia,rana,folea,paffcr, mus, Nemoeft enim qui ftatim non indicet , locum elTe ntm
corruptum, cdm neqj Ariftotelcs necp Plinius,necp ulli alrj qui in pifeium cognitione exercitati
IO fuerunt, quiij diligenter cartilagineos pifces enumerarunt , in eorum numerum buglollum ucl
paircrcrarepofuerintrquibus, utpote perifioribus , fidem adhibendam eilciudico potius quam
Aeliano, Sf Artemidoro, qui non fatis redle cartilagineos definicrunt.Cartilaginea uocantur,in= CurtikgtKi pi
quitAeliauus,qua£ fquamis carent,utmur£cna,conger,torpcdo,paliinaca,bos,mul}elliis,dcIphi^".9“i;™“‘^
nus,balOTa;haec enim fola funt de aquatilibus uiuipara. At murarna fpinas habet,non cartilagis tani'^rm.
nem,nifi mtiracnam fluuiatilcm intelligat.Delphinus ucrd St balana,neqj ipinas, neq; cartilagi-
r.eoipropric habere dicuntur,fed folida offaterrenarum animantium modo. At temidorus tierd: Lib.A-dciiiief
(2ir/cuncj,inquit,pifres cartilaginei funt, ex his longi omnes uanum laborem fignificant,ac qua ptrt-ionm*
fprrannis non perficiunt; quoniam dabuntur. St fquamas non habent , qua corpori circumlitae
funt, uelutihominibus colotes. Stmtautem hi, Murana,anguilIa,congrtis, Qiiibusrciectis Ari
lo ftotelem, Plinium^ excellentis dodrina uiros , St rerum cognitione praftantes fequimtir , ex
quorum fententiabugloirus,8tpaircrplani quidem funt pifces,fedfpinoii,5t non cartilaginei.

DB SOLEA OCVLATA, R O N D E L E T I V S.

* p L A N V H pifcem quem h!c exhibemus quipolet/orfe^ro fele, id ejl foUa,cm coffutuf a Cial A
Jlsnoramatur,necdreeireinterbuglolsiipectesnumerare,forma ipfafatis arguit , qua buglofii A

V» 3

SPECIEM Buglofsi alteram facimus eam qua Mafsilia fatis frequens eft , qua^ illic Rt a« A
pudnos pegoufe dicitur, a fquamarum ut arbitror tcnacitatc:ita enim tenaciter baret, ut nifi diu
in aqua calida maduerint, defquamari non pofsit.

Eft alijs foleis corporis habitu,St partibus internis omnino fimilis , fed in prona parte macti» a
lashabetmagnaSjOculonimefRgicm cum iride St pupilla referentes. Vndcfoleam oculatam a
appellandam elle cenfeo:quemadmodum torpedinis oculata, item raia oculata fpecies una eft.
Huius mentionem nullam i ueteribus fadam fuifte comperio,niit quis eam efle dicat,qua Athe
naussjfajtpuelusSVexDorioneuocattiiaetVlji^^igr

(((« Hsetp.Sed hoc alijs aftimandum relinquo.

DE CYNOQLOSSO, RONDELBTIVS,

78(5

piant fimilis cft. Eft tamen corpore fpiTsiore & breuiore/quamis tegitur paruls.ln ambitu fetra;
tis. Colore eft fufco. V t rhombus a paftere,ita hic a prima biiglolsi fpede differt litu corporis ntc
non fapore.Verus enim bugloffusfuaui cft rapore,& perdici comparatur,quemadmodurh’oni,
bus phafiano. At hic infuaue quiddam ST graue redolet, quod inter edendum facile percipiuni}'
qui uel uertc foleac ignorantia, uel pretio paruo indudli hunc pro illa emunt. Sunt qui nonni’.
spcde^npi. fi pabuli ratione difterre credant.quod equidem non probo. Etenim fi pabuli uarietas fapotein'
tuliuium fuccumcp immutare poteft. non ita (non umen)sid corporis habitum formam^ immutandam null

‘haUmloljh habet.De colore nihil dico.qui pro alimentorum differclia uariari poteft. Quam

'diffirrt, * cum uitftus ratione, notiscp alqs quas fupra pofui pifcis hic a bugloffo difsideat, redle alia a buplof

fo fpecieconftituinius. Ea fortaffeeft quam Epicharmus apud Athensum libro 7.>[i«<o;,aajon(,ani,
pellauit. Vel fi Epicharmi non fit (nihil enim certi ex tam paucis uerbis Epicharmi
ab Athenfo citatis colligi poteft)optimo quide(ramt»)iure,ut a cpteris buglofsi generibus diftin.
guatur,cynogIoffum nuncupabimusmecp aliud eft genus cui nomen hoc aptius quadret.

f Eft autem cynogloffum carne dura,gIutinofa, difficilioris^ conco<3ionis,ferini^ faporis,ob

algas,herbascp alias quibus uefcitur.In mari noftro non repentur.

VW. » In Oceano frequens eft. Sunt qui fimilitudine decepti in mari noftro capi putent, ( ‘Billonim

«oMr,)eum^ effe pifcem quem Mafsilienfes feruantin uocant. Sed hoc fuo loco (dinm Ufaui
J^ndeletiuium noa occBiriOrefellemus.

D B A R N O G L O S S O, (VEL SOLEA LAEVI,)
Rondeletius.

1(

S*

ARNOQLOSSVS Iteuis fiue ArnogloITus flmpliciter ea buglofsi fpedes a nobis uocaf,quj
fquamis carere uidetur,prorfusq5 lacuis effe. Na ut plantagini herbsc a figura uel folioru Istuitate,
arnoglofsijid eft,agninat lingua nome pofitu eft, ita Ipecies hacc arnogloffus a Iteuitate uel figurj
retfte nominabitur,quae a noftris perpeire uocatur.Eft repcra ex buglofforum genere,c)uodcor<
poris habitus, figura^ indicat. A cteteris differt,quod multis fquamis tenuifsimis,& ftatim dcd:
duis integatur, ut merito latuis dici pofsit,tenui^ tantum cute opertus effe uideatur.

' Corpore eft ualdegracili, pellucido, candido.Carne eft tenera,delicata, palmi magnitudinem^*
nunquam attingit.Statim atcp ignem uidit cocftus eft,quemadmodum aphya.

Suntqui hanc buglofsi fpeciem taniam effe exiftimauerunt, hactantummoti conieduiJ,

A

Qn^noitjit quod tania,pfetta SC bugloffum fimilia funt autore Speuflppolibro i.fimilium.Sed hac feijttw

tiafacileconuellitur Ariftotelis lib.j.Hift.animal.cap. i j.autoritate,qui taenia pinnas duas dun.
taxat tribuit,cum hac fpecies quatuor habeat, duas ad branchias, duas alias qua corpus fepiunt,
quemadmodum in b ugloffo.

DB SOLEA PARVA SIVE LINGVLA,
Rondeletius,

rum omnium,qua a lingua figura nomen traxerunt, minima. Necp debet exiflimarealiflU'*™ it
iorum fdeturam effe. Certa enim nota a buglofsis omnibus difcernitur.Eft enim piffisp'anus btt
glofsisrehquisfpecie quidem fimilis, ledfemperparuusjdodrantalemmagnitudinei»"™*!™™

txccims.

DePalTcnbus. Lib.llll. 737

exccdcns.Linea qux cofpus dirimit, fpinamcp firmat ucl tuetur , ex fquamfs cofttma cft longe
emincntioribus quam in toto corpore, dempta ea parte qiuc circa maxillam inferiorem eft.

Duriore cft carne quam bugloiruslscuiSjgUu.moficp nonnihil habet, fatis rarus eft pifcis, 1»

ob corporis tenuitatem uilis. Solent enim magni cofptilenri^ pifces probari.*parui uef 6 retjci,ni
fiexAphyarumfintgencrejUCunacum ipinis edantur. Exigui alij, quibus eximendae funt fpi«
n3e,mokfti.

PE H I P P o G L O S S O, (ID EST BVGEOSSO
maximo, in Oceano,) Rondeletius,

HIPPOGLOSSVM uocamusbuglorsi rpeciem, quam Galli flettan appellant, quod flui- ^
tando natet, ut opinor.Huius nomennulius apudAriftotcI<;:m, Plinium, Oppianum requiratuie
tenbus enim incognitus fuit, Oceani tantum accolis notus.Quare huic pro ipfius natura nouiim
5onomen impofuimus,quod faciendum eftecenfentPlatoS^ Galenus. HippogloiTum igimr a no-
bis uocatur,quddbugloira omnia magnitudine fuperct. Graeci enim rei magnitudinem indicant
iTiTro particulis, ut in Hippofelino,Hippomarathro, Sic hippoglofliim dicimus a magnitu-
dine non a fimilitudine cum hippogloflb herba.

Quod autem buglofsifpecies fit hippogloft um noftrum, nemo eft qui non ftatim primo afpc b
<!liiiudicet:oblongo enim contracfto^ eft corpore,altera parte candido,altera nigricante, in qua
oculi ftti funt. Ore eft cocorto, dentibus munito cithari modo, quibus buglofsicarcnt. Pinnae cor
pus ambiunt. Vtbrcuiter dicam, Buglofliis eftcetaceus. Vidimus enim HippogloiTum quatuor
cubitos longum. Carne eftdurafedfuaui,ad rhombi naturam proximeaccedente. OftafpongiO
fa habet, quibus ineftmeduila,qLi3e a cupediarum amaroribus expetitur, Pifeis eft maris Oceani*

40 Antuerpiae falims QC in frufta dilTecftus uenditur. Capitur etiam faepe in Oceano iuxta GallixBo
loniam.Ibi huius frufta farina mafsa probe fubadaSc' pifta inclula, aromatis^ condita in furno P
coquunt, ut diutius feruari pofsinCjSC afportari.

Hz funt omnes buglofsi fpecies quas uidifte contigir,quae cum omnes ueteribus cognitae no
fuerint, nemini mirum uideri debet, fipro rei natura nona nomina fecerim,

DE KHOMBO, BELLONIVS.

T^ndeletiw hunc aculeatum cognominat.

Rhombum Latini, ac poft eos Itali a turbinata corporis figura uocauerunf, quem Galli Tuf A
botiim pro turbinato dicere maluifle uidentur, Vn T urbot.Pfirtam niillocum PatTeribus diferi-
. mine apud Ariftotelem Gazacomiertit : quemadmodum & Oppianus hocuerfu: Et Clari»,
Prettae,Scepani,Triglis,Afelliis. Galenus tamen Rhombum a Pfitta feorfimnominauit:Eftc-
nim Pfitta, uc poftea docebimus, Gallorum Plya.

MaximusexnoftroOceanoRhombusadfertur,tant»mterdummolisac carnis (qirammul b
tam ac delicatam habet ) ut quadraginta librarum pondus excedat, lautioribus ob hoc menfis in
Francia pr»ter cjeteros expetitus. Pelle eft rugofa , cineritia , notis albicantibus diftinefra, acutis
ueluti cIauibus(<:/rf«w)o{reis undecunc^ armata, ut in altera Rai» fpccie dicfturri eft,uerum id non
fempenSed & linea quxdam candida incurua,cutcm a lateribus utrinc^intercipit, quae ciete-
ris omnibus communis eft.Qiiod reliquum eft, Rhombi(ut bC Dorad»)capuc multis fpinofis of
fibus refertum eft, tantae inter fe differentiae ac uarietatis,ut omnia fere fabrilia inftrumenta in eo

^^repcriripoffeimlgiis exiftimet.At($utRhombum aPafferefacilediftinguas,ucrunq?pifcemfic

in latus difponito,ut oculi c»lum,mentum dorfum uerfus fpecftcnttreperies in R hombo partem
fupinam dextram eftejPafferis autem Imiftram, Oiiinetiam in Rhombis, quidam, ptaccer alios,

Vm 4

788 Dc Aquatilibus,

mihi confpe(Sifimt,oculosmceruicequafi in tergore collocatos habuifletquodideoame didis

cft,ne tu in alijs decipiaris.

DE RHOMBO ALTERO GALLICO, BELLONIVJ.

T^ndeletius Imnc Ixmm cognommac.

A Gallis tantum peculiare nomen a Rhombo diuerfum habet , qusBarbua aut Barbata nefeio

qua ratione dicitur. Nam etli V enetijs, Rom», & Mafsilia; frequenter reperiri foleat, tamen K
Rhombi nomen habere, pro Rhombo apud eas nationes diuendi folere,perfepe confpexi.un
B de hoc mihi plurimum admirandum elTe uifum eli,qu6d tam infignem formteuarietatem, nulla
etiam nominis diucrfitas confequeretur. Nunquam enim Barbua adeam magnitudinem, quam,

Rhombus,accedit;eftcpleuiore ac magis planocorpore,minus^camofo,folido,acdelicato;ca,'

pite etiam magis elato ac grandi. Caetera,etfi cum Rhombo conueniunt, tamen ita oculis omniS
obieeSa funt,ut ne mulierculam Parifinam fallere poffint,

DE PASSERE, BELLONIVS.

Paflerum permultas apud noflros fpecies comperiotquarum enumerationem dum figillatim
ac breuiterperfequor,hoc imprimis animaduerto,maximam huius pifcisfpecicm(hoceft,qu;in
maiorem molem excrercit)GallisPlyam,nefcioquaratione,quotidicuocari. qusd quadratulo
S iibi congeneri pifce(iiulgd Carlet,)non nili ipia forma ac magnitudine differre uideturtEll enim
Plya quadratulo tantum maiortqui ad quadrangulum proxime accedit. Proinde uterque pifeis ,
flauis lituris in fupina ac cinerea tergoris parte fuggillaturtquae alloqui fubtus,ut in reliqtus pla« ”
ni s, albicat.

DE PASSERE ELVVIATILI, CLVI VVLGO
Flefus dicitur,Bellonius.

Tijjirnm ^mdam j^tcUs flmUciles dici fojfunt/id improprii, non enim in fluuijt
nnjcunturjed e mari in eos migrant,

A Fluuiatilis eilpifeis ad Paflerem(demptisluteismaculis) accedens, quiBritannisexTamcQ
flumine adduiSus pbl»nber,nofiris Gallis Flefus appellatur, Vn flezjpauld longiore quam paf
feris corpore,ac dum adoleuit,cralsiore.

B Afpera quadam linea fecundum fpinam in prona,ac candida, attp adeo fupina,acliuida cius j,

parte inflgnis.Scd et in branchiaru fpineo opei'imento,quiddam ipib contaflu afperum percipi,
es,puntSis nigrioribus, ceu ab acu quodam imprefsis afperfum , in quo a reliquis fuae notae pifei-
bus facile diferepat. Eli SC illi quaedam afpera linea, ad radices pinnarum polita, eius latera uttin
que ambiens,

DE FLETELETO, BELLONIVS.

Wmias^yfndmenfe °Martio.^uelmarimtspotius.^)e(ipiCcis,ztc^ade6Rwi3tSis,S:C PalTerinl gene
ris.qui Fleteletus dicitur;ab Anglico tracitu ad nos circa quadragefimam, ac paulo pdil, deferri
B P folitus.-Flefo ut plurimum maior.fed carnis aeque candids. quam,feilucis craticulm admotis, no,
ftrates exa flare foIent,ac buwro condire , quemadmodum £C reliquos Flefos ac Limandas; cui
A pifciBritannicum uulgus^^elblltnomen indidit. Hoc uocabulumquanqiiam apud pkrofquei»
noftri uulgi ichthyopolas iranilerit, mirum eli tamen cur maior eius pars diminutiuo uocabulo
ufa.Flcteletum appellauerit, cum SC Flefo £c Limanda fit multo maior ac delicatior, immoud
ob hoc magis apud nos rariisimus.

DE LIMANDA, BELLONIVS.

^ Fleforum ac Paflerum fpecies,ipfa corporis magnitudine ad Quadratulum accedens, obte,

nuitatem corporis, (quam cum dolabra diffllTis aiieribus in laminas communem habcttuulgusi)
mandas uocat,)Limandae nomen adeptum eft. Aquatile hoc pifeis genus,ltalis ut 5C Flefus igno
tum, Anglis admodum uulgare,apud quos !35tut ( jnod ef^ ajjir ) uocari folet,

B Surfum eft fuluum,deorfum ucro candidumtFlefo rotundius , (quadratulo longius, quod^l*

«eri lucidiori expofitum, pellucidum apparet.Dentes caeteris fui generis piftibus 16giores,fqiU"
mas conipicuas,ualde tenues fert atij aiperas,quaccp difficillime a cute adimuntur, quod cum
lea quidem magis commune,cum exteris palferinis minus habet familiare,

B Exiccatur in litore ob maximum prouenttim , ad mediterraneos Germanos transfe®'*

Gallis autem noftris exipfo litore Britannico ac Neuftrico, recens adferri folet.

DE SOLEA, BELLONIVS.

A Sfoliam a quadam maioris arborum folij forma Venetorum uulgus nominat;{5(«<s**

gns aliud qmijjpatjeris genne^pod ‘Belionitis infra Teniamfimilicernmcupat,)\,.atiniahezt\wcntsroa\'^

ccorumfpleis limilitudine habet. Soleam uocauerunt,nonnu!li ialfd Pafferem : undePWj°‘'’”'!^»
reprehendit Galenus,qudd Pafleris aut Pfittxuocabulum ad Bugloffum(fic enim Graci Soki
a lingua bubul* figura nominat)nuUa Ipecici habita ratione, temere trasferret:,Eft eni®

DePafTcribus. Lib.IIlI. 7gp

jljjsgolea mollior, praftantior, ac cibi iucundipris.Bugloffam quoqjappellauit Oppfanus , Tra

Qiiod uocabulum imitatus Plautus.Lin

ciilacam nominauittunde etiam Romanorum uulgus Lenguatam uocat.

° Solete (inquit Plinius) cum Rhombis non intrant Pontum. Illae enim ad flumina e mari tran C
feuntcs, multum pinguefcunt.accrafsiores euaduntiqualesnos LondinieXamefi uidimus,etiii
mediterraneis urbibus per paria diuendi, ut crafsiores emptori appareant.

Vulgus noftrum a carnis deIicata(folidatamcn 8dcandida)iucunditate, Perdicem marinam A
coanomitrauitjUt & antiqui Scepanum Attagenem marinum dixerunt.

Oblongiori eft,quam quiuis alius PalTerinus pifeis , corpore, ac minus omnium lato, pinnis ®

Io undecunijufquead caputCqucdbreuifsimum habet)circunfepto;cute(fi contreefletur) fquamu.
lis uifum effugientibus, alpcriufcula. Surfum ftibnigra , nullis maculis diflineffa , per medium in
duos uduti mufculos ditlifa,riibtus candida. Cxtera cum reliquis huius generis pifeibus habet fe
re conilmilia.

Opumae Soleae ex Nouo portu, quem Neuportum uocant,ad nos adferunturtquae frixae, ac
no-medium difle(fltc,(iccam, minime^ uifeofam habent carnem, fpinam^ integram , nullo ne.

Ltioiui uera Perfica nucleum) relinquunt. Qiia: uero ex Stapulenfi portu (uulgus uocat Efta.
pte)ad nos ueniunt,ut breuioreS funt ac nigriorestfic carne uifeofa conflant , necp fpinam relin.
quunt.Quamobrem has ad aliarum differentiam uulgus noftrum Polas appellauit,dcqua (jki. Pole.
im)aiox. dilTeremus.

1, DE SOLEA AL T ER A, BELLONIVS,

‘RonitUtiiu Cytiogloffiim hmcpifcem nuncupat.

Dubium non cft, quin id Pafleris genus , quod uulgus noftrum Polamappellat,a Solea fle A B
longe diuerfum.hoc enim ab ea differt, quod os ei oppofitum offendat, quemadmodS &C Rhom.
bus Pafleri ; Hanc enim,fiiuxta Soleam eodem fitu componas,os Polac in finiftrum , Soleae ue.
rd in dextrum reperies latus uergere. Corpus huius Soleg fpecici breuius efle foleqac lumini ex.
politum translucct.Os habet dentibus tenuibusobfeptum,eius^ corporis pars fupina fquamia
caret, quas prona oftendit,

Polam hanc Mafsilienfes Scruantinum,'(ut Sd Afelli fpeciem aliquam fuperius di(ffam,ab aU A
bedine Capellanum) uocauerunt; tSed negat Uc 1{ondeletm.) Romanum uulgus Linguam nomi,
i» nat,ad Solex.quam Lenguattam uocarefolet, differentiam.

Vilioris eftpretij quam Solea. t

DE TENI A, ALIA SOLE AB SPECIE,

Bellonius.

'Veniumt^rima mtlAs fcriliturper )i.diphtkngum)AnldoteUs X Oppianus uocauerunt, Alexan A B
diia:,Canopi,8(' Selcuciae in Antiochia frequentem piicem, ad Soleam plurimum accedentem
(ac cibi seque delica ti)nifi gracilior effetjpinnascp tantum haberetbinas.Hunc Gaza Vitta con.
uertif.Romanum uulgus Sfoliam uel Sfolium eodem quo ST Veneti nomine Soleam , appella*
reconfucuit. Cui ob corporis tenuitatem atque exiguitatem imbellis epitheton tribuit Oppia.
nushoc uerfii, T enise imbelles, picflo Mormylus orc. Hit ille.jid alta e^ T^ndeUtij 'Tama m
4-0 T.litera mhts defcrihenda.Huiitt quidem T enite 'Bellonij T^delettu meminijje noputotnift ^homhoides eius [tt,

DE PASSERIBVS ET RELI Q_V IS PLANIS PI=
fcibus ftagni marini,Rondcletius.

V T Coenofa regio planum educat pifcem, Soleam, Riiornbum,Paflerem: fic in ftagnis mari
nis omnium iftorum,prafertim Paflerum copia magna repetitur, quia lutum ainant,quo abun-
dam ftagna,8<: commodifsime illic patiunt. Pafleres cum Ouis X femineflac uulgus appellaOca* Fajferes,
piuntur, molliore funt carne, lutum redokncc;minus maculofi funt,S^ miniis fiauefcentes quam
niarini.

Soleae in ijfdem ftagnis paruse funt,8i’ pratenues, nigriores, odore qui lutum reflpit , a mari*
fo nis diftinguuntur.Hyeme capiuntur.

Eodem tempore X Rhombi aculeati,max-f me ad fauces ftagnorum marinorum.ubi pilcibus ^^,„„,(,1
alijsinfidiantiir, nec multum a marinis aut odore,aucftibftantiafucc6ue differunt.Lauesautem
cum Pafferibusinflagnis capiuntur,a quibus parum differunt, inter cos (Pafleres X Rhombos
aculeatos) medi),

r. COROLLARIVM DE RHOMBO.

Pfltta genus uidettir ad rhombum.palTercm 8C foIeam,Iouius. Vide infra in Paflere A. Sya* ^
cion nominatum animal, id eft porculum, apud Symeonem Sethi,aliquipro rhombo accipiunt,
quare infra in F. ^Rhombus HifpanisRodouallo dicitur. Mafsilienfes ficLignres Rhom.

<0 biim uocant,GalliulterioresTurbotum:noflraatatis Graci nondum anriquum nomen 'i.eojtx»

commutarunt,Gillius. Gallis Turbot uel Turbut, (aculeatus propriep&TAnglisiimilitertGer

inanis CdPbUttjFriftjs Ccfbut.poirunt autem uideri hgc nomina deriuata uel a Latino Turbo,

79^ De Aquatilibus.

idem quod rhombus Gracis figruficante: uel ab origine Germanica Ch«(lbut.compo(ituni (.
nimhoc uocabulum, aculeatum paiTerem figniticat, Arnoldus Villanouanus edam turbot'
Latina terminatione dixit. !33tltt quidem inferioribus Germanis pafTere fignificat; ( alii enim
quidam Germani fluuiatilem quendam pifciculum ( phoxinum , elue cognatum !Sutt appej,
lant ) Piitt uerd muftelxfluuiatilis fpecies eft.Indecopofitiefunt uoces 'CurbHtt/^^eiltrtbim/
Stcinbuit.Ex his ©teinbutt.ni fallor,non alius eft quam Curbuct: nomen hoc partim alapi
dibus fa dium, illud a lpinis;quoniam corpus eius acutis eminentijs ofleis lapillorum infiardu
ris,(bafis flngularum inliar calculi rotundi eft)ceurubi Ipinis, utraiarum quoque, exafpcratur,
©cboUett Germanis quibufdam uiitatum nomen,ad Soleam ne,ut nomen prat fefert, fid erudii
RJ»**!* le» ti quidam tradunt,folumpertineat:an rhombos etiam alioscppaiTeres, dubito. fRhombumb
uif. uem,quem Galli Barbue, Germanos ^ectbuttcit uocare puto , ut ab rjs (conijeio) qui flumina“

fubeunt diftinguanttquanquam SC alij quidam marini duntaxat huius generis pifces funt. audio
enim (^eetbutten didlos pifces prorfus elfe latues.ut anguillastcarne etiam fimili.Huncpifcem
in Gallia aliquiCetiam ex coquisjfexu tantum a rhombo aculeato difFerrerati,rhombifcemmani
temere appellant. In eadem opinione forte 8C Germani quida iuntjmemini enim audire quen
dam rhombos mares duriores efle,falubriores^,8C ipinis rigidoS mihi narrantem. Itali rliom
bum Isiiem ac fine fpinis Suazo uel Cuco uocitant.aliqui (Itali an Galli nefciojfoagia.

B Dat rhombos SinuelTa.AdliusSyncerus Neapolitanus, f PaflerSC rhombus corporSdun
taxat fitu difFcrunt.fi enim rhombum Cc in lams componas, ut oculi coelum fulpiciat,8d mentum
deorfum uerfus fpedleqpars fupina,erit dexna.fed fi Gmiliter paflerem conftituas. fupina pars e. j,
rit l:eua,GiI!ius & MalTarius. Rhombi econtrario quam paiferes capita tenct.Eft igitur rhom *
bus pifeis planus palTeri iimilis,ied amplior, oifa quadam rotunda aculeata habens , qualia SC a=
ntix inelTecernuntur, MalTarius. Rhombi eminentias habent hinc inde afperas, raras: cutim

craflam. f Citharum buglolTo uel rhombo flmilem deferipUmus fupra Elemento c. f Pifeis
eft maximus:Sd(ut feribit louiusjlonge latifsimus , ouali figura rotundior, f Rhombi mentio,
nem facit Iuuenalis,quem fingit Domitiani temporibus incredibili magnitudine captum fuiffe,
(his uerflbus:)

Cum iam femianimum laceraret Flauius orbem Vltimus,6d caluo feruiret Roma Neroni,
Incidit Adriaci fpacium admirabile rhombi Ante doma Veneris, qua Dorica fuftinet ancon,
Impleuitm finustnecp enim minor hsferat illis, C^uos operit glacies Mxorica,rupta§ tandem
Solibus effundit torpentis ad hoftia Ponti Defidia tardos, Sd longo frigore pingues. Multa au

tem de eodem pifce per totam illam Satyram feribit ; etinter alia : peregrina eft bellua:

cernis Eredas in terga fudcsC ^ --Et AdriacomirandusIitOrerhombus.Ouidius. fRhom.
bus in parte nigra (fupina)pidus eft rubeis angulis Sd maculis; Sd illa fuperficies tota eft plena fpi
nis acutifsimis,8d recuruis aliquantulum anterius, Albertus. Omnium fid temporum 8d loco,
rum pifeis eft,Iouius.

C Adriaco mirandus litore Rhombus, Ouidius interplices degentes in herbofa arena. Cir<

ca pinguiorem arenam Sd arenulas, extremas^ litorum margines natat tranfuerfus, conuoluit^
fe certis flexibus ftrabonum more, ut fitus oculorum uitium emendecfua^ potius latitudine , §
pinnarum adminiculo fretus, curfum dirigit, louius. Piger eft adnatandum propter fui corpo^,
ris latitudinem, Albertus.

D Rhombus cum fit tardifsimus omnium pifcium,mugilem tamen uelocifsimum in uentrefe.

pifsime repetitur habere; Author de naturis rerum Sd Albertustfed inepte.fic enim Plinius, Mu*
gilem uelocilsimum omnium paftinacae tardilsimi in uentre habentes reperiuntur.

B Capitur toto anno, louius. Pileis eft omnium Sd locorum Sd temporum, Idem, Quomo
do in finibus uadoiis plani pifces, rhombi alq^capiantur.Ieges mox in Pallere E.ex Aeliano,

f Rhombus inter planos obtinetprincipatum:quem nobilis quidam aulae procerum.circapo.

pinales delicias ingeniofifsimus aquatilem phafianumappellarefolebat,nonabfurdaquideconi
parationeificuti Sd foleas externis, lampetras coturnicibus, lupos altilibus capis , fturiones utro
pauonibus adsquauittut ex coquinarijs commentarqs,quac eius coci nomine circunferuntur, Ii pi
cet intueri,Iouius. Et rurfus: Delicatus Sd lalubris hic pifeis eft , omnium Sd temporum £dlO"
corum;hycme tamen quam xftate,8d in Italia Rauennx quam alibi multo laudatior. Rhofflto*
rumpulpte funt candida, Sd prefib quodam humore fucculentattquae affatim Sd falubtiter aliBt
modo in prima concocSionc, qua celebratur in ftomacIjo.fuperfluK earum partes perfe(5i'lsi”e
fecernantur. Galenus in alendis conualefcentibus rhombos in iure fimplici cum modico falt,pot
ris Sd anetho intritis percoquebat. Sanis autem,Sd his qui lenfum appetentis ftomachi de/tdu™
habuiffentjtoftos in crate,aceto^ confperfos,uel frixos cum garo ac uino apponere conlii™!'*
Rhombus delicatus eft,8d tenerae Sddulcifsima carnis, Albertus. Pairer,bugloirus,l)onft’“
trimenti Sd fuaues funttquibus etiam rhombus confertur , ( «rsAsys, ) Diphilus. Rhoratum in
Adriaiico captum, maxime uero in finu Rauennate , fuauifsimum efui crediderim , quo'dapud
maiores non nifi principum menfis apponebatur.Platina. Rauennpfuntoptim(,niagnifidp“‘
cherrimuLynceus Samius cum in epiftolis inquit pfettas circa Eleufina Atticae pulchetri^^

H.a«

De Pafl eribus. Lib.lIIL 791

efli rhombos intcHigitiMaflarius. Mcdiocriratcm obtinet rhombus inter duram & mollem
carnem, ait Galenustafello tamen durior eft.Xenocrates autem duram elTe eius carnem.nec faci
Ic corrumpi poffc:oportere uerd rhombum magna uno die adferliatum.poftea coquere, in Uen.
triculo sgreconcoi!fionempati,fcdnuirireabunde,Vuottonus. Pifces quorum mollis eftea
ro non indigent aceto, aut i<napi,aut origano ueluti pingucs,lenti ac duri.quidarn frixis ijs in far
taeincuefcuntur:alij affanqaut in patinis condiunt, ut rhombos Sicitharos. Verum hicoquora

Salmones

K Turbori SfMaquerelli multo inferiores funt optimis ad fanitatempifcibusmarinis.funt enim
longe magis erafsiSfuifcofi.difficilioresconcod-Ujmagis^excremcntirij, quare non conueni.
unt prsterqtiam robuftis iuuenibus , idcp cum condimentis , qua: uifeofam eorum craflam^ SC
fiigiJam naturam emendem, Arnoldus Villanoti. Rhombi maresCut alicubi liocant, aculea»
jg°„,t(„'titelligentcs,ut lamium nomine foeminas,fpeciem diuerfam)durioris 8^ falubrioris car
nis ffiffimantur quam foeminEc, «|f Syacion ( Gyraldus porculum interpretatur : Si addit ali-
guosrhombum pifcem putare.aliosterreftreanirnalnotum)none{lma!ifucci,atcpimprimisca
conto® fuerit.nutrit enim abunde, maxime uerd qui tem peramento calidi funt,co iuuanf. Hu
/iBcaro perfimilis eftgallinaru carni.ncqj enim dura nimium c(i,ncqj mollior aclaxior : fcd me.
d/ocritatemquandamhabetfuauitatemcp. acproptercaiiim ac robur corpori comparat conco=
(5iim,fanguinemm temperato proximum gignit , Symeon Sethi. Rhombo quidem alij eadem
omnia attribuunt,qus ipfe fyacio, ut non inepte pifeis ciufdcm nomina duo exiftimari pofsint.
lodc porcis quidem & porcellis quadrupedibus alibi agit in Xoi»®-. eft etiam porcelloracarocraf.
fior^ollior « glutinofior.quam quae gallinarum carni conferri debeat, f Rhombum in cala.
iho’uinflum,autpinnaciannexum,in cacabo coqucs.facillimeenim.fi hoc modo coquatur , dif.
nimpitur.efferueatitem lento ignencceffe eft.coflnm cum leilcophago Si aromatibus Si tuto et
fuauitcredcs, Platina.

Rhombi carnes trita: Si ex aqua mulfa dat:e,febricitantibus proficiunt, Plinius lib, jl.Ut qui- d
damcitant.

pViAi«s,(nomcn proprium, Stlidas.liiiTtaiflS^iefe-reiJBt^iri/itjiaiCSjWW/qoira/Tii.VarinusjKSMtX”

»5j -ns ■fS/'-!rAic7ixii,nsao ijv liTs ©-.Herychius. T w aij.aj,).o;a*ii7sjj«iTOs:«a«! V ^ ni

jrouo'’(forieKaAsOTy, autost^i^a) ox^c/fff*^©^j(/V^®i:i)Xauiicrates apud Athenteum, in fine feprimit
.ptanquam mullus etiam a Siculis rhombus dicatur, fed locus apparet deprauatus, ^Rhombus
Grxea uox eftiiignificatcp proprie figuram quadratam folidam, cuius latera omnia funt ^qualia,
anguli uerd omnes obliqui hoc modoO- Hic rhombus fiin terra iadlemr.uoluitur ad fimilitudi
nem inftrumenti illius fufl uocati.quod mulieres nendo digitis uolinmt, (uel ut Terottmjiriht,ad^
mtlmdmem cylindri.) Vtebantur eo malcficK mulieres, quibus maximeTheflalia abundat , ad de-
ducendam lunam. Martialis lib.9. Qtiae nunc Theflaiico lunam deducere rhombo. Idem: Ntt
lucrarepigridamnaquispofsitfomnif Diccrequotairauerberentmanusurbis, Cum fefla
Colcho luna uapiriatrhombof Solebant quippeuencficymulicresad deducendam lunamCno
c}u,utPcrottus addit, )Krapercutere.Ouidius de anulunam deducente: Thcmcfea^ concutit

aera. Theocritus in ecloga quam Pharmaceutriam infer ip fit, mulierem maleficam inducit amore
, g adoleicentiscapfam,inter multa alia quibus allicere fihi amantem conabatur, hoc rhombo ulatit
^ fuifle. Vt rhombus ifte(inqUit)a:neus ucrrftur.iia uertatur meus amas ad meas fores, Maflarius.

Verba Theocriti Graeca funt, ^cKm^^dlivoiTtTttT et*

Svf«<7i. Rhombus inllrumcntum eft incantatorium rem magicam adiuuans : in quo 1!.
gnificatu accepit Ouidius in Amoribus : Scitbene quid gramen, quid torto concita rhombo
Licia,quidualcaniirus amantis equx. Et Propertius lib.a. Elegia 39. Sta minea rhombi duci.

turillerota. ^Eft etiam rhombus,cylindrus:itemtorques;Sdinftrumcntum illud, quo udrtendo

mulieres nent, Perottus. uel ut alij,machinu!ailla,quamuertendo mulieres tramam ad lanicium
nent.Germani uocantciti QpinnrrtS. ^ h ^ Pxerm Asf?OTf<&.

AtyHiw sc/Iiyotifov,T)ionyfius de figura 8d fi: tu Indi^ : ubiEuftathius interpres : Notandum eft C in»
yo quiorhombum hic iignificaie geometricam figuram quadratam, qus dimetientes fuasnonde.
cuffatasCs' i^x'*‘^i'°!')h^beat,fcdredla fere fe inuicem fecantes.maxime uero((«tA<Eit t/S,magis pro-
priejut geographiis tradit,rhombus eft, figura quadrata diftortafer&Aiil/fiJtv», dimota a priftino fta
, tu)non reclangula,fcd angulis duobus acutis pr3edita,reliqUis inuicem oppofitis obtufis. Talis
; figura: aiunt etiam yi/poi/ fuilTejfcutum fcilicet quadratum, non rctflanguliim.Lignea etiam cauea
auis,C|vAiMp^£ii^aoj/ofr(9©-,«ys^KAa)f/ot/)aprimo Silegitimo fuo laterum fitu dimota, (^«Gi;Airt/99v,
modice diftortajrliombi figuram efficit.Eft Sii pifeis hoc nomine,ut Athenaeus tradit, Sf TheiTa-
lorumdingua balbutit,tK^«A«AH.') Significat dC rotam quandam , quam loro uertentes S^ ferien-
tes fonum ciebant, per onomatopotiam. Tali rhombo Sii tympano a Phrygibus Rheam placari
Apollonius in Argonauticis author eft.Eft denicp ucncficarum rota rhombus, qui inter uerten-
(gdumincantabatur.Sunt quirhymbumperypfilon feribantiutEuripidesin Perithoo i
feli, pro coeli uertigine Sii motu in orbem dixit.is tws vks mlnfts « A-ntTiuiiniS' fvitSems nitAs, fct

forte dubia apud Aelianum dieJio tali nomine deriuata fuerit.ubi is feribit de quod^

''ilEiC .

AVSF'!"

SilViir:

'■ • ii

: ii ri-i

ll

792 De Aquatilibus.

«u«ar«9s 7« H! xinumiimvii. Sivx , Hucufqj Euftathius.in DionyCum. Idj

in Odyflex a.puotj (inquit) dC Aeolice % i/Tne.xKAwop.id cft, franum fignificat ; item trocliifcuiti,
hoc eft rotulam, qusc SC rhombus dicitur, quam loris exagitantes cum fonitu uertebant . Eupolis
per ypfilon rhymbiim dixit.Rhombus quidem per omicron,uidetur etiam inlirumentum texto
rium]eire,ut in his ucrbisCauthoris innominati:)i(ia7)* mjifufa itpa x^ixivx yon&s vifiuvofiJhit.Deeo,
dem plura requires in commentartjs in Theocritum. Et rurfus in OdylTes i. A uerbo <^irBp(cit
cumagere)fit nomen (nii'©',quod eft Tsjw.funt autem interdum fynonyma dC

Hucuftp Euftathius. Mulierculte noftra fufum,quo digitis uertendo, fila ducunt : filis iamtc.
pletam,uocant etn tr5ieten,qudd figuram ceu torno fadlam prae (e feratta qua Latine Grace
eundein.rhombum appellare licebit. fAuthor innominatus commentariorum in Homerum, ii
JliadosJ.fic habettSgoV^si/.lws/tffi^oft t/fe' V[/

trAslas. Plura de hoc puerili ludo Phauorini Lexicon dabit in uerbo BifiSmmx
QC deinceps.Noftri taleinfirumentum.ludo puerili ufitatum , uocant ein ©4>nutten , per ono=
matopociam. Ab hoc diuerfum eft aliud quod pueri noftri nominant etn 01®^ uel iKlog.roiun
do uentre, capite eminente parum, ftilo infra ferreo infixo . hoc fune circunuolutoproijciumin
terram, funis extremitate manu retenta,ut in orbem frequenti uertigine atSum ucrtatur,&c. De
utro intellexerit Cato ille qui demoribus formandis difticha reliquit.K pueros trocho ludere iu.
bet,inquirantalii:mihi in pratfentia depriore intellexifle uidctur.Indodus^pilte, difeiue, tro.
ch/ue quiefcit,Horatius de Arte.Trochus(inquit Acron)eft rota,quac a ludentibus pueris fcuti.
ca agebatur.Grammatici quidam interpretantur turbinem,quo pueri lufitent. pijrf®', 4i<p^, 1»
I '4«'^'“ ^-^nnKi-nxl! Ai's7«,Hefychius. Multa eti.

amftiperrhombiuocabuloapudSuidamre^eries.pVfsPiir^yKArw.icstt/oiifiuitjWirMsopiHsrTOj/,
(nimirum quod in orbem uerfaretur ut logius emitti polfet id genus iaculi,)» itx)tufx,SCc, eminf
iiixKwsoa Atr» fuwi(«OT yV&f' ®ja|i«"rA-,yAKu*iKS ^ !nAtty(f1/t, Innominatus in Epigramma,
te.apud Suidam deprauata eft ledio. Senfus efttDilcurrebant in litore, geftantes rhombos funi,
culis circumdatos. Bitw«e«<5 yopfoi' Sietras itvxm KuArr.^oj/jIbidem.hoc eft, RhombS

uerfatilem cylindri figura fa(f}um,calcar BairarieaE(Bacchanalium)feftiuitatis.illius enim fonitu,
uti etiam tympano.animibacchantium excitabant, iti-t

hiiu xxwTniii Slfiaitj/jW auSi inSitTS m aAsa cjj: »(/,Scholiaftes Pindari in Olympio

rum Carmen i j. Rhombi figuram in fuperficie plana noftri uocant eitl rutCrt. PoiuSa^s adie= 5»
eSiuum, rhombi figura fadlustquaeCut diximus)proprie fit , nim in quadrato aquilatcro , anguli
duo acuti inuicem opponimtur,8( rurfus duo obtufiteadem fcilicetmanente capacitate , quis in
quadrato retftangulo erattaquo rhombus modica dimotione angulorum duntaxatdiffert.Hacli
gura uitreartj noftri ad feneftras feu fpecularia utuntur, nii&n-hy Hefychius interpretatur ob.
Ibngum.apud Athenaum 'jcjiSuvy of 0$ »>(«! legimus libro y. fEft etiam rhombus uinculifeu dc.
ligationis fpecies,quo in capite praefertim utuntur chirurgi , ut in Galeni de fafcijs libro legitur,
Simile puto genus eft illud nodi, quod noftri dubium appellant , etn jwyfclflrict- Rhombus
figura eft ouali rotundior, quae etiam in inftruendis aciebus rhombi nomine a fcriptoribusrci mi
litaris appellatur,Iouius. ^ Rhombus (inquit Ctelius Rhodig.) eft quadrilatera figura , qu* ti.
men redliangula non efttficuti rhomboides , quod in contrarium collocatas lineas attj an^ulosp
habet :Equales,non autem redis angulis neqp lateribus tequis continetur, Prater hac uero om-
nes quadrilaterte figura trapezia,hoc eft menfulx nuncupantur. infuper apud Theocritum elk
magicum inlirumentum uidetur rhombus, corymbum ab Athenienfibus quidam putantdici.
Apollonij interpres rhombum eflerotulam dicit,quam loris diuerberantes circumagunt, atque
ita fonum inde ehciunt.t^uidam etiam didymon uocant rhombum dimidiatum in re militari, e-
tiam transformatum in triquetrum,cuneum feu roftrum uocamus.Rhombii praeterea lego com
muniris ftrumbam dici,qus dC bombix (immo iemhx,6iiAS«l) nucupeturnierum dC ftrombus, un
de sj-orrSiAoj- infleditur,

f, ejuanuis Putet aper,rhombus^ recens , mala copia quando Aegrum follicitat Itoiffl-
chum,Horatius Serm.i.i. Et rurfus ibidem. Grandes rhombi patinacp Grande fcruntimP
cum damno dedecus. EtSerm.i.i. Numefuriens faftidis omnia praeter Pauonem.rlioni-
bumeptqute uerba Seneca quocp ad Lucilium citat, f Olim ex quauis arbore monfa^ficbal.

At nunc diuitibus ccenandi nulla uoluptas, Nil rhombus,nil dama fapittputcre uidetur 1 »
gcnta,at^rofe,latosnififuftinetorbes Grandeebur, &c. luucnalis Sat.ii. Inguliau®®
porrexeritiliarhombi,HoratiusSerm,i.8.VideinPafferc.

II, COROLLARIVH, DE PASSERE, SPECIE VN^

AdmifcenttiY & in genere qmdantpjci^ue planie non careiUgineti communia.

PASSER pifeis eftsiAxTvfjid eftlatus,uel planus potitls;noh tame cartilagineus,
us,tanquam ex Ariftotele,ineiote fcripfit. A colore palTerum aulumpalfcres
nim fupina candidi,pronauer6 terrei coloris,utpaireres aues funt,Maflarius.
re auicula,cui fere afsimilis eft ; capite enim tantum differunt , nomen accepit , Phtiia-

DePafleribus. Lib.lIII. 79*^

uitoitr genus efle ad rhombum paflerem dC foleam.Iouius. ^ Nufquam Ariftoteles (quod me
niincrimjihombum nom{nat,fed '^i5?iw:a:(utreferc_Athenaus)Latini -iSilxi/ rhombum uocant,

Theodorus paffercm interpretatur.Galenus -i-i-Hcui a rhombo diftmguit,&:pro una fpecie -iiilx]/
accrpicquam PImius pafferem uocat,&: nonnunquam pfcttamhta Si Athenaeus frequenter.ita.

genus uidetur efle rhombo Si pafleri:& item unam figniftcabit fpedem , patTere
fcilicet uti fentit Hermolaus in Annotationibus in Plinium , V uottontis, Ariftotcles libri de
erefluantmaliu capite i7.Pairer,inquit,eiuscp generis pifces qui 'i-x-ilmilas dicuntur, SCc. Vuot=
tonus intcrptctaturpaflerina fpecie pifces, qui Si plani uocantur. idempfettaceumgenus dixit,
ut a ceto cetaceft. ^ Pfctta uidetur alicubi etiam rhombus dici.uide ftipra in Corollario de mub Rhcmkt.
lis f Rhombum noftrte aetatis Graeci antiquo nomine adhuc 4 appcllant,Gillius. Vbi A=.

riftoteles pfettasnono de hiftoria animalium harenafefe obruere inquit, Theodorus palTercs in=
terpretatus eft.qux uerba Plinius mutuatus inferius hoc libro rhombum conuertit dicens: Simi»
iinioilo fqtiatina 8C rhombus abditi , pinnas exortas mouent , fpecie ucrmiculorum. Proindecp
Athffla:us,quem Grteci inquit pfittam,Romani rhombum(Grxco nominOappellant.C^uapro
pter Lynceus Samius cum in epiftolis inquit pulcherrimas effe pfittas circa Eleuftna Atticae,
rtomhos intelligit,Mairarius. 4 pifeis eft,a quo cynoglofsi dilFerunt. Attici ea (bti» Buglofut.

e/ofl;rmfcilicet)pfettamuocant,Athcnteus. pifciseft latus, quem aliqui buglolTum Juo»

ant.Sutdas 8C Varinus. Dorion apud Athenaeum ex pifeibus latis diflinde nominat buglof=
ftim’pfettam,efcharum. Leonicenus Plinium notat, quod pifcem eundem modo paflerem La»
iinc’modd Grtecc pfittam nominet, tanquam diuerfos. Ti^<«,pifces,Suidas,per iota cum acuto
‘°inprima;egoperS7Kapudauthores plerofcpomncsfemper feriptam hanc dictionem Si penan»

flcxaminuenio.quamobremLatinequocppfettaperc.quamperi.elferre malim. STjosWsGra:

dspalfer auis eft; Aelianus de animalibus i4.5.pifcem quocp.pairercm fcilicet , iiel aliquam cius
fpeciemfimfliter nominat, una cum rhombo, pfetta Si torpedine, quare apud Ariftotelem quocp
hifiorite i.iy.idem nomen pro pifcc redelegi aliquis coniecerit, quanuis diuerfum fentiat Ron»
deletius. ' Pfilion,YiOTi/,apud Symeonem Sethi, & Pfellum de diaeta , non alius quam palTer pi» pjjjjon.
fcis mihi uidetur. Vide infrain F. f Pedinem Alberti Magni aetas imperite pro pallere accepit; Pc«ra.
inde forfan quod fpin^ huius generis pifeium redae Sf parallela pedinis inftrumenti fpedem
ptx fe ferantised tieterum peden animal teliaceum eft,utfuo loco uidebitur. f Eundem pifce
Aufonius pbteflTam nominat,&: mollis epitheton attribuit,his uerbis: Letaliscp trygon, mollescp PUcjfi.
plateira;.\ddctur autem nomen fadum a Grteco !iAitTv?:ell enim de genere planorum Si latorS.

a qua origineforfan&rGallicaqutedama: Germanica nominamox dicenda deriuantur. Galli

quidam plane,alij platufe uocitant.noftri pirttyple.unde Anglicum plttife, perfyncopcn fadS
uideture&forteetiam Gallicum Plye,pluribusliterisabiedis. Item barbarum nomen pro La»
tmoufurpatumArnoldoVillanouano,Plagitia. . . » t ir •

Palleres hodie® nuncupantur a Romanis , Ionius. In multis litoribusltahxpaiierctiam yuigarU nomi
' nunc uulgd appellatur , Gillius. Trita etiamnum uoce pafleres dicuntur.Maflarius V enetus. m.
Ptonunciant Itali fceminino genere paflara. ^ Palfcr dodis quibufdam hominibus noftra Ple
za eft,Gallus innominatus. In Gallia non diftinguiiur a folea, Gillius. f N^ri uocant pk»
tyfilcealtj Germani pl4tetfe:cuius nominis aHimilium in altjs linguis etymo effe Gracum pau
■‘■“idantemonui. ■ Peden(ya/er)quidam ple))bi6(P!<?td6p«mi)uocatur.alius butha,alius Aom
bus Aibertus. pl<itt^ill,TIandricum nomen eft. uel U3l!tt , unde diminutiuum
inferioribus Germanis , Flandris Si altjs, paflerem fonat. Vnde huius generis pifeibus daierfis

nominafuntcompofita,©tembl>t/C4rburt,aic.VideinRhombi Corollario A. In Alberti

libris deanimalib.uarie feriptum reperio,‘B9tbc, Butha, Si Bocha ( perperam nimirum pro bo»
tha.) ■23uttCut audio)inlacubus feu ftagnis dicitur, marinis crafsior, pinguiore nigriornn mari
©c|)0Ueit.qui adnos uehuntur.capiunturenim maiore copia. Sed nomen QcjioUcft aliqui pii
tant ad foleas tantum pertinere, ut nomen prx fe fert:ego an alij quoqj paiTenni generis pifces eo
comprehendantur, fubdubito. hinc quidem fpeciei unius nomen compofuum appa*

ret. &: 4^4lbfif4),hoc eft integri &: dimidiati pifces,gcnera quadam pallerum no-

minantur apud inferiores Germanos:folaCni falIor)magnitudinediuerfa, Plye Gallica palferis
nomenclatura eftiftd eodem nomine Germani inlacubus aquarum dulcium ad Septentrionem,
haud fcio an pafferini generis, appellant. Pifccslatos planoscp omnes, tum cartilagineos, tum
fpinofos,communi nomine Germanico appellarim: pafTeres uero dC fimiles priuaum

^ PafTer Anglis eft pUifc/pldyfc.Plais eft pifeis notus dC ufitatus apud nos,dCc.

Cbfcurus, nimirum Anglus. « n • r,. n

PafTeres pafsim ec in omni puto mari mucmuntur,Oceano, mediterraneo , SC Itagnis quo^ t»
marinis. Ad Liuoniam pinguifsimi capiuntur, induraticp exportantur ad medit^ranea , ut ab

aliis quocte multis Germaniae oris, f Abauis gentxlisfujc colorenomenduxitpafler. quemad-

^ modum enim uolucris paflerjftc parte fiipina candidus, prona terreus eft, Gillius. Pu gentes

le^candoreAconcoIoriilis PaiTer , Ouidius, ^Marini pifces plani funt, rhombi,

paireres:qui(/o/frfj^ffi»;rfc^#rw,/oHiw)arhombisfitutantum corporum difterunr. dexter tums;

794 Dc Aquatilibus,

refupinatuseft illis, paflcriteuus, Plinius. Pa^^eresmagnitudincf^^5ore^p,&:li■guract^aIn cb.

Ipngiore.a rhombis dilFerunulitii etiam diTsimiles.arc.Iouius. Defitii leges etiam fupra in Co!
rollario de Rhombo B. f Speufippus fimiles efle ait pifees, pafierem, buglofllim & taniam.
f Aufonius plateiTas molles dixitiMatron Parodus pfettami^r^^iiifi/U.hoc ell cartilagineam;no,i
quod reuera cartilaginei generis iit, fed quoniam Ipinas pra exteris fpinofis molliores habti,
f In palTcrum pifeium genere otia omnibus infunt, Ariftot. f Bothal/c Germani uocam ) una pit
te nigri funt.rubris maculis didin&iji^ellomopajjer eum maior, eum minor, quem quadraeulummcae^i,
uee lieures in fufina ac cinerea eergorts faree Juggillaeur,)!ci\icet in dorfoj: uentre albi, toto (corporis) cit,
' — las habent, Albertus. Pinnas, quarum impulfu 81: attraeSione moneantur , nonla.

BuglolTus loca arenofa magis, palTer cotnoia amat, V uottonus. nja ^ Ttraj,»

C

SitAawss^ii^ftrTOtjOppianus. Oiiidio pafleres in herbofa arena degunt.Mncfitlieus apud Athe
naum laxatilibus adnumerar. f^Qiiomodo moneantur natent pifees qui palTeris uelrhom=
bi effigiem habent, docet Ariftotcles ih libro de communi animalium grellit, capite 17. Natant
ti 4’‘rloaJ'«s,eo modo quo coclites dC altero oculo orbati incedunt, V uottonus. Botlia pifees Bu
uiaiesC»K»ibemrfn^aKioty«^rKttrer)natantIatitudinefuicorporis,(per totum nempe circuitum pia
nulas habent : ) tenuifsimi enim funt , Si ualde lati , Albertus. ^ Flatibus auftrinis inipinguan,
tur, Idem. ^^Semel anno pariunt, Ariftot, f T erra,hoc eft uado niaris excauato, condi per liye
mes torpedinem, pfittam,folcam^tradunt,Plinius.

Pafleres Ariftoteli pifees funt yym,id eft fufanei,nempe gregales. PalTeres quomodo arena t»
fe obruant 5C pifcictilos uenentur,in Afellis (in primo Rondeletij de afellis capite) didJum eft ex
Ariftotele. Cum pifcatorem fenferit pafler.in fundum defeendens terra adharet, SC aquam tur
batne uideatur.dorfo quidem coloris terrei eft, Albertus.

Pafleres pifeibus fufaneis,qui fufim retibus capiuntur, Ariftotcles adnumerat. f Capiuntur
pifces,etiam finenafsis,hamis ac retibus,hoc modo. Sinus maris multi delinunt in paludes qtiaf
dam,qua quidem uadofa funt. Ad hac loca periti pifcatores.eo tempore cum a procellis 8( tem
peftatibus conqtiiefcunt.multos mortales adducunt : eos^ iubent inambulare, £t arenam eate,
nus proterere,K concuIcare,quoad ex uehementi pedum imprefsione bene alta ueftigia faciat,
quod Ii nec ipfa ueftigia concidens arena confundat, necp uentorum perturbatione aqua concb
tetur: non longo interuallo ed ingrelsi in ueftigijs imprefsis planos pifees confopitos, Pfettas, j»
Rhombos,Struthos(id eft Pafleres,)T orpedines, SC pleroftj alios eitifmodi capiunt , Aelianiis
de animalib. 14.5. Pafler cum pifcatores fenferit,in fundum defeendens, terra adharet, (cuius
colorem dbrfo rcfert,)8( aquam turbat ne uideatur, Albertus. Pafleres noiffu facilius quam in-
terdiu apifeatoribus capiuntur,Mairarius; ^fC^ua limo coeno^lutefcunt,conchylijs magis, 8£
tacentibus apta funt animalibus. neq; eft eadem lacus pofitio , qua recipit cubantes, atep eadem
prabentur cibaria ftiprolfratis pifeibus. Sf eredis. Nancpfoleis aerhombis, Sflimillimis anima-
libus,humilis in duos pedes pifeina deprimitur,fn ea parte litoris,qua profluo recelfu nunquam
defiituitur,Si(c.ColumelIa g.iy.depifcinisloquens. Notandum hic quod Columella pifees pia
nos nominat iacentes,cubatites,proftratos:cxteros uerd,eredos.

Nos(inquam)cCEnamusaucis,conchyIia,pifceis, Longe difsimilem noto cslantiafuccunSp

Vtuel continuo patuit,cum pafleris.atque Inguftatamihi porrexcritiliarhombi,Horaii-
usScrm.1,8. PfettxexEleufineceiebrabantur,Pollux. Lynceus Samius cum in epifiolisin--
quit pfittas circa Eleufina Atticx pulcherrimas eflTc.rhombos intelligit,Mairarius, B V G lOS-
S I caro,ut Galenus affirmaqtenella magis eft , in cibo fuauior , atqj in omnibus prxftantioi,
quam palferistquanquam nec illius caro dura eft,fed mediocris.Xenocrates autem e v G l os-
S V M & pfettam carnem habere duram 6C corruptioni minime obnoxiam , probumcp gignere
fuccum , &( aluum mediocriter ciere prxdicat. utuerd Diphilus, pfettx SbBVGLOSSJ fuaiies
funt,8C copiofum prxbent alimentum, Vuottonus. Philotimus apud Galenum pafferes inter
mollis carnis pifees, Sf qui facile concbquantur,ponit;Diocles uerd inter ficciores pifees ,jpid
Athenxum: qui rurftis alibi Dioclis uerba hac recitat : iiZemytUfepmiJ

e^fiBet,<rw{tn'st,iisx'!i'y«s,'/-«^ic{,(«f).«.7joatx3fas,&c. Mnefitheiuerd

it5« o-ns^Tetoi, i(gu Jtgu apuiix, •nk n crdnteetnfj WCT elw Tfiotflw , d^oynse

VjpaOiMeee, TeverfvTxa ToyLoie , sk TttaAa , m tihieetroiiJ sk tst Ti^TrsiarntSC- ite*!

nullus aliorum quod fciam pafleres faxatiles facit: rationem forte nutrimenti non multum <ifi‘
milem habent. Pfi(ion(7(«V)boni fucci pifeis eft.df facilis concodti.quamobrem huiusufeb*
commendatur, qui de morbo fe reficiunt & confirmantur,8f imbecilliori propterea indigeointi
trimento,Symeon Sethi.Gyraldus interpres, depfifio(inquit)non habeo amplius quod affenin,
nift quod & idem nomen reperio apud Pfellum de dixta ad Conftantinum imperatorem. Ego
paflerem efle non dubito. Pfcllus libro i.de uidus ratione, Georgio Valla interprete, torpedine,
turturem ,bvgl o sSAfifpfilia ( pueo aueem legendum pfijia) cum cibis attenuantibus numerat.
Trallianus in curatione epileplix inter alios pifees fuperfliiitatc uacantcs,pfetiam quotfcxlube-
ripermittit, f Mulli Si fcorpij 8C pafleres, nutrintenti quidem ac roboris gratia oninw®S'^J

DePalTeribus. Lib.IlII. 795*

fimi cxiftunKgrauiofem aufem omnem habitum reddunt, ut ob eam caufam frequentiorem eo»
rtmi ufumuitare oporteat, Aetius lib.g.cap.jo.in curatione colici affetSus a frigidis ecpituitofis
humoribus. Inter marinos pifces ad cibum prjccipue laudantur rogetus & gornatus. nam eorS
caro2ifiib(lantiaeftpurifsima.poft’hos plagitia SC S o L E A.fed hi magis funt uifcoii, SC minus
fnabiles;minus etiam aibhmagiscrafsijminusfubtiles.necrapor aut odor eorum adeo placet, At
noldus Villanouanus, ^ PaiTcres e Liuonia,ali|scp Germania: ad Septentriones oris,frigore in»
durati ad mediterranea exportanturmbi per hyemem 5C uernum tempus, maxime ubi quadra»
ginta ictum iciunia obferuantur , frequentiisimus eorum ufus eft. Triduo fere aqua prtemace»
rantur affufa quotidie recenti. Codli pipere condiuntur. Sat boni fuccimihi uidentur,glutinofio
ris tamenifaciles concotfiu , SC fitim reprimere. Minorum genus quoddam Norinberga ad nos
,„,ttit;qLiifcrealbiorcs, molliores ac delicatiores funt. Cofti pipere conditmtur.placent dC imis
pafsislimul elixis. ^Pairerielixo,petrofclinum:alTo,ma!arancijfuccum indes, Platina.

Pairerem aliqui aiunt, cum iam putrefeere SC male olere incipit, in cibo ruinptum,ualde per» ®

turbare aluum, , „ . .

Qiiodad pa(reresLatinedid!-os,8sisfeSssGraece,5ihiIologiam habes inPaffereuolucre.^fPaf H.a,
foiaarinus nonfolum pifeis eft,quo de agimusifed auis quocp quam uulgus uocatftruthiocanie
limi.apudFeifum.Sipontinus ftritomcilumlcgit, &C auis genus effe dicit. Curriculo uola.P,

fiitte marinus paffer per circum folet, Plautus Perfa.nempeftruthocamelus ciirfum fuu alis tan»
quam ad uolatum extentis promouet. ^ Yri:?»: per duplexT.plcriqj omnes fcribunttapudTral»

10 liamim tamen d-iiwir per duplexs-.reperittanquam hoc communis lingua: fit, illud Atticte. So»
icta.' prima per »7Kfcribi,pcr iota nunquam aut rarifsime inuenias.hinc forte ceu diminu»

tiuum a SymeoneSCPfelloufurpaturiquod parum proboifed minus etiam 'fswtjapud Suidam
repertum. Anaxandrides apud Athenmum^r^Ksftvdiminutiuedixiqid eftpaiTercuIum.

Platefls molies, Aufonius. vi^iTt^jjrr^so^esjjMatron Parodus, VB?ae(»Ej,itAit(,Archeftra Epitlirta.1
tus laudat. ied qum perpetua non funt, epitheta quocp non funt,

PaiTerinus, Pfeitaceus,Y»7/oB^«s. Vide ftipra in A. f Lapis Eislebanus refert aliquando effi-
giem paiTeris marini,Ge. Agricola.

'ffjjxf.ax parua qumdam infula eft circa Athenas , Suidas, coniecerit autem aliquis a pafleri.
bus pifeibus ei fadlum elTc nomen: quanquam per s. melius feribi , quam per iota, monui

jofuprL

PaiTer uidetur aliquibus e duabus pellibus compofitam habere (habuiue) corporis fpeciem,
fed per medium diuifum eire,ucfparum modo : (uej^arum dmijia & aliorum hmufmodi injeHorum longe
aliaeS^,nemfetranjiierfafermediummtercafMcump(iore,&ummm taliaum ea ^uam^ inplaim fifcihui
imaginamur.^V e\ auis eft in medio feda inftar uefparum : (/jocaenTimi/e no» eij. ) Ej.tl </£ xm xo-Ttfa
dlxm aSok ijuujTHS 9’»(<iirv.pro eo quod eft,Etiamfi medium me fecari oporteret,

uolo.SuidasinYB-^tc.Germani etiam quipafseris fpccicm appellant, id eft dimidia»

tum pifcem.per medium ueluti diffiflum apparere infinuant.

Eso »w(/ B.friol©' «i5^©',(uocabuIum apparet corruptum, in cuius Io

cum fubftituendum aliud partem aliquam corporis fignificans, ) Amiplianes apud Athenaeum.

4,0 Lynceus Samius pifces aliquot Rhodios Atticis comparans, iMajJarm p fatas hic rhomhs

instrpntatiir)SC{comhns Elcu(iniacis,8f fi ullus alius nobilifsimus illic pifeis fit, uulpem in Rho-
do opponit. Apud Athenaeum quidam ad fartaginem fe cmiffe dicit pfettas , phycides , fquil»
iam, &'c.

Hominem mollem SC delicatum olim pfettae uocabulo notatum arbitror, nam apud Scholia» Ji,
fien Ariftophanis in Nubes, ubi Lcogorac cuiufdameminit poeta , fic legimus.

Piei«Aj,a:a Sat •n,viwyif Sli.fm/iaij; Kxi icAta/iitT»! » (forte » uel )(p«) 4«-?*,

ttds Atojytfas. Morychus quidem (ut idem in Acharnenfes feribit) poeta tragicus , tanquam opfo»
phagus SC uoluptati deditus traducitur. Plura de eo feribit Erafmus in proiierbio Stultior Mory
cho. Pafleres aut foleac ( communius enim effe puto nomen Scbollcn ) inferioribus Germa»
jb nis,in prouerbtjs quibufdam recepti funttqualia funttSu StbeUcn gccffcn/ fete beut) He»

ben birtid eft, Pafleres guftafti, manus uifeofas habes, in homine furacem. Et hoc:9u berttplf
nde/dlo 23utbcitmit ben ©d;«Ucn.-quod uerterim : Tardius fequeris , ut palTeres cimj
foleistcuius ufum efle puto inhominem tardius S£ poft omnis periculi metum aduentantem.

b.

f.

II r. COR.OI-I-ARIVM DE EVGLOSSO SEV SOLEA.

LINSVLACA pifeis idem uidetur qui Solea. Vide fiipra Elemento L, Bugloflus ut ali A
quando fceminino genere ina.uel neutro in um , apud authores reperiatur , mafculinum tamen
in IIS terminationem prx cacteris probarimrnam SC adiceSiuum uideri hoc nomen poteft, SC fub»
audiri Athenausisj/Aa'?», tanquam ex Ariftotele citat.uerum in ijs,qui extant,Ariftotc
lis libris,buglofsi nomen prorfus non legitur. T(x)piojii t’ iyiJure,Siy?Liaxm,i(^ rsfaTuefU, Oppia»
nus lib. i.Halieut.ubi BelIonius,forte ex Lippij uerlionc,ponit Bugloflsc. pifeis qui-

dam,8C genus herba, Hefychius.apud Varinum no bene feribitur BeySMKis. Bugloftum Actic<

79^ DeAquatilitus.

pfcttam uocant, Athcnaus. Vide fupra in Paffcretubi etiam oftenfum eflprettam uldeti geneta
le uocabulum ad rhombum, paflcrem & foleam. Gi '/•!'?«', G:t'o1iiA»(/,i<pa «spU ^

ciphron in epiftolis pifcatorijs.uidetur autem fandalij nomine non alium quam foleam intellige.
re pifcem. Pfetta pifciculus quidam planus elltucl is quem nonnulli fandalium aut bugloflum
nominant, Varinus. jijo» (uidcturlocusuitiatus) iSvrxmaiii, sifts,

j.Aajiw©'^iu5v^&ii!i(i»f(ivesiri<,]VlatronParodus. ^ Buglonbn,pifds didus folea,Syluaticus.
Solea eft pifcts,a figura denominata , ed quod calciamentorum foleis afsimilctur , Incertus tan.
quam ex nonoPlinijtubi is foleam nominat duntaxat, nominis rationemCperfe quidem manife.
ftam)non exprimit. ^ Grsci a bubula; lingua flmilitudine bugloflum appellant,quam hac au
te Romani foleam uocant,Hilpani Lingulacam, Gillius. Ego gloflam hodie a Graecis alicubii,
nominari audio: Ab Italis sfoglia.unde diminutiuum fit sfoletto.Hifpanis Lenguado, Lufitanis
Linguado, Bellonio tsnia fua,uel altera foleac Ipecies sfolio Romae dicitur:Rondeletius fole.
am fimpliciter Y enetijs sfoiam,a folij alicuius maioris fimilitudine uocari feribit. ^ Pifeis quem
inferiores Germani 04)«Uc/Sc|)llUe , uel ©coUc indigetant, fi foleanon eft, ut nomen prafe
fert: (nam & Galli Sole uocant,quibus cum illi plura quam nos communia habent,) paiTcrum ta
men generis omnino eft.Praeftabitcum Friftjs alijs quibufdam huc pifcem nominari Cenje

uelCun^Cjid eft linguam.nosSun^e proferimus, nam inferiores Germani t.ufurpantinmuU
tis,ubi nosz.uelf. Pifces qui dicuntur lingux Germanos) uelfolea;,litoralesfimt, Albcr.
tus. ^ Angli etiam, ut Galli, nominant a ©ole.Eliota fquatinam interpretatur rt ©«Icfijjbc, a-
fperacute.egofquatinam Anglice ©£4tcdici puto. ^ EftoigiturnoftrisSolca,cm5lltlctc:So
lea altera,citt <tn6cte§ungcn art.fif Taenia Bellonij, alia quaedam Soleae fpecies,cmjicmc tiin«
ne Jlin^ert dtt. Sed alia eft Rondeletii T aenia,quam deferibemus infra. Elemento T. Saxam
lis inter pifces faltibres nominatur in Regimine Salernitano.ubiArnoldus interpres: Saxaulis
(inquit)uel Saxaulus pifeis eft marinus, Gallicedidlus Sola.altj pifcem efte aiunt , Teutonice di<
(Sum eill '2It)*3Ct(%ii Cil> 'iLwSC.iftfitidem cum Sola Gallorum ) qui pifeis inter marinos faluberri.
mus habetur,

Citham. Citharum afpcrumfunt qui uerumbugloiTum efte credunt, nec fineratione,&rc.VidcRon.

Bjihinw. . deletium de Citharo afperOjfupra Elemento c. Idem Rondeletius dubitat Efcharus ne uelCo
ris Athenaeo memoratus,idem Ctpifciscum illo quem ipfe foleam oculatam nominat, fed cum
Athenaeus efcharum cum planis pifeibus ex Dorione nominet tantum : ficut dC efcharas cum a= j,
lijs quibuldamnullius certigeneris ex Archippo, affirmari de his nihil poteft.

B Marinorum quidam funtplani,utrhombi,foleae,ac palTerestquiCpaftcres &(fole2)arhombis
fitu tantum corporum differunt, 0fc. Plinius. VidefupetiusinPalTereE. Citharumbugloflo
uel rhombo (imilem defcripflmus in c. fupra. Solea pifeis non admodum longus eft, uerum
fubtilis:& foleaefimilitudinem habct,uncle nomen accepiffe puto, Platina. Maxima in Belgi<
cis Oceani litoribus reperitur,noftrates pedalem longitudinem raro fuperant,Iouius.

C Pifces funtlitorales Oppiano Alberto:Ouidio in herbofa arena degunt, Bugloflus aro

nofa magis,pairer ccenofa amat, V uottonus, ^ T erra,hoc eft uado maris excauato , condi per
hyemes pflttamfoleamcp tradunqPlinius.

J3 Solea maleficos pifces defugiunt: ea^foliim frequentant loca, in qua: bcllua minime accc>|,

dunt,ita ut argumento fint maleficos non elfe , ubi ipfe, uelutifolutac metu, uagentur, louius.
Verum hic foleis priuatim attribuit , quod Plinius planis omnibus. Certifsima eft fecuritas (in-
quit Plinius)uidiire planos pifces, quia nunquam funt ubi malefica beftia. qua de caufa urinan-
tes,facros appellant eos.HacilIe,perperam ex Ariftotele.nam is non de planis pifeibus , fedan-
thijs hoc feribit.

E De pifeinis pro pifeibus planis , ut foleis ac rhombis , uerba Columella: recitauimus in Pa6

fere E.

® Solea hodiein lautioribus conuiufjs,in fumma etiam cpterorum pifeium copia,magnam ob-

tinetclaritatem,Iouius. Nobilis quidam coquus aula; procerum ingeniofifsimus, comparabat
rhombum phafiano,foleas externis,lampetras coturnicibus , Idem, Ex Xenocrate quadam^,
SC Galeno alijscp,quod ad nutrimentum ex palTeribus, iam fupra recitaui in Paflere F. ubi cliant
Solea Buglofsiqj nomen maiufculis literis fignaui. Buglofsi caro , ut docet Galenus ( inlfco
de cibis boni &C mali fucci cap.;.)ex ijs eft, qua: fuccum gignunt necp crafllim admodum, nc^K
nuem,fed qui ufquequacp mediocritatem obtineat:qua Sd in faxatilium penuria , eorum loro «n
licebit, Vuottonus.- Solea leuifsimumadgenerat nutrimentum inftomacho, facilcconroi|ni>
tur:2d in fecundis uenarum 5C iecinoris digeftionibus nulla ferme noxiarum fuperfluitatunict'

crementa relinquit, louius. Pifeis cftmarinorum,iuxtamedicos,infirmisincibofuauifsii™>s

(yaisierWm/w.OminusenimcarterispituitacgignitjSdfaporcgratus eft, Obfcurus. ^SoJcanilti-
(fiam petrofelino minutimconcifo,8f agrefta, aut fuccomalaranciifuffundes, Platina. "fora-
tur hyeme,3d frixa arancij mali fucco piperecp confperfa,Iouius. Patinam folearum deknm
Apicius lib. 4. cap.i.

G Lieni medetur folea pifeis impofitus. item rhombus uiuus , dein remittitur

DePaffcnhus. Lib.IIII. 797

JVIarcclIiisjinmarejPImius. Buglofliisimpofitusrpleni, Kfafda alligatus, naturali quodatn
modo eum imminuit.oporcet autem eum poft tres dies ad fumum furpeiidere,Kiranides,

Bugloffus pifcis eft marinus, qui dicitur Scitopimia,(aox»iiiffKrcorr«j)rn,)Kiramdes. jj.a.

Fulgentes folexcandore,Ouidius. vOT'rjo»x‘'SiA>'t:hellratus:quihoc nomineter Epithru.

minatione mafculina, genere autem feminino ufus eft.fubdit enim iujitIiu S»ja.

Eli Bugloffus herbae nomen medicis nottc. f Bsvfyllaba in compofitione auget , K ma-
cnitudincm fignificat:fiue quonia U5t,id eft bos animal magnum eft, (uti & iW®-, id eft, equus:
nuodnomenlimiliterin compofiitionc , magnitudinis nota eft:) fiue quoniam dialedlo quadanj

jB.pro IT, ponitur, pro OTAv.

10 Solcaidgenus calceorum eft, quo plantae tantum obteguntur,caeteris prope relidis nudis pe

dis partitus, fuperne pedem uinciens anfis , quas ligulas uocant. alio nomine fuberes dicuntur,

8i a Gracis crepidxtlicet haec differre putent aliqui, ut fcribunt grammatici quidam recentiores.
didsfoleae, quod folo pedis fubiiciantur, ut aitFeftus. Aulus Gellius,Omniafermeidgenus,
inquit, quibus plantarum calces tantum in fine teguntur , cartera parte nuda , dC teretibus habe»
nisiunfla,folcas dixerunqnonnunquam uoce Graeca crepidulas. Martianus Capella : Calcei
admodum furui, quorum maxime folcae atrae nodis nigredine colorantur. Cicero de Ai ufp.
relponf.muliebres foleas nominat. Horatius i.Carm. Necfoleas fecit, fartor tamen eft bonus.

Gallinunc omne genus calceamenti communi uocabulo Solierappcllanttnoftrieam calcei par»
tem quae ueftigiumfcufolum pedis tegit, 6ie©olcit. f Soleae ferreae equis Si mulis applican-
10 tur.Catullus ad Coloniam, Ferream ut foleam tenaci in uoragine mula. Suetonius in Nerone,
Solcismularum argenteis. Soleaelignea, Ciceroi.dcinuent. Solearumlanatarum epigram»
ma eft Martialis libro 14. f Soloa etiam dicebatur inftrumentum oleo conficiendo aptum. Co»
lumella libro ii.Oleo autem conficiendo molae utiliores funt , quam trapetum , quam canalis 8C
folca. Item materia roborea, fuper quam paries cratitius extriiitur,apud Feftum. f Solearius,
folcarumfutor,in Aulularia Plauti. ^Soleatus,qui foleis indutus eft.Ciccro 7. Verr. Stetit folca
tus prxtor pop.Rom.cumpallio purpiireo,timicacp talari,muliercula nixus,in litore. Martia»
lis lib.ii.Etfiiamlotus.iamfoIeatus erit. ^'Buglofsi occulto conuiciodicebantur homines mu»
neribus corrupti, K quibus bos in lingua eft , ut in Boue quadrupede dixi. E?S’ khiiis 0)1; Kitj©»,
y iiSti ■nym!. ySf:avm RsyMi^Tfai/ (<» mfitis

50 mvv cnwc^TmdiMi ycS/ a», Xenarchus apud Athenteum : tanquam Sd bugloffus , pr^fertim

uetuIus,aftutior fit,8d capidifRcilior.fed locus mihi deprauatu.s 8C obfcurus uidetur.

ymr/d'aI>'«,i!sxtoi>i»i«,i(^K<3Kf©',EpicharmusiniNuptqsHebg. EjittM&ayii-ijMtiiyxTSui, *•
BsxA®wflf/T®l'Tltu9«^o:®^XaAK(c/?«Kii/it'au',Archeftratus apud Athenteum lib.
7.inBugIoffoprimum,deinde inPfetta, ego locis utriftjinuicemcollatiSjledionem inftauraui,

TAENIA qua nunc ab Hifpanis Azedia nuncupatur. Solea fimilis , fed minor ac firidior
elljGillius.

CTNOGLOSSVH quoqjpfcttam uocant Atlienicnfcs,abugIoffodiuerfum, Vuottonus,

Sed Athenai locus,qucm interpretatur,fic liabetiBsxAaKr©-. (Hoc nome pro lemmate ponitur. )

*r®tf jSsxAwwwf/ oi KtwjyAaiitjoi.T!^ caj-^ <p«cnj/ : a1A(w, (AwAtoe,)

40 ksiAsum. inquibtisuerbisoinlmadbugloffum potius (quo de

agitexprofeffoquam ad cynogloffum retulerim.Si quis tamen ad utrunqj malit, efto.pfetta e>
nimnomengenerale effe oftenium eft,

III I, COE.OLLAR.IVM, DE PASSERIBVS
altjs diuerfts.

MACVEARVH uarietas &( color,ut certius dignofeantur quadam pafTerum fpecies,fa=Mac«k,eJ“fd<
cit. Albentis Rhombo in parte nigra, id eft prona,maculasrubcntes tribuit. Plagitia, inRcgi''®’"® i""'

mine Salernitano, pifcis eft latus (inquit Arnoldus V illanouanus commentariorum author ) qui
habet in una parte fua pellis maculas rubeas : eft autem pellis tota alba , os curuum. Habet e»

50 tiam pafferis genus illud, quod Angli f^lunbernominant , ( fed J lonbcr Bellonio Flefus eft , ad
pafferem accedens, demptis luteis macuIis,)Germani{puto)PI(tt)>^fc«l, maculas rubeas,ut au»
dioiPIattjfa uerd Germanorum,nigricantes, Paffer tum maior, qui Plya Gallice dicitur : tum
minor, qui Quadratulus,flauis lituris in fupina ac cinerea tergoris parte ftiggillatur, Bellonius*

Rondeletti Solea ocula ta,in prona parte maculas habet magnas,oculorum effigiem cum iride e[
pupilla referentes. , < n ■ ic

HIPPOGLOSSVM futim Rondeletius,uiilgd Gallice Flettan putat inde didS, quod nui» EUUit,Ekj^

tandonatettquteetymologiaftueraeftjFleibquoqj&Fleteletopifcibusa Gallisita didis ineo=cr fc ,

dem pafferum genere,nomen dediffe uideri poteft.

QV ADRATVLVM pafferem a Gallis didum,uulg6 GarIet,Germanice pafferis ipeciem
io exiguam i'nterpretor,cirt Heine platyfilc drtruel a figura quadrata.citt ^cftcttB pUty^le-

p o L A M uulgd didam a Gallis Rondeletius Cynog!offum,Bellonius Soleam alteram nun
cupat.Galliip liac uoce Pole, o.obfcureproferunt, ad au.diphthongum declinans. Germani UO*

X* ?

798 De Aquatilibus.

care poterunt cirt ^Utl Canislmguam ; udctnvcrfecm JuM^cn. id eft SoIes

am inuerfatn.qiiod os ei oppofitum oftcndat, qucmadniotlum Si rhombus palleri. Carnem eius
molliorem ciTe audi'o,qiiam Soleae.

LIMANDA palTeris quaedam fpccies a Gallis dicitur, figura quidem palTeri fimilis/ed nec
fapore.nec bonitate, nec fpeciecarnis.fibrofa enim eft,ut lo.Caius Anglus nos docuit. Eius An
glicum nomen Bellonius fcribitl3rilt.Ego uero Anglos proferre audio !Burte, uel lBirte uel
^tettciforte alatitudineplana. (fic enim noftri quoq? aires,ltue afferes Si tabulas ligneas uocant
&: inde pifei huic nomen apium fingemus, einiBtettfif^,) Vocatur Si 23urt coct Anglis eiud
dem generis pifcis.rnas ni fallor.CocE quidem gallinaceus eft. Bellonius inlitore Anglijexic
catum hunc pifccm ad Germanos transferri aitiCaius iKrd apud Anglos nunquam ficcatum fe »
uidiffe.etiamfiuuigarisfitpifcis.

^luniier. p a s s E R i s e mari fluuios fubeuntis fpeAes, Britannis in Tamefi' fluuio nominatur flun.
bcr/^IonberjUel^lomnbcr.GalliFlefumuocant.Himcpifcem macuIasrubeashabere,nifallor
audiuiiBellonius uerd ad pafferem accedere fcribit,demptisluteis(quas paffer habet)maculis. ’
FLETELETVM pafferini generis pifcem Flefo maiorem Britannicum uulgus ^^clblit
nominat,Bellonius. Eliota Anglice feribiCaf^rtUibutte, C SC Vmbram interpretatur, qui tamen
pifciseftnonplanusOCaius^^elybllt. ^ j^^ciltffbllttC fic enim nomen integrum Germanice
icribituoPafferem facrum fignificat.forte a magnitudinc.nam facrum pro maximo etiam Graci
ufurpant. Pifeis in ora Germanix diclus CiiKp uel ^ociligbutt, fimilispafferi, pedes circiter
duodecim longus.fortifsimus in aqua. Segmenta eius oblonga indurantad Solem , qua uocant 1«
3t«ff8<F3tcgling.Ea alio deportata habentur in delicijs.

p A s s E R V M fpecies quadam maior Germanice ©dnQfifcji.hoc eft integer pifeis dicitur:

6i alia minor 4^ (tlbfifcb, ideft dimidiatus pifeis. Minorem audio e mari in Albim uenirc : raro
capi,S<l pergratum effein cibo cum recens eft. f Lindauia ad Acronium lacum , leucifei lacu,
liris fpeciemiquat a cyaneo colore uulgd denominatur)anno tetatis quinto 4^ rtlbft|c{) appellat,

DE PASTINACA MARINA,

BELLONiyS. -

A AS T l NA C A M appellauerunt Latini, quam Gr^ci ‘TpyyoW, hoc eft Turturem, ater. J®

m colore , ac quibufdam ueluu' expanfis alis , in eius auis flmilitudinem dixerunt;

g Lutetiac(ubi uerno praecipue tempore frequentifsima eft) nullo prarterquam Rafe no.

Bi®rie2®niinedircernitur,accumraijsin foro pifcario nullo difi-rimine diuendi folet. Quan.
quam Burdegalis Si Baion* peculiare nomen habeat , ubi Taram rotundam appellant, ad diferi
men Aquite , cui T arae Franes nomen indiderunt. Mafsilienfes ac Genuenfes Ferraffam , Ro.
mani Bruchum nominant.

B Planus eftpifcis,duplicis quidem nots,inteucm Si afperum diftinflus: etfi uetuftiores pifei

um fcriptoresdacuem tantum Paftinacam agnouerint. Cute glabra ac ptrpolita integitur , cuius
dorfum liuet in corticis platani modum : iienter autem albicat , pluribus ueluti ftrijs per carnem
hinc inde dedueftis. Afpera Paftinaca,tota horret aculeis , atep ad caudam prsfertim (quam radf i»
cis Paftinac^longitudinishabeopermultis uncinis ingyrumdifpofitisfcatentem.if^oyii^ri! id .i-
jmlajpa^.S^.ttJ^errimam Tajiinaca caudam exhihuv.^ua longa fuic dodrantes fex cmnpalmo.T^orautemdfm
li figura potius ad eiufdem nominis radicem, ipitdm d longitudine,nomen huic pifei faUum.) V traque uerd Palii
naca pinnas latiores excrit,quas in alarum morem, cum natat, expandere foIet,in quoT urturem
imitari crediderunt. Proinde dentibus caret , fola^ maxilla; afperitate , uicedentium , utitur, ac
branchiarum foramina,utrincp quina,in oris parte fupinagerit.

E Cacterum pifcatores eodem Paftinaca utramcp,quo raias,educere patflo confueucrtmt,nem.

C B pe hamo Si euerriculisrfcd plurimum ab earum uenenato aculeo fibi metuunt , quem ad cauda:
radice,digitali longitudine, interduduplice,interduetiatriplice(quod in afpera plerunq; cernit)
exerit:acdecumbcntc,dum capitur,arrigit:Radium Latini uocauerunt; de quo illud Oppiani, p
Nafcitur extrema cauda impenetrabile telum T rygonii

C V traqj Paftinaca litoralis eft,8d coenofis gaudet:5d Caridibus, Gobionibus, Aphyis, di Can.

crisCquos perfaepe m eius uentrictilo reperias) uefeitur. ;

B E Hepate eft admodum amplo,quo(quemadmoda8daquila;)in dolium coniedo noftri pfo

lorcs,fua fponte eliquato pro oleo utuntur.

D, EEADEM, RONDELETIVS.

■ A PASTINACA pifeis planus cartilagineus, notas uirescp maxime perfpicuas aiinlign“)>*

Species due. bet.ipfo^ nomine noftris alijs fatis cognita eft. Eius fpecies duas effe dicimus : qmnuisstu
tiqui unius dumaxat meminerint, uel ob fimilitudinemnon diftinxerint.necp enimfifultatibus,

; necp cauda:aculeodifferunt,fedroflro tantum a; capite, utpoftea declarabimus, TfB)«pGr:ecc

. ..dicitur, Latine paftinaca, ita uertente Plinio lib, 9, cap, 48. Ambrofius in Hexaemeto tuiturcm

Latine

DePaftinaca. Lib.lIII. 799

Latine cxprefsit ad uerbuni:quem fecutifunt noiinuIIf,utMartmus Gregoruis medicus Gfsece
Latine dodifsimiis,in libello Galeni de Attenuante iucf^u,quem Latinum fecit. Nos cum Pii»
nio dC Cornelio Celfojquos Gasa etiam fecutus eft,paftinacam dicemusxuius nominis ueftigia
fccuti ftint noftri , qui paftcnago uocant, Romani bruccho , Ligures ferrasa , Siculi baftonago:
Maisilicnfes bougnette, quia farina confperfa dC infartagine friefia, itri] genus quod uulgari lina
suabougnette uocant, referat^Nonnulli Prouinciales baftango uel uaftango.Flandri lingua fua
muris caudam. Galli raiam ob fimilitudinem , quam cum ratjs habet. Burdcgalenfes tareronde*
Dalmatslaccizza.Epicharmus ^^(^oK^-jjoof/jqudd in pofteriore parte aculeo armata fit. {Epiche»
tonhoc no» nome«rf^yo/«re.)SuntquicoIumbam marinam appellent. Paftia

it; nacam a Latinis didiam puto,a caudse colore, rotunditate^ paftinacte radici fimili. T^vyova uerd
non kolore,utquidam(Se//o»i;#tf)fcripfit; nam pifeis hieflauefeit , fed ab alarum expanfarum fis

Hic mile eftfiudiofos Icdrores admoneripaflinacammarinam.Sdprbpifcc, 8d pro herba a
Cornelio Ceifb CiimiyiEadem hxcpnmannotdrat Cornanm in CommeniarijsfuM 'mlihros Galeni de com=
pj.medic.fecJoc.)ne quis homonymia fallatur.Is enim libro fexto cap.7.ita feribit: Plani pifeis que
paftinacam noRriyVj^vyovx Grxei uocant, aculeus eftjSdc.Sd libro quinto cap.17. remedia docens .
aduerfusitalig ferpentes:Italia,frigidiorcscpregioncs,hac quocp parte faliibriratem habent,qu6d
minus terribiles angues edQt:aduerfus quos fatis proficit herba betonica, uel cantabrica, uel cen
taiirium,uel argemoiie,ueI triflago,uel perfonatia,uel marina paftinaca,{ingulaf,bin3c'ue tritte,et
cum uino potui datSj&fuperiiulnusimpofitae. Cum paftinacam marinam herbis adnumereti
eascp terendas, 5d potui dandas cife pr^feribat, qua? de herbis proprie dicuntur , eam pro herba
4® accipiendam puto. Sunt qui paftinacam erraticam pro marina legar, ego nero lecftionem non
mutandam cenfeo. Nam idem autor lacftucam marinam pro fylucitri dixit , dC quemadmodum
brafticam marinam, ita paftinacam marinam dicere polTumus.Ciuam contra ferpentes prodefle
etiam teftis eft Diofcorides.Serpentium morfibusjieftibus^ prodeft, inquit: prtefumentes qiio^ cap.

nulla affici iniuria a ferpentibus traduntur.

Sed paftinacam pifcem depingamus, ut a fimilibus internofeatur. Paftinaca pifciseftplanus, B
car tilagineus,l^Euis,ftne fquamis aculeis^ in toto corporCjpraeterquam in cauda , in qua aculeij •
longum, acutum, utrinc^ ferratum habet:quem radium Pliniusappcllauit, Grscix^^Tjoof/, cuius
dentcsCfic enim ferra: feifturas Cicero pro Cluentio appellauit, & Columella denticulatas falces
dixit, 3^ Plinius cancrorum forcipes denticulatas) caput iierfus refiedrimtur , cui aliquando duo
fo alij parui breues^ ad radicem adnafcuntur.Cauda longifsima eft, Ixuis, flexibilis , caudx muris ' ^ ‘

perfimilis: initio enim crafla paulatim in eam tenuitatem terminatur, ut filum efle dicas.

Improprie mihi uidetur deradio paftinacac locutus Diofeorides lib.i.cap.ii. Tgt/^V©- in radio paJiU

(rixi </'« «5? 'FlVjas cwths xvisfXfitAvoiJ Ttus cpo^lmyJd^VTtc TttvivTtx yx^

B:^?f«S?is.id cftjMaridEE paftinacs radius, qui eius cauda enatus aduerfis fquamis reflecftitur, den= /ixijlcfiyim
tium dolores mirigat:nam eos frangit dC euocat. Vel enim aculei ferrati dentes ad caput IpecTran
tes (poAidlxi appellatiuel paftinacae tegumentum., id eft, fquamas,fiuc corticem : quorum altenirn
^{iAj</?£isnomineft'gnificarinonpoteft:alterum paftinacae minime competit. epo^itP-db- enim proprie
At7TJ^(Jlr,ideftferpentumiquamce,uel cortex melius, utin Ariftoteleucrtit Gaza:
unde (pc^iAooTK animalia uocat cortice intccfta,qux hyeme latent. Id apertiisime oftendit AIcxaiti=s
60 der Aphrodifienfts in Problematis, d^^wois TjolyxsH^pvoii jnws jvv<0^ois ji

X'i’7ri(/}«s,H05f>xKx.id eft, Pilis gradicces beftias natura texic,ferpentes cortice , aquatiles fquamis uel
tefta, Qiiare cum necp aculei ferrati dentes , dici pofsint, quod fubftantia fint dura , pla^

Xx 4 '

Kelit^uum.

800 De Aquatilibus.

nem ofleameqj paftinaca cortice uel fqtiamis inteda fit,adLierriis quas a capite ad caudam uerfa*
radij dentes refleeSanturinon pofllim non exiftimare,iiel Diofeoridis locum inemendatum effe,
ucl improprio uocabulo.aut radq dentes, aut cutem Iteuem paftinac* eum exprefsilTe. Qiiarei
prehendendi eius auroris caufa, cuius maxime fum fiudiofusjnemo a me dida ciTe putet, fcd an:
notandi tantum loci grati3,neunica uocula a pifeis huius cognitione ledior diligens retardetur.
Verum paftinaca; pidtiram perfequamur, Radtj dentes quo propiores caudx,ed maiores
funtrquod in caufa eft cur facilius penetretrdifficilius autem educatur, ob reflexos dentes. Itaque
fi pifirem pupugerit,tanquamhamo retinet.Radius in media fere eft cauda, ex craifiore eius par.
te ortus. Roftrum in angulum acutum definitrnec uenenatiim,ut Rauifius T extor feriptum reli
quit,fed citra periculum edule eft. Venenum inradio eft duntaxat,quam ob caufam abfdfla cau ig
da uenditur, ne emptores infeq bdantur. Idem autor falfd fcripfit , nullum elTehuius ueneni re.
medium, cum multa fint a ueteribus experienda comperta, & pofteris tradita, qua; deinceps pro
feremus.Oculos in pronaparte habet paftinaca.Os,foramina pro naribus, item branchiarum fo
ramina,in fupina parterquia neq; in hoc pirce,ne(5 alijs cartilagineis planis, ob corporis tenuita.
tem, in lateribus collocari potuerunt , demptis fquatina & rana. Partes in quibus brauchiar fit*,
l.ib.i.dc tJim, flaccida; funt,8f carne uacuac.Quamobrem Galenus cartilagineis planis hoc commune efle feri.
ftcult. pfit,ut partes qus circa caudam funt,carnofiores fint medqs partibus, quod torpedinibus maxi.

me inefttuidentur enim media: iprarum partes, ueluti cartilaginem qUandam tabidam habere, il.
lud eft circa branchias mucofum,uel ut modo diximus,flaccidum,quod;](oV,^»i, TO*sj>o(,,id eft,car
tilaginem tabidam uocatrnam paulo infra quina branchiarum foramina,alia eft cartilago dura acta
fere oflea.qu* naturales partes a fpiritalibiis feparattquam in paftinaca, torpedinibus, raijscp ut.
dere eft.Paftinacs os eft paruum, interna oris regio ampla,fine dentibus, fcd horum uicemaxii:

Ise funt afperx, ac fere offeac. Ventriculus fatis ab ore dilfitus , idcirco ftomachiis ei prarponitur,
Paruiis uentriculus.anguftus^ in ecphyiim definit , a qua gracile breue^ inteftinum dependet.
Sequitur aliud initio anguftiustquod fenfim latius fit, fed priufquam maxime amplificetur , rur.
fus anguftatur,poftremd in retSiim inteftinum deiinit,unde excrementa porracei coloris excer.
nuntur,qualia in morbis quibufdam.&apuerisreijciuidemus. lecur in lobos duos diuifum ex
albo flauefcit,cui fel adhaeret ex uiridi flauefcens. V terus eft oblongus.quo oua continentur, La
tera in tenuem quandam fubftantiam,&: branchiarum fubftantfe fimilem definunt.

B c Paftinaca latitudinefuanatattpinnis enim caret,autoreAriftotcle(lib.i.dehift.cap.f.8£libr.5o
Qsimodo M= 9.cap.io.) Item Plinio.E planis aliqua non habent pinnas,ut paftinaca; : ipfa enim latitudine na.
trt\ cr licfiit. tant. In cauda pinnulam quidem habet : fed Ariftoteles Se Plinius , quum de pifeium pinnis Io.
nit riw. quuntur,eas quxad natandum impellendum^, corpus dara funt,intelligunt,non eas qu* ucl ad

tuendum corpus,uelad dirigendam natationem conferunt. Non folumnataqfcd etiam tiolagfi
Aeliano credimustquum enim, inquit, natandi cupiditate afFedia eft, natare poteft ; quum rurius
uolandi fttidio tenctur,furfum uerfus fublimis uolat.

C In ctnnofis locis non procul a litoribus degit. Vefeitur pifeium carne , quos non robore , fed

aftu 6e folertia capit. PliniustPaftinaca latrocinatur ex occulto.tranfeuntcs radio (quod telum cii
ei)figens.argumentum folertisc huius,quod tardifsimi pifeium hi,mugilem uelocifsimum omni
um habentes in uentre rcperiuntur.Coeunt paftinacse,non folum admotis fupinis partibus , fcd 4«
etiam tergo foeminarum fupinis marium fupcrpofitis.-cauda enim cum ualde crafla non fit, impe
diniento effe nonpotcft. F oztus uerd non recipiunt, ut nec rai3c,ob cauda; afpcritatem , ut amor
eft Ariftoteles. Veilm in Paftinacis cauda afperitas , de aculeo tantum intelligenda eft ; pratet
hunc enim tota cauda la;uis,in raijs uerd tota afpera.
e Radij paftinacte mirasuires tradit Oppianus lib.i.to<<b7W»(/,quippe cuius ueneno mortife
Dc umniocx ui cedant tela Perfarum uenenatatqui mortua etiam paftinaca uiresfuasfcruat, quasnonfo

.. ({jn, animantes, fed etiam in faxa,herbas arborescpCeJ- pxcuruf, mntigeru)ex.eia: illius enim con.

tadti exarefeunt K contabefeunt. Hunc radium Circen T elegono dcdilfe narrat , ut eo aducr.
fus hoftes uteretur, quo tamen incautus patrem necauit. V crftis aliquot Oppiani adferibam , ut
eorum elegantia lecftores ad locum integrum perlegendum incitentur. P

Tji/y eia ai’ Ittu tj itKsai74«(/ taiiitrs mitx S&

XnAnaiBi/,!!/’»»:* tVoVsiSft oAsSen laTiattm,

ZuanipSiiiSlvfiPjHriu «Tflgta aivtTot «Asiui Alios etiam huias^oetauerfitsdcTtp*

nacte aculeo reperies fupra in Corollario de Gladio

Aelianus tradit huic aculeo adeo mortiferam uim inefle,ut celeriter non modo homines, fed
etiam animalia perdere queat.quod quidem ipfum(inquit)ut non admirabilitatem facit: cetteid
ftupendam admirationem habet, qudd,fi ad maximam arborem & uegetam , & fummeuirctitc,
aculeum admoueas Sf defigas, nonmultd pdft amittit foliatqua; poftqua defluxerint.
cus fimilis eft arboribus Solis ardoribus exiccatis, Quddhominesnecet, idemfcribifiutidea

Nicander oAsipyop ■gov-joVa uocat. Plinius libro5i.cap.i.paftinacae radio arboresnecaridixit.la

hoc loco uere referre poflTum, cuius teftis praefensfui , Rufticus quidam e Cemenijs montibus.

pajliiuicara^
dio.

tib.t.cap. xd.

HiUoria.

DePaftinaca. Lib.IlII. goi

cum pafiinacam a fe furto fuWatam ueftc tegeret, tdo femOri inffxo iiulneratiis cfi-red ne furtum
deprenderetiir,ad uiilneris dolorem exclamare nonaufusjclam ad me Liem't,rem omnem aperit^
telum adhuc infixum monftransiqiiod dilatato uulncre extradum eft , atqj interea dum crema*
retur dC in cinerem redigeretur, uulnerfpaftinacte iecur imponendum curaui, nec id fine fuccef
fu'paulo enim fedatUs fuit dolor, ccepit^ tumor funimitti,nilulominLis tame cum non igno

rarem pifcem iftum fui uenenihabere in fe antipharmacum,radij cinerem cum.aceto uulneri ad*
inoui.Quo>2^ uenenomcdicacusfumj&uulnusrccensplaneexiccaui. Venenum iftud no*
ftris pifcaioribus notum eft:captis enim paftinacis caudas abfeindunt, nifi fi aliquando in forum
nifcarium integras deferant, in gratiam medicinae fi:udiororum:qiii a me de pifce , dC de eius in
IO medicina ufuadmoniti.eas emunt dC exiccant* Sunt permulta alia ueneni huius remedia. Pa*
ftinacaipfadiuulfafiCuulncriimpofita,fuiii5usmedela eft,ut tradit DiofcoridesIib.S.cap.CnSu
pgrfliriolius aliud remedium docet Actius. Deniep omniaquxuiperarum morfibus medentur,
gjqma'fflarinapaftmacaicitur,conuenireautoreftDiofcorides. Pliniuslib. aS. cap. lo. contra itirftTw.
pafhnacam & omnium marinorum idf us uel morfijs, coagulum leporis uel hxdi uel agni, drach

pondere ex uino prodeffe tradit. Item contra eaiadem prodelTe etiam mullum illitum uelin tihr.jz. cap.f.
cibofnniptum.

Necp uero folum multis nos prafidtjs contra malum hoc muniiiit parens rerum natura : fed RfWfdirf ex p<t
ctiamutmaloriim aliorum remedium a paftinacafumcretur effecit, ut nullus plane fit de ea
querendi locus.Nam,iicDiorcorideslib,i,cap.ia.docer,Paftmaca! radio dentium dolor mitiga
lotLir, quoniam eos frangit Si^eiiocat.QLiod Plinius apertius docectPaftinacae radio rcarificarc gin 3,.
giuas,indolore dentium utilifsimum:concericur is,dC cum elleboro albo illitus dentes fine uexa
t/one extrahit. Aliam utendi rationem docet Cornelius Celfiis Iib.6.cap.9.dedoiore dentiu feri*
bens:Plam pifcisjquem paftinacam noi}i:i,T]0!/ydex Graeci uocanc,aciileus torretur j deinde con*
tericiir,refina^ excipitur, qua denti circLmdara,hunc(^?/zt?.';i/o/«2V,e2rex«Vere/i*cif)folinc,Praererea
paftmacac radius adalligatus umbilico , exillimatur partus faciles facere, fi uiuenti ablatus fit,ipia cap. 10.
que denuo in maredimifia.Paftinacae ucro iecur(iiiqiiit idem Plinius)in oleo decodum , pruri*
tumrcabiem^nonhominummodajfedd^quadrupeduefFicacifsime fedatudquod incane prri
nium,deinde in homine ucrumelTc Cum expertusjfed efficacius redditur medicamentum, fi in
oleoiimiperiiecur dilToIuatur.Siuerocruftofa fic fcabies, olei tartari modicum admifeendum.

50 ProfiienchicG3lenilocijmilhi(iirii{le(Ol>/}ruauit‘/>acpim!^Cornaririf, in Commerarijs juisinlibros Perpenfm
Galeni de compof.med.jec.locos)^ quo de ifs quae ftupcfaciendo dolorem fedanc, loquitur libro ii.me
thodi medendi:Es3 </i tisu «Mae tto^Kx (fOfiiXHse cfj^ ajr^iakr(^iJ woiix^oyS)j/x, Tpvyov&', iat’rptx'T€px *

«5 rit» vc^kIu/ , ccKiv(/liwuiTi^px di «s “3^ i*fc^o(/.ubi pro 7jovyov&', id eft paftinacar, legenda

7piyi>va;(ic enim a trianguli figura uocat TpoyicrKVi , t(9« «i/x^jVxas , quos Latini paftillos appellant.

Hxc peruerfa lecfiioThomamLmacrum medicum Latine dC Graece dodiifsimum, Galeni^ in*
lerprecem optimum, in errorem induxit. Sic enim Galeni locum citatum conuertit.Simtfane 5C
a//anonpaucaexrcrainibusconfe<fl-a,Gr«cec^<2crd^At«T£yt',2^‘^t/}^'3'©'cxpaftinaca pifce. Qui
locusinndnnullis exemplaribus Latinis emendatus fuit, hoc modo. Sunt 6«:^ alia medicamenta
non pauca ex feminibus confe(fia,Graece dj^ (mdjuiXTaiy 'jplycom nominata , quae ficut ad torpo*
4oreminpraerensinduccndummitiora,itainfucurumrLmttutiora. Illud uero medicamentum ex
feminibusjfiue trigonum, fiuetrochifcus, non paftinacam pifcemCeciamfi dolorem muulnerata
parte, ftiiporem in coco corpore inducat, ut prodidit Aerius)red api), hyofcyami, anififemma,2<^
opium recipit, doloris leniendi uim habens.-ftupefaciendo quidem ob opium, hyofcyamumrerdi
fcutiendo ucro,ob apium S^^anifum. Vide quanti erroris,quantum^ in MedicinaperniciofijOC
cafionem prxbeat uocula: unius peruerfe Ictftio.

Nunc illud difquirendum eft, num a menfis refjcienda fitjnccpmcibisniimerandapaftina* ?
ca, quod nonnullis uifum, quia radio uenenatos idus inferat. At omnia quxuelicftu, uc! morfu
uenenum infundunt, omnibus partibus uenenata non fi.mt:redtiel aculeos duntaxat, uel dentes
uenenatos habent, reliquas uero partes ueneni expertes. Et, ut terrena omittamuSjinmarini ara*
yo neijfiue draconis aculeis, qui ad branchias funt dC dorfi initio, uenenum ineft : fic dC fcorpio idu
Isedicrillis tamen citra uita: uel ualetudinis periculum uefdmur. Idem de paftinaca fentiendum,
cuius radius duntaxat uenenatus eft, quo refciftb citra incommodum ullum quilibet ca uefiri po
tcft.Quanquam qux de eius carnis fubftantia feribit Galenus lib. ?. de Aliment. facult. non fatis
probem, cum eammollemiucundam^ eiTedicatl&^inlibellode Attenuante uidufaxatiliumlo««^*
co fubftituatUjWdw fententiam T felires ^uo^ue in libro de uiUm ratione fe^uitur.) Sola,!nquif,cartilagineo
rum torpedo 6c paftinaca(fic enim melius quam turtur , ut uertic interpres ) laudantur , poflis^
nonnunquamin faxaciliumpenuria ijs uti.fatius tamen fuerit eos piices prjcparari, aut alboiure
porrum prolixius immifcendo,6<f piperis portiunculam. Qu* prxparatio fatis arguit paftinaca
torpedinem^,rucco&fubftantia,raxatilibusminimefimiles eite. Porrum enim piper^nonni*

60 fi ad crafsi fine gliitinofi, uel craftiglutinofi'^ humoris attenuatione in cibis permifcctur . Quod ..
fi certius huius rei iudicium facere nolueris, fenfum guftatus iudicem adhibeas, quemadmodum
ego faepius feci.Nam reuera carnem paflinaese mollem/infuauem,fermum quid refipicntcin,ma

802 De Aquatilibus.

licB fucci effe conipcries. Quare non fine ratione etiam a plebe reijcitur, nccnifl in fumma alio
riun pifcium inopia emitur.EIixa ex aceto editur.uel farinaconfperfa frigitur.

A Hadf emis de paftinaca:quam uerc nos reprafentafle c6ftat,ex his quae ex Ariftotele, Plinio,

Va-mfc p4i Cornelio Celfo, Galeno, Diofcoride protulimus. Omniumenimconfenfuplanuseftpifcis,ca?
ntem didijfc. tilagineus,e cuius cauda radius enafcitur.Quat omniafenfus ipfe,a; experientia ei quam depin
ximus,conucnire docent.His accedit uulgaris gentium uariarum appellatio, Latini nominis ut

ftigia retinens,

COROI-LARIVM.

Paftinacam Veneti pifcem columbum appellant, Maflarius. Rondeletius Orbem pifcem,
Venetis columbum uocari fcribit:8f fimiliter Galeum latuem Romanis. Bruccus uulgd ditUus it
Roma pifcis,aquil£cpifcifimilis eft,nin quod unum tantum habet radium , roftro eft obtufo.
Eft 5C alius pifcisjfimiliter bruccus di<3us,qui uendnatum radium cinerei coloris habet, eum cf.
fe ueram paftinacam eruditi quidam exiftimant,Haec olim Cornelius Siitardus ad me fcripfit.

An bruccus forte dicitur.ceu bronchus,ab ore prominentee T arat nomen Aquitanis in ufu,a
Turture fadumuidetur.Turtur atris Hebraice torfonat, Italice tortoratad eas uocesTara Galli,
cum accedit, Ligures uocant Ferrafam,Mafsilienfes Glorinum , (ut & maiorem paftinacam,
Gloriofam Narbonenfes,) Gillius. Videtur aute Glorinum dicere,quafigloriofum fcu ambitio,
fum pifcemiforte quod caudae radium erigat , ut ccruicem SC criftas fuperbi &C ambitiofl milites
folenttK plerofcg catteros pifces facile prx fe contemnat. Ferrafa uerdnominata apparet , quod
eius cauda mucrone olTeo ad uulnerandum.ut hafta ferreo muniatur. Arma ut telum perforat ui io
ferri, ueneni malo , Plinius. ^ Anglos audio pifcem columbam Italis didum , uulgd uocare
« pojfciriGermanis inferioribus eeit pcilffcrt .quae uox faginae caudam fignificat. 0tert qui.
dem cauda eft ; dC pifeis huius nomen Flandris fua lingua caudam muris fignificare , author eft
Rondelctius.Flandri forte pronunciaret,cen 12\«tte potnt.Sed pfte etiam genus muris eft, No.
ricum interpretatur Gc. Agricolatquem ^ilibttiu^ alij uocant , cauda admodum breui , quum
Paftinactc cauda oblonga fit. Genuenfes quoqj aquilam, pcfceratto uocant. ©«itebrtttbetKid
cft,turtur)alicubi ad oram Germanfe didus pifcis,paflinaca forte aut ciufdem generis pifeis eft.
aere durari folet. Ego Germanicum,regloni noftrie conucniens, huius pifeis nomen confin.
xerfm,0i(ftrecij)c,id eft Raia ucncnatatuel Strif)elt<iCC&, uel 2l»gclfif4), ab aculeo fiueradio
in cauda uenenato.aculeum enim(ficut dC hamum)noftri «ngel uocant. Sic Sf Paftinacam maio J»
rem,quam aliqui Aquilam mar.uocant,interpretari licebiq^-blerfircii/cbcr 1Kr«ttetoc4)> («pi
te enim bufonem refert, )«bcr3ro|rcr2ln5eIflf4). quo minus enim (OecrrtMer interpreter, ha.
Ifeetos atris facit,quam Angli uocant 4n ofptcp. Sunt qui Paftinacam marinam, uulgd Colum,
bam mar.uocent, cin (Oecttllb. quanquam autem Sd alij multi pifces in diuerfis corporis parti-
bus aculeati funtmihil uenenatius tamen Paftinacat aculeo , ut merito per excellentiam , hoc illa

fibi nomen uendicet. ^

species Mot. Rondeletius Paftinacte fpecies duas facit,non aliter fere quam roftro 5C capitcdifFcrentes.de

harumaltera,qu3emaioreft,egimusfuprain Aquila,Elemento A. Belloniusties fpeciesface.
re uidetur,maiorem primum, quam Aquilam nominat, deinde minorem , quam iniaeuem 8f a.
fperam fubdiuidit.Nostamen fuprain Aquila caudam afpera cuiufdam Paftinacs (Itali, utam^s
dio,Burchio nominant)fexdodrarilibus longiorem exhibuimus: utafpcra etiam forfan duplex
flt,una minor, Bellonio nota:altera maior, eidem alijscp fcriptoribushadcnus incognita.

B Paftinaca pifeis eft cartilagineus,planus,caudatus,fed tenuiter, CjKonMW craJjaprimiiti^imUm

in magnam tenuitatem contrahtturpyPsti^ot, Idem alibi caudam longam & ipinoiam ei efle tradit.
Planorum pifcium alterum eft genus, quod pro fpina cartilaginemhabet,utrafe,pafiinacs, P)i>
nius. f Radium tenuem ac planum, delinentem in mucronem , digitalis 8f interdum femipe.
dis longitudinis,in modum ferrs utrincp denticulatum denticulis retrouerfis fuper caudahabet,
Maftarius. Aculeum caudae Orus fpinam nominat.rii ^ iSafa «lutraKjuMarcellus Empiricus
fpiculum.uel acum ofleam. Nihil exeerabilius quam radius fuper caudam eminens pajlina.
cat,quicuncialimagnicudine,arma is uttelum perforat,ui ferri & ueneni malo, Plinius, Qjrodf»
ad fitum,in media fere cauda eft, ut Rondeletius fcribit,ai pidiurae omnes oftendunt. Bcllonta
tamen radium ad caud* radicem enafei ait: &C Oppianus interprete Lippio, Nafeitur extrema
cauda impenetrabile telum.Tft/yw <fC \k naTHituixnUxteu ccy^iey K’jnpep. poteft quidciiiMi»

etiam pro epitheto caudae totius accipi. In paftinaca arida quaminfpexi, caudanoitlongior
erat otfto uel nouem digitis, radius a medio caudte incipiens , definebat digito uno tantum cisfi*
nem:non in tranfuerfum, fed reeSa fuper caudam deorfum tendens. Elephas uel ibis pifeis a.
culeum habet ut paftinaca,Rondeletius in Anthfeprima fpecie: Vocat autem 2<i deferibit alibi
hunc pifcem Scolopacis nomine. Aquila pifeis per omnia fimilis eft trygoni pifd,prwcr cen*
trum,Kiranides.Vide in Aquila.

C Pelagius eft pifeis, ut bC reliqua cartilaginata, ut Ariftoteles tradit : uerum , ut Oppianopla. M

cet,in locis degit cotnofis,(^ TmPsiiai ^ nvxyscxst &aAawst,)nec loge a litore, V uottoniis, oit

quemadmodum raia , Plinius, Plura de eius coitu leges in ijs qutc de coitu pifdumingeM'

DePaftinaca. Lib.IIII.

traduntur. ■ Pedeftruim quadrupedes quae otia patiunt, eodem coeunt modo , quo ea qua ani>
mal generant , mare fuperueniente. habent ucrd in quSd meatus (genitales) contingant, & quO
per coitum adharcanttut rana,Si: paflinaca, & reliqua generis ciuldcm , AriftOt. ego legendum
Lnncio,utranaKrubeta,8(c.quanquamGracc'^i/')<!>'<(Megitur,ideft,pa{}inaca,proquO
repono, fCJuod paftinacam Aelianus pofle uolare ait,falfuffl exiftimO, Gillitis.

^PaftlnacacentroCideft,acuIco)fe tuetur, Aelianus, ^ Capta fpinam caudae abtjcit:ueIpoti« 6
usDifcacorctneauulnerat.Videinftain H.a. in iconis eius explicatione, Paftinaca etiam fe.
iofam occultat, ut pifciculos uenetiirtfed non fimili modo quorana pifcatrix SC torpedo, latrocb
natur enim ex occulto , tranfeuntes radio ( quod telum eil ei ) figens, argumenta folertiac huius,

Quod tardirsimipifeium hi mugilem uelocifsimum omnium habentes in uentrereperiuntur. Ai
riflotelesS( Plinius, f Gladius & Paflinaca, nifi quem uiuum aut mortuum percuflerint , noit
attingunt , Oppianus dC Paraphraftes Graecus innominatus, f Paftinacam praecipue perfequi
Iurgatos,'Plinius, Videfupra in Corollario de Gladio A. circa finem pag,4jri,

Pa/lmacapifcatorem manu fe comprehendentem plertincp aculeo, quem uenertatum habet, *
flgit, f Cum Paftinacam fubnatantem pifcator intuitus fuerit, ridiculum quiddam in pifcatoria
naiiicula faltattef ditfteria autcouicia aliqua ia(ftat:& infuper ad tibiam, (fi ndrit) quam tanquam
iJtabram fert, canere incipitthacc ex ea re magnam lattitiam, uoluptatemqj capit. Etenim, iicut
fcrunl,tum aures habetmuficar,tum faltattonis oculOs intelligentes. atep hac permulfione tlletfta
feniim ad fummam aquam effertur. Interea uerd dum hic cantu 5C faitatione illecebras egregie
ao machinatur, alter quifpiam naffaitfifn^limprudentcm fubducit, Aelianus de animalibus lib. 17.
cap.18. Idem lib. 1 .cap.59.Pifcatores(inqUtt)faltant &: canunt quam pOlTunt fuauifsimc, pafii»
nacte uerd obletftatx ' adnant propius.illi fenfim ac pedetentim recedunt, ibi tum dolus in miferas,
flrudlus apparet, qute faitatione SC cantu alledlata: fuerant, retibus iam extenfis incluftecapmtur,
f Captis in Propontide paftinacis illico caudas abfcindunttquod noftri ad Oceanum pifcatores
facere negligunt. Lutetiam enim Si Rhotomagum una cum aculeis afferunt , Bcllonius in Sin»
gularibus.

PaftinacadetratfforadioinIittoreLigufticoacGallicocomeditur,Gillius. Incibofumpta S
iientrcm exonerat.fed cibi caufa fecundum Plinium extrahi debet e dorfo eius quicquid fimile
eftcroco,caput^ totum,ad quae Si caudam nos addimus, Maffarius. Debet autem dClisc, fiC
50 omnia teftacea tnodice collui in cibis.quia faporis gratia perit, Plinius, Multum alit turtur,Pfel
li interpres inter pifces. Paftinaca carnem habetmolfiorem, fuauem, concoflucp facilem, (/;«

IX Gitlenofiimpia,7^ndeletmreprehe!idu,)Siqaxcoipasmediocntera\it,!ii.mml^modicz mouet*
quanonnunquam ar in pifeiumfaxatilium loco in cibo uti licet, Vuottonus. ^ Laborans tertio
genere tabis, quarto mcnfeedat rai3m,paftinacam,&:c,Hippocrates in libro dc affedfionibus in»
ternis. Hepaticus quidam morbus eft pleuritidi non dilTimih's,quod ad patientes locos.Sfc, irt
coager ex pifeibus utatur torpedine, paffinaca,Sf raijs paruis,omnibus cotftis. Ibidem,

Trygon pifeis eft marinus aculeo uenenato, »s Hefychitis Si V ariniis. A

Letaliscp trygon, Aufonius, N ullum (inter marina animalia uenenata ) ufquam cxecrabilitis,
quam radius fuper caudam eminens paftinacae, quincimcialimagnitudinc, arbores infixus radi»

, 0 ci necat.arma ut telum perforat,ui ferri, K ueneni malo, Plinius, ^Paftinacae marinae radius (in Ex Arto».

^ quit Aelianus libro i,deammalibus,cap.y6.)abomnimedicinainuicftusextftie, etenim primum

ut pupugit, ftatim interficit, quod quidem ipfius telum ucl rei maritima peritifsimi perhorrent,
nccp enim alius quifquam.neqi uulneratrix ipfa medicinam facere poteft: ( utrunii, hocfaljum ejje ex
remedijs ejuix authures tradiderunt^ttm alijs eumexipfapaftinacatapparee:) hocfciliceedono foli quondam
hafla: Pelei conceftb. Idem libro s.cap.56,Exomnibus (inquit) beftijs infeftifsimo ac peririi»
loftfsimo aculeo Paftinaca praedita eft. cuius rei teftimonio efttfi eum quis in arborem uirentem
florenteminfixerit.nonlongointeruallo emarcefeere differt , ied potius cueftigio extccatur:
idipfumfacitinantmalibusinamfi quodcontigerit,nccat. Et libro i.cap.yo. Gobio, Draco, pi
fccs marini pungendo uenenum emittunt, minime tamen mortiferum: Paftinaca uero faepeaca
joleo mortem infert.Leonides Byzantius hominem pifciiitn naturam Si diferimina ignorantem,
e reti ait paftinacam arripuiftetputabat infelix ille Paflerem efte;fimulcp ut ille rapuifteqin finum
fuum abdidiftcjclamqj fe iubduxifle, tanquam quiddam lautum fiC pretiofum fuiflet: ubi Paftina
ca ex comprefsione dolere ct^piftet, aculeo eum, qui fe diripuiffet, confixifte, ate^ infelicis fnris
uentrem adeo uulncrafle.ut inteftinis efRifis mortuus inueniretur, & cum eo pifeis. unde quid»
nam imprudens ille patraffet , facile conictftarl potuit, Circe ucnefica filio T elcgono huius pi vlyljisndh

fcis radium haftili prteflgenduni dediqut eo in hoftes uteretur.is uero cum ad infulam quandamp#i))<iM»c»
apptilifletjKgregcs dcpratdareturjiniiius patrem fuum Vlyftcm, quem quaerebat : Si ad quem

greges illi pertinebant,defendendt caufa accurrentem uno idiu occidit, Oppianus. KTyrSiATU
'fors As(}'t©'sryir| K^Tjow Eaf/rwHxstjLycophron in Alexandra.id eft,Oc»

cidet autem (Vlyffcm)haftile pcrniciofum,aculeo prspilatum a-gre curabili pifeis uenenatf uui»
nerecoftisimpadto. Telegonus Vlyfsis filius patrem quarens, nec agnofeens, nec agnitus,
6(c,haftili(cui fummitas marius turturis ofle annabatur , infigne fcilicet infuls eius , in qua ipi«

gb4 Dc Aquatilibus.

genitus erat)cum uulncrau!t;unde is triduo poft mortuus eft.Didlys Crcten.fn fine hifloris fuj,

, i - - SarnT©- /i TO Ws «i™ ASMj^as (<«A« TO©- £A<l!inT«i,Ss «t m Trtiff» r«j« vaij J

Tircfias ad VlyfTem Odyffeac A.Euftattiius in commetafijs docet duplicem elTcledioncm: una,
i|3ass,pro eo quod eft, extra mare,in continente. alteram t^aAos, duabus didionibus.id eft,ahip.
fo mari.aiunt enim(inquit)Telegonum Vlyffls SC Circes filium haftam a Vulcano fabricata Ia.
buiife, cuius fpiculumC" i!*uAf*TC)adamantinum fuerit.cufpis uerd C« «^('“isculeus paftinacjma
rina:;haftile ucroCo n/gi<|)aureum. Sic inflru(f}um,Tyrrhenis relidis ad inquifitionem patris pro.
feclumjpoifeffiones quafdam patris in Epiro infeium innafiiTetSi patrem fe opponentem intetfe
'ciiTe. Porro acflleum illum paftinacte, fuifle aiunt dehuius generis pifce , quem Phorcys intere,
mef it praflantem in pifces Phorcidis flagni. Qtiod ad didiones mPiJh^xiis ^as plericp pro „

fynonymis accipiuntlaliqui diftingutintttanquam epidoratis fit quod dorati id eft haftac additur
fpiculum fotum (ex ferro nimirum,uel in T elegoni haftili ex adamante:) uero pars eius acu

tifsima,(id eft.cufpis uelmucrorlHacc ille, VlyiTes (id efte mari perqt) nempepa.

fiinaex idu , ut Titus imperator etiam leporis mar. ueneno , iicut ex Philoftrato retuli fupra in
Corollario lleporismar.a.pauld poftinitium, Sophoclis Tragoedia A>i«v9»!iA»|citaturin uo.
ce ijuuxAxx apud Hefychiumtuidetttr autem de VlytTe intelligi debere, f Paftinacar aculeo in
arboris truncu defixo, perit ea 5C arefcir.qiiod (i retibus capta pifcatorem uulnerarit, carnes tiul.

Stgs* neris putrefccntes tabefeunt SC imminuuntur , Nicander in Theriacis. f Si marina paftinaca

percuffitjdn Graco eft momordit.£<: Aegineta quocp, paftinaca SC muracn.-e morfuum,contra9
cos remedioriS meminit.Cacteriim Diofeorides fequete libro ubi remedia feoriim tradit, bAsj-soi i,
dicit, id eft percuffis.non eft morfis: quanquam illic quoqj capitis inferiptio habet cd.

iClHytMMii.Bt hoc ipfo in loco de fignis,mox fequitur:m/y>s ct’ o nAsyssCnon »!»x3s5lW®-, (<£A«5 yim
•7?®. alia ledio:cu'r®S() ortV©' artAr©' }'ii't'7r)U,A5U(.tAaE'7Ti;xv«Aft,Et quanquam apud Aeginetam quo
que libro y.legatur , Tnij 'Vxto y3vyct/& (.ygoiess , ubi in propria fignificatione

non quadraret mura:nK,qus mordet non percutit:[aut dicendum,uerbum mordere latius pate,
re ; nam SC Heras apud Galenum de compof.fec.genera lib.y.cntSfWoifMra! dixittitem Abfyrtus,
Tm VOT o-KSfTiia 0?»jtS5i7),8<(c.Et rurfus, Aeisop j iisi ■mvrxy -AS/ 9»e«oi«KTO(/ vj/ jrinAsyiwnmi/ foiiii
7iSo!£S»'nu.^teiim8(/,:ubi'>=<i'a>ii'ti&Ki8f:5Ai!i>itiBK<promifcueaccipiuntur;] mihi tamen nullus eius,
aut non periculofus morfus efle uidetur.Bellonio dentibus caret,corum^ loco maxillas afperas
liabet)protinus accidunt grauiffimi dolores, aflidu» conuulftones,laflitudo, SC imbecillitas, («. J»
r®- «rnHxtMarcellus uertit,labor,uigilia,languor;quafi etiam xy^unvk legerit.) mens percuf.

iis labat.poftea obmutefcunt.oculi caligant, Pcrcufliis autem locusin ambitu cum uicinis parti,
bus denigratur; K ita obftupcfcit,ut tangentem non fcntiat.hunc fi quis premat,atra lanies, craf.
fa Si(maleolensexcernitur,Diofcorideslibro6. Aegineta fignisdeferibendis non opus effepu
tauit.quddpifcis hic omnibus notus effet. Atftuarius Diofeoridis uerba nanfcriplit. Quia
marina paftinaca percuftT funtdnquit Aetius) his uulncris locus manifefte apparet, fequiturau.
tem dolbr pertinax,6f totius corporis ftupor.acutumenim SC firmum habet aculeum, quo uclie
mentiffimaui in altum impulfonerui fauciantur. Quapropter in aliquibus mors derepente to.
tum conucllcns corpus comitatur. ^

tioteiu mn. Contra marinse paftinacx idlum omnia eodem^modo profunt, quacuncp paulo poftin
tri iSm eius, pers morfu a nobis dicentur.ipfa etiam difleda.uulnericp impofita,fui iiftus remedium eft, Diti>

fcoridesinlibro de curatione uenenatorumitftuumautmorfuum.Reliquaquteinhocipfocaph

te infcruntur,ad dracones SC fcorpiones marinos pertinent,ab Aegineta melius digefta. Apa
fiinaca & murtena(ali|s'uc marinis ucnenum iacuIantibus)demorfis (.morfis Mt ftrmfiif) auxilian.
tur liquoris lacfteide ficu guttte quatuor aut paulo plures cum ramulis fcrpylli tribus quatuorue
poti:& omnia qux ad uiperas, Aegineta. Narrant quidam (inquit Aetius) fi quis caudam pa<

ftinaca:,quxitftumintulit,auferat:e<:inarborem,maximequercum,fufpcndatacfigat:ipfamqiii

dem arborem arefcere,a:grum autem fanari : atq: id iuxta contrarite affecSionis SC remedij ratio-
nem contingere. CKterumauxiliaferntpercuffi ab ea, ubi ftupor a: refrigeratio totius corporis
cofequaf ex calidis illitionib.et cofimilibus cataplafmatis.Propricautfurfures aceto co(Si,&proi»
cataplafmate impofiti.eis auxiliantur:&: ipfuin adeo acetum affufum pro fotu ualde prodeft.Ma.
gis autem conueniunt eis attrad-oria.df qux tenuium partium funt , ac calida : ejud nlmirumper
attradloriam&cultatemuenenum ex profundo attrahatur, SC per calorem frigiditas mitigetur,

SC qum tenuium funt partium in altum proreptent. Ad hanc igitur rem in promptu habebisapia-
Sulphur uiuum urina ueteri rigatum,marrubium, lauri folia, echium, radicem panacis, faluiam.

SC fimilia.at uerd fi his careas, fermentum acidum cum liquida pice emollitum imponito, Mirjbi
liter etiam in his laudatur emplaftrum pifeatoris , SC ex bryonia paftillus tum impofims, fomex
uino lymphato potatus, euefiigio autem utilitatem fuam dcmonftrat. Deferibetur autemm Itne
huius fermonis.Dato item SC lauri dccodtimtaut fuccum Cyrenaicum cum myrrlia msgniiiwi.
ne fabae,ac modico pipere terito, ac dato cum uino : aut filphium , aut lafer ex uino ; aut lucoi nci •
guttas quincp cum tribus ferpylli granis (ramulis, Aegineta)bibendas pra:be,Hjc omnia Aenus.
Emplaftro Pifeatoris dido , dia finopidos , ufus fum aliquando in homine perculfo a patnnaca

DePaftmaca. Lib.IIII. gof

marina, Kmifemmeaffli<3o;a: admirandam eiusopemfen(i:(imilitercpini<3isd fcorpione, He
ras apud Galenum de compof.medic.fecundum genera lib.y.ubi SC mediPamennim Epigoni di
dum ab alijs Ifin , ad extrahenda paftinacac Si aliorum marinorum uenena commendat. 8£ em=
nlaftrum pifcatoris(Ha]iei)Giluum,authore Afclepiade. A paftinac» mar.idu magnum equo
Bcriculum imminet.quare adhibere oportet cauterium, Si fanguinis affluxum (iStfiiftw) fiftere:

K ipfius paftinacae iecur in uini hemina tritum per os infundere, Hierocles. ^ Saluiae decoda
notum paftmacacmar,idlibusauxiliatur,Dlofcor. Elifphacifiue lentis fylucflris genus altera,
folia habet cotonei mali effigie,fed minora Si candida , qute cum ranis decoquuntur : paftihacte
marinte idus ianat. torporem autem obducit perculTo loco, {radius jcilicctpafiinaca fm iSiu,non elijjiha
10 c,jjJtrJa.)fiu3t&ferpentiummorfus. noiiriquinunc funt herbari) elcIifphaconGrscce. Latme
faIuianiuocant,Plinius, Paftiriaca ipfa contra futim idum remedio eft , cinere fuo exaceto iU
lito \stHKxms{fcilicetfa{lmMx,)V\mms, Remedium ad paftinacas marinas.Columbinumiler
cuspttfundens aqua^id ex fimilagine laeuigato. Aliud ad idem. Laducte femen concoquens,
butyrum fiffimilaginemdecodo eius contundito,utitor^,Tarcntinus. Commendaturaduer . <
fuslioc uenenum,faluis decodum continue aliquot diebus potum ; quin Si fcordium in ptiluca
fcffl tritum, &; exfui ipfius decodo potum : itemep ucrbenaca. non tamen ob id praitcrmittenda
cfirteriaca,autMithridatisantidotus,aHtquintanoftraefrentia,Matthiolus. Pono Nicander .
quoqj nonnulla remedia protulit, (inquit idem,)qua:htecfunt:Anchufefolia,quinquefolium,(«
b/fiorcs,ardium,S«ic.ptqui Nicander in Theriacis poli phalangiorum Si fcorpionum, Si aliorS
10 qttorundam nonmagni ueneni aniniahuni mentionem, marinaquotp uencnatanominat,mur3e
nam,draconein,pallinacam;demum remedia fubiungit communia, aduerfus prtedidas lenieris
fere ueneni animantcstanchufe folia,'quinquefolium, Stc. nihil autem prfuatim nccp contra pa=
ilinaes nccp contra aliorum uenena. ^ Contra paliinaes piinduram^ auxiliatur lafcr ; item ga=
leos pifeis intus Si extra. Aggregator tanquam ex Plini) libro ji. fed e galeo remedium mihi fu»
fpcdumeft, \

Diuulfa ipfa,&: uulncri quod fecit impofita,:dus fui medela cft , ut prodiximus. Abfyrtus Kmeik n
equo ido iecur cius in uino tritum infundit.^ Aculeus eius denti infirmo impadus(io'itfao/ai[t©') /i pajtinaca.
frangit eum Si excidere facit, (Severa cavif ugn Wsirap woia,) Acgineta. Mirari non licet(inquit
Matthiolusjfi quandocp in plateis circulatores dentium extradores cernimus,qiu dentes abfque
;« ferreis in{irumentis,nullo illato dolore extrahant. Idem radius equos perfanat , qui fubctitaneis
uermibus exeduntur, fi eo ulcera fcarificentur pungantur^. Trygonis aculeo fi dentes dolen
tes circunpunxeris, limabis eos,Kiranides, Dolorem dentium tollit, fi eo gingiua fcarificetur.
affert enim magnum dolorem , adeo ut acris dolor gingiuac , dolorem dentis hebetet. Auocat Si
ob propinquitatem doloris caufam,qua: plcrunqi eit in neruo denti infitoinec hoc femper , necp
omnibus contingit,Cardanus. Noui qui dentem e caluaria denti dolenti admoueret aliquan»
diumanu occultans,unde fiue credulitate, fiue ui aliqua occulta , dolor in aliquibus cefiabat.

Acu oITeajid eft fpiculo trygonis, quai paftinaca dicitur , ftrtimam fiepius punge , ftatim arefeit,

Marcellus Empiricus. Paftinacte marinae aculeum cum fucco hyofcyami illitum , matricem
prolapfam reducere aiunt, Actius 16.88. Iecur paftinacie in oleo decoiSum itehenas Si lepras
4.0 tollit, Vuottonus.

Phi!olopiara,quod ad Graecam ditfrionem Tpuyaiy, in T urture aue(poft CoIumbam)dedimus.

3atewiW,id eft marinam Graeci femper cognominant,ciim de pifce fentiunt,ut turturem
auem excipiantiSi: Latini flmiliter paftinacam inarinara,uca paftinaca herba diftinguant : quan»
quam herb* etiam paftinacae genus unum marinum ( uel potius maritimum , Si in litoribus na=
fcensjeffe uidetur. didio eft fpondaica,oxytona,faminini gencris,a: in obliquis pen=

ultimam corripit.primam femper producit, Aufoniiis fine exemplo corripuit: Letalis^ trygon,
mollescp platelfe. De Grsca trygonis etymologia,dixi in aue turture.Lattnis paftinaca ne d<

da fit, a caudae colore Si rotunditate radici fimili,ut Rondeletius putaiiit: an quod radio fuo ceu
'paftinoinftriimentofo0briofodiatKpiingar,confiderandum. Paflinaca quidem herba feri»
fo tur folo qu5m altilltme effo(fo,ut feribit Plinius : ( ut radix nimirum altius defeendat , Eflaxa fu.
fpenfa^ terra incrementum amplius capiat:) quibus uerbis etiam nominis rationem infinuat. pa
ftinare enim eft agrum fodere,(!)olitmellat:unde Si paftinator , apud eundem, qui Si uinitoriitm
inftrumentS paftinS uocat.gramatici interpretantur ferramenta bifurcu, quo femina pangunt.

Vineae iietcres repaftinabantur,id eft refodiebantur.Paftinum inftituere Palladio, eft agrum ui
tibusdeflinatumfbderc,fi:utices 26 arbores inutilesfemouere,&ic.idem , Columella paftinattim
(fubaudio folum)fubftantiuegencre neutro uocitat. Macrum, aut quifquis eft author huius car.
minis,Qudd pafium tribuat eft paftinaca uocata.non laudo. Eadem Graecis ftapliylinus dici»
tur,forfanafl:aphylaecid cfiuus) colore erubro nigricante, talis enim ipecies una paftinaca fatfr
U3E eft:a qua ad alias quoc^ tum fatiuas tum agrefies transferri nomen idem potuit : ut leucoq ad
to alios etiam colores. Celfi paftinaca marina herba (malim raaritima,ut in litore creicens tntelli.
gamr)forfe eryngium maritimum aut ei cognata eft.nam huic quotj radix paftinaca fornta,ooo
re atej colore fimilis fubeft,fupcrficie Ipinofa Si prorfus alia.

H.a.

So6

Paflinara dicit iir infedi genus , quod ab Ariftotelc ftaphylinus appellatur , uerticilli nas
gnitudine, Hermolaus, f Catei dm trigon per iota in prima, pilae genus eft. Captabit tepidum
dextra Itcuam trigonem,Marrialis lib, ia.8il libro 4. Seu lentu coroma teris, tepidum ue trigona
Bfithetii, Letalis, Aufonio. daso^yos, Nicandro. AA},iMiOTa,eyj,«;it»,Oppiano. g_('

charmo. ovi/iV‘'/‘'®"‘^“‘f“^*°^“®^PP^''^t<^°rruptus)(tiAiM'»j«i/,Cratinus. ’

Tfuywg-jadiediiuum Oppiano.

lana. Aculeus pailinacac infigne erat infulae cuiufdam,ut didum eft fupra in a. ex Didye Creten.

fi. HominequicxdisC$«ra;parricidij, Pierius Valerianus)admiflac poenas dederit,quemapot.

nituerit,defignareuolentcs Aegyptiorum facerdotcs,paftinacarahamoimplicitampingunt.liec

enim capta,ipinam quam in cauda habet,abijcit, (/le^s.aliter Pieriusefpinam quam in cauda ge. m
flat in raptorem eiaculatur.idu maxime letali,) Orus Hieroglyphicorum 1. uj. Anpaftinacam
illefymbolum purati & poenitentis facitdanpotidspifcatorem ^prouerbio enim celebratur, pifa
torem idum fapere.Qudd pafiinaca quidem capta aculeum abijciat,abus nemo tradidit,
e. IntauriraCtaoiM)fluepauoneIapidem(uelecapitepauonis)fculpeturturem marinam, &fub

lapide uocem,id eft aio,Si radiculam trifolij fuppone.eft enim hoc magnum Sd admirabilegefia.
t«maduidoriam,&pacem, &c,Kiranideslibroi,Elemcnto T,

L Pernam atep ophthalmiam. Horaeum , fcombrum , dC trygona, cetum mollem cafeum
Plautus in captiuis. ’

DE PATELLA VT GAZA LATINE CON^ “

TeRTIT: SIVE LEPADE, VT GRAECI

uocant, Rondcietius,

Infra ^.proxmh^echinrtf^aruuf.

Infra 'B.Vrnra cinerea,

luxta C, Lepaeadhterenserepont,

Supra D.Lepasinuerfa,
Supra E. Lepas parua.

A V AE AHTKs a Graecis dicitur, a Gaza conuertitur Patella a uafls efcarij limilitudiae,

Lopas a PlautoCi» Tarafieo medicoM Nomue cif«t,)dicitur,ni(i locus mendofus fit: Hthl-fi
mus Bchinos,Lopadas,Oftreas,Balanos captamus,Conchas,marinam urticam.Lape
do a Maffiliefibus SC anoftris uocatuna Gallis oeii de bouc,aNotraanis berdin &!)«<
lin.Greecorum uulgus hodie pet^lida appellat. Veneti parum mutato nomine Pantalena. Ati
floteles Lepadum duarummeminitiLepadisfimpIiciter nominata::Sf quamuo<

• eant nonnulIi9itA«;?«p »s,id cft,aurem marinam. AthenacustTip^ JtvrtKdltoytpKrif/ c »(('*'

«n (ii*f iu,TOts di Ksa esfiti! inxvixe. Lepadum, ait Diphilus , qutedam funt paruae , quaedam autem
Ofireis fimiles: Quod poftremum de magnis intelligendum puto , ut contrariae fintparuis pra*
didis.

Lepas igitur ex teftaccorum eft genere;cuius partem alteram tefta integit, alteram faxum
haeret undiquaqj,ut ab externis iniurijs tuta fit. Pars anterior eft quam faxum operit, pefitr/or^*
quam tefta. Anteriorem uoco eam.in qua os 3C cornua funt oculorum uice; fubeft caro aura qua

maxime faxo haeret, quae fcud pidi formam refert, Os fuperiore inioco manifeflum eft,

De Patella. Lib.IIII. go7

fc ori jdutrfo, excrementi meatus, non in tefta,ut in ea qua: dicitur. Os iienter fequitur , in

co eft laixxuM imo uentre etiam pars qua: ouum appeliatur/ieftanon exquifite rotunda eU, fed
in*qualis>intusl;cuis, foris parum afpera,cui aliquando mufeus innafciturtgibba, in ambitu liue
fccns,K ftriata,intus cauaicarnofam fimbriam habet in corporis ambitu , quam expanditquum

Sife tangi fenferit, ita faxo haeret,ut nunqua auellas, Cultro igitur aut aculeata ferro opus eft,
j^tetipfamKfaxumimmiflb.Qtium multa faxis alfixa ftint, capita elatiorum faxis infixorum
cffediccrcs. Ariftoteles Lepades a faxis foltiircribit,paftus quairitaudi gratia , aliquot in locis, Lii-f- 'Irhifl.

Quod mihi liero confentaneum cfie non uidctur.-nullis enim ad na»
tandumparlibus praedita cft,nifi temere huc Si illuc iatftata undis feratur, necp uiiftiis illi quarren
dusinammarisfpumaefaquauefcitur.quaalluunffaxa.Qiiddiiaquaalluifaxadefinant, ea qug
in tcfta reliqua eft abfumpta,contabcfcere di emori tandem neceiTe eft. Depinximus faxo heren
temhepada, aliam a faxo euulfam 8f inuerfam Cuc fupinam,

Huiufmodi Lepades permulta: reperiuntur in faxis litoris Aquitanici 5C Britannici maiores; ®
in MafsilienfisatqjAgathenfisfinusfcopulis minores. ” ‘

Eleganter Ariftophanes dixit in anum qua: atgre a iiiuenc diuellebatur; H

li;i(l)78r«c X Ziv BxtnMu riaxrip

Qute fic Erafmus conuertit.

U 0 lupiter.quam fortiter concha: modo Ifthxc anicula adhairet adolefccntulo.

Huius prouerbialis fentcntia:,Lepadis more ad haret, rationem reddit Erafmus, Eft concha.
rumgenus,iniquit,quod capillamentis inter fecohsereqqud tutius fit aduerfus undarum motus.

Quod falfiimeiTe docet expcricntiameqjenim Lepades inter fecohterentjfcd tantum faxisijiar.
fim affixs fimt. Adhxc «s AitresTraoijjtTra, melius fpeciei nomine conuertas quam generis, ut fa.
cit Erafmus: Oftrei in morem haretmequeenim Oftrca alia eodem modo hsrcnt quo Lepas.

Crudie Lepades a pifcatoribus & maris accolis ediintur.Ius ex eis aliuim ciet. Codtg mollio- ^
res fiunt, 8f concodu faciliores.modo non nimium dccoquatur;fic enim duriores,difficilioris^
concocftionis fiunt, ut omnia oftracoderma,

DE (PATELLA SIVE) LEPADE PAR*

** ua, Rondclctius,

CVM marinas res etiam mtnutifsimas quafcj! diligenti indagatione perfequercr, Lepade par *

Ham laxo hterente deprehendimus,quam a faxo euulfam reprtefentamus in fuperiore piiSura,

Tcfta unica integitur,alterius iiice eft faxum cui aftixa eft.Tefta media nucleis pinearum nu *
cum figura iimiliseft.Sf acqualis.ex multis laminis parttis conftat:carneintus habet, fedob par*
uitatem partes uix difecrnuntur.

Hanc exiftimo eile partiam Lepadem Diphili, quod femper parua maneat , nec unquam ad ■“
fuperiotis etiam mediocris magnitudinem accedat,

DE AVRE ilARINA, SEV PATELLA
* fera, Rondclctius,

A V RI S marina, quK&iAi:7Kjajij(«ab AriftoteIedicittir,noniatisre<fteareccnticiribus(®rf* A
i««io)PatelIa maior iiocattir.CJiium enim maior dicitur , magnitudine tantiim a minore Lepade
(am deferipta differre intelligif: at magnitudine folum non differunt, fed alia multo illufirioreno
ta.fcilicet forma, hoc tantum utrifqiie commane eft, qiiod unica tefta confient, carnbfa parte fa* ®
xis affixa, quam ob caiifam lepados nomine Ariftoteles donauit . Praeterea differt a fuperiore
excrementi meatu,ut annotauit Ariftoteles: Tj mdr usiJisvai Ss , votw* “

<0 T« stSi osfonfit/ s v cs50£tK5,y. Patella: fera:,quam aurem marinam qui

dattr appellarunt, parte ima tcftx excrementum egeritur , qua foramen habetur. T efta huius ca*

Oa eft , argenti uel unionum colore ; foris gibba , lineis mullis dcpiiSa ; parte una cochltaruia

Yy »

808

modo clauiculatim contorta , a qua foramina incipiunt , initio parua , quae deinde magis ac roaii
gis augentur.

A Hic annotare oportet aurem m*inam appellari.ob magnam cum aure noftra iimilitudinem
ut pidura perfpicuc oftendit.quse tamen diiierfa fit ab aure V eneris , quam fiue 5s

. T»f ab Aeolibus uocatam fuilfe fcripfit Athenaeus. Haud bene ratiocinatur autor libri de aqu»
Cantra BcUaii tii,bus,Patellam quam maiorem uocat, Aporrhaidem Ariftotelis eife, ex eo quod eam moreLt

. _ J, a J., U.A __ . /> _ • n,in

padu faxis adhaerere fcripfit libro 4, de Hiftor.anim.cap,4,fic enim 8C N critae quae eodem loco,
fimiliter adhaerere dicuntur,Patellce maiores cITent.

DE LEPADE, BELLONIVS.

A yniualuium etfi unicam tantum uideam Lepadem abauthoribusdelcriptam,tamen filentio

prtetereundam non dux/, eam quidem quam ego in alieno ab hoc mari obferuaui.Lepas haec, fi.
ue Patella Gallicum nomen habet apud Deppam , apud quos uulgus Berdinu uocat: Alibi ceui
de Bouc.id eft, hirci ocuIum.Mafsilienfes Lepada, Vulgus Graecum Petaglida, Venetum Pen.
talcne & Petalide nominat.

S Multis in urbibus ad mare fitis folent in magna quStitate uideri,in Mediterraneis raro. Kam

cum adoras Oceani Armoricorum uulgus cautes harum admodum feracesinlitoreuideat.piie.

ri indigenarum incuruum ferrum dextra tenentes incautis fupponunt,ut in caniftrum , quod fi.
niflraferunt,melius deturbent. Nam fi Lepadem tetigerint, ea ill/cofaxum tam arefie complecfii.
tur,ut inde amplius diuelli non pofsit.Cum autem tantumlegerint, quantum ferrepolTunt , tum
illi ad uicinos pagos atq; urbes circunferunr.

• Singulari tefla , ea^ laiui continentur Lepades , ftxocp haerentes in dorfum extuberant. Et

quanuis faxis adhxrendo uiuant,tamen cochlearum more ferpere poiTuntlea^ quandoqjrelitfia
in paftum feruntur, alio tranfeunt. Magnitudo patcllte tama eft, quanta extrema oui putami.
nis pars abfeifla efle poteft. Color teftarum liuct , uel cinereus eft. Ceterum Lepas cornua ut lia
max exerit,S<: os & caput habet huic pcriimile.Inimo praeterea gerit quod ouum uel papaueruo
catur.Excrementum quocp ea parte excernit, quae capiti aduerfa eft. '

* His etiam quodammodo fimiles funt, quas (nam congeneres efle uidentur) Athenaeus
uocatieas aitnutrire quidem plurimum, fed uirus olere,praui^ fucci efle.

DE PATELLA MARIS RVBRI, BELLONIVS.

Rubri maris patella, cautibus ut cgtera: adhjrefcitifcd prjtcr has tabellisCquas in tergore gerit)
«orneis numero ocftonis,tranfuerfis loricae modo cotegitur , atep undccunqt cartilagine obfcpta
eft, multis Ipinulis horrida,tjs peritmilibus quae inftellis marinis uifuntur.fefquidigitum lata eft,
ternos uero longa. Difficile a fiio fcopulo uulgaris Patella; noftrj modo aufertur. Eius caro rubri
limacis colorem ac naturam habet: eftur^ coda ut Patella uulgaris.

DS PATELLA MAIORE, BELLONIVS,

Maioris patella: concha aurificum officinas illuftres reddit,apud qiios maximi fieri foIet,quS

pellucidam ac perpolitam in tenues laminas diflecant , ut inde elegantiffima uafa /ncruilent. V.
niualuis eft, ac quadruplo cateris maior,magiscp in latitudinem fe effundit: quinque autem /la*

AperrSeif foramina, per quae aquam admittit atque expellit: unde hanc Ariftoteli Aporrhaim uccatain

fuifle fufpicor. (^Cmtniicit "R^nieUtim.) Eam enim more Lepadum faxis adharerc feribit.
J^atices C inquit quarto de liiftoria) faxis adhacrefeunt more Patellarum SC Apeuhaidum.

* * • /VU»rtr<c\riIC

'Tbeodotus

DcPatella. Lib.IlII. gop

Tlieodonis muricem interpretatus eft. H:EeBelIonius:quifiguramquoqjadiecit,al)eaquam
Rondeletius dedit (Patellte ferat, uel Auris marina: nomine) nonnihil diuerfam , cum alias tuUi
quddforamina plura quinis Rondeletius ollendit,S^c.Mihi de eadem concha fentire uidentur;

K ea quam Rondeletius dedit icone, accuratioreftitappareOcontentus fuiflem , nili pidior incu
tia quadam, Bellonianam quocp pinxiiTet.

de avr'e marina, BELLONIVS, ea CLV i I) e m
nihil cum patellis commune habet, hoc loco tamen a nobis poiita efl;
quod Rondeletius ueram Aurem marinam Ariftotelis,ex
patellarum genere exhibuerit.

"* Multum inter pifcem Sii herbam ambigit ab antiquis Auris marina did}a.Q.UKio7)*,id efl; atia

ricute dicunturiinquit AriftoteIes)faxis adhterent : Nihil autem habere conipiciuttir eius. quod
inanimalibus uita praiditis elTe comperitur: ubiq) enim proueniunt auri humans perlimiles.Ta
meneftauris marina c.artilaginofa,fuba!bida,5<,ut membrana, tenuis & crifpa , qua plerofcp pu
fces Scaros, Polypos Sf Salpas uefei compertum habeo, Hxc Belloniustqui plura etiam addit
cxnctcribus,c V uottoni libris mutuatus,quat non ad hoc quod deferibit zoophy tum,fed ad ue=
ramaurem marinam patellarum gcneris pertinere mihi uidentur. qirerendum autem an Auris
marina ipfius, Efchara: Rondelcttj (de quafupra.pag.qjS.) cognata fic. Vtrancg,zooph.ytbrum
generis clTe apparet.
io

COROXLARIVM.

Lepades Hippocrati dicuntur faxis adhaerentes conchac,GaIenus in
.Glofsis SC Varinus. Genus hocconchylijCficenim Varinus loquitur)

Hifpanis almcia dicitur, Lufitanis Bregigam. Ligures Sd Mafsilienfes,
etiam hac aetate Patellas uocant.Gillius., Angit 4 X,ymp)>ne uel a t.cm
pet. Nos 23ocE6(JH^,td efl:,Hird,ocuIum appellare poterimus, nam et
Galli fua lingua fic uocant.

Patellam feram aliqui marinam aurem appellant. V entrem poli os efl
fe inhoc eodem patellxgenere conllat.atcjj etiam ouis illa fimilia, Arifto.

50 teles. Otia pifces aurem habent uentri contundam ; Recentior quidam
ineptifsime.debuiienim os coniundum dicere , non aurem coniundam,

Gratci ofion Si otarion uocant. Otia quidem nominantur a Plinio libri ji.capite ultimo. Ta'3»

71 linam, Nksnder.id eft,Tethcajnbryis(hcrbismarinis)crefccntia, uelnatantia , iiel

capienda.Tethea autem uocat patellas fcras,quK nos Mx, Ariftoteles autem «sfan: , Scholiafles.
fed5sf>aj(t nomen ad omnia teftacea pertineqSC T ctliea fpeciem a patellis feris diuerfam conftitu*
iintjUt fuo loco apparebit. Plura lege fupra in Conchis Venereis,pagina jjS.circa finem. 0=
tla a;grc concoquunt, nutriunt autem amplius fi in fartagine coquantur, rnyxnZii^lUx , Diphilus.

(Jute otia, id eft auriculx dicuntiir,necp palato , neq; ftomacho grata funt : Irixa tarnen eduntur:
neq; enim aliter placebunt. nutrimenti plurimum exhibent, nec facile excernuntur, Circa Pharu
40 infulam Ale-xandris uicipam multa proueniunt: in Illyrico uerd K finu Ionico gignuntur, ma*
gna, Viiottonus.

Aporrhais in A.clemento dida muricum generis tiidetur,non patellarum , ut Bellonius pu= AperrUii.
tauit. Nubes fecundum Ariftotelem eft pifeis in aqua uiuens, applicatus ad pen am.a qua non Nafct.
dilcedit,necfcparatur,nifi perattradionem infpirationis concitus:Authordcnat.rerum, qui pa
tcllamne.an aliud animal petris adhaerens hocnomineintelligat,inquirendum,

Ariftophanes grammaticus lepades fimiles efle ait tellinis. Magna quidem ex parte par» B
uuls gignuntur lepades.qute tamen nonnunquam oftrearum magnitudinem aequant : maximae
autem in Indico mari, ut & alia omnia,inueniStur, V uottonus. Patellis altera pars fuperficiei
dctedacarncmoftcndit,Arifiot. Vniualuegenus , quodfaxis teftaindorfumdata adharet,
yo feritari potefttfit^ alieno fepto quodammodo biualue,ut qua: patelte uocantur, Idem. Et alibi:

Patellis os uerfus terram, Si excrementi exitus fuperius habetur, Papauerfuum in imo(fuo furw
do ) habent.

Circa cauernas SC rimas petrarum nafcunttir tethea, glandes, qusc cis infident, (.perfufirficu c

earum inhxrent^Tec^mhxPovm,) ut lepades nerita: , Athenaeus ex Ariftotele. Nerites qui=
demuelanarites itaadhteretpetris, utlepas. item aporrhais. Concha: genera complura faxis
affixa uitam omnem traducunt, Ariftot. Neutrum genus efl oftreis , & cacteris adhan-enfibtis
uado uel laxo,Plinius. H Airm: lib nsi ttre/ w ArCsttu s-fcTjaics, , Synefius

in epiftolis. . _

AliscxalijsnexaEfsepecapiuntur:eas^pcrmuItasintcrienexas,tanquam examen apium, 0
uidi, Gillius.

Patellas nonfane afaxis auellas,ne Milonis quidem digitis,qui Punicum malum ctimappre B
hendiffet, arde adeo comprimebat, ut non aduerfariorum quifquam poffe.t extorquere e manu.

810 De Aquatilibus.

Eas autem quicunt^ de faxo,ad quod adl)arerint,abfirahere aggreditur, magna quidem uolunta
te ex earum comprchenfione afficitur,qudd manibus nitens, fperat fe prarda potiturum effe • uS

rumameillaru compos fieri nequitttandemaliquandoferroabrafgabfcindunturafaxo Aelian*
de animalibus 6.5-^. Alte ex alijs nexae, fatpc capiuntur,GiIIi,us. f De na(rts,quemad’modum
fcriptum inueni in dogmatibus ichthyojahagorB: In uas quo pifcatur Patellasi^Wrtaj tawna,,,
tft Wi«/)faxis hxrentes , (m y/ mis witpMsKvyiiiSbtx »«(«<71«, ) carunculas earum accipiens
conijcito acuenator,Tarentinus,

r Carnem habet lepas duram,concodlu difficilem,pauci^ fucd,elixa:,condimento redduntur

gratiores, Vuottonus. Dur* fimt,pauci fucci,'&: non admodum acrestfed grais ori, &: faciles
concoau,C^>i!«74>OT: Vuottonus mendum elTefufpicatur.uertii enim difficiles concodu, quj ,,
ii legerit at((i!7t!^>*siuOelix^ aliquantulu,(^K(ie/enW quo^monet, ne nimium deco^u^ncurt) fiiaues funt
Diphilus.cuius haec funt uerba GracaUquae appofui,utnoftra & Vuottoni translatio conferan--
tur:Eiiri5 ifu‘^](ufsii,^dKxym/ JjpiuBsu-.^Ssviee,'^ OT<r£j,4i;'sr(i«i. Le

pades Hiceiius facilius chamis excerni ait, Atlienatus. Lepadum ius aluum moll’it,Kiranides.
H*a. Lepades didiae uidentur,quodfint petrarum in mari uelutiAt7nt?^rflr,idcftiquarocC qutedam;

SC petrae cum eis fpoliantur,ueluti « Aiw{i&auideantur,hoc eft dcfquamari. Puto Gre

ciseliammati«7«dici.VidefuprainE,adfi'nem. f Patina genus eft uafis , quo dapes elixte &
jurulentae inmenfam fcruntur,ab eo quod pateat didia, Inde patella diminutiuum cft,ut uide.
tur. Q.Hanuislatageratpatellarhombum, Rhombus latior eft tamen patella,Mariialis. Vi
de plura in Didlionarijs. Eft & arborum morbus, cuius meminit Plinius libro 17. Olea clauu lo
etiam patitur,fiue fungum placetdici,uel patellam.haec eft Solis exuflio. f Lepadufic,

triu,(penanflexum:)infula:qutedamdidl£efunt,alepadumcircaeascopia,Athcn:cuslibro i.Co=

dex impreflus alpha habetin prima, fed aut omicron,aut epfilon legendum,&f duplex.cft enim
conn-aflio pro Assnti/lWaijEuftathio tefte. Apud Stephanum de Vrbibus aoot:</Vm-« , pem.in
prima,a; Cduplex ante alpha finaletinfula circa Thapfum Libyae,memorata Artemidoro. Poft
Thapfum in pelago eft infula Lopadu(a,A«ire/sG;,(proparoxytonum,f.limpIiri,)Strabo libro ul
timo. V nde apud Plautum etiam Lopades forte redie Iegitur,eadem fignificatione, qua Icpa.
des._ Tarentinus in Gcoponicis uoce diminutiua MmUlm dixit. Cum animal fignificat lepas,
MtikV, ultimam acuit: eadem didlio penultimam acuens,As5rac, promontorium fignificat, uel mon
tanam afperitatem , « »{se ummrsrtut. , ut Ammonius fid Cyrillus obferuarunt. hinc Asiriua ySip a. jo
pud TragicosCcitante Euftathiojterram aiperam 8d promontorij inftar editam fignificat.

quocp afperam SC altam. Atems in epigrammate , Ss -riCt n««t Eilsiftt dtSirms At

5TOs,Suidas interpretatur iujaTaeui/. Caeterum Aserat fubftantiuum per o. Graecis plerunqj eft
patina, fartago,o!la,urna. f Callias Mitylenacus hvmtAx feribit efle cantionem apud Alcaeum,

qute incipiat; Pt7joitj(35reAii!9KAaw»5TOwii:Sdfiniat,ii9ttAitwiitAi7iKc.Ariftophanes proAiTtasle.

git)f^vi:SC Dicaarchum non redieait Atmro!* legiffe. pueros(addic) his inosfumptisluderein.
flando tanquam fiftulastittrSKTnQi tw roic uBi>atiSJimi'n7iS.ivoui w/«

jMtmTrmSpmt/ , Athenaus. A uerbo Ats-B(i(quod eft excoriarejeum alia deriuantur, tum «oja»
i lego esfioidns) M7rki',u^ u Merdas scrfc7j=«,t;f’«s tu ■« o^wey AtwKjt SC forte etiam apud

Dipnoibphiftam « At7TKsa(J|vwrffiS ais itftA«:«'7^9|a'rivais,<ws TattryaAs:) 7«^ ye^ Aidfoy

STSTtrAej/^t^ TOS v» JUtAatSj Ai57«s«,8dc.Euftathius in Iliados <t>,

fc. Attres afiSvfopifc^e usa AaospeWi', Athenaeus alicubi ex Ariftotele.

c. Quercus Sd abies marinae radices non habent; fed adhaerent untCf' « AEOT£i/'slr , Theophraffus
hiftorte plant.4.7.

*• Obfonij Stolatos(X7rAit7t5)didIi praeparatio in raari,cuius uiinunum locum ftatim omneipi
Ices conueniunttEx mari pateIlas(AsaFK;^)accipito,earum fcilicetqute circa faxa nafcuntur.qua
rum quidem contundens carnem,exprimenscp,ex ea in tefta aliqua inferibito qus fequuntunfu
bito^ non fine maxima admiratione uidebis pifces in unum locum fluere confertim. Suntuerd
jpfanomina,i«aiG£f(ei5:quibusfaneichthyophagi utuntur,Tarentinus. ^ Avmdxiynvrfifh'-
uinfmCIrK^uSxAllninii, Hermippusapud Athenaum. Didymus quidem aitfolitosfuifle aliquos
locolyrae conchylijs 8d oftracis collifis,concinnum quendam fonitum 8d faltantibus aptu adeie.
f. Osf6’,d:»ueAsip;es,AEem(i'xE7i|t3s«fcfi0i,Philippides.

Ji, nir7td)>AE7raE7iaOTj(ETOi,Lepadisuel Patellae inftar adhterct,(ErafmusRot.communiusquani

conueniat , Oftrei uel conchylij in morem uertit, ) prouerbialis locutio eft apud Arifiopliaiiem>
pro eo quod eft tenaciter SC omni ftudio alicui rei deditus eft, 8d immoratur aflidue. Idem nt*
ritae feu anarita conchae faciunt, Sdipfi in prouerbium tradii. P^ertfiishies tk
rondas: Penitus{uei,Mordicus)adharens,ut petris anarites. tk Ssjxiirigenusprofpe

cie pofuiowfijcsx^™ ^ ) Euftathius. AimKsHhnsyyyhepi^iZteeeji-mtfatnjnuSiSetifdTni
nr^taiHyvvTeu CluQxenetmusta Varinus.

P A vo N E sdidlos pilees in foloPhafide flumine oriri perhibent. Vocantur autem eodem, d»
quo SC aues nomine.quiaipfis etiam cccrulea: funt crift*,(Ao4M;)lquama autem uerlicolores,(si*
«TOfcjcauda uero aurea in quancuncpuoluerint parte uerfatiIis,Philoftratu$ libro t, de «'«^pol.

lonij.

DePcftimbus. Lib.IIII. gn

Ioni). Qjiod ad caudam.Grjcc flckgitur.-Xfvo-it </E TOsfOMjHsa Smn Rirsim w«)tAifiSnt,hoc eft:
aurei uerd coloris cauda eft,Sii cum(oOT n ad tempus pertinet, non ad modum uel locum) libue»
tit pifcijfurfum refleflitur.nam &i patro auis ni t»/7i!irtjiii';hoc eft,V oftentationis caufa re=

flexam erigit &r expandit, Pauopifciseftuartj coloris, rubentibus lineis, egenereferratorum

&:folitariorum,Volaterranusne{cioexquoautIiore. Pauus maris diiSuseft a pauone nolu-

ere,quam coloribus refert, dorfo enim Si collo pirSus eft colore diuerfo, Author de nat. rerum SC
Albertus. Phycis Maisilienflbus Roquau,multorum colorum eftpifcis,fluuiatili tinca: perfi-
milis.hunc Veneri promifcucLambenam,GenuenfesLagionum, Romani ut plurimum Mcr-
linum uocant.Nam id genus omnepifeium coloratorum, nomine Pfittaci,Pauonis, Turdi, uel
10 McrulreilliSjC^w^rr.inunus tamen redic.uocari cofucuit,Bellonius. Idem in Gallico libro de
pifcibus.pauonis nomine alium exhibuiqRomse papagallum uocari feribes, quem turda poftea
in libro Larino nominauit. f Pauone Romae uocari audio etia illum pifcem,que fupra ex Ron
deletio NouaculK nomine defcripfimus.^Pauones marini dici poterat pifces illi,quos Alaudas
Rondeletius uocat.nam SC uerficolorcs funn&i aliqui eorum criftam habent ctxruleam, qualem
pjuom' Phafidis Philoftratus attribuit.Bafilifcos etiam Oppiani criftatos elTe puto,

DE PECTINE. RONDELETIVS.

af. TtStnaJi^ndeUtioexhihitm. 2. Mii^e3'misco>U:hit,qudm prius exprcjjionhtthiiimiu.

VIA GrKcis Ktb! uocatur,a Gaza modo Pedlen, modo Pediunculus conuertittir.
Ariftot,Tw(/^.il3wg6)(fowfrJl^£fi)t.»ea.^t.j5,oi{it/o(«T^rilr. Gaza iic, Biualuis generis pars
clufilis eftjUt Pedlunculi.Et paulo potirEvi n kivhhkx 5 mei. Ite alia ie "v ‘

Pt^^Smouent,utPeiSines,Sedhtecuarietasambiguitateparit;funtenimPedIines,a;abhis
diuerfiPeflunculi a Latinis didi. Plinius manifefte Pedunculos a P edinibus diflungens uidec
4-0 Pedunculos pro T ellinis ufurpairc,ut Hermolaus annotauit. {Ea de releges plura in Tellmis.)T)z a-
lijs Pedunculis infra dicemus. Qtialis fit Peden ex nullo melius quam ex Athenio cognofee-
mus,quo loco Oftreum ( Serim) in quo nafeuntur margarita Pedini confert. 4'sj|j«fi)!i"niiesp6S .
oV-rs drpccTsf^Htnx W kt^vi; dJiiyhvriptu Aaef. ospKKSi/ fcyo , ude d^atrvl zdi xn iyei/lvo, Sxarip c ures,

e** Oftreum afpedu Pedini Cmile eft : tefta non calata , fed lauis eft Sd fpifla : neque utrins
que aurita eft Pedinum modo, fed altera tantum parte. Ex his liquet Pedinem duabus confla-
re conchis firiatis,utraque parte auritum efle , quod non huic tantum competit , ut peculiariter
auritum Pedinem nominare oporteat, ( quod Sellanius/dris,) fed sketi etiam Pedini Si Pedun-
culo. Noftri pifcatores uocant Pedines larges coquilles , alij coquilles de faint lacques. Itali
cape fante.

p> Teftautraqueprimumftridior,quaparteauritaeft, deindeamplifleata inorbem circuma- B
gitur: altera modice caua & in dorfum elata, altera plana,ueluti alterius operculum, V inculo ni-
gro di neruofo colligata: funt. Vtraqueftriata eft.a ftridiori parte ftriatura: incipientes ad imum
marginem dedudac funt,fed itaut in eo firite fiue exocha: magis promineant quam ftrigiles fiue
canaliculi: quibus fit, ut Pedinis tefta laciniata fit,&i hac parte firmiter cohaerens. Prsterea ftriae
fiue exocha lineis a fummo ad imum dudis ornatae ftinqqua: a duabus tribus'ue alijs interfecan
tur a latere ad latus dudis uetfus Aridiorem partem. Intus carnis multum eft ; quae circa medi-
um etiam carnofum, longum, tenerum alligata apparet. Ineftin carne particula luteum ouo=
rum colorem referens. Spedantur isuuiui/ 8C os tuba: modo fadum , atque inteftinum tenue luto
plenum. Tota caro in ambitu membranam habet ueluti fimbriam uerficolorem, ex qua fila mul
iotaSi tenui a dependent.

Eadem caro aliorum oftreorum carne dulcior Si tenerior eft , facilius concoquitur, uene- »
rem irritat, non acrimonia, fed nutrimenti copia, Aqua qu* intus eftaluumciet.Super carbone*

! Y y 4

812 DeAquatilibus.

AnuideM.

OccultAtio.

(F)

Generatio.

CColar. b:) coquuntur, nonnulli olei, piperis X falis tantilluminijciunt. Pedlinis teflx non fempereiufdem
funt coloristquaedam enim rubefcunt,quadam albicant,aliae nigricant. Diphilus apud Athens.

tiif. ?. Um;TfZ(/j KTrrAif/ fcH^acn^/ ot yOf i(^

tl^^iX^ioi(^^ondelstitiilegic'i«fnei,&fmiliterf^uottO!mi)<fSs<iiM4.KcipSS(M7myTdlriibiiiiX}^ii<!iS7n7^ti,’dti,
ysiAioiAxiiSmi(iii!>j'eiiamHviiiv!sitsa'!!t7rdj>'ii:s.laterPe<Rines teneriores funt candidi; iiiriis enim non

refipiunt, & aluo faciles funt.ex nigris & flauefceaiib us maiores dC uerni, palato arrident. Otn.
nes in uniuerfucn uentriculo grati funt, facile concoquuntur , aluum fubducunt fumpti cum cy.
mino Sf pipere.

C : Ariftotcleslib.4.dehift.animal.cap,4.interteftaceaqu^femouentPe(3inesnumerat,quos

Quomodo «os etiam uolare ait ex nonnullorum fententiatnam de ferramento quo capiuntur fepe exiiiunt. Pii lo
len^srfe ctri> jib.g.cap.sJ.SaliuntCinquioPeAnes SC extra uolitant,fe^ SC ipflcarinantiid eft , ex fuiste.

' ftiscarinamfibiparant,ficutiNerit:e,pr:ebentesconcauamfuipartem, &: alteram (me/iortrco&d
l,}cnonkgunt,akeram)amx opponentes, iic per fummasquornm uelificant.StridentPeflines,in.
iquit Ariftoteles lib. 4, de hift.animal. cap.g.quoties per maris fumma nitibundi feruntur , quod
uolitare dicunt. Peflinibus oculos tribuere uidetur Plinius lib. 11. cap. 57. Non omnibus ani.
maliura oculiiOftreis nulli,quibufdam concharum dubij ; PecSines enim , fi quis digitos aduer.
fum hiantes eos,moueat,contrahuntur,ut uidentes. In eandem fcntentiam fcribit hsc Arifiotc
Ics iib.4.dehift.animal.cap.8. PctSines quocj admoto digito dehifcunt, mox comprimunt feut
cernentes. Id quod ego in Peflinibus fepius experiri uolui, fed fi digitpdmmilfo caro uel mem*
brana carni circumpofita non tangatur,fe non cdntrahiinnfi tangatur,ftatim claudunt, digitu 10
uel aliud quid immiifum firme retinent, T efta inte(fia(inquit Arifiot.)omnia latent,uel algore
urgente,uel tcftu.PedIines, quemadmodum Purpura dC Buccina conduntur Canis exortu circi
ter tricenos dies.Pe(fiines,atcp adeo Oftrea ac concha: omnes tum optimae funqquum grauidf,
Quanquam uerd tefla intetSa grauida dicamus,nullum tamen eorum uel coitum, uel partum in
telligimus.hoc enim genus fponte prouenit,ouacp eorum improprie appellamus partem illam,
quae melioris nutritionis eii indicium, (quemadmodum in fanguine praeditis adeps,) quam ob
caufam tum melioris funtfucci. Petfiines inlocis arenofis proueniunt, 3C quemadmodum pur«
Lib i dehiil c^eriter augefcunt, quippe qui anno perficiantur autore Ariftotele.ouum enim quale mo>

dd diximus uere continent, procedentetempore minuitur: deinde totum aboletur. Siccitates
pertimefcunt, Sd locis quibufdam propter fummos calores defecerunt, ja

S Pedines maximi 6c nigerrimi tefiate , inquit Plinius lib. ji. cap. 11. laudatifsimi Mitylcnis,
Eofdcm etiam . celebrantiulius Pollux, 8d Athensus, Laudatifsimi etiam Tyndaride in Sicilia,
Serm. 0. 4. Sd Salonis inDalmatia.Netp folum in Altino £d Antio Icalia:,fed etiam Tarenti. Horatius:

Pedinibus patulis iadat fe molle T arentum. Item in Infula Alexandritc in Aegypto.

G Purgatur ueficaPedinumcibo,inquit Plinius lib. ji,cap.9.nam urinam cient, Sdqu*inue<

Cea funt modice detergunt.

DE ALTERO PECTINE, R O N D E L E T t V S,

B CONCHA quam hJc exhibemus Peden eft alter ( nam
Pedines concharum generi attribuit Plinius)quem cum fu
periore eundem plane eife facile exiftimabit is, qui non di» •
ligentius circunfpexerit, fed reuera differt : nam latiores dC-
ampliores aures habet, eftcp tofo corpore longiore ftridio.
rccp qunn fuperior.Prteterea hic teftam utrant^ Peduncu.
lorum Burdegalenfium modo concauam habet, fuperioral
teram duntaxat concauam, alteram planam. Poftrcmd hic
concharum quarundam rugofarum ritu rugas fiue ftrias Sd
exochas iimplices habet, prior uerd fingulas ternis aut qua«
ternis lineis a fummo ad imum dudis ornatas.

A Hunc Pedinem Itali Romiamuocant,quod qui e Com
pofteIlaredcunt(quos etiam Romious lingua noftra uoca»
mus) Pedines huiufmodi multos pileis affixos geftant.
t B Carne Sd fapore a Pedunculis non differunt,fed figura : Pedunculi enim rotundiores wnt,

8d altera tantum parte auriti,hi Pedines magis oui figura Sd utrintj auriti,

DE PECTVNCVLO, RONDELETIVS,

A I N flnu Aquitanico frequenter capiuntur exigui Pedi»
ncs,quiuulgd Petonclesuocantur. CapiunturetiaminNor-
inania,uocantur^ Hannons.Roma: Gongole, quafi Conchu
Itctfum enim femper parui, prxfertim in Mediterraneo mari.

In Aquitanico litore maiores. Alij Goquilles de Saintlaques .
appellant j quemadmodum fuperiores, Pedunculirede dici

DcPedinibus. Lib.IIII.

pofle miIii'uid£;iuur.pe<5iinibiTS enim figura fimiles func. .

^ ConchamftriatamhabentjUtranc^cauam, aculeis aliquot paruis armatam. Altera duntaxat, B

naneauritirunt,aIiqiiandodcxtra,aliquandofi:niftra.Horum aliqui candidi runt,aUjriibefcunt.

^ Carne funt renera,molli,guitUi^ gratiore quam fuperiores Pecftincs, ob falfi cum dulci per* j
jniftionem.His ate^ alijs Oftreis quidam maxime delebantur, 1]$^ frequentius dC copiofius ue«,
{cimtur,utBLirdegalenfes& Santones. Qj-iadecaufa euem'reputo,ciir multi apud calculo

srauuerlaborcnuomnia enim Oftrea craiTi 6^ falfi fucci copiam gignunt , qui accedente uini te« tio. ^

nuis generofi liberali potu facile ad renes permeat , unde calculi in renibus dC uefica gignun»
tur.Quod ii quis obrjciat ut Pedinum,ita PeduncuIorG cibo, ueficam fimiliter et renes purgari
»9 exPlinio,acproinde cibo huic detergendi uim aliquam ineife: refpondemus in corporibus ima
puriSjat(^pnnitacraira5<^multa,uemricuIo primiscp iienis infarda detergentia ad calculum pro
creandum multumhaberemomentijUtpotequa: calculi efficiendi materiam ad renes deducant;
miilmmagis qure aperiendi ui praedica funt, quibus qui alieno tempore utitur , renum dC iieficsc
morbum ac cruciatus ualde auget. Hxc de pedinibus.

DE PECTINE AVRITO, B E L L O N I V 5.

T^ndeletiiii Jim^liciter hunc peHinem uocat.nam alter ^uoq^feHeni& pedunculus
aurinfiinr,inqiih:non hic peculiariter.

I N concharum genere folum pedinem altera parte planum agnofeimust cuius parte fuperio g
loretefta tumida,binisutplurimum auriculis mfignira,emergit:atq? ita ftriaca quemadmodum te*
fiudines rugis imbricata, quae Nicliia dicuntur. Pedines inter bfualuium genera, poft Pinnam,
maioribus conchis praediti funt: quas habent fcabi as,refcracilcs dC clufiles , nullis cardinibus py-
xidadm infardis coniundas , fed neruo tantum nigro (ut in oftreis indemus) obfirmatas . Par»
te plana tanquam prona folo accubant :fupina enim tumida aures utrinque habet, per quas exe«
tete linguam Ariftoceles tradit. Sunt tamen inter hos nonnulli unica tantum aure praediti.

Dehifcentibus, fi digitum in rimam admoucris , ita fe comprimunt , quafi cernere uidean* ^
ftir. Deliorum autem motu fic habet Ariftoteles quarto de hiftoria animalium : Concharum
(inquit) ali* fe mouent, ut Pedines: quos etiam uolare nonnulli aiunt. Qiiod Ariftotelis di*
dum intelligcndum eft, quum de ferramento quo capiuntur pedines, f*pe exiliunt: quem mo
cum non quidem grefilim, non inceifum, non etiam natatum , fed impulfum qiiendam eife di*
xeris. Pedenenim cumprxter ‘aliorum normam prirtem habeat pronam ac fupinam, mirum
effenondebet, fi tantum poteft ut de ferramento exiliat. Hunc enim innare aqua referto obfer
liare poteris , eodem modo quo Chamarum genera, fe multum extra teftam exercre ac moueri.

Sunt edendo Pedines, fed non tam grati, quam Pedunculi, neque ita frequentesirardenim ^
capiuntur.

Cacterum in Pedinibus ac Pedunculis cancri enalbuntur rotundi, quanuis utrinquepedi-. b
6usforpicatis,molIi^ cartilagine contedi. Cancri eis m4

Heracleoticos autem multo magis quam marinos, uulgares laudare folent,

DE PECTVNCVLO, BELLONIVS.

40

Nomina eadem Belloniiis pedunculo fuo attribuit, quacRondeletius etiam fiio.
fed pidur* furit diuerf*:RondeIetij ab una parte aiirita:quam exhibuimuSjpedi*
ni enim fimilior eft.Bellon!j,neutra:capite ceft* ita fere fe colligente ut inTellinis
Chamis.cam omifimiis.

Pedunculos Parifienfes & Rothomagenfes PctoncIesuelHannons appellare confuerunt. g
A Pedinibushocdifsident,quddparuifinr,d^ utranc^concham(Cham5modo)tumidamaceon
cauam habeant, ftrijs redis alperam.Sed a (ihamis tracheis hoc etiam diferepant, quod Cham«
tranfuerfas lineas,Pedines autem labra in gyrum crenata oftendant. Sunt qui fandi lacobi con*
.yo<^hyUauocent.AngIicum uulgus Cod;lc6 uocat:Roman.i ruftici, quiChamas l*ucs Sc^Tellinas
ex mari in forum pifcariumadfcrunt, eos quoqiiead meiifuramTeliinarum modo diuendunt,
quos QC Conchul* nomine uocant,fed Gongolam pronunciare malunt.

CibispIurimumexpetuntur.Quamobrem eos inter alimenta reccafuerant Medici.Subalbi* E
da carne conilam, guifui pergrata, quam Gr^cum uulgus crudam etiam edit.C. Plinius medicus
Pedunculos ijs dabat, quibus de calore nimio ftomachus laboraret ; quos tamen inter pifces dii*
rs carnis multis locis recenfet.Hoc autem prtefiantiores cenfentur,(inquit Vuottonus,)quoma
iores funt,tefta^ magis concaua,& colore nigrioreiafiate quidem (uere QC allate, Vuottonus)
9ptimi,qup maxime tempore augeri, pleniorescp fieri, pro lunari poteflate folent. Mitylenenfes
exteris prailantjS^ magnrtudine, &^fLicci probitate. Numeroibs fertPontus:fed exiles, qui
^0 non temere in magnitudinem crefeunt.

Vrinam cient;S(! ea qua circa yeficam funt ulcera uel fordida,muant, etiamfi efcharam coiu <J
traxerint, s

814 Dc Aquatilibus.

tlu ^nies. Sunt ex ijs quidam.quorum conclixin fuperiori partehorrent, ijHem^ quo prsdidH canali

bu« ftriamur,quos fane congeneres elTe puto.

COROLLARtVH.

Pedines in mari ex eodem genere habentur: Plinius cum proxime delocufiisdixilTetjqu*

* crufta fragili muniuntur.non autem genus proximum, fed remotius,quod pifces exangues com
pledJitur, commune eis effe dicendum eft, Pedlinum genus liriatum , id eft pedinatim diui.
fum,a rugis illis fiue imbricaturis nuncupatur,Gillius. Germani conchas biualues omnes gc
nerali uo"cabu!ouocani<^Dufc^cltt/(Klofcbcln:utpe(Sines,chamx,&lc.pedincsuerd priuatiiti,
diui lacobi conchas, j(4C*b6milfc{)ellt. AngliuerdCOuSceln peculiariter nominantconchu
lasillas,quasBellonius Mytulos : pedinem auiem4GcrtI»pC/©C4lC'p. f Magno inerrottii
uerfatur Albertus SC recentiores,quipedines pro pafleribusiid eft planis pifcibusillis quos uul.
■gus noftrum plateflas nuncupat ) accipiunt. ^ Pedinum generis quidam arbitrantur eas efle,

* quas uulgd appellant Conchas S. lacobi , fed alix Oceani littoribus Gallicis cognitse habentur,
Gillius.

PedunculijUtipfum nomeloquitur,exigui pe<ftinesfiint;quod

I. bifariam intelligi poteft,ut Sd pedines maiores antequam excreue

rint,fic appellentur:ai fpecies peculiaris femper parua, quale Ron
deletius depinxit,una tantum parte aurita : cui hancquocp iconem
(fiue eiufdem , fiue cognatx Ipeciei : qua unde fim nadus non fatis
inemini)quadrare opinor. Plinius eumqjimitatus Gaza, pedines
et pedunculos aliquado profmifcue nominant: (Trallianus quocfi
«syiit, diminutiuonomineappellanSjipfos fimpliciterctcnas,idcft
pedines intelligcre uidetur.) Ab eodem tamen Plinio pedunculi
quandocp tcllinis uidentur accipi. Pedunculos nominat etia
Columella g.iy.itemNonius inter ea quibus fimilitudo nomen fecit, f Affinem ofireis pedi,
nes fiue pedunculi, quos hodie conchulas dicimtis,naturani atej faporem habent. Sunt ftriatst,

8d fubrubra carne: K in Tarentino finii laudatifsimse grandiores , quat auriti pedines Launi
appellantur, louius. Pedunculus flue peden minor ab Anglis dicitur Coclc. Germanice no.
minemus licet, IKUirtC 34c«b8miifcbcl»:«t>er 04n£ (?Dicbel6 (?Duf(|)drt.

MKsrt iim» Audio &C pedinum genus quoddam aculeatum Anglos appellare 4 fimiliter ecam 3«

f. erorum genere maiam,tefta aculeata. ^ Pharraacopccorum imigiis pro concha V enerea pedi.

nes ufurpat.Rondeletius. Author quidem Pandedarum, V cnerias interpretatur cochleas quj
afferuntur a S.Iacobo.uerum hxporcellana: fim t, non pedincs.de quibus inter exteras conchas
tradalum eft fupra Elemento c. Pedines quidam magni fimt, quibus altera ualuulantm latior
uelut tegmen fuperpofita eft, Ariftot.hillorix 4.4. Itiba tradit Arabicis margaritis concham (1
milem effe pedini infedo, (id eft, non fedo.noncxlaio.s J)ty^v77[at.y«f,<c?i,x Aasj/ »1 osf>i!eK«(/5x.«>)Pli
nius.uide fupra in Corollario de Margarita A. ubi deConcha echinata dixi,pag. 611. ^Cithara a
Rondeletio diclum pifcem Romx pedinem tiocant, uulgd pcdenorzo, f Purgatur uefica pe
dinum dbo.exhis mares alij donacas,alij aulos uocat;fixminas, onychas, Plinius lib. 51. cap.io,
fed locus uidetur dcprauatus,K uclnd pedinum legendu, fed folenum:uel Plinium memoriala|i
pfum dicemus, ^Xenocrates pedines memorat rufos,cadidos,uarios:item candidos atq; latos.

* Ex Ariftotele: Pedines fqualente coelo (cum amiptumj fmt, %lajfarim) magis trahunt ruffum
colorem. lam in Pyrrhxo Euripo pedines aliquando defiucrunt,non,modd propter ferramen.
tum,quo pifcatores abradendo ubertim caperent, ucrum etiam propter ficcitates. Pedinesbi
ualuesfunt,8dcluflles. Se concludendo tuentur. Tefixeis'pcdinatimdiuife|funt. Refers,
tiles funtiab altero enim latere nodo ligantur. Ouitm didum, altera tantummodo parte cis flt.

CConchxfumftriatx,teftisbiualuibus,
altera tamen tumida,alter3 plana.binis^ auriculis angularibus, Maffarius. f Pecftincs ubima»
iores aut prxftantiores habeantur,dicenir in f .

e Peden teftatigeneris&rexpcdis,potifsimumpIurimum^femouetuoIatu,Ariftot. Loli»^
go etiam uolitat extra aqua fe efferens,quod Sd pedunculi faciunt,fagittx modo,Plinius. Aqua-
tilium pedines ftridere cum uolant, traduntur, Idem. Quoniam fua cuicp potefl effe fenicmia
ego noft exiftimo pedines udare poffe per aera, cum enim callo illo interiori ambx teft»s*o
connexx flnt,ut difficile diuelli queant,non poffunt ita libere aperiri,ut udare ualcanti qusBiob
rem udare hoc in loco pro falire celeriter in modum uolatus , difeurrere dc loco ad locum po*
tius inierpretarcr.pcdincs enim tanta uclocitate dehifcimt, ut exuchementi rcpcrcufstoc ffl*
ant K fuperiadent, ut quafi uolare uideantur,Maffarius. ^ Pedines aliquandiu in arena (alias,
in feceffu)latent,ut 5C purpurx, Ariftot. Conduntur in magnis frigoribus , ac magnisaflta.
Plinius. ^ Spontcnaturxinharenofisproucniuntjldem. Vere pedines, limaces, hirudines
eodem tempore euanefcuntjldem. ^'Noceteisficcitas,Sd utdefleiant incaufa eftArifiot. (t

B Vriica nodu pedines ai echinos perquirit,PIinius. Vrticx quoddam genus poStaeS)'''

, quoioffenderit.cotr0dit,Ariftot. Fenamen»

DePedinibus. Lib.IlII. 915*

Ferramento quodam pifcatores abradendo pccSincs capiunt, Ariflot Limora regio idonea S
eft educandis cochylijs, Si oftreis, purpurarum^ tum concharum peflunculis, Columella de pi*
fcinis loquens. ^ PeiSinum maiorum ufus eft alicubi in templis ad falem continendum qui c6-
fecratur. Concha falis puri, Horatius.

Mures funt Aenqafpera ofirea plurima Abydi, Mus Mitylenat eft petSen ctiradrum qus *
apud Vmbracte finis: V erfus Enni) corrupti,quos citat Apuleius Apologia i. Ii aliqua ex par
te teftaurari pofliint ex Archeftrati apud Athenaeum uerfibus,unde etiam translati funt: TcCs nCj

Petftuncultis Chius inter cibos elediles numeratura Gellio,
le Metliymnxos pediines olim eelebres fuiire,authores funt,Philyllius,Pollux, Clemens in Paa
dagogo. Galenus in libro de boni 8f uitioft fucci cibarijs, pediines crafsi admodum fucci eife

fctibicdf fuccum eorum alufi ducere, non fecus ac ladlis ferum.. Stomacho apti funt duri ex me»
dia materia pifces,oftrea, pediines, murices,2dc.Celfus. Pediines chamis aluntuberius,fed fuco
ci peioris funtjSd excretioni minus faciles,Hicefius. Myes(Mituli)Ephcfij,eis^ ftmiles, fucci
bonitate ut pediines fuperant,ita.cedunt chamis. Archigenes apud Galenum de compof. fec,
locos, pediines connumerat ijs.quae ftomachicis in cibo conueniunt. Aluumftmul 3d urinam
f/mt, Athen^us. Qiiicandidi funt atqj latfidulciores habentur:fed candidi,duri;rufi',uirofi;ua«
rif, mediocres funt , Xenoerates. Diphilo tamen candidi , molliores funt. Concodlionem peo
dunculi facilius admittunt quam oftreie. Sapore funt dulciore: at nimiam illam dulcedinem per
locodluram exuunt. Aluum magis raouent iurulenti afsis : Sd quo magis aflentur , ed miniis fucci
congeniti erit reliquum,minus^ aluum tentabunt:fi infuis teftis aflentur, magis nutrient, Vuot
tonus. ^In colico affedlu fumantur pifces duriore carne prKditi:8d exteftaceis pediines, oftrea,
Kc.Trallianus. IncardiaIgiacibiconueniunt,quinonfacilemutenturautcorrumpanmr,qtiicp
mordacitati 8d acrimoniae moleftorum humorum reftftere queant,ut funt aftaci, pedlunculi,arc.

Idem. Et alibi : In uomica , (empyemate,) fi falfus £d biliofus humor eft, pediines aut buccina,
aut aftacum, aut locuftas dare no eft alienum. T ympanicis teftacea qua:dam,ut buccina, pedii-
nes,raro ddmodiccfolius uoluptatis gratia offerre couenit, Idem. Nihil ex eis quod pingue eft
fUmant,ut(ye<i)ificos,pedlines &; conchylia, Plinius medicusy.i. Podagra pituitofam praecedis
fere plurium ciborum,Sd uitiofos fuccos generantium ufus , utificiorum,pcdlinum , buccinorS,

50 £dc. Trallianus.

Pedlunculi falfi triti cum cedria pilos in palpebris inutiles, eutilfos cohibent,Plinius. Pliar» <3
rnacopoeorum uulgus pro concha Venerea pediines ufurpat,Rondeletius. ^ Contra dorycniu
in cibo iuupnt pediines, buccina, Sdc.Nicandcr.

KTSfox'ytonumicribiturapudEuftathium&; Varinum. inAtlicnsetcodicecircunflcxu re* H.a,
peri, quod non probo.hinc datiuus pluralis ms aito-iy, apud Ariftotclemisiytei uerd poeticu eft.
BiWws'", arsiieias, Archippus, Nominatur autem itTe«,d|ie visTjoijjtKjUt refert Etifta*

thius.hoc eft,pcdlcninftrumentum quo capilli pedluntur 8d extenduntur. £ Didlionarljs Vari
ni £d Hefychi). KTst.xTyvoc,:^ -ms s awc eft' ^

T>tKTelvts33it(W«7iASd&ta. (me

^etacarpia potius,) ksu aw s«9«, fjLiracp^^ovriitr Ics Ws toc A

rajTJwotcTiAdbpKt. .

xyKmSh' ^tyeynu. noftri hanc in cithara feu tcftudine Mufico inftrumento
partem,collumeiusappellant:3_(j(ttenBt4geft. QxyLyiAT«^x7rvpni!-KT’^x, Suidas

ex epigrammate innominati. KTssfioW 'rsi aa; cts-fii fqS

ifiitxToi s™ KstAsdjdlrsp.Euftathius, CJuatuor anteriores dcntes,quiin meditullio coftituti haben
tur,Gr?eci diuerfis nominibus appeIlant,tomeas,dichafteras,dlenas, gelafinos : uocabulo primo
ab infedlione dudlo, altero ab diuifione, tertio quod concidant, ddc.Catlius. Kre! Grscis, pedle
Latinis, textorium inftrumentum eft,didlum(ut quidam fcribioqudd fila in telis figat, (noftri fo-
lium appellant.cin bldtt/ober trtm,) Arguto coniux percurrit pedlinc telas, Vergilius i.Georg,

^0 PyvTSKT^X (lego XTijvttny ^v^iecsrftiUlat, Pollux.

T extoris pedline percuflie lacerna, luuenalis Sat.9. Vnci pedlinis moderator, Claudianus i.in
Eutropium, f Pedlcn,quo explicamus capillos.Plautus Captiuis : Sed utrum ftridtlm neatton
furum dicam efle.an per pedlinem, nefeio. De pecline eft epigramma apud Martialem libro
t4. Deducit crines pedline Cytoriaco. Eft etiam pedlen inftrumetum quo pannus elanis nuper
contextus raditur:noftri a carduo denominant ein IKdrtcn/obcr IRdrtcrtfcbcrt. Item quo lina
8d canabis depedlitur 2d purgat, de quo plura attuli in Echini Philologia, f Pcdlen,cratis denta-
ta: genus, (noftri uocat eitj l£^bcn:)ftylis ferreis ad colenda terra, et aliquando metendafcgete.
Columellalib.i.Suntaut metedi genera coplura.multi falcibus uerriculatis , atcpijs ucl roftratis,
uel denticulatis, media culmu fecant:multi mergis,alij pcdlinib.fpica ipfam legut: id^ in rara fe«
jo getefacillimum.in denfa difficillimum eft. Ouidius i.deRcmcd. Temporibuscertisdefedla»
alligat herbas. Et toniam raro pedlinc uerrit humum. Noftri hoc inftrumentum uocant eilt
4>«n; quo-uerriturSC raditur humus , ( unde di raftrum dicitur-, ) Sd gramen refedlum colligitur.

gid . De Aquatilibus. .

eodem ruftieJ ad glebas confringendas iituntur.grammaticididum aiunt quod terram radat, K
fodiendo conculcet, Kc, Pe^en, pubes, hoc eft locus ubi pili apud uerenda nafcuntur. Gra.

cis quocp *T8S,(utfupraindicaui ex Varino Si Euftathio;) noilris 6cr 0turmbttbcl. Inguina
rcliirxsbili^ traduntur medicis,iamped'inenigro,IuuenaIisSat. 6, f Peden, muficuminflrumentumquQ
gisj. citharam pulfamus.Iam pedine pulfat eburno , V ergilius 6. Aeneid. Crifpus peden, luuemlii

Sat, 6.Gr9Eci pledrumCjrtJic^oi/idicunt. f Pedines a Plinio dicuntur in arboribus SC earijnia.
teria,per longitudinem redae pedinum modo lineae dC interualla, Graeci kthJVv^It, in quibus aut?
uarianc pedinum illorum lineae K interualla, adifeere Plinius folec aIiquid,quo uarietas illa pof.
fit indicari,obIiquos,Crifpos,no^f6sue dicens, AuthorPromptuarij. Noflri in ligno hos ue
luti neruos,appeIlantannos,&ic5<trc.Suntautemuena:,feu fibrae, SC diuifionesin ligras pedti,
num modOjhoc eft 46'?^‘’'«J,difcriminationes.Vide Marcellum Vergiliuin Diofcor.lib. j, ca.i,
Ctilibi, ca.no» KTHt^^,'7pie(/hvr^(hK diftinxerim}ijt&o(tIr,i(5a dH^eljgi‘n^\7r'‘

. res, Suidas&^Varinus. KT«i/'4ip,(paroxytonum;meliusoxytonum,)sjMei!ss,Hefychius. Quod
Ii etiam pifces aliqui dicuntur , non alios forte quam (id eft pedines ) efle conijeu

mustetfi Ili tcftati fint,nec proprie pifces. Abies ima cum circuncifa quadrifluuijs difparatur,
Vitruuitis Archited.i.S.Philander interpretatur,quadripartito uenarum curfu,ut loquitur Pii.
nius. qui 6^ fiuuiatam ob id abietem uocat. (N.ojln mlgo j^eBines & uenas in lignoj^rxftrtim criJ^iS)

& mlgo meant, uefiis duSas imitantes, apias nominant.) Theophraftus libro de {ilantaru Iti.

ftoria quinto,tradit arborum Ti7j>«{i!ss,hoc eft quadripartitas dici, quibus in utrantp partem rac.
dullx,bini uenarum curfus naturs contrariae,pertendunt:(/li9ife,id eft bipartitas, curfum uenarB ti
unum tantum in utrancp partem medullae gerere,eofdem^ inuicem contrarios habere: fi

ue fimplices appeUari,qus unum dun taxat uenarum habent curfum.Theodorus Gaza (fi credi,
mus Hermolao)uertitquadriuiuas,biniuiuas,8B uniuiuas;qudd'm]o*{tt5s,(fi^ws5,&i(«ro{ii»Elegif.
fettmanifeftoerrore.Pliniusfignificantius transfert, qua; habeant quadripartitos uenarum cuts
fus,bifidos,aut omnino flmpliceSjHtec Philander.^Apud Galenum libri de fafcijs caput iio.in.
feribif Peden feu uinculu fufpendens ad colem. ^ Eft Peden Veneris herba apud Pliniu a fimi
litudine pedinum dida, nota liodie^ elegantioribus medicis. ^ Ctenites lapis a Ge. Agricola
memoratur, Germanice IKdmpjf eitt intcrpretatur.lKdUtp enim pedinem inftrumcntum capil
lis pedendis aptum fignificat-Striatus eftcinquit)omnino^ pedinis effigiem repraefentat. color
illi pleruncp cinereus, Kc.Milii non tam quod pedinem inftrumentum.quam quod eiufdem no 5*
minis teftatum inmari animal prte fe ferat denites lapis dicendus uidetur : ficut 8C alij complu.
res;utconchites,ftrombites,myites. Sic. Veteres tamen eius meminifle non puto. Nuper lapi*
deos aliquot pedines,naturae lufus, marinis fimillimos, medicus & philofophus infignis Domi»
nicusMontifaurus Veronenfls ad me mifinquos ego Ctenitas lapides appellarim. ^ Pedinum
genus(deanimaliloquitur)pedinatimdiuifumeft,Gillius. Dentes in circuitu marginum ha.
bent pedinatim(af fem dentes /oirat e^)fpiiratos,Plinius lib.51, Pedinatum tedum dicitur, a fi.
militudine pedinis, in duas partes deucxum,ut teftudinatum in quatuor , Feftus. Philander te.
da pedinata,a Vitruuio difpluuiata dici conijeinquae fiant trabium iundis capitibus mutuoin.
nexu,paribus^contra feponderibus,pedibusimisdiuaricatis.

4*

DE PEDICVLO MARINO.

RONDEI,ETIVS.

S T inter infeda pediculus marinus, qui cum puli.
pS ce confpirat ad infeftandos pifces , Si tenui crufta
integitur. A Grxeis uocatur qiSsf qui du

Ui.f. dehifl. plex eft apud AriRoCekm:unus,(Jii/cium hic,non infe

aitim.cf.jt, Bomm generis eH^.exfrimit enim Jrijioteles pifcem eJJe,uocari autem
pediculum)qm in mari,quod eft a Cyrena ad Aegypnim circa
delphinum eft:qui omnium pinguifsimus fit pabuli copia,quK delphini opera fuppeditatur.fli'/*

B ter pediculus eft, quem hic depinximus,maioris fabs magnitudine SC latitudine,fcarabeo terrt-
ftriflmilis.Corpusexaliquottabellis,uelutiIocufts, uelfquilla cauda conflat. ante osduocor.
nua breuia habetutrinque pedes multos,mcuruos,in acutum delinentes.

C Pifeibus ita haeret, ut eripi non pofsit, Sugit ut hirudo , nec prius abfcedit , quam tabidom X

exuccum pifcem rcddiderit.Reperitur ceruici mugilum,luporum, 5C faxatiliS pilcium aSsOS.

■* Hunc pediculum marinum efle Ariftotelica deferiptio aperte indicat ;
c ^ ^ (J S«g(IIr,aT« 'j en ’^i)i^vs>y,ec?id tx di uns 82 eyoin ws hutnisanlu

hibere ’ mtn,7tAltu tIw lyan nfixT&m. In mari {unt(.naJcuntur))piCcium pediculi, non ex pifeibus ip^tSi

in terreJIrUnis animalilms,^uorumpediculi ex ipfisenafcuntur,) fed ex limo generati; funtautemarpt^t’
afellis multipedibus fimiles, nifi quod caudam latam habeant.Qui igitur ijW,qui Lanae roultipe 6»
ContraBcMoa dicuntur,qux fub aquario uafe fiabulantur,cognouerit,facile ex earum fpeciepedicuUimina

ndm‘‘ ' rinumagnofeet. VndeperlpicHumfitturpiterhallucinatumfuiffe autoremlibrideaquatilibus,

qu*

DePcdiculis. Lib.llll. giy

pediculum maririum afilum fiue otfeum Ariftotelis appdlauerit : quem aflium Ariftoteles
Batitn poft pediculum longe diuerfum defcribit;T(irf5 ^Sai/rafi oisf&- yun-m/jirudSLni

Afilus fubquorimdam thynnorum pinna ori«
tur/pccc fcorpionis, aranei magnitudine. Si afilus fcorpioni fimilis eft figura, ubi' nam quatfo in
afflo tuo ca reprsfentaturt' ubi cauda longa ftridafubi in eodem aranei magnitudotHjc aper
tc conuincunt te nec^ afilum unquam uidiire,necp traditam ab Ariftotele eius defcriptionem di«

Ii enterlegifle. Sed de afilo alias;cuiuS uerarfi efflgiem in orcyno depinximus fupra brancliia
tum pinnam, quia fub pinna uideri, non potuiflet.cOrcyi»»»» dabimm infra cum thynno. Jed Jiipra etiam
^\i„,mJ.4lihifloriam&iconemreferiis.)

,5 Vocant in mari pediculos, (inquit Plinius lib. ;i. cap.7.) eoscp tritos inftillari ex aceto auri- ®

bus iubent. Et paulo poft (cap.8.) Rigor ceruicis mollitur cum marinis qui pediculi uocantur,
drachmapota. Ego eorum cinerem ad ulcera capitis manantia ualere fum expertus.

/Nllagnis etia marinis nafcuntur Pediculi,ita conglomerati ut pifces etiam hamo iam captoi
jbftimant. A marinis necg figura, netp uitftus ratione,necp uiribus differunt.

DE EODEH, BELLONIVS; Q_V I TAMEN ASJLVM
hanc beftiolam nominauit.Npsdeuero afilofupra in A.elemento.

Afilus marinus,OppianoOcftrumterreftriMillepedalongemaximus(»iaior,)utrincpo(f}o- B
nos pedes habet,in ambobus lateribus fedecim.Otftonis quocp in tergore tabellis loricatur : quae
i totidem utrinque pedibus refpondcnt. Priorumpedum ungues ad caput, polleriorum autem
" acAcsczaiiteRefiunKif.f.HocinT^ondeletij fiSluranpnitaajipmt:) extfxocam&i antrorfum K re
trorfum ingredi polle credibile eft. Vnguibus pifces quos apprehendit , ftridle continet , fubit^
eorum iquamas,nec inde unquam abfcedit, donec eos eroferit. Erythrinos , Dentales ac Sargos
edit,ut in Corcyra Mullum a duobus Afilis utrinqile pene ciefquamatum aliquando uiderim,ta»
metfi Mulli plerunque Oeftros abfumant.

OcUlos habet paruos,m'gros,aliquantulum eminentestatt^ in orbem,ut terreftris millepeda ®
fe contrahit.

Prxgnanspleruncjreperitur.Verfatur inlimofis portubus, Klpurcitiarefertis. C

COROLLA RIVM.

Animal illud marinum,cuius iconem neftio unde nadlus,appo
fui,fi pediculi marini fpccies no eft,qud referendis fit dubito. Ron
deletium quidem pediculu marinum uerum exhibuifle,dubi2 mi
hi non eft.na &C ante multos annos a Cornelio Sittardb, cande qua
Rodeletius dedit pi(f}ura,pcdiculi marini nomine acccpi.cu uulgari Italis nomine Pedotzo ma«
rmo.Gerntaniceinterpretor,'VPrt)|crlu|5/(5Deedu^.ledin dulcibus etia aquis infedla quatdam
iicappellari audio, ‘H)(t)Tctlu^idcquibus nonihil fupra inter Infetfta aquatilia r. Elemento dixi
mus. Iis hamo infixis pifces inefeant pifcatores noftri, reperiunf anno toto, ueris etia initio. Si
fub glacie. Eiufde generis forte Si ^rtAcu. funt , a retfto fingulari t;zr«a», fi redlc legitur apud A«
thenaum Numentj uerfus recitantede pilcium efcis:Ht itgse tpa-wAas cSoMyiiTtoJ^xet cTnton wiTpcu h\t
uxilntKKySsvTou 'tTc ttyii. Ei'9<jvogvJii:<3i,8fc/d!t'£rlT’fts ajy©' «sMac, proxime autem dixe= <3

rat iulos etiam, id eft lumbricos in litorefodicndos.EgrraA» igitur uelE^irf/Ma.litoralis quida&fof H.a*
filis uermis fuerit,multis longiscp pedibus repens,incfcandis pifeibus idoneus.non eft aSt fcolo
pendra.eamenimalibipriuatimnominatNumenius. Ariftoteles genus pediculi marinufima
plex unumcp elTe author efttquod ubicp proueniat,fed maxime in foraminibus K cauernis.f A»
deo nihil no gignitur in mari,ut cauponatu etiaacliiua animalia, pcrnicimo!eftafaltu,autquac ca
pillus maxime ca:lat,exifiat:& circBglobataefcScfiepe extrahunf.qu^caufa fomnupifciOinmari
notftibus infeftareexiftimaf: Plinius ex Ariftot. cuiiis hsec funt uerba quarto de hiftoria; Pifces
enim uel manu facile caperent dum dormiunt,nifi pediculis, pulicibus appellatis folicitarenf.

Nunc uerd fi fomno dati immorenqnodu ab innumera multitudine illarum beftiolaru occupati
^ abfumuntur.Gignutur haccin profundo maris tanta fcecunditate, ut etia efeam de pifce emollita,
fi diu in uno manferit, totam corrodanratcp abfumanf.& quide fepenumero pifcator efca demif
fam glomeratis undiqj his beftiolis perinde ut pila recipit, (attollit.) ^Chalcis uitio infeftatur di-
ro,ut pediculi fub branchtjs innati multi, inierimanttquodnulli ex exteris accidit, Ariftoteles hi
ftorix B.Rondeletius bcftiolas quafuis infeftas pediculoru nomine hoc loco intelligit. Infeftanc
& alij quocp pifces pediculis, ut ditftum eft,fed non innatis.non igitur (impliciter pediculi,fedpe
diculi innati,peculiare chalcidi malum eft. Pifeium quibufdam ipfis innafeuntur , quo in nu»
mero chalcis accipitur, Plinius.

Pediculi philologiam ad librum deinfeiSis differo. _ j i i,- **

s V N T Sfin pifeium genereparafi'ti,utpcdunculus(ij58f) appellatus: qui ex tjs qux delphia
• nus ceperit, (fuperfluis nimirum & intercidentibus,)ui(ftitat.itacg ex eius pra:da,tanquam ex lo=
cupletimenfa refertus pinguefcit.eo nimiru delphinus tantopere deledaf,ut cS ipfe libenter qug

8i8 De Acjuatilibus.

coprehend«ftc6municct,AeIian. Videthmcpifcfnomeadiftcnti corporis plem-mdiBefeA»

nam 8Cm animalibus pediculi nutrimento repleti diftendumurimmodice. ««neiact#,

P E L A M Y s cum thunno efl.

PELIAS nominatur aNumcnioapudAthena:um,nifl corruptus cftuerfus Xxmieit

A»« «,<(«« -mimy. PtAsits quidem ferpens eftjZrsAew uerd columba senus
PELTA. Vide in Coracino. ° ’

p E M p H E R I D E s pifces parui funt Numenio apud Athenaum . - , . Kl,.

Caterum cognominata in theriacis NiZ

dro,)interinfeclla:8i a Theodoro conueriitur teredo,

DE PENICILLO MARINO,

RONDELETIVt.

|SIMILITVDIHE penicillorum quibus piflores utuntur, qui ex caudarum extre.
Imitatibus fiunt, uel eorum quibus albarium teeSorio perietum inferunt. Penicillum
1 marina uOcamus,id quod h!c exhibemus, figura enim aptifsime quadrat,utapparet
1 Tubulus efiteftaceus molli quadam eclaxa fubftantia faxis alligatus, ita ut aqua,

rum undis cedat, & agitetur. In cauo carnofum quiddam continetur , colore uarium : eft enim
quoddam flauum.alia alio colore perfufa funt. Quum id carnofum fe exerit , fi-ondem expandit
ut in pidura exprefsi.In faxis circa Lerinum infulam rcperitur,Ha'cille. Vocantur SC in fpon
giarum generequac mollifsimas funt, penicilli. Dentalis quom tubulus marinus eft.utinDiir
pura dixiifed praedura Sdfiliceafubflaotia. °

DE PENNA MARINA. RONDELETIVS.

A 8

C

Bp T I V s mihi non uideor zoophytum id nominare qu^m Pennam marinam. EI? u
nim pennis magnis tjs , quae in pileis gefiari folent , perfimilis. Noflri tamen pifeato-
res formae extremi alterius fimilitudine indueSi, iMentulam alatam uocant. Eft enim
ea pars peni fine preputio, id eft, glandi fimilis: altera uerd parte pennam refert, Pars jt
illa craffiorqiKe glandis fpecie eft,fcifliiras aliquothabet, quales funt branchiarum fciflurariii
Galeis. Quae pennam reprsfentat,feftucis tenuibus conflat, quae alumini fcifiili ftmilesfunt,
tjs fubftantia alia quaedam tenera innititur.

Nodu maxime fplendet,ftellae modo, ob candorem Sdlacuorem, Haec ille. Eft autem te'
urticas quoque a Rondeletio exhibitas , ipecies una quae frondem penna ferme inftar explioli
Pennam marinam aliam,rubentem,lineaper medium caulem alba , fronde fimili ferrjedpirte
altera qua fronde caret, longiore,fimplfci, nulla cum glande fimilitudine , Cornelius S/mrdus
olim ad me mifit , his uerbis adferiptis : Pennam marinam Ariftoteles inter zoophyta collocat,
hanc uidiipfeapud Gysbertum Horftium Roma. Ego penna marina nec Arifiotclan,nec
alium quenquamueterunimeminiireputo,hoc quidem nomine.

PEPRADiLAE, SdPEPRiLi, Pi^speeniiAiu, ab Hefychioar Varitoctupilc'»

quidam nominantur. Alias Petradila. uide infra.

DA

HV I de rebus citra A3e<^(«Vdirptitant, eos fspclabf, errare, de rebus perperam indi

carencccffe eft. Quod cum inalijs artibus , tum maxime in Medicina perniciofum
ell.Sic enim Si uenenum pro medicamento, &C noxium alimentum profalubri pto«
poni tegrotis potefttmaxime uerd in alimentorum deledu imperitos falli conflat , ut
in perca: quam cum Eia Galeno Sfueteribus omnibus commendatam elTefciant, sgrisomni* r
bus fluuiatili ut uefcantur , imperant, nec marinam cognofccntes , nec a fluuiatili difeernentes,
qus tamenfucco fubftantiaque plurimum difsidcnt. fluuiatilis enim,dura eft, SC glutinofa ; ma>

rina, tenera Ei fragilis, Duse igitur funt percarum di(Fercntia::altera marina eft, altera fluuiatilis.

De marina nunc loquimur. p^'iis a Grscis dicitur, aliquando u4xis,aLatinis perca.Graeci cti-
am hodie antiquo nomine utuntur. A noftris perche de mar dicitur.

Pifeis eft marinus , faxatilis, fquamofus , rufi coloris , ore mediocri , dentibus acutis, lineas B
multas inlateribus habet a dorfo ad uentrem defeendentes, alias rubefeentes, alias nigrefecntes,

* fiuepurpurafcentes. Vnde percas «oA^suocauit Epicharmus apud Athcna:um,ideft,uarias. Libror.
Pedali eft magnitudine: branchijs.pinnarum numero, cauda faxatilibus altjs fimilis. Ventre eft
prominentiore. Podex in medio fere eft corpore, a quo pinna longa protenditur. V enter ex al» ^
bo purpurafeit tiel liuefcit. Vt toto reliquo corpore, ita capite eft uario. Ventriculo magno
cum appendicibus multis, id quod etiam teftatur Ariftotcles libro i.de Hift. animal, cap.17. In^
teftinis fatis latis, in quibus uermes frequenter reperiuntur. Athenarus lib. 7. ex Ariftotele, ji
fctibtt, : Taiir Ttus fx»

fjliS xpK Ex ejuibus peripicuum fit nosper=

camueramhic depinxifletubi proi!tj5»ftihl»i(',legendum id eft,percam ex ijs efle pi

.ofcibus,quilineisuarijsS<:tranfuerfis colorati £Cdcpi(ftifunt:efti^proucrbium, Sequitur mela= n.h.

^ nurum perca: SC alibi, He^Hyx-rlui (liawsjof , id eft , percarum ducem melanurum appeU

iatNumcniustquodfortalTe perc* prudentia: tribuendum' eft, qux cum melanurum callidum
cfte pra:utdeat,uixq5 capi, (ut capite de melanuro didiutn eft,)eum ut mtior fit,fequitur. quanqua
Erafmus de infida focieiate parcemiam interpretetur.

Percam in ucris faxatilibus numerat Galenus libro tertio de facultat. alimcnt. quare mm= f
Ii fragiric^uecamc fuerit, Optimi^ fucci , fed de marina lotjuitur* Athenaeus tamen gobios fi-
miles elTepercte feribit, qui fucci bonitate ueris faxatilibus pares non funt. Ius ex percis ab

uum mollit. , r 1 flr

Coercent carcinomata,percarum capita iallarum.*cfficacius, fi cineri earum mifceatur fal , oc G
fi,cunilacapitata,oleo^fubigantur,inquitPlinius. , . rr Lib.}i.cip.re.

* Optima redditur , fi ferina coniperfe in fertagine frigatur , uel in craticula aflatur ; nam ell> F
xa tota diffluit,

DE EADEM BELLONIVS,

Perca marina a fluuiatili non folum corpore, fed etiam pinnis maxime differt. Marinaenim b
continuam ac folam in tergore pinnam habet, cum tamen fluuiatilis duas in dorfo ferat. Similli»
ma eft Channte, fed crafsiori corporis compage conftat.NullanKquod fciamjexOccano ufquam
uidi: Mafsiliac tamen frequentifsimaeft, Ac,quod ad coloris utriufquc Percae difsidcntiam ata«
net, hoc praecipue animaduertedum eft:marinam Percam cx colore iicluti fanguineo nigricare,

■ tranfuerfas habere in lateribus zonas,latas,a dorfo produdlas.EC pinnam in tergore continuanu

CaEterumnunquamaior,quamfluuiatilis,excrefccrccofueuit,Denteslupimo^paruos a e ,

820 DeAquacilibus.

(c;

(C)

fquamis tegfWr afperrimis;brlchias habet utrmc^ quaternas.tfasfe dupKces, noulfsfma excenw
V uiax elt Callionymi mododinguam non habet manifeftani,fed quatuor offlcula In faucih^™'
fpera,quibus uiuorum pifciculorum cibum (gulofa enimeftac carniuora) m fiomachum dem^
ntiOppianus: . - . pifcator promptus in squor Demittit Percas, K Nihacos coracinos
COROLLARtVM.

Htnc iconim Fenerm olim mm diji 4i me mtr-ejje cmijm^um dih , mm propmmtn

UsnmfrerUs^c4S,pmaf,mmonl,mnout4s,mpiSur4pr4efert,kttnMmM^^^^

dPs:4dUm4exrujfejuhflmuic<,hreSl,&c.f,d»mlemdmil,

nontiidimrcmmnirsTemi.
i Percaepilces amnici fiue fluuiatiles

acmarinifuntPlinio. Ariftoteles quo
que marinam fecit dC fluuiatil. Perci
des.idem quod percae , ut Aetio uide.
tur, Hermolaus. Plinius in catalogo pi
Icium libro j i.pro diuerfis habuifle ui
detur, cum bis numerarii, Ius »Aib(i 1««

TripKwn apud Aeginetam legimus , ubi
I-lioicorides habet*

Multa fane pifeiu nomina duplici ter-
minatione proferuntur; quarum alte-
ra in k oxytonu exit; ut pluribus often
di in Loligine maiore. PercaLatinii
{tintno Gracum d LaetnM recep[um)tiomCTi
etia nue retinet, Gillius Gallus.&Maf
iarius Italus. Hifpant etia Percha uo-
citat.ec Germani ;j3crfi4)/23(;t^.
ne marina cum fluuiatili confundatur,
hanc limpliciter ita nominabimus ;

(?5ectb<trg/(^ccrbcrfi(^. ApudBo
ruflbs Germanos 23ertfcJ>^e uocatur
marinus pifcis,fubfufcus, dodrantalis,
gratus in cibo,&: folidae carnis;non ali
us puto quamperca;etfi Bellonius per
cam ex Oceano nunqua fe uidilTe feri
bat. Albertus percam marinam pifei-
bus qui circa litora maris Germanici,
hoc eft Oceani capiantur, adnumerat,

Perche & Gallicum SC Anglicumno-
meneft,utriftpputode fluuiatili Cmtil
£C marina perca ufurpari folitum.

Cetera ut Bram j marinj fpeciesmul
tas feci,no q> reuera generis unius fpe-
cies fintjfed fimilitudine quada formae
inter feconuenientes pifces diuerfos.

Germanis ita interpretari uolui ; qniS
Galli etiam ad Oceanum 6C Angli,ide
faciunt; (praefertim ubi aliud dC propri
um Germanicum nomen non habeba;
quod partim infeitia mcatjpartim ino-
pia: linguarum adferibendum eft; par-
tim etiam natura, quod fere pifeium il
lorum quos uel omnino,uel nofter faltem Oceanus non fert , nomina etiam non extenp) Sicab
aliqua cum perca fimilitudine alios quocp diuerfos pifces ce u fpecies eius interpretari nobis lice

t>tt;utchannam,phycidem,hepatumBellomj,&eiurdemcanadellam,&rc.

Perca, channa dC phycis fimiles funt , Speufippus. Qiiaternte ei branchite duplici onl«ie
lunt.noiii sima excepta.appendices fuperne complures circa uentriculum exeunt, Arifetete,
Fercas pelagias Romteraro uidemus. Afsimilanturhs mamis. namfubfuruas habent zonas,
quibusipfe toto corpore fquamofie fiiargentete diftinguuntur. in dorfo impares emincntacu-
lei tenui inKr fe membrana coniunai. Propterea Athenseus percam ait efli fpinis coronata,8i
inhgni uarieiate conrpicua,Iouius;fed quod de perca ille ex A thenso fcribit.falfuin eli.w enim
pcrc;rledphycidiAthen5usidattribuit,v.«wS«i^,i|g,t5i,OTi«,A™o«;uidefuprainAthen®iuer
tu a Kodeletio citatu, eft lame perca etia uaria,& Ipinis fere uallatur,fed paulo miniis quam ph/

CiS|US

De Perca mar. Lib.nii. 821

cis.ut exhibita utriun^iRonddetio icon oflendit. Perca AriftoteliCapud Athenaeum)

ell pitcis.hoc eft uirgulis £C lineis quibufdam narius, interprete V uottono. fic & channa
dicitur. In eo quidem loco, ubi Arifloteles ait percam elTe pifcem

xsjg»fillr<*>(',RondeIetius reponit eodem manente lenfu. fed

„ijj«(Ai!«(/etiamIegere,&iinterpretari, habentium, (qui frequens eft huius uerbi ufus,) nihil ob=
fiat. Ai'Sot)jii’S a ftorido uario^ colore perca cognominatur Matroni Parodo. Mnefimachus a»
pud Athenaum percam feribit efle -fp Ki^jjifi»i/,hoc eft e numero pifeium ferratos dentes haben
tiumuit torpedinem quoqj Si ranam.

Pifeis ell faxatilis,Diocli apud Athenteum Si Plinio. Circa faxa mufeofa Si algofa pafei» c
10 tur,Oppianus. PercafimiUscumfitphyccniSiphycidi,locispaululumdifiert,i^ oAij-m
Diphilus apud Athenaeum. Ouidius in Halieutico percas faxatilibus an pelagijs ad»
nuraerctdubitari poteft. Percas pelagias Roma raro uidemus,Iouius.iimplicitcr autem pe=
lao/aspro marinis dixit. Albertus ad litora Oceani Germanici percas reperiri feribit : non ta»
mcnin quouis litore eas reperiri exiftimandum eft, fed afpero tantum faxis Si petrofis promon»
torijSjUtalios omnes qui proprie faxatiles dicuntur. If Hybernis menfibus ( pifces plericf) iacet
infpeluncis condititmaxime hippurus Si coracinus,hycme non capti, praiterquam ftaiis diebus
paiids,Siijfdem femper;itcm murxna,Si orphus, conger, perca;, Si faxatiles omnes, Plinius.

Sequitur perca melanurum ducem, ut in prpuerbip eft. Vide fupra in Melanuro.

Percte hyeme capiuntur, louius tanquam ex Plinio, fed falfo. Plinq uerba recitaui proxime g
10 retro in fine fegmenti c. Percam cirrha uorat, percis inefeantur anthia-, Oppianus libro j. Ha»
lieut.de efds pifeium loquens.

Dioclcs medicus in libro de falubribus.ut Athenteo placet, percam e faxatilibus qui mpliioe t
res liabeant carnes, (ut funt turdi.mcrul^gobijjSi phycidcs)plurimum laudauit.Iouius.Puichrg
funt,grata:^guflui,Silanguentibusfalubres,Idcm. interfaxatiles fcarus excellere fuauitate
creditur, poft hunc merula; ac turdi, tertio loco iulides.fucte, ac percae. Alimentum autem cx eis
non modo ad coquendum facile eft, fed etiam faluberrimunT.ut quod fanguinem medium con»
fifientia generet, Galenus dealiment.facult.j.i8. Chama: carne funt tenera, fed duriores quam
perca, Diphilus. Phycen Sf phycis mollifsimi funt pifciculi , minine uirofi , fed facile corrum»
puntur; perca uerd cum eis fit fimilis, locis (pro locorum ratione in quibus uidlitat) parum ali»
quid differt, tjfl OTjrssoAiysi c^JAa-i/ajIdcm. Ius in percam deferibitur Apicio lib.io.cap.6.

EpercispriuatimiusfitadaluifubducIionemjDiofcorides. PcrcarumueI maenarum ca- a
pitiscinis,admixtofale,&lcunila,olco9,uuluae medetur, fuffitione quoque fecundas extrahit,
Plinius. Et alibi; Verendorum puftulas difeutit cinis e capite percK falfe, meile addito, Pero
na(malim,Pcrcae)cinis infperfus,ulcerum putredines omnes fanat,Kiranides.

P(^j!j;^,TO,forma diminuta Antiphanes dixit. H.a.

moa*s , Epicharmus. t Matron. rjmirpoOTaiAce!, Arifloteles apud Epitiieta.

Athenaeum.

Perca fortafsis didJa fuerit a colore quem Qraeci 5ni>i!vo(/ uocant ; de quo nos plura in Capite
de accipitribus diuerfis Hiftoria: auium.

4“ Thraciaregio prius diefla eft Perca, pe}s'«»,Euftathius in Dionyfium,K Stephanus. Pereo»
tc,Stcpliano pajiuiiTs.olim Percope,urbs eft Troadis, uel iuxta Pontum,qug Troianis auxilia mi
fitjtefte Homero, H'/yya , Apollonius ut citat Stepha»

nus in Abarno.

Ad fartaginem emi gobium, percam, lparum,5(rc.Qiiidam apud Athenaeum. apud quem eti £
am ex Antiphane nominatur a-<^'its5e/£»,cumalijs cibis lautioribus.

Sequiturpercamclanurum,proucrbium,copiofecxplicatumeftinMelanuro. f Properca h,
IcorpiumjArTi c-nsgsnai/tadagium accommodandum ubi quis optima captans , pefsima ca»

pit.nam perca pifeis eft uelmaximHaudatus:fcorpius letalis eft. quanquam eft pifeis huius no
minis,contemptifaporis,de quo magis ientire uidetur adagium. Siniili figura dixitLycophron;
dt/l^ctvaliTrtjrss (THSfmflf/ Atw/zwOT-flitree. Atfeorpium illeglutiens pipus uice. eft enim [lipoauis gc»
nuSjErafmus Rot. Meminit Suidas, cuius hacc funt uerba : Arnn-ciji'»»!

cu^bilSUbiiJ lurn jScATlaVw^.

DE PERCA FLVVIATILI, RONDELETIVS.

6o

ga L V V I A T I L I s Percamarmse nomme fimilior eft, quam corporis figura , aut carnfs
! fubftantiajaut fucci' bonitate.

I Marina molli eft carne,tcnera 8C fn'abiIi,concoc!f u facili,boni fticci.fiuuiatilis f’*®

<!mnibus fere dotibus carct. Quare abfurde faciunt, qui ea quae deperca marina

funt a Galeno libro 5. de alimentfacult.ad fluuiatilem accommodant. Sic enim feribit :
tifsimus inter faxatiles uoluptaiis cauia Scarus effe creditur : poft hunc Merula , T urdi : deinde

A B

w n

822 De Aquatilibus.

luIides.Phyddcs &: PercK.aTc.At fluuiatilis dura.cft carne, glutinofa, difficili concoflu necco
raendanda,nili ijs quibus dura: carnis pifccs probantur. ’

Percaft.a nojlro pSore um pius aiumlruu,non aitias imitiamm fuiln
pium T^deletm dedit.

A Perca nonnominaturperantiphralSm, quod altjsminimeparcat.tfoByrmirafttf^iycfraiiW^w

«» fim^ mlrurat,Jdumits Lonker»s,)\is: quibuidam plaret:fed quia Gr^cc dicatur Pdji'*» & r<J«is,for
taireawi:>K«ii'8(:quoduariari fignificar.GalliPercheuocant.

Piicis eft duuiatilis & lacuiiris.In uiuarijs etiam cum Tincis, Lucijs, Cyprinis includitur.
Corpore eft lato arcompreiTo maxime inter fluuiatiles,exceptaBrama.Squamis tegitur par
uis.Colore eft tiariotmaculas a dorfo ad uentre defccndentes habet. Pinns 5C cauda rubefcunt.
Pinn* duae in dorfo eretSafunqquara prior maior efttdutc funt ad bracliias , altiores quam inre
liquis fluuiatilibustDute in uentre,unica eftpoft anum aculeo innixa. Os illiparuu efi line denti
biis. Intus uentriculo efi mediothepate diuifo,a cuius maiore parte uefica pendet , in qua fel eft 59
tenue BC aqueum.Quia carne eft dura,frequentes fpinas a natura non accepit.

C Circa litora SC frutices parit.ut fcriptum reliquit Arifioteles. Reliqui , ait, femel anno edunt

oua in ftagnis fluuiorum bC arundinetis lacuum,ut Phoxini bC Percs-Siluri & Perca continen.
tem emittunt foetum , ut Rana.-aded enim foetus ipfi continuo fibi coharrent , ut Perca quidem
foetum quoniam latior eft , pifcatores in lacu arundine iex umndinihitSiVuottQnsts) glomerent , au.
thore Ariftoiele. Inde euenit etiam ut multas paruas ftmul capiant in lactibus Allobrogum &:
Auerniac.

F Aufonius in pretio habitam fuifie teftatur , quemadmodum nunc ab ijs qui non nift dura bL

firma carnis pifces probant. Nec te delicias menfarumPercafilebo,

Amnigenos inter pifces dignande marinis, SoluspuniceisfaciliscontendereMuIlis. p

Nanqj SC guftus iners,folidocp in corpore partes Segmentis coeunt, fed diflbciantur ariflis.

Duritia quidem carnis Mullo parem efle dixerimtfed friabilis non eft, nec glutinofl fucci pro;
fus expers, a quibus commendatur Mullus.

H Amicitiam Perca cum Ludo efleferunt.quemadmodum 8C cum Tinca, ( fciliceteidim Lmii,

non etium )cuius muco adfricat 8f illinit uulnera fua Lucius.

DE EADEM, EEDLONIVS.

A Percam Latini uocant, Galli bC Angli Perche, Hetrulci Perfega, Romanum uulgus CcrnS,

B Aridis fquamis teguntur Perca fiuuiatiles; duas habent in tergore pinnas : marina tinicam
ac continuam. Marmoris CMormyri) in modum tranfuerfas fert in lateribus maculas, atergortf*
prodeuntestbranchias utrinque quaternas.cascp duplices: quod item AriftoteleS fcripft. Ante,
rior tergoris pinna duodenis firmatur ariftis aculeatis.Ea autem qua ab ano uerfus caudam fcf.
tur, aculeo crenato uallatur.Duas in lateribus pinnas habet, utrinqj unam,quali in medio ccrpo.
retalias quoque duas fub medio uentre. Dentibus carei,fcd habet labia denticulis horridula, caii
dam bifurcam.Huius pifcis hepati non amplius quam unus lobus apparet. Duas in pylorogerit
apophyfes. Inteftinorum reuolutiones paucas habet , fel coloris uitrei fub hepafts lobo Biaore,
(atpi poxime lohum hsptts unicum upurert dixit.)

C O R O L I, A R I V H. !

\

A DE PercafluuiatiIiprxdi(Saqua;daproximeinMarina,noneftcurrepetamus. Italiuulgo
PerCco (uel Perccco;)nominant,ut circa Larium lacum, Grapaldus miratur nulK

- Ictiptotibus

Dc Perca fluLiiat. Lib. IIII. g:^*^

fcnptoribils memoria extaretemuIi,barbuU, perfici, 8fc. fed frufira, Ariftotelcs cm'm,Pliniiis,et
altj percam flimiatilcm nominarunt. Platina Perficiniim dixic,qii6d Perfici pomifaporem re*
ferat, ut ipfe putat, ego hunc laporem liquido hunc pifcem pr^ fe ferre arbitronneqj nomen

abeomutuarhredpotiusapercaLatmo Gra*co^ nomine Perficum efie interpolatum : namSC
C Percam fluuiatilem, marini qiiadantenus fimile , modo pifee
perrecunommant:utapcrca,perceca,acdeindcperfeciisfitdcnominacusjdcquocum optimi fa
porisfit, Aufonius fic cecinit: Necte delicias menfarum perca filebo , Amnigenos inter pifccs
dignande marinis.Ex quibus ucrbis extorquebant aliqui percam flutiiatilem efle j quam modo
trutam uocamus, argumento quod eam Germani hodie phercham afpirarione interpofita in u*

10 trac^ fyllaba pronuncientrfed i] quidem decipiuntur, MafTarius.

A Germanis perca fl. !^crfi4) uocatur,fic enim Heluecij efferunt, ut 5C Mofellani t alij alitcf,
:^rr|i^/Bcrfin5,uel pcrfic^.ut Encelius fcribinuel ■53errc, ut Gc, Agricola : altj 13flt|5/p4r^/
Saxonibiis finitimis in ufu funtjFrifijs l^aerfe. Apparet autem omnia
jiscnominaaGr^coLatino^Percaefretierumpta. f Nosfpeciem unam tantum habemus,
cui nominapiJedicfia proprie conueniimt , Si^percte marinas fimiltorcft, SaxonesSCalij,duas.

IVlaiorem,dequahicagimus,quamrimphaterprtr|5appenant:aIiquipimferp4rg,ueIpuntcl

patfyM eft Percam maculofam:uel @rreifber|lii^,qudd maculis uel ftrfjsCid eft lineis) notetur
aranruerris.)ficautemin Albi nominant.ueI(Stob4i:fcb/(5r4wbcrji4), id eft percas fufei colo*
ris.EimdempifcemCuelpotiusrpeciemeifimilcm^in Oceano nafciaudio,longe maiorem. Mi*
lo norem uocant lK4nlp4t|5,id eftPcrcam rotundam, fiCalijs nominibiis.nos de ea diximus fupra
in Cernua fluuiafiii,& mox plura addemus. ^ Percae nomina apud nofiros pro state etiam ua
ria funtrNam fcctus adhuc noiuis QC cener uocattir,id eft horniis:pau!d maior , fed in*

tra primum adhuc annum, "Criirtlc. Secundo anno, AircfU. Tertio, 0tic[)lm^,Poftremo^C«*
lift^/l^erfid^jSi^Cquod inufitatius cft)‘^4nferle4 Circa lacum uerd Acronium, prsfertim Lin
dauiSjpuiillam percam fimiliter norninanta^Utlm^: maiorem iKtCtjei', (ConftantisSti«i)*
litt^:)tcrtio ©(|)0llbfifc{),qu2e iam triente aut quincunce(quartadccima parte numi quem bazi*
iim Germani nominant)uenditur.poftea ^^le,uel ^enctcniccflc,qus iam fere obolo, autqua*
dracibus qiiatiiorfquarta ba::ij parte)usnit:^ ita cxcrefcit, ut maxima fercfcxobolis(autfefqm*
bazio)uendatur, Grsce quidem minimas percidia dixerim:maiores,pcrcidas:maximas,percas,

Jo Vocabulum ^ pinnis aculeans,percs attributum, (ficut etiam 1krcQcr,cadem caufa)

alibi pifciculis parilis tantum, quos aculeatos Rondeletius nominat, tribuitur. Quanquamaii
tem peres qus in dulcibus aquis degunt, non fluuios tantum , fed lacus etia &ftagna incolunt,
eas tamen omnes fluuiatilium nomine complecfiiuifum eft. In noftro quidem lacu , qus inpro*
fundo capiuntur, ab co ipfo ‘^riecbtcrccflc nominantur, colore funt albiorcstqus uero propi*
us ripa, colore magis fi.ifco,a ripa X4ltbccllc,ab arundinetis ^oo;c^lc,ab herbis dC algis iKr^b^
c^lc uocantLir. Peres Polonicum nomen eft Okun,Bohemicum Okaun. quanquam aliud e-
riam ab homineBohemo accepi, Gczdick.

Perficinum pifcem prscipiuim V erbanus lacus 5C Padus fluuiiis producunt, Platina. In o* B
mnibusfere lacubus dC fluinjs apud nos capitur.circa Argentinam in Rheno, lina, Brilfcajfofsis
40 etiam ^ ftagnis quibufdam. Capitur 8(:!inlacu Siicrmenfi uerfus Oceanum Septentrionalem
Germanistubi cum maxima eft ulnamCf«^ir«w)squac, ut audio. In Acronio lacu que maxima
eft, fex fere obolis argenteis usnit. In Danubio eas capi teftacur Aelianus. Mas pinnas ha*
bec rubras, fismina minime.cute ueftitur afpera &C dura, qua: defquamari nequeat , Adamus Lo*
nicefus. Paruus eft pifcis,8^ uario colore diftincftus , Platina. Squamis & pinnulis acutis dC
afperrimis armatur, Innominatus. Lapillos in cerebro habet. In perca pifee paruo,hunc cor*
uumuocant cum caput magnum habeat, duo lapides inueniuntur candidi, oblongi, plani, altera
parte quafi dentati, quos lithiafi conferre creditum eft.alligatur enim infra dolorem maximus, £C
intra horam lapidem in ueficam trahere folet, Cardanuslibr07. deSubtilitate. Sedlapisquem
Coriiinam uocant aliquijepifce Coruo,ut uulgus nominat,non eperca eft,nec^marina nec^ flu*

^"0 uiatili. Vide fiipra in Corollario de Coracino C. ^ Fama eft Larij lacus Percecos fuiffe aduedli*
tios inquilinos, tralatis fcilicet feminibus e lacu Eupyli, qui Lambrum emittit amnem, ut me*
minit Beneditftus louius frater in Larianis lufibus: Eupylis exigua fum Percecus ortus in
itnda, Meque peregrinum Larius inde tulit. Sed Eupylis multo minores quam Larius Per*
cecos producit:quoniam magna ex parte , uel influentium aquarum defcGu, iiel occultiore ali*
quo hiatu terrae hauftus, multis ante annis exaruit, abijt^ in tres minores lacus , aquis in depref*
fiora loca fubfidentibustqui aLicino foro ucterc oppido,quod dC ipfum intcrijt,plebis Licini Ia
cus hodie nuncupantur. In Lario percae ad pedalem crcfcuntmagnitudinem, croceaspinnas
habent, louius.

Deuorant perca: cum alios pifccs,tum fui generis fbbolem. Ciirfti (T^atatione') uclociisimae C
60 fiint,Obfcurus. ^Parit perca in fluuiorum & lacuum paludibus,id eft quae prope fluuios autla
cus ftagnantCTr^Aiizmo^o*? uocant)in arundinetis. In lacu noftro perex pariunt uerno tempore,
in profundo, prsfertimMartio ^ Aprilimenfibus, ^ Vixaliunde quam iecinoris uitio labo»

Zz 4

824 De Aquatilibus,

iant:nec ulla repcritur perca,cuiiis iccuv non flt grandine affetflum.Grcg.Mangoldus,

D Pinnulis acutis Si afperrimis armaturtquibus etiam fe defendit cotra pifces maiores, ne prja

dantes eam inuadant, prte catteris pifcibus fluuialibus & ftagneniibtis, Innominatus. Videns
fibi Liiciumimminere,horret pinnis, £d fle euadit, Alexander quidam obfcuriis. (i tamen cauda
apprehendatur a Lucio.deuorattir. Percae naturalem cum Lucio ferunt amicitiam cffe.Luci.

um enim Itefum ab alio pifcedifRculterfanari;proindequsrercpercam(immotmMf»:)quaeuid£iis

eum, lafum tangit, lenit^ uulnus eius, dC fic fanatur , Adamus Lonicertis. ^ Percasparuasab
anguillis & trtitis uorari audio. Pifcatores in lacu Lemano obferuarunt percas hyeme emit,

tereper os tieiiculamquandam rubram ex ore pendentem, quae uel inuitas fupernatare cogit,
coniedlant autemid ab eis fieri prg iractindia,qtidd in retia inciderint.lioc enim tum maxime pa u
titintur cum retia trahunt pifcatorestfed mirum hyeme tantum id illis accidere.

B Iftri confluenteper hyemem glacie aftridla, pifcatores alicubi ea perfradia ueltiti puteum ex.
cauantiubi ut in ftrida ferobe cu permulti altj pifces facile capitmtor,tLim plurimi Cyprini, Per.
cte,8fc. Aelianus. ^ In Acronio lacu percarum fobolem ante fandli Huldrici diem capi lex ue.
tat. ^ In noftro qitoqj lacu, nec fenjper,nec nifi certa magnitudinis menfura hos pifces capi co.
ceditur. Leges enim pifcatori;r,fichabcnt;Percula£ uel percsnecapiantorab exitu Maijufqiie
ad diui Martini diemtexceptis decem diebus,qui ditia Margaretac diem proximeprjcedunt.his
enim perculasibie J^Utling) pifcari liberum eft. Cteterum a die d.Margaretae iifc^ ad d. Martini
diem,reiibus,non nifi ad eam tabellam menfurx,quam magiftratus dedit,cofedlis,utilicet. Re
lia ampla nominant, (lEPyt^nm, a laxitate macularum, qtiar a duobus uiris trahuntur , minifiro i»
in nauicula fequente,)quibus a fine Maij,ufq! ad d. Martini diem uti , ad percarum Si luciorum
pifcationem, permittitur. Amedio Aprilis ufque ad finem Map, quipercasfectmdianni, uel
nondum plene adultas(iirglc)ccperir, mtilflator: atqui adultas , eo tempore fortuito ceperit eo
genere retis quod fublime uocani,(in ciiicr bofien tr«^t,)a muldla immunis cfto: fed percas ca.
ptas,fiatim lacui reddito. Retia quibus percas minores a d. Martini die ufep adDecembrem ca
piunt,uulgd 3_(tnbt^<!mappellant:£^ alia minoraCuiros tamen duos ipfaquocpreqtiirunoCt»
glen. Percarum diem (©cn Rlgic tag) uiilgd nominant noftri nonum menfis Nouembtis.
tunc primum enim percte minores in magna copia uendi incipiunt, f Percis extindlis hamo
infixis anguillas pifcantur i nec alia quam uel hac uel ex lumbricis terra efca , apud nos eas ca.
pere licet. ^ _ 5»

I Perca in cibo apud Germanos quauis anni parte laudaqpracterquam Martio Si Aprili men.
fibus,quibus parit. Apud nos mediocres(R;g[c)Augufio laudantur, adultacTfcelmg) Maio,
Perficinum pifcem pr^cipuum Vcrbantis lacus & Padus fluuius producunt; quem ideo hanc
denominationem accepilTe putant,qudd perfici faporem habeat. Suauis quidem hiepifeis habe
tur.Sd minus infalubris,Platina. Percas minores fui generis (dequibus mox dicemus,) maio.
ribtis, quibus de mincloqiiimur,meliores Si falubriores effe 'Germani iudicant. Nanqj SC gu.
fius iners, Sic. Aufonius,ctnus tierfus Rodeletius recitat, fed fi guflus huic pifei iners eft,cur lan»
topere laudatur ab Aufoniof ego quoniam Sfreipfa pifcem fapidumeifeitidicOj&l ne Aufonius
fibi ipfi ccntradicat,legerim:Nam nccp gtiftus iners, &c. Sic enim caufam reddiderit cur fitlau-
dandus, duplici nomine, nempe 8i faporc pulparum Si foliditate. Perctehodiein Gallia (im^»
quit Ionius) fummam obtinent dignitatem alendis febricitantibus . In Italia autem laudatifsinii
funt e Lario lacu.In eo quidem ad pedalem crefeunt magnitudinem: a:,maturcfcentibus prafer
tim uuis,ab ipfo pingui Si pra;teneris interaneis magnopere commendatur. Medici fere omnes
GalliteCifalpin^ percas tegrisrobuftioribus apponere non dubitant,pra;fcrtim fi crudarumuua
rumfucco,quem agreftam tiocant,diligentifsimecondiantur, Hatc louius. Inter pifces dulcis
aqua:,confideratis pradidlis conditionibus,Perca Si Lucius mediocris primum gradum boniia
tisobtinenqdummodofint pingues, ArnoldtisinRegimineSalernit. Anguilla prouefliorp
tatefaltibrior eft minore,fecundum aliquos; Lucij uerd & Percte, contra. Idem. Rondeletius
medicos noftri feculi plerofcp reprehendit,qui fluuiatiles percas aegris exhibeant aut peimiliat,

' tanquam a Galeno laudatas;cum is de marinis fenfcrit,&: fluuiatiles a marinis cum alias, tum tiUfo
trimenti ratione plurimum differant. Ego Rondeleti] fententiam approbo , 8C percas dulcium a.
quarum durioris carnis atq,’ uifeofae pra marinis efle fateor.hoc tamen diftinguendi gratia addu
derimtpercas noftras,qua: in fluuijs Si lactibus maioribus purioribus^ uerfanttir , longe prufe-
rendas effe alijs qute in minoribus minus^ puris aquis degunt.acccdit in fluminibus notos, cti
am uelocior curfusicuitis ratione magis exercetur.Itaq!cRheno,magno cito^fltimineialobet'
rimx pHtantur,proiierbio etiam inde fadIoiiSfuntiet i54Iin Cin ijlbetncglcthoc eft, PercaRhe.
nanafanior,autfalubrior.Medici etiam atep chirurgi uulg6,a;grotis illis , quibus pifces alios in*
terdictint,puerpcris,uulneratis,percasconcedunt.Quaein Rheno gignitur percajinarrais pifci-
bus fticci probitate aequalis eft,ui prodidit Xenocrates , Vuottonus. Vbi tamen tliymallorum
copia elfeqaut alterius percarum generis, de quo mox fcribemus,aut albularum lacuflrium, pro
percis marinis alijs^ faxatilibus, illos potius quam communes fluuiatiles percas, aigrotis prtder
tim,guftare confuluerim. Quanquam pifeis hic falubris exiftimatur : iecur tamen eius ut

1

De Perca fluuiat Lib.IIII. §25*

flarimum feregrandmofiim,reijd folet, Greg, Mangoldus, ^Pcrficmum matorcm exentera*
turtijnec exquamacum, ex aqua aceto fuffuracoques.codtim ac mundumjUtmLucio diximus
conuiuis appones. Paruum exenteratum QC exqiiamatum , m oleo aut in craticula cum falimola
coques, Platina. ^ Percarum foboles tenella adhuc £Cmmima,gratilsima cibo cfr, 6C propter
paruiiatem plurimae fimul una buccca ingeruntur: funt qui una cum pane codo condito^ c iu»
reapponant, circa Acronium lacumalicubi.apud nos enim tantillas capilex uetat. Percas mi
nimas,quas hornas cognominant, coqui peritiores uino calido imnierfas elixanumaiufculas, fri
gido. Maiurculie propter fpinas dC aculeos pinnarum dorii,uefcentibus moleftae funt.dn mini
mis propter teneritudinem non curantur. Paruu!^ etiam butyro frigi folenr, frequettus quam
10 ulli alij pifces. Circa V erbanum lacum percas modice apertas, uerubus ligneis rranfuerfas in.
ferunt, ft^airantifeiniaiTas butyro illinunt. Ibidem omne genus pifciculorum ad Solem inuete-
ranc, maxime uerd perculas.

Vulnus aculeis pinnarum dorfi percae inflidum,non facile fanatur. <3

Germanicum nomen noftris u{itatum,ab aculeis fadum conijeio : quemadmodum dC H,a*
hirudinis, quam uocamus:qua: os aculei inftar infigit ad fugendum. Inter ioculares pifei-

irm nomenclaturas percam equitem cognominari inuenio: i|l cin rittet: inde for-

ian quod fpinas calcarium inftar habeat. ^ Lapis Eisicbanus refert aliquando effigiem perese,

Ge. Agricola. Saxones orientales aliquando coluerunt Saturnum , dextra tenentem urceum
roiis refertu, finiftra rota: nudis uerd inftftente pedibus Percae (cific p^rfen) quo iignificare 110«
loIueruntjUtinipforumChronicis explicatur, Saxonem efle debere in perferendis fuftinendis^
periculis flabilem atep conflantem.habet autem ille pifcis fquamas duras,& tergum ueluti fpinis
aculeatum, Ge.Fabricius indicabat. Saturnum Saxones effingebant, fenem in pifce flantem,
qui rotam urnamcp tcnebat:quod fymbolum erat apud ipfos arcanum, ut in eorum hiftorijs legi*
niiK,Gyraldus.

DE PERCAE FLVVIATILIS GENERE MINORE.

D E pifce quem eruditi quidam Percam fluuiatilem minore appellant, multa icripfli Eleimeto -
c.pagina ai6.Cernu3e fluuiatilis nomine, quod ei Bellonius impofuit. Hic plura addam illic tiel
omifla,uel emendanda.pifcem enim ipfum nuper admodum iridi, a Nicolao Speichero, Argen-
jorinenfipharmacopoco pericifsimoadmcmiflum. ^ Germani quidam,utdiximus,huncpifce
ab aureo eoIorc(5^lbfif4)denominant;undeHi€ronymus Tragus Auratam fluuiatilem nomi
nare uoluit.ls in epiftola ad me:Noftrafluuiatilis aurata, inquit,paruus eftpifcis , non ignobilis,
fpitham* lon^itudine,(.ego ad Jj>ithames, id eji dodrante longicudimm uix aut raro accedere furo. Argentitus
ad quinque aut fex digitos tantum accedunt. ) Eius pinna? , caput bC branchis, aureo quafi colore
fulgent. Hunc flaureus colornon difeerneret, diceres omnino eife percam. Nonfemper, nec in
quouis flumine inuenitur. amat torretia, ficut Varus bC Afchia, ( Trutam & Thjmallumintelligif.)
^Eruditiquidam apud Germanos Anglos hunc pifeem Melanurum eileputarirnt: qui ex
Melanuri hiftoria Micone, quas fuoloco dedimus, facile refelluntur. Simon Paulus Sucrinen
fisjinlacu alluente Suerinum non procul Oceano Germanico reperiri fcribitprxter alios pifces,
^^■percas& melanuros, uocat autem proculdubio melanuros , genus hoc percarum quibus de agi

nuis, Bellonius hunc piicem Plinij medicfAcerinam efle putat, propter nominis cum cernua Acm/w.
flmilitudinem. Sed cernuae nomen netus non eft:S^ hodie Romae alibicp pifces diuerfos marinos cernua*
Itali pifcatores fic nominant, aliqui etiam percam fluuiatilem, maiorem flilicet. a cuius ftmilitu*
dineforfanBciloniushunc quocp piicem, quanquam ItaIiaeCnifanor,ut& GaIliac)i^notuni, Itali
co nomine cernuam appellare uoliiit,non fatis probe ,|meo quidem indicio. Cauterum acerinam
apud Plinium medicum,nomen ab Atherina corruptum efle nondubico. Q.uod nifi hicfi't;^?fsfi
StraboniSjid eft porcus fluuiatilis Nili:quem pifeem facit rotundu , fpinis in capite noxrjs, ibCc,
ut pluribus in Cernua fl.fcripfl,) antiquum aliud cius nomen ignoro. Spinas quidem in dorfb a-
culeacaSjUt porci fetas,nofter hicpifciculus erigitiquare Lucij co iiorando abflinent, ut porco pi
yolce in Nilo crocodili. aFrifrjs a nonnullis fido nomine Latino Porcellio dicitur, con*

iieniunt ei bC rotunditas, (a qua etiam iKuIprtr^, id eft rotunda perca Germanis quibufdam uo»
catur,)8(^ fpin^e capitis noxia:. ^APolonis lafch appellatur: uellasdz.fed illi z. utrunqueuir*
gula fuperne induda notant.

Britanniapropriumeflehimcpifcem Cardanus putauit, maxime iuxtaOxonium, eodem b
enim Germaniam multis in locis abundare ignorairit. Nuper amicus quidam mihi retulit, nufli
quam maiorem horum pifeium in Germania copiam, quam Franefordia ad Oderam, St! Stetti*
minPomeraniauidiiTe* Vbi linea qua pifeium latera fecat ad branchias incipit, ibiaculeum
ad caudam fpedantem uideas,BelIomus:ciiius uerbis addo, alterum quocp paulo inferius , u«
triinc^ extremis brachijsjid eft branchiarum margini, qua aperiuntur, adiundum, neutrum ex*

^0 hibica a nobis pidura exprimunt.funt enim perexiles:ut in medijs etiam branchqs denticulata
aliquotfpinuIa,crenacim(ut ita dicam)apparentes, fi de proximo intuearis:fuperius minores bC
flcquentiores.-inferius maiores , pauca bC maioribus interuallis. funt autem illa digefis^ in mar*

g26 DeAquatilibus.

gine port(onis cuiufdam branchiarum, qu* a parte fubicda deduci SC eleuari potell.Ell & fupr»
branchias fpinea pars obliqua, utrincpuerfus occipitium fe colligens tantillis ferrata denticulis,
ut tartui magis quam uifui pateant.Item alia pars fpinea triangularis fuperinnata,abranchiarum
fciffura,ftatim fupra pinnas ibldem,retrorfum fpeflat , SC in breuifsimum fed acutum fpiculunt
definit. Squamte non quadrangute,ut Bellonius fcribit,fed rotundf fere ut in alijs pifeibus mi
hi uidentur. Pinna dorii una oblonga SC continua eft, ut rede Io. Caius in milTa nobis piclurj
reprarfentauiqKmonuit Bellonius. differt tamen partibus. nam anterior, aculeis conflat quam,
ordecimtquorum primi duo breuiores SC propius iundi funt,medij longiores, longitudine paa
latim ad ultimum ufqi decrefcentetpars pofterior, mollior efl:,fibris,non aculeis,diflin(fra,brcui.
or:&iab anteriore interuallo quoda inchoato difccrnitur,uthgc mihi condenti pifeis huius fcclc. x
ros oflendii.Pinnae omnes lituris nigris diflinguuntur : exceptis tribus in parte fupina , una poft
anumjK binis in fummo uentre,quacin exhibitis iconibus pidorum incuria expreiTte non funt,
ete quidem paulo pofterius quam eregione initij pinnarum, quae ad branchias funt , incipiunt.
^Innoftrisperds minoribus, quibus magna funt capita,binircpcriuntur lapilli, candidi, oblon.
gi,plani,altera parte quodammodo in denticulos diuifi,Ge. Agricola.

Bellonius hunc pifeem faxacilem facit, non rede opinor, quanuis in fiuuijs puris 5C arenofia
degat.non enim lluuiatilibus , fed marinis tantum huius differentia: nomen ueteres attribuunt.
^Dum natatjuelut gobius & botta,pinnas mouet uniucrfas,Cardanus.

Argentina: capiuntur pleruncp circa exitus (fic Germanice quidam fcripfit,oftia intelligo flii
uiorum minorum qui in Rhenum exeunoanguflis retibus tn angulum aliquem compulli. Ae.lo
flate in uiuaria coniedi, pifces caeteros exurere dicuntur ; forte quoniam aculeis fuis eis mole,
fti funt.

Ante pafcha,partu iam abfoliito , commendantur. Argentins circa Bacchanalia &: initio
quadragefimae in precio funt.codi Si frixi placent. Ebenis & Peucerus boni fucci effe hos pi
fces,8i: percis antecellere feribunt.

Lapillose cerebro huius pifeis in quibufdam Germanis locis , in Pomeraniaaf alibi phar=
macopolsferuare Sdiiendere folent, aduerfus calculos renum Si quae in collis alibiue fentiun»
lur dolores pungentes.

PERNA fpecies Pinnx eft. Vide inferius cumPinna.

jo

DE PERSEO PISCE MARIS RVBRE

■ N MARI rubro pifcisnafcitur quem PerfeumCPifinit) Arabes nominant. Grsci quo
que eodem nomine appcllant.nam utriq; louis filium Perfeum uocant.ex cuius uoca.
bulo nomen traxiffe pifeem hunc prsdicant.Is pari magnitudine eft cum Anthia ma.
ximo. Afpedtis fimilitudo illi etiam eft cum Lupo. Naibeftieuiter adunco. Cingulis
aureis diftinguitur,quac a capite exorien tia per tranfuerfum feruntur , Si ad uentrem ufep perti.
nent.Frequentibus 5i permagnis dentibus munitus eft. Ex omnibus pifeibus qui in eo mari iier
fantur robore Si audacia maxime excellere dicinir.Dc pifcatione eius £»1 captura alibi dixi , Ae.
lianus de animalibus j.iS.ego nufquam alibi pifeis huius mentionem ab eo fadam inuenio; neqjf *
plura Volaterranus adfert , qui multa ex Aeliano tranfiulit ; neq: Gillius , aut alius quod fciani,
Perfus,nd^'<r@^,piicis quidam eft in mari rubro, Helycbius 5d V arinus : fed uidetur uocabulS ror
ruptum pro ^ Perfeus duabus fyllabis,^ Perfsus tribus,nomina funt uirorum: de qui

bus feribit Suidas. Perfeus Antiochum erudiuit,Kc. Aelianus in Varijsj.iy.

P E T R A D r L AE,,nt7p«ofsAM,pifces quidam.«'i:Ai',o« Ba?©- ixSvuiir, Hefy

chius Si Varinustapud quos etiam Pepradite Si Peprili pifces memorantur, PtBS>itsirAc«,P«refl«(:
nec fcio utra fit melior ledio,Sd an ijdem omnes,

PHAGORivs uel PH ASR vs, VidePagrusfupra.

P H A L E R I C A inter Apuas eft.

PHAROS pifces uenerantur Aegypti), prtefertim qui Syenen incolunt, Volaterranus, fed J*
legendum Phagros,ex Aeliano de animalibus.

PHILOHEE A. VideinPelamydecum Thunno.

P H L o I N I s ( ®A9imj, uocabulum uidetur corruptum) fluuialis caro , additur efcacuidaaa
Mullos Si Scaros magnos, a T arentino defcriptac.

P H I T H A R V s. Vide Phytharus.

DE PHOCA SEV VITVLO MA*

RINO, BBLLONIVS.

VEHADMODVM Delphinorum fuperioribus pieSuris explicata genera , fuci ter*

reftres:ficPhoce,uimlos:at(phippopotami,equosterrcftresproximciniitantur. Adeo

nihil effe in terris reperies , quod non idem foccundifsimum mare producere foleat

DePhoca. Lib.IIII.

%itur PhocaCquem Vitulum Latmi, noftratesBouem, quidam Lupum appellant) cetaceum eft (C)
aquatilisgenus, litorale potius quam pclagium,uiuipar3,quadrupes,pilofum, tota corporis for= B

ma,atcp adeo mugitu uitulum,aut iuuenctim referens. ^

Ampliibium eft & magna ex partcper ftcca litora diuagari,uicinos^ litoribus agros terreftri C
ummcre^depaicereacdeuaftareiolitum.Quinetiam uineta ac pomaria , loca^ arboribus confio
ta,fuis frutftibus uoracilsime ipoliarac fi quando colliculum conicenderit , atcj inde iecedere co=
gatur,iam tum quidem pedes ac caput in uentrem contrahens, ac totum corpus in globum con*
ltringcns,maximo in mare impetu deuoluitur.non enim tamlcuis acfacilis eft illi pedum acti,
biarura.quam terreftrium,motus.Pra:tereaoff!bus in cartilaginum formam ac naturam flexili.

10 bus prsditus eft, reliquum totius corfioris carneum, eiusi^ operimentum durifsimum ac folidif.
fimum habencuius catilla, potius quam edulij , a nobis expeti folet. Vnde Auguftum Cafarem E
uitulimarinipellemaduerfus toninuum, quos pertimefcebat,impetus,fecum perpetuo circun.
ferre ronfueuiife referunt.Nobis ad militaria cingu!a,uillofas chirothecas, ac fcorteas tunicas in
ufum iicnit.

Pofteriora crura, hoc a prioribus diftat, quod etfi in totidem digitos atej arriculos diuifa fint, B
magis tamen ad pifeium caudas,au t uerfpertilionum alas,aut anatum uel anferum pedes accede
re uidentur, Qiiamobrem ad ambulandum minus quam ad natandum habilior eft Phoca, Geni
tale maribus oblongum eft,foeminis ad terreftria accedens, coeuntep animalium retro mingen.
tium more. Proinde Phoca renes folidifsimos habet,2C forma bubulis fimilestac nullo ( ut etiam
10 Delpbinus)felle prredita eft,

DB PHOCA SEV VITVLO, MARIS MEDI»
terranei , Rondeletius,

V I T V L V s marinus animal eft,inquit Ariftotcles.na in mari degit , SC aerem hau.

ritfpirat^jSd dormit in terra,egreirus^ in eam parit in iitore terreftrium more. Cum uero diu.
tius in mari quam in terra immoretur,cibum9 ex humore petat, nec diu ab aqua feiundus pof.

.(,0 fit uiuere,inter aquatiles beftias rede numerabitur.

«a»» a Griecis dicitur, dudo nomine ex J3»i!«,ob boatum fiue mugitum quem edit, phocam A
appellauit Vergilius. a Plinio, Gaza & aii|s uitulus marinus uocatur,cuius nominis rationem fe
cutsefuntgentes multac.Itali uechiomarino uocant,noftri iiedel de mar , Galli ueau de meriFlan
dri @ccbo»nt,id eft,canem marinum,ita SC Germani <?3eerbunt:Mafsilienfes bouem marina.

V itulus marinus corio integitur duro SC hirto.in dorfo pili funt nigricantes SC cinerei, in qui 3
bufdam maculae paruae: in uentre pili albicantes. Vitulo terreftri fi aures excipias, ualde fimilis
eft.Oris fcilTura eft mediocri. Dentes in eo ferrati,acuti,duri,cadidi, lupinis dentibus fimillimi.

Maxilla inferior lupinam etiam refert.fuperior,latior eft quam in lupo;qua,&; naribus uitulis ter
reftribus affinis eft. Pilos duros,aIias albos , alias nigros, longiufculos in fuperciliorum loco , BC
joinfuperiore labro habet. Lingua lata eft 6ffciffa. Oculi fplendent,&fubinde in millecolores
(tcfte Plinio)ueluti hyaenae oculi tranfeunt. Aures non habet , fed earum loco meatus angufiifsi*
mos,& ualde exiguos, in uiucntibus euidcntiores,in mortuis ita confidunt ut uix reperias.intus
foramen eft cum ofsiculis Si tympanum,quae qualia fint explicauimus cum de pifeium auditu di
ceremus. Caput breue eft &C paruum procorporis magnitudine: collum longius , quod pro ar.
bitrio extendit 8i contrahit. Lato eft pedore.omoplatas enim habet quaternis mulculis conne.
xas fuperiore uel pofteriore in parte quam canes terreftriacp alia animantia, quae in lateribus eas
habenttob id angufto funt pedore, uituli uerd latiore ad melius natandum. Velutibrachia fine
eubito, fine ulna, habent breuifsima. quod fequiturcarponoftrorefpondcnsex multis oflibus
confiat:mctacarpium uerd ex quincp oflibus,qu3c pelle tantum contcguntur.inde tanquani roa.

<0 nusindiuifa, prteterquam in extremo in quo quatuor linearum diftindiones tantum fpedan;

tur, ungues autem quinque diffindi. Quanquam aliter de his fcripferit Ariftoteles; Vitulus ma Lik t. devM.
rinus tanquam latfa imperfeda^ quadrupes eft , quippe qui continuo afcapulis pedes habeat,

Contra Bcllo>
nij ji^ram.

tih.z. dehiji.
anim.ca^.}.

Interiora-
iJb.it.cap. 32

D

mS/.

828 De Aquatilibus.

manibus fimiles modo tn-racjntiumosenim' finduntur digitos, (Tr^wJ^eeKTvHiy^^ifiii^an aliud tfi
^infie digitos hahere^aliud in eos findit) c^ut finguliternisaruculis flebantur, & unguibus magnis

• (non magms,Gaza)muniancur.Vcrui-n ego diligendrsimcuitulummarinum contemplatus pe

des anteriores tales omnino ciTe quales depinximus cognoui. hodie quot^uitulurQ exiccatiim

- domi feruOjCx quo oculata fideidem ab omnibus qui uidereuoluermt,comprobatur. ineptif,
fime uitulum marinum reprafentauit autor ille libri de aquatilibus : non enim
TtTjoaTTPiiOjUt rede dixit Ariftoteles,depmxit:fed ei ca crura fiue brachia, cubitum, tribuit, pedes
anteriores QC pofterioresjnonuitulijfed caftoris,fcilicet diuifos, membranis intertextos, No»
ftri delineationem perfequamur.is corpore eft oblongo , in caudam paruam definente , ceruorg
caudis Cimi\zTa.,{quod ArijloteUs quoq, tradit.) & in pedes pofteriores caudis reliquorum pifciiim G.
miles, fine digitorum ditiifione , fine unguibus, etiam fi aliter tradiderit Arifiotcles: Pedes poJ®
fteriores quinis diferetos digitis habet. St curuatura &C unguibus cum primis conuenientes , ue.
rum forma proximos pifeium caudis. At rem aliter habere ah-n-d-U conuincit, nec aliam huius o»
pinionis refutationem quaerendam cenfeo quam fenfum ipfum:!! enim uittilos marinos fiuc inc»
dicerranei maris,fiiie Oceani diligenter inrpicias,pedcs pofteriores tales efle comperies quales
depinximus.Qiiod fi caudis piTciumiimiles funt,ut aptifsimecomparat AriftoteIcs,qui fieri po
teftjUt in quincp diuifos digitos bC ungues deftnantc'Quomodo ucra effe poteft haec figurte cum
pifeium caudis fimilitudoC Intus pulmones habet, cor, uentriculum, hepar, lienem, inteftina,
quadrupedum terreftrium modo. Fel in hepate non habet autoreAriftotelclib.a.dehift.am»
mal.cap.i. Plinius uero eidem fel attribuit. Qua uerd in parte litum fit non exprimit, ex uerbis
tamen eius colligi poteft uitulo marino fel efte in pe<fiore,ric enim feribit. Fel ferpentibus portio
ne maximecopiofum,8f pifeibus. Eft autem plerift^ toto intefiino,licut accipitri, miluo. Protea
reain pedore eft cetis’ omnibus: Vitulis quidem marinis ad multa quo^ nobile. i*Ad qua medi
camentafelquidamreqmrant, dicetur in Corollario G.) Renes habet uitulis terreflribuSjUel delphinis,
uel lutris fimiles,de quibus infuperioribus diximus.Meatus quia uena caua, bC a magna arteria
oriuntur, non incauum quod in renum medio eft,fed in ipforum renum totum corpus uidentur
abfumi. A renibus meatus ureteres tenues admodum ad ueficam pertingunt,

ExAriftotelc, Leporum & aliorum animaliurh retro mingentium ritu mingunt ScTcoeut
uituli,(nempe auerft,)S^ diu ligati in coitu coh3Erent,ut canes:eft enim maribus pudendum ma»
gnum,fceminx uerd rima raiarum modo. Ex femine ftatim animal concipit intra fe bC parit. fes b
eundas quocp cmittic,8f lac redditmodo pecudum. Parit fingulos , aut geminos, aut complurb^
mum rr€s,mammis,quas geminas habet,educatfactum , ritu quadrupedum. Parit uthomo o«i»
ni tcmpore,fed' maxime cum primis capris. Prolem circa duodecimum diem a partu deducit in
mare,fubmde afluefaciens.illa dedmisl^racipitanreri fertur, nec ambulat,cum nondum

inniti fuis pedibus pofsit.

Miram matris erga catulos follicitudinem in ijs educandis , bC ad natationem aflliefaciendii
deferibit Oppianus.Duodecim,inquic,dies mater cum catulis in terra degit,deciraotertio die ul
nis complexa in mare defert, immergit , eosqj iieluti in alieno bC peregrino folo enixa, in pa*
triam bC proprias fedes dediicit.illi fingula a matre dedudi perluftrant.

MilAV& HiiXTVTTXVTOcdvaiiAust «rtuj
^Kvyivzs «yKxs vice?idixs «S c/kJa
f&vHS youus VTTi 7rM(/lx
Vcut/lx tP dfi «yusivftffi 7ruvH[ii2iH
‘T^TTOlP^Li/ eCVS^iSOlJlO t/C tf (PqOViOJlJ

sis &vxhtx

tib.4.ca^,s€.

(B)

Av.'7£i^i'jj3X<p^9','sjsi<rKXcAi<^Tfi'j<rUMHo7
rxKTty ayxTO^eii^H^TTKTjiluJ xn o-HiixivaGe.

Aaxracnoos TrvcTjsluj -n, cy «CcigiKSTTia,

Au/zxTo: yo/iC[/ cc(i(f>xyxor«^ei

Pxoifxtvn tziyx^oi/ 'n,nsu orxi/vK •numi/t
Es TttvTvy 7rQ>^e!p'ei,xgu t/l&KVV-T^ ^yx 9«A«w«ff*

Vituli marini cxcuranturafi^ hominem agnofcuntjfuntcp delphinorum moretBiArtvSgftuWi.El»
us rei exemplum ex Eudemo narrat Aelianus. Vitulum marinum Eudemus ait, in homine fpon
gias pifcari foIitum,amore flagrafteieo^ubi petra antrum fuftinens extra mare pro-

grelTlim cum fpongia tore uerfacum fume» Is, cuius aconem bic exprefsimus , circa Lerinum
infulam captus, 6^ in infulse illius xenobio multos dies educatus, nullo metu cum hominibus uci^o
fabatur, per terram fe trahens, gradus etiam fcandens.

Somniculofum eft animal, grauifsimo^ fomno opprimi folftum : inter dormiendum tam al-
te ftercitjUtmugitum edere uideatur,unde uituli nomen. Huius caufaeft pituitofus humor, gu/
in afpera arteria eft,infpirando bC expirando agitatus. Tales fonos dormiendo edunt, quicta/To
fune collo 5i;^breui,defti!lationibusobnoxq:itemij, quibus excidit columella.Dormicumflt^^^*^*
tra|aquam adfolem,inarcnalitonsuelfuprafaxa, ut liberius rcfpirec, maximenodii,fedfti3m
interdii! nonnunquam. Oppianus:

ip^KcuP ^^vvyixcftZifxd Kziirstn StcAawfM/; nflMcc»« P HiictTtcutvsiTpttS P "d-xnxhifl

ivm^si li feJisAsj/ VTryoy iyjftTi.

Carne & pinguitudmcmulfaabundant, Ofla cartilaginea habent. Corio duro S^lpiflbinte. 6«
guntur, fed plicatili, quo fit ut fefe contrahere bC colligere pofsint: unde difficile icfiibusladutur
conglobato corpore, ob carnis Sf pinguitudinis copiam:uix enim nifi collifts tempon^u; inter*

4

DcPhoca. Lib.IIII.

829

fiduntur,qiis pauca came SC pingiiitudine obducfta funt,quo fit ut nerui , ac proinde cerebrum (E)
facilius patiantur.Eadem ratione feles domeftici difficilius idibus necantur.

Pugnant inter fe uitiili matmuSC cum alijs pifcibustfunt enim carniuori, Sf admodum uora. O
ces. Vidimus aliquoties in uitiaria immiffos uitulos magna reliquorum pifcium pernicie , ut Iu=
ciorum, tincarum, cyprinorum. V idimtis id Gandatii, &; in ftagno Regio ad Fonte Bellar aqute.

Multi funt in Oceano uituli, aliquando gregatim natant, quos pifcatores aliquando fagittis *
a; tridentibus infedantur,uix tamen ferrum in corium denfura adigitur.

Sine magno damno in pifcatoria retia non incidunt, quia ut delphini SC xiphia ui omnia per
rumpunt 2t dilacerant, id quod fi fenferint pifcatores,quam celerrime poffunqtetia in terra per=

10 trahunf.tum ftille capiti St temporibus fepius illifo interficiunt. Oppianus: t-if. >. iwimM

(tftiKM Vk «yxtspir TtT<iU^'7i)U,s7f flr TeiyAv£j©',« tAst nam

PjWJ sdjiyi fcfx©', AAA’ orliiTrMxLiozi AtVws

«/u/^cnraA(H(iir ^ aw tSfcAsrTfflr; A« -tcts -tbIs x fcuwas 7t 7rcV©-,OT-a(f « «

^krvoiflSlfjxyithas.iTrficpvKlLuti.iftx^civ 0i/xcw'(J^xTvffWi,i<5«sVaA«7rT;aA«7^H«

</i £1» 'rmiiiyufi mmeus p«|« T’,w|a Tt,i(tw?MiTiju

i^i rfjiirij/ «mritAls»!'. AA\’a («(/ KJt&tAaiiTip VOTtfSKotop t^vSl
As^aci-nsjfc^iiTiTiKjtTttjj.ir^/u/iAflwrTSlr
E5 «fSTKifstjirtiJirsini/.Wa ^xaniji oAtSg©? OjuTirT©- xt^jicAiiiatl/ iHiriTf sW/cUvxcn.

Vituli carne confiant molli, fpongiofa St pingui, adeo ut liquatur , fi diutius manibus trade« E
10 ttir.ob id cito fatiat,naiifeam parit,mal um fuccum gignit, ferini odoris eft. Qua de caufa etiam a
plebe negligiturqs in litoribus, in quibus frequenter capiuntur. Maiore eft in pretio apud eos,
qui procul a mari abfunt.

Corio etiam mortuorum ,uentorum mutationes fignificanturmufirinis enim uentis infurgen e
tibus pili inhorrefcunt,& furrigtintur ; in Boreali conftitutione ita defidunt , ut nullos efle ailir» corio tmpeflrt
mes, id quod fiepius obferuaui. Quo fit utid uerum efie credam, quod Plinius lib.9.cap.ij. fcri= tnfignijiari.
pflt. Pelles eorum etiam detradias corpori ienfum aequorum retinere tradunt , femperep teftu ma
ris recedente inhorrefeere. Ex qfdem pellibus zona fiunt in multos annos utiles. St tabernacu 'Zone.
ia olim ijs opcriebantur,quia fulmine non tangi credantur.Plinius lib.i. cap.jy. exqs qtiafulmi v/scoijtra/lF
ne non feriantur. Ex qs qua terra gignuntur, lauri fruticem non icit, non unquam altius quincp miiM.

5» pedibus defeendit in terram.ideo pauidi.altiores fpccus tutiifimos putant: aut tabernacula e pel*
libus beluarum, quas uitulos marinos appellant.quoniam hoc folum animal ex marinis non per»
cutiat.Ob eam catifam Seuerus Imperator ledlicam fuam corio uituli marini tedam uoluit.

Ex eodemCcorio) calceari utile efle podagricis articularibus^ morbis quidam autores funt. c
Eiiifdem cinis contra alopecias prodeft. Adeps quotj uituli marini, (qui in eo copiofus eli , ut in Adeps.
delphino, balaena. St alijs per pulmones fpiranlibus,) magni olim fuit in medicina ufus. Igniin=
flillatur(inquit PIinius)naribus intermortuarum uiiluae uitio,8t cum coagulo eiufdem in uellere
imponitur, eadem articulorum dolores leuat St fanat. Coagulum eiufdem comitialibus , St Coagulum.
ftrangulatis tiultiis ualde confert, idaccipiendum priufquam in mare ingrediantur. Diqfcorides
lib.i.cap.Sy. Coagulum uituli marini , caftorei utres repraefentat. comitialibus maxime 61 firan«

+0 gulatis uuluis potu conferre exifiimatur. Sed an iit uituli marini , hoc experimentum eft ; aqua
inlpergitur,qua paulifper cura alterius animantis, tum prscipue agni,coagulum maduerit: nara
ii erit fyncerum,ftatim liquefeit in aquamtfin minus,conftmile permanet. Excipitur autem catu
lis,qui nondum natare poiTunt.

Hic meminifle oportet illius,quodannotauimus,qu5 de lepore marino diceremus, fcilicet B
mendofum efle Plinij locum libro ji.cap.i.Iuba (in ijs uoluminibus, qii* feripiit ad C. Cacfarem
Augufti filium de Arabia)tradit ukulosi^ojira editio %[ytulot hahet.non p^itnlos,^uod^roho)marinos
ternas heminas capere, neque enim uitulos marinos, fed lepores legere oportet , cum de lepori»
btis marims agat , uelit^ offendere eos in India(in qua omnia animalia grandiora funt) maiores
noftris efle,ut ex toto contextu liquet. Vituli uerd niariru nullo in mari tam parui funt , quin he*
jo minas multo plures tribus capiant.

DB PHOCA, SEV VITVLO MARIS OCEA»
ni, Rondeletitis.

t s quem h"c reprtefentamus, etfi paulum ditierfo fit corporis habitu a fuperiore , nihiloffli» g
nus tamen uitulus eft marinus, qui nafeitur in Oceano.Corpore craffiore eft magiscp in ie colle»
do. Vitulum efle indicant mugitus,unde nomen, lingua bifida , dentes ferrati , pedes pofterio»
res pifcium caudis Smiles : cauda parua , integumentum ex corio pilis^. pedes priores tjdem,
qui in fuperiore: digiti magis funt diuiS, oculi rotundiores. Idem indicant SC partes alia interio»
res dd exteriores,mores SC adiones.

V t tamen ab altero internofeeretur uitulum maris Oceani nominaui.

A

A

Kl^.

Vitulus.

B6CM.

fi4smi(rim.

lupus Httcr.
Canis inar.

8jo De Aquadlibus.

COROLLARIVM.

Z^hijcett phocam deglucientis imaginem ex uhus
Ia Olat ma^niypojki Jiipra ah initio pag.z^9.

PHOCA cetus eft, etiamfi ofla cartilagmo
fa> molltora^ cseteris cetis habeat, Eij^ecAtop
KHr&' phocam Cign.iUcstt{HomerO}nifallor,)no
quoduis cetaceiim animal, Varfnus. Op«
pianus etiam «VflcA»WS«ja dixit, id eftferam
marinam: dC x«T«of/ , pugnam hominu
contra phocas. ^ Viculi marini, quos uo*
eant phocaSjPIinius. Idem aliquando iim
pliciter uitulos nominat, cumde marinis fer '
monem eife ex argumento uel adiuncflis co
ftat. Ipfis in fomno (Vuoctonus legit fo*
no,niii librarrj peruerterint) mugitus , unde
nomen uituli. Et alibi : In Pontu nulla in*
trat beftia pifeibus malefica, praeter uitulos
ct paruos delphinos, quod exAriftotele fum
ptum eft, cuius h^c funt uerba:0(/c/?^
phyr^^ne/oi/ bfco Plinius

pTOtpuKcuyj/slegit(fiuKs$. Non uero mugi-
tu folli m,fed dC maxilla fuperiore,etnaribus
uitulum lerreftrem refert , quod Rondeleti-
us obferuauit. Vitulo terreftri, fi aures ex«
cipiaSjUalde fimilis eft, Idem, Pierius Va
lerianus a fpecie tergoris boum inftar uillo*
fi,ujtuli nomen inditum putat. ^ Bocas ge-
nus pifeis a boando, id eft uocem emittendo
appellatur,Feftu^.Hermolaus hunc eife fu*
Ipicaturpifcem, quibox a Graecis appelle*
tur.fed eum uocalem eife nemo tradidit.qu3
rephocam potius intellexerim hoc nomine,
quae boat mugit^ : etiamft pifeis ea non eft,
fed cetus.Box quidem Graece didus aTheo
doro Voca conuertitur. ^ Phocaefuntma
tini boues,Seruius, Ifidorus, QC Scriptor de
nat.rerum. Mafsilienfes uulgo Bouesma
tinos appellant, Gillius. Atithorde natu-
ris rerum , alibi etiam Vaccam marinam uo
eat. Ceterum de Bouc marino plani 8f car
tilaginei generis,alqs9 diuerfis huius nomi
nis animalibus,fupra in B. elemento fcripfi.
Hf Albertus phocam , etiam lupum marina
nuncupat: et alibi canem marinum : quoni-
am Germanifimiliter appellat, ut dicemus,
Quanquam autem dentibus ac maxilla fupe
riore lupum refert, authore Rondelctio , 8C
rapax uoraxcp eft lupi terrefiris more: unde
^ Hifpani lupum marinum uocicat : mihi u

Efjigim hanc Vimli mar.ex Oetam al amic6
olim accepi.

nen

DePhoca. Lib.IIIl.

851

mcnhoc nomen non placet, cum ut retineamus uetera potius, tum ut homonymiamuitemus. na
K lupus appellatur pifeis quidam rapax:&; a Belionio quadrupes quaedam perfedla, cuius fuper
ea imaginem atep deferiptionem dediin Appendice de Quadrupedibus uiuiparis, Eifdem de
caulis Canis etiam marini ac bouis marini nomina non probo : ne cum canibus galeis &: bobus
diuerfis confundantur, f Koky,id eft uitulus marinus.Latine Helcus, Albertus,altj elcum feri Hriciw.
bunualij felchum.utlfidorus quidam.fed quoquo modo fcripferis , barbarum eft , ncefeio cuius Fricto,
lingux. f Koky,Kochi,Cochium,& Coillium,obfcuri quidam feriptores nominant, lingua pu Kctr.
to Arabica, uitulum marinum. Apud Auicennam i.tSy. Cokium legitur , Bellunenils emendat
Chuclii.Biufdcm libri capite 119. pro phoca alchufi nominatur,uoce ut fufpicor.deprauata pro al
,0 chuchi. uetus interpres inepte camelum tranftulerat.Ifidcrus quidam,etiam Caabtattribuic autc Coi.
ciquxdamphoctc,qua;dam elephanto propria. ^ Itali, pratfertim Genuenfes , buo manno uo.
cani,iti eft bouem marinu. Scoppa quoque grammaticus Italus interpretatur lo Boue marino.

Hifpani lobo marino,hoc eft lupum marinum. Incote Hifpaniolx infulx lobum uocant, Car=
danus.fed hoc nomen Hifpanicu cfle apparet. Ex Scythis circa finem Afte Septetrionalis duci
Jlofcouix fubiedis, propiores Oceano Septentrionis funt luhri &: Coreli ; qui pifcantur &: ca=
pmnibalcnas,feuuitulos&l canes marinos, quos ipfi Voruol appellant: & ex pellibus eorum
parant rhedas,burfas gdcaletas: axungiam autem pro impinguatione feruant ST ucndunt,Mat=
tilias aMichou. ^ Quem liulgus Germanicum uernacula lingua nunc lupum marinum, nunc
canemnominat, phoca eft, Sigifmund. Gelenius in epiftola ad me. Lupus marinus Germanice
lo (Qeeroolf dicitur : Canis marinus, <K)ccrJ)unt>, Flandri pronunciant ©cefionS. quo nomine
de phoca Germani etiam circa Suerinum utuntur. Canes galeos uocant ^^Un&fljiii, id eft ca-
nes pifcestphocas uerd limplicius,canes marinos. Plen^ inferiores Germani non ©cefiimb,
quod nomen amari Sd cane probe compofitumeft, fed©el()imtniel@M9Unt> pronunciant,
nefeio qua ratione, nifi quod Angli hanebeftiam « ©ele uel ©cnle nominant. Sed 1, liiera
forte abundat : nam Sd marinam cochleam ©eelolecfic appellant. E Phoca proprie elfe pu-
to lardum illud quod ©4l|pccBuocatur,nonedclphino, ut quidam rentur, nifi exeo quoque
improprie fic uocetur. Frifij phocam cin 3iub indigetant, animal enim effe aiunt capite fer-

me uitulino , hirfutum , colore muris montani , quatuor pedibus reptans , pilo latui feu plano
SC pelli fusadiundo, larido pingue. Audio &;©cef<slf nomen, quod uitulum marinum fl»

jo gnificat, alicubi in ufu effe ; nos (DccrBtjlb diceremus, f Angli etiam nominant « ©C4 C4Ul=
f'e : uel ©ecle , uel ©C4lc , fed e. finale non enunciant. ^ In libello quodam de nomencla-
turis rerum Latine , Polonice Sd Germanice conferipto , hxc uerba inuenio : Foca , Biala ryba,
TPei^flfcliiquac netitiquam ad phocam , fed ad nefeio quem pifccm album , ut nomen Germa-
nicum fonat, referenda funt. V itulum autem marinum , idem fignificantibus Polonicis uerbis,
Morskieciele,ut Germanicis eitt (VDecrt4lb,tntcrpretatur.

Tiburonem Indicum pifcem inter Cete deicripfimus:Rondeletiuscgenere Vitulorum ma-
rinorum effe fufpicatur. Vide ne 8d Manatus Indicum animal cctaceum,phocs cognatum fit,
multa enim conueniunt.fed fquama ei,non pilus a Catdano tribuitur. De utrifej fupra inter
Cete diuerfa fcripfimus,pag.i5'i. 8d lyj.

+0 In Pontum nulla intrat beftia pifeibus malefica,prster uittilos 8d paruos delphinos , Plinius a

ex Ariftotele. qui non phocas, id eft uitulos,fed phoesnas in Ponto effe dixit. Vide fupra in Co vbU
rollario de Delphinos, ab imtio, pag. 589. Aelianus tamen deanimalibus 9. ^9. fimiliter ut
Plinius cfims legit. Euxinus Pontus (inquit) plurimis pifeibus abundat, quod non folitus Iit bel-
luas procreare, ficubi autem phocam ( jmtiLu ) 6d delphinos profert , minime ij quidem grandes
euadunt. Marini uituli reperiuntur apud T roglodytas extra finum Arabicum , pifeium ca-
pturx uelut homines intenti, Diodorus Siculus. ^ Phoca marinum animal boui terreftri iimi- Fomw.
le eft, Varinus. Hinc forte £d bos Sd uitulus marinus, ab aliqua cum his fimilitudine uocatur , ut
in A.prxditSum eft.

Ouidiusinepiftolaie. phocas magnas cognominat: 2d primo Metamorphofeos deformes, rSignituda ce
y» Vergilius turpes: Seruius magnas interpretatur : ut. Cui turpe caput, ego potius deformes,
propter crafflim Sd inarticulatum corpus:aut foedi Sd obfeoeni odoris. Breuiisimum eft a pars

tu hoc animal, poftea tame euadit maximum.album uentre, Sd dentibus frcndit,Rauiftus. Cir-
ca Angliam phocas craffas,prxpinguesque fieri audio, Sd ad urii magnitudinem accedere.

Ariftophanes inPaceSdin Veipis quoque Cleonem n aducens phocarum odorem , utpo- Fator,
te coriario, ei attribuit, Scholiaftes Homeri carmen citat , ««xkoif «Awojos^iioiF «AsioK-

T©' oc/ltut.

Aquatilium quxdam corio Sd pilis teguntur, ut uituli,hippopotami , Plinius. Lataci pilus PiU.
durus, fpecie inter pilum uituli marini Sd cerui, Ariftoteles. Canes marini funt hirfuti.ficut ca-
nes, Albertus. Vitufus marinus habet pedes ut catulus, pilofus eft ut capra, Syluaticus, Cu
to temliabet pilofam, albis nigriscp maculis diftin(ftam,Iiidorus.

Carne abundatjinollis^ eft, atque ofsibus cartilaginofis conftat, Ariftoteles. Etrurfus,Cor Curoercijf^-
pus totum carnofura eft. Cartilaginem, non offa habet, Plinius.

aa a

Oculi.

AMrcs,

Dentes.

ISUmime.

Genitde.

Pedes.

isiteriont.

vita ambigua.
Spiratio.

Kotus,

Vox.

Vidut.

Somnus.

Coitui.

Partiti.

Mducatio.

Vita logitudo.
D

Phoca qualk in
parentes.

Jnprolcnt.

S'^2 De Aquatilibus,

PiiocatnftMiiij;cognominatOppianiis,aboculorum(iuemagnitudme,fiue(JmiIitud(neciim

bubulis. Oculos liabetlucentes.Albertus. ^ Auriculx omnibus animal dimtaxat generan.

tibus.-exceptotiitulo marino, atqjdelphino.&ic.hicauernas tantum liabentauriumloco.PIinius*

Phoca inter ea qu:c animal pariunt non auriculas.fed caucrnas tantum habet ad aiidiendura uti
pote qui manca & Itefa fit quadrupes , Ariftoteles. Et alibi, Auriculis caret, ut dC reliqua ceta.
ria; meatus tamen qua audit manifeftos continet. Et de generatione animalium y. 1 1. Vitulua'
marinus nimirum redle a natura conftitutus cft.cum enim quadrupes uiuiparum fit, auribus ca:
reqmeatus^ tantum habct,quibus audiat, caufaeft, quod uitamhicinhumoretraducit.Parsau;
tem aurium addita meatibuseft, ut motus a longe delatus aeris fcruaretur.itat^ nihilo utiles ei au,
riculs ellent.-immo uero offendercnt.cum intra fe copiam reciperent humoris, f Vitulo mari, w'

no lingua lciffaCbifuIca)efl:,Ariftot.duplex,PIinius.^Dentes omnes ferrati acuti cp, Ariftoteles.
^Mammis nutriunt foetus, Plinius. ^Genitale phoctefoEminae,fimiIeraiie eft. omnia uero id ge
nus muliebris fexus fimilitudinem referunt, Ariftot. fl-Phocam alicubi quadrupedem Ariftote.
les nominat. Pedeshabctminutos,Idem:rerpeiftu fui corporls.quodutiqjmagnu eft.Ifidoriis.
Vituli marini ambigunt cu aquatilibus dC terrcftribusifi ut aquatiles inlpccHantur, pedes habent:
flutpcdeftres, pinnas. quippe qui pedes pofteriores pifceos admodum habeat, Ariflot.lib.4.de

part.ca.i3:.Pedibusluntbreuib.anterius,fedretrdpelleftri(fta&:tenui.magisadgubernculttcau

dx formata ^ ad pedes, Albert. Marinte teftudines pedes ut pliocy habent, Paufanias in Atticis.

Pulmone habent, Plin.Sd catuli coagulu medicis utile. ^Vituli marini renes bubulis fimiles,
omniufirmilTimi aciblidiisimi funt.xu reliquord omniu renes magis minusue catti ftnt, Ariftot. to
Renum utriq; pinguitudo c medio exit, prstcrqtiam in uitulo marino,Plinius.

Phocamarinumeftanimal, Varinus. Viuitinmari acterra, Plinius. Aquanec penitusca
, rere poteft,nec in ipfa agere fccus,nifi per interualla qutedam rcfpiret. paritetia & educat in iic,
co, Ariftot.^Spirant dormiunt uituli mar.in tcrra,Plinius. Pulmo (exiguus, Ipumofus, nec
ianguineus)caufa eft quare fiib aqua diu ranm Si phocae urincntur,Plinius. Lupi marini cu in,
trant pelagus, poftea redctint Si afcenduntfuperius magna uclocitatc,Ccutdelphinus,Obfciirus
tanquam cx Ariftotele.^Pinnis quibus in mari utuntur, humi quoqt uice pedum fcrptmt,Plini
us. Aquatica qusdam continue uadunt fuper pedes.utlupus mar. Albertus. Colligere fe ipfe
iiitulus Si contrahere poteft:carne enim abundat, mollis^ eft,atc^ oftibus chartilaginofis coftat,
Ariftot. ^Mugitus eisinfomno,Plinius dC Ariftot. Vox eius eft ficuttauri, maxime^ cu in, ;o
terficitur, Author de nat. rerum. V occ pariter &C uifupopulum falutant, incondito fremituino
mine uocati refpondent.Plinius. ^ A litore nunquam longius eas digredi aiunt: Siad id rclitftS
breui reuerti. f (Quadrupedum folus uiflum ex mari petit, Ariftot. Vefeitur pifcihus & huma
no cadauere.unde Si pifcantibus ftruit infidias.Rauifius. Marini uituli reperiuntur apud Tro
glodytas.pifcium captura; uelut homines dediti, Diodorus Siculus. Kat tCu itsa

EnfitAjv, Odyflea; o. Bclluarum omnium uoracifsima eft. Damis apud Philoftra=
tum. Pafeiturherba, terra SimarijSyluaticus. ^Nullum animal grauiorefomnopremitur.Pli
Ilius. Vnde Martialis: Dormitis nimium glires, uitulicp marini. Prope mare in terra dormi,
unt, Author denaurerum. Circa uefperam magis exeunt, aliquando tamen etiam meridie, Si
exnra mare fomnum capiunt.Hoc SC Homerus nouerattqui in Odyffea Menelaum inducit hoc 4"
earum cubile Telemacho S<:Pififtratonarrantem, Aelianus. Mugitus eisinfomno,Pliniusa
Ariftot. Cauernas maritimas fubire foleKt,tfomni fcilicet,uel partus gratia.) fl^Canumodoco
haerentCin coitu, )Plinius. Aucrtuntur Si caneB,lupijphocs,in mediocp coitu, inuiti^ etiani,cci
harent, Ariftot. Diu copulantur in coitu,ut teftudines etia.Sf canes in terra, Oppian.Halieut.
i.fPariunteducantq; in ftcco.mamasSGac habent, Ariftot. (Quspiloueftiunf,animalpariut,
ut balena. uitulus. hicin terra parit,pecudumore.Parit nunqua geminis plures. educat mammis
fcKttim.non ante duodecimum diem dcducitin marc,ex eo (iibinde afruefaciens,Plinius. Idem
fecundo partus initu hocanimal reddere feribit, eodem Inloco.quem ex Ariftotele tranfiuliccii
IUS haec funt uerba,hift. 6. i a.TdtT-a id eft: Animal parit. Si fecundas emittit , ut tede

conuertit Theodorus.equidem Plinij uerba deprauata iudico , Si ad Gazae interpretationem e,p
mendanda. In Scythico Occano catulos fuos fuper glaciclacftant. uideinE. Vittilimarini
primum in arido foetus fuos pariunt: deinde in luce editos paulatim cum in humidiora loca Cuk
ducunt,atc|jad dcguflandum mare eos introducunutum in aridum natalem locum rcducunoii”
derurfuminmare deducunt. Si quam mox educunt. Saepe^ numero cum id fecerunt, apfiisb
mos tandem ad natandum efficiunt,partim docftrina inftitutos, partim natura ad mores di fedes
maternas amandas im pullos, Aelianus de animalibus (5.9. id ita crebro faciunt , dum addita fidit,
cia fludibuscrederc.gaudere^ uideant, Plutarchus in libro Vtra animalium. Sic, f Hotani*
mal triginta annis,quodcognitum eft amputatis eorum caudis, uiuit,Incertus.

Delphinus & phoca parentes fenio confeclos iuuant et promonent natatu, lo.Tzetses. Ego
phocamam potius, utpore delphino Ipecienaturacp cognatam hoc facere putarini, nam phoca ni 6®.
mium agreftoanimal in catulos etia(adultiores)5^ fenminas fcuire iblet.^ Delphin S( phoca una
cu catulis fuis capiunt comoriunturt^, captis quocp matribus catuli fimul capiunt, lo.Tzetzes.

DcPlioca. Lib.IIII.

8TT

Ego inAgisinfulauidi phocam a pifcatoribuscomprehcnfam, mortuum filium, quem in carce

rc(»i<iVK«,cauca,)utfic dicam, pepererat, ita deplorare, ut triduo a cibis abflinuerit,quanuis om>

niutfi beiluariim uoracifsima fit,Damis apud Philoftratumlib. i. de uita Apollonij, Marinos iii [ms conger

uitulos fitus eiiifdem pugnare inuicem aiunt. Simarem cum mare, &; fozminam cum foemina,

donec alter ab altero uel occidaiur,uel epciaturiidem^ eorum catulos fecere, Ariftotdcs. Au

dioeosfepeinmari colludentes fpedari. Mordax eliualde animal, £d infequitur pifces niaa

onos mordens occidens^. Gregatim uenatur,S<r multos in unum locum cogit pifces, Albcrtus,

^Non facile locum fuuinmutat,fed in fuo natali femper manet, Author de nat. rerum. ^ In ma i„ hominem.
riuitu'.i,multa^ pifeium genera mitefcunt,Plinius. Et riirfus: Accipiunt difeiphnam : uocc^
pariter dC uifu populumCw^^effiini/» exlnhtti) falutant, incondito fremitu, nomine uocati refpon=
dent. Ht^nH^xtrujJtsaicw Varinus. Ipfe imbellis animo degener , non tantum uiri=

btis, quantum uaftitati corporis fidit, Incertus, ^Coagulum fuum mortalibus inuidcns,nc coco
miiialcs morbi fanari pofsint,deuorat,i«{»<f«, Aelianus de animalibus j.nj. Phocam aiunt eiio
inere(^ti*sit.f'®c uerhum magiis prohyi^uamjiofuum ah Aeliano nam dr Thniiia uerm euomere. & jen

crfyiyicffleiiaico««e«ir)coagulumcumcaptaeft.id enim medicamentofumcft,ai comitialibus uti
Ic Ariflotcles in Admirandis. Vitulo marino uidius in mari ac terra, fimile fibro bC ingenium.

(um & uiSu quod amplnhimeji cum eoconuenic: & fihir quoipperinuUiam tejiesfthieucUeredimur.) eiiomit
fel fuum, ad multa medicamenta utile; item coagulum , ad comitiales morbostob ea fe peti pru=
dens Plinius. Animalia bruta fetfd inuidere hominicrcdtintur.nullus enim brutis inuidia: c6=

io tra hominem fenfus efttmetu^ perturbata , autaliter affeda id agunt animalia Iikc. ucrifmilecp
cft phocam cum capi Sf teneri fe fentiat,mecu doloreqj id pati. Siquidem in codmn affccru idem
aliquando homines animo perturbati patiuntur, Marcellus Vergilius. Qiiod ficus de cotlo viscontr.</ji[«

non tangitur, id uticp amaritudini eius acceptum referri oportet. ( tota enim arboris dulcedo in «««er geai.
frudum fecernitur.) id genus quippe non attingunt fulmina, quod uitiilus comprobat marinus
atqjhyxna , Ctelius Antiquitatum 18.9. atqui his animalibus quatnam amaritudo infitnon indi-
cat. Pellem huius uitulifulminenonafflarflegimus apud Tranquillum in Tyberio, Volater-
ranus. Phocx Sf hysenx pellibus uim qtiandam inelfe aiunt fulmina prohibentem : quare ctia
fummas uelorum partes eis obtegunt,Plutarchu3 lib.q.Sympof Grandini creditur obuiare,

fi quis crocodili pellem, uel hyacna:,ucl marini uituli per fpatia poffeifionis circunferat : &i in uiU

50 Iteaut cortis fufpcndatingreiru,cum malum uiderit imminere, Palladius. Etrurfus: Vituli ma-
rini pellis in medio uinearum loco uni fuperiedia uiticulat,crcditur contra imminens malum to-
tius uinex membra uelfilTe.

Huius animalis pili in corio excoriato ubicunqj fuerint, compofitione bi eredtione indicant confeifm cum
fluxum 8d refluxum maris.Ethocfaciunt coria etiam aliorum marinorum,qua-pilo!-afimc, Ob- «ari.
fcurus. De hoc etiam animali illud mirabile fertur, quod eo mortuo & excoriato pilus in pelle,
ubicuncp fuerit, naturali quodam inflindu,prout mare fe habet , ita fe gerit. nam fi mare turbatu
in flutSus furrexerit, & pilus fimiliter eredius exurgit : fi uero mare pacificatum fuerit , pilus in
planum fternitur,Ifidorus. NoncredebaturPliniopilum eiusin corio cinguli aut alterius or-
namenti attolli, crefeente mari, remitti decrefcente.nimc cum innotuerit in Indo mari, (circa Hi

. fpaniolam infulam) ftbulofum hoc non efle uidetur,Cardanus.

^ Vrfos tcrreftres timet:Sd,ficongre(ra fucrit,uincitur, Oppianus. Lycotas rufticus inBu- QtiaUsJlterga
colicis Calphurnij refert fe uidifle Romte in fpediaculis squoreos uitulos cum certantibus uriis. anmMia jiif-
f Apparentibus phocis Hippolyti equi tcrriti,currum,qucm iuxta mare agitabat, ruperunt, £d
Hippolytum difcerpferimt. ^ Phoca; fugiuntarictes marinos, Aeliano tcfte. qua ratione qui-
dem aries bcllua uitulos in mari comprehendat, exeodemauthore in Arietis roar.hiftoria deferi
pfimus. Ziphius bellua a quibiifdamrecentiotibus didia, quoniam SC ipfe phocas appetit, 8d
ingens eft corpore,qu£erendum idem ne flt cum ariete ueterum. ^Phocte odorem caftoreihor
rent,ab eo^ fugantur,Cardanus.alij quidam feriptores cete fimplicitcr,caftorci odorem refuge-
re Icribunt;nulIus,quod fciam,phocas priuatim.

jo Interficitur difflculter,ni(i capiteCtemporibus capitis)clifo.corpus enim totum carnofum eff, e
Plinius 8d Ariftotelcs. Vitulus marinusrobufto corio obdudlus,ncq!hamo ,ncquc tufeina
compreheditur; At primum ut irretitus tenetur,pifcatores fiatim magno Audio rete in littus ex-
pe!lunt,atcp eijciunt.Nam. etfi uarijs Sd multiplicibus retibus illaqueatus cA , ea tamen unguibus
facile laceraret, Sd pifeibus flmul captis adiumento ad exitum clTct.Qiiamobrcm m.agna celerita
te ad terram fubtrahunt,ubi 5d tridente 8d fortibus haflis fecundum tempora cius caput percuti-
unt. Ac enim celeriter necaturiGillius ex Oppiano, cuius uerfus Graecos recitauitRondcletius,

Phoca alicubi capitur egrediens in terram,& uocem puerorum fcquens , donec tandem in retia
trahatur, ut Selandus quidam mihi narrauit. Phoes in mari Botnico.iquae pars cA Oceani Ac-
ciam feu Scandinauiam interius ampledentis poArema,)catulos fiiper glaciei fragmentis lactat:

joSdapifcatoribusphocarumpellesindutishaAilibustransfixa; infldiofe capiuntur. Phocas in
litore capiendas audio pedibus poflerioribus arenae tantum refleere, utaccciTus non fit tutus.

In Ipctflac ulis aliquando Romx exhibitae funt.uide fuperiusin D, Romae paucis ante anms

854 Dc Aquatilibus.

animal predooftentabatiir, Volaterranus. Aequoreos ego cum eertantibus urfis Spefla-
ui uitulos.Lycotas ruliicus m Bucolicis Calphurnij de fpedaculis Romrefibi uiflis. rMaffacc!
tac induuntur pelles phocarum, Euflathius in Dionyfium. In ora Scythis Septentrionalis cx
pellibus horum animalium parat rhedas,burfas,8(: caletas; axungiam autem pro impinguatione
feruant X uendtint, Matthias a Michou . Lappones hyeme ueiHuntur pellibus integris phoca,
rum liueurforum artificiofe elaboratis , eas^ aftringuntfupra caput , foli^ oculi patent, cotpo!
rcreliquo toti cotedii funt, quaiiij in culeum inftiti.hinc fortaiTe creditum quod fint corpore liij
futo inftar brutorum.Muniterus. Nos ex phocx corio cingulum habemustquo eniis , dum e, '

quitamus.accingitur.fcroamittitpikmi.coriumbubaloiimile.colospiliuarius.aclynceidyncis)

pelli quoquo modo fimilis.Cardanus. Audiui olim cingula e pelle phocte fieri tres digitos la= i,
ta.ad geliandos enfes.hiriuta.pilo breui.nigro.lcni K atquabili.iniiar ferici uillofi eminus fplen.
denteifingula fenis fere denarijs argenteis uenditpelle nigra , crafsiufcula. f Vi quadam mira,
bili fulmina dC grandines pelle huius animantis arccri.prafcriptum eft in D.
t Phoca ex cetaceorutn genere eft , eo^ carnem duram X cxcremcntitiam habet , ut quidam

feribit. Abhac proprie efte puto lardum illud quod Germanis ( Saxonibus prtefercim ) uoca.
tur ©ulfpecB.non aDelphino.ut quidam piitant;nifi ab eo quoq; improprie fte uocettir.

G Phocte adipem , aliter oleum appellant. Vituli marini adeps lichenas & lepras tollit , Pii.
AciijJt. nius. Impofita mentagra; plurimum prodeft, Marcellus Empiricus. Scabies equorum li.

nitur utilillime adipe uittili marini, Columella. Omnem dolorem X tumorem articulorum fa.
nat.Kiranidcs.^ Canisrabidi morfu potum expauefcentihus faciem perungunt adipe uitulilo
raarinitelRcacius , fi medulla byarnte X oleum e lentifco X cera mifceatur , Plinius. Eandem
Andromachus iunior apud Galenum (libro i, dccompof. fccimd. locos ) medicamento aducr.
fus caluiciem mifcet. Suffita continue lethargicos iuuat, X matricis anguftias, Kiranides.
f Ex Hippocratis libro de natura muliebri fuffitus ad uterum ( pituitofum, conceptui, ucl
legitima; menftum purgationi , uel fecundis promouendis ineptum: ) Bitumen X hordei pale,
as mifceto, additaqiie pinguedine phoes fuitito. Alius : Stercoris caprini pilulas , X leporis
(CMgulipeVk pilos , pinguedine phoca; fubadla fuffito. Alius: Coaguli phocte pelliculam contufam actri.
cuU.) tam , X fpongiam , X mufeum arboreum , trita fimul mixta , atque phocte pinguedine excepta

(Pateo.) fuffito. Alius: Stercus caprinum cum pulmone phoca: ac cedri ramentis fuffito. Eadem hac
fere omnia commendat rurfus eodem in libro, fi uteri ad inguina incumbant ac innitantur. ;o

Si uterus foras prodierit : in iunioribus , pelliculam uteri oblique incifam linteo confricato,
donec inflammetur.8( illinito phoca: oleo fiue adipe,S<: molles fpongias uino reiperfas apponi,
to, Hippocrates inlibro de exedione fatus. Ad fuffocationem ex utero , graueolcntia qiis.

uis fuffire oportet , phocte adipem , caftoreum , Xc. Mulier qute ab uteris ftrangulatur , ca.

ftoreum X conyzam in uino, &feorfim ,a;fimulutrunque bibat: aut phocx adipis quantum
duobus digitis apprehendi poteft , Hippocrates libro fecundo de morbis muliebribus. Et in

eodem libro curationem deferibens uteri ad coxam auerfi, ( in quo affedu uentre per aliquot
nienfcs crefccnte concepiftefe putant mulieres:) In ollam .inquit, allium ficcum conijcerco.
portet, idcp magis comminutum quam ea qua fimt contufa ,& aquam affundere , qiid ipfura
permadefeat, X aqua iribus digitis ipfum excedat: X phoca: oleumfuperfundere, atque fic cale. 4»
facere, ac fomentum adhibereper multum tcmpus,fi(c. Aduerfus podagram uituli mar. cinis
X adeps prodeft.Plinius.

Caput. Caput eius crematum X cum cedria inundum , alopeciam omnemque pallionem (capi.

caro,fmgm, tis) curat.-Kiranides. ^ Garo eius confert epilepfiaSipratfocationi matricis, Auicenna. Ca.
cr «ijccra. i-o cfitata , 8( ianguis ficcus cum uino potus latenrer , omnem epilcpfiam , X maniam, X fcoto.

miam, omnemque paflionem fanat. Hepar quoque, X pulmo, Sifplen arida in potu fuperiper.
fa , fimilia fanant , omnemque pafsionem , Kiranides. Inepilepfiabibendum dant aliqui lac
afihinum cumfale, ucifanguine teftudinis marina, aut humano, aut uituli marini : 8( non fi.
Ium fanguinem , uerum etiam coagula qua ladi mifcentur , Calius Aurelianus : fed ipfe non
probat. fi

Cerrbrm. Cerebrum cius potum damones expellit, Kficrum morbum fanat.Kiranides.

Coagidm. Hippocrates pellicula phocacoaguli utitur. uide ftiprainremcdtjsexadipc. Phocad:*
uorat ( alias euomit ) coagulum futim mortalibus inuidens , ne eo comitiales morbi fanari pof*
fint. Videfuprain D. Calius Aurelianus uitulimarini coagulum epilepticis propinar/ft-
prehendit. Comitiales fanant panacis Heraclia radices pota cum coagulo uituli mariniitt™

peucedanum cum eodem aquis portionibus potum , Plinius. Heraciium quidem panaces
inde dieftum putant aliqui, quia Herculeo morbo ( id eft comitiali) cum phoca coagulo mulca,
tur: (cum quarta parte coaguli phoca , Theophraftus hiftoria 9.11.) Ad comitiato coagu.

Ium uituli marini bibunt cum lade equino , afininoue , aut cum punici fucco. quidam ex acc= *
IO mulfoinecnon aliqui perfe pilulas deuorant, Plinius. Et alibi; Lethargicos coagulum
uituliadiuuacinuinopotumobolipondere. In lethargum uergentibus coagulo balstna: aut

DcPhoca. Lib.IIII.

uituli marini ad olfadum utuntur magi , Idem. Coagulum pliocie magnitudine erui potum
quartanariosiuuat,&; opifthotonum quoqj potum fimiliter curat, Kiranides. Peucedanum cum
coagulo uituli marini acquispartibus, angina! medetur, Plinius.

Offa fuffita partum accelerant.Ktranides. ojfk.

Buomit uitulus marinus fel fuum ad multa medicamenta utiIc:P!inius,qui SC alibi fel eiusad fcL
multa nobile efte tradit. Arilloteles &r altj fellis expers hoc animal faciunt. Fel cum meile in»

unclum omnem ophihalmiam curat, Kiranides.

Corrigiam(ccorio) eius filigescircaphialam.descphisqui acanc rabido mOrfifunt,uellym Prife.
phaticis,mox fanabit , Kiranides. V r(i pellis utiliter lyffodeflis fubflcrnitur , & uituli marini,

IO Actius. Phocae pellis praecinda renes &C ifchiadica loca confirmat, Kiranides. Vitulimari»
ni aut quod melius elt hytenae pelle fada medicamenta ( caldamenta lego, ut & f^ranides & alij jcri»
i»«)ii quisin cotidiano ufu habuerit, efficaciter podagrar morbo carebit, Marcellus Bmpiri»
cus. Phoca!, leonis, lupi aut iiulpis corium fi quis elaboret , gd calceos gefter, pedes non dole»
bii, Galenus Euporiflon j. 148. In podagra itibent fibrinis pellibus calciari : item uituli ma»

rini, Plinius. Ad fiftulam pedum , quidam ex neruis onagri & apri & ciconiat chordas pii.
cani: Sd. dextros neruos dextris aegrorum pedibus, finiftros finiftris alligant , donec abeat dolor:
quo redeunte repetunt, Sic. Aliqui ciconite neruos in pellem phocte mittunt , &:c.ut ex T rallia»
nofcripfi inCiconia G.

Dextrae pinnK uim foporiferam ineffe , fomnos^ allicere fubditam capiti tradunt , Plinius,

10 Nullum animal grauiore fomno premiturtunde dextris pinnis, quibus utuntur in mari, uim fo»
mniferam effedicuntjfi cuiufquam capiti fubdantur,Ifidorus. Vim eandem aliqui hyaens ma
rin* pinnae dextrs attribuunt.

Podagris (prodeffe aiunt magi) fpinac hystnx cinerem, cum lingua & dextro pede uituli ma tingiuo- pri
rini, addito felle taiirino,omm'a pariter cotfta atq; illita hytena: pelle, Plinius.

Ex pulmone remedium pratfcriptuni eff ftiperius ad finem remediorum ex adipe. Hc= p»to.
par , pulmo & fplen arida polioni afperfa quid praeftent, didium eft fupra in remedijs ex
carne.

Kx?Almm, tcHudinem, alij phocam interpretantur, Hcfycbius X Varimis. tritu. H.a.

limarini, ut quidam in Lexicontitilgare Graecolatiniim retulit, abfqueauthore. Phoca per
50 onomatopeeiam fic didia iiidetur a boatu Sd mugitu quem xdit. phocana autem forte quod
fimiliter ut phoca prtepinguis fi't,8d lardo abundet, quod etiam ex utraque Germani uno nomi,
ne ©rtlfpecfappeIlant:magisproprie tamen e phoca, phoctena quidem pinguior eft delphino,
porci nomen uulgd iitriquc attributum, phoctena: magis proprie quam delphino conucnit.

^jsKccs a Symeone uocatiir potionis genus ex hordeo , quod zythum Dioieprides appellauit*
Foch3,ucIFuchach, (alias Fuciila,) potus ex ordeo 8d alijs rebus calidis , ut zinzibere & fimili.
libus : qu® ponuntur in uafis terreis paruis bene obturatis ; X cum aperiuntur , falit in altum,

X uocatur ceriiifia, Syluaticus.

Antiphon in Georgicis cpteMxs dicit effe pirorum genus, Athena-us.

Phoca magna Oiridioepift. IO. deformes i.Mctam.tumidx.y. Metam. Turpes,Vcrgi. Epithetii.
4olio. ^OajxriJlAsTupK.ilo^jmfjOppiano. oAsaiTW-r©. , Homerus.

luiJtiSxiu re7re./'«V,Idem. fcdpifccs alij rtorairitflr dicuntur, ijuod pedibus carcant, pro xTtvi/tdlr , art,
priuatiuo . phoca uerd quod pedibus natent, a uerbo i tsi quod eft nato , pro Eufta.

thius in Odyff. A. nepodes interpretatur non quod nullos, fedqudd breuifsimos pedes habe,
ant ificutSdapodes in auiuiTi genere. ---- tOvdi

'tih®", id eft, fimul cum phocis cubans , Lycophron. Halofydna , hsa-idm , apud Homerum
in Odyffca , <f «xM «^.('tflxiBiiAMAtoirvAxi, Nereidis nomen nidetur: in Iliade autem epitheton
Thetidis ,uel Amphitrites, nomen compotitum eft u^otTio&ai, hoceft amari:K a uerbo o-iil/t.

&ta quod eft ferri , moueri : uel d\wa\j , quod eft mergi, finguntur autem phoca peculium effe
Halofydnes:incp medio .earum Proteus, ceu paftor inter pecora.

^0 tua C didiione cognationem fignificante ) sria <p^xd}Hv«t. nmdlilr yxp tpxm SwAaWxc cte qitSxcu , S dh n»

KPx.nTTVt/s yti^ KStTKTiyx yhdjiwxadmgLjRhatina, nepos) S aTm^i'©. , Euftathius X Varinus. Ety.
mologus KAstrt/d'xiu,adiedliue de phocis dici fcribit,quafi «Ascif uSw, per metathefin. Erafmus
Roterodamus in prouerbio MxmiTt «exq c£7r»^«i.«S*fcAsTna, «lii^oiisi-Tx/putat de phoca

intelligi, tariquam eius epitheton, fed fine authoretquanquam legimus id animal fomniculofum
effe,8ifapcetiaminterdiiifomnoindulgere. Oppianohemerocoetes non alius quam calliony.
mus eft. Furesqtiinoduuigilare, dies dormire folent, argute hoc epitheto antonomafia inftar
notabuntur.

Pierius Valerianus in Hieroglyphicis libro uigefimo nono, phoca imaginefomniculoftim, Icoiw,
io Si infortuntj magni tutelam ,& urinatorem denotat. Deprofiindoenimphocafomno diu-
turnaque ueternofitate(inquit)multapalIimmemoria prodita reperiunturtquo fcilicet pado
Sternunt fc fomno diuerfo in litore phoca. Porro etiam hominem ita res fuas procurantem,

aa 4

85<^ De Aquatilibus,

SC aducrfus pericula auxilia diTponentem,ut a quocuncp uel maximo infortunio tutus habeatur
fignitkare qui uoIunt,eum phoca: corium indutum pingunt. Vitulum iiquidem mar, ex aquati
libtis fulmine non ici obferuatum eft:tantacp mortalium id perfuaiionereceptum,utuuIgd cingu
Ia ex eiufmodi corio comparentur. V eteres autem calamitates a potentioribus illatas , fulminum
iacffibus aequiparare folici funt, etiaminferiusmoxinh.circa finem ex CdioT^od. Vrinatoreni

eciarn hominem per animal huiufmodi fignificaremos fuit:quando in licco genitum nullum hoc
magtSjUndis ex difciplina foleat aflliefieri.

Proprii. Phocas,oa)K(«,nomen(uiri)proprium,Suidas, Phocam uoracem fignare arbitrantur,Celi»
us Rhodig, nominum aliquot propriorum rationes explicans. Sunt &: Phocion 6^ Phocus,

uirorum nomina» A Phoco prouerbiumextatSuid^ explicatum
^ooKos ucrd ox5ttonum(inqincidem)uas quoddam cft, Nereis Phocum ex Aeaco peperit, He4
fiodus inTheogonia» Peleus Phocum fratrem occidit, Ouidius libro ii. Metam. Apollonius
a Telamone fimul bC Peleo fratribus interfedum tradit. ^ «Pajxai?, nomen gentis, 8C aurum pefsi
tnum,Varinus.

, Phocis,<i>ft)x<s, regio fub ParnafTo fic did^a a Phoco uiro.eius incolg dicuntur (pcoK&t duabus fyl
labisr^xwxiKsj uero tribus fyllabis, habitatores -j? 4>aK«s Ionicae ciuitacis , «tis hsU ^wkcux n»,

>c»,NiK«Qr,EuftathiusinDionyfium:apudquem plura etiam reperies inParecbolisinHomcrur
et inter alia, Phoexam in Afia principium effe Ioniae, finem Aeolidis, fic didam a phocis cetis,
ut citat Varinus» Phoexaunainter duodecim Ioniae ciuitates nominatur ab Aeliano Vario»
rum 8.5’. (melius <t>uKcuxti per «4.)aliqui a Phoco duce nominarunt, alij quoniam phocam xo

inandumegredientemuideruntjHeraclides. Inde Phocaea urbs minoris Phrygiae, ut inquit
Ptolemaeus, Athenieniium colonia.unde profedifunt, qui Mafsiliam apud Gallos non procul
a Rhodano condidere. dida quod uituli marini magno numero comparuiflent urbem conden»
tibus,MaiIarius. autem loci nomen eft , QC ciui»

tas, Suidas, Apud Cbelonophagos infulae tres funt deinceps; quarum una teftudinum, alia

phocarum, alia accipitrum dicitur,Strabo*

c» Et freta dicuntur magnas expellere phocas, Ouidius epiftola le. ^ Infolit^fugiuntinCalias

ad)fluriiinaphocae, Vergilius in Georg. in deferiptionepeffis, ^ Etftantisconuicia mandra:
Eripiunt fomnum Druro,uitulis^marinJs,Iuuenalis Sat 5.

e* Phocas utiles eile ad prseftigias magicas fcholiaft^ referunt , ideo^ etiam Proteum eis gau» j 0

dere,Eufi:athius,

Ex Kiranide: Pellis ubicuncprepofita fuerit in domo, uel in nauf,uel li gcftetur, nonfuper*
ueniet malum ullum.auertit nan^ fulmina, tempeftates, pericula, fafeinum, daemones, feras, la-
trones, dC nodurnos incurfus. oportet autem habere & coralii lapidem marinum. Dexter ocu
Ius eius geftatiTs in corio ccrui,amabilem,fcrtiinatum6(f potentem facit geftantem, SimiliterS^
cor portatiim,6CcoaguIum,omnemdifficultatemauertunt:df omne bonum conferiinr.Siautem
pilos narium in corio ccruiligatosportaueris,ma{ores& afperos dico,&mmedio inimicorum
ingreffus fueris, omnes utamici te laluiabunt . Lingua fub calceamentis geftata uidoriam prte-
fiat. Si quis autem cor phocae, & extremitatem linguae, bC pilos naris, bC utrunc^ oculum ac coa*
gulum ligarit in pelle ceruina uel pliocae, bi geftarit, uincet omnes in terra bC mari, fugient^ ab 40
eo omnes infirmitates ac pafsiones,8c infortunium graduum, omnis^ d^moniaca fera. erit enim
beatus, felix, diledus. Coagulum qui gcftauerir,uincet omnes aduerfaries fuos proarfai
trio. Pili narium eius geftati cum corde cius,fortunam bC gratiam magna conciliant. Hacenu»
gator ille, qui plures etiam de pilis inter nares bC os phoc£e,de^coagulo eius nugas perferibit li*
Sueeinumej^u bro i.Elemento vtj, ^ Cardanus de uarietatererum 5. i5‘.efpuma phocarum eledrumnafcicon
ijw pbocaru. ijcit.Fit(inquit)ex fpuma Oceani Septentrionalis, allifa diu litoribus bC fcopulis , ut Icntorefuo
bC animalia exigua fibi implicet grato afpedu,& fordes,8fc.non tamen ex fimplici marisfpuma
gignitur,nam ubic^ gigneretur:fcd e fpuma cetorum. Argumento igitur eft nullibi in noftro ma*
ri inueniri ullum genus horumCambrae bC fuccini,) quod phocae nullae fint: (^uafi non e ^uorum(fc<
rorumfied phocarum ranmm fiuma gignacur:)\iczt nec bitumen, nec fpuma defit.a qudd,fi Ipuma folsya
fieret, uel etiam bitumine , longe maior quantitas ex eo colligeretur. bC quod , ubi phocae abun»
dant, uel fuccinum uel ambra colligitur.practerea phocae odorem caftorei horrent,quddqualico
trarium natura ftt fuccino,ab eo^ fugantur,

fi» Phocas circa iiarios deos marinos effe fingebant, pracipue Proteum: item Thetin, AmpW*
triten, ScfHalofydnam NereideiTijUtfupramEpithetis diximus. Quippe ita Neptuno
eft, immania cuius Armenta, & turpes pafcitfubgur^itephocaSjVergiliusdeProtcoAenei-
dos 4. De quo etiam Homerus Odyfleae 4, Aitcpi e/lk #*»{/ tpSiuca viTroiP-^ nst^Hs aJ^o-v</Ivhs
iOaicvmy^TnTutis cchos 'if^cuicc/ivcroUj Vinfiy ht^TrvdiTsa-ou nrAos Scholiaft» aiunt hdC

aiiimal utile efle ad praeftigiasmagicas,ideo^Proteum cis gaudere, Euftathius. Cum phocis
uerfatur Proteus, quoniam mannorum animalium aptifsimum hoc cft ad magiam, Scboliaft^s 69
innominatus. ^Cephifonproculhinc deflentem fata nepotis Refpicitintumidamphocenab
Apolline tierfi, Ouidius Metam, 7,^Grammadci quem hic nepotem Cephifi intelligatpoeta , in-
certum

DePhocxna. Lib.IIII. 8^7

certum elTeaiimt.fflii aute Cephifi' feruntur Narcifliis, S^Eteocles is qui primus facrificafle Gra
tqsdidtur,uteiliiiCommentarijs Pindari, quanquamrurfus Strabo plures Cephifos enumerat
libro ^.Sdc.^Nanq; prius ficcis phocae nafcent in aruis, Veftitus^ freto uiudt leo.dulcia mel=
la SudabuttaxijCalphurniusderebus impofsibilibus. ^ Adagt) inilai' ufurpari pofle uideo, Achigu.
ut qui fuopte prsfidio aduerfus potentiorum uim praemunitus prtcfultuscp eft.dicaturhydna ge
(lare,hocefttubcra,nec non hyaenae phocarum^ pelles, quod haec minime tangantur de coelo,
CsliusRhodigimis.

DE PHOCAENA SEV TVRSIONE.

^ BELJ^ONIVS.

ao C AE N A H Arifloteles, Plinius T urfionem ucl T oriionem : Germanorum uulgus A
Marfionem,noftrum,Marfuinum : quemadmodum Polybius Thynnum

uocauiqqucm ait in Lufitania glandibus, quae in eiu.s regionis mari plurims funt , ue«

_ fcentcm,nonalitcrpinguefcere,acporcosquadrupedes. Porro quumnonnulli CPHni-

wjtiicantjporcos marinos,pinnasucncnatas in dorfo gerere, deqiiibus intelligant, plane incertii
eft.Nam apud ucteres Grtecos fatis diffufa eft de fluuiatili porco mentio, quem amnis Achelo,
iisgigniqqui^ grunnitum quedam aedit , dum capitureunde Athenaeo uel «BTrftj

appellatus eft,qucm altj uocauerunt,ut fuo loco oftendemus.De marino autem porco

nihil hadlenus apud eos legiflememini.Hoc tantum apud Plinium uideas, quofdampifcespor»
culo marino conferri poflTeefed nihil inde certi colligere potes.

Eifigitur Phocaena Delphini magnitudine, breuiori tamc,fcd craffiori corpore, cuius tergo. B
ris color ex caruleo in obfcuriJ liuctefub uentre autem albicat, pinnas^ Delphini in more gerit,
caudam crefeentis lunat figuraicaput obtufum,non ita longum, nctj porcinum roftrum referes:
cuius meatus auditorios admodum obfcuros, ut aliquando reperias, ab oculi maiore cantho fex
digitorum interuallo caudauerfus accurate difquirere,illuccp gracilem,culmum infercre oporte .
bit, Cattera tam externa, quam interna utriufcj huius pifeis fexus,K quantum inter fe diferepet, ,
ateg ad porcinaspartes accedant, in Delphino reperies.

DE PHOCAENA, RONDELETJVS.
p HO CAENAMdelphimfpedcm efTemdicat An'ftoceles:TiVT«5S;4)d'«AA(j/?,‘yR/tiW'9rtWcc^j .Li5. ^.deUJi.
</i J(5« ^V3.ts’j<pX^(!UVX « </lvO 7K 7J7\iOVKKiS, H CiiOtCOs]) H qiUKXtUX, jy ydf cJbf/ 3=

{loioy AA<J)ivt yimwj) ^ c/S cpMKouirx </k^cpTi/Q'. v Ik .

^ ya)T3:r>;gai/*« Kvxvoiw.yroT^oi AA(2lva'f/ 7i &vcu epaa: <j>oeKxcvccv.£)e\phim fingulos magna ex par*

te edunt, interdum tame dC bmos.Balaenx uel binos complurimum magna^ exparte , uel fingu
los procreant» Idem ^ phocacnac partus : quar delphino fimilis eft nafeens in Ponto, fed intereft
quod phoctena minor eft, dorfo ampIiore,colore caruleo. plures etia genus delphini cfle opinan
tur. Alio in loco phocaena meminit,eamcp in Ponto nafei ftribit , qtianqua iiulgares noftri codi* Arijlotelis
ces mendofi fint.fic enim habet: e fa)y;^cpxAcuvHi j(ga '<^i/ ^ roWa»,ic^ 0 A^epis tunsos: s.dehijl.ca.ij^

j^o legendum enim cpojtativfisnon cpxAcumsA^t ex prius citato Ariftotclis loco perfpiciiu eft, 5^ ex Ga= emenda^
2:2:conuerfione:qui phoca?nam,turfionem interpretari folet.lam iierd eodem in loco non (pcuKcu
legendum effe alibi annotaiiimus ex Plinio , qui Ariftorelis locum ita tranftulic. In
Pontum nulla intrat bcftiapifcibus malefica, praeter iiituIos&Tparuos delphinos. Veriftmileno ^

eft Plinium (^nKcavvcs uitulos appellafte,cum tfumsis uitulos marinos efte noileunecp delphinos par
iios pro phoc.'Enis accepi(re,quanuis dixerit Ariftoteles phocaena delphini fpecie efte,fed mino*
rcm:nam in Ponto paruos duntaxat delphinos eiTcjubi uero aliquantum procefteris magnos ha
beri affirmat Ariftoteles: Ad qiiodrefpiciens Plinius in Ponto nullam beftiam efle dixit pra:ter
uitulos dC paruos delphinos. Cum uerd in Ponto etiam hodie uitulos marinos efte certifsimum
(it, uel ledionem Ariftotelis immutandam clTe non immerito quis exiftimaueriquel in ea re Piis
j-o nium ab Ariftotele diftTenfifTe*

DE TVRSIONE, RONDELETIVS*

858"' De Aquatilibus.

Thocmam quidem eandem ejjerurfioni^robahile e^^quod utrmc^ animal delphino compare^
tur,& Tlinh^ fic tranflulijje uideatuu

Q^V A M Ariftoteles (faKiuvcw^Gz%z Latme turfionem fine tyrfionem uocat, quemoucrepo*
tih. 9.cap.$, tiu’t(ucre(f^e cenfec HermoIaus)quod Plinius dixit, delphinorum fimilitudinem habere, qui uo»
cantur turfiones. Ariftoteles uerd phocaenam delphino paruo fimilem efle fcribic. Sed ea notafa
Ihidancdp. tj. tis mihi efte non uidetiirifimt enim dC alia delphinis fimilia utplatanifta.PIinius:In Gange Indi^
plataniftas uocant,roftro delphini QC cauda, magnitudine autem quincp cubitorum. Mulco maio
re ratione is quem proponimus turfio(|^iwmj>/>of<c«4)dicetur,quem marfuinum,id eft, maris fuem
Galli Liocant a corporis crairttudine,(oieyirrfre;)delphinoenimfimilis eft, fed differt triftma afpe-
dusudeftjtrifticorporishabicugeftii^eftjSCabeftlarciuiaillaimaxime uerd roftrum canicula^E*
' tum roftrisfimilehabetjUt in galeis uidere eft.

non rft Fuerunt qui ftiirionemfloftrum turfionem cffe dixerunt, nominis ftmilitudinc , ut arbitror,

turjio. impulft.tranfpofita enim ex medio in principium litera s.exturfionefturionemcfRcies.cuiusoa

pinionis autorem ferunt efle Gazam : quod uerifimile non eft, nam phocaenam Ariftotelis tur*
ftonemnon conuertiflet, cum phocarna 5C lac habeat, catulos delphinorum modo pariat; ftu«
rionem uerd oua parere non ignorauerit.

fhocut.

COROLLARIVM,

p H 0 c AE N A binos magna exparte,uel fingulos procreat, Ariftot. Nomen ei a phoca fa
cftum coniccerim,qudd fimiliter utilia prarpinguis fitjlardo^ abundet. Vide fupra in Phocs Co
rollario H.a, In Ponto nulla eft fera pra:ter phocaenam dC delphinum, Ariftoteles: quo in loco
Gaza quoque phoc^namlegit,uertit enim tirfioncm.Plinius autem & Aelianus phocam.Ego et
phocas &phoca!nas pifcibus maleficas elTeputo. VidectiamfuprainDelphino b. circa initi-
um,pag.589.itemin Phoca b. Legendum omnino inPlinio,inquic Maflarius , praeter uitulos
(id eft phocas)nonphocaenas.nam filegeretur phoctcnas,fuiffec utique mentitus, cum phocaena
non intret Pontum, fed nafcaturin Ponto, ex Ariftotele fexto dehiftoria, ubi ait;idem &rphoc^*
nae,id eft turftoni partus, qui delphino ftmilis eft,naicens in Ponto. At Plinius non ineft, fed nui
la intrat beftia malefica in Pontum dixit. Ariftoteles uerd qui non intrare, fed nihil in Ponto ma-
leficum efle dixit, quando Phocaenalegi etiam debereqfecundum ueritatem dC ipfe locutus fuif-
fet.Item per paruos delphinos,ueros delphinos paruos Plinius intellexit, non phoctenas ut Her
molaus ambigere uidetur. Nam fequitur ibidem in Ariftotele, unde hac Plinius mutuatur : nec
delphinus hic magnus eft,quanquam extra ubi aliquantum proceireris,magni habeantur, Huc*
ufqiie Maflarius, Epheflus locum Ariftotelis hiftoriK 8. ij.enarrans,(firecftecitat Auguft. Ni-
phus,)philofophi uerba de pifcibus Pontum intrantibus dC exeuntibus, non probe ad delphinos
dC phocxnas refert. ^ Delphinorum^fimilicudinem habent qui uocaniur turfiones.diftant dC iri
ftitia quidem afpecftusiabeft enim illa larduiatmaxime tamen roftris , canicularum maleficentis
(aIiasmaleficentia)afsimilati,PIinius. cuius uerba ita accipiunt louius dC Rondeletius , ac firo*
ftrum turftoniSjCanicula: roftro fimile effe dixiflet:ego uerd ut re ipfa longe alia phocaEn»,alia ca
niculae roftri fpecies eft, ita Plinium quoc^ aliud dixiifeanimaduerto. phoca^nam ille delphino
alias fimilem,diftareab eo inquitprimum triftitia afpedusjdeindeff ccieroftri.Plinij uerba Grc-f#
ce ita protulerim; a» epuucuvM tos t«?Ax otioicu , t» 5^ c^sh^o^hti , ftaA/sa^

/vyx'tcn.qudd fi poft roftris diftinguas, clarus erit fenfus : non quidem roftris , fed maleficentia
tantum caniculis eas comparari apparebit. ^ cetus eft marinus, delphini ftmilis, Hefy*

chius. ^ Galli Germanicp non aliud fere phocaena nomen, quam delphino attribuunt. Vide ili
pra in Corollario Delphini A. pagina 589. E Medulis dC Baonenfi)pr:etura uxnumhuc aliqua*
do afferuntur delphinftMarfupas minores uocant. alios Marfuinos,quaft' marinos fues. Duoge*
nera:alteri roftrum porredius:alcerumminus,ft'mum:quos turfionesPIinij,phocaenas Ariftotes
!is arbitramur, lulius Cafar Scaliger. In Oceano circa Roftochium Germanix ciuitate(©tcr
f4)wyn appellant animal, quod multi delphinum efle putant, fed roftro eft reftmo , utSalmofa*
minatego delphinum effe non dubito.

De uocabulis tirft'o,quo ufus eft Gaza:ite turfio,torfto,thurio,thurlio, (Svf«&)f/)aphd Athenj
um)tomus thurianusilege fupra in Corollario de Gladio A.pag.45’j. Non probo quod quidae»
tiam torfyo fcribic,& tirfyoidenic^ mirfyo quO(^, ut ad Gallicum Marfouin deflecftat : tanqii^m
uel Latini a Gallis, uel Galli a Latinis detorferint, Gallicum certe Marfouin a Germanis
eft, qui (^DccrfchwyUjid eft maris fuem, appellant. ^ louius inlibro de pifcibus capite4.pd^^
quam Longolij Galli, fturionem uulgd dieftum elTe torfionem Plinrj , fententiam cum fuisargu*
mentis expofuiflet;mox eandem refellit: QC necp Gazam torfionis nomine fturionem atcepiffe,
neque fturionem effe Ariftotelis phoesenam indicat : torftonem uerdPlinij 5^ Ariftote/ispho*
caenam, eundem effepifcem. ^Ephefi;usuirdo(ftifsimus,phocanaminterprctaturparuumdel*
phinum, Niphus. .

Bellonius in libro Gallico de pifcibus, fobolem phocaenae defcribitlibro 1. cap, n. Phocaena
<inquitidem)circa Oceanum Gallicum fi-equentius capitur quam delphinus; communi tamen

cum

DcPholadc. Lib.IlII.

cum EO nomine Marfoiiin dicitur. qiianuis id nomen phocjnx magis coucniatdutpofe pingijioi
ri.Delphino quidem roftrulongius ciTe K porcino fimileauthor eft Rondeletius.) NafumcRo»
fttum)tam fimum habet,ut cum capite ferme rotundetur.Pinna dorfi,qu;E unica eft.binte ad late
ra,ar cauda, colore nigricant, ficut &: in delphiho.ln fiimma , fuperfides eius tota cum delphino
cOnuenit-Ciutecunqj etiam de delphini umoq) fexu feripta funt , phocacme fimiiitEr & oreS con=
ueniunt. quod nifi phociena roftrum breuius haberet,delphmo(««dijaaj«e) fere fimilis efiet, Lti.
letiam in forum fubinde afferuntur , prtefertim V eneris diebus, phoca;ns:deIphini rarius, nam
uixquintus quifqj deipliinus eft, ut quadrupla fit prx ipfis phocaenarum copia. Sunt autem fres
quentiores uere , deindeliyeme , tertio autumno: rariores atfiate. Delphino & phoctena; qus
I» eadem , qua: diuerfa fint, idem Bellonius in Delphino recenfiiit: ubi matricis etiam efformatio=i
nem utrique communem exhibuit, f Diepx in Neuftria ( inquit Cardanus in Varijs ) turfio«
nes multos confpeximus ; 8C unum nuper captum in fando Valerino , qui mille libras fupera.
bat. Erat autem adeo pinguis, ut teres uideretur: capite &: oculis quafifuillis. in medio erat fis
iiulalper quam, dum in mari efiet, effundere folebat aquam, eratautem digiti magnitudine.
Dentes obtufi , &: humanis molaribus fimiles. Mingebat; ore didiido refpirahat, Sdfufpirabat.
Laclirymabatur, profluentibus ex oculis guttulis, diucp fuperuixit , qiianu/s fanguis c uulnere,
non fecus ac uinum efiphimculo fliieret.Pinnashabebatfoltdas ac nigras.

Caro turfionis dd delphini in eo differunt: quod delphini melior delicatior^ habetur , utpote t
minus pinguis, Bellonius.

lo PH OE NI X hygrosuocaturpifcis,que in mari rubro nafcifcrunt.is nigris lineis, quas cceru

iese uariantmacuUe , (aew^, ) difiinguitur , Aelianus de animalibus ii. 14. Vocatur autem
ijfts, id eft humidus uel aquaticus phcenix,qudd pifcis cum fit, fimiliter ut eiufdem nominis a»
uis,colorum uarietate pulchre difiinguitur. A Volaterrano non rede' unO uocabulo hygrophoe.
nix dicitur, Sd cum eiufdem maris pifce lacerto confiinditur.

DE PHOLADE CONCHA. RONDELETIVS.

E R V M (imil/tudo facitjUt poft My tulos (ms eum ordinem fecuti non fumjfs) dc Conchis ijs
dicamus, quas hodie in quibufdamltaliieliionbus balanos uocant. Sed quale fit id ge-
nus primum defcribamiis»

Ita in faxis latet, ut faxo undic^ contegatur,per foramen duntaxat exiguum fen» c
fui uix patens aqua nutritur.

. T efiis confiat duabus, longis, non in latum extenfis Mytulorum modo, fed rotundis , (.tereti^ 2
hjM.) Intus eadem fere eft caro qu£ in Mytulis»

In faxis adeo duris narcitur,ut pon nifi ferreo malleo difSracfio faxo difirahattir. Sunt qui pUi* C
yg tent in faxis aqusc falfe ui excauatis proiienire,afij in luto in faxoriim cauernulis aceruato. Ego
crediderim in faxorum cauernulis uel ui uel natura faclis,,aqux marinae appulfu procreari atque
in Concham uerti,qux cauitatis fiue foraminis figuram feriiar.

yidihuiufi-nodi Conchas in portu Veneris.Mifliim feftad me alio ex litore faxum, cuius par ^
tem hic exprefii , in quo nullae rimae , nullae cauernae , fed foramina tantum apparebant tam exU vhoUdes potta
giiaiituix acum admitterent. Eo igituridibus multis confraefio, cauitates internae multae erant, iiscfp^quashic
uarto. fitu &C diuerfe magnitudinis : in quibus Conchas ifias reperi , quas cum faxo dcpitfias
exhibeo. Q_aare figuram diutius contemplatus, antiquorum Balanos non efleiudico, fed

de quibus haec Athenaeus libro tertio t A? ^ 7nhv7po<pM7^(u., Pho= dementg*

lades multum alunt, fed uirus olent. Et: Al ^ ex Di» (?)

5o Pholades palaro fuaues funt, fed uirus refipiunt, SCmali funt fucci. Primum huic fen»
tentis mes aptifsime quadrat nominis ratio . nam ut dicuntur fers qiis in liiftris de«

gunc,^ 'J3Sl^«A(A;«i/,quodlaca-efignificat;itanihil in marinis rebus repertas*, quodpenitus in

840

faxoIateat,Cciiti Concha quas proponimus. Deinde nota Athenai his propria funt.nam «in»
olent, & mali fucci funt. forum nullus, quod fciam,meminit prater Athenaum.

COROLLARIVM.

PHOLADES Bellonius patellis congeneres efle putat. waJBfupii/Ijj

Hefychius Si Varinus. Conchula uaria quadam repetitur frequens haud procul a Narbone,
tota luto obfita : uocatur^ illis Pholado, quafi dicas,a uerbo (pro quo etiam

PiBli Si ipubaZ^if diciturjquod latere, uel in latibulis degere frgnificat.nam concha ilia in luto laten
tes degunt, fapius ad pedem unum deprefla , Sic, Rondeletius ; ex quo Si plura de hoegenere
concharum leges, K Iconem uidebis,fupra in Conchis diuerfisjpag.jiy. Nos generis huius c6>
chas qua in faxis latent, ©temmufi^eln Germanice nominabimusiqua uerd inluto,
fthclen- ^ dicuntur,Euftathio tefte,aues,reptilia,urfa, Si alia animantes, cum

in terra,faxis,alijs'ue latibulis condita ad aliquod tempus latitant , frigoris autaiius ititandi gra.
tia. iindeetiamurfa Gracis^mAic/iilrcognominatur. Ad uerbum^oasi/ accedit Germanicum
fulcn:quodtamefimpliciterpigrari,Kfltlpigrumfi^ificat.

c^yi(i«sOTs-/Sti!f«3»(/4mAM(s,Euftathius, Eiufdemiignificationis eft uocabulum if»A»T«eMf,He
fychiotlic adificia publica diccbantur,in qua conueniebant uel difciplina, ucl exercittj alicuius
uel feliiuitatis gratia:</Jii'air«(tAH«,id eft fcholas publicas,&c. Germanorum etia zetas, quas mul<
ti hypocaufta nominant, tum pul3licas,propter con^regationemitum priuatas , quod in eis hye.
mare ac delitefcere foleant, tpaiMis Si (fufMriieM retfte nominabimus. eft piger Si deles, i,

femper in eodem loco delidens,o »i<ai{£j/,Hefychio. Pholidi etiam pifci,de quo pro-

xime dicetur , «smSiijMAsjf nomen impolitum uidetur. Ariftoteles frequenter uerbistum^»
Aai<, tum utitur.

DE PHOLIDE. RONDELETIVSr

VPERIORIBVS iVenUudii &J'corpmde(nximefiriffirai)Siin3xim}3huds{imSis

*■ eft pifeis qui Antipoli a muco bauofa dicitur.

Paulo maior eft alaudatdorfo fufeo , uentre pallido , cute laui Si fine Iquamis , fed
® maculofatpinnis alijs^ partibus a ftiperioribus non dilTidens.

j HimcpifcemelTeexiftimamusquiab Ariftotelepholis dicitur librononodehiftor.animal.
cap.jy. Ci.ua autem pholisappellatur,mucum,quemipfa emittit, fibi obducit, ita ut in eo quali 4*
cubili quicfcat.Sic pifeis ifte quem exhibemus perpetuo totus muco obdueftus eft , unde bauofa

(j) cognpminaturtnambauelinguanoftra SiProuincialiummucumfignificat. Mollifsima eftear.

nc Si glutinofa. Squamarum loco prouida rerum natura muco inuoluit: ueluti multos alios non
fquamofos lubricos eSiciqut lubricitas natationem adiuuet.

COROI-I-ARrVH,

«■nAispifcisquidamjHefychiusSi Varinus.apudquosalibictiam^oWs propifee fcribiiur,
perperam,ut contjcio.apparet enim fatSiim huic pifei nomen is? Tsii quod intrafuum m>

cumueluti pholeum quendam,id eft latibulum fe contineattquod Si Ariftoteles infinuat: rhiiH
latfaiMlui rjioAii/!»,» (avfu «e «irii, yinmi wSxhiif' 3jcA«/i». Sunt autem ly< f*

nonyma 3xA<c(a« & if «Am!. uerbum fignificat undequacp adharefeere , emplafiri aut

relinainftar. Rauifiuspholidemerhomborum genere fine authore facit. Dubitat Vuotro
nus an pholis idem pifci3,aut eiufdem generis fit cum myxone, cui a muco fatftum nomen. Sed
myxonem mugilum generis elTe conftat,SC inde nominatum quod muco fuo ucfcatur,n5iIiio“
in eo fe codat. Ego pifces cognatos iudico pholidem Rondeletij,alaudas eiufdem,8Clcofpioi'
dcm,ac blennumBellonijtitemmuftelaEmarintefpeciem, quam Veneti galettamnominant.'8i
gutturofulam ab ijfdem uocatam, quam fupra coniunximus Alaudis. GermamceptoWo’'
nominabimus cin Gi^le)>mlci:4>:uel circunloquemur,ein (Decrlcr^jc n att. Piertein Hie*
roglyphicisdepifee quem hodie tincamCut Si Aufoniusjnominant.an pholis fit, dubini. tios ab

cofeparamus. HominemCinquitille)tjs quae fudorepropriocompararitfruentero, indicaturi, 6i

pholimCmt/iar phtiUdem)pi(cem pingebant.Ea enim mucorem, quem ipfa emittit,ad altam crauitt*
em libi obduciqut tota uifco delibuta uideatur,ita ut in eo quafi cubili conquieftat 1 «»d«

inen«

DePhoxino. Lib.IIII. 341

mcn, enim nidificare eft. f Ceterum fn^lsper o.brcuc in prima , fquama cIl: feu cortex,
'utinferpentium pelle: aJinftrumen tum Miificumjiri/etjImiAvKKiKtiiO-Hefychio.

PHORCVSa Plinio libro ;i.cap.ultimo in catalogo aquatilium nOminatur,tanquam pifcis
quidam.Fieriautem potefi, ut Phorcum deum marinum inter animalia maris numerarit, aut e.
tiampifcem ciTe exifiimarittficut Sl Ti itones 8C Nereides tum deos maris faciunt , tum eiufdem
nominis animalia iniieniri aiunt. Fingitur autem Phorcus Latine didus , Grarcc Phorcyn , uel
Phorcys, ®«s«i'l’)®»;’n't>filius Neptuni &:Thoofae nymphae, Kc. Tritonescpciti, Phorci^cxcr
citas omnis,VeigiIius. CetpOceanifilia,PhorcyipcpcritfiliasGr*asdiflas, anatiuitateca»
nas Heftodus in Theogonia. In maxima dignatione operum e marmore Scopx artificis erat,
10 Nereides fupra delphinos dCcetc dC hippocampos fedetestitem Tritoncs, chorus^ Phorci, Stic.
utPlinins tradit. ^ Aut forte pro Phorco legendum eftPorcusapud Plinium. porcienim^i»
fcis marini alibi meminit: nos^ porcos aut fues appellatos piices diuerfos oftendemus infra in
Porco.

DE PHOXINO, QVI VVLGO VERO^

NVS (CJ^VASI VARIVS,) DICITVR,

Bellonius,

19

n I s c I c V L V M inter exteros magis uarium Galli Veronum uocant, Angli <^cno,

1 Romani Morelle, Florentia a maculofa cute Pardcllum.Mediolanenfes Esbrefon, ali
J bi Infubres Sanguinerol,cuiufmodi ad oras(n/Mr)Selix,Scrux KLens rcperiuntur.
Hunc etiam uulgd Fregucreul &C Fregueu uocare folent.Credidcrim autem Fregaro-
li nomen huic inditum eire,qu6d fere femper ouis prxgnans fit: atque ob id Phoxinum Ariilo.
telis ciPe autumo.qui fl:atimfere,ubinatus eft,ouis refertus eiPe uel abfcp coitu deprehenditur. .
ro Squamis caret:at(p albus eiPeqnifi pundlis nigris &C tenuifsimis lituris fugillaretur: ex quo e>
^ um Romx Morellum uocant.Pinnx laterum multum ad uemrem tendunt:quarum radices qug

corpus pertingunt.rubro funt colore fuffufe.inde Sanguinaria dida. Nigricat quoqj in tergori.

bus per mterualla.Linea qux latera utrinque fecat arcuata quidem eft;fed non tantum quantum
hotioUsjiFerrarienJes EpeUnum Sequana 'Borholtcmuocant.) Albicat fub uentte.

A

2

DE PHOXINIS, RONDELETIVS.

^0 Omnino initerja fumf
gura:& nomina »2«*

tanda. nam figuram T^fif
^ifcps Juhtungi ait , ma

ior fiiti^ mnM lata»

PHOXINVS dicitur Graece QC Latine piTciculus , calas AriftoteJes folus bis meminit his
yo uerbiSjCX Gazae conuerfione. ParspiTcium maxima contummatur mare QC foemina. De Ru=
bellione SC Hiatula ambigitur*omnes enim grauid^e capiuntur.Confiftunt ergo oua per coitum,
in rjs qui uenerem norunt. Sed non coitu tantum, uerum etiam fine coitu: quod argumento
conftacnonnullorum fluuiatilium.nam Phoxinf ftatimCprope dixerim) ac nati funt , dC admodu
parufjOuahabent. Et paulo poftlReliquifemel anno oua edunt in fiagnis fluuiorum arun= Cap. 14*
dinetis lacuum, (qii^ T^AtiivciiJ^ecs uocant,)ut Phoxini & Perc«. Nulla alia eft a ueteribus nota
tradita,ex qua certi aliquid dePhoxinoftatuerepofsimus. qu^uero ab Ariftotele ponitur Piio»
xino cum multis alrjs communis eft, quos quantumuis paruos capias , ftmper ouis plenos
rias.Sedeiuniex omnibus h^c maxime conuenireuidetur, quem ftcpemPicardiauidiobiei^
uauicp.IIlic uocatur Roriere.dimidiati pedis longitudinem nunquam fuperat. corpore eft latoet ojtere.
60 compreftbjoculis magnis pro corporis ratione. Bramis minimis corporis fpecie limiilimus c ,
colore eftluteo. Quamlibet parui capiantur femper ouisgrauidi funt , adeo ut D

cum ouis nafei afErmenc. Huic qui fubiungitur dC nomine dC figura non multum abfimiUs elt,

bo

(I

842 De Aquatilibus.

Ro/f. Rofe uocatur aruborecaudaf, reliquo corpore caruleo eft, paulo maior , minus lato

uis femper plenus eft, etiam minimus. ‘^uiport,

DE PISCICVLO VARIO, (EX P H O X I N O.
rum genere, ) Rondeletius.

ISTE pifciculus ex Plioxinoriim genere uidetur elTe. pa
(C) rit enim circa litora fluuiorum dC riuorum , ac qtiantumuis
paruus capiatur, ouis plenus reperittir. Tam uarijs coloribus
(!jo»»i»ii;M-)nominatur quam uariis coloribus depidus ei}. Ve=
ron Galli uocant, quali uarium. eandem ob caufam Pardilla
ab Italis , ab alijs Sanguincrol a rubore , a Romanis Morella a
nigrore dicitur.Grarci quidam ab oculorum colore

* R/ 1 argentei, latera purpurafeunt. Cauda in pinnam auream

& lattufculam deficirPinnas in dorfo & in uentre totidem habet, quot reliqui iam deferip” Feh

t CarneeftmolliSiifatisfuaui.

COROLLARIVH DE PHOXINIS DIVERSIS
Iconmhancpro Tard.lU Iulorum, Tp fdlmlpftiU G,rmmorum,umkm pidm uino, mih. .
uidetur autem & maior ^uam parjtt,& ^arum accurate faBa,

P H OXI N V S , Oojir©-,pifcis qui ftatim natus otia habettparit autem in flagnis (« TO-s

Kut.melms 7i^a,j.me.)euuiorum. utrefert Ariftoteles , Varinus. Probo autfm proparoxvto.
num fcribi, potius quam oxytonum utiino in loco apud Ariftotelem; uel penanfiexum , ut alibi «
a^pud eundem, uitiatis uel utrobicp uel alterutro loco codiabus:nifi qiu's,ut ab
Cc a_i^/iij fleri putetipi)|i'r©-,tanquam a capite acuminato hic pifeis fi t nominatus. Phoxini ru^
ftice Coccini, qui cum fint fluuiatiles, non funt grandis magnitudinis, Niphus Italus. Ep'ela-
num fliuiiatilem Rothomagenfes Ouellam nominant, ab eo quod ouis fem per pragnans fit Bel
lonius.Nos eum pifeem exBellonio defcripfimus fupra,Elemcnto E. Cardanus feribit Arifto.
telem phoxinos omnes feminas tantum facere , ficut & rubellionem & hiatulam. At fi diligen.
ter Ariuotelis uerbaaRondeletio citata confideres , non hoc dicit, ledcum riibelliones & hiatu*
las, omnes grauidas capi dixiflettmox a nouo principio fubrjcit, oua in quibufdapifcium etiam 11
ne coitu confiftere,quoniam phoxini ftatim nati oua habeant.non dicit autem omnes, ficut dem
bellionibiis & hiatulis. QLidd fi Phoxmi,minimi ifti pifciculi funt, quos Galli Verbnos nomi*/#
nant; nil mirum fi propter parilitatem mediocresetiamexeis nuper nati tiideantur. uerumnec
tpfe Ariftoteles liinpliciter nuper natos , ied iierbis , «c eVsp, id eft prope dixerim, additis, era*
uWos capi tradit. V erifimile eft autem tantillos pifciculos, ficut & mures inter quadrupedes bre
ui tempore ppfici bC generare poffe, Sedhis de rebus non tam ut Arifioteli aut Cardario contra-
dicerem, quam ut ad diligentiorem ueritatis indagationem incitarem alios , controuerCam mo.
uere uolui.

Ptoxinoreni a. E paruis pifciculis,qui circa lacuum aut fluuiorum oras aquis ftagnantibus capiuntur reticu
fcre digiti longitudinem feu palmum excedunt, alij Iquamis carent, (dequibus
li • prscipue Belloriius &: Rondeletius fentitmt.curn Gallice Veronos,Latine Varios nominant,)
alq fquamofi funt . Pinnas alioqui numero fitu^ fimiliter habcntiutriq; amariufctili, 80 minimi f*
enam ouis plcrimq; pleni funt.quamobrem 80 nomina eorum confundi uideo , nonfolum apud
noltros Germanos, fed alijs etiam in linguis. Varij quidem fui pinnas , quod adfitum, alitu
iniua icone Rondeletiiis,ah'rerBelloniasdiTpofuft:cum de eodem piTce,r)fdem^nominibirslo*
quantur,nempe plioxinolarui, id eft fquamis carente. Et forfan in diuerfis regionibus pifoeuH
liti uel aliter.uel fpecie tota uariant. Pro fexus quidem difleretia co!oi-es in eis difierreobfenaoi.
UomiiultdiM Phoxmus la-uiSjfiO minimus phoxinorum pardcllus Italis(Fiorentinis maxime)uoeaturaco
ehoanlms. lorc,(uel potius puntfloriim uariecate,) Cardano tefte. nam & pardalis quadrupes marulofa eft,

K euildem nominis cetus.&c. Ab alijs Morella, a nigro macularum colore. Aethiopes enim
homines nigros, uiilgo Mauros uocanius. Roma quidem (inquit Bellonius)pifciculorumminu
tolum nullum habene dilcnmcn^omncs^promifcueMorellos nominant. Alijs Fregatdlus, ut
feribit Cardanusrnimirtim quod frigi pifciculi ifti oleo uel butyro foleant. Diueifus BC maior
piicicuuis efijipfe etiam tiarius.St^ maculofiiSjquem Placentini Varon , Mediolanenfes

(ciica

DcPhoxinis. Lib.IIII. 845

circa Verbamim lacum Bayron,)appellant,{«o/n (S:c|5lmcf.)Etcm'm quem nos Gallice Veron
uocamus.illi Esbrefon,Hetrufci londium appellant, Bellonius in Gobio fl. londlij nomen a
juncis dcriuaitim conijcioiquod inter iunceta dC arundineta uerfettir, Mattliiolus Scnenfis gobi
um capitatum in Hetruria Ghiozzo uocari fcribit, f Rondeletius Varium fuum a Graecis qui
bufdam^^a^joiftowappellarifcribitjUeteribusncan noiiisfcriptoribus, authominum uulgd, Erythrophthul
indubio relinquens. Ego hoc nome nufquS legi,nifl in Caroli Figuli ichthyologiaiqui id ad Ger "“tt-
inanicum eiufdem fignificationis nomencUtetCU^lOcofinxit. V ide fupra in Erythrophthalmo,
pa2.458. fl" Galli Veronum fuum digitiipalmi minoris)longitudinc faciuntiamarum fere, prae
terquatnMaio.reticulo capi. Quaerendum an pifciculus ille,qui Loche france Gallice a Bello»
nio uocatur,comune aliquid cum phoxino teuihabeat. nam SC ipfe paruultis deferibitur, Iteuis,
maculofus. Vide in Gobijs fluuiatilibus. V erones pifdculi Auguiio, Septembri dC Odobri
nufquatn aut raro apparentjBellonius in Bubulca.

Qiiddad fqtiamofos duos Rondelctij phoxinos attinet, certi nihil habeo, fufpicor tamen mi Sqiumojt.
norein,qucm RoficreinPicardia uocari fcribit, colore luteo, Sfc. phoxinum fquamofum illum
ciTqqucmBambelam noftri appellantiquanquam alicubi idem nome etiam Itetii attribuant. Etfi SmbeU.
autem Bambela noftra,quam inferius deferibam feorfim, lutea apud nos forte non iit, reliqua ta-
men fpecies natura^ conuenit: Si circa Auguftam Vindelicorumlutcola capitur. Maior que
Rofe nominat, incognitus mihi eiitnifi fortefit pifeis ille que ide Rondeletius inter lacuftres Le
mano lacui propriosdit ipfe putabat) Vangeron appcllauit.huic enim cauda Si uentris pinna; ru
io bentiSiin Normanniaiut accepi)Roire uocatur.nctp enim in lacubus tantum capitur, fed etiam
fluuijs.pratfertim tardioribusiin quibus forte non eandem magnitudinem quam inlacubus attin
ginfii fieri poteft ut Rondeletius minus adultum uiderit.Quod fi pifeis idem eft, (ut fufpicor, Sf ■'

amplius in hiftoria cius probabo infra in R .Rubelli fluuiatilis nomine,) figura quot^ no fatis pro
bc a Rondcletio exprella eft.fed haec ad fuum locum differantur.

Germanica phoxinorum nomina quoniam multa funt , literarum ordine digefta enumera: Gmnmicu lu»
boiSf qu^defingulisaccepiadfcribam. ^ '"“‘t-

ISttmbelc noftri phoxinumfquamofum uocant, Rhaetiuero circa Velcuriam, Isuem. Ali-
qui ':Summcle,Sf P4mpcle,fcribunt ac proferunt. Lsues apud nos non pafsim , fed in Glat-
to fluuio reperiuntur,& compofito nomine a riuo cognominatur !S4cbbrtmbele,uel ^Siigle.

5» ;Pte4)lin£l.Videmoxin(?Dillm^.

23utt/!B«tt/!84Ut/circalacum Acroniumulltatafuntnomina,prophox^nol^ui.^te!Sin8»

b4^t, a iuncis circa quos pafeitur. Hunc pifciculum aiunt e riuis in lacum ucnire. minorem effe
fundulo, id eft Cobitidefl.barbatula, eadem ferelongitudine;fquamis carere, uarium effe,uentre
alboia Decembri ufej poft pafcha laudari.poftea parere, coqui ut gobios fl. capitatos.

j£lberilJ/it£lrtQ/iiil&riS.apud Saxones Sf Mifenos uocatur pifciculus , qui alibi Pfell , ut
Eberus Si Peucerus docent, eum audio e riuis in flumina maiora intrare , 5C fingulis menfibus
parere.

iEtUng. Quare (©iUiit^.

Jn^gtntr. Vide (?5iUin^.

Tigtiri apud nos uocant tjdem pifciculi.funt enim lubrici,abfq) fquamis ; fimiles
fundulis, iedfine barbulisiminimi digiti I5gitudine,dorfo fufco.ad folcm aliquid in eis uiret.pin»
nas totidem, quot bambelae noftri habent , Sflimiliter digeftas. Mas dorib lateribus nigrior
eftquamfoemina,e<f pinnis in uentrcpauld plusrubet.Nomen nefeio unde fatfrum fit, nifi forte
partim a Gallico Locha,quod eft fundulus, uel a Saxonico ifilrig , literis tranfpofitis , Si forma
diminutiua fadta.

iOilUftct uel Argentinac dicuntur pifcfculi, alibiZitlcit,uel potius, ab at»

nis puco.in Kinzetala regione ^s^^^Cttcriubi enam inmimi huius generis uocantur*

duos aut quatuor ad fummu fere digitos trafuerfos longi. Amari funt, prsefertim Maio.Foeminac
fQ ex eis nigriores,maresnonihil rubentincoeno uerfantacpafciinc.fifcis quibufdam dC nafsis exi»
guis capiuntur, pr^fertim ci5 fundulis didis. In cibo uiles funt. Martio & Aprili menfibus prxfe
runtur. Inter iocofas pifeium nomenclaturas , nefeio qua ratione mercatores appellantur, ^irt
(OitUin^ ift bene memini^hoc nomen etiam fimpliciter ei nonnufquam attri-

buitur. His feriptis piiciculum ipfum aridum accepi, colore fufeum, fquamis nullis, uel tantillis
ut uix radenti appareant : uentre coloris ruffi feu crocei ad caudam ufep, 8i^c.Eofdem alibi pfril»
los dici aiunt.

pfrill nomen Baiiaris in ufu eftjfadiimfortaifis ab Italico PardiIIa,per fyncopenr&T f. litera
cum p.airumptacutfolemusinmultfsjpauo, pfrtwipalus, pfahpapa, pfrtffrpatina,
aliqui,ni fallor,fine f. proferunt pttll. Sueui pfeU/pf'^I:quod aliqui iic dtdum putant, quau pa=
uellumja pauone diminutiuum, propter colorum uarietatem.ego a pfrill potius deduxerim, r,

litera euphonisecaulaomifla. Sunt qui etiam Graece nominare audeant , non alia quamsA»»,

literarum fimilitudinis ratione.quod mihi minime probatur , prxfertim cum ea uox hirudinem

bb X

eii(uk4

844 De Aquatilibus.

Cgnificct Gratcfs, qua cum pifciculus nccp fpecie necp natura commune quicauam «

pilciculos Aprili menfe parere aiunt : amaros elTe, fed falubresiouis abundare • fouamkr
Ipecte ac magnitudine fundulos referre exceptis barbulis.circa uentremipinnulis nimirumm^
bereiahqua ex parte etiam flauefcere.Memmieos m Sueuia edere Iulio menfe ouis 0^00^

uocaptos BaltafarStendeh-us, qmde cibariorumapparatuGermam-c^ feri^^^^^^^

diocnter falfos, aceto tempefiiue aftufo, non inultum elixari[iubet, & iam elixLuoque paru™

aceti bullientis in dilco(fuper quo apponendi funt menfealfundit, zinziber tritum afpergit &
butyri bullientismod.cum fupermfundit. Aliter : Pftillorum quos mediocriter falierisfan
rius cum fextario uini elixetur: fed oportet iiinum prius bullire cum butyro (dulci) quantumeft
oui dimidiurmburnenti pifces immittqnec diu coqui, aliqui etiam pollinem aromaticum croc - ,
um bullientibus afpergunt. Placent &: funduli fimiliter elixi, f Circa Auguftam Vindelico
rum Iteues ac minores phoxmos, quos altj iimpliciter ^iUen,a Lyco fluuio. X,ccl;pftillcnar
pellant: maiores ue. 0 & iquamofos , ab alio flumine ^jncedpfttllcn: quo^ euam amSs

Tficmlin^ Argentime dicimtur pifciculi tres aut quatiior ferme digitos longi, amari, uiles
uentribus alb.cant,pinnulis rubicund.,(.n fceleto quem uidi albicabant ) Latiuihili fun , alio:

qui^eciefiimlesleuafcisflutT.at,.busillis,quosGalliVendofiasnominant:fquamisqtmc«li.
miliier albis a: facile deciduis. Sceletus luci obieiSus fere pcrfpicuus eft,media linea,quafpii?am

dorfi fequitur,nigricante excepta,quod etiam de bubulca recenteBelldnius fcribit.pliut Maio
Plenij capiuntur in Una flumin^retis genere quod urfum Germani appellant: cuius etiam Plii «
nius circunlocutione mcraimt : Capiuntur (inquit) purpura paruulis rarism textu ueluti naflis

^f BubuIca Bellonqifupra nobis deilripta Elemento A.moxpoft Alburnum, pag.17 )pifciculus

eftlatiufculus,fed trium digitorum logitudmem non excedit.amarus,uilis: fed iquamis (inquit)
pXlSTmbd^fra. quern^itcmlmaArgenuncnfesuocant. Nonaliaeft

;Wci!}lc,hoceftorpliamuelpupiIIi,dicimturAuguftapfriIlitcneriores,aparuitate.

qinbufdam Germanis idem eft qui pf^l uel pfrill

VeronusGalloriim,Angliseft^cn«)>,tefteBel|onio.Sicautemuocaturdparuuate,quod

pifciu minimus fit, ut Io. Caius Anglus mdicauiqcum ego a minij uel ianguinis colore, (unde 8C

fangumerolumItaliquidamnominant,)ficdi(3uumfufpicarer. Galli apuam cobitin.Menuifeto
tiuncupant,fimiliter ut conqcio,a minuta magnitudine. Pifciculumfiimiatilemeire aiunt An
gli,lochis,id eft fundulis minorem,e^c. unde apparet EliotamAnglum , Manam pifcem marfi
num,noii rede tntcrprecatum 4 (K)cit«TOC,

DE P H o X I N o fqua_mofoetmaiore,quenoftri:»4mbcleuocat, (quodnomen taraenon
delunt quietia kui attribuat,)priuatim hic quadam trademus;ijs qua proxime retro dida funt
pratentis. Pifcfculus eft tres aiitquatuor digitos longus:fcx quide digitis longiorem non uidi!
caput ei crafsiufculum pro ftia magnitudine,nigricans; iris oculorum croceaiqui color etiam ad
pinnarum initia omnia fpedatur,in pinna dorfi quocp initio in maioribus et adultis. Pinnaru ad
branchias articulus ueluti caruncula quanda habcqin alijs parum,in alijs ualde croceam, (in aliis
fi bene memini,rubentem,) pro alatis ni mira &: fexus differentia : fortaffis et aquarii & regionS 40
»n quibus degunt. Squamas habet albicanles.Linea fufea oblique a capite ad caudam fertur Pin

nam dorfo medio unica eft,binaadbranc!iias,totideminmediouentre;aIiapoftanum.Inpriii.

cipio caudg macula atra notatutjd^ ^^^‘‘•^''Jn,^*'ibusfingulisadinitfapmnanTucrm(*.Dorfum2C
latera nonnihil flaucfcunt, Sapor in cibofubamarus.Reperiunturin fluentibus fblum aquis ut

audio:nonetiaminlacubus8i:c<xno,utlcues,quosfriuislacusa: flumina maiora ingredi diri.

inus:unde eos(ljues)noflriariuis 234d;b4mmcle nominant, ijdem in Glatto flumine apud nos

par^acccenofo,abijsquicancroscaptant,fubindeinueniuntura:abijciuntur. A Bacchanalis
ueU^uadragefima; initio ufq; ad calendas Maij naiTas non anguftius contextas , quamutgobii
capitati « bambete ex eis euadere pofsint,in flumen immittere pifcatoribiis noftris licet.rBaiii
belamnoftram Itali quidam, utaudio, eodem quo gobium fluuiatilem nomine appellant, Va=f9
romVerbam liero accote circa Lucavnum ScornazzoucISterniculo. Eademaut cognataeil
Celloni) Bubulca, (fupra poft Alburnum in A. elemento defcr/pta:)&: Rondelctij Rofiere utPi
url-im™ s™"'’ ‘Pflus Phoxinis fquamofis; nifi colore forfan diffiral,

Ad hoc pifciculoru genus omnino pertinct,qui apud Mifenos Q bttUtge dicuntiquorSicone ■
et delcriptione cuni alijs multis nobilis medicus lo.Kentmanus adme dedit. Vocanf(inquit)eiia
alqs nominibus::»l4ubcu4)kiit,a cccruleo uentris colorcia: Scjjncibctterpleiiuquddaplebe
, ad alenda familia coemantur, & corporis fpecie ueluti carpa: minutie uideanna &ucmt}km,
per contcmptum.ptfciciilus eft perelegans et floridus afpedlu.Squamis exilibus argentciniioris
tegirurcoculos nioicundos habet, pmnam ab ano pulchre rubentem;caudam pallidam, o-
JUndincon:&pnnuUtn dorJofufcxmMuhJs per medium nigris mitium ruhrum, branchias albimmn medio
mruitM. hnffmdmm mws,trtsfiri diguos: Utitudinem ,fm unmndtr/um lMir»sxSilM«U:)

UQeam

De Phycide. Lib. 1 1 1 1 .

tincam iitrintj uiridem a medio corporis ad caudam.Inteftina perexilia in orbem rcuoluuniur,
utfcmcn(pcricarpium)Medicachcrb®:qusdiduda& extenfa longitudinem pifeis duplicant.
Indigena fluuij Albis eft,non aduena hic pifciculus. Anno toto capitur;&; parit in eodem fluuio
Iulio menfe circa diui loannis diemnum plurimi & grauidi capiuntur , (nafsis reticulis angu»

His )ucntre ouis diftento;ncc alio tempore magis in ciboIaudatur:quanquam amariufculi funt, p
ficut Si Elderiza;Ciii ejifhoxmi Imes.) Sed bsc amaritudo nonnullos delecHat ; in quorum gratiatn
nifeatores hos pifciculos a Imerlis (,id cfj^fmdulid, ut nojiriuocant) iegregant. Elixari autem debent
defquammati & praeparati, in aquam feruidam immifsijSi condici, ad iuris fere confumptionem.

Sunt etiam in Albi alia duo pifciculorum genera, haud fcio an ad phoxinos referenda , quo« ^

10 rum itidem a Kentmano icones accepi , deferiptiones nullas. Vnum 1lX>Ctterfif4)Iein Od eft pi=
fciculuffliempcftatis,nefcio quam ob caufam)appellant.is palmo fere longus eft, (ut pidura prae
fefei'i,)digito anguftiorthoc eft fuperiore longior, minus autem latus, dorfo fufeus, lateribus albi
cat.oculis, pinnis in parte fupina, &C cauda,pallidis uel fubluteis. Alterum Qcbncppclfifcb^eit
appellant, praedieftis omnibus longiorem.acceditenim pieSuraad digitos quintj.hocin eo pecu»’''**
liare, quod a fummis branchtjs caudam uerfus linea latiufculafublutcatenditipracter obliquam
illanifufcam8di!iAtT«,inpifcibusplerifcpabranchtjs caudam uerfus confpicuam. Squamofus
ei?,latiufculus,oculi pallent,macula inferne rubicunda.qui color etiam ad initium pinnaru iuxta
branchias apparet, 8dc. Videtur idem aut per(imilis,quem Bambelam noftri appellant. V n un.
qiie ex his poftremis iimilitcr ut priorem (^ibettotgen) aquar feruidac immilTum, &c. parari iii«
.lobent, ^ Pinnarum fituS; numero phoxini omnes conueniunt, differunt corporis latitudine,
longitudine.-fquamis & Imuitateicolorerpinnte ab ano longitudine.fidc.

Anglorum <^cilow cum Bellonio A riftocelis Phoxinum effe confentirem, fi^ toTs Tt&hmvx
n w oTowrxaip i(^ 7r^5 Tw i(fEAa;.tfti<r?w,o(op jT^^Ktjpareret. Verum quum extra omnem cono

trouerfiam fit , Menouas noftras nunquam in fluuiorum & lacuum circa arundineta

parcrerfed femper in faxofis uadis aut fabulofis,ubi rapidiores (imt aquae decurfus , ipfihac in re
fubfcribere non audeo, Guil.Turnerus Anglus in epiftolaadnos.

DE PHYCIDE, RONDELETIVS.

G R AE C IS Gaza phucaranoftris mole, fortafleob carnis mol- A

4-9 litudinem,Hifpanis mo]ere,Romanis phyco. Audio a Neapolitanis quendam often-

di nomine pittara,pro phycide,quem Grafci huius temporis phocida, Veiietilepono-
E^^Js minant.

Phycis pifeis eft inarinus.ex faxatilium genere , colore rubefeente bC uario percam 8^ chan* b
- nam referens, quam ob caufam 7n)i«/Aa;g2s5 dida fuit ab AriftoceIe,ut author eft Athenaeus. Ante= Libro 7*
riore corporis parte tincam fluuiatilem imitatur , pofteriore foleam ob tenuitatem dC pinnarum
fitum, quibus ueluti cincfta eft. Vnde «HirvSosfcipWjeodem Athensco tcfte,cognominauit Ariftote-
Ics, id eft , fpinis coronatam. Quae tamen appellatio illi cum multis alrjs pifeibus communis eft»

Mutat colorem phycis, reliquo tempore candida, uere uaria. Nam fummum caput ex nigro ru» Arpdift. 9. de
bercit:pas inferior uentrem fpedans , tinca: colore eft. Pars corporis pofterior nigrefeit. Pinna opuTb%’
Co dua,qua funt ad branchias, rubefeunc. Ore eft magno, dentibus paniis. Labijs caret, utchanna.

' Oculis eft magnis, aureis. Barba cx unico pilo ex fummo inferioris maxilla propendet. Paulo
infra pili duo longiftimi pendenr,Ioco pinnarum uentris. In dorfo primum pinnam habet par»
uam & diuifam:mox fequitur altera,membrana connexa, qua ad caudam ufej protcnditur:huic
fimilis eft.alia,a podice magno , dC in medio ferecorpore ftto , ad caudam urque, V entriculum
longum habct,appendices quindecim:hepar magnam, lacftci coloris, a quo loga fellis ueiica pen»
det.inteftina lata, replicata, branchias magnas.lapides in cerebro, quemadmodum afellus
pus. Ex his ego colligo ueram phycidem hic expreffam efte.-qiia qiianquam ad faciendam fide
fatis eflepoifint: tamen multo magis fententiam hanc meam confirmaui, cdm in media alga nt?
dificantem uidi,id quod fola phycis facit tcftibus Ariftotcle iib. 8. de hift, animal, cap.50. bC Pii» ^

^9 niolib. 9. Phycis pifeiumfola nidificat ex alga.ati^in nidoparit.&i idcertifsimum eflepifeatores phycidemnidi*
multi obferuarunt. Quod autem folam nidificare aiunt in alga , id falfum effe conperit Gv\ufic^£
cimus PeUiceriusMonipelienfisepifcopus,uir in rebus perueftigandis diligentifsimus 8Cper=i^

bb s

De Aquatilibus.

(picaciflimus, qui gobicnesS: hippocampos in alga oua ponere a: parere anfmaducttif Efi&

corrigendus error illius, qui Oppiani Aa,<d-77«<i uerfibus Latinis exprefsit.fic enim Oppianu,
*Brodimicgit Ay4=Ki!Tmvitilw%hv:pfo>&-

i,’iietmr. Sic Itero interpres: turdi^ uirentcs, Phycides Eunuchi uero de nomine dicSs. '

Quam inepte contra mentem Oppiani tributum fitphycidi eunuchi epitheton, fciuntotn

nes,quibus phycis penitus fitcognita.na&rparit; a: partushttic maiori ciirKeftjquamreliquis'

quippe qua; nidum in alga fibi paret &: ftruattqu! igitur eunuchi nomen rede competere poteltj
Qiiarene per fomnium quidem id Oppianoin mentem uenit. fedrecenfens piices, qui circa fa«
fjfhcjies. xa,itel in faxis uerfantitr, phycidibus fubnedit eum quem initio libri huius a Grscis a

Plinio cynatdum npmmari oftendimus, {^mi/irrr & "Brodeifi interpretatur. dicitur mtem idempifcuditie
ter etiam u»mmyai!,ut oJ{endimm)quem per periphrafim cum alijs faxatilibus numerat Oppiattus
. utiitisfenCus: Phycides,8i:cui Pifeator mollis nomen dedit ciTecynatdt. ’

Nunc fuperfunt duo expendenda , fitheidem pifeis 41/«« Si ipmheii, cfmltu SCepvuis. Acpri.
fhtidiou,id mum cpuKidieii nihil aliud efle quam paruam phycidem nomen ipfum indicattunde Gaza libro 6.
ejlphyaspar.‘ cap. ij.dchiftciria animal, pufillam pliucam uertit.netj ijs aflentior, qui phycidion eum pifeem cf
CapeUan. reputant,quianobts Capellan dicitur, (tr inter Ajetlos Oceani Juprd dejeriptue eJlj)ideoqci6d is ticltitt
phycis emento pendentem barbam habeat. Sed qui diligentius uerba Ariftotelis expendet, falli
Itidm. ■ iftos iudicabit.funtautem harc Ariftotelis uerba.Pilces qui oua atdunt,femel pariunt anno, pra.

ter pufillas phucas,quK bis pariut anno.DilFert autem mas phycis a femina, quod & nigrior fit,
5C fquatnis amplioribus, Atqui is qui uulgo Capellan nominatur,pifcis efl: laruis. & minime fqua to
mofus. Ex quibus necelTarid efficitur phycidion ftue diueriafitaphycidefpecics,fiueeadeni,
non pofle elTe eum quem Capellan dicimus.Ergo phycidion a phycide atate tantum, Si magnb
tudinedifierreputo,, T)cinde<pvKi^K(epvKlii/KpotiusidreffocpvKlw^ut(niiA(w^Hv@':u»y^uo^&B?ALt/,t^c.
phyceuerph dLierfospifces facere uideturAthenauslib.S.cuiushscfuntuerba:

cic ab Athenao oepuxta/ , vsftbcpvnit^«emAu'7eevTx’tyBve^cv'rte^KS^upKii3ud'acp^^TKdhp. Exiaxatilibits

diUmsirntur. phycen SC phycis tenerrimi ftint pifces.uirus non reftpientes, Sf corruptu faciles. Phycis inter fa
xa degit,non folum alga uel murco,fed etiam carne(«rycif«r:)nam fquillas appetit autore Arifto-
tele Iib.8. de hift.anim.cap.i. SC in eius uentriculo non fquillas modd,fed Si loligines. Si pifcicu
los alios inueni.Phycis eadem bonitate eft,qua cateri faxatiles, autore Galeno lib, j, dcaliraent.
facult.flmili quocp modo prarparatur. jo

DE ALIO PISCE, QuVEM PHYCIDEM
Bellonius putauit.

A Phycis Maffilienfibus Roquau, multorum etiam colorum eft pifeis, fluuiatili Tinese pertmi

Iis. Hunc Veneti promifeue Lambenam,Genuefes Lagionum,Romani ut plurimum Merl/nci
(Mer/o.cBmfeBeyinjiramfMOuocant.Namidgenusomnepifcium coIoratorum,nomincPlittacl, p
Pauonis,Turdi uel Merula iilis(minus tamen redejuocari confueuit. Graea uox eftLambena,
{Lampina cum icone feriptum erat^tanquam uox hodie uul^o ujitata Gracifj) led ad exprimendum eumpi"
icem uulgaris.

B IWeminimeuidilTe quafdam Phycidesomnino fufcas,a!iasrubentes,alias uirides,nonnuto
miftis coloribus uarias. Omnes pinnam tergorisCut Sparus) continuam gerunt , duodecim aut*
Ieis{m icone pluresfimt) munitam;3c rurfus ad branchiarum latera utrincp unam habent, ,^fiif> “«n
tre duas.quarum fingula iquamis teguntur latis,firmis,latpe uliginofis. Dentes illis in ore pates
non funttnaminfuperiori maxilla utrinqj ad latus dentem unum tantum , aut ad fummnmduos
connumerabis:In inferiore autem maxilla multo plures, omnes quidem oblongos,albosfif acu*
tosiied retro in maxillis multos molares habent. Ceterum Phycidum color externusquanquatn
cuarietiinteranea tamen perpetuo eadem in omnibus mihi apparuerunt. Voraces pifcesfunt
phticie, qiiamobrem grandi atque amplo funt flomacho prteditae. Omnibus eft ladeunihepatia'*

finiflia»

DePJiycidc. Lib.IIII. ^47

‘flmftram magis extchrum, Fcltamenlatcri dcxiromcumbit, oblongo folifcutd inclufum coi

loie rubluteum. Gregales non funt, ut neque lulidcs, Labu habent cralTa a:carnofa : ucrfan-

. turinfcopuhs* .

Molli carne pr^dit^ fimt SC dulcirquae^ mfi multo falc 8C aceto condiatur, guftm' minus pia* r
ccbLmt,nec5 friabiles erunt. Cuius rei Diofcorides QC Galenus in capite de iure pifcium memi*
nerunt,

COROLLARIVM,

Phycis ita dicitur, quoniam pifciu fola nidificctex alga,qua Graeci phycon uocatjMaffarius
SdGilUus. Phycis ecia phycos Ariftoteli diciriir,iit Mairarius &:ali) recenciores fcribut. Mihi
IO givw! oxytonumgen.feminino per i6fa,folum rec^e fcribi indetur, ut nam SC alij autores

non aliter proferuncrSi: apud Ariftotelem in prxfentia non aliter inucnio, nempe libro hiftori^

S.capinbus a.&Tjo.cxterum libro 6.cap,i5,<ft/«KS paroxytonum per «.reperio his uerbis,

fic quidem marem priuatimnominareuoluiireArifroicIes uidetur. «?(/«©' au

tempro pifcenonreperiOja: iicubi fortereperitur mendofam exiftimolcdioncm. fcio algama»

r/namiicnominarijUt&rfjtvxnf/CquodnomenmiliterpropiTceRondeletiusrcribitOdiffcioinuul
garis codicibus DiofcoridiSjSfwx/tyf/ Iegi,ubi aliqui forte (^jt/K/ait^reponimtj ego i^i/K{ci^ft)i/,exAegine
ra quihunc locum tranfcripfit. fed pifcem qfdem nominibus appellari no probo, uchomonymia
noncomittatur.Sunc&aliaGrrecisnomma mafculinam»?,aquibusfcEmininafiuntin« per io*
taiLit 0 </lcuroT«?,« c/fecn7C7»y:qux quidem accentu conueniimt,q>t/«sff et (pvKts differut. iic ab
'lot^TiTTCDhts apud Euripidem. Apud Athenxum quida feribit fe ad fartaginem emifle cpvKiJ^(ts,HSi^
ei/«,q>t/xia;,*c«)ftof/:ubi iimiiiter{?t/Kiu/accufaciuu,utx^v(rix/,accipio. Non phycon igitur,red phyci
dem dicemus:&^ diminutiua uocenS phycion,fedphycidion Ariftotelisexemplo. Madariiis
Diphili uerba interpretatus, phycxnas nommatjtanquam a red-o phycsna foeininin{generis,tri

plici errore: phy cenas enim dicere debuit iine d!phth6go,a redo phycen,iT)afculmo, biflyllabo,
a Diphilo enim nomin2curo(fy«iu/»(gas^t/«<j,iiuefpecieduierii piices, cognati tamen inter fe': fi*
uerexutantUm,uc5q)t/Kss>y«(^yxif ab Ariftotelefexufolum differentes, ^ Lelepris,A6;i%7i5>/s,pi. Ulcpnf4
fcis quidam, qui phycis, Hefychius 8(r Varinus. Liparispifeis aPImionommacur,quoinIo
co aliqui lelepris legum, Rondeletius. PiTcis qui aBelIoniolepradis(qiiodipfe puto confinxit)

5C ueteri lelepridis nomine exhibitus eft fuprajpag.yy^. turdorum generis eft,non phycis : quod
‘50 cum alias apparet, tum ex eo quod faxatiles pifces omnes abeo deuorari ait. hoc enim phycidi
minimeconiienic. Cumphycida Mafsilienfipifcatori, ex oppido Neapoli oriundo, demon*
ftrarem,dixitNeapoIileprem uocari,Gillius, Theodorus fucam pro phycide reddidit, nSphupy^^
cam per ph.nufqiiam enim in translatione eius fic ab eoferiptum reperio. fuit enim omnino ftu
diofus Latinitacis:ita(^ ucphycosmarinaherbaa quibufdam Latine fucus dicitur: ficab eadedes
nominatum phycidempifcem,fucam(fimilueruc Graeci fcem.genere)nominareuoIuft. ^Ron-
deletij phycidem ance annos multos eodem nomine Cornelius Sittardus ad me mific , coloribus Phycis*
fcite pid^am,uc a Gisberto Horftio Roma acceperat, qualem accepi, talem ex pidliira deferibam:
ea digitosqiiindecimcommimeslongaefrjtreslafacirca mediiim.cirrhusfub mento longe bre*
uior quam Rondeletius reprafentat,initio crafsiufculo.coloreruffbcfuicot alicubiruffoaut ro*

'4-b feo fyncerius.caudafimplex S^prorfus indmifa,ni^rtcas.Pinna ad branchias oblongae in acutu
• deiinimc.fubijs utrinq? cirrus quidam eiufdem ferelongitudinisCcircitertrcs digitos) dependet,
rubens, lineis tamen albis diftindus,poft mediii bifidus.Pinnadorfi pania eft,fed poft breiie in*
teruallu alia oblonga fequitur,cauda fere attingens, ficut dC alia inferius ab ano incipiens, omni»

■ biis qs color ecinereo fufeus, neniis feii fpinis medijs candicamibus.corporis pinnaru^ longifu
do pC fitus mufteiafererefertjillam dico qua lotam Galli nominantjfluinatilc.fed capite multum
'differt, 8^c. Vulgo Romae Fygo et Meianca dicif.rard capitur. ^Bellonfjphycide, Veneti Lam
benam uocat, forte alabrjs crafsis dC carnoiisCqualia cheloni eria.i.labeoni miigilinomc fccerut:)
etit Bellonius Graecis quoqj uulgarcm hodie eam noce (alias Lampina) efl e icribir, Pifeatores
maris Ligufrici,Adriatici, 8^noftriquoqj {hoc efl^mediterrAnel ad Galliam pertinentM) ad unu merula

yo agnofcunt:fed cum phycidibus confundut. Romani quanquam pifcem unum proprio nomine
merlonominaruUi^petameCanarellaSjCanadellas ctphycidesmenil^nomine uocat, Bellonius
in Merula. ^Phycide Gr^cos hodiciuilgd phycida nominare Gilliiis fcribit:Phocida>R6delef* Craeauutga^
<Acdf codex alicubiq)i*iH(<??<il;-habet,perperanimirumproq>y«ic^<iI»'.)Phycea, Maffar.PephycanT=rw.

■ mena,HermQl.Lampina,Bellon. ^Phycides tincarCr uiddiu colore ate^ effigie referunt,
chlSliph}ts:perperamopmor,lihrariorumfcilicet:lapfu)u\i]^6 niincupanf, Ionius. Itali merula xque ati^

■ phycide,tinca marina uocat,BclIon.qiu Gallico etia uocabulo T enche de mer phycide appellar. GaUicm*
nos Germanice,ne cu merula cofundamus,merul^ uel tinex marina fpecie uocabimusiue! etia Gcrmnica*

’ percse,propteriimilitudinealiqua:Speufippuscnim perca , channa et phycide iimilcs effe dicit;

cm2Imfclftfcbo5>cr<Ocrlcfif(^4rt:cmg<;ttun^bct (^Dccifcblycn/c^crbcl^i^cerberfic^o. Li
io ecbit autem tum Rondeletrj tum Bellonij phycide,quanqua diuerfoSjqfdem nominibus Gcrma
nicismterpretari,ucquaefpeciem certa non conftituant,fedlimilitudme potius quam fpecie indi

■ Cent, Phycis quidem Rondeletij qiio«^ anteriore parte tincam fl,imitatur,ucipfefcxibir,

' b b 4

848 De Aquatilibus.

pifcrs qms .Ii« Falfo Veneti qncnda pifcc Phycum uocant: is enim fquamis caret, paruub Pelamydis fi.

mifdlsd phyci i^ilitudincm gericPhycis fquammofus eft,& faxatilis,trientalis longitudinis, Gillius. Longe
laptitaitnt- pj-g^ p,f(.,-s uulgd ditfius V enetijs,de quo leges fupra ab initio Corollarij de Hepato, pj

gina 489. Bellonius aiTeuerat Alellorum generis pifcem,quem Veneti pifcem mollem appe|
lanr,imIgo Romano Ficum nominari, quanquam etiam hoc uocabulum (inquit) ad permulioj
alios afellos traiisfcrant.fed alius eft Phycus,de quoin Phycide agemus. Muftelamarinauul.
garis, ut Rondeletius nominat, (ucl omnino cognatus ei pifcis,pun(f}is diftindus, quorum Ron
deletius in fua muftela mar.non meminit , a quibufdam phycis , uel phycaena (ut ipfi nominant)
exiftimaturtinter faxatilcs,ut aiunt,mollifsima.Sed uera phycis quanquam corpore oblongo, cir
romenti,8^ ijs qui branchijs fubijciunturtac pinnarum numero, longitudine fitu^ cum muftela,,
nonnihil communicare uideatunfquamofus tamen pifciseft,muftels omnes fquamis carent.
Pierius in Hieroglyphicis tinca uulgaris,an phohs iit dubitat, quinoftra legerit, hos pifees facile
/nuicemdiftinguet. Niphuscitharum cum phycideineptirsimeconfundit,utinCoroIlariode
citharo diximus, f Albertus Si author de nat.rerum impcritifsime trebium pifcem faciunt, cui
attribuunt qua Plinius partim de echeneide, partim de gladio ex Trebio nigro feriptore tradit:

& quardam phycidis quoqj,&rc.

B Speufippus percam,channam 5C phycidemiimilcs inter fefecit. Elepoces,^At!n*ifIi-, pifeis
iimilis phycidi,Hefychius Si Varinus. Phycides tincarum uiridium colorem atep elFigiem re
ferunt,Ioiiius, Phycis 2C hepatus htpatum alium ipfi facit quamT^mltktmStjadeto iiSlutn Fene=

C!)rB»i^o)magnamh:tbcntfimiIiiudinemcumiuIide,Bellonius. Phycis id eft rubra co j.o
gnominatur in epigrammate Apollonidis. Phycides ex alio colore in alium mutabiles funt,
Aelianus. CJuomodo autem colores fuos mutent , pluribus explicat Rondeletius in Merula.

Tij/ KKfJjifW (rews.Mnefimachus apud Athenatumtego pro ctvkk legerim (pi/nit, ut

inuerfibus Ephippi proxime pracedeniibus, dentes quidem phycidi ferratos eife Rondeletij
pitSura oftendit,

C PhycisfaxatiIiseft,Ariftoteles,DiocIes,GaIenus,PImius. Oppiano circa faxa mufeofade.
gunt, Suidas tamen ex epigrammate quodam Ai/iy/JTjj/nominat.id eft litoralem: SC Oui»
dius quocp litoralibus eam adnumerare uidetur. ^ Phycides quanquam caetera abftinent carne,
tamen fquillas faepenumero appetunt, Ariftot. Apollonidis epigramma in quo meminit phy.
eidis quae hamum cum carne amte uorauerat,referam in h, f Nidificant &1 pariunt in alga. ui. 5 ,
de in D, mox.

D Phycidem folam ex marinis pifeibus nidum fibi confternere,atcp in ftragulaCin eo fubftrato,
Gillius)parere aiunt, Ariftoteles interprete Theodoro. V erba Graeca (ic fonant : moV» ifi aitit iSi
S«Mi!i!api}^!i>ps>S«i/txsmiHrca,wsqxi7i,i(s^ TjxTS^Tajssjfftte:. Plinius fic: Pifeium folanidificat
ex alga,atqjin nido paritapparetautem eum phycos Grgeum uocabulum uertilTe algam:(quam
rerfte uide infra in H.a,)&l ab eadem herba, quod nidum inde conftruat,inea^ pariat , phycidem
appellatam innuere. Atep immunda chromis, merito uiliffima falpa, Atep auium dulces ni.
dos imitata fub undis, Ouidius de pifeibus litoralibus fcribens.Eft autem uerfus hic, Atep auium
dulc.n.i.f.u.periphralis phycidis; neqj ad ullum pifcem prxnominatum referendus , etfl Bello,
nio ad chromin referre placuit,fine authore. Peculiariter phycides alga uelut nido conftruda 49
fcEtumcircundant,ac contra tempeftatestuentur,Pluiarchus inlibro Vtraanimalium,&(c. Lc
gimus tamen polypos etiam parere in cubilibus,ut fi(ftili,uel aliquo alio cauo. ^

E Apollonidis epigramma de phycidc,quar hamum cum carne amis uorauerat,recitabo infti

in h. Quanquam caetera carne abftinent phycides,fquillas tamen faepenumero appetunt, Ari.
ftoteles,

I Phycides concocftu faciles funt,2C falubre alimentumtnempe fanguinem medium conlificn*

tia)praeftant,utSi; reliqui faxatilestinter quos fcarus excellere fuauitate creditur:poft hunemeru
lac ac turdhtertio loco iulides,phycidcs ac percac,Galenus de aliment.facult. J.i8. Ibidem , au.
thore Philotimo,cithari,umbr», phycides, C?rai(!r,lego q:mi<l'<ilr,)gohr),SC molli carne prsdiii om
nes,facilius quam alij(fcilicct durae carnis pifces)conficiuntur. Diocles etiam apud Athenaof»
faxatilespifces,ut merulas, turdos, phycides, SCc, carnem habere mollem praidicat, Phycides
mollem carnem habent, probum^ fuccum gignunt , qui facile difflaturmec multum nutriunt,
Vuottonus. Procerum patinas raro implent, quum infipidifsimi fint, Ionius. E phyciditus
priuatimiusfitadaluifubducJionemjDiofcorides. Ventrem durum mollit iusphycidum,Ki

ranides.

H.h, Phycidis Hippocrates quotp meminit. Primafempcrproducitur,fequens corri])iwr. w*
xt(/las,a^<p«xlmn,ti!^qv^oiiitip^vSjip SiO{OT»i;,Numenius.
tpitheta. ysi/Kis «,& A(fd!e«7K:id eft, rubra Sd litoralis , in epigrammatis, fed faxatilis poliust)'**"'*^*

toralis dicenda fuerit. noiiiiAo;jasS<:d;iBevSosiiji«s,Ariftoteliapud Athenpum,

Ira». Domeftica rei ftudiofum hominem qui lignificarenr, fucam pifciculum pingebant, ea emm 6»

fol.aex marinis pifeibus nidum fibi conftruit,&linftragulaparit,Picrius Valerianus.
rkntit. Non habet lingua alia nomen, quod Grsci uocant phycos, quoniam algahcrbatummgts

DePhycidc. Lib.IIII. g4p

wocabtiliim intelligiUir : h(c autem eft frutex, folia lata , colore uiridi gignft , &c. Plinius t j,ac*

Theophraftus quidem ciimharca: fimilia, ut quse gramini cOmparat,cielcripfilTet,fubdit:EchaI

denus quidem de minoribus.dcindcad arbores tranfit, quas longitudine uix cubitales fadt.ego
phycos nonlignofi generis eiTe puto,nec proprie fruticem:red ita forte a Plinio nominari , quod
iiel oblongum fttjuel in multos ramos fe rpargat.-tvK©-,^^, genere neutro, &: diminutiuum

paroxytonum apudTheophrafiirm inuenio, libro 4. cap. 7-hiftori^: cuius duoiintgeneralit-
,torea,6(: tertium pelagium, Latine altj algam^alij fucum interpretantur. Defertur ex Ponto in
Hellefpontum purgamentum qiioddam illius maris , quod alg^e nomine phycos appellant, co*
lore pallidum. florem alga: ideflfe alij uoiUnr,atque exeofucariam algam prouenire. fithocccfta»

10 tis initio, eoc^ tum oilres:, tum etiam piTcicuIieiusIoci aluntur.Purpuram quoque fuum florem
hinc(exalga, qua nutritudcrahere nonnulli exiftimant, Anftoteleshiitorije 6. 15, ex interpreta-
tioneGazaj. lnnarciturteftiseorum^tf<?)i/w?7Jj(i^j8§t/op, IdemhiftoriseS.io. Fruticema
jino,qnem Grseci phycos uocant , circa Cretam infulam nato in petris, purpuras quoque infici-
untjPlinms. <»t/«©',geniis quoddam mufcij/xi^wfsiJft/ovjpcnuItimam producit, utinhocuerfti

apiid poetam: ©Tv^TVfpi/x/c-^Ti, Iliados 4, id eft,

inlitorealgoro. SchoIiaft^sinterpreiaturj^t^Kfct y^ovTj.c^fwig^^c^fc^f/ , id eft a*

/pergo maris, uel herba marina ficdida. Vide Diofeoridem libro 4.cap.9y.
j^i^-ETfcTjossAi^hHSf/TpttjJsvcAflugj-Macron Parodtis de pinnis. Tcc/x«A«K25fccsarAtS»f j(^ n^cpv»
xwi^ifttTpajAriftotcles S.i.hiftoriee.Sfmoxts^ twATrwTjoiijtTou vsTifcv ffvHtoii;}^o<rKi’niu]) xgu
jo wjf-'. et niox:T« «/fe' ws 5^ ^ titAv viiAOVTtu ftSlM ip-xAdf/ (pi/k^^nsu v> ^ «jKAcfdlvof/ Kcw^U^/ , i(su

7iju<^.vciiSUlwv?Klwyi6i)<fvHls,Hs^i<(t)^t9S. Ego femper ^i/xice paroxytoi>umrcnberc malim. Ge-
nus unum cftlatiorefoli05praron(alias,pra{ron)acolore dicftumutemzoftcr.gcntisalterum lons
gius,praironetiamuocatum.Tcrtiumgenus gramini fimilc. Eft dcnicfj pelagicum , folio crifpo,
pfeudoconchylion Democrito. VidePlinium «Pt/xWj&aActw/fy^itccquali pilees phycides

intenigat:)«c a<fgdj,«.8fV{r,Suidas.

Fucus, pro colore dC dolo, per translatione puto ab herba marina tinduris idonea:qiia purpu
ram aliqui mentiebant ueladulterabant.Plinius & alij fucupropurpurar tindura dixeruc. Phy-
cos puniccu Nicander uenenatisaduerfari prodit.id^ crediderue aliqui fucu efle , quo mulieres
iitunncu tame exigua radix illa ftt,^qiiiuocophyci nomine appeIIata,(4Kc/^«/«rt/ic«i7w/or«,)Dio*

30 feorid. Purpuriflb ctia(de quo in purpura dicct)fucabant fc mulreres. Eft di. fucus inter apes,
no uera apis, fcdftmilis, ut afptcides fallat, quan^etipfas apes fallat, cn ociofusipfemel cofumat.

Fucu facere proucrbiu ab Erafmo explicat. Fucas appellat Columella in facie maculas, Cael.ni*
miruquas Grtecicf£i!x»?.i,lenres uocanttunde SC Diofcorides Anazarbenfts^axS? (acfiLentulS
dicas)cognominacus eft,c^ nfw Hvos cpxKiss,m Suidas fcribic.noftri a frondibus(aridis) macu
lasillas denominant, X-OUbficc^eit.

Rerum quarimda abundantia locis qiTibitfdanomina fecit:ut Sepiadi promontorio : Phycu-p^£,|,|./^
fis ctLcpadufts infulis, Athen.Grarce<t>i/»(z(pr/ rcribirur,ab algis nimiru potius , quam pifeibus hu-
ius nominis. Steplianus duplici figma habet <t>vKi0scu.opoiAK^ov’nu</ie/j^v>^CHCo!Jimc]ius<pvK&i/fCirc^
r fiexum:uel£j>yKjft)j/,triiryHabu}€^7»A«{'fls. Apud Eufiathiu terminationes huiufmodi infularu ali-
40 quot in 2fw«, modo fimpIici,mod6 dupliciffcribunnego duplex inalim:quoniaaredisinflwax,
(ut;<KexWiu)corradisfunf,eodem tefte.Eidem.Stephano Phycus eft ciairasLihyte,eregioneTas
nan Peloponnefi, iiel e regione Laconite ut Strabo fcribit.unde gentile Phycufitis: dicitur 8C la-
cus Phycufius. Plinio Phycus eftpromoncorium Cyrenarum.

Phycis ab Antiphane nominat cum alijs lauttfsimis cibis. In Cotyis Thracu regis couiuq de- f,
fcriptione Anaxandrides apud Aihen5u<ft/J(iii'«t^&;cff apponit. Archephon parafitus aPtoIe-
meo regeuocatLis, Ta-p/*fcf/<r»(fl:ga>f/«7rfcApa/q Machon.

^ Te/^A«rp«7r’£W'Sg«xisf, t^(pvKiJ'‘xGtAi(jJU'H7tiJ Suidasex epigramate. fpApollo» h,

nidis epigrama in phycidc qua deglutierathamu cu carne amie , (efea examia:) qua deinde una
cu hamo glutita(dum pifeis fortuito, iiexatus dolore in marifalics, in ospifcatorisinfiluit) perijt
yo pt^3t©t,AnthoIogij!ib.j.fe(ft.4.extathuiufmodi:. aWh^

AyvvyAj/K cA vs!n)iAu>7W KSiTiK7t(p^^«?inx7t Acc^g^ jA<^«j>aif/ (pc(j>vy<i}y. BrodaUS in* hsa»,

terpretatuehementer c6iTimotric:maIim exhorruithamo dciiorato.wzc^ii; o/ftfu/, hamu non cala-
mi]m,uciUe,accipio Idcpro6^i;x/»s}egcnd5cenfetl7rTfl«s:fedargutius eft,fitfJ'«MW relinquas, ut
phycis hamo trasfixahis tribus attrahaf,prim3 calamo, deinde Iinea,tertidefca examiaCpiTceido
neo c{cis)hamo^inrerta.^oV/e(/ xAxi/oy duo fimt epitheta ad referedamifi legas,idcp refe-
ras ad «yKisf ». AyvvySJH., cum fauces eius ab hamo male afficerentur: tiel AyyvfjJiMHj dolore uexata,
■v^i/LuTWjMeneftratiim in mareprolapfum BC urinantem, Brodaus.

P H Y E A aRondcIctio inter pifcesci ignotos nominatur, egonuiquam hocnomen legifte
66 ttieminh&rftcubiforteinueniturjdeprauatumcfleputarim.

P H Y s A AegyptiuspifcisadmirabilinaturaprEedituseft. nam eum notionem habere fca
runt, quando Luna augeatur QC diminuatur : ciusque iecur cum Luna pariter decrefccre , pa=

ritcrquerccrefceretcorporiscj, ^ — , ^ tenui, Aelianus de ani«

SIO

malibus ii.ij. Alius eidem Aeliano Luna pifcis eft;quem ad iimilitudinem Lunae femicirculs
efficere fcribit;fimul^ cum plena Luna tum implere, tum impleri,Kc, alius item quem Roncie.
letius uulgd circa Monfpelium Lunam uocari meminitiquia extrema corporis parte Luna: cre.
fcentis figuram aptifsime referat : uel quia demptis pinnis toto corpore rotundo fit Luna plena
inftar.ipfe orthragorifeum interpretatur, Numeratur & a Straboni libro 17. phyfa, (in
Epitome Strabonis non reeSe f.duplici icribitur,)inter Nili pifcestitem ab Athenao libro 7. Ego
hunc pifcem efle conijeio qui a Rondeletio Orbis primus appellatur. Vide fupra in Corollario
de Orbe, pagina 744-

DE PHYSALO MARIS RVBRI,

RONDELETIVS,

N T E R pifces maris rubri Aelianus phyffalu ex Leoniderecenfet & deferibit his uer»
bi*.In mari rubro , finu Arabico , pifcem Leonides Byzantius gigni ait , gobio atatis
perfetSa non magnitudine inferiorem: nullos oculos nullum^ os habentem more pia
fciumtbranchias tamen his innatas efl'e,capitis figuram etfl miniis exprelfam conietSa
ri pofletinfra inium uentrem formam quandam leuiter contradam in finum apparere, qua fma-
ragdi colorem redditthanc ei oculorum loco oris efle idem ait.Qiiifquis huncguftauerit , fen-
tiet fe magno malo fuo expifeatum illum fuiffe.nam ftatim ut guftauerit,intumefcit,deinde illius
uenter cum extrema uita pernicie abunde profluit. Verum Aipfe tanti mali fi femcl capiatur,?»
poenas pendit. Quumprimumefi: extraaquam,infiatur;8ii fi eum tetigeris, magis magis^ intus
mens exardefeit. T um^ fi quis aflidue eum moueat,pra Ctitytc reddit Gillius, Grxee legitur vam e».
^iaiS.malim \ujo rr^liffius uel elJ'uertue^uel tale quid, id eli^prie nimia inflatione aut dijlentione ) totus taquam
morbo intercutem affedus perlucet . denique diif umpitur. Si quis hunc etiam nunc uiuentem
in mare uelit retjcere,is fupernatat more inflata uento ueflea , quocirca ex affedu Leonides ait
A phyfalum appellatum efle.

Cum phyflalo eundem plane elTe eum quem htcexprefltmus , non affirmamus ; quanuis pi.
fces aliq ui locis quibufdam proprij eife putantur,qui tamen in alijs aliquando,fed rarius, reperfi
antur.Sed fi phyfalusnon eft,ei certe no ualdedifsimilis iure dicetur , uel erucarum marinarum
generi redius fubijcietur. Ore 8i oculis caret, in medio latior eft , extrema gracilefeunt SC incur» 4»
uantur.in uentre flue in fupina parte rugofus eft,pudendi muliebris fpeciem referens : in prona
parte fiue in dorfo, tumores parui eminent. Verrucas pifeatores noftri uocant,e quibus pili uiri>
des exiftunt. Ad contadum intumefeit Si fupernatat , ut Aelianus de phyflalo fcriplit. Prsterea
uenenatum elfe in cane experti fumus.

COROI-I.ARIVM.

Q.V AE de phyfalo Aelianus tradit, eadem ex eo Philes repetfjt. Recentiores quidam non
rede phyffalum f.geminato feribunt. Aeliani codices Gratci.Si Philp,f,fimplex habent: ut Si Vo
laterranus. prima quidem fyllaba longa eft natura,ut ne in carmine quidem geminari opus fit. Vi
deri autem poteft fic didum hoc animal, uel quia homo , qui ipfum guftarit , intumefeit Si infla*
tur: Cficut Si a bupreftide infedo, Sai (itydaas anpiSa Ksd tfvtrce.) uel quoniam cum extra aquam cil, f
inflaturtac fi quis attingat,magismagfscpintumefcit.uel quoniam in mare proiedum inflataue
ficae modo fupernatat. f Eft Si porcus(7ire'f«us)animal in Danubio quadrupes,Ai^iS
Cfcilicet uel ^aioy) yivvrta wr «o-KSttitfid vh^tvu telis tw Mrifwjduiv
tIw ylw,f(^v'iitirM:cit^ Srwerxs, Varinus.led hoc non alio qua'm quod inflatum te*

prafentat utrem, ad phyfalum accedit. Quxrendum anphyfalus Aeliani fui omnino litgene-
rls:an cum lepore marino aliquid commune habeat.flquidem fimiliter corpus ei informcuitc 0*
culi nec os ut altjs pifcibus.Pars illa in finum contrada fmaragdi colorem referens, papauer forte
fui coloris atramentum continens fuerit. Guftatum fimiliter perimit, oboriente prius tumore ali
quo in corpore. Homo uicifsim fuo tadu utrique uenenum eft.Et leporis marini plures funt fpe
cies tertia a Rondeletio defcripta,toto corpore fplendido eft:ut phyfalus etiam, cum turget, peb (
lucidus, Cacterum a Rondeletio depidum animal cum branchijs careat, phyfalus Aeliani no

'' erit: fed potius utfiguraprxfe fert, eructe uel pityocampes (utita dicam) marinae fpedes. Hanc

coniciSuram

1

De Phy fecere. Lib.IIII, gyi

coniet? uram pili in corpore digcfti,S^ uulgare pifeatoribus uernicsc nomen ( tanquam ab eruca
corruptum)augem, Diucrfa tamen ab hac indetur eruca mar.Bellonij.quamfupra in E.elemen
to dedimus»

Aliuseftphyralus,fcuphyreter,benua:dequa nunc agendum.

DE CPHYSALO BELLVA, SEV) PHY*

5ETERE, RONDELETIVS.

7)e icone lege jux fcri^ftt Ad finem cafitm»

IO

™|B E FF EC T vGrarci nominis ^vrsTsjuocaturjqtiariflator, quddnimbofamquandi A
^^y alluuiem aquarum efflando emittat, ut plerunrfj etiam alueos nauigantium deprimat,
a noftris peis mularrab Itatis capidolio,a Santonibus fedenette.

Belua eft admiranda magnitudinis ex balaenarum genere : ore maximo , dentibus %
acutis, ferratis,quemadmodum orca. Lingua intus magna 8(^carnora.fiftuIamlonge ampliorem
habet quam reliqiL^belux: quamobeaufam multo plus aqusereqcit&^ efflat, unde illi nomen
Ab orca differt, quod multo longior fit dC dorfi pinna careat. Pinguitudine multa a»
bundat ueluti balaena Sd beluae reliqux. ^Qiiod deijs beluis qu<e pifeium carne aluntur, nemini
iudeturmirum:fed debalsena prima flue myfticeto quem diximus Iibro4. aqua tantum 6^
ma maris dC alga nutrirflS^ de alijs quae dentibus carent, non fine caufa dubitaueritaliquis. Sed fi ^utrapingut^
haec fecum animp cogitaric,uicam ociofam,corfj denfitatcm^alimenti copiam,temperamencum, fcant.ociofcilit
mirari dcflnet.Etcnimanimalia inertia pinguefcereccrtumeftjquod quotidie cxperimiirinijs
qus eam obcaufamanguilislocis concludimus, ut in fuibusQfcapiSjSt: in his quaehycmelatent,
uringliribus,ettalTi's.Myfticetusautem tardilsimemouetLir.ob corporis moleiTU& id modicum
Cjuod tardo motu digeri poiTet, corii denfitateprsepcditur.Sic 6<l.in hominibus cutis coftipatio,
corporis conftitutionem plethoraj fimilem efficit. lam quum uoraci animali alimentum femper
inpromptueff,idadraginandumcorpusmultumconfert:excmploruntluxui accrapulte dedi-
ti,qui obefieffefolem. Hisaddetemperamentumcalidum &humidu, quoquaepraedine fuerint
bcJiire,atc^ adeo animantes omnes, pinguirsimae redduntur, quddadfanguinis copiam generan
dam fit accommodatifsimum.

Sed ad phyfecerem redeamus , quem in Oceano nofiro reperiri tefiatur Plinius. Tn Gallico Lih.?. cap. 4.
Oceano phyfeter maximu animal eft, ingentis columnte modo fe attollens , altioremc^ nauium
uelis diluuiemquandam erucftans.EiufdemmeminitStrabo.PIurimum eosCNcarchum cumfo tib.i^.geo^d*
cqs in finu Perfleo nauigantcs)turbabant phyfeterum ((ft/(7KTaj'®f/)magnitudines , fludtum maxi-
mum BC cumulatum, QC caliginem tantam reflationibus excifantes,ut quae ante pedes erant con*
fpicinonpoiTent.Sedcum nauigationisduces illistimentibus&caufam ignorantibus indicafli
fentbeluasefre,qus facile tubarum fonitufi^plaufu exaudito difcederent, Nearchus nauesinflii *

<ftum egit, qua maxime arcebatur, ac tubis beluas exterruitfillae undas fubeunres nauale certame
apuppiminabami!r.Verumfubicdceflaucre.QiiotquotnuncinIndiamnauigant,belupraqui*
dem magnitudines referunt, quee nec gregatim nec fiepiusfe offerant, reddifcedant clamore ac
tubis repulfie.Dicunt eas terrae nequaquam appropinquare : offa uerd iam diflblutarum a ftueffi-
bus facile erjci, BC maceriam faciendarum tegetum(c4/y^dr«w,ii^e/?m^»rior«»j)ichthyophagisrup-
peditare, vhnfj 'n7s 77^ ries >tfjAv6’fl7rPii4f.)Nearchus cetorum magni-

tudinem uicenum BC ternum pafliium refert.

8T2 De Aquatilibus.

Belu-timmiites In litus nofiriim eiedlae fiint aliquando immanes belua:. Vnius maxilla inferior rpccUaturiit
tniiirbonmjii fummo ciuitatis noftrx templo diuo Petro dicato in ipfo ueftibulo,quam uulgus ob magnitudi.

CK coftam effe putat, fed falfdmam rodte breuiores fimt,8<: minus cralTa. Ex uertebris.Fromi.

gnani in litore facja fcdil/a. Alia uifa eft a pinnis ad caudte extremum triginta palTtis longa, caput
in aqua latebat, corpore erat ftriato,nefcio an natura an eucntii quodam , ut ob pinguitudinem I
fole liquatam partibus alijs defidentibus, aliae prominentes manferintUCenn ‘Bntmnkm etu,pem

txlnl?mmiiiJupra,fag.z’jt.cor(iafirutumoJkndk.)ciiKm3cimodiimin!in3tiscohmnis,3liep3nesemi

nent , qum ftrfe uocantur.-aliac caum , qua: canaliculi dC ilrigilcs. Aliam in litore uifam a patre
meo audiui centum paffuum longitudine. Aliaminiialia captam uidimus,quam exiccatam
Florentinorum Dux ante palatium collocaraqfed ob diuturnum SC grauifsimum fetorem auftt n
ri oportuit.Ex buiufmodi beluarum cerebro pinguitudo oleoliquidior defluit, qum partium te.'

nuitate facile quocunq?penetrat,quumh®cdiumuItumcjj defluendo exhaufta fuerit, fubcrania
reliquix fquamulis fardinarum in aceruum coadlis fimiles funqquK igni admotae liquuntur , de.

inde frigore concrcfcunt.

Deiconc. Qualesquales fuerint hae belum, certe ucrum phyfeterem hic exhibemus, quod maxime indi

catfiftula, multo amplior quam in caeteris,qua ueluti nimbos aquarum efflat: quam notam, &to
tius belute figuram,cx ijs qui beluas uenantur,magnumcp ex his qumfium faciunt, didici. Suam
etiam hac in re operam mihi pracftitit CapellanUs medicus dotflifsimustqui non procul a Baiona
habitat, quo in finu quotannis belute capiuntur.

10

COROtI-ARIVM.

DE phyfalo maris rubri pifcecfi modo proprie pifeis eft,c]uod non puto)ucnenato , proxime
dixi:ndncdephyfalobelluadicendum:qua:meo quidem indicio non alia cft,quam phyfeter: c3
£i nomen eius^ origo(i%cs yiijico-ai/lconucniantiSe res ipfa,ut apparebit, Gillius ex Aeliani dea.
nimalibuslib.9.cap.49.pro phyfalo phyfeterem conuertit.8i fanemihi quocj fine Grjcefiue La
tineloquamunphyfetms nomen magis arridei,ad declinandam cum phyfalo maris rubri pifei.
culo homonymiam.Phyfalos quidem inter cete Oppianus libro i.nominat; p^ifeAitST oAsiUjie»
(pioax^si iu3iu/T«f<fl..ego f, fimplici fcripfcrim , C quod fupra etiam in phy&lo pifciculo moa
nui)nam K cfva-xii uerbum ita feribituriS; carminis caufa figma geminari opus non eft,cum tfvQ;
nomen £C uerbum Eufiathio teJfle, primam producant. Oppianum etiam fecutus Aelia, jo

nusjphyfalos cum maximis.cetis numerat, 8^ Aelianum Suidas ac Euflathius,omnes fimplici f.
Apud Suidam librariorum errore pro legitur, ^i/a-ns 3 r^mviAoi/ ttgu ol wStAs/ , oa
*«T«.Euftathius. Cacterum ut a thymo, thymalus pifeis dicitur, fic a phyfa,phyralus:ne quis for
Arrisma tcputernominahtcccompofitaclTe. ^ Phyfeterem etiam Arrianus,etfinonnominat, ex Stra.
bone intellexifle uidetur,MalTarius. Arriani uerba, libro S.hiftoria: fiiae , qui eft de rebus Indi
cis,hsc funcApud Ichthyophagos qui ditiores funt e cetorum,quos mare eiccerit,ofsibus , do.
micilia parantiutuntur enim eis pro lignis:ex latioribus fores conficiunt. Plebi &C tenuioris for.
runae hominibus pifeium fpinac,£edificandi materiam prsbent. Sunt autem in mari externo ceti
ingentes , Sd pifces multo maiores quam in mediterraneo. Prodit Nearchus fibiacfocijs, cum
ultra Cyiza orientem uefftis nauigarent, (S ottt ks xasi i», ) aquam c mari in

fublime efflari uifam, ui magna tanquam turbine quodam(«r« 5i5>»sBfi#(i)eraiiram, itaque ter
riti cum a nauigationis ducibus belluas aquam furfum efflare cognouiflcnt,&: nautis ob metum
remi c manibus excidiflentirurfus a N carcho animati funt.is enim focios, quotquot praeternaui
gando alloqui poteraqnauium proras obuertere, tanquam ad naualem pugnam , SC clamore in.
genti uocifcrantesCtmtAeAce^ofrKSjnauigijs propius iunflis magno Cmul impetu , celeritate &C fo.
nitu,remigareiuf5it.quod cum illi facerent , iam belluis propinqui , quam altifsimum clamo,
rem sderent, tubas inflarent , remigationem cum fonitu quam maxime intenderent,territa!illa
cum iam iuxta proras effent, in profundum fubieruntifed paulo pdft iterum circa puppes emer
ferunt, iterum^ uim aqiip procul in altum efflarunt, (.fed nullo iimpli!Mperkulo.)lt3que ex infperato
feruati.plaufu laudibus affecerunt Clearchnm , audacia fimul & prudentiae ergo. Ex his bel.y«
luis (ait)aliquas multis in locis regionis illius ad litora appulfas deprehendi, cum uelreciprocan.
te Oceano deftituta in breiiibus dC uadis relinquuntur : uel tempeflatum ui in continentem ex.
pelluntur, fic ipfls cxtindHs, Si putredine abfumptis carnibus , oirafuperefle.adifidjs utilia, co:
ftas enim maiores trabium ufum praberc, minores, afferum, (sj>(UT»ja(<:forte tignorum etiam in.
«terpretarilicebit.Gcdrofos enim beluarum offibus teda contignare, Plinius ex Alexandri Ma=
gni rerum conditoribus feribit. Vide fupra de Cetis ingencre, E. ad fincm:)maxillas uerdpofia.
rum. Sape enim bellum illa uel aduigintiquinq; paffus (ofyms) longitudinis perueniunt, Hsc
Arrianus. Strabo uiginti tres paffus longitudinis earum nominat ; interim tamen fufp/catur
TrSs TirAAct cew TiA^tTO.TKt. Eandem hiftoriam Diodorus Siculus quoc^ re.

fercnsjcetcfimpliciternominat.eius uerbaretuli fupra in Cetis in genere E. Plinius lib.9. ea. 6»

j. thynnis adfcribit,quod alij cetis, ac phyfeteribus. nos cx thynnis pericula huiufmodinondum
legimus, utuelPlinium uel librarios hic deliquiffe fulpicio fit. Verba eius, Kalia qushucfaciui,.

tecitaui

♦

V

DePhyfecere. Lib.IIIL gty,

tecitaui fupta in Capite de Cetis in genere, E.pauld p3ft initiumjpag.iji.& deinceps, ubi etiam
oliendiPlinium uideri non rede accepiiTe Gracorura uerba j e quibus trahiiuiit : tanquam Ale.
xandri naues agmen contrarium fronte aduerfa, non contra thunnos (uel cete,) fed ipfK inter fe
inftitucrint,ut ex collitione mutua (naiiium , armorum) excitatus fragor thynnos terreret, quod
mihi quidem non probatur.-fonitu enim fimpliciter , &C tubis belluas terreri, tum ex ijs quae pati.

Id ante retuli Arriani uerbis,tum alqs aliorum qute in Cetis E. recitauimus,tum Strabonis a
Rondeletio pofitis , conflat, Nearchus & Oneficritus ( inquit Curtius ) nunciabant , plenum
clTe belluarura mare, ( de muri ruhro lopi uideturO acftu fecundo eas ferri , magnarum nauium cor.
pota tcquantesttruci cantu deterritas fequi claflemjcum magno squoris ftrepitu , uclut demerfa
ID nauigia fubifle aquas, (f Gedrofos qui Arbin amnem accolunt , Alexandri Magni claiflura
pra:fe(3i prodidere, domibus fores e maxillis beluarum faccrc,ofsibus tefla contignare, ex qui.
bus multa qiiadragenum cubitorum longitudinis reperta, Plinius. CirCa GedroCam Indiae
regionem non ignobilis Onefleritus atque OrthagOras fcripferunt , cete longitudine dimidiati
fladi),K latitudine pro ratalongitudinis pDrtionenarci;tant6queroborefeptaeffc,utliepccum
naribus refpirarint, tantopere in fublime marinos fludius ia(Scnt,ut ha:c imperitis maxima: raa.
fis lempeflatcs efle uideantur, Aelianus 17.6.

indica maria bala;nas habent,ultra fpacia quatuoriugerum. Sunt&T quos phyfeteras nuncu-
pant, qui enormes ultra molem ingentium columnarum , fuper antennas fe nauium extollunt,
liauftoscp fiflulis fludlus ita erudiant , ut nimbofa alluuie plerimque deprimant alueos nauigani
10 tium,Solinus. atqui Plinius, ex quo mutuatur, phyfeterem inindia nullum nominatifed priftcs
ducenum cubitorum,libro9.cap.j.8dmox capite quartoiMaximtim animal in Indico mari pri.
flis&lbaltEnacft, in Gallico Oceano phyfeter, ingentis columna modo fe attollens, altiorque
(fic&Solmumlegijjeafparec: 7^ndelenuf,alnorempe)n!iaiumU€Hs dilutiicm quandam erudfans.

^ luba uero in if s uoluminibus qua fcripfit ad Caiuni Cafarem Augufli filium de Arabia rcfe<
rens, cetos fexcentorupedS longitudinis, & trcccntorii fexaginta latitudinis in flumen Arabiai
intraffe : pinguicp eius negociatores SC omniu pifeium adipe camelos perungi in'eo fitu , ut afi.
los ab ijs fugent odoretphyfetcres ne intellexerit, in incerto eft,Ma(rarius. f Confpicitur Sd phy
feter pifeis extra columnas Herculeas, flator ab Latinis ( pitft flater , mHermeLtU 'Barhams comma
i(f)appcllatus, qui frequenti reflatu praaltas undas euoracre folet : ita ut procul nauigiorum ue=
50 laobfpumantis aqua candorem appareant. Ea bellua fuperiore biennio quibufdam Cafaria-
nis c Britannia in Hifpaniam traijcicntibus magnum terrorem incufscre.-quum Gallorum naui.
gia ea uelorum fpccie c longinquo rcprafentaflentjqui tum ardente bello ea maria infefiis clafsi.
bus obiidcbant,louius. In mari extcro{inquit Strabo libro j.)cete K plura Sd maiora ftinttcir.
ca TiirditaniS uero imprimis , ut oryges, (ore«,) balana , Sd phyfeteres; quibus reflantibus nebu
lofa cuiufdam columna uifio longe cernentibus apparet. Phyflterem (^n^iar/ecteiiamyere.
Imgum ferihi, nam Griecis «ta eSQ exiftimo efle, quem uulgd uocant CaIderonem,quod hunc ex o-
mnibus beluis maximam dilimicm aquarum erudlare dicuncHunc quidam arbitrantur efle que
Mafsilienfes uocant Mulaflum. Equidem ipfe cum hunc Mulaflum non uiderim , iudicarc non
audeoPhyfiterem eire,Gillius. Cetus qui Calderonus uulgd dicatur, Bcllonio priftes eft, Ca-
+opido!io dicitis ab Italis (uulgd,Capodoglio,Capitoleus quidam feribunt ) phyfeter eft Rondele.
tioilouio , Orca : Gillio balana potius quam Orca. Vide ftipra in Corollario de Balana A.
^Phyfeter HifpaniceMarfdpaclicitur,utquidamnobis retulit, at CafarScaliger, medicus Sd
philofophus inilgnis, cuius maior apud me autoritas,phocanam aVafeonibus uulgoMarfupam
uocari,author eli.

Angli quidam eruditi phyfetcretnterprctantur 4 feribunt DOtiirlepeoIc,

ali) lacumCid eft,mare Sd undas)uertat, excitatis uorticibus , uel qudd undas

capite emittat Sd eiaculctur.in mari circa Cantium non infrequens eft. fed fluuios etiam aliquan*
do fubit.nam anno Domini 1 yyy.duos aut tres eius generis in Thameii fltiuio captos eiTe loan.
Caius Anglus indicauit. Plura de hoc pifee leges iiipra circa finem Capitis De cetis diucrfis,
yo pagina lyd. Ego phyfeterem multo maiorem efle puto,quam qui fluuios intrare pofsit. Phy
feterem noftri uocant 4 1Pb®ip»ul. is licet portentofs fit magnitudinis , ad balafna: tamen ma.
gnitudinem nunquam accedit. Huius generis qtiatuor aliquando uidi inter Dobriam Sd portum
Geflbriacum.quorum fingulos tantum aqua e fiflulis, quas in capitibus habent , eiaculantcs ui.
dijUt fingulifingulas naues aquarum copia in profundum fubmergere fufficcrent, Guil. T urne.
tus in epiftola ad me. Piftris aut phyfeter horribile genus cetorum , Sd ingens , ex capite mul=
tum(<tj»*) in naues efflat, Sd aliquando fubmergit , Olaus Magnus in Tabulae fus explicatione
D. o. Author tabularum de regionibus Septentrionalibus,8dMunflerusin Cofmographia,
abfurdifsimc phyfeterem forma equi cum patulis naribus Sd fiflulis duabus prominentibus, cum
auriculis afininis , cum lingua longifsimaSd prominente pinxerunt, Rondeletius. Intabu.
^ola quidem Olai iconemrepertam hic appofui. Ea nec linguam nec auriculas oftendit : quan.
quam nec fine illis.ullum huiufmodi marinum animal elFe ueriiimile fi t, nedum piftrin aut phy*
feterem , ut Olaus adfcripferat, Munfterus forte , aut quo is ufus eft pidor , linguam SC aurictfc

EpitbcU.

rreSit,

85'4 Dc Aquatilibus.

las defuo addiderunt, ff A caftrb Vuardhuslitiis totii uer
no tempore proculinfeftiim eft balaenis iiaftx magnitudis
nis,adedquddad centSpenienmc cubitos. Spiraculaduo
habent in fumma fronte patentia ad cubiti proceritate, (ne
£ae hoc 7^neleletuM.)hdec tecia funt folliculo, Reipirantes ef=
hant undas ih modudenfi nimbi. Spina dorfi reperitronti
nens amplexu ulnas tres,internodia fingula una,Iac.Zie»
glerus in delcriptibne Schodiae. ^Albertus Magnus in ce
ci cuiufda deicriptione , recitata fiiperius pag. 141, Os(in»
quitjforame uel meatu potius dicere debuit) habet amplu,

^ cG fpirat,erudat ex eocopiofam aqua , qua aliquado im
pletnauiculas 8£rfubmergit. ^ Orcaetiaphyfeterisinftar
flutfru aquaru in altu reflat; 6^ nimiiTi alia quocp cetecoplu*
ra,fed nullu copiofius dC uehemGtius phyfctere, utper ex»
cellentiam hoc ei nomen fadum uideaiur.Quamobre
©ptiiQWrtl.

Phyreter,ift/cr«T«p,Ariftotelino anima), redfiftulaiigmficat^quaaquareqciut cete, hiftorix 6.
ii.et Aeliano de animaIib,5'.4*pro fiflula balagns accipit,his ucrbisl^vfJCJrm^iSjQgayywf, «iUia ijt/o-»

^ oi Ttf ?ryiiViAaT&' riw At Iib.17.ca. i5.eande parte uidet id eft na»
res appellare,de cetis loquens Gedroffjstds 7ro;ftttx/s oWf/ ttvcapvmirti ToTi itvKrn^tniJ , Sir -Totra-TOf/ ctvce^jU lo
Tjf&i/ ^hocTfKS K^vt/l&}mi/,dCc. ®i/«rsT«f , (mehus f ftmplici fcribitur, ) 0 ««Tcs/iSf; l^vuiy «i/Aos,

Hefychius dC Varinus. In mollibus etia,ut polypo, phyfeter, id eft fiftula, dicit : qua ficuti cete
mare admiflum obiter dum cibu capiunt, redduntmon (/DXTHj),auc tpvT»§. uide in Polypi Corolla»
rio B. MvKTsg tamc admitti poteft;eo9 magis, quod ijde meatus ad odores etia percipiendos for
tafsis in eis conducuc. alios enim quibus olfaciat meatus cete manifeftos habere no puto , ut nerp
delphini habent. Polypi pariuntfiftula,?y^(ji'ffMT«c^, qui meatus eft in corpore, Ahft.& Athen*
Oppianus uocac in eifdem, Qiialis per alta uehitur Oceani freta Fludus refundens ore

phyfeter capax, Seneca Hippol.

Phyfeteras anhelos, RufFus in Arati Phanomenis translatis. ®v(2):Api «tStu/TsfdV, Oppianus.
id eft impetuofi uel eiacuIantes{lciIicetaqua.)Gramatici enim uerbum uarie interpretan 50

Nunc preftin quoc^ eande uel prorftis cognata phyfeteri bellua efle,tum a nomine tum ab ip»
(bru animaliu natiira petitis uerifimilibus argumeris afleremusiSed cG uarijs modis fcribaf,apud
Grscos wpir«c,7rf»CTc,&: TifilsJsUpud Latinos priftes, priftis, uel piftris uel piftrix ; Graece
Latine prefl:is,(fle(ftendG ut Paris, fed foeminino genere, )optime uocabit, quantfj enim femel ab
Ariftocele tantum nominer, (hiftorix 6,11. )ubi Tijtrws fcribitur,literis facile trafpofitis,ut permul*
ta pifeiu nomina perpera in libris illis uulgatis feribunuab Aeliano tame,Oppiano,et Euftathio
TifKSJS rcribit,penanflexu,cG H-Tain prima, quod laudo.apparet effi deduci hoc nome a uerbo t^hx

uel 7*Tf«<r<«,quod no folum urere, fed etia flare dC fpirarCjficut cpv(r^{/,fignificat:ut inde faeflu uer
bale nome 7*pHS7ff et ,idc quod <fv(rvr»^ fonet.quamobrc dC fulminis nb omnino igniti genus 40
TifHSH^ce phyftologi Greci nuncupat,ut Ariftoteles in libro de mundo ad AlexandrG: to «'!«{/

twp:7rv^(cd^, Hicuces Kiipcwvos HSt?.&'TW.,iciv'j «Mtoc xgu

Icw «TTVfoti V TTKvTtAaff, Tvcpwtf, Iccm ab initio libri 5. de Meteoris : dWf/ ^ KttTrxccT-aifiSiMeiJ wTrvfioBH (y»
7rvi0itx,)f(^A&'7iU7r§'HSH^.(nwiKyiiii7^Hmyo^ «^'ccTHTrv^wtm^aiixxTi^aiif, Olympiodorusuentumfem
per dC procedere, Sif comitari , ^ fequi prefterem docet. Videntur quidem authores prefterem
non pro fulmine aliquOjfed turbine 2c'uento uehementiore{ut a TifiSej/ uel 7ip«cr«i,tum potius 4»«/
e-Sf/quam ftgnificate,dcriuet) ufurpare,ficut 8C typhonis nomen, quod tamen

philofophi fimiliter fulminibus adnumerat.DicitNearchus ocpQlwouvJ^u)^ cwu
f^ccosHSjoUyjflKTff^HSH^coifJiiixecvxcpi^fiofd^oif.AYri^iniJs de cetis loquens.8^ fimiliter Aelianus.-fisTrc^»
iu/Kcpvaka-^ tvTs Toa-smi/ wj t/itttvj/ tbIj aTr&^oiSur^H^ ^9

ssgcts w rveoTK.His uerbisuterc^ de phyreteribusloquens,& uerbo utes,8^nominejrf»*

s*^, quodammodo innuit eandem bellua, eadem^ nominis ratione, dC preftin &: phy feterem di»
^*-^tfus Ariftoteles de flatuum uehementiG 8^ repentinorum differentijs ad Alexandri/w;
Avxifum^ccj y«ff U jSt/99 ti»-©- MKifhcijj.OTCcy h ^hziikifoy vnhv(}^'»

y^cHo^ lib.ubi a Bud^o uertitur terreftris turbo : ab Alcyonio , terrcfiris

turbo accenfus, quod uix probarim: ab Apuleiojprocella. Ego, cum uencum uehemenfiorc fi»
gnificat, turbinem fimpliciter dixerim,riue is e nubibus erumpat, utfitturbofubiimis:fluceter-
ra,utricterreftris:cumfulminisrpeciein,turbmemaccenrum,addifferentiamtyphonis:qiiodA-
riftoteli fulminis genus eft non ignitum : etiamfi a uerbo , quod urere fignificarhoc no*
men fadrum uideatur: &grammatici quidam typhonem , flatum ignitum interpretentur, tv» 6«

^f/N7^*i/fc//»cri^!3(/}oce TTVOH.esvd^ ’dh^vKAve^iey HffAftTca : r» (c

Latine

DePhyrccerc. Lib.IIII. gyy

Latme uorttcem procdlofiim 6^eticiberantem interpretatur Budaeus, etymologiam aliam in»
finuans,-7§{« ^ Ariftoteles (inquit Olympiodorus) uocac quafi TV7rmK,c6 quod

uehementer feriat QC rumpatCfcii fmdat)corporafolida. nautae fiphonem,ffii?ia)Vfl:,inde quod fipho

nisinftar aquam maris emittit, (<«*'i«t^«5abforbet,Io.Bapt.Camucius.)A!exandi ini uernaculatio
ce m(to<roveiif , cfj^ Ioik<^cu jut/ocKawj , oMiiAotrov^iy ust^svoiy Homeriis

huiufmodi uorticem , medici limilem aiFedum in iiiteftinorum anfradibus Jio^J^ofvyyoy^
piuraibidemlegesi 6^in his uerbis t ov<J'<^y;^t7ii^oy}ihijl.Kvt^u5ji'Tvepwycwnvin<^ ; i(guTucpwyou</l<^
Hwvi^xs pro ceviv^y®' repones cci-tT©-, fi quid ego Uideo, Angli uentum hu»

iuffflodiuorticofumjftA^o* n^o-v^ocpLu m^iaou,) corpora obuiafepeelcuanrem, uocant4
• ficut dC phyfeccrem , aut fimiiiter ei undas reflantem belluam , ut diximus , 4
»6olc. Arifloteles ad Alexandrum. Pf m^ou/vwy , S •srvfos

(fQtte®vfo«?5 uelK/x‘5»'vs©'>nifi plebeium fit uocabulum ) yOsascrpicpt^oi^ovTTS^Trv^tix*

ytVtTca, V arinus. ^ (pvo-xy: cioy fitGy i^oy^

quod frequens eft apud Homerum. Pffl&w , v>KMctij'^ixi^‘^oi,''o'iK'nSi?rv^&HSC7U(rvyi07rlw?CiyfiTou,
Sed a7r<i^“’efiam fitwyw perlyncopen in alia figntficatione,pro conficio: ut in o^oTo^

Hysvif^'^K(ra)ySte rhh cj^oy, tt^htco enim futurum fit tum a tt^co , tum a TJf/lSw, Ex Euflarhq in Ho-
jjjerum indice. Prefter igitur cum fulminis fpecies efl; femijgnita , fempcrconiunda cum
uento, aptifsime a t^ho-cu. deriuatur , uerbo utranque eius iifm , dC flatum dC ardorem exprimen*
te, A nimirum etiam fit, quod ctfi grammatici pro urere tantum interpretent

tur : uidetur tamen auchoribus aliquando idem quod Tiftid&y ucl tt^htcu fignificare , nempe in-
flare 5 diftendere . d 7? ^vctkti©- , tSi Kv^^«T©- , otJ^cup&. j(cu « tis

^'Cwa-fi , oyk 671 ya?ih<iy 'my.TrfKTM. }{£^ « tjs uxhy&vn 4x?\<!i'^(ey , yivvrxi wj vatro «rfl-vZ-icoc e/^t/y(szCT©-,
wiv(S^^iayx&ytc'i\}<'^\nS}y J^ifykyn, Aelianus, in quibus uerbis iicluti per gradus quofdam phyfa-
falum pifciculum primo intumcrcerc dicit, deinde •T^ty.TrfxSva , hoc eft diftendi : poftremo
yvvc&wf, difrumpi. Pg«f/ iiel tt^ho-ak , noftri uerbo fimili btCfmendicunt,idefturcre. Phyfemata
feti bulise ardoris ui primum in animalium corporibus excitatae , poftea etiam nimia diftentio-
nerumpuntur. Bupreftis infetftum nomen inucnit,qu6d uenenum eius animalia uaide di=
ftendat &: inflet. p^ksh^ apud Pollucem uidetur accipi pro anteriore colli parte fuprema in
medio prominente , eodem fitu quo prolobus iiel , id eli ingluuies Latinis dic'la in a-

jo uibuseft. Verba cius adferibam :

7^ fe|<w9ijv vatw rus o§y«S 'riS' ifv<ruStci mn-rtfizy^oy Moi(/iv{J^oy Tif «s-«f ovoy k^rxa y.tcrif) tj^s-

sli^aty rt Ksa cpxfvyy®', «yxTK^.Preftcrcm noftri pomum uulgo uocant.intcr hoc dC fauces fiue men
tumjwysTHf cii. Po/ay e/^?^ky^’Tr)U’^7f^i^y.ol J^rifisat 7i>uss(iM/x5»:A9?i''7o,PolIux,undeconi^cimus Tzy»
SIS in fcem.genere idem eflfe qiiodTiyiwf/.in mafc.aittem wj>/s«f,ftgnificarchommemiprum qui fer
ra utitur. 4>(/?'^{'iTerbumper onomatopeeiam fadtiira cft,a fibilo quem flatus fuo meatu, prafer
tim per anguftum clu(flans,jedic:ut nobis etiam pfyfe»,pftifcn.forte dC fiphon inftnimentum fi*
militer,hoc eft uel.rimplicitcrperonomatcpceiam,uelquafi phyfon, literaru aliqua tranfpofitio*
nc,Siypriliinioiamutatione. ^Satisiam confirmafle mihiuideor quod propofitum erat, pre-
fiin Liidelicet cetum, tum nomine, tum natura, eundem, uclmaximecognatum jphyfeteri efle.
Sedobijeiet mihi aliquis fruftra bacc omnia, (quiE tamen non mea conimenra,fcd autiiorum tcfti
moniafLint,) a me allata, quoniam non ^iy«53?,red7i?{s«s potius uel , periora in prima probe

fcribaturt&rftcPIinius quoc^legifleuidcaturjquitranftuleritferram.' Huic ego licet magna
parte per ca quse iam expofu/,ratisfac1um iri exifiimcmiamplius refpondebo. maiorem cfle Grg
eorum authoritatern,quamPlinij.&f aliorum Latinorum , in ijs quidem qua: hi ab illis tranftule*
runt. Aut igitur Plinius ferrte nomen a Grccis non-tranftulit;^ aliud quodpiam marinu animal,
nonpreftinpriftin ue intellexit:(in qua fententia Hermolaus fuit: 6<r, uti conijeio , Gaza quoqt,
qui Grtecum priftes relinquere uoluit,non feriam conucrfere.Qi^^nquam nero [inquit Hermo
lausjpriftis Gr^ce ferram fignificat,aliiid tamen genus pifeis eft ferra quam priftts.) Aut fi animal
idem piitauit, Graece forfitanuel nonredrefcriptum hoc nomen legit, ■7j?/sis:uc1 rctfte quidem 7no«
yo 5JC, fcd uim tiocabuli non intellexit. At diuerfa potius animalia Plinium nominibus iftis diuerfis
proximH'nLiicem ufurpatis accepiiTe crediderim. Libro nono enim cap.a.de rerum in marina*

rietateIoqiiens:Rerumquidem(inquit)non foliim animalium fimuIacraCin mari)eflc, licet intel*

ligercintiientibiisuuam,gladium,rerras.Mox autem fequcnci capite: Plurima & maxima in In*
dico mari animalia,e quibus balenae quaternum iugerum,priftes ducenum cubitorum. Video
Rojideletium exhibuilTe cetum roftro ferra fnfigni,qiicm priftin interpretatur, fed priftin tale ha
bcre uelroftrum,uel partem aliam ferrae fimilem, nullus authorum icripfit: de ferra etiam Plinij,
ncc|5 an cetus fit conftat:nec(^ an corpore toto, an parte duntaxat aliqua ferram referat. Scolopax
Rondelctij radium caudam uerftis plane ferratum habet, eum^ ego potius ferram appellarim

quam eiufdepriftin.fcrraineo eft aculeus Iongus,duriis,prcacutus,aItera tantum parte lerratu^

60 denticulis plane ferra referctibus,utpote cotiguis bafibus,qux latiufcul^ ftinitcfi

Rondeletius pingir,maiorafint ^ ferrae coiieniacinterualIa,S^ latus utrinq? denticuIatu.Elt S^pa
ftinacf fiue aquilse pifeis ipeciesjCaud^ radio ferme fefrato:qua tame ego ferra haud nominarim.

cc 4

W!

Sy6 De Aquatilibus.

I f

I

Os etiam illud denticulatum quod Rondeletius cetaceo corpori,
ad conieduram nimirum a fe efFido, (nam autliorcm nullum affert.

Si peregrinum efle fatetur animal, )ceu roftrum pra:figit,uidi aliquS»
do Francfordfetubi Si icone hanc cius delineanda mihi curaui : (cui
Bellonius quoque ilmile pidum dedit.)Mercator qui habebat, nulla
ratione lacertam marinam nominabat. Os erat latum circiter tres dis
gitos, linguae quadam effigie,una parte album, altera cinereum,duos
bus dodrantibus paulo longius; utrinqj dentatum dentibus triginta.

Bellonius fubftantia per medifi fere cartilagineam elfe fcribit,et flexi
lemtunde nimirum pifcem etiam ipfum cartilagineum efle contjcit,
fed cetaceum,8( ferra nomine antiquis uocatum : cum Plinius ( qui
folus ueterum ferramnominatjnecp magnitudinis neque forma,fuaE
ferra meminerit. In Mederainfula Noui orbis aquaricj ferra funt,
quibus in aflamenta fccantur ligna, AloyilusCadamuftus Nauiga-
tionis fua capite 6.uidetur aute de ferris ijfdcm,quibus de nunc feri»
bimus,fentire. Inutilis cft pifeis quem uiueliam uocant , quanuis
magnus. nam caro eius haud iucunda eft ; forma tamen mirabilis eft
hicpifcisiutquienfis imagine cartilagineum quoddam in fronte fe«
rat,palmorum <)uacuorlongitudine,aut etiam amplius;ab imo ufque
ad fupremum dentatum acutis robuftis^ dentibus, Cardanus. Ali.
ud eft autem roftrum pifcis efle,aliud in fronte ferri, quod fi cartila.
gineum eft,ceto non conuenit , fed cartilaginei generis pifei. Ser*
ras beluas marinas cute afpera tedas, uidi ex eo nomen trahentes, , ,

quod ferrac fpeciem fimilitudinem^ quandam gerant, nam ex fron«
te os unum eminet,longum, planum, redum,tanquam cnfis, in mo-
dum ferrac dentatum,GilIius. Lufitanus quidam uiia apud me ico
ne , pefce Serra mihi appellabat: addebat fpinam dorfi effe, quod
non crediderim, alius quidam balamar linguam nominabat.Louanij
in domo publica ferpentem pendercaudio,tali iniignem lingua , ar-

tenimirumfceletoinferta.DentesaiuntfcrclapideoseifejColoriscis -=^ ; f j,

nerei,& uendi fcoriim,quaft contra morius ferpentium efficaces. | |

Redeo ad prcftim:ei^ nomen inditum puto, ftmiliter ut phyfete
ri,a flatuiliue quod aquam fuis fiftulis reflant , & in altum eiaculan-
turiftue quod refpirantes uentum in aere moueant , Si in undis flu- —
dus, Cscterum ne quis in Oppiani uerfibus erratum forte libra.
riorumfufpicetur,quodfcribitur sjfBsntanimaducrtat epitheton
^oiriijid cft cruenta uel fanguinaria,genere foeminino appofitfr : cum
mafculinum elfe oportcret,fi'si?isaj, ut apud Ariftotelem , Icribere.

tur. ^ c/f' ~ Pets3?,«sKjT»gss n ^crtucTve AdfsvKc.ubi

carminis etiam ratione sifius duabus longis admitti non poflet;!»?!. ' I" j J
sts quidem cum lota in utracp fyllaba polfet, utpote trochaicum et foe
mininum nomen.fed quorfum mutemus , cum Aelianus quoque 8f
Suidas ita legerintt Si fimiliter Euftathius, cuius haec funt uerba ; In
Lycia erant «s o ifx

Amraij/,»! 7iy»s3i^ai(/ n ks« maAij/. Locus fumptus eft ex odauo

Athensi, ubi tamen legatur. Videturquidemapud Suidam

preftis cum maltha confundi, ut in Malthamonui. Ba7i./ts,{vj,tarm,aj«nilti', Epicharmus in Nu.
ptijs lunonls.unde apparet duplicem huius nominis apud Graecos inflexionem effe , ut aredo
wr«sis genitiuus fit uel ny isj®- uel Phyfeter pro animali apud Ariftotelem nunquam,

fed priftes nominatur.ab Oppiano, Aeliano SC Suida phyfali ( phyfeteres interpretor) Si preflif»
des fiinul inter cete nominantur;8f pro diuerfis eos habuiffe has belluas,obijci mihi poteft.quod
ut concedam, nondum tamen prorfus eueria eft fententia mea, qua phyfeterem preftidi uel can.
dem uel omnino cognatam effe belluam dixi. Suida: nulla authoritas his in rebus.fua huiufmixM
fere ex Aeliano & alijs tranfcripfit; Aelianus Si hic Si alibi pleruncf in his quae ad pifeium hiffo»
riam pertinent, Oppianumfequitur.itacp tres illi nobis oppofiti authores ad unum redigenlur
Oppianumteui non inultus concedo de partefententiae mea:: partem retineo, cognatum dunia*
xat effe preftidi phyfeterem: Si forte plus quam cognatum , ut phyfeter in Gallico Occano, non
alius quam Indico preftis fit.-quod Si Plinius fere innuit,his uerbisiMaximum animal in Indico
mari priftis Si balaena eft,in Gallico Oceano phyfeter,8(c. E balaenarum quidem genere phyfe
teras effe Rondeletius aflentitur.quibus fi preftis etiam,ut mihi uidetur , affinis eft, non erit ce. it,
tus uel pifcis ille , quem roftro oblongo ferrato^ longe difsimilem balaenis pro preifide pingit.
fVerumhtec omnia exercendi me magis, Si uocabula qu*dam authorum^ loca illuftrandi

gtaua.

(«Ite

I»

De Phy f ecere. Lib.IIIl. *

gratia, quam ut quicqiiam prorfus afTer erem, propofui:2<: finem faciam , poftquam pauca adhuc
cxLatinisauthoribusdchacbellua addidero. Quae pilo udftiuntur, animal pariunc, ut prifiis.
bal*na,uitulus,Plinius,fed prillis,batena,&alia quadam, licet animal pariant , pilofanonfuntt
ut corruptus hic Plinij locus dC emendandus iit : quemadmodum Rondelctius oftendit in Balx.
na c, In maxima dignatione operum e marmore Scopte artificis,Cn.Domicq delubra, in Gira
co Flaminio Neptunus ipfe,8e Thetis, atep AchillestNereidCs fupra delphinos , chorus^ Phor=
d K priftes,ac multa alia marina, Plinius $6.^. Steuas pifires,Si aequoreos canes , Ptedo dixit,
ut Seneca citat Suaforia i. Hunc C eius «a»H)uehit immanis Triton , 6c cairula con*

clia Exterrens fretateui laterum tenus hifpida nanti Frons hominem praefertun priftin defi.
nitaluus. Spumcafemiferofubpetfioremurmuratunda, Vergiliusio. Aeneidos. Etalibi:

pollrema immani corpore priftis,de Scyllamonftro.alias piftrix,alias prilles legitur. Pri

ftesiinquit in Indice fuo V ergiliano Ery thracus)belua funt marins. Dicitur SC piftrix, piftricis,
pcrx,Kr.poftt.Ciceronisau(3oritate,quiinAratumait: Andromedam tamen explorans fera
qiKrcre piftrix. Sd alibi, SparfamtSpiniferamlfubter caudam piftricis adhaefit. Quatuoriicma=
lijs ex eodem loco recitandis teftimonrjs fuperfedimus,quia hac duo fatis efle uiia funt, in re prg
fenitrKUt mihi uidctur)non dubia. Hoc igitur lignum coelefte cetum Gratci, SC tmlgus aftrologo
riminominat.Higynus item apud nos piftricem: quam SC prifticem Fontanus inDialogo, cui
Adio nomen elfimemorare non dubitauit. Hanc eandem elfe cum prifti , ex eo etiam facile eft
inte!Iigcre,qudd Plinius nunquam piftricis, fed priftarum(^r<7?i«« factus mgenitim fluralititim TU
j5»Bir/««Jier^n/er«o!MOT<if)quatuorinlocismeminit,earum contuntfta mentione cum balanistquas
qiiia(utpuco)inter femagnitudine fere squantur,inde quidam, quod PompeiusCFefttis) libro i.
rcfert,Bal;Enambcluammarinam,ipfam dicunt elfe piftricem , ipfum elfe SC cetum, quanquam
Plinius a baltena priftas(j>ri^er)fempcr dtuerfas accipit. Qiio magis miror Nic. Perottum Cornu
copite authorem , eodem in libro pofteaquam eorum ineptias merito fatis irriferat , qui piftrin,
non priftim fcribunttpifiriccm dici poife non admittere. Ab huius aut belup limilitudine priftim
quotpappellauit nauim Virgilius. quare SC natura; ferae,8<r naui fimul unde appellata eft, fatisfa=
cicns,priftin uelocem dixit, Klmmani corpore appellauit.ncut etiam alludens ad etymo, (a Ser=
uio politum,)ait:fic ipfa fuga fecat squora prifiis ; V t minus fcite diftingtiat Honoratus , quom
fcribit,Seruius;Sinauem inlelliges,h£cpiftris, huius piftris facif.fi de belua , htee piftrix, piftri.

50 cis.SedboneSerufgrammaticorum coryphtec,Chim;era, Scylla, SC tigris, cum eadem nomina
nauium ftint apud poctam,n6nne uoluit ea cum fuis monftris SC beluis, a quibus funt appellata,
in omnibus conuenirec' An non cumbelua hac ex mari, ut apud Higynum SC Aratum eft, pro
ligno in ccelum relata eftf nomen quoq;,quod fupra ex Cicerone didicimus,marintE piftricis re.
tinuit.Quid, tot illa alia ccclo collucentia figna,quibus ipfum SC pingitur SC illuftrattirtnonne ex
terris incoclum,prout erant earum reruni,quas figurant, nomina,fuftuleruntt'&fc.Piftriccmau»
teni funt qiiiuelinteam elfe beluam,qtiamuulg6 Capidolium,deolei copia, quod caput eius ex.
primentibus huberrime reddit, Hadenus Ery tlirteus. Qtioiies Aratus kot©- habet, a Cicero.
ncfcmpcruertiturpiftrix,Perionius. Eeferapifirix Labitur, Cicero ex Arato. Etrurfus:

Neptunia piftrix Tota latet. Vergilius quinto Aeneidos prifiis pro naue quater dixit, in
.(.0 nominatitto , genere fcem. se femel priftim in accufandi cafu. De priftebeluamar.Polychar»
mus etiam SC Athenscus(;;ow Tolycharmus,jed Eficharmics apitd ^themiim Tcfustcce nominat cancim.afud
eundem w°is7S tanpuampoculi nomennon etiam h elute, legitur, ^itantim memini^mentionem faciunt, fic ante
afedione undarum appellatur {Sermotjednullitcs ueterum aiithoritate munita.) fcindit enim mirum in
modum fluflus propter tenuitatem.conftatnancplongifsimo,fed angufto corpore, a cuius quo«
que forma nauigij quoddam genus longi corporis 8C angufti prifiis appellatur , Malfaritis. nos pri/tisaauis.
fupra Curtijtierba retulimus, de cetis nauium inftar, quosalij phyfeteras appellarunt, quod ad
etymon,nauim a beliite quadam fimilitudine didam putarim,non autem quod fludus ab ea ceu
prifti, id eft ferra diatdantiit.^i^eTtxeyo^ttil^ei/uTt^i^iTvatheht^ytaiit v vc/lceg. JVIultd minus Itero bel
luam ipfam,ut Malfarius putauit,a fedione undarum uocatam concclTero ; nec corpus ei angu.
fe ftum 5C tenue eirenierilimilius enim eft in tanto corpore fuam crafsitudinis ad longitudinem fer
tiari proportionem, Bayfitis in libro derenauali:Nonomittemus(inquit)piftrim,cuius men.
tionem fadam uidemus a Polybio.Liuius etiam meminit quintas decadis quarto tiolumine , his
uerbistPerfeus poft reditum ab Eumene Brepontis fpe deiedus, Antenorem SC Calippum prae
fedos clafsis cum quadraginta lembis (adiedte ad hunc numerum quinque piftres erant)Tene.
dum mittit, Piftris autem terno remotum ordine agebatur. Virgilius in quinto piftrim pro co.
gnomento indito triremi pofuilTe uidetur; Velocem Mneftheus agit acri remige piftrim. Sub»
ditenim: Mox Italus Mneftheus, genus a quo nomine Memmi, Ingentem^ Gyas ingenti '
mole Chimaeram, Vrbis opusttriplici pubes quam Dardana ucrfti Impellunt,tcrnoconiur
gunt ordine remi. Nequeenimfuiffet aequa Separ contentio, fi' piftris illa paucioribus autplu.

£(, ribus remis ada fuiflet quam Chimaera , cui Gyas prxerat. Polybius priftin uocat, r. litcra tranl.
pofita,libro jS.e^naSorT©' 0 iClp Ik AttsuttyaiddlQ' tutctttpets ^

hiix Aqrfss U3U ptUy «S cuiros fca-fc37ls,HKC Bayfius, Gyraldus in hbrode

cc J

gfS Dc Aquatilibus.

nauigijs.priftmmauultquampiftrmfcnberc. Naui's(inquft)huius nominis meminit Polybfus
feu Brutus qui ex eo Epitomen confecit , libro i6. ubi de Philippi nauibus agit contra Attalum-
Fuit(inquit,ut meis uerbis exponam,) earum quat cum Philippo fuerant nauium multitudo in
certamen conftituta , cataphrads tres &: L. cum his uerd aphrad-sc SC lembi , cum C L

Claudius rerum Romanarum: Nauigium ea forma , a marina bellua didu di : ut citat Nonius'
qui priftin nauigij genus didum feribit a forma priftium marinarum , qute longi corporis funt’
fed angufti. Caefar Germanicus in Arato,pro ceto piftris conuertit: Piftris agit duo fydera. ’
Idem: Aequora piftrisadit. ^ Poculorum genera funt , ■7pxytM^,7f^isis, 'in

DiphiliPithrauiiaapud Athena:um, ’

De ceto Britannico (quem exhibui fupra pag.iyiodubitabam an efletpriftis.qudd ingens SC „
oblongo corpore bellua fit:e<: lamintc corneae , quibus os eius dentium loco exafperatur , quati.
dam ferra: fpeciem pracfeferant.quanquam autem Plinius priftes in Oceano Indico maximum
facit animal, in Gallico phyfeteremtfupra tamen ofiendimus,phyfeteres etiam in India reperiri,
nili' quis priftes ilKc fic appellet , a fimilitudinenaturx : &C preftides in Gallico quoq; Oceano , fi
modo a phyfeteribus differant, apparere,fiue natas illic &: frequentius:fiue rarius diunde appul
fas , quid uetat? Sed poftea cum hac uerba in deicriptione belluac a Polydoro poCta, [ Nua/illi
fuere dentes.Palato adhsrebant quafi laminae cornea, una ex parte pilofe,] cum illis Ariftotelis,
CMyfticetus dentes in creintus non habcqfed pilos fuillis fimiles,] contuliftem.Myfticetum Arf
ftotelis effe fufpicari ccepitcuius iconemRondelctius exhibiiit,a Ceti Britannici quidem icone
diuerfam,defcriptioneucroconuenientem.nam a: illum reprehendit, qui oculos bubulis maio lo
res in hoc ceto dfe negauittquod Giilius in ciufdem ceti Britannici deferiptione fecit , SCc. Hoc
non conueniqquod Rondeletiustnefcio quam rede)fiftulam fuo negat, Polydorus uerd de ce»
to Britannico,In capite(inquit)duo magna foramina erant, per qua putatur beluam , plurima a»
quam ueluti per fiftulas eiedaflc. Sit' ne igitur preftis,an phyfeter, an myllicetus , Britannicus
ille cetus,an horum nullus.fed uni altcriue forte cognatus,difcutiailt eruditi quibus aliquando c»
rit qccafio.interea dubitationes hx noftrs,ad ueritatem inquirendam momenti alicuius Sfprin»
cipii faltem rationem habeant.

Serra difla eft,quia ferratam habet oriftam, S^fubtusnatahs nauimfecat,(utintranteaqua,
homines aftutia dolofa mergat,eorumcp carnibus fatietur, Author de nat,rerum,)Iftdorus. Scr
raeftmarinabelua, (ingens, pinnis latiTsimis, Author denat.rcrum)pennashabesimmanes:qup 5*
cum uiderit in mari nauem uclificantem , cleuat pennas luas , K contendit uelificare cum naui,
(in contrafiumnauis,contrauentum,Albertus.)ubi autem cucurrerit ftadijsxxx, uel xl. labori
fuftinens,deficit,8(:pennas deponens ad fe trahit,PhyCoIogus,&: Albertus ; ec Grscus quidam
recentior obfcurus a quo iif iiB(/hoc animal nominatur.

DE PRISTE. RONDELETIVS.

jhfer mjlrxm di eofintsmUm fruxime retro in CorolUrio de Thyfitere ^retulimut.

Trifies cete ef^,fijlulitm hehet,& ftetim enimnl ge«erM,AriJlot,

N D I cetaceum quendam pifcem norunt,quem uiuellam nonnulli appellant,qm'in*
fuauicft carne, Sf cibo inutilis,mirabiliforma,maximc ob roftrum, quod ualdelon»
gum eft,oireiS:uttintp aculeatum,raftri modo figuracp.eius aculei ualidi funt, dei»

phinorum dentibus fimiles, fedlongiores.Os, cui infixi funqlatum, tenue, cute afpe 6»

ra, cinerea. Huiufmodiroftru mifit ad me Guinus Pifaniis dotSor petitifsimiis, Vidii^ud Maf»
filis, quod mercator ex longinqua nauigatione attulerat.

Ego

DePhyfetcre. Lib.IIlI. gyp

Ego Ittcafcmperfiti opinione beluamhanc antiquorum elTe quam Plinius Gaza A

non mutato uocabulo Grscco priftem nominant, ut dicatur fc» Ttf tii? ;Wf/,id eft,a fccanclo*7ipiff«5 fc
<Sor dC Terra: St cctaceus piicis,a roftro fimili Terrae utrincp fecanti , idem fortaflo cum eo , quem
Eatine uno loco Terram Plinius uocauit. Ub.$.cap.t>

NeTcio qua ratione impulTus autor libri de aquatilibus priftem calderoniim uocct: nam fi an Qontu BeUoni
tcrioremcapitis partem fundo cacabi perfimilem habet, ut ille ait, qua parte 7J?<«{/,id eft , Tecarc di «wi.
ceturc'nam ideo t^khs nominatur, 6(1 a beluae fimilitudine nauis oblonga did-a eftpriftis. Vergi*
lius Aeneid.y. Velocem Mneftheus agit acri remigepriftim, Vbi Seruius:Priftis a fcdioa
ne undarum dida cft: Tcinditenim mirum in modum liudus proptertenuitarem, Grsci autem
10 TJjtVii' fedione, Tf^islw Tedorem dicunt.

DE SERRA MARINA, BEL.LONIVS,
SeiTam(utXiphiam,autGIadium)appellaucriintantiquicetacevrmaccartiIagmeum piTce,
maan» interdum mo1is:cuius capiti quoddam ueluti rofirum adnaTOjtur per medium latum , in
mucronem definens:ad latera in multos uelutidcnces utrincp Terrauim , in quo a Xiphia prxei*
puediffert.Eft cnimhuicplanatantum,6(: nuliis dentibus diliinda excreTcentia,Proinde Serra,
iidicoacmagnomarifrequcnsen,noftrislicoribiisignota:im6neqjantiquis,iiececiam noftris
/lominibus, praeterquam Tolo roftro ( quod a mercatoribus ifthuc affertur) ufquam comperta. Id
autem eft longitudinisinterdum tricubitaliSjTcTquipedalis autem latitudinis, per medium plane
lo.cartilagineum ac flexile : aTperiuTculajCa^ Tubcincricea cute contedum : ad cuius latera odo dC
quinquaginta dentes propemodum offeos conumerare poTsis, Sunt qui Serpentis linguam uula
gari quodam errore nominant.

DE ALIO CETO OCEANI, Q_V EM BELLONIVS
Priftim putat, Galli uulgo Calderoniim nominant.

Secundum aBaIcnaloc5bbtiner,qiiiueteribus Priffes, noftris Calderonus dicitur:his quod A
anteriorem capitis partem fundo cacabi perfimilem habeat: illis ucr(3,qu6d quemadmodum fer»
pcns,qui Priftes dicitur omnium Tui generis ferpentiCr teretior, ac pro longitudine corporis craf
Tior Tit:fic 5C hic Calderonus inter caeteros Tui generis pifees talis effe conTpiciatur : omnino enim
^ Balenam refert, nifi quod corpore eft magis tereti, neqj ita oblongo.

Priftes duo poftremis annis allati Tunt Lutct]am,quorum alternongentaslibras grauis, po* b
piilo Parifino uarnrjt: alter Francifeo regi oblatus, arc^ ab ipTo Tui corporis cuftodibus Hcluetijs
difperTusjpermultosinTummam admirationemadduxit.Huiusigitur pifciscumtalisTitcims,a=a
deps,caro,lingua,puImones,ciuTdem^ ad uidum naturaf, ut Balenam cmentiacur:nihil

prarterea Tubiungere poffum,quod non in Balena did^um fuerit, atep in Orca dC Delphino rtir:»
ilis explicaturi fimus. Hoc a Balena differt, quod nullas praetenturas habeat, neqj tam uafta corpo
risTnoie,figura^fitmagistereti. ItaepexTuperiore pidura nouam aliquam apud te confingere
poteris, quam tibi proponas. Haec Bcllonius,

Calderonum a Gallis di(ftum(quem Gillius phyfeterem exiftimat,qu6d plurimum aquae eru
det)Rondelet!US hoc tantum argumento, priftem effe negat, quoniam roftrum ei crafsius obtii
fiusque (anterior fcilicetroikipars fundo cacabi perftmilis) aBellonio tribuatur, quam ut eo
aquasfecarepofljriquodtamenueterLimnemode priftercripfit. Alias igitur caufasqimemiis,
cur non fit pri ftes:ex quibus ilna forte fuerit magnitudo, Calderorio non tanta, quata in prifte re=
quiritur.altera quod Calderoni in Oceano Gallico non infrequentes runt:priftm uero Plinius in
Indico mari maximum animal facit,m Gallico oceano phyfeterem. Verum hjcconiedurxpoti
^s quam ualidse rationes contra Bellontj Tententiam Tuntuialidiorcs tamen quam unica illa , quae,
ut Calderoniim priftin faceret, eum induxittnempe nomen priftaeferpentt commune, cuius for
tnam quo(^ corporis teretiorem, pro®, longitudine Tua crafliorem,quam in altjs Terpentibus,Cal
deronum referre ait. Ego uero tale nihil quicquam a ueteribus proditum reperi: nccpriften fer*
jp pencem ullum legijfed prefterem. Prefter Terpens (inquit Vuotronus ) alius uidecur quam di^ Vrejlfr
■ pfas. hic fi quem percufferit,diftenditur,enormi^ corpulentia necatur extuberatus. Huius ex*
emplum praeclarum eft apud Lucanum Narfidius apreftere percuffus. At Aelianus, DipTadem
(inquit)audio ab alijs prefterem uocar!,aliis cauTonem, 6Tc. dcanimalibus Idem libro 17»
cap.4.qusfigna 6(riymptomataabhocTerpentemorfosTequantur, edocet. Bellontj Tententi*
ai^i amplius confirinarecnoftra, fediie ea quidem Tatis : preftin & nomine bC reipfa phyfetercni
referre:6^ quoniam phyfeter pra ceteris aquas eru(5at,idem^ Calderonus facit, poterit aut phy
Teter, ut Gillius putat, aut preftis uideri.Sed rem in medio relinquamus,

PHYTARvs apud PliniCr in Catalogo pifciUjlibroyi.cap.ultimo, (ut VaottonusSd' Ron
deletius legunt.editio noftraiota habet in prima,)d{(ftionem corruptam effe non dubito, nam 5^
ab alio nemine nominatur : 6C grammatici negant in duabus Tyllabis proximis intercedente uo*
calijduas ex denfis confonantibiis Tcribi pofle. Citharus quidem Tupe.^ius ab eo nominatus
mt : ftoc in. loco nomen aliud , fimiliter a p . litera. incipiens , t^ac?^at^on^s ordo poftulat
, . cc 4 '

S6o

utfLmt,Pfygnis,Pforus,PforopetaIus,Pfen:nam8i hatcpifcium nomina hoc elemento MtiaH
fcribenda,Plim'us omifit.

PHYXiciNVS norainaturapud Athen2umlibro9,cum ahjspifcibusioi/liwvS-oassjWj,,
PICA, K(«r«,airis eft & pifcis, Herychius.

p I c V s uel pi <3 vs uulgodicSuspiTcis in Verbanoa: Lario lacubuSjdefcTiptus eft fupra,
inter Cyprinos, pagina J7f. Sed a Gallis quotj marinus quidam pifcis uulgdfic nominatur;

de quoBellonij ucrbafubijciam. Interfaxatilespifces,quosIVIafIiliaRoqiiauxuocat, unus eft

colorem habens uarium,ad Cynedum propius accedens,qui iiiilgd Vn Pic, uocatur. Sed quum
inulta in eo non obferuauerim, paucula liscdixifle fatisfuerit. Frequens inter faxatiles pifcesi,
Maflilisrcperitur. ^ Noftri &C Hifpani Pelamydem Sardam Bizenomine communi cum amia
ob fimilitudinem uocant, nonnulli Pigo.Rondeletius,

DE PINNA MAGNA. RONDELETIVS.

i cri in his nafcuntur,ut in Mytulis gurgitum. Dicemus autem primum de Pinnama
gna,ex qua reliquat dignofeentur.

Pinnam Latini uocant,feruata Grscorum appellatione, a quibus nir»» SC Pivrx dicitur, fortaC y»

A

fc a fordibus, quibus ieinper obdudra eft, sai.©- enim fordes fignificat , SC ibrdidum. A

Mafsilienfibus Nacre uocatur,a Genuenfibus Pinna lana obbyirum;a Venetis Aftura nomine
communi altjs multis conchis,

2 Pinna duabus grandibus patula eft conchis,ad cubiti magnitudinem accedit, tantam Rom*

uidi.Hac paulo minorem mihi Pifis oftendit Guinus medicus prsftantifsimus. In nolito Ucore
pedali funt magnitudine. Mytulis quodammodo ftmilis eft, nili quod ftridliorem partem multo
magis acutam SC longam habet,quoniam in arena uel in coeno affixa uiuit. Telia foris eliafpem,
colore fufeo, intus nitidi £C argetei fplendoris,fiin arena uixerit Pinna:fl incotno , colore elima
gis flauercente,8f minus fplendente. Ab inferiore SC flricriore parte in amplam latitudinem ex=
tenditurtillicardiifsime clauduntur telis, hicfacile diducuntur.Intus multum eft camis,cuiuso. 6a
(C) mnes fere partes indiferets funt,ueluti in Mytulis. Pinnsin arenofis SC coenofts locis proueni»
unt,ex byllb alligatur .Eli autem bylTus hic mollifsima SC delicatifsima lana , didiaa fimilitudinc

DePmna. Lib.IIII.

86l

titts cx qiia diuitum pretiofifsimt panniconfidebamwtutdediuitein Euangelfoltoitut-jaui ina
duebatiir purpura SC bylTorquo in loco quidam inepiifsimas interpretationes finxerunt, Pinnaa
rum byffus a My tulorum byflb tam differt, quam ftupa cannabina a tenuifsimo ic delicatifsimO
fcrico.Eius magnitudo Pinnarum magnitudini refpondet : in maximis enim pedem unum Ion.
gus eft,in alijs breuior.Eius ufus eft non ut eo alimentum «ahatUr.ler SelUmin Jemic,-)nt(b ut per
jdcapillamentum limus acfpurcitiac attrahanturmam citea os pofttus noneft, fed Uelutiemedio
ucntte ncruofac fubflantix alligaturtPracterea fuperiorem SC latiorem partem aperit alimeti hau.
liendi caufa, & recludit. Qtiis eft igitur byffl uftiSfEum fic docet Ariftot.libro y. de bift, cap. ly.

At «liTntrcuflVSw (pd(jt"wa fxTjSiilwwa Jio^Sa^wAn, Pinna: retftae locis arenofis cotno.

IO fistp exbyftbproucniunt.Qiio ex loco emendandus eft Athenaiilocus lib.j.al wVpm
•m w TtiiiJoSs, legendum enim Jiut>n prO Rv9i. His addimus Pinnam byflb alligari proximis cor.
potibus, ut firmius fubredla femper ftet. In Pinna reperitur Pinnother (iue Pinnophylax, Sed
qu® dePinna K. Pinnotheris focietate fabulofa referuntur, ita refutauimus alibi , Ut ftiperuacua

nunc fuerit de his oratio.

Nunc de earum fubftantia, Athenteusml itinM wliiit P

mStlnxu! « K«5»Ki(Ir,Pinna: urinas pellunt, multum alunt, difficile concoquatur Sddiftribuun. i-ifciS.cap. >/.
lur.Similia autem ipfis funt Buccina.Paulb poft fubiungit. Pinnam mediam effe inter Purpuras
£C Buccina. Huius £d Buccini partes duas facit idem Aihenxus ,^8i: diucrfam ipfarum naturam

explicatCum de Purpurae &^Buccinifubftantiadixil^et,fubdit.nV‘'‘ft^l•'■>!"KX»^',*^so^«;^;<:l/'ttI^f^^.

lo T^yxsai'%M ttis «Syiial VjisiiMfiCy sxoiecuigc/tt/AeicecTO' ■nit!W(i£oSl!'^o<ai.uo<,Tw»(/ Miu yiiKioKSlr Aejo.
nl|ji'«i7r^S'r»tstri/3itfc(7ii/,a5TaA£«,dV£f5n:g'78t,(i'ie7rtf a<&yv9i7ii/«W«.Horum tracheli uentricii

liim(/io«ac4«m)iuuant, difficile concoquunturtob idimbecillo uentriculo inulilesfunt, aluii mo=
rantur.Sd mediocriter alunt, Mecones uerd qua: dicuntur, inimo (tts,tenerpfunt,facilecorrum
puntur,qua de caufa ijs qui imbecillo funt uentriculo inutiles funt. Hic pro aiKaoy repoftiimus se
clmii. non ceruicem.aut collum conuertimus.quo carent oftracoderma omnia, & pifei. Tmixt quiiL

um reliquoru maxima pars:uerum hicojoiysast pars eft in pinnis SiBuccirtis dura, neruofa , fiue
callus cui reliqua caro innititur,proportione uertebris refpondenSjOb id cx fimilittidinc
appellari ^uto.quemadmodum etiam mediam mali partem fic uocari author eft Athencus lib. 1 1.

Necp uero fumi hic polfe pro Conchae fpecie manifeftum eft , ut alibi fumittir apud eundem A.

5“ thenaeum libro j.quam Spondylium ab alijs nominari diximus. Hwtoiii quid fit in Conchis K tur. MWyaiA
binatis declarat Ariftotcles libro 4. dehiu. cap. 4. itiKxy oUvsnfi^^aiiXTsxtmriis isfwasjoii

oreAo «/T«!.Ga2a fic uertittQiiod papauer appellamus quafi materia uacans , attp excrementi,
tia magna fuiparte, in omnibus tcftaceis generibus' ineft. EtpauldpoftiTfu/diVtlewarwVTKtj^s
a!A’ax Tsifl' tunSjiJi if aetfKe.Papaucr omnia habcnt,fed non loco eodem, nec par, nec ex

aequo manifeftum. Sunt qui ex Ariftotelelib.iy.hift.cap.i.propifcis fpecie ufufparint,fed

non fine errore,ut alibi docuimus.

Pinnae femper ouum continent,a!iquando maius, aliquando minus,pro lunari poteftate, O.
uum autem illud eft quale in Echinis Oftreis^, non quod ad generationem confert, fed quod
melioris tantum nutricarionis indicia eft,quale eft in fanguine praeditis pingue, (MJlot.Fide
^oramAiryiani.) Pinna: fponteprouettiunt.In his uniones reperiutuf inAcarnania,authorelPli.

nio.fednonlaudati.Seniorcs SC maiores Pinnae duriores funt:minores,teneriores , pleniores. In '‘'P'
locis tranquillis nafcuntur uento non perflabilibus , maxime ubi aqua dulcis mari permifeetur.

In locis in quibus mare fluit dC refluit uix reperiasiin Graccia,plurimas:in Italia, in Gallia noftra
Narbonenfi raras.

Hyeme meliores funt,&f elixae aflis. Sunt qui uino & aceto maceratas mollefcere amnt,fed fla
tus gignere , quod uerum effe non poteft , cum uinum flatus difcuuat ; nili ea ratione qua humi,
diora fiunt, flatus gignere dicantur.

perna, RONDBtETIVJ,

$0 N A T V R A in Concharum uarietatelufit, utex unius generis for.
mis pluribus.ueltiti T elIinis,Oftreis, Myacibus liquet , de quibus prius
diximus. Sic Pinnarum unicum genus non ellPinna enim altera eft qua
Ilie proponimus,ut ex figura confpicuum eft.

Perna a Plinio lib. ji.cap. ii.uocatur.Pernat, inquit. Concharum ge»
neris.circa Ponnas infulas frequentifsima:,ftant uelut ftiillo crure longo
in arena defix», hiantescp qua limpitudo eft , pedali non minus fpario.

Cibum uenaniur.Dentes in circuitu marginum habent peiSinatim fpift
fatos.Intusprofpondylograndiscaroeft. Qua omnia in eam quam
expreflam hic proponimus, maxime competunt, prafertim figura fuilli
^0 cruris unde nomen habettdicuntur enim perna tam priores quam pofte
riores coxa porcina falita, Necp abfurde quis exiftimauerit eius gene.
tisPinaamhanc effe in qua uniones nafei ex Theophrafto tradit Aths.

pH'r I

IfVK:. „
* ' lll f

8(52 De Aquatilibus.

n:cus lib, j.Theophraftus(mqirit)in libro de lapidibus fcribit ad hunc modu. Inter gemas pretio.

fas margarita: funt,naturapellucid.'e,ex quibus fiunt fumptuofifsitnamonilia.EasgeneratOflre

um Pinnis fimile,fcd minus, ueria/ed mmm,Athen(Sm quidem hdet: [ed in mlgum Theofhrufti «s
dicihesnm iaifBwr)tam magnas quam eftmagniispifcis oculus,

B Huiufmodi Pinna parua in mari noftro repcritur, Si in ea uniones parui. Intus caro fuperio.

F ri fimilis,niii quod trachelo caret, id eft, media illa parte dura SCneruofa. Tota igitur intus mol.
lior eft, ad coquendum facilior.Hoc illud eft quod intclligit Plinius, quum dicit tintus pro fpoii
Spo/sbli». dylo grandis caro eft: Spondylum appellans callum ipu carnem duriorem Sf interiorem Ofireo

rum,quo nomine alibi ufus eft.quum loquitur de fpecicOftreorum.necp in luto capta.nequcin
arenofiSjfed folido uadojfpondylo bteui atej; non carnofo,nec fibris laciniofo , ac tota in aluo, lo

DE PINNA PARVA, RONDELETIVS

A B coNCHAhKca;figura,Siuitffusratione,8i;by0bPinnx

Ipecies eft, magnitudine differt , SC eo quod antequam ex acuta
6c ftrieSa parte in amplitudiem extendatur, excauata eft,

C In coenofis Sii arenofisuiuit defixa,

P Carnem intus duram habet,qua:uirusrelipit.

G Omnium Pinnarum tefts eandem cum Mytulorum teftis

facultatem habent.

DE BYSSO (TERRESTRI EX ARBORE,

Sd marino ex Pinna, )Rondeletius,

I N facris Biblijs byfsi Sf byfsinarum ueftium fitaliquoties ■
mentio, ateg etiam in prophanorum libris.In quibus cum Theo
logorum atep aliorum fententite uaris fint,confentaneum fuerit
quid de hac re fentiendum fitexponere. Byflus duplex eft, ter=
lii, ip. c^. 1. renus et marinus.De terreno byifo Plinius: Asbeftinolino prin

• cipatus in toto orbe, proximus byflino, mulierum maxime delicijs circa Elimin Achaia genito,
quaternis denarijs fcripula eius permutata quondam,ut auri. Et Paufanias prodidit byffiim non jo
alia Grarciae parte nafei quam in Elide, tanta tenuitate.ut ne ludaicte quidem byflb cedat , etiam
ficoloreminusrufetquamludaica.quaecolorcm&lfplcndoremauri referebat, Eratigiiur li*
ni non lans ipecies , ex Plinio SC Paufania , in Graecia dC Itidsa nafcentis.Ex ea ueftes atque alia
ornamenta contexebantur byffina , quae ut aurum fulgebant, Vnde illud Exodi capite i6. Fecit
■ SC uelum ex hyacinthino ferico,purpureo,coccino bis tincSo,6<: bylTo torta,chcrubin fecit inip»
fis opere polymito. Et mox; Fecit quoq; uelameninoftium tabernaculi ex hyacinthino ferico,
purpureojcoccino bis tin(fto,6i: byflb torta,opere Phrygio. lulius PolluxaduerfadebylTotra
didiflTcuidetur. Porro byfsina quocp(inquit)8f byfliis lini quadam Ipecies apud Indos. Nunc a.
pud Aegyptios ex arbore quaedam lana fit, ex qua ueftcm confedlam lino maxime fimilem efle
quifpiam dixerit, fola denfitatecxcepta:denfiorenim arborefrudlus enafcitur,nucifi'milis,dupli4»
ci munitus cortice,qua dirempta, pofiquam inflar nucis floruerit,interius hoc quod lanamrefert
eximiturtunde fubtegmen conficitur,fiamen autem illi fubtendunt lineum. Et Philoftratus,Ho
mines quifecundum Indum flumen babitantlineis amiciuntur ueftibus : etenim linum in agris
plurimum nafcitur,calciamenta gcftant ex papyro,nobilicres byllo induuntur. BylTurn uerd ex
iMi uox Plim arbore nafei ferunt,qua: baft quidem populo fit perfimilis,folijs uerd falici. Sed animaduerten
tib. ij. ap. >. dum eft Plinium non folum linum uocaflcid quod ex herba contufa netur,fed etiam quod ex fru
ticibtis 8^ arboribus carpitur.Superior pars Aegypti, inquit,inArabiarhuergens, gignit frutice
quem aliqui Goflipion uocant,plures Xylon, & ideo lina(/i)«t lanukgendum.num et Tollux m

caDinde fada xylina. Paruulus efi:,fimilem^ barbata: nucis defcrtfrudti, cuius in exteriore bom
byce lanugo netur, Aliud lini genus facit ex harundine , aliud c genifta , quod etiam hodie apiidy»
nos mulieres ruftica conficiunt. Aethiopes Indim e malis, Arabes cucurbitis in arboribus. Qua-
re materia omnis flue ex herbis ccntuiis,fiue ex frudluum lanugine carpta, ad texendum idonea
linum uocatur. Alter eft byflus marinus ex Pinna delicatifsimusK mollifsimus, fcrica: lanie
comparandus, colore fufco,a fimilitudine byfsi Grteci ucl ludaici ije nominatus;(prius enim co.
gnitslunt diuitix terrente, quam marina:;) quemnon dubito pretiofarum ueftium textui addi»
tum terreno.

DE PINNA (MINORE,) BELLONIVS.

^ejaoquamex trihes T^jideletij Tinnii hunc ejjedicam.uidetur enim ah omnihiti differre. Icon quam exhihet,
ad Tinnam magnam T^ndeleeij acceditmifi qmdinfumma concha,qua latijSima e fi, farma quidam cirmlm eft,
quem akiii fatdo maior amhit:& ai eadem farte ad imum lineie aliqmt reSe dejiendimt.f er media ueri linearum
. tnterftuia,niulu cxtgui ctrculi,o.uocalii qua jcrthi jolet circunferenua faulo maiori, deincef i fer

merualUdigenmtur.HmcfiUurxego Jimikm feredCor.Sucardo quondam aicefi.

Pinnatum

DePinna. Lit.IIll. gdj

Pinnarum alteram tnmorcm, alteram autem maiorem agnofdmus. Minor bonitate przeftat, A
Concharum generis funt. Vcracp duabus grandibus patulis conchis conflat. V ulgarem nomen=
elaturam in Graecia retinent, antiquae fereperfimilemfqux quod byflum, uel fcricum lante conii
inilcgeruntjGeTiuenflbus Pinnf lang appellantur, Mafsilienflbus Nacre, V enetis Afturw* Sed
g^niulta quoi^ conchylia eodem hoc nomine appellare folent.

Raro Vencitjs conrpiciuntur, Romx multo rarius,nunquamLuteti3c:cum tamen alibinau vbL
txlintresplenosinforumpifcariumdirbium Grxcarumpotirsimum)aduehant acdiuendant.

Amb^ teflse intus argentea terfitudinererplendentiminorforis magis albicat,intus autem ad ^
cxruleum accedit.C^terum qui Pinnam nunquam uiderit , My tulum pedem longum dC femi-
10 pedem latum fibi cofingat oporcec.Pinna enim eodem circino quo Mytulus(quam Moulam uo»
camus)tornataeft:atcpeiiirdemcoloris teftam habet. Minor itaque mollibus in gyrum fpiculis
obtufis hirta cft,ualuas^ continuo cardine toto latereannexas claudit ac referar, qua inquapar»
te planior efle conflat. C^a autem parte fele in latum expandit,eadem byflum, id eft laneum uil-
luniCniytuIimodo)continet:quem ternis digitis longiorem exerit.Eft autem ueluticapillamen*
tum quoddam coaccruatum,pr»durum,acnigrum,qiiod lapillis affigitur , limum^ ac ipurciti»
as inde ad ftomachum attrahit.Nam cumPimia longa iit, 5.' fubreda ftet,turbinatiorem partem
fulSxam habetflatiorem autem furfum ex aqua attollit , prarcipuam^ internae partis humo pro»
pinquiorem oftendit. Nam dC maior Pinnse capacitas in fliblime attollitur : in qua etiam plerun»
quetres Pinnoteres uideas,aliquando duos,ut plurimum unum.

. ao Fruflra creditum eft Pinnam pifciculis ali , morfu^ a Pinnophylace admoneri , concludere C
conchas, deintus pifces exanimari. QuodfiquidemuerumeiretjOporterctomnibusintusinefle
PinnophyIacem;fed dcccmapcries,ancequam unum Pinnophylacem comitem reperias,

Cumita($ijs,quasdixirebusnutriatur,mdigenjequotiesPinnasmcoquuni,ftomachumins f
de auferunt, quod non quidem in crudis, fed iam cotflis Corcyrenfes efRciunt:muItis nancp mo»
dis edi pofllmc. Sunt enim qui in tefta modico pipere &C butyro addito fuppofitis prunis inco-
quant,quem ego modum meliorem efleputo.ea: nanquc,quaeex iurc incoquuntur , guftuinon
ita placent.

PinnzrzroCcmipedzlemiJef^tiipedaletn fortknamfti^ermsficfcrihit:Qm TinnamnunquAuldent,%ly- B
tulum pedem longum, &Jemipedem /4f«w^«^<*r,ti’'c.)excedit longitudinem, Neruos habet, quos non»
nulliCut Plinius in Perna)rphondylos(4/jfer Ipondylum in Timm Ti^ndeletim iHterprecatur)uocnntjC\\.ii
busiitraque ualua foluiturac contrahitur. Genushoc Venetijs non uificur; tamen inPropon»
tidelateiaeius iinus,qui Nicomediam fertur, qua terram pertingunt. Pinnarum frequentia
criipa apparent.

DE MAIORE PINNA, ( Ci.V A M ET PER»
nam uocat,) Bellonius.

J^ndelerio Terna minor e^^^^uam Tinna.

Maior Pinna pelagia eft, rugis profundis caret: duriore crufta contegitur, bipedalis flcpiTsime B C
, p muemcur;Pinnophylacem ut minor aIit:uliginoro ac paluftri tradlu nafeitur, profundiore gurgi
te immergitin:mu1tum ingrati faporis.

Ambs cum fubrecT-» in terram defixa: funt, pabulum per eas fetas ( quas Ariftoteles byflum C
uocat)aIliciunt. Sua fede non dimoiiencur quin pereant: nifi iterum eodem flatu , humi defigan»
tiir. Nam cum eis natura h^cinfitjUt redas flare, S^Tper uillos arenulam attrahere neceffe fit, ia»
centes uiuerenon poflimt.

Cufpidata ualuarum pars quinc^ digitorum profunditate humi defixa, reliquum corpus ere» b
darium in fublime fuflinet: non quod radices ibi habeat:nam undiq? cotinua eft, nullo foramine
hiulca , nec inrimam aliquam dehifcens. Pars autem quae a terra eminet, inlaticudinem proten»
fa eft,ac(^ in ruperficie rotundatur: quemadmodum fi ab utrot^ latere femicircularem lineam fe-
^0 cLieris, reliquum triangulum , ab ima parte in acutum tendentem efficies , Labra funt illis in gy*
rum tenuia, duabus grandibus patula conchis,intus pellucidis,forisfcabris. Ariftoteles quin»
to de hiftoria,tradit hanc cuftodem aliquem continere,muItis^ accidere, ut plures fecum etiam
tales comites habeant*

COROLLARIVM,

Pinna,ftc enim Graece dicit, duabus gyadibus patula cochis, Cicer. niVr«,Oppiano,Athcn^o, a
et alijs dicifjlfidorus apud Athengu in redo in accufandi cafu Tnwav dixit. Ab utroi^ ge

nitiuiis 'TtivvHz fit,per «.no 7T7vi'{]cs,ut apud Suida legit in «?. Oppiano,et in Lcxicis Graecis

Hefychq,et alioru 'dw» improprie pifeis dicit,cn potius fit, ut in ijfde fcribitjosftwi/^d^ vsyyy^^y- ^l*
cubi male per ^'.fimpIex dvee, piwcu. a Cratino nominant c3 oftreis. Cocha Aegyptia paralios co
. 6o gnorainejqiia dC pinna uocat Democritus,HermoI.^Pinna Neapolitani Perna appellat, Siculi
Lana pinnula,Gil, V enetijs Naftura dicitjMaifar. Germanica nomen fingo, cin ©tcccmil^
jcjjcbqudd altera eius pars (acutior ) fundo infixa fit : uel circunloquor , cm pcriciuuf<1jeltt

864 DcAquatilibus.

hoc eftConch* margaritifera fpecics.fEfi interfluuiatilcs concha quadam oblonga, (ea opi
nor quam exhibui fupra in fine pagina5i4^ ) quam Bellonius apud me cum uidifletjpinnam fiu
uiatilem appellandam cenfebat, quod 8^ eredafiare, &margaritas continere foleat,

B Pinna in Acarnania uniones gignit, Plinius. Africanas multo maiores quam circa EuropS
clTe audio. In Oceano an fint dubito,quoniam Bellonius Lutetia nunquam haberi feribit ; dC
Rondeletius in locis(mediterranei)in quibus mare fluit ac refluit uix reperiri;id autem ubicp (ni
fallor)circa Oceanum contingit, f Pinna duabus grandibus patula conchis , Cicero. Pinna
teftas habent fcabras,Ariftoteles;necftriatas,Vuottonus. AthenausexA»

riftotele.hoc cft,Pinna labristenuibus pradita eft. Interiorem pinna partem Epgnetus ait (<«=
tLmx uocari, Athenaus. Tracheli quinam in Pinnis fint , Rondeletius docet. Trachali appeb i»
lantur muricum ac purpura fuperiores partestunde Ariminenfes maritimi homines cognomen
traxetunqTrachalijFefius.^ _ _ , , „

C CyclopsattulitpinnaSjAti^^i/HSTjJijjiiJ-m^ostA^Kii/Tfitijsvi/lMfjMatronParodus. Nafcun
tur inlimofis fubredia, Plinius. Pinna inmari adharentteuitlfa uiuere praterea nequeunt,
Ariliot. Radiceinnituntur,&l nunquam fedem in qua hareqfpontemutare ualent,Idem. Ili
dorus quidem apud Athenaum pinnas hyeme feribit as -ris ttifi/Siss rurfus ihh

ififMsii mrvsiJ uniones maiores aepuriores ferretsii/ ksu iwMif <J«,ed quod radtjs So

lis feriatur,deteriores colore minores, fed Rondeletius in Margaritis (fiipra,pag.6io,) hanc
opinionem refdlit,K immobiles elTe oliendit pinnas. Pinna cum in Concha,gignantur,pau-
lo poli intra eandem concham fibi inuicemiunguntur, quare Aegyptlj hominem mulieri ab in. io
eunte atate iundum innuentes, pinnas pragnantes pingunt, Orus i.ioy. Pinna in Acarnania
gignit margaritas,Plinius.

nf A V Pinna ereda locis arenoflsccEnoIis^ ex byiro,id eft uil!o,fiue lana illa pinnaliproueniunt,

Ariftoteleslib.y.cap.i5,interprcteGa?a.Gr5celegitur,ojSiti$vwTO wotO^i/KTs.quemlocum A.
tlienaus repetens pro j8i/OT5habct£i/S5ihoc fenfu,reda nafcuntur e uado,uel e profundo.Plinius
in huius loci interpretatione hac uerba praterijt. Rondeletius cum Gaza legit JSvwni/ , uertit^
ex bylTo ; &C uocem j6i/Sii/ apud Athenaum deprauatam putat, pro qua ego confirmanda , qute
nunc fe offerunt adferam, non tam ut Rondeletlj ludicium infirmem:^ ut alios ad diligentiorem
huiusloclconltderationcminuitem. Lana quoddam rudimentum pinnis adnafei uideotquod
tamen an byfsi nomine probe uocetur, dubito. folus,quod fciam, Ariliotcles eius meminit , idqj j»
femel tantum, hoc fcilicetlcco,limodd redeillific interpretantur, fed byflus cum pro lana acci.
pitur,fcemininigeneris eft.itacp legi oporteret UfljSvws, tardlrri/ (malim At.

jsOTjScholiaftcs Ariftophanis. Athenailedioni fauet articulus mafculinus ■xfi, Sf parum refert
JieKrS an SvSi legas: eadem enim horum uocabulorn lignificatlo eft apud Gracos ut Sf facilis ell
a M.In S.uel contra, tranfitus librariorum, a byllb fundum uel uadum fignilicante , compolitum
eft abylTus.fortc di uadum Latini a bytho Grtccorum idem (ignificante deduxerint, ii.in u, mu.
tato,utinI!(to?({®,uado:a:th.Ind.utin3M5,deus. A Latino autem uadum,Germani bobcn deri.
uarunt,nifi quis malit a GrtecorfftcTloi/.PIinius quidem uadum pro maris fundo frequenter acci,
pit.fed ^ewosinhac fignilicatione oxytonum eft,oporteret^ ingenitiuolegi circunflexS,

non paroxytonum ut euulgatt codices habent. Res ipfa etiam commodius intelllgi mihi uide.
tur,li Pinnte e uado(cui fua radice haerent)quam Ii e uillo fuo nafei dicantur. A uado quidem re.
fla procedunt, uillus eis ad latera eft. Ad harc uillum potius epinna nafei dixerim, quam pinnam
e uillo. Villus enim hic pinnx fubferuit dC utilis eft eam alligando : item fuperiorem ac latiorem
partem aperiendo recludendo9,alimenti hauriendi caufa,RondeIetio tefte, Oppianus quocp
cum canit de pinna, dspnaat' m JivBlxs fJli' tya viAtHuSjdC Nicander Colophonius pinnam nominans
cum oftreis feu conchis, SuSis «rt £oV«frfi&(i<n,ad Athenaei leflionem accedunt.

Byjjpu htu. His aliquid addamus de bylTo lana.Pollucis e libro 7.cap. 17. uerba quaedam recitauit trans=

lata Rondeletius. fed nos Graeca recitemus integra , conferendi catiia.

^i/iwS-jAiVa 7J atilos li/Jiis. Haec folum de byftb.nam quae fequuntur de lana xylina funt, non ad

byflimi pertinent ut Rondeletius putauit. hA ^ ksu Aiyi/vifm os fv/sv n ytymra
iSiva A/ri(forte AiVm uel Air»")!» ns («« JAoii Trautoinjiai, jiAto i£i mejpt. ot yy (Repono,

tsryoy mox punflum addo, ly' ti^9V(ib$J(addo S)\tst^QS JtftgvaiticeAisw Ti^rtii.

XfwSjTpinAw 7i2i t/lidiyvtnySHS (icilicet c^^vmms^c/jgisMGss, (lego tarsjfaplU-iuiS.» («eia/S»)

K!yi/!j(i, SiffTTp r Kyo«« ytyviTva^viJ ahitam reol^f AirSf/.Haec ita a no

bis diftinfla ac emendata intelleflu facilia funt. f Coccocp tinflum Tyrio tingere utficrctWs
byfljnum,Plinius lib.9. cap.41.ubi Maflaritis, Antiquadne^uit) leflio ut fieret byfflnum, (w/rs
«.firio /Mief,iyj^m«»i)fcllicct cocco 8f Tyrio, Hermolaus uero m.auult legere bis byfsinunt.utdii.
plex flt,unumnaturale,&( fuae pulliginis ex bylTo lino,autlana illapinnali quae byflus ei/ani uo.
cata eft. alterum tinflun^e artificio faflum,ut edocet Plinius hoc loco.etenim T yrio primum tin.
flas,mox &C cocco tingere mos eranaut contra cocco tinflum T yrio tingcre,ut fieretbyfsinum.

De byflb autem lana Ariftoteles quinto de hiftoria : Pinntt, inquit , ereflac locis arenofis coeno.
fis^ ex byflb, id eft uillo, fiue lana illa pinnali proueniut, colore luteo , ac perlucido, ( irU htc de

sslert

Dc Pinna. Lib.IIII. gdy

nkre lyfsi,nm Arifiotilit fmt/ed Fiunt ex ea preciofifsims uefies byfsina: appdiata: ; S>C

byfsinum eiufmodi color,qui aliquando etiam dicitur byiTus.hoc fit , fi cocco tindium j ut dixi,
mus, Tyrio tingatur,Htcc ille. Plurain Graecis didlionarijsreperics, Sed nos etiapafsim ob.
feruata quaedam addemus. Cardanus byfsinum lini fpeciem efle feribit, tenuifsima, ualidam.

Si fplendidam.qus ut uerilimilia mihi uidentur, ita authorum teilimonia in eo defidero. Byf=

Cna fere ut aurum fulgebant, Ant.Thylefius. Solebat quidem byflustut & alia preciofa lini gene
ra,8d fericum)purpura tingi,cuius perquam fplendidum fuifle colorem legimus, poterat tamen
alijs etiam coloribus tingi, Maflarius ex Pinna uillo,quiiutei acperlucidi.coloris fit, byfsinas ue
ftes fieri folitas fcribittfed fine authore. Paufanias prodidit , bylTum ludaicam colorem & fplen.

,0 doremauri referre. Hefychius byfsinum,purpureum interpretatur: Varinus coccina , uel pro
hyfge ufurpatum colorem. £xktt yif «JAois oixw ngU (iSi mifif ijus S Ji

Y^xxuinTpsu c/liKST&UxtfHti «yaii ( malim ytwjidis xgcKTS wmin'<ryi-TM,ais ili

mfWw«S"*‘'Plut^rchusin libro de oraculis defedfis.quod fi crocus admircebatur,uerifimile eft
croceam uel omnino uel aliqua ex parte eam tindluram fuifle; quanuis necelTarium non eft, po-
tuitenim exiguum aliquid croci glauciCfplendidum interpretor)admifccri,ad excitadum fplen.
dorcm,uel alium quempiam colorem inducendum.mixtur*enim ratio aliud plcruncp, &C ab ijs
undemifcetur,diuerfum producit.Iul.Ctcfar Scaliger byflinum colorem fub fpeciebus flaui no.
minat. Aureo(inquit)proximum ftatuunt byfsinum a byftb lini genere, nunc quocp ex fericis fi.
lis crudis quiddam fimile texunt.In facris liceris byfsi colore aliqui pro candido accipiunt: quod
io is forte natiuus fit eius color, antequam tingatur . fed authores non ita ufurpant. Byfsi ab Hea
braico BuzCquod legitur i.Paralip.4.)fumptum apparet.in Munfteri lexico trilingui, fchefch ea
tiam,wa;, pro bylTo legitur. Eleorumregio by{lbalcnda:idoncaeft.ferunt&:cannabin,8f li=
num,ac byirum,qui terram ad ea aptam habent , PaUfanias ad finem Eliacorum. Et in Achai.
cis: Mulieres Patris pleraccp uiuunt e bylTo , quae in Elide crefeit, redimicula enim S£ ueftes alias
inde texunt. Non probo quod alibi feribit Cardanus , byfsinum colorem elTelini , & parum a
glauco difFerre:(etiafi uel glaucus uel cad/dus,(ut dixi,)natUralis eius color effe poteft.) Amor,
ge color eft fimilis bylTo, EuftathiUs. Anofyittxcfoi/^x xstfyrxGi/^

Suidas. ClcmcnsinPxdagogoatTiorgina &byfsina,ceupreciofifsima,pariternominat. De
amorge SC carpafo Uel carbafo, plura dicemus in Purpura H.e.ubi de purpurae tindura ex herbis
50 agetur, Ai)i:fiv<Kr tfsSum ^ i(^ kiiUhsl^Jivi^xii TfairoAxci Sic, OppianusHalieut. y, ego pro
HvKxy legerim j8t/OT(ii/,id eft profundum, ^ liob. Stephaniis byfltim interpretatur Gallice cre.
fpe:quod lini genus noftri ex urticis fieri aiunt, peplum inde fadum uidi, fubluteum, fifls fubti.
lifsimis,duriufculis,nullalanugine:undefit,utmacultc(Utitaappellem)fempCrpateant, Sitran.
fpareant.

Pinna nunquam fine comite nafeitur , quem pinnoterem uocant , alq pinnophylacem. is efl: D
fquilla parua. alibi cancer dapis aftetSator. Pandit fe pinna, luminibus orbum corpus intus minu
tispifeibus praebens. Airultantilliprotinus,Si ubi licentia audacia creuit,implent eam. Hoc tem
pusfpeciilatus index , morfu leui fignificat. Illa ore comprelTo quicquid inclufit exanimat , par=
temqs focio tribuit, Qiio magis miror , quofdam exiftimafle, aquatilibus nullum ineflTe fenfum,

4.0 Plinius. Pinna animal marinum, e genere concharum eft,pandit fefe hiatu teftarum , SC carun
culam extra conchas eminentem,ex fefe protendit , tanquam efcam circunnatantibus pifeibus.
Cum Cancro comparandi cibifocietate facit , eam^ ob rem Cancer cum pifcem quempiam ad.
natare uidet,illam leuiter morfu admonet, tum Pinna magis ac magis fuas conchas patefacit , in.
tra^ eas pifeis adnantis caput rccipit,comprimitcp:6f pifcem ita captum in cibo conftimit: (Gilli
us addic , partem^ focio tribuit,) Aelianus de animalib.y. ly. Pinnae cuftodem intra fe conti.
nent,autfquillam paruam,aut cancellumtquo quidem Cuftode priuatae pereunt breui tempore,
Ariftot. Cancri parui(Pinnophylacis)in Pinna icone ex Rondeletio dedimus fupra, pag.iSy.
ubi plura de hoc animalculo leges, item in Corollario : SC mox fequenti capite de cancello , Sic.
quidam enim non bene diftinguunt.

yo Pinnx optimae ftint tenella,plen3c carnofxue,quae in liraofis herbofis^ (nyxyiAm) uadis gi. p

gnuntur: Sf ubi mari dulcis aqua mifcetur , Si locis tranquillis ac uento carentibus : teneriores c-
nim h!c nafcuntur,quam ubi fludibus agitantur. Grandioribus paruae ; Si qutc uere Si teftate ca.
piuntur,alijs praftat.funt enim Si fuauiores Si pleniorcs.Quae magnitudine media funt,carnem
quidem habent mollcm,candidam ac dulcem : collum (xpiynfaii) autem durum concodu difflei.
le,corruptionicp renitensicollo nanque corpus reliquum facilius corrumpitur.elixis aftae durios
res euadunt.praefertim fi' uino fuerint afperfe. Earum autem caro qutt in uino Si aceto macerata:
funt,mollior eft,fed flatus generat: Vuottonus ex Oribafio.ut apparet ex Indiccin quo authores
nominat. Alexis Comicus pinnas, cochleas, Sic.cibis V enerem monentibus adnumerat. V is
de fupra in Cochleis G.

io Strombi, pinna, echinus,iuuantcontra dorycnij uenenum, Nicander.

vinx difla eft a fordibus,qua: Grxeis ?rh&- dicuntur, V arinus in vlwxis. Grteci quidem fis
lumquoque irswV uocant, unde uerbum irmQeSxijdC noftris forte fpmnen,quod eft fila ducere,

!c a

h.

S66 DeAc^uatilibul

f.imtiaUabundante^iit a parcere fit |p4rcn:apanderc,fp4nncmapaflcrc^(|>rtr, SuntaiTtem
fila quaedam pinnis adnaca,uilli alicuius inftar.unde a Genuenfibus Pinna lana uocatur, ira for-
te ut arbor agnus caftus a quibufdam recentioribus , Latina uoce fubiunda procedentem Gro-
cam interpretante* Pinna pifeis margaritarumjinterdum pro ipfa margaritajSyluaticus. <541-
hx«’mvvHi cum alrjs conchis nominatur a Nicandro Colophonio apud Athcnacum*ubi for-
te teftas interpreteris. T<ll/&iff^<ilr,csr?t'{iu,^o:'37?,«ijii/cu,Alexisapud Athenoum.proazr?v(uconrjcio
TnVvtu legendum. ^ Pinna Latinis longe aliud fignificar, proprie quidem pennam auium:fed pi
fciumquo(^pinna:dicuntLir,aGrocis5:^(J^Vj^2. ^ Apud Arrianum in Periplo maris rubri ali.
quoties nominatur r> ’7nviysy-,z\icuhi 0 "Trtvm^ «^^'^(«fjtanqiiam merx peregrina bC prcciofa. Ad re.
gionem (inquit) qua Paradia dicitur, unde apparet 1«

concham illam a natantibus 6^ urinantibiis(e mari)peti folitam fuifle. Et rurfus: A duobus em«
porijs Perfidis , (quorum unum Apologi , alterum Omana uocant) in Arabiam auehitur
ttoAi/ y^^oyO ^ 7rD^^Vf«^ Et alibUMiiTa cw KoMjfs\«a1fcj^4Toa «j^/tcAdf, 8^C* ^ ivt TVTrat Tt-
^ovaroci 7^’ tdjiiui ^ H7no</Zw§s (rv?iKiyo(Ji»oy 'yaviHSy. Item,^ TttTr^fpci-f* ytnixW^vwi/jtigu A/9<<eo^(f ««*'«?♦
AlibuCirca ultimum caput infularu Papio, 8^c.in mari rubro •^^sou v^T^vii^nims ^<ri'T6\'7nvmv Hpy-
j(y. Vranus tertio Arabicorum, uteitat Stephanusin Abarno : A^xa-lwSiJ a-nv^vh

t{^ mivluj «xtAiu/acf/ocT» Tt/eta uidetur autem pro vwi

legendum Tfiwlw. His argumentis conijeio pinno uel pinici nomen communius fuifle , bar-
baro nimirum originis nomenmon illius tantum conchae quam Grajci pinnam uocant: nifi eius
forte genus aliud circa mare rubrum dC in meridionali Oceano habeatur , e quo tanquam e pur= i«
pura preciofus aliquis color petitus fit.

Virum quifeatquefiiancgligentercuretjnequc fine alterius ope confilio uepofsit confu»
Iere rebus fuis,oftcndcre fi ucllent Aegypttj facerdotes, pinna dC cancrum paruum pingere con«
fiieueriint. namisin pinna conditus, in utriufque fatagitufum , SCc. Valerianus ex Hiercgly*
phicis Ori, undenos etiam rccitauimus fupra in Cancris paruis, pagina 189. Videfupenusin
D. Eum ucro qui ab incunteotate coeperit in petulantiam lafciuire, bC munera Veneris exer-
cere, per pinnam foetus oftentantem fuos inrelligebant. conchulae enim huiufmodi in concha
genitae, antequam excludantur, inrerfe quamprimum coire dicuntur : ut nen immerito con-
cha ipfa fit Veneri dedicata, atque eam ex concha genitam ueteres fabulentur, Valerianus.
Nos Ori iierba retulimus fuperius in c. Non quouis tamen concho promifeue Veneri
facro erant: fed elegantiores quaedam , de quibus in c.Elemento diximus, a pinnis longe
diuerfo*

Griphus quidam obrcuriis de trigla bC pinna apud Athenaeum extat* V ide fupra in Mullo
h* ab initio.

PERNA apud Plinium libro 51. capite ultimo legitur interea , qute a nullo authore no-
minata feribir. Pcin^ pedali non minus fpatio cibum uenantur, Plinius utMafTarius bC Vuot*
tonusIegunnquxkdiomihiquoquemeliusquamRondeletijarridet. Perna animal eft ma-
rinum e genere concharum:cft^ croceum, magnaeadmodum quantitatis interipfas (intercon*
chaSi) ueftitLir uellerefuluo 6C nitido (/«/«0 & rutilo, Mertw) ualde preciofo, C^fiunt inde orna-
menta uefiium bC peplorum prcciofa , Author de nat. rerum bC Albertus. Bellonius pernam 4®
pinnam maiorem facit: Rondeletius minorem , cui affentior, bC Germanice circunferibo, ^in
tlciitcrc Qtcchltur4l2l 4tt. Philologiam huiusuocabuli , dedi in Sue f. Pernam atque
ophthalmiam , horseum, fcombrum,6<! mollem cafeumjPlautusin Captiuis , de perna nimirum
fuillafentiens.

P I R E N, n«f«V 5 nominatur a Numenio inter cfcas pifeium ut uidetur : forte non pifeis,
fed infedfum aliquod aut zoophytum aquaticum fuerit. To7(n cc^ySMct. S pt/fir,

KovjvApj/ , , H^vxhklw^TrtTi^xy, Grammatici, ut Varinus, 'wsgJVainterpretailiur tefticii-

Ilim, pudendum, VH^yanno^vm o^X^y , tjS) Tu&fC0,7rei^y,i(^'BrKQiy: (s) 7« li»

U.VX, Hinc contjci poteft pirena Numenij, pudendum marinum mafculum,aut aliquam eius fpc*
ciem fignificare. f*

Audio in Italia alicubi Regis priapum uulgo uocari,pifcicuIum quendamuiridem, quideci
ma T urdorum R ondeletq fpecies mihi uidetur.

p I T Y N V s, T^hiw©' , alibi tamen Pirinus legitur cum iota in prima bC media , nominatur a
Numenio, hoc uerfu: Xcdivovi, nijcwx^, "TttTvvoy, qui alibifichabetur

n, ■zfffeAws 'nyH^^vvyilw Tiinvoy, Sed neutra letfiio probari potefl:,cum alias, tum quod carmen he-
xamen’Lim efle debebac.qiiare fic emendarim: Xc<Mvovsr\\y^Mki mvpoy, (uelTnrws

»oy, utdadylus fit quinto loco, ) interim donecintegrior ab alio reddatur . Pitys arbor pinus eft,
cuius frutfiiis TOTt/iVee diciturapud Varinum.

p L A G V s I A conchae genus uidetur, cuius meminit Plautus in Rudente, liis iicrbis: Oftrc-
as balanos captamus, conchAs,mnYin^mmtk^m,mu(cu\os,phgu{i?LS,(aliale^io,plagofis,)(irizt^s,
ubiplagufiam aliquiinterpretantur genus pifcis,a Grxeo plagium, quod eft obliqun,cli(fii, quia
in obliquum cedit. Sed quis literatoribus iftis fine authoritate credat:*

p L A T Aa

DePoecilijspifab.LibJIII. 867

{■LAtanes Graecis hodie uulgo dicuntur pifees quidam in Macedonia ad Pifciacum Ia=i
cum,aliquibiis Pkftys.uel PIatogni»,ut &: platton iniacu Neocomenfi Sabaudite, quemRon»
delcn'usballerum,ut conijcio,uocat:8<: inBernenfiagro Heluettj circa Duhu eundem ctlt ^ici-
tclc.a latitudine nominant; SCpaiTcrem Aufonius plateflam. Videfupra Grinadies.

PLATANISTAS uocant in Gange Indiae, roftro delphini dC cauda i magnitudine autem
quindecim cubitorum.Pliriius.ubi MaiTarius; Plataniftam (inquit)puto e cetariorum efle gene»
re,roftro8<; cauda delphino fimilem. Strabo nanqiie feribit ex epiftola quadam .Crateri ad ma=.
trem Ariliopatram, Alexandrum in Gangem ufque procefsiiTeA a fe id flumen uifum affirmat,
& cete in eo, plataniftam forte intelligens. Loca etiam fpaciofa latecg patentia a platani foliorum
10 amplitudine plataniftas Grsci uocant , ut author eft Phocion. Hippocrates platamohcm , fas
xum mari extans Ikuigatii effe tradidit. Platanones fiue plataneta,loca platanis conilta, Idem.

PLATAX&PLATlSTACvSj uelPlattftaticus. Vide in Coracino piice, quidiuer^
prostatehominafufeipit. Pai«7jsaTi©',o‘HteMj/iKAi<ii/,a:pifcis quidam, Hefychius.

PLATYVRt pifccslittorales,nominanturOppianolib.i.HaIicut. Tj.«x»irsia|/T

tiitaTiisjoi, MaiTarius ( nifi librariorum is error eft) hon redleplatanurum fcripfit. No»
men a caudte latitudine fadfum apparet. Salmonis cauda lata eft, ut ab ea merito platyurus nos
minari pofsit,Rondeletius;non quod feiitiret Oppiam hunc platyurum elTe, fed fimpliciter.O»
ceani enim pifees non agaouit Oppianus. Salmo autem Oceani pifeis eft,

p L E S T o s Artemidorus pifciculos uocauit,quos alij hepfetos, Hermolaus,
io plestya uulgo ab accolis Strymonis dicitur, &inMacedonia ad Pifciacum lacum, pis
'■ fcis.Sfc. VidepauloanteinPlatanes.uelpotiusinA. elemento cum Albis pifeibus, mox poft
Ballerum Rondeletif, pag.iS.

p L o T AE,PA<<m>£i. VideinMurtenis.

p L o T E s, pAmt*-, pifees omnes : K priuatim fpecies una mugilum. Lege fupra in CoroL
iario de Murtena A. pAsito epitheton pifeium eft authori Titanomachix apud Athen jum,hoc
iierlu;Ep (wtb

DE POEeiLliS PISCIBVS,

Bx o N E R A T fefe Clitor fluuius in Aroaniuni, qui a duitate Clitoriorum no plus fe«
ptem ftadijs diftat. Pifees funt in Aroanio tum alij , tum qui a uarietate poecilis (mnius
ai», a redo ftngulafi mafculino TrasiAkt, ut Awsaj) appellantur, hos uocem emittere
tradunt turdi uokicris ftiiiilem. Captos equidem uidi : fonum autem nullius audiui,
quanquam in ripa ufep ad Solis occafiim permanferim, quo potifsimum tempore uocem aedere
diccbantur,Paufanias iti Arcadicis, Plinius exoccetum cum pcecilia confundit, Ccut admonui
fupra in Corollario de Adonide. Mnafeas Patrenfis in Periplo, pifees in Clitore fluuio uoca»
les elle tradittquanquam AriftotelCs folum (o-wtfop legerim una litera ablatatquem alij tio

^ocalemfaciunt; Ariftotelesuerdhiftofiac 4. 9. uocem feu potiusfonum tedentes pifees plures ea
numerans, nec fcari, nec porci fluuiatilis meminit, conijeere tamen licet aprum, i(s;!ipop,Achea
loi ifthic ab eo nominatum , bundem efle quem hic Athenxus pjif op mmiuon uocat. Euftathius
quidem hunc Athenaei locum repetens , (rusc^oy legit prb ) & porcum fluuiatilem uocis

efle compotes dicat. Philoftephanus autem Cyrenaeus in libro de admirandis fluuijs , in Aorno
amne per Pheneum fliieiite, pifees uocem turdis fimilem xdere prodit: e6s=
que pcxcilias uocari, Athenaus circa initium libri 8. Poeciliae mihi uidentur pifees

alicubi Germanice didi , deciuibus fcripfi fupra poft Muftelas fluuiatiles , pagina7i4. nam SC
fluuiatiles funt , SC eoiore uarij , dC fonum acutum edui*. f Sunt Sd inter marinos galei , quo.
rum genus unum vmmfsvs , id eft uarios 8C ftellares cognominant, f Aelianus de animalibus
yo ly.i.in Aftraeo Macedoniae fluuio pifees coloribus uarijs diftindos, i«i;7WOT7«i/f,)nomi.

ne ab incolis Macedonibus interrogando , gigni refert , qui peculiares quafdam illi fluuio mu.
fcas, circafummam aquam uolitantes, appetant. Sunt autem fortafsis truta uulgd didtehipi.
fces , fluuiatiles , uarij, ( unde SC Germanicum nomen ( ^orett) fortafsis fadum , bC mufearura
appetentes.

Redeo ad poecilias uocales , qUos Beifceros uocant Germani, apud quos inueniuntur , ut
Saxones SC finitimi. Horum aliquot uiuos Nicolaus Speicherus pharmacopola Argentinac ce.
lebris, procul e patria ftia { Franefordia ad Oderam . fi bene memini, ) nuper in meam gratiam
mitti uoluit. Qui ferebat nunciUs cum feptuaginta miliaribus Germanicis confedisNoriber.
gam ueniiTet , recente aqua fontana affufa , in cellam hypogeon depofuit : unde omnes ( erant
$0 autem uiginti) interierunt, quod fi pro fontana fluuiatilem aquam eis affudiflet, uiuos fera
ualfeq

dd X

868

DeAquanlibus.

DE POLYPIS IN GENERE,

RONDELETIVS.

I OAVnoYE, 8^ accufandi caufa im dixerunt Gratci , a pedum multitudb

I I ne, Vndeilli quoque qui Graeciam mme Incolunt eraOTi/'* uocant. Noftriperfynco.

^ penpoulpe,GalIipourpc.

Cmmpotypa Polyporumplurafuntgenera. Vnumgenusefteorumquicactcrismaioresfunt,&;notio«

™ Arifio= resicuius generis duae funt differentia a loco fumpta, alij enim pelagici funt ; Si alij jijfciryati , H
eft,litorales,quos Plinius terrenos uocauit, hi multo maiores funt (inquit) pelagijs. Alterum
genus eif eorum qui parui funt,uarij,cibo inepti. T ertium genus iMJ^uyLu uocant, a exteris pe i»
dum prolixitate differttS: acetabulorum ordine,quem limplicem habet, cum catera mollia du.

Lii. 4..hi]l.c.u plicem habeant.id genus alij HoAiTKiricftalij uocantjinqitit AriftotelestPlinius ozanam , alij
0ir(niAwi/,alij His tribus generibus adiungit Arifioteles alia duo, in oftreis flue conchi»

LiS. j.«p, ip. condita, prioris generis polypum ku/tjAsj/ flue viu/tjksp uocat,n6nulli polypi ouum, Plinius pom.

pilum. Alterius generis is eft , qui tefta contedius , eam nunquam deferit coehlearum more , fed
Elriona er ho brachia tantum interdum exerit. Hac funt polyporum genera ex Ariftotcle, in quibus diftrfa

UtitMudozo= buendisexiftimauerit aliquisnOs perperam duo in unicum redegi(le,fcilicctiAi(/'wiu,8(:j8iiai'n«.

lingmm ttium ,cur flue ii{oA;(/,qua uideatur Arifioteles libro 4.de hifl. cap. i. feparafle. Esijj ■^h tAboi

BVijjTreAiiixH^ssoi' vrfeiryaoi -^StmAgyinij/. lia-iJiccXuiiuK^oi,
7rPiKi!tst,o(sKt&m'Ttu,«?/itt n iAvo:h « ^wAst/fiAvs :/jctcp<tp'cvGe mi/lwti,nsu l&jsT homusti/As^ i»

w itovop Tncvne tAiv^vhx tsr; i(^ «(/ wsAsvffif, d1 /jXp Jiijhnxuvap^oi tfi o^aTuy, Quibus

fubfcribit Gaza interpreta tio.Polyporum genera plura funt; eft enim quod SC cofpecSius Si ma
ximum eft, cuius terreni maiores quam pelagici funt. Et quod corpore exiguo uario^ eft , cibo
ineptum, iitm xlia duotex ftihm unum ekdonmh&c.iEt quod eledonam uocant, crurum prolixitate
diuerfum:8d quod unum ex mollium numero flmplieem acetabuloru ordinem agatteatera nan«
que omnia duplici calculantur. Adhac quod alij bolitanam alij oflblem appellant. Atrei ipfi»
us ueritas paulo aliter quam Arifioteles polyporum genera partiri nos coegit. Cum enim eudem
femper polypum uiderim & odore eifegraui.&longifsima brachia habere, flmplieem^ aceta=
bulorum ordinem,non potui non exiftimare,bolitatnamfiue ozolin flue ozacnam ab odore no«
minatum,Sd eledonam, eundem eiTepolypuin. j«

B Odona braehia funt poIypis,!nisK-«rra!uocat Arifioteles, quibus utpedibus aemanibus utun

tur.probofcidibus carent, quibus a fepia loligine^ difluhgunturtfed harum defedum natura,
pedum ad eofdem ufus commodorum longitudine, penfauit. Caput ijs eft inter pedes & aluum,
utreliquismollibus,tefte Ariftotele:atabf]fdemCinquit)co difsidenqquod partiam aluum, crura
pr*longa;contracartcra ampliorem aluum,crurabreuiahabeant,ita ut poteftas nulla fit ingredi
endi.Htcc pinnis natanqin illis nullat cerntmtur.Roftro,partibus internis,gula,ueniriculo,inte«
ftino,muii,fepijs & loliginibus non difsimilis. Supra uentriculumueficulam habent , SC in eaa«
tramentum autore etiam Ariftotcle lib,4. de hift.cap. i,& lib.^.cap.jy.fed ho ita nigrum ut in fe«
pijs & loliginibus, ueruni purpurafcens.ueficulam hanc («««aira uocat Athenaeus libro 7. e qua a^
tramentum per flftulam effundit ante aluum fitam, 4»

C Certum eft polypos eodem modo quo fepix ac loligines coiretnimiru ore ori admoto, St mu
tuo brachiorum complexu. Polyporum igitur altcr(inquii Ariftot.)capite uulgo dido in terram
uerfo nitibundo^ explicat porrigitep brachia: tum alter fuperuenit , pafsis^ brachijs Angulis ad
PitsgeniuMs fingulafubiedi,iundiscp aceiabuiis,adha;refcit.Alij marem aiunt, in brachio uno quod puden»
inm«rc. difpeciem referathabcre,inquoduofintacetabulamaxima,ncruoid quafi conflare porredum
ad medium ufep brachium, totumcp in foeminae nare inferi, (.Hxcillet&furtim qui ix eo refetijt Jthe^
««ar.lSed hsc fomnia efle anatome certo demonftrat.Mihi fepius polypos diflecanti, nunquam
uifa funt acetabula ifia maiora in uno brachio quam in alio.praterquam primo Si maximo poly
porum genere; in quo non duo in uno brachio, fed quatuor in quatuor brachijs acetabula prae cp
teris omnibus maxima comperias,in alijs generibus minime. Quod fi femen {per) haec emittere, j’»
tur,necefte foret, meatum aliquem ab internis partibus huc dedudum ; foeminam qtiotp eodem
meatu femen excipere,oua^ edererquae fleri non pofle,fatcbuntur omnes qui polypos uideriit,

SC otiorum in inferiori alui loco flius necelfarid comiincit,alio quam brachij acetabulo oua edi.

De parte poI>. Quocirca uera mihi uidetur eorum fententia,qui fiftulaparere affirmarunt.In qua opinione fuit
porumrxAri, Ariftoteleslib.y.de hift.cap.d.de mollibus omnibus loquens.Pariunt, inquit, ea corporis fiiipar
jiot.ej- Mhe‘ fiftula dicitur, Sd eum fecutiis Athenaeus libro y.ojipVs Jt<rvurAiusixiji©-,u^ ■mxwyj^mg ais*

oia{s, so Mcuteot w. -TiurBcfCct^^rSi qivcruTu^^^^ os ^ Treg©- caijiia7r,a^ aixTa m Jiorpod^cp^

Polypi fefe complexi longo tempore coitum abfoluunqquia fanguinis funt expertes: paritintau
tem fiftula, qui meatus eftincorpore,ouaracematim. Hyemecocunt, ucre pariuntin cubilibus,
uel fl'dili,uei in aliquo alio cauo.oua fimilia labrufeae florentis racemulis,aut friidui populi alb^ 6a
latus, mira foecunditate.quibus ruptis , maxime diebus quinquaginta pdft , polypi partiuli erumpunt

phalangiorum modo; quorum forma tota manifefta quidem eft, fed nondum merabrafingula

peifpicue

DePolypis. Lib.IllI. gdp

pcrrpicue difiintSa funt,nonulli9 adeo parui.ut nulla partiS conflent diflindione, fed ad conta=

(Sum moti agnofcantur.magna pars propterimbecillitatem SC paruitatem perit. Ouis polypus imubah.
femina aliquando incubat , aliquando cubilis oftio afsidens fuper ea brachia exporrigit. Fce» nMittitia i
minam &C inarem a partu ita fenefcere debilitari^ ferunt.ut facile a pifciculis deuorcntur,&; a cu
bilibus detrahanturuinde genus hoc pifcium breui interire, nec ultra bimatum iumere){i:ripRt A=
riiioteles lib.9.de hift.cap.jy.Oppianus lib. i. itidem fcripflt polypum longo coitu ita

debilitari frangi^ ut uircs omnino deficiant : eam^ ob caufam in arena iacens, prteda fit reliquis
pifcibus.quos antea nullo negotio deuoraflcttfeminam uerd ob partus dolores emori, quoniam
nonfeiunda oua utreliquipifces, fed compatSa racemorum inflar edantperanguftam fiftulam.

Et mox de femina.

lii ftujTCtis iSAvs 6'Mvmi.sy^ mmy tau aUbui

d{(oJ&:9fai£rK»(np,{^»ydTiee^’aA\HAsiffj hgiyivtl^aifjswoio tMytit^ttsiTvuojfsv,

Haflenus de Polypis in uniuerlum.

rKicTHifitfre

DE PRIMA ET SECVNDA P O D T P O R V M
ipecie , Rondeletius,

POLYPVMhic depinximus qui omnium maximus eft Si notifsimus , cuius differentias c
duas effe diximus:alter eih litoralis eft,alter pelagicus, uita folum', fpecie nullo modo difsidetes.

Vtenp igitur ore, oculis, partibus internis fepiac ac loligini flmilis , brachia uerd longiora ha= B
bet,promufcidibus caret:aluo eft rotundiore,fepia Iatiorc,IoIigo uerd longiore. Acetabuloru in
brachtjs continuus efl,& duplex ordoiqux initio maiora, deinceps minora fiunt.Sunt etiam qua
tuor pedum acetabula omnium maxima, his omnibus mira uis inefl. Vnde Trebius Niger apud C D
Pliniumlibro 9, cap. 50. negat ullum efle atrocius animal ad conficiendum hominemin aqua.

Ludatur enim complexu & forbet acetabulis, ac numerofo ftiiSu detrahit, cum in naufragos u.

tinantesueimpetumcapit.fedfiinucrtatur,elanguefcituis.exporriguntenimferefupinati. Fa"-

mus quidem eflpolypus cum ad demilTam hominis manum accedit : fed rei familiari profpicit
cum omnia colligat, £<l ueluti in domicilio reponaucum^ quantum utile Ct arroferiqaggerit te=
fias.cancrorumcruflas,putamma conchularum, &fpinaspifciculorum. Coloris etiamfui mu Colwiswiiti»»
’ tatione uenatur pifces. colorem enim refert fimilcm ijs quibus fe applicaUit faxis , quod etiam in tk.
metu facitmnde Plutarchus in libello in quo difleriqplus ne rationis infit aquatilib.befltjs quam
terrenis,(cripiit polypum aliter affedum quam chamacleonta colorem mutare.Cc enim ait: Colo
rem quidem mutat chamaleon nihil machinatus necj latere uolens,fed temerein metu mutatur,
natura pauidum,& ad omnem flrepitum expauefcens animal.Confequiturautem aurx copiam
iHuic caufte altera acadit,aem cefia) authore Theopbraflo : quoniam parum abiit quin totum cor»
pus pulmo expleat , unde aura uiuere & mutationibus obnoxium effe conijeit. (.x-nxiuijvimv
cd/73Si,i<s« c/j^ tSrp 71^5 Tws ) Iflh^c uerd polypi mutatio non ex per=

turbatione oriturtnam de induflria colorem mutat, ut hac fraude & qua: metuit uitet : SC ea qufe
bus uefcitur,capiat,Hac enim ratione & non caucniibus obrepit,& dolum flruentibus fucum fa
cit. iKf a ji» (fd\!yeinw,m /’ txif «lija Hanc polypi uarietatem celebra»

uit Pindarus, (.citante ‘Pltiiarcho.)

Vevtia Ssgos^^wTitiecAisarrfl!)^/ ngoefffcjtof/, (alias 'Tr&^iji^Uii^TnctrcutmhUeerty otxibiSf

Et Theognis fimiliter, («iit») recitante:)

PsAvme/l©- vbot/ i'yi 7«Ayp§oa,o2 urfr lefips, Tp 51^)1 fl/aAsV.s,-»!©' tofem*

Quot uerjus aliter citat Athenaus.

PsAvmJv of i'^4 7nAuaAflKa,os r/ttm 'utcTym T« utToi ic/tSy

Hsc polypi natura inprouerbiumabijt,7reAp7rti/!©'rMP<j^i,quomonemurprotemporc,aIios
atquealios mores,alium atque alium uultum fumere. Idem Plutarchus fcribiqfalfum effe, po> Anhachuftk
lypum fibi brachia arrodere,fed murenam Si congrum pertimefccre uerum efl. Plinius lib. 9, ‘‘rroiiat.

' cap.19. Polypum brachia fua rodere,falfa opinio eftrid enim a congris euenit ehfed renafei ficut
colotis SC lacertis caudam , haud falfum. Cjiix omnia ex Ariflotele lib. 8. de hift. cap. 1. fumpta
flmt. (Cauda etiam lacerm atq^ferjoentihits amfutata renafeuntur^ Arifiot,) Contra Oppianus author efl nij. i,
polypos hyeme latentes in cubilibus fuis brachia fua abfumere, non aliter quam alienas carnes, ei,.
ea^ identidem renafei.

'iC.eiita.'nd'^n7to'n<yaaiyuAaei^y Pa?.v7ro:/las,SdfCU:eisy^\un'rjooyise't^vlb\as.

otyu yAstpu^uaty 'buhuywn dcurcwTtU tis nvc/lcce.fivn aix^nff!

. AkiOTpixs.cic/Scujrnstsstis^lsevTCCccvxKTWS ^vovTou-.uiArsnu^Vomd^uuy^cTf^Chai.

Polypifoli mollium in ficcum exeunt duntaxat afpcrum, feuitatem odere. Vefcuntur con. ^ ^xitiainjice
chyliorum carne, quorum conchas complexu crinium ftangunt.itaq! praciacentibus tefiis cubfc
le eorum deprehendiiur,Mirc deledantur olea: famis, atque ijs alledis capiuntur. Oppianus Ifr {.ppetuntoUS,
bro 4. «Aii(l/mt»j/.

dd $

870 De Aquatilibus.

/fo» hx( nojlrA polypum parte prona reprafentat:ea uerb quam T^ndeletiits dedit, parUm quit
.

BairceGe^,H(iiyce ^oiO^a ttcSm (/^<y^d}^>i^7t h7^KiiBvi,Ai‘^S'7X(pi/77Sl‘:^o^doiajyowv<^,8i^C*

Nec folum oleajfed etiam ficu arbore gaudere autor eft Athenaeus iib.7.Deledi-antur polypf olea
arborejCufus truncum brachfjs amplexi fsepe comperiuntur: deprehenfi funt etiam aliquando fi «
cum arborem ad mare natam complexi dC ficos edentes , ut fcribit Clearcbus iniibro dehis qux
in mari fiunt, Hos olea deledlari id argumento eft: fi quis enim arboris .69

huius ramum in mare demittat, quo loco fuerint poIypi,breui mora 6^ citra laborem polypos ra>
Ub.^.cap.^o, inumamplexos trahet quotquot noluerit. Amant ^falfamenta, quodoftenditPlmiusexem»

pio

De Polypis. Lib.IIIl. 87i

pto polypi illius.qui Carteis in cetarijs afTuetus erat nodu exire e mari inlaciis apertos , atrp ibi

ftlCmenta populari. , rv tj- /-

Polypi dura funt carne, quKcp mollefcere K facile concoqui non polsit , nifi dm feriiata muU B
tinncB fuftecontiiia ad dirimendas frangendascp fibras, quibus caro contexitur. Traduntur, in=
quit PUnius,muriam ex fefe emittere, &: ideo non debere addi incoquendo.fecari harundine:fer Lif.ji.w/Md,
ro enim infici, uitiumi^ trahere natura definente.CraiTum fuccum gignit Si glutinofum: Vene.

• rcmcB irritare creditur, tum ob flatus a craflb lento^ carnis fticco genitos , tum ob humoris , qui
in coineft,falfugincm, quam Plinius muriam uocari dixit. Alius durior fit, elixus in aqua Si atra

mento fuo longe melior,additis oleo, omphacio,pipere.

10 Secundum polyporum genus feparatim non depinximus.quod fatis exprimo cognofei pof DePotyporeni
Iit animaduerfis notis,quas tradit Ariftoteles: paruum enim Si uarium efle dicit, cibo^ inepeS, £™crc 1 1.

Ex quibus uerbis quidam colligunt hunepolypum efle quam fepiariamuulgus uocat, quxpaf»
ua uaria? eftjfed hanc ex polyporum genere non efle poftea docebimus.

DE TERTIA POLYPORVM SPECIE,
Rondeletius,

TERTII genetis polypum efle cum diximus, qui dicitur ’?i4i^i!ii'»,uel titTdixUvx, SC oJiAi! flue A
«Jara,iiue oo-fivtej ab odore,ut antea demonflrauimus. Grteci huius temporis la^hlui uocant , ab
odore mofchi. Plinius ozsna a graui capitis odore dici tradit,ob hoc murtenis maxime eam com lH.b- cap.je,
fecSantibustego ucrd quod eo flt odore, qui gratiitatent capitis indiicat,didlam fuifle puto ; nam

odorata teftc Hippocrate m uliebria ducunt, fed grauitatem capitis faciunt.

A reliquis igitur polypis differtjquod corpore iit magis rotundo ; longioribus brachijs , uni= ®
co in eis acetabulorum ordinc.praetcrca odore eft mofchi.hon folum uiuus.fcd etiam mortuus at
que exiccatus.Qiiam ob caiifam magis quam catteri ad Venerem ftimtilat: etenim eam ueluti fo i
pitam odorata exufeitant, quemadmodum ambra Si mofchus ; quo fit, ut qui unguentis delibuti
40 efle folenqcateris fint falaciores.Prteparatur ut fuperior.

DE POLYPO VTRO Q_V E, EELLONIVS.

Polypus a numero pedumCquibus odlonis ptteditus eftjappellatus; unde uulgus Graecorum a
Odiapodem nominaf.Gallis Vn Pourpre.Mafsilicnfibus Secche poupe dicitur.

Acctabulain cirris plufquam oflingenta habet.atqj in quolibet cirro plufquam centumtquac B
in imo quidem maiora.deinccps uCrd minora fiunt, quadam pellicula conteguntur , qus ho.
tum dilatationis ac contradlionis funtcaufla.In interna cirrorum ferie, ad radices,roftrum illi eft
nigrum in medio corneum ac durum,pfittaciroftrolimillim3,quoctmdi'a etiam durifsima com.
minuit. Oculos habetCut teftacea) extrorfum litos in ea colli parte , ad quam alligantur cirri , qui
Co beneficio natur* palpebra integi polTunt: quo fitutparui admodum appareant, nccquicquam
eorum,pr*ter id quod in ijs eflpulhira,confpiciatur. Quod autem uulgus in Polypo caput uo-
eat, id uero interna parte turgidum efl,multis<^ loculamentis concauum, eius nimirum aluco ac
fiftuIa.Quodcp Polypus in tiarios colores fe comntarcdicittirtid quidem a molii eius pelle pro.
uenit,qu* facile glubi poteflicuius colorem nunc album, moxruftim, poftea litiidum, mox ua»
rijscoloribus diiiindlum uideas. Pronus Polypus oculos oftcnditifiipinus uero,fualocuIamcn
ta:qua parte commode difledlus, magis cartilagineus fentitur:atcp in eius interaneis nefeio quid
turbinatum uideas , quodcordisuel hepatisnattirahabere dixeris. Verumid quidem protinus
effluit Si diflbluitur. Quod autem illi ueluti cerebrum eft, id quidem proportione magis quam
natura tale eife crediderim. Ab orc gula ei patet oblonga Si angufta , in quandam ingluuip.i am
(0 plifsimam produ<fta,cui adh*ret ucntrictiliis: a quo inteftinum tenue ( crafsius tamen

la)partem repetit fuperiorem , Si iuxta os furfum tendinCorneum quiddam utrin* habet o y.
pus, in quo cius ouarecludumurjlucida quidem ea ac tranfparcntia, Flagella aute oftendit quina,

d d 4

872 Dc Aquatilibus.

atque interdum fena.Ego uero cum apud Epidaurum femel Murenas fecarem ^ earum ucniria
culos cirris polyporum refertos comperi. Saxorum cauernas incolunt, atep illic cancris 6c pagu.
ris uidlitant. Vifus eft a nobis Polypus in portu Corcyrenigrac,integram horam cum cancro de.
certalTe. Continet humorem in fe non nigrum , ut in fepijs, fed fubrufum , quem in metuper a.
quamfpargit.

Polypi ab efca fe facile infublime efferri patiuntt fed ubi uenerint furfum.Sif leuati extra aqua
aerem fenferinqmox elabuntur.Quamobrem ueteratores Polypos antiqui uocauerunt.

Quoties nautae Graeci{apud quos magis eft edulis) grandem Polypum ceperunt , antequam
eum incoquanqper mediam horam diuerberanqatcp ad lapidem frequentifsimc atterutthoc mo
do facilius coqui pofTe affirmanttalioqui Polypus etiamfi in mille ff ulla confcilTus fuerit, tamen 'o
fingula adhuc &f colorem mutare SC moueri uidebuntur. Atque hic quidem magis eft terreftris,
(terrenin Tlm<i,id ef^ litorali}.)

Effe autem pelagium a fuperiorediuerfum Ariftoteles facile comprobat. Qtiamobremillefu
perior Ariftotelis more terrenus(^«o-j.B©')ad diferimen pelagij nominemr. Nam ( ut feribit ille)
terrenimaioresfunt quam pelagi). Pelagius aute corpore exiguo uariocp praeditus eft, ad cibum
prorfus ineptus. & terrenum fmclitoriiUm,mta filum & megnutdme,j]iiciemllomoo

dodijtiderejcrihit.Ahutroi^mtemdiuerfumiexArijlotelptfintentiAfacitgenttealterumiexiguum uarium^.)

DE BOUTAENA, SIVE OZOLl, Q.V AH ET
Ofmylum uocant, Bellonius.

Alia eft Polypi fpecies uulgd ubiq; cognita.Itali Mofcarolum SC Mofcardinum uocant, non»
nulli Muguetinum.Editur Polypi modo,ne^ ab eo difsidet,nifi quod ad eam magnitudine non
extuberat.T enuibus & oblongis praeditus eft cirris, corpore minore, mofchum fuauiter olen»
te. Nihil eft prorfusin pitSura huius aut delcriptione, quod non fuperiori Polypo conueniat,

( y^ndeletiits dijiinguit dpolj^Oy^uod rotundiore fit corporet & longiorihue hrttchijstUnico in eie acetabulorum or~
dinetid^uod ‘Bellontiii adEledonam refert, &c.) Non defunt qui hunc exiccent , ut fragrantiam uefti»
bus in arcis concilient. Plinius Ozxnamdidlam a graui capitis odore putat. Nimirum antiqui
odorem,quemmofchus,autquidpiam ftmile referqnaribusgraueelTe putarunt. Murtentehanc
maxime confedantur. Pollux SC Ozaenam 8C Ofmyhan uocari tradit Polypi genus, quod in»
ter caput, &: cirros hrmchiksae, ibrachidue) fiftulam gerit, qua tetrura odorem emittit ; quodMx Jo
nulas fepiolasque uenatur.

DE EEEDONA, ALTERA POLTPI fPE»
cie, Bellonius,

y^ndeletiui hunc ab Ojmylo non dijiinguit,

Eledona a Polypo terreno cirrorum prolixitate diftinguitur. Crura habet longa , SC unus ex
mollium numero fimplicem tantum inbrachijs acetabulorum ordinem ofiendit, cattera nanque
omma dupliciCut inquit Ariftoteles)infigniuntur.

COROLLARIVH. ..

<

Polypi uocabuItimLatininon habent, fed acceperunt a Graecis , tefie Varrone. Arist©' a.
pud Hefiodum,id eft exos, pro polypo accipitur,epitheton loco fubftantiui: Lacedaemonij tame
polypum fubftantiue Si {impliciter won»!/ uocant, authore Clitarcho in Glofsis , Proclus in He=
fiodum. Onos,id eftafinus marinus,quem quidam pulpum(polypum)dicunt, alij oiflapodem,
Kiranides libro libro 4. Gerardo Cremonenfi interprete.Sed alius quod fciam nemo , afini no»
men polypo attribuit.nos em,id eft afellos fui generis pifces,non malacia, in A. elemento deferi»
pfimus. Pulpum aliqui recentiores indodli nominant,uoce uulgari ad Latinam terminatione
deflexa,ut Syluaticus & Gerardus Cremonenfis. Albertus Multipedem nominat, Grsco no
mine ftmpliciter translato,eodem^ fenfu compofito. Odlapodia pro polypis apud Pfellum le
guntur,diminutiuo nomine.nam &hodie a Grscisodapodidicuntur, a quibufdam ineptius ca yo
tapodi. Polypus ubiqj fere gentium nomen retinet.Gillius, Polpo Italis dicitur; Venetis fi»
militer uelFolpo.GenuaPorpo. Hifpanis Pulpo. GallisPoupe. Angliqui Vedamin»
fulam incolunt.uocant rt Pout cuttel,ut Turnerus me docuittalij quidam, ut a lo.Fauconero ac
ccpijU prcEe.Iidem Sepiam Cuttcl uel CuttU uocitant Germanico nomine inteftinum lign/fi»
cante.uidentur autem Malacia, id eft mollia omnia Germanice rede pofTe uocari TKi)ttclftfd>l
ut fi Polypum interpreteris , cilt TKuttclftfd) «trt Non inepte etiam uocaretur
Polftfcf) uel polturtcl, nomine compofito a Polypo, & TKuttel quod eft Sepia.nam S( Mafsili»
enfes Polypum nominant Secche poupc. Secche autem Sepia eft. Vel circunfcribctiir, ciit
^BlucHfifdmtitlnn^cr.fuffcnvn&ememSlemenlcyb.id eflMalaciu pedibus longis, alticomo»
dicotquareingredi etiam poteft,reliqua mollia non pofTunt. VidefuprainLoligineminori. 6»

f Ahuna,uel Hahanc,utrunque nomen corruptum eft a channa; Albertus SC alij obfcuri channg
propria quaedam ei attribuunt, quadam etiam polypi, SCc.

Theophra»

DePolypis. Lib.IIlL gyy

Theophrallus iillibro de difFcrenrijs fecunda locos, polypos circa Hellefpbntiitn nafci negai j b
ijudd mare illud frigidum (It & minus falfum, Simocatus in Ponto polypos clTe negat; Oppia vW.
nusinBuxino, InEuripodcfuntjAriftot. In mari circa Venetiasfrequentifsimifunt Au=
thorde nat.rerum. fln Carteia buccinas elTe aiunt decem cotylarum, in exterioribus autem lo Kugmudi.
cis polypum ad talenti pondus accedere, Strabo. Maximorum polyporum hiftorias duas ex
Plinio ic Aeliano referemus in c. f Mollibus communia multa , quod ad corporis defcriptio=
nero, protuli in Loligine B, f Polypisnullacutis eft,PIinius. f Coeunt polypi, alter capite uuICiitK.'
gd appellato in terram irerfo , fide. Ariftot. Caput illud polypis quandiu uiuunt pra;durum bC
quafi inflatum eft, Idem. Et alibi; Polypis nihil folidum intus, fed caput cartilagine prope con ^

10 flat, qua: fenefeentibus maiorem in modum indurefeit. Mollia fanguine carent.ut loligo, fepiaj
polypus, K extera eius generis.his caput inter pedes 5C uentrem, Plinius bC Ariftot. Mollia fo
ris alueum corporis indiferetum habent, Sf pedes parti priori lundios circum caput,infra oculos
circa os bC dentes, Ariftoteles de partibus 4.9.Et paulo pdft cum de partibus interioribus molli,
um turbinatorum^ in genere dixiflet,fubdit;Cum ita partes interiores ijs collocentur, ambit al.
iieus, qui inpolypis tantum caput uocatur,(«i»nV«t»j»odire»!or^rotaKd!orjif,)qualis in teftatoge.

nereturboeft,&c. f Habet polypus oculos os uero Sedentes intermedios

pedes, Athenaeus ex Ariftdtele. f Fiftulam ante alueumpofltam fupra brachia gerit cauam,qua
mare tranfmittit,quatum fuo admiferit alueo, quoties aliquid ore capit; eam^ modo in dextram
partem transfert,mod6 in ftniftram.hac eadem fiftula fuum quocp atramentum fundere aflblet,
jo Ariftot. Eft polypis fiftula in dorfo,qua tranljnittuntmare ; eamcp modo in dextram partem,
modo inCniftramtransferunt, Plinius. Fiftulahxcab Ariftotele nominatur m/Aoc, degenerat,
anim.i. iy.se hiftorixy.t. Gaza narem transfcrt;fiflulara malim, & Graccya/rarifielege.

rim.ficut & infequentibus mox uerbis deloliginc,:f taritdm;non uel (ivxxsfit uel tfvTH^x. li
cet etiam Plinius ex Ariftotele de coitu loquens,uerterit;crineuno feminx naribus adnexo.

Aelianus etiam in cetis Gedrofijs eandem partem («/«rsfxc.id eft nares appellare uidetur; ut for.
te nihil fit mutandum. V ide in Phyfetere plura. Corpore funt admodum paruo^ &: in medio ad
emittendam aquam fiftutatOjIouius. f Pinnula alueucircundans, minima eft minime^ con. PisM.
fpicua;parue enim habent alueum, quem fatis fuis pedibus dirigerepofsint, Ariftot. Non ha.
bent pinnas qux mollia appellantur, ut polypi ; quoniam pedes uicem pinnarum illis prxftant,

50 Plinius. ^ Dorfum partem Ixuem appellant,a qua acetabuloru ordo inchoatur, Plinius. ^ Col= Dorf»».
Ium etiam ei attribui inuenio,ab Ariftotele.idcp imbecille,cuffl premitur. ^ Pediculi oiftoni om
nibus,binis acetabulorum ordinibusCexci^ifareWona) dutflu perpetuo omnibus, excepto genere
uno polyporum, Ariftot, hiftorix 4.1. Gillius quidem fcripfitpolyposodto pedes habere,fimpli.
cibus fingulos acetabulorum ordinibus plenos, memorix forfan lapfu. Polyperum brachia tan
tundem atqj etiam plus magnitudinis capiunt, (dixerat autem prius fepias aliquas in bina augeri
cubita,) Ariftot. Theodorus pro pediculis brachia interpretaturtquaE crura & barbas,& cir
ros alibi uocatifed Sf crines Plinius quandocp.Maffarius. Et rurftis, in hsc uerba Plinij de po
lypo maximo;Barbas quas uix utrocp brachio copledi effenSic nos quoijCinquit) barbas in an.
tiquis exemplaribus le^imus.hoc diximus quia in exteris omnibus imprcfsis codicibus brachi.
as pro barbas deprauate legitur. intelligit per barbas brachia; nec dixit brachia , quoniam fta-
^ tim fubfcquitur,Qiias uix utrotj brachio compledli elTct. Theodorus quocjj in Ariftotele quarto
de hiftoria barbas fimiliter appellauit. dici uidentur,ut inquit Oppiam' interpres,

eji ms itoiKaiOj/xs ms xsiAns ««j/ «Sti/Ak!; quod concaux capillis {hrxchijs) incumbant uelut

cotylx.Cxlius.fed ipfe potius tanquam cotylx 5C calices, non quy eis exafperantur brachia, pro
prie cotyledones dicuntur. Vide etiam infra in H. b. PAutwrat Theodorus brachia tranftulit.

Sunt qui cotyledonas intelligant, partes in flagellis concauas,quibus exforbere polypi confucue
rintjldem, EtrurfustKoTvAat/llms exponunt eruditiores 'nsi7rcAvOT(r?©-jjAtKT«l'as,id eft polypi a^
cetabuIa,fiuecirrhos(»oK/i/acet^erL)aut,utOuidius,flagclla.acotylesfimilitudine,utinquicEu.
ftathius.Cidgenus uafis eft, & manus cauitas,&c.) Antiphilus Byzantius helicas uocauit eo uer.
fo flculoiPAcfeiSiB A^vyi/llui oxTKTjrejiAtxit!, Theodorus cotyledonas acetabula interpretatur. Ac.
ceptabula apud Plinium Trebius Niger in Polyporum ratione accepilTe uidetur pro caliculis
urnalibus peluium modo;unde apud Senecam (tint prxftigiatorum acceptabula;hoc eft uafcula
feu caliculi,quibus aftantiu oculos fallendo pryftringuc,&:c.CaEl.Rhod.ij.;i.ubi multa de diuer
fis fignificationibus acetabuli feu acceptabuli affert. Acetabulis fiue caliculis urnalibus peluid
modo,Plinius de polypo maximo.ubi Maflarius;Sunt qui corrigut calicibus, pro caliculis, quip
pe cum urnalis magnitudinis fuiffe a Plinio referatur. Et alibi; Acetabula funt caliculi illi in bra
chtjs polyporum, qui rei cuicp admoti ueluti cucurbituix fuo hauftu adeo tcnent,ut auelli neque,
ant. Tradit Ariftoteles polypum habere pedes odlonoste quibus bini fuperiores, fit) (totidem)
inferiores, minimi lint,medij uerdmaximi;S( cotyledonas duas, quibus cibum admoueat.Athe
4o nxHs nefeio quam retSe, Brachi|s eorum membrana qusdam interietfta eft , Ariftot. De po.
lyporum pedibus Si acetabulis, plura leges apud Ariftotelem de partib. animal. 4- 9- ^ fupra in
Loligine, forte 5C inferius in Sepia. ^ Habetpolypus partes cacteras robufiifsimas,cerHice uero
imbecillem, Athenxus.

874 De Aquatilibus.

Mcriou. Mollia appellantur cx aquatilibus ofsium expcrtia:utpolypus,fepia,ioligo,urtlca.' quf ctiani
fanguihe dC uifceribus carent, Aelianus. Ariftoteles, citante Athcnaro , non limpliciter uifces

ra,fed quae fanguineorum uifceribus reipondeant, polypo nega

pio caret, Ariftot, Habet aliquid quod proportione cerebro refpondeat. Idem. Cerebrum o»
mnia habent animalia qute languinemtetiam in mari quae mollia appellauimusjquanuts cateant
fanguine,ut polypi, Plinius. In polypo diifedo cerebrum duplex confpicitur, Ariftot. citante
Athenaeo. ^fSepijsKpolypisuenterfimilis tum figura tum tatftueft. Idem. Venter fangtii,
ne carentibus, nullustinteftinusizWe/iBamjenim quibufdam aboreincipiens,quadam iiia eodem
, refle(ftitur,utfepiae,polypo,Plinius.Vide Ariftotelemdepartib.4.11, ^ id eft papatter,
excrementum fignificat,uel potius tunicam(fcuueficam)qua ideontinetur , in polypo, fepia, &; i»
in teftacistnam excremetum ipfum SjAos, id eft atramentum dicitur, Sita eft haec tunica fupra tten
trem.autlioribus Aeliano 2^ Scholiafte in Ariftophanem. Vide fupra in Mecones . 8C inRori
deleti) Capite de pinna. Polypus habet att amentum,ndn ut fepia nigrum, fed fubrubrum f V
jityiftlliatiiisoiWjAriftotelesapudAthenaeum, Deatramento aliquid etiaminc. dicetur, f 6^
uum maxime indiferetum eft in polypis,ut Cmplex efle uideatur: cuius rei caufa eft forma corpo
ris.quaefimilis undi^ eft, Ariftot. EtrurfustPolyporum otium fimplex eft.caufa eft forma eo.
rum uteri, quK fpecie rotunda conglobata^ eft.flirio enim eius iam repleti incerta eft, Degene.
SrxmdijjfneiU tatione J.8. ^ Differunt fozminat a maribus, quia in mare meatus ille fubdiius gulae a cerebello
tk. in ima aluei pertendiqid^ ipfum ad quod fertur,fpeciem mammae imitatur. In fcemina duplex

idem illud,fupra^ habetur. Ittroque tamen in fexu corpufcula quadam rubentia parti eiufmodi xa
fubiuntfta fpetftantur, Ariftot. Mas a foemina differt,eo quod caput oblongius habet,& puden
dumCiit pifcatores uocant)albidum fuo in brachio continet, Ariftot, St Athenaeus. Vide infra in
C.ubi de coitu polyporum agitur.Sedhanc deipforum coitu perfuafionem Rondeletiusrefellit,
Brachio ultimo, (quod £C acutius,5t folum albicans eft, & parte fui extrema bifurcatum,dorfo^
adnexum,)in coitu utitur, Ariftot. Hunc polypipedem,nifallor, (inquit Vuottonus,)Plinius
caudam uocat libro nonotCaUda, inquit, quae eft bifulca St acuta , in coitu utitur, ^ Polypus ita
conftitutus cft,ac ii odio ferpentes ad unum caput effenf colligati, Albertus.

C Ion apud Athenaeum, polypum petraeum cognominattnon ea ratione opinor, qua pifces ia.

xatiles Graeci petraeos uocantffed quia petris fe agglutinare folet. Oppianus eum incolere di.
cit «Adt ^id/Asi/f,id eft cauernas maris, in petris nimirUm.aftiat enim loca alpera,quae brachijs fuis j a
marrpmodo commodius prenfat SC retinet, f Theophraftus in libro de animalibus agentibus ih ficCo, pbly.
tedpiit. posmare infereciperenegaqAthenaeus.nonrecipiuhtidquidem refrigerationis gratia, utfuis
branchijs pifcesffed dum cibum capiunt,obitcr admittunt; idem^ mox per fiitulam, (qua de re
NaKtio. Ariftotelis uerbainE.atiuIi,)utcetereddunt. f Polypus tum pedibus,tum pinnis natat, Arifto
teles;ex quo pinnulam alueum huius pifeis ambientem minimam,minimec[; confpicuam effe di
xi fupratPlinius pinnas ei prorfus negaqqitod pedes uicem pinnarum ei praeftent. Natat obii
quus.pcdesin eam porrigens partem, qtiod capitis nomine appellatum eft, Atep ita efficitur utc3
natat,profpiciat in aduerfum, (nam oculi fupra fUnt conflitutq)8d os habeat ex aduerib.caput il.
ludpolypis,quandiu uiutint.pracdurum & quaft inflatum eft, Ariftoteles, Natant obliqui in ca
Exitm hjtcm. put,quod praedurum eft fufflatione uiuentibus,Plinius. ^ Mollium unus polypus ( cmra enim ei 49
cacem longiuf cula, & gradiendi facultate pradica funt) exit in itccum. graditur per aiperiora , uitat
laruia, Ariftoteles,Si qui ex eo repetqt Athehteus. Soli mollium in itccum laliU,in terram) exe.
unt,duntaxatafpcrum,feuitatemodere, Plinius. Polypopedes funt tiix hac appellatione di.
gni.ita enim in folido fub aquis ingreditur,iit humoris beneficio fulpenfus fluitct.ln ficco ambu
latio cum pulfu SC tradu fiat,alterum folum eft in polypi motu: qui neque grefsio,nei^ reptio eft,
traditis fcilicet.acetabulis enim iadlis procul, ut cliicp applicuit, id apprehenfum tenet : tum bra.
chiorum contradJione corpus admotietita fubuehit fefe eam in partem,cui adhsfcrit.Caefar Sca.
liger. In sdificia aliquando tran%rediunnir,IOuius. Vide infra mox,ubi de cibis, quoS in lita
fedm ufii! ad co appetit, dicetur. ^ Polypi promufeide carent, quoniam pedes ad ufum eundem cdmmddbS
apprehendens habeantthoc eft ad uenandum,cibos^ ori admonendum , Maffaritis. Polypus filis brachijs Wp»
untyce, pedibus ac manibus utitur,quippe quibus duobus fupra os pofitis cibum adm oneat, Ariftoteles.

Polyporum multa genera, omnesbraebijs utpedibtis ac manibus utuntur, Plinius. Perbra.
chia uelut acetabulis difperfis,eo haufto quodammodo,cui adh3erelcunt,tenent fiipini, utattelli
non queant. Vada non apprehendunt: St grandibus minor tenacitas , Idem. Comprelienftrol
hominem in terram deijciunt,Maffarius. T anguntac tenent brachijs fupinis , membranam^
interiediam totam extendunt, in arenam tamen elapfis facultas apprehendendi reunendiep hiila
laeft.Ariftot. Non poteftpetrisauellipolypus.Plihius. Polypus pluribus brachijs 8t crini
businftruitur,quibusobuiaqua:q!comprehcndit.ligat,inuoluit,attpflagcllat, Ionius. ValidS
Morftit. cum catteris fuis partibushocanimalfiqcollotamenimbecille.cumpremitur, eft. f Demorfd

polypi dicetur in G. Odoratur polypus.nam ^ ad oleas ihlitore, odore confecutus,accedit:ut 60

citecr«0M=

citeis. P acerrima edacitate fiinCj<^«w «s<AiW,6^ quiduis obum cibi gratia inuadiTnt:pi’Oinde

ne a

DePolypis. LiklllL g7f

he a fuo genere quidem farpe abftinent : fed cum a maiori captus mmorinlaqueos ualidiores in-
cidcrit,qui flagella pifeis appellanturjmoxin ferculum ei cedit, Aelianus. Concljis quomodd
infidietur lapillo immiflb:8^ quod hominem quocg in aqua coficiat, ex Plinio recitabimus in d*

Vefcuntur conchyliorum carne, quorum conchas complexu crinium frangunt: itac^ prxiacen-
tibusteftis cubile eorum deprehenditur. Omnia fn domum comportat: dein putamina erofacar
ne egerit, adnatantes^ pifciculos ad ea uenatur,Plinius. Polypi conchitlis maxime extringen
tes carunculas uefeunturrunde fit ut eorum cubilia cognofcat,qui uenantur , congerie leflaruin,

Ariftot. Vefeitur aliquando ws Gx§Ki</lmSi-7K «Jsp«»te: txvs Athen^

us ex Ariflotelc. In hunc modum infidias pifeibus moliuntur:Sub faxa fubiedi defl'dent,&rirt
10 horum colorem fe conuertunt, ut faxa fane effe uideantur. Atque pifees ad eos tanquam adfaxa (Cotorismutt»
adnatant, dC incauti fic ab eorum brachtjs tanquam retibus comprehenduntur , Aelianus. De
coloris eius mutatione plura adferemiisin D. Polypo tanta uis brachiorum , ut nauta aliquan-
do etiaui incautum rapiat,& in mare pertradi carnibus fatietur. carnes enim appetit, Author de
nar.rerum. Pifeatores dicunt polypum in terram progredi ad olius germen in litore politum,

Aelianus. Et alibi:PoIy pos dC ofmylos in ficcum egreflbs aeftiuo tempore, ex maritimis arbori-
bus frugiferis frudus fubripientes,(fcanduntenim per truncos, 8^ ramis fe implicant,)flepeagri-
cok 8^ deprehendunt, & pro direptis frudiibus poenas excomprehenfls fumunt:8(^ pro commif
foab eis furto, frudiuum dominis ipfos ad epulas adferunt. Qiiae Trebius Nigerretulit, mon»
flro propiora poflunt uideri.Carteiae in cetarijs alTuetus exire e mari in Iacus(n«rfj, pa & Uhra di^
io cmturi%lAj[{inu>s)^QX\.\m apertos, atcf ibi falfamenca popuIari,conuertitinfe cuftodum indignatio
nem afsiduitate furti immodici. Sspes erant his obiedx,fed has tranfeendebat per arborem: nec
deprehendi potuit nifi canum fagacitate. Hi redeuntem circunuafere nodiu , conciti^ cuftodes
expauere nouitatem.Primum omnium magnitudo inaudita erat.Deinde colormuria oblitiodo
re diri.Qiiis ibi polypum exped}alfet,aut ita cognofceretr’ Cum monftro dimicare fibi uideban-
tur.Nant^ 8d afflatu ( odore forjkn.alioquin enim non flae^neq^f^irat) terribili canes agebat,nunc extre-
mis crinibus flagellatos, nunc robuftioribus brachijs clauarum modo incuflbs,3egre^ multis tri-
dentibus confici potuit.Oflendere Lucullo caput cius dolij magnitudine, amphorarum xv. ca*
pax,at($(utiprius Trebij uerbis utar)barbas quas uix uiroi^ brachio compled^iefiet, clauaru mo
do tororas:longas pedum xxx.acetabulisfiuc caliculisurnalibus peluiummodo:dentesmagni-
jo tudini refpondentes.Reliquix afleruatae miraculo pependere pondo fcptingentoriim , Plinius»

Strabo circa Carteia polypos no tantae magnitudinis,red talenti pondo reperiritiradidit. Huic
prorfus limilem hifloriam de maximo circa Puteolos polypo recitat Aelianus deanimalibus ij.

6. eam nos etfi prolixam, propterrei admirationem totidem uerbis hicadfcribemus. Tempo-
ris longmquitatePolypiadedmagnieuaduntjUtadcetimagnitudinem accedant, cctacei^ ges
neris numerum obtineanc.Puteolis oppido Italia auditum eft, Polypum cum inufltata ad corpo
rismolem fad^a progrersione,ad maximam magnitudinem peruenifleqegrcgiefpreto 8d negle-
dlo maritimo uidu,in continentem procefsifTe 8d terrena quaedam deprtedatum elTe, cum per*
fubterraneum fpecum, Puteolanas fordes in mare tranfmittentenijin maritimam domum afeen-
difletjUbi mercatorum cx Iberia res,falfamenta^ in magnis uafls eflent, brachiorum circumple-
40 xione uafa primo ftridie comprimentem confregiirc,deinde falfamenta depopulatu fuifle. Mer-
catores uerd ingreflbs, ubi dolia difrupta infpexiflenc , bC permagnum earum rerum , quas naui
aduexiifent, numerum exhauftumdeprehendiflent,fiupuifle:Acnimirumcum ab infidijs fores
integras, teda ab omni irruptione intada, parietes non perfoflbs intuerentur, quis nam popula-
tor fuiifet, nulla coniedura aflequi potuifle: At enim cum reliquias conditorum pifeium animad
uert€rent,eos conftituiire,exdomefticis audacirsimiim armatum intus in infldijs ponendum eis
fe. Polypum uero nodu ad affuetas tanquam epulas adrepentem reuertifle, 8^ tanquam athleta
aduerfarium ftridifsime correptum fuffocat, fic flagellis uafa circumplicantem perfregdTc. Eum
porro qui infidias moliretur, etiamfi lunae fulgore domus illuftraretur , omni^ cofpiclia eflent, ^
non tamen, quoniam folus eflet,befti£e metu perterritum, hanc aggrelTum fuifle , fed mane mer-
yo catoribus totamrem explicafle:quod quidem ipfum ij audientcSjCi fidem enarratarum reru non
habebat.Deinde tum negociatores ob tantu acceptu detrimentij, periculi memoria depofitajCon
fenferunt fimul ingredi et cogredi cu liofl:e:tum alq inufitati incredibilis fpedaculi Audio fiia
fponte fefe auxiliatores una in domo illa conclufcrunt. Poftea uero quam fub uefperamjnfolita
dolia fur inuafiflet,ex eis partim cloacam obftruebant,partim armis tedi in hoftem irruetcs,do-
labris cultris acutifsimts eius brachia abfemdebant. Cum^, quemadmodum frondatores
putatores arborum robuftifsimos ramos fecantjfic ij ipfius membra circuncidilTent , tandem ui3g
non pauco labore eum ipfum confecerunt,arc^ oppreirerimt:8<^,quod quidem admirationem ha
betjin terra pifcem mercatores fuerunt expifeati , huius^ beluae propriam ueteratoriam nobid
oftenderunt. - t-

Polypus cum alijs cibis pafcirur,Ccflenim edacifsimus, ad fraude^ 8s^ mitdias callidifsimtis,) Brdc^jafttAdfi
tum uero fua ipfc membra conficit.nam fi praeda eum deficiat, brachia fua deuorat : ac tiemi e lic *

famrato, inopiam uenationis leuar.deinde renafeiturei quod deeft; hoc tanquam promptu pran

S7^ De Aquatilibus*

Cr dulcem cis
aduerftri.

dium ad famem rctogUendam comparante ipfi natura, Aelianus. Polypus fub prumam ftip
VerfusHeJtodi. uorans corrodens^ defidet iy tjv «Sten ?i<^yceAioiff7i/ ; adeo uel piger , uel flupi*

duSjUel certe uentre tam rabido,aut his forfan obnoxius omnibus,PIutarchusmlibro Vtraam»
mallum, Sec. Ariftoteles a paguris eos exedi ait;ProcIus in Hertodum, lapfu nimirum memo
riEeinam apud Ariftotelem a congris id fieri legitur, (ut Plinius quoque Athenaeus legerunt,)
non a paguris. Sed cur hoc ueriiimile cfTe non poteft,ut polypis interdum a fibi ipfis,S; inter»

dum a congris brachia praerodi contingat, quando dC cercopithecos defiderio carnis comeden»
dae correptos caudam fibi praerodere uidcamusr'Maflarius. Vt inmari polypus^fic in terra eti»
am urfi hyeme cor diti litos pedes lambunt,fugunt^, Oppianus Halieut.a. Et rurfus tertio de
uenatione de urfis fcrfbens, polypos inmari idem facere canit. |p

Toioy ^cu ^ ^^vTiv^oio 9wAoc(M«s raAv7n)/<Jlr o-msAmi Kv^tan y.HTiQtvni

X&iJtxr&' ol'(iicm7V 7rmovT&' ^tTrfuf Kti^j^ov-jvu 7Tf\X7o:nw<ny 1«? TifiOHpcy-fJ^CKif/hvTdlr^

Avwf Wiw ictf vy^Q\j fet/Tjoo^s^ <i^&s<rsy<jv, Axgtjiovts «xpi Vioi TTKhiy

Kcu ymAiy "dbMonayon/ihtylw Tif^unox^^xo^xy* Hyeme fuos pedes arrodunt, colouopodas ccr

te hinc polypos confpici loannes Grammaticus adnotauiCjCaelius. Aty^Tca S wtAvw»? ^
iKyvlocy TTt^K ^ wf yv^Ts w? t<w/7tf , Proclus in Heiiodum. Et moxMw

eia-Hsyynuoi TTKhxLoi m^vTrtcAdlr^t^vT^ys^^ifs cw 7rV(/lxs, Et rurfus:Hefiodus (ut Grsci interpretati

tur)eIcdonem polypi genus eo uerruintcllexit,qui in Er^is legitur, fere in fine;

wiAx T5V{/?«.dicicp eledonem uolunt,i;? Ttf «o/Til» 6«/'fli/,quod ipfa fe rodat : ita ut A. in nomine per*
inde ac tiacans legatur, Cjelius Rhod.fed alp plcricp de polypofimpliciter,non deeledona fpecie lo
cius una priuatim hoc tradunt. Pherecrates comicus apud Athenaeum ficiocatur,in tenuioris

fortunae homines,ucapparet./l^«/c<^3gvo'x»<n(<ti'3ei«rj(9i<n,olere)K^jSfo:K«i'«f,j(g6tsftfft'Ao<s^«i'I ottdWj»
i/f»i}'H7reivdi(no-epoe(}»XyW<r7rpucsi}7Tv?^v7iV(f^xsvvKr6if^7i^'7j3ooy&ii^-^([egPi^r»s)^ J^XKTV^svs, Apud
eundem Diphilus ; tjtvAv^tcs i^fuyKTncQusoT^iithssrxs srAix-Titm?, Ou'7r^§i^^md>Siwny<ih

(JliATxrcc.

Aquam frigida Theophraftus'inIibro dediffercmijs fecundum locos, polypum circa Hellefpontum nafcinc
gattqudd mare illud frigidum fit, ST minus falfum, quae iitracp polypo inimica funt, Athenaeus.

In Ponticomarinon apparecnitquod dC frigidmsfit,6<^ dulcius, quae duo ciaducrfanturjSimoca
tus. ^ Minus atramenti habet quamfepia: leftautemid polypisfupra apudmutimpofitum:)
nam brachiis fibi fufficiuntj&f coloris mutationc:qua dC ipfa accidit ei per metum, ut eifufio atra ja
menti, Ariftot, Etalibi:Polypus Sdlolligoatramentum prae metu mittunt:fedaccrcfcitdenuo
poftquam miferunCjUteiuscopianunquamdcrit. Atramentum (Toj/AtvAtJJ^of/ScAof/) non nigra
habetjUt fepia,fed fubrubnim , in eo quod papauer appellam , Athenxus ex Ariftotelc. Vide
etiam fupra in B .inter partes interiores de papauere uefica excrementum hoc continente.

Cubile fibi flruit,non folum pariturus/ed alias etiam puto:id Homerus 5^ Aelianus &KA«;xttf
appellam. Conchas tenuiores fcabras^ efficere circum fe,uelut loricam duram, eam^ eo am»
pliorem,quo ipfi fiint ampliores , aiq; de ea quafi latibulo autcafula quadam prodire aiunt, Ari»
ftot. ConchulismaxiWextringentescanmculasuefcunturnmdefitureorum cubilia cogno-
fcant,quiiienantur,congerieteftarum,Idem. Nidum conftruirelignis,8^ in eo parit. Alberetis.

Polypi binis menfibiis conduntur, Plinius. Latent circiter duos menfes , Ariftoteles 6^ ex 40
eodem Athenaeus.

De polyporum ac fepiarum coitu,parfu, uitacp diximus nonnihil in Corollario Loliginis mi
noris c. Polyporum idem coitus eft,qui moliium omnium, de quo fuo loco, Ariftot. Hyeme
coeimt,pariunc uere:Idem,6(^ ex eodem A thensus ac Plinius. Polypi crine uno fcemina? na»
ribus adnexo, coeunt, Plinius. Refellit hoc Rodeletius. Oportebat autem fiftulam potius quam
narem transferri a Plinio, pro parce illa cui polypus mas crinem inferere dicitur,utmonuimusfii
pra in B.ad cuius capitis finem amplius aliquid de polyporum coitu attuli. Deinfertione crinis
polypi maris in fiftulam fceminae, plura leges apud Ariftotelem de generatione i, ly. In terram
uerfo capite coeunt, Plinius:de foeminis hoc acceperim: quibus mares fuperueniunt, Ut ex Ari»
ftotele Rondeletius affert. Nidum fibiconftruit e lignis uel furculis,in quo fpargit Cparit)oua y®

cohaerentia fibi, Albertus&^Authordenat.rerum. Parium uereoua tortili uibrata pampino,

{HoTipvJ^oi/^id efi racemanm hxrentia,Athenxu4 ex Artflot.) tanta foecunditate , ut multitudinem ouora
occifi nonrecipiantcauo capitis,quo praegnantes tulere.Ea excludunt quinquagefimo die, equi
bus multa propter numerum intercidunt,Plinius. Ouumueluti cirrum aedit,fruduipopuIiaI
bae fimile.perquam fcecundum hoc animal cft.nam de eo quod aediderit , copia innumera proue
nit, Ariftot. Etrurfus;Pendem uriq? per cubile oua tanta fcecunditate,utcolle(ftis uas impica»
tur longe amplius quam caput fit, quo continebantur. Et alibi: Ouum polypi unum incompta
foris, Se: grande, intus humorem candicantem concolorem totum, atep aequabilem cotinens. Tan
taefteiusoui ubertas, ut uas impleat amplius capite polyptipfius. Curantem fimplex fithoc
ouum,di(ftum eft fupra in B.in mentione uteri eius. 4'Polypus &: fepia^ bC reliqua generis eiuft
dem, oua quae pepereriiu,ahfoluca fouenr, bC praecipiierepia , Ariftot. Polypus fcemina modo
in ouis fedec,modo cauernam cancellato brachiorum implexu claudit, Plinius. Fouet polypus

oua

Cubile.

Latitatio,

Incubatio.

De Polypis. Lib. II II. 377

' bua qua: sdi'den’t:ncc in paftum iiltel-im prodit, Ariftot. ^ Vitra bimatum non uiuuht.percunt vita ^rcuis,(T
autem tabe femper,foEminae celerius, 8^ferea partu , Plinius. Polypus in uenereo complexu
extremum rpiritum effuhdir.non enim defiftit coire, priufquam membrorum robore defedlum
liumi ftratum,quiuis qui ad eum appropinquat, iiue fit is cancellus , fiue cancer , flue a!ij pifees ^
quos antedeuorabatjipfiim tandiumembratim decerpunt, & lacerant, dum iiitam amiferit. Fce-
mina item ex pariendi dolore(propter crebros partus)perire folctinon enim difcrcia oua,fcd co*
tinentia racematim iiiter re,6^ coh^rentia exanguftoforaminepariuntur.-quamobfem hohbieii
nium amplius uiuitjGillius ex Oppianoiex quo Aelianus etiam tranftulit, De animalibuslibro
6.cap.i8. Tanta cftfaiacitateuteffbeto corpore nulla fit ei aucnatandiaut praedam afiedandi
10 facultas. Genus polyporum(inquit Ariftoteles)magna ex parte biennio uiuere non poteft, fua
enim natura tabi obnoxium eft. cuius rei mdicium,cum prelfus polypus aliquid fubinde humo»
ris emittat, demum^ abfumatur totus, quod fceminis a partu potifsimum incidit, fliipent etiam
feminee, ut neque undis iacFiatae fentianr, BC manu urinatis de facili capiantur, fofdeicunr etiam,
necprxterea aisidendo uenari pofllint.marcsuero alueo tument, inmucorem lentefciint. Itu
diciiim ne bimatum compleant efle uidetuf,qudd ab ortu eorum, qui seftate fit, ad autumnum n5
facile grandem polypum uideris,cum paulo ante id tempus prargrahdes fpedientur.a partu ita fe
jicfcere debilitari^ tam marem qliam fceminam ferunt, ut uel a pifciculis deuorentur , dC facile a
fuis detrahantur cubilibus, clim antea nihil tale tjs ufueucniat.tumuerd paruos,nouelloscpquan.
uis recens natos,tamen nullo eiufmodi malo affici narrant. Quinimo ualidiores effe quam gran»

10 des confirmant. Sepias etiam bimatu non uiuere apeftum eftjHsC illie. Et alibirCaput eorum
chartilagine(prope) conftat,quae celeriter durefciCjimmaturaih^ illis fcnedlam adferre foIet,Io»
uius.fcnefcentibus maiorem in modum indurefciCjAriflrof,

Polypus admodum ftolidus eft:nam ad manfim iiehahtis accedit, 8^ perfequehtem aliquan^ D
do non refugitj Alhena!us. Cum alioquin brutum habeatur animal,ut quod ad manum homi= ProuidentUar
nis adnatatjtnre quodammodo familiari callet. Omnia in domum comportat, dein putamina
rofa carne egerit, adnatantes^ pifciculos ad ea uenacur.Vefcuntur conchyliorum carne, quoru
conchas complexu crinium frangunt.itac^ pr^eiacentibus teftis cubile eoru deprehenditur , Pii»
nius. ^Fraudulentus elf, & petrarum in quibus delitct,quibusueadhsret, colorem mentitur:
quo quidem dolo plurimos pifces prardenem non agnofeentes, incautos corripit, id quoniam h©.
jo cibi gratia facittfuperius quocjj in c.in cibi mentione, nonnihilde colorum eius mutatione dixi»
mus. Sunt qui fepiam quocp facere hoc idem autument, colorem nanque eam fibi contrahere
fimilemlocojin quo uerfacur , confirmant. Sed pifeium fola fquatina ita affici folet. mutat enim
htecmorepolypifuumcoIoremjAnftot. PolypUsminus atrdmenti habet quam fepia. nam bra
chijs fibi fufRcit)&l coloris mutatione:qutc dC ipfa accidit ei per metum, ut effufio atramenti, Ari»
ftot, Theophrafius in libro de qs qux colores mutant , polypum aic ‘nJi TsvjpuAci tiwots

TniivTte , Athenceiis. fed prof^orwj legerim hoc fenfii:

petrofis maxime locis afsimilari, metuentem fibi acqj cauentem. Nam & rurfus apud Athenae
umficlegimusjIyogftTOii^ (piSo(j ii.%7tc^ce?ti&'7KS^0XS , c/^oii0ti'nU'ms'7i7r9is^oiS

x^vTTfiTvu. Colorem mutat ad fimilitudinera loci,& maxime in m€tu,Plin. Polypiafsimilatipe
4j,o tris, quibus adhxrent cirris fuis, eadem opera dC pifeatores dC pifees fe ualidiores decipiut, ac infi
dias cauent:5(f cum fecuri funt,improuidos pifciculos captant, quos ex improuifo inuaduntjOp
pianiTs. Vi^vTTtif^os «f TeiOTj/ (lego ic})c^no^,tx Euflathio)

vy{addendum eS^fyllahicddiBio,M, uel(wuelk^uel7nt)H^d^nno^tKHcUiCUzvchus\ibro a.deparcemijs
ex authore incerto, apud Athenaeum. Erafmus Roc.Iegit,«i/ ki» wCuff Uueu, dC uertit,Pulypi
ingenio mihi fis nate Aihphiloche heros, V t temet populo, quemcuq? acceff*eris,aptes. Addir,
ide carmen Plutarcha ex Pindaro citare. T arandu quadrupedem affirmant habita metu uerte
re:£C cum delitefcac, fieri afsimilem cuicuiic^ rei proximaiierit,fiueilla faxo alba fit, feu fruteto ui
rcnsjfiue quam aliam praeferat qualitatem. Faciunt hoc idem in mari polypi, in terra cham^leon» ■
tcs.fed dC polypus chamaeleon glabra funt, 6^ pronius efi: cucis laeiiitatefpeculi modo proxt»
yomantiaaemulari.inhoc nonum eft acfingulare,hiiTutiampilicolori5uices facere, Solimis. Cur
polypus colorem uariec, inquirit Plutarchus in libro naturalium caufariim , quaeftione 19.

At contra (copulis crinali corpore fegnis Polypus haeret, £C hac eludit retia fraude,

Etfiiblegelocifiimit,mutat^colorem, Scmpercifimilis quem contigit, ate^ tibi prfdamHiiirtWJK (juditi
Pendentem retis auidusrapitjhicquocp fallit Elato calamo, cum demum emerfusinauras'^^^ arcun^

Brachia difibliiic, populatum^ expuic hamum, Ouidius in Halieuticis. pro retis , legerim fe»^

tis.ideftjlinesecui anneditur erca:uelcirris,id eft capillamentis, brachiis fuis, quibus rapirac
inuadit, fed illud magis placet. Polypum hamos apperCre, brachi^s^ compledi, non morfu,nec
prius dimittere, quam efcamcircurt:roferit,auf harundineletiatum extra aquam, Ouidiiis in Ha
iieutico cradit,Plinius, ^ Non funt prtetereunda dC L.LuculIo proconfule Baetica comperta de cochds quomS
^0 polypis, qux Trebius Niger e comitibus eius prodidit.auidiisimos eiTe concharum, illas ad tadu do difeuneet.
comprimfiprsecidentes brachia eorum, ultrc^cfcam ex prardante capere. Carenrconch^uiTu,
omni^fenfw alio quam cibi dC periculi.Infidiancur ergo polypi apertis ; impofito^ lapillo extra

Pugiuicuma*

quiU.

PugMcum h=
cufla, murtena.
ajiuco, con^O:
dciitice^

QuidrefuguU

E

Crfpf«rrf.

E/crf expoly^
pii.

Vrognojiicm.

r

Polyporum efu
tnortui.

878 DeAquatilibus.

corpus, nc palpitatu cijciatur.ita fecurigraiTantur, extrahunt^ carnestill* fe cotittahuhtifed frltj
ftra,difcuneatac,Tanta folertia animalium hebetifsimus qiiocj eft, Plinius, f Polypi pugna cum
aquila aue,dcfcribit Aelianus de animalibus 7. ii.unde nos recitauimus in Aquila D, in Hilloria
Auium. Polypus nempe aquilam, a qua raptus eraqiiiis implicatam cirris in mare detraxit, Dca
prehenfum polypus hoftem Continet, ex omni demifsis parte flagellis, Ouidius ut quidam ci
, tat,nefcio quo in libro, aut quo de Iiofte. Polypum intantum loctifta pauet,ut,fi iuxta uiderit,

, omnino moriattir.Locuftam congcr,rurfus polypum congri lacerant, Plinius. Polypilocuftas
' uincunt:&adcdut,fi eifdem inretibus fenferitloetiftapolypum.pra: metu emoriatur, Ariflot,
Vide pluraln Locufta D. AflacusCctiamipolypumextimercit, Aelianus & Philes. Polypos
eongrifupetant,fed edere non polTunt.laiue enim lapfum polypi corpus, ufum hofiis effligit, ,4
Decarabi,(ideftlocufts,)mura;na:&lpolypipugna,multaprotulimusinMuratnaD, Polypii
brachia fua rodere falfum : a murseiiis autem dC congris metuere, uerum. quippe qui ab his infe.
ftetur,quas ipfe tamen non pofsit, lubricitate fua continuo elabentes,Plutarchus. Vide in Cons
gro D. Proclus quidem Hellodi Scholialles non redte ex Ariftotelislibris citat, polypi brachia
a paguris exedi. Cum polypo,utab expertisaudiui,pugnatdentexfiucdentatus: SC quoniam
extra foueam(cubile)extrahere ipfum dentex non poteft,fludluat ante oftium antri tanqua raor-
tutisiquod incautus tiidcns polypus,ad eum extenditunuth e brachijs , ut attraiffum deuoret. id
brachium fubitd morfu corripit dentatus, Albertus. ^ Polypi odore efcarum alledlati , capiun-
tur;£d quidem ita adhierent , ut truncari potius quam fe auelli patiantur, at ucrd pulicaria herba
(cony%a)admota, protinus ab odore eius refilire dicuntur, Ariftot, Non poteftpetris auelli po i*
lypus.idem cunila admota, ab odoreproiinusrelilit, Plinius, In polypos ii quis rutam inqciat,
immobiles manere in fermonem hominum ucnit, Aelianus. Fugiunt ualde foetida, Albertus.
Plinius quidem cuniacuniltEodorecosrcfiliredixinet,fubdit;purpuraEquocpfoztidiscapiutur,
Aquam quocp frigidam SC dulcem oderunt, ut didium cft.

Vefcuntiir conchyliorum carne,quorum conchas complexu crinium frangunt, itacp pratia.
centibus teftis cubile eorum deprehenditur, Plinius, Polypi fcemina a partu contabcfctmt,8d
refoluunturieo^ faciles captu funt, i& mares a coitu, at in C, circa finem didam ed^ , ) Athenaeus. Pi»
fcatores dicunt polypum in tertam progtedi ad oliutegermen ihlitore politum, Aelianus. 0.«
Icam prope litus nalcentem odoratu fagaci percipit, SC adrepens cirris fuis amplediitur,trimciun
primum.ceu infans collum nutricisidcinde altius prorcpens.ramos ac frondes implicat : donec Je
faturatus amore, ad mare redeat. Quamobrem pifcatores negetis oliux germinibus colligatis in
fafcem, plumbum in medium indunt,8d a nauiculatrahunttqucm flatim amplexus aliquis poly=^
pus h£Eret,ne(p remittit, nein nauim quidem pcruadius,Oppianus. Si quis fub cubilibus po«
lypi falem afpcrfcrit,(X(; ■nntus^Axitxts «ax! ■e!ireazi's{s,)flatim egreditur, Athenaeus. Non
poteft petns{eJcis,Jrifiot.)mel\i polypus.idem cunila admota, ab odoteprotinus rcfilit, Plinius.
Vide fuperius in D.circa finem, Pifcatores polypum petris tenaciter inhsrentcm dulci aqua
perfundunt, 8d facile auelltint , Simocatus. Polypus cornu cerui uel ftoracis (ftyracis) ficci fu>
mo deluditur SC deprehedittinquia diligit eum, & ob hocintrat uafa(naffas)uenantium, Author
dc nat.rerum. Efca ad polyposiT eniies mormures circa robuftum quid uinculo deligans, ine
fcabis,(S<lc.VidcinMormyro E.)Tarentinus. Et rurfusiEfca ad polypos &:fepias, recipit fa= 4*
lis Ammoniaci drachmas fex, butyri caprilli drach.otSo.his optimelacuigatis mollejcoliyrium fa
citoieocp aut funes ipfos , aut ualidasuittas inungito, pifces fiquidem peredentes haud facile di-
uellcntur.tu ucrd adftans extrahito , inqcitolp in fcapham carabos, buccinas, purpuras , & alios
quicunq; fuerint. Pifcatores in Propontide polyporum, quos fetibus ccperinqbrachtjs cxpli»
caiis,roftra,qira pfittacis fimilia habent , dentibus frangunt. Non occifi' enim c nauibus euadc=
rent.BclIonius Singularium 1. 74. C PolyP' carnem miirana appetit, Oppianusdeefeis pifei
Um loquensiqui ad cantharum quocp inefeandum, polypum in naffam indi iuber. Polypos at
fatos non nifi nidoris caufa nafsis inditos dimitti affeuerant, Ariftot. Mire omnia marina expe«
tuntodorem quoq; polyporumiqua de canfa SC nafsis illinuntur, Plinius. Et rurfus:Coni)eni«
unt pifces ex alto etiam ad quofdam odores, utfcpi.amuftam,&l polypum, quae ideo conijciiim y»
tur in naffas. Polypi afsi caro in hamum inferitur ad decipiendos pilees, Author de nat.rcrtini;
Ariftotelcs dc fepijs tantum hoc feribit.

Polypus imminente tempcftate in aridum procurrit, SC parttis lapidibus adhwcns , uentum
iamiam adefle fignificat. Vide fupra in Corollario dc Loligine E. ex Plutarcho.

Polypi in Tliafo dC Caria optimi fnntlCorcyra quotj multos ac magnos alit, Atlicnteiis. Dio
genes Cynicus cum aliquando crudum deuoraret polypum, T antum(inquit)uobis d ciues fum
praeftantior, Plutarchus in libro Aqua an ignis fit utilior. Polypo crudoingeflo Diogenes pe
rqt,Sotadcs apud Stobstim. Athenaeus in odlaiio dipnofophiliarum, amymiv rsoAvn

•mc/tx ■j^^aspds.KwlDwrt.quod item Laertius tellariuidc

tur,quanquam de cius morte uafiie extiterunt opinioncs.Maffarius, Philoxenum quoqj C)f«

therium Athenaus ibidem refert, polypum binum cubitorum,exceptocapitccomedine,obidcB

in agritudinem SC niortem|mcidiire. tantus pifeium heluo erat, qua de re facetos Machenis co*

niicl

DePolypis.Lib.il i I. §70

Sniduei-rus Athensus recitat;ex quibus inter alia dignum hoc opfophagillatohominejqudd cS
medicus ei mortem imminere.&tcftamctum fi quod condere uellet maturandum denimcialTet:
copaucisindicato,Sfc.PhiIoxenus,quoniamuerdmihi(inquit)moriendumeft,
ypi Tnim TxliiccuTti hAtu, tS otAvttoAs (tui y. «mit/lTi.id eft; Vt omnia mea mecum abi.

enshinc auferam, Date mihi quicquid eft relidlum polypi, f Deterrimi funt polypi dum o.
iiisincubant.haudcniminpaftumprodirepatiimtur, Ariftoteles&iAthenatus. Galeni&A. ■ , ..
thensi authoritate durte funt polyporum carnes , &: difficillima; d/geftionis. fi uerd concoquah.
tur,nono mnino malum aut exiguum prxbent alimentum.Iouius. Galeni et Aetij fententiam
de nutrimeto ex mollibus omnibus,loliginibus, polypis, fepijs.pcrfcripfi in Loligine F . circa ini
lotium. Odapodia Pfcllo crudos humores generant, & difficulter concoquuntur. ^Mini=

me intus uitiantur,Celfus. Polypus durus Sf difficilis codionis eft. maior quidem maioris eft
alimenti.DiutiuselixusClurulentus)aluum reddit humidam,8Cftomachumfiftit,Ci<sM'Ai/sr(r5;;)(jl»
isun, finfr o47c!iro,)Diphilus. Habet humorem quodammodo falfum;fi uero concodione uinca»
tiir,haiid parum alimenti corpori prtebegMaffarius. Mollium genus, ut polyporum , fepiarS,
a;liuiufmodi, carnem concodu difficilem habet, ideocp cienda: V eneri idoneam, flatuofi enim
funthipifces.eliximeliores fiunt.fuccos enim praiios continent, quod uel cum abluuntur, appa
rethos elixatio e carne euocat. molli enim calore cum humiditate penetrante ueluti abluuntur,
aiinijsquiaffantur,humoresficcefcunt.’5dcumnaturacarnemduramhabeant, affati etiam am.
piius durefeuntUE 7) Gtjkss tnsAafttt Sms lya yiyn&n «iTO,)Mnefithe.

10 us. Polypus plurimum alit,& libidinem maxime iritare creditur, ut Diphilus & Paulus Aegi.
neta tradidere, Maffarius. Polypi ufum cad V encrca) Alexis quocp infinuat; ifZii ti A’
niakiy B«Afw,(<ij/otj/7rTin!Ao;re(;,i](S<is7 «4=«; Mol
iiaad uoluptatcm,K ad Venerem concitandam faciunt, apprime uero polypi, Diocles. Qiii
re Venerea uti non poffttnqedant polypodes,Actius. Salfuginefua Veneris pruritum exci,
tant, &■ mirifice languidis atq; defefsis auxiliant. Aff eruntur V enetias ex Illyrici Dalmatia: cp o.
rafale inueteratitquorum acceptabula & extremitates cirrorii a fenibus ad parandam fobole ex.
petuntur,Iouius. Rondeletius ozariias feu ofmylos pra caeteris Venerem ftimulare tradit, o.
doris etiam ratione. ^ Polypum quoquo modo eoxcris,malumdiccs,Platina. Codumpipe
re S<;laferecondies,Idem. In polypo:Pipere,liquamine,lafere inferes, Apicius. ^‘Polypica.

50 put aiunt efu quidem fuauifsimum ST efeulentu cfle,fcd foinnia parere triftia ac prodigiofa, (fom
nost riftcs ac turbulentos.) Vide infra inter Protierbia, Caput mala fotSiniamouet, quoddu.
rutu concodiene atros uapores ftiittat non fecus ac cepe, fed longe tialidiuSjCardanus. Cora

mendantuf polypi in tcrtianis,ut quidam ex Plinioimedico forte) citant. Plinius qui de medi
cina librum conicripfit, polypos cardiacis conferre arbitratus eft, loUius. A pituita maxime in
aquam intcrcutem tranfitus fit,&'c. inhac qui curabilis eftobfoniumedatpolypos codosinui.
no nigro auftero, Hippocrates inlibro de internis affedibus. Polypos paruos atq; affatos fu.
per prunas ad concipiendum merito dabat Hippocratestquoniam polypus facile cocipit & fert:
nerueacp fubftantia prtcdittis eft,Sd tarde concoquitur,Cardanus. Mulier qute aliquando prg.
gnans fuiqfit.' poftcaftcrilefciqinterim dum curatur, edat catulos codos.Sd polypum in uino dul
+0 ci codtim, Hippocrates alicubi. Et in libro de fterilibustMulier cui ftomachus uteri nOn redus
fueriqfed uel retro, uel in latus auerfus,uel in fe contradus , Sic, unde menfes non rede proflu.
unt.nec concipit,edat catulos pingues percodos,S<f polypum in uino dulcifsimo codum , & de
iufculo bibat. Mulier cuius uterus molliri Si purgari debet, polypum plagis mollitum edat. Sic,
Hippocrates inlibro de fuperfoztationc. Puerpera edat polypos Klocuftas pifciculos,utnieli«
us purgetur ,Idem libro i.de muliebribus. Plura huiufmodi reperies mox in s.

Polypum uiuum immitte in ollam nouam, K bullire fac.fid marcedinem g

gluiino/iim)qitx exic ab eo,nephriticis lapidem mingentibus da e uino ueteri in balneo, fanabun.
tur,8f lapides mingent,Kiranides. Sanguinem fieri(/ortt^Ber«)pifcium cibo putant,fiftipolypo
tufo ilIito^,Plinius. Polypi affati torminofis in cibo profunt, Marcellus. Ad polypos certS:
fo Polypum mariiium in clibano cUm lignis olea;,donec in cinerem uertantur, urito , & fumpta de
eo uncia una,admifce illi chalcanthi unciam femis.-Sf per arundinem infufflato naribus, Nicola
iisMyrepfus. Polypi marini cinis fatis copiofe adijeitur in medicamenti exhircino fanguine
compofitionem quandam apud Marcellum Em piricum aduerfus calculos renum, quam in Hir
co recitaui. Ad aquam interentem uteri, Sec. cibis mollibus, & polypis,ac altjs mollibus utatur,
Hippocrates inlibro de naturamuliebri. Et furfus:Si uteri ad coxam decurrant, Sfc. inptirga.
tione mercurialem edat, polypos cOdos, Si cibis mollibus utatur. ItemtSi menles conftituto
tempore non fiant,&lc.poftcaeterarernedia polypum uino albo fuffocatum edendum dato. Si ui
num ebibendum. Rurfus.-Si ad lumbos uteri iitcubuerint,polypos codos edat, item^ affatos;
ffduinum bibat nigrum, odoratum, meracum, quam plurimum, Etlib.a. de morbis muliebria
60 bus:Si uterus ad coxam auerfus fuerit, bolbidia parui polyporum generis , Si polypodia in uinO
Si oleo coda edat. Eadem fimiliter pratparata ad menfes ciendos, laudat. Et moxtObfonijs ati
tem utatur polypodio codo aut fepiolis. Et tiirfus : Si in lumbos uteri incubuerint , fuffocatid

ee X

880 De Aquatilibus.

«ero capucnon contigerit, mulier polypos codos edat, 8<:uinum nigrum odoratum mcraciini
quam plurimum bibat. Et alibi in eodem opere: Polypi acfepiolx fuper primis toftx, puerpe*
rij purgamenta a partu purgant. Alia etiam huiufmodi quaedam muliebria ex polypis efitatis
remediajdedimusfuprain E.

Morfuspolypu Polypus S>C fepia non fine ueneno/ed exiguo, mordent, Opfjianus. cuius haecfunt uerba Ha
lieuticorum libro fecundo.^ ^

VvXvTT®' tf-aryffwfjw «W75?5 hvTjolcpirDU Bxtas

Venenatus fepixmorrusefl::8^ dentes eiusualidijfermelatcnt.morfuofmylus quoque Sc^poly*
pus infeili funt. 5(^bic quidem uiolentius quam fepia mordet, ueneni uerdminus infligit, Ae*
lianus. ta

H*a. Polypus mafculino genere efferri fblet: Nonius tamen Lucilium etiam in foeminino pofuif-

fereferc, cuius uerba hxc (corrupta ) recitat: Paulifper cuimedentiamedemhxcfe ut polypus
ipfa. Syllaba prima quanquam natura fit breuis,plerunque tamen producitur, a Grxcis, prxa

ferum epicis, afllimptoypfilo more Ionum. Ouidius quoque produxit : deprehenfum

polypus hoftem Continet. Item Martialis, Horatius, altj. Inflexio eius apud Grxcos u«
fitatior eft crefcentibus obliquis , ficut in nomine nvs unde componitur : apud Latinos uerd paa
rifyllaba. poAvttbs dicitur Attice , Athenxus. naAvjr©- proparoxytonum , Atticum eft : dC
m?^v7nis quoque, ttwAvtt©' uerd, Ionicum, Doricum, Aeolicum: cui& fimile eft. Eufta^t

thiusin OdyfTeaeE. fed paulo pdft, Doricum tantum dC Aeolicum eiredicitnomen-®wAv7r^. dC
mihi fane Ionicum non uidetur. folent enim Iones o. breue non quidem in longum mutare , fed la
aflumere ei ypfilon : quare 8C apud Hippocratem Ionicum fcriptorcm 7r5t/Ai/7n!(/7«s legimus. QC
quanquam Atdci cum Ionibus quxdam communia habent: Attice tamen m^vTnvSjUt dC Arifto
teles ufurpat:Ionice mv^vTros dixerim.qudd fi horum utrunque Atticum eife aliquis malit cum
Euftathio: Ionicum faciemus ^rovAvTj-flwparoxytonum , a quo genitiuus 7rcv^v7ro<f'©' fieri poteft,
a ’aishv7r&' proparoxytono non poteft:ncc^ id aliter fledi quam hay^. Hoc etiam notatione di
gnum ex Euftathio, a tt^s, quod eft pes , acctifatiuum fieri : compofita uerd inde nomina in

•tffovy facere eundem cafum , Ttohvnwy , oiJ^tTrovy , TjpiTrQvp , quod Athenxus animaduertit. At

in compoficis non hunc folum, fed alterum quoque in "isodx accufatiuum reperiri , author eft A»
thenxus. Vi^vTroy dicere Aeolicum eft, Athenxus : fed icribendumwwAvzret/peroj. exEufta:*
thio. Tof>'w<}At'7r()i/{/f4oit&»xyi', Ariftophanes. Etrurfus,nHj.cuA£'y)j'7t)a 5®

^ A«/iJli'Caddoyay)ft'Sfc«xt'5ro^«{/:T(?Av7r<tf4/,(iirot/At/V&){/,) Araipfias, fio-rr^wtf

Plato comicus. nwAvTroi/ , Simonides, Quxrcndum cur nomina xf-iiTim dC

K^oTTsvi , abicefio ypfilo ( ) ultimx fyllabx ilium accentum in penultima ier*

uent, •arcAvJTfli/s non item : fit enim proparoxytonum, Euftathius. dici autem poteft , in exteris a^
iitid non mutari, quam quod ypfilon abijeitur : in Attico autem 'w«JvAt/7r©',ypfilon ultimxaufer*
ri, addi uerd primx. Dores per w.uocant istBTMiaovy , Athenxus» Ergo pro diuerfis dialem
diis omnia hxc ufitata fuerint , •aQhVTrcvi , •arovAvwet/s, Trov^vTi©''^ 'arwAt/^r©', 'wwAvTrovff, ■ro-wAt/^. An*
tiphilus Byzantius TffovhvmiAlu/ dixit in carmine, a redlo ®flvAt/7nj(f «j. Pst/AvTr©', ttovs

hv?^c<f^®',7^ov^v?^o<l^db■^Op]piznus, n»Ai/5r« , ArcheftratUs. PwAi/W 7%, ( alias PwAvTrl? 7t, ) oh*
"Trica n , Epicharmus, o' ■5j-(wAi/'\|, avjj^yii «cp^ot^mcis , Diphilus apud Athenxum. Aded 4»
non in mari tantum infigne multitudine pedum hoc animal eft, fed etiam in libris terminatio-
num dC cafuum multiplici uarietate. i[ poAott»©^ ab Ariftotele dicuntur polypi parui dC nuper
ex ouisenati:aCxlioRhod.nonre<fte(memorixautcalamiIapfu)poIypia. Hippocrates quo*
que libro 1. de morbis muliebribus polypodia cum bolbidqs, ipfis polyporum generis,) ali*
quotiesnominat. Theopompus etiam 6£Epliippusapud Athenxum hoc diminutiuo utun*
tur. oAHsiTffot/At/Trpi/^&if/jperiphrafis polyporum apudOppianum. ^ PoIypodinejPoAvn-flJ^iVRjpo
lypodumquxdamfpecies memoratur Athenxo.

Epitheta, — Scopuliscrinalicorporefegnis Polypus hxret, Ouidius. Polypus alius 730<>>^<^aff,ali«
us nautilus dicitur, Athenxus tanquam ex Ariftotele. Camerarius Tjoi^-ipgfios interpretatur, qui at*
tritu colorem nouum inducat, ego potius legeiim, a coloris mutatione, hk TjstTr&y ngu f*

ttTAKif&iJ T^y^ocuj/. id eft exos, epiihetonpolypi, (folidum enim nihil intus habet: cx»

tera mollia fepium, aut fimile aliquid habent, ) pro polypo (impliciter per excellentiam ponitur
abHefiodo. KaiviyariTjpcaoiJTrAiKTKvcuiPWciuyoai XTvya ttt7W/ik«XT«gcc ‘KrcK/AvTrfSt/f/pgocf , lonapud
Athenxum. 2)(&/Aoff , </^eAo5, fcg;r»s«s , i^TTvsH^ , vfioSgos , Oppiano. Fvjpoqivfis , Phocylidi.

PoAt/^gi)©' , c alias tsoAvttaU®', ) Theognidi. voKvtto^ xTrK^sTrKcHSiyK nominantur apud Arhe*
nxum in conuiuio quod Philoxenus Cytherius deferibit* Polypus «ottcJccj,©-, ErafmoRot.
fine authore.

Verfut polypo» nijAt/^ro/«©-adiediuu eft:unde W(>Av;ro(/'«i«xgfco:apudPoniicem,6dAthenxuinCotyis Thra*

cum regis conuiuio. ^ Recentiores aliqui, homines arguti, uerfus polypodes nominat, in quibus
polypodum,id eft multipedum aliquorum animalium innuracripedes nominentur, quale illud
eft Cafparis Brufchfj diftichon ; Mille equites nuper cancros ter mille uorabant : Atque de?
cem nymphis quikbet ardor erat, numerus pedum quadraginta quatuer millia, ideftmyrfades

quaiuoic

DcPoIypis. Lib.IIII. ggi

'quatiior,aim totidem millibus.pro equis enim fex pedes computo: SC totidem pro cancro plua
res erunt ii cancrorum etiam chelas pro pedibus numeres, cognominantur enim cancri odapo-
desab Homero.Sed longeillum fuperauitEobanus Heffus,hoc difticho: ^

Milleboitcs pafcunt,uitulorummilIiacentum, Mufcafuperuitulum quemlibet una fedet
Numerus pedum iSo4oo<..quod fi pro mufea centipedas aut millepedas uermes nominet, quan
tum excrefeet numerus tfed his nugis grammaticorum pueri fe obledent. Inter animalia poly

poda nullum eft quod uicenum excedat numerum, Calius Rhodigm.Ego in fcolopendra, qua.

les apud nos funt.pedes utriric^ odlodecim olim mihi numeratos memini. Pro mulca igitur in di
ftichoEobani Centipeda pone. Si uiceris infinities. Scolopendra marina uidetur habere 44.

10 pedes, unde eodem numero a nonnullis appellatur, Albertus.

Polypus morbus eft narium. Nancp fagacius unus odoror. Polypus , an grauis hirfutis vdyput nmu
cubeiliircusm ahs, Quam canis acer ubilateatfus,HoratiusEpodon 11. fortafsis autem poly
pumpro ozama dixit.nafl ulcere foetido.polypum enim foctere,nemo (opinor) fcripiit. Dele.
(5arBalbinumpolypusagn£e,Horatius,Serm.i.j, HocmalolaborantemMartialis polypofum
dis/tNafutum uolo , nolo polypofum. Apud Hippocratem inlibro de morbis wiAiOT©- ap.
pellatur. Wlis.OTAra»! « yiiatixTOBi.svwi o-xaMust rgaj/ , Hefychius. Manardus in epifiolis

y.i.cum ozamam Sd polypum difianxilTenad alterum horum morborum (inquit) referendi funt
fflorbijde quibus agit Auicenna capite inferipto de hamprrhoidibus alcarnabet, eCad polypum

Pauli farcoma.Inpolypo(eidem)caro multos uelutipedesinftar animalis polypihabet, SCc. E.

lomorroida:(f/«»iorr/n)idfr)nafi,id polypus, Syluaticus. Albucafis aut eius interpres.fcorpionem
multorum pedum uocat. ^ Eft polypus(ut legitur apud Hippocratem 5C Cclfum libro de medi,
cina fexto)carucula,modd alba, modo fubrubra:quac narium ofsi inhxret, & modo ad labra pen
dens narem implettmodd retro per idforamen,quo fpiritus a naribus ad fauces defeendit , adeo
increfcit,uti poft uuam confpici pofsit.ftrangulat^hominem,maxime auftro aut euro flante:fe.
re^ mollis eft,rard dura: ea^ magis fpiritum impedit , dC nares dilatat , qu* fere carcinodes eft.

(Infcftat cumcarcinomatepoIypus,Cslius.)Paulus AcginetatPolypustinquititumoreftpryter
naturam in naribus cofiftens,a fimilitudine marini polypi nominatus , quod eius carni fimilis fit.

Item Galenus, (uelquicuncp ille fit de definitionibus:)Polypus(inquit)a multitudine pedum di.
citur:ut enim illi multas habent incifiones dC fciiriiras,contumefcunt9 Sdincrefcuntific morbus
joifte eodem m6do,Mairarius. Ex genere tumorum priiter naturam polypodes iri naribus ge=
nerantur:ex genere ucrd ulcerum oz£ena,a:c. Galenus in libris de compoCfcc.locos. Et rur.
fusiPolypus tumor eft qui prater naturam iii naribus generatur,polypodis carni afsimilis iuxta
fubftantiae proprietatem. Manifeftum itacp efiaffetSionem hanc ex crafsis SC uifeofis humoribus
generari,atq) ob id mixta materia medicamentaria opus habct,ut uidelicet partim adftrihgat.par
tim iecet SC attenuet, partim etiam dilcuiiat condenict. ^Remedia particularia praetereo, hoc
memoratu pn-e cateris digrium,polypum ipfum aduerfus fui nominis uitium pollere, ut in G. re
tulimus ex Nicolai Myrcpfi libro. Polypodij radicis aridae farina indita naribus polypum con
fumit,PIinius. Qiii propriepolypus dicitur, interiorfcilicet,difFicilior eft curatu: exterior ue.
rd in fummo nafo,aut ad latera,carnis quadam excrefccntia eft,cuti concolor, fed in ualde feni.
^(,busliuet:(inedolore,pendula fere, talem pilo equino circunligatocurariaudio. Plura de poly
po ozsnacp leges apud A(ftuarium,Cclfum,a:Galenum de compof.fec.locos.

Polypodes,genus quoddam pediculorum, Hefychius SC Varinus. Quercui marina adhs AnimlM.'
rent millepeda,Kaliaquadam(animalcula,)&; quod polypofimile eft, Theophraft,hifior.4.7.

Polypodium herba eft, quam Latini filicula uocant, cius radix(inquit Plinius)acetabulis ca.
uctnofa eft.ceu polyporum cirri.radicis arida farina naribus indita.polypum confumit, Plinius,
Polypodium radicem habet hirfutam.Sf acetabulis cauernoiamiceu polyporum cirri.pUrgatper
aluum,et,fi quis eam contigerit, polypum inrialci affirmant, Theophraftus hiftoria 9.4.inccrpre
te^Gaza.Grace legiturtKtw tAid-srai -nsiid eft, SC fi quis alligatam geftarit, ) «Is if «rat/ im.

Av3-r(',addendum uidetur naiAilatid eft,polypum innafei prohibere aiunt. Cancer admota ipfl
S° polypode herba.abijcit chelas fiue pedes, Zoroafires in Geoponicis. In Syria herba eft; qua uo
catur cadytas, (cantas ^otuti,)non tantam arboribus, fed ipfis etiam (pinis circunuoluens feie : ite
circa Tempe Theftalica.quapolypodion uocatur,£f qua dolichos ac ibrpillum, Plinius circa fi.
nem libri 16. Apparet autem aliud hoc effe a noftro polypodio , genus aliquod conuoluoli forte.

Ii modore^e hacab eo translata funt.neqj enim polypodium aliud apud Theophraftum inue-
nio, quam filiculam Latinis dicftam , arboribus SC muris innafccntem. Oppiahus quidem poly.
piim oleie arbori adhxrcfcentem,hederie arboribus fe implicanti comparat. Clymenum Grae.
ci plantagini fimilem efle dixerunt, folliculis cumfemineinterfe implexis, uelut in polyporum
cirris,Plinius.

Pierio Valeriano Hieroglyphicorumlibto 17. polypus pieftus uarias fignificatiohes habet, Icdiiff.
g(S quae prolixius ab eo exponuntur: nos quoniam ex praidicftis eadem intelligi omnia poftiint.titu.
los faltem commemorabimus:qui ftmqRei familiaris accumulacor,Omnium abliguritor, Viclo
tia uti nefeius, Tyrannus, Moribus aliorum accommodatus. ^ Hominem qui utilia iimul inii

ee j

■gS^t ” DeAquatilitus.

tilia male conflimpferit, indicantes Acgyptij,polypiim pingunt.ille enim cum mlika,cac]) inlen»
peranter uoret, cibum in caucrnas reponens congeripSt: cum utilia conflimpferit, tum & quir fu
perfunt inutilia abtjcit,Orusin Hierdgl.i.iof. EtmoxtCum uerd fua nationis fic generis lio.
minibtis imperantem denotare uolunt, carabum Sf polypum pinguntille enim polypis imperat,
intercR eos primas tenenar©" m)iU7Tt,A»s m Atqui Arilioteles fic aa

liplocuftam apolypouinciautlioresfunt,noncohtra. Et paulo poli, fymbolo ii4.Eumquifi£
aliena intemperanter decoquat, K demum fua confumpferit,delignantes , polypum pingunt. Is
enim fi uitSu aliunde quaefito indiguerit, propria edit flagella. Inferius etiam inter prouerbia,
adferentur qux ad iconum dC pidurarum rationem referat

b. polypi caput,fecundum alios cirrus,Hefychius SC Varinus.capUt quidem eius, quan is

diu uiuit.duriufculum 8f tancj inflatum eft;& uerbum tufiSeif, inflare ac dilledere fignifleat. inct
bo etiam inflattnam ad caput uSpores moueqSd V enerem fiimulat, tvuAira, femen milio firaia

le,(panicum:)Si parsqua;daminpolypo,Hefychius df Varinus.

BmhUud cir Anguinum otium uidi,mali orbiculati modici magnitudine, crufta cartilaginis , uelut aceta»

ri,!tiaubu.k. bulis brachiorum polypi crebris , Plinius : ubi apparet acetabula , ( qua ab accipiendo deriuant
grammatici,) a brachijs eum diftinguete.htcc enim funt ueluti uafcula quaedam exigua rotunda,
quibus brachia exafperatur, fynecdochice tamen pro ipfis brachijs poni poifunt. Circa ilia in

homine finuofa offa uocantur acetabula j qtisc coxarum capiti accommodantur , cotylas Grteci
tiocatit. caput autem coxae dicitur cotyledon, Caliiis Rhodig. if' ks£i rii/ yn

hlu! uSi Tayss eis M miAipjXenophon libro 7. Anabaf, Amafaeus iicriit; Iiixta ipfa por 10

tus latera, quae quod curuatis utrinque mollibus prominent, chelas, id efl: acccptabu!a,Graci uo
eant. Sed Graccin cancro chelae dicuntur , in polypo nunquam. Ex omni demifsis parte

flagellis, Ouidius de polypo. Sunt ei cirri multiplices, plurima in extremis praetenturis ac»
ceptabula : itemque frequentes pediculi , manusque plicatiles , louius. Non laudo cirrhos

cum afpiratione feribi. neque enim origo huius uocabuli Graeca uidetur; nifi quis forte uim fa»
ciatjdfauerboxBfa? deducat, flue quod capillamentum huiufmodi tonderi idoneum fit,ut=
pote prominens uel pendulum : flue contrario fenfu , qitod minime tondeatur . unde 8d ctrin
uelcirrhidemauem aliqui nominatam uolunt, Kiffis quidem Graecis , color efl, quem Latine
giluum dicimus. Arbores qutedam circa rubrum mare erofe fale , inueiSis dereiitflism fimi=
ieSjiicco littore radicibus nudis polyporum modo amplexa fteriles harenas ipedtantur, Plinius. 5*
Circa Perfidem arbores magnte fpecSantur,ef c.quae fubroduntuf a mari parte media,ftant9 ra-
dicibus polyporum modo,Thcophraftus. Polypodij radix acetabulis cauernofa efl , ceu po»

iyportim cirri, Plinius. Doronec radix ex India affertur, fimilis pedi polypi , Syluaticus.

^ Varia etiam apud Gr^cos brachiorum polypi, quibus ueluti cirratus eft,nomina inuenio.niii
Kitfiiii dicuntur a multis, Sf apud Varinum in Congro, apud Aelianum, Etymologum

SC alios, PMK-Txm vk 7nAv7ni/'©',Eubulus dixit,diminutiuo nominejut a plocamis Oppia-
nus F^sxl^is quidam in epigrammate, Hermolaus etiam 7p>j<«s uocari atinotat, hoc

eft crines: quo nomine Latini de ijfdem utuntur. rZ nei^wi i (otAuots) aAstls, it^

<ri(; TOt clee/jeeait^is 9»s(£T|s«if , ™s wAsvhHi/ms tS lyBi®- TiMvams, sto mju yinmi , Aelianus

Variorum i. r. Cotyledones, KoTvAKc/lVsir, ipfa polypi brachia dicuntur, per iynccdochen , qua 40
pars pro toto ponitur.proptie enim fic dicuntur exigua illa cotylidijs,id efl: uafculis concauis ii»
milia, Ca quibus etiam denominantur,)qute prome brachiorum parti fubduntur,Euflathius. Ve
teres omne cattum kstvs.Lu appellabant, unde cotyle appellatur etiam in coxa concauitas : in-
de deriuato nomine cotyledones , qus polypi cirris adnaia: funt , m tiSI ^ mus TiAexn.

VIUS uincfuims. Hippocrates cotylam(id eft acetabulum) coxa; hstoaMic nominat , & cotyledonas
uenarum ad uteru pertinentia ofcula.ut Galen.in Glollis feribit. Polypi os-re-riraslAiiatt, Antiphi
Ius inEpigrammare dixittilidorus Antipater ^ helfalusjwrttlttc. pgH&^(f,7Tr)kv7rr6t?©»

^AtKTOrs.uidefupra ab initio huius fegmenti b, ^ ^ ^ ^

Ex Oppiano. Aie^i Jit ei pif-iemii tAiMemtr, «ftoir J^xTi.xs VcwnUs sfeefxMyyxs vtui er«s>!^ioieii>
ifxuxt uTsytes let^/^xTVje/iJi^eyfOieip dcpolypoaduerftis muratnam fldefen-yo

dente. Et rurflis, - - - nsupop vi uAeuxitetriuiaus peyus^

nji. Et alibi, . - ijSacillfiJ!»©' KSTt/A«ci,cotylas pro acetabulis dicens, aut etia cirris ipfis : quos

alibicctrefctt.Sf ««gtiiorre uocat:8f «toAa JkxttxtdC aMA£tyvi«:a<oAKinterpretor,non uaria, fed agilia df
mobilia. iefiipiei/JhMxien ctsjsiumi^iiipjldemde polypo locuftam irretiente. Polypus cri<
nali corpore fegnis, Ouidius,

p psAt/OTf/Kxris AKfit Oppianus. Et rurfus.tfu-Kj/, de polypo,

* ns(f’o7t7rcyAv7trtfl^(^£«)AMv)&ttAafr»s^tAHE>ttiUl«fl Pg()sj«Tl/As(/l3ro(?):i(xoTt/A8(/l)!7t,uA«7irrt«t)m/Kts

vue Xxiyyilr lyevreu: nsiiiiC Vlyflis)sr®s itrtTjofici SjitcstcMf/ 4» ysfatit Bml «vntljevifSty/, 8Cc, Homerus
Odyfleac E. De polypo feipfum rodcnte,ut efl in prouerbio,lege infra in h.

d. Muranam fugiens polypus,faxum aliquod apprehendittcuitis imitetur colorem, non tamen ^ ^

latet hic eius aftus muraenam.itacp hairentem inuadit ac uoraqnec tamen remittit polypus donCc
folaeii)sacctabi)IareIinqiiantur,Oppianus. ^ ^

DePolypis. Lib.IllL ggT

' Polypus antequam coquatur , plagis aliquot prjcmollin' indiget. ^ Vide infri in prouerbioi
Bis feptem plagis polypus contufus, iTrGTteTnt/KvTmsnTunfdnQ' if/ ^xrvcmajy {melius TrKTcwi
Bj£rj£/,apudPo]liicem)fc^3<j?5Antiphanes apud Athenaeum.

Ht/<J7^c^c/lMv’acr’,fc(^9>«A«isi^«^j<<b'ftj,Arch€ftratUS.

fenfum non latis aiTequor. apparet autem pro Trttxnxi^sperfyncopen ab eopoiitum. Si
familia fatofuo decrefeat dC intereat, nihil bulbi & polypi ad propagandam fobolem, ingefti
iiTuant. ^ ^ ^ ^ , , , ,

vwtUJJ Ji Trivrov Kvowiou^ <A.\vou.^ ««Atbes 'ijuttusth^ wn/Av^T-SfjKAss

^}AKTvI^cwkyxous^’7jii)yHh«rt^)6^H^', Pi(A7rf^H<n?^7rK<A@'s^voowiuc"nyKV7©'j'^en^rchlis.

» TrhKTXic^^y^i interpretorrecia^quorum fila nimirum nentur a puellis ad rotam aut colum. M«a

Hegemon. H TrPvAvTiflvf, Hy«s

5J5«7^£?7ra,AriftophanesinTfaefmophoriazufis.

Anthologq Graeci i. 40. extat epigramma AntiphiliByzantij in polypum a pifcatore in ma
riarreptum,8Cne manus ei cirrisimplicaretproiedum in proximilitoris fruticetum : ubi forte
inicporem inciderit , eum^fuis brachijs implicatum retinuerit : Etrurfus aliudlfidori Aegeo-
fK, qui polypum a pifcatore mari redditum canit, quod leporem ueluti profe redimendo retia
niiiiTct. Antipatri TheiTaliepigramma , Anthologij 1. 40. legitur in aquilam , qua polypum
fuper petra extendentem brachia rapuit,8^ cirris eius implicata in mare dclapfa perrjt. De E*
nalo quodam fcripfi fuprapagina596.quicummmare delTlqflet, a delphinis in Leshum incoa
lo lumis deportatus fit. fed plura addit Plutarchus circa finem Sympolrj feptem fapientium : quas
Grsccehucadfcribam: Kv^*^eT©^ sAj^etVet/ rii vna-oy Kt^eyiSLihj utu ew&^u7r(gi/ iTrxvTHTcu Ac/lic*

7{ey,iiovoif (^) SreAa-^w iTnSvu 7n>Av7n</lixs Trf&s^ h^oy tSi ytiyiffov a/8o{/ v^y,(louTQ'j

hxC&|JVilhv«^sy,H^Mx^&vcu,^(^^y€i*}^£(^9v(JZlf. f Troszenij lege uetabantpiTcari aut attin*
gerepolypum, tum facrum, {alij fcnptoresnon polypum, fed pompilum facrumpijcemfaciu}ip)tumnzua
tamjEuftathius: dC Athenaeus ex Clearcbo, oC-n kfoy t^Uvf/Z^oy mhi/Trsvy ,ov-n r>y K^?rKAxrLiJ
m^VTTOvyvoimtoy «j/9«g<fl'6i{/.«^’«7re5rof/T»Tfcf/7t3»0a-i^5KAfi:«y»«S}(tAav«ff<*«a7^4<&wc. Polyporu hecas
tombejFoAt/TTcti^wi/ feKaTB^i^Wjapud Arihophanc in Acharnenfibus nominafjad fplendore conuiuij j
aut infignem edacitatem indicandum , ut meminit Erarmiis Rof.inprouerbio, E clibano boa
ues. Anaxandrides etiam apud Athenseum in Cotyis Thracum regis conuiuij deferiptione
'5® ■5roAt/9rtV'«i/t«fl5Tr;z6’ia;nominat.

Polypo confertur adulator, ut mox in prouerbijs explicabitur. Carneades polypis Aczde^ similUi
jnicos afsimilabat: Vt enim illi cirros fuos adaud^os tandem deiiorare : ita dC hifuas ipforum de^
mum opiniones refutare folent, Incertus. Stobaus in Sermone Adiierfusliteras, Carneadem
hoc de dialedicis dixifle refert. A principali animx facultate , feptem ueluti partes enafeun-

tur,in^ corpus extenduntur, ficuri brachia apolypo, Plutarchusde placitis philefophorum

4.4. St: II.

Maurus epifeopus in libello, quem Conuiuium patris Dei infcripfit,Pharaoni polypum ap^*
ponit, propter inconftantiam nimirum.

Polypi prouerbio dicebantur olim (inquit Erafmus Rot.) uel ftiipidi , fiolidlque : uel rapa= vrouerhid*

4® paces, dC uncis unguibus homines. Siquidem ob eam caufam polypo ftultitiam tribuunt , quod VolypL^
ad manum captantis ultro mouctur: nec aliter capitur , nifi quod non cedat. Adferibitur autem
rapacitas, tenacitascp: quod quicquid brachiorum flagellis nadus fuerit , fudu trahat ac retine*
at. Plautusin Aulularia: Ego iftosnoui polypos, qui ubi aliquid tetigerunt, tenent. Nihil au*
tem uetabit, quo minus polypos appellemus eos, qui (emet in omnem habitum uertunt, omni*
bus afTentantes: quos eleganter notat Phocylides, x^$p5 x^xc/li» vooy,«?iK’ kyo^d^dtyx m«

mTjoflifvwj tstoAvjj-ss nfiTK ){S^xyay.^Cov, Pedore ne iie aliud caeles , aliudcp loquare: Pro^
loco uaricre, petris uti polypus haerens. Haec iile. Nos plura etiam de ijs qu<e per polypum
fymbolice fignificari pofsint, protulimus fuperius inter icones ex Pierij Valeriani dC Ori Hie*
roglyphicis. ^ Idem Erafmus, pofi explicata prouerbia, Seruirefeenae, Vii foro: Extat (iniPobpiirtffli^^^f
5"® quit) apud Gr^cos adagium in hunc ordinem referendum , Polypi mentem obtine, quo iube=» oktw.
miir pro tempore alios atque alios mores, alium atque alium uultiim fumere. Adagium natum
efl: a pifeis huius ingenio, de quo meminit Plinius: item Luciamis alicubi , feribuntque co*
lorem mutare, maxime in metu, ^c. Prouerbium fumptiim eft ex Theogmdc,cuius hoc difti-
chon eft depoIypo:citaturcp a PJutarcho in libello 'ariiAv(5;tAi(s?. Vovhvmt/l^' my 'iso?\v7rAa
usv , 05 ■wcTi ^TfcTpjK T« \q>c^vH^ Id eft, Mentem habeas uafri polypi , qui

protinus illa, Se quibus admoritj faxa cclorc refert. T alc &: ille uerfus proucrbialis celebra*
tiir : AMoTt (t}^oioy T%Afc3«{/,j(^ Wtc&oK. Eodem pertinet bC illud, »(5« l^ex e*

tiam ipfa regio. Nihil autem uctat in notandis iiitijs iifum adagq latius trahere, nempe in homi-
nes uerfatili quodam ingenio natos:quitalem ubique perfonam induunt, quales funt ij, cum qui

(^ohus contigit agere.Qiiod genus eleganter defcripfit Plautus in Bacchidibus: Nullus (inquiens)

frugi eftepotcft homo, nifi qui bene Urnale facere tenet, Improbus cu improbis fit, harpaget,furi
bus furet ^dqueat. Verfipeile ftugicouenuefle homine, Pedu§cuifapir3bonus fit bonis, malus

4

884 De Aquatilibus.

(it malis. Vtcunque res (it,(ta animum habeat.EupoIis apud Athen^um;A^'ftJ9I^^^T«^5^lI^v7nv! iv
«a TjooTirus. Similem quandam metaphoram Ariftotcles achamteleonte duxit , primo Moralium
libro, aic.Et apud Eiiiipidem Hecuba P olyxenam imitari lufcittiam iubet,fefecp in omnem uo.
ccni uertere.fi quo modo queat Vlyfsiperfuadere,heperimatur,HaecErafmus:qui plura etiam
quod ad argumentum 8C fignificationem prouerbtj deprominnos qute libuit excerpfimus. V.
lyfles Phaacum ingenio & moribus fe accommodare nouerat, quo gratior familiarior eis fa«
(Sus,qUa uelletjimpetraret facilius. T alis & ille e(i,qui filium Amphilochum hortatur : d rarej/,
■Tflvns 9sf 02 vcay orraiWii/ oyiha.Tw t/l^wnavHincs fcKwt/, «ittoy

ff/Vtoix ooH.Et iimiliter in Iphigenia Sophocles. Nos 71^2 cu/cQ^i (ruya,7nihx/7m otrius PtTptPTpttorfecSia!
ymainv , (fid in />» Sofhodif uerhu difrnuatum diquU fiijpictr,') Athenatus libro 11. Apud la

eundem Ion: Koo 'ny isiJjnwy ^wrxvtus eooKltoooitEuftathius legit wcuyfVK) STvytS vns»

Imny^ak, Et Alcaus,HA(8io(; w.re[mOTAv7rei/i@' ty&ii.-quod qtiidemnon in uerfatilem SC aftu-
tum hominem,fed in ftolidum conueniqtefte Euftathio OdyiT. E.ita enim fatuus eilihic pifeis, ut
pleruncpperfequentes non fugiat, & manibus pifcatoris fe offerat.at necp colorem (inquit) con.
fulto Sf de induftria mutattfed prae metu reuera mutatur. Bafilius ille Magnus in Commenta.
tione,quam de gentilium librorum Icdlione concinnauit,fcite admodum & dotSe , polypum uo
catadulatorem, cuius uerbamollia feriuntirtteriora uentris.Nam ut(inquit)polypus ad fpeciem
fubiedii foli colorem permutaticonflmiliter & aflentator,ad uoluptatem audientium uariabitfei»
tentiam.quo nomine ab Hieronymo blandus dicitur inimicus,Caclius Rhod. Polypus ergo dl
cetur quifquiseftucrfatilis,uerfipellis,inconftans,(iuemetu,(iuc aliter, (Sl)i«T«fAiiT©-,!raAi(ieoAss, 1«
Euftathius;) rapax, ftolidus, adulator. Eft & Germanis futim prouerbium , ^10 mores pro.
ut commoditas poftularit mutandos. Si multa (iraulanda, uulgo ftiadeturtSu mSff fii4)6
fcyntid eft. Vulpem &leporem te efle oportet, ZviiyntcS«?Aiinmm7s'ni7nK
lyHyx-TTX itgci cffu ww ‘mhv-miAiti Tcde mTpcue cpxcriy (^oitmy^ovt^aj.5 m/ ivQiGythain, ttib.

Cum exoj!isfu‘ tw imuii^cim,Ciemens lib. j.Patdagogi. nhiimd®- iyoiim, xr&s tsi i^cytiv-nis ■nrty ixu .
mmditpedc, «tjSuidas 8C Varinus. ^Heiiodus in poemate quod infcripfit Opera 8i dies , uelutxnigmate
quodam explicuit paupertatemlAti^KjjrTOjjui/TrcifttjtseiTnt^ss. Nete deprendat inopem mala tem
pora brumae, Atc^ pedem premere incipiat manus arida craiTum. Conlimili figura figniflea
uit egcftatem in eodem opere: — ar cy mt/^x T^c/?s.id eft,Qiiando pedes edit ipfe fuos is,

qui caret ofle.ExoiTem uocat polypum, quod ofsibus careat.is creditus eft nonnullis ftia brachia 5 «
rodere, cum decft cibus, Alcteus apud Athenaum, E/Bof iym^y as TjtiAi/inM.id eft,Comedo me.
ipfum more polypi. Vnde K x!/'nsfiiy& didlus , Eraftnlis Rot. AULu tSj^rs Imvy lae.

■TO$«yii/,Suidas, Hefychius & Varinus. fi legas ^ULu fenarius erit. Noftri eodem

fenfii pedem fugere dicunt, ©en fnopett fii^cmquoniam urfus hyeme in latibulo fuo non aliun
de quam pede fuo fugendo nlitriri creditur. Tss xni?iy’m(P-dstfxmyjcSHeixS'iu}}4msms,aii iOJ-f&HSt
■nSiiay 77Muiy!ss,o4iiy axmf xM^iiStym«iiricA/ty to tm-X' Avuv)fuxm yiMi.t^irmt yiy ol toAocA aut
ys&xy uic kou&x> isya AxcTvyouts -^tAiayGxfxdjy wxd^aKviuixUi.k^ccy^ ^xv^ixnti u TirAvmts xiw yvaylut
al 74120X512 .Anstjiyoi^di' oiVatStp CsftsirTtj/.K<iii<sfsyo^ Aiw«5TKo3j(«!w'7aOTii,(roj/ merifx, fifc.Theophy
ladus in Epifiolis moralibus. In admiratione olim fuit Matreas quidam planusCo ojAtei©-) Ale.
xandrinus,apud Gracos pariter Sd Romanostqui feram quoq; alere fe dicebat,quac ipfa fefe exe 40
Fotypi C4pat. derettita ut etiamnu quEcratur,qUatnam fitilla Matrcae fera,Athcna-us. f Polypi captittin horni
nem uarium:£f inquo pariter & uitia qua:dam,& uirtutes inuenias,cuiufmodi Catilinam deferi
bit Saiuftius.Competit Si inrem,ex qua non parum comoditatis capere queas : fcd qux eadem
nonnullis incommodis noceat. Allegoria duda eft ex eius pifeis capite:quod(ficutiteftaturPIu.
tarchtis in libello,cui titulus,Ciuomodo fint adolefcentibus audiedi poette ) efti quidem fuauifsi
mum eft,8<: efculcntumtc^terum fomnia parit trifiia ac prodigiofa, (Jmms turhuknm,occ«rjamihin
«lira m»»iima?miiw,(r«i!»r.)Vndehuiuseluminterdicebantijs, qui ctipereht exinfomnijs praii
fcirefutura;qucmadmodlim&: fabarum, utteftiseftidemPlutarchus in Sympofiacis. Proindd
poeticen, Polypi caputuocat;in quaficuti funt permulta cognitu tum iucunda,tum frugiferatiti
funt nonnulla, nifi catieas,peftilcntia.Porrd ex huiufmodi rebus id quod ineft c6moditatis,cdn: f»
ueniet excerperetquod noxium , uitare. (hoc eft,) iuxta Simonidis dodrinam apiculas imitari,
q ua: prteteritis reliquis,ad ea duntaxat aduolant , unde pofsint aliquid ad mellificium idoneum
excerperetnec aliud colligunt, quam quod fit ufui futurum. Prouerbitim integre refertur apud
J^lutarchum hocpadotnsAvTtoctlt^Kt^^irXsyvi /rlhiuriOE', yv rtfct l^Aof/. id eft , In polypi capite ineft
quidem malum,ineft & bonum. Itidem Theognis in Sententijs de uino pr»dicat:E<SAos it^ «««s
Wr.id eft, Bonum acmalum cs.Poflet ad hanc formam torqueri fabula de hafta Achillis,qu* uiil
neris auxilium tulit eadem qutc uulnus inflixeraqErafmus. ^ A<2 rrAsyiut inaAraas MAr(di'©',

Bis feptem plagis polypus contufus : dici folitum , ubiquis multo tandem malo fit emendatior,
quemadmodum accidit indomitis adolefcentibus . qui plurimorum experientia malorum tan.
dem cictirantur.Conucniet &) in cos.qui duriore ingeniopra:diti,no nifi grauibus ftipplicijs cor. ta
riguntur. Aiunt polypum pifcem captum diu multum^ tundi caedi^ folere , quo mitior fiat, 8C
ad efum accommodatior. Author Zenodotus , Erafinus, Meminit etiam Suidas Si interpre.

tatur

DePolypis. Lib.IlIL ggy

tanir iS ^S^KS?i!tw «fMi/.quoniam polypus captus multis idlibus caftigari.ut emolliatur *

Wiip j^taa,)foleat. Hippocrates mulierem, cuius uterus molliri Si purgari debet, polypu pia*
gismollitum edere iubet, r»y<«(PA»}'i«)Aty>"rwaraAv7m/mAst/jAvs,Athena:usexAriftophane.

DB CAE TERIS POLYPI GENERIBVSj AVT
faltem nominibus diuerfis.

Ofmylum quanquam cum ozsna 6C bolitaena eundem efle apparet, diftinxi tamen aliqua ex or I
parteiquoniam nominum etiam, non modo rerum rationem habere foleo, ut grammaticis quo.

que.qui an nomina diuerfarem eandemfignificent, aliquando dubitarefolent,fatisfaciam.Qtia=

10 re K eledonam feparaui.-quanuis eam Rondeletius,contra Ariftotelis fententiam,obferuationii
busfuis fretus, ab ozacna &: ofmylonon diflinguit. Quod ad accentum, paroxytonum femper

fcripferim«V(n/Ast,etiamfi apud Athcnsum,&alibifortc aliquando Hbrarioruminfcitia,propaa

toxytonum reperiatur.In Oppiani, Aeliani, Io. Tzetzis,(&: aliorum forte) libris paroxytonum
probe fcribiturtSi nos multis exemplis pleraqp huiulmodi nomina fic fcribenda oftcndimus fu.
prainCordylo. PolyporumgenerafuntlAu/'ii'»,7reAi/!ni/'(v»,i3oA6TOs,oirjit/Asj,Athenaus libro
7,tanquam ex Ariftotele & Speuiippo. Et mox, Ariftoteles (inquit) in opere de animalibus
mollia elfe dicit TreAwwoifaSjOiruvAiiOjtAtcfirfii/.fed oVfii/Aii/ feminino gen.alius (quantum meminii
nifi quod oVjiufcK.uox deprauata apud Hefychium reperitur)nemo dixit. dcfii/Aiitimalim oa-tivi
A)«,ut AiesieHgenus eft pilcium,quod uulgd ozsna dicitur, eft autem fpecies polypodis,qute in.
io ter caput K cirros fiftulam(KbA<il/)gerit,qua tetrum emittitodorem, Pollux libro i.ubi etiam uer.
ba hac AriftophanisrecitattTjieOT^iS»»}/ a’s iBWS-Aaeaf; Sa-iiv^iJ^iXjUsa Atheme

us eadem citat e fabula Danaidum,ut inquitmon ofmylidia tamen , fed ofmylia quatuor fyllabis
feribit, quod magis placet. Vuottonus ofmylianmanulas fepiolascj!uenari,exhocloco non
rede tranftulit. d5tivoe,oV(tiAK(/,®fei»i, Athenaeus, hoc eft,Thurij ozaenam pifcem uocant,qucm
ctMcri Grsci ofmylion. Ofmy!ia,d<r(ri/Aiie,c polyporum genere funt,qui ozaena: dicuntur ; dC

alifquidampifciculiuileSjHefychius&lVarinus. dir(«ii«£,iJsAf«TO«i,9KAKM-rt(,Iidem.fedlegei
rim potius do-(iOtoi,mafculino gen.aut feminino oVf;iAiu,fi quis contendatUnam & alip quedam
polyporum fpecies hoc genere efferuntur, ut pd!ypodinc,eledona,bolbitsna;)apudautores qui
dem femininum nonlegitur,quod fciam, ut paulo ante dixi. De uoce iloA&TiVoa, paulo poli.

;o lo.Tzetzes Variorum y.iy.oVjivAsi/ per ypfilon pifcem uocat, polypi inliar amphibiilm, 5C oliuas
acficus(fimiliter)apperentcm,oV(<te(/ucrdpfri6ta, (licutZMAsi/,TfiB<visj;,) id eft fetidum,

Smylas apud Alexandrum Trallianum legimus , ubi forte ofmylas reponendum ; utannotaui»
mus fupra paulo poli initium Corollarij primi de Lacerto; ad initium paginae yyy. Quis non
miretur Polyporum uarietatemf nam horum alius tetram odoris foeditatem habettalius nomine
Ofmylus bene olet,& nihil mufcofiustyirqsiore mofihe oiiore)fen(i: quem hacatate Graci Mofchitd
appellantiMafsilienfes Mufcum.ex ea odoris fuauitatc,qudd mufeum non leuiter non modo Ui«
uus,ucrum mortuus etiam oleat.Is qui eum uel occultifsimum fert, circuftantes fuauifsime per=
mulcet. In arcis ad imbuendas grato odore ueftcs reponitur. Gracilioribus eft brachtjs, quam^
caterorum genus Polyporum,Gillius.cgo Rondelettj Sc Bellonij fententia fubfcribo,qui poly.

4“ pi fpeciem unam tantum odore infignem,alrjs grato,aiijsgraui,faciunt. Oc!}apodia,(ieicigjK!^
yii,)fepfe,polypi mofchitse.difficulter concoquuntur, Pfelius libro i.de diaeta. Accepi olim pi

Icem Mofcharolo Venetijs ditflum , polypo paruo ftmilem efle , 8C in cibo lautum, haud fcioan
idem Iit qui Italis circa Genuam Muzaro uocatur, Graecis hodie Gopos,li bene memini. Ger
manicum eius nomen fecerim,em!BlfemEHttcl.nam23lfcm mofchum odoramentum nobis fi.
gnificat.1Kuttcl uerd Germanica uox, Anglis pro fepia priuatim in ufu, toti malaciorum gene,
ti redle accommodatur. Polypos &r Ofmylos in ficcum cgrelibs aftiuo tempore , ex maritL
mis arboribus frugiferis frudiusfubripientes, (fcandunt enim per truncos, &( ramis feimplicat,)
fa:pe agricolae & deprehcndunt,&( pro direptis frueSibus pcenas ex coprehenfis fumunt: Aelia,
nus.ex Oppiano nimirum,qui ofmylum etiam ut polypum, maris cauernas incolere tradit. Vi.
yo defuprainCorollarioPolypic. Demorfii etiam ofmyli nonnihil uenenato,diximusinPoly=
poG. circa finem.

Ozacnam eundem effeofmylo, de quo proxime fcripflmus, Pollux, AthenjuSjHefychiusati
thores funttquibus eruditi hodie aflipulantur. Polyporum generis ozsna, didla a graui capi. UtxM,
tis odore,Plinius. Ozsnam Ariftoteles ozolin(o^Aif )& bolitaenam uidetur appellaffe. ea Ire

quens eft in Laconia, quae regio nunc Zaconia dicitur: didla quod ea uox odorem illUm &C ui»
rus grauefignificat. Theodorus olTolem cc'micrtit,Mairarius. Nautili genus alterum conflat
exiguo corpore,faciefimilebolit3cnis , Ariftoteles. BolitatnasnonalitEuripus, Idem. Vi.
detur autem BoAitsuvx Icribendum cum acuto in antepenultima, ut o^oxvx,'7^ixtm^c^it7mvx,h3hciit
enim hdcc uocabula ultimam breuem.penultimam produtSamtquam, fi accentum recipcret,cira
cunfledli oporteret. Apud Atlienacumbolbotine,a8oA&7!V»,fcribitur. Species (inqUit)po!ypo=BoI6iitii!ft
rumdiucrfaefunt,heledona,polypodine,bolbotine, ofmylus, ut Ariftoteles tradit. Egobolboti.
nen ab ofraylo nomine tantum differre puto, apud Arrftotclem quidem ,iarjs qUs extant , nihil

Tolypodinc.

Zolbidim.

'EledothU

DcAquatilibus.

humfmodi legirausjS*: forfan polypodme qaoc^jTreAi/m^iW, nonalia fiterit fpecies. Forma qui*
dem nominu in iV» Grsccis patronymica dt:ut Adrafline, Adrafti filia. dC forte polypodine , ceu
polypi fpecies minor, ut filia ad matrem,apariiicatehoc nomen inuenit. d<rfitu/ou,j&ciA€«Trm,&a

7LcfOT«/,Hefychius.malim,dff-#tvAct6,(iTelO(r/^uA9i,)^<jAftwat3ij(^9{/s&KA«<xr/o/. Eft autem iotapenul
timxlongum in patronymicis(8(f fimilibus)in m.Kifh i£.vlu/ivHSy Iliad.i. Nec

alia putarim Bolbidia Hippocrati dida, forma diminutiua. nam libro i. de morbis muliebribus,
hudztpo\ypodiai(.^de^^paruospolypos,al:a^emm^rumJnonfiecie,ucmifnf^^demr,)^^ho]hid^^ parui poly
porum generisjin uino dC oleo coda, fi uterus ad coxam auerfus fuerit. Rurfus^ eadem iimili*
ter praeparata, aut fepiolasjad menfes ciendos. Etrurfum in dufdem mali curatione: Ad uefpe*
ram (inquit) mazam ccEnei:fi uero panem noluerit, dC bolbidia parui polyporum generis , 6C fe* lo
piolas paruasjinuino ac oleo coquito, edenda dato. BoAfiviaClege Boh&e/Js:)'rK

^ fw (tiK^wii TreAvwr/ojf/, Galenus in Glofsis. f Eft narium ulcus
ozxna,de quo in Polypi philologia diximus. Oris foetorem ozen Gr^ci liocant, Vnde dC o*
zsenitim nardi qiioddam genus apud Gangem nafcens,uirus redolens Piinio|uidetur appellari*
fed ozen cafsiae fpeciem Adius uocauitjlVlaflarius.

EIedona,EAtfi^av», polypi fpecies eft Ariftoteli, crurum prolixitatea ceteris differens:8<: quod
una ex mollium numero firtiplicem acetabulorum ordinem agat, non ut csrera duplicem , Ari*
ftotelcs. hMt/luvHjO '5r(!Ai/7r»?,Hefychius. Apud Athenaum etiamlibro ^.tAiyicoracfcribiintur dC
nominantur, inter alios pifcesdibro feptimo autem fcAi£f«i'«,cum afpiratione.Ew^» <A’ ■croAv37r«?7»f/

fuperius teciraui* Et mox: Ariftoteles in opere de animalibus , moU lo
lia efle inquir,poIypos,oV//vAia/,iA%(/'a:'iu/. Gilhus etiam,Mafrarius,^ V uottonus Helcdonam

cum afpiratione feribunt, Grammatici t.ante A. attenuari docent, nec^ excipiut eledonam:etiamft
hoc nomen og? Ttf fcA«j|/,id eft a comprehendendo compofitum uideripofsit : unde 8^ i^’c^a.vk for«
te deriuatum,quod nomen uinculum fi'gnifi'car,rpiritu tamen tenui in Grxeorum lexicis feribi*
tm,iM<f^vH(finea]}irattone,&cumo.hreuiinpenulnma)gcnviscR po!ypodis,qute cotyledonem unam
(unum cotyledonum or^/z»ewi)habet,pedibus fepteniSjauthote Aeliano,Suidas ^ Varinus.ego in fis
quae extant Aeliani,hullam eledonx mentionem inuenio. Vocatur autem eledonc, fes Ttf tccyrii»
fc^«i/,qu6d ipfa fe rodat , ita utiambda in hoc nomine tedundet. unde dC Heftodus , cTuvest©' S^/
Ttvd^cc T^c^«,Suidas,5f C^liusRhodig.Sed authores idonei plericp polypum iimplicitef, nonele
donam priuatim hoc facere fcnbunt. AtAi(/‘a'ik», o fct/Acd©- , Hefychius Varihus:fed pro Sjo
ftvAw©', legendum forte oV;xt/A»c,ueloV/<t/A»«ff. Helidonam genus polypi, tioftraesetatis GraciHa
lidonarn corrupte nominant, Gillius, idem ofmylum a Gracis hodie mofchitem appellari dixit*
quamebrem diligentius inquirendum,fit ne unus pifeis ofmylus SC eledona ut Rondeletius pu*
tauit,fieripoteftutfpecies aliqua polypi reperiatur in Graecia, circa Gallicum 6^Ligufticum ma
re ignota. ^ Chelidon, XtA/e'?ftij/, pifeis polypo fimilis,fuccum continet, qui bonum colorem prg*
ftat,8cffanguine(«ri5><«»2o?r;5>oi^/ex,w«»yer,)mouet,Diphilus.Mihiomninononaliushicpifcis quam
eledona uidetur:nam dC deledoiia, Ut fupra dixijuomen pro eodem repetitur. Vide fuprain Che
lidonia, elemento c.ad finem paginae 165*

De N A V T I L o Polyporum fpecie,in N.Elemento ditftum eft*

C R I c o s animal aquatile deferibiturab Alberto, libro 14, operis de anfmalibustm alphahca4«
ticb Aquatilium catalogo.-SifrurfiisKY L o ^.utrunc^cum teftaccis&rmollibusconfundereui*
detur. nam SC teftam eis attribuit: quaedam mollibus attributa ab idoneis fcriptoribus,utpedes
habere, uenari pifciculos,adha:rere petris, quodkylos duorum fitgerierum, minor eden*
do, maior non item. Ariftoteles polypum maiorem edulem facif:minores uarios edinegat. Cri
cos(inquii Albcrtus)dextrum pedem perparuum habet, finifirum uero magnum dC longum. A*
riftotcles quidem locuftam SiT cancros omncs,chelam dextram grandiorem ualentioremcp habe
re aiuhor eft. V erum his ne tantillum quidem itnmorarer:nifi fperarem interdum Arabica aut
Perfica nomina animalium quorundam collatis feriptorum locis expifeari me pofteifed pleruns
que fpc mea fruftror,ciim plerae^ a Graecis deprauata deprehendam, 8^ qugdam adeo abfurde ut
uix coniecfturac locus fuperfit.a Grxeis enim Arabici feriptores fumpferut, ad fuos charad^cresj
ad fuas terminationes detorta:ab his rurfus Latini quidam incerpretes,mimme Latini, fed dC lui*

' ius dC Graeci fermonis imperiti, unde pafsim in illorum libris & rerum 8C nominum magna con»
fufio* '

p r s c E s quidam funtinformcs:iieUit quod corio eft qiiafiftiillo, magnitudine fermeelepfian
tis:fuillo etiam capite, pedibus loraceis,fine dentibus, paruis oculis, fub uentre duo foraminaha*
bet iuxta caudam. Cauda praelonga:brachfj menfura latiore: quam menluram longitudine d( h*
titudineimplent fingiilae auriculae.corio crafsiore quam digitusftt. Forfan epolyporum genere
cft,Cardanuslib.io.de Subtilitate. Mihi diiierfa plane a polypis natura uidetur.pedesloracei,
forte SC corium fuillum, polypum referre uideripoffiint. Sed dentibus caret, quos polypus habet*
Cauda polypo non conuenit.airriculae aquatilium , ficut dC exanguium nulli. Ego hoc animal 60
fupra in Corollario OrthragorifcidefcripftjAloyfijCadamuftiucrbis: qui id loripes fuiffe feri*
bit,nonauteIoraceispedibus,Sedcumloripes claudufignificet, pedes uero nullos Cadamuftus

DePompilo. Lib.IIII. §37

ei^ttribuat,nefdo qito fehruloripedem dixedt* Cete illud iTaftifsiniiimCinquit Scaligcr aducT
fiis Cardanum)qiiod elephantis deicriptiim niagnitudine,a{s,efle forfan de genere polyporum,
inanifefteleuitatem prodiringemj tui.Gui fuilium caput afsignabas. Suem potius faceres. Nam
polypo, non ut fuibus roftrum,fed ut fepiie:cuidam generi, ucprittaco beccum eft. Vide etiam
infriad finem CoroIIarq dePorcis marinis*

DE POMPILO. RONDELETIVS.

no wr I A o z pifcis dicitur ab Atfienseo, AeIiano,Oppiano alqscp Grsecis. Plinius quoq? Ii» ^
bro 9.cap,!5:.huius meminit eodem feruato nomine, QC a quibufdam inter thynnos nuine*
rariferibit* Verum hi meo quidem iudiciofimilitudine decepti fuerunt. Pompilus enim
alius efl a thynnis pelamydibus, fiCfi eis quodammodo fimilis fit.

Pompilus pifcis eft pelagius, fquamis carens* A branchijs ad caudam linea magna curu^a du^ js
dia, a qua ad uentrem lineae multae tranfuerfieinterpundltc defcendimt. Supra lineam dorfum iia
rium eft,6d maculatum. Os eft medium,dentcs parui pro corporis magnitudine. Pars quee fiipra
dC inter oculos eft flauefcit,auri^ colorem armulatur. Pinnas habet quataor,duas ad bianchias,
jo duas in uentre. Aliam a podice ad caudam.In dorfo aliam. Cauda in unicam definit non diuifam,
nec^ crefeentis lunae figura thynnorum pelamydum^ modo.

Hunc uerum efiTe pompilum quem dcpinximus.rationes aliquot demonftrant.Nam hic pe*
lagius eft pifcis, circa naues frequentem efle in pelago , eas^ comitari certe experientia com^ pompilumufrii
probaturh. Praeterea uarius eftjliipercilijs aureis, pelamydifimilis. Qux omnes funt pompili no fc protuli fe,
tx a ueteribus traditae, Athenxus libro 7.ex Dionyfio Iambo:Pompilus pelagius eft pifcis , cir*
ca naues frequens cernitur,fimilis pelamydi, uarius, Callimachus eodem authore aurea

fuperciliahabcntem,6d facrum piCcem^pTpeWamtACallimachu-s^omfilinomennon exprimit, Jedfimpli^
ctttr nominat ^ otpfvffip fi§op uerhis aliqui aurata intelUguntJtaq^ ut pompilus T^ndeletijfupercilijs

aureis fit^quodei facile credimitstiieteres tamen id de eo exprefe non tradiderunt. V erha Athenat jhit,KitM.iy.xyoz

\'^(uj,jiihaudi Hft^.^uel EtClitarchust Nautae pom
pilum facrum pifcem nuncupant, quod ex pelago deducat naues ad portum ufque. Eadem pla= Lib.i2.eap. 41
ne Aelianus de pompilo. Rarus eft admodum apud nos pifcis , ita ut uulgare nomen nullum
mueneritjnifi quod pro pelamyde uenditur,

COROtl,ARlvM.

Thynni fiepe nauigia uelis euntia comitantes,mira aliqua dulcedine per aliquothorarfr (pa* A
cia 6C paffuum milia a gubernaculis non feparantur , ne tridente quidem in eos fxpius iatfto ter*
riti.Quidam eos qui hoc e thynnis faciant, pompilos uocant, Plinius. Grxee Tsroy.7ti?sz feribitur
paroxytonum,a 57-flfi7r«:ut ab of).«,o§yiA9?. dicitur enim i» Tet(i7ray , unde dC Euftathius*

yo — 'ssoii7r^iF\7ntp»(itGey v«ft>j/,Oppianus de hoc pifce. Alias pomphilus dicitur, Hermola*

us.Ego in Giacci quidem Aeliani de animalibus libri a.capice ly.Tsro/zijt/Ass reperio, mediam fyllas
bam cp.de v.conftituentib.Gillius pompylum uertit per py in medio, neutrum placct.nam Ae-
lianus aIibi(libjy,cap.i5.)T8-efi?dAs?rcribit,8t^ alij quoshadenus uidi omnes: dC deriuationis ratio
de analogia ita feribi poftulant. Pompilus pifcis quibufdam idem uidetur qui aurata,uc pluri-
bus fcripfi ruprainCorolIar/o de aurata H.a.nos cum Rondeletio alijs^ eruditis tum prifeis tuni
noftri feculi, diftinguere malumus. Mafsilienfes pifeatores hunenon ignorantes, corrupte
Pampalum uocant, Gillius. Gcrmanicumnomenriquisrcquirat,fingamus:dft X.eif|ifcb/d^
04)ifflciter/em ©d^tff^cfelbquoduis enim ex iftis,idem quod Grarcis pompilus fi^nificat, id
eft pifcem comitemjUel nauium comitem. Rcccntiores quidam pompilum imperite cum nau-
^^tflo confundunt,Plintjuerbis(deprauatisfcilicet)leducfti,quibusnautiIum ab alrjs pompilum uO
carflcgitur.*cumnon pompilum ^fed polypi ouum legi oporteat, ut Rondekcius ex Ariftotel^

obfcruauit.

888 De Aquatilibus.

B Pompilus animal cft matmum,amatorium, uariuinj pelamydi iimile ! Euflatliius, fex Athei
naeo nimklim. ^

C Pompili pifcfes pelagii, omilium maxime pifciUm,quos auditione acccpimus,in ima fcde ma

tis Ucffafi folenuflue ipfi terram male oderunt,fiue hscc illorum odio tenetur. Hi autem fic c/rcS
naUcis altum fecantes,tanquam amicas, concurfanqeas^ huc illuc faltantes ftipant. Et homines
quidem qui naui uehuntur, quantum a terra abfint, prorfus ignorant : & ipfi etiam nautte a uero
aberrare folent. At pompili lantjuam iagacifsimi canes , qui propinqliam prafentiunt pradam,
fic terram non longe abcire,ante multo fentiunt.idcirco non tanto amplius ftudio nauium tenen.
tur, longius eos ut perfequi comitando uelint: fed quaii figno ad abeundum fublato i irequentes
in altum redeunt. Vhdenautaecontinentem,tametfifafcibus non eam alTecutijfedaPbmpilise. ,,
riiditi,propihqUam elTe fentiunt , Aelianus de animalibus i. ip. Et Oppianus lib. i. Halifeuti

unde ille mutuatus eii:Pompili(inquit)pelagrj pifces.quos uenerantur nautp,a comitatu nauium
fibi nomen inuenerunt.mirifice enim,K peculiari quodam ftudio erga naues in alto ueeSas affi«
ciuntuttSi curfum earum fequuti circunfiliimt,alij ad latera, altj ad puppim, ad prora altjtperieue
rant^ adeo jUt non fpote eos comitari putares,fed uinculo ad nauim aftritSos trahi. Vbi uerd ter
ram pr;cfenferint,rurfus uniucrfiretrorfumctanquam a meta ad carceres) redeunt, relidis naui.

E gijs.hinc nautte terram prope elTe certo agnofcunt.Ex eodem comitante , placidum SC tranquil.
Ium mare futurum, tanquam faufto dC foeliefe focio , conijeiunt. ^ Vmbra gaudent hippuri Sd
pompili.quamobrem iniedis in mare arundinum fafcibus,appenfo lapide quo firmcntur,fub il.
las(mari innatantes)colliguntur,5i facile hamis capiuntur , utin Hippuro ex Oppiani Halieuu.
eorum 4.retuli.

jj Ex Athentei libro 7. TelchiniacEEhiftoritcconditOr,(fiueisEpimeftidfesCrefcnliscft,fl«

ue T eleclidcs,fiue alius quifpiam,)delphinos & pompilos facros pifces efte tradit.Eft autepom.
pilus animal amatorium, (ad amomphiUra efficax exijiimatum,^ic. Leonicenuc F anorum j.p. uhipleraq^
hacex ^themso conuertk,^uan^uam ipJe[Japjumemoriisputo'^TauJaHiamaUthorem £:tfef,)tanqua SC ipieCoe
li fanguine(fcK mii spoetV «i(.KT©-)prognatus una cum V enere. Hinc Nicander in Oethicisi

< fonfMtwvCks Kp^ojyas 7if Ktj-ujju(j:auc alio quopiam modo^fiio jinfus et conJlruBio conflet.) Mc

miniteiusO^ Alexander Aetolus: Ps/ctAiwKxgwu^-aroi/massaertjgSlie, Kacm itftTU
•im miexifss ifBOs. Et Pancrates Arcas in libro cui titulus Opera marina', cum prsdixiflet : Fet». j«
adastjSj/ (stAiriTij/ ahirtfaxn ix8au;narrat,non modo Neptuno hunc pifcem, fed etiam incolis Sa.

mothraefe dijs facrum SC charum efle.Ob eam^ caufam pifcatorem olim nomine, (ficut dicitur)
Epopeum,ex Icaro infula profedum,»tate iam afFedum,qudd aliquando cum nihil aliud pifei»
um pra-ter Pompilos cepilTeqeofdem cum filio comediflet, protious huic pifei meritas impieta.
tis potnas perfoluiftc.Etenim cetacca belua fado in eius pifcatoriam impetu ipfum in confpedu
filij deuorauit, ( Eaiem repetijt Jelianm t^.ij.ficut & ea qua: Jequumur. i Item , ut addit idem Pancra.
tes,Pompilum hoftili odio Delphini perfequtinturtncq; hoc ipfum tamen impune faciunt.Cura
enim huncguftauerunt,difcruciantur 8C conuelluntur continu6:8C quod furore inflammati coti
fiftere non qucunt,idcirco in liuora expelluntur, atep fludu eiedi a mergis aut cornicibus mari,
nis gaupsep exeduntur , 8C conficiuntur. SC aliquando a uiris qui ad cetarias afsident capiuntur, .po
(t^ctwaiiSrTvUjUoxuidemr corrupta, ./ielianuiomifit.) Kiefw(aWAi«,x^T!ro(.mfeiitfMiy3wt,Timachidas
Rhodius, vtujrmii ratiterruit TtfJooy tpSuc VotttniV&c Tif viavxS^ Vkv ktAelao tTod^ow,

Corinna uel quifquis poematij in ipfam relati author eft, Csterum Apollonius Rhodius fitie

’ Naucratites,dicit Pompilum aliquando hominem fuifle(iirojS(/£*,id eft portitorem, Aelianus;3«
A*Mafj.oi/,idcft pifcatorem, Athenatus.)et cum puella: (inquit) ApOllo amore teneretur, {Ocyrhoes
Imhrafiflumj filix, &c.plurihinrem deferibit Athenxus,reciiatK etiam Apollonij uerfihu:) eam^ rapere co=
naretur; liacc autem effugiens Miletum tieniflct, 8C Pompilum precibus obfecraflet ut fetraijee»
ret:is quidem paruit, at uerd Apollo fefe ofl:endens,hanc quid.fem rapuit, nauim autem in lapide.
Pompilum iaCalnominispiiccmcotiUertit.C^lemmitEuflatbmquoquein Homerum.) Diohyfius
cognomine Iambus in libro de dialecSis: AudiUimus(inquit)pi(catorem Er£tricum,alios^ mul- y*
tos pompilum pifcem facrum uocantes.

Pompilus apud Grscos omnes penultimam corripittOuidius produxiqhis uerfibus in Ha.
lieUrico inter pelagios: Tu^ comes ratium, tradli^ per atquorafuld, Quifemperlpumasfe.
querispompile nitentes.

tpitheta. no(.a-5nr,o(.osoas(,Oppiano. Sacri etiam epitheto dici poffunttuel facri pifces per antononia.

fiam.quanuis dubiam:cum SC alij pifces ab aliis facri appellentur.

Pompilus nauigia uftp in portum comitari SC deducere perhibetur, Nic.Leonicenus, fine au
thore.nam uetcres,cum terram etiam a longe prafenfetiqnaues relinquere aiunt.

Km mianfai , Timachidas : tanquam feruatores nauigantium , Euftathtus K Vari,

nus in iwc, 6»

i5S

889

DcPorcispifcib. Lib.IlII.

DE PORCIS PISCIBVS*

ao R C I ud Sues pifces quidam didi funt,qudd adipe audardo terrefirium modo ple*
ni iintralij a uoce dC grunnicu:alij a corporis auc partis alicuius fimiIitudine:quidamo=>
pinor a ipinis dorii,ietarum inftar rigentibus:uc quorum meminit Plinius.Inter uene PoraPlwi/.
naCinquiofumpifciumporci marinifpinjeindorro, cruciatu magno laerorum.Vcraedi
um eft ex reliquo pifcium eorum corpore. Aggregator ex Plinio non limum/ed carnes
ipfius porciremedio eflefcribit. Spinae dorfi trogec^orcbpiicis marini inferunt cruciatum ma*
gnum, cui medetur fel ipfius, Arnoldus in libro de uenenis. Xotfat^id eft Porci,a Tarentinoin*

10 ter pifcium marinorum genera reponuntur. Efca ad porcos ab eodem defcHpta,interpreteLa
cuna, recipit fefami drachmas iiij.capituloru alliorum drachmas ij. carnis coturnicis muria con*
ditx,opopanacis , fingulorum tantundem. Qu^ omnia Cinquit)excipiens fordibus gymnafioru
contundito. utitorcp illis paftillorum inftar compadis. Capriscvm Atheneo memoratu, Ca^rifcuf.
pifccm marinum, (tuw aliqui uocant. V ide in Mure pifce fupra)Rondeletius eundem porco Stra

jioftris(inquit)5<^ Siculis porco uocatur. Vide iupra, pagina 114.

Ab hoc diflferc A p e Rpifcis, GrxciJW7n»op uocat:cuius aliam iconem Rondeletius, aliaBelsApcr.

Ionius dedit.utrancp pofuimiis iupra, pagina 70. Rondelettj fane aper, pifcis eft marinus: quem
hyxn»,uel porci, ucl caprifci (quo cum plurima habet communia)fpeciem eiTe coniecerim. Xot
lo ^(K,id eft pprci,qui inter Niloos pifces ab Athenaeo SC Strabone cenfentur , fluuiatiles ne tantum
fint,an e mari forte in Nilum immigrent,quaerendum eft.item an perca fluiiiatilis minor, de qua
fcripfimus fupra,cLim pifcis fit rotundus, ipinis in capite noxtjs.porcus fit Strabonis, haec enim il
Ii attribuit. Vide fupra in Perca fl,minore,6^ in Cernua in Corollario deMugile C. Ari

ftoteles folos pifcium uocales efle dixit c-H^cpfot/^xsu Wf/ tto Wwp p<2i§oy,id eft caprum dC fluuiatilem
porcum, Athenaeus, Euftathius hoc loco repetito pro (rn^cpfoy legit ego quoniam ;(0i^oy tto*

Txytoy apud Ariftotclem non inuenio, eundem efte conijeio cum apro (capron Graeci dicunt) A*
cheloi,quera Ariftoteles hiftoriae 4.9.uocaIem exiftimari fcribir,uc alios complures quos illic
nominat, omnes marinos, praeter chalcidem forte lacuftrem, 5<^ aprum fluuiatilem. Ksey’f&' quide
pro fyrionyniis accipi queunt.Hunc caprum fl. Ariftot, in Acheloo amne uocalem fa-
J® cit, Plinius etiam grunnientem. In Danubio cum alq pifces, tUm porci(;>(0??«)capiuntur, Aelia
nus. ^Gyllifci,rt/;yk/£rH9i,pifcesquidam funtMefychio&: Varino.rt/Ai©^qiudem(ficut6£^^v^©')
porcus eft.unde forte diminunuum, porcellus, ut hys etiam fldhyfca, de pifce, eadem (iGryUia*

gnificatione. Nicander congros, aliter gryllos itocarifcribit* Itali plerique hodie grillum nq=
minanf,tcfteBelIon!o,mufteIae marina fpccicm.quam Rondeletius ophidion.Vide etiam fupra
dehocuocabulojpag.iii.in Corollario de Alellismuftelinis. Chirin ( Cl}ceripotimyXoi^oi)id eft
porcelliones pifceSjSyluaticus.noftro quidem feculo percam fl.minorem aliquiporcellione no*
minant, in Germania inferiori pr^fertim:Ita)i uerdfturiones paruos marinos. Cherifearia inter
Strymonis fl, pifces Bcllonius nomina[:quaeuox uulgaris,forfan porcellos fignificat. ^ Xoielvou chceriiiie com
conchsenon ali^ uidcntur,quam quae hodie Porcellanse luilgd dicuntur. Vide fupra in Corolla= ch<e.
+orioad Porcellanas fiiie Conchas Venereas,ab initio, pag.jj^. & non multo ante finem eiufdem,
pag.j59.Twj/ <fi sfoy^oiy i<d^y^l2i<»y(Jegop^^d.v(aytUel^l<^A'Juy)^(^'f^ 'fsiTraiy vsyyyKwy ca mm^ca tc/lioUyUc^
Androfthenes in prffternauigatione Indiae. De Porcellanis uafis uulgd
dicflis,rara quadam dC cognitione digna lulius Cafar Scaliger exponit, Exotericarum exercitas
tione Titulo 95. Nihil cum porco aut fiie puto commune habet po^k©' Grace didium Iftrt ani
niahdequo Varinus in Lexicoficfcribit:Po^«^ animal eft ad(‘J^a)Iftrumfluuiiim, id eftDanu*
bium:quadrupes, membrana tenuiinc!ufum,(?7%t;\0(CtA*'oi/:)qua inflata utrem reprafentaufidna*
tat ea attenuata, ( vu-^Tvuioos m Afc7^i:«i/&«,fubaudio, ^my, ucl i» in^ terram egreditur, 8d

fubit6(a&f o5p)refrigeratum moritur. Eft etiam ttv^k©' inftrumcntum pifcatorium , cuius mc= injlrumetitu»t

minit Plato in Sophiftajhis uerbis:KvgT»s t/liKrva^^ TrtgR»?, 2?

y® T^lwl^KH Aliqui no rediereteinierpretanf, alijxi/fToj/jid eftnaiTam: Plato enim fi*

mul tanquam diuerfa nominare uoluit,fcs?<A' 7r9>,iyyx: Iioc eft , inftrumentum quoddam e iii*

minibus contextum eft, Varinus SC Suidas. Meminit etiam Diphilus tip Tni^KB-.QxijoyT^fht&y xt*
hdlji. Tso^Ktay V ocabant autem r» Tf^XxyQkvsiy j(fia ccy-Trly&y vy &crJ\ujov7«

&au:Hk:^7Som^7[^H^^. Hinc 8dT«rofK«s(utXf vcws: apud Siiidamfid Varinum aliquoties non re*
(fte-arogx^^jUt Aoy^jin hac fignificationeferibitur) apud Homerum uocatur annuliis, ferrum, ft*
ue cufpidem haft^(epidoratidem)ciim hafta coniungens & firmans. —

Vo^xM(/lft dicuntur omnia rotunda SC Ketxio^SjCexannulis compofita,iieIannulis fimiIia,)na)Ti Wf*

K«?annulus eft, Euftathius, uo^wy elTe puto genus retis naftifimilis, cuius os rotundum eft, dC
circulo uimineo firmatum. nafta enim proprie eft Latinis,quae Gr^cis Kx/fT©-,Sd e uiminibus auc
^o^ncis conftaUJTojJwsc uerd e filis 8l maculis ut retia.noftri Vrfam nominant, cml3^t'cn. fidaliam
eius fpeciem rotundiorcm,qus non ut naiTic Sd porci in uado relinquitur, lapidibus grauata: fed
anfara e ligno oblonga habec,uc a pifcatore tenente per aqua agatur dC impellat cin ©rotbflrcn*

Spo DcAquatilibus.

Capiuntur ptirpurx paruulis rariscp textu itcluti nafsis , in alto iaflis.ineft ijs efca, &fc. P/infus

Varinus taleinftrumentumuswappellat, Vidfein Equo H.e.pagiriaygi. inter Qiiadrupedesui

uiparas.Latine aliqui excipulam uel excipulum uocant. Aelianus (de animal. 17.18.) putoaiffii,!'.

efi.paninacamincautamdnquiopifcatorpliernioimprudentefubducit.HincTmjKtvtpifcatorhpj

inih-umento utens.uidein Salpa A. f Videtur & Porcus pro Phorco feu Phorcynedeomarino
fc. ab Alcmane i/lcu/taiif.MKiJxi' imPiimf oVii(ni^a,Hefychius. fYt, porcus qua.

drupcs,& pileis, Varinus. Nominantm ab EpicharmoilKl-pifces: de quibus dubitat Athena!

us an ijdem fint id eft apro. Vide fupra in Hysna A. Syamam pifcem Graici recentio!
res choerillam interpretantur, hoc efl porculum , Hermolaus in Plinium, f Athenteus hos Ar.
cheiirati uerfusrqciiat:

E(/ Air» xett V PWT» rii ip iylgx^t, H(/ kjiAmct Tirts cfVKTlm. ' "

ywffliwp OT:f«Si(lr xpi-ixt^Km x!t.i xl Aeiiiid‘i(anfAeiitv xi)»! «f®- iBrwe«5^,d,i,(g! i^iSys

cixxiAmiy,.\<sma2!-t!nis>fSxxxnmp rlwM<ilixd,J'=c^xii!w-d,i(^Tx>lMx«7,7iB'sa. ‘
Etfortc(inquit)etiam Numenius vp.^itjrttSro^arnominaqcum dicit, ^ fiSim4x
ltxK<l'x. Yitwmj autem &;4<tfutS<s hic pifeis didus uidetur ab arenaiSf osi/«T«(aiSiua lignificatio
ne,cum uei balia invss pafsiue accipi folcant)a fodiendo,qudd roilro nimirum arenam fodiat ut
fues tcrreftres cornumiut inde fuisnomen ei pofitum fitmifi' quis a corporis figura dieSum malir-
nam in eo Archeilratus nominat. Vide etiam qua annotaui in Hyana quadrupede A * ii.
LolligodiricpfueSjOuidiusinHalieurico.

HycM. . 1^'HYCCAfcuHYsCAlegesfuprainH. elemento. Hyrca,communiterHyfcha,v5(»di-
Kyfca. citur,^ymeon Sethi.Gyraldus interpres, alio forfan codice ufus, iic habet; Porculus pifeis, liiie,

uti uulgus didr,Lycifca,fiue Lycina,Liipa ue,(Gr*ce uerd a Symeoneilciat nuncupatur, )hyfca
communis pifeis uocatur.Mihi haec nomina a Gyraldo adied}a,Lycifca inquam &Lycina,rulpe
dia funt.eoro ma^is, quod alibi quoqtnon fatis probatum in huius libelli (Symeonis dealimcn.
tisKoniierfTone interpretem eum deprehenderim.

syigriics. SYASRIDES quoqr Athenao inter pifces funt,alij quam Synagridds nimirum, eft auterh
Thynni. V^gros Gr^cis fera, qutc Latinis aper, ^ Polybius libro 54. de Luiitaniaicribens, ait quercus

(toiw/»vs)illicinmari plantatas eife, quarum frudtuuefccntesthynnipingucfcant.quarenonte.?*
Ccntriitcs. tnere thynnos,fues marinos dixeris, Atbenteus, ^ Centrinen in Galeorum genere Itali fiC Maf,

' filienfes porcum uocantjUcl porrum marinum, f Plures hodie obeii pifces, fid qui pra:pingue

tiilidcs. abdomen habcnt,porri a pifcatoribus appellantur, Hermolaus in Corollario iulides aituocatos
effe porcostlouitis, nefeio quam redie : hyceam quidem pro iulideHermippus Smyrnteus acci.

pit. Truye. id eft,Porca)Mediolaniuccatur,pifcis quidam iimilisfcardulardeucifcifl.fpecicsj

Gardonum Galli,noftri ©cbwul appellant:)& Truega Mafsilfe pifeis diui Petri. ’

OrtJrajori. Appion maximum pifcitim ciTe tradit Porcum, quem Lacedamonij orthragorifeum uocat,
fcm. grunnire eum cum capiatur, Plinius. Videfuprain o. Elemento.

Hippofot. Hippopotamum Conftantinopoli alq porcum marinum , ali) bouemmarinum uocant , Bel.

Ionius. ’

Sa-.raoij. Txittop, genm pifeis, Suidas. Symeon Sethi eas in nutriendi facultate rationes fyacio adfcri=

bit,quas ali) fere rhombo. Sd Gyraldus interpres fyacion aliquos rhombum putare fcribit.Quere
fupra inter Pafleres, in Rhombo F,

porcellum amat, ut comedat, Ambrofius in Dominica palltone. uidetur autem porcel.

'I ■ Ii nomine pifcem quempiam lautum intellexiffe. Idem in Hexaemero ludatos marinis porcis
urfeiferibit, quibus terrefiribus non uefcantur.Iouius. Porcinam dicunt mercatores bala-n*
pfoM™' ^ ^lfi>menta,ScaIiger. Germani Oceani accola, dd Angli quoqj 8d Galli a Germanis mutuati.
Delphinum (Ocerf4)vvcyn.hoc eft marinum fuem appellant. Phoctena circa Oceanum Gal.
licum frequentius capitur, quam Delphinus: communi tamencum eo nomineMarfouin dici,
turtquanuis id nomen phocarns magis conueniat,(utpote pinguiori.oDelphino tamen etiam ro ro
flrum eft longitis.Sd porcino fimile,ut fcribitBcllonius. Phocaniam apud Frifios !33tlinflf4) ’
appellari ex Guil.T urneri literis nuper intellexitquod nomen tamen alibi etiam altjs cetis attri.
buipiito. Albertus alicubi phocam ex genereporcorum marinorum efte feribit : nimirO quia
Stiim, crc. lardum habet,quod tamen plerifqj cetis commune arbitror. Veneti 8d Adriatici porcellos feu
porcelletas.minufculos Sturiones marinos appellant. Porcini generis pifces efle ftui ioncm,

(quem hyccam,quafi fuculam aliqui putauerunr,)attilum in Pado, ad in Danubio antacatum , It.
ue rnarionem ut quidam uolunt,(quemBohemi VuyzuocSt, Germani ,©u!S,quafiHys, quod
eft Sustitali moronam.quod ad rnarionem accedit: Germani feropham appellant, Cre.

tenfes Marin:)incp mari delphinum, quaftV?fcA4«)tir,id eft porcum adultum maiculum, Sigifmun
dus Gelenius ientiebatteuius hac de reuerba exeptftola ad nosrepoftii in Coroilariode Acipen .
iSuiUix. fere H.a. Porcus marinus eft qui uocatur fuillus,quia dum efcam quaerit, more fttis terram fub
aquis .odit, circa guttur enim habet oris orificium, Sdnifi rollrumharenis immergat, pafiumnon

colligit.

DePorcispifcib. Lib.IIII. gpi

colligit, Ifidonis.Piito autem fiiilkmi ab Hifpanis fturionim uocari, unde uicinitate nominis alfc

qui decepti, eundem clTe filurum contenderunt. Hifpania omnis fturionem fulium appellat , Io>

cius. ^ Porcus marinus Alberti,a!ius & nobis ignotus eft.Porcusmarinus eft pifeis efculcnuis rorem mir.

(mquit euans Thnkm,^m tamen Torti marini pijcu non aliter meminit, ^uam quod uenenatas in dorfo

liiJas luieat)poico magna ex parte fimilis. Capite enimfimilis eft porco, (Woc<eH«/Mcco«i!ciB'reiii=

ilemr,)Si linguam fimiiiter folutam habet.Partes etiam interiores & collas tit porcus. Tota fere
caro eius tranfit in pinguedinem. V oce tamen differt a porco.in dorfo eius quaedam fpinte funt
ucnenum efficacifsimum habentes. Sed fel e:iiis{timus ex reliquo pjciim eorum corpore, Tlinins ) eil rea
medium contra punciuram fpinarum illarum. Hoc animal labore magno uidum conquirit, in
10 fundo enim maris fodit terram iicutporcitunde hiSc alium effe appareta Porco, ((lOcctfdpwefn
putointelligit.quem tamen ipfe Phocanam autDelphinum effe ignorauit,)quemnos fic appcl^
lare confueuimus.Haec Albertustuidetur autem porcum illum.quicuntj eft, non ex hiftoria aut
tanqiiam uifum,fed ab alqs deferiptum memoraretnam ut alia pleracp ex nefeio quo de naturis re
cum authore,ita haec etiam defcripfitiSf omnino Plinij porcum cum eo confundit, .

Haud procul Mafsilia pifeis captus eft porcello iimillimus,fi fine cauda crurS habuiffet,ScaIi fifds porceUa
ger. Iconem apri cetacefexOlai Magni GothiTabulaiquanuis ea quod adhuiufmodip^dul''”'®"''“‘•

^as parum fidei mereturmon quod ea animalia in eo mari non effe, fed quod non huiufmodi pu= ^l^reeucem.
iem)dedimusfupra inter Cete,pagina 146.61; mox fequente pagina Hyaenam cetaceam C ut nos Hyaucetacea
appellauimuslporcoterreftrifimilem, Stic. Rondelctius huiusTabulsauthoriSj&qui eum
10 imitatus eft Munfteri,pidluras Cum alias, Cut in Leonino monftro fupra recitauimus,) tum porci
marini reprehendit. ^ H E R I L L Germanice didlam belluam, quae capite aprum refert ; Kco. Secill.
rium habet munitum ceticonchis peflinum , dcfcripfi fuperius inter Cete , in Capite De Cctorii
nominibus Gcrmanicis,8i;c.pag.iyy. f ©cpnecynwdl, id eft Cetus porcinus in Oceano Gcr= QJfixefn*
manico appcllatur,paffus triginta longus,menfi's abdicatus. fl^Ad infulam Cimbubon captus pi mal.
fcis eft fuillo capite, cum geminis cornibus. Reliqulim corpus unico offc compatSu fuit. In dor» Smeormta.
fo fpccies erat pufilli ephippij.Etiam inMeditcrraneo alius fuis capite,fcd abfcj cornibus, Scali=
ger. ^ Sus cfi in Oceano Aethiopi®,uegetis crafsitudine, teres, oblongustcapite, rofiro , ocu- inketUopie
\isiml\isdongisaurkii\ispy^ndeletiusinLeoninimonJlrimennoneaurespatentiores,CQntraaqiiatilmmiia= ^teatio.
tiiram,arlimofiSprii fallas Julj>icatur:)caudahipcda]i, corio craffo, tit fuibiis. carne item candida 5<:

Jo pinguifsinia,Scaliger. Nos hunc cetum in Corollario Orthragorifei defcriplimus fupra, Aloya
fij Cadamufti ucrbis.Cardanus in Opere de Subtilitate immerito aii polyporum generis fit dubi
tat. Idem de rerum Varietate 7. 57.Effe (legimus) iri freto Magalliano pifcemnauiculamaioa
rem,eadem^ duplo longiorem:corio,capite oculis^ fuillis,auf ibus elephantis , abfcp dentibus:
cauda lata, cubitocp longiore.

PORPHYRION, Pii{cfi/eiV,auis quadam Si pifcis,Hefychms. Videfupra inter Cete di
uerfa,pag.i4o,de Porphyrio ceto.

p R E H A D E s,uel Premnades,uel Prcmnae,uel Prenades. Vide mox Primadia;,

p RIH A D I AEpifcesfcmcl tantum (quod fciam) apud Ariftotelem nominantur, Hiftorite
8. iy,wnfi;i£tc/?/ae, genere foemin.aredlorrfirrccolitt. mox enim fequituriAtti/^ tytsocw^^vloroicpaLvcv
40 Tw.cthaud fcio an ullius alterius pifeis terminatio flmilis ftt.nam in i«t quidemafculina non pau
cafunt. AGaza Primads tribus fyllabis conuerfum eft. Primadteunquit, hyeme) incotno
fc abdunt, cuius rei argumentum eft,qudd neqj eo tempore capiuntur : SC dorfo feculento , pin,=
niscp addudlis , opprefsis^ fpedlantur. Verno autem tempore prodeunt, &C appropinquant ad
terram coeuntes, parientes^tqtio tempore fcctu grauidae capiuntur, tempeftiuaE^ tantifper effe
putantur. Autumno uerd byeme deteriores funt. Simul etiam mares pleni femine genitalida»
die appellato, per id tempus cernunturtitacp praftant ad ufum, ) prole adhuc parda difficile capia
lintur;adultiore,iam larga captura propter infefti afili ftimulum eft. In his uerbis quie parenthe.
fi incluftmus.-qtianuis non legantur in Grxeis Ariftotdis uerbis: fequi tamen ad ea qua: dixit ui»
dentur, p R E m A D E s,SC Prcmnte,pifces quidam funt thynnis cognati, Hcfychius Vari»
yo nus. V erba Graeca funt haeciPfsirccriilr ^iwmt^iss TeijyK^as 3 KSW tws

pdoidttalias 7tpHiiiix(A!iS)ms Athenaeus. Vide infra in Corollario de Sardina A,. Ab

Oppiano Halieuticorum primo inter pelagios cum orcynis Si cybijs prenades per n. nominan»
tuv.d^uvmp TT^HvddliSlr, tiefi Suidie etiam 8i Varino Fj-srat pro genere pifois memo

ratur, ultima circunflexa,malim acuta, tit Pallas.fitJAictiquo cS & genere SsC inflexione congruit.
v&iiixdlix! Ariftotelis, Vuottonus pelamydes effe conijcitiforte quod Si thunnis cognata fint, SC
fimiiiter infeftentur afilisiSi incccno(a quo fadlum pelamydi nomen)delitefcant. Atqui Oppia*
nus libro i.Halieut.pelamydes primum litorales facit, deinde prenades pelagias,utdixi.

PREPONTES pifces a folis Oppiano Si Aeliano memorantur. Vide iuprain Ouibus

marinis,pag.77o.

60 p R E s T I s ttel p R i s T I s bcilua,fuperius cum Phyfetere eft.

PROSPANTAHti uidentur a Tarentino nominari pifces qllidani, fed depratiata eft di*

(Sio, quam reftituimtis in Gry te, Elemento G,

892

PSAMHODYTES in Call/onymo eft.

p s A R I pifces optimifunt.quifrequcnterefi'tatipuldiritudinemfaciunt,8i flomacjiuniuaf

<Je corroborantjKiranides libro 4.in v.litera. Pfar quidem uel pfaros Grafcis fturnum auem
fignificatipropifceuerdnornenidem ufurpatum , hademis apud probatum aiithorcm nullum
iuueni.Nomen hoc auibus a uarieta te coloris fadum uidetur; unde SC equi pfari cognominans
tur. Grteci- recentiores incompolitis quibufdam hoc nomine utuntur, tanquam fimpliciter pi
fcemfignificateiutin Chrillopfaro, pro fabroi&Petropfaro, pro orpho Bellonijt&lFlarcopfaro
pro orbe : Scyllopfaro, pro galeo cane. Verum hsc ab opfario potius compoiitamihiuiden*
tur.-quo nomine GrKcicpraefertim recentiorcsjpifcem nuncupant, ut ueteres opfoniiicut in Op
fo copiofe ofiendimus. Oplarium uulgd etiamnum pro pifce dicitur, Euftathius. Hodie uuU i»
go '^«5« proferunt.

p s E N A s Suidas interpretaturpifcesiViulnrs.wiixSMt-AlioquipfEnes Grxeis dicuntur, cu=
lices quidam ficarij,qui in caprificos immifsi,eas maturant.

Romani genus omne pifeium coloratorum nomine P S t T T A c i,Pauonis, Turdi uel Me
ruIseCminus tamen rede) uocare confueuerunt,BelIonius.

PSOROPET AL i,pifcesuiles.'»'ai5<)!rtaaAs<,ixS''‘<lr i(lj7tA85,Herychius 5^ Varinus. dubitari
quidem poteft,una ne quaedam fpecies,an pifces uiliores omnes fic appellentur,
psoRVSuclpsYGRvs. Vide fupra in Leprade,
p s Y L L V s. Qutere Pulex.

p s Y L o N Ariflotelis in Fullone eft.fic enim Gaza tranftulit, xm

DE CPVDENDO MARINO. SIVE) MEN

TVLA MARINA, RONDEI.ETIV5*

X E N T V L A E marina! nullus uefertim , quod qufdem fcgerim , mentionem feciC prae«

0) ter Athena!um.K{)Av^</'«4v«*' tdTs vr&iKKftijJlMoiSyUg fJUf KUcwtOoos (pnat, y»

i a«/l>*(j(/.Colybdxnam dixit Epicharmus loco antedicfl-OjUt Nicander ait,Mena

tulam marinam, Sed Colybd^na ex criiftaceorum eft genere , ut in libro de cruftaceis 4^9
annotauimus. Horum igitur exemplo id Zoophytum quod hic proponimus Mentulam raa*
rinam uocamus,eius figura &C fpecie maxime nos ad id impellente: ati^ etiam uulgari appellatio
nejquaMafsilienfeS dC noftri utuntur.

B Quantum ad integumentum attinet, teftaceis annumerari debet, non cruftaceis , ut mentula
marina Epicharmi.Corio enim duro conftat, ut T ethya. Quum uiuit, intumefeit ac diftenditur:
poft mortem flaccefeit. Foramina duo habet, quibus aquam trahit,& reijcit.Partes interna indi*
fereca funt. Multa huiufmodi Zoophyta circa Stcechadas infulas capiuntur. Varia funt , a*
lia uiridia,alia nigricantia, alia flauefcentia.

DE ALTERA (PVDENDr, SIVI
marina ipecie, Rondeletius,

SIVE) MEN T,V L AE

De Pudendo maf. Lib.IlII. 89^

K E Q.V E Zoopliytiim ifiud a Mentute contracflK forma multdm diflat , fi eam cum fcrotci
'accipias.Ex dura quidem tefta conftat/edueluti cartilaginea, fpifla,rugofa,pcrfpiciia.Foramina
afcfcfciundJa duo habet, quibus aquam reijcit, quum comprimitur. Partes internas indifcretas
habet ueluti reliqua Zoophy ta,

DE EODEM EELLONIVS.

Genitale marinum uulgus Italicum Cazo marino, Grscum Pfoli nuncupat.
Exanguemarispurgaraentumeft:folutumuagatur,fed ciuseaefinatHra,utapifcibus altjs ^ .„4
itimimetentetur,neq! a quoquam in cibo expetatur. Litorale eft.necg alibi reperitur quam ubi ' '
io PatellK,Ricini K Vertibuladcgunt.

Genitale ex hoc dicitur, quod teres fi't,pede Ionga,&:mediocris brachtjcrafsitudinis; diften= B
ditfe ac contrahit hirudinis in morem,unde K ei nomen inditum eft ; quinetiam rufi coloris eft. (C)

Iners, nec nifi ferpcndo incedit,afpedu torofo, Nymphpac radicis fimilitudinetSemper ad ima fi
dit:iiimquam natattcontreflatumcp in feipfum contrahitur, ac cornu duritiem habet,uixqj acuta
culp/de pertundi potefitalioqui permolle, dum ftia fponte mouetur ; Suas promufcides quando
uti]texerit,atcp ita conftringit,ut ex pedali longitudine uixfex digitos longum appareat. Aeetae
fculis quae in promufeidibus habet, lapidibus hacrettin quibus plufquam quatuor millia nonnuna
quam annumeres. Ex anteriore autem capitis parte rurfus crinitas emittit ueluti arbufculas ace=
tabhlis plenas, quibus qUicquid palpat,ad os adducit, quod tara amplum aperit , ut uel integram
lo conchulam admittattuefeitur enim omni conchyliorum genere. Eius recrementa uifeida funt ac
lenta, a!bifsima,copioia:quaE ita tandem indurantur, ut cum fidibus de duritia SC ncruca firmita-
te certare pofsint.Os in gyrum oHiculis dentatum habet, praeterea nullis ofsibus alibi prarditum.

Ab ore gula in ftomachum defertur,quo modo in Erinaceo marino dieSum eltreliqua ut intefti
na circumponuntur in gyrum, qute uix obferuari poflimt.

Alia funt purgamenta marina qu» genitale uiriimitahturtum ipecie, tum magnitudine^ fcd AliudgmittiU
pinnis fubnexis binis loco tcftium. mmivm.

Lumbricum marinum 8d terreftrem refert , (U mmirtm quod f rimo loco deferiUt.) Nam lumbri- c
Ciis fle fe contrahit, ut ex fefquipedali longitudine orbicularis fere fiat,

,■ e 0 E O L D A R i V M.

■ ’ . * ; ' ■ ' i i V

colybdAenas Epicharmus nominat, his Ucrbis:Ei'7V(»5’«s!i:ioi,iB7u/fi/'i«i'KiT’ix!''r«™‘tli’« colyUicM.
fURf ci, rat xdfutj iix^«s,HStfxS&‘ A TSri/jxit.docuftam fcilicet(id eft carabum)fignificans,quem aflaci
nomine Archeftratus dixit , carabi enim nomen nufqtiam ufurpat; ut in his quoque uerfibus.

kMc Asgflf/ TTOhuij «rKKSt/ «rs; Toy 7ws rt jSti^saE; tse d^mc/lxs (tntgsE.*

d" rncyxiiui o jss.Imelligit autem colybdxnte nomine Epicharmusi ut Nicander uult , pu-
dendum marinum:uel,ut Hcraclidesin Opfaftytico,fquiliam, Athenaeus libro j. Colymbena: coirmlenei
cumgammari3,fquil!is,feptis,8Cc.ftomachicisinciboconueniunt,apud Galenum decompofit.
medic.fec.locos 8.4. Rondeletius urticam paruamhodie a Grateorum uulgd colycaenam di-
ci feribiqa Gallis culum afini.

4“ Piren Numenij,de quo fupradiximus,pudendummarinUmmafcuium,aUt aliquam eius ipepiroi.

ciem fignificare uidetur.

Hdlothuria unde fint appellata,nondum inueni explicatum. Sis/oii inter alia impetuofum fi- nohthuridi
gnificat,8Cfalacem, id eft proclinem adlibidinemtSC 9Q^n<Sxi uerbuni,libidini operam dare,3»5os
genituram.Holothuria quideiii a Rondeletio exhibita, pra:fcrtim fecunda fpecies, genitalis ui-
rilis quandam fimilitudinem prae fe feruntmt holothurium,diC}um uideri pofsitj q^uafi toto cor-
porefuoadhuiufmodifpeciem conformatummelholothurium, pro halothurium, amari.

Halefurion pro genitali marino accipi uidetur , quafi kAoj sy «, id eft marina cauda. V egetius UtUfurhn.
qUocp zoophy tis quibufdam marinis caudam adnumerat. VideHalefurionfupra, Elemento CmM.

H. Eft & pifeis nomen aedoeon, CmA)(i(;,)quod SC nos genitale nuncupamus marinum, a nonnul-
yo lis halefurion Graece diCfumtquanquam halefurion funt qui pro calliOnymo pifce capiant, Her-
molaus in Corollario, quod fi ab «at, quod mare figiiificat, compofitum eft uocabulum , Ut uide-
tur,halofurium melius dixeris,ut SC Halofydna,Elalofachne:nam Halipleumon a datiuOeius no
minis componitur. Vrena a Rondeletio SC Vuottorto inter pifces ignotos nominatur; quod yrma.
nomen ubi legerint nefeiomifi forte huiilfmOdi aliquod deprauatum apud Plinium repererunt.

Angli pudendum marinum mafculum Pyntylflflbe appellant. pyhiytfrfrhe.'

Qiiam nos pennam marinam, noftripifcatores.forma; extremialteriusfimilitudihe indudii, UcmuUdsta
Mentulam alatam uocant,Rondeletius. MeminitSCBellonius. Item Albertus; Suntinmari
(inquit)animalia quidam fimilia ueretro uirili:fcdlocotcfticu!orum habent alas crefeentes, que
prominentia fua efficiunt tefticulos.ImperfccSa funt, tardi motus, nec uiuunt nifiin aqua,

$0 Pudendi marini utriufrjj fexus meminit Apuleius Apologia i. nominat autem uirile, ueretil- Pudendu utriuf

F ^renllum gcn.ticutro^ut fu diminutiuitm x «ererro.oSC muliebre, Uiaginal, ( forte uirginde^id quejexui,
najinai.qqUod ab ihdoClo quodam interfoemineum appellatum reprehendiuHicfriuolaiinquit)

894 De Aquatilibus.

pleracp in litofibus omnibus congeftim &C aceniatim iacent. f Ollreum quoddam unius corta
cliac inucnitur.quod habet fpeciem uirilis uirga: inferius:K aliud eitifdem generisj quod habet S
militudincm uultisc muliebristnon tamen hscfuntinftrumenta coitus in eis,fed paries corporis
ipforum, huius oiirei concha refert cochleam, &efl:fpinofaextrinfecus, in cibo gratai & delica,
ta carnis. in eodem fepius margaritae reperiuntur. abundat autem in litore maris Germanici K
Flandrici, Albertus. Rondeletius nullam huiufmodi cochleam deferipitt; fed quartam urties;
ipeciem , qute inftar holothuriorum celiis alienis adnaicatur , 5C maxime purpuris, (quae funt co=
chleaelpinofe.) inquirenda igitur urticatneaut holothurij fpeciem aliquam intellexerit Alber.
tus.cuius etiam alibi uerba haec funttEft genus quoddam oftrei,cuius ipecies una uirgam, altera
uuluam prae fe fert.Si uocaturapud Germanos infertorum marium 23illccfeit. mihihoc nomen i»
hatSenus inauditum eft , & eius ratio incognita. Locus eft in Ariftotells de Hifl. animal. S. jg.
ubi Ariftoteles de anguillis feribit , eas qua; foemina appellentur praeftantiores haberi: non effe
Pulmo «Win. autem uere foeminas.fed afpetSu tantum uideri. Pulmonem marinum Itali uoce obfecena po

tam marinam, ut dC Graecum uulgus Mogni, uocant ; quod partibus uerendis admotus , pruri,
tum ac V cnerem,tmd etiam ampullas excitet, Bellonius. fed Rondeletius urticte genus hoc fa.
cit, pulmonem marinum ede negat, f Nos Germanice tum eam urticae fpecicm,quam Itali po
tam , tum exhibita a Rondeletio pudenda , &C fi quid aliud in mari eandem fpeciem pra: fe fert,
(0£erf4)rt<jm uel @£efi$rt«m.id eftpudendum marinum nominabibus; uirile priuatim,S££*
ffrrt. ^ Mifit ad me aliquando Cornelius Sittardus, cum alijs quas Romae nadius erat piiSii.
ris, pudendum aliqua ex parte fimlle illi quod fecundo loco Rondeletius dedit , colore e luteo
fubuiridi. Maffa qutedam informis uidetur, retrorfum ubi crafsior altiorque eft, iieluti cornu
paruum , rugofuro, extenditur: oppofita pars humilior ceu in glandeforamenoftendit, Idcp rii.
bicundi coloris, 12 piflor non fallit. Hoc in Italia prope Romam raro capi, nec efui efle aiunt.
tpifetrum. Ab eodem accepi, quod epipetron uocabat. depidium id, ut effigies repraefentat, maffa qute.

dam eft informis, fpongiofa; dC cauernofe fttbftantife, fex digitos longa, fefquidigiium lata: inte.
qualis dC tuberofa, multis ceu acetabulis compadia : colorepartim nigricans , partim rubefeens,

& albicans alicubi. Hanc apud me pidiuram cum Bellonius uideret , pudendum marinum ftbj
uideri dicebat. Nafciputocircapetras maris, eis^ haerere ;lit inde aliqui epipetron nominare
uoluerint. fed zoophytum hoceft. Veterumuerd epipetron,herba eft , quam Ariftoteles etiam
fulpenfam,multo tempore uigeretradidit,8dc. Jo

Paruum quendampifciculum uiridem,quem Rondeletius puto decimam Turdorum fpecfc
em facit, Priapum regis alicubi in Italia uocant : 6d Galli Narbonenfes quidam hirundinem aut
congenerem pifccm,exqs qui uolanqpenem uolantem. Cremonenfis interpres Kiranidtepul
monem marinum, interpretatur cunnum marinum.

PVLCKER, aGaza conuerfus eft, pro Callionymo Arifiotelis,

DE PVLICE MARINO. RONDELETIVS.

r VM maris purgamentis aliquoties reperi beftiolam tenui crufta 49

{ inted-amjquamhtc depinximus, quae facie homunciones ridicu
I lepidos uel fimiamreprxfentat: alijs partibus locuftaiimilis eft,

I in cauda appendiculas habet locuftx dC fquillae modo, tam exi=
gua eft ut particuls corporis nifi ab oculato difccrni(non) pofsinc,ob parui
tacem neglfgitur.

Hanc puto id eft pulicem marinum, de quo Ariftoteles libro 4. deHift»

cap. Io. quum de pifeiumfomno agit, Pifees uel manu facile caperentur dum dormiunt, nifi ape
diculis 8^ pulicibus uexarentur.Nunc uerd fi fomnum diutius capiant, nodu ab innumera mul=»
titudineillarumbeftiolarum occupati abftimuntur. Gignuntur eae in profundomari tantafces
cunditate, ut eftam ex piice confedam, fi diu in imo manferit, rotam corrodant , atque pifcatos ^3
res fiepe efeam demifiam glomeratis undique his beftiolis perinde ut globum recipiunt,

Gignuntur dC in ftagnis marinis fimiles.

COROLLARIVM,

Scolopendra: maring uulgo pulices marini dicuntur.nam infeftant pifees eodem modo, quo
nos pulices terreni, Niphus. Sed longe alias a pulicibus fcolopendras marinas Rondeletius
nobis oftendit. ^ Pfyllus marinus animal minimum eft, quo utuntur pifeatores, ialirautem
perlitus. Hic cum pfyllij herbae feminibus odo in pelle uel panno ligatus, a:ad collum fufpen^
fus, rigorem tertianum fugat. Qiidd fi pfyllos marinos multos cum aqua marina coxeris, a=

fperferis ubi multi funt pulices, euanefeent. In lapide pforite , qui porus dicitur , fculpe pfyb 60
!os marinos tres fub calamo uiridi manentes, 6«^ reclude radicem herb^ pfyllij. hoc amuletum
da puero cadenti, St: qui dentes teret.Si pifcator pfyllum geli uigilando in die per flumen aut

lacum,

DePuImonit.mar. Lib.IIll. 89T

lacum.magnam uitti pifcium capiet, Kiranides libro i. Et riirfus libro i.Pfyllus qui in litoribus
iniicnitur,cum rofcoCoIeo rofato) codus uel albo iiino, dolorem aurium fanat. Pfyllos,id efi pulis
ces, marinos miiltosin aqua marina coque cum pfyllio herba, hac decodione confperfa domo;
pulices pellentur. Si pifcator utatur pfyllo pro efca, multis pifeibus potietur, debet autem ligari
in pclledelphini. Item circa finem quarti : Pfyllos marinos cum aqua marina Sf zolica ( conyza
ttt fupra)h€th3 coquethoc decodo domum aiperge, abigentur pulices. Qiidd fi pfyl.
lummarinumpifcatorferaqmiiltamobtincbitpifcationem. f Adeo nihil nongigniturinmari,
iit cauponarum etiam teftiua animalia, pernici molefta faltu, aut qus capillus maxime ctelat, exU
ftantta: circungiobata efes faepe extrahunturlquEe caufa fomnum pifcium in mari nodibus infe
10 liare exiliimatur, Plinius,

n

DE iPVLMONIBVS MARINIS»

RONDELETIVS.
t)e hac icone lege authorif uerha circa finem ca^iwi
aHYMONEsA ttice pro Tav^ti.6v(ilr dicuntur ab Ariftotele,
pro marino zoophyto quod fponte prouenit.Latine etiam
Plinius Pulmones uocamt. Multis, inquit, eadem natura

Lib.^.cap. 4^

qua frutici,uc Holothurrjs, Pulmonibus, Stellis. Ab eodem lib.'
lo5i.capau.idemzoophytum,utopinor,halipleumon appenatur.#®?^^!^|^^

Inter teftacea haberi ab Ariftotele lib.y.de hift,cap.i5'.redle

tur.Eo enim loco Ariftoteles de teftaceis tantum Tponte proue=| H

nientibiistratftat.Idindicatinitmrequencis capitis.Sedeodcmo 5" ' ''^-^'^ - ..^,1

do teftaceos Pulmones intelligere oportet, quo Holothuria,T e=» '
thya, et fteilas,id eft, corio duro c5cedos, V eteres de P ulmoni=
bus marinis, ut de re tu nota omnibus dC uulgari fcribentes,quaa
leseftentfufiusno exporuerut,Vndeeuenit,quemadmoduin a»
lijs multis rebus,ut qui ft'nt nunc dubitemus. Conijccre licet Pulmones,uel a puImonunoftrorS
fi'gura,uel ab eorundefubftantia laxa, molli, foraminibus plena, nominatos fuifl€*VndeAriftote
jQ lesfpogiasaplyftas pulmonibus coparauitifed an mannos,ananimaliS pulmones intellexerit,iii
dubio eft.Pulmonis marini cinis adalligatus, inquit Plinius li.ja.ca.io.egregieprofluLiia purgat,
iid eJl,men/hpromouet:.)}itihide:Pu\mon€ marino lignir fi confricer, ardere uidetur» Alibi (ibidem
ca«ii.)fradit Pulmone marinum decodlu inaqua cakuloiis mederi, perniones emendare. Sed
ne ex his quidem qui ftnt Pulmones marini licet colligere.

Qui res marinas tradat, id Vrtiese genus quod priore parte operis noftri defcripftmus, quod BeUonm pota
noftri,8(^ Itali obfcceno nomine nuncupant potes dc mer,pro Pulmone marino exhibent, fed no f‘^dt

fine errore, ut ex ijs qux de Pulmonis marinifacultatibus feripta funt,confirmare facileeft.Nam
Pulmonis marini cinere egregie profluuia purgari a Plinio traditum eft, dC decodu in aqua cal= ticagenm» '
culofis perutilem eife, Qiise noftris potes uocatis conuenire non poftunt : nihil enim aliud funt,
quam fubftantia mollis, pituita concretscperfimilis, qua: in aquam abit. Quare nec in cinerem
redigi, nec in aqua decoqui corpore aliquo fuperftiiepotcft, Adde quod nihil cum pulmonis
figura, necj cum fubftantia fimile habet.

Nos cuilla quae faxis affixa funt, diligentius rimaremur 8^ contemplaremur, inuenimus fubt* a b
ftantiam quandamillis haerentem, corio duro fiC nigro intedam, intus mollem, fungofam , 6C fia
ftulofam,fpongiarum aplyftarum modo.Ea in faxorum rimis nafciiur , cuius imaginem non ex-
hibemus,quia commode pidura exprimi non poteft.

V el pulmo marinus dici poteft, corpus quoddam rotundu, pilae marinx modo,uirefcens, fo- puImo marinut
ris fubftatia feltro fimile, intus totum fiftulofum ueluti fpdngia aplyfia.ln mari aqua plenum eft, cum iconem
6C graue. extra mare in fe concidit dC flaccefcit.In faxorum rimis delitefcit, BC inter algas. Quum exhibuit,
yo uero per mare fertur, tempeftatis fignum eft, quod de pulmone marino fcripfit Plinius lib, 18. ca.
55'.PuImones Marini in pelago, plurium dierum hyemem portendunt, HsecRondcIetius,

Q_v AE Bellonius,6^ Gillius dC Maftarius tradiderunt,ad urticas retuli, quoniam urticae fpe
cies eft Rondeletio tefte,quemipfi pulmonem putarunt.

COROLLARIVM,

Pulmo marinus Germanis eiufdem fignificationis uocabulo ^ccvlun^^ uocari poterit* A

Pulmo marinus,id eft,Cunnus marinus jinterpres Kiranidis,

Kiranides olTa ei attribuit.

Vv^noviilr dicuntur etiam genera quadam inmari uiuentia,fed ab% fenfu,Hefychius. C^iian
quam autem zoophyta funtj&f fruticis uitam uiuunc , non tamen adhxrent,fed abfoluta funt , fi»

^0 cut etiam in plantis quaedam utepiihymum &C epipetrum iiiiiere poftunt : ut feribit Ariftoteles
& interpres eius Ephefius lib. 4.de partibus. Pulmo marinus facit crebrd omnia uolatilia coeli
tiper fe conuolare^ut cum comeditur ab eis, etiam capiat, Kiranidte interpres.

B

G

^g6 DeAquatilibus.

E Pulmone manno fi confricetur Iignum,ardere ui'detur,adco ut faculam fta praeluceat , PJmu
us.uidetur autem dicere, confricatum eo lignum ita arderejUtfua luce faculam quo(^uincat,
Thitini(/e_^o Thynnunam & literartm ordo conJenm,& mox plura fe^uuncur de (hynna) oculos & pulmos
nes mznni{marms)h quis tr/uerit,^ con{pexexkicon^erferit)in teefiodomus fer6,putabimtqui'in
domo Qxixti^{HelundecMU}jteBum afficientes) fe ftellas uidere. Si autem uirgam unxeris deambulans
ferdjCumLunanonlucetjpiitabimtliimen deuirga emicare.Si uerdinmuro uel in charta depin
xeris feram, aut imaginem aliquam, uidentes admirabuntur, Kiranidesiibro 4,

G Thynni iecurtriium,mixta^ cedria plumbea pyxide afleruatum,pfiIothrumeft. itapiieros

mangonizauit Salpcobftctrix*eadem uis eft pulmonis marini, Plinius. Si quis , qui nondum
excclfcrit ex extrema pueritia, thunni fanguine illinatur, non pubefcet,hoc idem torpedo & ma=. lo
rinus pulmo efficiimt.nam in aceto putrefadfae eorum carnes,8i: mento afperfat, fligam pilorum
facere dicuntur,AeIianus de animalibus 15.17. Perniones emendat pulmo marinus, cancricp
marini cinis ex oleo, Plinius. Pulmo marinus recens tritus(Ai<M'&6vs)2^illjtus,podagras pernio
nes^ emendatjDiofcorides. ^ Pulmo mar.impofitus pedibus podagras dC chimetla fanat.Suf
fita uerd ofla eiiLis,auertunt omne malum, ficut SC ftclIa,Kiranides.

RamiccsdicUnttirpulmonesuelhernia.PlautusMercatore:Tuicaura rupi ramices, 'atrum
dum fputofanguinem.Et Varro Trihodite:Priufqliam in Ofcheftra Pythaules infiet tibias do*
mifuteramicesrurapitj&c.Nonius.fedin qsquae affert teftimontjs,ramicis nomine non pulmo,
fed bronchocelaintelligimihiuidetur, Pulmuncuius,paruuspulmo5uel aliquid paruopulmo
nifimile.SolinUs cap.62,Sunt enim illis reciprocis quibufdam pulmunculis uefiigia carnulenta* lo
Trombia, Pulmo Latinis ab Attico Tr^^ncuy tranfpofitis literis fadlus uidetur* ^ Pulmonis uitam uiliere,
prouerbium eftin eos qui otiofam 6C fectiramnimium,ftolidamcpuitam degunt, fincfenfu fere,
fine praefenfidne ulla futuri,fihe praeteriti temporis ratione.Plato in Philebo : Aoy«riiv di sdpc^iSj/oif
yndi fts iTT&TK^ovoy TivQ'

Qc^hk-^ix y-vi flSf^iVa^/fcf^^/'t/J^'t^h^77a^i«Tfit)f/.qu»eiusuerba apud Athenaeum quoc^ libro 5. fed mi*
xiiis integre citantur, Graeci hominem nimium fimplicis fiolidiq5 ingeni) appellant:(me

taphoradu(fla)apifcequbdamfilurofimili,f€dadedmIiinucili^,utnecanesquidcm gufiaredi*
gnetur.Hmc quarto de republica {Tlato nimirum:) « ^tyot tij laviliimccv,

oy7@' mcu^kth. ci o'!’ ^ ‘Ttf 7r^5 7« KvV^^ ^ BAflCXfttcff , i liVHyovi^a
Suidas. ba«x(A/«{/ uerbiim etiam pigritari,tafdare, dC orcitanter,heghgenter, feghiter^ aliquid 5«
facere fignificat,8<l forfanpulmo marinus quocp,quanuis animal eile uideatur, tardius tamen
pigrius eft quam animalium naturjc conueniat: ut inde Plautus forteinEpidico dixerit: Pulmo
(quod perhibent)prius ueniftct,quam tu aduenifti mihi.Erafmus Rot.prouerbij loco accipit, in
homines lentos ac ceflatores .* opinor (inquit) qiiod pulmo cum perpetuo moueat, nunquam ta*
anenlccofeprcmouetiquoddeanimalium refpirantiumpulmoneintelligit. ego adpulnionem
soopbytori adagij originem referri pofle arbitror.

Eft SC hepar deiecftamentum marinum BelloniOjhepati cotfto (utmqiiic)perfimile,fcetidum3
fragile,rubrum,porofum,S(rc,dequolegesfupramH.elemento.

DEPVNGITiO^

A ® ACVLEATO CutRondeletiiisnominat)pifdcu!omifn'iilo,fcripfiiam fupra m A.

M elcinentOjpag.g.nunc quoniam occurrit qtiod addaitl, pungitij, quo Albertus utitur,

1 notninis occafioncra nonafpcrnabonquanquam nomen ipfum, hoc eft formationem

cius non laudem.huitis enim terminationis nomina uel a participqs paffiuis prteteri-
tis dcriuantur,ut fitftitius,faditius:uel a nominibus , ut lateritius, a tierbis tierd prafentis tempo.
ris, nullum opinoriquamobrem analogia defendi non poteft. Ptjncftorem aut puntSium dicere
oportet ct,qui Germanici nominis uim quam proxime exprimere ilcllct. Grscecentrinen aut
centrifcum,aut afpinisacantliiam, id eftfpinolum, aculeatum, fedgaleietiamcentrinacaiacan-
thite funt, quibus cum lii pifcictili nihil prorfus commune habent : quamobrem he committatur ;•
homonymia,centrifcospotiusappellabimus.Obfcuriquidamturonillasuocarunt, originefor»
fan Germanica quafi tornillas,id eft fpinofas.totn enim nobis fpina eft, ut Hebraeis dardar. Inter
ioculares pifciu nomeclaturas, aculeatum reperio equitis uel regis titulo ornari, ( ein ©ticjjlm^
i(l tttt ttttcr/obcr ein tiillict/) quoniam aculeos non in dorfo folum , fed ad latera calcarium in=
ftar C quibus equites utuntur) rigentes habet. In ora Germanis alicubi , ut circa Dantifeum,
©teci)bnttcluocari,8t in mari etiam cifecquod an uerumfitdubito)accepi.Angli©d)nrp()'rt3
uel ©baftlynct nominat. In altjs uerd Anglis locis, ut Guil.T umerus indicauit, n ©ticliucf,
rt ©ttclcb«t,qudd in tergore aculeos habeat pungentes; St (t !J3«nfll6lc, quod ufcl) ad olTa per
carnem pungat. Tlicophraftus in libello de pilcibus infcriptoiFofsiles autem pifces(inquit)fer.=
me fiunt,ed quddab inundatione fluuiorum, inlocis qus reftccantur uel otia , ucl alia principia
gignendis idonea pifeibus relinquantur.nonntilla enim non exouisOielmnex oriim-

tur,ut anguilla dC centrifcus.Et hoc in Heraclea circa Lycum fluuium contingit. Hinc coijcio

centrifeum

DePurpura. Lib.IIlL gpy

ixntriTcum Theophrafti non alium effe ab aculeato noflro. primum a corporis aculeis unde Si
nomen in plerifcp linguis ei fadum eft.deinde quod pifciculus fit exiguus : qiiod licet de centrii
fco non fcribatur,forma tamen ipfa nominis diminutiua ihfihuat ; & quod fiuuiatilis , non marii
nus.deniij quoniam fponte Si abfcp feminio nafeicur centrifeus: quod de pungitio etiam Albcr-
tus teftatur,cuius uerba in Aculeato recitaui.

Degunt ut plurimum in aquis fordidis 2f coenofls,pr9cipuc ad ripas:ar quos illic inuencrint c
Ucrmiculis uefcuntur. Pariunt menfe Maio.

Aculeis quos in dorfo eri^unt,contra alios pifires tutos fc pr*ftant:qua forte Si multitudinis u
eorum caufa eft,prteter id quodminima animalculafere fcccundifsima funt.

,5 Ad cibum pra:feruntur Martio menfe, & initio Maij;tuhc Bnim ouis turgent, FrigiCputo)foa r

lent ouis conqualTatis immerfl.

DE EODEM, BEEtbHIVS,

Spinarcllam Galli Vne Bpinoche uel Epinardc,Cenomani Vne Rippe,a fimilituditie femi- A
nis Spinachiae quod refert, uocaucrunt.Itali Spinarolum a fpinis quas in tergore geriqdixerunt,
Lugdunenfes VneArtiere. Magna pars Italiae Stratzariglia nominat: quod quemadmodum
SttatzCjhoc eft uilia linteamina,inutilis ac nullius fere momenti fit.

Duo eius genera obferuantur, utrunqj omnium pifeium fluuiatilium minimum. Hi dum in 8
aqua degunt, aculeos quidem habet depreffos; quos fi ex aqua produflis pifeibus uel leuiter con
tingas, protinus arreeSos fenties.Horum prouedior ternos in tergore, pufillus uerd fenos gerit,
adeo ereefios in edutSo pifce,ut nifi ui deprimi no poffint. Alium quocg in lateribus habent, utrin
que unum:funt de Galeorum genere, EM ci)j»»iKnec»m^a/eif.yeiii»me»/o«e foliim cttm Ga
/eorin»J>cnecratra«;)atcg affatim in Nare fiuuio.qui hodie Nexra dicitur, capiuntur, potifsimum
antequamimmifeeatur Tiberi, ad urbem quam A orte uOcant, paulo fupra Otricolim:inquaeti«
am fritfii, aliorum pifeium modo, a plebe manduntur.Qiio in loco quoties aqua paulo altius folia F (E)
to exercuerit, pifcatores qui ad Velini lacus oras deguntCquihodiePedalucus dicitur) ed fecon
ferunt, Sf tantam horum pifeium multitudinem capiunt,ut ad urbes Narni , Si alias circunfi:an=
tes multa onera transferant. Noftri uerd huitifmodi pifciculos ob tergoris K laterum fpinarum
taedium, refpuunt,

IDE PVRPVRAi feELLbNIV^i

^VRPVRAM GenuenfesCquod muricatis aculeis in orbem circiinualletiir atip bofa
^'^^ORonceramuocare folent, Venetorum Romanorum uulgus ab ungue odora-
toCquo iam inde ab ortu natura fefe quafl concludendo tuetur)Ognel]as nominat.

PiiTcrnnrlia mrfilptJtn r\i»nifiTC f niTi rloncttta lafrTc fir

i Eius concha cochleam penitus referret,niri clauata eflet^d^ canalem ad latus , qua
linguam exeritdiaberet.Cornua limacum more actoilitjatcp eodem pado ferpit, ijfdem^ corni-
bus iter fibi przetendit.LihgUam ex tubulo canaliculato in latere procurrentem haber,qua& calloa
fehuiiis parti adhaerefciucuicaroipritcftae adiungitur.Eftautem ea caro,mufciiIus quidam for=
'^o accandidus,mediae tehs alliga tus, quo Purpura tanquam congenito quodam operculo, carni

patula oppofitOjdiutifsime extra aquam uiiiit. Marinam enim aquam hauftam alTcruatjqua pki
ribus diebus refouetur ac fuftentatur.CaputilIicartilagmeumacdurum:Osinea parte qua feo-
pulis haret, rotundo foramine perLUiim,quo lapides arrodit, in ftomachum exugens demittit.
Percepi autem ex anatome Purpura, in canaliculo , per quem linguam exerit, duo foramina in
diuerfas corporis partes ^nm^mdz\2X2i\ut.ii\dzzd.hY‘3inchidxu{tcflatahranchusnonhahent,&repr€-’
hendit hac ‘HondeUtiu4)\Qici\m pertineret, (quas tranillerfas fub grandiore ac neruoib mufculo pofis
tas numero fenas in parte corporis gibba oftendit: ) ac paulo inferius ftomachum , amplum cor,
erui feremagnitudine,fubrotundum,adIatera branchiarum fitum. Hepar porro uifcidumjtenaa
ci quodam lentore pradit5,ut pene uifcum efTe appareat.Hoc Ariftoteles papaiier appellare uo
fe luit;ad cuius latus, mucus purpureusCquo olim tingcbatur)apparet3inrecenfibus purpuris ilico
extorquendusuotiis enim in demortuis perit.Qiiibus autem Purpuris tindurte fuccus apparet,
es magnitudine mediocres funtjouum gallinae raro excedentes; quanquam nonnullis eiufdem
magnitudinis nihil interdum eius apparear.

Purpurarum teflas Itali Porcellanas uocant,quo etiam nomine conchylij genus omne intel»
ligunuunde nos quoc^, detorta ad iiafa appellatione, Porcellanicauafa nuncupamus. Voce quo-
que hanc agnofeimus in globulis, quibus noftraemulierculae fuas preces nuncupare folent:Pate-
noftres de Porceleine uocant,qui ex teftis maiorum Pdrpurarum aut muricum conficiuntur.

Cjeterum paruae Purpura* ut plurimum litorales funt, locis quidem fcopulofis natatin quarii
tehis totidem reperiuntur orbes, quot eas annos uixiiTe credas.

^ Purpurarum carO,iicuti caterorum teftaceorum,dura eiitate^ ijs exhiberi folet, quibus ex
malorum fuccorum copia cibus in ucntriculo corrumpitur.

Ad Carteiam autem inueniri traduntur, Purpurae dC Buceto (/k7{£CHS7v?j>i, id eft, quaru teftas

A

(C)

A

E

C

F

898 De Aquatilibus;

decem cotularum funt C3p3ces,iutatithore!Z Strdo.) Quod genus magnarum Purpurarupelagt.
um effe cOnfueuiucuius caro (ut tradit Xenocrates) cteteris durior efle folet,

Purpura pentadadylus prona, Belloraj, Eiufdem Purpura fupina,
yttpi daSlyli fsx pnguncur.

DE PVRPVRA, RONDELETIVS.

Tur^ura cum operculo, pa 'RonieUtim exhibuit. Miu Turpn effigicstmjlra;tx ddriutico/t bene memini.

VehgU., no ide
^uod purpura.

Pofiplp (turbinatorum generis concha nobilifsima)hominatur a Grscis,8<( irtf?i/®(*i«*ectPuf
purxpanra ab Ariiiotelelib.y.dehift.anim.cap.iy-.Genucnfes ron ceram uocani ab aculeis. Ve
neti ognellammollri burcz mutuata,ut apparet, didlione a Murex. Piinius(lib.9.cap.57.)Purpu
ras alio nomine Pelagias appellari tradit. Purpurte, inquit, nomine alio pelagia uocantur. Inde 4»
pelagium earum fuccum tingendis lanis lauda tiisimum idem appellat. Buccinum per fe damna
tur, quoniam fucum remittit.Pelagio admodum alligatur,nimi^^ eius nigritia dataufteritamm

illam', nitorera^.qui qUEEritur,cocci. Sed haec mihi appellatio non purpurarum omnium^, fed 11=.

Lib.^.dehijlo.

cap.iSe

nilis tantum dilFereti^ a loco ilimpt» uidetur efle debere, id quod ex Ariiiotelc facile colligitur*
iie-iS-fStmitpvpii Sije»!' oa 1^ ’

EveiVflj.ifga tQ/ Kc^icce.nsu cu /Jle ^ ttis Hs^tteis ucyutiUi Hsa M'5&' ac fcSj/ tt^usoc

T^uelynaac, <^,xc]j^ybiii,icmfiy,e<c.Qu!eGc Gaza conuertitiGcnera Purpurarum pluralK nonnul
lae magnitudjine augentur infigni , ut qusead Sigeum & Ledium (Idat promontoria) gignuntur,
Aliae pariue,ut quas Euripus ferr,& Caria. Pelagiae magng fcabrteqj funt, quarum flos magna ex
parte niger.fcd nonnullis rubidus pufillum. Nonnullas ex magnis uel ad precium minae euade.
re nouimus.Paruae adlitora S( orasCi^arTscuytct^sIs ugu Tat «K7as)reperiun tur, flore rubro. Pur

puras qux f -rt.ts nafcuntur,pe!agias redle interpretatus mihi elTe uidetur Gaza. Nam wA

jrrs ^ &aAK(>ss£ Graeci tw K9/Aat««7w DwAccwbs appellant,&d thu )3a9aa(/&KAo;wKj/, Et qualem hic flo*
pelagqs tribuit Ariftoteles, talem pelagio Plinius, Icilicet nigricantem.

Purpura noftra oui eft magnitudine, non nego alibi multo maiorem rcperiri.Tefla rugata, a«

1; — ... -i-'«”''"'aoexuiridicincrea3intusluteocolore.Inanifadlus

fpera,cinerea,3liquandoflauefcente, aliquando ex . ^

contorta eft. A culeis ueluti clauis ordine difpofitis munita , primis minoribus , medijs lonaioru
lib.p.cep. JS. bus mult6,unde Plinius clauatam efle Purpuramdixit,ad turbinem u% aculeis in orbem fepte
nis fere.Roftro eft longo, tubuli modo excauato,pcr quod linguam exerere creditur. Ante id to

ramen eftrotundum, operculo inteflumiquodfeparatimdepingendumcuraiiimus, de quo etia 6a

feorllrm dicemus. Ex his perfpicuum eft quam alienae fint a uera Purpura aliorum pidlurs,
quorum hi roftrum tubulatum . illi turbinem omiferunt, Caro interior qualem in turbinatis

* ■^nri»a

Ojierculum.
Cotra pidturas
aliorum.

De Purpura. Lib.llll. gpp

antea cx Ariftotekdercripfimus:runt9falfifsimaquEEnonnulIidePurpurarumbranchijs,C3ff/-

ionium mtat,)bC alijs partibus fe percepifle blaterant.

Purpurarum genera eiTe plura lam diximus ex Ariftotelc.Earum differentiae fumuntur a Io= A
co,magnitudine,paniitate,floris fiue fucci uarietate.Magn:e funt ad Sigeum fie Ledum, paru?e Gcneracrdif»
in Euripo 6^ Caria. Pelagiarum aquiloniarum flos nigricatrparuarum litoralium dC auftrinarum /frmfiic.
rubet. Earundcm plura genera tradit Plinius, pabulo Sc folo difcreta. Lutenfc putri limo , QC AU
genfe enutritum alga uiliTsimum.Vtrifque melius TenienfeinTenei maris ora colIeifl-um.Hoc
quocp tamen etiamnum leuius at(^ dilutius. Calculofae appellamur a calculo maris, mire apto
Concliylfjsj &C longe optimo Purpuris, Dialutenre,id eft uario foli genere paftum*

IO De generatione Purpurarum diximus inpriore parte operis noftri(lib.4.cap.4,)qugfponte c
natura:fit,flne maris S/C foeminae commiftione,fine ouis, Quamobrem hoc in loco improbam Generatio.
da eft ancoris libri de aquatilibus fententia^ab Ariflotelis mente alienifsima,etiam ii eam expone
rcuelle uideatur:quara tamen mifere deprauat dC corrumpit , ut ex eius uerbis peripicuum fiet,

Vtcrcp autem pifcis (de Buccino dC Purpura loquitur) purpureum colorem flindit, eft^ IVlarsi-
fiiTjGenug ac V enetijs in cibis expetitus:red Buccini caro Purpure carne durior eft. Ambo quo
qtjtfauare dicuntur, quod fane hoc pacfto faciunt. Qiia fub lapideprona parte oblonga, albaque
deinceps pendentia difponuntjquaf ita difpofitafauinomenhabentjabapumfimilitudine. Supi
ni autem fub lapide ftabulantur,quum fauificanttquo uero tempore fauos extruunc, ft incoquan
tur abrcmdantur,oua intro continere comperientur, qute faliuariolentore lapidibus dC caiim
4o bus ferruminantjut inde deciderenon pofsint,quod tam magno artificio conflruunt,utnihilcoa
aceruatum eife uideatur.Haec autfauificatio uerna effe folet. Primum ut haec a ueritate quam
maxime abhorrere intelligas.effe^ plane aegri fomnia, explicandum quomodo procreatur Pur= ^^^'pur^eet hue
purae QC Buccma,deindequid fitfauare fiuefauificare. Omne oftracodermorum genus expers ({tiomoda
coitus eft, inquit Ariftoteles lib.f.de hift.cap. i5’.Et cum Purpurae, tum etiam reliqua tefiis incim f
fa,e limo fere ^materia putrefccnte oriuntur. Qiiod S^ncceflaria ratione confirmatur. Etenim
nulla naturalis adio fine partibus ad eam apte conformatis perfici poteft:nam partibus fingulis
fua funt temperamenta, a quibus faculcates,6:^ abhisaefliones profi'cifcuntur:quas omnes corrue
re necefle eft,imd ne effe quidem pofliintjfi harum fundamentum uel fubicdum nullum cxiftat*

At quae in Purpura, Buccino,iurbmatis^ omnibus partes funt femini generando , continendo,

50 emittendo,recipiendo bC foucndo idoneae Quanam aliaprater eas, quafuftinendo, ndtriena
do^ fimpliciter animali deftinata: runtc'Pratcrea qua commiftio corporum undicptefta ccnclu
fis efle poceftrDiccs fortalTe ex Ariftotele, Genus omne oftracodermorum Vere Autumnoque Li&.j.df
habere ea qua oua appellant , exceptis Echinis cibo idoneis : quippe quibus etfi per ea tempora cap,M,
prccipueubcrfas cuorum eft, tamen nullo tempore ccmmittirur,utcin'somninocareant,fedma
xime pleniluntjs diebus^ tepidis reftituimtur.Hacquidem Ariftoteles prodidit, fed Iccusis ex
aliointelligcndus bC explicandus cft,qui legitur libro 5. cap. 11. degener, anim. Qiiaouaappela
lantur nihil ad generationem ccnferunt,fed indicio funt mcliorisnurricationis , quale in fangui=»
ncis pingue eft.quamcbrcm fapore per id tempus praftant, cibo^ laudantur: argumento quod
bC Pinna,6^ Buccina,6i(^ Purpura continent quidem femper ouum illud iiocatum , fed alias ma^

4° ius, alias minus. Quare felfum eft oua huiufmodi per fimilitiidinem fic appellata, non exfemi

ne,non cx focmina bC maris coitu concepta, ita difponi ut fatu' nomen habeant, ab apum fimilitu Quomodo fa*
dmCjUt hoc fitfauare flue fauificare.Eft enim longe aliud apud Ariftotclemlib.5’, cap.i5’.deHift,
anim.Athcnceum, Plinium, Ai fii^ev7ro^epu^cu'rj^iti:^®'<nujxif<>i^o{^cu «jTWr», >

yhx<pvfotf^k?ib coo-ti^ xv « tK AsTrvgftij' (nofter codex,

\K>A7rv'^tm/H^^Q,)hii\jKSifj7nT^k<rvit7rhxK^<^,{(rvn7mymy Athenaetis.)2f«fcX'^c/fe' xvieayiiSiJvay i<fiy rov»
T&)yiVoiyiv6V'Tm(iKTisTUifj,zddit At[)en<eus)c^7ro^<f\/^ou:oi^(x^wv'niUi(^c^'nii, »(gcs

osfX^(P^lAX.Oi^'^(rvySou.y& Sioxri^ TKoiDUS^ic^TtTs KH^vp.KHZix^V(7iyc^ oifiH^VKdi-,

fix^c.id eftjPlirpurte uerno tempore eundem inlocumferecoIligentes,conduntquamfauaginem
nominant:quar ueluti fauus eftapum,uerum non ita elegans, fed quafi ex putaminibus cicerum
5*0 alborum multa inter fe compofita,ftruem unam fua cobaefione coagmentarint, N ullum i^s patet
foramen, necp ex fjs nafeuntur Purpuraj, Sed cum Purpurae,tum etiam reliqua teftis inclufa ali»
mo fere bC materia putrefeente oriuntur.Illa uerd coagmentatio fauo iimilis, purgamentum tam
tjs quam Buccinis eueninnam Buccinis quoqj fauificare in more eft. Igitur «seii^Qj/jfiuc AttAtK»
^xv,{iiieoUyKHQi3y 7n5<«f/,quodeft(Gazainterprete)fauarefiuefauifi'care, uel (ut Plinius loquitur)
lentorem cuiufdam cerij faliuare,dicuntur Purput» bC Buccina j quum emittunt lentorem quen
dam,fiue humorem mucofum,uelut a feminis natura.femcn uerd eorum nullum effeexiftiman
dum eft. Ex eo lentore concreto bC exficcato fit congeries ueluti putaminum cicerum alborum,
inter fe cohaerentium, quam in litus eiccT-am pharmacopola quidam pro fpuma maris ,alij pro
alcyonio falfd uftirpant.Quocirca procreantur Purpura , bC Bucctnafponte , ut alia oftracoder»
ma,e limo bC materia putrefeente, ut iam dicflum eft:&^ praeter faliuarium lentorem tenui humore
interramrecepto.Ac quemadmodum fungorum decoifto in terram cffiilb fungi permulti breui
enafcmiturfita Purpurarum origine aliqua praecedente 3 mulco maior copia prouenit ; a fingulis

poo De Aquatilibus.

rum,l

tot

C. reliquum.
Cihui.

tingUii w te»

Viti.

excrementi aliquid efflu{t,quod quidem femen non cft, Atc^lixc cfi: duplex Purpura*
,BuccinorurajMytLilorum origo ab Ariftotele tradita^S^ anobis fufius explicata libro quar
prioris partis operis noftri.

Reliquas adiones mores^ perfeqiiamur.Qiix mobilia funt, inquit AriftotelesIiR 8. de hift,
cap.a, eadem carne ucfcuntur.ijs uidus ex piiciculis eftjUtpurpiiristfuntenim carniuor^,&f qui
dem efca huiufmodicapiuntur. Plinius lib.9.cap.37*etiamalga nutriri tradit.Pafcitur Purpu»
ra:ait Ariftoteles lib.jr.de hift*anim,cap. i5‘. exerta lingua fub operculo,quae Purpuris digito Ion*
gior eftjqua tum Conchulas,(uelutturbinum,quorum efca capiuntur)tum fui generis teftapcr*
forare poteft.Et Plinius lib.9,cap,56.Lingua Purpurse longitudine digitali, qua pafcitur perfo=
rando reliqua cochylia, tanta duritia aculeo eft,Et alibuPurpura uocatur,caIicLTlatim procurren= i»
te rofiro,&: caliculi latere introrfus tubulato, qua proferatur lingua* Sed id diligentius confi*
ftds perforet, derandum, lingua ne teftas perforet. Lingua omnibus animalibus inore eft , os autem in capite,
quod operculo tegitur in Purpura, att^ adeo in turbinatis omnibus. In roftro igitur longo dC tu*
bulato lingua non eft,fed per id eam profert, dC exerit. Atlinguam Purpurarum turbinatorfi
omnium promufcidibus mufcarumjqute inter cornua funt, comparat, qu£c firma eft,torofa ac ro*
tunda,qux9 exeri potefttquam tamenfi per anatomen propius intueare Si trades, net^ ita Ion*
gam,ne»5ita dura efle certo comperies,utper longum roftrum teftas perforare pofsit. Quare id
fabulofum €ireputo:fed ea, quoad eius fieri poteft,ex€rta. Purpurae fuccos &humores aliarum
Concharum exugunt,Pedinum ritu:roitro autem acuto QC duro (tanquam terebello excauato)
teftas alias perforant. Tempus uiuendi(inquicAriftot.hiftorix 5'. J5’.)Purpuris&!^Buccinis Ionio
gum, annos enim circiter fex Purpurae uiuunt. Si fingulis annis incrementum earum patet per
Vibg cap 36 orbes:quibustotidem,quot annos habentjteftaclauiculatim intorta in crepidinem definit, Plini
Tis annum unum adijcit. Purpurauiuuntannisplurimumfeptenis.EuPurpurs&Buccinoor
bestotidem,quot habent annos.

Nunc de Purpura partibus, earum^ in cibis uel in medicamentis ufu.

G Purpura ufta exiccat, inquit Diofcorides libro i.cap. 4. dentes abftergit,excrefcentias incar

ne cohibet, ulcera purgat, 6^ ad cicatricem perducit. Galenus paulo fufius eadem docet libro 1 1*
fimplic.medicamcntoriim. Patilus Aegineta l!b.7.ca.3.Purpurac cremata teftis eandem uim tri*
buic quam pomphoIygi,id eft,ficcandi fine rofione. Aetius libro y. Purpurarum tefta cum aces
to pota lienes tumentes fanant, SC fecundas morantes detrahunt. Vftarum cinis ad eadem con* 5®
fert, ad qug Buccinorujde quibus fuo loco.His addit Diofcorides lib.a. ca.6. iwi»]) HSch&rouTK
KN^i/KOop Hgu TTV^epvfwp cfs « eA/| Ttfi ospXKS.KcatTtttj i^vree KStvstHoi-ripM/ ■? kh

cw-fpTlu/ <p\f(ny. id eft, Ionia uocantur Purpurarum Buccinorum^
media partes, circa quas tefta uolumen clauiculatim intorquetur. Cremata fimili modo maiore
Purpuris Buccinis^ facultatem urendi confe^uuntui', quoniam apprimendi naturam obtinent.
Qiii locus mihi fatis explicatus non uideiur,etiam ab rjs qui bene longa commentaria in Diofco
Ctgrrj?io, qua ridem confcripferunt. Ac primum alij wna,ali} K<or<i« legunt. Qui imcc legunt dedudu putant uo*

^ didlione wj/jqua uiolam fignificat : quia Purpurarum quarundam flos uiolacij fit co*

1***“ loris, qui flos eft inter papaucrfiCceruicem. Hermolaus KMw«legit, id eft, coIUmellaSjUcfintBuc*
cinoru Piirpuraru^ partes mediae,quibusuelut columnis QC fulcris caro fiCreliquse partes inni» 4®
tantur. Sunt autem partes hx mediae , partes corporis interni Purpurarum ualde torofae SC fir*
mae,ac fibrofie, circa quas teft^ uolumina capreolorum ritu conuolui incipiunt, fecundum Dio»
fcoridem:uel quibus liaret ucna illa , uel membrana florem Purpurarum continens , fecundum’
Ariftotelem, inter papauer, quod inferiore eft loco. Si trachclon fiueceniicuIam,fiuecolIum fu*
perioreloco.Sedprsftat Ariftotelis locum lib. y.dehift. cap. ly.proferre, ut ei lucis aliquid infe»
ramus. To «/k' dvee yiGp 'nSi tiSI 7jo£tj^NA9i/.T»T«f/ t/Z’ h <rvp.(pv(ns TffVKvn. To

vpLu Ai3l/H5s,of/ cii/ «cpcu^wcn, ^ Hix-nfci , liw }(«ga. c/j^r&vei cwt^w «cardji

(P'’ a?iKHg'i/ii(pv<ns otopsv^HQXixs. ( Aliter pofirenti uerha legit Tlinius : uertit
t -im reliquum corpm jiertle.)\ncui\xs loci contierfione Gaza fenfum quidem Ariftotelis mihi uidcs
turefleaflecutusjfedobfcure locum fic interpretatus eft. Florem fuum inter papauer di(fium&^ 5’*
collum continent, textu fpifsiorc,aipe(flu uelucimembranae candicantis, quam detrahunt, tingit
ha:c exprefla Si inficit manum. Pertinet eadem fuo fitu perinde ut uenatid^ flos ille celeber pu*
tatur,reliquum contextus quafi alumen eft. Quas dilucidius fic exprefla funtiPurpurae florem
habent inter papauer Si ccrutcem,quorum cohaerentia denfa eft,coacfia^. Coloris quidem afpe-
clu membranam albam refert, quam detrahunt : preiTacp tingit SC inficit manum, diftenditur au-
tem ut uenarate^ in hac quidem eft flos purpur<c, reliqua coagmentatio eft ueluti alumen. Hac
funtmediac partes de quibus Diofcorides,qaibus maiorem urendi facultatem tribuit, quam te*
ftis,quia tenuiorum funt partium,celerius^peruadunt Supermeant.

ExPurpuris uftis dentifiiciaoptimaficc6ficimus.Easuftasiimocxtmguimus,abluimuscp:
deinde aceto rofato,pofti'emd aquarofirum.Tum meile fi:illitico,uel oxymeliteexceptis, 6C ad ^®
confetftionis formam rcdadfiSjOdoris boni, faporis^ conciliandi caula rofas Si caryophylla ad»
dimus . Idem cinis cum puluere glycyrrhizac , papaueris^ feminCpCx cremore hordei Si pauco

uino

fhs ubi.

Kedit.

G. reliquum.
Cinh.

DePurpura. Lib.IIII. 901

uifto albo fumptus, pulmonibus male afFctfhs mire auxiliar, fluxiones inhibendo, bC id quod iam

fluxit abfumendo,exiccando9. T orae partes internae in oleo percoda mitigandi doloris uim Mcntfima.

habent Saliua eariindem qiw admodum lenta eft,ltccantur K glutinantur uulnera recentia , ma sJiua.

ximcfieumpaucofanguinedraconisadhtbeatur. ^

Ouantum ad Purpurarum ufum mcibis attinequmuerle Icribit Lialenus:Purpuris,Oftrets, V
den^ ollracodcrmis omnibus hoc effle commune,ut falfum in carne fuccum contineant, qui aU Galam.
uum mbducat,caro uero dura fittfed hxc unicuicp magis minus^ ineft , qualitatis ciuantitatiscp
rationc.Scd in Purpuris diuerfle partes,diuerfam naturamhabent. Athenxus ex Diphilo : Inter
Pinnas K Buccina Purpura media funt natura; quarum trachcli multi funt fucci , ori gratitreli.

10 flua partes falla funt & dulces, facile diflribuuntur,&: humores corporis uitiofos ad iuftam tcm>
pcrationemCi-mseanrtreducunt. Rurfus Athenaus ex Hicefio : j tisrxysori, loa ots* '*«•

w i' TTOf $ i/f « ksu yiflfsy v vsy/yXtty mi-jiy Hby. iJiiy
^ ^ jitinai, ms mUtn -^TrirM^v miay vy '(ayiyHil^ci 3 ««»’ winit usu oi 7pxo

f^,^-mi^viSy,^BiT£i(n-n&sm!-?S/s<iylcxiiy4f^<^!- Copiofius alimur, maiori^ cum uoluptate
uefciiniirpapauerepurpura,quam caterorum,(5«4»ifaccinor»»!;)magistamenfapitfci!Iam,utet
Concha tota. Peculiare eft his K Vnguibus,qudd coda iufculum fpiflant. Elixi quocf feorfum

purpurarum tracheli,ucntriculo(/omaiio)maIcafFedoprofunc,

BE opercvlo pvrpvr ae, rondeletivs.

10 PRAETER Purpurarum partes iam explicatas feorfum dicemus de alia, qua 5C figura , 5C A
uiribus dC nomine a fuperioribus diftat.Hanc Ariftoteles Ssit(i)im^Jmeitsc^uyyx uocat,id eft o.

pcrculumCue integumentum,! uerboKStAir^M.Appellatetiamt-w^vpwtlibroy.cap. ly.dcHift.

Lim.E W!0> </? w VK £s«(»ai/W«ra ijfl rmm tmmxUMm sfiySw/la 'ixf^ns vrirm.nytr-nii

^’4iLovn itm vot v wAwpa.Operculum utrique huic generi CBmcm & Turpu

u ) adharet natiuum , bC catcris omnibus turbinatis, pafci quocp exerta lingua appellata fub illo
operculo folent. Et alio in locotEu S\7n^vym tx Operculum etiam iam inde ab ^

ortu omnia gerunt,de turbinatis loquitur. Statim ab ipfa procreatione turbinatis operculum in= anim-cay-A.
cffe dicitiad difcrimcn Cochlearum,qua ipfa fibi ex glutinofo humore , fiue ex muco fuo opcr,
cula conficiunt.Dicitur aliter a Gracis a Galeno,qui feorfum de eo hac prodidit. Pa(i«;= ub xufimyL

10 m ■me&veHy Ji’ Sfss cm^Svxs <iiJ'ahtt!S rnmb iiSta-.iyyikySsx Ji mt -mviyySxixi isimSis <«>

^ aiAs' UfiSisor «si w Opercula Purpurarum ex aceto pota fcripfernt quidam tu=.

menti lieni mederiifuffitiiautem excitare feminas tiulua flrangulatu oppreffas. Si morantes fe.
eundas denahere. Eodem nomine operculum Conchyli) nominauit Diofeorides , Si Cochleas Ub.z. «p. lo.
quafdam alpium Ligunx-axyxxixsM eft,opcrcularcs.Dicitur autem zaHyx, quod eo teftarumfo tic”.
tamina claudantur,ut uafa operculo fuo.Carni haret ut unguis noli er,ac tanqtiam ex filis fiue ex
fibris coagmentatum quid SC duratum elfe dicasnit ex cius pidtira quam cum Purpura fuperio»
re capite exprcfsimus,licet perfpicere.Differt fubftantia a tefta,qua multo ficcior eft, neqj fuma
emittit,nifi fi accenfa liquore aliquo extingueretur. Operculum ucrd pinguitudinis nonnihil in
fe habens, fumum reddit cornu modo. Vires eius in medicamentis ante ex Galeno tradidimus, a
4,0 quaru feokum nonmeminit Diofcorides.fed in capite de Vngue. C^ua de re fuolocq dicemus.

^ Pharmacopola hodiein officinis habent ConchYliorum,Buccinorum9 opercula perinifta,quac

blattas Byzantias uocant,ut fufius declarauimus quum de Conchylijs ageremus. Sedboc nomb ptof Bysyiiu
ne Purpurarum tantum opercula appellanda erant. Nam flue &^x^!xy Purpuram fignifi. t»

cat,undeblattcus color pro purpureo. Cafsiodorus in Epiftolis de Chamaleome ; Colores fuos
multifaria qualitate commutat,modo ueneta,modo blattea.modo praflna,modo cyanea, butro
piusiNero inufitata luxuria fuit, ut qui exemplo Caligula frigidis Sif calidis latraretur unguetis,
hamis argenteis, aureiscp pifcaretur.qua blatteis funibus extrahebantur.quos Suetonius, & 0>
rofius inrerpretantur purpureos.IlletPifcatus eft,inquit,rete aurato, purpura cocco^ funibus ne
xis.Orofius:Luxurise,inquit,tam eftf jnata fuit Nero,ut retibus aureis pifcaretur , quapurpih
fo reis funibus extrahebantur. Hac Hermolaus uir pereruditus in fuis in Plinium gloffematis an-
’ notauit.fedetfiilAi-?®' Purpuram fignificet, tamen pro operculo folumPurpurat ufiirparidi^
cet Nicolaus Myrepficus , qui tamen non fine errore dixit blattum byzantium elfe ctiy fii/is
OTjif ijKS, id eft, os narium Purpura. Hodie quoq; in officinis blattambyzantiam elfe credunt,
quod in ore SC naribus Purpura reperitur,quo ineptius nihil dici poteft. Purpura enim necj na
fum,necp nares, necp offa intus habent,cum teftacea omnia foris durum, intus molle contineant.
Crediderim igitur legendum ospKRSj/ ttjiviy ?l tmjtf 1/525, id efi',tcflam uel clypeum, fiue fcutum Put
puratyiws enim prater quam quod pellem fignificaCjUndeoV™'^'*?!"* ab Oppianoo^answrituo-
cantuvtiam pro fcuto fumitur tcfte Phauorino. Ani, inquit, ««Aarra <a x!mM,a-n U Hoai^y .Ci/j-
xxy elcny.id uocantur fcuta rotunda, quod cx corio bubulo confient. Operculum uero ue

ia luti fcutum, Purpura capiti imponitur. Cur uero UAKi?®- I5i/5w'n&-, uel Sv^cwtk dicatur, a ncmi-
ne,quod fciam,traditur.Ego coaljcio a Byzante,uc! Byzantio Aphrica cognominari, nam etta
illic purpura tingebatur.

po2 Dc Aquatilibus.

OE FEORE PVRPVRAE TINGENDtS VESTla
btis magnopere olim expetito.Rondelctius.

Q.V A in parte contineatur infcdor ille Purpurarum fuccus/uperius oficndimus ex Ar/(?o
tele,quum de Purpurarum partibus ageremus.PIinius ab Ariftotele non diflentiens fcrtpfit Pur
puras florem inmedfjs faucibus babere. Liquoris bic effminimiin candida uena , unde precio,
fus ille bibitur, nigrantis rofte colore fublucens. Reliquum corpus Herile. Partem banc qua fuc.
cum continet cordi proportione rcfpondcre putoicor enim hepar, cerebrum, attj alias partes in.
difcretas habent Purpurte , & tellacea omnia. Vnde cOnftatnugari eos CBellonium BoraOquicor,
hepar.branchias fc in Purpuris inuenifle prodicant. Arifioteles att^ alij Graci v
tij.p.ciip. jtf. foipuocant, Plinius atqjalq florem Purpurte, aliquando liiccum: Cumuita, inquit, luafucctimil. la
lumeuomunt.EtiCunrfoetificauere fluxos habent fticcos. A flore Purpura uelles «'S/ratditSx
funt,&:toga pidfaafloridoPurpurtE colore. TeftiseftFeftusPompeius;Picfl3,inquit,qua nunc

toga dicitur, antea purpurea uocitata eft,erat^ fine pitflura. Eius rei argumentum eftpitfiura in
Kde V ertumni & Confi , quarum in altera M. Fuluius Flaccus , in altera T.Papyrius cenfor tri.
J-if.ij. umphantes ita pidli funt, V itruuius florem Purpura, faniem uocat.a; Ofirum .• fic enim in libro
7.1ncipiam inde de oftro dicere, quod & charifsimam dC excellentirsimamhabetpraterbosco-

iores afpe(fiusruauitatem.Etprius:Accedithucchryfocolla,ofirum,armenium.Et;EaConchy.
lia quii funt lc(fia,ferramentiscircunfcindntur,cquibus plagis purpurea fanies.Verg, Geora a.
Oflrm, Etgemmabibat.aiSarranodorniiatoftro. Et alij pluribus locis. Diflumuerdeft oftrum ii

quod Purpuris tefia tctfiis eximeretur, ex Vitruuij fententia. Qiiomodo fuccus ille Xa
colligeretur fic docent ueteres. Tradit Arifioteleslib.y.dehift.cap.iy.eas quum fauificantdeter.
rimum florem gerere. Paruas cum teb is tundi lblitas,aiioqui difficile efi fuccum detrahere. Ma.
ioribus tefias dilFringebanqqiiamobrem ccrtiix apapauere feparabaturtflos enim inter hec fituS
efliiipra uentrem. Dabant operam uti uiuKfrangerenturinam fipriufqiiam fregeris expirarint,
florem omnem cum uira euomunt, Qiiapropter folebant eas afleruare innafsisjdum ft ipfe col^
Jjgcrentjatcp cjuiefcercnt* Veteres naflam efcaradiuncfJam demittere non folebant, ita fopeaccia
debatjUtPurpuraiam detrada decideret. Poftea adiunxerutnaflasjne fi decidat, Iiberetui':quod
Lih Q cdb j plena eft.nam fi inanis flt, difficile fe eiiellcrepoteft* Idem clarius

° ^ PIinius:Capiuntur Purpura paniis rarist^ textu, uelutinafsis in altoiadiis.IneftijsefcajClufiles
mordacest^ Conche, ceu mitiiios uidemusiFIas feminecesjfed redditas mari auido hiatu reuiuirr 5 «
fcentes,appetuncPurpurK,porre<5risc^Iinguis infcftant. A tillg aculeo extimulatasclauduntfefe,
comprimunttp mordentiaiita pendentes auiditate fua Purpura tolluntur. Vitruuius Iib.74cap.
r t ■ *3‘^°^^^y^f^4^^**^^*-**^f^^f^3^‘^rramentiscircunlcmduncijr,equibusplagispurpiirearanies,iiti
SS! lachryma profluens, excufTa in mortarijs terendo comparatur. Ca;terum preciofus ille Purpu

Ub.7.cap,%). fuccusjnon in omnibus Purpuris eiufdcmcoloris erat. Vitruuius Oftriuarietatemficdi
flinxit:QifodIegiturinPonto dC Gallia, quod h^regionesfintproximic ad Septentrionem, eft
atrum.Progrcdientibusinterfeptentrionem dC occidentem,inueniturIiuidum.Qiiodautem le*
gitur ad Aequinocfiialem, orientem, & occidentem,inuenituruiolaceo coIore.Qiiod uero meri-
dianis regionibus excipitur, rubra procreatur poteftare,e^ ideo hoc rubrum. Rhodo etiam infu
ia creatur, cateris^ eiufmodi regionibus, qua- proximae funt iblis curfui.Sed hic animaduerten= 40
dum Purpuram nigram fumiprouiolaceaexaturata. fic enim faepe a ueteribus nigrum fumi airi
Amethyjim demonflrauimus. V eftimenta Purpura infed^a eo temperamento, utamethyfti gemms colo
rem referrent, amethyftinadicebantur.PliniusIibro57.cap.9.deamethyrtisloquens:Indic^ab^

folutum Purpurae colorem habent: ad hanc^ tingentium officinae dirigunt iiora. fundit eum a»

. fpecf^ulemterblandum,neque in oculos ut carbunculi uibrat, lam amethyfiinar purpurte Tyria
Tyriamcthy= addebatur,unde nomen Tyriamethyftus. Plinius libro 9,cap.4i. Non efl fatis abfiuliffegemma:

■' ' nomen amethyftum,rurfusabfolutusnutriebatmO«eimf«r)Tyrio,utritexutroc^ nomen impro

Tyriapurpura bu,fimiilm luxuria dupIex.Tyria Purpura olim celeberrima fuit,fi'c nominata a Tyro , quonda
infula, poftea uero Alexandri magni oppugnantis operibus continenti iumfta, Strabo :PoAt/jA:y
e^«7as-£a Tma-ayTvQtx Tivfq^vfK. Longe omnium praftantifsima habetur Tyria purpura. 5'o

Coccut Qpf^ uero Tyrus prius Sarra uocaretur, Sarranum oftrum dixit Vergilius: Sarranam Purpu

ram luuenalis.Dicuntur fimpliciter T yri®,purpura infetftx ueftes.Hic non omittendum coc'
climSt: purpuram colore quidem conuenire,ipra tamen materia plurimum difsiderejCum huius
marina fitjillius terrena. Quamobrem Purpura appellatione coccum non cotinerirciftecenruit
VIpianusin lege,ficuilana,rupradelegatis tertio. Necp eam ob caufam inter fediflentiunt, Mac
th<^us,Marcus, &C loannes de uefte qua ludari induerunt feruatorem noftriim lefum Chriftum.
fic Matth^us:Fte^fcS«K(ef/ tiSKKtvliu.id eft,circundederuntei chlamydem coccina. Mar

cus\KM^c/l^(nyaijr^y7iv^(pu^cc(^.Etindinmtcv.m purpuraJoannesuerd:KMiVa7JDi/wrj><jit/g^f/:7^if«

Asj/ «^'■^^'.Et pallio purpureo circundederunteum.C^uam Marcus Sf loannes purpuream uocat,
Matthi^us coccinam appellat a colore, qui idem eft cum purpureo. Matthsus colore, alq materi^ 6a
am exprcflerunt.Nec^ illud praetereundum Purpurar iliceo ueteres coccum permifeuifle, Plini:*
us libro g.cap,4i*Quin & terrena miicere', cocco^ tindtum Tyrio tingere, ut fieret bis byfsinu..

Coccum

DePurpum. Lib.lIII. 905

Coccum autem a Dibfcoride «6'**©' fi*®»» difluih, id eft, granum infeflorium , fatis tnagna co.

■pia colligitur in Gallia noftra Narbonenfiiuocatur^ ucrmillon,a Gallis graine de fcarl3te,ab A.
labibus KermeSjUndeKcrmefinus color. Immenfa Purpurs pretia, ueftimentoru qua ea tin.
cerentur uarietatem, quibus^ ijs uti liceret, tum apud Gra;cos,tum apud Latinos , petere debes
ex BudKO 5C Bayflo uifis «ctate noftra dodifsimis,a; totius antiquitatis pcritifsimis. Ad philofo
phicareuertatur oratio,

Q_V AE OlCANtVR. PVRi«VRAft.VM
fc^i)K((f(JIr,Rondeletius.

s V N T qui quum legunt apud Galenum libro j.de mediCamentisijJIseW in aUricliIariis me
>» jieamentis ^ rrejtf fiue w^xv^is, et linum c Purpura apud Paulum Aeginetamiexiftfc

ment in Purpuris lanam aliquam,fiue ftupam, flue linum, flue tomentum reperiri , quo contufo
Kdepexo in medicamentis ueteres uterentilr.Sedilli toto caelo aberrant, ut dicitur : nihil enim
tale in Purpuris,he(^ in turbinatis alijs rcperias.Nccp byflb alligantur,ut Pintlae &: Mytuli. Mo»
uenWr enim PurpurK,K caro turbinatorum omnium hOn aliter alligatur quam circa teftaru Uo=i
lumina.Quare intellexerunt ueteres per KfmJ'x lana Purpura tinfe craffloretn SC minus cura-
ram partem cuius meminit etiam Diofeorides. </8 <»'#>(' Tpo«i' Hsu sf SnAaroius Lii.i.Mf.Sj.

Bt, sLj.Nec fecus fimbriati marinarum Purpurarum flocculi cremari folent.Cur ita appellarint
id in caufa eft, quod Purpura nonfolum pro marino animali, fed profucco eiits , proueftimento
ex eo tindo,& pro lana tinfla fumatur.De reliquis fignificatis teftiraonia multa Ueterum profer
*°re poffem qua fciens prtetereo. De poftrema fignificatione proferemus locum Galeni libro 7.

Methodi med. Ep rtuAVa («Jf si Xipw iSi Qtia

tranferibens Paulus Aegineta dixiUTmre adiff*'* mijif wj?,»

eoROttARiVM.

legmentK E. G. H. tum depurpiirx mimdhmm de coUre&utfie dicetur.

Murex etfl unam fpeciem flgnificet,fcilicet buccinumtgenerale tamen eft,flcuti K conchyfe A

um.purpuram enim comprehenditmurexSf alia. Porphyramarina,quamquidanrx»5v««Uo

;o cant,Kiranides.fed ceryx proprie buccinum eft. Vmbihci.cochlear,purpur^ qurpurx imdem

mmenhkin Grxeo mneSl,)^ omnia qua oftrei autconchanomrae appellamus, Gaza ex Ar.fto=
tele. kovvvAw to , Hefychius K Suidas. quanqUam emm conchyles

uelconch% nomenlatius patet, per excellentiam tamen ad purpuram contrahitur Purpura
nomine alio pelagia uocantur,P!inius.fed Rondeletius,&: ante eUm Maflarius , pelagias locira
tione purpuras quafdam efte docent, non autem toti gCneri hoc nomen conuenire. Fieri tamen

poteftutiiu!gusPlinijfeculoeasficappellarit(crFi^.xhc,qUodillamax,merequirerentur,utpo

{ceCmaioresVquamagis probatum flOremhaberenWquumSCpelagiUmpro colore feu flore

purpura Plinius dixerit:Buccinum (inquit) per fe damnatur quoniam fucum remittu: pelagio

(id k terssr^^roadmodum alligatur,nimiaip cius nigritia dat aufteritatem,&:c. Plioemecs

,„pifcera,cuiusLguinefericuminpurpuramtingebatUr,Sarappellant,Seruius.

^ oftracum purpureum) carufis K caugilcl ipxdmnomtm uidmtur detortu a ceryce & conchylio ) nomi,
nanturab Auicenaoperisdemedicina lib.x.cap.y57. Idem author ubi in curatione angmx mu
ricem interpres tranftulit, Arabice dixit alarginam : intelligens purpuram; ut ex remedioru coi.
iationeapparebitinG. Serapio.uel pOtiusihterpres.pro purpura habet pulpiaCaliaspalpir)ubi
deblattaByzantiaagit. HeLicauocesargamaheCargeiunextamiMibrisfam^^^^^^

& Paralipom.i.i.purpuram interpretantur uel feneum purpura tindurn: Unde &C amorge lors
cis permetatherinTaaumputo.TolaHebraicl coccum dC uermiculum, nonpurpmam fignfi-
cat.In trilingui Lexieo Munfteri Purpura etiam Hebraicis charaderibus fcribitur^ nefcio c .
ius lingua liox iphlicfta. f Purpuram Graci hac atate etiam porphyra appellant,Gilhus. Pur

yopur*conchyliumnotifsimumeftapudTarent5,Niphus. '

filienfes Bios uocanf,Gillius. Germanicum purpura nomen facio,em lldgclidjrtCgS.ab un
Ollis fimili operculo,unde K Veneti St. Romani Ognellas ud Ogniellas nominant.aut cjrcim.o

quor,ctrtet«d;elfcbne5cten4«,ideftConcliaaculeatamuricatauefpeeies.y^idefo^^^^^^^^

rollario Muricis A. Poteft & putpurf&ncct dici tanqliam genus cuius fpecies
buccinum,conchylium, purtftirfcbnecteft ««e»- Purple Anghcum nomen eft , n c

““'lurTinammXStXa^ab^^^

tico olim cum natarem prope V enetias rcperi. ^Eft apud %urpura

aio*, alia a purpura, uel faltem genus quoddam a purpura diuerfum , Vuottonu • ^ P
pemadaclvH Bellonii, uidentur ad Aporrhaidem Rondeleti) (A. elemento dcfcriptam) propius
* acccd^-TurbinempentadadylumRondeletij infrafuo locO dabimus. fl-Purpuramaritim ,
id eft Cctula marina, Syliiaticus. ^

940 De Aquatilibus.

AntaIeBrarauoIiis,qiiod ad cltrinum unguentum apharmacopolis requiritur, plifpuracfle
putat:dentaIeuerdbucdnum;deutro[pfcripfl etiam fuprainDentalijD.elemento.Qiiidam non

forma,nec aliter, fed magnitudine tantum diftinguuntiita ut AntalesCiic enim loquuntur quafi a
redo Antaiis)fint maiores. In Germania pharmacopolae Germani tubulos quofdam often.
dunt,ueluti olTeos, candidos, formx teretis, fli-iata:, una aut altera linea tranfuerfainaqualiam.
biente,pr jfertim in minoribus.maiores ad quatuor digitos accedunt.Iongitudo non omnino re.
da,fed modice inflexa eft,dentis canini inftar, ut in adieda delinea
tione apparet.fubftantia prxdura eft.non oflea, fed aliorum teftato.
rum fubftantiac iimilis.conchs non merentur appellari; cum neque
biualuium.nec uniualuium generis iinuneq; muricibus aut Vene.
reis conchis Cmili forma. Eft Si penicillus marinus Rondeletij,
tubulus quidam tefiaccus, fed molli SC laxa fubftantia, Enthalium
(inquit V alcrius Cordus. fle enim ipfe feribit) eft teftaceum quiddS

marinum, flftuljE modo longum di concauum, foris ftriatum, longitudine digiti, (nox trnnfserfiM

jecmiumlongimtlmem:)Dena\iXxm\ieto conchula marina.parua.dentatamrimamhabensSicillc.
Nos de conchula illa fuperitis inter Conchas Venereas, quas uulgd porcellanas uocant ’ In Ita'
lia pharmacopola alia quadam concharum genera oftendant opoi tet , fi ut Brafauolo uidetur
(quem Fuchflus quoqj imitatus eft)purpura dC buccinum his nominibus ueniunt. Poft marinos
»flus(inquit)fupra maris litora inucniuntur. Sunt qui ha;c coda. Si qui cruda edunt, (icut alia ma
ris conchylia. Antale ditierfls inuolucris circungyraturteft autem buccinum. & accidit quando» .
que flante uento per antalis anfradus fibilum emitti.ut tuba uideatur.Hjc Brafauolus.Ouod ad *
uim quidem remediorumattinet,purpuras,buccina,tubulos,anporcelIananas aliquas accipias
parum interelfe cenfeo. Antalium Si Dcntalium(ita enim Nic.Myrepfus fedione j.ungueni
to 4i.appellat)conchuIarum funtgcncra.Ridiculum uerd eft,quod barbaram fedantes medici,
nam tradunt , elTe htec lapidum genera , Fuchflus, Grsce quidem a Myrepfo wtoAi dc tmwAx
feribitur.

Purpurae conchae quibus in locis praefiantiores habitae fuerint ad tingendas purpuras,id eft,
purpureas uefies , dicemus in E. f Speuflppus fimiles facit buccinas , purpuras , ftrabelos dC
«'J'X.‘'«>malimi®x''«i'S,id eft cochleas. Purpura flmilis eft cochlo , Kiranides. Turbinata ut
purpurat,buccina,flmiliter ut cochlea fuis partibus conflant, Ariftoteles. f vintiiM

Kfla tina», Ariftot.hiftoriacy.iy. Gaza uertit, nonnullas ex magnis uel ad precium mina: e» '
uadere nouimus, ego non (treuraduabus fyllabis, (quanquam &: Athenai codex iic recitat, ) fed
tribus (iramia legerim, nam dC Xenophon AiSsui dixit , in libro qui inferibitur Magifter

equitum,&: in altero De re equeftri. neque de precio, ut Gaza, acceperim, cuius eo in loco nui
ia mentio: fed de pondere &: mole. PurpursStbuccina tanta funt in Indico mari, utfacile
congium capiant, Aelianus, Buccinum minor eft concha quam purpura, Plinius; Rondcle»
tius legit maior. Mutianus prodidit echeneidem efle muricem.latiorem purpura, dCc. Plini=

us. f' Lana ad remedia quadam uruntur , inquit Diofeorides : eodemque modo KtjonvJliiy 9a»
titewi*! «!. fle habet aditio noflra per ypfilon , a redo xfont/s , qui feriptione , genere & fle»
dendi modo congruit cum )i^y.vs , wf'©-. nam apud Hefychium x^amS-tSlr per iota non rede feri» 4.0
bi.uelipfe literarum ordo arguit, interpretatur autem gnaphala ,id eft , tomenta. Hinc compo»
fitum eft nomen , quod eft floccorum ledio , qualis ab adulatoribus fieri folet. ident

tfowctitcrues dicitur, dC id facere uerbum % fonat, ut annotauit Ctclius Rhodiginus'io.5 j.
qui SC ipfe tamen per iota feribit, non per ypfilon, deprauatos forte Galeni codices fequutus; ni-
{iquisU^oKic/lx uocem diminutiuam efle uelit a quod filum dCfubtegmen interpretantur.
Marcellus Vergilius Diofeoridis interpres, in ipfls purpurarum conchis flupparum imagine
uellcra qusdam efle putauit; qutc alij (inquit) tomenta, alij licia , alq fimbrias dixerunt, nos rem
8C nominis fignificationem fecuti, a ftuppis rem indicauimus. kiokv<Axs enim Diofeorides dixit
qua uocc Grteci adhuc, quod contufo 8e depexo lino crafsifsimum fupercft, ( mftri abmrcB no»
»!iMKt,)flgnificant, neque hic pluribus alijs locis aliud ea uoce quam fttippam iignificat ; & fa-pe
Paulus Aegineta,iubensi{wti/<r?< imponi aliquid. In mari autem quotidie purpurae capiuntur,
quae fuperiore fui parte uillofaefunt, tam tenui & fcquaci uellerc , utin filum lini modo trahi dC
confici pofsit, Htec ille, fed in purpurae concha uillofum quicquam reperiri , ceu falfum redar.
guit Cornarius: dC poft cum Rondeletius: qui b^omjlxs ( ipfeifjsi»?! feribit ) lana: purpura tin.
daecrafsiorcm,minuscp curatam partem interpretatur, fed nihil prohibet flmpliciter etiam uel»

Ius purpura tindum interpretari; c quo tamen ne temere fumptus fieret , ad cremandum crafsi»
us di minus pulchrum fcligebatur. poifent Si e uefte purpurea , prtefertim attrita , difeerpta aut
uulfafilafeulinamenta%osvtfS<fIrnominari. Cornarius in Commentarijs in Galeni de compofis
tione medicamentoru libri j. caput 1. In fine huius 11. copofltionis (inquit) in Gra-co exemplari

corrupte lcgitur,)(gi(K(i!«Wtcy7i'Sf7rfcs-eetii:. ipfe pro legendum conrjrit,(ja.t»! 6»

reatmdem if/e. mth quid! temere mutme uidetur. quodfi legendum ejfet,ulnma circumjleSi deberet:)

Si interpretatur ; lana: purpura infedae tomentum indito, uelut fltpra etiam Archigenes dixit.

DePurpura Lib.IIIL 905^

^*""'J^&TiSmSaur^dend\meffe”up°r^r^^^

i‘“'”Tnha^exTurp“ Et rurfus in libri fexd caput a.m la.

luM-n SctA-sw/ots -Ttti^tpu^xi tiAW?o-v;,aKi/ot)f/:pro uoce nullms figmfica=.

'^^raitw^HutcTt uel UpQKvJi, quorum pofterms approbo. 2C uertit, Aut atramentum futormm piir

“ Imarins tomento inuolutum urito, lanarum ertim uftarumApr^fertimexptirpurain^

Snitn.uis eft efcharotica,Diofcoride tefte ; £C mox hapfum lanK, fiuc lanam contiolu.

'^Pnrmira concha eft e genere turbinatora, Ariftot. AculePs certis ordinibus difpofitos.cor»,

10 n„s L^datim cochlea inmodum ambientes habet, Gillius. Singulis annis incrementum eius
lotr orbes, quibus totidem, quot annos habet, tefta intorta cuniculatim in crepidmem de>
c ^ ^a-a ex Ariftoteletcuius uerba Greca fic habcnt,hiftoris nic6

Clauata eftadturbinemuiqueaculeismor=

k!! fentenis ferC qui non funt buccino : fed utrifque orbes totidem, quot habeant annos Ph-

^ « r Alterum genus concharum purpura uocatur, cuniculatim procurrente roftro,Kcu=

rl tri-pinrror^s tubulato {tahuUto lesttFmmmis,&l<eutinterpretatur:mnproho,) quaproiera= CmcuUtm,
niculilatcremtrorlus antiqui,canaliculatim habent,& ca= ctawto».

amui Plinius h£C non aliunde , quam eo, quem paulo ante citauimus loco Ariftotelis

Sicille.atq ,, nA„ijjre uidetur; ubi Grarce nihil aliud quam s«?li.AiK©'<^r«iittTOle=i

'ft 'tuiculi toerualla.nam quod "lA.f in uitibus Graecis eft,id Latini capreolum aiit da.
gas,id eft cl u dico uoce KSsAioa^s adremipfaffl non quadraretfed ubi Ariftotcles ea de

mculamuocit . , utitur, non aliunde tamen,qua recitauimus tranftulitPIi

purpura utatur non occurru^^u^^

mus. ^ P ; in columnis etiam uolutam,CteIius. Quoniam uero fu^crioribus

j j . Pr-etcrea clauatum eft ad turbinem ufq; aculeis in orbem feptenis fere : qui non
addit Plinius • totidem, quot habent annos; MalTarius Marcello infenfior , Li.

KCncSqu ^

^tnnM,Teumi“Drehendit:quddubimAriftotde,annos circiter fexpurpuraeuiuunt,a:fm=

tis loqiuttir,eum i p ^ orbes,quibus totidem quot annos habent,conuerte=

50 gulis anmsmcremennmeor^^^^^^^

Ar^-ftotelfa mdiorL quam Marcellum interpretem imitatus, orbes reflius quam uolutas con=
Ariltoteus 4 . j j; p; ,j. ,] j interiores uolutim complicem, 8^ ab

„ert.t.NamuolimappeUamuW^^^^^^

exteriori s jyr „daatcrtia & fic ulqUe ad ultimam; quemadmodum in uoluta capituli a

“dVmcnSconftat A^fui inpu^

pura: uiuiin ’ f ; ulatim in crepidinem definit. Et quarto de partibus animalium.Que

ex turbmat intcrpretetur.primo facie dixit clatiiculte buccinorum.ftcimdo,Mouen.

ftona,d j fMfViimranarte dextra nonaduerri2meml!iueclautculain,fedin.aduer^

fum E^quarto d^p" «ibus animSiumtContikct quod papaucr uocatur turbinata
* 1 q^remm Hermolaus inDiofcOridelibro fecundo,ubiait;Ctoniauocantur partesinbuc

afTedantur Rauifius. «TSepis in mari fanguims tiice atramentum obtinet, purpiii .ru g
Sedm il e fuccus PHniul Etalibi : Purpurie florem illum tingendis expenn m ueft bus

inme^ishabentfaucibus,efc. Videinfrain E. Purpuras Venetqs C uerba funt^ex^e^ifi^^

• ix.'iTC’rr>c iMTif^llpbafadhuCDUl

lent faucibus, Kc. Vide intra in E. Purpuras ^ ^

6.amft07miinforouiuries,profluebatadhucpulchernmm^orpu^^^^^^^^^^^^

exnurpurarumgenerehaselTcconchas. fTrachalimuucumacpurpursuv -Tracheli,

pX?undcAriminenfesmaritimihominescognomentraxerutTrachah,Feftus.^

•'1, h^^

\ 1 ; • '

f 1:; r- '

£3aEL

pod > DeAquatilibus.

, quinam proprie finta: dicantur in teftaceonim genere, Rondeletif uerWs expolitttrii
eft fupra in Perna fpecie Pinnar, diminutiuum efi apud Hefycliium in

hok Querendum an ionia quoq; ue) potius iuir;*, eadem fint trachelis. Vide fupra in ijs qua Rondc

Ictius fcripiit in G.id eft, inter remediantem in Corollario noftro debuccino B.

Oi.o-r«EB«r= Vhguis fiue onyx conchylij tegumentum eft.ei fimile quo purpura integitur. Diofcorides.

fm. Sed ex purpura unguis nominari non folet. De hoc multa leges fupra in Conchylio , Rondele*

tij uerbis:8<: nonnihil in Corollario e. Quoniam uerd pharmacopole opercula conchyliis: buc
EkttxBKOi^ cini purpura'uc,non difiinguunt, & utraque blattas Byzantias appeftant.cum ex purpuris tan.

tum proprie ita uocari deberent: qusdam htc ex authoribus repetita congeremus. Oper=

cUlahxc ufufubftantiaque non differunt, fed figura; quod ex conchylijs longiora, 'epurpuris lo
(nimirum 8<:bucanis)rotundiota fint. Vires quoquead remedia minimam differre uerifimi> ■'
Reft, prteterquamC ungui odoris ratione peculiare quid attribuitur. Blatta Byzantia ingra.

ti dum uritur odoris eft ,& cafioreum refert: unguis uerd odoratus , fuauem odorem fpirat;
quare & res inuicem dmerfas effe oportet. Fuchfius. at Rondeletius in cobchylio alferit
non modo fuauiter.ied aliquando uehementer argrauiter odoratum Diofeoridi fignificare-
& unguem caiiorei odorem referre idem Diofcorides & Plinius tradunt. Sed cur fuffumiuio
mofchato & alqs quibufdam adijeiuntur apud Aerium , fi eiufmodi funtC An dicendum nohex
omni regione ungues bene olere fuffitoslS: ciufdem generis plures forfitan fpecies effe , ut dC
iaferis, longe diuerfo odoret Plinius purpurarum cauum pro operculo earum dixit : Neruos
pratcifos purpurarum cauum , quo fe operiunt , tufum glutinat. Ab Atftuario 8f Myrcpfo lo

Et/^MTO-appeilatur. EasratC quaferibebat Atftuarius blattam, purpuram
indicam: Sc' blatteum, purpureum colorem, periti etiam authores appellarunt, Ruellius. He=.
Uogabalus parauerat funes blatta, & ferico , dC cocco intortos , Lampridius. Galenus Indi.
ci concnyli) teftam mtcr oftraca ac tefias purpurarum ac muncutn generarim comprehendit
eorundem enim Uim habet : Sf prarterea fuffita , ab utero firangulatas fccminas, ST comitiali ap. ■
prehenias morbo excitat, quod tamen etiam de purpurarum tefiis Galenus x i. fimpl.pharma-
eorum tradit. Meminit eius onychis Pimius quoque libro aa.cap.a, cum aic : Inuenio apud
qiiojdam oltracium, quod ahqui cnychem uocant: hoefuffitum uuhix poenis mire refiftere. At
uero ab hac blatta barbara appellatione, blatteus color pro purpureo didlus eft a FI, Vopi=
Icom Aureliano, ubi inquit: Vefremliolofcncam neque ipfe m iieftiano fuo habuit, neque 5^
alteri utendam dedit: 8^ cum ab co uxor fua peteret, ut unico pallio blatteo fcrico uteretur»
ille relpondit : Abiit ut auro fila penfentur. Libra enim auri tunc libra rerici fuit, Plinius blat*
teum colorem onychinum dixit libro ly. cap, ly.de piris : Signina alij a colore teftacea appei»
lant :ficutonychina,purpurca. quemadmodum enim purpureus color a purpura, fic onychi*
nus ab onyche eodem fignificato dicitur. Sic quoque Columella libro la. cap. lo.pruna ony*
china , purpurea appellauir, Cornarius in fuis commentarijs in quintum Galeni librum de
compofic. fecund. locOs. SedPlinij uerba ab co recitata de piris,onychina non interpretan-
OitychitWi co^ purpurea : hoc tantum uolunt , ut Signina pira a colore fuo teftacea dicuntur :fic onychi*
■nisquoque,ftcpurpureis,nominaacoloribiisfa(fla. Quanquam autem onyx operculum eft
conchyli], Sf c conchylio color purpureus tingitur : nihil tamen ad illum colorem , nihil ad 40
tindluram illam facit onyx operculum : ut onychinum colorem ab co appellatum exiftima*
re ridiculummihi iiidcatur. Columella la. 10. pnma onychina nominat tantum, colorem non
exprimit, ego hunc colorem ex aibo purpurarcentem putarim, qualis in onyche, id eft
gue, humano fpedfatur : qui color etiam onychi gemmae nomen fecit , quanquam ea etiam
alijs coloribus reperitiir. Onyx gemma (inquit Ge, Agricola libro 6. de natura fofsilium ) ex
eo quod eius candor fimilitudmem ad unguem humanum habere foleat , nomen fnuenit:

raro tameri eft ladlea , maxime in sonis, idem uocatur onychites , dC Iapis onychinus: in
Germanis&Sequanis reperta, eiqj fimilis, uocatur nunc Chalcedonius. multum autem uari=-
at colore, a(c, ^ Gentilitium cognomen Bysantiarum blattte retulerunt : quod ad eos forft*
t^lndi demittant, hinc ad nos deferantur, Ruellius* Balantha,

eft fquama ( immo lamina) pifeis quaidam , e fronte pifcis degentis in concha rotunda & tor*
ruofa , concaua. fed nos utimur blatta Byzantia , quae fertur de fando ( nomen ) Syluati*
cus. Blatta Byzantia eft operculum conchylij cuiufdam e man' rubro, & alijs locis , qiio*
Auicenna Canone 1. cap, proprio, eft autem durum , dC in gyrum contortum
ihoc admarn concham pomis ^udm oprculum pertinere uidetur ) inftar limacis, fed oblongius ac ma*

IUS quam corpus quo limax circundatur. Operculum hoc in ore conchylij eft, clauditurque
aperitur pro animalis arbitrio, has conchas ikpeuidi, cum operculis adherentibus j expor*
tatas emari rubro Damalcum,BeIiuncniis. Blattij Byzantis,hoc eft,oisis anterioris na*-
ris purpure, (utipic interpretatur, ) NicoI, Myrepftis meminit antidoto 41^. Deferibuns
tur he blatte ab Auicenna 1 . 8’, nomine adfar althaib. Apud Syluaticum multabarbara
nomina pafsim reperias, que blattas Byzantias interpretatur;- ut Achafar, Affaratib, Daa-
bledos , Dafarbachaii, Funoblaron, Gafccol uel Gafefol, KiiadiI, Hiobothor, Hudal, Curafie,

Ced

De Purpura. Lib.IIIl. po7

fed Auiecftna.QiiK de mari rubro fimt, inquit, nominantur Curafcfe. Itertt Egcdde,apud ue.
tercm GloiTographum Auiccnns. Latini mixobarbari, pro blattis blaflas : pro unguibus un.
gulas Sdungellas aliquando efferunt, fBlatta Byzantia conchylij tegumentum eft , ad fuffitus G. nojiefiH
Woneum.ipfa enim tefta mox liquatur igni, bituminis modo, quod etiam improbeipfa olet.qui. Wrondi».
dam albicantem odoratam magis commendant, Syluius. Et alibi; Sd ilvfiwT©'

appellatur A(ffuarioinaureaAlcxandrina,Diamargarito calido. Vnguis odora tus uelaromaii.
cuslib.i.coniporphar.part. (a Galeno fcilicct.additur autem medicamento cuida ad alopecias.)

Qus Serapio & Auicenna fcribunt, exDiofcoride fere mutuati funt. Inuenio apud quoft
damofttaciu uocari, quodaliquionychem uocantthocfuffitiiuulusc poenis mircreiifterc.Odo-
i rem effecaftorei,melius^ cu eo uftum proficere, Vetera quot^ ulcera bC cacoethe eiufde cinere
Plinius. Etalibi: Neruos praecifospurpurarumcauu,quofcoperiunt, tufum glutinat.

Onyx dctracbus ex conchylio . potus ( fujftms forti /mriKDftrangulatis ex uulua fubuenit, Galenus
de conipofitione fec.loc.ut quidam citat. |Os naris purpura: mifcetur paftillo ad cardiacos,nu
mero yo.apud Nic.Myrepfuni. Apud eundem ungues aromatici magni Sd parui, inijciunf in
thymiama Efdra; :SC in alia quaeda fuifimenta jalias fimpliciter,alias magnitSd iimiliter apud Ac.
liurotqui fuffumigio mofchato quoqj eos admifcet. ^ Dcmocrates apud Galchii de compof.fec. Bdfffiitcttyxi
/oc.S.io.in malagmatis cuiurdamdefcriptionc,bdelliumonychanominare uidetur,optimvibdel
/ium,S<: quod incenfum ac fuffitum,onychis Indici conchylij teftte odore referat.tale enim Dio.
fcorides optimum effe wuxi.quanquam Marcellus V ergilius,to.

1» lore humano ungui fimile tranftulit: fortafsis ex Plinio indudlustqui lib, ii.cap,9.BaiSfiaho(ini
quionidor itccus,multi& candidi ungues. V erum ha;c Plinius ex Graco aliquo fcriptore non
fatis intclletSa tranftulirfe uidetur , Sic. Cprnaritis in commentarijs in Galeni libros de coma
pofit.fecund.loc, ^ ^ ,

Teftatorumqu:cdaminpetris,aliainarehisdegunt:utNBjima,spo(<EMP'K)!lm&',tl9airtf<ji/5(M c

W7ia,0ppianus. Purpurae parua: adlitora SConsfurittckJi^-msATroisii.iyshtu.K^-tjixifmiyHmmitU
hoc eft,ini!nibus uerd magna fcabratcp.Gazahon in finibus, fed pelagia uertit, quod approbat
Rodeletius.atqui Oppianus lib. i.cu de pelagijs alijs^ aquatilis prius dixiffet,fubdit;Ao/M Ji <rKh»
liimy K«o*&£o|c5m:yii!,n(i'’«s®TOs.Eftofi.

nus omnis pelagi inftar profundus fit, non omne tamen pelagus finus eff : K pelagij appellatio
Jb amplius patet.f Purpura teftisfuis adharent,&: item buccina, Ariftof. S otj. Hafi»,

Athcnaus ex Ariftotele. Purpura Si eius limilia parum admodum progre-
diuntur, Ariftot, f Conchte omnes celerrimecrefcunttprtccipue uerd purpurtcatquc petSines, WcrcmmteiSi
quippe qus anno perfici (magnitudinem implere) pofsiht, Ariftot.&T Plinius, f Purpuris efcas

putidas emoliuneuK&acceduntipfgadeiufmodiefcam a longe, utpote odorantes, Ariftot,Lin.olM**

guafuatefl:asturbinum,quorumefcacapiuntur,tranfi'gunt, Ariffot. Purpuram diu multucp ‘ •

confideraui, cum aliam concham tandiu mordicus premeret, quoad fuffbcata hifceret , Gillius.

Purpuree uoracitasCA/xyfcss) in prouerbium etiam ucnit : aliqui tamen ad tindura hoc referunt.

Cibo qui alga Si mufeus eft, quantumcuncp coegerunt , concha de prompto excipiunt fefe , ac
conuiuia uelut per circulum agitant,altera alteram foris iic depafcentCjPlutarchus in libro V tra
io animalium. Sic, ex Ariftotele,Ut apparet : qui tamen hoc non fimpliciter de jpurpuris fctibit.fed
^ tantum extra mare,cum captae funt. Plinius purpurarS genera pabulo Si folo difeernit : ut fit
Lutenfe putri limo; Algcnfe uerd alga enutritum, uilifsimum;Dialutenfe,uariofoli genere pa-
flum . Qiiibus efeis allicianr, uide infra in E. ^ Aliquandiu in arena latent, fleut etia pedines,

Ariftot. Canis exortu circiter dies tricenos conduntur, Idem Sf Plinius. ^TPurpurauerege. f - ^
nerantur,Ariftot.KPlinius, Qiia: durioris teftac funt, ut murices, purpura , faliuario lentore ' ^
proucnium, Plinius. Congregantur uerno tempore, mutuo^ attritu lentorem cuiufdam cerg
faliuant. iimili modo 8d murices, Idem. Verba funt Ariftotelis(inquitMailarius) in quinto de
hiftoria, a quo Plinius htec omnia mutuatus eft.Propterea magis approbarem,ii cuiufdam cerij,
hoc eft faui, non cuiufdam certe legeretur, nam coagmentatio illa quam Ariftoteles meliceram,
jo ueljUt Theodorus uertit,fauaginem uocat,quam purpur-t uerno tempore conftruunt,fauo fimi
Iis efttqtiae nec ex cera, fed ex purgamentis, ceu putaminibus cicerum alborum confiftit, Pur.
purat liero publicitus congregata fauum iic ut apes conftrutmt, in quo etiam parere dicutur.Plt»
tarchus in libro V tra animalium, fiTc, Ea etiam qua: ex teftaceis fauos faliuant.non alio modo^

• quam ctetera teftis inclufa generantuf.uerum melius , atque uberius quoties prarfunt, ( Tr&i/iraf.
j;voi,)qua: eiufdcm funt generis. emittUnt enimjcu fuos ordiunf fauos, mucore quendam,ex quo
putamine^cellulteill^confiftunt. htec ergo rupta difflilacp omnia humorem quem continebar,
in terram dimittut. (a(2/s£n A then^us procax^ uielius habet ixaiffl:.)Mox eo quo

efluderintloco gignuntur purpurula, exordio admodum exiguo cofiftentes , quas fibi annexas
gerunt, que grandes capiutur, Catjfxxxt aAiVHSrniH oit Tiv^cpvpxc xtrxtr^.forte irr (ei/':^.)nonnullx etia
jo forma nondum diftincfta cernuntur. Si forte priusquam pepcrcrint , capiantur, foetus^inter.
dum per crates, tegetes, non qualibet elidunt, fed congregatae eodem, ut facere in mari lolent;
itaqj per anguftiam,ueluti uua ipecie foetus conformatur, Ariftot.hiftori5 y. ly.intcrprcte Gaza*

SS 4

t

poS Dc Aquatilibus.

Grscca ucrba poflrcms periodi Cc habent:^*' Mnj/.-f im y to! cTnnvy^

tx7)K«OTi;,aAis ^ acrM.MirjriS OT SKAi^«;)(^ ymtmiimva hi^s, Athenar.

us uero fic citatuiwj y tptjiuniii , ss <A' &■ 'nimim iicTjWam, 3,i»Enja

W»PB Videtur autem pro kAis y V 5<r«, Athenxus legifTe sj iw <nwiicrM. AdSirs myy,

• Gazanegationemaddiditjnonneceflariamutmihiuidetur. Idem ifcifitWwuertit crates Si teges
nm'!. re<3c.ego potius nafsis,uel nailarum inftar retibus, conuerterim, V ide inferius

in E. plura de hac uoce. Buccina & purpurte Si reliqua fauantia quomodo oriantur pluribus
Uorso-uitu. legeapudAriftotelemdcgenerationcj.il. f Aqua dulcinecantur, Sificubiflumenimmcrgi.

tur',i(tlm,&ficuUflumm mmerguntur:)3\ioqm captae diebus quinquaginta uiuunt faliua fua, Plini.
us.Teftaceo generi anni pluuij profunt, praeterquam purpurisicuius rei indicium eft,quodfi am lo
nis in mare fluentis aquam guftarint, moriuntur eodem die. uiuit purpura extra mare , qua: ca.
pta eftjdies circiter quinquaginta. Alit altera alteram,co quod fua tefta gnatum, ueluti algamu.
fcumftie gerit, qute autem pro cibo rjs afferunt,ponderis caufa adhiberi aiunt , ut in libra fint gra.
uioreSjAriftot, Cum fcminecesfuerint,mari reddita reuiuifeunt, Author denat.rerumexPli
nioiPlinius hocnon de ipfts purpuris,led illis quibus inefcaniur conchis , mitulorum fimilibus,
feribit. Purpinrae uiuunt annis plurimum feptenis, Plinius. Tempusuiuendi SiT purpuris et
buccinis longum.annos circiter fex purpurae uiuunt, Ariftot.5f Athenaeus.

D Thynnus non modo glandcs,uerum etiam purpuras profequitur prope terram, ab exteriore

pelago ufep in Siciliam inchoans, Strabo libro y.

E I, Capmra. i®

a* Loca in quihios tingehatur, ordine liter arum,

J. Liatio imBureprecium,

4* Velles,& earum diuerfieas.

Captura, Inter urinatores funt ptirpurarij, Laurentius ex Herodoto purpuratores tranfiulit.

SC concbyliarij,uel conchytae, ut Plautus appellat : 5C murileguli quafi muricarij a muricibus le=
gendis,BudaEUs. Capi eas poft canis ortum,aut ante uernum tempus utilifsimum:quonia cum
foetificauere,fluxos habent fuccos,Plinius. Capiuntur purpurae tempore uerno cum fauos ex
truunt; (atqui tum deterrimum florem habent,ut alibi tradit:) canicula: tempore nullae fere capi,
untur.tum enim latent, Ariftot.aiAthenKus. Ksjtos textura qua:damefteiimcisCtK3(o«'iW)co.
lo fimilis , in qua purpurae SC conchylia ingrefla C nam Sf efca imponitur,) capiuntur, V arinus e 5“
Scholiafte in Equites Ariftoplianis.Herodianus (ut ibide citatur) Sophoclis c Peleo uerfum ad.
fert;Ksfao?ei7i^wt7tus(arAtK’n!i?)7n)g<|)v§«sij9flyB^</©.. Plura de hoc uocabulo annotaui in Equo qua.
drupede H.e. Purpura uehementergulofa eft.longamlinguamhabetieapenenatquaecunquc
poteft,&: attrahit quae comedit.eadem etiam capitur, Capiendi modus eiufmodt efttParuam naf
fam denfo contextu,exiguis maculis purpurari] pifcatores cotexunt.intus in medianaiTa Strom
bus pifeis illecebra appenditur, ad eam alliciendam ; Purpura maiorem in modum linguam di.
fiendefe contendens, ed pertinere SC Strombum ipfum ailequi conatur; Sine ab efca quamligu.
rit, aberret, omnem eam neceiTe habet exereretitacp ipfa exerta fugit efca , quoad plenitudine in.
tumefeentem retrahere non quit: unde fit , ut eam pifcator liguritione irretitam comprehendat,
Aelianus de animalibus 7. J4.ex Oppiani Halieuticorum quinto:qui id eft naflas exi- 40

cuashuiufmodi,calathis(-7aAiq>»«)fimileseuiminibusne(fHcanit. Phoenices hoctemporepur
puras hunc in modum capiunt, K uellus inde afpetftu floridum tingunt. Funem oblongum uali.

dumcR,utinmariduraripofsit,dcmittunt.eimodicismteruallisuafaqnacdam(exi|Ka,Ki/4tAKS)ue

luti tintinabula qU3td3in(lca)(/lmas,nmirum ^uodad^guram)3ddant,efpartOyfeii uimine aliquo iun
c6 ue contexta.ea circa ingreilum rigetibus extremis iuncis aut uiminibus hiriiita afpera^ iunt,
ita ut ingredienti cedant, dilatato facile introitu , regrelTum autem aduerfo rigore arceant. Sic
funem inftrutft um,efcis quocp in naffulas impofitis,loco petrofo purpurari] demittunt, fubere al
ligato in fummo,quo fuftineatiir.Sic node una intermiflra,aut etiam die ut plurimum , uafa con.
chis repleta extrahunt,Pollux. Capiuntur cfoeuimi/, Ariftot.hiftoritc ly.y.Gaza tegetes SC cra
tes interpretatur,quam flgnificationem alibi forte hoc uocabulum habet, (quoniam ftorex hu. Jo
iufmodi fimiliter e iuncis texi folent:)at hoc in loco nalTas potius, uel nafsis fimilia retia intcrpre.
tarer. nam SC paulo pdft eadem uafa philofophus CLvgns appellat. Et Plinius: Capiuntur (inquit)
paruulis raris^ textu ueluti n3fsis,a:c. Sed plura dehis nominibus,4>«s(«»s primitiuo:8f diminu
tiuis,'t'eiuK>tf‘^u‘a-ios,(poguei',<}«sut9iai/,apiid Varinum,Pollucem alios^reperies. Aelianus de ani
malibus i7.i8.pronafla$.i;si'iVdixit:aliqtiiOTf«9(/pro eadem, aut reti eiufdemformte, uide fupra
in Porcis pifeibus. Purpura: carniuora funt,8(: efca huiufmodi capiuntur : quanquam ijs eti.

am qu® mari pullulanqalliciuntur, Ariftot,^ Et alibi: Efcas putidas eis purpurari] emoliuntur:

Sf accedunt ipfe ad eiufmodi efcam a longe, utpote odorantes. Foetidis capiuntur , Plinius.
Carnibus ranammirubeearumjfidorm & y?a«-tKi)uclhamoadditis,prycipuepurpuras certum eft
allici:Plinius,nefcio quam rede.uix enim hamo eas capi crediderim. Hicefius feribit purpura- 6»
tores chamis ad inefeandum uti. Tarentinus efcam quandam ad polypos defcribit,quapurpu.
rx etiam illiciantur.camin Polypo recitauiraus, ^ Purpurx capts diebus quinquagenis uiuut

DePurpura. Lib.IlII. 909

fiiliiia rua,PHniite. Viuit purpura extra mare qua; capta eft, dies circiter quinquaginta.alit al-
tera alteram, eo quod fua tefta gnatum,ueluti algam mufcura ue gerit, qug autem pro cibo fjs afFc
tunt.pondcris caufa adhiberi aiunt, ut in libra fint grauiores, Ariftot. Limofa regio idonea eft
purpuris (nutriendis , alijs^ conchis) Columella de pifcinis loquens. ■

^ Deinceps de purpura, non concha,fed colore tind-ura ue, dicendum.nam,ut cum Plinio di-
cam.fl hadenus iranfeurrat expofitio, fraudatam profedo fe luxuria credat, nosep indiligentiae
dainftet.quamobrem profequemur etiam ofFicinas,ut tanquam in uita frugum nofeitur ratio, iic
oronesquiiftis gaudcnt,pr3emia uitae fuae calleant. Adpurpurp tinduram pertinent etia qua:
fupra inMurice e.& Cochylio E. diximus. Purpurx quide appellatione buccinu dC conchylia
10 contineti, leges fupra in Conchylio a. T yrij bxc de purpurae inuentione dicunttCu canis Her
culisinfaxoadrepentem purpuram uidiflet, eminentem extra conchas, carnem exediire,& il-
lius fanie fua labra puniceo colore tinxiffe ; ut autem ueniiTet heros ad puellam nomine T yro,
quamin amore habebat, ipfa^ canis labra infolito colore purpurafcereanimaduerti(rct,dixitfe
nonforeamplius in Herculis amore, nili fibi ueftem ex eadem tindura,qua canis os efflorefee-
batjfplendidiorem quoq!,conficcret. Quamobrem Hercules exbeftia ftudiofe coquidta faniem
coBetSampuellte attulit, GilliusexPollucis Onomaftici 1.4, unde Politianus etiam perelegan-
ter tranftulit Mifcellaneorum capite ii.Nos igitur(inquitibidem Politianus)in Rufiico noftro,
propter hoc ipfum concham diximus Herculeam,cum purpuram fignificaremus. Porro autem
Nonni poe'» ucrficuli fuper hac ipfa fabula, fic in libro quadrageCmo Dionyflacdn inueniunf;

Jo Km Ti/et? JiMiAia. qeifix Psftpi/elui as-irSSgxs

Purpura: iic inuenta: meminit etiamCafsiodorus Variarum 1,1. Purpurteurumnoftristempo
ribusprorfus ignotum effe, inter dodos conuenit-Mirum tamen hoc uidctur,(inquitBayfius,)
cum in Carteia Bctica: prouincia olim murices 5^ purpuras nobiles (conchis uel decem cotylas
capientibus) ex Strabone conflet, In Sardinia quoque fuifle conflat ex prouerbio T indura Sar
donica.&c. MireturetiamaliquisnoninEuropafolum,a: Roma: (ubipurpurs ufumfem-
per ftiiffe Plinius tradit,)fed Africa quoque Si Alia,ai_toto terrarum orbe defeciffe;cum ex Afri
ca olim Afiacp & Perfls etiam peteretur, eorum quide qui noftro feculo uarias 3C remotifsimas
jG nauigationes alias^ peregrinationes literis mandarunt, purpurte (quod fciam) nullus meminit.

^Purpur;e(?^ort purfurx) fafces fecuresep Romans uiam faciunt ! idem® pro maieflatepueritfe DigMti0.
eft. Diftinguit ab equite curiam.dijs aduocatur placandis,omnemcp ueftem illuminari n trium-
phali raifceturauro.quapropterexcufata&lpurpurg fit infania,Plinius. Polluxinterhonores
aiprtemiapurpuramnominat. Imperatores Romani priuatis purpura: ufum interdixerunt,
in titulo,Qiia res uendinonpofrunt,Iibro quarto Codicis. Purpura tindoresSf qui eam ad-
ueherent,a uedigalibus immunes erant, Grtecus quidam incertus.^Sanguis nonin eundis ter smmsfimef,
reftribus eft. uerum fimile quiddamtut fepiae in mari fanguinis uicem atramentum obtinet, pur- cte./jTOojnM.
putatum generi infedor ille fuccus, Plinius. Cum fauificant purpurse , tunc deterrimum ha-
bent florem,quem liquorem fiue fuccum 8C florem dC rorem, K Sarranum. Si Tyria, &( faniem,

40 SilPelagiumLatinis uocatum reperio, praefertim^oftrum a Vitruuio libro odauo,]yiairarius,

• Vocatur &:oftrum,&(fucus:uide infra in H. e. Pollux At/'9f«i/,id eft cruorem uel faniem uocat;
aliquietiamarSe^ex Graecis, ideftflorem. PliniusfuccS&roredixiqquemixobarbarus Al-
bertus male intellexit, feribit enim : Verno tempore per rorem hauftum , liquorem preciofum
ore faliuat, quafi fpumando. Habent autem reuera,ut Ariftotcles docet, florem inter papauer K
collum appellatum intrinfecus. Purpura florem illum tingendis expetitum ueftibus , in me=
dqs habent faucibus, liquoris hic minimi eft,in candida uena: unde preciofus ille bibitur nigran
tis rofie colore rublucens, reliquum corpus fterile,Plinius.dixit autem fterile ubi Ariftoteles ha
betsi/:^»e<«s.id eft aluminis, f Purpura pro Solis propinquitate colorem habet; Si puniceiS qui= PiirfwmmW-
dem procreat Africa.id eft, quafi uiolaceum coloremtT yros autem rubeum. V itruuius libro 7 . ™
et> Conflat purpuram colorem uariumprac fe ferre ad Solem , ac Lunam, Lucernam, Diogenes
Laertius lib.9. Purpurx infinibus (»c/^e/ajM) magnse fcabrx^ funt, flos magna ex parte niger,
in nonnullis rubefcit.paruse adlitora Si oras reperiuntur, flore rubro, partes item Aquiloniatni-
gras.Auftrinae rubras magna ex parte ferunt, Ariftot. Pro apparatu etiam & mixtura diuerfis
color uariat.ut in progreflu dicetur.^ Viuas capere contendunttquia cum uita fuccum cum euo viiimMfi
munt.Et maioribus quidem purpuris detrada concha auferunt; minores cum trapetis frangunt, eportcrc.
ita demum rorem eum excipientes T yrij, Plinius.

■ Phcenices PurpurarO captarum tcftas confringunt,& carnes ad tinduram condiunt, etaqua rinllurxmo=
dilutas, Kfordibus expurgatas, fuccenfis ignibus in lebete coquunt; earum fanguisutab igne -xcrru »•
incalefcit,fluit K cfflorcfciqpartim® flauefcit,partim cyaneo colore fit,pariim in alium colorem
(60 conucrtitur; aciam qiiicquid impoiueris, in illius colorem cqmniutatur.Gillius ex Ononiaftico
Pollucis i.q.ubiucrba aliquot prima, quteGr5cHeguntur;EWs7Tr®4«pX»«i r-»sp*wi;?”'“j"^ ■

pio De Aquatilibus.

propf«/dP/;s
nif Herba.

* ^«Aa-Tjuii: fle interpretor, aliter quam Gillius, Phoenices captis purpuris teflas Cmul ar carnei
tundunt, Si deinde condiunt (ftk nimirum uel nitro jnnisi ndmixto) ut color firmior ac tenacior fiat,

&C fordibus aqua ablutis, (/rimiit» «ideturut tundantur, fecundum ut lauentur, tertium ut flos eximatur, con
ExPlim. (iMt«r,raj!(a«r,) in lebete ad ignem coquunt. Eadem de re Plinium audiamus. Capieaspoft

Canis ortum, aut ante uernum tempus utilifsimum; quohia cum foetificauerc fluxos habent fuc
cos. Sed id tinoentum officina: ignorat, cum fumma uertatur in eo. Eximitur pofiea uena quam
diximus, cui addi falem neceflarium, fextarios ferme in libras cetcnas.Macerari triduo, iuftum,
Qiiippe maior uis tanto quanto recentior.Feruerc in plumbo. Angulis tp aqua: amphoris cente.
nas atque quinquagenas medicaminis libras aequari, ac modico uapore torreri , dC ideo longin»
qtite fornacis cuniculo. Ita defpumaris fubinde carnibus , quas haefifle uenis ncccfleeft, decimo ,,
ferme die liquata cortina, uellus elutriaturo mergitur in experimentuiSt donec Ipei lausfiat, urt
turiiquor. Rubens color nigrante deterior. QiiinislanapOtathoris,rurfus^mergitur carmi.
nata, donec omnem ebibatfaniem. BuccinS per fe damnatur, quoniam fucum remittit. Pelagio
admodum alligatur, nimite^ eius nigritia: dataufteritatem illam nitorem^, quiquteritur cocci.
Ita permixtis uiribus alterum altero excitatur aut aflringitur. Summa medicaminum in libras
uellerum,buccini ducentae, Pelagij cxi.Ita fit amethyfti color eximius ille, AtTyrius (color aut fit
cus) pelagio primB fatiatur immatura uiridi^ cortina:mox permutatur inbuccino.Laus ei fum»
ma,color fanguinis concreti, nigricas afpetfiujidemcp fufpedlu refulgens: unde & Homero pur
pureus dicitur fanguis,Haec ille. In recitatis iam Plinij uerbis MaiTarius uaporem interpreta^
turteporem, ex aliquotalrjsPlintj locis, ubi fimiliter hocuocabulO ufus eft. St cuniculum pro lo
uaporario fornacis, cortinam pro uafe srco,quod uulgo caldarium appellant,inquO Uellera tin*
gi folent. nam & alibi aereas cortinas nominat. Pro uellere elutriato, ipfe (inquit)potius legerem
uellus elutatum,hoceft luto fordibus depurgatum, uel qUod prius aquam foris tranfmiferit.
nam elutriatum dicitur ab elutriare, hoc eft,de uafe in uas transferre, qUodLatine,quanquam ra«
rius, dicimus tranfuafare. Deinde fuper his Plinij, uerbistTyrius pelagio primum fatiaturim»
matura uiridim cortina,fic fcribit;Quid uelit modo Plinius fignificare per cortinam, haud fatis
intclligo ; uerum fi diuinare fas efl, quoniam dixit immatura uiridi^,plantam aut certe ff uiflum
intellexifle arbitror. Plinius enim libro uigefimo fecundo inquit, Tranfalpina Gallia herbis Ty*
rium atque cohchylium tingiqomnestp alios colores.nec quarit in profundis murices. qUid igi
tur fi legeretur immaturo uiridiqj cotino t Eli enim cotinus ex ipfo Plinio libro decimofexto in jo
Apennino frutex ad iiniamenta modo conchyhj colore inflgnis,aic.Cytino quoque,hoceftflo.
re iatius punies legi pofle monuiflem, ni PliniuSipfecatteris autoribus aduerfari uideref. nam
flores in cytino erumpentes tingendis ueilibus balauftia appellauit, 8e pomum ipfum immatu»
rum se primum partum eius cytinonicum Diofc0rides,GalenUs,8t Paulus cytinoninfatiua,£(:
balauftium in fylueftri punica florem appellauerint , Haec MaiTarius, Ego in Plinij uerbis nihil
mutarim,cum nihil ex authoribus teftimonij folidi proferri pofsit. nam cotini fruticis folus Pli«
nius,et femel memihit.Licet autem immaturam uiridem^ cortinam interpretari fuccuffl ipfum
fiue pelagium qui in cortina decoquitur, per fynecdochen , antequam plene fit codus.cocSione
enim quodammodo maturefeit. Viride quidem non de colore folum dicitur, fed de immaturo
etia recente. ' Purpurarius pifcator, fi pofiquampurpuramnoninhominumcibum,fcdad4a
tingendaslanascomprehenderit,inexhauftum,conftantc&genuinuuelitfiericolorem,a;per>
fetSe timfiujUno faxi idlu purpuram unacfi tefia interimit. Quod fi leuior plaga inferatur, SC etia
nuncuiuens relinquatur, atep iterum lapidepercutiatur,adtintfluramfilinutilis. nam ex eodo«
lore tinduram amittit,fiue illa per eius corpus difperia imbibatur, fiue aliter effluat. Qtiod qui*
dem ipfum prsclare Homerum intellexifle dicunt. Idcirco^ uno idu celeriter morientes pur*
purea morte affici ait,peruulgatu iuis uerfib.illtid canens: u^ccfcuHi

Purpurea illum mors.uiolenta^ Parca peremit, Aelianus de animalibus i6. i. Sed purpuream
mortem fimplicius cruentam interpretari liceqhoc eft uiolentam. Athenxus libro li, in icenp
Alexandri defcriptionc:Pra:cepit (inquit) Alexander Ionicis ciuitatibus per literas,6e primum
Chfjs ut purpura adfemilterent.uolebatenim focios omnes Holis purpureis ornari.Elcum epi y»
ffola Chfjs prtelegeretur in pratientia Theocriti illius lapientislnunc primum, dixit,intelligo car
men illud Homeri, Tej: tat fiofax©' ugu iio7fx Eandem hift oriam ex Athenao

repetit Euilathius in Iliad.Y, & addit Theocritum mortis purpurea: nomineinfinuaffe.ucluio*

Ientam,qualem purpura concha propter tinduram patiuntur : uel quod purpurarij fi quo dolo
uterentur, morte multandi eflent, Hacille, fed mortis nomine inopiam, &C paupertatem fortafi
fis intellexit Theocritus, ad quam redigendi eflent Chfj, purpuras, id efl res prcciofifsimas quas
haberent, Alexandro dare coadi;nifiparerent,morituri. Vide etiam infra in H. a. Non eft fa-
tis abftulifle gemma nomen amcthyftum, rurfum abfolutus inebriatur T yrio, ut fit ex utroque
nomen improbum, fimtil^ luxuria duplex : Sd cum confecere conchylia tranfirc melius in Ty*
rium putant.Poenitentia hoc primum debet inuenifle, artifice mutante quod damnabat;indera>
tione nata, uotum quoque fadum e uitio portentofis ingenijs, SC gemina demonftrata uia luxu-
ria ut color alius operiretur alio, ftiauior ita fieri Icniorm didtis. Quin 2C terrena mucere, coc-

coiftin*

Morspitrpm

rea.

Iliad.E.

DePurpura* Lib.IIII. gn

cocBtiniSum Tyrio tingere ut fieret hyfginum, Plinfus. Ouidius ametliyftos purpureos di.
xii; Hic baphias , hic purpureos ametliyftos. Martialis in primo amethyftinas mulierum uocat
ueiies.Inde amethyftinatus. Martialis in fecndoiHic quem uidetis grefsibus uagis Ichtffi, Arne
thyftiiiatus media qui fecatfepta.Iaetilleaddito Tyrio,Tyriamethyftus di(!ius,Bayfius. Idem

ianthina ueftimenta,(ut Plinius &:Martialisnominant,)purpura uiolacea infeiSainterprctatur.

Ion enim(inquit)Latiniuiolamdicat.Purpure£e(uiol:e,exPlinij libro ii.llatiore folio, foljGra
conomincacaeterisdifcernuntur, appellata ia:& ab ijs ianthina ueftis. Sic enim legendum ex
emendatifsimo codice.qui colos a Grscis laaWs dicitur,(cuiusmeminit) lulius Pollux indeci»
mo.Martialis in fecSdotCoccina famofy donas ZC ianthina mcechy.Luxuria enim Cut ait Plinius)

10 ueftibusprouocauit eos flores.qui colore commendantur. Hos animaduerto tres elTe principar
[es. Vnu in cocco , qui in rofis micatigratius nihil tradit afpc<Su.&: in purpura T yria, dibapha^
Laconica. Alium inamethyfto, qui in uiola, fif ipfum purpureum : quem^ ianthinum appella»
mus.Gencra enim traiftamus in fpecies multas fefe fpargentia.T ertius eft qui proprie conchyltj
intelligitur, multis modis. Vnus in heliotropio : ZC ih aliquo ex i)s plerunque faturatior, alius in
malua ad purpuram indinansialius in uiolaftrotina conchyliorum ucgctifsima.Sic enim legen
diraicenfeo. Nec tamen mefallit ab Hyacintho flore dici etiamnum hyacinthina eaueftimenta,
qu^cum cius floris colore certant.uel etiam eiufde nominis lapide.Perfius: Hicaliquis.ciii cir»
cum humeros hyacinthina lama eft.Magnum fane diferimen efle inter amethyftinum ZC hyacin»
thinum , palam fit ex Plinio lib . 57. ubi de hyacinthis: Multum ab eo diftat hyacinthos, tamen c
lo uicino defeendens differenria.quod ille emicas inamethyfto fulgor uiolaceus, dilutus eft inhya
cintho, primo^ afpetftu gi-atus euanefcit.adeo^ non implet oculos, ut pene non attingat, mar;
cefeens celerius nominis fui flore. Qiiibus uerbis uidere eft ianthinum, id eft uiolaceum legen»
dumapud Plinium, non autem Hyacinthinum, Bayfius. Dibapha dicebantarpurpureauci.^;j^j,,^^
ftimenta bis tinifta,ui & faturatior in eis color & firmior infideret, Curtius nofter dibaphum co
gitat.fed eum infedor moratur, Tullius epiftolarum x.ad Caliurn.Etad Atticum; Proinde ifiilt
cet faciant quos uolentCoss, tribunos pleb.etiam; deinde V atinrj ftrumam, facerdotij JiSkifK ue
ftiant. Rubrs Tarentina (purpune)fuccefsitdibaphaTyria,aic,Plinius ut recitabimus infra
in preci) mentione. ' De lanis bis murice tindlis teftimonia poetarum qttorundam retuli in Mu
tice E. AutbisinHerculcaMilefiatielleraconcha Verfantur, Politianus. Purpuraeo»

JO dem conchylio non in unum modum exit, intereft quantum macerata fit, crafsius medicamen»
tum an aquatius traxerit, fypius merfa fit,an excodia.an femel tintfla, Seneca lib.i. Natur, quieft.

Ex Cttfiodni Lariarum lihn I. epjlola 1 1. ad Themitim uirUm fetuttofiiH,

Comitis Stephani infinuatione competimus, Sacrie ueftisoperam, quam nos uolumusnc»
ccirariafeftinatione compleri, difrupto labore pendere. Tu uerd curfumfubtrahedo folennem,
abominandam potius inferre cognofeeris tarditatem. Credimus enim aliquem prouenifle negle
<S0, ut crines illi lacSei (Jiricum alium) carneo poculo bis terq? fatiati pulcherrima minus ebrietate
rubuerint,aut lanae non hauferint adorandi rnuricis preciofifsimam qualitatem. Qiiapropter fi
perferutator Hydruntini maris intufa conchylia folertniter condidilTet ( condiuijjtt ) apto tempo»

4.tire,aceruusitle Neptunius generator florentis fcmperpurpurte,*hornatorfoli, aquatu copiare»

folutus.imbrem aulicum flammeo liquore laxauerat. Color nimio Icporeuernans, obfcuritasrU
bens , nigredo fanguinea,regnatcm difcernit,deinde confpicuum facit,& prscftat humano gene
ri ne de afpedu principis pofsit errari. Mirum eft fubftantiam illam morte confedam, cruorerrt
de fe poft fpatia tam longi temporis exundare , qui folet uiuis corporibus uulnere fauciatis efi
fluere. Namcum fex pene menfibus marina delicia a uitali fuerint uigorefeparata.fagacibus
naribus nefeiunt efle grauifsimai, fcilicet ne fanguis ille nobilis aliquid fpirarct horroris. Haec cu

infedafemel fubftatiaperfeuerat.nefciaantefubtrahi quam ueftis pofsit aflumi,(«4/K»ii.) Qiiod

fi conchyliorum qualitas non mutatur,fi torcularis illius una uindemia eft, culpa nimirum artifi»
cis erit,cui fe copia nulla fubtraxit. In illis autem rubicundis fontibus, cum albentis comas feriet
yo dodus moderator intinxerit, habere debet corporis purifsimam caftitatem,'quia talium rerum
fecreta refugere dicuntur immunda. EtmoxtSifalutispropriaetetangitaffedus, intra illum
diem imminente tibi harum portitore cum blatta qua noftro cubiculo dare annis fihguliscon»
fucuifti uenire feftina.

Dignus morteperit, cotnet licet oftrea centum Gaurana, roto Colmimergaturahcno,
IuucnalisSat.8. Ad aliqua nitrum fordidumprsfiat,tanquam (,HermoUus(rt>tanpam,Ugittan
ramjad inficiendas purpuras tinduras^omnes,Plin.

pSa i KVXP&' , JS nSKKS v vl-rpoii (Alta lih hxqlw xysp ( forte (U>|iM'a(i,uel ay Myai/)

Plutarchus in libro de oraculis defedfs, MaAsSfnr, (malim per o.magnum in penultiina, ut infe-
rius quoque, ) hwitxrxMJi, m^ipvfxs.ol

Varinus. NoniusinucrboSufRcerc,citath^c ueiba

Ciceronis ex HortenfiotVtij qui conuiuij purpuram tuofufficiunt, prius ianemcdicainetis qui,
bufdam.IdcmlocuSjUtMichaelBentinus obferuauiqin uerbe imbuere ab eodem Nonio alibi ct

912 DeAquacilibus.

tatur,mtegrfor,non prorRis tamen fine mendo: V ti (mqtiit) qui purpuram uoIunt,fufflciunt pr(
us lanam medicamentis quibufdam;iic!iteristalibuscpdo(Srinisante excoli animos, STadlapi»
entiam concipiendam imbui K prsparari decet. Vtpurpurteflosquamdiutifsimcrecenscon
feruetur mei admixtum facit. Vide inferius in Hermionica purpura. Arifioteles in libro de eo
loribus caufaminquirens rnutationis colorum infloribus(feufolijs)2f frud-ibusfiirpium,ficfcri
bit: Ta^dleBr^waaaCuel potius ‘7^ 7n\«9©-^

i}^xmx!,ss ■miQcs xiix a? vn^l-a ms tfvnyj^ixi (riTOfiiMsn.if M/if il(/ Ji 'rSni xscdx^ ajsToa oj, (3

(alias JixTifoyJlj/xyiyxTiuijymTXi.^-Tx f/SlxyXft^ c^jyisaTxty Jix^or^

TStr(alias additur nt^(ju^«e)7WS«t^tt7j(f«s(forte«asegj/tcd(ts,)o^^i/:atj.iwi'TKi, (xcawrtUjjtgu atyosa
furpurxiutu’: aiBS.-rf'^’‘^^S‘^4«^r&-iiutyxs,x?xiiyiy'<(lixiiji{ylmtuimAxy:x^cy. ^PurpurtctintSura infolei»
*■* uerfarigaudet,afoIe enim radiata illuminatur K magis enitefcit;Gillius,ex Polluce; cuius elega

tifsima tierba Graeca committere non poITum ut omittamtxaifa j JaiV mfiftl^xe i JixipK &

imm miih miaa-ef o-^lia.Ksa ?n\e» nwa ngx tfxufjpniftui rlw xuylu , ixifimiKOiMluiix tii «i/a aviis. Sunt
quidam Colores qui ex interuallo uim fuam oftendunt.Purpuram Tyriam quo melior faturiorm
eft,ed oportet ut alnus teneas,ut fulgorem fuum oftendat, Seneca lib.i.Nat.qusft. Purpuram
quocp a mulieribus filente luna menftruatis pollui aiunt, Plinius. Cinis (de uefte menfibus pol
Iut3)fi quis afpergat lauandis ueftibus.purpuras mutat,florem coloribus adimit, Idem. Prouer
bium,Purpura gulofior, Apollodorus a tinflura fumptum ait, fecundum aliquos.quicquid enim
attigerit, illam ad fe trahere,Si: appofitis communicare lucis fute fulgorem, fecundum alios uerd
ab ipfo animali, Athensus.

Trmm. Conchylia 6f purpuras omnis ora(W«)atcerit:quibus eadem mater luxuria paria pene etiam

margaritis precia fecit,Plinius.proximcautem dixerat de margaritis,acterna: prope’ poflefsionis
ea5eire,& fequihteredem. Etalibi; Pretia medicamento funt quidem pro fertilitate littorum
uilioratnon tamen ufquam pelagtj libras quinquagenos nummos exccdere,et buccini centenos
lciant,qui ifta mercanturimmenfo.Sed alia funt c nneinitia: iuuat^ ludere impendio , & lufus
geminare miicendo itcrum,&ipfa adulterare adulteria naturtetlicutteftudines tingere: argeniu
auro confundere,ui eletHra fiancaddere his tcra,ut Corinthia. Plinius pelagtj , id eft purpura:
genus in libras quinquagenos nummos, &: buccini centenos ponittid eft, quinquaginta folidos,

SC centenos, nummum pro folido noftro(Gallico)accipio,exBuda:o,Bayfius. Nepos Corne»
lius qui diui Augufti principatu obijt:Me,inquit,iuuene uiolacea purpura uigebat, cuius libra jo
denarijs centum ueniebat,nec multo pdftrubra Tarentina. Huic fuccefiit dibapha Tyria , qu«^
in libras denarijs mille non poterat emi.Hac Lentulus Spinter tedilis curulis primus in prptexta
ufusimprobabaf:CJua purpura quis non iam, inquit, triclinariafacitcSpintersdilis fuit urbis co
ditte anno feptingentefimo Cicerone conCDibapha tue dicebatur,qua bis tindia efret,ueluti ma«
gnifico impendio. Qualiter nunc omnes pene commodiores purpura tinguntur,Plinius. Pur« '
pura: uiolacea libra denarijs centum conftabat,id eft decem aureis iblatis,Bayfius ; libris Turo=
nicis uiginti,Robcrtus Cenalis.dibapha T yria, denarijs mille, id eft mille lulijs , uel centu aureis
Solis, Bayfiustlibris T uronicis ducentis , Rob. Cenalis. Purpura olim uel regibus rara 8f ex«
petita erat, tanti quidem precij ut aquali argento penderetur , Theopompus apud Athenaum,
Cum ab Aureliano uxor peteret,utunico pallio blatteo ferico uteretur,ille refpondit: Abiit ut au a»
rofila penfentur.libra enim auri tunc libra ferici fuit,Fl. Vopifeus. Emitlacernas millibus de^
cem(coronatis ducentis quinquaginta) Baflus . T yrias.coloris optimi,Martialis. Et in Man
cinum-.Millibusdecedixti Emptas lacernas munus eife Pompilia. Idem Martialis in Pro»
culeiam libro decimo(inquit Bayfius) uefiis purpurea immenfum precium ponit, quam trabeS
fuifle puto uel togam pidlam. Ludit in uxorem qua diuertit a uiro,propterea quod prator effet
renunciatus: Quid, rogo.quid fatSum eftcfubiti qua caufa dolorisf Nil mihi refpondesfDi»
cam ego,Prator erat. Conflatura fuit Megaleniis purpura centum Millibus,ut nimium mti
Kegftlmjiipur nera parca dares. Per Megalenfem purpuram intelligit togam pidam, qua ornabanturpretores
(un. celebrandis Megalenfibus ludis. luuenalis enim inter ornamenta pratorum adnumerat trabea.

— quum non eifent urbibus illis Pratexta 8C trabea. Etalibi: — Megalefiaca IpetSacuhp»

mappa, IdaumfolennecoIunt,fi'milicp triumpho Prado caballorum prator ftdet. Dein
de pluribus de prptexta & toga pidla infertis:Sed ad Martialem(inquit)reuertamur:qui cum ait,
centum millibus.feftertium intellige. Vel fortalTe Megaleniis purpura accipienda eft ea, quaa
pratoribus in ornatum chori in ludis illis, partim emebatur,partim conducebatur, partim etiam
commodato rogabatur. Cuius meminit Pltitarchus in LuculIo:ubi loquitur de quodam pratore
de fpeiSaculis ambitiofe follicito:qui cum a Lucullo in chori ornatum chlamydes purpureas pe»
teret,refpodit,inlpetSurum fe fi domi haberet, daturumep. poftridie uerd interrogauit eum quot
fibi eTet opus.illo autem affirmante centum fufflcere,iuftit accipere bis totidem. HaeSenus Plu-
tarchus.qul ex Horatio hate fumplifle uidetur, epiftola ad Numitium , dum ait ; - - - Chlamydes
Lucullus,utaiunc Si poiTet centum fcenae prabere rogatus. Qui pofsim totfait : tamen SC 6a
qusram,8i quot habebo Mittam.poft paulo feribit fibi millia quinm Efle domi chlamydu,
partem uel tolleret omneis. Exilis domus eft, ubi non SC mulca fuperlunt. C Corpus (mulmum

diuitiM

De Purpura. Lib.lIII. 91 3^

n lien Jeretur, nemo AtticislJkhitu£o drachmis) millenis emereticui operiendo ucftem ille
talentorum decem milibus (aliquandO) ementes, feipfas multo propria uefle uiliores minoriscp
precijarguSt,Clemes Paedagogi i.io.fQiiipurpura adulteraflent, capite plei3ebant,Varinus,

Ticrjtura ejuihas ex locis apud ueteres commendata fuerit jolphahesica enumeratio.

Purpurs ros pracipuus eft inMeninge AFRI c ae, Plinius. Vide infra inMeninge. Afti A

capum«icolorispurpuramprocrcat,Vitruuius. _

A QJt I N A T E S purpurae fimiles funt TyrijstAcron, explicas illud Horati) epiftolaru i.io.

Non qui Sidonio contendere callidus oftro Nefcit Aquinatem potantia uellera fucum,

1(1 Certius accipietdanSjpropiusuemedullis; CJuamquinopoterituerodiftlnguercfalfum.

ASIAE prxcipuuseftpurpuracros, Plinius.

COAE purpurx nominantur ab Horatio, quarto Carminum. SpartanacliIamys,concIiy- ^

chylia Coa.Iuuenalis Sat.8.

crZiCENA. Vidcinfrainprouerbijs,inn.

G E T y L o litore Oceani prtecipua eft purpura, Plinius. Et alibi : Ebori citro^ fyluac ex.. 3
fluituntur.omnes fcopuli Getuli muricibus ac purpuris. Item: PurpurilTum Puteolanum lau
datur potilis quam Tyrium, aut Getulictim, uel Laconicum, unde preciofifsimae purpurae.

Sufis ab Alexandro captis memorabilis piirpurit uis & copia, in ipfius deuenit poteiiatem. H
Vbi aiunt (inquit in Alexandro Plutarchus) &: purpura H E R M i o N i c ae COT£<f t/j « Ejiafm»

10 x«)inuenta quinquaginta millia talenta , repoli tae quiclem ab annis ferme ducentis, recentem^
adhuc coloris florem noiium^ feruantis. Huiufce uero rei caiifam adferunt, quod infetftura pur.
purteexmellefacUaiit,v'Tii^(t<f6uoJii.sai7'©'ji5oiiSKi7$t«Astifyii/. De Hermione oppido Grs

cia;,uideOnomafticonnoftrum.

A Tyro eft Hydron {HydrnntumiituMcz ((r;»!f.ir,)aulictim profecfto tieftiarium,non antiqua
cuftodiens,fed iugiter nouella tranfmittens.Cafsiodortis V ariarum i.^

Ros piirpiirs prtecipuus eft Alia , in L a c o S i c A Europa , Plinius. Piirpuriffiim I.

Puteolanunilaudatur potius quam Tyrium, autGctiilicUm,ucILaconiciim,undepreciofifsime
piirpurx Idem. LaconictepurpuraecclebranturabHoratio.fectmdoCarminiim. Spartana
chlamys,’conchyIiaCoa,luuena!isSat.8. Concliasad tinefturam purpura, maritima partes ,

Jo Laconici, poftPhcenicum mare aptifsimasprxbent.Pauranias in Laconicis. Vide etiam

Oebalis inferius. . t i

PurpuraM A V R A nominatur, a Valeriano apud Trebellium Pollionem mepiitola.^ jl
MELIBOEA purpura, a nomine inful:e,in qua tingitur, eft di<fta,Feftus. Melibceacp fui
gens Purpura Thelfalico concharum teifta colore, Aureapauomim rident imbutalepo.
re Lucretius libro i. A Vergilio etiam quinto AenCidos Meliboia cognominatur. ^ ^

’ PrarcipuaeftinM E N I NG E Africie,Plinius. Meninx infula Africa eft, non longeaSyr»
tibus diftans, quam Lotophagorum terram putat; cuius Homerus meminit, ubi fuit Vlyxisara,

qua:oppidtimhabeteodemnominc;Plinitis,Strabo,PtolemKUs,Mairarius.

In M V z A emporio ad mare rubrtim habetur purpura tum eximia, tum uiilgaris, Arrianus

Ao (fibene memini) in Periplo. , , , . i- n

OEBALIS purpura cognominatur a Statio, Syluarum i. Laconicam interpretor, qiite alio o

nomine Oebalia dicitur. , , . , . a „

A duobus emporqs P E R s r D I S, quorum unum Apologi,altcrum Omana Uocat,in Ara« P

biamauehiturpurpura,ArrianusinPeriplo. i

Poft PHOENievM mare, cochleas tingcnd.e purpura aptifsimas,maritima partes Laco=
nictcprabcnqPaufanias in Laconicis. VidepluramoxinTyriapurpura.

PurpurilTum ( quod cum purpuris pariter lingitur )pVTEOLANyM laudatur potius

quamTyrium,autGetulicuni,uelLaconicum,imdeprecioftfsimapurpura, Plinius.

InSARDiNiA mfula purpura excellentes tmgebatur:ut referemus mfra inter prOiierbia. $
eo Oftrum s arr anvm dicitur a Sar urbe Phoenicia. VidemoxinTyriaptirpiira.

S I D o N ly M oftrum dixit Horatius. Videfiiperius Aqtiinates.Eftautem Sidon urbs Sy-
riseninde SC findones didias conijcio,6d fericu a noftris Sy&ctt. Qua preciofa T yros rubeat,
qua purpura fticco Sidonijs iterata uadis, Statius in Propemptico Mettj Celeris,
SPARTANA. CJuatrefuprainLaconica.

svccyBiTANAM dicunt purpuram quandocp ab Apliricaoppido, quodSuccublUOa

cant.Calius Rhod. Valerianus in cpiftola apud Trebellium Pollionem, Claudio quipoitea
Cafar fa(ftus,dari pracipit a procuratore Syria albam fubfericam Unam cum purpura Succubi=
tana.fubarmale unum cum purpura Maura. , , , c. M

Meiuuenepurpura uiolacealiigebat, nec multo poftrubra T AR ENT IN A, Cor. INcpos, y,
io Txfxmviii .V^7M(i,Tarentintim ucftimentum, tenue &: translucidum, non omnino purpureum,
utquidam putarunt, (dicuntur) &; Tarentina tinfliira, Varanus. rxpeu/mia , muten * «.

ris di TKS ?r®giJ't/j«s.(fc^s7its,)Helychius. .

pi4 DcAquatilibus.

expur*

pura.

McUboea^&lgens Purpura T H E s s A n co concharum te(;Ta eoiore, Lurrcf(us lA i
TYRI nobilitas nunc omnis conchylio atcp purpura conflat, Plinius. Tyiij diciitur a T J
ro Phoenices infula, ubi purpurie nobilirslma: producuntur. Tyria enim purpura omnium omi
ma Straboni,PIinio,c;eteris perhibetur, MalTarius. Hic purpurarum flos nullibi in tota aIT
quam qui in T yro infula pretiofior repentur. Nam flos purpura Tyrfe ceteris purpurarum flo
nbus gratior eft. hinc ueftes purpureai, Tyriic atque Sanans dicfls funt. Idem. Tyrus otion

dam Sarra didaeft.unde Sarrana apud Iuuena!cm.Dicuntur quoq, abfoluteTyris. ueftel DUf=

pura Tyria infccSs. Ouidius: Siueent in Tyrijs, Tyrios laudabis amicflus. Martialis in nrl

mo:H,fpanas.Tynasqj,coccinasqs.TyriiequoqueIacernai.Martialis:VtIutulenta linat Tyrias

mihi mu ta Iacernas,Bayfius Puniceum colorem procreat Africa, Tyros autem rubeun. Vi
truuius hb^ Tyrius abfolute u, detur color a Plinio didlus. nam cum de purpura amethyfli
coloredixiirct. addit: At Tyno laus fumma color fanguinis cocrcti.nigricans afpe(!}u,&c. De
Tyria dibapha eiusq, precio , ex Plinio quaedam fcripfi fuprdin precf mentione. Phccnicc^

nau.gationefemperomn,buspratftitere;itempurpurarumpifcatu,(^Uefw,r,«a;i«ii,"«”

ut acaftaturp-o officina jeu tabernafurfuraru,in furpurx aut fimt ajumdutl

t»r.)Tyria emm purpura optima omnium perhibetur pifcatio io

faproximaeft, & caiteraomnia qu* ad inficiendas ueftes pertinenqabunde habe EtSia m
max.mat.ndoruinmuItitudourbemreddatpaulbgrauiorem,

idoneat^nejao an^rofter hommum mulnttidmem, an odortt forte muitatem:) eo noniine tamen locunle.
tior elficitur. Propter hanc autem uirtutem {Jjfitdw^Tlu circa nauigatimem mmirmr i»

ahoqumetum [urfurartjs o/im iMiuimmiitaO non folum aregibus libertate donati funt fedaRo
manis etiam paruisimpenfis eadem eis confirmata eft, Strabo lib, i6. Tyriofe ardebat murice
tena, Vergilius 4. Acneid. NecquxdeTynomuricelanarubeqOuidius.^ Spondet enim
Tyrio ftlatana purpura filo, luuenalis Sat.y.Stlata genus nauigij eft Fefto, alatitudine didum
tTadS'" Jl^e dicebant antiqui,indeftlatarius adicdiuum, quod mari portatum eft,qua(l ftla
ta aduedu. Qtia preciofa T jtos rubeat, Statius, Purpurte Tyria meminit Cicero pro Flac=

Purpurifftim Puteolanum laudatur po.

tius quam Tyrium, aut Getulicum, uel Laconicum , unde preciofifiims purpura, Plinius.

1 oft Syrtim eft lacus nomine z V c H i s, quadringentorum fere ftadiorum : ad quem urbs

Tum ad fingulos hamos efcam ex purpura Laca:na confedam ftride religat, SCc Aelianus
de animalibus ly. 10. pelamydum capturam deferibens. Ad carabos; Vbi mormyrum ad

fortequidalhaauens,purpurasdecemcontundito:etmufclparummandenstnfpuitoinfaxumt
pilcibuscptrueris, Tarentinus. VidefuprainLocuftaE.aiinMormyro E.

Purpura:carononincibummoddconucrti,fed etiam tingere poteft,'Luciantism Cynico,
Qtlo die Lentulus flamen Martialis inauguratus eft,cccna bscfuit : Anteccenam.urtice murL
ces.purpura: Macrobius. _ Oflrea omnigena, purpuras, urticas, &c. deus homini condidinut
iurisa:tercuIorum(£^i.iisK®a!ref(t</'8OTM(i) copianobisfiippeteret,Porphyriuslib 1 deabftinen=
tia ab animatis. PurpurxmaioresdurfcfunqXenocrates. Purpurarum caro,ficutia:cate=4i>
rorum teftatortim.dura eft;ac proinde tjs exhiberi iblet, quibus ex malorum fuccorum copia ci=
bus in uetriculo corrumpitur. Et harum quidem S£ buccinarum caro durior eft, quam aliorum-
luccumcp gignit crafsiorem, minus tamen glutinofum tenacemip, fed in earum partibus diferi-
men eit. Quod collum nanque appellatur,prte duritie dentibus aigre conficitur.-parciorciB fuc-
cum generat, &ftomacho gratum eft. Partes uerd inferiores, & qua: iimwedb-fid eft papaucra uo»
cantur, molles funt,ac facilius quam colla conficiuntur : aluum moucnt,& urinam fudoresbi ac

choleram gignit. Vuottonus (ex Galeno fere.) p2«,
fHcrii, ar i AiosAif Mjim vi iiPrnooepno&y ™*vUl« 'S,

apud Hcfychiu legit in Tt^^^Tivoci. Purpurs & murices inter cibaria qua fiomachu roborent,
cenienturab Archigene apud Galenu, Scribonio Largo,»; Cornelio Cclfo. Purpura &L murft <0
ccsminirneinuentriculouitiantur, Celfus. Ex oftreoru genere purpura: & buccina reliquis
praterenda funt , Aetius in curatione colici alFedus a frigidis 8C pituitofis humoribus. «TPurs
pui a coquuntur eo modo,quo catera conchylia.Platina. ’

Purpurarum uim undiquaque eandem putarim, quam buccinorum: quare inbuccinis leges

aliquoties purpurarum una cum buccinis nomine,
itmi in Muricibus, Ad hemicraniamiCaro cruda porphyra: illita fronti, mitigat, Kiranides Ii
bene mcminu f Purpura: contra uenena profunt.Plinius, Nicander contra dorycnium in ct.
bo pradicat ftrombos,&;calcham,id eft purpuram, f Ad oris tetros abfque ulcere odores : Ex
o rcispurpura Sfbuccinocummyrrhautunturquidam: curamcubitiimeunt, aceto acerrimo
colluunt, Galenus Euporiftona.ii. Purpurarum fiue muricum minora genera funt efficacio». 6®
ra , 8f oris halitum cuftodiunt,ut quidam ex Plinio citat. Lapidem conchylii legimus in reme
dio quodam Auicenns contra calculum , Syluaticus cochleam ^teJiam) purpura interpretatur,

uidein

DePurpum Lib.IIlI. 915^

■de in Conchylio G. f Bx purpuraru cinere remedia multa dedimus in Muricibus, plurima e.
nim utrifcp communia Plinius attribuit. Crematum conchylium eadem efficit qux purpura
a; buccinum,Diofcor. Et rurfustConcremata: buccin:r,eadem qux purpurte prteliam fed uc>
hemcntius urunt. Obfcurus quidam ex Diofcoride purpurfs attribuit; quK apud Galenum o.
ftreis adferipta leguntur remedia quadam. Buccinorum purpurarum^ tefta , quandoquidem
diirifsima eftjnunquam abfcpufiione utor. Atqjufla quidem deliccandi uim pofsidct ; cteterum
d unguem cam laiiigare,plane^ pollinis in modum rieccile eft,tundendo fcilicet SC cribrando:
auod tibi commune fit in omnibus lapidofis teftacciscp fubiiantijs prsceptum. Nam nifi exafle
teuia fint reddita, arenis fimilia funt.Per fe illarum tritarum farina ulceribus malignis competit.

10 .‘ij ipfum quoq) commune eft omnium quae citra infignem morfUm dcficcantuehementer:

ouippecum alioqui fluxionum caufa cxiftat. Sed Si aliud eii omnium id genus commune; hem
ne ut cura aceto, aut oxycrato,aut oenomeIite,aut oxymelite idonea fini ulceribus putrefeentu
bus Idcirco lapides omnes ubi ad cum ufum applicantur,alij magisialij minus, certe omnes con
fcruiit,GaIeniis de fimplicib.il.il. Idem decompof.medic.fecundugenerai.iS.purpuras cum
ijsrcccnfeqquKpropofitialbi emp1aftri(aduerfus ulcera cacoethe 8C dyfepulota)candorem tue=!
ripofsint. Purpurte tefts uftra medicamentis pilos attenuantibus adduntur apud Actium ,

Galenum de compof.fec.locos i.y. f Cinis teftarum e purpuris,utilitcr cum meile illinitur ulce
ribus capitis, & fimiliter mulierum mammas fanat.-pahis etiam reflftit Utrocp modo, fiuc opus fit
incipientes difcutere,fi'ue cotSos emittere, fi redie obfcurus quidam ex Plinio citat.

10 BxopcrculispurpurarumremediaprotulifupraihB._ .. ,

Exlana uelueftimento purpureis,id eft purpura infediis, remedia. Purpuram hircino fela
le madefa<Sam muliebri umbilico diebus feptem imponito : Si deinde crefeente Luna uiro con»
crcdiatur,&: concipiet, Aelius f Ex Galeni opere de compof.mcd. fec.locos. Libro j.

cap I Andromachus medicamentum quoddam auribus inftillari iubct:dcindelanat purpura in»
fedte’ tomentum indi. In eodem libro Archigenes poft medicamentum auri infurum,purpurte
lana obturari iubet. Item libro 4.cap. 6. tomenta purpura: Laconicae mifeentur arido cuidam
Afclcpiadis medicamento ad oculos. Methodi etiam libro 7. & S.panniculo c purpura marina
fiue TA-ria Utitur , quam K modice aftringcre dicit. Et in libro de prtecognitione ad Pofthumii
imperatori qui cxaiTumpto cibo grauahatur ftomacho, purpuream lanam nardino pigmento ca
50 lido intinaa,oftio ucntriculi imponit, f Per fe conchylio infedla lana,auribusmagnopere pro
deft-quidam aceto & nitro madefaciunt, Plinius, f Fimbriati marinarum purpurarum flocculi
cremari foleht, ut Iana:,mundi £d carpti,infidIilicrudo,ut in Lanis ex Diofcoride diximus in O»
ue o. C A tramentum futorium purpurte marinra tomento inuolutum urito , deinde cum meile
tritum illinito Archigenes apud Galenum. Si rupta immertfos fundit ucrruca cruores, Pur
pureo triti cineres de ticllere profunt. Quod fuerit uero conchyli fanguine tindliim, Serenus.

Et rurfus-.Si ucrd infrenus manat de uulncre faUguis, , Purpura torretur conchyli pedita (jira-
diMlfuco; HuiusSiatra cinis currentem detinet undam. Verruca quoque dcfciSa: frenare
crttorem Dicitur ambuftus Tyrio de uellcrepulUis. Vide in Corollario de Conchylio G.ad ti

hem paginat J4J. 1, ■ ■ a

40 Paulus Aegineta tertio fui operis uolumine.eo capite quo agit de columells oris mtlamma»

tione,authore Galeno doccqplerifqioris SC colli affediionibus prodeflTe fufpenftim ex collo aut
adalligatum homini fiinicuIS ex marina purpura, qui uipera; collo circimdatus eam ftrangulaue

rit, Marcellus Vergilius. Verba AcginetshaccfuntGrtcca,utidcm^MarcelIus rccitat:Kiu»is/s
is TisjtfvgK! inibiTtSjv xivii.-Svpt Sitvfiesis 0»

Ium e purpura marina, quo uipera fuerit ceruici circtirapofito fuffocata,hoc circtindatum tonlil»
iis X omnibus colli caufis,mirificc iuuat.ut Galenus teftattir. Ego hoc apud Galenum non me-
mini legere. Auicenna libro j.Fen.ij.cap.io.EfttinquiOcertum inter experimenta,qua: agunt ui
quadam occulta in abfcefsibus.unde fuffocationis periculum eft,8ir uua:,8<; tonfillarum,K c^ni
yo no Omnium gutturis partium, fi filis tindlis cum alargiuaniinterpres uertit muricemarino) Itran
gulctur uiperatdeinde circundetur cis collum tcgroti.Mirabiliter eiiirn iuuat. ^ Filum e purpu-
ra marina, qiio uipera collo circundatofuffocata fuerit, circtinIigatum,(iA(ts?(!#t!h'»(',)mirabuitcr
auxiliatur ad tonfillas,aliascp colli affcd-iones.uttcflatur Galenus, Aegihctaj.iS. Aliqui Itru»

mas circunligant \ino,(jitnl>Uciter,nbn p«rp«rco)quo praeligata infra caput uipeta pependerat,donec
exanimaretur.Pliniusjo.y. , _ , „ ^

Ka7X'^Ai«,'7«osf£a,K(^7nfi?ivgw,FIefychius. Eftquidem conchylium ipecies peculians , q
purpura qtiocp tingiturifed 6<: in genere pro ptirpura.pro^ omni concha accipitur. kkA^Hos
rofie.&Tc.K purpura marina, tSra/c/M.lHefychius. Purpuram marirtamtpro colore) *pius
authores dicunt, non quod terrefiris etiaitl aliqua fit ; fed quoniam improprie herbis etram qui-
to bufdam perpura tingi dicitur, diftinguendi gratia. Hefych. Burpma

Gallica lingua Virgat dicebatur. Seiuius,inhatc Vergilij uerba, Virgatislucentiagu is. ^

infraine. Cochleam Tyriam, Vranusin Arabicis dixit, citantcSicphano.propurpUranimiru,

pi6 De Aquatilibus.

ri]i?i!lu/ rlwy, CalchaCid eft Purpurajcontta dorycnium remedio efi, Nicander, Vide infcrm*
in e. ubi & de uocabiilo Oxos , quod aliqui purpuram interpretantur, leges. Strabonis inter=
pres pro cocco no redle uertit grana purpura. ^ Purpura apud Latinos penultimam corripit, Sd
fimiliter apud Gracos.Nsjivta.sfoV&l' "n m^qu^ou, td/7Ki,Oppianus. Verbum

tamen 7rej<fifsp{dc quo infrajproduci inuenio ab Homero,Theocrito,Oppiano. Purpura ar
epitlifft!. dens.Iuuenalis Sat.ii. Ignea, Valerius i.Argonaut. Pifla, Vergilius 7. Aeneidos.

Oppiano. Qua a locis, e quibus olim commcndabantur,fumpta funt epitheta, fupra in E.ordi
ne literarum enumeraui.

Icones. Pierius V alerianus in HicroglyphicislMalediciim (inquit) hominem, probos improbosquc

Mnledim, aquecarpentemfigniflcarequi uolunt,purpuraexertapinguntlingua: qux quidem illi tam «u la
ta SC ualida eft,ut ea 3^ conchulas Si cuiuicunqj generis teilas perforare polsitt unde frequens il«

De guU mul= lud in edaces didlumjPurpura uoracior. Et qui hominem, qui de ganea poenas dedcrit,lignifi
tutus. care uolunt,conchyliumhuiufmodinafra; per linguamapplicitum pingunt.uel conchulam que
purpurae linguam morfu comprehenderit, (.&c.his enim modis captur. Lege fufrains..) Porrdho-
Vno exanima minem uno interemptum itSu oftendere qui uolunt,purpuram faxo elifani pingut.fiquidem in-
tus iOu. fecT-ores aiunt, quas purpuras in artis fuK ufum parat,faxo uno idiu coIlidendas,&c. Sunt qui
Sceejfm. fecelTum per purpuram oftendant, propterea quod purpuranon nifi in imo reperiatur pelago

utferibit Apolloni) Argonaut.Interpres. ^ ° ’

ParpBrr»! co« Purpureus adiediuum Latine, Gratce rBfiji/fi©',contra(fIe eref^i/jSs, color dicitur purpuram
tos. referensJnde deriuata Si compofita Grsca plura dicentur fparlim infra in e, Grammatici Grte. 1«

ci poetarum interpretes,aliquandonigrum,uelnigro propinquum interpretantur. Preciofus
ille fios nigrantis rofs colore iliblucens , Plinius de purpura. Violx fublucet purpura nigrat,
Vergilius de amello flore. Conchylijs uirus graue in fufeo, (alias fuco, quodprsfero ,) color
aufterusinglauco , Sdiralcentifimilis mari, Plinius. Eftigitur color purpureus niger rubore
quodam admifto,ut grammatici fentiunt.Nos iiipra in E.multiplicem purpurat feu purpurei co
loris differentiam ex authoribus oftendimus. nam 8d ipfe in conchis flos, in litore & pelago ua«
riat : item in regionibus diuerfis. SC in tindlura apparatus mixturae^ ratio uaria eft, ut expofui.
mus.lemper quidem rubri aliquid continet, liue id limplicius fit, fiue ad nigrum aut uiolaceum
coeruleum ue inclinet. Aliquando purpureus pro pulchro dicitur . Et pro purpureo potnas
dat Scylla capillo,Vergilius.l,Georg. Rubrumcoloremmaximeindicatanimatium fanguis: 5»
6i,quo lana infici tur,coccus. oftentat tamen hunc colorem prae caeteris rebus liquor purpursicu
ius adeo gratus eft color,ut fi quid paululum habeat ruboris, modo uifu fit illud no iniucundum,
purpureum &pe dicatur, ut funt uiolae, 8C uaria florum genera, quin Sd candidustis enim quocp
oculos remoratur, a poetis uocatur nonnunquam purpureus. nam 6dolores purpureos dixit Ho
ratius, & niuemipfam purpuream Albinouanus, Ant.Thylefius. De purpureo colore, &: uer
bo OTjifi/jiTKi.erudita quaedam depromit Scaliger libri de Subtilitate jjf, ij. Sericum pracia
pue purpura olim tingebaturta lerico autem tum laeui tum uillolb, uulgus noftrum quicquid cha
rum QC preciofiim in amoribus habet,cognominat. fic infantibus pueris tenellis blandiuntur,
fic a: ueteres fiepe improprie purpureum pro pulchro, preciofo, fplendido , pofuifle reperias.

T yiiasifucus Jeu color friuatim diSus) nigricat afpetflu, fanguinis concreti modotunde 5C Home. 401
ro purpureus dicitur fanguis, Plinius. it5« Euftathius

in Homerum. Multorum opinio fuit animam efle fanguinem, fiue ( ut Empedocles arbitraba
tur)in fanguinc. Hinc illud apud poetamtPurpurcamuomit ille animam, Et.* Vitam cum fangut
ne fudit, Pierius V alerianus.Et alibitHomerus eos qui ualido aliquo uulnere ( atpurfunts conchus
fmfururij uno fixi tf?»coi/id«»f)perempti fuilTent,purpurea mortefublatos dicit: que imitatus Ma-
ro, Aeneid.^.nSc Purpurea uomitilleanima,niTcaliudquidhuiufmodiprofert.^Ex Vergilio.
Purpurei criftisiuuenes,Aeneid.9. Sic in decimo tPurpureu pennis, &patlfae coniugisoftro.*
natfirubriscriftisutebanturantiqui ,utinnono: --- crifta^tegitgalea aurea rubra. &: in duo»

decimo: S( rubrie cornua crift». quas & puniceas nominat, ut : — aut punicea feptum for.

midine penna, Erythratus. Purpureo Narcifl;o,Aegl.y. DieSamnum etiam purpureo flore
comantem celebrat:item flores purpureos, uer,mare,lumen iuuentar,diuerfis in locis. Cothur-
num,Aeneid.primotamitftum.tertio: ueftem, quarto;lumen,fexto. Et Georgicorum fecun-
dOjPurpureas uites,fui generis:tertio , purpurea aultea. ^Etclarum ueftis fplcndorem purpu-
reai,Lucretius per initia lecundi. ^ Po^ipv^tKt/ toxt/, Iliad.g. Scholiaftes rsoiKiMy.^ id eft,uariam, in-
terpretatur. ^Purpureum de mari aut flumine aliquando pro caeruleo dici grammatici anno-
tant. In mare purpureum uiolentior influit amnis, Vergilius 4. Georg. Mare illud quod
Fauonio nafcente purpureum uidetur,idemhuicnoftro uidebitur,Cicero 4,Acad. Purpura
non nifi in imo reperitur peIago,ut traidit Apolloni) Argonauticorum interpres, qui uerbu tcej-
ipipo-Ki profundum efle interpretatur, hinc marcpurpureum,pro profundum, poets fepius po-
fuere Pierius Valerianus. Iliad. ic, Euftathius nigrum interpretatur, ut fan- ^

guinem purpureum.colore enim fere conueniunt,inquit, & purpureum ad nigredinem accedit.

SC uerhum wjjcja/f aji (de qm puru !«/eriBi)etiam de mari in ufu eft. Epithetorum quK poetae ma-
ri attti.

eungiiis.

Anim.

Sxsuiirk.

iris.

tiare.

De Purpura. Lib.llll. 917

i attribuunt, qiisdain parti tantum eius contieniunttut glaucum, ubi minime profundum eft,S^
albam arenam apparentem liabetta: canum, circa litus folum.Nigrum autem mare, quod limpii

citer ciiirmodi apparet, dicitur, efJ;)(atAKSct!£^OTi'T©',oKiifttTiBSTOi-T<&'. Ce

tcriim,»- '<^"‘‘'“™l',di{ierentia;funt nigredinis, (fic 8C ii/ ve!», cogno.
minatur. ) Cum igitur mare nigrum, purpureum, aut alio fimili (a colore) epitbeto noniinatiir,

nuodpartis eftad totum refertur, EuftathiusinprimumIliad.Sic&wv!K$«mare dicitur. Idem

alibi quoch xOyx KS« Trofcjn/ftof SKro:'n>i',a uerbo 7iiJf^^v5a.v,qiiod nigrere feunigrarc fignifi

at deducit." AAdtTtfifvft/tv, Iliad.OT. oit aVaAi5ii!g9v5Bir«,Aratusinl-’hKnomenis.Namcum
uemus mare ccrulcum crifpicans nitefeere facit, purpurare undas, dixit poeta Furius , Ctelius.
Ouidmare,n6miectcruleum:aut eius unda, quum eftpulfa ternis, putpurafcittCicmo Academ.

3 Conchylijs color eK aufterus in glauco,a^ irafccnti fimilis mari , Plinius. Eufia.

thius interpretatur nigrum,8<; fimile o:A< vpv», uel marina purpura tindlum, «Asvjyoj/ ,

«». K)xA«!(pifces)«Ara:ft« dixit Numenitis. ^ ^ _ t o , t- r

Piirpureammortcm,HomerusIliad.i.EAA)tf£7n!f<fvfi©-SaraT©-,i(9“n"<?««e*t«“’‘- bcliohaltcs Awri.
interpretatur nigram, Cficut K mare purpureum cognominari, proxime retro diximus, )uel fan.
auiiiariam K cruentam.fic Si Vergilius Homerum imitatus uidetur in hoc : Purpuream uomit
lleanimam. Aliqui uiolentam Si ftibitam.uide fuprd in E.deratione lipclur® , ubi oftendimus
oporitiiffe purpuram uno idu uiolento interimi , ne Hos periret. F»siJvet®'SaraT@', h ytAxi ,

Ww w< ■rafxviJ'w,Hefychius.fed Mus SC forte ad mare potius, cui idem epitheton tri

buitur quam mortem referri debent. Dignum fdtu quod de purpurario traditum infedorc le
Cimus’qui uifus fraude agere in tingendi rationetquum eo nomine,ut tum mos erat ad ultimti m

duceretur fuppIicium,iocis etiamnum friperciTelocum arbitratus . ad Homericum ilkid poufsi.

inumadiecit animum;'r=[/</i’I)Aa&™;?n{6©'9Kwra!it£W C^bnst^npd.exbultatlnjm
Homeri lliados E.Parccbolis,undc SC Variuus rcpetiit.poftrema uerba Grsce fic leguntu^ a™

Vi*©' a’s iiMX-ny W IS©', jrii.v«!Ai&V m XMoy c-xS^yx tx »-0^«fa,r.,T«(, /i ihxSi OTj^.SKr.ex
quibus apparet non ipfum purpurarium hocaduerfus fe parmen fed alios qui fpedabant m illu
crotuliffe Aliam ex Atlienao hifioriam, in qua fimiliter uerfus Inc ufurpatus eft , fiipra m E.

ubidctindurterationeagitur.rctuli. ^PurpureicolorisapiidGratcos aliaetiamnominamuePnr^^^^^^^^^^^

nio. ■ in Lexico imlgari.fine authoretitem per «.m ultima ,malim per «. ut

,0 Slim/a«s. Foliorum quorundam (in flonbusi V yU Sii A<fi/as(/,'i= 3 OTf<f vfoaAs, ut in Inde apparer,

* Ariftot in libro de coloribus. i(9asii<wm>0ivso«^£S;jiBlM.

, ^’Alvv™'.««->*K»A»Vo'p, Hefychius. Dc ofireis quidem Calamis uel Callai= ak™.

nis fcripflmus fupra,pag.769.ea forfitan uel purpurei coloris erat , uel ad purpuram tingendam
utilia, uel ad tiafa aliqua conficiendaniam SC murrhina c conchis fiebantuit calamus co.or purpu
reus lit.nam purpura alijs nominibus SC caltha &: calyx appellabatur. Calaina fidiliaua a A.

lexandriotica nominantur apud Galenum decompof.pharm.fcc. locos i.y. inter ea quspilosat
tcnuanttinterpresLatinus purpurea conucrtic. PliniusyT.i.demurrlnnisfcribcnsilnprccio

cft(inquit)uarictas colorum, fiibinde circumagentibus fe maculis m purpuram candoicmcp tX.
tertium ex utrocB ignefcentcm,uelut per traiilitura coloris puppura rubefecnte , auUaCte canae.

. „ fcente. Sunt qui maxime inijs laudent qtiofdam coloru reperculTus, quales m ccrietti arqiiu Ipe.

^ dantur Hiec ille.conuenit autem iridis etiam color, ut didum cfl , SC coloris ad Solem iiariatio,
purnurK. Qumrendum igitur an murrhina Latinorum, eadem fint calainis Grscorum : quanuo
aliud Graicum nome eorum hadenus nemo oftendit. Nos plura de mtirrhiiiis fupra mConclns
porcellanis,pag.?ji.. Arrianus in Nauigatione rubri maris.in Scytnia(uel Smthia
uio)iuxta id mare regione, lapidem Callcanum , KjAAMwji, cum fapphiro, nardo, Kc. ad Mmna-

garmctropolitiPatthorumregifubditamuchitradit.Bayfiusinlib.deuafcults,demurrlnnisua

fis agens.candcm coloris uarictatem Si maculas in eis fpedari ait , quar m intirEena pilce , occ.

K»ilAT«iiS»,™i.<fvsi.Herychius a; Varinus.malim,KiJA«.«v3s trtfif vf£,ex Ammonio. Eip «Ai

PW, Aratus in Phsnomcnis. p«e^v5P;)j»!/Euflatliius dixit. 7nij9.vf»^»?,Umlcorides ^

ro tertia fpecie Alcyontjide qua Galenus , TitjifveiJi lolmQ- , OTjifvfocai'©', Helycnius

CxUus Calcasninus Epiftolicarum quxftiomim libro i.in cpiftola adThomam Calcag* j . ..

DOtem.CupisCmqmofdreameqiusfucolorcolorsmusrlicecegocolofienumiTiagis legen t.
mitem.nam Gr9ci rsAoWUi/ dictmt.atqjitain ii.Strabonis fcriptum.Km«iK»APpjto«(oxytonun

forte Icribi prteftaret)aii9 hyb^vvyts ■j^xyxT®' TthHtnoy o/xS^rCU-,^ Colofsis Icilicet urbe Troa is. 1
& ColoiTenfes illi celebres diui Pauli cpiftolis , tantum abeft ii t a Colofib Rhodio “dt Imt. >

lorautem is purpureus eft, aut in purpureumdeclinaiis.namcyclaniini florem cololsini n e.

feribit in ii.Piiniiis: SC nos teftes oculos habemus, hunc enim colorem in flore cyclamini n ^
agnofcimus.Qiiin &: Diofeorides cum fic dercribic.Kv«AKf«r^ ¥vAi« v >

An t(SX^xSsr/x»tiiny\xs!OhCCnaK:m’ii^ieO'nipxJ'xxrv!Jiliyvyviy •,\f’ixi>^xfsJI>a^xvri!gipvSi<ai/'ra .

uerba ultima, flores in modum rofie purpureos figniiicant. f piimccus ,

color eft.De purpura Piiotnicum diximus in E. Miriiii^sf' ueroiim eft obfcocnum. V
um in Mifceliancis. ' ’ ^

pis

De Aquatilibus.

gnifii

m Jigni Pui-punnonmodoanimalfpfamngnittcatifedctiamcoloremucl exeofaflum.ude/limf.

,(. lcm.ViolKfubIucetpurpuranigrs,Vergi!ius4.Georg. VtoUatus effet Numidicus Iapis ut
purpura didingueretur Sinnadicus.Plimus. Et ueftimentum eo colore tindum, & rnagiftra.

tum Ita ueftitum:undepurpurati,propurpurainduti,dicuntur:&:purpureireges.pro purpura.

tis.Horatio.authorumteftimonia dabimus infra in e. ubi de ueftibus agetur. CEmplalirS pur.
pura didlum ob colorem, a Nic.Myrepfo defcribitur. f Purpuream uenam fiue nigram appel-
lari unam ex qmncp uenis quK In brachio fecantur, legimus alicubi in Spuriis Galeni

Pur^rilTum.genere ^utro Afranius, Cedo purpurilTum.Njuius, In licio creta, ceruflam.

purpurilTum, Nonius. De eodem lege Plinium libro jy.cap. 6. Fit (inquit) e creta argentaria

Cumpurpurispariterting.tur,bibitcpeumcolorem.celeriuslanis,&:c. Nominatur Plau.
to,inMoftelaria PurpurilTum, quoda: fucum aliqui dicunt, glebutefuntquadrats&pufiU

l*mmodumteirellarum:qu*abinfeaoribus tinguntur colorerofeo, tale eftmaximeCanuft.
num/equens Puteolan™, Vires habet aliquatulum ftypricas, Author libri de fimplicibus me.
dic.Galmoatttibuti. Quia iftasbuecas tam belle purputilTatas habes, Plautus Trucul. id eft,
purpurilio tintfias. hoc enim utebantur mulieres ad labra & genas tingendas. CPurpuraria offl.

emanominaturaPlinio,inquapurpur£tingStur.uideinft?ine.Sirtbo™fZ*(,dixiireuidef.

Purpurarius,ad purpuram pertinensmt offieina purpuraria,in qua purpura fitipifeator pur.
purarius,pro quo Laurentius in Herodoto purpuratorem dixit.-tiniSor purpurarius, qui purpu
«s tingit, nam purpurarius abfolute pro utroque aceipi potcft,&pro mercatoreetiam qui uefii
bus purpureis emendis, uendendis, negodetur. dC •wuj^ijivfrfl-TTJttPollud nominantur* lo

po^cpv^ivs Aelmno eft qin' tingit. Hicefius apud Athenxumchamis inquitproefca uti om tsopdua
i<fho(aj,ovs,idcii pifcatores purpurarum. Po^tpu^^-nkH inter artes pifcatorias eft, Pollux.

PoftpvjoTTw^Hs^negocUtQx purpurarius. -wo^^pv^iTruM quidem femininum pro muliere purpu
ras uendente apud Suidamlegitur:* 7WTjT0f<?>t/ja(fubaudi iitultu uel

7« Kg^,Hefychius bC Vannus. Fortafsis autem uafa qujcdam & toa
reumata figlina purpurei coloris porphyromata fuerint, qualia fuiffe murrhina, diximus, m his
enim ceu pulchris QC preciofis,dijs aliquid offerri par erat. Sic aurea,argetea et ctrea uaia,Grcecj

o^^Ktvx-nQ^necJx Strabo dixit, f Car-

danus libro 6. de uarietate rerum:Purpurina (inquit , nelcio unde uocabulum hoc mutuatus) co
loris eft: fului,aurum(p imitatur,fi optima fuerit : hoc fblo differt , quod non refiffic iniurijs coeli,
nec diuturna admodum eft. deinde compofitionemeius offendit, ex plumbo albo argento^ ui=
uo,d^c. Sed nei^ uocabulum hoc Latinum eftjnei^riEsipia cum purpura autpurpureo colore

quicquam conuenit.

Lapidet. SaxaLacedsmonia QC porphyretica homihat Lahipridius ih Heliogabalo. Porphyrices Ia

pis eftnotus,maximein Melantidc regione, Kiranides. Vt ouatus eflet Numidicus Iapis, ut
purpura diftingueretur Sinnadicus,qualiter illos nafei optarent deliciar, Plinius 55', 1. Chymifia
aditenpro chryfolitho dC porphyritae,& chryfochromo cognomine Macedonico, S«: polychro-
mo accipiuntjHermolaus in CorolIariOi

ficut. Primo prouehit porphyricis dida fi'cus,Iongifsimo pediculo, Plinius.

AramalM. Porphyrion,niij$i/ei®(-, auis eft,dc qua in Auium hiftoria fcriplimus. Eas in Syria gigni Car. i).<t

lius Rhod.n-adit. Euftathius in tertiuni Odytfear ; Porphyrio (inquit) auis eft Libyca , dijs il-
lic facra ficut SC ibis, magnitudine gallinacei , infenfa mulieribus adulteris , &c. puniceo roftri
colore,aquonomeninuenit. Eft&pilcis nomen •srojift/eiai', apud Hefychium.

Ariftoteli, purpuram paruulam lignificat. Porphyrides ex auium funt genere, a porphyrioni
bus diuerfeificut ab utrocp latiporphyrides, ftue adiporphyrides SC latiporphyrac, Hermolaus.
ni<pvfUuxs, auis quiedam,in Lexico uulgari,(ine authore. Porphyrus , nojif i/j©-, Aeliano fer-
pens quidam eft,De animalibus 4.J6. Cetum purpureum, ««le-niof^vjMj/jdefcripCfuprain
Cetis diuerlis pag,i4o.

Virii. ^ purpura etiam uerba quadam Graci Si Latini formarunt. Hicefius harum concharum

pifcatores oSjOTjijt/girt/ofill.ss dixit, ego etiam uerbOOTj^i/j(il;«j/ uti non dubitarem , quando
fcrt/TOi Sf OTf4i/f ^71*« nyfH apud authores leguntur, ^ Paifigeii/ uerbum plerunij de mari dicitur^
apud poetas,cum perturbatur,aftuat,& tempcftate ingruente nigrefeitrinde ad hominis animii
uarijs cogitationibus SC curis turbatum ac fluiftuantem transferturraut profundius aliquid medi
tantem.nam di mare qua profundius eft.nigrius apparet:& purpura cocha e pelago, id cft,pro=
fundo,poiifsimum petuntur.Fortc ftl quia purpura ad Solem diuerfos colores reddiqde animo
quoque diucria confilia agitante,&f mutante fubitd, ut purpurafi ad Solem celerius moueatur,
uerbum in ufu eft.Ergo uarie, 8f profunde,& anxiCjSf aliquando maligne cogitare
lignificat.nflf<^vg«,T(q>a-:^t7rtt,4joi'7i{«,(.aari^«,#.ta«rt7«/,7ir{>ij!eei'Ce,Tfl^ar9a,
f47«<,i^)s).iJi'7tti,Hefychius. Pofifi/^s)/ de mari dicitur:& ad animum transfertur,

iuf miuun&xt Asyio-jiMs, ut in illo Homeri Iliad. A. x^xS'Ih t/lt ci otj if ejt, Euftathius.
quoque purpuram lignificat, Sf uerbum K«Aj(i<im(/,idem quod -arejif i/;a(i,T»««8i/,ss<'e(/,4£W7i{ap ,
WoSTcfiwwSia.fic enim Hefychius interpretatur. _KitAj(iurBf,7S5i»fifvfe(/,Sclio-

liaftcs

-.ajsss-.. ,

I

DePurpura. Lib.IIII. 919

liafies Nicandri. Kviutm «tv}^ Thciacritus Idyllio 6. Eft quando arsjifi/jBj; fimplt

citer de motu maris, etiam placidiore, ponitur.» ks influi n^xyitiji «rinAsi , K»ut -mm nsa iftitcucii, ut
in illo Homeri,<<ti^* jrogijvjwva , Euftathius. Ad arajifvjsj/ uerbum SC fono 8C fignificatione ac=

cedit 7j^(/^yo&'x)t‘ceu/oTo A^jwM0gt‘d^nttyfc'jveta*r6Ti&',Iliad.cr. Mt)j>/*igouGr

TeynwoftRisKflutc/raftJiiwiyofltgnffjVarinus. r*fly<yvysTnn«&^A«(Wfl:,S7a;(;TO«t'#ra7Tefrc7Uoet^fl;Ji(*« o-iciniS^,
Theophraftus citante Scaligero.fic Plinius ait purpuram irati maris faciem referre, djio-wf;

Apolloni) Argonauticorum interpres proftmdumelTe interpretatur, unde & purpureum mare
diflum,de quo plura fuperius. tls rfl’3n'!irefi!>is«'5tia*yoS(i6)>a;xt/(<*7i*Bi)>si,Iliad.a. --PAncdifioi

iij«fl)«5nif$i/{tmw7),OdyHae A. oll>a3-of$t/fwc,TheocritusiIdyll.y. K«iM

IO OTf^iforuo^setidoi' 4(«fis tit(isK,a(i MofliH9«,Suidas. Nonnus hoc uerbum ufurpat pro ed quod eft
tingere rubrO colore, cum accufatiuo,xion*s mifvgt wn^ «iV'*}.

Hgtpixc/Sftw^aTs u^Hft^Koi^oiffiiiiTcovms Kaiy^to yx^iiiyy^ Oppianus

derhinocerote. ['«fcfveiTaa«;jfln, Galenus de tertia fpecie alcyoni), id eft, purpurafcit colore, in
purpuram uergit. ej(/ «?\i arej^i/fiiirsjpro Tiojif t/jans, Aranis in Phaenomenis. Purpurare, puru
puracoloremhabereiiuereddere.ColumellatTum quae pallet humi,qua frondens ptirpuratau
ro Ponatur uiola,& nimium rofa plena pudoris. Cum uentus mare ceruleum crifpicans ni=
tefcere facit, purpurare undas:, dixit poeta Furius, Caelius, f Plautus purpuriflatas buccas di=
xit,id eft purpuri(roinfe(5as.grammattcirecentiorespurpuriirare,purpuriiro inficere interpres
tantur. ^Purpurafeere, purpureum fieri. Cicero in Academ.lib.i. Quid mare,n6nnc cxruleiS;
io aut eius Unda,quUm eft pulla remis.purpurafcitf

Sifyphi filij fuerunt Almus dC Porphyrion, nsjipi/et'B(/,Schoh'aftes in tertium Argonautico» Propria,
rum Apolloni). Conftat inter gigantes praecipue principatum obtinuifle Porphyrione fid Al>
cyoneum. Prafinusquo^ueauriga.cuiustnNerone Tranquillus mentione facit, PrafinusPur
purio ditftus eft,Perottus. Vide in Porphyrione aue H. Porphyrius philofophus Tyrius lucu=
brationes aliquot reliqUit. fNifyros infula, Porphyris antea ditfta', Plinius y. 51. Nify»
rus infula una eft Cycladumcum duitate eiufdemnominis, Porphyrisolim didh mni

twf (f i/{U|/,id eft,a purpuratoribus eius incolis , Euftathius in Iliad.B. Cythera infula iuxta Cre
tam,Porphyrufa,nofipi/f5Gt (melius forte per f.duplex,ut fit contradfum a Pagfviiixrx ) olim ditSa,
propter purpurarum in ea praeftantiam,]Euftathius in Iliad, K. &: in Dionyfium AfrS. ubi etiam
50 fuo tempore eam infulam adhuc Cythera uocari feribit. In ea memorabile templa Veneris fui&
fe aiunt, ipfamcp Cytheream inde cognominatam: rrieminilfe eius Plinium lib.4. Vide ne P^r=
phyris & Porphyrufia ab aliquibus confundantur.a Porphyride grammatici quidam deducunt
porphyriacum, pro purpureo. Et porphyriacis figere labra genis,Ouidius,fl'Elaphonnefus in»
fula eft in Propontide ante Cyzicum. eam fequunf Ophiufa, Porphyrione, &c. Plinius. ^Por»
phyreonjPofipofUi/, urbs Phoeniciae, gentile Porphyreonius , & Porphyreonites, Stephanus.
^Porphyrite,Poj'$oeiT», Urbs Arabfe iuxta Aegyptum,Stephanus. f'Porphyra inicriptafabu»
la Xenarchi comici, aut Timoclis comici (dubitatur enim de authore) citatur apud Athenaeum.

Purpura pro colore purpureo, ut fupra quoque in a. monuimus. Mulier erubuit ceu lade
{cafttreBoprolac) SipurpUra mifta, EnniUs, Eius ferpentis fquamae fqualido auro Sipurpura purpura rr:.
40 textse,Nonius. Niciam ferunt purpuram bdaurum mifcuilTe ad fcuti ornatum,Pollux.uide» rt ctenomiiki.
turautem abutiuerbomilcere. Vide infi-a in ueftibus,ubi quafdam purpura auro^Cnon mixto,
fed feparatim)infignes fuilfc memorabimus. Purpura omnem ueftem illuminat: in triumpha
li, mifcetur auro , Plinius. VtflorempurpursLatini,ncGraccietiamiw'fl@' dicunt. Pofipi/ftoi!
KiSiiiopiipKo-irBnpKifllS-ayiirTitr, Oppianus de pifcatoribus. «oiviuitr

wiSfi sili t^flBp,Pollux. ip«.i^opffA/J(At«rBp(i^uflcar^4«foS<««K7*>P, Non»

nus de flore purpuraetquem mf appellat,id eft liquidum ignem, hoc a colore, illud a faniei

ftibftantia. Purpurat colorem Plinius nonfemel fucum appellat, ut cum inquit; Buccinum per n
fe damnatur,quoniam fucum remittit. Purpura torretur conchyli praedita fuco , Samonictis.
Purpuriflum etiam pigmentum,aliqui fucum nominant, ut fupra feriptum eft. Plura de fuco
yo reperies fupra in Phycide. Plinius medicamentum quoque pro purpurae colore dixit : ejuod mediam.

SC Gryce pharmaefi appellare licebit. Pharmaca Iones, tindluras uocanc.BoefjrifiUjoliiM, iiifd-M. thurmcm.

apud Homertt non modo tingere eft,unde pharmaednes dicunt « Iixifat,id eft offici»
nae tintfforiactfed etia ferri aciem exacuere Sdindurare,^' ks® n/yoa-iiiait.duratur enim ferrum

aquat frigida intindium, Varinus. Ad pharmacum Grycamuocem Germanica futb uel fattv
accedit, (f Oxos apud Suidam purpura eft, qua apud Phoenices tingebatur preciofifsima. hinc ox«.
Oxybapha in L. i.C.Qua res alienari non polEQuo in loco nonnulli corrigunt diba[3ta,ucram
leflionemperuertentes: Alciatus,intrcs pofterioreslib. Codicis. Ego apud Suida nihil huiiifi
modi repcrio,nec alios Lexicorum feriptores, necp in oj©-, nec in df@-, Oxybaphum quidc,
quod aliqui inepte oxobaphumnominant(Varinoteffe)uafculum eftacetoSd intindfui,excitan
to di caufa appetitus, deftinatum in menfis. Purpuras tamen k9® fl/i/ntWj, id eft excellen»

tes,minimc uulgares,8d acerrimi fulgoris apud Suidam legemus in cpuixu, JSk»

'/•«, Varinus. Arriano eft purpura praftantior, cui opponitxeir!i»»',id eft uul»

hh 4

I'

r r. i j

920 DeAquacilibus.

garem. Brodaeus quoque fn Mircellaneiscap,i4. meptamhanc A Iciati interpretatione rcpre*
hendic, cu Suidas nthil aliud fcribat,quam q>omKaiy‘,hoc eft, Acetu codum e paU

inuli3:cuius meminit Xenophon lib. a. Anabafeas»

Sanies qu^ teftis piirpararuinCqug ex oftreora generefunt)detradis colligeretur, oftrum,uc
Vicruuius inquitjappellata eft,HermoIaus*. Plura fuper hoc iiocabiilo attuli fupra in Corolla»
rio d e oftreis h . a . pag. 7 ^•7 .

ojficinx. Officinae tindoria: a Gr^cis communi nomine diciintury8Cep(X^ijLxxmdli'j Varino tcfte.

Purpura Alexandrina uulgd Probiana dicitur: idcirco quod Aurelius Probus prarpofitusbal
phijs id genus muricis rcperifTec.quanuis ibi bafijs legatur corruptirsime, Alciatus. eft autem re-
dus baphium generis neutri, ut atrium:non baphia foEminini, ut quidam putarunt. Fit autem a lo
j5«<?Ev?,J3o:^aV,ut a Plinius purpurarias officinas dixit, IndicumCinquit)in diluen

do mixturam purpura ctcrulei^ mirabilem redditalterum genus eius eft in purpurarijs off^c^-
n^s,innatans cortinis, 5^ eft purpura fpwma, Strabo libro uidetur accipere pro of*

ftcmapurpuraria,deTyrofcribens,utm E. retuli. Idem libro 17. Zuchis (inquit) urbs Africa
'Grog(pi/gfl£<‘?ap:habct, interpres tranftulirpurpurificia. f Ablanafolocia ad puram data, Feftus:
Pcrotms legit. Ab lana foloci ad purpuram data, Arbaces Medus Sardanapalum inuenit una
cum feortis purpuram carminantem,Bayfius cx Athenao,

Tinctura rutio o; vdm 7FQ>0?rosvcpcu Ws sm tpJs Tmcri TtAaojSsirtfiJUfwf riw ^

L-wsomm, ^rftp^J^^HiiiOTJi^Df^^-sJj^aCTjTheano in epiftola ad Eubulen, f Arfl/G7rc«s,tindor,Herychius;nonqui=

uis tamen, ut iudetiTr,redqiii firmo, probo ac genuino colore tingit, A<il;a uerbum idem eft quod io
Proprie quidem MGttoios de purpura dicitur,cuius color ita firmus dC germanus eft , ut
non facile eluatur aut exoIefcat.Per metaphoram uerd de alijs quoc^ coloribus (i2r rehu4 altjs)peri
manentibus 6^ edurantibus dicitur i/l^G7rotoy apud ueiereSjV» t(i{Aovoi/ i(gu. Tffo?\.v^avio^',iit Plato inde
cimo derepub.oftendif, Varinus, Avh^ '7ffOfcpvpii}so7Ki/SH^K<rf{’B7o^(^vfciVjei(ii?iKei
f/l<^bG7iOik,i{^ c/lvnKViTTfi^, oix tv Iscu. liih <(pyu(se<^ yvHffinv^KTiC a AjhKoiySiJ/luJ^ (nx nstmipo*
cdj-ms osipKHS»?, Aelianus de ani malib. 16. 1, Tc^ixfjv<n[j uZA Pol-

lux de purpuris. Idemlibro i,cap, 4, c^‘ft/G3o/a& contraria tinffurarum ,ideft ftabilis inftabia
Iisc^,iynonymaaIiqiiotpromit:ut funt,fc/^fit)f'©',«i'feK7jAt/'rts,cw't^{7'jAsf,c)^t|jVsT©^joG32(p;,^fa'9«j, cu/^
^K^x^^c.dC contrariaja^fcSxii&^j^iTsAsfjdlJcvJ^i&^jaxgaTsffjCcViwSssj&c. «^«o/jSjT^cc v

tjSI /'«A9y 2 lih TiJi (^(Xv^vJxsk /^^"nf^pOfUS ^ TffOf^ufxs , «tis one^ f4« fc^« <30 c/l^ov7roiioy ^aymx jq

e^i«(7i‘T»7?Pfc&«^t/,2c!^'^'7iio;<o<a.Ep9«Asf ^i(gac^iT«AJso/t'©^, 0 Ico/tw. «/'dT/G;roi2(; uerd proprie
de lanis tinefis dicitur.et^f^fwp^idl/GwoGc, ':p w9©''.& Plato

m-^QiQy dixit jhjj iiipLovoySic y^lG^OtOi 7rovHQi«,lyitov©' <f ttrixjiTlt/T^^jEtymologUS,

Purpura tindu Purpuram authores faepe marinam cognominant, ut monuimus iam ante; non quod terre-

raexherbis. ftris etiam aliqua fit,fed quonia ex herbis quoc| dC aliunde purpureus color genuino ftmilis tin-
gitur. Tranfaipina Gallia herbisTyriiim atque conchylium tingit,nec quaerit in profundis mu
ricesjPlinius. Alga pelagia in Creta infula nafcitiirj&^c.qua non folum uittas , fed etiam lanas
ucftes^inficiunt:^: quandiurecens infediofitjColorlongepurpuram pr^ftatjTheophraftus de
hiftoria 4.7. Frutice marino,quem Gr^ci phycos uocant, circa Cretam infulam nato in petris,
Aitiorgc, purpuras quocp inficiunt,Plinius. IfAmcrgen Graeci amurcamdicunqaliquandoetiamuinifg^p
ccm.fed dC herbam purpuream ueftibus inficiendis,quae inde dicantur amorginac, quanquam dC
praetenuis harundineae paniculae portio dicituramorgis,C^h'iis Rhod. Aiiofyftx, coloris byfsi-
Tii fpecies ab Amorgunte infula,ut ©«j>ecs vka-v.Ay-o^yisjHSc^ay'» 715 ^ «s ^Vt/jxccyfvtTwi:» v-
epx<rttx,HXtra}y.Aiio^yivx^Kv?ifsi/(pH^<AviiX’7tic.AiJ.cfyfvQ' xiTmi(rK&'^‘^^rlw«ij.ofy(w^dCc.id eft, Amorgi-
na tunica fic dicitur ab aniorga,quod genus eft coloris, ftmilis byffb. ftgnificat dC ueft em prccio-
fam. Afxo'gj/;of/,2pK?iO{/ Bvo^o) TroAv-nAts.At^TKx «nofyix 9«Ai/x&lf.Af*c!g^t«,j(^ aiio^yH,(^ «j<ogyij,N ?>tvoyst?\X

xiKA«/xB'2^w9«A«s -73 Afe;^oT«'75p//<j^'^:HcCc omnia Varinus,&partim Hefychiusquo»
que 8C Suidas. qiiih^c etiam addit:AMog5,<sfimiIe eft lino aM-yrisu^id eft non decorticato.decortica
re autem ipfum dC p^rzYC(ad laniJidim)(o\cmXs2'j iT<^aJ}ox Av7^2f/ 'v^Cmalim iff?) Jivosoy h tIw

TmGy. A^xog)/», amurca olefitem purpura fecundum iietercs,Euftaihiusm Odyffeae©. i'^e/^yc^^o
yiTxy xiJiOfytyss.^v7i<J)ix!vH5 M}{ydx.H^tTWii «y.bfyiv®' ^PoWux. Et alibi: Tajxyi-a^ytvayiyviSxi

fjSlj/TKi^isK^ 7wA^icgJ/to:A^V^fc^’^t(9UTK97K«i' hiy2s<ny.0cfik(iOpytu<^yirwy^^^tic^yi^ iyah&n. ExlllS ap
paret amorgen nihil aliud quam linigenus fui{fe,fed fubtilius:^ quoniam forte purpureo colo-
re tingebatur, (ficut dC fericum dC byftlis.alia^ tenuifsima lini genera, uellera praeftantiora , ut
MiIefia,)amorgen purpuram, &r amorgina purpurea,aliquos interpretatos effe:fed inepce:(iit6^
HefychiiisByfsinuiTijpLirpureumOpoteratenimetiam alio colore tingi, itac^ non redfe Caelius,
dC fine aiithore dixit, amorgen herbam purpuream ueftibus inficiendis aptam fuifle. Amor-
gen ego dicftam fufpicor per metatheftn ab Hebraico Argaman , quod eft purpura , uel fericum
purpura tineftum. De hac etiam Plini) uerbaaccipio haec: Lini quartum genus Orchomenium
appellant.fitepaluftriuelutharundinc, duntaxat panicula cius. Clemens mPadagogo i, 10. 60
contra luxum muliebris ueftitus dC purpurx ufum : Ovx tvi rus o^oms toj «-sr’ AlyvT^zfj^Mces tivxs
tx ^ }(ga KiMxoiy y«f ; tk «iiOfytvx h 7f>v^H ycu

tIm

DePurpura. Lib.IIII. 921

viioVoM*'"»»'. De bylTo multa protuli in Pinna.hic paucula addam. Ex lana arboribus quibufB.rJJiiA
dara innafcenti apud Indos Nearchus ait texi findones fubtiles , mJUms tos irt/KTjaias ; SiMacedos
nes ea pro tomento ufos, Uv«(fxAc:y ia/TOi[malim «/7w,fcilicet '6^)' (V];jSi0k, i(ga -m, oiyitxm ra
vi«/.)ElTe autem huiufmodi etiam ferica,byflb ex quibufda corticibus excarminata,» maiij iftjimy
Strabo lib. ly. tanquam ferica lintea cbyUo ceu materia 3i lana fiant.
iJi/wmjTtAwaioJKStwnTfJsfAiw!, KstTBliiostKmscw mj-Wv iiyx. Herodotus de medicatione funeris
apud Aegyptios.

Coria alba ut purpurs inftar tingantur , anchufat radicem aceto irrigatam illine, Nic. Myre- Anchufc
pfus. Idem in fine remediorum ad dyfenteriam,anchufamfcribiteffe herbam quandam tingen
10 i»e«.nefcio quo fenfu,nifi legas <bs kAsSito id eft,ut ueri murices, XkTik» cbabe.

flos eft,a quo S>C purpura chalce ditSa, Scholiaftes in Nicandrum, Chalca eft purpura , & her»
ba qua purpura tingitur apud Phocionem grammaticum, utmeminitRuellius, Sed kwAx» poti»
dsfcribiplacetiunde uerbumxKAxaarsp. KctA)(»si»g«(5A/'®', Nicander. Ciicht.

— •sstTAss K{iA](sifo5vxTss,Lycophron.ubi Scholiaftes, Calche (in»
quiijproprie eft purpura tindainunc uero peplos (Impliciter multis tinduris infedos intelligit,
Kuariegatos SC plumaricos, ((^ Tui-mixaiAyss xsu Tifasyxfmxs.) KttAx», herba qua purpura tingitur,

Suidas. Vide etiam fupra in a.cum V erbis deriuatis. Saxiftagam aliqui eandem eflfe putant E pirapMs

qux pimpinella SC fanguiforba dicitur, flfc.B radice, ut ferunt, quibufdam locis uermiculus erui» arrmicBiui.
tur;qui curatus fericis praecipue tingendis,purpuram facit incomparabile, cacteros colores fplen
so dore quodam dC hilaritate fuperans:inuentus,ut alia quocj multa, cafu, excrementis gallinaceo»
rum ita coloratis.igitur purpurifliim ex hoc uermiculo carbafinum, a praedanti amphitheatralia
uelorum,ut arbitror, colore,dicitur. Quidam carmaftnum appellant colorem : quoniam uermi»
culus is Punica lingua carmes appelletur, quemadmodum coccus. poteft SC ab urbe Charmi,
qux Sardibus eft, nomen accepiffe color is , quod lanas inficere Sardibus ccxptum fit, ut inquit
Plinius. De hoc uermiculo nihil apud ueteres inuenias. Hieronymus in facris literis uermiculu
&C uermiculatas ueftes nominat,granum{ut opinor) aquifoliae fignificans , quod authore Plinio
quibufdam locis uermiculi ftmilitudine confpicitur.Hinc deriuatum arbitror ut coccinea ueftis
fcoletidata(yMr/>!t<i,ja<!^/csfcMt<i)hoceftuermiculata,uulgddiceretur:Cuequaftquifquiliata (ete.
nim granum cocci etiam quifquilium uocatur Plinio)a quifquili|s, opinor, funt enim quifquilitc,

S» ut Feftus aiqquicquid ex arboribus minutum cadit.De uermiculo purpureo Democritus quocj
meminit, tinduris utili,fed e purpuris ac murice,ut conqcio. nam & de uermiculo Galatiae, hoc
cft,iligno * meminit,Hermolaus Corollario in Diofeoridem 6iy. e quo Caelius etiam defcripfit
Antiquarum Ledionum 8. ii.quiinfuper,Carmefinum, inquit, funt qui opinentur chromafinu
quoq; nuncupari pofleiqtiia fit radix Syria, quae uocetur chroma, cuius eft apud Theophraftum clirSwj.
mentio. Ego omnino Carmefinum a Kermes Arabica feu Punica uoce coccum indicante, no
uel a carbafo uel chromate didum arbitror. De chromate Theophraftus in libro de odoribus

his uerbis meminit..Xfi»(i«7i§!tn to tS xaAsi/jiWa jgaino:»

•jijSdc.id eft, Colorem ungentis rubris ex anchufa faciunt,amaracino autem e chromate: quod ra
dix eft e Syria uehi folita. Apparet autem eam radicem non uilis precij fuilTe : quoniam myro
jLo polas preciofa tantum ungucnta,quanu!s non omnia,co!orare folitos tradit. Et paulo poft, Ma
ron SC chroma quod amaracino mifcetur.calfaciedi uim habent. CarmeCni colorem rubrum

cflcconftattchromatisuero radicula qualis fuerit, non inuenioexprelTum: rubrum tamennon
fuilTe ex iam recitatis Theophrafti uerbis apparet: ut nimium leuis fit quorundam conicdura,
carmefinum a chromate dedudum.Diofcorides quidem in eius confedione non meminit chro
matis:quodanfitradixcurcumahodiedida,inquirendum,coIorecroceo. SedquoniamHer
molaus carmefinum quafi carbafinum,a praftanti amphitheatralium uelorum colore dici potuif
fe fufpicatur, de carbafo quadam addamus : quam ipfam quoq; ut amorgen Sd bylTum , propter
materia precium ac tenuitatem, ficut dC fericum,purpura cocco ue tingi folitam conijeio. Carba-
fus igituv(generis fmmininfificut SC byflus: quanuis aliqui mafculinum etiam faciant , 8£ in plu«
f°ralincutrum)genus eft lini mira tenuitatis,inHifpania primum repertum,teftePlinio 19, i.item
uelum ex carbafo fadum. V ergilius 5. A encid. — aura V eia uocant, tumido^ inflatur

carbafiisAuftro. Lucretius in fexto:Carbafus ut quondam magnis intenta theatris,&c. Vergi»

lius 8. Aeneid, . eum tenuis glauco uelabatamidu Carbafus. Idemlib. 11. - - tum croceam
chlamydemcp,finus^ crepantes Carbafeos,fuluo in nodum collegerat auro. ( Plura leges in
Promptuario Trcbelltj.)Vndeapparetcarbafumalqs quocppro arbitrio coloribus tindumfuif
fe, Pollux carpafum,(ce^WG;',dixit , ut fupra in Amorge citaui. kii.afyk,i!-<faJi=x

Hl/xny^xilw Suidas. Hifpania citerior habet fplendorem lini pracipuum,tor

rentis,in quo politur,n3tura:qui alluit Tarraconem.Et tenuitas mira,ibi primum carbafisreper

tis, Plinius 19.1. Et aliquanto poft,deuelistindisloqucs:Carbafi'na deinde uela primus in thea

(o tro duxilTe traditur Lentulus Spinter, 8ic. Gallica quidem uox Crefpe , a carbafo feu caipalo

faiSa uideri poteft. f Anthyllon uel Anticellion herba duorum generum eft, (una) folqs K ra»

mislenticulae fimilis,palmi altitudine, fabulofisapricisnafcesjfubfalfaguftati; altera chamacpityi

p22 DeAquatilibus.

fimilisjbrcuior H hirfutior, purpurei floris, odore grauis,in iixoiis nafces, Plinius Ex hac
defcriptione (inquit Volaterranus)putauerim hoc forte (imelUgi a ?/!»M)quod noflri fiilloncs cre
niifinum uocant.nec plura additinec de primo an fecundo genere fentiat , exprimit. Brafauo»
chmnesmii Uts inlibi-o defyrupis.mtilta feribit de Chermesmos inde paucula mutuabimur. Coccum inquit
cibm hcrburS. granam dici.SCeffe ueluti femen fruticis ilicem refcrentis.&c.Chcrmes tierd, (quan-

quam dC ipfum ab antiquis cocci nomine comprehenilim uideatur, Ut flt forte cocetis icolecius,
id eft uermicularis,) ex radicibus herbarum quarSdam fumi, ex co^ charmelinum colorem tin
gijfloridiorem quam c cocco. Ego(inquit)frequenter excauaui,&: granula circa radices collegi,
quae breui tempore in uermiculiim tranfeunt. aperitur enim femen (ii ita uocandum eft) SC par»
iia quadam formica alata exit,qute auolat.-exterior cortex inanis relinquitur, ad tintflufam 'inuti lo
lis.Et hic eft cocci uermiculus,qui apud D. Hieronymum reperitur,8f in facris literis legitur tin
(Sura ex uermiculo,&c.SlJt autem plures heihx quarum radicibus inhsret chermes. Vna inter
alias pania, incifa mtiltum,quac pimpinell^ folia imitattir,fed magis indfa. In multis Germania
locis colligitur. excellentius uero in Poldnia circa Cracouiam. In Hetruria quoque naiciturjpu»
rant^ Hetrtifei genus pimpinelk efle.ftrellam iiulgo appellant, alij thrialmum. Nafcittir autem
dC fub alijs herbis, nam Polohi tres herbas habenqfub quibus nafeitur. Vna eft,quam ipfi appel»
lant Nycdofpialefcptitant elfe auriculam muris,fed non eft illa quam Diofeorides fic uocat.Na»
fcittir &: fub parietaria et fiiigine, ^fecxli ^oriiir ,)qua Gr^ci olyra.Poloni zito,nos fegala tiocamus.
fcd hanc non cxcauant,quia maior eft protientus ex filigine.quam ex chermes,&c. Ego Cher
mes illud de quo Arabes feriptores meminertinqnon aliud efle tiidco quam coccum Grscoru, lo
e frutice uidelicCt ilicis atjiiifolfe pumilo ; cuius grana matiira uermicultim aliquem emittere pu
tarim, fi non ubique 8<1 cuitifuis,alicubi tamen fpeciei alicuius in eodem gcnere,ut coccus fco
lecius uel fcolecias cognominari mereatur, grana uerd illa de radicibus herbarum, eorumm tier
mictiIos,&rexeistinauram,ueteribusp!aneinc6gnitaarbitror. Nafeitur in cocci fruticis frua
diu breue animalculum,qliod ftatim ac in aerem frtidiu iatn maturo eft cmifliim, uolat, ita tit cu«
iiciiimileuideatur.nunc alitem priufquam perficiatur animalcultim,frudium cocci colligunt,
fanguine infedi latias tingunt , Paufanias in Phocicis. Monachi qui in Meftien commentarios
ediderunt, Brafauolifentcntiam fecuti funtiquos reprehendit And. Matthioltis in capite de coc-
Chn-ntrjiitm co infcdiorio.V bi hsc etiam eius ticrba IcgtmturiChermeCniim nouum iampridem conuehiiur
noHum. in Italiam ex Hifpanijs.ab occidentali India importatum ; quod ctim copioGfsimum adferatur, jo
Chermeflna iialnina nunc uilefcere coeperunt. De eodem puto Cardantis intelligitiibro ^.de ’
Varictatererum,his uerbisiAduehuhtUr ad nOs nunc femina pro ptirpufeo colore ferici cOhfi»
ciendo, limilia cimicibus, a quibus fublata ftiht capitatunde precium ferico rubeti imminutum fe
re ad dimidium,cum olim e bibinellae herbae tuberibus radici adnaicetibus fierxt. ^Hyparchus
amnis per Indiam fluit, ad cuius fontes flos putpurcus nafeitur, qUo purpura , floridior etiam
Graecanica, tingitur.Ibidem animalcula cantharimagnitudine uifuntur, rubro cinnabaris colo»
re,pedibus pra-longis,6d iiermis infiarmollia. Oriuntur eain arboHbus quK fucciniim ferunt;

£d frudiibus earum uefcuntur,ipfascp perduntiut pediculi uites apud Grgcos.His tritis Indi pur
pureo colore iieftes, tunicas, (tos x» oSj x‘T£ras,)Sd quateuntp uoluerint, inficiunt ! quae

Perficisetiamtind}urispr;£fcruntur,CteiiasinIndicis.

Hylgc,Vcrj,», herba qusdam. 8d wyiMSrif »s xirif/, tunica hyige (uel hyigino colore) tindta. di=
cillitur £d in neutro plurali numero viryim£tif»,(fupple <V(tsj«,)Suidas. VOTS-apudeiidero, (ma
lim v!rj,»©',quamuis litcrarum ordo repugnet) tindiura gentis eft.Tii ttsimu usirm 3»

eispA:,Verfus autorisinnominati. Videtur aut hyfginusfidcoccinits cognati colores elTe,nomine
etiam cogruente.nam Paufanias in Phocicis author eft,fruticem, quem Iones £d Grieci coccum
appellant, Galatas qui fuper Phrygiam incolunt lingua uernaciila Hys nominare. Galli qtiidetn
Europtei hodie^ ilicem aquifoliam hus, uel ut ipli feribunt hous appellant : frutex autem cocci
ilex aquifolia pumila qiixdam eft. 'ca-ymy^^iniiia si,Hefychius £d Varinus.In quorum uulgatis
ttyncinibus. Icxicis hoc nomen non rcdleoxy tonum feribitur. Hyacinthus in Gallia eximie prouenitlhoc
ibi pro cocco hyfginum tingitur,Plinius libro li. Et lib, jy.Purpurifliim Putcolanum(inqiiit)
potius laudatiir.qtiam Tyrium aut Getulicum,iiclLaconicu,undepreciofifsimKpiirpurtc. Cau ^
faeft,qudd hyigino maximeinficitur.rubiam^ cogitur forberc. Hyfge igitur herba, cade qUg
hyacinthus uidetiiriexhyacintho autem non cocci, fedfui coloris licftes tindlas opinor. H!c

aliquis, cui circum humeros hyacinthina lama eft,Perfr'tis Sat.i. quidam legunt lumbos,fid ianthi
na tena eft,id eft uiolacei coloris. Ferrugineus eft color ferio ardenti haud abfimilis , Ut quida
putauereiqtii £d hyacinthinus ex Virgilio.ait enim ferrugineos hyacinthos, ex Nonio, Bayfius,

Et alibiiHyacinthina dicuntur ueftimcnta,qua cum eius floris colOre certant.ucl etiam eitifdem
nominis lapide. In hyacinthino colore purpuralucetfubnigra, Aht.ThylefiUs. Hylgiiium
planta eft colore flaua,5d inde didia,quse ab ea planta tindia

Hoc legiife memini in Scholijs in Nicandrum,fi tibi probatur autor.Hyfgini etiam mentionem £»
Vitrutiiusinodlatiofacit.Bayfius. Hyacinthinuscolotnohtantumexproprie didio hyacin»
iho,ut fere crediiurifed e uiola quocf qute fylueftris dicitur hyacinthus, traxiffe nomen Plinio ui

detur

DePufpura. Lib.IllI.

detar:hifi qufs iri co ianthmiim malit quam hyacinthum legere, Ruellius. i(9« va-ymScc^

{c^w^4;)(0iuia'(gK,LucianLis in Somnio,

Pliyilanthion cognomento dyticon apud Democntum, herba ad purpuram tingendam fatis Vh^thioit^
celebris, nec praeterea qualis iit monftratur.In Theophrafto ac Plinio legitur QC phyllanthes her
bainterfpinofaSjfed mirior aculeis,6(: ab radice tantum foliata, Hermol.Barb. Thcophrafium
uideo chamxmali genus quod caule foliato fit , anthemon pbyllodes appellare, &fc.

Rubiae colorem Garanciam uulgus infedorum uocat : qui tanto in precio cfi, ut dC nunc re- Kuhitu
gium colorem multi nominent celebratus fit a principe poetarum fub Hiberx ferruginis com
mendationc, inter colores militareSjIul.Cscfar Scaliger.
so InregioneBafenorum(ah'as Abafenorum)^tofy5cn7rrg^v{>«^7n?jV£x/ (forte atiiecTt
Tt/awv Ksx^iwi Vranus quidam, ut citat Stephanusin Abanioaiidetur autem de herba quadam lo
qui, propter uerbum^ft)yys(n,qiTod in agris colere fignificat.

indicam purpuram ex fandice parari, prodit hiftona,tantx uero creditur excellentia , ut illi sandix .
appofita alia qiiaeuis,fpecie cineris decolorari animaduertatur, Cxlius Rhod, Vide infra in pro»
uerbiOjPiirpuraiuxta purpuram dijudicanda. Sandix Indica, de qua in Aureliani Cscfaris uita
legitur, preciofas purpuras feci(re,aliud(^«rti;i uermkulum diBum)tin^wxdt genus putoj, Hermola»
us, ^Emplafirum purpura didum,fcilicet a colorc,numero54.apud Nic.Myrepfum, hxmatfr Hmatitef*
tem lapidem recipitjcolorenimirumfanguinco tingcntem:iindc nomen,

Rondeletius quartam Vrticec fpcciem defcribcns: Ex interioribus eius partibus (inquit) fil3
'io longum deducitur purpureo colore tam iucundo, tam^ florido infe<frum , uc cum preciofo illo
purpurxfucco certet.Verifimileefthanciirticam purpura: adha2rencem(tefl:is enim alienisad*
nafcitur,&i maxime purpiiris)a cane Herculis demorfam fuifTej&rc,

Apurpuris(conchis)ipfas quoc^ nefies purpuras uocamus, Hermolaus. ^ Plinius cum pri* Vefiex,
us dc concharum in cibo luxuria dixiflet,fubiungit:Sed quota hate portio eft reputantibus pur=
puras,conchylia,margaritas:’ Parum fcilicet fuerat in gulas condi maria , nifi manibus, auribus,
capice,totocorpore afeemims iuxtauiris^gefiaretur.Qiiid mari cum ueftibusc' Quid undis flu
dibus^ cum uellereCNo rederecipit haec nos rerum natura nifi nudos. Efto,fi tanta uenti icum
eo focietas.quid tergorir’Parum fit,nifi qui uefeimur periculis etiaueftiamur. Adeo per totu cora
pus, -anima hominis quxfita maxime placent. Purpurae luxii in ueftitu,pr3erertim muliebri,gra
■30 Ulter reprehendit Clemens in Paedagogo 1,9. purpurea hanc mortem appellans, dCc. Cl.Nero
amethyftiniacTyrijcolorisuruminterdixit,Suetomus, ^Mulieres opertae auro purpura^, Ca
to Originum 7. tit citat Feftus. Qiii habet uxorem fine dote, pannum (genere Ke«n'o)pofitum in
purpura eft, Nteuius apud Nonium. Purpura uendit caufidicum , luuenalis Sat.y, Vf($ ad
talos demifla purpura, Cicero pro Cluentio, (Quales elTe decet quos ardens purpura ueftit, id
eft filios nobiliu, luuenalis Sat.ii, Perhocinanepurpiiraedecusprecor,HoratmsEpod. ^Pur
pura antiquitus infigne erat Romanorum magiftratuum,Bayfius.quarc dC pro magiftratu poiii
tur,PurpuratefccIix,tecolitomnishonos,Martia!is. 'Vi\>\znkdig\\^z\iti(gallogallinaceo)imta
honoris praebeat Romana purpura, Plinius. lamcpnoiiiprjeeimt fafces,noua purpura fulget,

Ouidius i.Faftorum. Regum purpura, Vergilius i.Georg.

40 Purpuratus, purpura ornatus.unde purpurati dicuntur rj qin apud principes dignitate antes
celluntjCic.i.Tufc.Iftis qu^fo, inquit, ifta horribilia minitare , purpuratis tuis. Liuius 1. belli
Maced.Cum duce Athenagora uno cx purpuratis. Idem ic>. belli Punici : Sopatrum ex purpu»
raris dC propinquis regis efle. Cic.4.in Catilinam:Purpiiratiis Gabinius. De purpurata me*
retrice Babylone,ucinfacris literis nominaturjuel Roma,ucucteres interpretantur,multaCseli«

IIS Rhod. Antiquarumledionum 8.11, ^ Purpureus quandocp pro purpurato ponitur. Pur*
piireimctuunttyranni, Horatius j.Carm. Reges purpurei, (ilaudianusderaptuProf. Pur»
pureus fcurra, luuenalis Sat.4. ^lulius Caefar conchyliatae ucftis ufum, nifi certis perfonis 8C acs
tatibus,peri^ certos dies ademit, author Tranquillus. Alexander Seuerus purpurae clarifsimei
non ad ufum ruiim,fcd ad matronarum , fi qux aut(«n)polTent,aut uellent, certe ad uendendum
^6 grauifsimus exador fuit; ita ut Alexandrina purpura hodiecp dicatur , quae uulgd Probiana dis
citur : idcirco quod Aurelius Probus baphijs praepofitus id genus muricis reperiflet , Lampri*
dius. ^ De Lacernis T yrijs , pr^fcriptiim eft in E. ubi dc precio. ^ De clauo , feu lato clauo, tdcerna fyrid
eius^iurc, ideftdignitateordmisrenatorrj,annotauitqucdamBayfiusinlibrodereueft.ubiin, haimclduui.
ter alia:Tunica(inquit)lati claui,fiuc latus claiuis,antea quidem dicebatur tunica palmata, a lati= Tunicapahna^
tudine clauorumiquae nunc agenere piduraeappellatur. Verba funt Sexti Pompeij in iiocabu=
lOjPida, paucis additis. Cum uero ait,qu2e nunc a genere piefturae appellatur , accipe ab ipfis cla» ckuipurpurei
uispiirptireis,qiutunicisinreruntur,appellaritunicamlariclaui.(^uibus clauispurplireismaps
pse quoq?adlimbum,ucopmor,uariari folebantEt hoceft quodaic Martialis: Et lato uariatama
palia clauo. (Quare cum apud Liuium identidem legas tunicam palmatamjacripe pro tunica lati
6ocIaui,quam GraccixiTeu/^^rAaTt/cmjisj/ appellant. Strabo in tertio , ovT5/«/fe' nc^

ow c^^^u7i^-)(iTiuuxs 7T^«Ti/(7Bi/2f?.Hos autcm primos memoris proditum, induifle homines tunicas <“©■.
lati claui.Hxc de laco clauo cominifei potui, ita tame,tu ingenue fritear, mihi plane non liquere»

924 De Aquatilibus.

NogfWW.

Vrtetcxta,

Ricrf.

Pdryphes.
Paralurgcs.
Virga pura
purca.

hfucop.-irya

pbus.

EtriirfuSmlibrodeiiarculisiCIauf purpurei (inquit)infuebantur ueflibus,S<rmaximeninkis,ad
eam fere partem , qua petf^Lis tegebatur, Horatius Sat.7* Et latum demifit pectore clauum. non
quod reuera elTent claui,fed quod uiderentur clauorum jpurptirea capita fupereminentia in tuni
cx ruperficiejS^Tc. ^Noegeum quidam interpretantur amiculi genus prtetextum purpura, Fes
Eus. ^ Purpura! ufum Romae fempcr fuiffe uideo,fed Romulo in trabea. Nam toga praetexta et
latiore clauo Tullium Hoftilium e regibus primum ufum Hetrufcis deuitfiis fatis conflat , Pli=<
nius. f'Picfla,qute nunc toga dicitiTr,purpurea antea uocitata eft, ea^ eratflne picflura, Feflus,
— necpurpura regem Pi(flamouet,Vergilius7,Aeneid» De prstexta dC togapicfla, plua
ra leges apud Bayfium:qui Ti^n-c^i^v^oyi^KrK ex Plutarchi Lentulo prtetextam interpretaf.item
dc praetexta, palmata, toga pitfla * in Hieroglyphicis Valeriani, libro 4o.ubideVeftimentis 10
agit. ^ Rica cft ueftimentum quadratum , fimbriatum, purpureum, quo flaminicae prO palliolo
utcbantur.Altj altter,£^c.Fefius. ^Paryphes cnsy»v^(Ji»-)apud Pollucem (libr07.cap.1j.) &Para-
lurgcs(7^i«?^t/p>£?)indumentum appellatur attextam utrinque habens purpuram, id uerd ab Io»
nibus dicitur PachyalesjCyrsxv^Ak.lSed dC in tunicis uirgae purpurea: uocanturParyphi,
'!TK^v<poi, unde dCin Latinis literis uirgatae ueftes:&fapudpoetam Acneidos 8,fagulauirgata,qu^
haberent in uirgarum modum dedueflas uias: cui fententiac fubfcribit fexto Bibliotheccs Diodo
rus.tametfiin.coallufumSeruiusputat ad Gallicam linguam,quauirgae dicereturpurpura.Ver
giltj uerfus eft: Virgatis lucentfagu!is,ium lacfleacolla AuroinneSuntur,Caelius, Syracu=
iani prohibuerunt ne mulieres ferrent iiefles purpura praetextas, lyistcs , prater^

quam meretrices, Athenaeus. Dici anobis leucoparyphus poteft , albis indutus uefubus : fi» lo
quidem cft paryphe ueflium contextus.fcd & indumentum ipfum : unde eftilla Tarentinorum
<^cppufNS,id eft ucftispellucida. nam ^?rc(fv(pat inde preciofeac multa muditiacompoftte^
amidi nuncupantur, locupletes, mentio eius uerbi quum apUd alios eft, tum in Luciani uita,
Caelius. Ex eodem prouerbium, Extra leucoparyphus, intus holoporphyrus,explicabicur iiia
Uohporphya frainh. Holoporphyros ftgnattotum purpureum, ficutholoiericam ueftem legimus, Celius
runu Rhod. ' Holoporphyrum dicitur ad differentiam periphorphyri&diaporphyri,quibiispur*

pura prstexitur folumjaut intertexitur quibufdam ceu uirgis purpureis, de quibus ex C^lio pr^
didum eft. Praetexta eft quam Plutarchus identidem 7i^7ro§(pv^op appellat , Bayfius. Et ali-
Togd pura fcu bi:T oga pura feii uirilis ) meo quidem iudicio , dicebatur,

cuimilla purpurapraerextaerat. Pofttaautempraetextauirilemtogam fumebant Romani, fe= Jo
dccim annorum atare, utconijeere eft ex Tranquillo» clJi mi’j€p^fiifbv’To c^TsrcuJ^xi

^ flfwvT?s, Plutarchus in Sertorio. Alicubi etiam ipfos pueros pratexfatos

appellat. Alibi ueftem ipfam Tn^^vay Alia multa fuper hoc uocabulo cum teftia

monijsaiithoru aBayfio petes. Hippias apud Athenafj. Ptei

i'«w««f,7p^?flA{)U(*,ors^xvKAw-3rflg^vj'a7^«*«Toa,Heiychius.

(Polluci oxytonum, fimpliciter eft a<As y^irSiv®',') Sed legendum puto quatuor fy]la=

bis 7r4*V»<w«,fic enim habet Pollux 7.55. F4eiV»<xroc •vxjaVgowot/

H « xt/xA^ ri tiA» tjS) Tniivivt 7« hoc eft, ita

ut ambiens undiquaqiie purpura , ueftem reliquam, ceu mare infulam includeret: ut forte ean=
dem ueftem Anaxilas ufiavp^id eft,inflilam uocarit.Koc iffws yuvHwcsrdp^>^x'^c(y
wrou. Apud Romanos oi TiyHTdirCh IsicpctficuySii/oijTsnhiKeiTK H^ca

74b(XMi3f/,AlhcnaUS. r<^’nK'nvx,yi7a}vUiiSi,'^x7iiloi)xy7nf<fVfav ■nr^-n Knviffiy^vipxa-ySUoi,

PoIIux.llfDiaporphyron Calius interpretatur in medio purpurcum:malim uirgis purpureis di
ftindiim, uel quod purpuram intertextam habet, ut fupra diximus. Mulier hcnefta ueftitii
utatur ftmplici.7^atT«74(?f/ yc^ Txy Jj^vy» Meliflain epiftola ad Claretam.

^ Viriles ueftes a colorib. didac funt,7njf{f vel?,«:A»j>y«,<?«f'/Ki5,PoIliix. Eft bC porphyris auis Iby^
co,qua a porphyrione Callimachus diftinguit. st/r/pueftis tragica muiiebristSf exponitur
cis(«)KgflKa):i®f/*>cc7»04/,a Scholiafte Ariftophanisin Nubes, aliqui reges tragicos eam ferre ferunt,

&C aurigas in pompis. V6^'pv(^iy iyx-noy , tieftis iuniorum in Comordijs , Pollux. Kcu TrfmmipSjr
r<^'a-xi 7}^ cu/T^ut ( rlui Ttf Aht^cu/cO^ov ctkxv^u/) ^v>s usuKisney 7n>^^v^x7s ks« y-H^^ivcusi^Uciy y^tiO-KHySj/oi,
Athenaeus. Et paulo pdft: larxiivoia F(j^Vca,7r,7t7^7rog(^t/gKv (purpura ius habes lur

ba,Bayfiiis:)flrs 'li/lcoKi cpof&y t(w Tta/Tiu/.^XAca»'»*' Oc^vwti/?,

Ody flea. T. «W oJ^7rc^(pvfoy, « Ariftophanes, A^^oyxe TtJg t’ «Ai*{i3I'<^1///(s:(7:. «i'»

77 71(1 Tcrg HsAtTSic TPts TffiTTom/^ySivois.lTra oTceh tstoikiA©'. «Stj •ssrogjfivgaig itga Ticyttcg, Siiidas in
Ay^ti</lwy. x?Myt/s,7so^^vfx,HguxtriuyyHc(Ychius^ Candys, indumentum Pcrficum cft,Calius.
Pollux Iib.7.cap.ij.candyn regalem, a^i7Tc^tj>v§oy elTefcribit, aliorum uerd purpureum. Sed eAs^
potius legendum uidetur.Sic enim inferiushabetin eodem capite: SA9
Trof^i/gdf/.quanquamholoporphyro non 7rof<j)v^iy (impliciter , (edpenporphyron dC diaporphya
ron opponi monuimus fuprL Etmoxibidcm:Crates(inquit)inSamijsde purpureis ueftimen
tis dixit:Tccl/-7Txg &<A 7KS Tiro^(pv^oSx(p&s Eadem Comici etiam h^?ia« uocare iolcnc, ut Eiipo=

lis:Ta j(^VkR-7«7i4‘*Vt.«y(c7w 94«. Archippus inPluto vr^xTVTrv^cpv^x JMaTJa nominat. Hi forte funtla*
ti claui Romanis, uel tunica palmata a latitudine clauorum dida : de quibus fupri Mi7ro^(pva

uirilis.

nyfineffuf©'.

^^retfrcf^vfie.

Xyfil!.

Candys.

DePurpura. Lib.IIII.

ito/f y»,TSTtn!i kSttAuwws ra-Djif vjitt.Hefychius. f A*si/fy(t,ueftis uirilis a colore ditfJ-a.ficut et
^’^;;^;tA«,5j,isacrd muliebris, Pollux. ;aAst/5),ve<c/'<(Ir,(legoAA«i/fj.i</!<(Ir,)7r»ji}u«</!<(i,, Hefychi . -

y/ AAsi/jyiSjpurpura,» ot» SaAtiwfe HSxAaayiwjtRv» usa , Etymologiis. iAsi/p

» ■ t$’Kf(i!iT©',Ariftophanes in Equitibus. Seholiaftes interpretatur -atof^

Varinus quocg ab «As SC tfyiJ deriuat;&: fubftantiuum foemininum elTe aii.adieiSu
utim autem mafculinum «Asi/fyos, cuius femininum fit «Asefyis, neutrum «Asi/fyts; quod non pro=
barim.sAsi/jyos cpim non aliter moueri puto quam lcyx&is:Si. ipfe etiam genere neutro «Ast/jyoi/pjS
dixit. Eft SC «Asi/f j>»s adiefliuum communis generis (ut «AsSiis) in ufu, XAsi/^y» icsu vcrymSx^ iwoii.
aS «(*!«»(*©'> Lucianus in Somnio. Theopompus de Colophonijs apud A thenanim , x‘Aias
IO «iaSi&isojiyfiS ipojSrvtts soAitsfcoTroAai/. Apud eundem libro 4.1!^» «Asejj.» legimus.

^eIuj KKiftnas «Asvjyss.Hsa y/txiivJ^ccs jixeilUKcoTKTN lUiJnt/lwt , Plu=*

tarcliusin Eumene, hoc eft, Licebat Eumeni caufias purpureas Sd chlamydes dilargiriiquod in=
ter donaregiapr^cipuum habebatur aMacedonibus.Caufiam capitis tegmen Budams appofi,
tifsime ufurpauit pro galero cardinalium coccino. Licet enim uni Romano pontifici , ut quon=i
dara Eumeni , caufias purpureas , SC chlamydes coccinas , ctetera^ cardinalium ornamenta, ar»
bitratufuodilargiri,tui)4'5<i*“‘’'™"‘*'”^“>^^y®'-'®‘ AAsvfyis.wofifofsi/, Hefychius. AAsi/jyos
i&ftSotojiJoea, Scholia Ariftophanis. loannes T zetzes V ariorum 1. 19, Antifthcnis Sybari»

ta; Iiiimy «Asojyts, id eft ueftem purpuream picinis K gemmis infignem,dercribit,Carthaginen
(ibus uenditam centum K uiginti talentis, de authore dubitat , fufpicatur autem apud Plutar»
lo chum felcgifte. ego apud Ariftotelem in Admirandis legere memini , K Athenasum in duode»
cimo: qui Alcifthencm non Antifthenem nominant. ^ aasi/j yiaMt/.aKoimii «Ast/jj.ts.Arn^iwss, Sui» imnAf-
das. Dicitur 8d «Asi/fyos , ut iy*8is. unde «A«i/fj.o3-fflAm'i, i5 Wf ^i/jon-aAiK» AiyofJU», btsis iViu®', Sui» iMinis,
dasj AAsofytCjCEtymologusaoafifvfi interpretatur, )3aAKiwo!roj'<fy;«.A;(u'-^m,r>,S’iA9vj}.ts™5»d'i/=

11« , 'ot rt Amwilh- muAoi , Idem. AAscfya,™ tu i' SicA«W«s wof v;cc,Ku7is>«i , Hefychius. _AAsi/f ),«5

soaIcs apud Athenmum lego: qui &: Hippiae htee uerba citat ; AAsujya wi&KA«« , t(£«

\,n£ras^Jiif‘viiST<Slr mulieres quadam

in comoediis geftabant, Pollux. o ir^Asvfyos -ms «Bioit, Ariftophanes in Acharnen.uW Scho ni,ia>»»fKr.

lia: 5 WHSis jSiie(itt!!v©', »' £«8^5 tos KKwis. («T^townaj » Aijis 4« fl ^agcfigxi a? 3aA«'«« C ?I

SaAaOToSt^st. Suidas) oTtw^AsespStyaiS.t/tvaciriisnffl. ---TanontarM
S» nS <?«»©- wctsTOP, Nonnus de flore purpur». f Veftes uirflcs a colore didis funt, «Myfyk, woj»
4i/eis,?»i>'iK«.A^?»n'ioex‘w:', Pollux. PlutarchusinCtaiTo pro paludamento ( qua: *>»«■

ueftis imperatorum erat) purpureo dixit, Bayfius. Lacedaemonios ad praelia puniceam ue»
flem (<fwwxW«) indutos ucnire oportebat ; ut &( coloraliquam grauitatemprmfe ferret :6d fi in
eam fanguis c uulneribus influeret, terribilior fpedratu hoftibus fieret, i!«8e7iji« ^ HtanymyStiHi
«si (foSi^-rSfx! iiAoy, Aelianus V ariorum 6. 6. Axxxyiitsii,cmn ss ttoA^

fiimss cUtixUy&scAaTimTsfyiytwou.xviiSMa, («»as (atAsd.i;xiiw«/K« ( forte xvxofiii^,

ut in Grxeorum commentarqs legitur, hoc eft,Purpura,indumcntum Laconicum, cum ad bel»

Ium proficifeerentur, fanguini concolor: ne, fi quando uulnerari eos contigilTet, fanguinis afpe
dius metum eis incuteret, Bayfius, Vide plura apud Suidam in momniS^x. Plutarchus in Bru»

40 to: Ante Bruti Sd Caflq uallumtinquiopraeltj fignum erat propofitum tunica phoenicea , (fmmii
\nuy. Et in Pompeio: Extemplo ante pratoriumiufsit proponi tunicam phceniccam.hocc»
nim Romanis pugnm fignum. Alibi coccinam appellat Plutarchus, quia idem fere color , Bay»
fius. Plura de phceniceo colore , Sd deriuata inde uocabula , in Lexicis Grscorum leges ; 8d in
Euliathij indice in Homerum : qui inter alia ex ilicis frudiu puniceum colorem tingi (cribit : id
quod adcoccum pertinet, puniceus uero proprie purpureus eft,a Phoenicibus purpurm inuen-
toribus. A?Anst,xAxiiu</l« ijwjoi', Hefychius. A/ikiS!tst,xr,xiivdlx,tiim'g7r«iix: ti Ji j(Aa(it/

«tJlS-aVisAsxafS, Idem, iiAAil.xiTBj/xaeAilaiirtapudEuphorionem, Idem. ^

ii(;,»y>OTj$ef5p, Varinus.PolluciflidiSS-eftxiTiawIrKsti^^iwiit. 6‘jxxfiys!,rA«i^i>ii/ ni}igHiix,mg- Saritgcs.

PoUf*:* tuKgiy tm hragfvgci/ ig-kmy «fieisip, Hefychius. f Vte mbnnim,

yo bantur ad Graci equites eo genere ueftis , quam cphaptidem appellat Athensusin quinto, his Efbaftii.
uerbistnwTiilr ot 7rv?Aai t/i «ett : hoc eft , belluatas

cphaptidas, Bayfius. Pollucilib.4,cap.i8,ephaptis genus eft ueftis tragicaero-esFwaTioV n 4»«
rtHSt/ yagxay^y oiTnAittivT^jKal 8«^(3i'T.it:e lino tenui nimirum, ferico uepurpu

I CO, quod propter tenuitatem facile manibus conuolucbatur. Lenones dd fcortorum matres in
tragcedijs,'njarfVIo:/7im)(>£j.i/fS:/ tidfei Titi /tttf«A£u)fcxitet, Pollux. RegisPerfarum ueftis purpurea,
accipitribus aureis diftindia erat, Caelius Rhod, ^ Cum in eborato ledio ac purpurei operis to p„pu^

to cubare uideas sgroium,Nonius. & J'’ eW(i wi& kAiv»! nsfuitm, wSi&jrftfijsjs.SbaeSBt, rraAv. rriopcris,orc^
Kt'3»s,™«iA»,mif!f t/£K,«Asi/5j.ir,«AimJ{4e5©',?ij’«o's©', vtryirafitijuit, ‘loai/lk, !uh-mocfug^,m},vmgifvg&‘,
7n!o^iigo:uy»t,J(^>l?lS()vo(yMr7n:oAs7n!gf:!i;g©-,Pollux 10.9. Conchyliatis Cn. Pompei perifiromatis
6a feruorurri in cellis ledlos ftratos uideres , Cicero in Antonium, TX7TX!n-mg(yyp>my. Hiados A.

4fPifcatus eft rete aurato.purpuracocco^ funibus nexis, Suetonius de Nerone. ^ Vidimus Ottes,
iam 2d uiuetium ouium uellerapurpura, cocco, conchylio, fefquilibris infedia, uelut sila fic nalci

t

92(5 De Aquatilibul

cogente luxuria , Plinius. Ipfc fed in pratis aries jam fuaue rubenti Mtirite, Vernil/us
^ongk. Aegio, f Spongia quas aliqui mares exiltimaucrCjtenui fiftula rpifsiores9,tinguiituriif deliciia

aliquando & purpura, Plinius.

h H Jjs^KeiTixM eft, Purpura ad ^uel, kxta) purpura dijudicanda eft.Ccr ■

PnuerbiA. tifsimum iudiciuth ex collatione nafeitur, Vnde emptores mercaturi purpuram, ne fallamur ala

parpura iuxta teram adhibentpurpuram. Licebit hoc adagio uti quoties negabimus infantiam aut infeitiado.
farpmm. (fjorum plene deprehendi , niii cum eloquentium & eruditorum feriptis conferantur. Etenim 11

uel Saluftium conferas cu Ciceroneiiam uelut obmutefeit ille alioqui per fe difertifsimtis. Memi
nitfi^IfocratesinoiationePanath.AVt tTeiia:

(>r«l’nip«)sc<y«J'a«™rTilr.fd eft. Sed quemadmodum purpuram Sfauru confideramusacpro'.io
bamus.purpurameum purpura conferentes. De conferenda purpura locum ex Aureliano FI.
Vopifd ad(cribam.Mcmtmnts (inquit) fuifliin templo louis Opt.Max. Capitolini pallium bre
i!C,purpureum,1aneftre;adquod cum matrona atque ipfe Aurelianus iungeret purpuras fuas,
cineris fpecie decolorari indebantur catera diuini comparatione fulgoris. Hoc munus rex Per.
fariim ab Indis interioribus fumptum, Aureliano dediffe perhibetur, feribenstSume purpuram
qualis apudnoseft.Nam pofteadiligentifsim^ & Aurelianus,8<:Probus,&:proximcDiocletia=
nus mifsis dihgentifsimis confeaoribus.requifiuerunt tale genus purpura, nec tamen inuenire
Stfiidix mia. potuerunt. Dicitur enim fandix Indica talem purpuram facere , fi curetur. Allulit huc Qtiin.

tilianus lib.ii, capite De generibus dicendi,agcns de ditHione quae quod mediocris cft,pcHc ha
bet admirationemtfed admods ijs quae funt cximia,definit elTe admirationi.Habet (inquioadmi 1«
rationem ,neq!immerito;nam ne illud quidem facile eft. fed euancfcimt ha-c atque moriuntur
comparatione mcliorumnit lana tinfla fuco, citra purpuras placettat fi contuleris,etiam lacernte ,
fiirpurm, confpediu melioris obruitur, ut Ouidius ait, Erafmus Roterod. f Athenteus libro j.Dipnofo.
rxior. phiflaru Apollodorum fcribitprouerbiii !iixiiiixSpx(!iixvirdl:®-)r«ii mif,Jivji*,id ellEdacior aut Vo
racior purpuris, Sophroni ufurpatum interpretari! id^dudum exifiimare uelatinda purpura,
quae omnia quib, admota fuerit uelut ad fefc rapit, fuocp colore res uicinas inQciqadditqj lucem t
lielabanimanteipfo.decuius uoracitate Plinius; Lingua (inquit) purpura longitudinedigitall,
quae pafeitur deuorando reliqua conchylia, tanta duritia aculeo eft. Conucnict in edaces , aut in
eos qui omnia in fuum compendium uertunt, Fortafle durius, fed non ineleganter, accommoda
bitur ad reges ^»fi»fo'sw,aut aduocatos,qui purpurati omnia conuertunt in fifcum fuum ; &( quo= js
cunque fe conferunt, abradunt aliquid. Idem Erafmus. Sed AixnS-Grscisnon tam uoracem Sd
multi cibi hominem , authelluoncm : quam exquifiti delicati^ liguritorem & catillonem (igni.
JitiawSi(r=ficareuideiur:quodnonanimaduei titErafmus. f id eft, Tindura Sardonia,

ama. de colore prtecellenti dicebatur , prscipue purpura, per iocurn autem transfertur ad cum qui
pudefit, aut qui ob plagas fanguine tingitur.Sardd enim infula ingens eft oppolita Itahs,in qua
iiariac purpurarum tindurae laudatifsimxcp fiebant , (ex Suida in Xiyxi’». ) Arillophanes in Pace;
Hj/iii<J>'cs$»M('0r£wa;2iy</)i'«tiioii,ideft,(5uamillepricdicat coloris ciTe Sardiniaci. idemin
Acharnenfibusttra ti» m ^ittsicus\f. id eft, Ne telinam colore Sardiniaco , Erafmus

Rot. Sed proSi^oiariitKsVjUtin contextu Acharnenfium legitur, repono Xi^oJw/iisV.ut Scholia
fies Sf Suidas rede legunt, lic etiam carmen melius conftabit,8f fimiliter in Pace, (ubi &(in tcx.ao .
tu St' in Scholijs rede feribitur.) a Sardibtis quidem Lydiat , Sardianus dcriuatur,pro ^

ciuc:8f Sardianicum,poflcfsiuum, authore Stephano. ab infulaautcm qua; GracisEe^rfl», Lati,
nis Sardinia dicitur, Sardonius, Sardous, Si Sardonicus probe deriuantur apud eundem Ste.
phanumtfed horum nihil apud Ariftophanem legi poteft, cum uerfus quinque fyllabaru didio.
nem poftulcnt.Quamobrcm Erafmus nccXi^cianisji nec ZxfJ)nxKi\/ rede legittquanquam Sui.
das quotp in Si^e?ti,habet zxfi'mitssi/ . Ariftophanis Scholiaftcs Sardianicam interpretatur
rubram uel puniceam.Si^iiiii (inquit) infula una e feptem : ftadijs L x.diftat a Corfica. in ea pur.
pura; fiunt «0«<jns«K5“»|''r«T«t,id eft excellentes(no uaria;,ut Erafmus ueriit,)&;pra;cipuifulgo
ris. V el {Sariunicam dixit)qui3 in Sardo Lydia; («s rii zxfi/li ?i Ai/</>*5,no rede: zxfdtas enim pitt
rali nomine forminino urbs Lydi£edicitur,non 2:.^<^oi.)dicendum igitur asms zxf,/las,id eft Sar=
dibus.ftc £C iicfychinsHJii^jayc^«iJ rm ^ x<^'Ara5i(i(i«7ii:)tindura; rubicund j fiunt.Infinuat au
temtrufi ucnim dicat,flagris ad fanguinem iifqj ctefum iri.In Vefpis etiam Scholiaftes feribit Sar
dibus uenundari folita fuiffe uefiimenta Perfica. Chorus rufticorum in Pace Ariftophanis in.
quitfe malle domi dclicijsfuisruralibus frui , quaminmilitia uidere -mjixf^y

ofaxv -Tfxvv: H(/ titsroe ^ TTtv jiu) ^ot

vixid^Xy TtwiKxDr xL’ns ^xit{AX K^TwepiSVyB TipwT©' iTrxxMKyivxti

iMunt OKI es®(/. ubi Scholiaftes (fmiKi(!'x interpretatur galeam puniceo colore tindam. alij ucrd

mm. ucftimcnta ( coccini coloris, talibus enim utebantur in prtelijs Laccda:monij,ne fan

guinem fluentem uiderent propter fimilitudinem coloris; 8f ne uulnera eorum abhoftibus co.
gnofcerentur.eximite autem funt ( inquit ) Sardianica & Cyziccnica: tindura;. hic uerd Cyzi» 6<i
ccnicK tindurs nomine cinaedum denotat : m mxufSxn JjgiScMina , msi itaJi 7*6." nparati

«lluIitiSw, Siitdasintsirmt/apoctaECuiufdam, forte Ariftophants hos uerfus citat;- -Tiifai/lfisSo! .

DePurpufa. Lib.lllL p27

I > - y. Ks-mfmey is ifmy \%i(sens J'k ^ <f oiwKii/l* ms/, is u& ,V™,

,ra Cv-iccnaCinqiiit Erafmus)dedecus non eluendum appellabatur apud Atticos, dice Tisfliiw Orf
. ^ ;n ens oui metu auippiam indecore facerent, nam Cyziceni duobus nominibus notati ''tM-

fditatisKmollicieiJCcccnfeturinPlutarcliiColleaancis. Meminit SC Hcfychius , ad=

4 rv-iccnos ob molliciem notatos , quod Iones elTent. Eadem fere Ariflophams interpresj
c 'i nn» addit cos fu-ffe maues Tyrrhenorum prtedationibusiHtec ille, non fatis aperte. Noh
^‘^Xououldedecore^

"Xra Venere imprimis, ut pauld ante ez Arifiophanis Scholiafte citauimus laup de eo fortat

KrSere quod Graci dicunt : cuius teternma libido &: execrabilis

f ™ ut Uflantii uerbis utar, ne capiti quide parcit.de quo plura leges in Mifcdlaneis Brodtei

lTKtaChiliadibusErafmi,prouerbicsfhicidiirarce.«-cf.C«i,,quodcorruptaeftpro^^^^^^^^^

r' ‘ Stephanus addit Cyzicenos hi f

ftmaues^rrhcnorum pra:dationibus,Erafmus. Mihi aliud dicere Stephaniis utdetur m Cyzi
ScProLntidis iuxta Cherronnefum.IndeCinquiogentilefitCyziccnus , poffefsiu™ Cy=

“ P™ utuntur ahquitficutTvprU,, pro

Tcf fliik.uidctur enim non lam de Cyzicenis dicere, fed fimpliciter T yr-
ih nts taterpretari,infefios altjs & priedones homines , &c Solent auteCaddit mox Erafmus)
tindurte inffones d locis habere cognomen. Simili modo didium eft , & ;fl w*

EgouerdSyracufiam timSuram purpuram ue apud authores nullamlaudaiir p -

ribtdeceptusmihiuLturErafmusindequodHerychiusfcripfit:B.,i&(»tWV(r«)^^^^

«liab wfww EvpmaeMuCnon Sef«KOTS(/.)qus uerba mox etia inepte in Bammatis Cyx.lceni mei .

Sne reprtiia funt.Embamma Graecis communiter, int>udlum fignificat , hoc eft liquore m que
excitandi appetitus gratia edulia intinguntunhunc fua dialedlo Syracufani bamma
ndiil hoc ad purpurK^t aliam ueftiumtinfluram. Sed reliqua &'afmun huius prouerbq -
plicLtne addaLs, quoniam ad purpuram faciunt Eft (inquit)atftimatio rumor^

f .TiVoni iT*>lMr»rtti(^iiraau^dam, unde carbone notari diciinturjqmdainnantiirXtno-

lomiiuim , GelliumtQiiffi tiniSa malis,aut qus bono dido. Addam quod

Tp“odot^ confpexiflbtaregePcriarummiffamue. ^

fu.&^M7rvgi(pH&i',db?^i§cc;)ciu'Piafif'ncu(iecTa.iaeii,L on/madneito Extra Iciicc^EJcfrrffc-wco^i

illorum effe dolofas. C Proiierbium perelegans ufurpan a Graecis «nimadueito , exna ^

narvX« intusueriim

Inimo luxu diffluat Sumptum id ex hiftoria : quum Antipatrum quidam laudibus efferi eU

S^rpimefo

mZmnrm^

p^ur”;,qrmSr;oduminlic«Donatus. ItaLucianusdemilit^

‘‘'^;7RV^7rs*?nJ;jrr^Ir,Diphi!oapudAthenaiumlibro8.Exfluuiatilibus(inquit)optimi

funt,qulnrapidif;imLfluuijsu«fantur,

liibsrs”;?,':—

rubicundas St/gSi"r<«r,quafiignitiuelardentes.dicimercntur.Aliudquidemnomcn earum

^ Grarcummit Latinum ignoramus. Et Germanica uox 5«»Cftad pyruntaacce.

« dit.p.in f.mutato. Sed de trutis dtuerfts in T elemento plura da.

bimus;8^qiiardamnonmaculistantumforis,ied carne e»

tiam tota intus rubere indicabimus,

li 1

p28 DeAauatllibus.

DE AQVATILIBVS QVO

RVM AB R* ELEMENTO NOMEN*

CI/ATVRAE INCHOANTVR*

dme fequuntur*

E X

7)e y^ijs& earum diuiftone^
De T^ia Iteui.

De ^ia oxyrhyncho^

De 7^ia oculata & UuL
De l^ia oculata ^ afherai
De^aiaclauata*

De T^iaJ^inofft
De ^aia fullonica.

RONDELETIO,

De Teiarum facunditate & earum ohk»
De T^ia undulata fue cinerea.

De D^ia alia oxyrhyncho,

DeT^iaaJleria.

DeT^iaaJieriaafpera,

Dealtera§ecie 7^ia clauata.

De D^ia ajpera.

De D^ia ajferrima.

EXBELtONl6«

De ^ipmultorum generum. DeT^aiapropri^e diila^pa ^ndeletij Clauata

«r. j ■ cr, • prima eST.

Delam De^aijsafterijt.

COROLLARIA.

I. De 7^ijsfimpliciter& in genere. u. De^aijsdiuerfa.

19

1«

DE RAIIS. ET EARVM DIVI-

SION E, RONDELETIVS*

^iarUfaecun*
ditas^ cr copiOf
eiui^eauff.

maior eft quam raiariim raritas)fed etiam quod raiarum fetus i paucis aiij7d«io’rariporsitLSi
ge uero magis improbada eft, & impia iudicanda eorn fententia.qui naturam tanquanouercam
accufant,qux plura ftra,afpera,noxiaffiproduxerit:qufe clcura,iucunda, utilia, cum contra ni
nu temerc,nihil line lumma ratione,a Deo oppmax.omnium bonorum autore Iit creatum Vf
E4*w 4^s m ne a rebus marinis recedamus,pulices maris,oeftri,pedicuIicB alijs pifcibus maxime funtmolefti-
XI4, diis imlk. at quibufdam funt iucundifsimi ; nam hepatus iftis lubeniifsime uefcitur. fcolopendra uenenata 4,0
eft at acui gratifsimo eft alimento.Iepus marinus fetalis eft nobis, at mullo cibus eft innoxius Si
Bdiirm v[m. uclieatus.Et ne lingula perlequamur,rafe quxdam totius corporis, omnes cauda: aculeis horret
afpecftu ipfo deformes funtttamen rufticis ijs^ qui corpus graui labore fatigat in cibo funt utiles,’
plunmumqj nutriunt.Fel earundem oculoru cicatricibus fuffulionibus curandis prodeft.
Rafefuntinter planos cartilagineos notifsima:, maxime^ uariac. De ijs primum uniuerfe
A qute^m dicemus,earum(p fpecies partiemurjdeinde eas ligillatim explicabimus, Bit®- & jS«

TO a Grtecis raia dicitur,a rubi quem Biremi uocantlirailitudine. Qiiemadmodum enim fpinofus
^“'^^tus^fubustitaRaia omnis aculeis afpera,n6 quidem toto corpore : funtenim XaSex-m,
id eft, latucs rafe , quibus nulli funt in corpore aculei, fed liuefeues fint rais, litte afperte, omnes
uncos aculeos in cauda geftanqCcuti in rubo,cynosbato,& rolis cernuntur, Latini nulla habita
Graeca etymologia ratione ratam uocauerunt.ueluti ^t/yrapaftinacam. Fuit qui aliquandomi '
hi negant raia uocabulum Latinum eflc, prafertim cum Plinius lib.ji.cap,ii, inpifcium catalo
Ibidemaip.j. go eominime flr ufus,fcd Gr5co.Box,Batis,Banchus,e<:c.EtalioinIoco batifel dixerlqno raie.

At Latino nomine idem libro 9,cap, i4.ufus eft. Planorum pifcitim (inquit) alterum eft genus,
qtiodprofpinacartiIagincmhabet,rafe,paftinaca:,e(fc.Latininominisetymum nullum reperi.
Eat»» rt to=nifi forte a radendo raiamditSameireexiftimes. Diftinguuntnonnulli;8«m(,igi!*7i'o7o:, utharc
rTliiTiforti^- “‘"“^‘“bilRinas.idannotauitquinomina Grsca quibus Latina refpondet ex Gazteintcrpre.

^ - J i I tationecolIegtqinfinclibrorumAriftotelisdeanimalibus.Ariftotelesquidelib.i.ldehift.cap.c.

& lib.i.cap.i5.Iib.6,cap lo.UaTanominefepius ufus eft, uno uerd locojSctTi^t; T!!'iMlgi/srKvXiay
BxiiJldi %»iTOojf.rai/'»,e<rc.Etreuera quibus inlocis Ariftoteles^iiTsnomeponit,dchisloquiT 60
qua: tam ad mare ^ ad femina lpetftant,de brachljs, de pinnis, de coituiqtiu uero de eo quod fe
minte tantiim proprium dixit, ut non uana mihi nominu differentia h^c elTe uideatur,

PolTet

ARE n

V j 7 Quod mirn nonhuL ?»

bsuideripolfet, cum rata unum duntaxat, aut ftimmum duo oua,cam&obcau.*
am,untcum duos ue fetus femel edatquod etli uerum Iit, ratas tamen imer cartl,
lagmea omnia fecundifsimaselTe poftetJ docebimus.qujnonfolum masniraiarS
prouentus caula eftCnam plurimi alij pifces ntimerolitis ferifiVanr

DeRaijs. Lib.IIll.

929

PolTctcadcm etiam Grammaticorum aiitoritate cofirmari, qui JJuTjtfJ* mollioris pifeis genus cf=
feferibunqunde jlanAo-ioOTi dicatur o4><txy<u 5C gulones,autore Calio Rhodigino; ut, quoniam Lii.tj.c.ip.t.
fecminain omni genere humldiore molliorecp iit carne quam mas , raia fecmina proprie
dicatur. Athenteus libro V 1 1. &ciu/lx Kg« etiam diUinxiffe uidetur , fed locus is adeo ccr=
niptuscft.utniiiilmdecerticliciporsit. ^ ^ r

In hoc omnes confentiunt.raias cartilagineos effe planoscp pifees, cauda afpera, line pinnis b
ouibusnatenqlatitudincenimfuanatant. Ariftoteles libro 6,dehifto.anim,cap,io.T»(/o^ triAfcD.-fumis rtii
viu iiim fiSI OUK Ix® ^4* w'*™, W itsf mijof «,Scarii^ HxT®- t&t -TJ^vyiip, iXi dmlsva toj ™i«.

\vn Cartilaginei quoque generis aliqua pinnis carent, uidelicet qus plana funt , Sd caudam ha»

Ii bent.ut raia,paftinaca,iua^ ipfa latitudine natant. Neque eft quod quis mox fequente lententia,
ab hac opinione abducaturiBOT©- </? ts“ uAict©' hsKhi.^^vu-pSLioij. Locus enim ma»

jqfEfl^niendofusell.legendumcpBtti^ttxiS-pro Uot©', Idem error in codices Latinos irrepfit.

Raiam tamen habere pinnas uidemus , K quaecunque fuam latitudinem non colligunt in mu=
cronem.Legcndum uero ranam autem Kc.Rana enim pifcatrix &: fquatina,quamuis cartilagi»
neiiint plani CB pilees, tamen pinnas habent ad natandum , nec folafua latitudine natant eodem
,tiriftotele autore; oi Ji Rcmt rx •nitcH-nt, lai-n T^i^vyluy tS tcrj^rai Tif^ara nsn:4 iisi J3 -i-wx Uh-^. ieptr^

V0' TO v» y Kcrl ■* Raia a;|fimilcs,pro pinnis extrema fui corpo; ti.ani»w.«.>3.

rislatitudinc natant.Squatinauero Sd rana pinnas lateribus accommodatas infra gerut propter
amplitudinem partis fnpcrioris. Sed riirfus locus prOxime citatus mendo non caretmam pro 4 Ji
io -fin Vffi jSiioj^itx©', legitur in imprefsis Greeeis codicibus S Ji v«ja , non rcfle,cum mox Arifiote»
ies vS «'iw'>r»,id eft, torpedini, alias pinnas tribuat fcilicct iuxta caudam. Qiis cum defquatma K
torpedine dicetur,clariora fient. Gaza ncl meliore ufus codice , uel re diligentius confidcrata,
non torpedinem fed fquatinam cenuenit. eius enim interpretationem adfcripfimus. Con»
flat igitur raiam pinnis natandi caufaa natura donatam ndn fuifte. Nam qute in caudis raias
rum pinnulte funt , non natandi fed dirigendi itineris caufa dat® funt : pinnas u ero eas dunta»
xatappellat Ariftoteles , quibus pifees natando corpus impellunt s quemadmodum in paftma»
ca prifts annotauimus. Omnibus raiis mfbranula , qus nebula uocatur , oculis obtenditur. -I ■
Iuxta oculos foramina funt ampla , ad oris intima ufque patentia , quibus operculum mtenore Fo«»,»u
parte a natura additum eft ; qu* foramina ore aperto dilatantur , claufo ore magna cx parte oc=

!o eluduntur : neque enim, maxime in mortuis raqs ab operculo tota obturantur. Foramina alia
nro naribus omnes ante oris ridlum obtinuerunt. Harum alia: dentes habent, aliae numme,
fedhorumuicc os afperumrugofum^. Branchias detedas in fiipiiia parte eodem fitii ordi=
necB omnes habent, Aculeisuarie a fefe differunt. Alireinprona fupinaqucpartcaculcisar» Atacuieisiip
matte funt,alia: in prona tantum, aliae in roftri fupina parteialite in nulla pmte prteterquam in cari rnihf.
da’ quorum ea eft diucrfitas, ut in alijs triplici ordine difpofiti fint , in alqs fimplici. Fratcrca
inforum aculeorum plures funt differentia:. Sunt quidam molles & imbccillt,pilorum ucllanu»
sinis modo;nonnulli paulo ualidiores,alij robufti fsinii ex oiTea plane fubftantia.Rurfus alq Ion»
gi a: tenues, alij parui H uix frtpra cutem extanics.alij medio modo fe habenttomnes tere ad cau

dan^^eaamdongj^^^^ fntcrilis differunt i in quibufdam hepar magis rubefcit, in aljs flaucftit intcnori.
manis. In hepate omnium fcllis eft ucfica. In ucntriculi plexu fplenfttus eft. Inteftmacialim
in ecphYfi,S:rc(fti inteftini extremo angufta. Cattera in finguloru defcrip^tionibus exponent.

Nunc deraianim gencribus,quas antiqui uel diffcrcntijs aliquot negleflis.ucUortaiie nomi ^iurmg!<^
nibiis dcftituti,in tria tantum partiebantur,raiam fcilicet fimpliciter dicfta, raiam la:ucm,& afte» nan.
i-iam. Nos diligentius clarioris docffrina: gratia, in multo plures fpecies diftnbuemus. ^ Kaiam
isitur primum in laucm & afpcram diuidimus : deindein raiam ffcllulis notatam , K i)s caren»
tem. fiint enim &: laucs & afpcrse ftellulis uaria:,alia: minime. Afperaniin ahx taiftiim mordice lo
ium uellicante lanugine: alite aculeis robuftis,fed raris.aliseacUleis robuftifsmns « denlilsitnis
afperantur. Rurfus earum quK ftellulis notantur , ali^ binas duntaxat maculas hdbent , alix
to plures. Illae binis maculis, circumicdos circulos habent , ut inbuglofsiS^ torpedinis Ipccie.

Harum nonnullte rotundz, ftcllisqj pieftis fimiles notas multas habent, qutedatn albis nigri^ue
prona parte confpCrfte funt, Sedpriufquam fingulas explicemus, de earum tcccunduate tx g
hera tione dicemus.

DE RAIARVH FOECVKDITATE ET EA»
rum Ollis, Rondelctius.

ABSVRDVM Inc minime fuerit caufam reddere, curtamfcecundasraias effedixeHmus.

Non enim folum magnus eft raiarum prouenms , quia uix pifeis ullus fit tam lato 0«”* ’

mia cxccnta auiraiamdeuorarcpofsitiuel quia ob totius corporis, ucl certe caudacacmc ...

,o™ipSb4abftincant.nequL,croadiV«fi°f-=“°--^^

inter cartilagineos fetificat numeroflds : ucrum quia fe.lc pereunt , hmc f

paucK. Nam neque raia hoc loco Icgendum/ed rana,Gr^*a enim codices ^ ^

950 De Aquatilibus.

jSa-rti/, neque paucsEraiaeapparentjfed moccailo6^ in mari mediterraneo plurimaf* Sed alta 1« ‘
eft certior fcccunditatis caufa jquae rion facile ab omnibus intelligaturjniii raiasgrauidasaliquan
Lib . 6. dehifi. do diiTecuerint, dC diligentius contemplati fuerint* De raiarum ouo haec AriftoteIes:Tcc /kv w

eapAO, ffKVhix KflM ^ tk osfXKwc/lH,f^cts i^in'7vu aofte/?»? ^ ospixif^ofiM^mes xu

pMt/ y?m'7joU.i:H^‘7T6^0l 7JO/J(»<^Q5fc^|V<JI''7^)a7B;SOSp«K&f^‘W<S/^ SV e-Kt/AlO/ffjCSUftAaWTlKrflr nffjas

j(gK fcfeTrfctr^ ( fcKTTtiTji forte) v> osfxvsy ^ymv'TtiU ot»'M'^fl<;7Taso/fe'jS«77<nf/,S7Trf/t«Ttxa)«,7iSlosf«eH6tf
b viOTjbs^ Caniculae dC raix teftacea quxdam gerut,in quibus humor ad oui
fimilitudinem confiftit. figura eius teftx iimilis tibiarum ligulis eft:meatuscp fiunt capillamentO=:
rum fpecie in teftis.Caniculis quidem quas nonnulli nebrios (»f^rM/)gaIeos uocant, foetus rupta
dilapfacp tefta proueniuntjratjscumpepererintjruptateftaexcluditurfoetus:(3v/onKi<i?o ^tiomodo
aliter camaila, aliter raiapartantiutraq^ enim tejiaceo illo receptaculo rupto catulos emittunt, caniculis
earum oiio, parnicp.fuoloco didum eft. Nunc de raijs tantum.Iis teftaceum ouum unicum tria
buit Ariftoteles , quale reuera habent. Foetum igitur unicum aut fummum duos uno partti
eduntjquod uerum eftifed pr»ter ouum teftaceum quodhic depingendum curaiiijaiic duo,qii5
perfeda in inferiore uuluae parte cernuntur, ex difledione comperi permulta alia, bC fere infini=*
ta in fuperiore uuluae parte haberi, quae tempore perficiuntur, ex quibus ftepius iteratis partiia
bus, foetus excluduntur. Atque htec foecunditatis caufa eft eadem qux in galliniSjUt quotidie
experimurrqusE unicum ouum unico partu ponunt,cum plurima alia in utero geftent, quorum
fingula poftea,ut prius abfoltita fuerint ita prius eduntur. Haec de raiarum foccunditate. Nuc
ut pidura,ifa oratione earundem oua reprtefentemus. Oua qualia in praefixa capiti pidura fus
periore loco fpedantur,fine tefta primum concipiuntur, in fuperiore uuluae parte, quorum alia 4®
gallinae ouorum magnitudinem «quant, alia his minora funt, quaedam uix ciceris funtmagni-
tudine. Equidem plura centenis aliquando in raijs fingulis numeraui. Ex his qux a perfedio*
ne propius abfunt, in inferiorem uuluae partem demifta, tefta operiuntur, in qua albumen 5C uu
tellus continentur:quemadmodum in gallinarum 5C aiiium aliarum ouis primum conformatis,
quae tum uitello folo uidentur conftare, cum tamen poftea albumen a uitcllo fecernatur. Quam
remcumuehementius admirarer, caiiiam^ eiusfolliciteinueftigarem, oua gallinarum recens
formata, |in quibus ne ueftigium quidem albuminis apparebar,coxi , tum caloris ui ( cuius pro»
prium eft qtise eiufdem funt generis congregare QC cogere, quae diuerfi difsipare, dC difeutere)
candidum a luteo fecretum uidi, Quamobrem initio quidem utfumque commiftumeft con»
fufum,fed paulatim calor magis ac magis uires fuas exerens, feparat, bC ex crafsiore parte indu=
rata, tefta circundar. Tale eft igitur in tefta fua raiarum ouum, quale gallinarum, dC auium ini»
tio* Tefta ucrd ouum fuiim concludens fub pidura ouorum tefta nudatorum exprefta, qu^ a
figura puluinar a quibufdam hodie uocacur,quadrati forma eft,demptis angulorum appendici»
bus,qu3e uari^ funt. Vnius enim lateris appendices longiores funt , ftmiles foltjs gladioli herbae;
alterius breuiores, latiores, replicatae, quibus undique fum motis, laterum anguli tibiarum ligii»
lis ftmiles funtjUticribit Ariftoteles. Qua de re plura, 8f nifallor,notatudignifsima,quum deca»
niciilis diceremus. Teftaceum ouum iSic&oua jingula nominare uidetur, qua una communi ceuteft a
continentur:& ipfam quoque continentem tejlam) raiarum a canicularum ouodinertt illarum enim ma**
gis fufeum eft, harum magis flauum, appendices graciliores, lyr^ fidibus ftmiles. His expoft»
tis,nunc lingulas raiarum differentias perfequamur.

D B

18 DlClTVRaGrscis Ka£x’i®',i Laf ims nia fauis, ab Hifpanis Lfuda , a cute taeui ST pellua

cida.SuiM qui rafam uocent a glabra cute.Noftri non a cutis teuitate, fed a colore fumat SC fuma
do appellant.Sunt enim colore fufco,quem enftimatuocamusiqudd eo colore flnt qug fumigan
tur,priulquammaximedenigrentiir*

Eft Igitur raialsuis pifciSjplanus,cartilagineus,c6rpore tenui, & in amplifsimas alas expan-=
fo.Cute glabralteuicp.id eft, ab aculeis nuda, praiterquam in locis prope oculos , quorum utercg
aculeo munitus eft;itemexceptamediadorfilinea,S<;cauda.Inillainflxifuntaculeiparui,rari^;

1 cauda tres aculeorum ordines, qui rariores tenuiores^ funt quam in alijs generibus. Infupfe
apartealiquotfuntin Os recurui, cibi, opinor, retinendi gratia. Rofirum tenui cartilagine con-
flat, &: pellucida; media efl longitudinis . Oculi in hac fpecie ut in alijs omnibus , in prona par»
Jo te, non furfum fpe(ftantes,ut in uranofcopo.fed ad latera. Nebula, hoc eft, cralTa & alba tunica,
(adnatam elTe diceres,)a parte inferiore afcendens,fimbriata,uel in ambitu ferrata , pupillam to-
tam integit,dum pars digito comprimitur, dequa re plura quum de caniculis ageremus.Poft o-
culos foramina funt, ita ampla, ut in ea digitus minimus immitti pofsit , de quibus ante diflum
eft. Osinfupinaparte,S«:multuminfra;quam obcaufamnon nifi refupinata raia cibum capere
poteft. Os latum eft, ofsibus afperis pro dentibus munitum , foramina pro naribus ante os fita.
In eadem parte branchfe utrinque, ad aquam cum cibo hauftam , quac^ prima palati foramina
effugit, reijciendam. Branchias fequitur cartilago, cui innixum diaphragma lisret , ad branchi»
ascumcorde,auentriculo, hepate, altjscpnutritionideftinatis partibus fecernendas. Rima pro
podice eft, pudendo muliebri non abfimilis. Alte utrinque expanfae tenues funt, prona parte ni
40OTicant,ut&:cauda,demptaquadampartecandida:ficetiamtota fupinapars albaeft. Ven»
'triculus huic generi paruUs eft, ecphyfis gracilis SiC dura, Inteftina breuia, fed craffa: hepar rube

fcit,in quo fel latet. • j- • r

Raite omnes odorem ferinum, Sd marinum quendam foetoreni recipiunt,qut tn diutius ler-
uatis fere euanefeit. Quare Lutetite meliores funt raiac quam Rhotomagi , K Lugduni quam
Mafsilis : longa enim uedlura tenerefeunt , K fuauiores efficiuntur. Reae igitur Athcnteusli»
bro 8. oJS A«o&£T©^,<i^i/(i'it9iaiw8;i{SoEi{^ id eft , laiuis raia altio difficilior eft, 6^ uirus olet.

nec mirum cum carniuorafit, Kin coenolis locis, litoribusqueuiuat,tefteOppianolib. i

{qui hoc de raia [impliciter, ferihit.) Galenus in libello de Auenuante torpedines QC paui=

nacas praefert. Sola , inquit , cartilagineorum , torpedo QC pailinaca laudantur. Qii^ mollicie
yo carnis torpedinum & paftinacarum indutus fcripfit, cum tamen mollities illa , fumma cum in^
fuauitate coniunda fit. Idem libro 5. de aliment. facult, Raia Ixuis, raia, fquatina , omniaque eis
ufmodi duriora funt, dC concoiflu difficiliora, alimenti copiolioris quam torpedo uel paftinaca*

Raia omnishyememinusinfuauiterolet,Si(^merioreft,quamobrem ArcheftratusCopfonatonim

omnium facile princeps) hyeme edendam effe etiam atque etiam monet, elixam cum cafeo^
filphio : quia pinguis non iit , ut nec alij quidam marini foetus, hxc enim funt quae fequena-

bus uerfibus exprimit: , , , . » » 8, - ^

KoU Jix-TJih" iiOt ^ S)fH, KfM(fortC<nu()TC^t« Tt/f 04/ KJ cn\<I2}0i>,cc7fx dl cnx^HiC

Mh ttcVts ,1^' 'j 'iporriu Gi lyco TteJi xu<AS.

Hodie elixa raia omnis cx aceto editur. Hepar maxime delicata habetur, quod alij ex aceto
' 60 tum comedunt, alij primum elixum, deindein farraginefrixum aceto uel oxalidisfucco cum pi=.

pere condiunt, Apudnosraisenonfuntmpretio.Galliquiduris,&;firniiorj5carnispiici us

letfianuir , longe magis probant, ex quibus nonnulli cum me aliquando in conumio de luceo

(C)

I j

Ii:

’■ i i J

'■'ii .■ ■ 1

952 De Aquatilibus*

ftibftantia ue raiaruminterrosJafTent, reipondi idem quod Dorion tibicen apud Athcna:um,(f ««
£rns["ros -nt/os «ya9o[/^ ecv •^i^uux t^toi:id eft, quum quidam dices

retraiambonum eflepifcem, perinde ac fi quis, inquitDorion, pallium elixum comedat. Eft e=
nim carne dura, ficca, exucca , quas^ haud facile in partes diuellatur , quapropter Dorion elixo
pallio comparauit.

de r a i a

VNDVLATA
rea, Rondeletius.

SIVE C I N Es

A A L T E R A Ittuis rafe fpecies eft, quam a rofiri longitudine 8i acumine ratam ap*

pello.Eadem decaufanoftri eleno(.idell,J'uhdam)uoc3nt, Itali perofarafa, (.nummum amleatum fm
]>licmrperoJitm tiel fetHfnm mminant:)3M] foqalq gilioro.

B Corpore eft maximo, maculis multis lentis fpecie in parte prona notato , qua de caufa a nos

ftris pifcatoribus lentillade dicitur. Ad oculos quatuor habet aculeos.In cauda tres eorum ordri
nes, qui diuerfi riint,&:ina:quales;ut ptimUs medii ordinis maior fit fecundo, tertius primo,quar
tus fecundo relpondet,8i fic deinceps donec ad cauda pinnulas uentum fit , circa quas aliter ftti

funt;

LAEVIVMSf alperarum raiariim genus multiplex efle , utrarunm ipecies demonftrabut.
Lsuium fpecies nunc exequimur. Eam igitur quam hic exhibemus, a colore cineream , amaa
culis undarum modo flexuoiis, undulatam uocamus.Qiiidam coliart appellant,

B Raia eft ex feuium genere, corpore miniis ad rhombi figuram accedente , qua'm in reliquis »

raijs, fed oui potius forma : corpus ab aculeis nudiSj prjtef quam in linea dorfiiin qua pauci funt, ’
parui, rari, circa oculos nonnulli. In cauda funt triplici ordine difpoliti, maiores &r denfiores. In
eadem pinnula; duae funt. Ore,oculis,foraminibus,branchijs,partibus internis, carnis duritie a»
lijs iimilisiled colore eft cinerco,prona parte multis ftnuofis lineis delcripta,

DE RAIA OXYRHYNCHO HINORE,

Rondeletius.

DeRaijs. Lib.IIII.

futiKutrfnqucenfm per tranfucrfum redi funt,ad latera conuerfl.qui hos fequuntur m cauda cx-
tremifa caput recuruantur.Inftipina parte roftri.alij funtacutiores.alij m os recurui,ad capien.
dos uel retinendos pifces. Dentes habet, ih Os uergentes.fquatina dentibus fimiles.nonmlate-
tibusjfed in medio maxillarum. Oculis, ore,foraminibus, caudae pinnulis, alijs® partibus Si m=
temis dC externis fuperioribus fimilis.Carneeftnonteque dura,

DB AtlA RAIA OXifRHYNCHO, HAIORE, Q.V A M
aliqui Bouem antiquorum elTeptitanqRondeletius,

"Btueferiptum 'Bellomj,& ConlUrium nofimm. Opinmim illorum, jmultiram

^eciem B^ix clauatx homm putarunt, mfsrius redarguet.

U

j, R A I AE of«sv).)gi rpeciem aliatti Htc gohimUs a fiipcrioi-e multutn diuerfam.dempta roflri fi» A

^a,a qua idem nomen cum fiiperiorefortita eft. nam inde opiivpieii appellamus, 2C lingua no-
ftra eleno,quaE uox fubulam Cgnificat, inftrumetum cerdonum , quo ad perforandos calceos SC
fuendos utatur, Gallice alefne. Qualis enim eft fubula,id eft,acuta, tenuis, latiufcula, non rotun»
da, tale eft huius roftrum. Sunt qui bouem antiquorum efle putent, quod in maximam molem
accrefcat.-qudd in ore latentes habeat dentes, pSruos, inualidos, utpote qui mobiles efle uidean»
tur,qux omnia Oppianus boui tribuit his uerfibus: (porum jententiam nos in Boue fuprd, Elemento B.

Latine ex^rej?imus.)

Es* dletts t^isj©^ iitetfuy©^ jBs?, Et/gw7«T©','5rKi'7t«’t ftetr iySvai[t. « oi

evJl,ust7ntyy,dlva>diuit7rHyy 'r"vrv)^Hi omsd^ctvoe Ji Qiu , uac ol deyati «Mas,

, ^ioldiriy odhrT^tlr, BcwlT^sx^x7^oln,8Cc,

His conientit nonnullorum uulgaris appellatio} uaccam enim uocant, quidam ex noftris ama*
gnitudine ^SLffadciBellonius tradit Lauiraiamd^laJ^ilienJiiusElaJJadamuocarhE^accamuero aLigunhus
"Bouem fuum ftem feorftm \defcrihit) quae uox ftragulum ledi flgniScat, Vtut res ifta habeat , raia
hsc proxime defcriptac fimilis cft,alis quidbm Ualde amplis 5C extentis, fed ipfo corporis trunco
ftriiSiore,acuriore^,dorfo logiore. Aculeos nullos omnino habet, praterquam in cauda,in qua
unicus eft eorum ordo.Partibus cateris ab alijs non differt.

Carne eft molliore SC fuauiore,quam cscterx,maxime fi non fenucrit. Pifcatores has raias fa= p
!e conditas in fumo SC fole exiccant,uulneribus multis prius lateribus infli(ffis,qud melius S£ ce
icrius exiccentiir. Exiccataediu incorruptte feruantur, tum obhumiditate fuperuacuam ex*
y„ crementiam a fole abfumptam, ut nullum fit putredinis periculum,tum ob carnis fubftantia glu«
tinofam SC uifeidam. Nam qui pifces carne nimium pingui molli^ funt, faliturae idonei no funt,
quia in ea contabefeunt dC diflbluuntur,

DE RAIA OCVLATA ET LAEVI, RONDELETIVS.

INTER Lteuesetianumerandaeft ea, qua: a maculis, oculorSfiguramrcferentibus,oculata A

d nobisnuncupatur,a Prouincialibus mirallet, a fpeculoru paruorum fimilitudine: ea enim uox
illis fpeculum paruii fignificat; fed quia maior eft his maculis cu oculis fimilitudo, quam cS Ijjes
culis, maluimus uulgari negletffa appellatione oculatam nominare; medium enim carruleum pu
pillam referticirculorum duorum,qui iridem conftituunt,prior & internus, colore eft nigrotex*
ternus,flauo. Nonnulli (st G>fiisr)raiamhancmacularumcaufaafteriam eireexiftimarfit: fed
Eo cCr galeus aflenas ab Ariftotde a macLiHs ftellatim difpofitis nominatas fit, quales in tfta raia mi= afcc.-ieis
nime funtjueru in alfa fpcciemaxime euidentes dC confpicuaeiiTideor nnhi hac recT^ius oculatam
tiominafle; alia a ficllis manifefiis, in toto corpore Iparfis, Afteriam^Pracerea ueteru afierias tea f

ncrior efi, boni^ fucd; (.fi!yyh& nos refofmmus',) quod de hac,de qua nunc agimUs, dici

nonpoteft.

Eft Igitur raia oculata ex latuium genere, alijs fimilis, roflro cartilagineo, pellucidoicorpore
fufeo, maculis obfcuris confperfo.In utro^latere magnam maculam habet, oculis fimilem,ut dfa
ximus. Aculeos plures frequentiorescp habet, quam fuperiores dua l^Ues. Roflri fupina pars
afpera eft.Circa oculos aculei funt aliquot, pofthos duo magni in dorfi linea. In cauda quinque
horum ordines funt: medius a caudae principio incipiens,in priore pinnulam tctminatut;utrin=
que duo minorum aculeorum ordines, reliqui duo latera caudae occupant.

Carne eft dura mali^ fucci,

i'

j

i

}

B R A I A.afterias cum oculatacomparata uelutipurpuracS purpura certius dignbrcenir. Illa
exlteuium quom genere eft, rarior, ideoipmultis minus cognita. Corporis Ipecie ao onmtb,pri=
mo afpedu rais fpecies eife iudicabitur : tame ab alijs diftinguetur aculcis,quos in dorfq habet,
mox a capite incipientes, Sf in priorem cauda pinnulam delinentes. Praeter hos nulli alq iunt m y»
toto corpore,Dorii pars prona, alae^ expanfsc,ftellulis pereleganter funt depi(ftK,a quibus alte=
r A) riac nomeninuenit. Cauda tenuis eft dC breuior in hac fpecie quam in reliquis, ^ Caput primo ge
c neri paftinac2e,quamraijs alijs, iimiliiis, eft enim crafsius latius. In alto mari oi puriore aqua
P de<Tit:ob id rarior eft, K in litorib,minus frequens, Qiiaraobre meliore eft carne-quam reltqu:^_

tibs fciiicetmolliore,teneriorc,faciliorisconco(fiionis,melioris9fucci.Reacigitur Athenaeus :h^

«stei* Sbam «mzAiB-ri}!* m («'xuA®-, Stellata raia tenerior eft, boni^ fucci, (r^o KlnoiAi©- lego, nm
h&.uide m Corollario.) Nec dubium eft, quin faxatilibus fubftitui pofsit, torpedini^ 5C paitinaca
proferenda fit,quas tamen Galenus ratjs profert.

A. vermji Hanc, quam capiti profiximus.raiam afteria ueterS eife, tum ex carnis fiibliitia, tum ex ma

dare aSleru. ftellularum picftarum fpecie, a quibus etiam galeus after jas nominatus fuit coprobauiraus: 6»

quibus plura adderem, nifi res meridiana kice clarior foreqcum nullus fit, qui nonflatim primo
intuitu maculas pro ftellulis agnofeat.

DeRaiis. Lib.IIIl.

■R A .1 A

OCVLATA ST
Rondeletius. ,

t AE V I V M raiarum fpEcies executi fumus, minc deafperis dicemus:primiSmdi oculate a* h
fpera,qusoculattteui maculis fimiliseft, aculeis autem differt: quos in alis expanfis e regione
macularum utrincp habet, alios in lateribus capitis utrinque,alios in dorfo , alios in cauda maio.
res,ualidiorcs Sd frequentiores. Colore ab oculata Iteui non differt. Noli exiftimare hanc ab illa
fexu tantdm dilferre. Nam in utrocp genere marem effe di foeminam exlatlfe ouis^ comperi.
Oculata afpera carne eft dura mali^ fucci. *

DE R A I A

ASTERIA

Rondeletius,

ASPERA,

+0

i H raijs afperis numerabitur afterias alia ad teuis difcririieh, alpera nominata, qua: a Gallis A
, raieeftelee, ab Italis rometauocatur.

Afterias igitur appellabitur a ftellulis multis , quas habet in lateribus 5i caud® principio de. »
pi(ftas:afpera ab aculeis plurimis quibus tota horret. In oculorum interuallo multi funt breues,
frequentes, peracuti:in medq dorfi linea, alij magni: in cauda tres magnorum ordines, alijs plu
rimis di minutioribus diftiniSi. Infinitifuntalij huc illuc^ fine ordinetoti corpori infperfi. Pro ^

dentibus olfa dura Si afpera habet, Carne eft dura ficca^. Huius generis fpccies^dutc efte ui= sprarriac;,

dentur;una,qu:c ftellulas habet,in medio albas, fed quas ambit circulus ex nigris pudis coftans,
totu^ corpus aculeis horrido eft;altcra ftellulas protfus candidas cu multo paucioribus aculeis.

DE RAIA CLAVATA, R 6 N D E E E T I V S,

fp RAIA clauata ab aculeorum magnitudine Siifimilitudine cum clauis aereis, fiue ferreis, ea. A

dem de caufa a Mafsilienfibus afnoftris clauelade uocatur, A Gallis raie bouclee : quia aculeos
habetfibularum fpecie. Ab Italis pcrohiOxyrhjnchm minorem frlraiixittih hnlK lerojmrtjam uoe*
rdfiuepetrofa.

IV

IfTH?

[y

sht J

Him "Bellmm fmc T^ium ^o(rie uil fm^liciter diSlam.

s Corporis fpfecfe reliquis iimilis eft,fed roflro brcuiore,Si: minus acutOjacuIeis longe difsimi*
libus K fitu dC figura, ij enim ex ofsibusrotundis extant, uncicp funt. Horum unus fuperiorem
£C fere extremam roftri partem occupat ; fequuntur altj duo in lateribus anterioris partis procul
afediftantes :alij duo in medio corpore minusafedlliundt. His forma Si magnitudine pares
duo ad radicem pinnula prioris in cauda. In media dorfi linea, cauda^,aculei alij quales in cate
tis raijs ordine locati funt ufque ad priorem cauda pinnulam, hanc fequitur unicus duntaxat, In
cauda lateribus utrinqueordo eftunus aculeorum maiorum clauorumfiue fibularum fpecie, ab
initio cauda ad medium eiufdem tantum, ne, ut opinor, tot magnis aculeis rigidior,commode
in omnem partem fledi non polfet, tamen ne alicui cauda parti arma deelTent, maiorum aculeo
spccKsdk. rum ordines fequuntur parui alij, quales in cateris raijs cernuntur. Vidi huius generis raias, 5?

quibus pofieriore tahtu parte corporis aculei illi magni cflent,nulli uerd parte anterioretfed ho»
rum fitus diuerfus fpeciem non mutat,cuni alia omnia relpohdeant.

CotttrjBcUo^ Nec te decipiat eius, qui deaquatilibus nuper fcripfit,pi(3ura,inqua multa funt a ueritate

tiii J f- ..•f 2 .'-'ir.' I _i" e _ . J «tj

nij piduram^ aIiena:quod facile ludicabit, qui illiiis dzicxi^tiontm{at^uinon defenhit eam 'Belloniuijnotiorem eam ef-
fedicensyquam uedefcriptionemrequirat)cum noftra,&l ucramque cum ipfo pifcc contulerit.

F. Contra Bd= In hoc idem plurimum faUiturjqiidd caeteris omnibus delicatiorem efle affirmat, cum contra

lonim. duriore fit carne,cuius rei indicium faciat fenfus ipfe. Sed ad alias partes referatur oratio.

s Hepar flaueicens in duas partes fecff u cft,in quo uefica fel aqueum dC tenue continens latet,il

^ lud pro delicatifsimocibohabeturjpingue eftudeo in oleum refoluipoteff, contra affedhjshepa»
tis utile.emollit enim citra magnam caliditatem: fel aduerfus fuffliiiones prodeff,

A. Dubitat an PoiTet hJEc raiarumfpecies aquila antiquorn cxiffimariCnihil enim hic affirmo:) colore enim
h£cjit Aquila nigricante eft. incurui aculei uncis unguibus refpondent, alas ualdc expanias habet ueluti aqui*

la. Praeterea in genere cartilagineorum dC planorum numerarunt antiqui. Plinius:Planoriim pi
fcium alterum genus eft, quod pro fpina cartilaginem habet3rai^,paftinacsc,fquatina,torpedo,ec
quos bouis,Iamiae,aquil£e,ranae nominibus Graecia appellac.Poftremd dura eft carnCjCuiufmoa

Uoro3-deAli= 4i carnem aquilae Philotimus effefcripfic, quod a Galeno approbatur.
mcnfacuU

DE ALTERA SPECTE RAIAE CLAVA»
taejRondeletius*

A CLAVATA etiam raia dicetur ea, quamhic exhibemus, quamnofiriRonfeuocant, id

eft, rubrum,

A fuperiore differt, quia roftro eft acutiore quam fuperior, aculeo^ illic caret. In ore dentes
nulli fum,fed pro dentibus maxillae afperae.In lateribus uti-inqueocffofpinas longas habet cuti fu
perpofitas, quibus aliae raix omnes carent. Indorfo aculeos quatuor habet, clauisuelfibulis fi*
miles, cuius formae aculei funt infuperiore ; inter quos in media dorfi linea tres alij funt alterius
gencris:qtios ftatim fequitur aculeorum fimilium ordo, per mediam caudam ad pinnulas ufque
continuatus. Vtrinque in cauda aculeorum clauis fibulisue fimilium ordo eft ad medium ufque,
reliqua pars alterius generis aculeis armata eft. Colore eft cinereo.

Cacnccft duraj& feriniodoris. i

Sunt qui bouem uetem hancraiaefpcciem efie credunt , fed facile ex Oppiano refelluntur,
qui boui demes £ribuit,ucanteadociiimiis, qUibus hscraiaerpcciescaret. Quod fi qua raiscfpe*

cies

des bos fit ueterum , nulli fane uerius bouis notte competunt , quam rate oxyrhyncho , ut iam
lodemonftraulmus,

DE RAIA SPINOSA, RONDEDETIVS.

QV A M hJcproponimus,Ia:ui raiae fimilis efl,fi longas cutis fpinas excipias, a quibus noffri A
eam cardaire,ideft, lanificam uocant,afpinisiIIisiiue aculeis, cuiuim odi multi infixi fimtinftrii
mentis ijs,quibus lanifici lanas carpimfcNoS ab his fpinis fpinofam appellamus; quas non in alis
folum habequt fuperior,fed etiam in lateribus circa caput. Oculis prafixifunt alij duo. In media
+0 dorfi linea, & ad priorem uCp cauda pinnulam continuus eft aculeorum ordo unicus.

Carnis fubliantia &: fucco alijs limilis eft. 5

de RAIA ASPERA, RONDELETIVS.

B R A I A Quas hic depicffa eft,m fupinum conucrfa, proxime defcripfse omnino fimilis eft: ni«
ii quod illa parte tantum prona aculeos frequentifsimos habet ; htec nonfolum prona, fed etiam ’
fupina,tota aculeis peracutis ita horret, ut manu tolli non pofsiqnifi pinnulis cauds appreheniis.
H^c cauia fuit cur fupinam depinxerim: tum ut huius,ita aliarum raiarum partes fupini (itus co
gnofeerent ftudioii,fcilicet, oris,narium, foraminum branchiarum,podicis , duorum uuluse fo=
ramintim , formam 5C fitum. Dentibus haec caret,ut aliae plurimae,fed horum uice maxillas ha«
bet afperas,S<l fere ofleas.

G. Derrmedjjs Hic addam qira de omnibus raijs dici poiTent, Auribus Utilifsimum Bati pifeis fel recens,
K inueteratum uino , inquit Plinius. In penuria hcpatispaftinacte , hepate rafe ufus fum ad
priuatum, ikgo pruritum. Fide fiiprd inJ^ndeletij [criptis, de remedijs ex pajlmaca ,pug.Soi.) non ex«
Ui.ji.csp.j. empto felle^idquecumfuccefru. Qjiod Plinius ofsiculo de cauda rana marinx tribuit, id de
Ub.jr.cdp.s. ofsiculo .i. aculeo caudte raia: intelligendum fuipicor. Maenarum (inquit) muria,8c: capitis cfc ”
niscum meile fanat flrumas. Pungi pifeis eius qui rana in mari appellatur, olsicido de cauda,

ita ut

DeRai)s. Lib.IIII. 959

‘t ,, tnonuulneret,prodeft, id faciendum quotidie donecpercuretur.Ne(^em’inacukos in caii:.
dl habet rana marina, ut ex eius defcriptione poftea perfpicuffifiet , neqj offa , cu cartilaginea fit,
“ de pallinacK radio locus intelligi poteft ; de eo enim mox fequitur. Eadem uis dC paffinacic
” ^0 Ouamobrem non uideo quo melius ifta referri pofsint,quam ad raiarum aculeostexhis e*
fi^ qua: magnos habent S>C firmos, planecp offeos , prsfertim cum ex raia in ranam facilis
lapfus fuerit. qui fepius etiam in conuerfionelibrorum Ariftotehs repetitur.

DE RAIIS MVLTORVM OBNERVM,

Bellonius.

to R aiam Latini, Grteci ab oflea fpina, qus ueluti rubus, fecundum corporis medium ad ipfius A

raudseextremum Vrstenditur,actToi/,quafi rubum,appellarunt.Huius pifeis tres tantum fpecies
Ariftoteles conftituif.Raiam.qus magis eft comunislLxuiraiam, cuius cutis eft lams; SC SteL
1 era qute ftellulis albis eft diftinda. Nos autem fex(ex his p 'm<j,,1i^Mfimplkiter,LxmraM duplex,
™^/fc„f^„«;«,Mciie/mie»t«r;3(ifi»S.cie»ieKtoefE)Raiarumdift'erentiasaliquado percepimus,
Innomine tantum uulgari.uerumetiam gufiu plurimum inter fe differentes.

Omnes funt cartilaginei generis,planaE,pinniscarentes,extrema corporis latitudine natan» e

tes Maribus geminum quiddam circa excrementi oftium propendet : foeminis genitale mulic=
bri eft fere confimilejhabent^ cartilagincB aliquid in utero, quale in Galeis diximus , tn quo hu=

moradouifimilitudinemconliftit.Branchiaspartefupinagerunt,utreliquaferecartilagineapla

10 na Omnibus os fubtus parte fupina iitum eft. Qiiamobrem nifi conuerfe refupinentur, cibuin C
corripere nequeunt, Harum foetus adhucpufillos Galli Papiliones nominant. De Ius itatp nos li
gillatim hoc ordine dicere oport?t.

DE RAlA PROPRIE DICTA, BELLONIVS.

'Rmielmus hanc clamtam (primam )cogmmmat:'Billomj «ero mm iemem tum deferiptiomm
( ^uam ego nullam uideo )uuuperat.

. PeculiarenomenhabetRaia,qu!eRomanorauulgoPerofaueIPetrora, Mafsilienfibus CIa= A
uellata Gallis Raia bouclata uocatur. Notior ea quidem, quam ut pluribus explicari debeat. B
Non enim ea Isuis eft, nec multum ftellataicaiteris omnibus ubicj notior ac delicatior.Oekatio- B
negat T^ndeletiu^,)

DE LAEVIRAIA, BELLONIVS.

^ Lauiraia longe inferiorem csteris dignitatem habet, Eft enim carne (Ii ad Stellares conferao

tur)conco(Sioni magis renitente.&ifaporis ingrati. . ,, , t i c

Hanc Mafsilienfes Flaffadam CRpndeUtm hoc nomine diStam J{atam, Oxjrhynchum alteram f acu) a
lecfli tegminis iimilitudine,Romani Falfam uelam, a carbaforum forma appellant.

Dentibus eft obtufis,cute fubtus la:ui,Paftinaca modo,roflro in faftigium anurgenteiprona
parte albida, fupina fubnigra,ta6ui9 aliquantulum afpera,omnium fui generis pifcium poft bo
uem maximaia quo ipfa corporis tenuitate, roftro,fpinis,uncinis,cute,detibusa: ore diitinguir.

Eft ec Miraletus(?^Kiiei«io ^ia oculata & /«M)La:uiraise fpecies,qua: pro Raia intCTdu uen.
di folet fed in tantam uaftitatem nunquam excrefcit.habet is duas in tergore maculas, Torpedi..
nis oculate fimiles.hocm praecipue Lauiraiam imitatur,qudd laui cute prgditus elhuerum hoc
etiam ab ea diftaqquod lineam in tergore hamatam, & ad cauda extremum productam gerat.

DE ASTERIA, SIVE STEEEATA
raia, Bellonius.

CumkoneetiamGallkummmenadfaihhaturiiRayeejleUl. ^

Stellatas appellant raias tum Graci.tum etiam Latini , quod earum tergora lituris albicanti,
bus fint uariegata.-cuiufmodi ea eft, quam Romanum uulgus Rometam uocat, ( ^ondeletius ajte=

yo na ajeto maior.multas^ in tergore maculas rotundas , Miraleti lituris perCmiles

gerit: tamen eft cute afperiore,crafsiorec}) corpore, cuius cauda permultis ueluti ipinis horret.

Caterum.guftu ac fapore nihilo eft afperisraijs inferior. , r r ,

Raia ftellate quoddam genus Romanum uulgus Arzillam uocat, cuius dentes obtuli un ,
quemadmodum fiC Flaffadana quahocpracipue differt,qu6d cute fit afperiore, dC ftellas multo
quam Rometa latiores ac pauciores habeat.

COROLLARIVM I. DE RAlA SIMPLICI*
ter, &in genere.

e.- RaiampircemGracibatinacbatonuocanqexeoquddcaudaqitibiifdamaculeisarmataiit, A

adfimilitudinerubifcntis.mora agreftiaferentis.qua Graccbatos dicitiir,Maffarius CCHi lus.
Sedbatin in accufandicafu dicere nonlicet, cum reausapud Gracos Jiam oxytonus lit ; unae

kk 1 .

Coitus»

?artus»

940 Dc Aquatilibus,

jSiiTit/'* illi, hos batidem inacctifatiuo dicemus. Ambroflus non rede ad ocrbnm tfanfiulrt
rubum. Batum & batidem Rondeletius plcrunquc non differre, aliquando fexu tatum qften
dit:cui fubfcribo.Bxhs oxytonum formininum in Halieuticis Oppianilegitur, ilOTO-nufquam
quod fciam. Similiter a fitsfed hi pifces fpecie etiam differunucum multa aliorum pi

icium nomina duplici terminatione proferantur , de eodem omnino pifce. fic apud Aeginetam
iulos SC percas legimus, apudDiofeoridem iulides & percides. Sed hac de re plura annota ui fu«
pra in Teutho,id eft Loligine maiore. De uocabulo batis philologi amplius leget inferius in a.

Raia Venetijs Raggia nominatur, Hifpani ut Latini & fcribtint SC pronunciant Raia. Raye
Gallicum eft. Mixobarbari quidam.ut Arnoldus in libro de Conferuatione fanitatis,regem ap
pellant. Germani 8C FlandtL3vod>> uel potius 3{occb, (ita enim profert utBacchus;) abafpe» im

ritate forfanindito nomine.nam UtueJ) nobis afpcrum eft,a Grseco trachy, dempta initiali litera.
Haud fcio anidem fit marinus pifcis.qui circa Roftochium in ora Balthici maris 3vil4) uocatur.
Uinycbe pifefe qtii Raye dicitur Gallice , Albertus : nifi deprauatus eft codex, apud quem alibi
etiam legitur.Pifcis qui Ulrty appellatur apud nos.fed hoc nomen Gallicum potius fuerit. Ali»
qui Albertum Rochonem (ut Salmoni?) pro raia dixifie feribunt. Nos barbara hgc reqciamus,
cum Latina dC Graeca non defint. ^ R aia pro rana librariorum culpa non raro feribitur, & for«
fitan etiam contra, f Raiam Angli uocitant a Cbotnebrtcfe :a tergo fpinofo. nam ISrtct tergS
eft ; tbeth , jfpina. Eliotac tamen Raia pifeis eft qui Anglice uocatur 3t4yc aut ettt, quo»
rum prius ad Gallos pertinet tpofteritis fquatinat deberi conijeio. Gothicum eft,

Olaus Magnus,

2 Non minores Argolico clypeo raiae ) gignunuir in India, Aelianus, f BxTis irtA«x«5

Hhy: ideft, raia eftpifcis cartilagineus, Ariftoteles apud Athensum, Planorum pifciumalte»
rum eft genus, quod pro fpina cartilaginem habet, utrafe,Plinius, Pifeis eft cartilagineus, pia
nustgerit^ caudam, fcd tenuem, Ariftot. Cutis ei afpera eft, Plinius. Pifeium genus Jlxjvy
uocatur,cui cutis afpera & fine fquamistquales raix iL fquatinat funt.Mnefitheus.^ Raix bran»
chfe parte inferiore fupina^ habentur, Arifiot. Raiatametfi dedudlas inlatera habet bran»
chias, tamen non fpineointetftas operimento, ut quK non cartilaginea funt,fed cuticulari. Idem,
Ofla intus (i» cmt nimirum) quaedam rotunda aculeata habet, qualia dC rhombis ineffe cernuntur,
MalTarius. Bariit?©' id eft.raise dorfum Antiphanes inlautitijs ciborum celebrat; Arche
ftratus fcapulas,ut quidam uertit, ^Raia fimile eft uitulacmarinacgcnitale,Ariftot, ^Matri» j a
cem C4/ic»iii»/ra/M) uulgd nominant teftaceum uel cartilagineum illud ouoriim receptaculum
a Rondeletio depidiumtquidam fecudas uocare maluntteam enim ei jci aiunt cum otiis pifeium,
maxime cartilagineorum, ut funt caniculat,raiac, STc. ^Ex authore libri de nat.reriS & Alberto,
Rai^ pifces funt e genere pecftinum ( inepte, pe^inis enim junt concha. indoBi peBinum nominepajjeres
intelligunr.^ui pidem pifces jum pUnifi noncaniUgmei ) rofttndi fere, hoc eftlongitudine ac latitudi»
ne atquali ac circina ta,ita ut linea dimeties ad unum aut alterum cubitum pertineat,pinnulis cir.
cumpofitusimagna ex parte rubris uirgulis 8«? maculis depitftus. Superficies tota eft plena fpi.
nis. Oculos habet horribiles: os quoque deformitate liuidum,Cof turpifimum) idhp non eo loco
quo pifces csteri.fed loco uentris; ubi uero caput & oculi funt.os non habet. Caudam gerit pra:»
!ongam,ut coluber, Sd in ea fpinas exiguas peracutas,& pinnas adnatandum.Lapidem etiam ali 40
quando in capite habet, hocuidemr : trmsUnm forti ex Arijlotele, jai de dio popiam pijce idfcri^

py;t.)Multas habet caudas hiepifeistet cftampli(/ah)corporis:pinnisn3 diftimftisutinalijspifcib,

C Raite pafcuntur locis coenofis, ncclongealitorCj^OTaciwj SxAawst,

Oppiantts.fCarniuora: funt,Rondeletius, V enantur pifciculos aftu,ut referet in D. f Pifces
qui plani omnino funt, ut raia, ipfis pinnulis, &extremis corporis rotundationibus fefe diri,
gentes SC fletftentes natant, Ariftoteles de communi animalium greflTu.interprete Gaza. Grtece
etiam Bkt©- legitur, ego Uxyjoiejt©', quod eftrana (fcilicet pifeatrix) repoftierim, Pifeis eft pi.
ger ad natandum propter fui corporis latitudinem, Albertus.^ Coeunt raia: non folum admotis
inuicem partibus fupinis, fcd etiam tergo foeminarum ftipinis marium fuperpofitis, Ariftoteles:
qui & paftinacam raia: inftar coire feribit. Vide locum de coitu pifeium in genere. Pifeium di y»
uerfa genera non coeunt prteter fquatinam &( raiam: ex quibus nafeitur priori parte rais fimilis:
Sinomen ex utroque compotitum apud Graicos trahit, Plinius. Vide infra in SquataraiaEle.
mento s.f Raite in utero gertintteftacea quaidam.figura eius tefta: fimilis tibiaru ligulis eft,&(c.
Ariftoteles hifterite 6.To.Htec fententia non habetur in ueteri Ariftotelis traduflione.etfufpedia
eft Vuottono.mihi quidem improbari non potcft,praefcrtim cum tam fcite. explicetur a Ronde.
tio.Raia non ut reliqua cartilaginea otium intra fe parit 3C excludit, Ariftot. Et alibi ; Vna cx
cartilagineis non parit animal,iobolemcp emiflam non recipit, tum capitis magnitudine , tii acti
leorum impedimento , Sc propter afperitatem . fed ha:c derana pifcatrice , non raia accipi de.
bent. ^Raite oua ponunt more gallinarum lingula aut bina tantum cum corticibus, reliqua ue.
ro abfcpcorticibus. Cardanus ex Rondeletio, uel perperam,uel breuius & confufius quam opor 6»
tebat.letftoremadRondeletijticrba remitto.fPinguefcimtucnto meridionali flantc,Obfciirus

tanquam ex Ariftotele.f Rais SC omne cartilagineum genus, hyeme diebus frigidifsimis later,

Ariftoc.

DeRaijs. Lib.IlIL 941

A 'ftot 8 ir.intcrpteteGazaimGracoquidemtodicenoftroraiarumhlcmcntionohfit.

«M ^(/MOTX)fquatina &: rhombus abditi, pinnas excrtas mouent fpecie uer= ^
cnlorumutem® qus uocattir raia , Plinius. Quem locUm explicans Maffarius : V erum raia
(”*' uii'cunipininscareatex Ariftotcle primodehiftoria,&quartodeparubus animalium, non
^'dctur effe ucrum quod dixit Plinius, fcilicet quod pinnas exertas moueat, quod de fquatina &C
"honibo concedimus. Hac enim pinnis pradita funt. Attamen Ariftoteles non pinnis hoc , fed
iiolis fui oris eiufmodi pifces facere teftatus eft.ait enim nono de hiftoria,unde Plinius hjc mu
t Httir Obruunt arena fefe SC afelli,& raia SC pfitta,&: fquatina: cum^ nullam fui corporis par=
rem intetflam reliquerint, uerberant radiolis fui oris, quos pifcatores uirgtilas uocanKquos pifci-
10 ruli cum afpcxerint,adnatant qtiafi ad algas.quibus uefci foliti funt, nifi quis dixerit in Plinio le.
endumcircrana,nonraia,hocmodo.Similimodo fquatina 8«: rhombus abditi pinnas excrtas
^ oucni fpecie corniculorum, ((<ermic»/or«m,»oA'‘ «&!i>)ttemtji qua tiocatur rana, paftinacalatro
Wnatur ex occulco, Kc.ut nam iugatur cum uerbo pr jcedenti,ut non legatur raia nam, fed rana,
iit fitfcnftis: Vt illa fcilicet rana pifcatrix corniculis fuis pifcatur ; ita fquatina dC rhombus qiiam=
uis corniculis careant, pinnis fuis uice corniculorum utuntur , quod fimiliter dC eadem qua uo.
Lur rana facere uidetur. nam quando prapilatis illis capillamentis fiue corniculis caruerit C ut
inanit Ariftoteles eodem loco)eorum uice utitur pinnis, quamobrem macilentior capitur , quia
non ita commode pifcari poteft.Nec obftat qtlod patlld ftipra Plinius de rana memincrit.cum in
tellexerit ibi quando cornicula ftia habuerit, dC infra cum eifdcm caruerit. fi quis tamen aptiore
»0 faifum inuenerit, continuo gratias teftabor, Hucufqj MalTarius. f Raia demergunt fe m pro.
fundo K nirbant aquam;&: pifces qui accefferint incautos confodiunt, ita quod etiam uelocilst.
mtim pifcem mugilem in uentre habere inuehiuntur.Obfcurus quidam cxAlberto. V erum h?c
de naftinacis Ariftoteles prodit, f Proletii ore fufeipere ut alij cartilaginei, nequeunt , propter
caudarum afperitatem.Iouius. atqui non raias hanc ob caufamifed ranas pifces propter amplum
& fuinis afperum caput,fobolem fuam ore non recipere. Ariftoteles author eft.

Olaus Magnus in Tabula Septentrionali fua ad H.f. paulo ultra Dania fines in Occano pin.
cit R aiam quse hominem natantem, (uel etiam fuhmerfum.ut in Latina tahuU explicatione finbiti)q\i\ a
multitudine canum fiue canicularum in profundum trahi periclitatur naturalt quodam afredtu
aliquandiu defendat 5C tueatur.Cuius rei typum, quanquam nec canibus, nec rata (opinor) latis
bene cxprefsis,ex tabula eius apponere hitc libuit.

Pifces quidam magni hamo capti , eo mordicus apprehenfo fequi nolunt : Sd graui corporis fe
mole ad arenam aut uadum(aj« /i<«,i»i«)adha;rentes, trahentibus renituntur, ac elabuntur inter.

tur,Pfellus lib. i.de dteta. Raia carnem habet fapore gratamifed duriorem ‘

liorem quam torpedo aut paftinaca.ac qu* copiofius pra:beat alirnentum: Vuottonus ex Ga
no opinor. Pifeium genus uocatur , cuius cutis afpcra & finefquamis , quales raia ^

fquatina funt.hi omnes friabiles quidemfunt.dAiaei/^iOfed nonboni f

midumprabent:clixatialuummaximcomniumfoluunt:afsiuero,deterioresfunt,Mn .

yo r Raia pifeis delicatus eft, SC dulcifsimat carnis, Obfcurus tanquam ex Alberto. Apud iplum

quidem Albertumdibro 14.de pifcibus)rcperio,uilem hunc pifcem effe , nei^mprecion

propterraritateappetituncarneeius effeduram,(ceububulam,Authordenat.rcrum.)£<:

(Sii difficilem. Aniiphanes apud Athenaum)ii£^ax.= lautifsimos cibos pra ic .

SuntquiraitcfcapulaslaudantexArcheftrato. Laterum partes dimidia extrema de ram^j

duntur a diuitibus,utaudio:reliqua pars pro plebe & familia eft. ^ Batus pifcis ftequ
Venerem iritat,Kiranides. Hippocrates in lib^o de affedlionibus ‘"'""‘«Laborans nqmt)
tertio genere tabis,poft reliquam rationem uiaus,&c.prandeatpamni.& obfonium ab«r^
fiumtorpedinis,autfquatina,autraia,&rcarnesfuiliascdatcodtas,8dc. Etrurfu j

feedattorpedinem,fquatinam,raiam,&c. Et alibi: Hepaticus quidam morbus eft ^

(0 non difsimilis,quod ad dolentes locos.&c.in hocager P"®

tur galeo, torpedine, paftinaca , & raiis pariiis , omnibus coflis , Sdc. Iscob y P

calido Sd ficcofaiiibrc cxiftimat hepar raia. f Cauendum eft ne pifces magn^A dura pellis . ut

94 2 V De Aquatili tus.

rex, delphinus, fliitio fefimiles, comedantur recentes captiifcd tanditi pifcis referuetur, k ihai
xime euifceratus, donec abfquc corruptione fubflantfe tencrefcat, Arnoldus ViIlanou.’m libro
de tuenda fanitate. Inuenio K oxyliparon genus efle imis in quo rate , ac cartcri eius natura
pircesmandifoIeant,Herniolaus. ^ Nos plura deOxyliparofupra in O.elemento. txMisHsx
BxTiil'«s,aQe 1% ■ff/ eV oftiAiwKj® leiiilix-n oTt^xliita, TimocleS. E^SSi/ RxiiiAijii/, Metage»

nes. iyih M Rx-riU (es) rtiixyH Ijmfxms mmra;Refpondet a!«

ter:a*sa«»s, Ephippusapud Athenarum. Rais ad mediterranea Germanfe aridte exportan
tur cum pafleribus K afcllis. exenteratas infolari audio abfque fale,

B De remedijs ex raijs in genere. leges fuperius qua: fcripfit Rondeletius m Raia afperrima.

H.a Batus piibis eft abfque iquamistquem * Idmani culpenam (non mellim ckponmM ononim pollca li

loquitur m dnp) uoeant . Kiranides 4. a. eir,s apud Pollucem deprauatum eft pro Lait.
*&!.(». f Kwra-ii «««Tjjrt, NiTK'e!»i/K(/i(^^«TOi;\ssiiitsei'{(gp,Anuslocuplesdeadolefccn

te qui eam amare fe ftmulabat. Aliqui (Ut Scholiaftes annotat ) Nitaris & Battfm homines mol,

!es fuifle dicunttmulieres ettara parttas uocabant, Aliqui duo htec plantarum genera ef.

fe aiunttquali anus dicat, habuit me tanquam flores.Eiiwasji,/6TiS'i,^cai..3K.« Ksav jSiiTiw. Vel Sd
vi»(/ licet interpretari teMrtim ac mollem inftar bati pifciculi. De Batalo tibicine molli &: effoe
minato multa collegit Calitislibro y.cap.ij. E«7i«<itpifcesfimtlati.«j8a7.'«..^s4t»8./E7ai^ii.u
(melius,» l5x-ns^AJlcep^'e w Hara.nam & Hefychius habet, Ucct©' ^«715 ivSiiV

<)t8n9;,i(«T AewTva», Varinus. Ariftophanes 111 Pace de Melanthio dC fratre eius poetis tra
gicis;r«f ExiiJi,a-ns-m:,,^-^v,xx, (id eft , batides aliosfc pifees infpicientes utrapiat ) lo
Apud eundem in Vefpis Scholiaftes Jlxmxnsmvs ( melius cum ksx,

7i.AirKS!raSjUtSuidasquoq)habet)interpretaturopfophagos,ideftpircibusinciboimpefiusgau.

dptes. Eupolis in Megande:Txsoaiv;xs,tiiii-^£x'ns,mir<f^i'!nSiixiit}ts&'x'nvts, oUii oo^JSxriS-.
TxijS (oW,)mV otip thxp®-, uidetur autem laudare latera mollia, fteut &C batis pi»

feis mollis efttnates uero folidiores.ftcuti batus pifcis folidior ac durior eft, (fiue abfolute.ftue ba
ridi fosminae, ut Rondeletius putat,coparatusi)caput ofreUj&c+ Cgliusbattii &batddolcopos*
non retfte t.gemino fcripfit. Sophron botin pifce quenda nuncupauit.fed an idem fiqqtti batis,
non explicat, V uottonus. mihi botis herba potius fignifleare uidefiquod dC Athenxus dubitat.

Ifofh Capwtorem hominem notare fi uellent , Raiam pingebant, geftat enim illa ante oculos fuos

gemina nla5 0^c.Pienus V alenanus.fed hoc ad Ranam plicatricem pertinet, quanquam 8C Raia
Sd alq (ut ftipra in X). indicatum eft)fimiliter fore piiciculos captant. V eru rana prae catteris,

Bxt&- Graecis, qui rubus Latine, fentis feu uepris mora ferens : fic appellatur, inquit Eufta»
thius,quafi 5*^5, per antiphrafin, quod minime fit peruia ; retinet enim & lancinat tranfeimtcs
fuis aculeis aduncisiquales & inpifeibus batis funt.hinc compofitum cynosbatus, pro rofa fylue
firi. f BctT©- mafculinogenere, cadus menfurte genus eft Cyrilloifominino autem rubus,
ons Ariftoteli, etiam auiculaeft : Gaza rubetramuertit a rubis. ^[B«7iea apud Homerum qua: 60
BCTa* , uxor Dardani nominabatur , 60 ab eadem locus quidam circa Troiam ; aliqui oppidum
quoddam Troadis fic didum putant a ruborum circa eam frequentia, Euftathius,

Poets aliquando batides inter fummas menfarum deliciasnominant. ri BxM^.ZySxdiKxii ,
«KjK.Sanyrion. rx^x(iSli'Hsi;xS<ii,ii^Jixmi<Sli',iisii,>Myii,BupoUs, cvMwpu AD

Ariftophanes in Acharnenfibus.

COROLI-ARIVM II, DE RAIIS DIVERSIS.

PASTINACA Lutetia: in foro freques,curaqs 60 uendif, 60 nomine non diftihguif.Bell,

DE RHINOBA T o,id eft Squatinoraia, infra in s. elemento agetur.

VETERES tria foltim Raiarum genera nominant:ncmpe Raiam fimpliciter,60 lacuem, 60
afteriam. Rondeletius eu fpecies plures inuenirct.fingulas appofitefuis cognominibus diftinxit,
Qiiae ego in prgfentia gerhan i s meis ita interpretor. Raiala:uis:cmgl4tter^occI> Ocu
lata 80 la:uis:ctngl<tttcr Spicgclteccjl.na 60 Prouinciales afpeculo Mirallet appellant.Rondes
ietius magis probat nomen ab oculis quam a fpeculis impolitum, quod 60 nos imitari poiTumtis;
cm2lu3t«cc|). Oculata 50 afpera;em MUejier ©pic^clroc4). Vndulata, a maculis undarum •

modoflexuofis;uelcincrca:ci»Sc^rtmlotret4i)emacf4!rocci),ein5f4)f4rbcr3tociJi. Oxy.

rhynchusrciit ©pi^roccjj.ab acumine roftri: ein 2llfcm:e>ccl),na 80Galli circa Monfpeliu eleno,
id eft fubulam nominant;(quodinfirumentum caeteri Galli alefne uocant.nome id a Germanis
mutuati.) uel 2.injcreec{), a maculis lentis inftar inparte prona, fed tria hteeaiwmina uniqj oxy
rhyncho communia efte poirunt.quare priorem priuatim appellarim, ciit Eleincr ©piQrecc[),id
eft,minorem.alterum uerd maiorem.em profler ©pi5recd;;uel TPdIrerii, id eft Raiam ccta
cea^quodin maximam molem crelcanuel iKilreccb.naSi Ligures uacca appellant, Afterias:

Cin ©tctnroccj). Afterias afpera;emr4lt4ier©tcrtir<>c4). Clauatateitinugcltectl). Cia»
uata alteratcin 4nbcrcr n4ctelr«c4). Spinofatein Ct>Miiroc4),uel 4^cc4)cltvccS).nam SO Gal
licirca Monfpeliu Cardaireuocat. Afperaicin r4ll4)l4c^tcr^ecct). aculeos enim parttos per (a
latera habet,in corporis truco nullos, Fullonicaictn TKqrteiir^C^lil^l (W 'J^4rtcn:f4)e, Afper
rima ein «berr4u4>er3i»cc|).

Latui,

DeRaijs. Lib.IIlL p43^

iimus iconem amicm quidam V metijs ad me mtjit.mdetur autem cognata illi juam
Clauatam T^ondeletitu cognominat. 'Maculis dijiinguiturfujcts.relitiuum
cordus obfntre fubluteum ef^icatera apparent,

A.

LacuirafaCwf tranfluUt) a GrsecisLiobatos nuncupata , iixui cutetmafor eft quam Raiat

pifcatores uocant Bubofam,fiue MucofatUja bito 8C mucore , quo eius pellis fordida fpedatiir,
Gillius» AsjSoKT©- pifcis qui dCfiyn diciturjAthenaeus.fed piV» fqiiatina eftjpifcis diuerfus, a cu-
tis afperitate limte inftar fic didus Graecis, cum liobato eiufdem Ixuitas nomen fecerit. Appa
rec autem lauem cognominari hunc pifcem,qudd non ut caeterae plerae cp aculeata fit cute , cxcc»
ptis prope oculos locis, media^ dorfi linea dC cauda;nifi quis I^uem dici malit, quod maculas no

kk 4

944 DeAc|uatilil3us.

HMCjm^ue T^iam depiSam Venetijs accepi, corpus ferhinereum maculis dijlmgusniihus fx'
fcMiamhitu arporisjuirujfo.jd oyrh/nchos J^padelnij accedit.iiorman-
nis audio meari HalJ^ufitams Huga,

>*

te

»

«a

bib^

DeRaijs. Lib.IIIl, 3*45*

Iiabeat,quales aften'as(id eft ftcllaris)»: altj quidem. Sic£Z in galcoriim genere Iseufs eft , que uel
acanthis uel aftei is galeo opponas.inter accipitres aues quoqt afteria: funt.paais fcilicet & ma.
culis inlignes,cficiit& ardea ftellarisO&ilacues, qui ijfdem carent.

Leuiraia fel habet iecori adnexum, Ariftot,

Raia ori grata eft:5 Jt irteiit &xrns,k’mhi,n€f!t ^xyassdegoiihKSiAios ex fequentibustquam le.

ciionem Vuottohus etiam approbate uidetur;)» Jt }^s'cSx-ns,(Avtr>iaiKmiJ^K,^ iSjioniiABC, Diphilus,
hoc eli,ftellaris alitem carne habet riiolliore.Si aluii emollit, at Ipuiraia , difBcilius redditur aluo,
8i uirofa eft. V Uottonus Jlvirmthicni^oy uertit,concoiSioni renitentetmelius eo Rondeletius , ais
uo difficiliorem. opponit enim Diphilus TwlflKsrAiw Jlva-vsihioy , « r) ^ ko; Aices Liobas

10 tus carne eft candida, tefte Epaeneto, Athensus &C Hefychius, Kp» i Aho&t©',*!» iyyt=

jii;!, Plato inSophillis. Km nhScffySUrm & r»(#a potiustnifi i!M>'»,id eft noua,lcgas.fcd de noua Mi
leto nihil repcriO)MiA»'i«i «f isit Eeajatif a.aiViijai JJ» yiVsi Picycy^a nfutjymn Aa»f«iir araisiSj, Archeft.

Aa&ri!,i iyaPis ■ri-or©',SuidaSi

Cnimiru utAtoiif of ©'j
cadelignificatioe,uiaregiaet pu
blics,)KS“ •X.®''* litAaxit^sSjHefyCh.
fcd pro pilee feribendu A3o6’«t©'.

ASTERtASjhoceftftellarisuel
ftellatus cogn6hie,non rais folu
lo format uni attribuif,fed SC galeo»
rumtSi inter aues accipitru,aqui
larB,ardearu ; a ptindoru St ma».
cularu uarietate.Huic cognomi»
niAeiiS-jideftlsulSjin accipitre
quin opponat, dubiu non eft : in
alqs aculeato potius in eode ge»
ncre,uidef opponitut paulo ante
in Raia Ijui diximus. Eft aut a«
fterias nomen mafculini generis
Jo prims declinationis, ueluti adie»
diuu : qualia in aliud genus non
monent, itaq; rede BJtos ««eiots
diciUjSptatsKsteittsnonite: quam»
obre Latine etia no raia afterias,
fed raia ftellaris dixerim.apud A
thensu quide ex Diphilo legit»

KsteMtBxaltjncfcio^ jabe.
pifcisRomatuulgo Arfilli dicit.

Differt aut ab Arzinarello dido,

4>> (que fecunda acus IpccieRonde
let,facit)utCor.Sitard.indicauit.

RAiAE oculatjlguis fpecie alia
qua Rond.dcdit,intcr piduras a
Sittardo miffashabeo.Laterami
nus rotuda funt: in medio.n.late
ra pmtnent ueluti anguli duo in
rhobo figura oppoiiti.roflrS etia
magis exertu eft, Aculciferenul
li apparent ijs qui in cauda Sd me
yo dio dorfo funt exceptis , fi bene
exprefla eft pidttra.

Pharmacopolp Sialij quidaRa
ias exiccare,&rfcelctos earii inua
rias et admirabiles uulgd formas
effingere folet,cu alias,ta qug fer
pente aut dracone alatu prs fe fe
rateorpus. n. infledut , caput 6d
os diftorquet, aliqua incidut, aut
circScidutftateru anteriore parte
aliquoufqj refcinduttreliquu eri»

^0 gunt,ut alas fimulet.-et aliap arbi
trio cominifcunf. Tale fceleto o=
lim mihi depidum,cum e raia fa
tSum effe ignorare, hic appofui»

B

F

H.a,

94<5

li6.S.cap.yu

ASLEC ((iredie fcribitur)piTds planus eft in mari Flandrix SC Germanix (ihquft Alb^rtus
de animalibus libro i5-.trad-,i.cap.7.)quem lingua fua «flecuocantiquem ego diligenter confide
raui,5^ muenihabere duos pedes &quatuoralas, (pinnas:) quaeuerlus uentreSfpedusfledun*
tur,ficutalx auium,6^c.Caputautera huius pifcis,6Ccolorpellis,&:figuracorporis,&faporcar«
nis,fere ita funt ut in raia pifce.Cnira eius funt cartilagines fine lundura: dC fubtus in pedibus ha
bet foueas, (acetabula qu^dam)ut fortiiis figantur. Cauda eius no eft ut raiae,fed fimilis aliorum
pifcium, nili quod oblongior eft : 6C ante cauda in loco dorfi , ubi ftringitur folida pars corporis
quse eft poft concauumuemris,habet pinnam fimilem pinnis aliorS pifcium, fedualdc magnam
relpedu fui corporis,

de ranis scripta hoc ordi^

NE 'SE Q^V V N T V R*

EX RONDEEETIO,

De^mimpenm. De ^anisfluuiorum privorum»

De 7^na paiujiri & uenenata» De ^heta fiue “Phryne,

DeCalamite, DeT^anacalitusdemijJa. De ^na dryophjee.

BEELONii De^nis diuerfis feriata dedimus in appendice De Qe^drupe»
dihsouiparis, pagina

COROLLARIA.

I, Pinarum dmjionis T ahula ingenere^eius^ explicatiQ»-

I I. De panis ingenereSmul & de Jluuiatili pana,

lil. De carertf panis diuerjis,

IN LIBRO NOSTRO DE Q„V ADRTPEDI«
bus ouipariSjCapita hxefunt,

1, De Pana aquatica &innoxiaide^ ijs ptaadpanas fiafups in genere ^eUant,pag,^u

2, De panis temporariis ajliuis,pag.'^‘y.

3, DePanu>".culQuiridhjiuePanacalamieeautdiyopete,Ihidem.

4,i De T^nafiuepuhetagihhofai&alijs mucis T^nis in genere, pag.‘)S i .

5, De panis ruhetis, tum palujirihuSitumterreJirihus. Et de remedijs contra omnes Htit ^

nenatasPanas,pag.‘)9.

d. De Pana uenenatafojiili,pag.7^i

DE RANIS (IN GENERE,) RONDELETIVS.

V M o R E deledanturomniaRanarumgenera.QiiarccumpluraS^notioramaxii*
me in paluftribus aquis deganr,interpaIuflTia potius quam inter amphibia numerare
uifum fuit.Diuerfa autem earum effe genera experientia demonftrat, ut&f autores ip
ft tradiderunt. Sed cum a diuerfis uarie confufe exponantur, ipfa enucleate ate^ ex^

lo

Cap.S,
Ub.6.cap,}\
t,ib.^2.cap.io.

Lib. 8. cap. 31,

tib. 32. cap. 3.

plicate docere opersepretium fuerit, A minimis incipiemus, quae Gyrini dicuntur Plinio autore,
quum de Ranarum coitu SC generatione loquitur. Pariut minimas carnes nigras,quas Gyrinos 4»
uocantjOculis tantum SC cauda infignes:mox pedes figurantur, cauda findente fe injpofteriores.
Nicander, ficuti legitur in exemplaribus excufls,),<!;!t'W uocat,interpres (««fis Rxtjikjips interpre
tatur. Praterea Nicander in AlcxipharmacisprimScjifuiiofi nominat, deinde xa^ti/eiufdemfpe»
ciei,quK fruticibus iierno tempore adh^refeit. Quo loco Scholiaftes Grtccus tradit duo geneta
eflc^KTjoajtKPjid eft Ranarum, hybernas SC xftiuas , ex quibus aftiuae coaxant, 8C innoxiae funt,
hybernar matx SC mortifera:, uel fic.Plirynus pro uocali fumitur: funt enim muta &: minime uo»
cales, diferiminis horum caufa dixit Phrynum pro uocali.Eft autem R ana fimilis, fed oculis eft
maioribus, arundinum fruticum^ radicibus adh jrct Phrynus. Hac Scholiaftcs.Qua cum plus
caliginis quamjlucis rei adferant, nos perfpicue, ut opinor, fic diftinguemus,ut Rana fint qua-
dam qua maiorem uita partem in aqua tranfigant , alia in ficco tanta, alia inter has ambigant, y,,
Rurfus earum qua in aqua degunt, alia in fluuijs, fontibus SC riuulis reperiuntur,minime^ per=
niciola funt,fed edules. Has Ranas ftuuiatiles uocat Plinius libro X X X 1 1, Graci comuni o*
mniu nomine Sxrpcqes- Alia funt paluftres SC uenenata, a noftris Bufones aquatiles nominan=
tur, 3 Gracis Ueofitijottpj/ uel j8tt7p«;i(piUaoi.Has Phrynis fiue Rubetis coniunxit Diofeorides,
tum ob corporis figuram non difsimilcm,tum ob uim aque perniciofam. Earum qua in ficco
habitant,alia inter fruclices SC arundines uiuit,unde ei nomen tefte Plinio.Quidam inquit, ex ea
Rana quam Calamiten uocant, quoniam inter arundines frutices^ uiuit, minima omnium & ai
ridifsima,cinerem fieri iubent. Alia per tempefiates ex aere deijcitur, SCJitTrmt cognomina,
tur. Rana qua ambigit, ifjuZ'©' uocatur a Gracis,a Latinis Rubeta. PliniusiRana quoque Ru
beta,quarumin terra SC inhumore eft uita, uel, ut Actius uult,cum paluftris uita conditionem 60
in terreftrem commutaucrit , iffui©' appellatur , id eft Rubeta a rubis in quibus degit. Plinius:
Sunt qua in ucpribus tantum uiuunt, ob id Rubetarum nomine ut diximus, quas Greci Phry.
nos uocant, grandifsimacundarimi.Qtispoftrema maxime indicant deijfdemPliniim loqui

De Ranis. Liklllt. baf

^ Actmm , quum dicitRubetas nihilo minores ciTe teftudme parua* Hanc fpcciem Vergilius
Bufonem appeiiauit,noftri Crapau.Haecfunc Ranarum genera»
Nec^ulIumeftgemisquodAa^-^aTyjeeX^^^i^utHermolausmmendofocodicelegerat pro

Poftremo ne=<

quefeiund^um a canteris genus quod mutum fit.nam id multis Ranis accidit etiam uocalibus na nuiUim^-Sdi=^
tura,obquandam loci proprietatem,quod Plinius lib.it. cap.ji.annotaiiit. Ranis fonus fui gene uerfuranarm
ns.Multum tamen refert 6c locorum natura: mutae: in Macedonia traduntur, Mutg funt QC Cyre» gencribiK, ut
nis eodem autore Iib,8,cap.5'8.illatis e continente uocalibus. Et in agro Cyrenenii, ait Ariftotes
les lib.S.de hift.cap.iS.Ranae uocales protento tempore deerant. Muta: funt etiam nunc,ait Pii
10 niuslib.8.cap.5:8.in Seripho infulajCxdem alio translats canunt : quod accidere in lacu ThelTa*
lix Sicendo tradunt.

Sunt qui putent Seriphum unam ex Cycladibus non habere Ranas,unde prOiTerbium,Bap<e Seriphiifraiuti
^ffwXtei^^ffjquod confirmare uolunt Strabonis autoritate qui Seriphu faxofam elTe fcripfitj qua=«
re d^fine aqua e{re:qua carere, imo abft^ ea ne efle quidem polTunc Ranae.Sed Theophraftiis no
negat illic eife Ranas, fed fortaife non uocales ob nimiam aquarum frigiditatem , necp in Pierio
cfiam TheiTalisc ftagno propter aquarum rigorem.Id quod multis in locis euenire mihi comper
tam eft* Quod fiquis locum Plintj mihi obiecerit ex libro 5i.cap.7.m quo aliud afupradidiS Viridis
genus mutum conftituifle uidetur his uerbis:Eft parua Rana, xn arundinetis 8C herbis maxi-
me uiuens,muta ac fine uoce,uiridis.rcfpondemus eandem hanc fpeciem efle cum ea quam Ca-
io lamiten uocant, quod in arundinetis uiuat , minima omnium dC uiridifsimajde qua iam didum
eft.Nunc ad Ungula genera explicanda ueniamus.

DE RANIS FLVVTORVM ET RIVOa
rum, Rondeletius.

Eicon hac ranafluuiatil^ noftra e repetita ex lihro de Quadrupdihus ouipardt,

' ETSI Rante notifsima funt animalia,m:mo tame fanac
mentis labore hunenofirum tanqu5fuperuacaneumrepre
hendere iure poteft,fi poft Ariftotelem,Diofcoridem, Pii»

5° niu aliquid tradauerimus.Prodell: enim genera diftingUi,
quoniam 8<^ forma & facultatibus differunt.Ranx enimpa
luftrescu rubetis inter uenenatas numerantur: ranae flu»

Iliorum , riuoru &: fontium dC in medicamentis 8f in cibis
ufurpamur , funt^ quibufda in delicijs , pauperibus famis
alleuamentum inemptum. Prxterea multa uideo a recen
tioribus de ranis praetermiffa, quaepoftea a nobis traden»
tur,quae minime negligi oportuit, quale eft , lingua forma
nouajin oculis palpebra inferior, mobilis ficuti in auibus,
tenuis bC perfpicua,duo foramina rotunda, tenuimembra»

io na ijs obtenfa tympani auriu inftar : poft oris ridum rimae

dtiaperquas tenuem membranam exerunt. CaudxrudimennTmfub qua unicum foramen eft
quo fcetum emittit,excrementa excernit: quxdam etiam alia qux in fingulis dicentur , quae non

iiiutilemnoftraminhac animalium contemplatione diligentiam eflTe palam oftendem.

Vniuerfe quidem jS^Tj^cy^i a Graecis dicuntur, a ILacinis ranae. Sed ad caeterarum diicrimen

Katutrugenri^i

HtiUi

B

A

hae fluuiatiles uocentur. e * i»

In ripis ad folem maxime deledatur. quaternis pedibus aftultim in terra gradiuntur , oT m a» b
qua celerrime natant, maxime pofteriorum pedum beneficio, funt enim longi , ac proinde ad fa-
liendum apufsime a natura coformati:&ad natand5,quia lati^in quinos digitos diuift, qui mem
brana tenui connexi funt, ut in anferibus, anatibus, fixlicis. Crura dC tibiae ualidismufculis uin
ciuntur. Pedes anteriores breuiores in quaternos tantum digitos fifsi. Qui pollicis uice eft craft
fior &breuior. Digitorum tres funt acies, Sitotide articuli.Oftafefamoidcamprimo digitorum,
articulo pedum antenorum.in omnibus articulis pedum pofteriorum- Colore funt uario. Quum
paru^funt admodu & pilcisforma,nigrae:&fpecieranispiicatncibus fimiles & colore, Gran=
diores fadae SC cauda in pedes dtuifa,alix uirides funt, alite nigricant.alia: flauefcut. Ventre funt
candido nigris maculis afpcrfo.Cute integuntur tuberofa 5^ inarquali. Capite funt crafro:ceruice
contrada,fed latiufcula.Roftrum in acutum angulu definit, Oris ridtis magnus, intus magna o»
ris capacitas. Lingua carereuidentur:uel fi eam linguam nommes,eamab aliorum omnium am
malium linguis S<^ fitu & connexione dhierfam efremtelh'ge:Nam extrema: maxillae ha:rens, in^

de pedet. quo fit,ut qua in parte in eseterisfoluta fit, in ranis fir ligata, S^cotra.na in maxilla, ut di

(>0 dum cftjhgrct.ad fauces foluta eft, Hanc particulacum Ariftotele rede lingua uocabimus, cuius

hsecfLmtucyba:d^^('7j3ff;)(0g((^iwfcjteT$yAu-^iw.v>/^yt^fcf*'7^<^6 7v^<^icpvK<y^\y§vcc</lwgyO'7T>7sx7^ois

3 TT^s T ihtew cpmldf £w«. Ranis Iingua lui genens

948 Dc Aquatilibus.

eftipars enim prima qux exteris abfoluta eft , ijs cohaeret modo quo tota fere pifciS.Intima nero
abfoluta ad guttur applicatur, qua fuam uocem folent emittere* Pro dentibus arperitatem tan*
tum in maxillis habet, qua quicquid arripit mordicus retinet* ob id panno rubrOjUel fruftulo car
niSjfilo ex arundine demiflbjdemorfo extrahuntur d( capiuntur* Oculos magnos habet 6^ pro-
minentes. Palpebram inferiorem auium ritu oculis applicant, quas tam tenuis eft ut perluceat*
Ante oculos foramina funt,uel ad aerem attrahen.dum,uel ad odorandum, tenui membrana oba
tetfia no aliter quam auris tympanum. Ab oris ridJu fub foraminibus iam dicitis finus utrinc^ eft,
in quo tenuis membrana: quae dum aerem fub aqua retinent, inflatur & foras prominetueficae
aere plenae modo. Ab oculis lineae duae fufeae per latera ducftae funt* inter has media eft dorfi lia
- ~a,quod in caudam definit, fed cute contegitur.poft hanefuperiore magis quam inferiore loco, i

«n .-«iir» Irwmi ^:C; ’l

c

Vox,ololygo.

meatus eft quo Gyrini QC excrementa emittuntur* Cutis circa articulos tantum carni firme hx*
ret: ob eam caufam nullo negotio excoriantur , facile^ aere concepto SC cohibito intumefcimt.
Ventriculo fune magno longo^unteftinis conuolutis, coloris uanj.ecphyfis alba eft:ieiunu inte
ftinum,6^ quod ileum a quibufdam dicitur flaua,ob bilem quam per meatum a uefica fcllis in he
pate fita excipiunt, quamuis fel iiiride dC tenue appareat. Colon fequitur,caccum nullum reperi*
tur.iliud nigrefeitob fiercus;Iatum eft dC amplum , retfium, candidum dC anguftum.Splen pars
uus eft in mefenterio. Hepar rubrum in tres lobos fecfrum. Maribus renes funt longi, carnofi,tc=i
ftes lutei, parui 8<r rotundi. Fceminis appendices circa renes croces, quas uterum efle dixerim,
Vefica eft tcnuifsima,uix^cernitur. Pulmones teniies,magni,no omnino fi'nefanguine,ut Ari
ftotelcs cxiftimauit: quumfcripfitrpnas diuciusinaqua urinare , propterea quod pulmones fi» lo
nefanguine habeanttfed potius quod exiguo calore dC ianguine prsdits,fi:equenti infpiratione
dc expiratione non egent. Pulmones nigricant. Cor in medio eft thorace; non pifciumjfed qua-
drupedum cordi fimile,nigris pundis notatum. A medio pedore cartilaginea apophyfis produ
citur, inextremoIaca,cuiinnuunturpartes qus maxills fLibfunt, Hadenus defcripisfuntraa
narum partes. fequuntur adiones.

Vere coeunt* Mares ululatu fuo, quem ololyginem nommant,fcemmas ad coitum alliciunt*
Ololyginem iierd edunt maxills inferioris labro demiffo pari libra cum aqua modice recepta in
faucesjfuperiore^ maxilla intenta.Flagrant tantiiper oculi modolucerns,cumfi'nusbuccarum
maxillis diftentis interluceancoeunt enim magna ex parte nodu*Hsc fic fere ex Ariftotele con
Uh. ti. cap.7. uerdt Gaza Plinium imitatus qui mares a uoce ololyzontes uocari tradit. Sed prsftat locum ad*
fcribcre:e1eganterenim Ariftotelis locum illuftriorem rcddit,quum depifeium lingua loquitur.
Ranis prima cohsret,intima abfoluta a gutture qua uocem mittunt.mares tum uocantur ololys
zontes.ftato id tempore euenit cientibus ad coitum fceminas.T um fiquidem inferiore labro de-
miflb , ad libramentum modice aqus recepts in fauces , palpitante ibi lingua ululatus elicitur*
Tunc extenti buccarum ftnus perlucent, oculi flagrant labore perculfi* ranae igitur duplicem
edunt uocem c^ahvycvx coitus tempore : dC KS«|,qua uoce omnibus funt moleftte. quuim^ maxi-
me ultra modum ftmtuocalcs, cum tempeftatem prsfentiunt, quia aqiiapluuia deleaantur*
De coitus ratione uaria prodiderunt autljores, Plinius : rans fuperueniunt prioribuspedibus
alas foemins mare apprehendente pofterioribus clunes. Et mox : Mirum qus femeftri uita refol
uuntur in limum nullo cernente,6^ rurfiis iiernis aquis renafeuntur qus fuere nats, perinde oc= 40
culta ratione cum omnibus annis id eueniac. Dicam hac dere id quod fentio. Certum eft Ranas
aliquas fpontenafcijmaxime qua Gyrini uocantur. Gignuntur &ex concubitumarisS^focmi-
na. fed non ita coeunt, ut Plinius tradidit, fed animalium retro meientiumritu. atque fic copula-
tas Ranas uidi:cuius rei caufa neque inter crura, neque inferiore in loco , fed fuperiore meatum
habent.Quantiim ad Gyrinos attinet ut mihi, ita omnibus experientia compertum effe poteft,
fponte etiam in limo generari.In magnis enim imbribus dC itinera dC loca alia antea orani Rana
rum genere iracua, primum Gyrinis, deinde Ranis multisabundafle obferuaui* Rante cibum
in aquacapefliint.Mufcas,uermes,cantharos aquatilcs,tineas,hirudines,cochleasparuas, atque
inre(fta aquatilia omnis generis deuorant.Adeo funtuoraces utafuogenerenonabftineant. In-
ueni in maiorum ranarum ore ranas paruas, atque in uentriculo femicotflas, cochleas^ echfiyo
natas. Quamobrem efea etiam e longinquo uel cibi odoratu, ucl confpedfu alliciuntur dC capiun-
tur: maxime ipfarummet ranarum carne , aut panno rubro carnis colorem referente.

Noftrisin more eftpoftcriora tantum Ranarum in cibis ufiirpare, reliquo corpore abieiflo,
uel quia carnis parum ei infitjUel quia uifeera uenenara, uel in cibis mutile quid cfle in ijs creda-
tur* quod etiam Ariftotcles annotauit de Echinis loquens, quorum quod nigricat parti creditum
eft fuperiori,ex dentium origine pendens, amarum, nec efculentum, quale in multis inefTe ani-
maduertimLTs,aut certe quod ei proportione refpondet, ut in Teftudine ST rubeta in ra-
na, atque etiam in turbinatis dC mollibus , fed colore diflerr, Caro ranarum candida eft, dura, fi
recens fuerit:feruata,teneriorredditur,

Medici ut Teftudinum,itaranaru carnem hedicis Sifphthificis apponunt: quod non impro
bo,fi in iure capi decoquatur, quo tempore ad uencrem non cientur:tunc enim uirus olenumo»
do etiam in locis fummo a:ftu exficcatis captae non fuerint, fed in fluuijs dC riuulis*

Ranae

Coitus.

Cyrni.

Cibus,

r. G.

\

DcRanis. Lib.IlIL 949

Rans apibus inficHantiir,ncc earum aculeos pertimcfcimuMira traduntur a Plinio de ranis, b

4 Democrito K Magis, qutcexlibro5i.petendafi!nt. Ub.z.ap.ii.

Diofcorides cotra omnium ferpcntium uenena pro antidoto elic prodidit , fii ex fa’*e QC oleo ^
dccodtecdantur.iuscpearumitidemforbeatiir. Contra inueteratos tendinum rigores pollent.

Tdem tradit Plinius, unguentis K emplaftris adhibitae ficcandi difcutiendiij uim habent , loaxi.. Lit, ji, «p.j,
me in articulorum doloribus.IndeEmplafirum a loanne de Vigo Chirurgo reiSe compoUium,
nuod cmplaitra de ranis nominatur, quo foelici fuccclTu in tumoribus dC doloribus morbi Hi.
f anici utirnur, Ranx tres in olla uftae,&; cB meile appofitp alopecias replent, fi Plinio credimus;

uelcumpiceliquidaillte.utDiofcoridiKPauloAcginetsuifurn fuit, quod ego experieriaue

elPe comprobaui.Illitiis carum cinis profluentis fanguinis impetus fiflit , authore Diofeori.

' j nuodK Paulus cofirmat, Cremataruniranarucinismaximeficcansredditus,fanguiniseru
titiones fiftit,a: alopecrjs cum pice liquida niedctur.Plinius; Ad fangu/ne fiftendum ranarum il.
linunt dnerem,udfanguineinarefaaum. Eadem cxiccandi ui equorum fcabiem dccocree in a.

e.«enuant,donec illini pofsit.aiunt ita curatos non repeti poftea. Exdem decodac in aqua
marinapforasto!limt,donecfitcrafsitudomeliis. Multo plura ex ranis petita remedia aduer-
fus i/arios morbos leges apud ueteres aliiores,

DE RANA PAEVSTRI ET VENENATA, (ID EST
Butbne aquatili,) Rondeletiiis.
inter ranas funt qutc in paluftribus locis , 6c putri fceti.
docplimo oppletis,S( nafeuntur & uiuiint, quK paluftresrede
dicipoflunt.fed quia qusfluuiatilesfimt, in paludibus etiam et
in aquis ftagnantibus reperiuntur.ad huius diferimen dkm ue
nenatam cognominauimiis,qua;Bufo aquatilis uocatur,aCjaU
lis Crapau tfeau.a Gracis ijjt.dcniqj terrcftris«ffi»io,J)a.

lt,linsm£j&Sai^ rubeta qus palulirem uitam in tcrreftrem no
commutauit. Ea rubeta Gue phryno terreftri minor efttcums
uenenum mala fymptomataq) eade fcquuntur,qup rubeta;, qu?

Diofcorides lib.6,cap.;i.flc explicat; 'i>fi*sjuelUarfK^*X©'> ‘u

eft rubeta aut ranapaluftris afliimpta tumores ciet, paJor cot=
pus uehementer decolorat, ut plane buxeum fpe(Setur;fpirandi
difficultas torquet, & grauis halitus oris , fingultusq;, a inuita

intcrdugeniturKprofufioconfequitur.PauIus Acginetaijjjcwflp ^

etiam appellat, cui uites omnino fimiles tribuittquod corporis tumorem mdu.

eat haufta pallorem^ intenfum buxo fimilemtquodcp pgre fpiritus trahatur.os foeteat, Cngultus
infeftet aliquando etiam femen fine uolimtate erumpat.Eadem quocp aduerfus hoc ucnenum re

media prafcribuntur.Iuuantur enim qui id hauferunt, fecundum uomitionem multo men potu,

& arundinis radicis binis drachmis, aut cyperi totidem, Breuiter.cogendi funt ut uehemenn ara
bulationi bC curfui fe credant ob torporem quo corripiuntur. Quineiiam quotidie lauandi lunt.

Nicander in Alexipharmacis fimile uenenum rans illi inefle cecinit , qua: multa m arundinetis
uiuit, quam Calamitendixi ex Plinio a Grateis nominatam fuifl'e. eadem quoque remedia adi
iierfusidein uenenum praticribit, .

DE RVBETA SIVE PHRYNO, RONDELETIVS,
Hmc "Emis pdujlri ueninam fmilm effe aityideolpBur^mfi mn

in ^ofieriore Imias capitii pane de/crihit, ) ruieM ejfgiem ex no-
Jln Ve Quidrupedihm Ouiparii lihn appojmmttf.

R V B E T A proprie tcrreftris efi, qua: Bufo
a Vergilio dicitur, id eft rubeta maxima terre.

<0 ftris,ad diferimen paluftris, de qua modo locu
ti fumus. «{Ilios a (jrscis dicitur ai/ls
•Sji ^ igtiSj cs

Animal eft,inquit Aerius, magnitudineni.
iiiio minus Teftudine parua, exafpcrat aute Si
tiibrat terga dum fpiritu impletur, atep ob id ip
fumaudcntiuseuadit.Ad la;dendum itaq;ma
hifeftc infurgtt , Sf falcibus interpofitum fpatiu
contrabiurard quide morfum infliges , uertim

Ha anhelitu confueuituebemeieruirulentii indu. , , ^ - • u i,;.lAr!riinf

ccrc,aded ut etia fi anhelitu cocingat tantum eos qui prope funt, Ijdat.Ca-tero qui a - ^ Hifldrid

his omne corpus intumefeit dC diffundit, ac cito omnino percOt. Vidi equtde ha;c fymptomata

9fo De Aquatilibus.

in muliere qase pcrijt filmptis herbis, quibus Rubeta uenenum fuum afflaticrai.

j Eft autem Rubeta rame fimilis.colorefufco.roftro latiore & magis rotudaeo.quale in fecilrta

da Paflinacse fpecie defcripfimus. Oculis eft magnis &rotSdis.Denicp ran® paiuflri 8^ uenena*
taifimiliseft, quam obeaufampid uram eius non appofuimus. Cute tegitur crafTa & uixpene.
trabili.tum quia dura eft, tum quia tumida & fpiritu diftenta idibus cedit. Pulmones intus habet
magnos & rotundos, quicp aere multo compleripolTunt.hepar uitiatum,unde prauii beftia tem
l». ». lireart. peramentu.autore AriftotelciNonnuiloriJ, inquit, uitiata omnino iecinora, ut corpora quoch eo
amm.Mp. ii. rundem prauu temperamenta lortiantur uclut Rubetx, T eftudinis,£<:fimilium.NeOcles SC Ti.
c.Ymmm. msius feripierunt Rubetas bina iecinora habere; & alterum quidem occidere,aIterum alteri ad.

uerfari dC ialutem afferre, a formicis non attingi , ob id formicis obtjciendum cenfent, ut pars lo

lit.ji.cap.j. quam nonuorarint ucnenata fit.Mira de Rubetis certatim tradunt autores, qua: Plinius recen.

fet:fed id imprimis,ex bis ranis lienem cotra uenena quae fiant ex ipfis,auxiliari. Cor uerd etiam
efficacius elTe.Rubeta apes interimit, fubiens enim aditus aluei afflat, & obferuans rapit euolan.
tes, nullo haec afiici malo ab apibus poteft.Ex Rubeta multis modis uenena praeparantur qu^la
Veiiesi rew. tentaffumentes;quaprteftatignorairc,quarederemedijsdicamus. Rubetarum ueneno ad.

■iw. uerraturfuccusbetomcae,pIantaginis,artemifiKpotus.Itemfuccus ranarum marinarum ex ace.

to a; uino bibitur contra Rubetae uenenum.Sanguis Teftudinis ranarum uenenis auxiliatur fer
uato fanguine in farina pillulis fac'}is,& quum opus iitin uino datis. '

J, Rubetae fuus eft a natura datus hoftis Buteo triorchis,qiii eam rapit ST deuorat fine pernicie,

B. CrapaiitUtu Vulgus falfo credit gemmam uernacula lingua Crapaudine nuncupatam in Rubeta innent io

gemma. ri,6^ uenenis refiftere.

Rubeiac generis ea etiam effe cenfebitur,qu£C fub terra uel fub ftercore inuenitur.
ranis fimi!is,roftro acutiore,crunbusbreuioribus,cute tota tuberofa, maculis multis cinereis no
tata , oculis multum prominentibus & uirefcentibus , qui palpebra inferiore teguntur, maxillae
inferioris extremum frequentifsime mouet, lingua , uentriculo , inteftinis fuperioribus fimilis.

V afa fpermatica a fuperiore parte oritintur,circa feptum tranfuerfum alba. R enes carnofi,uefica
magna, retentam in ea urina: copiam in metu effundit. In medio uentre nigra quaedam cernun.
tur,qux oua fortaile funt.haec compreffa atramentum emittunt. Hepar nigrum in lobos duos di*
uifum,inquoueficafe!lis,quodexuiridinigricat.Pulmonesut Teftudini SC rana-. Vefcitiir
formicis,cantharis,fimtlihuscpbeflio!is,HiccRondeletius.Putoautem fecundam hanc Rubete j«
terreftrisfpeciem, eam effe, quam nos etiam in Libro De Quadrupedibus Ouiparis defcripffa
mus, pag.5'9.cuius iconem etiam huic capiti praifiximus,

DE CADAM IT E, (SEV HVTA PtiNII ET
Nicandri,) Rondeletius.

Ejfgkm hdtic mrUk ex mftro Ve Q^adru^ediius Orneam

libro repenuimief.

RANAM Calamiten a calamis in quib. uimt uocarunt Grie
ci.Id genus effe dixerim quodSijflojjaij/ tiocauit Nicander in Ale
xipharmacis, id eft miitu , atque inter Rubetas numerari poteft,

Ranette noftri nominat Ranis alijs corporis (pede fimilis eft ca=

Iamites,a; parttb.intcrnis:fed parua eft, tenuis &: uiridis.De qua
PliniusiEft parua rana in arundinetis & herbis dC maxime uiues,?
muta, ac fine uoce, uiridis:fi forte hauriatur.uentres boum diften
dens, huius corporis humorem penicillis derafum claritatem ocu
lis inunflis narrantafferre, ipfascp carnes doloribus oculorum fu
perponunt. Huius ran* paru» fanies cfficacifsimum eft pfilothrum fi recens illinatur; 8f ipfa are.
faeSa ac tura,mox decoda tribus heminis ad tertias, uel in oleo decoda aereis uafis. Diofeorides
uiridlum fanguine pilos auulfos renafei prohiberi tradit. In arundinetis roris lindu uiditat,
Venenataeftut Rubetafuperior.quareeidem ueneno eadem quocp remedia medebuntur.

B E R. A N A C AE LITVS DEMI5SA, RONDELETIVS*

PER imbres Si tempeftates cielo delapfa rana Rubetis fimilis eft,fi Ariftoteli fenfibus® nO
firis fidem adhibeamus, qua: </)oa-tT«s, id eft, a Ione miffa nominatur. Ha: in nubibus procreata:
decidunt. Qiiidam in ea funt fententia ut exiftiment ranas paluftres minores, uel ui afirorum iiel
uentorum impetu furfum raptas decidere , cuius rei id effe argumentum , quod nunquam nifi
acre pluuio & commoto delabi uideantur. Alij ne cadere quidem unquam ex alto cenfent,
fed quia ex Bufonum^ genere funt, ex cauisin quibus uiuunt locis dum tempeftates prafen’
tiunt, egredi, fictum e carlodemiffas ranas credi, quae antea non comparuerant. Sed opinio.

nem hanc prorfus refellit quotidianaexperlentia,atquegrauifsimorumfcriptorumfides.Qiidd

fi quis hoc miretur, contempletur multa alia in natura a:que admiranda. Qiiid enim mirabilius
effe poteft aquis in ctelo flantibus , ut ait Plinius, at illae ceupatum fitin tanta peruenire altitudi-

DcRanis. Lib.IIll.

nem rapiunt eo fecum pifciuffl examina, fepe etiam lapides fubuehunt portantes aliena pende
ra Ran® igitur rubetarum funt fpecie , quod tradidit Ariftotcles libro i. problematum.

Alit ti iiVtmja « Ith vaniAH^irM $05« S?! lixTpi){i>ii rSi affvnaMtii a mlmsci/ lliSy/a y; 1%

limx -raSva J'» <f vei! i©(/ v^i. Msi t jrenf{»(/ vjifoi/ tmitoirafi ^icwr>ii yltiSm. tni lig

■mctiia tra rocrii;?» le xK raifiifTK ofTK, ?reAi/6;^a v , 0 <fe -fS/i/icm!/ mtisji. Cur infalu»

bris eftannus,quum magnus eft protientus pufillarum ranarS, qus rubette faciem repraifcntatc'
an res unaquscj} loco fus naturae idoneo abundare folita eftrttacj) eiufmodi animalium genus
cum natura humidum fit,pluuium annum ob eam caufam indicat, Anni iicrd huiulmodi infalu=
bres funt. corpora enim hiimida excrementis abundant , quae morborum funt caufa;. Rana:
huius meminit etiam Plinius libro ji.cap.io.Iecurrante Diopetis &:Calamita:mpellicula gruis
alliaatum (Venirem concitat. najlra ailitio hahet diofetts uel calamieie.)mfi malis ledlionem Hermolai fe
qui quidryophytes legit.de qua rana proximo capite dicitur. ,

de rana dryophyte, rondeletivs.

Supra dixit Dryo^lyten non aliam ejje d Calamite:,in cafite de %anis in genere:
hic uero diftinguit,'Plinitm fecutin.

rvbetarvm generi fubi|cienda rana,qup in quercubus K ficubus,aliis^ arboribus in^
uenitur uiridifsimacn eft,qua nota cum Calamite ab alijs diliinguitur. De hac Plinius ; Eft rana
parua arborem fcandens, &C ex ea uociferans.Inhuius os ft quis expuat,ipfamcp dimittat, tufst U
1 berar/dicitur Hsc prolixius de ranis a nobis tradita funt, ut earum difFerenti» perfpicue in=
telligerentur.quamuis enim uiles fint beftfe : tamen nulla eft ex qua uel fruflus aliquis percipi
nonpofsiquelpernicies uitari.

COROLLARIVM I. DE RANIS IN GENERE,

Quanquam in libro De Qiiadrupedibus ouiparis permulta de ranis confcripfi: quemadmo.i
dum fupra in tabella , quam huic de ranis tratftationi prxfixi, indicatum efttuifumeft tamenin
prsfentia quocb.qua: ab eo tempore obferuata mihi funt. adqcere. Hoc imprimis monendus
mihiLedior eft;mulla ex authoribusiam prius a me prolata, nunc etiam in Rondeletq fcnptis re
ietfta non elTetpartim quod is multa aliter, Sd alia occafione citat,ut emendandi interdumuel illu
ftrandi gratia, quod ftne repetitis illorum uerbis commode non fit t partim quod ad diligentiore
collationem ocij fatis non erat.

ranarvm divisio.

E I.

■f Bufones proprie didli. 1.

■f Bufones proprie didli. 1.

' Terrefires^

.^RubetK.=J Alip qu^dafub terra uel ftercore degetcs.J,

Gibbof3e.4,

.^Cornuta: quatdam didlai.y.

■fProcreanfex:
femine, ut

RanarSalia: .

%

Y Virides >

j viC

JJlUiJloniS expitcaiWyjeiimaum-uurfie/uj, ^ _

I. Ca!amittefuntutrides,parute,qiitc&larboresfcandunt;qiianquamPliniusuidetur diftin

cuere.cualias.tum quod calamitas mutas Sd perniciofas facit; arboreas uero.uocales.nec memi=
nit carum ueneni. Iconem earum praefiximus Rondelctij capiti de Ranis fl. Habeo inter di*
uerfas ranarum pidluras.ab Argentinenfipiflore milTam , fubuiridem quandam parua, non ita
pulchro colore ut calamites eft.fed fubobfcurotqu® fi non ad calamitas, forte ad temporarias re-

ferri debet.

duxdiuerteiquarum una lemperterreitris, altera

iEftatem,dum aqua; fuppetut, ac tepor finit, in aquis agereideindeautumno K hyeme in terra m

occultaretquod aquaticae omnes faciunqprseter temporarias opinor, ^

9ir2 DeAquatilibus.

5 Rubet* quae fub terra udftercorcmueniunfur,(inquitRondcIetius,) ranis fiinilesfunt.Toi
ftroacutiore,cruribusbreuioribus:cute tota tuberoia, maculis multis cinereis notat*, oculis miil
tum prominentibus Sil uirefcentibus,6<lc. H*c ille. Has puto minores cfle pradidlisjnec alias,
quam quarum effigiem ad finem capitis Rondeletq de Rubeta dedimus.

4 Gibbofamrubctamdefcripfiinlibro De Quadrupedibus Ouiparis, pagina fS, cuius, quoa
niaminfequentibus quod addam nonhabeojiconemhocinlocoappofui*

y Cornibus exafperari rubetarum dorfum, quod Plinius fcribit,ha<Senusnonuidi,Gibbofae
tamen ran* a nobis did* offa in dorfo cornuum fere inftar eminent. Alia ratione recentiores
quidam parum Latini feriptores ranam quandam cornutam uocant,a fono uocis, quo cornu feli
tubam imitetur quodammodo. InGallijs eiibufonis genus quod cornutum dicitur, a uoce.
Verno tempore prodeunt. Si uocem inftar tubarum binae inuicem emittunt.coloris cinerei fu=
fci,(tetri,) in uentre uerd crocei.per totam quoque Germaniam altifsime clamant: SC falfum eft
extra Galliam mutas effe. In paludibus putridis degunt, Albertus&author de naturis rerum,
Has puto minores rubetas paluftres effe,de quibus mox dicam. Reperiuntur SC terreflres ar» 5»
gutifsima uoce, quam tub* aut campanac inftar audiri ex longinquo aiunt ; fatis frequentes cir=i
ca nobilem Tigurini agri arcem Kyburgamtraraeautnull* in uicinis regionibus. Htedtipld fere
minores funt communi rubetatcacterd fimiles. Vna mihi allata,(deprehenfa fub truco, ubi fe aba
dideratjUt lateret per hyeme : Septembris initio,)tergo erat lurido, afpero , uentre ex fufeo albi=
cante, oculis aureolis, (fed aureo colore per medium diuifo,) clunibus cruribus^, fed prscipue
digitis pofterioribus, pilofis. Eas nonin aquoiis.fed aridis locis degere audioiuere uocemfuam
emittere & aftate : cum uefperi clamant, noflem fequentem fine pruina futuram certo iperarit
autumno &1 hyeme non audiri.

6 Fluuiatiles ^kipccj^i fimpliciter ditSi , degunt in aqua pura, fluuijs, fontibus, riuulis : funt^
edules. H* paru* & informes adhuc nigricant. Grandiorum ali* uirides funt , ali* nigricant, 4®
ali* flauefcunt , Rondeletius. Inueniuntur autem etiam in paludibus SC ftagnantibus aquis.
Aquatic* ill* qu* pr* c*teris in cibum admittuntur, uirides funt, nigris pafsim afperf* macua
culis. Sunt & fubliuid* atep fubcinere* qu*dam aquatic* :qu*partim uocales 8C edules funt,
partimmut*, Sinon eduntur, ut Ge. Agricola feribir.

7 Paluftres uenenat* cognominand*;ut ab innoxijs.qu* SC ipfe in paludibus repcriuntur,di

fcernantur. Gr*cis. Has Dioicorides rubetis fiue phrynis coniunxit,tum ob cor^

poris figuram non diisimilem, (magnitudine quidem inferiores funt:) tum ob uim *que pefni=
ciofam,RondeIetius.qui pidtiram quoque earum exhibuit.

8 Proxime ditftis minores funt, ni fal!or,qu* a noftris ® iillcnStottlc: id efi,lacunales rubetulp
dicuntur: 8f (lOinlc, inde puto quod dorfi uentriscp coloribus falamandras aquaticas (quas in» y®
dodi fcincos putant) repr*fentent. Hafemper funt parti*: Sfuiuunt inlacunis ST aquis corru=
ptis, ilcutide cornutis fuis Albcrtusfcribit,cuius uerba proxime recitaui, (nec puto has ab illis
differre: ) uentre pallido fiue citrino , pundis quibufdam difcolore : SC fuo quodam fono uocis
utuntur. Has Ariftotelcs in problematum i.aa, ranas paruas rubetis fimiles,

ui/osolat,) quarti multitudo annum morbofum futurum fi'gnificet,mco quidem iudicio,appeb
lat.quanquam has Rondeletius JioyitTas facit. Sed plura de his inferius.

Latent hybernis mcnfibus in terra ran* omnes,exceptis temporarijs iftis minimis, (Germa
niuocantUlcinftofcfiltft, ) qu* latent in coeno, 6C reptant in ufjs ac littoribus, (n)».)H* enim
quia non ex femine gcnitali,fed ex puluere *ftiuis imbribus madefado oriri uidcntur,diu in ui«
ta effe nOn pofftrat , Ge, Agricola. Sed forte temporari* *ftiu*^ran* , non unius generis f’®
funt, fed tum ex fluutatilium genere, tum rubetarum , prsfcrtim minorum paluftrium : aut faU
tem utrifij fimiles.

IO De

De Ranis. Lib.IIIl.

Deijs quas AiirnTas/euccizlitus dcmiflas iiocant, inferius dicam.

COROLLARIVM II. DE RANA IN GENER Ej
fimul 6C de fiuuiatiliRana.

De fluuiatili rana iam paulo ante qusdam annotaiii in expofitione tabulst! fed a Rondeletid

^"^^Osfquatinte ante promptum^ efl,ut ranx paluilri, Ariftot.locus ii occurreret, ucrba Graeca b
infpicerem.Equidem rante paluftris nomine pifcem feu pifcatricem ranam h!c acceperim, ut pi=
fcis pifci comparetur.utricp fane fimilitcr os in promptu eil,aliter quam raijs. facile quide Aktjo*.

,owsUa»!,fiforteitalegitur,(utfufpicor.)proJ3i7jotc;^o5«a,u;5irrepcrepotuit. ^ , i -r,

Deinformiimperfe(So9ranarumfcetu,legequacfcripfimusfupra,pag.J5'S.inCordylo. Ue= q
clinante Maiomenfecdieai. )inucni in fupcrficie aqua fiagnantis, in lente paluftria: algis inna=

taniibus fcetus ranarum minutos, qui depedes uidebaiuur : propius uero infpicienti rudimenta
anteriorum pedum apparebant. Hos Itali, quoniam caput enorme eft,reliquu corpus nt/set{s,
capitones appellat,ut conijeio exuerbis Bafsiani Landitqui in libro de pcftctEx putrefccntc(in=
qu/tiaqua oriuntur uermes,magna copia ranarum dC aliorum animalium,que ortum habent de
putredincteuiufinodi funtpifcesCiffl/>ro|tne/)i/cMKommat)capitoncsuulg6:didi. f Aquispaludu

liceatis moriuntur ran3c;reftitutis,reuiuifcunt,Incertus.

In uentre generis cuiufdam ardeatranam deprchendi,Ianuan] medio. Rana fepe,ut et cha D

lomKlesn,cumfcrpentepugnat,Innominatus. -r • i i, cr c • i

Apud Anglos Lucius pifeis, capitur rana aut bidea pifciculo hamo aftixo,fumcuIum (linea) e
trahendo per ripam.non ilatim autem extrahitur ubi hamum corripuerit , fed iam defatigatus.
Pifcatores aliqui ranam excoriatam inrcti naife inftar contexto ligatam fufpendunqita ut m me
did libere pendeattuel iecur caprinum fimilitertfic pifces inefeatos capiunt, f Ranar expulerut

Autariatas,Agatharchides.Autariat5StephanoThefproticagenseft.Autoriata;ueroAehano.

Indica a ranis plurimis inchoatis et imperfccSis c cceIo lapiis, migrare coada.de animalib.17.4'.

Cochlearum ufus infirmo iecori prodeft;idcp etiam tabefaflum reficit.bene enim alunt; fiui.
fcofam carnem melius lixiuio lauabis,aut fale & uino,aut furfure. Aqua earum deftillationibus
colledahedlicis «phtliificis efficaciter prodelt,& ficcar iednoris diilempcrantfe bis dicieiunis
,0 fumpta tepens medetur. Caro quoqj teftudinis,qu.^ in nemoribus degit: deffillant &: eam ah) ad

* eofdemufus.Rantequoq,qu^boloinlympidisaquis(;apiuntur,pareseffecIushabenf,Alexan.

der Benedidus. f Ad epilepfiam: Aliqui per dorfum ranam fcindunf.&l extradum iecur folio
caulis iirafsicie ) imiolutum deiiccant. hoc tHtum cum uino optimd in potu dant paroxyfmanti
(lub paroxyfmumoSi fi uice prima non curatur.uenturo patoxyfmo idem laciunt, Antonius Guai
nerius. (E Fcetus ranarum imperfedos aliqui elixant,»: innatantem adipem colligunt: quem Io
cis plabris illinunt, ut pili fuccrefeant. articulis morborum impetus fedant rans,fubinde re

cernes impofiK,quas quidam diffidas iubent imponi,Plinius. f Cinis rans magn*
ardanu^ ,n FmhfcriUwoWo gallime uel alterius auis , linteolo alligatus , prohibet ne fanguis et=
fluat etiarafi profunde uulneretur. Ex quo multi colligunt eundem cinerem geflatum , mulie.

.,„bremfluxummenftruumretinerepo(re,acaliasitemh*morrhagias, Incertus.

^ De ranarum ui,ad inducendum uini faftidium,exlitcris amici cuiufdam uiri bom K mihi no
ti ad amicum,qui eas literas Germanice feriptas mihi communicauit: Fiho ebriofo K laipius ex
ebrietate uariis periculis expofito dum confulere cogito,ab honeftis uiris remedium hoc accepi:
ranam uiridem ex ijs qua: in fontibus fallentibus reperiuntur , uiuam m iiini menftira ( duarum
librarum forte) fuffocatam,eam in uino uim relinqucrc,ut qui uel haullum unum inde bibiltet,
per omnem deinceps uitam abftemius degeret.Ego folicitus metuens ne quid aliud etiam in-
de detrimenti fequerctur,cum filio (recens etiam ex ebrietate periclitato) inflitutum meum con.
fero acquiefeenti propino uinum,(in quo tamen paluftris rana.curn circa fontium icatungmes

nullarcperiretur,fuffocata fucrat,)duobus hauftibus,uno uefperi,altero inane Volui autem ip=

o fe praguitare uinum.a: experiri faporem.os tantum colluendo, ita ut nihil inde glutirem: quili,
cetnon difpliceret.poftea tamen ad duos fere menfes uinum faftidiui. Vxor eius , quae odorem
tanta uinarii uafis illius olfecerat , ab eo tempore hadenustat/bo ijmnmm temfom) uinum non bl
bit.etfi enim interim experiundi gratia non femel guftauerit , inde tamen ftomacln do ore n
mediocri percepto, abftinet. uterum quidem non fert , ne quis eam ob cautam uinum ei ra ^
cife fufpicctur. At in filio faftidiumhoc non ultra quatuordecim dies durauit; cuius tamen a u -
ni potu caput ei nund tentatur. Experiemur alias idem remedium cum rana uiridi e
te; & rei euentum ad te fcribemiis , Haac ille, quibus ea , qua apud ucteres legimus , a "

dum uini tadium, medicamenta hic adferibam: V inum in quo anguilE fiiffocata 1 , ( t) ’ ^

anguilla dua necata fint,)potui exhibitumCaddunt aliqui,uel modice) tnni ^ '

,„pJt.P,inius^ali)qui^muete..l^ffilffi

U UdflLjnilllU» «.A- --.f-

biberintjt^dium uim' affert,Plmius. item mullus in umo necatus

da. Vinum aiunt tadio uenirehis qui ex Clitorio lacubiberint.ldcm.

'Sllfl

m

9f4 DcAquatilibus.

Eligantur liinidines ex aquis, m quibus ranae degunt ; nec audiamus illos qui exliuiufnwdi
aquis hirudines uiiuperant, Aiiicenna.

Ex rana qutc nam hieroglypliica habeantur, multis exponit Pierius Valerianus !ib. i9.nos
lemmata qusedam tantum indicabimus,qtrafimt:Iniperfe(3us,Inuerecundus, Ctiriofitas, Lon«
go poft tempore progrediens, Sophiffa,Da:mones,Poets,SiIentium. In ditiinis literis(inquit)
ut in libro Apocalypfcos, ranae iimtilacra funt cacodtemontim. Porro filentium (ignificaf per
rana m rubetam illam grandifsimam , qus geminis ueluti cornibus infignita eft: propierea quod
obfcriiarunt magi, fi ea in multitudinem tiociferationibus obftrepentem inferatur, filentium fie
ri.EomfpedIare putant nonnulli ranam illam IVIeccenatis celcbratifsimam,qua is literas £C tabel
las obngnare iblitus erat , utpote qui ea qute literis credereqfilentio inuoluenda eile commone= i»
ret. Sedenim cum rana,nonrubeta, in omnium fcrmone,(^r,) ego ed potius rem fpeflare dixe.
rim,quafiHccoenas id in Auguili gratiam fatSitaritide quo etiamnu infentulo illud fertur,qu6d
in auito iuburbano obftrepentes forte ranas iilere iuilerit; cui quidem commento adeo fauit ue»
tuftas illa, ut ex eo negentur ibi rante coaxare, Sic.

COROLLARIVM r_I r. DE RAKA RVo
beta,alijscp diueriis,

Grscis pro rubeta mafc.gen.uulgatum eftuffi/ra uerdfemininu, aptid ISlicandru fo.
Iumreperi,St Aelianum de animalibus 9,11. & 17.11, Rubeta eft rana ucnenofa in ficco femper
rubens,Sf arubis nomen trahit,in_quibusplerunq! uidlitaqNiphus. Quircrumnomenclatu. lo
rasLatine,Polonice 8C Germanice confcripfit. Rubetam interpretatur Polonice Zaba drsex»-
na,Gcrtnanice ein irtllbftdfdl.Bufoncm uerd, (id eft,ranam ttrreftrem nimix magnitudinis)
Polonice Ziemnazaba.Germanice ciitlKmt. Qua uoccGra-cibufFcncm appellarent, fru-
lira qutefiui diu cum Italica nomina complura non nefeiam, quibus appellatur uulgd ; Rofpo,

Zatto,Botta,Babi.Montaninoftrates(Gjrm«icf)lKrottcna:Agc&Srottcn.GalliCrapaud:un.

delapidem bulfonitem,crapaudinam,Ca;iar iacaliger. ^Mutas ranas aliquas dici putarim, qua*
les rubeta funt t non quod uocales penitus non hnt : fed alijs uocalibus garrulis comparatae,
muta prae ipfis uideantur;quoniam uox cis rara dC parca.

Referunt multi muftellam d rubeta uifam iic torpefeere, Sf exanimari, ut a rubeta occidatur
ai edattir.quod tamen uix credi potcft.-nifi.non htee omnium,fed qtiarundam fitfolum proprie= jo
taSjCardanus in Varijs libro y.^Bufonesaiunt alcrpentibus deuorari.adduntfuperilitiofiores
ab illis inde uenenum qutcrqCacfar Scaliger.

Certum elf, nullum oftentum infeiicius rubeta apparere pofle, cum uel magnitudine uello*
coinufitatum fuerit: animal infaufium ueneno,forma fceda,rolitudinc,cIamoreinaufpicato,ha
bitationeftib terra, di inter humana cadauera,nodIurntr, fpiritugraui,oculis^intente reipiciens
tibus,fafcinocp. Idem Cardanus ibidem. Sed ueteres adeo ominofam £C abominata bubonem
auem faciunt : nufquam uero,quodfciam,bufonem ranam, ueterum quifqtiam inter aufpicia ul*

Ia memorauit.qtianquam Aug.NiphusIib.i.deaugur!is,ucteresbufonem undecunque & quo*

modocuncp obtiium in felicibus augurijs habuilTe narraqdfc.ut in libro deQuadr upedibus eui*
paris rccitauiin Rubeta H. h. contraria prorfus quam Cardanus frripflt.opinione. 4,,

Nicolaus Myrepfus unguento L X x v 1 1 1. ad lumbricos inicripto admifeet oculos rana:
tcrreflris. fl^Kiranides 1.11. Batrachitte lapidi tiires qtiafdam fuperftitiofe adferibit, imaginibus
quibufdam infculpto,& altjs nonnullis additis fi pro amuleto gefletur.^Ex Cardani Variorum
libro 7. Rubeta (inquit) dentium dolori prodeft plertinq), fi dentes coxarum ofsibtis tangan.
tur; antipathia enim eft. Siccatae in umbra ieciir, ad albugincsoculorum elegantifsimum auxi*
litim eft.Ipfaucrd tota tuberibus carneis fupcrligata,(uocantaute natas Mediolanenfes,) ea abo*
lct,a;liquefacit.Synanchiciscod}aS( pro emplaftro impolita, adeo prodcft,utqtiendamhocatt
xilio.cuiiam tanquam morienti, demorecandelte accenfa: fucrant,libcrauerim. Crediderim dC
filum, quo lulpenfa interierit, (ficut de filo jiurpureo^ ^uojufifocatAfuertempera^uereres tradiderunt,) polle

conferre.Pedes omnes magna: rubcra, ab ea tiitienteabfcifsi, dum Luna uacua ad coniundrio* ,,

nem properat. 'C0II09 ftrumas patientis fulpenli, adeo confcrujjt, ut perfepe etiam a morbopa. ^
tientem libcrent.Cinis qiioqt eius falconicum carne exhibirus,tineas qua plumas crodunr.tol-
lit.a: forfan etiam,li fuper auem ipfam folum fpargatur. Idem collo mulieris fluxum menfiupa.
tientis fufpenfus, (hanc quidem uim ex emere Tiana magnxfiuf eritis etiam ex incerta authore ficriffmus in
«,)ferrur eum cohibere. Qtiinimd referuntcollo pulli cincremfufpenfum,cfflcere,utneiugu-
latuslanguinem mittat.

De Rubetarum ueneno. Synefitis in epiflola quadam ad fratrem diftichon hoc recitat;
Aatrtc/lix,cpfLWo^,hipiii,ii^ AadlKiatS Kat kujjx AeftrsrHg* {AvxsHrdw forte,) nrKA/ Vi

denturautemuulgo,nullocertoauthore,ulitatifuinchiuerfus:quibusAa(i}iiashomincs notan.
tur tanqtia maxime tienenatis etiam feris, afpide,rubera,ferpcnrc,(uipcramintelligo,)&:cancra «a
bido,nocentiores.Qitinam uero lint Anrtilwa?, dubitari potcfttego coniediurara meam protuli in
libro De Quadrupedibus ouiparis,iH Rubeta G. nunc uerd Andlxius per lyncopenpro AsuStdext

diflos

DeRanis. Lib.IlII

dicioSjConicrerinijUtfitnomcngentilCjaLaodiceaduitate Afte.quam conic<Sufa auget, quod

in eadem Epillola a Synefio Euthalius quida cognomine Ballas, Aactimvs nominamr.illD ait pra=>

fcdum aliquando Lydis auarifsimum dC aftutifsimum liomincm,res illoium elTe depeculatum,
Eli autem Lydia Afis regio, K Laodicea'quoq; nonprociit Alix ciuitas , Lyco flumini inipofi.
ta.Stephanus aliam Syriac,aliam Lydias Laodiceam tacic. Sic, ItacparbitrorLaodiccacCcuiufcuni

quc)ciucs,tanquamimprobos,auaros,aftutos^homines,hocdiftichotraduci folitos; ficu; & a»
lij populi fuisuitijs, ut in prouerbio, Tria Cappa pcfsima. ^ Memini ranas quafdamladeum
quoddam uirus exudantesuidere,quod & falamandrae.prslertimperculTe, faciunt, f Alpis
ucl folotatSuinterduminterimitiS!: afflatu quocp, ut Si ccntrites,&; rubeta, Aelianus de animali,
10 busijiU. Etrurfus 17. li.Eftquoddamrubetx genus , cuius non modo potus cft perniciofus,
fedillius etiam afpcdus afpicientibus infeftifsimus cxiftit.Nam fi quis ex qs, qui malas artes in>
geniofe faditare fciunt, eam primo contriuerit,dcindeciusfanguinem,fiue ad umum,fiuead ali
ampotionem,quahomines uencfici idonea exiftimarint,admiiiH, cuipiam perinfidiasbibendu
dcderiqisfanefinemoraperit. At nunc res agitur tenui pulmone rubeta, luucnalis Sat,6. cie
ueneficis mulieribus. Extat liiftoria apud Boccatitim de eo qui a fumpto cibo cum amafia fua
iniiortogingiuas folio faluia pcrfricauit ; Si mox mortuus eft. unde mulier in fufpicioncm iie,
nenitienitt&icuminrem prafentem a iudice duceretur, oftendit decerpto faluia foliouirum
iiocquoipfa nunc modo gingiuaspcrfricafre&: mox obtjiTe. perijt autem moxipfa quoque, Vn
deiudex de faluia fufpicari coepit , quam cum efFodiiursiffet, rubeta fubtus latitans deprehen,
4o fa eft. f Rubeta in puluere pota mortifera inferunt incommoda , quemadmodum & morfii.
Nam etfi dentibus careant, tamen comprelTa fcabris gingiuis particula , & fubinde ingrefla per
cutis fpiraculafallua, demorfosucnenant, Matihiolus. ^ Artemifia alligata priuatim potens
traditur, pota uc, aducrfusranas,Plmius.Macerfuccum eius cum uino liantium commendat.

Bufocongrum pifcem in A mara Aethiopia lacu, congri forma , fed capite fcedo quafibufoi
nis, nominat Cafar Scaliger De fubtilitate 116. j. &c. Ranam pifcatricem incola Iflria ro,
fpum appellant, id eft, bufonem: dC fimiliter Itali etiam acjuilam pifcem, Bcllonio tefte. hanc nL
mirum a ueneno, illam ab oris forma. De Phryne nobili fcorto multa tradunt authores. Aelia,
nusin Varijslib.9. auream eius imaginem Delphis eredam memorat, f Phrynionherba Kt>
ranida i.ii.cftbatrachium,inaquisnafcens,ui urente.

50 Deomincuelaurpicioexrubetisjdiximus paulo ante in E.

R A N AE Scincoidesnumerofaenata,peftilcntia futura aliquando prafagiumfunt, Aie,
xanderBenedidtus.fed omnino legendum pbrynoidcSjUt Ariftotcles nominat, idem^ cx ipfis
prafagium refert.cuius uerba Graea recitat Rondelctius,in capite de rana coclitus demilTa. (Vi
de qua fci ipfimus fupra in Explicatione tabula diuifionis ranarum ad numerum S.)quanquam
enim fcincorum,qiios imlgd fic appcllant,coIorem referunt uentre citrino , dorfo fufcotSl fimi,
liter in aquis putridis degunt: & uenenum, ut probabile eft, illis fimile habent:hoc nomine fame
nullus idoneus autiior ufiis eft;£<l fcinci non funt,quibusiiTiperiti pliarmacopolc quidam eorum
Joco utuntur:fed falamandra qUadam aquatica: Salamandras noftri indigetant : a qiia-

ticas uerd, TDnfjermeUcntranas ucrd iftas ab carum fimih'tudine,ut conijeio, (|;)(Snlc,diminxi5
40 titia uoce. Rana phrynoides funi (inquit Petrus Aponenfis in commentarijs fuis in proble-
mata ArifiotcIis)quarum facies figna rubea habent.Huiufinodi ucrd ranas , uel potius ranulas,
multoties uidi. Multd minores fimt uulgaribus ranis , parte prona Coloris charopi , uel cinerei,
feii cufi : fiib uentre uerd citrini , aurei. Nec rard contingit eas in Italia uidere poft pluuiam im-
mediate aftu pracedente uehementi , falientcs per loca prius arida , puluerulenta. caudam lia-
bent paruam&' tenuem. Sed liuiufroodi ranularum nomine intclligcndafunt quantis anima-
lia ex putredine orta: Ariftotcles tamen htee prx cateris forte nominare uoluit : quia cum fint
diucrforumcolorum, maior copia materte&putrefadiio amplior in ambiente nos loco indicas
tur; Hacc ille, qui dC loannis Damafceni huncaphorifnium citat: In quacunque prouincia abiin
daucrint animalia generata ex putrefadiione, putredines 6C peftesin corporibus incolarum eo-
dem anno generabuntur, Rondclctius cafdcm efle putat , hoc eft ccclo demiffast

quas ego cum pluuijs tantum cadere dixerim, uel alioquin ex acre fublimi cadere, id quod
rarifsimum ac inter oftenta.eft. Et quanquam hoc etiam aeris corrupti magnum eft fi-
gnumtSC populos aliquos' hac Itic regionibus fuis pulfos (propter ranarum e nubibus de-
miiTarum copiam , fiC graiiem interfectarum odorem ) liceris proditum eft : phrynoides ta -
men dictae in ipfa terra ex eius putredine generantur : QC quanquam femper appareant
aliquK per atftatcs , fi tamen in maiore folites copia prouenerint , infaltlbre fignum faci-

D IO P E TESranacanulIoautliorenominantur, quodfciatn , prtetcrquamfemel aitcruma
Ph'nio,ncmpe libro;), cap.6. his ucrbis : Ranae quas diopetes & calamitas uocant : fangtfis ea-
rum cum lachryma uitis, fi cuulfis inutilibus palpebrarum pilis illinatur, renafei prohibet. Et rur
fus cap.'o.Iecurranar diopetis uel(^?zc/e/emfr/e^if,t7)calamiiae,in pellicula gruis alIig^um,Ve,
nere concitat. Sed utrobicp alia lectio habet dryophyfes,qiu Si Hermolaus fecutus elt. \ tciii^

11 4

K.a,

h.

■

c

pyd De Aquatilibus,

legas, apparet PIinmm,{iiie diopetem fiuedryophyten eandem fedfl*ec3 calamfte. Rondeletius
eciam in capite de ranis m genere, dryophyten eandem calamitte facit, poftea de fingulis agens
difttnguic. Ego de his uocabulis quiedam protuli in Libro de Qiiadrupedibiis Ouiparis, capite
de Ranunculo uiridi , fiue rana calamite , pagina y6. Et fane calamitac uideri poflimt
hoc eft e ccelo,uel ade dclapfe, cum fuper arboribus re^eriuntur;quaii' non de terra afcederinr,
(cum nullum aliud ranarum genus fcandere pofsic,) fed e fublimi ceciderint. ffRodeletius ranas
paruas rubetis iimiles,quas <p^uno&</l&s Ariftoteles cognominat, <fio7rvr&s eile putat: qusfementia
paulo ante nobis in controiierfiam duda eft.^Ranas certe quafuis e nubibus delapfas, quod fa*
dum fepe legimus, tam infeliciranarum plum'a,utpopuIi etiam ita puIiifintjt/lesriTss appellare U
cebit.Vide qua coiigefta a nobis ilint,in libro de C^adrupedib. ouiparis, inranaC.pagina44. la
Pluuiam quidem ranar53murium,pifcium,&c. dupliciter accipere licet:ut uel cum pluuia aqua

hgcanimaliaceciderint:ueifineaqua,agrainatimtamen& pluuiaeinflar enubibus del3pfa,iii

terram difperfa iint.

Ranae paruae (ol lAix^al pluuntur,ut quidam putarum: fediam prius fub terra

tentes, apparere incipiunt, cum aqua earum cauis fe infinuarit. ger^ere autem differunt bx rana
ab ijs quae in paludibus dC lacunis degunt. Abundantia tamen & h^rum dC caterarum, cum ui^
fixerit* (addiderim, kumtdam & morhojam anni conflitutionem portendit,) Ex Magmento libelliTheophra
lii de animalibus quorum repentina multitudo apparet. MirambeHum oppidum eft Santoni»
ca pratura.in eius agro tantum pluit ranarum,ut cumulatim tota tiiae tegcrentur:oppidani ne»
que domo efferre pedem,nec5 ubi ueftigium ponerent,haberent : Quo fi totius pene Aquitania io
ranina oua conueda eflent,uix ille numerus expleri potuerit, Cafar Scaliger.f Vocabulum
apud Homerum inuenio, a dandi cafu «/^/i compofitum, nominat aute ille TitTxtiZS
ideftfluuioselouedelapfosiquoniamfluuij, (prafertim torrentes) coelefti aqua augentur. Alij
authores tum in hoc tum alijs a zv)s compofitis nominibus, cmicron ponunt , a genitiuo «^off,ut
</)s7j5v|iHj',Aiflft«£?^«?.Euftathius annotatnominainmT»j,ficompofitafi'ntauerboTsrTnfl&ia,quodeft:
uolare, paroxytonaefTc, utt/'/-i5rfeT«s«fe‘y5t:a-5n'5^«i/ autem, quod eft cadere, oxytona,ut</)!j;rfcT6S
rx7Ax<fioi/,i^iKAtos »(fl;‘m;Tt(ro/y.De Palladio autem ccelitusdelato,pIuraIeges in Lexico Gracolatu
Vryophytes. no,&fc.^Qiioniam uerd codices Pliniani quidamnon diopetes ranas , fed dryophytes habent,
fuper ea noce eciam aliquid afferendum duxi, pracer ea qua in libro de Quadrupedib. ouiparis
rana calamite dixi, Graea icitur lingua proprietas dC analogia dryophyten non admittit, At 50
t/^voSiiTlw fi' quis appellet, quod per arbores repat, defendi poteft : uel quod ab arbore

in arborem quafi uolando tranfire uideatur:uel </}«i/7r£T«,aut43t/e;rtT«,id eft ex arboribus delabi fo
iitam, (qua omnia calamita conueniut,) defendi poterit.Horum tamen omnicr nihil apud Gra«
cos feriptores de ranis inuenit* A^vTtif&s uero oliuas legimus, tkj Tswjf^Kvm doynxs, (fubaii

dio feAKwe?,) Varinus.qua priufquam maturefcant,ex arbore cadunt.Drupas Latineuocat.Druc
pa funt oliua nondum edules ^tenerainec olearum modo,fed alias quocp baccas ita uocamus,
Hermolaus in Plinium. Vide Indicem Plinq. His opponuntur fru(ftus(praierum

oliua) qui in ipfis arboribus maturuerunt. Adi Euftathij in Homerum Indicem, 8C Lcxica.

i 40

DE RANA PISCATRICE,

RONDELETI V5.

ARA’*

DeRanapifc. Lib.IIIl. pyy

R A II s K torpedinibus adlongos cartilagineos ucnicmiis per mcdiosdios uoco , qui ordo : qui ms
ut non omnino longis fimiles funt, ita longiore contradiiore^ funt corpore, dc cauda formimm,
fpifsiorequam plani.Pitetcrea branchias in lateribus habent, prstcr planorum cartila
paaS gincorum naturam. Huiufmodiruntrana marina dC fquatina, quas tamen in planis nu

mTrarunt Ariftoteles & Plinius. ^

De rana autem marina ceteris raiarum generibus 'omifsis nuncloquimurtqUK «hUs A

ab AriftotelcIib.9.de hift.anim.cap.57.dicitur,ideft, interprete Plinio iib.9.cap.4i. rana pifca=
trix.Hodie quoqj a Neapolitanis rana pifcatrix dicitur,ab alqs Italis marino pifcatore uel diauo=
lo di mare. A Mafsilienfibus hmdro^jCBuKiromm^lnfnlimfmm uulgm uocac, nomine d hatrucho deum,
n> Beiion.lalato £d amplo oris ritSutquo marfupiS refert, quodbaudrier uernacula lingua nominat,

A Burdegalcnfibuspefchetcau.Siculi lamia nefeio qua ratione appellat, nifiaboreadmoduhian
te uelauoracitate.Monfpelienfesgallanga,Pifcatricisnomeapifcandifolertiainuenit,ranacuc .
ro a rans palufiris nuper nafcentis fimilitudine. Pariat enim ranae paluftres, tradente Plinio , mt Pf
nimas carnes nigras,quas gyrinos iiocat, oculis tantum dC caudainfignes : mox pedes figurant, .

cauda findente fe in pofteriores. Apud Platone pouerbio dicitur; Nihilo rana gyrina pruden= xtetck’
tior;o« S(t«! /\ «'«(/ 01071^ haj/ oS G92a9,o t/f «fit Wvyj^ia/qi si(/ sj 9>{oV«i7ij; si/lqii £«7)01(1 J2xf«=-

vjvi/aira.Nosill6tanquamdeafapientiEc nomine fufpiciebamus,atilleneutiquafapientia ranam
gyrina fuperabatiQuo inloco Erafmus pro j-veir» legenda cenfetjf uusstefl: enim Grynea Myre»
naorum oppida, ubi confentaneaeft,inquit, ranam defpicatifsimafuiirc, propter Apolline, cui
io peculiariter id animal inuifum, propter fabula de rufiicis in ranas commatis. Eft autem eo in lo=
co templum Apollini facrum candido marmore, Si oraculum uetuftifsimummndeetiamipfi co
snomentum Gryneo. Verum cum optimoruautorum teftimonijs confiet gyrinos paruas effe
ranas,uel ranaru partus informes,quibus illepidius nihil pofsit uideri, Platonis locus Integer mi
nimefe immutandus mihi uidetur. Sed utra lediio magis probanda, penes dociliores iudiciuni
efto. Ad ranas marinas redeamus, quae a ranarum paluftrium recens natarum fimilitudine dio
(fis funt; capite enim cauda^ tantum confiare uidenturjUt etiam cottis fluuiatilibus pifeibus ap-
pofite comparari pofsnit.

Htc indignum plane fuerit Iteritatis fitidiofo prteterire {ilcntio,monftrum illud , feu fabulam Contra

potius, quam pro rana pifcatrice,&: eiushiftoria propofuit is,qui de aquatilibus fuperiore anno
50 libra cdidif.ei enim pedes appinxit ta abfurdc,quam fi leoni terreno pinnas appinxiflet ; rana^
appellatam effe putat, a pedibus quos fub uentre geminos habet,ad rana: palufiris fimilitudincm
membrana intertextis;quibus uerifimile efi,inquit,hanc in rance modum per fundum maris ince
dere.Qiice omnia quantum a ueritate abhorreant, ex fequentibus perfpicutim fiet.

Rana marina pifeis eft cartilagineus, planus,fufcus,fiuc fuliginis colore;capite maximo , ro* g
fundo Sd compreflb.Corporis figura 5C colore cottis pifciculis fimilis. Capiti cauda tantum fine
corporeaffixaeffeuidetur,utnihilferepra:tcr caput, caudam^ inhoepifeeuideas. Caput acu-
leis multis, acutis, horret. Os illi non in fupina parte,fed in promptu,amplum Sc latum , Si ad pi=
fcis ingenium moresqj a prouida natura reefie accommodatum.Maxilla fuperior,breuior eft;in=
ferior,longior Sfprominensiquo fit utfemper os hiet,pateatcp.Lingua quocg maxilla fuperiore
40 longior,lata eft Si magnapro maxillxmagnitudine.Eftmembrana quadam gingiuaru interioo
re parte enata, Si in os complicatatqua a maxilla feparari, nili diligenter infpicias , non uidetur.

Dentes non folum in utracj maxilla funt magni,acuti,in os recurui,fed etiain palati ofsibus duo

bus infixi,item in radice lingua. Oculi fupra caput ad latera fpecfiates,aculeis fepti; ante hos prc)

pendent appendices dua,tcnues,a!ba,tetri^ odoris, fi' Oppiano credimuslquibus ucluti efca pi Lil.i.AnvJii
fces mira folertia allicit & capit-quod non folum grauifsimo Ariftotelis teftimonio, fed etia pifca «v-

torum multoru experientia comprobata eft. Ariftoteleslib. 9. dehift.anim.cap.;7. Rana ea qua

ante oculos propendet,qua longa pilora fpecie referunt, in extremis aut crafsiufcula rotundant,
ueluti efcautrifcp adieeSatea inqua capillamenta, cum arena,aut turbidis aquis, ejuas ipfa contur=
baritjfefe obruerit,attollit;qua quii tang3t,pulfant^ pifciculi,eos allicit donec in os perduxerit:
yo qua uerd capillamentis illis cafu quodam caruerit, macilentior capitur.Eade Plinius ita tranftu- idb.^.enf. 4».
lit.Necminoriquam torpedini)foIertia rana qua in mari pifcatrtxuocatur.eminentiafub oculis
cornicula turbato limo exeriqaflliltantcs pifciculos pertrahcns,donec tam prope accedant, ut af
filiat.EademOppianuslib.i.KAlilliTwSf/pereleganterexprcfsiri ^ ^

BKTjsax©^ t«/ npa ()«a9tckse tf’ dtyvj^ Ifhgt/ iixhtsH,

Alf^x^x »9 7w ((H7IS ca’d^j^x^ yxAoyqo^^hjj. At/tps (jSd TffHlsio hxt

rUxittu «pC(tt&j(/,oA)ylu/ ctvx xx^HSt TJrodmt Hfx of tK 9^7©- uiXTUS unqvm,

At5^«T’,£4^r')7C,iM)K«c4fcO)if^(/ai/T(t«. Tuu^uxdltvd^Sidiiysti

O) px oiGpoxvTdJr Attftc&Rz. AvTwg 3 7^ x4- xxjono ttf lAxiTua ccjjott^xeetxoi.

Ha* siitx.Tti (f’ iqtTnnac Ovi/1'yi aixsxiiUni Upvoifai/ mSuo»

Ex his liquet iure optimo pifcatricis cognomentum additum. Contra aliorum planorii cartilagt
neorum naturam pinnas duas habet in medio corpore. Branchiarum foramen utrinque unum.

9T8

DcAquanlibus.

cute, non ofleo operculo contetSum.Caiida carnofa efljfpilTa^, m pinnam lata defi'nens;in eiut,
dem fiipina parte pinna alia erigitur.Ex caudat capitis^ lateribus appendicula quatdam carno.
fa dependent, certis intetuallis a fc diftantes , qua; natante rana fupernatant. Intus peritoneum
nigrumeft;uentricuIusmagnus,utrinqUe appendicem unicam,breuemliabcns.Intefiinagraci=
lia', in gyros multos conuoluta K replicata, quod neceffe fuit, ob uoracitatem SC uentris capacita
tem paruam.Heparrubefcens, partium, contra uoracium etguloforum pifeium naturam, neque
in lobos fediim ticluti in galeis, teneritudine torpedinis hepati non cedit, ob eam folum expeten
dum. Fellis ticfice meatus longus , ab hepate propendens mefenterio , inteftino^ adheret. Fel
aqueum eft.Splen nigricat. Huiepifeifi peros, uentriculus interanea^ omnia eximantur, cor«
pus^ quoad eius fleri poteft diftendatur, totum pellucidum fit,immilIo^ lumine laterna appa= lo
retlmi riflco afpeflu, quemadmodum & pifeis ipfe uiuus tetro foedo^ eft confpetSu.unde ab Ita
(•*) lis diauolo marino nuncupatur,S<: ab Oppiano in uerfibus paulo ante citatis fceda uifu dicitur,
c RanaouaparitjCum ceteri cartilaeineianimalpariantiAriftoteles: cifiiUasmt/lnW acimer»

P^KJ. Et:2W{)'7BKSo^'7afftAaj(«,tn?c'nifio|/wa'7it«s(fir,'7zr^«u

alumli u! ^ ““S TO\Wi3(t7(0eixa. Animal pariunt cartilaginea, fed prius ouum pariiit infe=

Lib. 6. dc hii' ipfls,augentcp dC excludunt, exceptarana.Cluo in loco pro rana,mcndofc legitur raia in Latinis
Cap.io. codicibus.PliniusiCartilagineum genus animal parit,excepta quam rana uocant, Huitisrei cau

Lih. s.Mp.24. reddit Ariftoteles. Tk KstWfJU'* mlsfH ^ txLms iM mma v lihmy Hoy , £|m ,fi

Ub- 3- dc gen, tpdjjOff uscbsOcn st©' t/l' m'nK^ y> Tib&oy didy yov^.Ama Sa'T£i *. xiid

anm>cap~3* bsi7izc^yx'r®'jH^'TKbT(waKMSso<l^Hn^crcpa<^x'JTpa^cu/.Ato7T€peidPXo

vsdpoyacrJ^iyiTixt escivio-^is-j^e^

Sayxmbva, ira 1(9« c^ibSay, Cartilaginea perfedlum ouum intra fe pariunt, animal^ foras emittut,
excepta ranaihec enim fola perfetSum ouumforas emittit.Cuiusreicaufaeftcorporisnatura;ca
put enim multo matus reliquo corpore habet,id^aculcatum.ualde^ afperum:quamobremne=
que poftea catulos fuos recipit, neque initio animal parit ; capitis enim magnitudo 8<1 afperitas
Lib.i.dchifto. quemadmodum ingrelTumjita etiam exitum impedit. Idem alio loco icribit, ranam animal non
cdp.to, parere, neque fcctus fuos recipere, tum propter capitis magnitudinem, tum propter aculeorum
impedimentum. Cur tierd rana: paucte reperiantur, cum inter cartilaginea fotcudifsimat Cnt,
tib,6. dc iiift. idem Ariftoteles docct,ro?ii/yi™TO7ii(;c;i£ ilb r^/ixtiay h ymh-X/ Ji nbxfiy Zirpx}^!, kMk armti aoi,
mim.cdp.tj. ■n xmXbvSvi jtf</}lais:rtKrci ybj, aS^cx xyx n&s at? xs-Ft®cundifsima pifeium eft mana, inter cartilas Jo

ginea uerd ranaifed rarae ftmt , quia facile pereunt.parit enim uniuerfa ad terram. Rana mari=
vitaritr«a= na extra aqua aliquandiu uiuere poteft. Vidimus ipfi aliquando in litore inter herbas dies duos
gum. uixiffe.uulpcculte^ terrena: nodiu paftum queritaris pedem dentibus arripuifte, fid ad auroram

ufej rctinuifle,ex; quibus oris dentium^ robur colligere licet,
j Carne eft molli, excrcmentitia,infuaui/erinifaporis,m3licgfucci.

(j Fel eius aduerfus fuffufiones utile eft. Os in cauda nullum habet rana,cft cartilaginea fit, necg

tib, 32. cip. 3 aculeum exertum paftinacae modoiPlinius tamen,OnicuIum de cauda ftrumis curadis prodefc
’ fc his uerbis feribitiPungi pifeis cius,quirana in mari appellatur, ofticulo de cauda, ita ut no uul
neret, prodeft.Id faciendum quotidie, donec percurentur. Sed quid de eo Plini) loco fentia,an=
tea (cxjiice ultimo de H^ijs^quod de T^ia acerrima infiripfic)expoCm, 4»

A. Katthdhn Ex his tum cuiri^ix a nobis cognitis, tum grauifsimorum autorum teftimonijs confirmatis,

gc 4m pifccm notior cuiuis effe poteft rana pifcatrix quam ex eius deferiptione qui pedes ei tribuit, quiip eam
tffe- maltham appcllaricuius erroris refutationemin hunc locumreiecimus. Ac primum quamfriuo

la fit fola hac ratio, quod maltha fit, quia molli fit carne, nemo non uideriid enim nomen in infb
nitos alios pifces.qui molli funt carne,competeret.Deinde Oppianus, cuius uerfus a Lippio La
tinos fatftosprofert, facile cumabhoc errore reuocaflet. Is enim libro i.fairffXsoijj cumcetaceis
maltham numcratdibro uero feciSdo torpedini fubiunxit. Quare inepte primo Latino uerfui li.
bri primi duos alios exlibro fecundo fubiunxit: quafi uerd maltham Sf ranam tanquam eundem
pifccm Oppianus coniunxifleqijs^tribus uerfibus, ut de eodcm,locutus fuiflet.

DEEADEM, BELLONIVS.

A T yrannidem in litore maximam exercet , qtite a Grtecis yxbSs ( “Maltham longe alium ejfe pu

fcem, indicatum eftfuprd in H. elemento) lixrpxx&- ^xbxrli®', a Latinis rana marina didia eft. Gr^=

cam autem uocem Mafsilienfium uulgus adhuc imitatum, Baudroium, nomine a Batracho de=
torto , appellat. Burdegalenfes a pifeium, quos deuorat, muItitudine,pifcariolum (dum ranam
pifcatricem appellare uolunt) uocant.Pcfcheteau.Epidauri) (uulgus Ragufinos nominat) apud
quos ingentes huiufmodi pifces reperiri folent, ob deformitatem SC foedum atque horrida cor=
poris afpedlum,DiaboIum marinu uocaruua cuius efu atep infpc(ftione,quiEpirum & Aegeum
mare incoIunt,plurimum abhorrent: tantum^ ipfum exenterant, fiquando in fagenis capiatur,
ut pifces,quos recens deuoraucrat, extrahant. 60

Ranam autem appellatam effe puto a pedibus,quos fub uentre geminos habct,ad ranae palii
firis fimilitudinem, membrana intertextistquibus ueriflmile eft hunc in ranae modum, per maris

fundum

X

DeRanapiTc. Lib.IIIi.

fundum incedere. Figura eftpIaria,obIonga,carnemoHi,undeini]V:aIthKnomenfefl-trcscubi

tos in Epiro longa, Mafsiliar multo minortcutc undecuncp teuitore tam uaiio.ut maxitiiS quen=.

que canem terreiirem abforbere poiTe uideatur. Hoc habet cum Squatina commune, qu£dbfl
nas titrinqj aias prae fc ferat,latiores ac denliores tamen , atqj in fiimmo magis diftentas’; grandia

foramina duo,edloci oftendens, in quo reliqua cartilaginea quina habent. Osantccaput,Squa=

tinsmodo,gerit:dcntescpconfuli's ordinibus , fupefiorem ar inferiorem maxillam ambientes,
mobiles.albos,oblongos.adftomachumconiierfos:pinhampauld fupra maxillam fuperiorem
admirabilis naturaetgracilibus quibufdam cornibus.fefquipedalis longitudinis,per ordinem di.
ipofitis ita communitam, ut harum prior, iecunda multo longior fit,atqj in extremo ueliiti peni,
cillum album cutaneum oftendat, ijuo uana ueluti quadam efea pifciculos fallere folet, unde pi.
fcatricis cognomentum habuit: quod ea algae aut coeno immerfa (efi enim aifluarius pifeis ) nihil
praeter hac cornua oftendat,quibus incautos pifces allicit, Vnde Oppianus,

JMollitis nomen Malthe qua ferre uidetur. Exitij ignaros pifces lic rana maligna

Vecipit,itiib(:llesm!ignocieg\mkbi3tu.(:Hiunfmdediuerfispifiiiin,exlometUmOp%mdiuerlir^

YimrtSitmfim de mwfijce ciumm.) Habet bC aliam pinnam in medio tergore,priori fere confc
niilem:acpraterhas,mlateribus,utrincp unam,mgyrum,ut&cauda,crcnatam. Ranamarina
caput,pelle denudatum, crocodili caput refert, in quo binos calculos reperies planos , talpinum
pedcm,autfcrupulum medicum referentes. Cartilagineorum marinorum fola creditur oua ex.
eludere. V uluam habet in quolibet latere duas ulnas longam, multis anff aeSibus circundudiam,
^“terreftris rana modo: ueficamquocg Delphini uefica multo maiorem, Eiusheparinqumos lo^
bosdiilinflumeft,quorumduoutrincj ad latera protrahuntur. Fel autem ex ramo a pyloro S:
ileo prodeunte emergit;ftomachum gerit,5t: intellina carnofa,licnem rubrum , circmatum,a fto
maelio inter eius renes dependentem. Cartilagines in rana totidem numerantur, quot in quouis
fceletOjOfsium terrefirium animalium formam referentes: fed prorfus medulla carent , prater.
quam uertebra. Totidem neruorum coniugamenta in eius cerebroCmultum tamenliquido) mi
merantur,quot in reliquis animantibus:

CDR.OI,tARIVM.

V^nxpifc.piHura ad peleron^^udm d 'Mijenie Ge. Fadricites mijle. apparet quadam
dtjhrtat & ut in fceletes fieri folet, panimarte^partim aridis
rate, multa prater naeiuam Jfeciim^

A,

Obfcuri quidam fcripe6res,ca qua Ariftoteles de rana lutaria feti quadrupede,®! de fana ma A
fo rina iradidit,non fatis diftinguunt. Planorum pifeium alterum eft gcnus,quodpro fpina car.
tilaginem habet,utrais,t0rpedo;& quosbouis,aquila,rana nominibus Gracia appellat, Plini,
iis. GracietiamCut Ariftoteles,Oppianus,)ftmpliciter aliquando £a7jo*;)(Oj/,pro rana pifcefeu
ptfcatrice dictint.aliquando «AittJs,quod efi pifcator , cognomen addunt. Apud Arifiotelem ta.
rnen hifioria libro 9. cap.57. legimus v>;t Ixr neicio quam rctfie, malim e.

quidem «Mix. neqj «iiiars a quoquam tifurpart puto. Gaza ranam pifcatricem tranfiulit,ut SC Pli*
nilis alicubi. SiaAKj/legas marinum fonabitiquanquam id uocabulum Ariftotelinon admodum
ufitatumputo. in Admirandis quidem narrationibus eius, Cficut&: in libello
de pifeibus Thcophrafii,)nominatum inucnio:id efi, ranam marinam, ad aliarum, nempe terre=
ftrium , ucl in dulcibus aquis degentium differentiam. Non probo etiam quod in Hermolai
6 0 Corollario legitiirjUa-jjo*;!^! Auicennae interpres ranam marinam pro pifcatrice dixif.fi.

cuti etiam Cicero. nam quod Plinius ex ranis marinis remedium fcribit.uidetur ad ranas fltiuia.
files quadrupedes referendum, Athenaeus ex AriftoteleintemA«j(« nominat, riysii/jiiaaWes

DeRanapifc. Lib.IIlI. p6i

Raiapro ranainlibris Anftotdis a Theodoro translatis non femel legitur, ut Her^
jnoiaus Si Maffarius obferuarunt;S<: a Rondeletio in Raia indicatum eft.Quin Si in Graecis ex.
emplaribus eorundem nomina batus &: batrachus quandocp tranfponuntur. Siculi uocant La
miamlMarsilienfes Bodroyum,hoc eft,Batracluim,corrupte:Ligures,Pifcempifcatorem:Nca.
no!itani,Pifcati icem,Gillius. Lamiam quidem hodie aliqui canem carchariam nominat , Sic.
VidcinCane carcharia. Hodie ab incolis Iftrfepifcis rofpus appellatur, Maffarius. fcd Itali
etiam Aquilam pifcem rofpum, id cft bufonem uocant , ut tradit Bellonius, Lufitanis Xaro.
cho. De Germanico nomine dubito. ali) enim aliter retulerunt, in Oceano tamen Germani,
co capi certum cft. Pifeis ille,cuius icone ad fceleton Ge.Fabricius mifit,nomine Cotf4),proe. iT&iiil.
ter caput Kcauda(utipfcfcribit)nihil corporis habet.oslatS,&r inferiore parte multum emines.

Inferior pars unu tantum ordinem dentium habet acutorum : fuperior triplici ordine munitur.

E naribus pinnuli affurgunttK fupra oculos in capite tuber quoddam eft. Inter branchias con.
cauitates in fummo capite habet, per quas nantiaqua decurrit. Partes corporis alimenti capa=
cesiiullas habet. Cephalurum dixeris, HacFabficius. Facile autem apparet non alium effe
d-feriptum ab co pifcem quam ranam pifcatricemtde quaRondeletius ; Capite (inquit) cauda^
raiitum conflat, ut cottis fluuiatilibus pifeibus , Cuel ranis gyrinis, ) appofite comparari pofsit.

Sed alius eft Cotf4),(uel SMfc{)/©o»6/0ltrit,)circa Lubecum SC alibi, pifeis c mari uulgaris,
fale condiri folitus. cuius uenter cibo eft aptus; delicatiores uero eius partes , roftrum ac pinnae,
Spotten uel Gp«tbcn appellant.Hunc &: in lacu Suerinenft capi audio, quidam capitonis ge.

10 nus interpretantur,propter capitis,ad reliqui corporis magnitudinem,exceirum.fcd capito uete
rum longe alius pifeis cft,mugili congener.Plura de uocabulo ©«ifcb.ft; afclli pifeis genere ca.
pitato,fcripfifupra Corollario r i.deafellis.pag.ioS.&deinceps. f Scctobc,ideftrubeta_mma ©eetobe.
rinam’ Anglice, (Germanis diceret (DcerErott,)ari(ftu nimirum fimiliter patente, Gallice eade
fignifteatione Crappe uel Crappaude,uocatum pifcem fe uidiffe aridum uir dotSus quidammi.
hi retulitltotum capite K cauda conftare,triplicem habere ordinem dentium , linguam quoque
dentatam.cadaueribus hominum uefei. Si hominibus natantibus infidiari , quos membro uirili
apprehenfos ad profundum dctrahatac deuoret. ©iwpp Saxonibus rubetam fonat. fed aliud
multo cft marinum animal Germanice ditSum Geeqil4pp> >n Leporemarino mihi deferiptu.
TPolfuS uel "SErtltufc.Germanice dieftus marinus pifeis, (qui SC inlacu Suerinenft capitur:)ca Wolfae.

joputhabet craffum,fufcum,fpinofum.corpuscrafsiufculum,dodrantale, quod caudam iierfusat.
teniiatur.ita ut gobii fluuiatilis capitati, uel gyrinifpeciem pratfe ferat. Vulgarem effe audio Lii
beci, SC nihil feS efui aptum habere quam caudam.gencra cius tria cognofei. inueniri in co ucr.
mes quofdam ceu anguillas paruulas.carni eius infixas,unum aut altcru pollicemlongos.Hunc
aliauis ftifpicetur ranam marinam effetfed cum. dodrantalis tantum fit.a; genera eius diuerfa , a.

liumefle ccnfco, pifcem fcilicetAofoaolBtcuiusgeneris aliquot in Cuculo defcripftmtis.nam Mo.

Kentmanus Mifncnfis medicus ciufde m generis pifcium,-f!»in/g«ao^Sl/ dico j pidturas duas e fce.
letis nuper ad me dcdit,alteri up nomine adfcripto,alteri (|!)eerb4n,quod eft Gallus ma.

rinus. Ergo cum de Germanico nomine rans pifcacricis nondum nobis conftecaliarumgen.
tiumuocabula interpretata fequemur, K nominabimus cit» (©ecrSfett/Cin (?Dcerttufcl/dlt
id eft, buftbnem marinum , diabolum marinum , platyftomum a marfupij genere
quod tafcham utilgd appellant.

Rana pifeis cft cartilagineus, Ariftoteles. EtalibitRanis quoniam latitudo parte priore b .
minus carnofa eft, ideo natura quantum corpulentia: priori ademerat , tantum pofteriori SC cau
dK addidit. Circa Babylonis rigua pifces quidam in ftcctim egrefsi , in arido pafcuntur. capi,
tacorum aiunt ranxmarintetiinTjoijtaiBitaic^iai) fimilia effe , reliquas partes gobiorum , Theo.
phraftus in libello depifeibus. Cottus fluuiatilis pifciculus eft, ranae pifcatrici fimilis , fi par.
ua magnis conferre licet , corporis figura SC colore , Rondelctius. Rans quum paruK funt
admodum , SC pifeis forma , nigrae funt: Sf fpecie ranis pifcatricibus fimiles, K colore. Idem.
Callionymus etiam fiue Vranofeopus capite eft quodammodo fimiliranz pifcatricisjSlinca.
yo ptandis pifciculis eodem aftu utitur , quod Rondcletius obferuauit. quin Si oris litu , labro
fuperiore admodum retratfto, inferiore prominente, ut os in cotium fpetftare uideatur (denique
oculis fupra caput, ut in fquatina, politis, (ut Gillitis feribit) ranammarinam rcpra:fentarc mihi
* uidetur. Molles tergore rante, Ouidius in Halieutico. Dentes rana ferratos habet, fic ^
nim Mnefimachus apud Athensum , ti»(i Branchias tametil

contra quam alia plana cartilaginata , deduCtas in latera habet , cas tamen non fpinco tetras o.
perimenio continet, (uelutieaquae non cartilaginea funt,) fed cuticula. Pofteriorem partem

carnofamhabet.Sf caudam quocpcarnDfam6i:breuem,Vuottonus ex Ariftotcle. Pinnasrana

SC fquatina infra lateribus accommodatas habent , propter amplitudinem partis fupenoris : quae
autem parti fupinrc commitfe funt, eas iuxta caput aditintftas habent, nihil enim latitudo impe.

6o dit quo minus moneantur ; fcd pro fuperis illis has gerunt , minores ijs qua: ad latcra app ican.
ttir,Arifiotelesdepartibusamm.4. 17. Fcleitisaiecorc femotum, Siintefiinis commtllum

eft, Vuottonus ex Ariftoteletquo in loco Gazae uerfio raiae non refle liabet pro rana:.

p26

D(

LIS.

Ons riflu (mquit Gillnis) tum immenfo eft. tiim capite tngenti ut mediam corporis parferP
huius magnitudo occupcttos in roftro eft, non tnfra m parte fupmaimferius tamen labrum acicd
cmmet, &fuperius contrahitur, ut os m cotium fpedareuideatur. Neque modo dentium feries
folms locis, uetum in medio eriam palato permultas habet. Eius oculi flmiliterfupra caput ut
Squatinarum.fiti funt magni aiglaucudorfo eft duro, K olTeo,»; nigrojSf capite afpero Sf dti.
rifsnnottota corporis facies ranat peciem imilitudinemcp gerit : & item pinn^ dui in ima par.
te, &in lateribus ato duie: tum aliquot pil, m dorfo infunqfed minores qu^m ij qui eminent ex
capite Haec Ille. Etrutfus,Rana marina quam uidiadportum Sabatiorum , duos pilos in ue^
nce habebat, I™g<t“dme duorum pedum. & hi quidem tanquam frumentorum fummi calami
fpicam,ftc caudam gerebant.ex his pilis praipilatis id nome duxiqut pifcatrix appelletur. Mol 19
les tergore rans,Ouidius. Rana branchias a lateribus habet,operimcnto cuticulari tedas non

^3amliat?

C ^“'^/“^'■™/*"™^^2'“t‘^'-pifcesdegentesihherbofaarena.fDeranaimotu&natationc

IcgequgfcrtpftfuprainCorollariodcraijsc.abinitio.CVoracirsimuspirciseft:undeSS

cultuocaucrtmt. adaucribushominu eam uefei accepit&fnatamiinfidiantealiquando niem
bro uiril. apprehenfum ad prohindum detrahere ac uorare. Pifciculis quo doloSSrnS

tacebitur .nD5rInterpiftcscart.lagineosisquiranauocatur,rolusaninialnonparit^^^^^^^^^^^

mtrafeexclud.t.Ariftotelesnonfcmel. Etrurfus:Pifciumquicunq,.foraspariuntoua'Ce”
feda parmnqpratterquam rana. Cum caneri pifces oua parLt, hoegenus folum,ut ea qTc^
teappcllant.animal pariqexcepta quam ranam uocant, Plinius ex Ariliotele. qui hifioria 6 10
£ Latlf panimqfed otio primum concepto audocp intra fc, rana imlgaris ^di

Cartilagineommouumcutemollioperifiqudd

emm frigidiora quam aues fmqnequeuntpartem circumdantem indurare, ideo otium unum ra»
narum lolidum durumm eft, ut fons ftnictur. Ceterorum humtda funtnatura SCmolli.operiun.
mus Ar ftm idem ranis, qute extra perficiuntur, &ijs qug

bet fu f ^ r " c!mumqs,quod tamen non propticoui fimilitudinem ha-

beqcurn (tt tquamofmn atque arpcnim, Vuottonus (ex Ars/ioteieputo )

jT aiu;s)ante oculos qiiafdam pifciculorum capiendorum illecebras

nilanf ^PP^^t^s quafdam,qucrum extrema crafsis globulis pre» j»

pilant. Hos n turbidifsimis & refertis limo locis abdita, porrigit ac prstendit, &r adnatantes pl ^
foculos j ueltm ad efcam.pihs ad fe fubdudis (fubducuntur enim occultis quibufdam ui)s) ciL
proximeaccefferint comprehendit,ac lielluatur,Aelianus deaniraalibus Eadem feribit
Plutarchus m libro Vtra animalium, Sfc. Ranai marime (inquit Cicero lib.i.de Nat.ut Gillius '
citat) diamturobruerefcfearenafolere,&:moueripropeaquam(/irf; «iw,) ad quas quafi atf
elcam pilees ciini accelTermt, conficiuntur a ranis^atque confiimuntur, PiTcatiir ( abfconciita
m uado) atcollens iHa Ijbi pendentia fila, dum enim pifcicuh' occurninr,a: capita machinamenti
peniilis pulfant, ipfa fubtrahens fila a!licit,doncc cos fuiim in os adducat, hoc omnino uerum ac
certum cir, Ariiiot. in lutum abicda,licut lineam pifcator,fic pilos ante orafua pretendifcoli
demq, cum pifceis comprehendere uult , fenfim ad os adducit, Gillius. Simili modo fquatina 4.0
«rhombus abditi pinnas exertas mouct fpecie uermiculoruimitcmcp qme uocatur raia, Plinius
Kaia tamen pinnis caret : Vide fupra inraia D. ex annotatis Maftarij in Plinium. Idem fepia.
rum afius fertur: item callionymi , qui fpccie quoeg , capitis praifcrtim , ranam refert, ex obfetua
tione Rondcictq. Similiter & ceraftes ferpens, aucs ucnatur.

P Cai danus ranam marinam edulem efte negat.Rondeletius carnem mollem infiiaiie & feri,
m faporis ci tribuit. Hippocrates in libro de aflidionibus internis : Laborans (inquit) te’rtio ne^
nere tabts , quarto menfe edat torpedinem , fquatinam, raiam, galcum,paft!nacam, & ranas^ix
ah)s nihil. Rante-uemer «im alfis lautifsimis cibis ab Antiphane nominatur. Eundem lati,
dat Archcfiratus.Ba^^jotfj^j/ h&y)^^^yxsf^cy ''

Ranarum marinarum ex tiino & aceto decotSartim fuccus contra uenena bibitur • Sfeontra fo
rante rubeta: ucnenum.a; contra fa!amandras,Plinius.ego fiuuiatilium potius,fiuc edulifi c duU
cibus aquis , ranarum fucctim contra uenena illa darem, uide quK annotauimus in Salamandra
G.iJixt Crarcos ranas marinas fepeftmpliciter ranas nominare ; quod & Plinius forte animad=
ucrtens,alicubt probe marinarum cognomenadiecit,alibinonprobc. Idem tamen alibi ctim
remedia quatdam cx rana aquatica ad dentes prarfcripfilTct, (ut in rana inter Quadrupedes oui.
paras rccitam,)mox fubditiOmnia ftiprafcripta cx marina rana efficaciora. Miror equidem ta.
lenibil a tirscis proditum , quod fciamtnam necg expifeatrice rana remedium huiiifmodiinue
niasiniarin^ ucro quadrupedem nenominatam quidem. Bellonius tamen in Quadrupedum
ranarum hiftoria fic feribit: Rana marina ad paluftrem acccdit:fcd cartilacincs habetofsium lo-
co eflej paluftri procerior, at^tcftuarijs frequens , ut fuo loro tradabitur. AtquidealiamillaC.
poltca, quam ptrcatrice,fcripfi'ireeuinuenio:quampaluftrifimilemdicere,necaliterabca, quam

proceritate, diftingiiere,abfiirdum mihi uidemr, f Pilos oculis moleftos fiextirpare penitus 110

lueris.

\

DeRha.Rhc.Rhi. Lib.IIlI. 965

lueris loca eonim,ciim prius eos euu!feris,ran3c marinae felle continge;'quod fi fd cius repofitS
aruerit, aquam marinam ei modice admifee, Marcellus Empiricus.

Epitheta. Bi^itx©'>'aj8«j('«^3“iist,m5^isfS(J'eiJ,Oppiano. Ran® molles tergore, Ouidio, H.a.

Laurentino turpes inlitoreranas,Martialis 10.37. ... r-i

Captatorem homine notare fi uelIent,Raiam asl manmm jenhere dehuit) pin= Itos.

ocbant.geftat enim illa ante oculos fuos gemina fila.&c.tit in D.expofitum eft.

° Martialis io.37.ranas cum plebeqs bC uilioribus cibis nominat. Anaxadrides uero in Cotyis f.
Thracum regis contiiutj deferiptione.

Tihtfum pro uiri nomine Archippus poeta in Pifeibus pofuit. Pifces enim cum Athenienfi.

10 bus fic pacifei facit, ut inuicem reddant qutc utrincf non ftia habent, pifces quidem Athenien=

° Cbus cum ali)s

R E H o R A in Echeneide efl:.

rESTicvlas nominatApulciusApologiai.ctimaflulis.feftucis, algis, inter maris eic=
dlainenta.uidentur autem nec animalia, nec zoophyta,fed liirpes qutedam marina efle.

RE V E R s I a recentioribus appellantur pifces Indici duo, forma diuerfa,fed natura eiuft
deni. VidcftiprainGuaicano.

rhahphest AE,pV‘!i«s‘“.pi(ces quidam , Hefychius & Varinus. Rhamphos Gra=
cis roftrum eft,in anibus prafertim maioribus,ut feribit Hefychius : unde Si romphaa forte pro
gladio dicitur,ueliaculolongo;&Latine framea per metathefim:quanuisGermanicumidno=

10 men Tacitus facit, lanceam uel telum oblongum interpretantur. Acus quidem Gracerhaphis,

idcftfubula, aroftrifiguranominatur;&: Gladio pifei oblonga Si enfiformis fui roftrifigurano-

r h E D o legit in Moiella Auibnij V uottontis,ubi codices noftri Thedo habent.
rhinoceros cetus marinus , ex T abula Olai Magni, depitfius eft fupra in Aftaco
rurfus inter Cete,pag.i48. Pidiuram eam ceu abftirdam. Si ex pitfioris arbitrio licentiofe fa-
(fiam, ut Si alias plerafqj marinas belluas in eadem chorographia, Rondeletio uituperanti facile

De RHOMBIS iamanteafcripficumPafieribus.Hicaucftarium addemus.

Syacion aliqui rhombum interpretantur. Vide fupra in Porcis pifcibus,pag.85o.
jo Apud BoruiTos partim in lactibus, partirn in aiftuanti mari capiuntur folea;, lingulat, rliom=

bi,&ic.Erafraus Stella. ^ .

Simili modocut rana pifcatrix)fquatlna Si rhombus abditi pinnas exertas moucnt,lpecie t

miculorum,Plinius. .r . j ■ • ■ n

Soleis acRhombis, Si fimilibus animalibus,humilis in duos pedes pifcina deprimitur , in ea

partelitoris,qus profluo receifu nunquam defiituitur,£Cc.Columella 8. 17. depifeinis feribens,
RhombusRauennaoptimuseft, Plinius. r ■ •

Praxagorasin epilepfia cum accefsionem uiderit commoueri, deprimitpartesqua: tuennt
in querela, atcR defricat caftoreo,&: uituli marini ueretro, fiue uirilibus hippopotami , aut teltu.
dinis fanguine,uel rhombi marini: ut feribit Cailius Aurelianus , hac ipfum facientem impro=.

Rhombitas lapides quofdam a figura nominat Si deferibit Ge, Agricola libro $. de natura H.a.

Ad Rhombos SCpafferes pertinent.qute in Catalogo pifeium Albis a Io. Kentmano accepi.
Pifcis(inquit)quem accola Albis fl.^nttlbfifcfr , id eft dimidiatum nominant , a corporis
qua dimidiata fere «per medium difleda (»'(«W®')uidetur,fi'c dtdus eft.Longitudo eius ad la-
titudinem dupla eft.Parte prona , caro nonnihil attollitur (circa medium,) colore iulco maculis
quibufdam diffindo infigni. Cuti eft lubrica « fine fquamis. Supina uero parte omnino plana,
aqtiabili Si candida fpedatur.Os uerfus partem fupinam fpedat. Oculi in parte prona, non pro

culabore,nigri«formofifunt,circulis uarijaureolis.Supraosforaminadtioparu^nariumlo^

„ co.Poft branchias (qua fupra infra^ apparent) utrinqj pinnulam exiguam habet ; «inluperu»

^ trincB pinnam,qua a capite exorta ad caudam ufep protenditur, in medio latilsimam. harum r =
fpedu hic pifeis rhombi fere figuram imitatur. Anno toto e mari in Albim afrendit: in quo tame
non proficit , fcd paulatim contabefeens extinguitur. Partium adhuCjplatenatn nominant , ei

PldtcflllctmKaqiia.ubiprimumferucre occotperit,immifrum,clixant,condiunt^(genis

codtira treucfcn appellant. )Magnus uero tum ficciis, tum recens, uocattir w

aliquando capitur,uel adfummum fere qui duas cum dimidia libras appendat. *

mi faporiseft,reccns:carne candida. SiueafTus. fiue elixus, menfas locupletum ornat. ,
in aqua fi mplicitcr.ut ali) pleriq; pifccs:& cum iam diu codus fuerit , refiduo lure P
additur.aliqtii etiam aceti modicum Si zinziberis mifcent,pro ciiiufq; palato. Sicc p

do aqua maceranttif.dcinde pinnis abfcifsis «remota cute in aqua elixantur, adiedotan y

■ ro.Is cibus fiiauis eft ac lenis nutrimenti,nifi' pifeis annofus fuerit.

RHYADES, VideFltitafuprainp.elemento.

m ni *

A

B

euer D

O m

9<54 De Aquatilibus.

Arbor,

DE ROTA.

I A X I H V M animal in Indico mari priftis & bafena eft. In Gaditano Oceano arbor,
in tantum uaftis difpanfaramis,ut ex ea caufa fretum nunquam intraffe credatur. Ap.
parentc/orff in eodem Gaditano) Si rotae appellatte a flmilitudme , quaternis difiinds ra=
i dijs, modiolos earum oculis duobus titrincp claudentibus, Plinius, Iib.9.cap.4. De

AelwWMJ.

belua arbore C «J»"' "Maffanus) a nullo fere alio autore quicquam relatum percepi; ab alijs fortaf.
fe autoribus,quos nunc non habemus, Plinius excerpfit.De Gaditana uerd arbore planta maxi-
ma Strabo meminit libro tertio:& de alijs marinis etiam arboribus Plinius libro ij.& Theoplira^
ftus libro de hiftoria plantarum 4. Ha-c ille : cuius hoc in loco quanquam alieno de Arbore bcl. ,0
lua uerba adieci,qu6d ea in A.elemento,fuo loco,prxtermiira iint. Strabo quidem circa finem
tertij de arbore Gadibusnafcente, qua ramos humum ufqueincuruatos habeat,meminit,non ta
men marina. Ociofi eum locum diligentius perpendant : & an fanguis draconis uulgd diflus ex
eahabeatur,conliderent.effluit enim c radice mintj color.f^Ceteimmenfa corporis mole exaggc
rata, in altitudine maris uerfantur. Si fulminibus quandoque feriuntur. Inter huiufcemodi bel.
luas.Sf quidem rariorcs.numcrantur quae rota: (Tfo;i(;ij appellantur. Ha: gregatim natant, maxi=
me prope Athon Thracia: montem ad dextram,in finibus, e regione Sigei Troadis promonto.
rfj.a: iuxta didum Artacari tumulum , SC A canthatum Ifthmum, ubi & Xerxis feiffura illa , qua
montem Athon abfcidiqfpedlatur.Eas quidem fortes efle negant. Ceruices carum apparent , SL
adeo longis funt hirfutaefpinis.uthx extra mare emineant. Cum remigationis llrcpitum perce» x6
pere,tum circumuerfantur.Si: circumuoluuntur.ut quam altifsime fefe in profundum detrudat:
rurfuscp ex imo gurgite ad fummum fefe efferentes, rcuerfiones in orbem faciunt, unde nomen
louiiis, traxerunt, Aelianus de animalibus ij.ic. Eiiin Oceano {inquit louius) cetarij generis rota,
quam uidit Lufitana clafsis.dum extremum Aethiopiae promontorium fuperaret, Geminas dor
forotasgeftareuidebatur,ad carum fimilitudincm qug frumentarias molas impellente uentoedi
tioribus in locis circunducunt.ExtimUere tantte bclus congrelTum periti naut:c,qui modo igno
ti maris immenfos flu(rtus,certa^ pericula contcmpferant : fatius^ uifum conuerfis tielis fugam

capCTe,quamexpc<flare beluam terribili fragore uaftafpumofa^ maria profeindetem, &iuper=

bo fremituueluti confpedis hoftibus praelium cicntcm.Netp eam terruere excufla nauibus tor-
menta , quorum boatibus ea maria refonabant : fugientescp proculdttbio immanis belua uaftis j»
msandris adnatando fuilTet confecuta,uentis ac uelis celeritate cedcntibus,niii mirabunda fub=
ftitilTet ; quippe qus perpetuam intendentibus fugam , fatis gloriofa infedatione uiddriam ex.
liS. it.cap.n. prefsilTe uidereturtHtec louius. Rondeletio alia hac quam Plinij rota uidetunforte quod Pii
Ilius in fuis belluis rotarum, quas quaterni diftinguant radij, modiolos oculis utrinq! claudi feri,
bat : louius uerd rotas totidem diftindas radijs dorfo geftari. Sed forte Luiitani naute non tam
prope acceflere, qui flatim bellua uifa,refugerint,utan modioli circa oculos eifentjdignofcere fa
tis potucrint.egoproijfdem acceperim : quantiis enim circa oculos modioli fi'nt,radij tame Cmo
biles nimirum)faciledorfum uerfusrefledi pofliint, prtefertim bellua natante & undis impulit.
Germani rotam appellarepoterunqcin , cinTPintimulc. f Albertus cetis noflrorum

(Germanix)fnariura, appedices quafdam elTe fcribitCcirca oculos) ciliorum inilar,corncas,o<S'0 4«
fere pedes longas,fpecie magna: falcis foenifecum,ducentas & quinquaginta fuper oculum unu,
cx lato in acutum definentes, non rigidas, fed iacentes, & difpolitas uerfus tempora pifeis; ita ut
ueliiti os unum latum magni uanni inftar efficiat, quo belua uerfus tempellates oculos muniens
operiat.^Rota cetaccus pifcis,a fimilitudinerotarura appellatus, quem Mafsilienfes Molam ex
eo uocant, quod Molae itmilis iit. Neque tamen, ut Plinius putat , quaternis diftinguitur radijs,
Gillius. AtRondeletiushuncpifcem,qucm uulgd Mafsilia:MoIam uocat, (aliqui Molebour,
compofito nomine eius Gallico Mole, & HifpanicoBout,) orthragorifeum , non rotam Plinij,
efle oftendit. Alius efl pifeis in Prouiticia peis Mular appellatus,!? ondeletij phyfeter.^Alius
Trochus P/i= eft etiam Trochus Plinij : Erythini 2? Channae {inquit^li^ndeletius addit omnesj ) uuluas habere tra.

duntur. qui Trochos appellatur a Grxcis,ipfe fe inire.Hunc pifcem Volateranus cS trocho bel=
lua confundittfi moddpifcis efl:,ut Plinius putauit. Ego trochum aliiim non pifccm,fed bclluam
mar.arbitror,qucm Plinius rotam nominauit, Aelianus uerd animal quod feipfum ini-

re aliqui ueterum putarunqquadrupcs terreftre. Vide qua: annotaiiimus inHyatna quadrupe.
de c. Trochum Albertus ineptifsimHeporem interpretatur, quod is quoque a multis mas Si
femina credatur. Si alternis menfibus nunc incubus, nunc fuccubus:quod tamen falfum efle in
lepore Albertus aflerit.fed Albertus mentiturtnon enim trochus lepus cft,fed pifcis,de quo Pii.
nius libro nono, Niphus.f Fabrum pifcem in Lerino infula £? Antipoli Rode uulgd uocant, id
eft rotam: quia rota; modo fere rotundus fit, Rondeletius. Idem turbinum generis conchylia
quaedam parua trochos appellat.

R VB E ti, r o Plinio eft, qui Graecis Erythrmus, cuius hiftoriam in E, elemento dedimus. 6«
Gaza ex Ariftotele Rubellionem, Rubellum Si Rubrum tranftulit.

RVBELLVS fluuiatilis. VidemoxinRutilo.

mj.

Fahcrpijt.

RVBt.

De Rutilo. Lib.ini. pSf

RVBiCVLVSa reccntioribus quibiifda uocatur pifcis quidam fluuiatilis , cui oculi nibct.
iVufonii alburnum circa Acroniura lacum, Ut^KU^lcdd eft erythroplitlialmum uocant Gcrma=
ni HollandiCut audio)CKotltl1ct-Ei cognatus eft quem Mifeni Qbctiitgcn appellant, in Plioxi=
nis dcfcriptus nobis, coloribus tantum differens. Qiiirerum nomenclaturas Latine, Polonicc
gC Germanice eonfcripfit,RubicuIum pifcem interpretatur Germanice IXottaug: Polonicc uc
rd Plocica 2 tzyrtvonem otzkicm:id eft,Plocica diflus pifcis , cum ocellis rubris. V ide Ery=
throphthalmiim in Elemento E.&: fuprain Corollario de phoxinis,pag,84J.circa initium.Polo
nus quidam no illiteratus, pifcem quem Germani nominent eilt !53Uccf , Polonicc Plocica uoca
ri mihi retulit; eundem^ alio nomine plotjcn Germanice dici. Sed noftri AlburnumAufontj
laliect appcllant,^l«cf uerd pifcem alium iacullrem maiorem,que Ballcrum Rondeletius uoa
cat Bellonius Plcftyam,ut conijeio. Ab utrocj diuerfus eft pifcis, qiiem ptoQe a Mifnenfibus aa
liisip Germanis uocari audio, de quo plura mox in Rutilo,

/vBVRNVS.VideRufcupat

Rvsc VP AM K Ruburnti pi.
fciciilum fi quado ediffet Cicero,
prociildubio elegans ei nome in»
ddifict, Murmellius. Rufeupa
6; r uburnus (forte a rubente obfumu
colore, unde & AngUa tcbic
io lyng uocant) uulgd accipiatur in
codeflgnificato,proarenga pa&
fa feu infumata, quam TjucElin
(^tieSing nojlri, ) Poloni BydlL
nek uocant , Autlior libelli Lati,
nopolonogermanici.

B-VFFVS Danubi} pifeisapud
Albertum. V ide in Siluro A.

RVMINALIS. LegeMeryx.

^°DE RVTILO SIVE

KVBELLO FLV.
lliatiln

VTILVM liScpifccnii
ue! Rubellum fluuiati.
lem appellare uolui , a

- - — colore pinnarS.fedRu

tili nomen magis arridet , quod
Germanico nomini noftro uici.

° nius efttquam Rubelli. Gaza e.
nim pro erythrino piice mar.alL
quando Rubellum uertit. Ruti.
!us quidem nofter apud nos flu.
uiatilis non eft,fed lacuftris, alibi
in fluiiijs ctia repetitur; fed e fta.
gnis eum puto illos fubire. Ita.
lice circa Comum in Lario lacu
Piota uocatur,ut circa V erbanu
■oquotjt. Aliqui piotam cum fcar.
dula , id eft cyprino lato confun*
dut.BeheditSus louius in defert
ptioe Lari} lacus diftinguit. Scar
dula,&:Incobia cxPigis,&Plo-
ta,Salena. Hocnomen a Ger.
manico piosje fumpta uidetur.
uulgus quidem Italorum i.pto 1.
pronuntiare folet . Sed ploQe
apud Saxones K finitimos pi.
fcis,ipfe Cyprinus latus eft. Pio=
60 tauerd Italorum fimilis ci,quein
Saxones dC Mifnefes l^vetfebcr,
ideftErythropteriim appellant.

ihni 5

A

De Aquatilibus.

a rubore pinnarumin parte fiipma & caud* : unde SC alio nomme MiTncnfcs 5t«tl‘4iicp nomfa
nant, a: nofiri 13t«ttct»c,uel Tvetce.Q? «ttcl,3iottelc, Cfed lengc alms ab ijs quos 3{dt & Qiotelc
dicimus T rtitarir generis.) Aliqui ple^c uel PlocenS pifcc (ut Chrifiophorus Salueldenfis no.
minatjabBrytbroptcro non diftingtiuntiloanncs Kentmantis in Catalogo pifctS Albis quenu-
per acutate confeaum ad nos dedit, diuerfos facit,)In ciuitatibus Germania ad oram Oceani ftC
tis,ut Roftochii,&: Stetini,^»bt>»ii» uel 3<ot>&4U,rutilum nofirum indigeta t. Dubito an idem
fit pifcis,qm ab Italis circa bcirariam iiiilgo Aurata Padi uocattir.oculos quidem, SC circa bran.
chias partem, aurei coloris habet, tanqtiam chryfophrys quaeda fluuiatilis. Sabaudis circa laca
ad Bielam « Ncocomum, Vingeron eft,ucl Vengeron; in Lemano quocp. (nam qui Raufein
Lemano,ciuafi Rutae a pinnarum colore dicutur,Cyprini lati funt.-a: platerones in eodem, quo. lo
rum latitudo fe^ongitudinem aquat, balieri Rondeletij, ) A Sabaudico Vengeron fatSum cft

Germanicum contraiconomine circa Bielam Heliietij utuntur,de eodem pifce-at

propius nos lacuum qm a Tugio & Lucerna oppidis jdenominantur accola-,-jr)mrter tiocitant
Leudfiirpeciem,quamVendofiam&:DardumGalli. Gallis alicubi,Normann,? prefertim,
de rutilo noftro ufitatum eft nomen, RoiTeiAnglis 3lec{)C : a quo differt 3lecbct ab eifdl didus

GalliceRouget,cuculolyrteue(imilis. SuntquiRocefcribantGallice.eupifceinLigcrlcaDi

aiunt,macrum tertiatum m medio. Ruftici quidem Galli etiam de iumento macilento dicunt
une uielle roce. f^PoIoniciim noftiiRutili nomen audio efle wfOJCnf <t« *

Abramidi(inquit Bellonius:fic autem uocat Cyprinum latum,no rede) fimillimiis eftpifcis
paulo tamen minor ac uilior,quem Galli uneRoire,(quafi uetulam Abramidem ) AngliO^edie lo
uocant : hiinc^ Abramidis fptirium effe autumant. Is nigricat in tergo GatdonisihmfdpllL
mcaminein fc!c|)W4l,Gatti Gardon)modo : pinnas quoqj rubras habet.Sed quum Abramidi
idnon accidat,mcrito ab Abramide diuerfus effe iudicabitur. Corpus habetcrafsiufculum Ca.
piit quocp ad Gardonem potius quam ad Squalum acccdens,Icui rubore fufftifumffquamas' afpe
du trifiiore.uilisqs eft apud pifcatores ac uulgtis prettj, carnisfc inftilfe, HtecBcllonitis Idem

Gardonum defcribens, eum Anglice 3{ofcic6 appellari fctibit, quam uocem effe corruptam au.
dio pro 3{»4)c: qui tamennon Gardonus eft Anglis , fed alius pifcis, Roffa fciiicet Gallorum
2?<5ttciic tiocatnoftri.Potuit autem decipi Bellonius ab Anglo aliquo imperitiore, quiproptej

fj>adcUtms. colorismtergoa;pmnisfimilitudinem,&:c.GardonumaRoffanondiftinxit CRondeletius
nomen Gallicum per rfimplexfcribit,&;Phoxinisadnumerat.Rofe(inquit)uocaturarubote?»

' caudae, reliquo corpore cairuleo (nofter quidem Rutilus, non uidetur caruleus) eft Ouis lem-

per plenus eft , etiam minimus. Non alius pifcis mihi uidetur , quem idem Rondeletius alibi
defcrtbiqnempe libri de pilcibus lacuftribus cap.9.his uerbisiBallero (inquit,noftriBIiccam di.
eunt) non ualde difsimilis cft pifcis Lemanni lacus proprius, qui Vangeron ab accolis uocatur
Mugilibus roftro fimilis eft,fed paulo longiore.Dentibus caret. Pinnas duas fubaurcas habet ad
branchias,in medio uentre duas alias croceas,abexcrcmenti meatu unicam, in dorfo alia.Cau.
da in duas definiqquas fqtiams initio integunt, etiamfinon adhaireant, Cyprino Sf corporis fpe
cie & carnis ftibftantia fucco^ affinis. Si uilis habetur,Hacc ille, Qiia autem eo in loco collocari
debuit figura,librariorumnegligentia ad caput ciufdem libri iS.relata eft; Si qtis capitis iS.erat

ad iionum.CacterumRofe uel Roffac figura & dercriptio,fequente libro de pifcibtis fluuiat.cap’4„

i8.continentur,diuerfa quidem nonnihil.-quamuis dua funt eius capitis figura , qtia & ipfc in.
terfe permutara uidenttir.Sed defcriptio,a; qutc exdiuerfis peregrinis(cx quibus etiam Bello,
nius cft)auditii nomina , monftratis iconibus ad tiitium pitftis cum fuis coloribus,ut Roffam pi.

fcem,&; illum quiinLemanno Vangeron appellatur eundem efte exiftimem, mihi perfuadent.

B Rutilus nofterpifciseftfquamisfatismagnis,oseiinrotundumaperitur; in quo detes non
habet , fed interius nimirum, ut Cyprinus & ali) nonpauci. Pinna dorli,& dtisiuxtabranchias,
minimum habent rubri coloris in extremitate, reliquat plurimum, eius^ floridi inftar mintjl
R eliqua eius defcripiio ex A, petenda eft, f His feriptis, pifcera e foro ad me delatum, accura.

titis defcribereuolui.Latus is eratad quatuordigitos,longtis duodecim,piipil!anigerrima,iride

aurea,labrjsfubrubris. colore in cauda, pinnisi^ in uentre Si ab ano fitis,cinnabarino,nac4tcra:co

minus rubrihabent.Lincaa ftimmisbranch.ijs caudam uerfus obliqua, caudabifurca. Supercilia'
aicirca branchias locusaureolocoIorenitent.Squam:elata;,ftriauc,uaIid*, Dorfum'fufcu,ucn.
ter pallidus.Pmnaiquaternte,Feluiride,Ve(ica gemina. Caro ariftisplcna,In faucibus maxillas

utrinque habet , recuruas , dentibus munitas quinis , qui ab interiore partefinouli ferra infiar
alperantunquodinaliortimpifcium dentibus nondum memini animaduertiffe,''

J, Pifcis hic apud nos lactiftris tantum eft, fatis uitiax. In noftro Si Acronio lactibus, abunde

capitur. Pifcatores Conflantia; Si circa Acronium aiunt cum aliquando cum Cyprinokto coi-
reiinde hybridam (em4^4ibfird9) gigni, qui inter utruncp ambigat. Rutilo maior aliquanto,
mmor amem Cyprino lato, f Erythropterus Saxonum ex aquis flagitantibus in Albim fl,
uenit , in eoque proficit Si augetur,Gcut & Ploccnus eorum, id efl Cyprinus latus, f Parit Iu= U
nio menfe.

E Mufcariim fliimatiliLim ( fiue lacunnum) genus quoddam efi magnum, oblongo, tcrete ua-

rio^

1

l

DeSab.Sag.SaL Lib.IIIi. p67

rio^ corporis aluco, ( Cufclf4)*flj luilgus noflrum appellant, ) has infigunt hamis ad inefcan»
dos Rutilos*

Februario Martio^ mcnfibus apud alios Germanos , Nouembri apud noftros in cibo prsa f
fertur. Maib nirfus deterior fieri &: imminui incipit. ^ Parari iubcnt peritiores coqui 3 inftar
cypriniiSC uino frigido immiffum elixari.

AQVATILIVM ANIMALP

VM, IN QVORVM N O MEN C L AT V RI S

S. ELEMENTVM PRIMVM EST,

HISTORIA.

ABACTIDE s,s«6t«7iJ'J!r,animalia quaedam teftatajHefychius ST Varinus.

s A B G T uel Sabut efl pifcis in flumineFora diflo apud Perfiam , AndreaS
Belluncnfis. VidefuprainCaUionymoA.pag.i6o.

SACER pifcis, isjd! ixSvs, Homero nominatus,ab alijs alius cxiftimat, ut plu.
ribus fcripfi in Anthia ex Athenaeo, Euftathio,K alijs, Gaza apud Arillotelem
anthiam interpretatur Sacrum. _

s A C V T V s,S(eiisT©',intcraliospifcesnominaturaTarcntino,

SAQITTARIVS (Tii|ms)in mari rubro procreatur; SC quoniam echini fpecicm ac fimili»
tudinemhabet.firmis a: bcnelongis armatur aculeis, Aelianus, f De Orbe echinato fiue muri
cato fiio Rondeletius feribenstPofletiinquiOuideri Aeliani fagittarius , qui in Rubro mari heri,
nacei fpeciem gerens firmis dC bene longis armatur aculeis. Idem rurfus in Mullo imberbi: A
capite(inquit)ad caudam dorfo medio duo funt acutorum ofsiculorum ordines.cauum efficien.
res ecuius medio pinna rubra aculeis conflans erigittirtcuius pinnae aculei parum ferrati uiden
tur.id quod in nullo alio pifce.prtcterquam in eo qui fagittarius uocatur , compernquanqua an.
thix idem tribuant ueterum feriptorum nonnulli. Vocat autem h!c fagittarium, quem poflea
jo fcolopacem;&: fagittarium efle poffe ncgat,quanuis aculeum longum, durum Si prsacutum ad
caudam habeattquod fagittario plures flnt aculei ad herinacei(m«n»i)fpcciem.

49

DE SALAMANDRA AQ.VATILI.

RONDEEETIVS,

Figura hac mfira e^,^uam (rius etiam i» lihrode Quadrufediiiu ouigarti exhihmut.

j AE C bcftiola quam exhibemus Salamandra efl aquatilis , qUa Pharmacopozi permulti ^
Ihadlenus pro Scincoufl funt.

I Quadrupes efl in fontibus 86 ftagnorum ripis habitans ferpentum ritu , fepe extra B
If. j aquas errans, atq) ad folem ftanslinde fe non faltu,fcd celerrimo curfu in aquam recipi

ens Vidi aliquandonon proculaMontepc1io,uidi etiam frequentesinVincentinoagro.LKcr

tos corporis fpecie rcferunt,fed capite funt paulo latiore.oris ridu Ranae fimili, cauda ut in Co.

Venenatum efl animal, fedueneni uires imbecilliores efle comperio quam Salamandte.

Quare ad eadem uti poffumus,fed inefFicacius,ut ad pilos eiiellendos , & ad lepras. Pharmaco.

r-polas igitur ualde improbo qui pro Scincisufurpant.^ ,

Non fum nefcitis amphibia hoc,fiuc aquatile tantum appellare mauis.a plerilij pro Lordyio
habeti.Quam opinionem primum necelTarijs rationibus conuellemus, deinde altwam qme pro .

pdS De Aquatilibus*

Sdncoliabet, ^in Capite de Sciita,^uoilipJelptdc mox fuiieck,nosmfermsJuo ordini jiiatemm.) Ariflotelcm
proferemus, cuius lirec uerba funt libro vln.de Hiftoria animalium, quo loco aquatilium difFe
rcntias ex diuerfo uidu recenfct : In humore quidem uiutint qua aquam hauriunt & branchias
habent,fed in ficctim exeunt cibi capeflendi gratia, quale unum tantum tiidimus Cordylum ap=
pellatum : hic enim pulmonem non habet fed branchias, quadrupes^ eft & ad gradiendum na-
tura idoneus. Audis igitur Cordylum branchias habere. At hoc animal quod pro Cordylo pro.-
ponitur pulmonem non branchias habere docet diiledlio.Pfeterea non potius in terra cibu qug=
ritare,quam in aqua uiuere, experientia comperi;nam multos dies in aqua folum,uiuum hiiiuf=
modi animal alacre conferUauinullo prorftia alio cibo inieCtd.

I

COROLLARIVH,

DE hocanimaIiinlibroDequadrupedib,otiiparisfcripii,Lacertiaquaticinomine:arE EL

E o N 1 1 de eodem fcriptumaddidi in eitifdem libri Appendice, capite De cordulo. Lacertus
aquaticus,q'uem uidi uiuum fuperioribus annis{circa nofiram quidem urbem palufiribus locis,
praefertim circa lacus ripas-abpndant)infine Aprilis, oculis aureolis,cxigutir(i,outs plenu fubfti
fcis.branchias nullas habebat, ttt Cordylus elTe non pofsit.fed necp ladeiim ullum humore cmit>
tebat compreflus aut uulneratus : quod tamen eum facere & Bellonius feribit , iimiliter ut Sala=
rdmo. mandra,& ego alias in alio obferuaui.Pulmonem quoque nullum in eo reperithabere tamenon
dtibito.quod autem non inuenerim in uno Slperexili illo , partim hebetudini uifus mei, partim
horrori , pra: quo uenenatum animalculum diutius traeSare nolebam, attribuo, Bellonius circa
fauces quiddam ueluti carnofum ,ad linguae radicem ei extuberare ait, id ipfum an pulmo fit,per=
fcrutandtim.refpiratenim eam partem mouendo,quod foris apparet fleuti in ranis.hoc obferua
ui in capto quem manu tenebam. Olim cum in uitreum uas , unum huius generis conictHum, in
aqua feruarem uiuum, ore femper fere fupra aquam prominente, ut ranas, dcprehendi:quddre=
fpiratione nimirum indigeret.Pulmonem quidem ei ineffe Rondeletius etiam attefiatur,
menius cordylum,isf t/as(/ inter pifeitim efcas {quibus inefcantur)cum pirene & herpilla marinis
nominat, Athenteo tefte, at lacerto aquatili, utpote uenenato, pifces inefeare nemo (opinor)ue<

Iit, Cordylum quidem uenenum habere uetertim nemo fcripfit,ne eorum quidem qui de ucne-
nis ex animalibus tradiationem profefsifunt. Eorum certe quat branchias habent ( quas £C coi-
dylo Ariftoteles tribuiOuenenattim nullum inuenias Cprarterquam actilcoOnigris quibufdam pi J»
fcibus,ut in Armcnia,exceptis,uitio nimirum ab aqua, in cjua degunt, aut prohibita perlpiratio=
ne, tradio. Sed de cordylo nos etiam plura diximus fupra Elemento c. £d in libro De quadrit=
pedibus ouiparis mox poli ranas, Itali quidam Salamandram hanc bcftiolam uocant,fimiliter
ut terreftremtaliqui Marafando!am,tranfpofitis nimirum literis,8d forma diminutiuaniifi quis a
MaraiTo (fle uiperam uocant) dedtiflum hoc nomen malit: quod licet minima quadrupes, uipe»
ras tamen inflar uenenata fit. Noftri Salamandram terreftrem uocant , uel a lapidibus

Steinm^Ue. hyeme enim in lapidibus abdits iacent, praefertim uerd in cauernis toforum non
procul ab aquis, aquatilem uerd IPrtjlcrmeUc. ^ Hippocampum Graci hodie aao-idlx uocant,
quidam Salamandram marinam, Rondeletius.

g Anteriorum pedum digiti funtquaterni,pofleriorum quini tquodpidlorumncgligentia in 4,0
noftra,BeIIonij £d Rcndeletij quot^ figuris non obferuauit.
c; Saiamandris aquaticis imperiti pharmacolte Sd impoflores quidam pro fcincis Aegyptijs,
nondubioueneno,eocpfeptico,interrcmedia utuntur. Pro fcincis fep e ucndtintur aquaticae

iacertK qux noxiae funt, Adamus Lonicerus, Aflirmauit mihi uir bonus Sd fide dignus, ex
proximo urbi noftrae uico,uicinum quendam fuum in potu paruulos lacertos aquatiles haufilTc;

Sd cum aegrotaret, unum uiuum ore ab ipfo redditum cffc,eumcp paulo pdft obijfie,

A n V D Lacerti ampHibtj genus eft praegrande 8d edule , cuius pellem nuper ad me miflt
uir Angulari docftrina dd humanitate lo.Ferreritis Pedemontanus,his in epiftola de eodem pcr=
feriptis uerbis ; Mitto ad te pellem lacerti, qua ad me attulit ex Brcfsilla regione ultra T ropictim
Capricorni Gul.Henrifon Scottis, qui illuc cumdominoNicolaoVillagagnonio equite Rho= yo
dio ante biennium nauigauit,£d nuper ad nos redijt. Pellis ipfa fere ad unam ulnam Gallica lon=
ga eft, fed capite caret, Huiufmodi lacertis illic uefcutur promifeue omnes.Et,ut refert meus Sco
tus.carnes illte non minus funtgrat£cpaIato,qiiam apud nos teftudines noftrat habentur, H*c il
le.In terra autem 8d aqua lacertos iftos magnos Sd etlules in regionib, illis degere, nuper in Ger
manico libro Hefsicuiufdam exeifdemretierfl, legere memini. Similis uidetur Higoana la»
certus IndicuSjCuius Cafar Scaliger mentionem facit. De fubtilitate uoluminis 1 8 j.S.contienit
longitudo,6dqudd editur, 8d corium nigrum maculis (candicantibus) diftindtum. Dorfum fer»
ratum congruere non putotnam pellis ad me milTa,extcnla erat.Caput non uidi.

S A L A N X,SKAn:y|, pileis bonus, j(5af4t7a:MtKS(/£rKf{l''©.'£(jcrs6Atyt(n^»yo5i7laT3?,Helycliiiis2d Va
rimis. Geleniusnofter propter nominis fimilitudinem, falangem conijciebateflefalmonem.
nam dC priores litcrs ad nomen ©rtim accedunt; Sd pofteriores ad alterum Germanicum eiuf.
dempifcis%,44)|5(

S AEAii

De Salmone. Lib.IIII. 969

SALAR pifcis ab Aufonio dii3us,{ine dubitatione is eft,qucm iralgd Truttam appellamus,
Gillius.Cuius fententiam Ge. Agricola quocg comprobauit,nos plura de T ruta pifce , que Ger«
manicinf«»Cttuel 5ojmcnoniinant,infrainT.elcmento. f Carolus Figulus in libello fuode
oifdbus ab Aufonio nominatis:Thedonem(inquit) opinor eiTepifcem quemuulgoTrutano.
" inant Germani ucrd SC GalliForellam(G<i//»B%>(/iMfi»r/wfo nomen Trarre;) eundem^ Salare
Sparioncmaliis nominibus dici, ConfirmarihocAufonijuerfibuspoteft, qui funttPurpureiscp
Salar ftellatus tergora guttis, Et nullo fpins nociturus acumine Tiiedo. Et paulo infra de Fa.
rione>TecR inter geminas fpccies,neutrum9 & utruncp. Qui necdum Salmo, nec iam Salar,
ambiautiscB Amborum medio FarioU%.A’ano)interceptefub teuo. Audis hic Thedonem efle

naruLilara K adhuc teneram Forellamtqua: poftqua fuerit grandiufcula,nomenfuum amittit, a:

" Salar uocatur. Audis h!c etiam ab Aufonio Farionem dici medium inter Salarem SdSalmonem,
atcliFarionem ab Aufonio defcribiinhuncmodulFario eftadultiorForella,Salaremaior,a: Sal
moncroinor-hoc eft,quK iam dcftjt elTe falar.K qutc nondum cil falmo,(mare aute ingrefla Sal.
monisformam a{rumit,)H:ccille. Ego Thedonem prorfus diuerfum eife arbitror: (Vide fupra
in Corollario de capitone fl. A . ) Farionem autem ab Aufonio exiflimatu quidem a Salmone
tatetantum differre, eife Forellam uulgd didum pifcem,Salmoni quidem non difsimilem,fui ta
rocn generis a Salmonibus diuerfum. f Paulus Ionius,»: eum fccutus Io, Langius medicus m
cpiftolis fuis Carpionem Benaci.Salare Au. A.

fonij c{reputat.fcdcume Salare Salmo fiat,
carpio autem ille, qui Trutarum generis ell.

idem &: re & nomine pifcis maneat, quomo.
do erit Salar Aufonij fHic fane nihil aliud eft
quam patuulus Salmo, ein ©clmUn^
manis.

SALENA inter pifccs Larij lacus a Bene-
dief?"© louio nominatur, hoc iicrfu : Scardula
&: Incobia ex Pigis, dC Plota, Salena* Vi^i
detur aute pifcisclTe qui capitur gregatimt
ficut apud nos Icucifci fpccies , quam GalH

50 V endofia uocat, noftri X^auct/

DE SALMONE,

& a ^artUi qui rojlro recuruo & macults
^lurihttf facile dignofeitur,
ALMONVM difFeretiae aliquot di=

A

Buerfa etiam nomina ex uaria aeta*
lis inclinationeimpofita efle dicu=
tur: maximum enim qui iam Te-
nuit, Salmonem proprie uocant,hoc minore
qiiicp medi^ eft aetatis Sarionem , liue ut ait)
leguntjfarionem ex Aufonio in ]VIoTelIa,cu=
ius uerfus citauimus quum in lacuftribus de
Trutta loqueremur : (nos paulo ante in Salare.)
co Galli differentias duas agnofeunt , magnos,
Salmones uocant:paruos,Tacons*Pr^terea
marem afocmina diftinguunt: hanc enim ob
roftruni magis aduncum, hami modo ,Beca
card appellant* Salmoin Oceano tantum na
fcitur,quadecaurafluuios tantum eos fubil
qui in Oceanum influat, falluntur^ij qui in

Rhodanocapiexiftimant.PliniusSalmone

nuncupauit.Grscis incognita fuiffe^ idec
Gr»co nomine carere nihil miru, cum Gra

DeAquatilibas.

970

CIS nominat. A Fladns 04clim*

V ere ex Oceano in flumma fe recipi t,m
'Vbi. Rhenum in Germania:Garumna &lDora

donam m Aquitania:Ligerim, Sequanam
in Gallia : Tamefim in Anglia,
c Gregatim natat Salmones cum Alofis.
fefe in altum f^pe efferunt. In aqua dulci
pingiiefcuntj SsC falfo omni fucco depofito
dukesjfuaues^ fiunt, 6(: ed magis quo Ion
giiisa marireceflerint.C/^iV^ Corollarium no^
y/n(ffj.)Influuijsnonnunquampariunt.

B.Departibus Tliunnos aequant magnitudine. Paruis
exterms. fquamis tcguntur,quibus macula rotund^

afperfe funt: ijs etiam notatu eft caput, fed
frequetioribus dC maiorib.in fcemina qug
diciturjquaminmare.Dorfum caruleo eft ^
colore, adnigrum uergente. Venter argen
tei coloris scmuliis. Maxilla inferior fur=
fum recurua eft, fed in fosmina magis.Den
tes habent in utrac^ maxilla longos QC acu=
tos , item in lingtia : oculos magnos, bran=
chias quaternas. Pinnis totidem natat: duae
ad branchias firae funt, aliae duae in uentre
qu^ fubfunt ei quae in dorfo eft maior: qua
fequitur alia minor , adipofa quam Salmo»
num dC Truttarum generi communem ef<
fe diximus. A podice unica eft: carnofa dC
pinguis. In pinam deficitbifidam cauda
lata, ut ab ea Salmo merito sw^osTva^^^nomi
nari pofsit, (Deplatyuro Oppianidiuer/opifce:
nam Oceani pijcesignorauit Oppianus y diBum eji
Juprd,)Bx his externis notis pra:cipuas non
omifit Aufonius in Mofeila quum dixit:

Nec te puniceo rutilantem uifeere Salmo
Tranfierim,latae cuius uaga uerbera caudae
Gurgite de medio fumas referunt in undas
Occultus placido quu^dif ^quore pulfus.

T u loricato fquamofus petftore,frontem
Lubricus, BC dubiae fadurus fercula ccenx
T empora longaru fers incorrupta moraru
Praefignis maculis capitis, cui .pdiga nutat
Aluus, opimato^ fluens abdomine ueter.
nepartibus Quantum ad internas partes atrineteor

internis. angulatum habet, uentriculum oblongum

cum permultis appendicibus, hepar rubra
in quo fellis ex iiiridi nigricantis uelica hx
ret. Splen ex rubro niger eft.
j, Caropriufquam coquatur, albicat:co(fta

uel falita, rubefeit , pinguis eft , maxime in
ucritre,tencra,friabiIis,duIcis,obidcitdfa3
tiac: maxime capitis fixT abdominis partes,
quie quum elix?e in aqua folum eduntur,
uentriculum replent, BC naufeam faciunt.

Qiiocirca magis eos probauerim,quiin ui
no, aceto faie multo clixant:uel qui aftii»
las caryophyllis confixas in craticula ali
iant,S^ cinnamomOjfaccharOjaceto^ con»
diiint. Recens falitus uituperandus no eft.

Pliniusfluiiiatilem Aquitania%marinis o»
mnibus profert, id^iure:carnis enim tene
ritudine&fuauitatepratftamesin his qu:e dixi fluminibus capiuntur. Optimi etiam ex Rheno
BafileK eduntur, multo meliores Antuerpianis , qui quamuis alijs pinguitudine non cedant, ta»

De Salmone. Lib.llli.

mcfi fapons gratia, fucd bonitate alijs funt inferiores , eam, opinor, ob caufam quod illic mari
propiores fine*

Pifccs funtcarniuorijin marilatent,ob id rarius capiuntur» ,

Horum felle ad oculorum fufFufiones dC maculas, purulentas^ aures rede nos uti pofle arbi
tror, eorundem pinguitudineadauriumdolores.Carnefalita dC ufta ad ulcera capitis manantia.

DE PARVO SALMONE, RONDELETIVS.
Eicon heeenojira ef^.^ondekrm nullam dederat»

PARVOS Salmones qui pedem unum uix fuperant , Galli bC Aquitani Tacons appellant:
funtepTruttis adeo fi'miles,ut uix a peritis infernofeantur , nifi propius mfpexerint. Sed aliquid
efle quo difeernantur, capite de T ruetis docebimus» Cum igitur parui ifti Salmones maioribus
omnino fint fimiles,dempta fola magnitudine: 8(f in ijs folumlocis capiantur, in quibus Salmo*
nes,nonpofllimnoneximmareTaconem,Salmonem efle qui in fluminibus noninmari nafea*
tur:quoriim aqua cum frigidior iit,£<;: ad procreandum minus idonea quam marina,breuiores gi
gnit Salmones» Adde quod in proprio & natali folo fcElicius omnia proueniut, quam in alieno»
)d in Lampetris cernitur, qiix influLn)sgenitarrcmpermarinisfuRtminores,necm eam unqua
magnitudinem accrefcunt.Quare aut Tacones necefle eft eflTe Salmones in fluuijs natos, aut re*
cens in mari editos, qui patres fecuti flnt. cerrum enim eft Salmones in mari parere:Tacones au
jo tem uel minores adhuc efle quam utpariam,uel imperfedos eife Salmones, 8^ ueluti abortu edi
tos.id indicat quod in ijs nunquam uel oua uel femen, quod lac uulgus appellat, reperias. In Ga*
rumna dC Ligerifrequentes 8^ optimi habemur.

DE SALMONE VEL SVLMONEi
Bellonius.

Salmonem cetaceum pifeem dicere poteris , fi quidem ad eius folam magnitudine aduertast b
ut plurimum enim (pro enimylegendumputo duiim uel triim.CardaniPS non reUe legit, plurium cuhitQru)c\.\hu
torum longitudine,cruris^ crafsitudinem sequatifquamis tamen eft pro corporis ratione admo
dum tenuibus:qu3e maculis per totam cutem con{perfte,orbiculos rufFos ac luteos referunt. Mi*

4.0 ror pifce hunc uulgo tantopere cognitum Graeco nominecarere.Paruaminmedio tergorepin*
nulam habet, ab ano fub cauda rurfus aliam carneam ac pinguem»Caud^ autem pinna fubro-
tunda eftiporro quatuor aliarum pinnularu,quas fub uentre gerit,duae fub branchijs pofitgfunt,
aliae uentri incumbunt, ei oppofitae,quam in dorfo fitam ciTe diximus, OAaiorem ^uo^j in dorjo pinna
Je<iunur aliaminor,adipofa.7^ndelet.)hine:xm utrinc^ inlateribus retfia ahranchijs ad cauda deduefia
habet,Pinnulas luteis & rubris maculis, utreliquu corpus diftinefias. Dentium illiCpracteralioriS
fluuialium morem)rimt quatuor ordines in palaro , utfcrpenri Ceraftae, Lingua quocp dentibus
hamatis exafpcratatexertoscp oftendit maxillae inferioris dentes , plures quidem quam fuperio*
ris:branchias adradiceslingux utrfnc^quaternastftomachum inlongicudinem protenfum, pro
tanto corpore ualdeangufium:hepatis unicum tantum lobum pallidum, ftomachoafsidentem,

5:0 adfiniftram inclinatum,de quo fellisueficulaexuiridiinnigrurh abies, dependetflienem atrum
ueluti rangumeru{Furum,apophyfesinpyloropene innumeras»

Magnus eft in Sequana ac Ligeris oftijs,in quibus e mari exiltens cu Alofis repurgat, ac des Magnitudo.
licatiorfit.Maior ad Tamefim Britannicu,quiLondinum alluit: fed illi Salmonem in longu per c E
mediuiT),nosc6modiusintranruerfum diiTecamusatq? apparamus. Salitum quoc^ oleo atc|;ace
toconfperrumgratirsimofaperecomedimus.Recensperhyemem acucma ieiuniaiaccaro acci
namomo conditus dC caryophyllo pertufus, ditiorum menfas honorare folee.

Eft dC alius pr^grandis Saimo(fccminam efle autumant) quem uulgus Gallicum ab cius ore salniofxmhdi
prcgiadiBcccard uocare folet. Alij a (ercndis(portandiit)ciuis Bortiere.Differtis amare Salmone,
quod labrum inferiusin hami modum aduncum habear, infuperiore enim labro foramen eit ad
palatum tendens,ia quod hamus maxilltc inferioris fc recipit, pyxidatimque in tubi modum in*
finuatur. Crebrioribus quam Sulmo mas, iiscR fubrubris ac rufis orbiculis in cuceiiaricgatur,at.

queinLepradis modum multis coloribus fuggillatur. Linguam habet truttartim more albam j

972 De Aquatilibus,

multiscp dcnticuIisobfcptam:cuius radices in quaternas utrincf branchias finduntur; palatum
quatuor dentium ordinibus infignitum; Oculos c2iios,rotundos:ad quorum fontes pauld infe,
rius utrincp duo infunt foramina ad olfadum. Pinnae laterum tergoris & caudte cum marecon=
ueniunt, Vna capifoIent,atque eodem modo in fluuijs in mari uerfari,

COROLLARIVM.

A Salmonis nomena Germanis Rheni accolis, uel Gallis Aquitanis Latini acceperunt.uideri

autem poteft a fale dedudum nomen, quod hi pifces in magna copia faliri, uel fale muriacn inue»
tcrari foleaqin tomos conciii,perinde atque in mediterraneo thynni,quos & magnitudine refe,
runt,a: robore corporis,uiw faliendi: (ut fi Latinum effet uocabulum, i faltu fadum uideri pof-
feto SC natura migrandi ad fumma fluminum, ubi parium, ac inde reuertendi; quemadmodum
thynni ex mediterranei inferioribus partibus aduerfomari in Pontumafcendunt, inde ^ partu
reuertuntur. thynnum alih inharemes agitant, falmonem hirudines & lampreds A falmonc
diminutiuum recentiores quidam faciunt, Salmulus, qui Aufonij falar fitmaruulus falmonis fce
tus, (ut cordyla thynni;)qucm K falmunculum dicamus licet,ut a pulmone pulmunculum a lo^
iigineloligunculam,auirgineuifgiinculam,a:c, Salarem,Farionem(al' Sarionem) SlSalmo»
nem,state S<: magnitudine tantum differre Aufoniuscenfuit.Videpauld ante inSalare CCaC.
flodorus ii.'4*VariarS,deregioconuiuiofcribens;Dcflinet(inquit)carpamDanubius':aRhe3

• no ucniat anchorago.&c.Ego in A. elemento anchoraginem efle conijeiebam falmonem, qui &:
ex Rheno prailiantifsimus habetur, dC certo temporerollrum anchors inftar incuruat.nQc mo, j,»
niam eo tempore eum deterius habere , & cibo ingratum reddi animaduertotanchoraginem co
gito forte eum efle pifcem, quem appellant Germani, ad initialacus Acronn, &no=

flri quoque in fummo Tigurino lacu, non eil autem alius quam Truta lacuftris , fed mutata no.
nihil forma, nomen etiam mutat, eundem inlacubus Carinthfe uocariputo, (tan.

quam a Rheno dC anchora compoiito nominet) aiunt enim magnitudine eum efle parem Albti
lalacuftrimaiori,a:grandiorem quocp. liccatuminaliasregionesmitti, Sic&inLemano lacu
Vmblac alterius di(3ipifcis,maxilte inferioris extremum incuruum in maxillam fuperiorem,
eius rei gratia excauatam recipitur,ut Rondeletius annotauit.Truta quidem tam multa falmonl
affinia habet , ut nullum aliud pifeium gequs ei redlius comparetur. ^Salmonem Grxcefalan.
gem qui uoluerit appellettquoniam SnUttyl boni pifeis nomen legitur apud Hefychium : neque r o
[iraterea quinam fit explicatur. ^ Aut a faltu,unde & Latine aliqui diflumputantSalmonem,
AAjiiaj/ appelletur, ut yriixaif/t uel a migrandi natura, quam in c.explicabimus, ; uel

-mviivT&JdeR fpecies truta:, ut apud Athenaeum nominatur. Vel dromias dromas ue
fluuiatilis. Ariftoteles enim in mari dromades uocat thunnos , alios^ gregales, qui aliunde in
^ntum excurrunt , &: uix uno loco conquiefeunt. f Gallice dicitur Saulmon. Germanice
©rtlm : falar uerd, id eft paruulus adhuc, ©clmlin^. Salmo &L Efox ( Fide fufrd in e, elementa
ic Efoce) unius pifeis nomina funttquem Rhenani & Galli appellant 0(!lmeii:SaxonicK gentes
iatbn.EberusdtlPeucerus. Efox, Germanisiq^s, Ge.Agricola. Nominiquidem Efox
confine eft Illyricum Lofos,quo Poloni StlBohemi utuntur. Inuenio K aliud Polonicum , Lo.
fostzarny. Salmo muria conditus afleruatur mutato nomine, tum enim citt dicitur, 40

Adamus Lonicerus. i(t4)0 pifeis femper hoc nomine appellatur in Albi fluuio, paruus.ma
gnus,recens,falfus,infumatus,Io.Kentmanus. Circa Rhenum,&apudnosferc, Salmo tem.
porc ueris & aiftatis nominatur.cm ©fllm, ufep ad diui lacobi diem, qui eft uicefimus quintus
lulrj ; deinde mutato nomine ein in utrocp fexu (quanuis mare aliqui priuatim apud nos

fi'c uocat,fcEmina uerd Xyiet uel iitber) ufqj ad diui Andree diem, qui poftremus eft Nouem
bris. Sunt apud nos qui Lachfum ad calendas Septebris primum uocareincipiannadRhenuue
rd ubiep puto ad diem S.Iacobi.ut didfum eft. Itaqj Salmo uernus &C Eeftiuus eftdachfus uerd au
tumnalis 8C hybernus, fub partum fcilicet 5C a partu, literati quidam fic ditSum uolunt a languL
ditate quafi' laflum : fed etymon Germanicum magis quadrare uidetur , a genitura quam noflri
ieieb appellanttaut Grtecum quafi eu™ feuasx«CE,pucrpera eft. Circa Roftochiu ,-o

Irtp appellant. Ille qui iucbfe uocatur, figuram &; colorem habet Salmonis, nifi quod infe. ’
riorem mandibulam furfum recuruat,ut aquila roftrum fuum dcorfum.ea tamen non eft longior
fuperiore,quae foramine adhoc parato in fe recipit inferiorem, Obfcurus. Bellonius & Ron>
deletius Salmoni focminte tantum roftrum aduncum tribuunt.unde Si Beccard uulgd nomina,
ri aiunt a Gallis, quibus bec roftrum fignificat. Bellonius quidem cu dubitare uideatur,his ucr.
bis,fceminameneautumant:ali)s tamen fubiu(Sis,[aliqui a ferendis ouisBortiere nominat,] fce
minam efle confirmat. Noftri pifcatores in mare tantum recuruari aiunt infigniter, in fccmina
perparum. Maxilla inferior furfum recurua eft, fed in fcemina magis,Rondeletius de falmone
fimpliciter.Kentmanus utrunqjfexum hocpati fentire mihi uidetur , in his qua: de pifeibus AL
bis ad mefcripfit: Salmo(inquit)inMilda (id flumen ex Albi ingreflus,)fiobftaculu fcupraxipi 6»
tiumaquteiuxtaDelTauiSjfecundd ac tertidfruftra faltu fuperare conatus fucrit.uadu petit, cocp
in loco fub lapidibus & Exis delitefcens, emaciat, & contabefeens maculis ruffifeu tenei coloris

impletur

DeSalmone. Lib.IIII. 97^

etiam IKupfcrUc^S appellatur: nam^s Cyprium Germani fiipfer horni»

nant:)8<: roftrum reflcflit in magnum hamum, eo quidem maiorem, quo diutius manferit , &'c.
Idemticro ei tandem contingere puto ctiamfiobftactilis omnibus fuperatis adfummasfiuuiorS
partes elinSatus fuerit. ^Apud Anglos Salmo cft « 04!mon uel 0<tmeiiO. priuatim ucrd dS
melior in dbo,6: fiiauiore ac friabiliore carne eft,uocatur 4 iKribbc ©4imon, (Ikribbc friabi.
lem (ignificat. alibi ctifpc.nel cripfc,uel crimp pronunciant)atpoftqua carnem deteriorem ha»
bere &C roftru curitare ca:pcrit,porco grandinofo ab eis comparatur,uocaturcp 4 TKpppct ©4I»
,„j„^quod Germanus diceret ciit iKupfcrr^lm. f Salmunculos digitales,qui in Mifena dC Bo
hernia capiuntur in riuis ac minoribus fluuqs in Albim fefe exoncrantibus,uulgd Mifeni nomi»

IO nant CaniQeit/lKmtiQle/lKltmslc.ab ipfa paruita te putoiunde &: Ge. Agricola Latine Salares
nanos uocauit. Sunt autem falmon3,nontrutarum(ut quidam putanflfoboles.

Salmones optimi funt in Rhodano, ifalfum honjje T^niklaim argitu:)SC Vultauia terrs Bohe»
mite fluuio,qui Pragam per medium diuidens in Albim fluuium defluit. Capiuntur etiam opti»
mi 2^ grandifsimi in Rheno Germante amne, nam ad quinque StT fex palmorum longitudinem
perucniuntjMaflarius. In Scotia alicubi tanta e(l Salmonum copia , ut duodecim Salmones
uno emantur aureo,Munfterus, Apud Boruflbs partim in lactibus , partim atfluante mari ca=
piimtur,Erafmus Stella. Apud Mifenos in Albi, Sala & Milda fluuijs. f Salmo in longitii»
dineni bC latitudinem magnam excrefeit , Author de nat.rerum. Circa Coloniam fcfquicubi»
talis fit uel etiam bicubitalistipifsitudine palmi(iio(/rantM,i<i »110 fdlket Utere)dC amplius, Albertusi
10 Maiores qui apud nos(Mifcnos)2t: DeiTauite capiuntur,a libris i4.ufque ad 56. accedunt,Kcnt
manus. Apud nos quoque ( Tigtiri in Heluettjs ) triginta fex librarum aliquando , uel etiaiii
paulo grauiores. Eft autem libra noftra unciarum ododecim. Circa Bafileam quinque aut fex
pedes longireperiuntur, unum lati, ^ Pifciseftfquammofus.truttiefimilis , carne interius ru»
bra.Maffarius. Corpus habet fpeciofum bC latue , (quanquam perexiguis opertum fquamis,)
candidum.fed dorfo fubcccruleo.cute crafsiufcula; carne pafsim intercepta adipe : pinnis quocp
pinguibus & gliitinofis. Deroftroquiedam&maculis.inA.prsdicfJa funt. Branchiatin a»
lijs pifeibus corpori eorum funt applicata:, ut in anguillatin alijs diuaricatat SC extenfa: a corpore,
utlucio&;falmone,Albertus. Et rurfus;Pifcesquidam odeum tegumentumbranchiarumha
bent,(icut lucius,barbellus SC falmo. Inteftina pifeium quorundam diuiduntur parte fuperio»

50 re in ramos plures,ficut manus in digitos,ut apparet in inteflino falmonis : quod multos huiuf-
modi ramos emittit,Idem. f Ego olim in falmone diifedo afaucibus patulis meatus duos ob»
feruaui oblongosdcorfumprotenfos,unumaduentriculum,quemozfophagumuocant;S<:a!te»
rum anonymum,(nefcio in quem ufum.nihil enim in eo reperi; nifi ruminat forte hic pifeis , SC
alimenti fui partem ibi repofitamhabet,)qui cute candida SC tenui condat. A uentriculo fatis an
gudo intefiinum incipitrquod paulo inferius multas de fe fibras emittit,ficut a capite fuo cllebo
ri radix. Vncus ille in magnis SC extenuatis falmonibus.duos fere digitos longus,in cauitatem

quandam palati anteriustad cutim ufep profundam)fubit.Dentes,quam pro magnitudine pifeis,

minores funt. lingua quocpdetata,breuis,lata,carinata.Branchiac quadrigeminaetquarum oper»
cula lata, Sf rotundis puniceis maculis plena funttqualia etiam per latera utrinque fpedantur, in
40 fummo dorfo fufea. Narium foramina utrinque gemina : pinnula dorfi pofterior perquam car=
nofa. Salinunculi in fluuijs geniti ultra quinque aut fex digitos non augentur , ut dicemus

inc.i) per latera utrinque a branchfjs caudam uerfus refla maculas rotundas, magnas, nigri»
cantes aut linentes , paruis interuallis digeflas habent , (qua nota a trutis fimilibusque pifeibus
facile difcernuntur,)nouem aut decem numero ; & per eandem lineam mediam paruulas rube»

fcentes maculas multas. n .1 r

Salmo inuenitur tum in mari , tum in fluminibus , fed in ftagnis noninumitur , Albertus. c

Pifeis eft fluuiatilis , Maflarius, Ego nec fluuiatilcm , nec marinum facile dixerim, peculia»*-” ‘
remenimquandam naturam habet, utinfequentibus apparebit, Pifeiumin mari genitorum
aliqui eo reliflo aquas dulces fubeunt, quiGrtecis abafcenfuanadromi dicuntur, falmo contra
f 0 in fluuijs genitus ad mare defeendit, fleut SC anguilla, quos eam ob caufam catadromos dixeris:
fed magis anguillas , quas non redire puto. Salmones enim ad locos natales reuertuntur , iit
compofito a contrarijs prtepofitionibus nomine , catanadromi dici mereantur . Diu uiucre
non poffunt in aquis dulcibus fiagnorum,niC liberum habeant tranfitum ad dulces tihoas flu»
uiorum, Author de natur, rerum. ^ C^onam cibo uefcatur Salmo, an ullo prorilis , ad» C «f.
huc incertum efticum inuetriculo exenteratus nihil oftcndat,prctcrrpiifum quendam humoie,
Heflor Boethius. Ego etiam aliquando cum diffeflum infpiccrem.nihilinuentriculo Kinte
ftinis huius pifeis reperi, praiter mucum quendam fubflauum,& lapillum candidu: genitura: uc=

rdmultum(fubfinemNouembris)noninipfis(utappcdant)laflibus,fcdinuafisfpcrmaticis. Bi

fcatores noftri aiunt in maiorum uentriculis nunqua aliquid , in paruis nefeio quid inueniri. ma
te ioresenimCquiiam falmones uocantur) non alio quam aqua cibo uiflitare, Maioquide men ej
floribus ruris eos fl ui aiut; tum enim quia optimi funt,cx ipfa ccrli temperie { qua flores indica j

nn

974 De Aquatilibus.

frucHum percipere u/dentur. Aqua prsciptic turbida, tanquam aptiore ad nutrienda, qtiddcra/J

iior fit, eum gaudere aiunt: K fluminibus turbatis praecipue altius migrado niti, ueluti perfequen
tem luiiufmodi aquam ; qui? crafsidr dulcior.^ (utrunq!,aut alterutrum) fieri uidetur, niuium li.
quatione,herbis innatis, SC pinguibus agris. Sed ab Argcntinenfi fene quoda & perito pifcatore
acccpi,(almoncm dum falmo efl, (hoc eli ante uicefimum quintum lulij diem,)pediculis aquati-
cisCut uocant) uefciideinde nero di a partu, obuijs quibufep pifeibus. haicfapius in diiTediorum
Viimiui. inteftinis redepreliendifle ait. f Cor,etiam extradlum.ab animali imperfecro, aliquantifper ad.

huc pulfatifcd omnium (qux apudnos funt) animalium diutifsime falmonis. Itaqi fub uno corde
piilfanic uendiint pifcatorcs plures falmones incifos per frufta , tanquam omnes recentes, corde
adhuc palpitante monlirato.Albertus. f^Pigerpifciseft,fedfortis,Albertus, Mihi quidenon i»
t«». piger uidetur, cum et ad faliendum agilis lit,ad aduerlhs fliiuios perpetim nitatur, femperm afccn

dcnspromoueaqqtianquam tardius forte propter corporismagnitudinemSC pondus. Salmo

(inquitPhyCoiogus obfcurus) dicitur a faltii. caudam enim ore replicat, & refleeflit ualide eam
ore tenens,doncc fliltus agilitate locum etiam pratruptum coniirendit.fed nec coloref/irri corpore)
multum ualet,ncc fapore, antequam guftauerit mare. Ad quod tendens contra C im) fluminis
impetum, a propolito non deflftit,quoufq;reficiatur,deindead nota domicilia reuertittir.fiTRo-
borcfortiseft.fedponderofus&grauis.omnisquam habet agilitas a potentia uirium eius potius
eft,quin a lenitate corporis. Vbi in tranfltu fepem.uel aliud huiufmodi obftaculum inuenerit
caput caudj cdniungit,a; fic incirculum flexo corpore tranfilit, Author de nat.rcrum.&: partim
Albertus. SalnuinculictiamaATiwiftmnquddfiinuafealiquouenalescum alijs pertnixti in is
^ aquafuerint,aquaeisadenipta,exilient;&:licabaItjspifcibiisfl:atimdignofcuntur.

mgretio , Salmo in mari natus fluuios fubit, adeo^ dulci aqua gaudet, ut natali folo relitSo , in illa per.

eapertuso-de petud uiuat,ncc in mare reucrtatur,ut opinor: quia inmari rarius capitur, Rondeletius.Scdcon
mms. tranafeieuminfluuiis, atqi ex ijs in mare defeendere, &'c.cxijsqu^fubijcicntur,auth’orum,&:

omniumaquibusfeifeitatifumus pifcatorum teftimonijs. conflat. Autumno (inquitHedtor
Boethius Scotusjriuulis pleruncp, aut locis uadofis, coeuntes Salmones iundis uentribus, oua
pariunt,fabulocp conteguntiquo tempore mafculus adeo labibus, iUSes dicitpro genm,) ftxmi.
na Ollis exhaufta eft,utmacilenti euadant.necquicquam prster oflaacfpinaspellemqjfuperfiti
ineptusi^ efui fitfpifcis.) Referut eam maciem contagi) loco haberi, cum obuios quofeunque fui
generis inficiant qui fic affetfli funt. Cuius reihoc eft indicium.quod perfiepe capiuntur uno la. js
tere extenuati, reliquo non ita.Catterum ex ouis illis arena obrutisjpifciculi ineunte uere nafcim
tur,aded molles, ut donec digiti magnitudinem non exceflerint, manu comprefsi, ueliithumor
concretus, diffluant. T um primum, natura duce,ad marepcrgunuiiigintiqj dierum ipatio , aut
paulo maiore, incredibile didu qualem in magnitudinem excrefeant. Inde reuertentes aduerfis
undis fluminis,in quo orti funt,mirabile fpedaculum de fe pnebenoFiumina enim hinc atque il
iinc anguftis preffa rupibus,ac proinde ueloci demifla curfu , ubi prsrupto cafu defcendut.non

per canalem flarim prodcuntjfcd incuruata: undj impetu paululum per aera feruntur, antequam

cadant. Salmones uero contra tendentes maiore nixu aquas fuperare tentannSi: qui etiaferint.in
flumen afcendtint:debiliores,autha:rent in imo fluminis, aut etiam cx alto iam euedi, prscipi.
tantur in aquas.atq; tam procul excidut quidam,ut a fubiedis lebetibus, qui ualde propeaquam .o
feruent, excipiantur , accolarum, in hoc cuentu,non leui uoluptate. Rede quoij ac diligenter a
regibus cautum cft.ne autumno capiantur. nam iiel fobolcs multum detrimenti acciperct,uel in.
utilis ferme captura eflet. hoc autem tempus a fexto idus Septembris, calendis^ Decembris in.
tcrcluditur,H£ecille. ^Exloannis Kentmanipifcitim Albis deferiptione, quam innoftram gra
tiam confecit. Salmones parui Sf magni e mari in Albim ueniunt:nec proficiat in eo,fed cona
tabefeunt demoriuntur. Cum primum glacies fluuij refoluta defertur, hic pifeis Albim fubit,
pergitep fempcr,donec rurfus glacies ferri incipiat, (aere nimirum ujpe ad lyemem ; ut media aut ama
flius ueris farte, aftate & autumno totis, & initio hyemis.ferAlhim & influentes ineum aijuas jemfer ajcendat.)
Plurimi quidem capiuntur circa medium quadragefims , quo etiam tempore optimi funt. item
circa diui Laurenrij diem,qui decimus eft Auguflimifi impediantur algis dherbis fluuiatilibus co
uox flmnherhas apatieas,aftiscore,utconijcio,nominatas,flgnificet',ijuidf.hiuelit,nefcto)
qua: crafla: ac fufcie nubis inftar pafsim in ripis nata: falmonem impediunt. Mildam flumen (di.
dum ut arbitror a lenitate uel mollitie aqute) pra: catteris diligit fai mo : d (ut quidam putant) ab
aqua Albis fiuuij.qua cum permixta in mare fe exonerat , difecrnit. Itacp plurimi co inloco, ubi
( Captura SaU Milda in Albim influit, (Deffauiam uocant, quod oppidum eft principum Anhaltinorum,) ca.
moimmDefa^ piantur, hoc modo: Ad Mildxin Albim Ingrelfum principes ualliim fiue obftaculum quoddam

uue,&-c-) excitariint,utitaredundansaqtiaadmolendinadiucrterctur,odocubitisaliqiAntoaltius.ua!lo

graues 8f magnas arboresimpofiierunt.a: perticis magnis intus (inter arliores)cmcelhnmt, ne ial
motranfiliat, inter perticas alicubi naflaEmagnx funt collocata. Hunclocum cum attigerit fal=
mo qui per Albim afeendit, faltu adtierfus aqua: pracipitiumfe proripit in altum: ubi ucl m naft . .
fam incidit & capitur : uel arborem perticas ue contingit,indei^ uiolenter inMiidam fe traijcit.

Hoc fi prima uice non fuccefferit, fecundo criain tertio^ cxperittir.£f,fi ne tum quidem tranfi.

lira

X

DeSalmone. Lib.llll. pyy

'lirc aut afTequi altitudinem ualli potiierit^uadum petit:inibi^ fub faxis deliterccns emaciatur ac
contabefcit, (titpmdiSlum Si tame flumen Albis augeatur &C crefcat , aduerfus illud fub-

inde fontium 8C originis cupidus afcendit, parit,&: confumptus tandem macie ac ficcitate mori=
tur.Obferuauiipfe adeo tabidum , ut exanguis, &nullis fereinteftinis , (prstcr unum exiguum
&: contortum, a faucibus ad anum dodrante breuiiis,) appareret. Nati ex eb pifeiculi in Albi, no
crafsiores nec longiores fere digito euadunt,quandiu in eodem uelcioxru) ftaghahtibus aquis im
morantur.Crcfccntibus uerd 8C auclis fluui|s,in mare properant, in quo proficiunt dC augercut.
Cauerum fi prtcdidum illud Delfauienfe uallum fuperauit ialmo,pergit continuo , dC fontes pe»
titjfuperatis deinceps obto alqs ual!is,humilioribus^dupld, aut etiam amplius : ut qua: uiri ftatu=
10 ram non excedant: ea funt ad (ScfrttcE / 13l4c(»n /23tttctfclt / Sfcliepliit/ itiUnbetg / (5tmt4/
Adh^cuallail captus nonfuerit,inriuos demum peruenit, &a rufticis fu^
dibus csditur. Sed qui tam longe progrefsi funt j raro bomliabentur. In Albis quidem alueo fl
manferint, paucis dC minoribus uallis impediuntur : nam a mari ufquc ad ieuteitbjiQ in Boe=
mianullumeft uallum. primum illicuiri fere altitudine eft: alterum ad C4U&niQi Sd tertium
Praga: ualdc humilia funt. Multi pcf autumnum illic falmones capiuntur, fed omnes macie ac
tabcdcfe(fli,perpauciboni..HucufqueKentmanus.

Alius quidam apud Mifenbs uir diligens, indicaliit falmones autumno circa calendas Oiflo»
bris migrare, ita ut a mari ad ipfos intra tresmenfes perueniant. quod fi fupra annum in fluuijs
manferint, perquam infipidos ficriifin diutius , poft aiinum fecundum eos omnino ceu fidera.
lo tos SC aridos interire. Verum haicminus certa , quamjquic a Kentmano SC Boetluo Scoto pros
dita funt, mihi uidentur : &C noftris regionibus procul ab Oceano fitis, ut tarde admodum ad
nos perueniant hi pifces , nec immorari pofsint iam exhaufti j non conueniunt. f His ad=
dam quie Argentinenfis pifcator uir bonus 5C fenex didauit. Salmo a mari perRhenum quan^
tum poteft afcendit : Si nomen feruat ufque ad diui lacobi diem, ab eo tempore uocatur ab ac=>
colis Rheni cin 2.44>«; angulos flumiftis feOlatur, paritas circa ditiorum Martini aut Catha»
rinx dies: quo tempore menfis minime conueniunt. Tum rurfus nonnihil retrogreditur.Stint
qui a partu moriantur. Aliqui etiam quo minus pariant , impediuntur ; hybernos falmones uo>
cant.Oua circa natalem Domini primum animantur, 80 nafcuntur ex eis falmunculi.i) reliquum
hyemis fub lapidibus hterentes tanquam mortui degunt, circa fancli Georgi) uerd diem (uice=
50 fimum tertifi Aprilis) calore Solis excitantur: Sf a Petri Paulicp apoftolorum fefto tifcp ad fandi
’ Adolphi diem cum cteteris pifciculis capiuntur: deinde non amplius ufque ad quadragefiu.amt
tum rurfus ufque ad diui Georgij diem: nec ultra digiti longitudinem anno hoc toto excre«
fcunt. Poftea in mare defeendunt. Si Salmones fiunt, breiii tempore audi. Qui uerd aberrant,
uel in alias aqUas perueniunt , illi etiamfi pluribus annis in Rheno manerent , nihilo grandio»
res fierent, neque Salmones unquam euaderent, Hac ab illo excepta adolefcens affinis meus

haud fcio quam rede omnia perfcripfit.

Supra Bafileam ad quatuor miliaria Germanica , catarrhades Si praecipitium Rheni eft, fia=
tim fub ponte ad oppidum t_4uffcnbcrg: uiolentiim quidem,nefcio quam altumCquamuis non
fcmel uiderim,fed acie oculorum obtufa:) per illud Salmones eludantur, inde rurfus aliud fub=
a,a limius eft, paulo infra ScaphufTam infigne oppidum Hcluetiorum. noftri pracipitium illud
^ uocant S)cn i4uffcn , a rapido flumirtis decuriti. hoc falmones audio fuperare non polfe : K eo
ufque cum amulerint , plurimi capiuntur. Pariunt apud nos , ut pifeatores noftri referunt,

circa calendas Septembris.Bis anno eos mtgirareaiunt. E Rheno Limagumnoftrum ingredi»

untur. ihde per lacum ( in quo tamen nunquam aut rarifsime capiuntur) afeendunt, ac rurfus
Limagum fubeuntes Claronam ufque uerfus flultij originem feruntur. Si pariunt. A natali Do
niinico nulli amplius comparent. , , , : i

A partu male affedos, maculofos, f oftro fecUriio , tergore rigido , in Anglia aliqui ad mare
i-cuetti, in eo^ purgari putant, argumentum effe , qiidd aliquando fub ipfum maris ingrelfum
huiufinodi falmones deprehenfifint. f Audio eos fub partum ferobes modicas excauare, fis
co cut etiam truttas. fl' Rondelctius putauit tum lampredas tum falmones in mari fimul ac flu»
^ uijs parere, ego falmones in fluuijs tantiim , iit abunde ex prsfcriptis confiat : lampredas in
mari tantum parere dixerim , ( tum niaiores, tum mediocres: ) ut fcripfi in Corollario de Mu»
fiela Aufoni) c. ad initium pagime 704. minimam quidem huius generis Cpcden} , fluuiatilem
folum riualemque clfe Rondeletius ipfe fatetur. ^ Lampredse falmones e mari flumina fu»
beuntes comitantur ; adherentes enim uentrem uel collum eorum agglutinato roftro exugunt.
Lamprcdacumpet fe ad natandum aduerfo flumine inepta fit, migraturo falmoni fc
ore , atque ita retinet , ut pracipitia quoque faltu fuperantem illum quandoque fcquatur , K lu»
du oris inflida carni cius bene ampla ueftigia ( numi argentei uncialis latitudine , profunditate
digiti) appareant, Kentmanus. , ,1

/ Hirudines per hyeme falmones circa faxa heretes,modo roftris modo caudis eoru correptis,

° adeo infeftant,ut c profundo ad aque fumma eos propcllantiiper eftate quocp exrlire eos cOgutj

De Aquatilibus.

tanquam eas rcijcere aut abfiergere cupiant, K hac iniuria tentati trix ulh' fiiperftites eitadimt, ut
audio. EpifcopusLaufannenfls noftro tempore contra fangutfugas,pifccs maiores, &:pra:fer
tim Salmones, mirabiliter inficientes, fetaliter quocp pungentes & ad ripas aquarum propellen
tes , exorcifmi didfamina de facris fcripturis collecSa didfari fecit , & per certa dierum intcrftitia
publicari , U ad ef&gandum K repellendum huiiifmodi beftiolas multipliciter profecit , Fe>
lix Malleolus.

Hisperfcrlptis,VIdrichus Hugualdus.demorib.philofophiteintcrpres dodifsimus inprie»
clara Bafilienfi Academia, & Adamus a Bodenileinmedicus in eadem urbe celeberrimus, de fal
monum natura rogati quatdam non uulgaria me docuerunt.ab ijs enim per literas inquirere no-
lui, quod uix alibi plures quam Bafileae falmones in Rheno capiantur , fupram Baflleam ad cata.
raiSam ufcp ad Lauffenberg oppidum. Exponam autem hoc in loco,quK ad naturam &: aiflio.
nes falmonum pertinent,ab illis comunicata,iis fere omifsis,qua iam prius ab alijs accepta enar.
raui:quaE uero ad eorundem capturam referuntur, ad B.fegmentum differam. Salmones nere '
primo ex Oceano per Rhenum afcendunt magnis copijs,ita ut Maiomenfe circa Bafileam ma=

. xime abundent. Aquis fluminumau(3is,a: turbidis praferrimmigraregaudent.Maio,Iunio Si
Iulio menfibus.ab hirudinibus infeftantur in tantum, ut in ripa aliquando uiribits pfsrfus exhau
fti, aut etiam mortui capiantur. His exugentibus adeo dolent, ut fupra aquam ad tres pedes, aut
amplius, feptem uel odfo ad fummum, exiliant. quanquam pifcatores quidam aliam caufam’ho=
rumfaltuumeirefufpicentur;tanquam ad protiidendum cauendumcpftbi ab tnfidtjs hoc faciant;
complurimum enim dum ipfi in nauibus colloquuntur, (ic exilire falmones aiunt, interdum ca= i®
pitatantum proferre.fed hoc mihi uerifimile non fit. Alijperlafciuiam,cumcorporeoptimeha.
bito funt,ut lunio menfe,exultare eos putant, quod uerifimilius apparet : fed an alij quocp pifccs
cum maxime uigent,fimiliter fupra aquam fefeeiaculeniur,quaEredum. Ahiorum fanefStuum,
non aliam quam uiolentam aliquam caufam fecerim, qualis maximehirudinu ftimulus eft. Com
plures enim aliquando falmonem unum inuadunt,caudam,&r palatum quandocp implent;&acl
inteftinaqtiocp defeendunt. Itacppne dolore non pergunt per flumina afeendere falmones, fed
ad ripas defletSunttubi in captis pifcatores rei caufam facile deprehendunt. Et putant aliqui hirti
dines iftas in ipfis falmonum inteflinis nafei, nutrimento quod continetur calefado , afsiduo ni.
mirum Sf uchementi motu. Qiidd nifi tcmpeflitie a pifcatoribus capiantur, hoc malo extinguun
tur.unde contingit ut fiepe falmones iam putres iniieniantur. Circa partum, ab eo prafertim.co. J®
lorem 3(1 faporem mutant; ac propter maciem figuram quot^,ut genus iam aliud uideatur, Itatg
etiam nomen mutatiir.Hsc eorum tabes non multo pofi folftitium aftiuum incipit, ita ut paula,
tim cor;>ora eorum iniminuanttir,ficuti H Solis fupra noftrum hemifpharium meatus. Circa ft.
nem fere Noucmbris ad altiora fluminum tum maiorum , tum minorum quK in illa exonerant,
loca contendunt,8^ quoad eiuspofluntafcendunt,pariendigratia:quamuis etiam inRheno pa.

riunt Incipiunt autem non multo poft folftitium; & fubinde per autumnum ac hyemem parere
pergat, aliqui etiam ad ueris ufep (id eft Martij)initium. Partui locum idoneum circumfpiciunt,
follitum fabulonem, fuper quo fluiiius rapide fertur. Scrobes huiiifmodi ad ripas fluminu aquis
deftitutas fparftm apparentibi ferobem excauant , longam ad tres quatuor ue pafliis, latam ctr.
citer pedes quatuor. In eam fixmina immittit oua piforum magnitudine, qua: mas rore genitali +o
fuo irrigat. Conftruunt autem eam muniunt^, tum intus, tum ad latera, lapidibus, miro ingenio;
ut in tuto fint ouajObtetSa^, ne impetu flutiij difpellantur. Sic igitur illa genitura maris perfufa,
ad uernum ufque tempus iaccnt.tum demum ijs animatis pifciculinafcuntur, quos falmulos uo.
cant.Hoc dignum admiratione,falmulos mares aliquando genitura plenos reperiri, & cum foe.
minis adultis coire,earum exclufa oua rigare, (quod ignorauit Rondeletius) cum infalmuUs foc
minis nunquam oua reperiantur. Pariimt autem libentius in minoribus fluminibus ac riuis, in
qua: dcfle(ftunt,quam in ipfo Rheno,cuius aqua eo tepore minus lenis autpinguis eft,& uadum
durius.Partu abfoluto utcrep fexus retro in Rhenum fertur;8(l multi in Oceanum redeunt. Au.
dis aliquando fluuijs, oua ferobibus commifla,difsipantur:itacp pars perit, aut apifeibus deuora
tur ; pars aliqua feruatur. at fi nihil impediat, oua paulatim augefeunt , & fpiritu uitali inflata de. fa
mum tiltrd per aquam deferuntur, formatur^ interim pifcfs. Scrobes, quas diximus, aliquando
imminutis fluuijs in ficco relinquuntur : nec tamen pereunt oua: fed reftitutis aquis animantur,
non minus ac fi eis deftituta nunquam fuiflent. Pifcatores ex aquarum copia inopia ue, magnus
an pannis falmonum in annum futurum expediandus fit prouentus, coniedant.SalmuIi,lioc eft
fixtus falmonum, non ultra unum alterum ue annum in Rheno fecontincntiuel potius (ut plu.
rimiim) priuiquam annum unum compleuerint ex alijs aquis in Rhenum , inde Oceanum de.
fcendunt : id facere incipiunt cum quaternos aut quinos pollices longi funt ; rarifsime enim qui
odo aut nouem aquent pollices reperiuntur. In Oceano iierd audi, ut iam falmones fint Sddi.
cantur,rurfus per Rhenum afcendunt, ut predidumeft, Hadenus illi.in quorum feriptis fi quid
forte eft quod cum antea expolitis difsideat alioqui dubium, confiderandum eft abociofisdili.S»
gentius. <rSaneutthynnusinPontumafccndit,ubidulcioresfuntaqua:,utpariat:fi'cfa!moad >
fummos amnes, utriufif etiam partus incrementum pi Kcipua fumit celeritare;faImonum in ma.

ri,thyn.

V.

DeSalmone» Lib.llll. 977

Hjtliyflnonim cum e Ponto rcdicrint.alia eis comimia cxpofui fupra in A.

’ Salmuncultj legitima menfura minore, & hami genere quem p»lan^cl uocant , pifcatorite E
leges noftrx capi prohibent. Scotis autumno falmones pifcari interdidum eft, a fexto Idus Se
ptembris.ad calendas ufep Decembristquod SC foboles multum detrimenti acciperet eo tempo>
rc,£^ inutilis fermetin cibo, propter partu) captura elTet , HedJor Boethius, Bafilete a dic diui
Andrea uftp ad ueris initium capi eos non licet.

Circa Argcntinam hoc modo irretiuhtur:Retiatriai(ingula circiter tiigintipalTuslonga coti
iunguntiir.ca demifla ut non amplius tribus pedibus a uado abfint,a pifcatoribus,qui in cymbis
utrincpfunt,a tergo falmonum,nonanteipfos,trahuntur.cxiftimanturautem iniltiles quifupra
IO rete fuerint.*!] folum probantur qui circa uadum irretiti fuerint. Simili modo ih Angliae fluuio
Tamefi capi audio. Coitus tempore alicubi pifcatores captam foemina fupiculo alligant,
paulatim ad ripam attrahunt: quod fi mas fuperuenerit , coitus defiderio feqUitur , dC a pifcatore
poftfrondes latente cum prope ripam accefferit, tridente percutitur. Tridentis feuftifcinac,
fune dC palo alligati, in Anglia etiam ufus eft, ita confixi, defefsi tandem extrahuntur. Audio
pifccs quofdam parituros , ferobes modicas excitare , ut trutas , SC falmones; SC nodtu adhibita
lucerna, aut face potius, iuxta immorantes SC nimio fplendore ftupefedios, fufeina feriri, Val
laflue obftacula X prateipitia fluminum fuperaturi, nafsis interdum falientes per ualla colloca»
lis quomodo excipiantur, dicftum eft fupra in c. Circa cataraeftam inferiorem Rheni plurimi ca
piunturLauffenbergi, (alibi pauciores inRheno,) &ali6 auehuntur. ^ Sturio in Rheno dux
10 falmonum exiftimatur : ubi apparet, copiam falmonum adefle pifcatores fibi promittunt,

C Capiuntur etiam in mari , non ipfo quidem patente Oceano , fed aftiiari]s , SC magnis canali»
bus rnaris. f Maximus optimuscp falmo, Maio menfe’, quindecim fere denarijs argenteis ua:=
nire folet apud nos.Bafileae ab initio,cum nondu abundant, ex uno falmone quatuor,quincg aut
fex aureos ad pifcatorem redire aiunt.aureum dico pro denarijs argenteis feptem cum dimidio.

Salmones parui hamis,retibus SC nafsis decipiuntur.

Adultioribus ucrd alijs modis, quatuor aut quintp diuerCs,infidiantur: quos, ut ab amicis Ba

filienfibus accepi,deinceps exponam.

Vbi rapidifsimus Rheni fluxus ad ripam eft , pifcator ftructuram quandam inftar ualli ( ipfi
uocant cin TP(t3,a. litera medio fono inter 3,SC o,profcrenda,quod idem SC trutina fcit ftaterte
nomen eft Germanis)c truncis SC lapidibus , qutc in flumen promiheat,excitant.fundamentum
eft qucccus,aut alnus. Ad hanc unda impingens magno impetu,retro fertunita fit ut retro locus
aqute tranquillior,idem9 profundus fit,( Vocant ipfi,bic illc/obct tlWWrtffcr.lin eo naui

cula eft cum tugurioiubi nodes ac dies pifcatores duo manenqqtio tempore falmones perpetua
migratione afcendunt;&: reti in aqiiam demiflb (mit einctit gttm mt cin b»cjtee 5»pfbStctt) fal
mones expedant. Salmonem igitur afccndentem obuius iuxta ftruduram aquK impetus in lo»
cumtranquillum re!jcit.idfentitpifcator filo commoto.tenetenim manufila aliquot, reti anne»

xatikllignum paruum,funiculo alligatum reti,ita ut rigeat. Itaque moxpaxillo quodam rctra»

do , ut rete ftibitd per machinam feu decipulam attrahatur , efficit. cincn bnebcl b!lt=‘

fecrfieb/f» fd;neUcnb btc I)*lt3f4)TO<i«6cl ubcrfich/afthwt» mit jnctt bds Huiufmodi au»

tem ftrudura magnis impenfis fiunt, K conferuantur. SC qui eis utuntur pifcatores certam fum»
^°mampecunfemagifttatui foluunt,&infuper decimas. Habentur autem folum inter Bafileam
SC oppidum Xrtuffcnbctg.Infra Bafileam nulla eft, quod folum feu uadum foluuus fit : SC Rhe»
nuspatcntior,nec amplius fimiliter in anguftum faxis utrincj coadus. Qiiod fi falmones omnes
iuxta has ftrtiduras afeenderent, caperentur omnes : fed multi longius ab eis , SC circa medium

fluminis afceildunt. . ' , i .

5. Maio menfe falmones ab hirudinibus infeftis exuguntur , SC exagitantur adeo , ut uinbus
cxhaiilii, folito per medium flumen afccnfu relido, ad ripas modo fub aqua profundius ^odo
in eius fummo ut appareant, ferantur; (quod pifcatores Bafilienfes ttyben appellant; bet ©«Im
trybt «ber fc^teimbt Imtb. SC falmones ita affedos , btc trybenbctt ©rtlmcn, ) C^uo

Ca animaduerfo pifcatores hauicula adproperant, SC fufeina ( ©ceren uocant, ficut ftimulum
’ aratorum cin ©rttt) quinis fete aut feptenis cufpidibus horrente, feriunt, fufeinte fenum
perticte lignete afflxUm eft , ^ quando fcamnum oblonguin Rheno iraponiint , ita ut
pars cius pofterior in ripa fifmetur: anterior ueird, pedibus duobus nixa in flumen promine»
at. Huic infiftens pifcator falmonem uiuumualido funiculo alligatum tenet, donec alius ad»
ueniens morfu cum depellere cohetur. quod cum ficri uidet, paUlatim uindum ad ripam re»
trahit : SC alterum infequentem , ubi cOmmodum fuerit , fufeina percutit. Circa Argenti»
nam, ut fupra fcripfimus,pnuatim marem coitus defiderio Exminam uindam dum periequi»
tur,fimiliter feriri aiunt. ^

4, Circa medium Marti) menfts , retibus ad Salmones comparatis ( ©(tlmctt^itrit ) uti m»
i cipiunt pifcatores. Id genus retis duplicatum (filo dtfUci ) eft: altum ad duos panus, Ion-
° gum ut minimum triginta tres . fiunt enim quiedam multo longiora. Nam ^upra pontefn
Bafilea rete unum nahi folitum ad bis mille gradus ( gradum nomino pro binis pedibus j

nn 5

KifUjHereUi.

^picratus.

978 DeAquatilibus.

longum effe putant. bC aliud mfira pontem longiTsimum , quod fere ad pagum quendam prdxi;*
mum extendatur.Huiufmodi reti extcnfo piTcatores utrinque bim' in fingul/s lintribus per Ri^e
num defcendunc.degrauatur autem inferius plumbo, fuperius Tubere elcuatur. Ita ad uadum ufa
que demiflum, falmones obuios omnes implicat, qui uerd fuperiore in aqua loco natant, (ijdem
puto plerunque inutiliores, utTupradidum eft,) euadimniit ij etiam qui circa faxajauciub Taxis
Tunt.Implicati aliquando ui erupunttquod Ti duo autpltires iimul capti fiiir,8d erumpere neque*
am, ubi alter alterum Tibi propinquum TenTeric,concurTu mutuo, Ti ipatium detur, Te imiicem
conficiunt. ^

j Denique dC Tortuito interdum capiuntur , genere rctis,quod appellant, hoc

cnima pilcatorciniedtO propter aliospiTccs, ut naTos, barbos , lucios, capitones, Stc.ficpc etiam lo
ialmones pariter irretiuntur. Nouimus Auguftic Rauracorum ante paucos annos pilcatorem
quendam hoc reti obiter & Tortuito Talmones Tex cep/ffe.Hadienus amici BaTilienTes.

PjiniusSalmonem,in Aquitaniaprscipue, optimum omnium piTcem efledixirmuncaii*
tem melior efie probatur in Rheno, pr^cipue circa Coloniam, Albertus.^Optimus ad cibum
cft IVlaio menTe communi piTcatorum circa Rhenum conTenTii.MiTeni poft Pentecoftencumau
diiora Tunt flumina, praeferunt. Aprili, Maio , dC paulo pdft commendatur. Cum uerd nomen
murat, &riam partui propinquus appellari incipit, a diui lacobi die uTcpad Andre^, deie

rior eli.Ted is quoqj inter Tandicrum Michaeiis 8<:Martini dies praefertur, ceu minus malus. In*
nominatus author libelli de piTcib.Gcrmanici.^SaimunculiTemperpIacenc,Tedpraecipue Apri
ii dC IVlaio.Er cum ultra Tex fcptemuc digitos nb excrefeant , cum ad quinti digiti menfuram ac» io
ceflerint, delicatiores habentur.^f Salmonis caro rubra efl:,TuauiTsimaacIautiTsima.nullum enim
piTcem uel marinum, uel fiuuiatilem Talmone meliorem unquam comedimus, urmea etiam Ten-
tentia marinis £C fluuiatilibus omnibus fit mcriid proferendus , Maflarius. ego marinis omnis
bus Tuauitate proflare conceflcrim,no tamen Talubritate,proTertim ogrotis.CraTsius enim dC ui*
fcofiusexeoniitrimentum efleatbirror, quam pleriTqueiaxatilibus. Inter ludicras pifeium no*
mcnclaturas, Salmonem dominum cognominari, propter faporisTcilicetexcclIcntiaminuenio.

in 0ainT ift ein ben- c piTces marinos confideratis conditionibus prodidis,Iaii*
dabiliores uidentur,rogeius, gornaius, fice. Salmones autem, 6C turboti di maquerelli multum
deficiuntin bonitate. Tunc enim multo craTsioreSjUiTcofiores, 5)C concodlu difficiliores, magis^
excrcmentidi.quamobrcmnonccnueniuntnffi ualidis iuuenibus, id^ cum embammatis, quo
uiTcoTumjCrafllim dC frigidum ex his pifcibus Tuccum emendent, Arnoldus Villanou. inRcgi*
mine Salernitano. Mneficheus ex marinis pifcibus concodioni contumaces grauifsimos
eos efle Tcribit,qui emariin fiuuios ftagna tranfcanr.utmugili, fin^Tummatim qukunquepi*
fces in urrife^ aquis uiuere polTunr. ^ Carnes Talmoifis rubeo Tunt : quo licet dulces, pingues, dC
grato fint ualde, cito tamen edentibtis Tatietatem ingerunt , Author de nat.rerum dC Albe rtus*
Qiid altius afcenderinc, dC fontibus fluminum propiores fuerint, eb deteriores habetiir:qub uc*
rb propiores mari, eb meliores, in Albi qui circa Deflauiamad primum cbflaculum capiutur,
optimi habcncur,Kentmanus. Rcndeletius tamen eos qui altius inRheno , uel Bafileam uTc^
afeenderunt, profert i^s qui proxime marc,ut Antuerpio capiuntur. Ego cerre in fluuijs profe
rendos purOjUbi mediocriter progrcfsi luerint, exercitio enim mediocri fuauiores dC falubrio^^a
res eorum carnesficri puto.altius autem euedos, uel fimpliciterdiutius in dulcibus aquis im»
moratos, tum propter nimiumlaborem,5^inediamfere,tum quia iam partui propinquifi:nt,dea
terioresiudico.circa Coloniam (ubi etiam Alberto laudantur) proftantioresquam uclBafilco
uel Antuerpio efle nondubitorqubd is locus fere in medio fit. f'Qiio tempore pariant, quodep
tum cibo infipidiores fint,prodidum eft fupra in C. Caurum eft a regibus Scotio ne autumno
capiantur falmones. nam uelfobolcs multum detrimenti acciperet: uel inutih's(ad cibum)fcrme
captura efiet.hoc autem tempus a fexto idus Septembris, calendis^ Decembris intercIiidif,He
dor Boethius. ^Memini falmones olimguftafle,quipropingues faftidiummihimoucbant:
quod dC truto pinguiores, falmonatas cognominant, faciunt. ^ Autumnalis hybernus falmo
carnem minus rubram dC infuauiorem habet, Incertus. Talem ego circa finem Ncuembris alkj-®
quando guftaui,marem,qui proferri folet ut in cotcris etiam plerifquepircibus:pingiiem,uifcos
fum,nec admodum grati faporisj&fconcodu difficilem deprehendi. Partes eius alTo msgis pia*
cebant elixis. Item alium quarto Decembris, molli nimium & flaccida pinguicp carne. Samio*
nes illos hybernos, qui multis onci coloris (unde nomen lKu??fcrl<lc|)6 MifeniSjU^fppct* Sal*
men A nglis) maculis uariantur, &:roftrumualdc rccuruum habent, porcis grandinofis compa*
ranc Angli , 8ilfimiliter eis abftinent. procer pauperculos: bonum uerb dC tcmpeftiuum lalmoa
nem a carne friabili(id eftnon uifeofa) Ihnbbc Salmou appellant»

Salmones quouis modo coxeris, optimesinuenies, Platina.

ExKcnciTiani piTcium Albis defcripuoiie. Salmonem (inquioomniu qui in Albi capiun*
tur pifeium rapidifsimum iirdicanuis. Recens in aqua bene elixarur, tum uino calido perfundi 6»
tur, refrigeratur, in eodem quo elixus eft iure ad dies odo uel quatuordecim feruatur.Indc fin
gillatim cum libuerit unus aut alter tomus eximitur, aceto perfundendus, is cibus eft lautus dC

boni

DeSalpa. Lib.IIlL

boni faporis, prsfertim cum pinguis fuerit Aliqui in uino coquunt : alij aquales uint Si aquae
partes mifccntjfed ita caro tenacior fit, ut in mera aquaelixariprxftet. Spina dorfi feparatim
tota excinditurteius^ partes aliquae fuper craticula airantur,quae menfis fuper olere alio ue fer»
culo imponuntur, tn magnis delicijs. Oua quoqj SC inteftina (quae ab ignaris negliguntur) uel
feparatim, ucl cum ipfo pifcc elixa, condiuntur iurearomatico coloris e rufib nigricantis , qua i
etiam lampredx uel priccae uulgd didhc , lautifsimo apparatu. Cseterum falicus falmo , qui in
dolijs toto anno feruacur,non aliter quam recens paratur, praemaceiatus tamen aqua, is fpecie
quidem SC eoiore prx fe fert recentem, lapore uero ficcior SC tenacior eft.quamohrem iure con»
ditus utfturio optime fapic. Denique infumatur lalmo,pr;^ferfim qui Brems capitur , uel cru»
dus efitari folet.func qui fegmenta ex eo fuper craticula alfant.Bremenfes quidem peculiari quo
dam modo eum infumare folent. Hjec ille.

Salmunculos trutarum infrar coqui praecipiunt. ^ Salmones Gallia Belgica quotannis mic
tit fed in plebis Lifum, quum faliti priftinam nobilitatem amittant, louius. AdRlienu ubipiii
res capiuntur, ut Lauffenbergi,faliri in paruis dolijs folent , qus libras (fcdecim unciarum) circi»
ter uiginticapiant:6<^ in cellis uinartjs feruare.autumno SC hyeme hafc uafcula alio uendenda mit
tunijiZurzachium praefertim Heluetiorum pagum , ad nundinas quae calendis Septembris fo»
lennes funt, libra fere quinq; obolis argenteis uendunr,quincunce dempto. Durant per annum,
8C in cellis uinarijs cum fua muria feritantur. Saliuntur autem aeftiui tantum, non autumnales aiii
hyberni, nifi forte pro plebe.

SALMONIS nomine Rondeletius,efia lacu*
ftres quofdam pifces, Vmblas uulgd diefros, inLe
mano lacu comprebenditiquos ego adT rutarum

genus referre malui, ftcuc& Trurasfalmonatas a - ^

quibufdam didas , quod magnitudine pulparu^
fpecie colore falmonesrefcranil imdeGermaa .<

ni etiacompofito ab utroc^ pifcc nomine
fojcl appellant, item Salmannum Tridenti didu.

Batina fluuius eft Hibernia-, per Viconiam ef»
fluens regionem* Nam exiens ex lacu eiufdem
jo prouincig permaximo,tn borealem oceanu m de»
currit. In hocolim pifcis repertus eft formam fal»
monis habens, tantae magnitudinis , ut nullo mo»
do integre in marginem trahi poftct,Boccatius.

Germani ^bcui|lfd;uocantpifcem(Afcllora
genens,)minorem Salmone, ahoqui ftmilemiqu. ,
partim Lucium, partim Salmonem rcpraefentarC:
eruditus quidam nobis indicauic.

Salmones etia uocari accepi pifcesnefcio quos ^
in Oceano Balchico , qui ore cai eant,&alimentu
branchijs fugant. '

Salmonetam Luftrani uocant pifcem,quem de
fcripriinCorollariodc Alpheftc pag.4x. Sale»
ma uerd eifde falpa eft:de qua proxime feribendu.

DE SALPA, RONDELET.

Effigies hac Salpa V enetijs effUa fiam "Egn-

deletlws dedit, jatis fimilis.

A A n H S^adKisHi Graecis dicitur , a Latinis
^ % idem nomen feruatum eft. Pancrates apud
Athenaeum feribit jSoKtTi^^wstJl^-sab Hahzo»
nis uocari, qui locus corruptus eft, legendum^

Nam dicuntur ou. -rlAaca , id eft,
iam adulta : </lxnctKen , di, huttm

oyH^eio-eu ; (U , oatTJ artAfcs-t^cu

id eft, d‘cty.oih.&i SC , quae nondum
iugumpaifa’ funt, neque adhuc dorfo uexerunt:

ucrd adhuc minus adiTlue , SC iuniores
quam^or^ccAas. Boiies igitur paruas, ait Pancra»
tes. Talpas nuncupari, quia algam in ucntricu»
lo, ut foenum boues congerunt. Hunc Athe»

dosfdp.i: ([ida
uefeitur alga
ccujxxno*

fsiKT

98 o De Aquatilibus.

n^Ei locum 3 quo Pancratcs dicfc faJpas nominatas fuifFe boues , fi fequutus eft PbauorinuSj
cum fcnbu,xaA;r« «j(^5t/s7r5«5, o£/n5K.fla!'HPJA9V(;jj/,ideft, Salpa piTcis quidam eftjquembouem
uocannfi etiam eundem fecuti funt,quiGr^calexica concinnarunt, apud quos hsec reperias.
ffrcATrw pifcis genus eft, qui bos etiam dicitur, facisredeannotarunt.finralpam eundem piTceeii
Boj alias car^ fe crediderunt, cum eo qui bos proprie dicitur ab ijs qui de pifcibus fcripferunt, uehementer er=*
tiltgincus. rant.Eftenimbosexplanis&Tcartilagineis. Exiftimant quidam falpam piTcem eum efle, quia
sdpamii c^ Germanis ^ttocbfifd) dicitur,ea moti ratione,quod baculo tundatur, priufquacoa

Plinius Libro ij.cap. 1 8. de falpa faciendum cffe fcribit. Alrj (inquic)alibi pifces prin
pZribus pifci= cipatum obtinent, coraanus in Aegypco:Zeus,idem faber appellatus, Gadibus : circa Ebufum
bus planis apud falpajobfccenusali^ui,& quinufquam percoqui pofsit,nifi ferula uerbereturXedhcec ratio mi=:
Gerwdwscow nime conuincit, 0cocffifc{) Germanorum , noftram efte falpam : quod baculo tundi, falpx
manefit. multis commune flt.Etenim Germanorum lingua eft pifcis baculi,id eft, piftis

qui baculo uerberatiir,priufquam coquatur.Quo nomine pifcem omnem iale conditum,et in fti
niOjUel in aere exicca tum appellant, ut raiasjioleasjpafteres, rhombos, (Geftna7ii hos otfines pTopnjs
nominibus appellant)non ©wcffifiji : mmenajelUst(imum,quanquam dimrfis tribuitur^) alios^ pera

mtiltos.Qiiorum mirabilem copiam Antuerpix uidi,in aliquot tabernis mercatorum, qui hanc
mihi praparationemnarrabantjtitquonia ficcifunt,&pra:duri, baculo primum uel malleo con.
tundanturtdeinde aqua aliquanditi macerati dccoquantur.Huiufmodi pifcibus, fciltcetplanis SC
Ap-Ui l^ccics, tenuibus illic abundant,qiu facilius exiccari poflliht : quos exiccatos in Germaniam conuehen=
quibugm pro dos curant. Non eft igitur ©toc^fifd) pifcis fpectes,ut Germanicae linguae periti mihi indicarut,
prie&toch Non defiint tamen, qui fpeciemquandamafellorumexiccatorum proprie ©tocBflfti) dtcipu=
fi,* diUi: A1„., ..m. j... .n. Salpam igitur ex hac

fd ‘^'''■^"'^^Ipa noftra efte non potefttoblongus enim SC rotundus eft* pifc

fitjl

^ deferiptione agnofeemus.

Lii.7'

Pifcis eftmarinus,litoralis,fquamoltis,lblitariUs:aUrat:c,Uelpotiusboopifimilis,pcdaltma«
gnitudine.Roftro quali mugilem referc.Capite eft parito dC obtufo,lineas multas aurcas,d bran»
chljs ad caudam dudas, habet parallelas, a quarum multitudine TnAvyfxitp^, (Sf ab Oppiano a«i=
a colore uero ^ri/hrele , ^rbenao drantey)dtciwr,Pinnis,3CiAoiSjhi%chijs

aurat* limilis. cauda,fargo. Oculis eft aureis, fupercilijs quodam modo uirefcentibus, ore par»
uo,dentibus ferratis. Peritonaeum nigrum habet , uentriculum magnum: & inteftina laia,alga,
alijs^ excrementis fetidis refertalHepar rubrum, Sf in eo ueficam copiofo femper felle diften. 5»
tam, fplenem nigrum, corangulatum.

Alga uelcitur Stl ftercore, unde (nigtTt^xyot t{^ UciiAegoi dicuntur, ab Epicharmo apUd Athe=.
nxum,td eftjftercus edentes, & fedt exeerandi^ odorisiquo loco pro MAtjjm, reponendi} du«
ximiis SAAvqxL.nam £C obfccenus pifcis a Plinio appellatur. Id confirmat Ariftoteles (Lib, 8, de
hift.aHtm.cap.i.Etlib.4.cap.8.)Nutritur falpa, ftercorc & alga.porrum (VfdGp hic nimirum fuerit
tih. !. de hifi. herhx marinx nomeri) etiam depafeitur. Capitur etiam fola pifeium cucurbita. Eandem inter pifces,
ani e.s.cr 'I. qui optime audtunt,rccenfet,&l femel autumno parere fcribit. Oppianus Libro i.autor eft in fco
j pults (circa Jco^ulos)a\gz SC mtifco refertis habitare.-nequaquam tamen dicemus cum uere faxatilt-
Uhro.s. bus conferendam efte, Salpa enim eft ir>tA»e<i.SM(i©', inquit Atliensusttd eft,dura SC infuauis, SC

Archeftratus indicat malum efte pifcem. Eft proculdubio plane inaratus palato SC uentriculo, 40
fuccum malum gignit, ideo Ullis eftijs etiam qui cum nouerunt, SC apauperibus folum emitur.

Ub- 9. ap.tS. Mefsis tempore melior eft , autore Archeftrato , SC ex Mitylene : fecundum Plimum ex Ebufo,
Sunt qui autumno captam praeferant , fed male, nam cum pifces omnes uterum ferentes rnelto=
res ft'nt,falpa aeftate grauida melior dicenda eft; parit enim autumno, & femel duntaxat, ut prius
difltim eft.

G Eius nullum ufum in medicina comperto.Nam quod citatur a quibufdam ex Plinio : Salpa

Li6.ji.Mp.to. litte falpes expurgatulcera in linteolis concerptis. Id non de falpa ptfce, fed de nominemulieris
sdpa o6&= obftctricis, cuius etiam eodem capite bis fit mentio , & alfjs in locis, intcliigendum puto, ui loci
huius is fit fenfus:Salpe obftetrix falfametis (de ijs enim eo loco uerba facit) in linteolis coceptis
expurgat ulcera. Athenteus etiam ex Nymphodoro Syracufio fcribit Lesbia fuifie Salpen, qi» j-*
Ptegnia condiderit. His addir, ideo quod uarius lithtc pifcis, Locrum fitie Colophonium Mna«
feam,qui Pagnia confcripftt,a uarietate falpam appellatum.

Oppianus fcribit falpas alga delecftari,& ob id nafsts dtfpolitis inlocis algolts capi,
iKpxAiOls pld>«ei epvKWti

ic/lx-dP Catera pete ex iplb autdre.

A Pifcis eft in noftra Gall/a Narbonenli,qui perappofite V ergadeile dicitur,td cft,utrgis ftue H

Aliuspifcisfal’^^'^ diftindius.Virgas enim appellamus tenues &; logos ramos flue baculos, quas Grad/afifiis
pamimr, nominant:undeil'>'{i?fi/'it,duabus uirgis ftue lineis di&inSia:SC OTAe/f(ifs7e,que pluribus, utfalpa,

SC pifcis de quo hic loquimur. (Jiiem non inepte uirgatum nominabimus a uirgis,quas habet fal
pa omnino limiles. neque cum a falpa genere differe puto , fed atate tantum,ut uirgatus minor 6a
fit, neque in eam unquam magnitudinem accrefeat, in quam falpa accrcfcit. Praterea tenuior
SC rotundior: falpa uelutt compreflli extenfa,(pifla^, reliquis omnibus limilis, (Plura lege mox in

Salfa

Libro 7.

Libros. E

DeSalpa. LiklllL 981

Sdf(iqMinfl4gnKmmnit degit.) Stagnamarinafubithy£mc,quo temporccapitur,6«:ucre a= c fi

lio tempore mmime.

Salpae quocj in ftagnis marinis fteqitemifsimc inueniuntur , lineis fiue uirgis a capite ad cau
dam diKfiis parallelis,marinis fimiies.In ftagnis tameanoftris frequentior eft caquse VergadeU
le a noftris dicinir,id eft uirgams pifeista uirgis , quibus Saips fimilis eft, figura uerd nonitem,
fed Auratis uel Sparis potius. Sunt enim Salpa: fpifsiores & longiores , inter Auratas &Lupos
mediae. Ab ijs uirgati noftri neq; prtibus internis, netf faporis infuauitate , neq; carnis mollitie,
heepuidius ratione differSt.reduirgati in ftagnofolumreperiunt, SalpaeK inmari Silmftagno.

DE EADEM BELLONITS.

Inter cteteros pifces non eft alius qui fuam conftantius retinuerit antiquam appellationem: A
fiquidem uulgo Graeco, Italico SiC Gallico nihil de priore nomenclatura immutauittMafsilienfes
tamen Sopi pronuntiant. Romani hanc uulgo non Salpam, fed Sarbam uocant.

Pifeium nullus eft colore pulchrior,quahquam admodum fltuilis.undeOuidiiis, At(Jim= ® ^

munda chromis,merit6 uilifsima Salpa.

Salpas turmatim uidimus ab imo gurgite ad litus marinum ferri, ac deinde algis herbis^ raa c
tinis paftas,in mare celerfimc demergi.

Pifeis huius moles raro excedit duas librasieft enim mediocris crafsitudinis,oblongus,8^ Ia= B
tus. Squamas aliorum pifeium more gerit , latas & uarij coloris : pinnam utrintp ad branchias u=

10 nam,duas fub uentre:aliam in tergore continuam, translucidam , duodecim aculeis prxmunita:
Lineam utrincj in lateribus habet nigram, ac ruffus nouem alias reflas coloris lutei: qute pifcem
miro artificio,melino colore depingunnCaudam habet bifurcam, SC circa anum pinnam unam,
duobus tantum aculeis fortibus comunitamteaput ut Aurata tornatumtdentes inlabijs firmos;
in fuperiore maxilla fedecim,in inferiore oflodecim:Os ^ corporis mole paruS,nec labia infar»
fla,utin alijs pifcibustOculos melinos,pupillam nigram:Peritonaum omni nigredine nigrius.

Cor pericardio inclufum, triangulare, fuo fepto ab inferiore uentre feparatum : Stomachum oba
longum, per uentrem extenfum, latum quidem, ut Scari, &ferefemper herbis plenumiPylorus,
ftomacho coniunflus,quatuor tantum apophyfes habeqqui ftomachiicircundant. Hepar illi eft
ualde magnum ut Scaro, fed magis ad colorem cinereS inclinans,in tres lobos partitum, V eficu
50 lam fellis oblonga habet, in dextro hepatis lobo pofita.Branchias utrintp quaternas , fed eas qui=
dem geminas:quamobrem branchias in Salpa fexdecim numerari pofle dixeris. Lingua Salpte
eft medibcris. uulua ufep ad diaphragma extenfa,buis referta, bicornis. Capitur in Illyria omnfc. (E)
bus anni temporibus. Spinasfquas pro coftis utrincpdccemhabet)falcatas gerit,adfpinam latas,
fed ad uentrem mucronatas. Spina aute Salp3e,quatuor 5C uiginti uertebris conftat, per qua ner
ui infignes ad latera protcnduntur:qui ex duabus primis uertebris originem ducentes, 'etiam ad
pinnas deferuntur.

Cteterum Salpa Scari modo inopfonium apparatur.Carnemhabetmollem,fungis quodam» F
modorefportdentem,paucasfpinulas.

Si quis eius fquamas auferat,eidem lines refls, lutes, in cute apparere uidebuntur , qusin B
fquamis iam apparuerant.Ideo ipfa colorum uarietas non in fquamis , fed in cute exiftere facile
^ comprobatur, ut lam in Mulo & Rubellione diximus.

COROLLARiyH.

Archippus maiculino genere dixit SoitAjrar, his apud Athenaeum uerbis t xSf t/| jiSeiu US» A

«f, xkxTTtis iPtorheTtiyfieif iSaiani-iSiiy fedfiflum hoc ab illo per iocum eft, ut pifeis no»

mentanquamuiri efferret, tubicinis uidelicet, alludentibus uocabulis otAt» SfmATii^af/.caEtcri
feriptores omnes foeminino tantum genere «okAb-» proferunt, nam ubi in Plinio aliqui legunt,
Salpes expurgat ulcera linteolis concerptis ; legendum eft Salpe, (ut refle noftra sditio habet,)
non pifeis, fed obftetricis nomen. SitAzr», pifeis, quem bC Hin , id eft bouem , uocant, Hefychi»
us Sf Varinus; ex Athenso nimirum , qui Antiphanis ex Operibus marinis uerfus hos recitat:
yo.- - As Tt iJocfff TTTgKSiJlr KSJaUwj/ , CvnvstyKS^'icfvK©* «a

■ o<Ai<n, pro hT^vyovm malim molunt. autem , id eft xqualis longitudinis forte ab eo

appellantur, comparatione ad alios prsenominatos.De Halizonis populis ab Homero nomina^
tis alij aliter fenferunt, quorum fententias recenfet dC reijcit Strabo : ipfe populos Afi» efle putat
extra Halyn.Ephorus(apud Stephanum)in maritimis inter My fiam, Cariam, Lydiam^ cos col^
locat.alij gentem Ponticam faciunt, Arrianus eofdem Bithynis, &fc. ut recitat Euftathiiis ineas
talogo nauiiim , fi^rurfus in quintum Iliados, Rondelecius pro 7njg««dlr, legit quod mihi

non probatur, nam dC carminis ratio repugnatret fi' admitteret , in accufatiuo dici oporte»

tec, ficut deSoxs. Sed neque TrcjTij/, coniuncflis uocabulis dici puto : 8irquanuis iddicipoflefi

pr^ftabittamen legere, (ut.BaiTiAftdl»', )ideftpircatores,qui retia trahunt. TiDfw©' genus

6o eft retis , de quo plura fcripfi' fupra in Porcis pifeibus: inde Tn^Kws, pifcator reciarius,ficut idem
eL(/lUrvoifi</lifirv^s. Lycophron dixit, inftar plicatorum quiretia trahunt. Sicigw

iLir fenrerit Antiphanes ; Salpae pifces a pifcatonbus Halizononim boues nominantur.

p82 De Aquatilibus.

CrifopIeuniSjpiTcis ditius GiIpa,SyIuau'cusjmeIius Chryfopleurus,abaurco per latera co!ore‘i
^Salpa nunc quocp falpa uulgd nominatur, Maflarius V enetus. Vbicp gentium nomen fuum
retinet, Gillius. In libello quodam Italico memini Salponilegifle pro falpis, Salema Lufita.
nicum eft. Germanicum fingo, ei» rcimer, a ftrrjs feu lineis aureis : uel circumloquor,
ein an ber <K)ecrber(i4)e» mit etifeben ^Slben fitid^cn butd; bie feiten/ vom Eopf gton^bem

binbcm tcll. Similiter autem ei uirgatum fed latiorem pifcem , (quem in Gallia Narbonenii
Virgadellam tiocari Rodelctius feribit,) Germanis interpretari licebit, ein ©treitltbrrtcbfmett.
nam uirgis linelsue aureis, falpam referticorpore uerd latiore ad auratam feu fparum accedib

Salpae fimilisnaicitur in mari rubro pifeis Stromateus appellatus, ut Pbilon narrat uirgas ha
bens per totum corpus extenfas,auri fpeciem referentes, Athentrus. Vt falpa pifeis „

</i©'eft,ita fefermus ©- ; hic bmis,illc pluribus uirgulisinfignis : Athenteus ex Ariftoteie

ex quo etiam folitanum pifcem falpam facit, K dentes ei ferratos adferibit. CSalpa pifeis non
eft magnustcolorattor m medio &: ex tranfuerfo extat, uentricofus admodu.Platina. A ceruice
in caudam per argentea latera, aures rubentes^ lines certis diftindls interuallis deccntifsime
eum depingunt, louiiis. Pedalis eft magnitiidinis,& uirgis quibufdam aureis { luteis Gillius)
ac rubentibus fecundum longitudinem deferibitur , Mafrarius. Binos in capite lapillos se»
nCjKiranides. t £>

Saips bilibres ad fummum fiunttaut fempef ad librari) faltem aucfts apparent : ita ut in nullo
alio pifeium genere sque at$ in falpis,eadem fere femper feruarimagnitudo uideatuf unde for
fan a Pancrate mumiOr dicuntur,hoc eft longitudine pares,ut Hippolytus Saluianus obferuauit lo

Salpa etiam maritimis lacubus gignitur, Ahiftot. Otiidio adnumeratur degentibus in her»
bofa arena, Xenocrates alias in alto capi tradit, alias apud litora,utreferam in F. «"Vagantur
SC oberrant pifeium maxime qui carne aluntur, iMdsndum hic Gac^cs trmflMimi ex Gneo : Sunt au=
tem carniuori fere omnes, )prster paucos,ut mugilem.falpam, mullum, chalcidem,Ariftot o 37.
fed de mullo an carniuorus fit, dubitari potefi, Stercore&aIganutritur,Ariftot.eamobcaufam
a Plinio pifcem obfeomum dici arbitror,ObfcQ>num enim turpe immundumejj Cgniflcat exob
&: cacno compofitiim. Sic Sf upupamjobfcoenam paftu auem dixittquam Ifidorus quida in lier»
core humano commorari, £C fatente fimo pafei feribit, fProduntur clarifsime audire,mugil Iu

pus.falpa,chromis,a:ideomuadouiuere:Plinius, Si Aelianus ex Ariftotele.f Salpa sftatis ini

tio locis plurimis, nonnufquam etiam autumno parit, Arillot, Parit femel in anno , uidelicet 50
autano,paulo ante squino(Siu,cx Ariftoteie quinto de hiftoria , Athenso &: Plinio, MalTarius.

Pifeis eftfolitariusjAtheilsusex Ariftoteie. PaiiidusjOppianus. Natura aftutus peri
hibetur,IouiuS.

Cucurbita capiturtquod ex omnibus uni euenit,Arifiof.gaudet enim hac efea. Ex eodeAthe
ngus. Stercore inefeatur, Arillot, EfcafcEtidaprscipuecapitur,utftercore.Vuottonus, Ad
falpas ; Bryon uiride ex faxis oleo interens, ufui exponito, Tarentinus de efeis. Salp:c(inquit
Oppianus)ut algis gaudent, ita eifdem capiuntur, hoc modo : Pifeator aliquis per dies quatuor
unum ad locum (aliquoties) nauigans , lapides algis circundatos demittit, quinto poftea die fal»
pis iam illic congregatis naflam lapidibus obtedlis alga immifsis ponit.et circa introitum herbas
marinas alligat.quibus falps alij^ herbiuori pifces deledlantur. (deinde rccedens)ubi iam indu- 4»
fos pifces fenferit, tacite mox adnauigat,uiris remis^ filentibus,6e naflam extrahit. Silehtiu au»
tem cum ad alias pifcationcs,tum falparum imprimis utile eli,ut qute natura pauidi lint, (& acri
auditUiquod Ariftoteles tradit.)

Salpa pifeis circa Ebufum infulam ( quaentinc Euizza uocatur,)fapore commendatur, ciiin
alibi iit obfcoenusjid eftperniciofus & uitabiIis,Maflarius. Salpa (inquit Diphilus)dura eft tC
infuauis : melior autem quarin Alexandriaeft, & autumno nata, (asia
humidum enim quid,8ialbum,id^ non uirofum emittit, Saips quaein alto capiuntur, ut Xe=
nocrates docuit,fapore funt iucundc,fubacri;abundo^ nutfiunqnec facile corrumpuntur ; qute
uerd apud litora , carnem habent duriorem, faporis^ ingrati , & qus malum procreat fuccum,

Vuottonus, Salpam pifcem Epicharmus non approbans, <riBf7»4({yi(i)(^j84lAi/j(i'»(iAE),s,Eufla re,

thius ex Athensoiapud quem legitur, Rondeletitis mauult i^tAi/jniflicebit &: JiA/emm ^

!cgi,unaomninljgnificatione,auerboMAi/iw«(.iitt. si?i?rLu ,li iMtyeye ixSui/aj«B «eiVw,
lifxTti di lixMstt Eri 3«Jii{o(tWsii/'7»ii,Aa&c/I’yvMi'ri/Afci!l Avriu.Archellratus. Epicharmiis sftate
dulces efli feribit. Ex Plintj libro 3i.quidam citat,falpam laiidatifsimum elTe pifcem: fed fallo,
fimpliciter raim a Plinio huius libri cap.ultimo Salpa nOminatur. Hodie quoque is pifeis, qui
tam operofe atque eleganter a natura depingitur, ab optimatum menfis ut infulfus & medax re»
pudiatur,Iouius, INon eft boni laporis.lylueftre enim nelcio quid lapit, beiie exenteratus, fed
partta (quantum fieri potcll)incifura,airaturai1i requirit &: moretum , Platina. Pifces quos in»
tegrosuoles , ad focum pones , dempta ialpa dC lacia , quorum intellinum pef branchias euelli» ■
tur. Idem.

, ^ Epitheta, Sxhrrxt crm-ntfccyei, Epicharmo, AioAoVisTO.Oppiano,

AFywWjSfi^VJjo^paiifiWjAriftoteliapiidAthenKum, Obfcrenx Plinio.

Mnafeas

DeSalfamcntis. Lit.IIII. 98 1

Mnafeas quidam Locrcnfis ucl Colophonius falpapifdsuarrj cognomen apud familiares Profn'^
fneruitjpropcer uarietatem argumenti libri ■mayslaif a fe conditi: qualem &C Botrys uir oriundus
eMeiranaSicilfefcripfit: &C Salpe mulierLesbia, (Kipfaforfan aiocorum uarictate fic difla.)

Salps quidem timilis eftCut diximus ) ftromateus in mari rubro pifcis : a quo forte fimilitcr CIc*
mens theologus XTjoaifiiiTiaii/ libros ob uarietatem argumenti infcripflt, Salpia: Ptolemaeo li-
bro j.cap.i. Apulorum urbs in Ionio pelago, Salapia Plinio. Salpinac paludis Lucanus lib.y.me
minit.ea in Apulia eftiuxta Salpiam ciuitatcm,meretricio amore Annibalis inclytam.

Dexter lapis de capitefalpae gellatus, Venerem inaiat:finiiler remittit, Kiranides: qui & adi g*
pe pifcishuius ad augendam Venereorum uoluptatem abutinir.candem^ ob caufam , bC amo»
n> rem ac gratiam conciliandi ergo,fapphirum geftari iubet, in quafculpta fit ftruthiocamelus , in

oretenens falpenjSic.libro 4.8i alibi.

Salpam ceu prouerbiali uocabulo hominem uarium aliquis appellarit,fi'cut bC Mnafca fami» h«
liares eius, utinter propria modo diximus.Huiufmodi etiam apud Grsecosprouerbiafunt,™»»
w^^asiMagis uarius quam pauo,quam hydra,

DE SALSAMENTIS, ID EST SALSIS PISCiBVSi

EORVMQ_yE PARTIBVS: ITEH DE INEVHA»
tis,6i: inueteratis fimpliciter.

j. Salfamentis hunc in locum comunia quadam conferemus, nam qua exfingulis fi» A
ao a unt pifeibus , tum integris inueteratis , tum concifls , fuis fingillatim tradatur locis.

[i ^^1 ^ Alrarich cft fpecies pifcis parui,breuis,ad longitudinem palmi : qui capitur circa cL
uitatem Achalatjin regione Perfiac.faliuntur autem hi pifces,E<: cxiccati in diucrfas re
giones exportantur, ut Syrafi interpretatur, Andreas Bellunenfis in Glofsis in Auicennam. Ap
paret autem uocabulS Gracum eire,tarichos,al articulo Arabico praefixo, cft autc forte ex apua»
rum genere pifciculus. Apuarum quidem pleraetj fpecies quoniammagna copia capiuntur,

& propter parilitatem facile ficcantur,fale condiri & referuari folent. item chalcidcs &: fardinac.

Qiitnam pifccs reclecommodccp faleinueterentur, Galeni uerbis exponetur inferius in r . Sal
inonum fegmcnta.ut didum eft,faliuntur in doliolisifed faliti priftinamnobilitatem amittunt,te
ftc louio, % Ex falitis palmam omniu confefsioneatatc noftra obtinent carpiones ex Benaco la CtirfioBmd.

50 cu,quifubfrixi modicefaliuntur.rcferuntrjtroc5arum(triitarum)fapore,atq;ipfam corporis fpe»

ciem.nam dC. pulpx eorum rufefcunt,& argentea tergora uarijspundis depingumur.fcd qu^ iri

trodis nima funt, in carpionibus rubra cofpicimus.louius in capite de falfamentis, fed qui fubfri

xtfaliricurpifces,nonproprie'«'ei;fi,idcrtfairamenta,funt;neq;diuaireriiaripoirunt. ^ Harin Haringi.
'gidiel Harengi,alij aliter fcribut)uulgd didi ex Oceano Germanico mittuntur fal{i,uel cum mu
Ha fuaiilel ftatim infumati Si aridi. Videtur aut a Grseco nomCn hoc fumptu , ut haringus , quafi
harichus,a: h.in t.conucrfo tarichus dicatur. Fumo inueteratu aliqui recentiores pafTum appel» pajjim.
iant.qudd aliquadiu paffus ficfumSificuti uua pafia apud ueteres dicitur,quK diutius pafla cft fo
Icm. A patientia nome acinis datur pafsis, Plinius. Pfythia paflbs de uite racemos, V crgilius.

PalTum ftiinu) nominabant.fi in uindemia uua diutius codam legcrent,eam^ pafsi eflent in So»
jj.0 le aduri, Varro de uita pop.Rom. PaiTum fieri certum cft ex uua quaGratciflicarnuocant, no

firiapian5;itcmfcirpula,diutius in uite Sole uuisadunis,autferuenteoleo,Plinius. Egoflcca»

tos fumo pifces, infumatos potius dixerim, quonia paflum dc folis liuis reperio in ueterum feri»
ptis. Hilas infumatas SC fumen apud Plautu legimus.aliqui hillam 1. duplici feribut, « Acron fal

fuminteftinum hirci interpretatur. AliquiputatelTcinteftinuporcinum, fartum alijsinteftinis;

quodnoftri©4)ablmd, uellKlebwiirflappellant. Graece ««OTisst appcllarelicebit.ficutSi;

Hltirnsx Athenaeus memorat, rfl’ w (S smis cH -XVityfljiBf/.oi! usit

&7ra}ij\Kx7Tvi^&iJ0’4'07sxiiisitSlji'isi(a-4-xpifces juntyVStr ^ Exiacuftribus pifcibus

in Heluetijs faliri Si infumati folent AlbuIariiCut nos uocauimus)quaedam fpccics.praefcrtirn me
diocres,6CiTimimaj:itemLeiidfdilli quos Galli VcndofiasudDardosuocant, qui&nuuiati':^
f 0 les 8f lacuftres funt: Si trutaru genus exigun.quos Uiottle a colore rubicundo uocitant, qm ^ib
niam mollis funt carnis, infumati minus indurantur,habenturc[i in delicijs. Circa Occanu Gcr
manicum in Dania praefertim, Afellorum genus poiui4)cU ubcant: cx quorum maximis facifit
K^<tlld;ftf4i:id eftalios Sole&:aere,alios fumo indurat.fKoAim.airriyiWm,
a,ui/M»i,Polluxdefalfanietis agens: lcgoAtfim(3(u/®M, Nos delebijs inDolcano KHepato dixi»
mus,Dc myllis uerb,alijscp nonullis &iramctis,in MylloElcmcto o-wff®!',"»

MViBf/,Ki/'&if<,Sii>»'iV''»t',nominanf a Polluce.f rihvii TCei,\©-: Vide fupra in Lepidoto, Elemeto L.

'Thynnis praecipue fora omnia Si taberna falfamcntariorurcplenqlouius. Q-Ux quidc cx thyn
nis ciufdccR generis pifeibusCut peIamydibus,orcynis,)ad falfameta pertinet , omnia reteremus
in&a in T.(de Cybiis quide &: Mc1adryis,in c,8C M.didu cft.) Ite qu?ex Scombris, (uo loco.Uc
Coraxo ct Encatera in Corace. DeLacertis & Colijs ia didti eft.ite de Stiirionc, m Acipenlerc.
deqs Hufonc,in Antac^o
qd dilfcratabHemitaricf

LL Iwi li.WlLLl*4 iil V- M ^ w 4 w* >-a ^ Y -j . •

deqs Hufonc,in Antac40.de Heminiro fiue Heminero in Corollario deCoracino A.Hcmimrus

ad differatab Heraitaricho Archeftrat. explicat, Atheii, Ai/iissuiiop bVTO»Vi«e<X®'. Lg™”®

Aelian.ij,

.i.Noftri dicut 0fl(5tttbc4)er».i.no omino,fcd aliqua ex parte ficcatii aut iiuictcratu,

kregionihas

deiiommtii.

984 De Aquatilibus.

Sunt qui dicant accipi pro pifcc, fed uili putri^, qui idem fit apliya, Erafmus in pro.
uerbio Sinonadflnt carnes, NoftrKaitatis Grsci pifciculos falfos uulgd garos uocant, Gillius
Circa Verbanum lacum omne genus paruorit pifeium in Sole ficcant, maxime uerd percidas'

Incol5regniCaIechutpircibusSoleexufiisuercuntur,LudouicusRomanus. Ichtliyophanos'

legimus pilees in Sole arefaflos feruarc, ijs^ tritis farinam ad fercula &: panificia ftia conficere.

luce nominantur falfamenta («eijt») Pontica. Phrygia, Aegyptia.Sardoa.GaditLa.irakeuitc )
Sunt autem Gaditana ex orcynis,id eft thunnis maioribus, qui circa Gadira infulam capiuntur
ut in Thunno explicabitur. Cu Lucullus Roma: nimium fuas opes ofientarct,Cato indional
batur & clamabat, quod aliqui Romg tOoccyjiaiif xi^cciwcif/ VdvZxay mvna-cwn Xtlie- 10

natus, Arclieftratusfaperdamuocatopfonium Ponticum. Enfaperdam adueho pJnto, Iu

ucnalis. “f“™^”*^Pf*^“atitifstmaSardicafunt,hodieSardasuocant,(drMifer»B(ia:,Ca/i:rtiijo.

p'W)SL mylh qm exPontoaduehuntur, Galenus. VideinMyllo elemento ii. Non probo Cor»
nari) fentcntiam,qui tii.A«(ut alibi codex Galeni deprauatus habet, ) ouiculas interpretatur nec
alias efle putat,quam cordylas ab alijs didas , hoc eft foetum thynnorum. ih.mn

^y«,Athengus libro n. Elephantinum falfamentum nominatur ab Athenso, nec explicatur

Sic.ut pluribus fcripftm Elephanto quadrupede F. Salfamenta omnium generum in Italia

Beneuenti ruentia emci conftat, Plinius. ff

sfioy^^sma.Phiktsms. Hippocrates in libro de internis affedionibus de primo fplenismor
bo fcribcnSjiallamenti Gaditanimemmtt* ajol©-’, ecK^cTTKsi^jtu Soi/flotOTf/ cWos «1- lo

fxMS- «TOTi/nry£«i, Sopater Paphius. IMendcfia falfametaC inquit apud Athensum VIpianus)
ne canis quidem mfanus gufiarec* Idem meminit itsiAaif/ , i(gu 7^ Ttaenyf/pSif

fTitaty®'»fi«o(/,c5f*,Keij^©-,if^.nf,ijj,^apudPolluce leguntur. Sexitanafalfamenta elacerto'
iiel colia lacertorum generis runt»Vide in Corollario de colia, Qu» cybia dicuntur ata horea*
inter macra («■;«iw)fairamenta praftantifsima funqut inter pinguia, cordylte & thynnea Diphi.
Ius. u jowt quidem dida uideri pofient tanquam pulchra K fpeciofa : nam ST
apud Athenamm mentionem efle diximus.fed in thynno oftendemus horaia modeftiore clegan
tiorc^ uocabulopro uraris dida, lii eft,a cauda.funt enim falfamenta de partibus cau

dx proximis e Pelamyde magna.

Omotarichum aliqui cetema (K«T»w)uocant.eft autem grane, uifeofum , SC difflcilecocodu, J o

Diphilus. Omotarichuscaroeftthynnifalfi,(rt«eix<n-(Ai!w,)Diofcoridcs.Cuiustnterpre5Mar

cellus V ergilius: Quem compofito (inquit) ex crudis thynnorum carnibus, dC falfura, nomine
omotarichon hic nominat, carteri omnes Cmplici pleruncp tarichum dicunt. Sed miretur ali=
quis ctu- thynni tantum caro inueterata omotarichus dicatur, cum ctetera: etiam carnes ac pifces,

SC quKcuntp fere falfa reponuntur , cruda faliri foleant. an forte cruda pra: exteris edebatur f uc
harengos dC falmones, (infumatos prxfertim,)aliqui crudos ingerunt, dyem&fiymi,
vtKtoya-^.oy. MatronParodus. Piva^c'7[^a:r&'^itiytcMi[jnyK(n’Tui i')(p>ylj(/voy^yo’7Keij^y.itse7T7rx&yt
Nicofiratus apud Athenxnm, 'iiT‘^n^AKajy.'n Kv^toy vpiw^oAs. Alexis.

Oataricha ex ouis pifeium falfis conficiuntur: uulgd Itali Cautaria uocant. Grxei nofirx xta
tis corrupte Botaricha nominanttqux qiudemipfa inter lautifsimos cibos numerantur, Gillius, 40
Ego TKeixe-adicdiuHcgiflenonmemini.proindenonTOeixK, fed dixerim. Vi»

de etiam fupra ab initio o. clementi. Apud Aelianum tamen in Animalium hifioria,m Tritone
&: alibi meixiy oxytonum reperto adiediue, fi redeferibitur. Et Cxfar Scaliger quoqj oa tari»
cha fcribit,apud quem plura leges fcita cognitu in opere de fubtilitate joj.j, Pifciiirn & falfa»
mentorum oua omnia, nec concoquuntur facile, nec facile corrumpuntur : praefertim uerd pin»
guiorum &:maiorum.duriora enim permanem &tenaciora,(i</>irxiim,)yinmiJS^FvyxiiiS‘«Mey
o-ftSy^TKtcorruptu uideturuocabulum) Diphilus apud AihenxSlib.j.cuius uer»

ba Grxee ab initio fic fonantiTic 8fc. uidetur autem tuet abundaretur m e»

lius ita uertamustPifcium inueteratorum oua omnia,&c. Qiix uulgd dici folent oataricha, id
eft oua falfa inu£tcrata^,abdicandi funt ufus.Nunc oua pifeium ialitain ofias aut in paftillos du= f*
rata , inclufacp membranulis , mx metxtx dicuntur , inter lautifsimos recepta cibos , Hermolaus.
sicm^ d IK ix Ti/tmrillr.mitLxurTtllr metxA'ay,Swdas ex innominato, Oua raticon (corrnftum ejl
mcahulum fro eariciaUd eft oua pifeis falita, qua; noftro idiomate uocantur oua nataxachi : Sylua»
ticiis.citans Paulum de dentibus &: gingiuis fanguine manantibus : ubi ego iam nullam de his
Tynturichus. °“*s mentionem reperio.^ Patella tyrotaricha ex quocunq; pifce ialfo uolueris.defcribittir Api»

CIO Iib. Calet genus in ollis condiri fblitum, unde dC nomen ei apud Germanos no-

ftros.fl quis tyrotarichum appcllarit,non faciet inepte. ^Circa Balthicum Oceanum pifces plani
potiisimum ficcari iblent, paflerum dC raiarum igeneris : nam cum plano tenui^ fint corpore,
ficcantur facilius.item afellorum genera uaria.&: htec omnia fine falc:aerc tantum « Sole, De
^ faIfamentorumgaro,muria,h'quaminc,aIecc,fupra (fu/s ferelocis literarum)fcripfimus. 6»

Saliamenta dC apud Grxeosin honore fuerunt; dtl Romani etiam eis plurimum fiuduenint,
ilt ex Plinio licet coniedare, Ionius. Athenienfes falfamentorum adeo lludiofi fuerunt, ut ci»

uiiate

Horra.

Omchrictms.

04tdricff((-

V

pS6 Dc Aquatilibus.

Quin dC e muria falfamentoriim recoquitur faljiterum^ cofumpto liquore ad naturam fuam
r€diE:uulgd e m3EnisiucLmdirsimus,Plinius.

(3 Remedia quadam ex falfamentis, in f . ^amp^^cdicf^•a fiiiit: ut, quod aluum moneant, appetiti

tumfiCiitim excitent, pituicofos humores extenuent, a uenaefedione noceant, Venerem proris
tcnt. Blafius Aftarienfis pifciculos uulgo dii^os Ancludes commendat in curanda phlegma»
tica febri, ^OmotarichLisfalfithynnicaroeftjUiperarquampreftcrem dicuntmorfibiis in cibo
tubuenit.inquo ufu oportet quamplurimumrumere,& ad uinum copiofiim fuperbibendum co
gere, ut ita uomitus prouocetur.idemmaximccoucnit ad drimyphagias,(%^arce//usuertit ad uo»
mitiones quas ciboru acremento quxrunf: quod magis probo, quam quod RuelliustCotra acri-
monias eiitatorum maxime ualecniel quod Hermolaus, Acrimoniam efculenti quatentibus Ion
ge commendatifsimus cft.) Vtiliter poftremd canum morfibus imponitur,Diorconi,5o. Vide-
tur autem eadem non folum a thunni, fed aliorij quocp plerorun»^ pifciu falforum carnibus pra:-
ftari.quamobrem hoc in loco, qui de fairamentis in genere eft, recitare uoluimus: eadem^ ratio»
ne & alia quaedam ex certorum pifciu falfamentis rcmedia,(qua: forte obuia fuerint: omnia enim
huc conferre prolixum erat,)hic memorabimus. E filuro falfo remedia , infra ex eius hiftoria pe»
les. QiiemDiofcorides (inquit Marcellus Vergilius) omoranchonh!cnominat,cjetcri omnes
fimplici plerunt^ nomine tarichon dicunt* Aegineca in capite de uomitione fumi iubet tw
fiV7^cc,id eft acriora,inter quae obiter ab eo numerantur raphanus, eruca, falfamentum uetiis,ori»
ganus uiridis, cepe porrum. Et in capite de elephantiae curatione

0>:i>,«7rvnfcc^su't</!a3i/ Hp^ciTiatf/. Vbi etiam in cibo elephantiacis permittit falfamentum uetus medi
camenci loco. Smaridis pifeis caro prodeft a feorpione percufsis , aut a cane demorfis,iicut SC
omne falfamentum, Diofcor.^Tela extrahunt falfamentorum carnes,Plinius.f'Diuturnosfrea
quenter dolores leuatralfamemum,8if encatera didum coriax, Trallianus in curatione hemi»
crania:. CarbuncuIoscoracinorumfalfamentaillitadircutiuntjPlinius. Cybia ueteraeluu
innouo uafe, deinde trita, profunt doloribus dentium, Idem, Etalibi:Morboregio medet fal»
famentum cum pipere , ita utreliqua carne abftineatur, ^Sunt & feruatis pifcibus medicin«e:
falfamentorum^cibusprodeft a ferpente percursis, contra beftiariimicflus mero fubinde hau
fto,iia ut ad iielperam cibus uomitione reddatur:peculiariter a chalcide,cerafie,ct quas ftpas uo
eant, aut elapedipfadeue percufsis. Contra icorpiones largius fumi fed non cuomi falfamenta
prodeft, ita utfitis coleretiet imponere eadem plagis conuenit. Contra crocodilorum quide mor
Ius non aliud prarfentius habecur.Priuatim contra prefieris morfum farda prodeft. Imponuntur
falfamenta cotra canis rabiofi morfumtuel fi no ferro uftae p!ag2c,corporacp clyfteribus exina
nita,hoc per fe fufFicit.Et contra draconem marinum ex aceto imponuntur. Idem dC cybrj profe-
(ftus, Plinius5i,y.FiftulaEaperiuntur ficcantur^falfamentiscumlintcoloimmifsis: intra^alte»
rumdiem callum omnem aufeiunnSf putrefeentia ulcerum, quteqsferput, emplaftrimodo fub»
acfta 8C illita.panis uero profunt falfamenta coda. Carbunculos uerendorum priuatim falfamen»
ta coda cum meile reftringunt: Vuotronus,ex Plinio nimirum,

BfdftmentU Carbunculos difeutit mullorum falfamenti cinis, Plinius. Carne falita Sf ufta falmonum ad
ujlisrmcdU ulcera capitis manantia redenos utipofte arbitror, Rondeletius. Salfamenta ufta cybia den
tium doloribus commoda effe tradit Galenus circa finem quinti de compof, fec, locos, item P]i=
nius 5>,7.Sairamentorum (inquit) fidilinafe combuftorum cinis, addita farina marmoris, inter
remedia eft cybia uctera eluta in nouo uafe, deinde trita, proilmt dentium doloribus. Aeque
prodeffe dicuntur omnium faliamcntoru fpina combuftae,frita^ illitae. Sardas uel falfamcn
lumfine ofle exuftum Sf confridum appone uaricibus,ftatimprodeft,Marcellus.

H.a* Salfurajidem quod falfamentum. Columellaodauo, Nulla tamen aeque quam praedidaefalfii

rs pabulum commode dantur, quoniam odorata funt.Idem frequenter duodecimo. Apud Plt
nium cybia iietera legimus, pro fale conditis, qii^ alibi inueterata, alibi feruata nominat. ^[Ncmi
na quiedam in os, modo mafculino, modo neutro genere fub una terminatione ufurpantur,uc
«4)9v(^,o«y0^pro oculo, quoc^ fecundum Herodianum, qui aus
thorum teftimonia profert : Menandri, E^rfe^rKcref r> : PhiIippida:,Tt/gw vJj. we/y»?: yo

Ariftophanis,E-:«^‘TKe^X®'”i' yU&7«>{fl:74</l!/iac:Eiurdem,rtt'e9(0F Euftathius in primu

Iliados. in Odyfteaeuerdalpha,o7wWx®' dicifcribitjficutoisKiilo/ 8f TOsao^.apiid Sui

dam quoque inaenio,7aeixci:,o4c:7n’At/TiX«,(id eft pifeis prcciofi:) bC apud Aeginetam in uidu clc
phantiacorum,Tnrei;^^/'?TOAa4d(/,mredoftnguIari. Athenaeus quidem multa fuper hoc uocabulo
proferens, ut /vAs-i/ genere neutro pofttum non memorat , nec ego approbarim , quando»
quidem authorum idoneorum teftimonia defunt.Suidas grammaticus,non author eft:Aegine»
txcodcxfepe uitiatus.Attici (inquit Athenaeus) We^xi^ genere neutro dicunt, urgeniriuus
ftE'7we%?,datiuusTa:e/x«j(ut fledatur ficut/iiji^-.qlones uero bC Dores, 2>t^Attfcorum qiiidam,ma
fculino 0 (ficiu Ady©'.) T«eix^s nc-y^exas Cratinus dixit, Alia multa authorG loca Atheneus

in tertio recitat, ^ Taeix^^^i^^^^^^eiutiuujapud Laifrtium lib.i. in Menedemo, xeis-df/ ^ raeiy/of/, 6©
Ariftophanes in Pace: alq apud Athenaeum. ^Taa£x‘^>’^'* (forte l<^ov*

(^'«f©') gamma mutato in iBvmc<riiSMQyy

^<5

X

DeSaKamentis. Lib.llll.

v as y«ii>y eftjinde fle di(Sum,quod eliquetur Sfrefoluatuv eius humiditas in ga

rum, Varinus & Suidas : apud quos tamen deprauata funt quaedam. ^
cem,& iXf!vcu,]^tisiii ■ri^ix©' , imrafoi/ Weix©' : m^ym/iu. iSjnSm , i<sa («Tiym , Pollux. Tsfyduxi

fportulae funt,in quibus nimirum componi uehicp falfameta folebant-Ej/ Qxfycunis (nifi legendum
Cef P«i''”««;U<dctur autem per fynecdochen ad ipia falfamenta id nomen transla.

tum. Ei^yKesjiTKirt/os 71 w 01 y£tA(i:9it£/fli;^Tg(ji,Euftathius. Probabile eft etiam w^celac & Qe,

wyit! opponi ; quemadmodum proxime ante ^H^iy & mniiff TOeix©" : ut falflamenta ro^iyii fint,
putida feu foetida propter uetuftatem fcilicet ; i^jiwtuerd, id eft matura, quae neque recentiora
neque uctuftiora funt , quam par eft ; ut alia fintefoi* falfamenta fegmentaue,quaedc pifeium
10 caudis fumuntur , & ipfa lojaiit ditSa lutr’ ’iA:^ayiiryiij ut fupra monuimus, eft enim medi»
um inter ^ wgtes usa nc^oy 1 &i v y^^KSmy. Zxt^ixs eiV©', a Qstt^Si 3

Euftathius. ^

rxfiyys primam breuem, mediam pfodueSam habet, ut ex uerCbiis noti paucis, qui uel iam
citati funt, uel paulo poft fequentur, apparet. Ag c& ipiym’ Tmly^vsSi fitd, Chionides.

Item, iya t^ifa tSA ■nmy Hss^tty. UfoM liyayti, Pollux: apud quem aliquoties ■nyiyy non
refle per ni. duplex feribitur. diciturautem propriewKxO-tgenere neutro ut ti^s) de pifei»
biis ( a uerbo mfirai/.ut Latinis fegmentum a fecando;) item de placentis: de carnibus uero non
item, Ariftophanis Scholiaftes in Nubibus. In Varini uerdlexicb fic legimus : car=

nis,panis, aut placentae non dicitur, fed tomus, ■riy&. pifeium enim dimtaxat tcpwx©' oft. P»Xi/ v»

Io TiyxySy hsu «ew»? ^^«yStiayi Ariftdphahes in Pltiio: qiti eX eo qUod xfiSy fubiunxit , -nyxySy

de pifeibus accipiendum infinuat. HincappareteOrruptum apudSuidatfi locuminTi/i<ix«,ex
Varind aut Ariftophanis Scholiafte reftituendum; ut de pifeibus proprie ‘nyip dicantur, ( forte
etiam placentis, )de carne non ifemidccafeo quidem & aiijs^, ■7iy&- dicitur.KtJyi5(i‘nn«x« layiMey,
Ariftophanes iri Nubibus. ^^^clyH,■7imyyam■^&\Smy,llsf^y^y^ilKix6vuMasy^\ylix^■iv!s’^y%s,siis
HivitXsc! e! KScmS^oySJnss, Varinus. ASss r> nyeL}(oi,M*^y oiMy u*xr«t s Alexis. KssyiVas, TO-ni»
yU KSK nyx-fx -fSrixSmy , Etymologiis. iMxyKTv&s -ny ■ny.xymlahiw r^iyUvi , Antiphanes. Hinc
iierbum ■fiyxyi^sy apud Galenum. Ef nyxyiirKSi mSiei 4s> Asoto^©-, a Machone nominati.

bv^x^vT M-^yTByo-tpovi/lvMyj Archeftratus. Quanquamau»
tem etiam recentium piicium -nyiyKt'^ eft, partes Sl fegmenta effe ac dici pofsint,de fallis iamen
50 pleruncp accipi puto. Eruntigiturfcmachiueltemachitapifcesmaiores,Siferecetacei,utthyn
ni SC fl'milcs,alijcp non parui qui in frufta difledii inuetefantur. lidem ab alijs,ut conijcio,T(asra
uocant.Maiorum pifeiu genusCinquit Mnefliheus)ab aliisT(«»»>t',ab alijs pelagium appellatur,ut
aurata:,glauci,phagri.T(i»<B« interpretatur VuottotlUs.qlii uel concifi in patinis miniftretur, uel
dilTedli ad falfamenta adhibeant. Etfl uerd Greci tomu depifeeno dicant, Latini dicunt. Canis
marinus a Plinio,etia tomus Thurianusiut ego quide primus coperiffc fufpicor ) appellatus eft,

Ath enetis ctThurionc fiucThurfione dici obfoniu hoc Latina ligua folitu.afflrmaqfuauifsimu^
id ac laudatifsima fuifle.HermoIaus in Coroll. Idem in Plinij libru ji.Marinus canis eft(inquic)
cuius frufta RomsThuriani tomi flue pulmenti nomineuendebanftribusobolisinlibras. hoc
Sf Thurfionem dici folitum affirmat Latina lingua, (8fc. utrecitaui in Corollario de Gladio A^)

40 Harcillctaml ex Athenso.-apud quelib.y.in mentione Carcharis canis, hieefolu uerba legunt:

Tsts IxSvB- y^'K KS usi 5 vot paiytuaiy «scAiySjm sejeiaiji, «t/li©- wy yjy>t/ifd}i>meivs.n5 igitur ab A=
thensoCne quis fallaf)uel tomus uel pulmenta Thuriana nominant. Tomus Thurianus,quem

altj xiphia uocat,Pliniusji. II. nec alibi ufqua horu uocabuloru, (tomi,inqua, pulmenti Si Thu=

tiani,)ucl fcparatim,uel iundim , mentione ab eo fada arbitror : ut neip ab ullo idoneo feriptore
pulmenta propifce,aut eius parte pofitiS.No reprehendo Barbara,do(3ifsimu uiru,cuiiis etiam
memoria ueneror: ignorantia meam profiteor : qua nifi quis mihi difpulerit, fegmentum potius
® pulmenta pifcisdixerim:quanuis etiaquifegmcntiidcpifceacceperit, authorenohabeo. fed
inuitat analogia dC uis uocabuli.a uerbo ide Latinis fignificate dedudi,quod Gracis Tcfira.a quo
TpyO' ac Tiycty^s fiunt.Licebit dC frufta pifeis dicere, ficut cafei et lardi ac aliaru rerum frufta apud
eo clafsicos feriptores legimus.His feriptis reperi apud Athenieu circa finem libri fcxti,de obfonio
(fic enim uocat)ThurianolocuaBarbaro coiierfum.hisuerbisiPsiiAi©' ps.fos(oT4uOT'^jo[<isi>eiw
"r «Xl^ovTxy J^ixxy ■3y)i»6’o Asv yvw 'f yehustt t£> Qsewics KpcAafiilvB civaTt.y^oS

tAilfttWP^AxKaxiwis.SrawfJsl^iiy. _ , Dri-illatoiTi»

Tcy>ix^ay Suidas interpretat rUay,jtifMvay:id eft,liquefacere,exiccare: Sdeu prOprie ad ea per

tineat quae ad cibiSinucteranf, transfert etiaadhomine.qui macie cofidt et immoderata abftinen

tia deficcaf.Toyixiil!«!' vaifiy,et fadii ipfum maixO/msset q hoc faciat homines, TtteiX'’!'™)
rodotu legunf.ubi dcAcgyptiisfcribit.eoruqi medicadi feu codiedi & feriiSdi funem more: qua
de re elaboratus P.Bcllonij liber extar. XfWTf 5 Aiyi/a^.ni -ra «a-epi^rv Tt^s ms Toreix®»' ^ rww, Stra

boli.i6. ZuchisurbsAfricgpufpurificiuhabct,a:uariaspifciiic6dituras,7rtf^ef»fo?a«jC«eixa

tt, ac mMx-m;, Strab.li.17. rxfiy^iy adicdiuu eft,ut afU TOCix^f^^^ri^^no.Suid. Videt aut Grpea
nomina adied.in oxytonu terminata, deriuata a fubftatiuis.fimiliter fe habere ut Latinis ae»

riuata in ariusicuiufmodi funt, iAaisjoSjwSjicjvelsTsjif, olearius, uinarius, aquarius: uiurparnj eu

00 u

988 De Aquatilibus.

alias, t3 de uafis, ut uas oleariu dicimus,^ falfamcntariajo-xtv^ raocyn^oi/ Grzce.om^k
apud Anacreonte, ipocuUsminidcr.oCiA^ofv^acpoi/ oivnfoii tZixwcTWfTi^jCratm» MsTsxgwwKftwx o»»-»
^iiSiti’H^’vJ^ci'Tit§i!SM7r^i/K<pvioi(n</hiioiffiif,A.eCchYliis,utcit^tPol\.6.$,^ly^v5rKzi^^viS apud Symeone
Sethi pro 7^Toc&.)(^it^^o5.^ Apud Aelianu in animalia hiftoria, ut inXritone et alibi wztypif oxyro
numrepen'oadie£fiiue,fii edtefcribit*fimiliter fubftantiuu eft, '«ttojadiec^iuS. ^HVcTrtez*

X©" uide fupra in A.^ A T!xei)(^^i> fortarsis etiam dicfium eft uerbu TKyxvef/^quod eft curare funus;
8C T^^x^ot/,(epu\tm3yCxeqiiix:kem TnrgXEa, wgx«f4ccw,in Lexicis. f ftccare eft Graecis, &C fi

miliuerbo Germanis tettcw.ii^de TKfo-os^uel Attice 'n(g^oSjHstM^l<rKQ' Calathus in quo

cafeus fufpenfus ficcatur: forte ab eodem uerbo etiam fit, Tarichum, id eft, inuete»

ratum noftribi^CUUocantjforfan a taricho Grxeo per fyncepen, quafi C>4ri5CIT.a!ij quide Ger= u,
mani proferunt^ebi«fcn,merum0^puruma!iquid fignificantes,ut argentum non permixtum
alijs,^cbt^cit fllber. folent autem carnes etiam purx, & fine ofsibus ficcand^ fufpedi: quas pro=.
prie bi^ert uocamus:inde nomen ad alia quot^ ficcata transfertur. Quod Gr^ci raoAx^&f^yGer
mani dicunt bCJQCnicum quid inliquore aliquo falitur ; uel iam falitum , faniem dC muriam de fc
remitttc.muriamipfamuocantbci^c,a^Saxones pictcl.^Canes pifcescetacei7i;icex»{orW7tKfl»
■mq/.yi^ovTm^G^znx.u lib.j.de alim.facult.

«v»w Ex Cornarij commentarijs in Galeni de compofit.fccund.Ioc.librij.cap,^, Ad omnem au
aUquandocu fi affecftionem adeps uulpiniis iniicteratus probe facit, slof 'weix‘3^f^0F,authore Ar^

IcimSlnfi chigene.quanqua «TTraex^f^^i^ (inquit Cornar,) non inueteratu tantum,fed 6c fale condi tumac
gnificetr^ ^ afsiccata fignificetiut diligentfanimaduerfione opus fit (3racos medicos legentibus, qua figni*
ficationc fingulis locis ufurpcturiquum non leitis differentia fit quod ad ufum medicu attinet, fal
fa,aut infulfa & fimpliciter afliccata aut inueteratare aliqua uti.Hoc quidem loco uidet mihi lane
adeps uulpinusinueteratus fimpliciter indicari, non fale feruatusfiC conditus: quomodo etiam
Diofeorides de anferino ^gallinaceo dixit, 7t7we4x<ft'f^ff'5quadoquidcm bC ftfc6’R:A«i/fiea
ri pofsit,ut ibidem Diofeorides indicat.Et Plinius 18.9. de adipe fuillo: Inueterat duo*

bus modis, aut cum fale, aut fincerus. V erum cum fale inueterati adipis uulpini ufum, in aurium
aftetftionibus ineptum puto, ficut contra, aptum fuillum falfum ad malignas duricies , 8^ mali-
gna ulcera.Diofcorides capite de glandibus dixitiScu/sfeceTi Ji o-KAseiaff»

j(ga 7r6&s 7nvHi^^o(d»ci 'i.hKH aj»M«^<jt/<p/.Poteft tamen tum hic, tu ad aures, pro affeiftionis ratione quifi*
piam aut falfojaut (impliciter inueterato lui, ^ ^ , in nafturtio feriiatur dC 5«

?iccatur,Diofcorides defcinco. Pliniusquidemfalfos afferri dixit. 3^ quanquamnafturnj etiam
uis falis inftar conferuare pofsitjfufpicor tamen non^x«^i7^af£»,fed ^ Icgedtim , idem eft

in cifta ftue alueolo panario. Idem Diofeorides quum de cepis inquit, r> wpoy tiSi o7t[ou

•m&iK^ovjineptequis acceperit, acriorem efrecrudam,quam affatam acfaleferuatam, quu ce-
ryn^Kfiff pas fale fimplici afperfo condire ac afleruare non fit ufitatum. quare Ttn&^iHi^ay K^oyiy.vcy hic pro ce-
pa afliccata fimpliciter accipiendum eft. fic enim inueteratte afferuantur abfque falis conditura,
quanquam etiam acida muria, uel etiamfolo aceto cepas afferuari Galenus i.de alimentis tradar,
more nobis hodie ignoto, loco ubi de fceniculo agit.eundem autem conditurae ceparu modum,
docet etiam Columella la, lo.ucdecepa hocmodo reruataDiofeoridespotiusdixiffeuideatur.

At uerd Galenus nono methodi de diatritarijs medicis loquens, ait ipfos hominem triduo fame
afsiccatum quarto tandem die nutrire inc!pere:Ex«v« (inquit) 'Tr^oyix^-y^CitvT^ vy e)^Sga7r5(/,<sy^r-
'miyjfc^ef/.Rurftis apud Dio(coride,in ^yo-TKZiyas, e-«^f ^(wtfovri7KQA}(<flyStMis,nece((kYio falfam thyn
ni carnem accipimus, quum non aliter afferuari foleat, quod fi quis enim Sole ficcatum inuctcs
rafeere finat, quemadmodum qutedam pifeium genera etiam hodie ficcanf, inepta fane erit thyn
ni caro ad hos ufus,qiios hic Diofeorides praeferibit. adde quod •3n:etx‘^^(' de Solis ficcatura pri-
uatim non dicitur;(ed t{/ n^i&ifH^cavay ate^ <rKiiA%T^l/«{/ hanc fignificationem dC ufum habent, (^na-
re omnino falfa thynni caro, ^fiow&cx* SCnTK&x^ySlvov uoce accipienda eft.quodipfum ex Galc-
ni uerbis aperte colligitur libro i.de alimentorum facultate de cucurbita,ubi ziUKx-mMny^cyoy

&t(c)U pirce Tiv©' kT^vusO 7F^tr<y/iy^&H, ^STncJi piiK 'TKQi^veujr&^ioi<rK<fl/«^2s<ny,)oi?^vi^y^'^

crwpctTi yyyoy, n<Asoy </i’i<f^‘i(ritx'nsr(es<rK^x^ty,^ rJ-Twatx©'»» ’^Vov'2ixmy\Keivuy,KHit^v<ny.N= y®
A«,(/e^o#4v^2r5,)Sic etiam K^(iH'PS^‘7TcQAyH^£yi)(Svcoy ab eodem Galeno ii.fimplic. pharm.diciturihoc
eft, Muria pifeium fale coditorum, quam certe fimpliciter inueterati dC afsiccati pifccs no habet.
Porro Plinius quum inquit, Pftlothrum eft thynni fanguis, fel,iecur, fiue recentia, ftue feruata:
altera fignificationem palam reddidit. Seruata enim inueteiata dixit, uitauit^ fa*

!emadijcere:quum tamen fale condita,&f non fimpliciter afsiccata feruentiTr,ad hunepr^fertim
ufum,’ueliitipfelib.9.cap.5’.dixit:Cattera parte plenis pulpamentis fale alferuantur.Quin ace-
to condire ac afferuare, 7KQi)(^siy (ignifica t. fic infra lib. y. Pv^iS^oy o|e Wriw ief Hyi^as

(^S^'7pl'-}>oy.Hxc omnia Cornariiis. Caules ferulae recoAx^ovnu aV TKS«Afi<rt;<fss, Diofeorides,
Salfametifrm. Salfamentarius,ad falfamenta pertinens, ut cadus falfamentarius, Piinio.-uafa olearia 8C falfa-
mentaria , Columell^.item qui falfamenta uel facit, iieluendit. Vtfi falfamentarfj filio dicas:
C^uiefce tu, cuius pater cubito fe emungere folebat , Aiithor ad Herennium libro 4*

TH^y^ny K}'KmthiiyiV9soi^^,'/ii9lti?isv(fiTy Laertius inBione,

&7Tuyi

X

DeSalfamehds. Lib.tlll. pgp

BTriy '7«&.^'aihlui,cuniSyiiMiili'jHcriij.a Ji ifsQts.KinvHia^ m i*(ii/'?cf<5^Vsra4i'{-i, Plutarchiis

in Sympofiacis. -Txeij^mhiu Si mzi^ui-Kae apud Pollucem leguntur. Taricliopolas Latine fa
larios dixit MartialisjhoceftquifalfamentauenduntjCatlius. Eundem nimirntemachopolS di-
xit Antiphanes, hoc uerfuiEASii» titias 7ri>iia)!<'fAlcxisTOeij(»j.o[<,^(CiAsTOatv©'eft

qui falfamentis in cibo oble(3atur apud Athenatu. T alis Martiali Beticus eft j. jy, Capparin, Sd
putri cepas alece natantes. Et pulpam dubio de petafone uoras, Tem iuuant gerres, 8c peL
le melandtia cana, Refinata bibis uin3,Falerna fugis. Nefcio quod ftomachi uitiii fecretius
cflTe Sufpicor:ut quid enim Betice Alexis etiam zomotarichu quendamnomfa

nauit hoc uerfu: kiAiI oS^ lara-onAiis i ^oiMutax©' vOTsew-ss. Tuy^j/ herba a Symeone

10 Sethi memoratur: ea pyretro cognata exiftimatur, dicSa fortafsis i* Ttii TcyiyititiSiB , quod ucl ipfa
inuctcrari fale, acetoue foleat,uel alijs inucterandis,ficut origanum addi, Draconem hortcnfera

aliqui uocant, _ d „ v

Tarichite infula memorantur Straboni libro ultimo,Tn:eiys«,parua multa Sd crebra , Sdc. P™™
Tarichea uel Tarichea, in utrocp numero, urbs Iudea,tefte lofepho, gentile T aricheates. Sunt
£d alia Tarichea in Aegypto, quarum ciues Taricheuta.Sdc. Vide in Onomallico noftro, A=
pud ludaos iuxta eas qua Tarichia appellantur, (ciuitatem nimirum)eft lacus , qui optimas pi=

(dum condituras prabet, Strabo lib,i 6. « A(>/i ifimif is-saj Tarichai, Tx&yiuiii,

populus quidam, Suidas.

ixrf^EiAsarr&TS irwffrSjKSW ■5r‘w« wetX.“)Hermippus.

10 Euthydemusfcriptorwi&owerxoii/jCitaturabAthenad. Oi Sol 'y' meixe/iXmtTmXict/ b.

•rt,i(5a»Br£M5«i;,Hcrodotuslib.9, Cur PhafelitaCylabra heroi quotanmsTOeixW facrificarefoli h,

ti fint,legitur apud Athenaumin feptimo ubi de Anguillis fcribit.

Putre falfamentum amat origanum: Clearcbus apud Athenau libro tertio, ( fenario proucr= -prombiUi
biali:)2it7i<S! TOCix.©' «eiy»'»!' HAs. Origanu aut herba eft acri fucco , qualis £d thymbra. Qiiin
Sd hodie frugi patres familife carnibus iam obolentibus addunt acetu origaniloco , ne fentiatur
putris odor. Apte dicetur de re per fe parB honefta aut iucunda,atq! ob id exoticis codimentis et
honeftamentis egente. Veritas per fe placet.honefta per fe decent;falfa fucis, turpia phaleris indi
gent,hoc eft put?e falfamentu origano, Erafmus Rot. Encraficholos Roma: nunqua falfamen»
tarij fine origano uendunt.Rondckt. ^ SalfamentuafTum, (uel Txrickis al]iK,prof ter carmen. eS^

»0 e^im fetiarmmox ut ignem uiderittTctax©' orifis xi 'iJ'» v -wilf . Athen.lib.y.prouerbij loco ci=

* tat. Opinor ide eflfe cum illo A<pvx ilr v wi/f , Aphya in igne: quod iam ante expofuimus. Eode in
loco refert Sd huc uerfum ceu prouerbiale;o™ m/ •mSoi S(i KfjO-.-Tarichus haud laturus

eft,queis dignus eft;uel,Tarichus no feret fe digna, Erafmus Rot, V idetur aut pofterioris huius
fenarij ufus efle,qucm Erafmus non explicat.cum homine iam diu improbum, quomodocuncg
tracT-etur, nihil rcferre,aut non tamen fatis pro merito poenas luere dicimus.tarichus enim c3 in-
ueteratum 2d putidum eft,negligitur,ut plerunq! prorfus pereat, recentius uel tempeftiuu.lauda
tur tanqua 6 i6f:ueiiuuetuftius,&7r®j<'eft, fi» xpx meiyx'. Si non adfunt car

nes taricho contentos effe oportet. Sunt qui dicant tarichon accipi pro pifce,fcd uili putri^, qui
idem fit aphya, fortafsis h!c pro iure accipienda tarichus.nam quibus deeft obfohiu , folent pane
a,o in ius immerfo uefci.In aphyas et tarichos creber iocus eft in comoedijs.Senfus hic eft,ubi no eft
^ copia mehorS.boni cofulere oportet quacun^ cotingunt. Refertur a Diogemano, Erafrn.Rot,

Apud Suida idem fenarius aliter legiturtAp (r« xiixjtaetyu s<Sj>Kneti ; quanqua SC weixain dati-
uo legi poteft, Qiibd autem tarichon pro iureaCcipiendafulpicatur Erafmus.neutiqua probo.

Sirafle eft prouerbiu,Bona etia maza poft panem, Aj-kS» 0 iht x^nii. f Prouerbiu Silurus
putris in quadra argentea,in Siluro referet, f Videtur 6d hoc prouerbiale effe quod Ariftopha-
hes AiuTKAtvn dixit:oi/K eu<ymiiitxi vy izfitri PAtu/aij/ hmenu, cm erwrnJt wm iBti»: : in homi-

nem nimirum improbum, ac milita caftigatione, aut reprehenfione uerboru , ut ueluti abluatur
8d abftergatur.indigente. Solent enimfalfamenta prsmacerariaqua,8dab!uifeduld,utin F.prjdi
ximus. Et alibi Ariftophanes , riy knAxe^ilji&e HStTa7ifmex,tf^ nftnKrifimiau,^ JjarAuuxt.

to qu* uerbafimiliter prouerbtj inftar.eodern^ fenfu prolata arbitror, faperdam enim ^ro pifce &1
fo diciUTte^sji' pro homine improbo 8d ueteratore interpretati fumus etia paulo ante in prouer-
bio,om ca mSoi TKeixjc.Noftri quocp uulgari diuerbio pellem alicui eluere dicunt, ©cn belQ et=
n)<ifc|)eit,pro eo quod eft uerbis caftigare,8d acrius in aliquem inuehi. Pollux lib.y •docet
interda ufurpari pro conuiciari,Asi</l{S(:.>3 ijtIui/oj/ la mmiuKmyxMx t^wsA^st,» «%aoec.

GJ‘3os(i^^osi|(cii7Jo:ge7n<j(M'9«,t«tTa;n5iAv(5iwdysTa){>fc!5>sAi5^iVss. Sunt autem in Pluto AriftophamS
uerba anus cuiufdam conquerentis de iuuene ei illudente, PAauq/^ (it miSy mi-ms >•*«

Scholiaftes TiAiwiy interpretatur nAvyx.-akwis j ofuToms v iyywy xiri.r^elvmms

pRvey. Tss Kfs&yoms Ki'’niiite«iri':Tfl<^55Aul/s,Dion. KxeTjvnfAii^Klb^i^t^sSpi^rjAxveeerxsxueGUT

et7re^f»TO,Demofthenes. Artemidorus etiam Onirocriticoi um ^.TiAmiay^itAyyay figniheare eX
jo his Menandri uerfibusprobarenititurtrij/ ii»kb5 ittirldiyMJcuy Srx Asyre, Top

at eris iyxrtAxuSiteu^n ■nn (inquit) iAi},|s),« itftxas Pofteriora hac ex authoribus loca Brodaus m

Mifcellaneis annotaiiit, ■ ,

ppo DeAquatilibus.

Ktxfis ■ragi}(!^B^t;x(iA’iyi7^i&',Trlermippus apud Athenacum.forte, Aiy»^ltit.ui(}etm au*
tem conucnire in hominem cadauerofum, id eft macie dC pallore deformem hec abfimilem mor
tuo,qualcm noftri etiam ludentes, faridi Fridolini teflem nominant. Erat aute mos apud Aegy«
ptios in conuiuijs ut aliquis hominis mortui iimulacrum in arcula circumferens , conuiuas in id
afpicere,ac edere bibere^ tuberet, tanquam Sf ipfos paulo poft tales futuros , quod in Plutarchi
libro de Ilide Oiiridelegitur, St apud Herodotum libro a. Sed cadaueri eius ue idolo, alios
infpicere non conuenitiSt idolum illud ex alia materia erat,non ipfum cadauer inueteratu' pro5
inde fic potius interpretemur, ut nihil mutemus : Videri poteft alpedu cadauer Aegyptium tn»
ueteratum.folebant enim Acgyptij,ut didum eft,cadauera fuorum

Barbara quaedam St Arabica uocabula. Arfet,id eft,pircis magnus falitus.Syluaticus. SaU lo
hana uel Sahane,ell genus falfamenti c pifeibus paruis falitis, ufitatum noftro tempore in Orien
te uerfus Bagaded, Andreas Belluneniis. Anafceni, id eft pifeis falitus , uetus gloiTographus
Auicennte. Scenem,afafada ex pifeibus, Idem. Seten,idcft.falfedepifcibusqusfluntin
Aegypto,Sy luaticus. Scene,faldepi(cibus,Idem. TaracliaStTarachifaapudcofdem pro
falfis uel pifcibus uel eorum ouis,corruptafunt e Graco taricha. f In Italia alicubi (ut audiomi.
fces condiuntur cum fale, origano, aceto. St ita conditi appellantur incamerati. ^

S A P E RD A. ytdein Corollario de Coracino, St in Myllo.
(legoA%ft«,f*v;tt<!f3)PolIuxdefairamentJs agens. ’

SARACHVS Grsceuulgdjaliquibus StauriSjidem qui Agonus Infubribus*

DE SARDA VETERVM.

16

ARDA ueterum,8tSardaSardina^recentioru,longedifFerunt,utmoxRondeletn

uerbis in Capite de Sardinis, pluribus explicabit. Sarda coliam magnitudine refertt
H KSAiii(ttj,i98,Diphilusdefalfamentisagens. Sarda uocaturpela=.

mys longa ex Oceano ueniens,Plinius lib.ji. Pifces tum molliores , tum ficciores

iulto,adfahendumidoneinonfunt.coraciniuerd,8tpelamydes,&:mylli,fard;ea;fardente ((rapi
<l‘«i(^o-,^.t!iu;i«,)Stc.adfaIfuramfuntappofiti,Ga!enusdealim.facult.lib.j.cap.penultimo. Et

mox ; PrKftantifsima autem omnium , qu® mihi experientia cognofeere licuit, falfamentorum
funt,qu:E a ueteribus medicis Sardica falfamenta (2:aj><rt«(i)nuncupantur, hodie fardas uocant. St ja
mylli ex Ponto.f Conijeio autem cum fardas uetcrum,tum hodie ita didas St fardinas, a Sardi»
nia fic nominatas effetunde nimirum mittebantur. Vide infra in Pelamyde A.

F DeapparatuStcondimentisfardaApicius.^.io.ficfcribit. In Sardis; Sardam farfilem fic
facere oportet. Sarda exolTaturtSt teriturpulegium,cuminu, piperis grana, mentha, nuces,mel,
impletur St c6fuitur,inuoIuiturincharta,8t fic fuprauaporemignisin operculo componifeonii
ditur ex oIeo,cara:no , alece. Etrurfus : Sarda ita fit. Coquitur farda St exoflatur, teritur piper
cum liguftico,thymo,origano,ruta,caryota,melle:St in uafculo ouis incilis ornatur, Stc.apparet
autem eum de farda pilee fatis magno, non de fardinis uulgo didis fentire.

G Salfamentorum cibu^ prodeft a ferpente perctifsistpriuatim autem contra prefieris morfum

farda prodeft, Plinius. Marcellus Empiricus adftrumam. St ea quatintra os dolent, pulue=4»

rem conficit. Capite X v,8t inter alia falfarum fardarum capita trita adijeit. Etalibi; Sardas uel
falfamentum line olTe exufium,St confridum,appone naricibus,ftatim prodeft. Idem Capite
X l.medicamento cuidam ad gingiuarum nimium tumorem St fcetorem St carcinomata , caput
farda combuftum admifeet.

DE SARDINIS, RONDELETIVS.

Sardinx icon d J^ondeletio pofiu, tam fimilis eli Agom-^emm imaginim hales jkfrd ex "Ronde-
letio, ^agaj.ut dijeerni uix fojiit. TAofira uero hxc Sardina Fenetijs debilia, li^
neam aberam in uemre non oftendit:& J^uamas non he-
ney ut putOjdijpojitas halet.

RER VM

DeSardmis. Lib.IIlI. ppt

r E R V M cognitione, quas in uniuerfo orbe Deus optimus maximus ad tiitijnoftrj uel
nccefsiiatem,uel comoditatem condidit,ut nihil pr:eftatius,ita nihil difficilius eft. Dif«
dj ficultatem uerd parit maxime ipfarum abfirufa et penitus abdita natura, nonnunquam
____ i etiam ipfaru fimilitudo , uel hDmonymia,uel uocis afRnitas,ut aconiti fpeciem pro uea rr*

ratro nigro ufurpStmulti,marum pro origano,chamacdrym uel alliS fylueftre pro fcordio: K,ne
longius abeamus, chelonem pro cephalojfparu pro aurata, fargum pro melanuro; Tfsiyoj/ alij ms plrl. ‘ "

nam marem, alijpifciculum alium exococioiimiIemuocant,Alijbanchum cum bacchOjfarginu*^
cum fargo, glaucum cum glaucifcOjlamiam cumamia,alios^quamplurimos confundunt.

Idem nobis in trichtde,trichia,thri(ra etienittquorumnon nominis folum, fed etiam rationis ^

10 nominis & rei affinitas effecit, ut alij pro eodem {tifre hxc ufurparint , atep modo hoc, modo illo
nomine in eodem pifce defignando ufi fuerint:cum alij ex trichide trichiam nafei dicant , ut Ari
ftotcles Iib.6.de hift.anim.cap.iy.alia uerd ab his effe thriifam , quanqua fit aliquid his omnibus
comune.Rei obfcuritatem auget Gaza,qui trichidas,fardinas:trichias,fardas couertit: cum fara
da apud ucteres longe alius piicis effe uideatur. Ac primum quantu ad Ariftotelem attinet, non contra Ari/liw
poiTumnon fiimmopere mirari,qudd feribatex phalericaaphya membradas , exmembradibus tdrin.
trichidas,ex his trichias gigni: Cum ipfe annotauerit pifces ex diuerfac fpeciei pifeibus no nafei, ub.6.de hiUa,
dempto rhinobato,qui ex fquatina & raia gignitur , ut didlu eft alibi in Capite de Aphyis gene= mim-atf.ix.
ratim.Dcinde uerd Gaza,qui trichias fardas conuerterit,cum farda fit ex lacertoru marinorum conim
genere,eiufde magnitudinis cum colia,qui fcobro maior eft,tefte Athenteo lib.j. uel, ut Plinius sari* guiii.
lofcribitlib.ji.ca.ii.pelamys longa.Dehisigifquidfentia,breuiter8dperfpicuecxpona.Tetx<‘d«,

•jpixixSiflKxs fiue fleiw«s(jinw4^er LtmtumnSi fcnhnttr,nm curi, fer T.)5es didlas opinor,ob fpi

naru copiam Sdparuitatetnam capillorii tenuitate referunt , qua de caiifa fine pernicie edunt; Sd
trichida ac trichia eunde plane effe pifce, thriffam uerd ab eo difFerre,dequa feotfim egimus. Aut
fi qua fit inter trichida & trichia differentia,eam folum xtatis Si magnitudinis eirc,ut trichis mu
nor fit,trichia maiortid quod multis pifeibus ufuuenire coftat , quibus pro aetate Sd magnitudine
uaria pofita funt nomina,no folum ab antiquis,fcd etia a pifcatoribus noftris,ut in aurata Sd cora
cino priiis annotauimus.IdeinGallianoftra Narbonefi,’Prouincia,Italia autilgo obferuari uide
mus,in eode pifciculo que fardine Bd farde appellat eo tantum difcrimine,uthicmaior fit, ille mi
nor.Hanc uulgi appellatione puto fecutu fuilfe Gaz5',ut ciim uideret ab Ariftotele trichia a tria
jo chide diftingui,illa farda,hanc fardina uulgi more appellauerit. Dicet aliquis utrStj iiocabultira

antiquu efle, 8d a Latinis ufurpatu.id §d equide fafeortna Columella fardina dixit, quan§ eo ]o= uJ.S. «f . tf.
co no fardina fed fardinia legat; S: farda apud Athenaeu 8C Pliniu reperit, At intelligi uolo.uideri
Gaza trichida 8d trichia duobus nominib.Latinis exprefsiire,qu3c ut uocii fimilitudine, ita figni
fleatione cade efle putabat cS uulgaribus,cum res aliter habeat.Na alteru fcilicet farde no ide fi*
gnificat Sd farda,quat p pifce longe diuerfo a ucteribus ururpaf,ut paulo ante ditfiO eft,8d,fuolo
co fufius oftendet. Ego uerd trichida 8d trichia p eode pifce accipio,qui fardine uulgd dicif, cbcMittnchie

nifi ptate admagnitudinc differaqqup differetia duplex nobis nomen pepcrit.ut Sarde dicat, qute
maior fit;Sardine,qup minor.Dorione,cuius libra de pifcib.fepifsime citat Athcn*Us,autorem
habeo,qui trichida etia trichia appellat. Atq; adeo Athenteu ipfum,qui trichiaru exempla ex ue= mul

4.0 tcribuspfercns ipfas aperte cu trichidibus cofundit. Sed hadenus de nomine,n3c derc dicamus, tmn dijfirit uc

Sardina pifciculus eft marinus,aphya phalericte omnino fimilis , nifipaidd maior 8d fpifsmr ^

efletta pania alofa,ore.branchijs,oculis,pinnari’inumero,fitu,fquamis,caudaminimcdifcrcpas,d^.^^^^.^j^^

fed in hoc tantum quod alofa fit latior. Sardina igif fquamas magnas tenues habet, colore eit ua-
rio, nimirum capite aureo , uentre albo, dorfo cum uiridi ctcruleo, utrocp fplendido rutilanteqj, gmtudm tan*
dum uiua e mari cxtrahitur.una eiit cu uita uiridis euanefcit,carulco mancte,eocp hebefeente £d ttm diflingmii
fplendorem fuum amittente.Inteftina habetparua Sd reda.alofaruminteftinis fimilia. r*’".

Felle carettquamobre non exenterata in craticula uel fartagine coquitur,uel in olla cum oleo
elixatur. Vere pmguefcit.Linguamordet,maxiine fi paulo diutius aiieruet. Sale conditgfa^in^
in annos duos feruantur,fitcp ex his garum , fed minus laudandum ob fquamarum copia fpf^

fonarum^aquibuscarodifRcilefepararijUixminmuriadiflbluipoteft. _

Si fardina noftra ea fit, quam Arifioteles trichida uel trichia uocat,ut reucra elTe exiftima wus,
fcrupulum no tenue nobis inijciec locus Arifiotelislib.S.de hifl:.anim,ca.i5.ha:c fcribetfs:©!^^^- ^
t/,mi -r p\ «AfdTHSt-Tf, ^o^wvt^.cc?^ otw £? '2:5 JardiniE noiifu=

afl w an «taScd/at l^t7I^^au.ai'nou'‘^.o7t uovoi as 'tlspoy, a& s J HSC- t>eixnt: amnes:

&S7Kcf^tK7VX7i^}lfilSou,fVffti<^V>liH€ice(i<^xclK7s?^&y.aa.7toij'^,o7t'S’ni(AOVoicwx7rf^i's<ny€i, r

6o

isfof/, ay«^JO

(rvittimet Tisvcu/Ticy.iKTiAbovr^f^ yq* kk «Ma-HSVJf a’s t A^t^, « (ulhicatur

orTilr 3 «AiiTKSrTf.Qug fic couerticP!ih.li.9.ca.i5’.Intrantiu Ponta foli no remeat trichif. fed hi oli
Iftra amne fubeunt,ex eo fiibterraneis eius uenis,in Adriaticu mare deflunt,itaqi et illinc e cen^ . secundusj
dentes nec tinqua fubeuntes e mari uifuntur. Nullus tieteru fcripfic , nulltls etia recemioriim aut
pifcatorimi aut feriptoru memori^ prodidit , uidif iie aut ab alijs auditiic fardinasnoi ras amnes
fubire.Qiiocirca locus Ariftotelis mihi fufpedus eftiitem Plintj, ut fortafte pro nr
legendum fit Se&nrt, quas uere adflumina properare magna frequentia illic^ pingndcere con*
flat. EiiifdelociparspoftremadepraiiataetiaeftjnaprotKuAtwTillrfiSeytyKnK^itHS''^®*’'

992 DeAquacilibus.

eWAWili- c/S «^/’^n^^»»«l,^eponenduIn,U^rtM)'T4ll•^J!^ aAiVKSi"7ta,aW/MVT<Ii' <ft' as rj/ ax

cTKSK^.Id oftendit Plini) comierfio.Idem rede animaduerrit Gaza, qui ifta fle exprefsit;Exeun.
tes enim femper capiuntur , fubeuntes nunquam. Denique res ipfa neceflarid fle legendum efle
docet. Ait enim Ariftoteles hic contra fieri quam in Ponto, quem fubeuntes capiuntur, exetin»
tes autem non uidentur. Ex Adria uero exeuntes uidentur K capiuntur, fubeStes minimetquia
ex Iftro per fubterraneos meatus Adriaticum marefubeunt.

COROLLARIVM,

A Sardina: (Trichides) exmembradibusgignuntur,ipfle fardas Ctricliias) procreant,Ariftote«
les interprete Gaza. Quod fi trichides ac trichfe magnitudine tantum SC state differunt, ut Ron lo
deletio uidef, ita ut hi maiores,illi minores flnt:abfurda forte fuerit, ex minoribus maiores nafei
putare. In Corollario de Alaufa elemento A, de trichide BC trichia multa fcripfi, pag.ij.pifcem
cum thriffa.id eft alaufa,eundcm cffefufpicatus,flcut & grammatici quidam Grsci, Sclioliafies
Ariftophanis & Etymologus,8(: recentiores aliqui non indocHi.Nunc animus magis inclinat ad
Gillij df Rondeletij fententiam , trichides efle fardinas : quanuis id Galenus etiam ignoraffe ui=
deatur,qui trttj/ilujxi nominatlibroj.de alimentis,trichides nufqiiam.Sardins enim luo tempo-
re , a Romanis prsfertim nominabantur.trichidum autem uetus Atticum nomen.iam illo fecu=
lo plcrifque incognitum fuiffe arbitror. Quddfl trichis no eft fardina,quo alio apud Ariftotelcm
nomine fardina reperieturCneque uerd tam frequentem ubique (puto) in mediterraneo pifcicu»
Ium , K alends plebi tantopere ufitatum, ignotum fuifle,uerifimile eft.quanquam Athensus ex i®
Epeneti de pifeibus libro, chalcides ab aliquibus lardinos uocari feribit ; XnAxi/as, mi xsets^nr.
treg>i/)wts:qutc eius uerba etiam Euftathius repetit. Ariftoteles (inquit Athensus) quinto hifiorip
fardinos ipfas ( chalcides nimirum, de his enim agit) uocat.ego lardinorum nomen nufquam apud Ari
fiotelem legi. Vuottonus ex eodem Athensi loco , quem integrum recitaui in Eritimo, (Ele;
mento E.)non intelledto, Eritimos ab Ariftotele fardinos uocari feribit. Hermolao etiam eri=
timos farda eR,lfardinam dicere uelmt,)ael fards fimilis.fed eandem eflefardinam eritimo, ueteres
non tradat, Diphilus thriflam & cognatos pilees, chalcidem & eritimu, facile digeri author eft.

At£jtfj)Kcils,Hefychius BC V arinus, hoc eft, Trichthades funt chalcia
des:uel,ut Heracleon uoluit,membrades.Sed pro legerim xpiyiiAs , a redo trifTyllabo

oxytono 7501x1«,« PeMas. quanquam magis probo ut 7501x1« fcribatur,ficu t «dias. AEeiW i(gii j®

wpiaSiitfiraTKieeiW», (lego SeiMss,) w ™i 7;oixit/I«,7joixio:(i oV»(<a{a.Et Ariftoteles O.iJ.Ex
?M&xi(i{cC‘pvHi)yiyvot/'Tm (Gaza di tstkjp 'rjnyldldtxtix di 7501x11^61^,75015^101. Ab

codem,oiftauohiftorfe cap.ij.w75oixiMi nominantur,Plinius trichiaelegit,ut &Euftathlus in c6»
mentarijs fuis in Dionyfium de Iftro feribens : BC Gazatflmiliter enim hic Sardas uertit, ut alibi
pro 7)oixi«. Libro etiam j.cap.j.hiftorfe, trichias,o 7501x1« ,legitur. T richias bis anno parit,
Plinius. Rondeletius quidem illic thrilfle legit, quod trichides (quas iardinas interpretatur) non
immigrent in fluuios. Ceterum ut iarda pelamydum uel thynnorum generis eft,fardina uerd
pilciculus plcbeiustflc apud Grscos non modo 7501x15 BC ipixlas uiles pifcicuil lnemorantur;fed e
thynnorum etiam genere 7501x1*5 oxytonum, lemel apud Athentcii lib. 7. in Chakidu mentione,
quem locO ctfi dcprauatu,hucadfcribam : rstyjxdhc! di x^ vks ajsjiaifOT, ms Biuindlxi Xsityeii. *
rcey «AiiihfiJh'©^ ttct’ cwre^ adh^ AvcO^xyfix ptTtt •nfHitvxdtbijj^KXTreiT cccpHKsyi exi «5/ jScaJ. V erum pi

fces minores ariftofl,id eft fpinis exiguis pilorum inftar referti,ut trichides, trichia:, thriHx , non
temere is T^Tpiyieii denominantur. Maioribus uer6,ut thynnides BC premades funt , quid c5 pi«
lis BC ariftis communef^Thrifsis fanc,id eft alaufis,8f trichidibus,multa funt communiainomia
nis ratio, ut didum eft:qudd pifccs funt parui,ariftofl,uiles;qudd gregatim capiuntur, et quidem
utrique cantu faltatione^:nam BC de thrifla id (cribitur, SC de trichide,nifl ueteres etiam trichidis
Quipifcesajjie nomen aliquando cum thrifla confuderint. Linea illafpinola in uentre,in alaufls Si fardinis con
ram in uentre ipicitur: item in celerino Gallis ad Oceanum dido, Rondeletius apuam membradem facit. Ei-
Uneatn habeat, dem apua Phalerica pifcls eft fardinte fimilrs, minor, tenuior : cuius uentrem fquams firmant SC
£xalperant,ut in alofls SC fardinis uidere licet.Bellonius tum celerinu Occani, tum fardinam mey»
diterranei maris, chalcidem interpretatur , magnitudine tantum diftinguens. Celerinus (inquit
idem)afpcriorem fub uetre ex ariftis linea habet,quam harengus. Ab eodem liparis nominatur
pifciculuslacufiris in Macedonia: quiiardinam toto habitu refert, fed uetre eft latiore:&; lineam
fub uentre afperam habet. Non alius,aut certe flmillimus uidetur , qui agonus in Verbano la«
cu dicitur,alibi in Italia Sardanella, a maxima cum fardinis flmilitudine, ut Rondeletius feribit;
qui in ea quam exhibuit agoni ( chalcidem ipfe nominat) piclurajipinoiam illam uenuis li»
neam oftendit.

Sardins,quas trichidas arbitror a Grtccis nucupatas,a minutis ofsiculis ij^inps fetius) pili fub»
tilitatem tcquantibus,antiquum nomen retinent in prouincia Narbonenfi',Gillius. Sardx(ii«/
go diSce)BC qiK uocantur uulgd aleces, aiiquatd fardis minores, in magno ufu alendis familrjs exi 60
uuntSunt ij digitales pifciculi,qui longe optimi in Liguria faliuntur. eas aliqui apuas efle uoltie
runi,Iouius, Sardinae, Roms uiilgo Sardoni dicuntur : quos BelloniUs eofdem harengis efle

putauit.

\

DeSardinis. Lib.IItl. ppf

butauit ut in Chalcide reperies,pag.iy7. Rondcletius harengum probe duicrfumplfcern facit,
LmcB clupea; potius,quam chalcidis genevi.attribuit. Ligures teftant piTciculos perparuulos,
QUOS lanquecos nominat, effici Sardinas,Gillius.altj funt quos Sancleios Mafsili* uocant, athe.
rinte Gillio 6c Bellonio. Ancludae uel Ancliides medicis quibUfda recentioribus Italis didli pia
fciculi (Gallis uulgd Anchoics.apuat enCraflcholi Rondeletio.jfardinis fardellis'ue,fimi]es funt,

•ra ut lisc pro illis aliquando dolofe uendantur. Ancludes enim maioris precii funt. edunt falfg ex
oleo aceto dC pipere, ad incitanda appetitum,Ligula;,qu3e & fardellac K anchiox dicunf,Brafa=.
iioltis Asonos Comi nomen mutare audio,polic| falli funt,&: uocarifardenas.Fracaftorius di
ftincuit -fsardellarumcaterua:. His eft maior Aquo. Bertediditis louius in|Larij defcriptio.

Aauonis tantum meminit.nam qua; Salena ab eo nominatur, (hoc uerfii, Scardua, & Inco=.
bia ex Pisis & Plota,Salena,)alia quam Sardena uidctur. Sardellte ex Benaco admodum lau

dantur Ratina;quihospifciculos ab agonisdiuerfos,afsimilcs tamen facit.Qimendum an Sar

dellx si Aqtioiiescfeu Agoni)a;tate tailtum differant, hos enim maiores effe Fracaftoritis canit.^
«rSardinte nomen Oceahus Gallicus non agnofcit , ut fcribit Bellonius : qui tamen celcnnum a
Gallis Occani accolis didlum,pifcem eundem putattRondeletius diainguit.quamobrean iardi
ns in Oceano capiatur.adhuc incertus fum.Germanicctame fardina interpretari ltbet,cm £lci-
«cMhinctart tm nuei:em fOccvagune.qux interpretatio e^m athering Kmembradi Ron
dekm coueniet.Chalcidcs uerd et fimiles in lacubus dulcibus, et£«c!unm/^Anrt^ OKCn tm
fiiffenTOtifrcr. Vel fardina faciemus alaufe fpecie, ciit 4tt&cr Jigen «bcr ©olfefircbcrt tm meer,
loffionilis triebidem nominat alaufam tetate minore,qute Gallis Pucelle dicitur.eandemdit att

dio)Angliuocant«p,.l4)tr,ueipyl4)<;tt>e.CChalcWibusautfardm,sapuarumtiegener.c^

gnatus uidetur pifcis,quem Germani accolae Oceani ©tmctcUn3/Stmc6ftfd;,uel Bpm»^
fppellant, Angli ©perling-.de quo plura dicemus in fiiie operis, f Semaris,id eftfardella, Ve

tmgloffographusAuicennaE.fedSemariscorruptumapparet pro Smaris. ^

Leonidesfcribittrichidesbetarumfoliisdele(3ari,Gillitls.fSarda(Trichias)bisannoparit. c

Ariftot hili c n Idemlib.8.cap.i;.eiufdem operis, trichias ^StcemmUgmhm.fmusqmmmchm!

in A.ollmdimm)M Iftrum e Ponto ingreiros,^^ S jiTi™ « as »■(- A.S.«u..Gaza ue»

titfsHte enim fubeunt Iflrum amnem, unde ftffo flumine per abditum terrje meatum deflum iti
Adriamtex Plinio uide!icet,qui fubterraneis uenis eos ex- Illro inAdruttcu mare ^fluere dixit,

50 ertm Ar ftoteles fimpliciter ex Iftro in Adria defeendere fcribat.In eode loco pro Grjcis h.s uer
SatrtiorTdr f* w A «AarKSrm». repono, EicurMerrA- « W

&2wr,«ia’s ^ toiVKsrrrtt. id cft. In Adriatico enim mari conUa quam in Pon|

to-fubcuntes non capiunt, fed in exitu tantum. Sic pauciora SC comodtus mutaris, K «^^nde que
Rondcletius fenfum reddideris. Porro de Illri gemina diuifione, ita ut altera pars eius m Adri
am altera in Pontudclabaf,plura leges apud Strabonem Si in Euftathq comentwqs m Dionyfl
um’ Argonautas etia c Ponto per IftrS nauigandoin Adriaticum mare peruemffe aliqui_^pu .
Aliqui de eo fic breuifsime!i'sp« i<&> «5

C tJ A Js T Hyrcanum mare occultis (Ub terra alueis in Euxi

numcxirepmanttutfcribitCafarScaligcrlibrideSubtilitatecap.yi. IntranttumPontumfo-

"“L/o^dcrdicifrd^arinxpcritos.trichidcs facile capcrebetarumfolijs.huiufmodiemmHe

reMffcedeM Efca iacenttum mollior effe

dc^et quam faxatilium(in pifeinis.) itaqj pratberi conuenit tabenteis haleculas , putremtpfar

"'p&tmm mHlIores tum ficciores iuffo , ad faliendum idonei non funtcoracint uero « pe=
iamvderM°fardie & fardentr,afc.ad falfuram funt appofiti, Galenus. Sardefe exBena.
co admodum laudantur.frifl£e,ex agrefta aut malarancio fuffunduntur,Platina. et» ‘

LiguteTqt^'^ s\"rddJ^ Anchios dicuntur, (««/«f™ JmhionsfmiJmUes d

y=xiW:facc4^erifalfipifcesmprimamenfainfumpti,aluumfubdu<m^^^^^^^^^^^

fum hgulxcapitejideftrardellaefalfejbalam loco in puero, cumdeficerent aha, » g g

iut,Brarauolus.

Sarda genus gemmae efl Plinio, primum Sardibiis reperta.

DE SARGO, RONDELETIVS.

car* A

AP r d s Gra;cis. ucl fortafle Grftit, ut quodamdoro apud jj^fparas , uel

^ ' ne multateft enim pro corporis magnitudine fpifluSjplus^ carnis h H ^ , appel,

^camharus. Laiinisfargus.nofiris af Italis fargo.Grceci quoque hodie Gdh^^ appel

porerotundiore,c6preffo,fpiffiore,fquatnisparuis;coloreargenteo,mfiquodadori

994 De Aquatilibus.

^ojira hac Sargi icon efl:^ndeletij accuratior, nam ^ U
neas ajummo dorjo dejcendentes oBonas re^rajentat, ( ^uee
tamen in mortuis fere euanefcunt:) & dentes huma
nis non difimiles : & nigram^ itixta
caudam^maculam.

tib. 7.

Quod non fit
proprie faxa-
tilis.

lineas nigras protefas habet, ffa diTpofitas ut
prima lacifsima fit BC maxima , fecunda mi»
nor minus^conipicua 5 tertia prim^ fimi*

Iis, quarta fecunda , & fic deinceps ad caua
damufcpjunnmormyrduidere eft. Adeau
dam macula eft nigra, utin iparo BC melanii
ro.Obhas notas t*-^M'^cciiit&',BCmhv^ectia
o^^o7rvyo^iX7&'ydi^us e{i(ah ArifioteUi
ut citat AthenauSi ) quemadmodum BC melas
nurusicui ftmilis eft,ut ait apud Athen^um
Hieefius, Oculis eft ualde rotundis, denti»
bu^ latiufculis* Pinnse, qu^ ad branchias
funt, rubeicimt, Bc cauda extrema: quaein
uentre,nigrefcunt. Pinna dorfi tenui mem-
brana conexa. quae eft a podice ad caudam,
maior eft in hoc quam in aurata, Caudain
pinnas duas ualde a fe diftates definit. Bran
chias quafuor habet, cor angulatum , hepar
BC inteftina pracdicTis pifcibiis fimilia.

Oppianuslib.i.KA/^Z-xftif/lcribitfaxatilcm
efleiargu: c(o7nt!i<npi.7H^(^t v^ceiiis

rcoTTK PSiTpcu ffte^yop\)(pajp\^si6pd Suntlid^
cautes herbis a fronte uiretesj Hic doittus*
eft fargis, Nulius tamen eft alius ex omni»
bus,qui depifeibus fcripferarjprater Aelia=
tib.tt.cap.ip. num, qui iaxatilem fecerit: ne(^ carnefub»
ftantiaue cum faxatilibus conferendus eft,
ut mox dicemus. Sentiendum igitur in ia»
xis, quae in litoribus funt, degere: nam reue»
ra litoralis eftj^ in ccenofislitorib. freqiien
tior.Hoc confirmat Ariftoteles, (Lib, 8. de
bift. anima. cap.i.& Plinius libro 9.cap. 17,

Ibid.cap. 15.) Vbi mullus luto excitato abift,
fodereenim poteft,fargus defcertdir,etpafci'
tiir, imbecilliores^ ne eodem adnatent, ar=
cet. At idem Ariftoteles mullu inter Iitora=
les recefet.Nos uerdfargos alios alijs longe
(F) meliores deguftauimiis,quareiIlosarbifror
in faxis ad litora degere, hos magis in Iiitoi
quemadmodum mullus, qui cancellis uefei
tiir, multum ab alijs laporis gratia fuperaf*

Etenim pro locorum BC alimentorum uarie
tate,eordem pifces a fe differre fubftanria BC
carne, libro primo demonftratu eft. Sargus
PrfrfKf . 3nno parit , uere BC auiuno , ut aufor eft

hib. 5. de hifi. Ariftoteles : ubi in uulgaribus noftris codi»
animaUap. cibus pro<ntj'yoj, malelcgiturCTt^jfi^, quod
Li^ro 7* perfpicuum cuiuis efte poteft , ex AthenEco
locum hunc citante. Ex eodem Ariftotele
(libro 5’.dehift.anim.cap.i.)aIio in loco:Pa»
riunt pifces plurimi his trib.mcnfibus, Mar
^ tio, Aprili, Maio:Autumno pauci,utlalpa 5^fargus.

A.^ Sdrgtrn no Ex his conflat eos nominis affinitate in errorem indu<3os,quifargum in mugilum genus re.

tulerunt,cum non fargum.fed farginum dixifle oportuerit.ob eam^raufam duMArifioteiis" Io

gino differre. COS mcndofos elTejin

Arifiotelis loci to de hiftoria animal. ^

cos mendofos efle.in quibus fargum mugilis genus facere uidetur. Horum alter eft libro quin.

lal. cap, 1 1, Alter libro fexto eiufdcm operis cap. 17. Ac primum quam abfur.
inomindM. dum fit , fargum in mugilum genere collocare , tum ex ijs qua iam diximus , tum ex iis qua de
mugilibus luo loco dicemus, perfpicuum fiet. Nam fargus melanuro Cmilis eft, ut diximus , ab
eo9 difficile fecernitur , cum utritp nota nigra ftt ad caudam: fargo corpus rotunda, coprefliim,
^3put parun,Iineanigrodorfoad uentre,utmormyro:qua omniain mugiles, quipoflunteom-
Ub. i de m. petere^Deinde locos Ariftotelis, quibus id fentire uidetur,mendo non carere,facile eft oftende.
« (1) ! . «f ,{1, diuerforum eius aucoris locorum collatione, feribit enim fargum uere Si autumno parere.

Tixr»

De Sargo. Lib.IIIl. ppf

^ i .A'K,%ces@'i^ jifrtjrija.&l paulo poft dicit/argum 5i falpam autumfto jjarere , loa
non multo ante arae citato. Idem confirmat ex Atlicnxo , qui de fargo ita feribit.

irSt Imii !stie«s,TOT3i' ?»« J'(S,M2>©',s7it (iitiirifo; id eft , Ariltoteles in quinto de ani.

lliift ait fargu bis parere, uere K autumno.(^i(i£etMm in CorolUrio C.ex "MitJJmti.) Hisadftipiw

Tf Pliniuslib.^.ca.j^i.Pariunt fcorpiones bis,ac fargi,ucre & autumno.Haec cum uerafint , quo
^ odo coftare poffunt ea.quat mox fubiungit Ariftoteles e TiWaj ^let w 8<!^'w,)(8F£wt

«spws.jStAoraS&jAfjgrra 3 Kvay -fg: xi^tey 01 n Tii) OTorx/tirlg-jltaK 5 cKgj,©' ,(S 0 (iu.

^ Mtliultos m i 7P‘»<»''TO i5t«!?taid eft.Pariimt qiixdam hyeme, qicedam arftate.

Hvemequide lapus,mugil,acus.Et,Incipiuntutera ferre ex mugilibus diciones menfe Decem
10 bri a; farnus &: qui myzun dicitur, « cephalus.Ferunt aut in utero triginta dies. Is efl: prior Io.

CIIS ex c de hift.Ouod li.ut ex fuperioribus liquet,fargus uere SC autumno parit, quomodo cum
muuilibus Decembri foetu concipit , quem poft triginta dies edate necp eft quod quis mcmAmcc,
menfem Septembre interpreteturtnam Ariftoteles difertefcripfit,mugileshyeme parere, quod
explicans fubdidit, menfe DecembH concipere, trigintacp dies uterum ferre. Quare hic pro

legendum elTe exiliimo;»: pro;<«Mor&-(utid etiam obiter adinoneam) jianiriSr. Alter
locus eft libro 6 ca.17.de hift.«ej.},®'ij >o;fir«iir«i ylwx, maJiiy€^'x! TjJiKKSrrtt; 0

Si, «.Aiciell m Um ^ Q^yi.id eft, Sargus men

fcDecembri concipit, uterum fert dies triginta,»: ex mugilibus chek.n , «myx™ eodem «le.
quali tempore cum fargo uterum ferunt. Hic quoq, farginum legendum efte cenfeo qui a fargo
M Lerfus eft , ut annotauit Athenxus.Et cu mugilibus alibt numerat ab Ariftotele lib. 9. de luit. L/Sn, 7.
anim ca.i J«fy«.,£tA*«.(ii|»ralr,quan^ hic corrupte legatur (.««.vA-pro qua uulgarem

ledionS fecuTus eft Gaza, qui papaueres couertit. au^re ex his Ariftotelis locis rede colligere
nemo noteft.fargiS ex genere mugilum elfe. Ctetera qus de fatgo fuperfimt,perfequamur Is c. rAimm.

pifeis falax eft, ut cecinit Oppianlis his uerfibus,quos in capite de cantharo protulimus. j

Lenas uxoresdepcrit,fedetiammireardetfotdocapraruamore,quam.nfaniaplur.busdefcri=D^_..^Pp^^

bftODt)ianusKb.4. AiyuiyiA quemetimc4

wT<slr. Inuadit fargos caprarum mitacupido! _ ^ui madidi fi.

mas cuptottradare capellas Montanis gregibus, quanuis fint agmma Ponti. Cietera pete ex
OopiaLifunt enim prolixiora, f qu* adferibi debeant. Aelianus id fcribit ; Sargi capras uehe=

„ mrnifsime amant.nanq, cum caprarS proxime litus pafcentiu, unius aut alterius

* rTapparuerit,protinusgaudioexilientes,fummoftudioadnatant,acfaltunonadmoduadfadn

dum idonei.capras cotingere affedant.fenfum enim caprim odoris percipiut, etiam fi fub Hudi-
bus natent.itacBuoIuptatcgefiientes , ad eas accedere ftudent. C^iod aut tanta amoris
caoras exiftunt ex iis idcirco capiunf.qua tantopere defiderant. Nam pifcator caprinam pellem
exuaXnicrcSusinduensdnfidiLparat,fo!ea^

fadam in eam maris parte fpargit,ubi habitare folent fargi, quibus tan^ philtro
ledi accedunt: farina uefcunf, pellis afsimilat^ caprte cofpedu • ^^^ife co L. arbo

multos hamo robiifto capit.cuius linea alba non ex arundine appenfa eft,fed uirga e
re Simulae enim ad hamu adhjferit fubtrahere expeditifsime couenit,ne alios conturbet. Ma
.0 etiam capiunt fi quis fpinas quas ad tuitionem fui excitat, a capite ad parte inferiore reuoca^o,

^ & fledendo declHeqpremendofp ex lapidibus, in quos ad latendfi fe copellunt, extraha . Hsc
Aelianus qui fpinas quas ad tuitionem fui fargi excitant, pinnas dorfi quas erigunt, intellig .

ApudAtheCumlibro7.abHiceffofargSsmelanuro,alibiapudeundemmeIanurusaurats 3

K^agis alunt quam melanuri.QuiBrundufi, capiebantur,ab Ennio

di noft funt,priertim qui uJre,^ autumno capiuntur,sftate funt "^hfbftam >

£>os oiiiinlitoribus coenofis degunt,c2teris multo deteriores effeiqui infaxis litorum habita ,

It Oppianus autor eft, uel qui fti purioribus undis degunt, fubftantia “,"Le

fciliccLarne , ad ficcitatem K proinde ad duritiem inclinante. Quam ob caufam fucci bo
fo ab auratis uincuntur,»: magis adftringunt,e«: miilrnm nutriunt, ut Hicefius x . j.

^ Nonfolumcaprinapelleaecaprinoodorealledicapiuntur,utpriusdidumett.ledetiam a 6

gena NumenTu?taHalLtico. naLante Athenteo, fcribit: pifcem h^^

dias aftutum elfe;»: AOTirtsjs5it7i.(, appellat,qudd cum hamo tenetur . lineam ad fcopulos a

‘‘‘^LLchefcamSuid^^^^^ '

tem &C pingues pifccs fale SC oleo.

DE EODEM BELLONIVS.

Sargi nomenantiqiium Mafsilienfes ac Genuenfesadhiichodierctinent.VnSarg. A

naiad eiusregionis incolas magno comodo ac pretio deferrifokt. Notas P P

99^ De Aquatilibus.

habet:ambo enim tenuibus fquamis contedi funt,plano^runtcofpore. Linea ambobus a bran ■
chiis arcuata utrinque per medium corpus deducitur.Pinnam continuam in tergoreaerSt cau-
dambifurcam.inextrcmo,utMeIanurus, nigram. Verum pinna, quam Scarus ad anum habet'
unico.ut coruus, armatur acuIeo.Branchiarum exterius tegumentum fpineura nigrum eft Ocu

!os habet ctefios:dentibusexertispradituse(i,ordinedtTpofltisihfupcriorea;inferiorema‘xiIla

numero odonis, humanostpraeffigiereferentibus. Oris ridummed:ocrem,pinnas in acutum’
definentes Sargi dim recenter ex aqua prodeunt, tranfuerfis Iineis,ut Mormylus.funt infignes
Hae autem Iinese minus funem demortuis conlpicuae: VndeOindius: ^

Infigrtis Sargusi^ notis, infignis bC alis*

Coroi,l.Arivm.

A ^“i?r'°^V°""«^ft.!'«“ArifJoteIis,Aeliani,Oppiani^IibrisIegitur.namapudArii}ote-

fem quinto hiftoria,cap.ii,ubi bis repentur oK5j’©'paroxytonum,reponi debet «tayi.©- utRon
delemis ammaduerm. Melanurum Hicefius ait afsimilem effe ™fs^,(lego ^hen^us

Sargi.spifaseftqumuncquo(5Sargusuocatur,Mairarius Venetus. Non modo MaSen:

fes a Ligures, led omiies quas obiui regiones, fargum adhuc uulgd nominant,Gtliitis Lufitmi
enam farp. koms Sargus imperialis dicitur, ut Corn. Sittardus oiim indicauit. Ilivrh oL
femm aftmttate decept. aptmm chiergner uocant. fed uox ea fargo debetur, aper enim farS nS: «
do rorpus tornatum habet, Bedontus. Germanicum nomen fingendum cll nam cB in Ocea.
no Gaiheo Ignotus fit p.fc.s,teiie Bellonio; in Germanico etiam deeffe tterifimile eft. appelletm
)gitiir,cin (Bci^bj44)|me,ut & corporis eius fpeciem (bramis iiulgo didis pifcibus fimilem ) S£
w "m i”™ "P""° indicemus. Vel, ein IStdnbbM^fmen (tttim meet:
ideft, Melanurtfpeciestn man. Vel defcribatur,em<?3ccrbw4,fn,en4tf mitHlcnX,;
f4>n^rQen (itymen v»m «icbctt biiwb / nhe an cim berfi^ /oberaudl) m bem mnmno/

<m f^Hl4lercmecrb:4c(3fmcif arr. ^ Sargum cum melanuro aliqm' confundunt, item farginum

cumrargo,RondeIetius.demelanurodidumeftfuo]oco:derarginointermugiIes. ScarusRo

manis noftnstp non plane notus eft. ali) enim ob fimilitudinem dente, alii fargo uocant. a noftris
quidetn pilcatoribus pro fargo ucndituricui flmilis eft corporis forma fubrotimda,& aculeorum jo

pinnaruq,fituacnumero,Rondeletit,s.fGazaprofargino,fargonemuertit.ineiufdemtranC.

latione fargiaci altcubi leg^r pro fargini. f Pifcem generis leuc.fcorum,quem Galli uulgd gar
donum uocant,noftri em ©cfimrtl, (inter Albos nobis defcriptum.jBellonius fargum autfarto
nem Htiuiatilcm uocat,fola opinor nominis Gardonis ad Sargonem fimilitudineiRdiidus cum
largus uetertim &; farginiis (proquo Gazafargonem alicubi tiertit,) longe diuerfi- tuminterfe
tum a gardono Gallorum, & marini tantfim fint, f in catalogo pifeium Tarentini corrui

ptum uel plcbeium uideturuocabulum,pro ffttfyoi.

B Sargus pifcisgenus eft.qui in Aegyptio mari fere nafcitur,Feftus:qiii hunc etiam Lucilii Sa

tynciucrfum citat; (^uemprieclaruselops.quem Aegypto fargusmouebit. Inmari Adriatico

etiam non inhequcns eft. Inhajcmaria (circa Urnam, inquit louius,) Sargus non femper ena- +»
Uig;)t,qml5rundidi),bnni)poettctefiimonio,longcoptimus ■„
habctur.ij nancp quos Romachabemus, auratam magnitudi HancfiSnradim Cor-Sitcarlus mifit,
ne uix excedat; qua etiam latitudine atq? argenteis fquamis Sargi(fihemmmim )cafiit,QS

referunt.<fHicefi'usaitniclanurBconfimilemenefargo,(m.

mirum forma enam,non jolum ui alimentaria.) Pifces ftrgis aut
melanuris finiiles, excepto roflro quod acutius cftiparuis
dentib. non ferratis, fed hominis fimilibus, (ut etiam fargi,)ex
Iftria V enetias afferuntur, Pici) uulgd didi.cos effe arbitror
quos Speuiippus Melanderinos appellat, Sf Melaniuo fimi,
les efle dicit, Gillius. Sargus cantharo pifei fimillimus eft,

Maifarius df Gillius. f Sargus etia £c fpartis in cauda notam
nigram habent, quemadmodum melanurus, qua nota dece,
pti multfhtinc a fimilibus diftinguere non potuerSt,Ronde
letitis. Sparus a largo,folo colore diftinguif, Sdc. Bcllonius:
uidein Sparo eius, f De dentibus fargi plura Bellonius in
Aurata b.

Ouidius fargum inter pelagios recenfet. Rondeletius Ii.
toralem effeoftendit. Sargis pifcib, (inquit Aelianus i.aj.)
idonea domicilia faxa & caticrnat fiint,qua: nonlatis lumini,
bus illuminantur , fed tanqiiam feneftellas paruulas habent,
tanto interuallo diftantcs, quo pertinere bC permeare folis
Iplcndor earum^ diftaniiam lumen folis complere pofsit.

6 V IlifllitlU

dentes, re^rafenraret^

Cum

DeSarg^o. Lib.IIII. 997

Cum enim oranilucc Sargi delebantur, tum uerd folis maxime radios fitienter expetunt. Apud
paludes Si breuia uitam agunt,uicinam proximam continentem Ce habere gaiident.Hxc ille, ex
nuo Sd philes repetiit. vCi-tfimy i-mlfuii, Oppianus: qui etiam roiaeif, id eft ignauos

cos cognominat. ^ Carniuortim clTe fargum apparet inde quod inefeatur lycoiiomo, ut refere»
mus in E. ^ Pariut circa atquinobium fargi,ut in melioribus Plinii codicibus legitur : alii *^nim
habent fpari. Bis anno'parit,uere & autumno, ut Ariflotcles tradit.idem tamen fexto de hifto
ria inquit, Sargus coit menfedecembrijfertuterii dies trigintatquodfane tempus, ne(pucrnu,nc
nue autuiiale eft, nifi quis dixerit Sargon ibi pro fargone mugilu genere capi.etia fi ibide a mugi

Ium genere diuerfus elTe uideatur. N am libro quinto dixit MugilB , labeones, fargones, muco.'
nes capitones graucfcerc utero menfe decembri incipiunt, gerunt^ diebus tricenis, Maflarius,
Sargus aliosminime comitatur, ucluti fuperbus,Iouius.Ego uerd gregales clTe puto, nam bi, '
Aeliano tcfte,inloco multi eode agunt:ai,ut in E,dicef,conferbi capiuntur; 3C mas unus plurcs
habet uxores! Canthari q> inamatores fuaru coniugum odiu acerbiJ habent, acerrimas pugnas
edi uidcrestncc tamen illis more fargoru pifeium de multis certamen inftituiturtfed non aliter ^
Menelaus cu Paride pro una uxore decertat, Aelian, Eadc de re Oppiam' uerfus Rondeletius
iiiCantharo recitat. Mares pro feminis contenduttquo in certamine qui uibor euaferit,folus
fceminispotitur omnibus,Oppian. ^ idtifaoTO iy.S™,Nume

nius apud Aihenputqui nomen Am?!A«},i:s«'Sir,vmyigy:y -mi S«f»es interpretari uideturtraru alio

qui nccufquamalibiame(quodmeminerim)inucntum. Videturautempofitiuuseire MnaA,!},

10 ut Euftathius in Iliados K.diuerfa cSpofita a uerbo oftendes, nil tale habet, ponit

aut id uerbu aliquando pro «{iai- Si hic pifeis inhocafltitus fit,daalias alijs circa retia

locis quanffi proximus cis,apparct K eludit, qudd fi quis cu Rondeletio ex PHnio in»

tcrpret3rimalit,quddlineaadfcopulos atterat, illino cotendero. Interfargos(inquitPlimtis)
ipfequi tenet adfcopulos linea terit.AWi/quidc pro retipotidsplerunq; apudautores accipi pu
to cB pro linea cui hamus annebifiqua Oppianus tertio Halieut.fubinde uocarefolet. V«
detur et xaStT©- et mSims ^ linea accipi, prtefertim maiore & ualidioreniei pro hamo eijmnexo,
uelctiaefca hamo inferta, o7nr«y}(S(^^rt^(nw^?^oo^loicc^l<^x‘^‘^‘^^ iX,3vrfl^,Oppi3n.Hb,5^aheuc*
ctmox Kifc-r©-.» >(j-(;s(tia;®'as’r>mA*yoti(ir«,ficLyfias

& Meliton Suid. Quidam in lexico Grxcolatino wflsSt' hamum interpretatur, qui aci modum
catheti id eft perpediculi e funiculo fetaceo in mare demittit, hinc in epigraroate « «kScts;

quod quidamaleuertitexafpero reti. Aelianusdeanimal.u..J.5.inftrum5ntapifcatoraenume
rans,cumeaqueretibusfitpifcatura,A.Vc;inominat.AyKOf.MUero(inquit)./l«'^.^a^TOi'AP.

0 -r kwtaiii a-ma lulsietli tkTs ofte.itsi Ji, (lego (.«etjSai.l&c. Pollux hb. lo.mter p{

fcatorisinftrumenta primii numerat,octrt,e/rf2«,AOTi/,^»i^;ifo(/;&c.dcinde if(»iCT,<5;p,sioar,-ii=i;<«!,Air«:,
oir(tp«;ubi Airitfortcpro filis accipiuntur, ut in illo po'cta: TmxiMv yimuv Muv- Oppianus paulo
poft terti) Halieuticorum initium, diuerfos pifcationis modos commcmorans.lic camt ; Filcatio
nis modi funt quatuor.primus hamis utitur.

Taj[i /f 01 fdd' JhvKKixsii' <^h?uy^7tniJ

oiyi’ RUTIUS SiiiujyicAirospai?»!' 'iK-mARtiimu

3“

40

H TirAvayKisf oiei;/ ayaXbbTvu efniHfft.

calamo fiue harundini annexa eft linea, ex

pendent hami, uel unus wSiT»t,maior fcilicet 8«; efcam maiorem continens ad pifces cetaceos ca
piendos. Inferius etiam de anthiarum pifcatione fcr>bens,magnorum pircium.Jinea^acn^

Inferius etiam Cic — , o — i- - , .

a: hamo lupum pifcem infigit 68 mox de eadem linea, W.y| A

pfogrefTuuerd eandem communi uocabulo appellat.Retia uero fcn^er_(ni
loDlina uocarefolet. nam cuni de retftrus uartjs dixilRt , fubiungin toyyjcpca.?

AiransAMi/. JicmoK-.Kbsfmh-^bRy:R,tij,RyK,ivm^mio EAra,*©-. Item:x<?^SMi'«.f «x jv
Wiiji!>AlfOTAiVw<ny. Hisfcriptis.iitfargumAiwirAsyirpifcemcognominatumoftendcre ,

c» eo potifts qudd retia quam qudd hamos eluderet , incidi in Euftathi) parecbplas Iliados n fuper

MtAK^i, EA*8. Airai/ ( inquit ) nunc uocat lineam e Imo , tiai yt Mra , prima bi eiii.
^anqual frequentius hoc uocabulum pro reti ponitur. Et rurfus in (^dylTete B. Lma (aj)
inquit tum retia tum ueladicuntuf.id^ nomcnhodieque feruatur cum alibi,tum circa . p
liam,ubi linaria(A(ri^ia:)uocantrctia uenatoria: & fi quod animal illapfum ‘

cuntrhetorica dibione. Et alibi, Linum etiam pro chorda dic, tur. olim enim P™
feu chordis utebantur. Hatc cum ita fc habeant rern in medio relinquemus quod j! S

calinumaftutiamattinct.capiquidemcose8retibusa:hamis,moxmE.appar . C P

oiiantoDereamcnt,Aelianus&: Oppianus prsdicant. , , . • ' „,Air,n

«0 ^ SargusfitcneaturC/Mm»,)adfcopuloslineamterit,Plinii«. P» Ptus mo

SargosLc modo Cares capiuntiCum enim molles KremiiTas auras aufter a

derate 68 leniter fliibus murimiranqtum ad pifcatum arundine pifcator nilii g P

pp8

DcAquanlibuS.

hpithctA,

Icom*

bene robufta u/rga,ex qua fumma lineam appendiqatque ad hamum efcam lycofiomum (neque
recentem, neque plene tamen mueteratum) accommodat: deinde in pifcatorif natiicii ptippe fe<
dens, infidias tendit , cfes^ in mare demiffasl leuiter motict , fimtil SC ei quiete inferuit puer qui
probe tenens ut fenfim pedetentim^ nauis impellenda fit,ad terram iierfus reminat: Tum ^rni

permulti exultantcs,&:geflientes,efcamairequi,refeexruis latibulis incitant, &:proriliuntaiqde

efes illecebra alledati, ad hamum congregantur: ctim^ propius a terra funt , cibiauiditatcca»
pti,facilccomprehenduntur,Aelianusi5.r. Sargiuerriculis&:plaguliscapi3tur,Plutarchus

Vrinator aliquis peritus ni mari facile etiam manibus fargos ccperit,&: fcitcnas.Sargi enim trepi
di in anguftum aliquem locum Cslr^) maris fe recipiunt, cateruatim colletSi; & fpinis dorii rl
gentibusitahorrenqCceuuinetealicuius fepimentum fpinis conlitum,)ut tradabiies non iint ta
fedperiius urinator animaduertens capitis caudiecp iitum in fingulis,a capite primum continges

fpinas perimlcet ac deprimu,utraquc manu fmgulum apprehendens, manent illi condenfati et

capiuntur, Oppianus lib.4 Halietit.f Sargi tantopere capras amant, ut cum illa: a paBoribus in
magnis aiftibus ad litora ubi lauent aguntur,fargi mox adnantes conferdii eas circundent ac cir
cunfilientes minfico gaudi, argumento lambant; nec afpernan.ur eas caprie tanquam amantes
Vbi uero e mari lan^xeunt capra:, tum fargi moerentes tmiucrfi ad extremum ufquelitoris mar
ginem comitantur, & tnmudeferut. Verum perniciofus eishic amor eft. obferuat enim pifeator
geminos fcopulos angufto inter eos fpacio folem admittente, quod multi pariter fargi incolunt*
Solis enim radijs admodum gaudent, ibi pellem indutus caprinam,cminctibus ftipra caput cor=
mbusjmanetiamqcitin mare farinam carni adipicp caprins permixtam. Alledliitacs fargi in.is
fum m are ingrelTum ceu capram ampleduntur. is uerd mox calamo e corno arbore extenfo lu
neam c lino cano dcmittit,&( hamo carnem de ungula caprina inferit. S( mox quem ceperit far>
gtim,celeriter manu retrahit, aS uSciaii.) namlj

dolum animaduertcnntptfces,Cmul omnes trepidi reftigiunt.fin clam «celeriter pergat nullus
eum quin capiatur effugiet, Oppianus lib. j. Et mox Capiuntur & alio modo ; Mares inter fe
profoemmis uerno tempore certant: qui ulcerit,folus feminis cmnib. potiiur,quas in aliquem

inter peirasreceffum agit. Itaqj pifeator naiTam amplam & rotundam in mare deponit inultis
circa introitum myrti, autlaurialijsuefrondib.obumbratam: «cum peradiocertaminAiidor
aliquis euaiit, mox lozminas omnes in nairam,ceu aliquod petrs latibulum colligit,foris interim
ipfe catteros mares arcens, tandem & ipfeultimus ingrediturtatm fle pariter capiuntur.

Sargus Brundufi) (Ennu poeta teiiimonio) longe optimus habetur,pr;cfertim fi' pregrandis
fuerit,louius. Nullam ineife gratiam litoralibus fargis, ait Plinius:quod mirum uidetur cum
is maxime circa litora capiatur, Aeliano tefte. Idem. In cibo laudatur, eft enim ftomacho gra»
tus.probum generat fuccum,fadle9 in corpus digeritur, abunde nutrit,« aluummouet-Vuot-
tontisnefcio exquoueterum, Xenocrate forfan. Melanurum Hicefitisaitconfimilem

mimrsffle<ra/i»ieiiro)eflefargo:inferiorem tamen bonitatefticci «fuauitatetfubafiringere modice

& multum alereiMiuffs.^' ® Athenaus. Et rurfus ex eodem Hicefio; Sar

p magis quammelanuri tum aflringunt, tumnutriunt. Etex Diocle ; Recentium (rurfai,) pfa
icium carnes runtficciorcSjiitrcorpionumjCUculorumjpaiTerumjrargorum, Ganopontus far
gos5turdos dC alios quofdam piTces hydropicis etiam dariiubet. .

SicAsges tpv<7S (f^y^ecTtzcvm t/li ixai Tay rnnooA ijsoTra

Tof/ n :pC<m, kpk tiIovx AAo-J y.my Tttcdiiy m fcAociW

Twj a^vriw yo^ ^ odi-ni ^ Archeftratiis.

Sargi caro prodeft contra prefteris morfiim:Rauifiusjnelcio ex qtio authore.Plinuis fi bene
memim,defalfis pifcibusin genere hoc feribit. Sargi dentesgcftati omnem dolorem dentium
auertuntjKyranides.

Sargi a: Sargini nominantur Epicharmo m Nuptijs Heb^,

_ Timidi, et selotypi ex eora natura cognominari pofliint. Oppianus mSs?, id eft, ‘pigros ueU»
ignauos uocauit: Ariftotelesapud Athenaeum cfoo7rvyosiK'nvi, ^

Emblemata Alciati extant duo:primum in amatores meretricum.

Viliofs indutus pifeator tegmina caprae. Addidit ut capiti cornua bina fuo. Fallit amato*
rem Itans fummoin htore fargum. In laqueos ftmi quem gregis ardor agit. Capra refert
l.cortum, limilisiitfargus amanti, Qiii miferoblcocno captus amore perit.

Alterum , quod inferibitur Aemulatio impar. Altiuolam milutis comitatur degener har.
pam. Et praeda partem fapecadentis habet. Mullum profequitur,qui fpretas fargus ab illo,
Praeteritas(p auidus deuorat ore dapes. Sic mecu Oenocrates agitjat deferta fludcnium Vti*
tur hoc lippo curia tanquam oculo.

Hominem ex aliorum laboribus flbi frudum « gloriam ufurpantem , « alienam C ut ita dfr 69
cam) mefrem demetentem, fignificare qui uolut, fargum « mullum pingunt,fequitur enim far-
gi reliquias mullus, 6<:c.Pierius Valerianus. ^

i ^

DcScaro. Lib.IllI. 999

I N mari circa Taprobanen infulam cete quredam habere ferunt capita pantherarum, leontr.
Si arictum,aliorumcpanimalium:K quod magnam admirationem habet, s ATT R OR.V ii fpe
ciem fimilitudinemepeete nonnulla gerunt, Aelianus 16,18.

s A V R V s in Lacerto ell. ^ Saurum,id eft Lacertum, pifcem quendam Rondcietius uo=
cat roftro 86 priore corporis parte acubus fimilem; pofteriore uerd, ut 66 carnis fubftantia.fcomi
bris Vide in Lacerto. Saluianus eum pifcem , quem Rondcietius lacertum peregrinum feu
maris rubri uocauit, melius pingit ac deferibit, Hiftoria 91. &: Roms uulgo (illic enim peregrfa
num non efre,)Pcfce Tarantola uocariiLatinum nomen nullum eius extare aitmecp uocandum
Laccrcum,quod nomen ueteres Latini pro colia fere ufurparint, Trachurum quocp alium pifce

10 eire,a Sauro diuerfum, S6c. . , . r j

SAXATILES pifces commimi nomine dicuntur quicunqj m mari inter faxa degunt, Lirj
cis niswmi.Sed recentiores quidam fpeciem unam priuatim faxatilem appellare uidetur , eamcp
fluuiatilem non marinam,cum ueteres in mari tantum faxatiles conftitucrint,nam qui de rerum
nomenclaturis libellumLatine,Polonice86 Germanice nuper edidit. Saxatilem interpretatur
pifcem quem Germani ©tcinbci^i,id eft Saxa mordentem, Poloni Pftranik appellant : de quo
fctiplimus fupra in fine hiftorfe gobiorum. Corollario 1 1. pag. 481. Maurus quidam epifco.
pus in Conuiuio patris Dei,aliis alios pifces appofitos comminifeitur , Ifaiac ferram, Icremiie fa-
xatilem quoniam fcilicet hiclapidibus opprelTus traditur a ludaiis, ille a Manaife rege ferra dif.
fedus r Tum uiridis fquamis paruo faxatilis ore.Ouidius; tanquam faxatilis non diffcrentisE
10 tantuli, fed etiam fpeciei nomen fit.fed pro fquamis legerim teragus,ex Plinioiqui paruuin tera

gUm ex Outdio nominat, ,

SAXAVLVSin Regimine Salernitano, nefeio cuius lingux uocabulo nominatur pifcis,

quem Soleam eife uolunt. , , r, . . - < j

s c A L L I V H nominatur in Confiantini Gcoponieis,his ucrbis.Bithyni garum hoc modo
prteparanqaccipiunt fcallium, iCornarius hanc meem omittit,) aut exiguas manides, £6c, ut in Ga-
ro recitatum eft. Varino sw poculi genus paruum eft,xiiAiKi«i/ ttmpy.iiernstMs, anstm-

DE SCARO. RONDELETIVS.

HC A R v s inter faxatiles omnes principatum tenet . Primum autem admonendi funt
le(f^■ores Scari duo effe genera, hunc qiudeitioVtctf/ uocari, alterum uerocucAsi/, ut pio
fert ex Nicandro Thiatireno AthenEeus libro 7 * quorum utricp multae quidem com=i
munes funcnotEe,led funt etiam propristob eam^ caulam feparatim de utroq; ti ad^an

^ ' dum puta ui, ut res ipfac fcaros aliquando infpeduris notiores fim.

igitur Gracis dicitur KsTjjtcrKWfs^/jautore Athenaeo, quodfignificatfalircutie tripu^ a
diare,hic potius n/xteS® jid eft,depafci:id enim aliquando fignificat irscuj-a;,/ , ut ex rhcocrito do=
cet Phauorinus.Scarus uerd algam herbas^ alias dcpafcitiir,ut mox fiifius dicemus.

am huius temporis iTJoigcii/ nuncupant, Romanis noitrisq? non plane notus el ,a ^

enimob fimilitudine dente, ali] fargOjaltj catheno uocat,a noftris pifcatoribus pro ^rgo iien it.

Pifcis eft marinus, faxatilis,fqaamis magnis, tenuibus, colore ex caeruleo nigrcfcenre,i^nn e 3
candidorfargo fimilis, corporis forma ad rotundam accedente,aculeoruin, pinnam^ htu OC nu*
mero. His notis ab eodem j[’ecernitur,macula nigra in cauda, lineis nigris a dorfo ad uemrem lu

60 (ftis carec.Dentes planos hominis modo maxillas(^habef,imd proprie folus latos habet, p uratp

& maiora in maxillis offea tubercula , caudam latam in duas pinnas non diuifam. A ixc ocua
Iis eft magnis, fiipercilijs coloris indici* Binas utrinque branchias habet, alteias imp ices,

looo DeAquatilitus.

VbroMijl. alteras uero duplices autore Ariftotde.Cor anguIatum.Hepar in tres lobos diuifum S aiia fdli,

ueficapendet,fedinteftinisaI!igata.Fclnigricoloris,8Cfplenem;ueniriculumparuJmcimaua

luor uel quinque appendicibus, intetimum conuolutum. ^

A. vnmife Hunc pifeem quem hfc proponimus, uerum elTe antiquorum fcariim coflanter affirmo Sed
seme^oeom. quomam ex Athenteo , ucl Ariftotele proferri quaedam poffie uidentur. qte nos coarguant Io.

cos liios paulo diltgentius excunamus. S.c enim &: fcarus omnibus notior fiet, &: mulfe qu:^ ad
Atktaute, inores adionestp & ^«um fubflanttam ue eius pcrtinent,0mul tradent. Locus eft Athensi li
bro^V , i.qUemex Arffioteleprofert.

panium habere, Jmguam nonadmodum)adh^rentem cortriJrT.,t„«, r. i n

f^<P'---8--B-ndnarumaIiasdu;iices,aTS^^^^^

Quod non Jit

CArniuoruS’

Cap.z,

Axswov v.vsx,iu«aiucjucus,pmuimomniDuslerratipr^ter learum huic

hum plam.CIuare addenda ncgatio,lcgendumcp e-wf»,, AeWA»t^,d(,s wcwpidirTOlg aJ hsc
hora huic noftro maxime propria cif nullus enim cft ex omnibus pifeibus Samolis cuilatio- 1»
res magismp ani fint dentes, mmtis^ ferrati. Pratcreacarniuorum effie fcarum, ex AdfC'
hs libris, qs faltem qui nunc exiant non colligas. 0c enim libro 8. de hiftoria animal. VialZt
demrationenon omnes utuntur. Qiiidam enim carne tantum uercuntur,utcariilaginei iitcon.
gr,,channae,tliunn. liipr, fynodontes.amiae,orphi, nuirgnie ; mulliuerd nutriuntur dga Xefe
rano.carn^Dafcillus coeno & ficrccte. Scarus autem & melanurus aIga,faIpa,ftcrcGf e & alga’
Hic aperte Ar.ftot.d.fam,ina alimcrttorum cjuib.uefcutur pifccs eniime;at, q idd fifLum car'

nsuorum elTc ex.ffimairet.cur Id in fcaro potius, qua’m in al,,s prartermififfit Lq, eft

obiiaat.d quod moxfubnedit Ariftotdes. Cephalum ac ccftrcum folos a carnfomntao abffi'

nere,acproindefcarumcarmuorume0-e poire.NamAriftotdesdeijstun, loquitur, crCuiS
nens pnees deuoranqquodmmime faciutccphalus &ceftreus ; qua ratione oLes quidem car- J»
nmor.d.crpoffunt,dempush,sduobuscq,haloa;ceftreo.quitumap,rcibusfuigenerriumab^

omnibus alqs ommno abftinent.Scd pr^ftat iierba ipiiiis Ariftotdis adferibere Om^es 1^«
tuo detiorant dempto ceflrco, maxime autem congri. Cephalus autem &ceftreusfoliomnffio

carne non uefcttntur. At quum proprie carniuortim pifeem effie dicimus, eum qui aliorumTnS

fm modo genetis ptrc.tim carnenutrtttmaccipimus ; in quorum numero fcarum non repono
Idqt non folum Auftotdis autoritafe , fed etiam ratione fretus; nam uentriculum nro corno’
ns ratione patutim habet qualem non dedit tjs natura,q„i pifces integros t, orant, nec qtiicouam
tn ucntriculo huius , iid mtelimis prieter a gam , lierbasue alias reperias. Idem conffimatPfe
U6 j. «f. ,7. nms.Ntmc fcaro datur principatus, qui folus pifcitim dicittirruminare , herbism tiefci.non alL
fcii.ii.cap.is. pifcibtis. NecnonAdianusiScariisinquit.cumalijs herbis ttim alga iicfcittir. Nullus ergo fca- 4»
rum noftrum rei)c,ar,quoci pifces alios non uorct , quem ramen carniuorfi dixiteffe Athena-2’
cum .J., dixrffie debtuffetipraefertim Cum fcarum fiibqciat alga ddcdari.Sf ea capi Ouo

f'‘’“'^''“™"““'^‘'’"f^'^^‘™dcm,rer,qtiieftlibro8.qtiofcribit(2),>W,.W^^^^^^^^
w™ no« „r>«r)fcarum recentem ufpedum effie, quoiiiam lepores marinos ucnatitr, illisi pafcitufid uuod
£ Pontus hisuerbis. Ve^tur lepore marino unum tauffimaTiLal um mnon

■ P - intereat, mullus p.fc.s, Sftenerefeit tantum , & ingratior uiliorq-, fit. Hac in re magis u’t Plinio
quam Athenso affentiar, facit quod mullus qs in locis dcgat.in quibus lepores marini repcriiin
lUr ec capiuntur n, mirum in locts ccenofis Ititofis^.iindc mullus lutarius nominatus cft.qua; lo
ca fugit fcai iis,& mfaxis habitat. Sed plurade his ubi de mulio agimus. lam ucro quod fcaiii
ti.r,^S.»;A,ft,«,,^.ftAsp plane deprauattini eft, quoniam cor album in nullis unquam pifeibus ui-
debit,qui in horum diffiecffionc fc exercere iiolet, nifi fiipi emam illam cordis partem albam qua

ab Ariftotele w$ac&rAf«,</istrdicitur,procordeimproprieaccipias, qua rationein omnibus

pifcibiis cor effiet album, d_c quare ftifiiis dixiincapitc dehepato. Qtiarc paucis mutatis Icaen

dum»7^a<ft™^ Q_uiduerofibiuelit7pia7.,i,nemo,utopinor,poffi^,!cdffiinare.quidcnimt^^^^^^
huiocum pifcibus.At fi .8 Sf Alocacommutarint.optimelegcmus^qriAs&f/.ac iic legendum effe
audadier contenderim: eft enim in hccpifce nota non minfina auddhpnai-.-nf,«i^u j-

ut fiipctifis diximus Qtiddpoftremo^
ptum.Idem"onfi:matPlt-“

Incurtii fcarus incolafaxi, Qiumutosinterpifcesdamoretremcndo

intona*

"DcdbrdeZT
hepate fcari.

Dc Scaro. Lib.llll.

iooi

Intonat, K folus pallentes ruminat herbas. Ac uduti pecudes reuocat fub guttura paftum.

His maculis deletis, &l loco Athenaei nitori priftino reftituto, omnia quar fcaro tribuunt , quK A
hne taedio repeti non poiTcnt,noftro plane conueniunt, ut negare nemo pofsitnosuetcrum fca. umei

runi penitus nofTejSt: hic reprafentaire. Nofiris autem diu incognitum fuiire,no efl cur quis mi= ■’Sr™“
etur cum Romanis olim,K toti Italitc fero uifus fuerit , ut nec Latinum nomen pifeis habeatur r yj;,
autoreColumella.Scarus, inquit, qui totius Afite Graeciaccp litoribus Sicilia tenus frequentiffi. Ui.s.Mf.ti,
mus exit,nunquam in Ligutlicum,nec per Gallias enauitad Ibericum mare.ltatj ne fi capti qui.
dcmpcrferanturinnoflrauiuaria,diuturniqueantpoffideri.Ide Plinius: Scarus Carpathio ma=
rimaxime ffequens,promontorium Troadis Ledon fpontenunquam tranfit.Inde adueclos in.

10 credibili multitudine uinariisial’ uarijslnauibus Tiberio Claudio principe , Optatus Elipertiiis
(meliores adkes,Hskrtis eimsdia uem leSio "Ditm fn Elifertio habet : 'Macrobius fro Oftato OSauiamm)
uraefedus claffis,inter Oftienfem , &; Campanix oram fparfos diffeminauit. Qiiinquennio fere
cura eft adhibita, ut capti redderenturmari.Pofteafrequentesinueniuntur Italix inlitore, non
ante ibi captitadmotiit^ fibi gula fapores pifcibtts fatis , 8«; nouu incola mari dedit, ne quispere.
erinas altes Romx parere miref.Hxc Plinius &: Macrobius. In noftro mari capiunfno procul
aMaffilia,&: maxime circa Stoechadas infulas.Rhodi maximam eife copiam a Rodijs accepi.

Saxatiles bis pariuntautore Ariftotcle lib.f.de hift.cap.^.quod nondefearo tantum , fed de c
omnibus faxatilibus femel didu fit. Seleucus Tarfenfis ait,citantc Athenso,folu hunc pifciu no LtOro 7-
dudormire unde fit,utnodu nunquam capi3tur,hoc autem ei fortalfe propter metum accide.

, re (Fideanmadueria in Corollario Oldem tradit Oppianus, fcarum molle, fic enim appellat,nodu J-ibroi.
non nrxdari nec in alios fxuire exterorum ritu,fed in fcopulis fuis fomnlim capere.

Scari inter fe amant, uidetur^ innatum Sf mirum ingentum.mtituxif focietatis tuehdx iiua D
dium qux ex Ouidio fic declarat Plinius.Mihi uidentur mira SC qux Ouidius prodidit pifcitim

insenid ineouoluminequodMictl-7i«ii/infcribif;ScarBinclufumnairisnofrontecrumpcrc,ncc

infeftis uiminibus caput infcrerctfcd auerfum caudx idibus crebris laxare foresi atq; ita retror.
fum erumpere.queludatu eius fi forte alius fcarus exn infecus uidcat,apprehenfa mordicus cau

daadiuuaienixiserumpentis. Hxc prolixeSf eleganter def^bitOppianus:quxquialongto=Lt6.4..

lafuntqulmquxhicadfcribidebeant.exipfoautorepetes. His addit Aelianus:Sifcarus naiiai,i6.n,«f. 17.

inclufus incaput exierit, eum qui foris eft caudam illi porrigere,ut eaVomprehenfa fequat.Hxc

,oilIiquidemfaciuntmorchominum,quietfihbrosdeamicitianonlegermt,tamenIegesamicitix
* Liattira haufcrunt.Prxterea pifeium omnia falaciffimum eife fcarum airenqeamcp cupiditatem yj,., i,

nccfs cauflam efle Pifcatorcs enim comprchetiCe femina fiimmum os ad tenuem tunicula alii»
oant eanife Uiua per ea maris loca trahunt,in quibus fcari habitant, conficiunt etiam graue plura
bumrotundum, longitudine trium digitorum , quo ex chordis appenfo trahitur fcarus foemina
caDtiua.alter pifcatorum nai&in pifcatorio nauigio accomodatx os late diducit , datep operam.

Iit naffa m fcarum captum conuertatur.ca enim fenfim demittitur, lapide ad certam menlura ta»
do*mares autem nonaliter quam homines uifa amica furore libidinis perciti, circa eam conciir.
faracs,alius alium prxuertere &; contingere ftudet , ut folent iuuenes amantes aut o fculum aut
uellicationem, aut aliquod aliud furtum amatorium uenantes.Pifcatorfenfim deduciifaminam
reda ad naifam.ac cum ea etiam amantes,libidinisi^ fux dant poenas.Et Grxei ahqui fiepe mihi
affirmarunt mire etiam hnozoftiicjuam mcrcurialem uiilgd dRimus)delc£arf ea^^^capt^

.capo 3;

tirmaruntmireeaamunu^L»iiu4u<iiii»i...-v«..«.w.....^MgwHs.^....v..a^ , -i. ^

Quantum adfucctim fubftantiamue icari aitinet,cum nonfolum faxatilis fit, fed etiam inter
fax^es primas teneat,conftat mollis 8C friabilis eife carnis,utfcribit Diphilus: fiiauem, Ixuem,
oui facile^concoquatur & difiribuatur,quifj5 facilem reddat aluum. Videtur etiam enumero fa.
xatiliumeximer^.qua in re omnium fententix & fenftii repugnare uidetur. ArcheiLatus uero
apud Athenxum flrumualde commendat,eiusq; pneparationem docet. Inteftma
olent nec magis reqcienda quam afpalacis.ifferLsi/oiw.jMW redolere aiunt, fiomacho& intejt,

f Epicharmus.fcarorum sA Stiiivr,, tstoap ; id eR ^

ftefcifs quidem fcarortim fas elle dqs ipfis reticere. Ohm lecur erat in pretio , & in Vitelli) pati-
eo na commemorat Tranquillus fcarorum iecinora inter lautiores ciborum primitias, a Martialis
^ (lih.nMicho 84.) Hic fcarus xquoreis qui uenit obefus ab undis, Vifccribus bonus eft, este
ra uile fapit. Editur apud nos alfus in craticula,uel in fartagine:uel elixus,ut aurata,

de scaro vario, rondeletivs*

s c A R V S «iAst nullo alio nomine,aut Latino. aut Grxeo a prima fcari fpecic diftmguiturj j
quam epitheto.quod alioqui multis pifcibtts eft commune, nam u- '

miis.&lcoracinum MiAsj/ uocatum fuilfe dtximus.denique multis ah)s faxatilibus epii

conuenit. fcari mSass , quod fcarus cvhts fere concolor fit, melanuro i

dorfo enim cxruleo eft, iicntre candido ; ma©' uero oculis, ucntris ’ pa^[,m^£x

dex, purpurei eft coloris , cauda coloris Indici, reliquum corpusparttmcxUirid..patum ex

<C)

I

1002 Dc Aquatilibus.

nigro ca:ru!cx|m cft,fqiiamx ueluti notis oblcurioribus afperfe, ore efi mediocH,dentibus TatisJ
in Tuperiore maxilla5denfis:m inferiore raris dC acutis. A dorfo ad cauda fere aculei tenui mem
brana connexi, ScT aquis interuallis diTpofiti. In finguloru fumma parce membranula pendet ue-
xiUiinftar : pinn^ ad branchias fitac, latae funt, ac ueluti oui figura. In medio uentris notas duas
purpureas habet Jntus uentriculum facis capacem, hepar fubalbum, inteftina lata dC mulca, fellis
multum, iplenem magnum.formoiiisimiis iane eft hic pifcis,{i quis alius*

f Carne eft tenerrima, ST delicatifsima.nec dubito quinis iit, cui Galenus cseteri^ medici prin *

t. Yhi. cipacum dederint, nunc nomine tantum notus eft, a Graecis folis hodie £<: celebratus , dC penitus

cognirus.Quare hortor dC moneo ftudiofos omnes, ut non nominum tantum, fed rerum potius
cogniuoni feduid uacent. Romae femeflrifpatio unus tantum mihi etiam faepius, 5C curiofe foa
rumpifcarium adcuntijuirus eft.quo fit ut hunc nonadmodum illic frequentem efle crcdarn.Ca
pTTur allfquando in noftro mari, e regione Magalonaej&T non procul a Mafsilia,6^ Antipolixirca
Stoeebadas infulas facpius.

A Ah)(.Eum aU<im) communi faxatiliumnomine rochau nuncupant, alij aiol,aIij auriol feruatis,

ut credibiIeeft,nominis cucA^y ueftigtjs.Canariarum infularo incolae, ut ferunt,Brechos appellat.

H. a. A fcaris nobilifsima Scaurorum familia didla fuifle creditur. Abaeolifcari colore, potius
p/i« quam effigie, fcariten gemmam didam exiftimo, ea eft fortaffe quaefapphirus dicitur.

^ Yiftipcriorfcaruspr^paratur*

(A)

33 E SCARO, BELLONIVS* (EO t A N t V M
qui uarius a Rondeletio cognominatur.)

Scarusjiitoralis pircis,faxaci!ium longe delicatifsimus Galeno, cauribus afpcris atque herbo*
fis fcopulis gaudetinullus in Propontide, Ponto bC HeiIefpohto,in Creta plurimusiqucm pauIii
Ium exaftant, deinde fale inipergunc,Lit diuuus incorruptus feruari pofsit.

Habet utrinque appendices tranfuerfas atque eminentes ad caiidte latera, quas in nullo prse-
terea pifce unquam confpexi. Corpus Scari ex litiido rubet ut mullus. Squamis contegitur latis
& translucidis. Caudam bC pinnas habet obtufas ut coruus : branchias duplices, utrinc^ quater» ^
nas. Vulgus Cretic-um in hodiernum diem antiquam appellationem retinuit. Phycidemmari»
nam quodammodo refert : Siquidem planum non habet corpus, nec prorfus oblongum. Caput
utrinque comprefliim ut mullus : dentibus eft obtufis, quorum inciTorij noftris funt perftmiles,
quibus herbas qua? iaxis inhxrent,detruncat:ridum non ualde magnum edit.

Scari turmatira fe conferunt ad pabulum, redeunt^ diftentoftomacho.Phafeolos &piTa,ut
Sardina betas, plurimum cxpetunt:unde Cretenfium uulgus Phafeolis Scarouotano nomen in-
diderunt, quorum folia nafsis immifla, ad Scarorum pifeationem mari fubmergunt: alioqui ca»
lamis bC hamis uix deciperentur.

Corporis Scari moles uix unquam maior eft, quam qua pollice 6^ indice comprehendi pofi> -
ftt,nequerardeftfpithameIongior.

Mirum eft Ariftotelem Scarum protulifle carniuorum: qiiofdam etiam fcripfifTe Scaros no-
nunquam marinis leporibus iiefci , quamobrem ijs non fine magna pracautione utendum effe
(prafertim fi recentes fuerint) eorum^ interanea choleram excitare.

Proinde Scarus unicam habetin tergore pinnam, tenuibus aculeis afpcra: fub uentreaiitem
quatuor,aduentriculicuftodiam,quideIicatis ac lapidioribus herbis refertus, apifeatoribus ex*
peti rqlet.CuiusreicaufTa uentriculum hepar (quod alioqui pragrande illi natura fere abfque
ullo felle prabLTit)una cum facibus,addito fale atqj aceto, conterunr, pulmentum indecibis ido*
neum conficientes. Infipidus enim eft Scarus, nificufuis facibus edatur.Hocaute edulio com*
potores Graci quaterni,interdum feni in Icdulis fedentes poft frequentes panis taleas intindas,
oclonas plerunque uini maluatici amphoras epotant.

Dicitur ruminare Scarus,atque ob hoc Ruminalis appellatus eft.

CORO*

DeScaro. Lib.IIII. 1005’

COROLLARIVM,

Scarus pifcis non alius uidetur quam qui mcryx alibi ab Ariftotek uocatitseft.uide fupra in
Mcryx, orws/peciescftfcarijHefychiusSi Varinus. Myllus,lcbias, as-ij©-, molias, nominans
tur a Mnefimacho comico; ubi aliquis pro tarif©- forte a-nk^os legendum fufpiccturtquoniam fpe
cies altera fcari a colorum Uarietate moAss cognominatur, fed poteft aeolias tum pro oiiast adietSia
ucaccipi,(utabi;^VSfot,i;i^<!t,i;^’c9ei«6^»;5i«fiunt,)diuerforum pifeium epitheton; tumfubilanis
tiue,ni failor,interdum,ut una qusdam fpecies fit. Vide fupra in Elemento A. Aeoli, A uerbo
irxmfsf fiutirw:?©' eto-K»elc, Athenteus & Euftatli.& forte cwjos&o-iwels pifcis unius nomefunt.
lege qu$ fcripfi in Mullo barbato Rondeletij C.intcr Gratca Athcnati uerba,pag. 668. Nonulli
IO optimorum ftudiorum laude infignes,exiftimant inter auratas fcarum illum antiquis preciofiiTi
mum pifce a pifcatoribus uendi,qui dentes humanis fimiles,8f ad ruminandas maris herbas plu
rimum idoneos habeaqmaxime^ fquamarum fpecieauratis affimiletur.Caitcrum ego credide»
rim,eum non facile a nobis deprehendi errore uendentium;qui fimilimdine decepti, neque ani»
maduerfa faporis nobilitate in foro pifcario eum auratis 86 fargis comifeere confueuerinttconfen ,

fu tamen pifcatorum zaphirus pifcis,fic a cyaneo eius gemm?£(fapphm)co\ote diflus, inter auras
tas longe fapidifsimus exiilimattir,qui fortafle fcarus antiquis fuerit.Iouius. f Chrachoros,(mr
rupt«m,{ro jims,)id eft,pifcis ruminans no eft notus inmaribus 86 fluminibus noftris , Albertus.
Bellonius qU0($ in Oceano teperiri negat,
quamobrem nomen eius Germanicum fin
lo gOjCtn (Oewcr,quod eft ruminator: priua»
tim uerd latum 86 auratat fimiliorcm fcaru,
nominarim etll (DcTOb*(td.)fmc : minus Ia*
tum 86 uarium, ciit puntctmcwcr: uel per
circunferiptione, ciit f4)oner gctcilter (Kk
wcr.f Efca iacentium mollior effe debet cg
faxatilium (in pifeinis) itacj praberi conue-
nit tabenteis haleculas, putremcp fardinam,
nec mimis fcaurorum branchias, Sfc.CoIus
mella S.iy.pro fcaurorum Vuottonusuidc
50 tur legere fcarorum: at Rondeletius in capi
te degaleisCid eftmuftelis in genere) fqualo
rum mauult.prgcedenti quidem capite fcali
rus pro icaro legi manifeftu eft,ut apud Ak
bertumetiam.primaquidem a poetis corri=
pitur. Idem ex Auicennte nefeio quo in«
terprete (in Ariftotelishiftoriac animalia 9.
i6.)fcara nominatjpro cottypho, id eft me»
rulaaue. ^ Lelepris iiue Lepras aBellonio
ditHus pifcis , fcaro uario cognatus uidetur.

40 fed differt dentibus,86c. 86 in Oceano quo»
que capitur: fcarus non item, faltem uarius,

Belloniotefte. deoniaenim an in Oceano
fit,qu3Erendum eft amplius.

Scaro uario etiam affinis uidetur pifcis,
cuius pitSura ut olim V enett^s accepi, h!c ap
pofui. Lufitanos Bodian uel Rutjo uocare
audio, Illyrios Cany. Coloribus uarijs ele»
ganter depingitur ac uariatur;fufco prasfer»
tim feu nigricante 86 rubro.Pinnae ad bran»
yo chias flaui coloris funr.reliquat fufcse.fed fi»
bris fpinis'ue (ad picturam htec feribimus)
rubris diflindlte, uti etiam cauda. In oculis
pupillam nigram circulus e luteo fubuiridis
ambit;quo exterior alius eft uiolaceus,fequi
tur luteus, poftrcmus niger.MacuIte qusda
magnteperlateranigricant.Sfc. His feri»
ptis incidi in Saluiani pifcem 94. quem uul
gari nomine PapagallCi nominat; figura no»
ftro hic exhibito plane fimile: quani| colori
60 bus ab eo dcfcriptisnonihil difsidet.Romk
(inquit)ob oculoru uarietate Papagallo uo»
eant, Lufitani Btidiam. A diuo Ambrofio

ioo4 Dc Aquatilibus,

&: Ifidoro Hifpalen(i,propterea quod pauf aius colorem imueturjpauo irel pauus uocaturaDc-
fcrtptionem prartereo: conuenit enim cum icone nofira, coloribus exceptis l dC quod dentes ni»
mis magni noftro adpingunturoCircafaxofa maris litora atep fcopulos uidJirauubi etiam ineun=
tc seftate parit, Carniuorus eft. non folum enim alga atque alijs maris purgamentis , ied minoria
bus etiam pifeibus uefciciir. Solitarius eft:& fere femper fingult capiuntur. folent^ uerno ac au*
tumnali duntaxat tepore capi: eo quod forfan sftate calorisjhyeme frigoris impatientes lateant*
Infipidus atque ignobilis pifeis cenfetur. carnem habet mollem potius quam duram, cui dC lens
tor aliquis ineft.ln craticula aiTus,8t aceto uel mali arantij fucco coniperiiis,paIato minus ingra*
tus efle foletjHffc Saluianus. Vilis igitur Stiniipiduscumiitjfcarinomennonmerctur, Phy
eidem Romani Merlinum nominant, nam id genus omnepifciiim coloratorum, (diuerliscolo= (o
loribus infigni£r,)nommePiittaci,Pauonis,Turdi uelMerule,ab illis uocari c6fueuit,BeIIonius*
Qiii etiam in Gallico libro de pifeibus Paiionis nomine pifcem,ut fcribit,Rom^ papagallum di
dium cxhibuic,qu€rn T urdum poftea in libro Latino nominauittqui uel idem cum Saluiani Pa»
pagallo cft, uel plane fimilis.Sunt & Rondelctij quidam turdi eidem fimiles* De pifeibus qui*
bus Paui nomen attribuitiir,piura leges fupra in p. elemento*

Siculo fcarus gquore merfus Ad menfam uiuus perducitur, Petronius Arbiter* — Sca
ri. Si quos Eois intonata fludKbus Hyems adhoc uertatmare,Horatius.dixit autemEois
fludlibus propter mare Carpatbiu,(in quo frequens eft,tefte Phmo,)quod cft in Oriente* Spa*
rum circa maritimam Carthaginem predicat Archeftratiis , item circa Ephefum dC Byzantium,
ubi maximum fieri ait,Kouf4feyfcS©- KVK?iist tGi/ «eoai(/li vuixe eft,6d rotundi inftar Icuti dor ±9

fum grande gerere. Ennius eum qui ad Neftoris patriam (id eft, Pylum) capiatur,magnumcp
bonum^ celebrat. Scaros ftequemes uidimusin iinu Hermionico,fiueSaronico aut Sala*
mmio,inquoadextrisfuntportusPiraus,nuncportusLeo nuncupatus, 8d Athenae in conti*
nenti ad nihilum dedudlae,Sithmes modo nominat»: dC in Hellefponto qui.hodie ftridus Calli-
polis appellatur,£d Cydoniae quse nunc Canca uocatur, dC alibi : nullibi tamen quam in mari riu
bro frequentioreSjMalTarius. Nec elopem noftro mari,nec fcarum ducas, Quintilianus lib.y*

In Euripo nullus eft, Ariftoteles. quare non mirum ft in Oceano defit,cuius litora nufquam non
(nifallor)Euripisexagitantur. Noncapiturinnoftrislitoribus,nec^mediterraneonecpOceaa
no mari:qum etiam Propontis, quod affirmo, dC Hellefpontus,fid Euxinus, 6^ Adriaticum hoc
pifee carentun Cretae uerd locis quibiifdam adeo frequens eft, ut non alius capi crebrius folcat. 5 o
quaquam ad Orientem tantum huius infui» eum inuenio. mare enim herbas quafdam exiguas,
quibus uercitur,non producit, nifi ab ca parte.Capicur autem pr»cipue circa eundem locum ubi
colligitur Iadanum,6d eodem tempore plurimus. 'Magnitudine non multum excedit mullum;
quem etiam coIore,minus tamen florido, refert, Bellonius in libro Obferuationum in Oriente*
^jfObefus Emollis, Scari epitheta apudRauiliumulIud ex Martiali eft:«:5TKAcffOppiano dicitur,
id eft mollis.^ Pifeium omnibus dentes fcrratijpraerer fcaru. huic uni aquatilium plani, Plinius»

At fargt etiam dentes,8<r picij feu melanderini,&! auratSjplani dC humanis fimiles uidcntiir, Ge
nus ptfeium quoddam exiguum eft,(<3Af)«f/r?W eftpaucifimipijces funt, )quod no ferratos habeat den=
teSjUt qui fcarus uocatur:qui unus ruminare merito ob eam rem creditur, Ariftot.de partib*

5. 14. Scarus pifeis folus cum non fit utrinque dentatus, dentes quoc^ ferratos non habet, nam 40
cum fiTperioribtTS dentibus careat, quo pado pedinatim alternatlmue, ut in ferratis fitjftiparen*
turdtaque folus etiam ruminat,Qmne enim non utrini^ dentatu animal ruminat,Michael Ephe«
frus, locum Ariftotelis iam citatum explicans. Scarum dicunt non multos habere dentes , 8^

ideo ruminatione indigere,licet haec non fiteaufa ruminationis,AIbertus.^Scaro diuerfa omni
nouentrisfpecies eft, S ruminare folus pifeiu quadrupedum ritu creditur.inteftinum etiam ha*
betfimplex, replicans re,quod in unum continuum^ refoliiatiir. appendices ei complures fu*
perne circa uentriculum exeunt, Ariftoteles Gaza interprete.In Grxea quidem ^ditionenoftra
pro fcaro legitur azragv?,in loco de appendicibus circa uentrem.

Pifeis eft faxatilis, Bellonius. Pafcuntur fub herbis in litore algofo , 57»-« mk Tr^xcmiKccy vot
j(Asd^c«sl3(j7wv>it;zf/,Oppianuslib.f. Etmox,Interpetrasherbofasfargus&: fcarus ^c. moratur, j-®
Ouidius in herbofa arena eos collocat, ^Scarus cum alijs herbis marinis,tum alga (bryo)uefci=
tur, Pifciculos quotquot acceflerint,deuorat,9rK»"JW tk l^iet^Onis in Hiero*

glyphicis.fed negat hoc Rondeletius. Vide etiam infra in iconibus H. a, Vticarus,epaftas fo*

!us quiniminatefcaSjOuidius* Deruininacione eius lege plura paulo ante in B.in dentia men
tionc. ^SeleucusTarfeniis ait fcarum e pifeibus folum dormire, ideoq; nunquam nodlicapi;
quod forte propter metum ei contingit.Athen^us.redmelius.OppianustMot/j-oi/^A’»?^?^

KVi<pxs kaurxMfidf Elff <rKji^oy , tivv VTrvoy Evvv)(ioy ^cu K<fli^ySa7y

ixvety.non enim idcirco noncapitur,quia dormit:fi'c enim incautus facilius caperetur.aiunt 8dle*
porem timidum animal palpebris patentibus dormire, fed quia in cauis (fcopulorum icilicetres
cefsibus}dormic,tuiuseft3quominuscapiatur.nonenimredeRondeletius cxCpp/ano uerut,
eum no(fru non pr»dari,ncc in alios fituire c»teroru ritu, nam necp Oppianus hoc dicit, & Ron
deletius ipfe fui oblitus eft cum paulo ante frmpliciter (hoc eft neque interdiu ne^ nodu fcarum

alios

DeScafo. Lib.lIII.

aiios piTces uorarc docuerit. Dixerat proxime retro Oppiatius piTces fiW inuiVcn^ fempcr
diari,nec unquam dormire iuderi:fcarum tamen ex eo dormire conijciendiim, quod nodu nort
capiatur,utpocemlatjbulodormiens.Sed alios quoq^ pifces dormire conftat. ^ io.Tseczesm
Varqs 4i.47*fcarum dC caftoridem folos piTcium uocales elTe fcribit. ^yv^cifoi^vs(/}i^yi,^a-Ka
f3,Euftathius» Scarus uocalis putatur,uc Athenaeus ex Ariftotele citat, o-ttsc^oit enim, non
^^{!f/,legimus cum Euftathio^quanquam hoc in ijs quae extant Ariftotelis nonrepericur, uc SC
lia multa ab AthenxoAriftotelis nomine citata. Videquae inPoecilijs annotauimus, Scaridu
aqua orefuo ca ftrepitiTC/^tTW / «'Coy)exprimunt,fon5 quenda edUnt:quod cum in profundo funt,
n6accidit:(fed circafummaaqua,ubi ctiaqui in Acheloo uocales tradunt pifees, aqua branchijs
IO emilTa et aere fubeunte, propter motum branchiartimjfona cient,)Suidas BC Varinus in
^OmniumpifeiSad Venereminflamatirsimuseftfcarus:qutcctiacurcapiatcaufaeft, Aelian.

Gregarim natant, Belionius. Scarus ubi glutiuit hamum, cateriqui tum adfuntapprope* ^
rant, funiculum abrodunt. lidcm fi quis in nafiam aberrauit forte, caudam intro porrigunt, BC
hunc mordicus inhaerentem foras extrahunt, atque ad fe reducunt, Plutarchus. Idcirco au»
tem eruptionem eum retro moliri tradit Oppianus,ne,fi capite erumperet, oculos lardcret : atep
hamo etiam defixum a focio redimi prserofa linca,Mairarius:fed etiam capite aliquadb prxeun
tc eum euadere canit Oppianus,ut mox recitabo. ^ Mancos fiCcorruptos Ouidij de fcaro uera
fus, ego hoc modo legerim:- - -Sic SC fcarus arte fub undis Contextam fi forte leui de uimine
nafiam Incidit,airumptam^ dolo tandem pauet efcam: Non audet radijs obnixa occurrere
Ao fronte, Auerfus crebro ueniens fed uerbere caudx. Laxans fubfequitur, tutum^eiiadit in
sequor* Quinetia fi forte aliquis, dii pone nataret, Mitis ludlante fcarus hunc inlimine uidit,
Auerfi caudam morfu tener, ate^ trahendo Captiuum texto focium de carcerefoluit. Sca»
rus naffainclufus (inquit Oppianus) exitum meditatur, non quidem qua intrauit, infefto iiimi»
num uallo deterrente BC oculos eius uulnerante : fed capite deorfum ueifo , retrorfum natare,S£

BC cauda laxare uimina molitur. Vident hoc alij foris fcari,6«^ ut laboranti fiiccurrant, eorum ali-
quis uel fuam caudam naflae infertam capto mordendam porrigit , uel capri exertam mordicus
apprehendens ipfe,trahendo educit. Eadem ex Oppiano Aelianus tranftulit in fuum de ania
malibus librum i. capite 4.

Quomodo fcaro hamo naflaue capto, alfj futgencrisopeferant,di(?Iueftproxime in D.f Ha E
mis Spretibus perpauci capiunturrplericp omnes nafsis,utBellonius tradit. ^Scaris efca demit-
tunt coriandrum ^ cznon,v6?Jj)cvv(t d «^gw.fic enim nullo negotio capiuntur, ut author efl: Leos
nides, Aelianus 11.41, Carton Athenaeo efi paftinaca magna BC bene aud a. porrum uerd carton
<uel potius carton oxy c. )efl:quod Latini fediufi cognominaCiCaros,quod iiulgd canii : BC huius
femen inefeandis pifeibus conuenire uidetuf, ut cumini etiam BC anethi, fuo odore* ^ Qiiatuor
pifcatoresin una naui funt, horum duo remigant.tertius fcarumfceminam fummo labro alliga-
tam funiculo lineo trahit, eam qiuam elfe pr^fiat:fin minus , plumbum quod delphinumnomi»
nant, inferendum eftori, ab infima etiam extrema parte funiculi grauis e plumbo rotundus cu-
bus annedit, Du ita trahitur pifeis foemina , quarius ihterim nafiam proxime e regione in mari
trahit.interea congregati fcari frequetes tanquaopem laturi fequunt magna celeritate: BC nauim
'^oUtcimcp acceleratam circundant.Tandem pifeator ubi fatis multos eife coniecerit,fccminam ele
liato funiculo BC plumbo infra appenfo in naifam dcponit:in quam facile, plumbi pondere, depri
mitur:mares uerd’illicd certatim fequuturjincludunturcp pariter.Sunt qui naifam fub faxis, qui-
bus familiares funt fcari, inclufa fcemina, deponunt: circa quam colledimares, libidinis impuifui
uniuerfi temere ingrefsi capiuntur, Oppianus quarto Halieuticorum* .

Ad marinos mugiles,fcavos 6^ mullos efca:Sepiariim teftulis cum fifymbriouiridi, quod efi:
bryon,aqua,farina,&cafeo bubulo miftis,utitor,dumretibusnauasoperam, Tarentinus. Ex
eodem:Efca ad mullos ate^ magnos fcaros capiendos:quam infpcrgemus aquis : ob cuius quide
efese in aifiione celeritatem, minuti pifres non confluunt, eius autem compofitio naturaliter ad
fe pifces conciliat:recipit ex phIccnis(^A®?rcs)fliiuiaIis carne drachmas odro. holophaci torrefadli
p tantundem.caridum fluuiatilium drachmas iij.malabathri drachmam. Omnia contufa albumine
oui gallinacei excipito, conficiens^ paftillos utitor. ^ Piicinanimetiamftiidia maiorcsnoftri
celebrauerunt,aded quidem, ut etia dulcibus aquis marinos clauderent pifces :atc^ eadem cura
mugilem,fcarumc^nutrirenf,quanunc muraena 8<r lupus educatur,Columella 8.16. Vuottonus
Varrone etiam frarumin piicinis dulcibus feruari fcripfiiTe refert, memoria forte lapfus, ut Var
rbnem pro Columella nominarecmam Varro reirufticaE 5.5. non fcaros, fed fqualosnominat.m
tertia parte (inquit)quis habet pifeinam ,nifi dulcem::' in ea duntaxatfqualos ac mugiles pi-
fccs:' ^ Scarum pifeem Optatus TiberrjCEefaris libertus Campanis litoribiis imporrauitrernus
fbbolem,uel penitus interiifle:uel,uc credi par efi, longo patrij maris defydcrio abdudla* in Orse
ciam remeafle putamus,Iouius*

60 Scarus principalis hodie,Plmius5i.io. Apud antfquosnobilifiimushabitLisacipenfer, nunc p

fcaro datur principatus,Idcm 9. »7. Inter faxatiles fcarus excellere fuauitate creditur, alimcntii
aut ex cisijaxatiiihrn omnihM^nomodo ad coquendu facile eftjfcd etiafaluberrimu, &;fc,Galcin!s*

G

Bpitbeta,

Gemma*

Icones,

Scaurifamilia,

Ct b*

1006 De Aquatilibus.

Quibus e regionibus fcari praeferantur, explicatum efl fupra in E. — Quid Scarum prsle=
rrjjCerebrum louis pene fupremi, Ennius. Ingeniofa gula eft ; Siculo fcarus aequore merfus,
Admcnfamuiuus perducitur, Petronius Arbiter. Non meLucrinaiuuerint conchylia, Ma
gisue rhombus, aut fcari,Horatius Epodo. Pinguem uittjs album^ nec oflrea. Nec fcarus,
aut poterit peregrina iuuare lagois,Idcm Serm.i.i. Qiidd fi illi qui uilioribus uefcuntur pifeii
bus.fcarum haberent, aut ex Atticaglaucifcum, &c. omnes fane, qui guiiaflent, fierent di|,Phi.
lemon. Piicium eorum qui ex media materia funt,(td efi^mediocriter alunto) quibus maxime uti-
mur, tamen grauifsimi funt,ex quibus falfamenta quotp fieri poflunt, qualis lacertus eft : deinde
qui quanuis teneriores, tamen duri iunt,ut aurata, coruus, icarust tum plani, poft quos etiam ie=
uiores lupi, mullicp.&l poli hos^omnesfaxatiles, Celfus. Idem icarum minime intus uitiai'iau= m
thor eft.Xenocrates contra cito in uentre corrumpi dixiqutrepetit Vuottonus, Scari faxatiles
funt.a: a Philotimo non rede numeratur cum durioris carnis pifdbus, Galenus, f In epilcpfia
expifeibus exhibeant, quifuperfluitateuacant, utpfetta,turdus,raerula.fcorpius,fcaru^ Tral»
Ijaniis. Eligant e pifeibus maxime lupi, & fcari non magni, Actius in curatione colici affedlus
a frigidis pituitofis humoribus. Km KttjysJiti -ici/idiysi/ 05^*,

Bvpaiiiai Ha, Km xviaiit. (mp «caridi vim $ o jSrw. TiTty cisji Sfi^xTcdlt aplmi/ mm=

«ftAafaij/rvj', (Ao;6i(/ri(/,) mlx mia/rv^x ihxijiiamvmiavtiiiSii Koaam,

ttscTD-dfx, Vcconaf/ d’ khcrimiuvcTp&Kx^cyi^caMiti ih«m, ix^afcsioemic^aii^cf Smdtytuivxraxylw, Ai-

cheftratus. Videtur autem SM/iynowfarB^Wjde oleo intelligendum, quod liberaliter fit effunden
dum,tanquam non pifcem fed deum irrigaturum.pifces enim preciofos,deos appellabant. In
Creta fcarum airant,ueru(i<^nco)per os eius transfixo.Bellonius,

Fellisfuffufioneper totum corpus, 6C arcuato morbo laboranti icariiecur in cibo fi dederis,
quemadmodumreipifcatoria;beneperitidocent,adfanitatemredibit, Aelianus 14.1. Ad paro’

tidas utuntur fcari pifeis marini iocineribus , Plinius, f Ad fuffufiones oculorum prima fere 0=
mnium compofitionum eft,qua ex foeniculi fucco,a:hy|na felle,ac meile Attico conflat, fed fel
ali) aliud mifcuerunt.nunc quidem in precio eft pharmacum ex felle fcarorum, Galenus de com
pof.fec.locos 4.7. ubi & alijs diuerfis compofitionibus ocularibus huius pifeis fel admilceri ui=
deas, ad incipientes fuffiifiones,& omnem uifus hebetudinem, dC cicatrices ; ficut apud Actium
quoque 7.111.

Efcarus ditftus eft,ed quod efcam ruminare perhibetur : Ifidorus,in hac 5C iimilibus etymo= 5»
logijs ineptus, dum uocabulis Gracis origines Latinas quarit.Efcharus Grace aliud marinum
animal eftaliud, quo de hic agitur, fcarus.

Scarus obefus,Haniali. Ouidio, mitis. Oppiano asntAos, id eft, mollis. Et id
cft,la(fteus,a fuauitate fortetfed iecur etiam album habet. Et a coloris uarietate eldem,r«OT( «kx
{«.towqKioA©- Ixflw.quod fi quis htec ultima differentiae potius effe nomina uellqquam epitheta:
contradicam ex eo quod ueterum nullus, praeter unum Nicandrum Thiatirenum , fcarum in
onian SC uarium diuiferit.

Scorpites fcorpionis aut colore aut effigie eft:fcarites,fcari pifeis, Plinius ubi loquit de gem«
mis qua ab animalibus denominantur. Scarus fpecie fquamarum auratis afsimilatur, fed co=
lore atque fapore praftat,ut qui fapphiri gemma radiolos imitet, Pierius Valerianus. Scari fpe. I-»
ciem alteram Roma uulgd fapphirum uocari,ex louio retuli in A.

Aegypti) homine uoraceiwSjaiOTi/a^fttuw, alias AmF/wjMercerusAmfu^^^tiifiintelliginhomine
ingluuiofum 8C lamia laborante Pierius Valerianus interprctafjfignificantes fcarum pingunt.is
enim folus pifeium ruminat , dC pifciculos ( negat hoc T^ndeletim ) quotquot acceiferint , deuorat,
Orus in Hieroglyphicis. Magna eft prudentia fcarus , per quem callidum captiuitatis decli=
natorem fignificari tradunt, Pierius Valerianus, qualis quidem htte fcari calliditas fit , in D.
expofuimus.

Vola (in pede) homini tantum , exceptis quibufdam. nanque K hinc cognomina inuenta,
Planci,Plauti,Scauri,Panfe,Plin,ii.45'.Rondeletius (nefeio quo authore)a fcaris nobilifsimam
Scaurorum familiam nominatam ait. Grammatici fcauros efle dicunt , qui talos pedum tumem
tes ac porredlos habent. - - Hunc uarum diftortis cruribus,illum Balbutit fcaurum prauis fui
tum male talis.Horatius libro t.Serm.Quem locum exponens Acron,ficait;Scauri funqqui ex.
tantes talos habent. Alij dicunt fcauros eile,qui habenttalosinuerfos. *

A Scaro pifce Pythagoras abftinendu pracepiqquod tpvyti^kyiQ', id eft uorator uus Ct,Gy
raldus in Symbolis Pythagoricis,

sCEPtNVS. Qutere fupra in Attageno.

sciADEvsuel SCIAE NA Gratcedicitur pifeis, qui Latine Vmbra,
i c I A T H I s etiam non alius quam Vmbra uidetur.

DE SCIN.

DE S CINGO. RONDELETIVS.

V P E RE S T altera, necp minus faIfa,ne^minusperniciofafentcntia eonim,qiu'fupe ^
i riori capiti pratfixam b£(iiola.(,SaIa>?ianiira a^uatikm:cum Ujloriam nos fupra fuo ordine jtofai
I »!w)Scincum effe arbitranturtquos fatis refellunt ea qux a Diofeoridede Scinco pro=
dita funt,eum fcilicet efle aut Aegypti, aut Indiat,aut rubri maris alumnum , quamuis
inueniatur in Lydia Mauritania:. At hic(/fc ilU in mftris regiomim){onu\i'ca 8i fiagnoru dulciu in
colaeft.Iam uerd cumScinctistcrrefiris Crocodilus dicatur.uix quicqua huic que exprefsimu-
comune efle poteft cum Crocodilo , non fciluin figura, fed nec uita, cum in aqua diutius uiuat ^
in terra.Qiiare magis inclinat animus , ut exiflimem Scincum fquarnofum efle quadrupedem,
quem rede expreflum capiti huic prsfiximus:qui aliquot ab hinc annis V enetijs uenditur exeli
teratus Si falitus,ex Alexandria Aegypci.Eft enim Crocodilo fimilis. quatuor habet pedes, fqua B
mis paruis Si frequentibus tegif. Capite eft longotcauda rotunda,breuiore $ in lacerta, qire om
nia Scinco conueniimt ex Plinij autoritatetqui cu de Chamxleonte dixiifet , hac fubiunxit : Ex Ui- .3.«?.
eadem flmilitudine eft Scincus,quem quida teircftre Crocodilum effe dixerunqcandidiorc au=
tem Si tenuiore cute.Pracipua tamen differentia dignoftitur a Crocodilo aquatico,fquamar5 fe
taacaudaadcaputuerfa.Maximus Indicus.deinde Arabicus.afferunffalfi. Alioinloco Croco»
dilo afsimilattSimilis Crdcodilo,fed minor etia Ichneumone, eftin Nilo Scincus, cotra uenena G
pracipuum antidotu.Item ad inflammandam uirorum tienere. Quo ex loco utile eft todiofos
admoncrinon citra diorifmu Scincorum renibus ad uenere inflammandam utendum effc,quoct
tamen hodie plericp omnes Medici faciut.Sunt enim qua in mulieribus uenere accendent, quas
inuiris extingucnt.& contratqudd hortiinibus (hito) ffcciusfit, magiscp fubftantia ignea parti»

cepsfeme.infaeminishumidius.Qtiarequj calidiora fuerint, hominu((«VorBff!)feme abfumet;ca-

dem in mulieribus frigidius,humidius ac uelut fopitum excitabunt,mouebunt, flatuque diiten»
dentjUnde non mediocriter ueneris libido accenditur. Roftriim Scinci , ait Plinius,6^ p^es in L{5. jS.crfp.Si
uino^albo poti,cupiditates ueneris accendunt, uticp cum fatyrio Si eruca: femine, fingulis
misomnium,ac piperis duabus admiflis,ita ut paftilli fingularum drachmarum bibantur. Per le
latera carnes obolis binis cum myrrha Si pipere parimodo potte, cfficaciores ad idc creduntur.

Prodeft contra fagittas uenenatas,ut Apelles tradiqpoftea fumptus. In antidota quoque nobilia

'''°additur.Scftiusplufffidrachmspondercinuinihemina potu, pernicie afferre tradit. Praterea

eiufde decotftu cum meile fumptum uenere inhibere.Qua; omnia ideo a nobis citata lunt , ut co»

gnofeantij qui Scincoru renes in mcdicametisprsrfcribuqnonrenesfed carnes qux circa renes

fant Silateraintelliai.Deinde ut paulo diligeiius excutiamus locu poftremu, quo tradmir bcin»
eorum decoeSo cum meile uenere inhiberi,qus fuperioribus ex diatnetro repugnant. Quam ob
caufam locum hunc mendofum effei/ioc nosprilis ammadusmrnmm m libro Seqtiadrufedib.ompam) Ia
eacis coieaurs uir ex Diofeoride colligere pofsit,qui cu dixiifet carnes qute renes
id fibi uiriu uendicaffe ut fi drachma: pondere bibanf,uencre accendat, fubdit; t»

'OTj7«ofo'^'rT^^viiicc5tipwinkcpi'^b[ea7ttii'm(si^i'ns'nivoti^t!iiiS£sd'ctK<^axr^trx7t(iiO viPa7&. ^ ^

cfto lentis Cii meile aut femine latftuca: cu aqua poto ueneris cupiditates inhiberi. Ex Diolcoride
^ igitur a quo permulta trafcripfiffe Plinium conflat, inemendatu effe Plinq locum fufpicari licet.

EademtradunturabAetio:Scincicircarenespartcs,adtentiginem pudendorum ciehdambi-

buntur Nectt aliud magis contrarium huic facultati dcftruendie uidetur.quam Uaricte lemen ex
aqua potum. Qtiidam etiam lenticula decorum cttm meile potum tentiginem ledare traduntj

De Scincoprolixe anobis feriptum eft in libro De quadrupedibus ouiparis.
eifdemperbreue feriptum dedimus in eiufdem libri Appendice. Scincus fi quem mom »

rit prius autem in urina aut aqua propria{TOc;rf!i5i!ij’iii!«v<i?«n,^iM^i</iayimconi« Bri«‘i7

;i?,in caufa eft,ut morfus moriatur.fin qui morfiis eft, antea (ficfe abluerit , ipfo
nente fcincus petit , Innominatus quidam Gr^cus. qui fcincotum etiam fquamas in adunlum

nafei, addit.

1008 De Aquatilibus.

s c I N D A R I A cum alijs qiribufdam pifc/culis nominantur ab Anaxandride apud Athe»
natum.Ko.tri/f.a^aifa Intelligun-

tur autem forte umbrae exiguat. Vmbra enim Grtecis feiatna eft,8<; fciriis; unde fcinidarion for«
mari poteft,& per fyncopen fcindarion.ut a tsteis.HKetoieywp.-a isxiSjVxju/lcefMi/ ; ab is, d-mwif ; ea=
dem in omnibus ratione «.genitiui mutato in c^uii,
s ct NI s pifeisidem qui Sciacnajideft, Vmbra.

S CIP H TDR IA, penus eftconchylijjHefychius. tAmJlxs,

(iv££f,«'ig>iwrt,W“™‘?<'4=«t>S<^c.Epicharmiis apud Athenatum.

SCIRRIS pifeis eft petrofus. circa nudaiaxa degens, V uottonus inter piices ignotos. Sed
f.litera perperam huic nomini prxpoitta eft. cirrhis enim icribi debet, «tyyi? j qui Oppiano circa lo
petraslcprades degit. Vocatur a:ceris,quo nomine Elemento c.anobis deferiptus eft.

s c I T H A c V s,(s«i3a«st,oxytonum.) pifeis, qui aliter trachurus, Hcfychiits Ab eodem
inferius non fuo loco mox poli: SJ«araip,Iegitur <rKi&Tj:gH©- , proparoxytonum , cum rho. ante ultt.
mam.quod li bcirthacus lcgeretur,proxime illic poli uerbumEKt^sTttt locum habere pollet.

s COL I AE,2«9AiM,ab Oppiano libro i.inter pelagios pifcesnominantur,hocuerfu: Ktuiints»
Ai!u,ir»it7ii:AmTs.K^iWf«ij)^'sSAct.Lippusetiamlimiliterlegit,utquiuerterit;Obliqua,fcyta!j^,

hippurum maxima turba.Brod^us nvAU legendum opinatur,id eft caniculs.fed fcylion ab Ari
ftotelediftum,Oppianusfcymnumuocat inferius hoc in libro,ubi cete enumerat, quibus etiam
canes maiores adtribuit,&: pelagios facit.cietcros uerd canes feti galeos, yfHsasisjBitStuwij/, id eft,
in cceno profundo degere Icribit.Ego itacp hoc in loco Oppiani «sAiott legerim, de colia autem pi la
fce feriptum eft a nobis fupra Elemento c.SksAmj etiam Gnecis hodie uulgd colias eft.

DE SCOLOPACE. RONDELETIVS.

EREGRINVS S^rarus eft pifeis, quemhic proponimus, femper^paruus,utarbi«
trorinam tres uidi eiufdem magnitudinis omnes, A ouis dilientos.-quod argumentum
fuit fatis prouetftx attatis. Vartj uaria nomina huic tribuuntialij enim fcolopacem iiel
afcalopacem Cutrunque enim apud Ariftotclera Lib. 9. de hift, animal. cap.8. SC cap, 40
i6,legitur) nomine auis,cui prslongum eft roftrum,appellant,eadem de caufa uernacula lingua
Elfflasnof/l. Becaire.AhjeIephantem,quddroftrumlongumprobofcidismodohabeai;fedrigidi3eft,quod^
nec contrahi,nec extendi ut probofeis pofsit. (,dij 'Mem,utin dnthiefrima fjieciedixic, aculeum ei in-
fiar faftinaex amihuem.) Longe alius eft Plinlj elephas ex cruflatorum genere, de quo fuo loco.
Semtdrii Ac- Aeliani fagittarius efle non poteft, etiamfi aculeum longum dC durum Sil praeacutum ad cati
Iminonejl. ~ habeattnam fagittarioplures ftintaculei ad herinacei lpecicm,ut diximus.Si os magnum SC

dentibus munitum, non autem roftrum longum haberet , exiftimare aliquis polfet eam anthiae
fpeciem eire,cui antiquorum nonnulli aculeum,feu fpinam in dorfo ferratam tribuu t;qua,quum
hamo tcnetur,lineam fecat.

Nullum aptius pifeis iftius nomen mihi efle uidetur,quam fcoIopacis,aut afcalopacis. yo

B Corpore eftrotundo,rubefcente erythrini modoifquamis alperis, Dorii extremo aculeil ma

gnum,exertum, altera parte ferratum geftat. Cauda tenuis eft.

I Carnis fubflantia pagro fimilis eft. Boni igitur eft fucci, 5C facilis concotftionis. Sed cum ra-

rus fit pifeis, peregrina forma, exiccattis feruatur potius, quam editur. HucufqueRon»
deletilis.

Ego hunc pifeem Serram Plinq potius dixerim , quam cetum illum quem Rondeletius pri.
ftin appellat. Vide fupra in Corollario de Phyfetere, ad finem pagina; 85y, Germanice quos
que nominarim citt ©«sflftb . id eft Serram pifeem: uel ein f^ccrfcjjnepf, id eft, Scolopa=
cem marinum.

Roftri proceritas pico etiam Mafsiliac uulgd diefto pifci,nomen fortafsis fecerit.qui an a fco- 60
lopace Rondeletij differat, nefeio, SuprainPico Bellonij de eo mentionem , fed imperfedlam,
retulimus,

DE SCO.

X

DeScolopcndra. Lib.Iin. 1009

DE SCOLOPENDRA CETACEA,

.iCOLOPEN DR AEmarinaeduofuntgeneraiunacxmfecSorumeftgeneretaltcrace A
|1 taccaeftjde qua nunc agemus. Sic autem didaeft a pedum multitudine; nam fcolo-
j pendras terreftres , cendpedes appellam. Qui pedes dicunturjappendices funt , qui«

1 bus tanquam remis fcolopendra corpus impellit.

Eius formam, quam exhibui,accepi ab ijs,quiin India uidifle fe affirmat, qua ab Aelianide= ®
feriptione non differt, Scolopendra:,inquit,uim Sdiiaturam, quanto equidem maximo potui ftti raf. jj.

50 dio, cum multum ac diu perferutatus erfem, quoddam etiam maximum cetos marinum eam eife
auditii.qua de mari tempeftatibus in litus cxpiilfam nemo foret tam audax, quin afpicere borre.
ret.Ii uerd qui res maritimas percallent.eas inquiunt toto capite fpedfari eminentes e mari; dC na
rium pilos magna excelfitate apparere, & eius caudam fimiliter atep locufts latam perfpici ; reli-
quum etiam corpus aliquando in fuperficie aequoris fpedari,idcp conferri polfe cum triremi hu
iix magnitudinis,atcp permultis pedibus utrincp ordine fitis, tanquam ex fcalmis appeniis,nata=
re. Addunt haru rerum periti aefide digni,ipfos etiam fludus ea natante leuiter fubfonare,

C O R O E E A R I V H.

Scolopendram terreftre infedum , Ge. Agricola interpretatur citt noffel. ab eo nos rnari^
num ei limile infedum uocabimus cirt (?Decrn4)]el: K eiufdem nominis cetaccam belluam ctit
Nauim qute remis impellitur pulchre {i» mhliTnh comparat Synelius in epiftolis.

‘*'® ^ o-KSAOTyve/}»*, mjjpin mif*, aiiik S w! TsijijfyiM -im 5^1=

f*S«eiiosir!i,NicanderinTheriacis de fcolopendra infedotquod fimiliter, ut cctacea ab Aeliano,
naui remis impulfe comparatur, ff AuthorTabulaide regionibus Europaad exnemumSes
ptentrionem , (Olaus Magnus,) fcolopendram cetaceam monfirofam pinxit , quadrato capite,
promilfa barba,Rondeletius.fentit autem de ceto illo , quem nos ex Olai tabula dedimus fupra
tn Cetis diuerCis,pag.i46.Ceti barbati nomine.

y»

DE SCOEOPENDRIS AtARINIS, (IN SE»
dis,) Rondelctius.

ioio De Aquatilibus.

5 c V N C dca1iaScotopendrad{cemusqueexfnrediscft,tcrrcfinfcol<?pchcfra;(jmiIis,d€

Hiftar(«z.»4. |^®|| quahxc Ariftoteles prodididit.Scolopendr^emann^afpeduterrems fimilesfunt,ma
||(^y 1 gmtudine paulo mferiores,gigniintur in faxofis locis, colore magis rubro funr.pedum
numero terreftres fiiperantjfed cruribus funt gracilioribus, ferpentum more nb in altis
gurgitibus naicuntur.

B Nos fpecies duas hic proponimus. prior minor eft,coloreplanerubro, dodrantali magnitus
dme,in faxofis locis degit. A capite ad caudam urrinc^ pedes habet plurimos, in flexus dC uolit-
mina fefecontorquet,nunclongior,nunc brcuior,nuncgracilior,nunc craisior efficitur. Altera
eft fuperiore multo longior,utpote quae ad cubiti longitudinem accedat, tenuior, colore ad can-
didum uergente. A capite ad caudam utrinqj pedes habet plurimos, ueluti fupcrior, {q

15 Q Huius generis fcolopendras in uentriculo Lacertorum marmorum & Acuum fjepereperf,
eeficpe ex ore extraxi: quod maximo efl: argumento huiufmodi pifcesijs uefci fine pernicie.

C Prxtereaeas non inlitoribus,autin litorum faxis,fed inalto mari, ut Lacertos dC Acus,uiuere*

COROLLARIVM.

A Scoldpendrae terreflribiis fimiles, quas centipedas uocant, Plinius, unde apparet terreflrcs

tantum fcolopendras Latine centipedas appellatas, quod nomen etiam hodie uulgus Italorum
feruat.de marinis quidem cum loquitur Plinius, femper , fcolopendras appellare folet:fed etiam
terreftreSjCenripedae tanquam uulgad nomine relieflo: id^ facere prteftat, quoniam aliud etiam
terreftre infed^um,quod aliter afellus dicitur^cent/pedam millepedam ue aliqui uocat. Apud Pii ±6
nium alialedio habet centipedesjtanqiiamarecflo centipestmeliores uer6codiccs,centipedas,a
tidgmtt(d9 recflocetipeda.^Cxtcrum cum Arifioteles feribatmarinasfimiles efleterrefiribuSj-^c/feVfc^.tS©-
ft/xgw feAa'^2f5:hoc eft:,niagnitudine autem paulo minores , quserediim efi: quse nam fitterreftriiim
magnitudo. Brafauolus ex Italia olim piefluram fcolopendt^e ad me mifitjduos pollices longam:
apud nos fpecies duxreperiuntur, quarum maior uix ducis digitos aequat, altera unum. atRon-
dcletij minor fcolopendra ad palmum accedit, maior ad cubitu. Scolopendrx marinse tcrreftrib*
magnitudine aequales funt , aut paulo minores, V uottonus. qui fufpedum fibi hunc Ariflotelis
locum eiTe ait.Albertustamen,Auicennaeinr€rpre£em fecutus,fi'militerlegit minores, cuius uer
ba Libro a.traifl.i.cap. ultimo de animalibus, haec funnSerpentes dC piices ucreditflinon habent
pedes. In mari tamen eft animal, qiiod44. uocatiir, propterea qiiod tot pedes habere uidetur.&T
fimilc huic animali eft aliud, quod moratur interra,&eodemriomineuocatur.fed quod eft in
mari, eft minus quam agrefte,(j«rtm terreflre,) & relicua ut AnJloteUs, Scolopendra marina quam
uidi ad digiti longitudinem & crafsitudinem accedebar, Gr^ci Scolipetras corrupte nominant,
-Gillius.qui cum marinam tantam faciat,paul6 ante tamen fcripfcrat eam terrefiri minorem cfTc,
Marcellus Vergilius Diofeoridis interpres,marinas terreftribus longiores faCit. Qiiales terren^
(inquitlfcolopendrac funt, tales QC marina::longiorcs,tcreti corpore, & infinitis pene pedibus in«
tornid, gredientes.Ha;c de magnitudine. Eftautcra quodcirca formam quoq? addubitem. Marinaz
Ariftoteli fpecie forma^ confimiles funt terreftribus , r^etTrAmeu Ego in terreftribus ca-

pitis caud^^ formam longe aliam uideo : qtiam inmarinisRonde)ertj,qtTarum caput fiCcaiicfa,
nihil ab ijrdem inlumbricis partibus differunt. Marinae Rondelctfj lumbricorum modo fe con= 4«
trahunt explicant^, quod etiam terreflres facere audio,ut modo longiores, mOdobreuioresap»
parcannfed ipfenondum fatis obferuaui. Haec equidem notanda cenfui, fion ad cbuellendam
Rondeletq opinionem : fed utinquiratur,fit ne alia quaedam marinae fcolopcndrae fpecies, qua
cum Ariflotelis deferiptione melius congruat. Hocaddedum;fi marina minor fit terrefiri, quo»
ihodoglutiethamum utcuncp exiguum t quorum utrunc^ de marinis Arifioteles fcribiuqtiod^
contaiflu urant, quod an fua: etiam faciant, non omittere debuerat Rondclctius.^Scclopcdi am
mar. Germanice nomino cift fvDcernrtIfcLuide fupra in Corollario de fcolopedra cetacea. ^Sco
polendra marinae uulgb dicuntur pulices marini:nam infcftant pifces,ur nos pulices terreni, Ni
phus Italiis.nos fupra ex Rondeleiio ueros pulicesmarinos dedimus, a fcolopcndris toto gene-
re diuerfos.

B De Scolopendra mar.magnitudinc corporis^ forma, iam in A.dfiftum eft. Similis eft ma-
rina terrefiri, quod ad corporis fpeciem,IOppianus dC Aelianus.

C Rondelecius fcolopendras putatnon in litoribiis, aut litorum faxis, fed in altomaridegcre.
Quibus inhcisSCc. Ariftoteles ucrbhiftoriar 1.14. T07nit/5,j(5ue ^Sa&sj.hoc eft locis pe»

in mari degXt. troiis,8<f non admodum profundis.in petris quidem commodius reperent, ac in ijfdem delitefce
rent. Idem Ariftoteles hiftori^9.57,intefprete Ga2a:Pifces (inquir)qui iiulpcs nuncupatur,
cu fe deglutiffe hamu fenfermt,fibi opi£iilanf,ut centipcdac.longius nanc^ fefe efferentes, lineam
abrodunt, capiuntur enim locisnonnullis hamo multiplici, gurgite prtealto 2^ fluduofo. Gr^
ca fi’c habent: </t 1'^Cb}^ caoveiicc^cfjtSUfCukAuTrifcdlryOrui/ ax.^covTca^oTivxyKi^oiJ ii^TiXTTiTraHSiffijBoH^icn

Uc^H crKS?{07r’^c^x,wit</}oxiiZ<rcuy^ u^ttoAv tIlu ofiit«^yC(:f}TpBoyvi7j[Jcd^T^$.KA:i<yu3V'TtU </i (ya

71^ ^/»5 •nTrasTTcTAois kyui^ots^^ TDTivig^ Vbih^c uerba capiuntur enim locis nen»
nullis hamo multiplici, ad uulpes ne an fcolopendras refereda fintjdubitari poccft.fi ad fcolcpcn

dras

DeScolopcndra. Lib.IIlL loii

dras referas , obftare uidetur quod ra Grsco contextu, « , numero fingulan' feribi.

tur: qtianquafn huiufmodi enallags Arifioteii non rarae funt. Secundo quidem libro hiftoriae,
cap. i4.ut paulo ante recitaui , in talibus locis fcolopendras capi dixit, neque pugnat, quod illic
in non ualde profundis, hic in profundis capi legimus , ut mediocrem profunditatem intelliga»
mus. hic etiam pro fkAm , legerim tisi-jjixifttn. nam^iylsci uox nullam fignificationem habet. Ga«
zam,qui uertit flufluofis, apparet Icgifle/oitftn. fed alibi nufquam hoc fenfu apud Arifiotelem
repeririputoi&l nimirum profundiora loca minus funt fiudiuofa. In Arriani tamen Periplo le^i
gimus ^hxoscw ifiras quamobrem nihil definio. Video Niphum Suefla»

numdeuulpibus htec uerba ap cipere , capiuntur enim locis nonnullis hamo multiplici lego de
IO fcolopendris potius, tum propter antedidam caufamitum quia uulpesfeu uulpeculte pifces, Op
piano tefte,non in talibus locis.fcd in coeno profundo degant , •rosAsis ^ JlmSttiwi , ficuti dC cteteri
galei,prgtcr canem carchariam pelagium. Plinius lib.g. cap.49.partem loci a nobis recitati con»
uertit, partem uerd illam de qua controuerfia eft non attigit. Caeterura haic uerba , Avat^ai^iinu
IU» uoiOTAt/ 71®! riu iiinxir, &[c,ad uulpes retulerim, quiE lineam praemordeant 1 nam fcolopendrae
alio ingenio fe liberant , feipfas inuertendo : licet Pierius Valerianus ea quoc^ ad Scolopendras
referat. Qus autem de uulpibus dicuntur , ceu per parenthefin accipienda fuerint. Oppiano
fcolopendra dC polypi «Aos mmi/ ^«/Asi/sihoc eft,in cauernis maris habitant.accipitur enim
pro latebra &: loco cauo. tales autem circa petras funt. Sophocli ^lu/A©' &: SvfoS©- opponun»
turihic foris eft, ille in domo. Videtur &; amphibijs eam adnumerareOppianus. Locus integer
loficeft. «Ais mani/ n5Au7niii'iflr(rKSAiw,H!»cn(S?7!i/A®',«</'’«AK(T/‘iii(i Ex3»=

fiJlvs(rKSAo3'9Vii)i'w,it9K oT^ftvAssioi x0ct Ki/tri, ^ Mordent fcolopendrae,no Ore, led taduCT»

Hs.Gaza rede legit 75i$«)totius corporis,(imiliter utquat urticp uocantur, Ariftot. Vide etiam
infra in G. f Marcion SmyrnEeus.qui de fimplicibus effedibus fcripfic,rumpi fcolopendras ma=
rinas fputo tradiqPlin. Scolopcndrii mar.rumpi aiut,fi ab homine confpuaf, Aelian. de anim,
4.ij. & 7, i6. utrobicp id a Gillio etia rede translatu eft.at libri y.cap.jy.hatc eius uerba, Scolo»
pendra terreftrem faliua difrumpi ferunt, in noftris codicibus Grxeis non extant. f Appetunt
marina etiam nidorulenta,ut terreftrcs, Arillot.^T etro odore funt.uide in e. mox.

Scolopedra ubi hamu deuorariqeuomit foras fiia interiora,donec hamum eijciat,tiim recipit o
intro, ac tialet eadem, qua ante,falubritate, Arihot. Vide etia fupra in c . Hamo deuorato fcolo=

50 pendra omnia interanea euomunt,donec hamu egerantideinde reforbcnqPlinius. si^cicSte
avsJi07r^<{^cu.^'^7Cc7risTcu,’n xyKisfoi/^inT^iTrvcn^ fcca/TKsud eft, Quemadmodum marin^fcolo»
pendraeabforptohamo feipfasinuertunt , Pliuarchus in libello de his qui fero puniuntur aDeo*
nihil autem intereft^interanea eas euomerc dicas,an feipfas inuertere. ^ Lacertos marinos fco*

iopendris marinis uefci,anatome nos docuit, Rondeletius, ^ -nr j

Scolopendr* hamo capts,quomodo feipfas Iiberent,di(ftum eft proxime in D. ^ Eicaad an E
cuillas a Tarentino deicripta , recipit fcolopendrse marina drachmas vitj. caridum fluuiatilium

tantundem.fefamidrachmam.fimiilautemexceptisurendum. f Scolopendra marina pifcato=.

ribus infeftifsima eft.poftea enim ^ hamij haec contigerit,nulIus pifeis ad hamata cfcarn accedit,
quod huius tetro odore procul pellaturjGiUius,ex Oppiani Halieut.i.ubi fic legimus Graece,

AO o-KpAoVijvc^iC TTCCvl^a^ti ffOT-teAjifl/Vit/ biiTnha&yM yd^mr iAyTjojf,

Oi/K 715 ‘076 Ac*? KjiKtsf ow

pro feTnexS^ce^legerim & alibi Oppiano aAitvinf/ pro

nam tertio quoque uocat efcam hamo infertam, de melanuris capiendis canens*

Brod^us nihil mutans interpretatur: Si quando pellem fcolopendr^e hamus attingat, uter meli=«

us,iudicent eruditi. , _

Scolopendra marina fimilis eft terreftri,quod ad corporis fpecie. fedtacftunocentior. uene- .
natus enim eius morfus urit, &: rubicundum in cute colorem excitat, ficut papulam herba urtica ^ ^
nunt;Oppianus,6:^parum Aelianus. Mordet,nonore,fed tatftu totius corporis , umiliter uencum*;^
qua urticte uocantur, Ariftot. ^ A morfufcolopcndrxfiue ophiotftenx, locus circunquac^ ^'Now.
uefeit ac putrefcitjC^oitAiSTta 7r^^<7H^Toa,Dioicor. malim cum Aegincta, 'oitAJSTca

id eft,liiiefcit8(r attollitur.) aliquadofgci fimilis fit, rarius eciarubicundus.exulceraturi^lumpto
a morfu principio laboriofamokfta^ (difficili curatu, Aegineta) exulceratione, praeterea toto

corpore ueluti pruriginis fenfus percipitur:Diofcorides, que de tcrreftri tantum fcolopen ra o
qui apparet. Aegineta ijfdem repetitis,addit: Priuatim uero a marina fcolopendra morlis,aquo=«

fus 8^ pellucidushumor interdum accidit: utaterreftri, rubicundas. Curatio apud eo ew, «

eiufmodi€ft.Tcftui(7»77A«j^w)imponendi funt fales triti (cum aceto, Diofeorid.) uel luca trita, ru

a‘7reftis,Diofcor.)ueIcinisacctofuba(ftus,fciIlaue. Fouere {‘hsctxi/tA&ij) autem locum opoitct a

.Y»i tii- zi f/~Utt-rr-nr>r, mii t fo ra1 ( H O nfniip ira fdeinde^ qu^ nrrr diximus

gineta quidem plura Diofcorideshabet:8(f paulo poft de morfu niiins aranei 1

ris aranei(inquit)Si fcolopendra: morfum,cataplafma i fale cum pice liquida imponeiucl cc r

qq 1

1012 De Aquatilibus.

cum melleaiel alliumcufolijsficiS^cymmo, Ceruo^acumo,Aetius:) uel folia falafnmtha!, uel
hordeum cum aceto, ^His quia fco!opcndrai(fiilunt ( mqmc Aiftius) eadem remedia conue»
niunt,qux ad muris arand morfum funt praedic'^ajtumfor!s applicanda, tum propinanda. ^Scr
pyilum fylueftre efticax cft contra fcolopendras terreftres ac marinas, Plinius. Pulegiiim ua=
let contra fcolopendramterreftrem uehnarinainjldem. Kai/oo^' ro

yofj poMoi/i:3?7fJi»7rwS,i{g« o'K&Aoffy'i^«f3Numenuis apud Athenaeum. ^ Vide etiam Auta

cennxlibri i.caput ai.

V.fcolop. jBrfr. Scolopendra rnar.m oleo decoda fi illmatiifjaiiellit capillos, fed contadlu pruritus facit, Dio

remedia. feor, Pharmaca qu^ pilos diTpcrdant componuntur cum ex alrjs rebus, tum ex mannis fcolo-
pcndriSjUrticac^ mar.et ftellis marinis,nuro ac amurca ad hecammixtis, Galenus ex comptorijs lo
libris Critonis. Scolopendrtemar.cims cum oleo,pfilothrum eft,PIimiis. Scolopendrse mar.
e meile illitae ftrumas perfanantjldem. •

H Scolopendra marina a terrefirisfimilitudinenomeninuenmquamobrem philologiarnruper

hoc iiocabulo differam ad infecffa terreftria.

epitheta. Hirfutam&uenenatamcognommarelicebft. Numeniuswfijof/ dixit. Towf/jtsicrK&Aopr^^
t{}s(t(Av<mvvitop fcfTTfcTtif/ Oppianus.

Icon. Hominem qui animum fuiim a uittjs afFecffibus ue cruciabilibus depurget, qua^feladat, exi

mat dC expellat, fignificarc fi uellent, fcolopendram {marinam) efiigiabanCea enim ubi hamo de»
pxchenhiii&cit^i&c.utinD.expofimm eji,) Pierius Vaicrianus.

1,^ Si marinte fcolopendrs naturam cognoiiifler, aut cognitse meminiffet fapientifsimus ille So s*

cratesmunquam ut aliorum uitta uirtutes^ nobis certius dC quafi ad manum paterent, feneftra-
ta homini data effe pedora a naELirajOptaffet, Sed marinte centipedis naturam,in eundem u*

fum maluiflet.In feneftrato fiquidem pedore, per quod quafi limis per flabellum ( ut in Comer»
dia aiidimus)introrpicere cogeremur,mulra qux in extremo hominis reccflii latent, diligentiam
noftram facile effugerent. At in inuerfo penitus homine,cundis^ cius in lucem prolatis intera»
neis,nihil tamreconditum eflet,quod fiib Solem tradumjiirores, rugas, lentigines, ucrnicas,la3
bes^ fuas omnesnon oftenderer, Marcellus Vergilius in Diofcoridcm. Apparer aute hxccom»
mentandi occafionem exPIutarchilibroDefjsquiferd anumine puniuntur, eum accepifie. ubi
fontium apud inferos quas uideritpcenas enarrans quidam, circa eius libri finem, ficinfit: om Ji

»(»»«« TTJt/S/g ^7n)V&)S dc/Iuvfi^£g

tTdpoi 'm^isuT<ib-,\K'3joi7riSKi,'TK ^ 4v)(HsjAvcxrwijiSLv»s KfiX HUliTifcfiSiias: Siair^ cu &Te

/«■^/04 «noAoTJ-ijvc^at mxmTrtova-tuT» , tmjziTrcvcnpiccuTKS.^^iiss Mxc/ld^'ovriSlr cu/’:^^ j(ga cwxTifCa-a

QvTdly^KTnJ^^Kvva-M/^zhsvg^ yo-^Hqicu/iy^vTKg.

SCOLOPIDVS ab incolis didiis, shsAc7i7c/^(^, piTcis magnus in Arari nafeitur, ScTc. utfcri*
bit Plutarchus in libro de fluui]s,ex Callifihenc Sybarita : cuius nos eadem uerba retulimusfu»
pra in Alaufa A. ad initium paginae 14. ut a Stobao recitantur; apud quem tamen no trusAeTUc^®-
huius pifeis nomen, fed kAswcucs, legitur.

DE SCOMBRO. RONDELETIVS.

( KOMBPCE a Gracis, a Plinio &Latinis omnibus feomber fiuc frombrus dicitur. A no.

4®

V

X .ftris ueirat quod nitri /nftar fplendeat , uel peisd’atiriou,td eft, pifeis aprilis, quod eo po»
lifsimum menfe capiatur. A Gallis maquercati,a Mafsilienfibtis aurtoi , ab Italis lacerto, d
Venetis fcombro, ab Hifpaniscattallo. Grsci liuius statis corrupte eTOAtoj/ prOKsAwj; tiocat, de
quo alibi.Sconibros etiam lacertos nonnulli tiocant, a figura mtiicttlorum noflrortim fiuc lacer
torum, potius quam terrenorum lacertorum fimilitttdine : nili quis ob tiiriditatem qua in fcom.
bris exigua eft, eos terrenis lacertis comparare malit.

B Scomber pifeis cft marinus, gregalis tefteAriftotclc, qui ad cubiti magnitudinem accedit,
Uh.^.de hijlo. Squamis careticorporc eft terete,dcnfo,carnofo,utrinq!in acutum delinente. Roftro enim acu.
iminu,ap.z, tocft,cauda acutiore, tandem induaspinnas ualde a fediftantes terminata. Thynnum ore re- j'.
ferttfiqutdem oris feiffura magna eft,rofiri margines acuti gf tenties.Infcrior maxilla in fuperio.
rem recipitur & claudifpyxidis modo.Oculis eftrnagnis,aureis,Dorfi7m in aquis ftilplitirei co.
loris eft;extra & mortuo,ca;rulci.Lineis nigricatibus,obIiquis, infignis efttiicntre lateribus^ ar
gcnteis.A podice pinnam unam habet paruam,fuprapolttam alteram in dorfofimilemtqtiasor.
dinc certis^ mtcruallis aliquot aliae pinnulgftibfequttnttir.quod huic proprium non eft, fed ctrm
ami)s, thunnis , pelamydibtts commune, Alia eft dorfi initio pinna. Ad branchias alite duir. In
uentre dtia. Ventriculus cum gula longtis,in acutum delinens ad podicem tifcgprotenftisinnu.
metas appendices habct.fellis ucftctilaab hepate albicante pendet, inteftinis adhterens.

c Coeunt thunni &:fc6briautcreAriftotele,mcfeFcbr.poftidiis:parititIimio ante nonas: ednt

tih. 6.de hijlo. Otia fua codita quafi utriculo, idcp in Poto,ut arbitrer, quia parutilos nuqtta cotigit nobis uidifTe. 6®
minii, cajt.iy. Cii thunnis,pelamydib.&r amijs in Pontii ad dulciora pabula gregatim cu fiiis ducibus comeant
oraniiim primi, teftePlinto, thunnis enim cum fintimbecilliores tenuiores^, frigoris caloriscp

inturij»

DeScombro. Lib.IIII. 1015

iniuriis magis funt obnoxij.Quamobrem frigidiora calidioracg loca citius relinquunt , maxime

auftro iiehementius flante.

Ex fcombris olim garum conficiebatur.Plini Scomlri hxc effigies V :netijsf(tBit,m fatis prohe ex-
uslib 5i.cap.8.Nunc c Scombro pifce laudatifsi primit pinnulas illas uerfm caudam.nam & plures^et

miim in finibus Carthaginis fpartarite &C cetarijS
focioru garum appellatur, fingulis milibus niim

ks in amia, colia & thynnorum ge^
herej^e^antur»

Emutantibus congios pene binos. Nec

muiii »_> » _

l.nnor iillusDrtctcr imsuenta maiorc in pretio

cile conficitur,rpinis caretjuere pingms

emmdura3ficca,macra^runt3ralincomodene= ftf', ^

lo queunt. In Oceano maiores funt, quam in noa j ^

ftro marijfed iicciores duriores^ , 8>^ ob id dete^

nores.SicRomg{iccifuntetduri:Venetijs opti ^

mijnimirummollesjpinguesjdelicatiorescp. ^ ^

DEEODEM, BELLONIVS+ , J' "‘‘lllf ^

Scombros per omnia maria affatim capi fole* i

re,uel hoc argumentu eife poteft,qu6dubic^co • / . J- , g

gnofcantur, Itali nomen Latinu recinent. GalK ^ ^ ^

Macareos,hoceft lenones uocat(Maquereaus:3 y. • ^

qudduernotcporeeospifcesjquinoftrouulgo ^ ^ ^

50 Virgines(Alaurgparue)uocant,ftatimfubrequi .% g |

roleant.ScombrumGcnuenfes Vn Oreol, Maf ^ g

micnres,VnHorreau,AngHMacrelappellant: y ^ |

qui in Oceano tanta craisitudincproficitjUt pari L . 0 |

cu Pelamydibus magnitudine pleruhq? euadat, | # g

NoftriScombrumfapra cracemleuibusfubti S MlitJ. m

mifsis prunis exairant,atqnHeofapidarcddunt: P

i~ I ■ _ c : 1™ ...'..,'.-1 r'.'v/'iTrrtt irNiiiiTnt Kc^Sat"' "3

InfulfoscaDiuntScombros.Thynnosqtfuretes,’

Qiiumcernuntalios Scombri curuamine retis mf

c CsiteramScomhrikonemilUosutranipmifmiis.^nileletijScomlirumpofmfeconcentOh

° poftiitqudd fequens Colite piduraciim Scombro omnino coueniat; ncij Scombrum

fcripfi, quod plura de hoc in Colia mox didluri fimus.

Vii.

1014 De Aquatilibus.

DE COLIA SEV SCOMBRO MINORE, I D E'Mi
Julius ejl T^ndeletij Colias maior, de quo in C. Elemento jcripjimus.

A Collas GrEecis,ab aue eiufdcm nominis Cquam noilri uocant un Gay)clidus efiiquod eius h

tera Coliac auis modo,iTiultis coloribus uariegara cpnljriciantur. Porro Lcmnij, minores Scom»
brosuulgo Colias (arcoliosj nominant, quemadmodum £C Tafsi, (T^ayly) Samothraces dC Im«
bri, c/iB^W/.) Verum quid inter Scombrum BCCotiam interfit, nihil aliud obieruari polTeputo,
quam quod Colias magis paruus lit,quoprxciptiefaIitouti folenti Scomber uerd paulo maior.
Aiebant autem quidam Lemni) indigenae (dum ab eis Icifcitarer, quid Colias eifetjColiam idem
cum Scombro non efleifed quum nullam uiderem notam, qua utruq? diftingtiere polTem, totam
in magnitudine pofui differentia. Mafsilia Cogniol {Gillius jcrihh Co^uiol)nommat. Dixerim itaqi
libenter Coliampifcem Scombrorum pufillorum generis elTe, modduulgi calculis adftipulcr;
Hicefio tamen in hoc refragor, quiScombrii Colia minorem affirmat. HtecBellonius:qui&ir>
Lacerto fupra;Genuenfes (inquit)quoddam Scombri genus uulgd Lacertum uocant, cuius ter.
gus multo magis quam alijs Scombris tiirct, SC ueniereft uariegatus ; quem reuera Coliam efle
Scombrini corporis paruitate liquet,

COROLtARIVM,

H Horatius Sermonum i.8.pifcem Ibertim uidetur pro fcombro dixilTc.His miftu itis efl oleo

quod prima Venafri Prefsitcella , garo de fuccispifeis Iberi, Vino, &c, Acronglolfcgral

phuspraterit. Scombri funt qui & modo fcombriappel!antur,Mairarius Venetus/ ^Scom=,»

briini Romani Lacerta uocant, louius. Scombrum arbitrer effeex genere lacertorum; Lio-u. *

res&NcapoIitanitiocantlacertumtMafsilienfes Auriolum:Pari.!tenfesIVlacareu,Gillius. Au

rioli nomen, uel a menfe Aprili faeffum eft,ut Rondeletius indicauuel ab oculis aureis. Qui.
dam ex thynnorum genere eife feribit : non fatis bene, quanquam multa conueniant. Hilpa-
nicLim eius nomen audio effealacheiquo etiam pro alece utantur. Mafsilienfes tamen clupeam,
halachiam uocant.cui fimilis eft harengus pifeis a quibusdam no retffe halec didus Latine.Roii
deletius cauallo Hifpanicum fcombri nomen profert, f Vt Gallice Maquereau hic pifeis dicit:
fic Anglice,ii:)«tterel,(}Dacrcl:&: Germanice ilDcErclI, uel (©«hiU, Vocatur &:in Norue
gia <?D4CC<trcl,&: in lacu Suerinenii (^4criU, pifeis harengo maior aliquanto.ut aiunt; per to.
tum corpus tranfuerfrs lineis ( latitudine pennae) diucrfi coIoris,fufci,ca:rulei,candicantis,diftin . o
flus, ego hunc nonalium a fcombro elTcputo. f^Alius eft fluuiatilis pifeis apud inferiores Ger.’ *

manos alicubi fimiliterdidusernfOdcrtf&alionomineTStfltfifc!): quem aliqui longe decepti

uerum Luciu eife putarunt. Vide fupra in Corollario de Lucio A. ego capitoni flutiiatili cogna.,
tumeircfufpicor,eumqui TStrtrflfd; alibi nominatur, &c. cuius in operis fine iconem dabo.

Macarellum Alberius nominat, Arnoldus VillanouanusMaqucrellum.CarfarScaligernomen

GrKCK originis efle iudicannec pltira.qudd lt(*it>ide<M pifeiii ulli uocari debenqeos quos ucteres
opfophagi deos uorartmt,ficappe;iabimus,nontanquaipfos(i«i((!e«!',«M’<;;(.aiureiiii'7wscsv!j,,rt/«3
ttWas«"7lr.red ad eam prairogatiuam f ombri nonpcruenertmt , niflin Mucis regionibus forte,
ut Eleufmiaci.quare Gallicam a Bellonio indicatam etymologiam potius receperim ; nifi quis I
Germanis ad Gallos translatum malit: ut alia multa, fortafsis autem Germani fic nominauerint 4,0
hunc pifcem a macritudine.macrum enim noftri qtiocp muger appellant, in Occano enim du.
rior flcciorcp capitur, 8l oh id deicrior,hicpifcis,quaminplerifcpmcditcrraneilocis. f Alhcr.
tus Rodez pifce,nefcio cuius lingu^ uocabulo didum,intcrprctatur fcombrum. f Coliam Bcl.
lonij fcombro minorem,6d fitie3etate,fiueeiiam fpecie ab eo diffcrcntem,fcombroadiunximus.
Rondeletius fuum coliam fcombro maiorem facit: uicrcptamcnMarsilia: Colia pifcem Coguiol
uocari feribit. °

8 Hifpani^ cetarias fcombris replent,thynnis non commeantibus, Plinius: Malfarius interpre

tatur, propterea quod thunni ad ea loca non commeant. Hermippus ex Hcllefpcnto iubet
fcombros peti. De Scombrar/aHifpanici maris infula, circa quam fcombri abundant, lene in-
fraiiiH.a. Scombriin Oceano Britannico ingentes funt, utSLrhoir.bi. in Adriaticouterque
paruus.Exifiimarit autem aliquisin minore maris ambitu frequentes praedas exerceri:non ergd^
crefccrc.Vlxad Tergefieac proximum finum comparent fccmbri:atc[!i!licbcapiutur.inOc«,
nilaxitatefuga mcram,mora parit incrementum, itaque grandefccre, quia non capiantur, Ca:.
far Scaligcr. De migratione eorum in Pontum dicetur infra in C, Scombros &' Mauritania,
Bmtica^ SC Carteia ex Oceano intrantes capiunqPlinius.

Scombri pifccs funt paruis thunnis fimiics,SchoIiaflcs Ariftophanis, Minores qua'mco.

lite, Hicef us. n itii/xxfn, 01 -n HSiftixi/ ( lego Dorica dialetflo pro usAmy )

irm,t(£a trH9'i.f’jia(<,iTij™SiiuK'Aia(/(lego rip J™*tif<iip)j.E(t«'oraV,Epicharmus.f Scombris in aquis eil
fulphurcuscolor,extraquicmtcris,PIinius. Sulfureus amem color quali,s (it, ipfc explicat li.jg.
Fplmina Sifulgura (inquit) fulfuris odorem habent, aclnx ipfa cortimAiifurea ell.f Samum' piC
fcem quendam Rondeletius uocat , roftro & priore capitis pane acubus fimilcm; pefleriore ue-
ro,tit &: carnis fubftantia, fcombris. Vide in Lacerto, Memini fccm.btu uidere derfo toto ptil.

chre

De Scombro. Lib.IIII. loif

chre coeruleum, cjerera fimilem trachurOj&T fimil/tcr ad caudam attenuari: fpmofis autem lateru
lineis carentem. ^ Athenxus thynnos, fcombrosj&ic.fquammatos effe dicit,ncgatione alibra*
rijs omifla.carent enim fquammis.

Pifcesfunt Iitorales,OppianJi,i,Halieut.pauldpofttamciieDfdeadnumerat pifeibus qui de*
gunt in petris, qu3E plena: funt chamis dC patellis, ficut etia phagros,murxnas 8C orphos. Alber
tus macarellos in litore Oceani Germanici capi fcribit.^Scombrirecedut{in Pontu)ante quam
thunni, hi enim feptembri rnenfe,illi Augufto difeeiTum parat, Ariftot. Difcedimt a locis frigi*
dioribus,calidioribus^,ante quam thunni,ut qui imbecilliores funt.fepe tamen flatu auftrino ue
hementius occiiiTance,fit,ut cum coli^s dC fcombris exeant thunni in mare; Vuotcoiius, ex Ari*
IO ftotele utputo. Partus eorum increfeit prtccipiia celeritate, Ariftot.

Scombri gregales funt, Ariftot. 6^ Mnefitheus Athenaeus, ^ In Mari Ionio prope Epidam»
num(ub/&^ Taiilantij habitant)infula eft,qu» Athenas, id eft,Mineruae appellatur; eam piTcato*
res incolunt, ctlacus eft,ubi Scombrorum, qui ad pifcatorum confuctudinem afTueuerutj&T man
fiiefadiftrntjgreges aluntur. Iis fane cibaria edenda pifcatores idcirco obrjciunt, quod cum ijf*
dem fcedus quoddam faneftum habent, atej adeo firma pace deuinciuntur.Nam hoc pifeium ge*
nus ab omni captura tum liberum eft,atc^ ad errandum fine ulla exceptione folutum : tum ucrd
catenus xtate procedit, ut uiuat ibidem ad fiimmam fenedtutem.Ncc tamenstatis tempus igna*
uiter traducit, neque in fuos altores ingratum eft.ac enim de pifcatcribus paftum cum mane acce
perit, pifcationem mox capefcit,ut fe nutricantibus pr^mium pro nutrimento pcrfoluat. Quare
io ex portu foluenSjad feros Scombros gentiles fuos natarecontendit,ac ftmul ut ad Cos peruenir,
cum ipfis ita continuo tanquam cum aliqua phalange ftionim popularium errat : SiC nimiru cum
eiufdem generis fint,non inter fe fugiunc,fed firaul natant.pdft afrt cicures circum feros concur
fantes in orbem confiftunt:&: fuorum corporum obfirucftione eos fuga exitucp intercludentes,
fuorum nunitiorumCut pro rjs quibus expleti cibis fuerint, illos remimerentur)aduentum acer*
rime tandiu expedant,d tim pifcatores eo profe£fti,captorum permultas exdes effecerint. Cicu-
res liero mature properantes ad portum regrediuntur; atejj ibidem intra cauernas abditi, a pifca*
toribtis ccenamexpe(ftant.quam quidem ipfi eis quotidie largiuntur , fiipfos ad pifcatum aditis
tores ate^ amicos fidos habere uelint, Aelianus de animalibus !4»i«

Scombri, (ut & alii quidam pifces,)temeritaus&: imprudentiae fuKpoznascaptiiuluimt.nam

50 cum alios uident reti mclufos,ad eos ingredi cupiunt.ingrefsi aut,alti (minores) per maculas rur

fus euadunr;alij(maiores)detinentur.Et dum rete ad litora trahitur,multos in reti fcombros hs*

rentes,ac inftar cunei impaeflos uideas utrinq7,altis ingrefl‘um,alijs exitum molientibus, Oppias
nus Halieuf.j. Aliter in Propontide fcombri,aliter in Oceano capiuntur.folcnt enim in Ocea-
no piicatores ilia retia (les lignes trainantes, ftc Gallice icribit) in procellas & flutftus demittere*.
6^ quo uehementiores funt flutftus, nauiscp celerius fercur,ed plurcs irrcmmt,Bellonius in Ob-
feruacionibus fuis per Orientem. De fcombris manfuetis prope Epidamnum infulam,qui pi-
fcatoribus feros capiendos adducunt, ex Aeliano prieferiptumeft in D, ^ Efca iacentium mol
lior efredebet,quamfaxatilium,Cin piicims,)ita(J praeberi conuenit cum aliajtuinfcarora bran-
chiasjfcombriuentricuIoSjSic.CoIumella 8.17.

40 Laudatifsimi fcomber,ralpa,fparus,Plinius Iib.5i.ut author Promptuarij citat, inepte. UmpU

citer enim hi pifees a Plinio nominantur libri 5i.cap.uitimo. Plinius ait fconlbrum laudatifsis

mum effe in finibus Carthaginis , I^uifius. Lynceus Samius pifees aliquot Rhodios
comparans , opponicpfetcis dC fcombris Eleufiniacis , uulpcm in Rhodo didlam. Ex Helle=
fpontofcombrospr^ctpuelaudatHermippus. f Pifees rquammofiCttow^Krfmmo^luf thynni.
fcombri,thynnides, &huiafmodi,ro!ent etiam gregarii effe. Gregariaautem haeegenerapileu

um, fuauia quidem in cibo funt, utpote pinguia:ied grauia 3C difficilia concocfu : ideocp maxi-
me nimirum inueterari)poiTunt, inter tk&xhok, optima funt. prxftant etiam, il

affentur ; quod ftc eorum pingue liquatur, Athen^us Mnefitheus. ^ Hiceiiusait fcombrosmi
nores quidem effe colijs, multum nutrire tamenjS^ melioris efle fiicci,atnon faciliores excretio*
foni, Scombrusleuis eft, &citd a ftomacho defeendit, Diphilus. Scombrusfaporeeftnon
adeo ingrato, nec facile corrupitur. fitim proritat, circa Parium prsftancifsimi habentur, Vuot»
tonus: qui pro Parium, Paria m uel Parum forfitan legendum fufpicatiir. ^ Scombri ob.ongi
dC exiles funt. Vere pinguefeunt : quo tempore Venetijs inter delicatiora obfoniarcputaimir.
Romse autem ab innata quadam ftccitate funt ignobiles , Ionius. <^1

nominantur a Polluce. ^ Maquerelli multum deficiunt in bonicatea faluberrimis piici us,
funt enim multo crafsiores,uifcoft'ores,&i concocftu difficiliores,magisc^excremehtit[f qua^^

rem non conueniuntniTiuaiidisiiiuenibuSjid^ cum embammatis, qute uifcofumjCraflum cx r

gidiim ex his pifeibus fuccum emendent, Arnoldus Villanoii. Epilepficeobnoxi] aiier en
tur pingues dC cetaceos pifees, ut feombrum, pelamydes, hi enim omnes cralTum , cerre remep,
^0 2^ inimicam narurte fuccum congregant, Trallianus. n*»rm

Garus,authore Plinio, liquor erat, qui ex inteftinis pifeium, pr^cipue fcombrcrimi ? ^ “

ceratis fiebat, MafTarius. De Garo tum fi'mpliciter,tum eo quod e fcomhris tic, quo qi

qa 4

c

/

D

E

r

Gantis

ioi6 DcAciuatilibus.

focionim costiommatur, abunde fcnpfimus iupra in Garo, elemento c?. In Scombraria infu-
la optimum cfcombris conficitur garum, Strabo. Scombros- dC Mauritania Baetica^, dC Car=
teia ex Oceano mtrantescapiunt,admhilaliud utiles, (quam adgarum,) Plinius. Expirantis
adhuc fcombri de fanguine primo Accipe faecofum munera chara garum , Martialis libro ij.
fub lemmate Garum fociorum. Et mox de Muria: Antipolitani fateor fum filia thynni, Ei^
fem fi fcombri non tibi mifla forem. Et fuperius de Ouis: Candida fi croceos circumfluit unda
uitcllos, Heiperius fcombri temperet oua Iiquor:id efi, garum.

G Scobriin aceto putrefadijuuluseftrangulatuoppreflias excitant, Plinius. E fcari(nofcoma
bri ut Gillius uertic) iecore remedium ad iderum, ex Aeliano retuliin Scaro G.

H. a Hor£eum,fcombrum,&(^ ti‘ygona,nominat in (iaptiuis Plautus. 2»<SfifeiJ«,^jyv{s,Suidas:uer lo

bum nimirum per onomatopeeiam fadum , non a pifce. ZioiiS^o-cu , aU

fias, «(/'©' rn H'7j3o^7r^ccr&'^ , as

Suidas. , V'

Scolymus herba in Lemno iponte prouenit , ac dicitur uulgo fcoitibrouolo , xd eft carduus
fcombri, Bellonius.

Propria. Scombri , gens Thraci», Varinus. Strabo libro 5. ait Sexitaniam efle ciuitatem

iuxta Herculis infulas prope Carthaginem nouam,a qua falfamenta Sexitana denominentiir:3(:!
aliam Scombroariam, interpres quatuor fyllabis uertit, Scombrariam, ) a fcombris

qui illic capiuntur, Athenseiis. ^Scombrus apud Alexidem,cuius uerba Athenaeus recitat, pa=
rafiti nomen eft. lo

Athenienfes Salfamentis adeo dcletftati iunt , ut Chtcrcphili fallamentarij filios ciuitate do=
narintjUt teftatur Alexis hisfenarfjs: tovs Xcu^i^?<sv(/i’ vi&s A%vouovs, oL hWnyxyt-p racoi-^, ovs

jjgcc Tift£)»cA«S iSi (THSt^^^ovszipK EpwsOTfTVfWSe/i'.

Fuit apud Byzantios receptus mos,utfcombrorum regem uidere, qui inter conchylia (Scom
hripifces Junt^mn conchylia)eR miri afpedl us,fortunatifsimos euentus faciat, Alexander ab Alexan-
dro Dierum genialium 5’. ij.Sed Aelianus hod de Scombris feribit. Vide infra in Strombis d.

SCOPES pifces quidamjnominati apud Athenxum, ut in Eritimb fcripfi. Homero aues
ciufdem nominis fimt.

SCORDYLVS nominatur ab Oppiano Halieiit. 1. inter reptilia maris, (qu» pedibus feis
licet repant,) cum polypis dC fcolopendris marinis, amphibia, SC cauernas maris, incolentia, his 50
uerfibus; AW/f «\kvcuv<niJ^w^svs> Pov^vmJ^^ h<F kfuii/oii/

(/Su^ii<ry3^o7r<y^cC^<x,Hd^c<riivh©'toi</ii(9UMJ'ni Egonon de alio quam Ariftotelis cordy-

io eum fentire arbitror:cum &C nomen,Sd qu» pedibus fit reptatio, dC natura ad aquam QC aerem
ambigua conueniannHoc obftat:qudd cordylus Ariftotelis nT^ttctTiah^^id eft paluftris eft,fcu Iu
tarius,non marinus. Chalcidem quoque Ariftoteles Iacuftribus,Oppianus marinis adnumerat.
Plura de Cordylo leges fupra, pag.jyy. V erum quidem cordylum amphibium hadenus nemo
oftendit.unde fufpicor peregrinum elTe animal : dC forte idem quod apud Babylonios uel Indos
reperiri fcripfimus, (fupra in Cordylo, pag.55'9.) amphibium animalculum anonymum : quod
pinnulis ceu pedibus ( quos nimirum aliqui (impliciter pedes propter fprm» aut ufus fimilittidi-
nemuocarunt) graditur:&quanuis branchias habeat,cibi tamen gratia in fi'ccumegreditur,cau 4.0
da fubindemobili , capiterantemarin» fimile, reliquo corpore gobijs. efluurjs in terram exiens
faItat,8C in aquam redit ficuti rana, quamobrem compofito ex pifce dC rana nomine, pifeiranam
aliquis accommodato eius natur» uocabulo appellarit: branchias enim Sd pofteriora ut pifeis ha
bet:caput dC naturam amphibiam,8d faltum,ut ranatforte dC caudam ran» imperfed» non difsi-
milcm,quam gyrinum uocant,noftri^.j^?opf.Ifaque Germanice etiam Cordylum interpreta-
bor cm:^ifc^fto|c|), id eft pifciranam.uelcm3nbi4mf4)er^c»gfopf,id eft Gyrinum Indicum,
f Alia eft cordyla fiue fcordyla, uel cordylus fcordylus ue pifeis , thunni foetus : de quo dicetur
in Thunno.

Apud Tarentinum in dercriptioneefc»cuiufdam legitur &c.qut

locus 5^ fi corruptus eft,fufpicetur tamen aliquis fluuiatiles aliquos pifces wnTOf^fot/strHSgo^vAsvsab yo
eo nominatos.

Pulmone carent pifces , QC fi quod aliud animal ide cordylo forte jentiens) branchias habet, Ari=
ftocelishifto.a.iy. 1

DE SCORPIO ET SCORPAENA,

RONDEtETiVS,

'R^ndeletiM & bellonius unam tantum Scorpij iconem dederunt: Tro ^ua nos Scorfij maioris Venetijs depi..

Bi ejfigiem pofuimus,^uanuis cum neutra illorum nndi^uaty conueniat, ^ndeletius juidem in fine Capitis, Scor^^
panam (ideji, Scorpium mmorem ) je efi^igiajfiejcrihit: juod annotatum ab eo fiuperuacaneum uidetur,Jicorp07is 60
fiorma non differunt, ut ipfejentit. idem d jyncipite ficorpij fiui ceu cornicula ^uceaam in fiummo trifidaproduxit.de
quibus in deficriptione puto fientitjcum m^nit,fiuperctliorum loco cartilagineas apopbjjes duas molles ejje, ‘BelloniM

quidem

DeScorpijs. Lib.IllI. 1017

oinVeffJ fit^er octdps appendices quafdam fcorpio ejje fcrihit,ut in exocceta fiioifed nihil tale reprafentateim pi^urai
Idem pinnam ab dnoproxtme ejh tnhm aculets exajperdri Jcrihit,nQnitempingit. T^ndeletius ad pinna illitts
inUtum aculeos duos expTcjsit.

Addidimm & Scorpij minoris piBHram,& ippm V metijs effi^am^ V ’:rafte ad ekgantifsimas duas /cora
rum pleuras Saluiam jam accedir.hoc maior ad maiorem illius ^minor ad minorem, .

pior

Ub. i.

Kopnios a Grcds
fcorpius , uel fcor*

^ a Latinis dicir,

10 a Mafsilienfibus fcorpe-
no, a noftris rafcafle. Grg
ciqiiocp huius temporis

<rKSg7rt(Ji/uocant,2iis;7ns di

ci indetur ab Ariftotele

fcorpius fcEmina, Y crun tibrosi

tamen an qdemfint Ari* ^

iJotelian diuerfi o-KpgTjios
2^ (TMSg-TTis dubitat Atlic*
nxUS* Ep "asii^Trfso ^(fiy o Aei
io FT>74A»S a-HS^Tsini »(5£4 crn&gOTa
/rtS djcf^epo^ois TCTtoi; cvoycc
^&:«d^h?sy 'j&cSis cojcS^ Tit}-»,

Ariftoteleslibro5'.cap.9*
dC io.de animalibus: icor
pios dC fcorpidas diuer=
fis in locis nominat :in=
certum aute an eofdeefle
inteliigat. Scorpiu aut 8^
fcoipxnam Athenseo di=

‘$o uerfoseiTepifccs certum
eft. "ZHS^TTCtivccv o-KSgTnss

TtvTihKKlS l^KyofjAfyf^ Os
7J cDdcpo^oi ol yyyoi , ^ cu
y^oou.&a-(i/,r<hfi5 ccyvoii. Scor
pacnas dC fcorpios f^pe e»
dimus, dC eos fucco colo*
re^ differre nullus igno=
rat.Et HiceiiuSjUt ide cis
tat, ait : Twy o-us^Tncoy 0 ySL»

40 TivxystdlHSt

i^b ■artAKj/ZO? , Tivfyb^: c «A’

di

■TK 2J 7W c wta

?^ixyios- Scorpionn hic pela
gius eft,ille lutarius. (w*
ysenim proprie dicit)'»

U^TTOAWOf/ v/ft)g « TTH»

7iwdl(ilr vc/?a)g, inquit Phauo
riniistid cii\:,T<^ciy@^ terra
yo eft fupernatantc aquaha
bens , aut cccnofa aqua.)
pelagius rufus eft, alter ni
gricat. Saporis fuauitate
&: alimenti copia prxftat ^

pelagius. Et Plinius inpi Lih.p. cipMl

fciumcatalogo tanquam

diiierfosnominat. .t^^n

de Scorpana leyes ad finem huius tapitis.) Scorpius pifeis didliis eft tton a feorptj teirem torm» lu

militudinc,fedqiiddftt;7^i««7Jns?,utexAriftotelecitatAthena:us]ib.7. ubi perperam
giturpro TT^NKTixsstid eft, quod pungat 8^ feriat ucnenumc^ effundat fcorpij ter^ni ritu, e
nim capite pro corporis magmtudine,maximo, multis dC uenenatisaculeis horrete, ore magno,

dentibus pariiis,rcddcnfis.Ininferioremaxillatrianguli figuram expreffam habet. Iniupercw

ioi8 De Aquatilibus.

!ior« loco apophyfes duas carrilagmeaSjinolles.Pinnas latiTsimas etrobuftilsimas.Qus cnim ad
branchias runr,medium fere corpus occupanciqu^in uentre, paulo minores: quae a podice, ma*
gnaefl:8dlatifsima,aciitifsimisaculeisnixa. quaeindorfo,noiiem firmiTsimis aculeis conftar.
Cauda 111 unicam ilaiam definit. Squamis tegitur paruis,corticiTerpentum quam fquamis fi
milioribus.Branchias quaternas habet. Ventriculum magnum, apophyles in mteftmis o<flo:he*
par candidum, in eo fellis ueficam uiridcm,fplencmnigrum,inceftina lata, cor magnum. Maiore
Uh.jt.cap.to, cx parte colore eft rubefcente fiue rufo. Etenim a Plinio rufus dicitur , ut ab Hicefio vrvfpas , dC
Athcn.lib.7. ^ DiphilO.a Numenio : ab Epicharmo uerd 7n«/A(&',qudd maiore ex parte rufus fit.

aliqua ex parte nigrefcat.

Scorpisf uel Scor^ana:id ejl)Scor^ius minor.

f Scorpium inter durae carnis pifces Philotimus connumerat:id^ approbat Galenus, quiin Ii
tib.j. de alim. bello de attenuante uidu , in faxatilium penuria eundem fubftituit. Quum, inquit, faxatiles de«
facuU. fiint,afellos,mullos,S<:! alios eiufdem generis pelagios pofiumus exhibere:et eos potifsimum qUi
Ubro 8. cum finapi manduntur, cuius generis eftfcorpius. Athensus ex DiphilojSMSgWi» t/ioi k9^

ji4}^A«i/.Scorpij pelagij 8d rufi, magis nutriuc
quam lutarq magni, qui litorales funt.Sifcorpius paulo diutius mortuus afleruetur, tenerior red
ditiir:quod omnibus qug dura carne funt euenit.Calore enim naturali, qui partes continet dC re*
git euanerceme,6if calore externo in carnem agente 8i^ colliquante, humidior ea efficitur, fit^ ad +0
putrefaefiionem uia.Quae uerd humidiora, eadem funt molliora : dC contra quar fica, dura. Idem
de omnibus quse ficcafunt carne, intelligi oportet. Elixus fcorpius editur ex aceto. AfTus minus
probandusjob diiri[iem.Ius ex eo aluum fubducit, teftibus Diofeoride lib, a.cap.jj*. dC Plinio li*
bro 52.cap.9. Ibidem.

Q locineris doloribus fcorpio marinus in iiino necatur, utdeindcbibatur,inquitPlinius> Et
fcorpius marinus necatus in uino , ueficx uitia dC calculos fanat. Lapis qui muenitur in msrini
fcorpionis cauda pondere oboli potus, ad eadem etiam ualei.Qui Plinq locus mendofus eft:nul-
liis enim pifcibiis lapis eft in cauda,red in capite tantum. Quare pro cauda,capice legendu. Con*
tra panos ualet fcorpio(W.32.c4^.p.«^i de marinis tantum ei jermo efi) in uino decodlus , ita ut fouean*
tur cxillOjfeI fcorpionis marini unguium fcabritiam extenuat. Idem cicatrices tollit. Diofeori» J"®
Lib. 1. cap.t^. des uerd feribit marini fcorpionis fel couenirc ad fufFufiones ocuIoru,albugines dC hebetudines.

Df uenenato lam diximus pifcem iftum 7J7\»xZ;jdj/ efle, quod indicat Plinius, libro 52. cap* 11. quum feribit:

huius pifeis gfc 5^^ fcorpio ladit, dum manu toIiitur:tot enim aculeos habet in capite, ut fine noxa tradari n5

pofsit,nifi cauda arripiatur, uel duobus tantum digitis medium corporis apprehendatur, Ob id
accidit plerunc^ ut pifcatoresnoftri a fcorpionibus pungantur, ex pundae partis inflamma*
tione dolor magnus oriatur.Puerum ab hoc pifee mifere idum, dum eum infinu recondere uel*
letjCuraui mulio diffedo dC impofito cum eiufdem fcorpionis hepate, adhibito ad uulneris ambi
tum knttfco contufo. Quod ideo commemorare uohii,ut fcorpionis iduum antipharmaca a ue*
teribus tradita ueraefle,8(^a me experientia comprobata omnibus indicarem. Principio nullum
fere uenenatum eft animal, quod ueneni fui antipharmacu in fe no contineat. Ciim enim partes
diuerftefint , diiierfo quoque temperamento inter fe aduerfari necefle eft. Deinde duplex anti=
pharmacigenusefrecomperio.Antipathiam,(»^OT^4r/'/<ii»)6Cfimilitudmemfubfi:antis:uthcpar

uenena*

DeScorpijs. Lib.Illt. 1019 .

iienenatorum animalium uulneri impofitumfimilitiidinefubflantfeucnenum retrahit, maxi.
mecB confert ea parte qua fel continetur. Carnes uerd impofitse idem prteftant per antipathiam,
ut uiperarum caro morfui uipcrarum medetur.Terrenus fcorpius totus iijiibus fuis remedio efi:.

Sic mullus marinidraconis,araneiacfcorpionismorfibusmedctur, fi crudus atqj difledus ad=
inoueatur,autorcDiofcoride.Q_uDd,utdixi,expcrti fumus.

Ex his omnibus liquido confiat nos ueterum fcorpionem defcripfifle , nili quis nobis locum A
Athentei libro 7 .opponaqquo inter cartilagineos fcorpium recenfere uidetur his ucrbis.Eij-ij a! Verum
c-uamet y«t aoi.Scorptj abftergimt , facile exccr= P™™'

nuntur multi funt fucci,copiofe alunttfunt enim cartilaginei, (imwo carne [olida & callofa:m in C orol
10 laria adrimiu.) At locum mendofum elfe omnium qui de pifeibus fcripferunqteftimonia conuin
cunt-nullus enim efi qui fcorpium inter cartilagineos reponat: fpinis enim non cartilagine con=
ftat.Qiiare non , fed Qe^nloJlat legendum elfe crediderim ; confiat enim multa &: firma

carne.quamobcaufamcopiofe nutrit. . . . r f , j- ici

Nunc de fcorpKna,qu£c a fcorpione corporis forma minime dittert,rcd colore dutaxat.Nam A
cum fcorpionum altj rufi fint,altj nigricantes.ut ex Hicefio citat Athenausiquibus mox fubiun Scorffiial
git fcorpienam colore tantum & fucco difsimilem elfe , efficitur ut feorpaena eam elfe credamus
qiite nigrefcaqquteq; infuauior fit,minus^ boni fucci & litoralis,lutocp gaudes ex ueterum fen.
tentia.Mafsilienfps contra.eum qui niger eft,fcorpeno;qui flauus eft,fcorpenauocant. Scogia:.

nam ex prtccedenti fchemate agnofees. [.^fjBi/Mr;ow/orm<imfol*Jer»w,((f faK/o ««ymiif \oiii

lo deletiufjed colore tanmm-.ex eadem figura mrunq, cognuueres.]

CE SCORPIOIDE, RONDELETIVS,

5»

I s quemhte exhibemus,uulgo a nofiris lebre de mar, id efi, lepus marinus dicitur , quia roa

flrum terrenileporisTra^wadmodumfimilehabettfedlepori marino ueterum omnino drfsimi

lis efi ut fuo loco docebimus.Quamobrem fcorpioidem non inepte , ut opinor , appe labimiis.
efi enim capitis forma fcorpioni marino flmilis, totidem^ fupra oculos apophyfes molles habet.

, feddentibusdiff'ert,quosfLatosquidcmhabet,fedtenues&denfosadmodum,8finfuper.ore

^ maxilla duos exertos , cuiufmodi galeriw funt dentes. PrKterea dilFert a fcorpione K

pinnsc dorfi magnitudine, duabuscp maculis nigris eiufdem pinnte. Cutis Ixuitate galeritae fimi-
Hs eft,a: carnis fubftantia, non autem fcorpioni*

Litoralis eftjinuco ueicitur dC aqua*

DE SCORPIONE ET SCORPAENA, BELLONIVS»

Scorpio nofiro Oceano infrequcns,Mediterraneo multum familiaris,ubiq; fitum nomen re
tinef Grtecum tamen uulgus Scorpidi pronunciat.ad Scorpaense differentiam, quam bcorpina
nominare folct. (Pelagius &: faxatilis efi pifcisifcdScorpsna palufiris,K coenofa.) Scorpionem
co Mafsilienfes Scorpxnam uocant, Genuenfes Scorpium, ad diferimen bcorptenae , quam i3trau=
nam dicunt, Mafsilienfes uerd una RafqueiTa. r r

Scorptena cineritia efi; Scorpius autem rufus,»: multo maior, atef appendjces luper oculis,
ut Glinos ieu Exocoetus habet, (de auo in Adonide aUum ed[,) T am Scorpius quam Scorpsna pm^
nam in tergore continuam duodecim aculeis munitam gerunt, reliquum pinna: obtulum.ca-
nut habent admodum grande, aculeis acutis prtcmunitum.-pinnas utrmque ad branchias adm »
dum latasiOs, denticulis confufis.ut in Lampuga,munitum. Omnino Scorpio umcit P “

nam:caput enim huic efi paulo maiufculum, reliquum corporis in acutum
tur adeo tenuibus, ut his carere uideaturlOculos habet in grandi capite exertos ut u o.

as fiiperiores plurimum fpinofas,fpicuIis alijs uerfus caudam,alijs in gyrum armatas.

Vterque pifeis admodum uiuax efi: nam exenteratus , 8f corde carens.mouer

‘'''GrldeTf^atoduminmaricficaEubctamcapiuntur.Orisridumtamuaftumapcriunq

AH

(Q

1020 DeAquatilibus.

ut caput altci-ius piTcis.quod fuum acquet.facile admittere pofsint.Maxillas a,iitem m eo ricSii fle
dilatant, uc in tubis uidemustdumenim os claudunt,ftatim poftea recondunt. Efl illis quoddam
lingtis rudimentum potius, quam ut abfoliitam efle dicas. Pinnam proxime ad anum exporre»
habent, tribus aculeis afperam. Caudam fere circinatam,reliquas pinnas rotundas; nam pi=

” fccs,quibus cauda eft bifurca.his quocp pinnae in acutum tendunt. Scorpius 8C Scorparna, ot
liumora. quatuor uncinis uajlata in ingreiTu faucium habent, quibus cibu,quem ucnatifunt,in fto.

machum inqciant. Cor illis ualde panium eft ; cui ueficula alba ac flatu turgida incumbit,qua;,ut
quidam pulmo.uacua contrahitur.Diaphragmatepra;diti ftmnHepar oftcndut album,in quins
que uelutilobos diftintSum.-quorum finifter reliquis maior, fel oblongo folliculo inclufum con-
tiiTctluentrem fatis grandem : lienem rubicundum, in oppofito fellis latere fitum : Pylorum no- lo
uem appendicibus aut apophyfibus fuifultum ; inteftina pauca.qute binis tantum giris infleeSua
tur.Tota horum pifeium fpina uertibulis uigintiquatuor conftattcalculum in capite gerunt.

^ Caridibus, Aphyis, Sparulis, Gobionibus.a: omnis generis pifeibus paruis tiefcuntur.

^ Athenaius Scorpium & Scorparna 5C colore & fucco differre tradit.C.Plinius Medicus epi.

^ kpticos in cibo Merulis, T urdis aut Scorpionibus iuuari feribit; Dyfentcricos quoque Scorpte-
nam cumino S>C aceto conditam iuuare. ^

COROLI-ARIVM.

A f Scorpius fiue pro pifce,fiue pro infetftouenenatis, Gracum eft nomen, XttifTniS-.paroxyto-
num,uti iemper apud bonos authores inuenioi quemadmodum propria nomina in i©' , quae
tres breues fyllabas habent, ut aoAi©' , Ti/y©- , quanquam apud V arinum cKsgmas oxytonum in
uulgatis codicibus eft.Sic<nimot,mm'ii(/,& multa diminutiuainiiit/,uf!!rm</>i(;.. Idem pifcisiftitss,
nefeio qua dialedo dicitur, apud Hefychium & Varinumtitem f^Scorptena & fcorpius
an colore duntaxat &: fapore, lococp diffcranqnon autem corporis forma,ut Rondeletius puta^
alij iudicent.Mihi quidem fpecies dua: diuerfe uidentur,quod uel ex figuris noftris, quas Ron-
delettj deferiptioni praEfiximus,utri% ad uiuum fa(Sis,apparet.Plinius quocp feorpaenS 8C feora
pium tanquam diuerfos numerat. Cum Scorpio, & Scorpsna eiufdem generis fint,mult5ta*
men dC colore Si bonitate differunt. INam Scorpio ruffiis Si pelagius eftiScorpiena nigra et litto-
ralis, Si cibi fuauitate longe Scorpione inferionquod ipfum non modo ex antiquoriS {Hiafij)can
fcriptioneaccepi.fed certa palati fapientia expertus fum,Gillius. Oppianus i.Halieut.etii fcor J»
pionis fimpliciter genera duo efle dicat,utrun(J tamen in petris Si arenis collocat.

)^i^:quod fi etiam loco difsideant.quemadmodum Hicefio, (cui hac in parte magis fal
iieo,) multo iuftius fpecies dua; flatueniur, utiongefallatur Euftathius,quifcorpinm Si fcorps=

nam fexu tantum differre putauit,ficut leonem Si leanam. A nominibus mafculinis,(inquitr)m
os Si iBji prgfertim,multa fotminina fiunt in !iVnayx,!iitum,BiMvx,S^pi7rmx,S^c, quod autem

feorpama etia fcorpius fecmina fit,liquetex uerbis illius (Jtheuei) qui fcripiitiScorpsnas 8ifcor«
pios fepe nos comedimus.hacc ille: cum reliqua etiam Athenai uerbaadderedebuiflet: nempe
colore fapore^ eos differre,otnnibus conftare.quibus fpccies etiam diuerfasinfinuat. quaquam
enim in plerifque fexu tantum' differentibus , coloris etiam aliquod diferimen eft, id tamen non
uulgd omnibus, fed peritis tantu agnolciuSi multo magis fi qux in fapore fucco ue differctia eft. 4«
C^uod ad magnitudinis differentia, Bellonius rufum, qui pelagius quoqj & faxatilis ei eft, mul. ^
fd maiorem facitlfufcum uerd (quam priuatim feorptenam nominandam dC ipfe & Rondeletius
putant,)minorem facit.id quod mihi quoq; uidetur,S( noftrac icones prx fe ferunt.Rondelciius
differentiae ex magnitudine no meminit.-fed Diphili tatuni uerba recitat, qui comra no pelagios
SC rufos, fed osi Tyvarys/sSjid eft, in coenofo 1/torc agentes, magnos facit.

Pfellus fcorpidia nominat,diminutiua formateuius etiam o-hsjws uideri potefi , ut §cj*triKr/t,
rs^Tiiffe.Vtitur eauocequintohiftoriae, cap.io. Ariftotcles :a;

cum praecedenti ftatim capite dixiflct:o' mojtn'©- toth JI's ; unde fcorpidis feorptj^ nome pro»
mifcimm ei eireapparet:itaquidem,ut fcorpis potius de fccminadicatur,fcorpius de utroquefe»
xu.f Nonnullae regiones Italia; utrunepSeorpsenam appellant, SC Grxei aucto nomine aberra; c»
runt: nam utrunc^ Scorpium appellant. Mafsilienfes ut nondum ceflantrctfteScorparnam ap.

; pellare,ita parum Mafsilice Scorpium uulgd Rafcaflam nominant, Gillius. (Echini etiam maio
res a Mafsilienftbus Rafcaftes dicutur.Conijcioralcaflum alicubi figntficareinftrumcntum quo
linum depe(3itur,fquinada alibi drdtiim.) Italice circa Genuam Scorpion uocaturralicubi pe
SpiniiU. fcefpin,uel fpino,ucl fpinofo,minor praefertim Sf fufeus. Aggregator fpinulam pifcem a Ga-
leno, libro 5.de alimentis, memorari feribit; nominatur autem fcorpio eodem in libro inter dura
Saiot. carnis pifces. Sabotnomen eftpifcis.Sf eftfpinula, Syluaticus.nos de Arabico nomine SaboC
annotauimus aliquid in Callionymo A. Scorpio pifeis eft,uencnof:e pund}urs,noftroidioma=
mate Doracana ; idem Syluaticus. fed alibi melius draconem marinum , uulgd doracenam dici
interpretatur,ut dracena intelligaturflic enim marinum draconem , id eft araneu pifcem , etiam io
Graci hodie uulgd uocitant. Scorpaena ferme omnes uernaculo nomine nucupamus pifcem
fubrufum uarium^, Sf multis armatum aculeis ; Cute aut minime fquamea ! fed gobionis fimili.

tudine

DeScorpijs. Lib.llii io2t

tudme lubrica Joiiius Italus. ^Lufitamcum fcorpi) nomen cft Cocflb, qf De Germanico nomi-
ne nondum fum certus.Bellonius Gallico Oceano fcorpioneinfrequente effe tradittquare Ger-
manicoetiSBalthicocp rarum exiftim&im.AppellauerimaSt etn ©c<>jpfifc{),id eftfcorpionem
pifcem,copofito nomine: quonia fcorpionis infedi etia nomen lingua noflra acceptauit : uel eii»
fcccrjc9:p,id eft,ScorpionemariniJ.priuatim quidem rufum circunloquilicec,{ictgtoj|crt»t-
l^jj(.0(,}pjifs^;fufcaucrd,tier£lcinergr4W©cotpfifd^. Audio Friiios appellare «©tot-
mc pifccm ferciimileni rochetto Anglorum, colore fcombri, pinnis utperca aculeatis indorfo,
binis prope nares in capitcaculeis, caput proportionemagnum effe, oculos magnos, opercula
quocljhranchiarum aculeatatcaudam rubram.maculis nigris. Germanica nomina petcrmnn-
10 cbc K Cospoi ad Araneum pertinere puto: & plura de eis in Corollario de Araneo fcripfi : ubi
Anglice etiam Araneum «'piuct appellari dixi , forte a febri cjuam excitat, febrim enim Angit
fcitct uel fiuct nominant. Sed aliam nuper ex T urneri mei literis eiufdem pifcis 8C nomencla.
turam interpretationem Anglicam accepi : Araneum Plini) (inquit) noftri pifcatores uocant
aqua myuctjhoc eft malam uxorem.nufquam in Anglia audiui aliter uocari. Sic ille.Nimirum
autem ut pifccs aranei fcorpij^ nufquam tuto attredlanf,fic malae mulieres intradabiles funt , SC
non cauiifsime tradanti noxiae. Giu« pro malo Flandricu effe audio , ut & mjiuet pro muliere,
cuiapud nos funt Angli qu« uocem non agnofciintaS: pro uxore fcribunt « «))jfe-
^ Rondeleti) Scorpioides ScBellonij Blennus, (quem in B.elemento dedimus,) maxime co-
lo ^"^D^magnitudinis Si coloris differentljs in pelagio & lutario fcorpijs.a; alia qusda ad B. per- B
tinentia, diximus fupra in A. In Rubro mari gignuntur etiam fcorpij SC gobtj.partim duum.par
timiriumcubitorum,Aelianusdeanim.i7-6. lo.Tzetzes Varioru?. 144. apudindosca ma-
gnitudine nafci fcribit,cx Ctefia. Minores qui femipedalc longitudinem non excedut , maiori-
bus anteponuntur in cibo,iudicio Archeftrati,Iouius.- qui Archeftratiucrba nonintellexit. funt

aut hxc; Bfi 3 T ma, Af « 7^vysJV&'>{^iya^^v e/S fcj? ego iecundum

carmen fic legerim, oil j-dSo woyVlS-.afc.id eft.non longiore pygone.eft aut rri/yiip mcnfura,a cu-
bito ufcB ad panium digitum extenfumtuel ut aii) uolOt.ufq! ad digitosflexos,o-i/).Kti«r(i(i«fss: qui
digitos uiginti ei attribuut. Ichthyophagi carteros quide pifces aiftu maris in litus edudos facile
capiunticanes uero.phocas maiores, fcorpios,mura:nas.8diuiufmodi non fine periculofo certa=

,0 mine, Agatharchid.De marirub. Secunda Paftinaca 8C Dracone nihil in mari uenenatius Scor
pio etenim in dorfo &: brachrjs bene acutos & robulios habet aculeos : quos fi Sipontinus uidif-
fet no a fimilitudine tcrreftrifi nome duxiffe fcripfiffet , fed ex eo potius q quemadmodu terre-
noi-a aculei.fic horu pcrniciofi finqnucupatos effe, Gill. Scorpio niger eft,dcnfas m tergo Ipi-
nas habes,quibus nonnunqi pifcatores ladit.Platina. f Scorpioni coplures appendices luperne

circa uentriculum exeunt, Ariftot. Numeniusfcorpiucolore rubrum dixit,

Scorpiorualius pelagius eft,a1ius'nmyJa«»s,Hicef.uideruprainA.RondeletiusTyv»iyi;Aiii- C

terpretatut lutarin:ego circunloqui malim, fiC qui in ccenofo litore degat interpretari, Lutariu ue
ro Latine dixerim.quod Grteci TtanaTimi/iilcut Ariftotcli rana &: cordylus llint ■n^<ux:hc 4

Si teftudo qusda lutaria dicitur.'i4wy©'opinor effe continuatui-nAMira ucro funt paludes parug
Ao K diftinde,noftri pfueci1.(fo«« ^ putida aqua, unde & puteos dicimus,28i gulUn appellat. Grg
^ ci etia li^iut-TX tum puteos,tu aquas cccnofas dicQt; m TmhwJln tisu -nMnux -nSi iunt enmi

fere circa margines dC extrema flumina lacuum^ huiiifmodilacunse. Scorpiones piTces ambi-
gunt litorales ne an pelagi) finr, Arifiot. Ouidius in Halieuticis pelagios facere ludet: fed dubi-
tari poteft. Oppianus utrScp fcorpi) genus in petris Si arenis pafci canit. Mneficheus apud A-
themea faxatiles facit fcorpiosiBellonius rufum dutaxat.pclagiu & faxatilc.Philotimus dure car

nis effe fcribit.adap.pbatGale.faxatilesuerd pifccs dury carnis no funt. fScorpioesCEi^fmiiiSlr)
inaltofcctificat.Arift. Bisannopariut,uereacautuno,lde et Plin.Oppiano quater, 1. Halieut.
2:H9f'm@'m/«’ragtMi4'ifsj8i''s!“'^“'“«'‘-CPbyois.i.algisuefcif,Athen. Cancros tameappetut.uide

mox in E. Pifcis eftfolitariiiSjAthenreus. r. -

e. Scorpio pifcis efl:toisi>(St.naS^fagenis&:reticulotrahif,Plutarchus.^Fertur,fi^decccancri

^ colligati in maris locum alique proiedi fuerint, ad eum omnes feorpios cogregari, Albert. Ad
fcorpiones pifces inefcatio:Pulueris(dciiiH) de ligno mori, caulocinars,fandarachae , ana arae =
mas viij.cntc£e,brafsic3E:,numero quinc^.omnia harc cum tritico optime laiuigato, arcnaij, a u«

faaqua.mifceantur:&: palla inde fubada fcorpiones ilIiciantur,Tai'cntinus. ^

ScorprjjUC Si alii durioris carnis pifces, difficiles cococlu crafsicp fiint,Phiiotimus apu j •

Scorpena dura habetcarncin,faporis minime ingrati.Xenocrates. Scorpidia difficulter ™nc

quunf,Pfcllus. Saxatiles di(fii..gobi),rcorpij,&pafferes,&fimiha ficcapr:tbctaIrmen^^^

piofum SC folida, Si facile cocodii.ncc excremetis redundat, nec

theus,faxatiles Si cocodlufacileshos pifces cotraaliorufcntcntia ilatucs.^Hicelio

<0 alat,funt enim Cinquit);^v-^=ic5«t, id eft, cartilaginei, R6deletius pro)jr#i«.r?«t legit ^

nihil mutandura.cartilagineos enimuocans Athensus, non quidem ? , . , -

quod Graeci udcaqelTe cenfet;fed cartilaginea.callofa, firma^ ^ <5

l

1022 De Aquatilibus.

«ft enim pifcis hfr.ut diximuSj^^ecrKAxjorofxiBi/.qua ratione difficilius quidem coc(Squiful-;coned.
(Sus autem uberius firmius^ nutrit: id quod Si alijs nutrimentis, non quidem fimpliciter carno»
liSjfed quorum pulpa callum & tanquam cartilaginem habet, accidit. Sicanthiamquocjpifcem
idem author Hicefius;(jr</|»iel« ede pronunciauit, quanqua uulgaris codex uitiatus ha-

benRondeletius uel legendum putattego omnino;^ji'.:^=iA,ut &Latinus inter-

pres Natalis deComitibusIegit:quitamennon fatis aptegrumofum tranftulit.Chdndros Grecis
non modo cartilaginem proprie didam, fed in alijs etiam rebus diuerfis folidius compatSiusqj
aliquid fignificat: &C quod in fale Latini grumos, Graeci chondros dicunt. TheiTalico uocab^

Io chondros SC cartilaginem fignificattS.' nucleum,in thure prafertim,ceu quendam callR,quem
& pyrena Hippocrates appellat. Alioquichondroscafrumentifpecies a Grtecis intelligit,qus i»
a noftris far ntmcupatur^Inuenio & hadron (« uegna filtMtace)dici quat fit chondros, ifmmtnn Ici:-
fe«^m>j,)Hermolaus. Nucleum ferri.pro chalybe Plinius dixit Grxee vviLia. dixeris Plu.
ra fuper hac uoce (chondros)annotauic Marcellus Vergilius inDiofeoride diuerfis locis Quod
autem Latmi etiam cartilaginea uocare foleant, qus folidiora funt , in Anthi* primi Corollario
r.pagina 68. tefiimonqs aliquot comprobatum eft. Redeigitur etia Vuottoniis ex Atheneo*
Scorpius cartilagineam duritiem habet. Talem in teftatis callum Gr^ci priuatim fpondylum

a trachelumquocp (fi bene meminOnuncupant. Vide fupra in Spondylo, Omnium pifeium

ius allium emollit,fed optimum fit efeorpionibus, &c. Plinius. Cato cap. .c8. in defcripiione
iuris ad aluiim deijciendam inter ctetera requirit pifcem capitonem, & feorpionem unum ac
^Hippocrates in libro de internis affccSibus.eandem fere uim alimentariam tribuit fcorpio’dra=' lo
coni,cucu!o,cal!ionymo,gobio;in morbis crafsis & pituitofis ufum eorum concedens,utiin Cal
lionymo recitatiimus. Inepilepfia ex pifeibus exhibeantur qui fuperfluitate uacant ut pfetta
merula. fcorpius, T rallianus . . ly. In colico affeiSu fumantur pifces duriore carne prsditi ut
fcorpius, coccyx. Idem. Mulli, & fcorpij SC palleres , nutrimenti quidem ac roboris gratia o-
mniumgratifsimiexifiunttgrauiorem aut omnem habitureddut, ut ob eam caufam frequentio-

rem eorum ufum uitare oporteat, Aiitius in curatione coliciaffedus a frigidis & pituitofis hu-
moribus.f In Thafoemes fcorpium non longiorem pygone, (qua: x X. digitorum mefura cfi:)
d maiore autem abftineto.Archeftratus. Magnum.elixumtparuum.airum&cies.Platina. Ius
in fcorpione elixo:Piper,careum,petrofelinum,cariotam:mel, acetum, liquaine, fiiiape. oleum,
defrutum, Apicius.io.i;.

d Eteapitisduro nociturus fcorpiusi<^u,Ouidiud. ScorptjKdraconesmarini.Kcanescen
Oppianocum pifeibus uenenatoiflu pungentibus. Spina maxiUte
j fd f.orpq pifcis ru.capite magno.tienenum etiam mortuo (/u/ceipungendo, (iu/iiWm) digitum ilu-
pefacit, ac contrahit manum totam, Arnoldus Villanouanus. f Qtii a dracone arfeorpio mari-
nis infliguntur iflus.grauifsimos dolores inferunt, nonnunquam etiam (fed raro) nornas.id eft
ulcera depafcentia.Conuenit autem itSis propinare abfinthium.uel faluiamiuei fulfur cum aceto
tritum,(potum,inquit Ruelliustut uerba Graea pra fe fcrunttillitu malim.ut Actius habetnam
^ K aduerfus draconis mar.idu Aegineta imponi iubet;) Diofe. lib. 6.cap.6i. ubi pracedentia fc-

quentia^ in eodem capite (ut uulgati codices habent,) ad paftinacam mar. pertinent, his nefeio
quomodoinfertisStconfufis per imperitos librarios. Aegineta lib.y.adiicrfiis draconem mar, - o
• priuatim remedia quadam tradit.qutcDiofcorides.aut alij, contra eius fimul &: fcorpij, uel fcor- ^

pijfeorfim.iduspraefcripfcrunt. Auicenna'i.4.Fen6.Traifi.y.cap.i;.Exiflimo(inquit.)qudd
accidunt ex morfu («£?») fcorpionis marini inflatio uentris, & forhia hydropica,&: qtiandoqjac-
cidit inde exitus uentofitatis imioluniarius. & oportet ut caneatur in cognitione eius. Curatur
autem eodem modo, quo draconis mar.&Trutelatuenenum.Quidam non fatis fide dignus.uene
num huius pifcis calidum efle dixit. Et mox:Aranca; mar.difpofitiones.uidcntur propinqua:
dtfpolitionibus fcorpionis mar. Ego non ufqt adeo uenenatum huius piftisicflum puto.ut ucn
ter infletur, Sfc.Sf Auicennam fufpicor quxdam ex aliorum uenenatorura,prsfcrtim uerd fcor
pionum terreftrium notis.huc tranflulilTe.-ut funt m -Jifl witiiicirx.^Pli

nius remedia quadam tradit contra uenena marinorum, iiSus nimirum aranei, fcorpij, & pafii-
nacapotifsimum, ea differentur ad librum de pifeibus uniuerfalem. Abfinthium cxuinoCpo- ^
tum)draconimarino,S<:fcorpionibus(nimirHm marinis) aducrfatur.PIinius.f CerulTaftanni.ui
de mox in plumbo. ^luuantlauri bacca: connrita in potu terna, Aetitis&Aeaineta.fMemhg
fuccus contra fcorpiones marinosfumitur,Plinius libro lo.ut quidam citant. “Mullus diflcdlus
impofitus prodeft, Aetiiis 66 Aegineta. Illitus fumptusue incibomulliis, contra fcorpiones
tcrrcftrcs marinos^ auxiliatur, Plinius.f Ocimum draconis marini 6<: fcorpionis itfiibus per fe
prodeft, Diolcorides SdPlinius lib.ao. Integrum {neclotumjciUcet,neciijium) plumbum affnVltr,
marini fcorpionis draconisqj plagis auxiliatur, Diofeor. Plumbum tritum illinitur puntllurac
fcorpij mar. Serapio. ©«atx^Kf(^i!cHSivT©^!j7\sy«yrioai((/'a>-n^(iyjoifi,Acgineta. Cerufla ftanni con-
fricata fuper marini fcorpionis pumft uram confert, Auicenna lib.a. f Saluiam Aegineta propi-
nat contra draconis marini iiftumiDiofcorides etiam contra fcorpionum mar. uenenum. Dra-
conis marini fcorpionum^ idtus, carnibus eorum impolitis fanantur , Plinius. Sulfur uiuum

i

DeScorpijs. Lib.IllI. 1025

'eum aceto tritiimcK illitum prodcft,)Acgineta. ^ Humana urina fcorpionis marini iflusfalu.
berrimc fouentur,Diofcorides, Aegineta idem auxilium contra draconem mar.Iaudat. Halia»

bas urinam pueri effeuult.

Scorpionis mar.fel iir re mediCa prtcferri folet,Diofcor. Animalium quorundam fel fingu» E/corpio mit ,
lariter apud medicos laudatur ad acuendum uifum,8<: initia fufFufionum difcutienda,ut calliony tcmeiliW'
mi pifcis,hYsn*9,&l marini fcorpijj&ic. Galenus de compof.fec.loc.io. ij. gradus ■#-;)(jAmpfcs
eundum uehememiam deferibens, primo nominat fel fuuni domeflicorum,ceu infirmius, ac mi
ntis ficcasideinde uchementius ouiumitertio caprarum , cui fimile fere fit urfinum & bubulum:
niiarto taurinum:quinto hyanxifexto callionymi.SC fcorpij marini &C tefiudinis marinae. V er»
rucas tollit fel feorpionis mar. ruffi , Plinius. Et alibi; Fel mar. fcorpionis rulFi cum oleo uetere
'° aut meile Attico incipientes fufFufiones difcutit.inungi ter oportet intermiflis diebus. Eadem ra
tio albugines oculorum tollit. ^‘Felle cius oculi inundi caligine att^ albugine quanuis crafla ci
to liberabuntur, Marcellus. ^Felfcorpionisraarinicutem(!Kaio/ieci;j)repIet,Plinius. f Scolpij
mar.fel lana exceptum,&:inumbraficcatum, appone, Hippocrates lib.i.demuliebrib. morbis,

ad nienfes nimirum uel fecundas,aut humores ex utero educendos. Inlibro etia de natura mu»
liebri, flmiliter apponi iubet. f Lapillus qui inucnitur in fcorpionis mar. cauda dimtleUwn /e»
mt capite) tritus utiliter bibitur cum uino a flranguriofo , Marcellus Empiricusmt ueficte uitia SC
Oculos ranet,Plinius. Ad exterendos calculos experimento cognitum : Scorpios marinos
exiguos tres integros comburito, K cinerem ex condito propinato, Galenus Buporifton y.ifia.
io Pifeis feorpio affatus in cibo fumptus,optimc calculofo proderit, Marcellus. Sed uCtatiora funt

adcalculosprofligandosexterreliribusfcorpijsremedia. .

Philologia circa fcorpium remittetur ad terrelirem , a quo marinus fiium nomen mutuatur: H. a.
paucis exceptis, qute ad marinum omnino pertinent. Scorpius cumanimalterrelirefignifi-
cat fic dicitur, ■k‘e v o-RSjmJai/ vp iop : cum uero marinum , «t t,S1 TAiiJsp m »■(' ■«(' iSttasi/, V ari»
nus.Sed nimis aliquando circa uerborum origines tum anxi) tum ridiculi funt grammatici, fcor
pn terreftris etymologiam eos dixille fat erat, qua: nimirum ab Hebraica noce akrab fcorpium u
snificante proccdit,literis tranfpofitis.Terrellris autem nOmen m^arino dedit, a fimilitudine ue»
neni, ut araneus quocft eiufdem nominis pifei. f Elegatrumpifeem Aufonius in carminead

Theonemnominat.hisuerribusiCorrhoco,lctalismrrygon,mollesc3)plateffa:, Vrentesthyn»

50 ni,S<: male tedi fpina elegatri.qui an fcorpius araneus ue fiqconfiderandum, nomen forte a uul» ■

aoacccperil,uta:platertlE,&;corrhoconis. ...... o, r-r n- c- -

Grita:,Ht audio,circa Genuam nominantur,pirces qiiidam fcorpqs fimiles;»: alq taulh,ltmi.

lessrfusjmaiores. . « ^ 1 «.t •

SHS.5^©"«i'«r«r»jOppiano* n«xtAss,Epfcharmo. Xjo/?iini/(S^t/t(gos,Nuiticmo. npithekt.

SHPgTrtfl^/, Numeniusde elcis pifciumloqucns ars
bitror, C w TroMcr&iVi. o-» Plato Comicus apud Athensurn.talis aua

tem poena adulteris apud Athenienfes decreta erat:quam dC luuenalisinfinuat: - quofdam moe

chos S^mumlis intrat. Vide fupramMugilibus, Corollarioiii i.E.pag.66a,

ScorpitTs pro perca,adagium expolitum eft fuperius in CoroIImode Perca mar.h. ^ Ean» proacrtii
»0 dem prtedidocSerd fapitmt Phryges)habet fententiam, illud apud Graecos ceIebratifsimu,AA,tt,j
^ i.'«v;id cft,Pifcator idusCuel percuffusjfapict. Idcpferuntabhmufinodi quodam euen

tu 4tum:Cum pifcator quifpiam pifeibus, quos itura rete tenebat, manum atoouiffet , atque a

firorpio pifee feriretur,Idus,inquit,fapiam,Itaqj fuo malo cauitin pofterum. Zenodotus ait pa.

rotmiam extare apud Sophoclem,Erafmus Rot.

s c Y L P A nominatur a Piinio,libro ji.in Catalogo Aquanlit^-malim Squillain^,qu^ Grj
ce weit diciturmifi reuera Scyllam monllrum aliquod marinum effe fenfent , de qua fabulantur
P0eta-,cum Phorcum quoque deum marinum fupra nominant. Nicander ColophOTiuscar»
chariara , id eft , Canem cetaceum ait , etiam lamiam dC Scyllam uocari. uide fupi a m Cane car.
charia. Scylla apud Homerum pifcatur k»t©'. _

f 0 Cete aliqui dicunt dentium tres ordines habere , ut fie Scyllam Homerus , Tzetzcs. “ 3
^ 7i rui Afif&ap ExiM»s Axd; oi du , vp ipmp j Anaxilas apud

Adicn^um,multahuiurmodimonftraprofcort^interpretans.

ge apud poetas , SC eorum interpretcs:item in Onomaftico noftro. Scylla (inqmt a“thor
Lt. r^erum ) monftrum eft habitans in eo mari , quod Italiam SC Siciliam intercludit. naut^
quidem SC omnibus hominibus inimicum eft , eorumm fanguine SC carnibus gaude . p
manus inlbr uirginis habet, ficuti Sirenes : oris uerp hiaturn ac dentes

ftialem , caudam delphini. Viribus excellit, nec in aqua facile uincitur : in terra prope imbell .

Habet Sf uocem nonnihil mufleam ; SC ipfa quoque carmine miriticc deletSatur.

SCYLL A RVS cum Cancellis eft, elementoc. ^

6o 5 c Y L L V s pro cane manno. Vide mfme fere Corollanj l-dealeHis. ('fHeft-

SCYTALE OppianomakodcgitpelagOjratalitoraadies.Videanficea V ^

I

J

1024 -De Aquatilibus.

Carcharias:)an Oppianf exemplaria fintmendofaj&Icgedum potius (it, o-kCtacuH, Virottonus^-
Carmen Oppiani Halieut.i.hoc eftiKca <rKSA/^,(lego nsAitu,) o-xt/raAca iTmov^to )^'i^A«,de pi*

fcibus pelagqs.Ego non temere aliquid mutarim, de fcyllis quidem,quas carcharias intcrpretan*
tur,id eft canibus cetaceis, hoc in loco poetam fentire eft uerifimile : quoniam inferius ubi de cc«
tisloquitur,reorfimipforummeminit,feros&peIagfoscanesappelIans, Suidas malacoftraca
quaedam fcytalas uocat,in diA'oncp('iilV‘i>f/:Ma]acoftraca(inquic)uocemnon gdunr,ut Cacri, fcy
talae. fEft etiam ferpens Scytale, scytalides, genus Squillarum, Hefyclv

A

(F)

C

(F)

S

B

r

A

B

Lifi.7.

?edes.

Promufddes.

DE sepia. BELLONIVS.

T Graeci atFatim Polypos, fic Galli Sepias exiccant; unde ab illisuulgo SeicheS quaG
exiccats appellantur. Maior harum in Gallia eli prouentus, quam in Italia- Recentes
autem nullius ftint in Oceano pretij. Mafsilienfes, ut &: Genucnfcs, Sopi nominant
— Veneti dC Romam prifco nomine Sepias uocare norunt. Fhiduant, cum per fe-
netSutem deficiunt : ad quarum cadaucra quoties pifcatores aut nautte Laros auCs turma,
tim aduolantes confpiciunt, eo fe con-
ferunt : ac dum uiuas uel mOrtuas extra» icon tjl,V metiisfa^a.T^ndeletius ei^edes oSio*

huntjhoc imprimis dant operam, neatra ^(>^(^ii>iiit:noftrah(ecpluresbahet,pUom

mentum (quod illxuiti^ dum reperfequf nimirumnegligentU,

fentiunc emmdunt) temere diffluat. Bo-
num enim ex Sepia iiis fieri pofle negant
abf(^ hoc atramento.

Proinde Sepia mutat colorem ut Poly
pus, aluo^ eft latiore. Cirrhos feu crura
odiona quidem habet, fed breuia : quam*
obrem repere Polyporum modo no po*
teftjfed maiorem natandi uim habet.

Os illi datum eftfungofum infupina
parte,ne facile immergatur.

Praeferuntur recentes Sepiae Polypis,

JDE S EP IA, . R O NDEL ETT V

a Gr^cis uocata Latinum nome
non inuenit.ab Italis fopi, a noftris fepio,
a Gallis feche dicitur.

Pifeis eft marinus, litoralis, aliquando
ad duorum cubitorum magnitudine ac*
cedens , tenui ied iatis firma cute conte*
(ftusjforis carnofo corpore, intus quid fo
Iidum,quod cHTno^i uocat Ariftoteles,con
tinente. Athengus ueluti Ariftotelem in»
terpretatus,cs}»a;>(9f/'^*i&pr»’aT&,ColumeIla
lib.6.fepig tefium appellac.Capitiaffixos
habet pedes o<fto,caeterorum molliu mo-
do,rotijdos:crafsiores initio, deinde pau
Jatim gracilefcenfes : omnes interiore in
parte c/lK9T«/A»v?,id eft, duplici acetabulo»
rum ordine.-quibus cedentia comprehen
dat,Sd comprehenfa firmiter premar,reti
neat^ inftar medicarum cucurbitularS.
IiTdem pedib. fiue brachijs natat, cibos^
ori, iuxta quod fitafuntjadmouet. Prse»
ter haec duas promufcides, (quas Arifto*
teles 7r&fo<rx»Ws uocat,) longiores pedi*
bus, tenuiores, rotundasmbic^Iaeues, prae
terquam inextremo utroque, binis aceta
bulis afpero : quibus fepia^ capiunt, oricp
e longinquo cibos admonent :ijs etiam,
quoties tempeftates urgent , ad faxa ali*
qua adherentes’ fe ueluti anchoris ftabi*
liunr. In pedum promufcidiim^ me-
dio ueluti in centro roftrum SC osfepix

(itum

ue
ca

10 des hic

De Sepia. Lib.Illl. 1025*

Ctiitn eft, duabus cartilaginibus duris,altera fuperiore, altera inferiore conflans, colore SC figura
auium carniuorarum uel pfittaci roftro plane fimile.

Necp melatet Ariflotclem lib.4.de part.anitn.cap.9. dentes appellafle, cum demollibus ita Dmt« impro.
fcribit:llKr’Se'’fcX*'rf,^'nSic®V«TOS fivTos 0^1 : apareu7nj(/'«s6/i7i^i&^5ci^7itoKup«aiul,i^r>j^ pricdidab Ari

•i57«$9aA(iiSp,'r^ 5 oAWtts.Qiiae fic conuertit GazalHabent hac foris alueum corpo. in/rpi*

ris indifcretum;K pedes parti priori iundos circa caput, infra oculos, circa os & dentes. Ex qua
interpretatione perfpicuum efl GazamnonlegiffeiJriPtrf&o^SaAfiipjfedxOTWTisTlBto^SKAjtMj;,

:1 quid fimile,cuile(flioni ipfa adflipulatur: (.Fide in Corollario 4.)nam infra oculos, & cir=

1 caput oscp fepite, pedes cum promufeidibus iitos effe cernis. Sed ad rem reuertamur. Vi
des hic os dentes^ fepis nominari cum roftrum fit duntaxat,& os quod nulli rei aptius quam a.
dunco roflro carniuorarum auium,ut dixi, comparari poteft,ex partibus duabus compofito, aU
tera inferiore, altera fuperiore, commilTura pyxidata , ita ut inferior intret. Dentes ibidem nui
li,nifiroftri flue oris partes dentes appellet, fed cum mobiles flntincmie firme innitantur ad la.
niandam uel retinendam pr3Edam,non fatis proprie dentes uocari pofle puto , fed jd>yp!0! poti=
us uel id efl, roflrum uel os.Cludd autem oris uel dentium nomine , quas dixi roftri partes
intellexerit Ariflotelcslib.4.dehift.anim.cap.i. fatis ipfededarat,quum de mollibus uniuerfelo
qiiitur hoc modo . MiTOt/J’™; mifits « «if «A» Ifti , «mirrmii ^ itttroi -ff; iStitdAsfiWaif/ arilsKvttrai/.

rrhiHS JiviiUjil&i S dio odirriUr.Czpm omnibus inter brachia : eius pars oris habitus eft,

in quo dentes duo.Praiterea autorem habeo Athenaeum, qui de fepia hsctranferipiit ex Arifto> Litro 7.
ao teleiTiul cvniw oivdxs reuxaarjtpiTia dlvonvyisve, divo ,

sdjdhcH) sofKt.txa oJVms dio, •»(/ Ji )c»tb.k^ !^iJcitSU/op Sjf *)IS{/ 7« V

Tw.Sepiiefcripfit Ariftoteles odio pedes eflcirubhis duos maximos , fcilicet promufeides duas.

Inter hoshabere oculos Si os,atcp dentes duos,alteru fupcriorem,alter5 inferiorem , ac in dorfo
tcftam.H2cAthena;us.Rofiruquoddiximus,membrana quadam crafracarnofa^uelutiannii
ioundiq?ambitur&:firmatur,quadifruptaroftripartesdifiunguntur. Intus lingua: uice eft ca= Lagua.
rofungofa. Oculimaiufculifunt,intcrhoscarti!agoeftcerebriparumcontinens,utrec}canno Oinii.Co-rtm

tauit Ariflot.lib.4.dc hift.anim.cap.i.S: hunc fecutus Plinius I1b.11.ca.57. Cerebru omnia habet
animalia oUa: fanguine. Aeque Si in mari qua: mollia appellatiimus , quamuis careari^fanguine.

Os cefophagus excipit.i.gula loga K angufta.queper mutim tendit ad ingluuie.Eft aut mutis in OefophagM.

50 mollibus,qua:uifccribuscarent,fub ore membrana humidiiquideontinens, cordiproportioneM»»*-
refpondens quorundam fententia, quam paulo pdftexpendemus.Gulam ergo fequitur ingluui= 1,1^1, («irt.

es ampla,& aumm mgluuiei fimillimaiquacfifoAsfos dicttunEft autem TifoAsfos Cautore Anftotde
Iib.l.de hift.anim.ca, 17, «« 7300^« ecnSCp; hn-^os ccgpTjJi

svnayv TrxMy tt^s eft, FgerAs^dS eft ciltis in am»

pium finuata,qua primum cibUs mgeftus continetur inco(ftus:hac parte qua iungftur gulte an»
guftior eft,moxampIior:tumCr«»yiw) qlia definit muencriculum, arcftior, (iieluti in gallo gamna*

cco,palumbo,columbo,perdice.)Gazaaliquandoguttur,aliquandoingluutemconuemt. Colu

mella inauibusingluuiem appellauit,de gallinisIoqaens.NamfiuacuanoneftmgluuieSjCrudi

tatem fignificat,abftinere^ debent dum concoquant: Gallice la poche d' un oyfeau. ocpi^igitur
40 sulam fequitur ingluuies,ciu iungitur uentriculus tanquam omafum, figura fimilis th -tiiis ««gt/ Vf/ifnVttlwf.
fwihttuAd eft,circumuolutionibus fiue clauiculis earum concharum qux a Grsecis Lati
nis buccina dicuntur. A uentriculo inteftmura tenue, gula crafsiusjpartem fupetiorem repetens q <«««•
ad os fertur. Oua uero ad fuperiora reuoluitur , uefica eft fiue membrana in qua humor
(quem Cicero lib.i.de natura deorum atramentum appeIlat)contmetur:cui inteftinum lubi]cit. Atramentum,
cuius membrana meatus tieficx atramenti obdueftus eft , ut idem fit 8C atramenti 6C excrementi
exitus per fiftula,quse in fupina eft parte inter alueum os, prope alueum latiorjprope Os angii
ftiorthac effluit atramentum quod in fepia plurimu eft,Grsci appellant, cum accentiun u =

tima:Nam SoA©- cqm accentu in priorerotunda domu fignificat,m qua epulari conlueucrat qu
in Prytanao alebantur,^ 729 a circuncurrendo. Lliofccrides 8oAcf/ uocat v jitAfw/. inuis

fo lib.9.cap. 19. atramentum mollibus pro fanguine effe traditlfed bili potius proportione rclpOnde

re puto. Natura enim ranguinem,uel quod pro fanguine eft nutrimenti caufa, ueluti the aLirum ‘
diligenterferuaqminimc autem ia quolibet metu effundit. Ptastcrca meatus nullus^ nens p
portione refpondens,quo alendi corporis caufa inuniuerfum corpus diftribuatur. Qtiare atiu
effe duxerim excrementum appellare, quod ab alimento fccretum m uefica reponitur , quoqu
natura,immtnente periculo, tuendi huiufmodi pifeium generis caufa abutitur. Atramentum

caturabatto colore, SfSffAotKtp 'nflfloAstSna, quod fignificatttitbidu efle. Eo pro atramento ci p
rio fiue librario uti poffumus.cft enim niger glutinoftiscpliumor. Perfius;

Iamlibcr,ctbicoIorpofitismembranacapillis, Inornantis charta, nodofaqjtieni r •
Tnquerimur.craffuscalamocppcndcathumor, Nigra quod inftifauanelcat epia ) p
io Dilutas querimur geminat quod fiftttla guttas. '.„„„o^ant contine- AH-affientiiMn

Atramentum id quod in fepia plurimum eft, nonin caparteqtiam vv-npii , d -n ^ ip inmutiL-lfoJcd
3 eft fenientia Ariftoteles lib.y.ut nonnulli cxiftimant.Atneneus euans >

rr ^

tur,necf in ea c

10^6 De Aquatilibus.

profrio mcM, ipA-iH nvZ^i i SoAes SJif !«ut« tfS Kamii ira/ KuTt-it siiuc,KKius ipomy i7rk](tGi:,Eil in myttde atram eft.
<TC. coat« A» tum.quat ad os fila eft, folliculi flue iieficiemodo. At qui Ariftotelis fenfa diligentius inuefiigarif
«1‘U^rfafuilIefentcntia compcriet : EiiilctyxMt- tflV<ilV k« iSrfraAraiW, (tAA’S(, iBiAsra,«iTT„,^
Ufr. 4. iris]}. ■r«i,TsS»AoV. Vifcera mollium niillisifed habent quam mutin appellant, atru^ illum humorem •

mim.ap.i. cui nomen atramentum.Neque eft quod quis isirm;r«,in ea, muti fcilicet,interpretetur-fequenl
tia enim reclamant.a: ^ xoarn. poft hanc interpretari oportere docent. upStiSr (rras «d-n» ^ *
s»(<o;,K£W T«<T»s TOTB « sofinx©'-' » * S»’r4»i' morrsjBjiieTiiiS^v i Bohis, Usa Tfi m. ^ aii^iiwVs.

r»j/ I^i/ mifoi, V Mutis fub ore eft, & per eam gula tendit : at uerd atramentum infra cmiti-

netur,qua inieftinum ^tere incipit fuperiora, foramen^ fuum eadem obuolutum habet mem
brana,quainteftinum,Qiiofit ut Plutarchum grauifsimumalioquiautorem demirer quidc eo. ,
dem fepiae atramento a ueritate magis aliena fcripferit in libello, in quo diiferit, plus nh rationis
infii aquatilibus beiitjsquam terrenis. Etj otMj/ ^aU m im^mu

iVTOf/ xlicp y£f lutAscpWito wVip Jk

ft ■'^«rsTl^ , «(/ 8»A«(/ KKitfi/ny.iVi* K!!7S:Air(<6'iM.a7m,(<i8,'»w(, «xrajiAi!» fl W^sJ^SoAa-
«SOTS ^ «tiTfc ■rasT©' , Wlp ;

SMM«e<w6«l/£$tAsOTAA(t««o-r ««raanuStAiini/v^iufoettRrwt KiB.;^KAtii5'crT«.ideft Cumflntidce.
nus cautionum circunrpe(ftionum,euafionum9 exempla permulta , hoc unum fepis pranerfte
nullo modo polium. Veficulam ha-c (fic nominatur) collo dependentem (i^d -Ay 7»<i™As«’i:*)ha
^ bet atro liquore ( atramentum iiocant) plenam. Hunc capta effundit, obfcurato circum mari &

Knebris attufts, atitare fugereqj uenantis aciem ftruens ! Homericos Deos imitata , quibus atra
fubinde nubecula hi quos feruatos uolunqbelli diferimini fubducimtur,a;clam eripiunt Sed
qutd tandm tn his immoramtirC controucrftam ifiam fiatim diremerit interiorum fepia partium
anatome, qua infpetfta nullus eft nifi plane cactis, qui non fententianoftra facile iit affenfuriis

UMMi Wcmuidebitmutincoloreeffeflauo.laxafungofaqifubftantia, parenchyma potiusquamfoUil

TdirfjZ potius qudm cordi proportione refpondet.utpote cuiconfiften.

tc „a fimihor fit,inferiorecp loco fita quam cor in aquatilibus beftijs fitiim effe foleat. Quod ut cre-

dam magis me impulit pars alia poft cerebrum latitans,purpureo humore, quem fepia pro fan»
guine effe puto,infe(fta.Hancrcpijs arbitror inelfe loco cordis.
cxpiOmlu si In utrocp latere fepia particulas quafdam habet, quas ex minutioribus auium plumis compo

f?^^![^*■^"'*^^^P'”"'"««"=>PP"^l“Ariftoteles,ufueorumnonadiefto.■^™,ftVr^^^^^

mmsl.cspi «-(.«.nud eft capillamenta eoam qutedam in corpore omnium habentur. Idem meo qui

dem ludtcio eorum eft ufus quibranchiaru in reliquis pifcibus.Huiufmodifuntbranchite
]lfse<A» uocat Jrillot.mcruftam,ahhi fuco Jixna.) in cancris & alijs cruftatis. Fiftula eft in ticntre fim
plex mari,fcEmina duplex. Hatc de fepiae partibus tum internis , tum externis, in quibus multa
funt fepia: cum cateris mollibus communia.

C Nuncdeaflionibusmoribus9. Sepiaecodunt.utreliquamolliaosoriadmouetescoplexuc8
Coit»terf4r.mutuobrachiorum,utfcribitAriftoteIeslib.6.dchift.anim,cap.6.Pariuntuerd,inquit eacor^

ris parte qux fiftula dicitur,qua & coire eas nonnulli arbitraniur.PliniusiSepia fiCloligincs liii.
Ili. j. csp. 15. guis coeunt compledentes inter fe brachia, & in contrarium nantes.Et pariu t ore. Ego fepias ut

fiftula coire,ita fiftula parere exiftimo.PariuntautCinquit Ariftot.)iuxta terrS inter algas & arun 4.
dines,& fi quod aggeftum tale iniedu fit, ut farmenta,aut lapides, aut qualibet alia materiei cen ^
geries.Et pifcatores quidam de induftria fafces farmentoru difponunt.Ha: perlibenter in illis lo=
culamentis pariunt prolixam illam continentemcp feriem ouorum qualis cirri muliebris fpecies

eft.Enitunfaluumperinteruallareprimentes,afpcrgunt9atramentum,interpofitaquiete,utpo

te cum non nifi cumlaboreemitiant.Mas oua edita pcrfccutusijsfcmenfuum afpergit. Deouis
proximo capite plura dicemus.Scpia uere parit, & omnib. anni teporibus,pcrfeuerat4in eden
Lib.p dehiDo. disouis dies quindecim.Harc Ariftoteles. Ex quo liquetin contextum Athcnai eadem citantis
animal, csp.u. negationem male irrepfiffe. r£y S. yxhmiuy liumci oepi-xtu -nP uffc ixmm -mHOcy S>oxy

clp?tZ xwo-HsrTrtiiitjl-n Ksai/ltKit iyifxcs. Expungenda igitur particula s.Idem confirmat Plinius, oui

Natatio. fepiam omnibus menfibus parere fcripiit libro nono. Sepia pedibus &: pinnis natat.

j5 _ Atratnentuminmetueffundit.Athenaruslib.7,4;onist*;»rt»'OT7naOTi;S«Ao{iii5/»ra,4j^oi;y'
Atrsmcnti ilufimQc^iSysy ssnyorpa^^. Aiytrm AtisuauiuiMoHs^laH^BXsopiiJhooi m' xfytytilrXmefu,

fio. 3'“i'oiciwSEAKSrT(!Iraorio;iu-,/£o;if/f^di-aAaOT(;,iK8i:AsiKijiiU),““’.P)inius:Sepigubifenfcreleapprehcn

ut.a.cap. aj. di effufo atramento, quod pro fanguine ijs eft, infufeata aqua abfconduntur.Marcspercuffafce
Ub.V.dehifto. “'".f tridente auxiliantur, at fcemina idomare fugit. De mare focminam adiuuante eadem
anim.ca^.iy. Armoteles. Item de eiufdem aftii. Mollium aftutifsima efl: fepia, fola harcflio utitur atramen»
to, non modo quum metuit, {ut polypus at^ue loligo,) uerum etiam abicondendi dC occultandi fui
caufa ; 8f cum progreffa paululum fe oftenderit , redit in atramentum. V enatur etiam fuis il.
lisprzlongis promufeidibus , non foldm pifciculos, fed etiam fopius mugiles. Hos & alios
magnos pifces brachijs SC acetabulis retinent fepiz morfibusque dilaniant, ac per particulas f.a
dcuorant.quia funt ore paruo. Sepix dolos in capiendis pifcib-clegantercxprimitOppianus.
Callida Tepia, inquii,furtini prwdam uenatur. ex capite enim enatis ramis prEclongis, uelucf

DeSep la. Lib.lIII. 1027

cirris, pifccs tanquam lineis capit,ijfdcm,in fludtibiis K tcmpeflatibus.ad faxa adhaeret, qiiemad
modnra nauis rudentibus ad litorales fcopulos alligata.

Koc pSjy M (iiAoftsTTfi Wxaswtf' tvga-TB Ss-ais. U (tZ’ oi Ktcf «Ase 'S7i(^vxm^ c^ei

Sisl 7rf[CKSt:affft xg« «uts SlsiT^ itpt^KiTza (j^Svas

Pghyat ^ \aa’ osyxKij» sAvSsGe, Kelyazc «t-iap: kviaxik 96si

XaitcclcfTSiTTpixxii 71S voi/s Pacr/z«T’ irrtcxTTjdffffij/ mjt7\k^v>xi.

Sepia: Sii loliginibrcue uitae tempus. Nam exceptis paucis bimatum non complent , Ariftd» C vit4.

tele authore. „ , r , r , r,

Sepite mas magis uarius eft,quam foemina, dorfocp eit nigriore , ac partes omnes afperiores b Se>
habet quam fccminai& lineas uarias.caudamcp acutiorem, ut feribit Ariftoteles. Differat etiam frrcntM.
_n.. eft.Preferea foemina intefiinahabetdiiO-iiplutiTnamas.niiibus mas caret.

Sexus

*o habet quam tceminajcx lineas udrias,i.auudiiiijiacuuoicm,uiKiiuuc\tmoieics. c.1111

aftutia ut ante diSlum eft.Pr^terea fceminaintefiinahabetduo,uelutimamas,quibus mas caret.

Elixa fepia, ut Dipbiloiapud Athenaeum lib.8.)placet,tcncracft, ori grata, concocSuexcren F
tucB facilis.eius fuccus fanguinem attenuat, atq; excretionem per hacmorrhoidas ciet. Diofcori=

■ de^ Sepfe codte dum eftuf atramentum xgre concoquitur,aluum mollit. Galenus uerifsime o> Lii.j.*
mnium fcripfit fepiae 5C mollium omnium carnem duram effc,concodiu difficilem, quae pariS fal aliwnt.
[ifuccihabeat.Cseterumiiconcoquaturmultumalimenticorporipraeftare.Crudiuerofuccico.
piam omnia htec aceruant. Sepia mollia^ omm'a,grauida meliora funt.

Sepiarum carnes deulias,odoris gratia efcam hamis affigebant pifcatores,tefle Ariftotele Ii- »
bro 4.de hift.anim.cap. 8,iia enim fiebat Ut pifces auidius accederent , quod ccrtifsimum eft pi.
to fciura odoratus argumentumi

■^■^eftcuUt

DE SEPIARVM OVIS, RONBELETIVS*

4« \

s E o R S V M hic fepfanrm oiia qualia a man' reijciimtur , depingenda curau jMs,ut melius b 0
intelligant,8d agnofeant ftudiofl, qua: de his ab Ariftotele literis proditaiunt. No™ raemum (a)
marinum uocant a iimilitudineracemi uux uitis , quem ab uua Plini) multum differre exdtimo. li6.?. ap.i,
Eft enim Plinii uua florenti Uua limilis.ut fuo loco declarabimus, hic oua funt duntaxat,Horcn>
ri uuK nullo modo fimilia.De quibus hacc Ariftoteles lib. y. de hift. animal, cap. 1 8. Sepiae oua e-
dunt fimilia myrti baccis magnis SC nigris:atramentum enim fiiperfundunt. colijrentinter le o.
ronia ad fpeciem racemi, uni cuidam nexui obduda , nec facile alterum ab altero intrahi poteit.
mas enim humorem quenda emittit,cuius lentore fibi adha£refcunt,8f augefeunt. Cnimprimum
<0 edita.candida funt,atcK exigua, mox atramento perfufa,nigra maioracp redduntur.Cum^ lepio
la iam intus conftiterit, uidelicet tota ex candido oui interno concrefcenSjtum rupta oui mem*
branula proles exit.Primum pars illa interior candida, ueluti grando confiftit,cum tcemina atra»
mentum fuum afperferit. Nafeiturenim fepiola ex eo ipfo candicante corpufculo ueriain ca»
put, modo auium uentreannexo.Sed qualis'nam fit in his annexus umbilici, nondum explora,
tum habemus. Conftattamen candidum illud fubinde diminui,dum fepiola augetur: «poitre-
mo ut luteum auibus,ric candidum his aboleri.E fingulis fepiarum ouis fe|5iolae fingulae na ton-

tur Etalioinloro:Sepia:alueusbipartituseft,ouaalbicatiagrandinifimiliamiiltacompleaes.j^;j ^

Rurftis alius Ariftotelis locus minime omittendus eft, de ijfdem ouis libro 5-. cap. 11. » mimuupx.

, locum Gaza fic uertit.non fatis rede meo quidem iudino Qpoties repta oua

ftigio fequens atramentum ouis fuperinfundit, atque ita efficitur,ut eL

«eriionis occafionem dedit didio temere adieda r>e 9»A«Fpoft quam delendam

1028

OJJ.SI. comiindt Plinius libro I X. qUi Ariflotclis locum ilc interpretatus cft, Oua fepfeglutino atra.

menti ad fpecicm uuac cohaerentia mafcultis profequitur afflatu, alias ftcrilefcunt. Vide hic Pii.
nium pro profequi afflatu reddidiffe. His accedit Athenai autoritas locum Ariftote.

lis citantistOTttj/ c/t' nminaiiTniuTiax h tatTWffucrajjtga Vides hic vSiSoasi/ men.

tionemnullam fadam. Pollremonon masfed fcEmina,utprius ex Ariiiotele perfpicuum fuit,
ouis atramentum afpergit. Hjc quae exhibemus fepiarum oua ciTe ab Ariiiotele defcriptaafpe
eflus ipfe docet,Sunr enim racematim eompa(lla,tanquam a pediculo dependentia, oblonga,ini«
tio baccae myrti,tandem auellanae nucis magnitudine,folIiculo uel membranula contedla, cohae-
rentia.foris affuib atramento nigra, intus alba. Quae ibi continencurjoculorum humoribus fimi,
lia funt. Primum enim aqueus 8(1 tenuis humor effluit, mox alius priore craisior, tertius ueluti t®
cryftallinus. Cteterorum mollium oua his fimilia magna ex parte eile exiftimo.

Inlitus recens eietSa a quibufdam eduntur frixa in farragine.

DE SEPIOLA, RONDELETIVS,

to

j E s T ex mollium genere pifciculus hic depidus , qui cum neque in polyporum , nequd
in fepiarum neque loliginum genera referri pofsit, ut mox demonllrabimus , feparatim de.
feribendus fuit. Is fepia nafcenti fimilis cft, pollicis crafsi magnitudinem non fuperat , ocio
pediculis conflat, duas probofeides habet, necfepium in dorfo , nec gladiolum habet. Vtrique
lateri pinnula ueluti ala partta affixa ell , rotunda : nec figura, nec litu pinnis fepiarum bC loli-
ginum fimilis , netjenim angulla longa^ totam aluum ambit.utin fepijs : neque lata, arin acu.
tum angulum terminatur ut in loliginibus t fed rotunda , parua, utrinque ueluti adnata mo.
dicam alui partem occupanqneque ad extremum ufep corporis protenfa. Colore eft uario,paruu

lisenimpuncftisindorfonotatur.Ore,ocUlis,fiflula,partibusinrernisafcprjsnondiffert. Carne

(F) molliore & delicatiore efl quam polypus uel fepia. V ere maxima copia capitur cum reliquis pi.

E fcibus,ac ob paruitatem negligitur,cum tamen,ut dixi, fuauiisimus fit.

A Huius pifciculi nullam,quod fciam,mcntionem fecerunt Arifloteles, Athengus, Oppianus,

Aelianus, Plinius, ob id cum nomen defit, fepiola non abfurde uocabitur , non quod ex genere
fepiarum fit, fed quod corporis forma fepia fimilior iit pifciculus quam loliginibus uel polypis,
quddenim fepia non fit offendit pinnarum magna differentia, item quod fepio careat. Alterius
effe generis a loliginibus arguit corperris forma, qus in hoc lata eft, in illis longa, tum quod gla.
diolo deftitutus fit. Cum polypis uerta numerari non poteft, cum polypi omnes probofeidibus
careant, ut antea ex Ariiiotele docuimus : hic uero duas habeat, eascp longas. Eius partem pro.
nam & fupinam depinximus.

corollarivM.

In lolium cum de mollihus in umuerfum qucedam paj^im protulimus y tum de fepijspriuatim.

Sepia eft enumero mollium qu^ ofsibus bC fanguine carent, Aelianus,Plinius,Ariftof. Si.
piaprofepia fuperioris feculihomines linguarum imperiti feribebant. Aggregator, Rubien
interpretatur fcpiam.ficut etiam author libri Secretorum Galeno adferipti. utitur eauoceAui.
cenna a.ygj.Bellunenfis fimpliciter fpeciem pifeis effe feribit. In tabulis Elluchafem Vrbien no

minanturpifces,qui Venerem promoueant,caIidiSCficci, difficulter concoquatur, uentrem Ia. fo

xent. Sepias dC fimilespifees Auicenna uocatFanage,Albcrtus. Grsecosaudiofepiamhcdie
calamariam uocaretquod nomen lolligini magis conuenit, tribuiturcp apud nonnullos. Vbi.
que in Italia uctus nomen retineqMatthiolus. Scoppa grammaticus Italus interpretatur,!a fec
cia,calamarro. V enettjs feppa dicitur, alibi fcepa; uel cepia, ut circa Ligufticuin. Xibia Hi.

fpanicumeft.f Gallicum, Secche: unde Sd purpura compofito nomine afepiapolypoq;, Mafsi.
lia: Secche poupe uocatur, Robertus Stephaniis in Gallicolatino Icxico fepiam nominat Sei.
che uel Boiifron, Sepiolam Cafleron. fed Rondeietius & Bellcnius loliginem paruam Gallice
Caffcrcjn uocari docent. Anglis fepia eft (}Cuttc!,Cllttlc.eftautem Germanicum nomcn,8d
proprie inteftinum fi^nificat. Germani marium accote friollia omnia uidcnturlBIuctfiftJ)
appellare. Videfupra in Lolligine minore: noftrte quidem dialcdo nomen IKuttdfifd; magis ,
congrueret. Germanifuperiores aliqui fepiam, araneum marinS uocant,cin f^Zlecrlptiitquod
nomen ad pagurum potius retulerim. Vide in Maia A.inter Cancros.

InPon.

DeScpia. Lib.lllL I02p

TnPontofepianoeftjCumloligoreperiatilr, Plinius. fSpeuflppusrepiamS»! loligine fimiles B
elTe ait. Item Ariftoteles:fed oblongior Si anguliior ei loligo eft,fepia latior. In concham con
di Mutianus tradit Nauplium animal , fepite fimile, Plinius. De fcpra figura, magnitudine , Si.
partibus diuerfis,uide in Loliginis Corollario u . Sepias aliquas in bina augeri cubita nota eft,

Ariftoteles. Strabo duorum cubitorS fepias non in mediterraneo marqfed circa Carteia reper
tas tradit,ut Latina translatio habet; Graece legimus TihSii/laSyid eft,loligines,8i fimilia.duorit cu
bitorS in eo mari fieri. Aquatilium mollibus oita nulla: fed corpus circulis carnis uindlii, ut fe»
pite atefi loligini, Plin.^ Dentes proprie ditSos no habet , quanquam aliqui acutos & uenenatos
ei tribuant. Lege infra in G.^Natat tS pedibus tum pinnis, Ariifot. Pinnulam alueo iunfla an«

IO guflamhabent ut po!ypi,Ide.f Sepia; & loligines binas,quibus pafcunt,promufcides (7*6™=
ita appellem, propter figura fimul earn & ufum)pr:Etendat.His ueluti anchoris cum tem=
pellas Si fluclus mare agitant, petris firmifsime adharentes.aduerfus.omne cocuffionem ac flu»
dilationem tuts exibunt. Et rurfus c3 tranquillitas redierit, ijs folutis libere natant , Aelianus.

SepisE SC loligini pedes duo ex his longifsimi Si afperi:quibus ad ora admonent cibos , Si in flu« Pr*r.
dibus fe uelut anchoris ftabiliunt. ca;teri cirri, quibus uenantur , Plinius. alia Icdio pro cirri, ha= 'Verpaifm Plti
betcurti.quod non probat MalTarius.no enim ciirtis,fed duobus longifsimis uenantur. Eraden
dumiinquit MalTariusjeft pundum,quod inter duo & ex feriptum eft. utlegatur, fepia; SClpligi
nipedes duo ex his logifsimi.Kc. Ariftoteles eodem libro quarto, fepia inquit loligines SCloHij
peculiares binas foriiuntur promufeides longas,acetabulo parte extima bino,afperiufculas;qiu
10 bus capiunt ec ad ora admoueht cibos.ijs etiam quoties tempeftates urgent ad faxa aliqua adhae
rentes fe uelut anchoris iadis ftabiliunt. Qiiod repetit etiam quarto de partibus animalium ca,
pite Ii lolirfinpfinpdesfiinra dentes lenos exiuuos. eorUmco nouil:

mos c

JllUS uuu* iuaiv/1 - r *| 1 ^ ^

crura pofteriora firmiora ualidiora^ funt:ita ijs quoc^ maximi qui inhra habentur.his enim onus
fuftinetur,motuscp potifsimum agitur.duo etiam illi nouifsimi maiores fuis medijs funt, quia il-
lis miniftrent.polypus medios quatuor habet maximos. Omnibus igitur millibus pedes odoni,

fed fepfjs&: loliginibus breues, polypis magni, aluumenimeorporis fepia; acloligines habent

magnum,polypi paruumiitacj quodnatura polypis cx corpore dempfcrat,id in pedum longitu
dinem addidit, quod fepijs Si loliginibus de pedibus abfiulerat , eo corporis magnitudine auxit.

»0 quamobrem polypis pedes non folum ad nandum utiles funt,fed etiam ad ambulanda, fepijs aut
^ & loliginibus inutiles funt parui funt enim cS alueS habeant magnu.cum itaqj pedes habeat bre
ues at« inutiles, ne aftu maris tempeftatecp exturbentur faxis:ut§ de longinquo admoueant,
ideo promufeides binas prolongas habent, quibus uelut anchoris innitantur,fc^ftabiliantmo^
do nauigij tempeftate urgente, uenentur etiam procul,ori§ e longinquo admoueant , Hjcc ille.
Dijudicent ergo alij quid uelit innuere Plinius his uerbistCaetert cirri cum quibus uenant. Cum
Ariftoteles unde hac Plinius mutuatur , fepias & loligines non cum cateris pedibus fcu cirris,
fed cum duobus ijs duntaxat longioribus promulcidibus appellatis uenari tradiderit "Wrum i
diuinare fas eft, expungenda funt uerba cateri cirri tanquam addititia, legendumm ‘ft: ^

lolligini pedes duo ex his longifsimi 5i afpcri,qgibus ad ora admonent cibos Si in fluiSibus fe ue
. o lutanchoris ftabiliunt, cum quibus uenantur. quemadmodum Ariftoteles de fepqs & loligim-
bustpedes duo longifsimi funt, quibusuenanturorimcibosadmouent.caterisueroutpoIypiS
ut bolitanis Si huiufmodi,funt cirri quibus Uenant. Nam Ariftot.ibide ubi uerba de fepijs ot lolli
ginibus fecit: uidelicet ideo promufeides binas pralongas habet, quibus uelut anchoris mnitan.

tur fecBftabiliantmodonauigijtempeftateurgcnte, uenentur etiam procul, oriepe longinquo

admo Jeant,ftatim fubfequcns inquinPolypi promufeide carent, quoniam pedes ad ufum eun.
dem commodos habeant , Sic. Hatc omnia MalTarius. Reliqua cx eodem Anftotehs loco,

( qui eft de partibus animal.4, 1 1.) de acetabulis mollium in genere, ac polypi fpcciatim:dcm pin

nulacircundantealueuminmollibus, adfinem ufquc eius capitis, qui uolctindepetat. Ven.
ter eis ac polypis fimilis eft tumfigura,tumtac!lu,Idem. Planus aclieuis cftboumabomalislis

fo milis : «iiSiAiic TifmiiS-HS Aa« , aiuk toj iS&iiiy Iwucpois. Venter fanguine carentibus nullus

^ eft.inteftinus enim quibiifdam aboreiricipiens, quadam uiaeodemrenectit, utlcpix, polypo,
Plinius.Ariftptelesuifceraeisnegat.nonuentrem. n . r .• -c 1

Solidum quod intus continetur,fepium uocat,™'ma(<,pcnacutum.nofiri, praefertim auritabri, Sep .
^ifdibcill.Columella teftum , nili teftam malis.fed tcftu quocp teftus,ut cornu & fruniis , pro
mftaapud ueteres leguntur. Sepi®,lolligini,& lollio.partcs dura; ac folida: intus

&coroorispronacontinentur,quasnoneodemappcllantnomine:fedquodinfertum lep)s ,

fepium uocmt ; quod lolliginibus , id gladiolum. Difterunt enim quod fepium ^

tumcB eft, inter fpinam &: os mediam prx fe ferens naturam, fimgofam mtra fe complectens , cx

friabdem corpulentiam. Gladiolus ar(ftior,&:carti!aginonor eft. forma etiam difcrepat,uidel^

cet pro alneorum modo,quibus ipfe infertus continetur, Ariftot. Volaterranus atramentum

AMMita^nSs non ineft pro fanguine, ut minus redic Plinius hic tradidilTc uideaScuil- Mmemrnu

Kutit.

Sexus dijh'i<=
mcn.

C

Atramentum.

Coitus,

1050 DeAquatilibus.

Iiid, quod pro fangiimc mammalibus exanguibus habetur, fithumorfeiiiiifalisfuccus illcqut
per cotum corpus difFLmditurjUcfuccusuerbigratiaquiex carne fepiseuellocuftae mai inte ex*
primicurtquo humore fiant per tiim,aut per naturam priucncur hgc animalia in perniciem agan
tur heceffe eft. Atramentum autem quod in fepia eft, cum uitalis humor non fit, pro fanguine n5
habetur:fed efl excrementum, quod pr^Gdtj filiitis^ gratia obtinet tunica contentum membra*
nea, exitum fitiem^ habens, qua alui excrementa emittunt parte, quae fiftulauocatur,qu3e in fu*
pinis pofitaefttquo utitur non modo cum metuit, ueriim etiam cum fe abfeondere uelit. quo-
ties enim Tnetuperterretur,eiufmodi atramentum effunditteuius i’eicauia eft quoniam fanguine
careat,6^ ob eam rem refrigerata dC pauida, hinc uthominum nonnullis per mettim funditur al*
uu^, aut cxcrementu ueficae profluit:fic fepiac accidit quidem neceflarid,utmetu perciilfa atrum 10
illum humorem effundat.abfcondendi aittem caufajquiahoc efrufo humoreaqua infufeat, fibi^
nigrorem fepium ijepia) proponit, turbulentiam quafi quo fe abfeondat. Item fi hoc atramen*
tum pro fanguine obtineret, non effunderet, fed pro fui corporis alimento conferuaret:nec timi*
ca illa membranea tantum, fed alijs quocp partibus cotineretur, cum fanguis fit nutrimentum QC
materia fpiritusjquibus concinetur uita & adus omnis. Vnde nonnulli animam effe fanguinem
prodideruntjficut Critias ut traditur ab Ariftotele primo de anima.non igitur atramentum fepig
pro fanguine continetur, fed humor fine fuccus ille in carne fepite contentus, qui fi exprimatur
non niger fed clarus^c: albicans potius apparebit, Maffariiis* OAof/, atramentum fepite Hippo*
crati, Varinus.fed in Glofsis Hippocratis a Galeno condicis legitur (paroxytonum )

Acw ^ oWTStxi, Sta « it-^7\<tvx.^oh^pQyy<Ava'S>J''iSlrHit0.c(A/^l(:s*TS>'fpcK7nwiJ cAst/, Hefychius io

liero interpretatur 'tk emviet^ ((nj70«s)sf cjyv?»o:. De atramento reperies etiam nonni*

Ilii in c.^ Mutim Rondeletius oftendit contra Athenarum dC PlUtarchum no effe receptaculum
atramenti in mollibusffed partem hepati refpondentem, no autem cOrdi, ut Ariftoteles putauit*
Mytis uocatur atramentum in ore fepi^ , 8c pifeis quidam ab Hippocrate , Galenus in Glofsis*
itide fupra in Elemento m* Michael Ephefius ait mutin elTehumore quendam in membrana,
ubi interpretatur Ariftotelis de partibus anim, libri 4, caput quintum, extra uerd mutih (inquit
ibidem Ariftot.) inteftinum eft,& atramentum intefiino adiundum.Eft in cruftatis talis qug*
piam pars, mutis ab aliquibus dida,h umida fimul corpulenta. Mnvs, cum iotainprima, dC

&yplilo in ultima, dicitur in aluearibus 8C fanis, atrum quoddam certe excrementum, quafi fex
dC purgamentum cer^quas 8C commofis uocatur.Plura de mollium uentre & atramento in uni=
iierfum Ariftoteles paulo poft initium eiufdem capitis tradit, Maxoif/, id eft, papauer, (non my*
tis,)eftuelunuefi'caqua!dam,inquaatramentura cominempolypuSjS: fepia,Eufiathius. Vide
fupra in Polypo B.SC C.Oppianusetiamlib.j.f/wKCBmuocathociniepijsatramentiuas. ^Sepi^
maris &fo2minaE, idem quod lolliginis diicrimeneft,tum uerd quod mas narius plus quam fce*
mina eft, Ariftot, Sepiarum generis mares uarrj 6^ nigriores funt,conftantte^ maioris {inati^
xiliofcemimsferendo^^Vlimus, Fcemina inteftina continet duo, ueliiti mammas:qu^ fi aluo diffe
cfta infpedes,facile uideris: Vuottonus,ex Ariftotele nimirum.imeftina autem hoc loco(inquit)
accipiendauidenturpro partibusinternis, ^'77ij5«quaft^</lV4«. Atqui alibi Alriftoteles de fe*
prjs fimplicitercfi bene memini:) Carunculx qutedam eis infunt albidae, torofae, mammis fimiles;
quales parte inferiore uentris turbinatorum tefta infectorum habentur. 4«

Sepia uitam litoralem agit , Ariftot. Maris cauernas incolit , Oppianus. ^Tum pedibus
tum pinnis natat, Ariftot. ^ Sepixparux uefcuntur minutis pifciculis, quos extenfispromufcts
dibusfuisceulineis,captant, Athenaeusex Ariftotele, Sepiar loligines uel maiores pifccs
cuincut,Ariftot.^Deatramentoprsediximus quadam in b. quoniaPlin.hccfanguinisinftarin
fepijs putauiucum uero excrementu fit potius mc reliquaaddemus, quomodo quidem eo effu*
fo fe occiiltetjreferendum eft ad d. Idem ouis fuperinfunditfccmina,utmoxinmentione par*
tus dicetur. Cum atramentum mittit fepia, Mafsilienfes exigua cuiufdam uetuftatis retinen*
teSjUulgo dicunt eam atramentare, Gillius, Plurimum atramenti habet ex mollfbus,idcp pry*
cipue metu peculia efRindic, Ariftot. Ecalibi: Atramentum infra ad aluum habet,id^ multo
copiofiusquamlolligines polypi: quoniam plurimu terrena materia habet, qua in atiamen» fo
tum fccernitur. argumento fepium eft, quo polypus caret: lolligo cartilaginofum ac tcniiegcrit.
Nicander atrum ilium humorem^A/u/jideft, bilem appellauit. Philes recens author arrco-epceyifcc,
Galenus uerd in Glofsis hypofphagma incerpreratin-j quod atramenti fepia ceu fedimentu eft,
olo[j Hipponax quocp au7iiHS‘-^(r(p«yiAcc dixit, interpretes (inquit Athenaus) eius pl
icis atramentum ^iK^//«Vfr)reddiderunt.alioqui hypdiphagma eft genus edulij ex fanguine cum
carnibus &diuerfiscondimentis,6i:c.utibidcm Athenaus expIicat,libro7.mSepia,fDecoiru
fepianim lege qua annotauimus in Corollario Loliginis minoris c. In coeundo obfcccnu
nus eft.na ore concipit, ficut & iiipera, Ifidorus. fed melius Rondeletius fepias fifiula 6i:coirel^
parere exiftimat. Amor S>C libido fepiarum, quomodo Ut capiantur caufa fit, ex Oppiano tcfc*
remusin e. Sepia, ac lolligines ora applicantes, 6ibrachia inter fe componentes, natantescp, 6»
in aduerfum coeunt, narem etiam d/iftam in narem inierunt, natatus alteri retroriiim, alteri an*
tcuerfus iu os agitur. Ariftot, Sepia altieiis bipartitus eft,oua candicatia grandiniiimilia com

pledteni

DcSepia. Lib.lIII. io^t

jpleflens pcrmulta.Ide. Omnibusmenfibus parit, Plinius. Sepia in terreno parit inter harun=
dinestaut fictibi enata algaiexcludit quintodecimo die.Plin. Mas fepia oua.quac fccmina edide

rit perfequitur, fuufemcafpergens.quoduel in reliquis eiufde generis fieri ratio eft. Verum no KUsintJutdli
nifi in fepiis hoc uifumadhucell.Ariftot.atqui libro i.cap.i7.degenerationeanimaIium, femen

an emittant mollia incertuciTeferibit. daf/Ji</7^a;iisasv5«i(/ii«ntifvir¥il>(/S»Aijj/,Ksii;,inTOsi,fj(ijcje

hiftorix 5-. is.ubi vi/ Rondelctius abundare putat ex Plinio SC Athenso.quanquS Gaza fi-

militer legit, uertittpatramentum.quod tamen non mare,fedfoeminam ouisafpcrgerc.ex alioA-lod.
riftotelis loco conflat.quamobrem ego no SoaJj/.fed una litera mutata legerim, hoc eft geni,

turam. Verbum quide sajja, quod apud Athenaiu legitur, in ufu no eft;& apparet huc A thenar
10 locu effi: mutilum,ut inmultis alijs. Plinij ctia interpretatio, Mafculiis perfequit afflatu.&Tc.non
tanti eft,quin Ariftotele ipfum fuis alibi uerbis fefe interpretante ei praferamus. Kxmcpva-^^ uer.
biim fiabfolute proferas , fpiritu 8C aere contra aliquid emittere fignificattat pifces in aqua quo.
modo anhelare aut afpirare aerem polfuntc' nam ut Rondeletio donemus pifces proprie didos
fpirare, mollia tame exanguia no fpirabunt.at Ii accufatiuum addas' , aliud quippia cum fpiri.
tu ucl tanquam cum fpiritu emittere (ignificat,ide fcilicet quod wnrf/idmj/ , id eft alpergere ; ucl
tijt7a(at<i«'<«,id eft, contra aliquid emittere. Mas igitur fepia iwncpi/xx »>(/ Sogilj/, humore ge=

nitali fuo oua confpergit, genituram eis ofFundit.nam &: lib, j. cap.y. de generatione animalium
Ariftotclcs,pifcium omniu oua , nili mares femen futim eis afperferint, (Sesf/iuvaf, r>f/ Sof Jp dicit,
uel iutffmrat»,) augeri di uitalia effe negat. Et rnox fequeti capite: Tx/MSy vx^x&aAa rx 9«A«t,7^5
aotcu7H7n)ia'Tttt'io(/-7BK9t/.* 'ix^iixhkxix felaj.^wSfi^fisMeiCpro 9»AtOT malim ivwtiatn) ^ itxTxcxmjjhnffxim
(fubauditur yji 9»f<li/,exprscedenti capite)o si xfss/iiir %9v<lr tos ia;,- ^ ytynrxu (fup.

p\evLvHiix^(mui)fs usu «s^M.hk sTwtyts ia« «aXixM dixit , quod libro quinto hiftoria niffV.
Rutfushiftoritey.iS.caufam reddens cur oua illa inter feracematimcohsreant.ficfcribinAV»”!
yXf i yiia iyenH-m mx nv|i<n/i,s m yj^xy^mis ■^acma ticu Aftipulatuflfentcntiacfnoftra:

, uctus translatio.qiiam author de naturis rerum recitat, his uerbisrSepia fcemina cum ouat, mas

eam fequitur,&: fuper oua femen infufflat,ut uiuificentur.item V uottonitQiioties ediderit oua,
mas cueftigio fequens humore fcetificu otiis fuperinfundit , ateg ita efficitijr ut folidefeant. Fa.
cile quide & 9oAjf permutantur.^ libro 1 .de gener, anim.cap. non 9»e(!|/ legendum fu

fpicari me indicaui ftipra in Loligine minori C.f Primum oculi grandes in his qtiocp, perinde ut p.,rHK er /it*
5oincwerisapparent.SitA.ouum.B.c.oculi.D.fepiolaipfa.(/c%itWi>_/)»r,«rnfr4ai*c,7r»tV5’^‘-n«.
ahimdmt.) Ferunt titeru fepfe uerno tempore, pariuntintra diem decimumquintu. ih^-nKTsmyjt
iy.:!l,‘mii.xliquiummhpirjeuenreeits ,nidsndiiauii,fiuemfxrm,dtesijmrtilecim:jmdxnmxgisci>mmiM,a!i
A conceptu potius xdpATtutn uj^ue tot dies nutHetAtt^conltdcTAndutti,') IVfox oua ardita cralsittidinem acino,
rtim uux minorum.intra diem item dccimumquinttim capiunt.quibtis obrtiptis fcpiolae exciti,
diintur. quK, Cfi quis prius, prole iam perfeda , abfeiderit otii membranam, ) ftercufctilum mit.
tunt,fuumcR prx metu colorem immutant ex candicante inrubriufculum, AriftoteleshiftOriae
c. I»! Adhairct otio fepia nafcens, parte fui priore, hac enim tantum poteft adha:rere,cum h?c
una partem pofteriorem &: priorem eodem obtineat, Degener, animal, j. 8., EtalibL Sepia
K polypus, K reliqua generis eiufdem.oiia qua pepererint abfolutafouent. Si praecipue fepia:

. quippecuitisfepeniimeroalueiisiiixtaterram,dumhocfacit,appareat.

* Bimatum non complet fepia , ut neque polypus , Ariftoteles Si Athenaius. Sihiftoria vif*
quam tradit Plinius de ingenti polypo, dolij magnitudine, Sic. longitudine pedum triginta,ue.
raperhibettir,nullumfeqtieturabfurdum , quin polypi Si denis Si bis denis annis uiuere pof.
fim quod etiam tum feptjs tum loliginibus euenire polle non dubitaticrim , prafertim cum eo.
dem loco fcripferit Plinius ,fepiasloliginesqtic eitifdem polypi magnitudine in Hifpanico li.
tore undis exptilfaselfe repertas, Matthiolus Senenfis. atqui ui« longitudo corporis magni,
tudinem nonfeqtiittir , ut in libello de uitk longitudine indicat Ariftoteles : cuius hac in parte
authoritas conticlli a Matthiolo non debuit, certe nec in eodem genere , nec in diuerfis , magna
parilis comparata, ftmpliciter uiuadora dixeris. St cum inter miracula polypi tam grandes fmt,
fo ncc in mediterraneo, (de cuius maris pifeibus Ariftoteles rcn'pftt,)fed Oceano,quid inde de po=*
lyporumuitiacitatepronunciesabfolutec' cc- «

Sepia , quemadmodum polypus , mutat colorem , Gilhus. Nonnulli colorem fibt con- B
trahere fimilemloco in quo iierfatur , eam confirmant, Ariftoteles. ^ Incedere comugatim
folent Ariftoteles, St ex eo Athenaeus. Mytis eft pifcis femina, qu.-e Ime

mare nori pafeitur, Hefychius. uidetur autem non alius quam fepia intelligi : qua: tamen ab au.
thoribusnonipfamytis dicitur, fed mytin habet. Cumfepia itfta efttridente, mas feminam

adiuiiat:femina,mare percuiro,fiigamarripit, Ariftoteles.

Cum fe a peritis pifcatoribus captari cognofeit Sepia, futim atramentum emittit.quocirctin-

fufa.aboculispifcantium rcmouetur,eorum9perftringitoculos. Pifcatorestiero cum itinco.

io rum oculis, niliil tale uident. Sic Aenea tenebds c.rcunfepto fefellit

ait Homerus, Aelianus de animalibus 1. J4. Elcgantifsimi de hoc fepiarum aftu ucrlus Up
piani Halieuticorum j, leguntur hi:

10^2 DeAquacilibus.

^KTfixL au 'Ttittfft Jh^stp^nuj^ ftiMvTta^ ESJ tis ^ nmum BoAcs K&vnat wwsj-mj

KufWSlS^jWixrss ^vo^^U'z^@' aj^Au©^ 9(^tta.vsy a'n^'m'^oy\o^’n a-^my «Mcc^

Ev7j3fc:yfc7ta.Tas %vr cci/ t^tt cpa^&^^ojjTiiisc «avtju o^cpi/cupcsfxBKyi^ite wiyneay.ccyifi tfi rriviiy
P(U'uww(^'(|tftl«:'t3>(fl««(i«AAufc«A£rt/&« «3(Auc«s;(W« ui’ fcTjoaTfaraottf/cVwa-sff,

A( i/S c/'i Hi^wAo^T©^ «.Jjijy (ptti7«,l(gu a tiv^j il>iSJS'7Ti^{?y t^SCy.

Sepia tardafiig®, tenui cum forte fub unda Deprenfa eft,iaia^ manus timet illa rapaceis.
Inficiens tequorn/gruuomitillacruorem, Auertit^uices, oculos fruftrata fequentes, *
Ouidius in Halieutico. --s»mau?©'ij!u|»Ai(/'©',«7t(«AMi'a 0(s?(«c ^a«u?»Ao}vto (prouluAmMiti/)

(«tSsir’a:^af!>f©'of('”(',Nicander.| ^Klugilesaliquadojnonfolum pilciculos, praelongis fuispra»

tenturis fepiauenatur,Ariftot.

, Sepia: odore efcarumalletHatac capiuntur, Ariftot. Efcaadfolasfepiaslcapiendas; Facem

uini fine aqua, oleo contundito, ad locum^ accedens mari ipfam inijeito. Sepia: fiquidem uiden
tes quod ( fax defeendat ac petatiraum ) nigrum ipfum relinquent,atque illucfe conferent,ubi
oleum fefe illis oftenderitieas^tunc comprehendito,Tarentinus. Eiufdera uerbis aliam eicara
ad polypos fepiascp defcripfi in Polyp. Ad fepiam capiendam necp naife, neqj retium infidia:
opus funtifed amoris illecebris eam ad hanc rauonem pifcantur,ut Sepiam fceminam ligatam in
fludibus trahantiquam ut uel longifsime mas ( ^uam m alix, etiam a longi itUermt,OfpMm) uiderit,
ftatim cupide in eam fertur, & amicam flexibilibus nodis etiam atep etiam diligenter circumplel
clituriatcp interea cum funt in hac implicatione, ambo pifcatorum infidijs in pifcatoriam fubtra»
huntur; (&: fubtraeSte etiamnum haerentOuniSa «f ’ Sciuc 'mryayi^svn,')GiUius ex Oppiani Halieuti. lo
eorum quarto. Nafsis etiam (ut canit ibidem Oppianus ) uerno tempore decipiuntur, myrti
enim aut arbuti alqsue frondibus naflas inumbratas in arenofo litorc exponunt, fepfa uerd fiue
fobolis fiue libidinis defiderio ingreffie capiuntur. Ego Mafsilfa uidi in hunc modum capi;
Speculanimiruminlignumincifa ex chorda appenfa in aquam pilcatores demittunt. Si fenfim
fluitantia trahunttSepia ad fui fimulachrum iefe iaculatur, ac fuis flagellis lignum circumplicas,
dum fe a pparentem in fpeculo amatorie intuetur, interea reticulo circumuema fubducitur, Gil.
lius. Sic 8C coturnices aues laqueo aiite fpeciilum pofito capiuntur, Euftathius. Sepia dicit,
quia fepibus interclufa facilius capitur,Ifidorus.eft autem utra fortehaic capiendi ratio,etymoa
logia quidem abfurda. Fceminac tridente percufla;, mas renahendo eam auxiliatur, ipfe uerd
fi captus fuerit, fcemina fugit , Athenaus ex Ariftotele. f Conueniuni pifces ex altoetiam adr»
quofdamodores,utfepiamuflam,6ipolypum:qu3Eideo conijeiutur in naffas, Plinius, f Adma’
rinos mugiles, fcaros SCmullos efca.-Sepiaru teftulis cufifymbrio uiridi, (quod eft bryon,) aqua,
farinaSircafeobubuloraiftis,utiior,dumretibusnauas operam.Tarentinus. Sepia (Seftxujla)
aurifabri ad annulorum fufuram utuntur , Adamus Lonicerus. Sepijs in dorfo os candidum
ftiperiori parte durum ac fauc; inferiori autem fungofa quadam medulla repletum : qua; etjleiiil
ter alpcra,a: ligni modo frequentibus uenis difiinefia uifitur.Expetuntur fepia: ofla aurifabris. fa
cile enim in partem illam fungofam anulorum, ca:terarumcp rerum formas imprimas, qute metal
iis igne colliquatis expleri folent,Matthiolus Senenfis. fSepfa atramento tanta uiseft.ut in lu»
cernam addito Aethiopas uideri,ablato priore lumine, (Matthiolmmn reUe legit, exterit dUtis lumi
sifotf,) Anaxilaus tradat,Plinius. Traditum eft fi quis thryallidem (id eft, lucerna ftupam) in le= a „
pij atramento & teris aerugine intinxerit, homines circumftantes uifum iri partim tereos,partim"^
nigros, Symeon Sethi.

De nutrimento ex fepifsalijs^mollibus.lcripfiiamfuprainloIigineF.circa principiumnibi'

Galeni Aetqcpdeipfis fententiamreperies. Sepia difficilis eft concodtu, parumcp in fe con
tinet falli fucci, quod fi concoquatur , non parum nutrimenti corpori affert, gignit tarne crudum
humorem, ipx etiam Galemas ingenere ie mollthmjcnlit.) eam ob catifam oportet eam condimen=

Iis acrioribus conditam efle.uinumcp pdft uetus & tenue potarc,Symeon Sethi. Mollia,utpo
lypi,fepiie, carnem habent duram ac difficilem concodiu : qua ratione, Sd quia flatus concitant,

V enerem ftimulant. Salubriora funt elixa afsis. malos enim humores continet, (ut apparet cum
abluuntur,) qui per elixationem euocantur.affatione uerd ficcati retinentur,Mnefitheus. Ruc»
bienialipifefiamirterpretantur,) eft conuenienscibusiqui tamen falfus Sdinueteratus, atra bilem
gignit, uenerem promouet, Auicenna. Sepia elixa in cibo ueflcac,renibus, SC dyfurfa medef,
Kiranides. Hippocrates libro i.de morbis muliebribus,in curatione uteri auerfi ad coxa : A d
uefperam (inquit) mazam coenet.fi uerd panem uoluerit.&bolbidia parui polyporum generis,

& fepiolas paruas in uino ac oleo coquito,&.' edenda dato. Et in eodem libro rurfus eade bol»
bidia feu polypodia.aut fepiolas,fimiliter prxparata,ad menfes ciendos fumi iubet.

Sepitecaterafp mollia difficillime concoquuntur, quam ob caufam antea ctedi uerbenbus fos

lent, quam excoquantur.Suntquifepijs(cum)nucibus&: allio paratis ucfcantur.utfalaciores in

Venerem prorumpant, Matthiolus Senenfis. Ificia de fepia leguntur in Magiricis Apicij i.i.

Sf in fepiam apparatus 9.4. Sepias elixas, abaheno in patinam mifias, cu pipere ac lafere con 60
dies ut uoles. Sunt qui ex pipere,cinnamo,coriandro, uiridi mentha uel aridaiitem qui uitello,
aceto uel agrefta, olei modico, ubi ebullierint, obligent, Platina. AJuiim fo!uunt &: fepfa; in cil

bo dana

De Sepia. Lib.llll. 10^5

bo dantur cum oleo &: fale &: farina decoflae j Plinius. Sepias ijcteres aliqui prtcmacerant pri>
mum lixiuio ex cineribus dC parte calcis faflo, deinde aqua dulcitdenitp purgatas concifasepin.

teftinorum inftar condiuntcoquuntcjjutaudio.

Sepiarum atramentum aluum motict,Cclfus dC Dioicorides. Atnmmta,

Oua fepis urinam molient, renum^ pituitas extrahunt, Sirenes purgant, Plinius. Incibo

fumpta urinam mouent,8i renum grauedine tollunt, Marcellus. Hippocrates medicamentis

in uteri aiierfi curatione ea mifcet,ut referemus in s. / „ . tT

Polypi etiam Si fepite morfiis non caret uencno,quanquam id exiguum liqOppianus, Ha. d
betfepia dentes ualidos,occukos,8i morfum ucnenofum.Polypus uehementius mordet, fedmi mrfm. ,

10 nus uetteni habet, Aelian. Philes quoqj dentes acutos Si uenenatos ei tribuittRondeletius dcn.
tes proprie didos negat. Morfu no Ixdit fepia,fed noxia quaedam fanies e corpore eius effluit,

Vuottonustqui forte Oppianiuerba non redleaccepit. . . c • r ■ ^

Remedia nonnulla e fepijs in cibo fumptis , item atramento Si outs feorfim , lam prslcripta Amciu.
funt in F C Sepia aceto fufFoceturtid^ acetum cum oleo mixtum propinetur illi qui marini hip
Docampi ucnenumhatiferit, Actius. Addolorem dentium; Ouorum putamina, fepiam, Si
oleum mifceto , Si coquito , donec tertia pars relinquatur , Si tepidum ore contineto, Galenus
Euporifton j 187. Polypis ac fepiolistoftisftiper prunis, puerperij purgamenta a partu pur=
ganttir.Hippocrates de morbis mulieb. f Sepia elixa in cibo fumpta , uelicam, renCs, Si dyfii.

nam fanatjKiranides. a 1 r • \

lo De tinduris uel maculis corporis abolendis remedium fic: o C v L o s uel oua fcpix in aqua exobw*
folue Si cum meile permifce,atcp inde maculas perfrica,citd abolebuntur Marcellus. Sepiae o-
ua urinam mouent,renes purgant,Plinius.qu®reetiam paulo ance in F. deouis. Potio fccun-
das menfes cdiicenstCantharides quinq; auulfisalis & pedibus ac capitetdeindetnbolos ad ma,
re nafcentes und cum radice,menfuram quanta eft conchte tefta terito : Si anthemi luteam mter.

nam partem ficcamtritam,concha:teflam(4«c»ieK/!(rai«)addito;8ileminis api] tannmdem:&ie
pix oua quindecimtSi in uino dulci diluta bibenda dato. Et quum dolor habiieritpn aqua cahda ,

defideat.Si aquam mulfam aquofam bibapHippocrates inlibro de nat.tnuhebri,Si hb.i.de mor
bis muliibribus. Idem rurfus in qfdem libris,uteri adeoxam auerf, curationem docens : At tn

mennbus(«(«f»re^KO>«enyftA«redeie«t.)rifanguiseruperit,fatiseft;Smminus,catharid^quatu.

50 or bibat,pediLs Si alis accapite reietflis: Si paconix grana nigra qtiinqj. Si fcpis oua & ap ) »

* mcncutnuino modicum. Et rurfushb.i.de morbis mtihcbr.m eodem morbo menfibtis elici.

endisiMane fambtici baccas fex dato in uino mcraco,8i fepix oua lo. aut ix. Et hb. i . de tnorbis
muIiebribusiCim mulieri aut parius purgamenta non fuerint purgata , autmenfes uot ptodie-
I rint,aut etiam uterus durus fuerit, Sic.in potu exhibere oportet pharmaca uterina, aut fepig ouis,

THhm cruflam,uel cor E tr/la.

ticem-Grxei oftraciim.^ Ex ea tum ufta,tum non ufta,uan'x funt medicmx, quas ordine refe.

remus promifcuetamcnexuflaSicruda. Sepis teftafungofa eft, non ut ofireorumfihcea.

Si abfteruendi quidem ficcandicB.fimiliter ut oftreorum leftx, m pollet : fed partum eft tenuio.

1.0 rum Gaknus.^Profepiatcftatnmcdicamentispumiccmfiibftituihcere in Antiballomemsle

* oitur Septe offa cum^alijs quibufdam remedi) s conftittiiint fuffleum contra languorem mor
peftil'entiahs,apud Vegetium ueterinarium 4.11. Sepiarum teftx ex aqua, extrahunt te a c .

noriinhxrentia Plinius. CruftteuelDirafepiariimcomburimtur,cmisqieanimimpofitus,edu

crau™ co;por"inteferint,Mar Etiam non uftx abftergunt urna cut.s,

Ae^ineta Vftx famen ad eadem efficaciores mihi uidentiir. V fta hxc tefta(donec pa^ inter -

orSfunaofa ab exteriorecruftaabfccdat,)tritacp, alphos, (id eft, umhgines,)furfiiresKephdt.

desCui”fcutfsteLiealiquiuertunt.,extcrit,Dfofcor.ItemIentigines6ifca^

tiiis Galenus quoq; ad fcabiem prxdicat. Ad lentiginemiSepiote emeres ex ofsibus omma to
Ium, Serenus^ Madetur Si lentigini exterisq, uitjis cx ofsibus
co crefeentes tollit, Si humida uIcera,P!inius. Ad alphos couemtcrocodilea,

^ Aeaineta Vftxfmegmatis quibufdam ad elephantiafim apud Actiu imfcentiir. Ga.enus

co jpof! fec. genera 1. il.fepiarB teftas numerat cum ijs qux projpofiti albi emplaftnCaduerfc nU
cera cacoethe Si dyfepulota)candore tueri pofsint. Si animal fecerit uulniis, o a ep aru, »
ftas etiSoftrearum in puluere rediges, Si aerei quoqt ttafis fuligine panter mifccbis.qux bene t n
fa fi frequenter afperferis,ficcatum uiilnus ducet celerius cicatrice. Vegentis Vetei •

er Septarum teftx , quales in litore inueniuntur , pilos attenuant >

Apud Aetium etiam Si Galenum medicamentis P‘'“ ofla

uftionem : nam altas oftreorum teftas uri iubent. ^ Ad ftrumas mirt P„ r ^ j
eum axungia ueiere ( minutifsime , Marcellus ) contufa Si . bta , P mtus. |Jio

io medici qufdam compofitis illis medicamentis ex diuerfis mflte Adoedon

aduerfusbronchocela%ropinantur. f Vftalotafphxctefta octtlo ^
tur.abfumitceliqtiaooculorum ungues(ptcrygia)tnia,8icum fa!e,fofsib,Galentis g

SD,9

' ii ’•

DcAc|Uanlibus.

1054

Amnioniaco, A?tius)efs adhibita, Diofcor. Ad albirgincsiScpia tefiam trita cum melie riibf.

gito ac urito : &Iacuigato poftca pharmaco hoc fiiblinito, Archigenes apud Galenft. Adeafi

dem &: ulcera oculorum: Os fepte crematum diflbluccum meile, &: urgc,Galcnus Etiporifion
1.99. Sepiarteftam coilyrijs oculorum mifcent, praefertim ad cicatrices exteridas per fe etiam
combuiia ualet,&: ex meile contrita,T rallianus i.p. Cruda li teratur dentes & oculorum cica»
trices exterit,corundem9 ulcera exiccat, Aetius.Galenus non plane crudam, nec tamen uflam
fed toflam efle uult: Ki xmSiJaie M n le^ htifAvoy (* fl m-Tnxs 'isf-mt ) eJ^ms te

OT?ur-a,K^|»falr8 TOeA««.ubi animaduertedum, quod Actius, dixit oculorum ulcera hoc remedio
nccari,Galenura (nilt mutilata iicledtio)ad ulcera fimpliciter retulilTe. Oculorum tumorem tu

boremepfepte cortex cum la£SemulierisilIitusfcdat,a:perfefcabricias emendat.Inuertuntita-

que genas id agentes, & medicamentum auferunt poli paulum, rofaceoq, intingut, & pane im.
pofito mitigant nodie.Eadem cortice & nyctalopes curantur in farina trita, & ex?acero illita.Ex-
tralut SC icjuamas eius ctnis. Cicatrices oculorum cum meile fanar, pterygia eufale &f cadmia lin=
gulis draclimis, Plinius. Sepia: teila interior quae mollis eli diligentifsime trita, & muliebri Ia.

P''^™’“”‘'^l'‘'®-^®^P‘*'^^J'^““‘*^'^'t)uginesoculoru,iniumentis,Piinius:flam crisim.
miira,Diofcorides. Albi uitia deterget liia curatioiSepia; marinte ofsis ralifcrup. dcnos-croci
falis Ammoniaci , myrrhs , crocodili iiercoris , ana ferup. duos (mifce,) Vegetius Veterinarte
1. 11. in Hippiatricis etiam Graicis cap. 1 i.fcpia: oiiraco fuccus feniculi dC aha mifcentur in coi
lyrium ad leucomata equorum ; & mox ad fiiffufionem eidem rafo adduntur fales Attici, fimus «
crocodiline. »1 album in oculo bouis eft. trita fepia: teiia.BC per fiftulam ter die oculo infuffla-
ta , lanat,Columella. V itam tritam ad albuginem canibus adhibent, Tardiuus. Cicatrices ocii
lorum m equis extenliantur cum fufili ifofli) fale trita fepfe teha, Columella * Teiis fepiarum
recipiuntur incollyrtis abiierforijs apud Actium 1.54^. Alchohol ad conferuandam ceulorum
lamtatem (m libro Secretorum, qm' Galeno adtnbitur) prateresetera accipurubien ideftlea
, piam (er fnmp ablutam marinam. Sepiarum teli® palpebras mundant, Kiranides.
Ceniormat® in collyria l®uigandis afperis palpebris affricando accommodat® funt, Diefeorid
Mediocri huius tefls fcabricia uti folemus etiaad magnas in oculis afperitates, (quas iycbfes nd
minat:) collyri) ex ea fermam effingentes, & donec fanguis eliciatur infricantes, quo faVto poft,
ea cath®retica collyria efficacius adhibentur, Galenus. De hoc remedio etiam Phhium fentire 99
Ad kta, cre. puto,cu fcribit: Adqriunt & ofsiculis eius genas,fi terantur,fanati. ffOs fepi® dentifriciis apttf.

fimum eit,Syluius De fepiarum ofle quod molle eft dcntifricijs admiTcetiir, Marcellus. Dio-
Icondes uidetur uftam hanc teftam dentibus extergendis commendare : Acrius Galenus altjcB
crudam. Ad dentes dealbandos ualct, fi polline eius fubtili in panno lineopofito fricentur.Aa

faciem quocp dealbandam pollen idem unguetocitrinomifcctur,Platearius. Smegma dentiu

quo albi Sf odorari redduntur; Nitrum, teftS fcpi®,myrrha®qualiter mifcens utitor, Galenus ex
Cruone. Ad dealbSdos dentes, aliacp eoru uitia fanada: Dafypodis caput ufuim cum feniculo
quam albifsimo,» fepi® tritis ofsibus utcrc,Idem Euporifton i.ii.Sepiarum tcftas adijemt tum
dentifncqs,tumcompolirionibus ad os humidum cruentumcp detergendum, aigingiuarum car
nemmftaurandam,Incertus, Sepi®os,uelipftus (ciufdcm ofsis) combuft® & ex meile contri. 40
t® puluis,adic(fta gutta ammoniaci gingitiis & dentibus prodeft, itita perfricentur ut ex eo nt.

..si dcfcendar,MarcelIus. f Sepiarum cruft® farina pr®parat cutem medicamentis alo

tfSZT «Plentjbus-Phn.us.f Os ftpi® tritum &cum aqua potum thoracis uitijs & afthmatieis

> ommnoproddi,Oblcurus. Os bibe contritum, ftcilis pulmone refurget Spiritus &uitittpe.
tftoris omne feret, Vi fimis. De medio oiTe fepi®,quod eft molle,pulucrcm facies, & in mixtio-
neconditioptimiiccoririco (Je/i«iC(!)ieiunopertriduumdabis,itautin dextro latere ahquandiu

iaceatcumacccperiqctpofteadiurifsimcdeambulcqMarcellusEmpiricus.Adfupprimcndum

alui profluuium: Sepi® tefia & capillamenta cremata ex uino uetere potui oflTcrto, Galenus Eu.
poriftonj.^.an uerb capillamentorum nomine cirros fcu pedes eius accipere oporteatian vpixi-
tl'»tila,quorum probranchijs cis uftim efle Rondclctius conijcit,qu®rendum,^| Si uterus puer-
per® prociderit, fepi® teftam tufam Sf uino imbutam cO leporinis pilis lana excipe, & apponen.
dam prabe, Hippocrates in libro de ftiperfatarione. Qiium mulier prsgnans menfes profluos
habet, itercus afmi ficcum,&: i ubricam,ac fepi® teftam, trita, fimulm linteo illigata apponat Ibi.
dem. Si pr®gnanti menfes comparcant.ftcrcus afininu ficcum, & rubricam, &; fepi® teftam te-
rito, &; linteo i. ligata appcnito,Idem in libro de Herilibus.

H. a Sx^Jiparoxytonum eft,utixj7i!c,5i«io:, Athenaus. Scpiaautediciuidetur.utprobcAdamus

Lonicerus coniecit , quod atramento uclutiputrida quadam fanie, quam Graci raaicftra uocar
abundet. Ridicule Jfidorus ; Sepia dicitur, quia fepibiis mterclufa facilius rapitur.Et alius quii
dam: Sepia prefufo atramento pilcatoribtis fe ueluti fepit&l occludit, f Sepia paru® Gracisfe-
pidia dicuntur, Latinis fepiol® ut Samonico. Plautus Caftna:Emito fepiolas lepidas xsOTdf* 6a

nominantapud Athen®um Alexis, Anriphanes,EubuIus,&:Ariftophanes in Tbcfinoplior
Donon (ir7ii.:fc inter bepfetos.id eft pifciculos minutos elixarifolitos numerat. Legitur
(cum tcuthidio polypodio) apud Athensum cxPliiloxeno; quam uccem mutilatam puto,2^

kgen.

De Sepia. Lib.IIII. ro^5’

let^endum «toA»!/. . apud Philyllium uel Phrynlchum, Athensus. Smnm,

ei?, Pollux. ^ SepiaSjUtPallaSjXiraiKS, a Nicandro dicitur oxytono nomine foeminino.hoc uer=
fu;HKTCir«':n(ti/i©'ifT/|«aiii'©',«7t(iiAM>'a o1S'tut)^7v. Et Anciplianes apud Athenteum : T»f &.

ATmvTtcn^ihUmtmii.iRxhSsvnihif EisTffiSaAif^irp, K^vrtt/rasjua.jioi.
ei ei AioeiM, (corruptum uidctur uocabulum ! A(eeiJ'xs forte, fl uerfus admittat,) m-Tiixs ahni
^xa7pit,fepia,Hefychius:poIl x^®i'io1(flr,non fatis fuo ordine, Yfinia,ideft,fepia,Sylua.
ticusmefcio quo idiomate, Thebani rerum nomina innouare gaudent : itaque fepiam uocant
c-MiSoTiAiii', Athcnatus.debebat hoc nomen epitheton potius eife, poft feinquinantem (atramen.
to fcilicet aquam)fignificans. Eultathius interpretatur riu oweo TiAiiirj/ vt/ SuAoj/.^f T eu

10 this,loligo eft,noniepia ut recentiores tjUidam interpretantur.quidam etiam ineptius pro mela,
nuro fepiam uerterunt. 2inv« uel mw per iota in prima , SC ypfilon in penultima , arcam ps.

nariam fonat. ~ , e ... . / > ■ i

Sepia furua,Gyra!dus in Aenigmatis, Tarda fugac,Ouidius. AoAciffsp.AAojisTJs.its^oliicAs*, Ef itljeta.
.TwsgaiSjOppianus. 4>i/|»A/s, Nicander. Ev3aoK(t(<©',Matron Parodus. d.aj<&«7>Ait.uidepau.
Idanteina, . — «.neueVo/.©'
tiphanes apud Athenteum,

Sepium tribus fyllabis.non ut Cslius Rhod.habet fepicum,pars dura folida^ tn dorfo fepiac
dicitur.f SsonaAAK.fpecies uitis, V arinus.

Pierius Valerianus inter notas occultas SC hieroglyphicas fepiat pitfluram uaris iignificatio iconer.

lonisproponittnos lemmatatantum indicemus,quafunt:PulchrainctEpta turpiter cedentiatquo =

niam hic pifeis oftendit fe quidem pifcatoribus , fed mox fufo atramento timidus occultat. (Hoc
kmptumejhx Hienglyphicis Ori 2.110. Thetis.quar in fepiam, dum Pelea fugitat, commutata fcr=
tur;8C quiuis homofimulationum inuolucris obtedus. Mendacium, nam hoc quocjcut Gram
q^j.ypJion ait,)^ roit t^ocows ^ ctimcv^sToiiiid eif,in extremis partibus nigre,

icit SC obicuratur, (Confundit autem melanurum cumfepiay Iihprobitas ; Quod iymbolum (inquit)
Plutarchus inlibro de liberis educandis, ita interpretatur,utfuboftenderedicat,commerci{icum
improbis non habendum, SCc. Sed hoc ^uoij,ad %lelanurum,nonad fepiam pertinitiut explicaumtu in Mt
lanuroh. Literte.Aegyptij&ne (inquit) cum literasfi'gnificareuellent,iuncum,cribrum,&:fe-
piani ponebant. Sepia quidem pro theca atramentarra poni folita eft, ac perinde literas feriptu.
io ramcB ipfam fignificat. Atramentum Grxci(forte hodie) tm-miTaiif appellant. V iri amor in mulie
rem infidam. ^atioexpofitaeS^in Z>. Sunt &: tempcftatis argumentum fepia. nam pidlse ita ut
in aqira fummum exiliant,magnas procellas paulo pdft erupturas indicant. FerunihocprofeSlo ai

teuthidesJdeJlLoligineijnonadfepias referri dehet, ^ ,

Sepias, ut Pallas, E»7rt«! «,promontorium afepijs didum apUd Athenteu. Etymologiis pro. Propria u
montorium Magnefix elfe tradit, uel Thcflaliac apud lolcu: Eultathius circa Athon, ubi Xerxe na-
clafsis cladem acceperit : (ic autem didtam uolut a Thetide, qua Pelei nuptias fugiens, illic in fe=

piam mutata fit.MeminitEuftathius in OdyireaE.dicifauteE«70itsmT»,uclE»w«i<if*. fElted

Sepia Arcadia mons Paufania, in quo fepulchru fuit Aepyti Elati filij , qui morfufepis ferpen-

tis interiit.^Sepiulfa infula eft in Ceramico finu,Plinius f.ji. f Credit Sypuntem adificium cf-

+0 fe Diomedis,qua Graci Sepiuntem nScupant ab eieflis efludu fepijs.Straboli,6. ^ Sipus, uel
Sepius,ciuitas,qua nfic Sipontu (in Italia)dicif, a fepiarum multitudine fludibus eieflaru. Re.

centiorquida.StephanoEiirfsurbs ellDaUniorum.LegcSipotuminOnomafticonolito.dliiSu

aliqui uolunt a multitudine fepiariS qup ibi capiant. Sjpinu Ptolcmao j.i.urbs eft Samnita,ho

dieSepinu. Sepiafcopuluseft,tcfteHcrodoto,diuerns inlOCis,iuxtalitora Athenienliu.^_Ar

chippus Comicus in Pifeib. nominat «uAsf i/« SI Eaizoup t)! eofon.quali mulieres quafd^

Apud Ariftotelem de partibus animalium 4.9.iic!egiturdefcpi3:E««so?Tx?f.«'u^™if«,'^ u.

kCt»! uJlkisop Sij: 1(911 Ko mJ'xs nSA rlw lciepx>^lui,e/i-fte /jSti/ 5 op miixp ^ oiiw. K..®-.

■nes. In quibus uerbis primum notarim sOi©' non redic penanfledti , quanquam 8d alqs in loiris
fepius tum in Arillotelis tum aliorum libris modo penanflexum, modo paroxytonum inuenio.

Co fed quoniam penultima breuiseft, omnino penacui debet, AsmtJ'©'

Xenarchus apud Athenaeum. XinsfosTramseit oj»©- o-fusf» «vts, Sophocles in Bledtra.^ Dem
deqiiod Rondeletius prohis uerbis^vips ^Sto^aoiAdSl/ , mauuItlcgcre.oimKOiwf&isfSKAfiBi/, uel
quid fimile,nonlaudo,quanquam enim idem fere fenfus eft utrouis modo legas , non temere ta

tnenleaiouetusmutanda.MichaelEphefiusScholiaftcsnonaliterquam^vs^S''«49KAw legit

a: explicauit.Pedes (inquit) mollia habent intra oculos; hoc eft, non prope oculos, ied remotio=
res pauld antrorfum.ut fi quis manum fuam polypi alucum eife fingatiet in digni unius
oculostdenicp in flexu fiue articulo primo & poft ungue proximo, pedes. ^

interpretabimur, Sicille.Poteratautfimpliciusdiccre siT>siS''o4>3<tA(u«p,proira2i!i>"'^“‘P^^'‘’:^

,.i»oi/7re5wfi^iit.SoletemAriftotclcs™7i5>iw5^:TO|.«Z?uocareTOOT!;v5f<*uero,idett,!iipin , ;

ciais, prafertim ubi de membrorum flexibus loquitur. & i pfe Ephefius pau o ^

phus agit de infedforum falieiltiu flexu, am exponit 7165 rin wiAw ksu to Lol ginum aut

fcpiarumcapillamenta,iisi«!»'if‘^SiNicanderiVAi;i},«uocat,Scholtaftes.YideinLougine.

IO 5 <5 Dc Aquatilibus.

c Y7n'T&c/lmJ^^ti^lhKSitotirvxv(M OAafic^^ftTJAwoy (WtTJAftfT^VjSlIldaS)

polis in Acliarnenfibus Ariftophanis. id eft,Corbis prae metu multis me cineribus (dC fuligine)
tanquam fepia pcrcacauic, ^ oWov </£ r> j/Accyx/wf/ ax^xaix 715 wTVTpf^tiu (*oA«?,

jxiTtJr^^owy 7®y7i j(^ v7rrvA5*f^ftjazr(j^5f/ys7rt£c «wfxiAtff/jKCgisCTjPlutarchus in li

bro de ijs qui fero a numine puniunturjde coloribus animarum loquens.

f* Archeftratus,tanquaijs in locis meliores fintfepiae* Kk*

$«G •7BiVt6yc7«7rt(«s;«s«‘5-^A^©'aAriftoplianes^o<(j»'8 Tpuip^y «^r^^inaf/jSuidas, Pauperes non ha-
bentundeemant K^xvtoy AKS^xx&'^'s^yo^^ov^vsPc oum«s, Asv^ttinfefxs \5Rr<i^of5i/c/j/cuSw,Strattis
apud Athcn^n. Apud eudem Ephippus qiioc^ 6^ Eubulus fepidia cum alijs ciborum nominat*

'so^AuTrci^oi/jTheopopus. Sepiam elixa Anaxandris
des nominatio Cotyis Thracum regis conuiuio. Veteres edebant etiam itcyix/isas^id eft,infar
lagine frixas fepias, Athensus. — Smsi^ « tjc anytixii nayavtc , Arifto*

phanesin Ecclefiazufis.iocatur autem in mulief em, qu« barbam fibi induerat, ut uir appareret*
fcholiaftes interpretatur leuitcr bC fuperficie tantum toftis. As«>

Km Tjf^vyt kMi aimxi Coquus apud Sotadem* Alexis ^ Povw^a coquu indu

cit de fcpiolarum elixationefic differentem : — ZHTtix*. Tntm,

A^xxy»5ymrp^5.'^(/irKS{jid'7iAw7eivxs» f^7«7^<i)ivytx cxujnyMytc^dxTnOy (mtov,)

Tc c/2’ «totf <rwyx HSfrxT^coy Tn^^ss KvSas, ZytiQui n Av^oJs «Afl-i, t/l&Trnyjuy xyXi

l^TTt THywcyn^y \7r&<nay

fc. Pythagoras religiofe in cibo abftidere iubebat efythrino K tnelanurotno autem repia,ut qui-
dam pro melanuro uerterSt, Vide in Melanuro h. f De Thetidis transformatione in fepia, lege
fuperius inter nomina propria. Thetidem in uarias formas fe mutantem Peleus confilio Chi.

'ProiinHm. ronis obtinuit,mixtus ei infpecie fepite, Varinus in siatt.f VuItu mutabilis albus SfaterjHora.

ratius in extrema epiftola. (^uo foco Porphyrion admonet prouetbiali figura ditfium , albus SC
ater, pro eo.quod efi bonus Sf malus:& Horati tim.album, aut ad liberalem, aut laetum reddidif-
fe;atrum,adfordidum&aErumnofum.Hucfefl:iuiteraIlu(it MatronapudAthen5umlibro4.de
fepia loquens t 5:stnsifl!5AowEt‘©',<tiai'«9ioj, «/<;?««■(«, H t*oV«ij(9t/sfc£Gi:'3T»A^H5p(3 (tfcAtwer.ife. ideft.
Quae quum flt pifcis,foIa album nouit 8C atrum. Eli enim fepia colore albo, fed fticcum habet a.
trum.quem fpargit in metu ne deprehendanir, Erafmus Rot.in prouerbio, Albus an ater fis ne.
fcio. Et nigrum niueo portans in corpore uirus , Ouidius in Halieutico , de fepia, ut apparet: J*
fequens enim uerfus defideratur. f Perca fequitur melanurum , Esrv7iffim(^'«s Etafmtis

pro melanuro non rede tranftulit ftpiam. Vide in Melanurio D,

DE SERPENTE MARINO»

RONOEI-ETIVS.

A B
Serpentes
rinos diuerfos
v]]i.

f®

ERPENTES muraenis Si myris forma 5C natura iialde affines funt. Sunt autem in
mari miiltj ferpentum fpecies,ut AriftoteIipIacer,Iib.i.dehift.anima1.cap.iy.E(7ii/E<3

o^«E, '^cCTif^Oi rih Tsic j(d^e£tt«5 TaMa Tt^ljLu -riai KUfahlw yvSf yy^^oetn

ij ^«<it'7reMK'^fi'9TCAa^tcu(/ ocptuy^fiitVOfU' T»rftv7Bt/i{e3'iu/. s yiyvovna ^ttIe

<r^o4=it Win. Sunt marini ferpentes forma terrenis Cmiles, dempto capite : id enim habent con=>
gri magis fimile.SuntautemmarinorumferpentS genera plura. Varij funt coloris.Nonnafcun»
tur in praealtis maris locis.

Is quem depinximus terreno uel fluuiatili ferpenti fimlllimus el},ad trium uel quatuor cubi»
torum longitudinem accedit. Corpore rotundiore eft quam anguilla, capite congro fimilis eft. 6a
Maxilla fuperior inferiore longior eft. Demes habet in maxillis & in palato mursnx modo, fed
rariores.Pinnulas duas ad branchias ueluti anguilla.Colore eft fuIuo,uenter SC roftrum cincrcoi

Oculi

DeSerpcntib.mar. Lib.IIlI. 1057

Dculi flauefcunt.Interms partibus a miiraena non difFert, Nullus eft omnino qui primo afpcdu
hunc ferpcntem eiTe noniudicet.

Quare non poiTum non mirari eum, (Gillium notat, ) qui cum in uariarum rerum cognitione A
feliciter uerfacus fit, acum Ariftotelis,qute anoftris trompete dicitur, pro ferpente marino ufur=» A.cai Arijlotc^
pauit, quam acum antea depinximus. Hanc opinionem confellere facile eftex Ariftote]isuer3l^*"°^^?i?A^^
bis, qui ferpentes marinos congri capite efle fcripfit, figura reliqua ferpentibus terrenis plane fi» marinusi

miles: cum acus caput in fiftulam delinat, roftrumque tubam imitetur, unde illi a noftris nomen
pofituni 5 qux figura a capitis congri figura alienifsima eft. Prxterea acus a capite ad podicem
corpore eft hexagono, a podice ad caudam ciuadrato:qua: forma neque ferpentibus terrenis, ne«

«0 que marinis competit, quippe qui corpore fint plane rotundo, («me.)

DE SERPENTE RVBESCENTEj
Rondeletius.

lo SERPENTEM himc marinum primus mihi monftrauic uir humaiifflimus dC eruditifsia A
mus Gulielmus Pelicerius Monfpelienfis epifeopUs. Is ob raritatemminimepraetermittendus
hoc loco fuit : quem nonnulli myrum efle putauerimt, fed falfd, ut cx deferiptione liquet. Nam
branchias ofleo operculo fquamoforum modo intedas habet , pinnas^ ad natandum itiaiufcu*
las, quibus mursna 8C myrus carent. Sed Dorionis myrum alterum eiTe '^Ttvsliovnc, id eft, rua
fefeentem non abfurde quis exiftimauerit.

Eft igitur ferpens de quo nunc agimiis, corporis fpecic ferpentibus terrenis fimilis, colore ru B
bro uelphccnicco:Iineis obliquis &^ftnuofts a dorfoad uentrem du(ftis,eam lineam, qua: acapi»
te ad caudam protenfa eft fecanribus. SciiTura oris non admodum magna , dentes habet acutos,
fcrratos.branchias opertas fquamoforum pifeium inftar. In dorfo a capite fere ad caudam uclu»

$0 ti capillamenta tenuia a fefe difiunc'^a,in uentre fimilia.Cauda in pinnam unicam definit.

Anguilla longis pifeibus dC ferpentibus marinis maxime ftmiles funt , dC e fluurjs mare con= AfiguitU.
fcendunt(i» mare potius defcendmt:)<\uiz ucrd in fluuijs S<:lacubus,2^ fiuulis nafcuntur, carum tras
dationem in librum de fluiuatiiibus reijciemus.

DE PISGIEVS QJV I SERPENTINA 'SVNT
ipecie, Bellonius.

Longe ditierfa eft pifcium,qui ferpentina funt fpccie,ab alijs figura , ut qui plane rotundi fint
atque oblongi,undeferpentinafpecieprxditos eiTe dicemus. Nullis prteterea fquamis horrent,
quorum nonnulli ac prtcciptie Congri in tantam interdum crafsitiem excrefeunt , utinter ceta*

^ cea fere connumerari pofsint, Pifees itaque qui Serpentina facic prtediti funt, ita enumerantur:
Serpens marinus,Mur,2Ena,CongrUs,Sphyra:na, Acus. Lampetram autem iam ante in Galeos
rum cenfu defcripfimus. Anguillas uerd cum fluuiatilibus libro fecundo enumerabimus,

D£ SERPENTE MARINO, BEEEONIVS,

Peculiarem alit Serpentem mare,terrcftri fere reipondentem, qui uel Ariftotelis teifimonio g
farpe tricubiialis euadit. Anguillam ac Congrum, colore, pinnis ^branchijs referret , nifi roftro
eftctjquam Murgna,Iongiore,ac numerofis tenuibus dentibus iiallatoroculis non ita grandibus,
cute glabra, ad dorfum prominente, nullis fquamis afpera , qua facile deglubi poteft. V eiitre ex
j-o albo in rufum coIorato:fpiras^ toto corpore, ut dC Serpentes terreftres, ducit, neque uiuus im^
punenudamanUjUtnccMursena, contredari poteft. Plinius Draconem marinum appellaiiifj
quememariinarenamemiflumex AriftotelerefertjCauernamin arena mira celeritate excaua» C
re, quod idem dc Serpente marino retulicAriftoteles, apud quem oQZ/stoa-^nS^uocatur. Eftcp
(iiiquit)corpore ad Congrum accedente, fed obfcuriore dC acriore, quod ego nigriore dC longio=
re interpretor. Ide tamen Plinius alibi Ophidion appellat. Mihi uifus eft Inc pifeis eius pene tbr» A
mae, quam hic depidara utdes. {TiUuram ah eo exhibitam omifimm: fmilem fere ei quam d^ndeienit^
dedit: fed multts implicitam jfirM, (non quod in mari adeo inuolutits fit, fed ad longitudinem em exprimendam. )
uentre crebris ueluti internodijs crijpo.qualem ego etiam ab amico ex Italia mijfam ferpenm marim imaginem o*
lim accepi, corpore ubique plano,non tanquam aculeis quihufdam eminentibus ajfero,qualesin T^ndeletiq picturd
60 quorum tamen in dejcriptione nonmeminit.^Iojlra autem effgies Im ) ■.

is I

DeSerpentikmaf. Lib.lIIl, lo^p

COR.OI,I,ARIVM I. EX VETE.
ribus fere.

De Serpentibus aquatilibus diuerfis egimus fupra in Hydro j fedijs duntaxat qui in dulcfi
bus aquis degunt, hic de marinis dicendum, d o ^ Wy»

iihy i(9U tfi £f j(SCi Asif &s,aj rlh ce/*(xfl{/ MSfmtAvvj^ Jk

}iy W jwyx® Jls^rpveri&s, tjfs Jf o^vTiip»(/ sojm Arifioteles hifiorise g.jy, Qu:e eius uerba

Theodorus fic tranftulit ; Serpens marina colore & corpore cOngro proxima eft , ied obfcurior
atque acrior, hxc fi capta dimittatur foris, in arenam roftro quamprimum adaflo terebrat, fiibit^
e^ tota, eft ore acutiore hate quam terreftres, Bellonius obfcuriorem colorem interpretatur
10 nigriorem.itfxia/fortf»!' quidem Gra:cis,(i colores inter fe conferantur, minus intenfum minus^
fplendidum in eodem generefignificare puto, quod uerd acriorem pro longiore accipit, nullo
uel Grtecorum uel Latinorum exemplo facit. Grtece quidem tnfocjJsoTiiJi®' legit, quod efttiehea
mentior, uehementia autem in agilitate fimul ac robore coniuniSis polita eft, ut Galenus alicu»
bi docet. Catterum pro his uerbis , ^ A upa : Viiottonus reddit , fi timeat atque
pifcatores euadat. Plinius cum alibi draconem Ariftotclis , araneum appellet : ex hoc tamen
locoproferpente marino draconem marinum tranftulit ; Draco marinus (inquit) captus atque
immilTus in arenam , cauernam fibi roftro mira celeritate excauat. quanquam Rondcletius
draconem fiue araneum pifcem idem facere tradit , certum eft tamen Ariftotelem de ferpente
tantum htec protulifte.quamobrcm ne quis hac occafione res diuerfas confundat,cauendum eft;

10 idquod AlbertusfecilTeuidetur. LegcinCorollariodepifce araneo. ^ Bellonius ophidionab Ophidion:
pphi,id eft ferpente marino, non difiinguit, Rondcletius diuerfos effe oftendit. ^ Viperae ma= vijjrr* mgr,
rins pifces parui funt,longitudinis cubitalis, cornu paruulum geftantes in fronteteuius itSus eft
letalis, quamobre pifcatores pifei huic capto caput aniputant,& defodiunt in arena ! reliquu cor.
pus in cibum referuant, Albertus & Ifidorus.uidetur autem non alij hi pifces, quam aranei efie,
quanuis non cornu in fronte,fed aculeos in capite uenenatos gerunt. Idem de animalibus libri
i.tratftatus primi cap.8. Aquatiles 5C marini ferpentes (inquit) funt fimiles terreftribus , praiter^
in capite, quoniam caput marinorum eft durirsimum,& afpera,& minus quam caput terreftriu
pro fui corporis magnitudine. In mari Oceano,qua Germaniaattingit,inuenitur ferpes magni
tudine fere cruris humanitqui aculeum retro in cauda corneum habet: quo amputato a pifcatorl
Jo bus reliquu corporis in cibum uenit.uerfatur aut in profundo maris,8i: no uere eft ferpeps,quart
uis fit pifeis ferpentmus,H3ec ille.corjcio aut paftinacam efle pifce aut cognatum , quo de ioqui=
lur.-qucm caudx ratione fortaffis aliquis ferpentinS dixerit. ^ Hydrus dici poteft omnis aqua.
ticus ferpens,tum in dulcibus, tum in fallis aquis.nam 8C marinos ferpentes, hydros uocat Aelia
nus,quosali|fimpliciterS4i85&KA«'^rist. Indicum mare hydros gignitmarinos, caudis latis. La>
cus etiam (fml !ndite)hydtos maximos producUnt.Cteterum marini ifti ferpentes , afperum po.
tius ferratis dentibus, quam uenenofum os uidentur habere, Aelianus i6. 8. Plinius d.ij.tradit
apud infulas quafdam ante Perfidem,hydros marinos uicenum cubitorS terruilTe clalfem. In.
terCarmaniEC promontoria 8d Arabiam quinquaginta millia palfuum interiacent, deinde tres
infulac,circa quas hydri marini egrediuntur uicenum cubitorum longitudine,Solihus. In Afri
■jfo ca magnitudo anguium mira jlicut Sf feftuf .iam enim nonnulli ubi triremi applicuillent, olTa bo
l um multorum uidifle narrant, quos abfuraptoselTe ab anguibus non dubitarent, cum triremes
produtSas in altum ^quamprimum angues infetftarentur , dC nonnulli aggrefsi triremem euerte.
rent, Ariftot.hiftorix 8.i8,

Enhydridis iecuruefies uitia Sf calculos fanat:Plinius,qui enhydridem alibi colubrum in a.
quis utuentem interpretaturtde quo nos plura in Hydro fuprL

Sinthus fluuius maximus eft eorum qui circa mare rubrum funt,&; plurimum atjuat in mare
emittit,ita ut procul ab eo in pelagus aqua candicas profluat.cgterum nauigantibus e pelago uer
fus hanc regione, iyua fe exonerat .ymr^rtr,)coniecfturade loco faciunt a ferpetibus qui ex alto eis oc

currunt. Siquidem ferpentes gra3e(^aat)ditftilocora circa fupracpPerlidem indiciu faciunt, Ar=Gr(*fi

■ye rianus in NaUigatione maris rubri. Et paulo poli: Sinus qui Baraces uocatur , ualde periculo,
fus eft nauigantibus, se uitandus,8fc,ad eum aBt e pelago tendentibus, loci indicium faciunt fer
pentes qui praegrandes & nigri occurrunt.nam in feqiientibuslocis, ZC circa Barygazam mino,
res.a; colore luteo 2C ad aureum inclinantes obupfunt. Etinferius; Ba.

rare uicus litus eft ad fluutum illic exonerantem, 6Cc. & hxc etiam regio e pelago adnauiganti.
bus pra:nofcitur ex fcrpentibus,qui illic obuij fiunt, nigri 2C ipfi , fed minores , capite quale dra.
conum eft, oculis fanguineis. ^ Draco marinus, eft pileis fine fquamis. hunc poftquammul.
tOm excreuerit,6f uiolentiam magnam facere uoluerit, nubes coeli rapiunt in aerem, ^ per mon
tes membratim difietSum difpergunqut non litamplius.Lingua eius bifurca eftficutcauda equt
na, digitos duos longa. hanc in oleoferua. Geftantem enim abftp fatigatione & infirmitate tue.
tur.quod ipfe inmaritimis AlTyrfe regionibus obfcruaui.Eiufdem adeps cum fucco herba: dra*
contea: mane Sf uelperi inundus, utilis eft ad dolorem capitis , initium elcphantite uel leprae,;

£f omnem fcabiem cutis, Kiranides n 4.

ss 4

1040 DcAquatilibus.

Viyrus.' Myrum pifcatoresnoftnpeailiantcr non agnofccntes, ferpentem iiocat,Rondeletms. Mu

rsenae pariunc aquaticos angues, («v» Hierax ucreculim Murena c, Pifcem eU

fe accepi nomine Myronemrunde nomen duxeriCjhaud equidem fcio.eum ipfum efle diciit ma»
rinum rerpentem:ac fi iilius utercunq; oculus erutus tanquam amiiletu geftetur,oculum impro*
be affeciVum ex lippitudine ficca curabit, fimul huic alterum renafci loco eruti aiunt:ac oportet
iiiiuim dimittere, uel fruftra illius oculum geiTeris amuletum, Aelianus. Sed non alius eft hic pi*
fcis quam Myrus, Murena: maritus, de quo Icripfimus fupra in elemento. Almarmahci»
gi Perficum nomen eft, commune pifeibus longis etlubricis,ut anguilla: fimiIibus,(Aegyptij
thaian marinum uocant: thanin Ebraice draco eft;) Vide fupra in Anguilla A,

^ LaocoondibroxAeneidoNeptumfacerdos Soiennes taurum ingentem madJabatad aras lo
Ecce autem gemini a T enedo tranquilla peralta iTorces & Chanhxa.ut QXaUhernominat)
(Horrefeo referens) immefis orbib. angues Incumbunt pelagorpariter^ ad litora tendunt.
Pedora quoru inter fludlus arreda, iubgm Sanguine^ exuperat undas: pars cgtera Pomu
Pone legiCjfiniiat^ (af finuant^) immenia uoliimine terga. Fit fonitus ipumante falo,&Ct
COROLLARIVM IJ,

Serpens mannus Ariftoielisrarus eft ST paucis cognitus :&:quanquani bonus mc/boft,fi=

. . cut ali) longi lubrici^, ut congri.angiiill», muftelac; propter nimiam tamen cum ferpente terre«
msru finiilitudraem,pleri^ab eo uifo tanquam nonpifee abhorrent, Bellonius in Gallico depifei

bus libro. Cum circa Abydum obambularem, in paruis quibufdam alueis feu canalibus falfts,
inueni ferpentis terreftris fpeciem.qui toto fere die in mari uiuiqquemadmodum coluber in dul
ci aqua,fomni uerd cauia in terram egreditur. colore ferme rubet, fcd maculis etiam fufeis aut ci-
nereis uariuseftjdem in Singularibus Obicruaaonibus. fidem hic forte aut cognatus eft fer=
Aou Anllot. penti marino rubcfcentiRondeletij.f Cum multae lintmarinorumferpentium fpecies, Gcrma-
nicc comuni nomine omiies (e>ceri4>l*Jn3en,ueI (Deematetn appellabimiis.f Serpentes ma*
rinas uidi, quarum color ad Congrum accederet, roftrum longum X tenue eftetiantcrior corpo=
risparsfexangula,a uentre ad cauda quadrangula pertincrct,GiHius.Vcrum haec animalia Ron
deletius non ferpemes mar. Ariftotelisifed acus ab eodedidlas efle oftendit.f Albertus Magnus
ab initio libri quarti de animalibus,aquatilium genera diuerfa enumerans; Oiftauum (inquit) fer
pentinum uocatur, eo quod fi t fimile colubro.Et inferius capite oiSauoiConftat in mari efle ani ,
ma! exangue, ferpentinum, quod fimile uidecUr elTe ferpenti qui uocatur tyrus; SC eft rubri coloa
ris.hafaet^ alas pinnularum confequentes fe in corpore fuo,& mouetur motu alarum. 8«: haic ta=
men uidentur eife continua interiori fuo. quare ilia non funt eadem cum pifce ferpentino, cuius
fupra meminimus.fed accedunt ad ligni natUra,minus tame quam prxcedentia. Deligneis aut
(ut ipfe nominat ) aquatilibus,id eft zoophytis quibufda , plura ab initio eiuidem capitis feribit.

I ISI Balthicouel Suecico Oceano flaui quidam ferpemes marinireperiuntur, triginta aut qua
draginta pedes longi:qui,nili iritati,neminem tedunnEorum iconem Olaus Magnus in tabula
fua E.m.dedithuiufmodi.

I N eadem tabula ad B. d.aliusferpcns mar.ad centum aut ducentos pedes longus, ut deferi»
ptio habet, (uel ctia treccntos,ut numerus iconi adiumSus prte fe fert,) circa Noruegia interdum

apparet.

DeSeferino. Lib.IIII. 1041

apparet,niari tranquillo infeftus nautis, adeo ut hominem quandotpc nauiabripiat, Nauimab
eo inuolui aiunt tantam, quantae fere in noftris fluutjs aut lactibus maiores fieri folent,qux mer*
ciiim uedurac deftinanmr,inuolutam fubuerti. fpiras fupra mare tantas aliquando erigercjUt na*
uis per unam tranfire poflet,Figuram,qualis in Olai tabula eft,appofui.

Ex GtrmAmcQ Schihiergericuiufdam ^Bamrt J^onacenfts lihro^TJe peregrinanonthusfuif^

^uasca^nuuia 'Tttreis ohiult ,mgereuulgato FrancfordiiA,.

Pugna ferpentium aquatilium 2<1 terfefirium.

,0 I N Regno Genyck uocato urbs eftnomine Sampfon, Eam, quo tempore ego apud Viteiai
fltam Turearum regem eram,colubri aquatiles, &: ferpentes terreilres innumeri, circuhquaque
per miliaris fere fpatium , circundabant. Venerant autem hi e fyluis, qus rriult» furit in uicini
regione Trieuick dida ; illi uerde mari. Hi dum colliguntur per noutm dies, nemo prx metit
ex urbe egredi audebat : quanuis nec homine nec alia animalia laderent. quamobrem urbis ac
regionis princeps, ne quifquam etiam hominum eos laideret, edicebat : nori line iuffu diuino
rem adeo mirabilem &1 magnse alicuius mutationis fignum euenire interpretatus. Decimo die
duo haic ferpentium genera inchoatum diluculo conflidum , ad Solis ufquc occafum produxe»
runt. quo animaduerlb, princeps cum paucis equitibus urbem egrelTus , pugnam fpedare uo>
luit, cedebant aut aquatiles terreftribus. Reuerfus in urbem , ac poflridie fummo mane denuo
10 egrefllis, nullos amplius uiuos, fed occifotum tantuiri ferpentium odo millia reperit. quos om*
nes ferobe defofla , humo tegi curauitiSd VueiafitEc regi, miper ea urbe potito, rdm omnem lite*
ris nunciauit.qtii hoc oftento tanquam profpero fibi SC felicia portendente gaUifus eft.

Eft in Norduegia lacus Mos{fic&mfiri fdttdem afj)elUnt)in quo apparetoiientum ferpens mi*
rae magnitudinis:qui,uc Comets orbi reliquo, fic is portendit Nordtlegiae mutationem rerum.

Vifus eft recentifsime anno Salutis M. D. xxii. alte emines fuper aquas , conuolutus in fpiras,
exiftimatus eft coniedura colleda procul uifu cubitorum quinquaginta. Etfuit fequuta eiedio
regis Chriftiernijiacobus Zieglerus.Quanquam autem lacum de quo feribit aqua dulcem con-
tinere putotuolui tamen hoc loco addere, quoniam in dulcium aquarum hydris prxterij.^ Cir*
ca Tarracinam Italiae Ifigonus tradit lacum efle Myclteam nomine, K iuxta ciuitatem defertam;

,3 cuius ciuespropter hydrorum multitudinem pulfi fuerint,Sotion.

’ s E R R A pifeis poft Phyfeterem fuperius deferiptus eft. De ofle illo ferriformi, quod exitia
buimus fupra,a Guil.Poftello uiro multifcio.hEcc olim accepitLingUam efle ferunt pifeis cuiuf.
dam in mari Indico: quae quandiu in pifce uiuo eft, flexilis fit, ita ut pifeis ille(cuius formam ignO
rabat, & nomine fido glottodem appellabat) linguaadlateraextenfa reflexacpinospifceshiric
inde attrahat, f Maurus epifeopus in confido a fe Patris Dei conuiuio Ifaite ferram pifeem ap
ponit, hic enim propheta a ManaflTe rege as diu arei^n , id eft , iri duas partes ferra diUifUs eft. Ut
Epiphanius feribit.

bE SESERINO, RONDELETIVS.

ah, N T E R caeruleos conumerandus mihi uidetur, qui
^9 ^ noftris tronchou uocatur , fola corporis latitudine

^8 3 glaucis difcrepans.Eft enim corpore breuiore qui
dem, fed latiore,comprenb:G'ne fquamis , cute Isui,
dorfo caeruleo, uentre argenreo. Pinnarum quxin branchijs
ZC uentre funt fitu,non differt ab Hippuro.Pinrta fuperior no
\ a capite ut in hippuro, fed a dorfo erigitur, lineas duas a bran*
chtjs ad caudam dudas habet,fuperiorcm curuam,infcriorem
redam. ob quam notam in ifto pifce mariifeftifsfmam , in eam
-;,adducorfcnteritiam,utcxiftimemfeferinumene,cuiusexA* „ , , , tilrsy,

^ riftotele meminit Athenteus: 0-

mtia-s.Duas uirgas fiue lineas habent alij pifces,Ut feferinustalij plures SC aureas, ut fal=
pa. Internas partes eafdem cum glauco habet, p

Carne eft molli & fuaufiHaec RondeletiUs.

Idem in Orthragorifeo pifce, recitatis Aeliani de Luna pifce uerbiS,defcriptionem eius fefe*
rinocoriueriireconiedat.Vide fupra ad finem paginat 754. .

SIL E AGINEM nominari audio a Baldaaare T rochO pifeem, qui iri Marchia uulgo Ger*
maniceiSlejiflfcbdioatundequo quod addam non habeo.

DE SILVRO, RONDELETIVS*

Figuramhic a7{onddetio pofitam,reperiesjuprdadJinem Corollarii ILde ajellps,gag.itunegttt
enim fituri iP^,jed ajillorum Oceani generis, ut illic jcrigfi.

« f»

I

msnomeuetui. .

Solutio.

Solutio.

1042’

s E antiquo Stiirionis noftri nomine grauifsimi quicp noftrsc tempeftat/s (irriptores tia«

I rijs fententrjs inter fe diflenferunt. quarum plurim® permultum a ueritate difcrepant.

I Alii enim Sturioncm Lupum efle exiftimaueruni;ali) Padi Attilumtalij Plinij Turfio-
■ nem,a1ij Hyccam.Quasfententiasdode&ingenioferefutauit Paulus louius inlibel»
lo de Romanis pifcibus. De eademrenos quoque fatis copiofc difceptauimus quum de Sturio»
StmoTvmnon ne trad-aremus. Verum quemadmodu louius aliorum deSturioneopinionesaueritatcalie=
cl]} silttni, cott nas optimo quidem iure reprehediqita ipfemet merito quoi^ reprehendendus mihi uideq quod
truoukm. Sturionis nomine no rede fenferit : quem Siluru antiquoru efle exiftimat, quem^ pro Glani

Coie^iuMiouij Theodorus Gaza apud Ariftotelem lemper interpretat. Sunt aut leuesadmodu coiedura: qui
prinujnde qd’ [,„5 nnf louiustqualis hec efl:,qudd hac ptate quifna pifciu antiquitus fuerit Silurus,penitus igno
nmhodici^^ remus, qui adeo in mari ac fluuijs teftimonio Ariftotelis, Plinij, Athenji & Aufonij fit celebra-
to , it° /tm™ tus;ex aduerfo aut de Sturionis antiquo nomine plurimu dubitemus.qui fit omniu fere totius or
, bis fluuioru incola longenotifsimustcu tamen credendn non fit Sturionem ueterib.ignotS fuif.
fe.aut Silurum ueluti aliquqnaturs defedu.tota eius generis extinda fobole penitus euanuifle.
Hoc quidem in plurimis alijs pifcib.euenit, prxfertimlacuftribus Si fluuiatilibus , qui SC nomi-
ne, Sf alimenti pracftantia apud nos funt notiisimi, a ueteribus autem ne nominati quidem. Con-
tra a ueteribus multi maxime commendantur, nobis plane ignoti. Non oportet tamen celeberri
morum quorumqj apud antiquos pifeium nomina ponere ijs qui apud nos quocp funt in pretio,
nifi id firmis rationibus, Si a fubftantia natura^ pifeium ipforum peritis indudi faciamus. Trut-
rmtti. M liodie Si frequentifsimus Si optimus habetur pifcis,quo cum lacus amnescp Italia multi abun i»

dent,ucrifimile non eft ueteribus Romanis fuilTe plane incognitum, quod tamen antiquitus ite-
rum ipflus nomen fuerit affirmare non aulis. Sequitur alia non firmior coniedura.In Nilo, Bo-
Scamda:tb ro ryfthene, atque Danubio, uti Plinius de Siluris ait,etiam nunc, fi-equentifsimos Sturioncsrepes
eacjuddmijfdi firi.Nam in omnibus Niiiqflijs,8i fuperius prope Memphim Aegyptij Sturionem expilcatur.
fimijsjlma /10 In Boryfthene uerd,qui hodie Neper eft amnis,Phafi9 gC inipfo Tanai apud Tana emporium
dic abundat ,m eorum eft copia, ut cetaria ibi inftiiuta fint officina , in quibus ea falfamenta ex Sturionum

otiis falitis, qua Cauiaria dicimus , item^ ipfa Schinalia eX fummo Sturionis fpinali dorfo, falc
fumo^ inueterata conficiantur.Hac quidem omnia fateor.Praterea adeo frequentes efle & ma
gnos in Danubio ut eo minores etiam amnes fubeant,qui in ipfum influunt,ficuti Drauam , Sa-
uum,a; T ybifcum,ut mirum etiam non fit eos Mcenu fubire,ficuri Plinius ait. At prater Stu j»
riones in his etiam amnibus multi alij pragrandes pifces procreantur,ad quorum nonnullos ea-
Tertia: ejuod dem cOniedura accommodari poteft. (Quantum uerd ad Athenaum attinet,a quo louius Si.

furum IftrianufiueDanubianum honoris atep excellentia caufa nominatum fuifleferibit, ut ab
iTru Krionem pifcem didum putet,et inde fortafle Sturionem, filurum Iftrianum nominaf.-)

Solutio. refpondeo , Athenao non Silurum , fed Glanim fiue Glanida Iftrianum uocari, quem a Siluro

diucrfumeirefifmifsimisueterum 8f probarifsimorumautorumfententijspoftea comprobabo,
c^ta: itera etiam fi ita conuerterit Gaza. Porro qua ex Aufonij Mofellaproferuntur de Siluro, pro louio
gi colare. faciunt,qui Silurum deferibit uelut Adao perdudum tergora oliuo, cum Sturioni tergum

Qnintdtib Hi- non flauefcat,uf optimum oleum,fed carulelim fit.Iam uerd nec illud opinioni louij fufff agatur,
jianicommine quod Hifpania omnis Sturionem hodie Sulium appellet.qua uox a Siluro parum abefle uidef. 40
Sulms. , quemadmodum ueteribus pifeium nominibus, gentium uocabula ob affinitatem accom-

modata nonnihil ad pifeium cognitionem conferre non negauerimiita cxconiedura inde foliim
petita,nec cu alijs firmioribus coniunda certi aliquid colligi nemo dixerit: lubrica enim eft hac
ratio & fape fallax.Qudd fi ex nominis fimilitudine fola, Sturionis uetus nomen quprendum fit,
multo maior eft Turfionis cum Sturlone,quam Siluri cu Sulio affinitas, quo Sulij nomine Stu-
rionem Hifpani hodie nuncupant: unica enim litera fex medio in principium translata,ex Tur
Contra Amatiifione,Sturione efficies. Illam tamen loutj opinionem libenter amplexus eft in fuisinDiofeori
Uifit. eiufdem (jcui commentarijs Amatus Lufitanus, & facile cum louio credit Silurum Gracorum noftrum
opmioms. Sturionem, quod Hilpanicu nomen multum ei faucre uideaturia Manardo uerd,6«r alijs re-

sturio quidjit. clamantibus fine ulla lententia eorum refutatione libere diflentit. Nos primi Sturionem uete ca
rum Acipenferem effe.fiue oViVioj/ Dorionis SC indicauimus Si fatis comprobauimus in Acipen ^
silurum iiuua feris hiftoria.His omnibus louij & aliorum idem feniientium conieduris unicam rationem a na
■dere animalia, tura SC adionibus Siluri fumptamopponimus: Silurum autorePlinio,ubicunafitubiquegraf.

Ub. f. cap. 15. fari^onme animal appetentem, equos innatantes fiepe demergentem, pracipuein Mceno Ger-
mania, SfinDanubio.C-^/ia/tffio ejl -.Etin "DarnUomano extrahitur.&c.) Quatin Sturionem nullo
modo competere poffunt : nam dentibus caret : neq; maleficus.neq; ferox eft:a quibus moribus
plane aliena eft oris fabrica,utneq5 alia animalia petere.necp demergere pofsit.
silurum etGla Nunc Silurum & Glanim fiue Glanida diuerfos efle pifces oftendamus:et Siluri nomen Grg

mmdmerfos ef cum,non Latinum, ut perperam Gaza Ariftotelis Glanim femper Silurum conuerterit. Athe-
nw"' na!UsNiIoticospifcesrecenfens,Glanidas,a: Siluros feorfum ponit, SC Glanidi Iftri Latum pi- 60
fcem corhparat. Eius uerba funt: Latorum pifeium (ut uocant, qui in Nilofluuio pro-

creantur tanta eft magnitudo, ut iniieniantur qui ducentarum librarum pondus excedat. Pifeis

eft can»

DeSiluro. Lib.llll. lo4f

efl candidirsirnuSjSi: fiiaiiifsfimis quouis modo apparatus , (imilts ei qm' in Iftrb nafcitur Glania
di. Fert Nilus plurima alia pifcium genera , &omnes quidem fuauifsimo.s , maxime coracinosi
quorum multte funt fpccies.Fcrt & pifces qui Msota uocanlur,quorum Archippus meminit in
Pifcibushis uerbis;Ma:oias, Saperdas & Glanidas. Sunt autem ( 'Mieoriejdluec} multi in Ponto,
quibus ex Mscotidepaludenomen pofitum cft.Nilotici uerd funtpifces,fiquide eorum poft pc
regrinationemultoru annorum mcmini0epoirum:Torpcdoiucundirsima,Porcus;Simus,Pha
grus,Oxyrynchus, Allabes,Silurus,&c. His accedit Aeliani teftimoniu: Glanis, inquit, pifeis ExMimi).
incola Mteandrij&l Lyci Afianorumfluminu,&lEuroptei Strymonis, fpeciem Siluri fimiliiudi-
nem^ gerit,idemcp fetuum fuoru amantifsimus cll:mas falte,qui fetum afsidue ab aliorum pi>

IO fcium iniurijs tuetur ateg ieruat. Eofdem Siluros Glanibus iimiles a Paufania intelligiputo , quiS ExPituftiiU.
feribitbeluas quafdam perniciofas in Rheno Sdlftrogigni forma fimiles Glanibus, qui in Her>
mo & Mteandro proueniunt,excepto colore nigriore, & corporis robore quibus Glanes inferio
res funt. Nome Siluri Grtecum ciTe non folum ex iam citato Athcnati !qco, fed 8< ex alio faci» silurimmlgrx
le intelligas,quu (cribittTt ?Xyo^SJf^K?^^1x(n^sv^oy', wainxsouyxf ies Ttf cumeffe^no La

sjw.Cur no Siuru dicimus, fed Silurum tSic enim nominatus eft , quod cotinud cauda agitet.
V3vi\us(.JegineM,& Grisdmedicialij)eode<nf.iiisnomineuCus eft.Qiiid igitur Gaza impuliqut pro
Glani Siluru reddcrettVnicus,utopinor,(lib.9.cap.yi.)Plinii locus, qui talis eft dmmo & alter, ut iterum gknim
mtaunn Glanide, )Si\ums mas folus omnium edita cuftodit oua,fepe & quinquagenis diebus, ne profilura dixif
abfumanturab aliis,id quod de Glani tradidit Ariftoteleslib.6.dehift.cap. 14. At id non folus Sip- o-plurade
lo lurus fiue Glanis facit.uerumetiS Cyprinus ut eode in loco fctipfit Ariftoteles. eade eft erga fe=
tus fuos charitate Glanis tefte Aeliano alius a Siluro.Qiiai e ex eo quod a folo Siluro feruari oua
tradit Plinius,non neceffarid efficitur Siluru Glanim Ariftotelis effc,qui ouafua cuftodire dici.
tur.Pratereaalio loco Plinius lib.9.ca.45.Glanim nominat. Cautius.inquit, qui Sf Glanis uoca.
tur,auerfosmordethamos,necdcuorat,fedefcafpoliat,qu3eex Ariftotele li.9.dehift.ca.j7.fum
ptafunt,qui Glanim «yKispo^JKyof/uocat. , , , . _

His nec inutile fuerit addere,apud Diofcorfdem lib.i. cL 19. pro «asfK legendum effe eiastt» AUt/iepro >!*
f Iis,uel&i'st/f(!jj a; OTtofoi/ eundem effe pifcem. quas enim facultates Diofeorides (toajai tribuit , eaf« u<-i«,apuigr£
dem Paulus Acgincta cnaaja. Sic Diofeorides; T<teiX»f« 5, ««Wsa.el usc-m^ ros

*-«irt/«fa.iffl:TOH^*<SsGi:9«<r«f|7i!i«aix»S»i'r«s'AsOT;!OT»ys.SalecondttusminimufuppcditataIimen.

JO tum:artcrram uerd expurgat 8f uocem expedit.Illita faliti caro aculeos, &: infixa corpori fpicula

extrahit. Sic Paulus: siXaf©- rtreix»?»' ■SjaiSas o^rseiW xhhy^ep Jl^itstttu.^a,«Sfm7tMKisAi/K'^ <r«sasmrt Uhro 7.
waxa.-Necp eft quod quis obqciat apud Paulum legi poffe,ficuti apudDiofeoridem, quo
•niam illic Paulus ordine litcrarum uires medicamentorum tradit , & in ijs qux a literair. incipi,
unt feribit qua; modo citauimus. Idem de Galeni loco fentiendum , qui eft libro nono, de fa.
cult.fimplic. medie, ex quo fua defcripfitPaulus. Ta(/3TOeixil'3s*™j/ mAsfuif/TiiOTfiBt XBHiSa&ii
mAh^tpSGlji/ (f^xyetp rusAsmet tpxotp, tus iAxlcxlut tyuQtp diitixptp t/lnAsroTt, ubi pro «lAagst, intellge.

Supereft unica mihi improbanda opinio uiri eruditi,a quo diffentire mihi religio foret , niC Silitrmno effi
«eritatis cognitionem.qua nihil prius neque antiquius uiro bono effe debet , ipfe quoq; rebus o» Lacimn.
mnibus anteferret. De eo aliquando audiui quum diceret,ueterum Silurum eum effe qui ab Au
40 fonio Lucius uocatur,a noftris Brochet.cuius mores Siluri moribus a Plinio traditis optime con
^ ucniunt.eft enim Lucius uoracifsimus.dentibus acutis,longis,firmis^ armatus eft , quem uere
dicere poffemus in animalia graffari. Cuius rei exemplum proferam. Narrauitmihi uir fide di.
gnifsimus uidiffe fe Mula , quam iter faciens in Rhodanum potatum duxcrat,labrum inferius a
Lucio dentibus apprehenfum: cuius demorfu cruciata dC territam inde fugiffe , dC crebra capitis
quaffatione LuciiS in terram deieciffe.quem ille palpitante & in aquam redire conante cepiLdo.
inumcn tulit.Certu eft feles paruos Sd canes ih uiuaria Luciorum coniceftos ab ijs dcuorari.Qua*
re mores quidem conueniunt,fed natalis locus maxime repugnat. Lucius enimjacuftris QC palu
ftris,fiue fluuiatilis tantS eft. Silurus marinus 8d fiuuiatilis. Necp Lucio competiit notae quas Si»

Utro Aufonius tribuit, quod dorfo fit flauefcete olei modo:quod tam uaftae magnitudinis ut Del
40 phinus fluuiatilis nominari pofsit. Deniqj Lucium a Siluro aperte dtftinxit;cum enim de Lucio

^ atcRa1ijsaliquotdixiffet,fubiunxithacdeSiluroutdiuerfopifce.

Nunc pecus a:quoreu celebrabere magne Silure: Que uelut A flffo perducftu tergora oliuo utesmti
Amnicola Delphina reor,fic per frctarmagnB Laberis:8d longi uixeorporis agmina iokns.

Aut breuib.defcnfauadis, aut fluminis uluis: Autquu tranquillos moliris in amne meatus.

Te uirides ripa, te cterula turba natantum. Te liquidae mirantur aqua;:difrunditur alneo

Aeftus.a: extremi procurrut margine fludfus. Talis Atlantiaco quondabalsna profundo.

Propofitis igitur multorum de Siluro fententijs noftram libere proferre non dubitaimis.
Exiftimamus autem ucram Siluri figuram pitftura noftra reprafentari , quam ex litri liue JJa.
nubij Siluro expreflam raifit ad me Conradus Gefncrus: ( Fide qua IcriffijuframJoroUanoje.

eunde de Jfellli, pagina m. ubi hanemn
dignifsimis eadem narrantur, qua

Siluri, mJifindeletm memoria lajifm putauit ,Jed JIelli cumjdam,
&c, } de cuius moribus a Germanis nde

qui non in mrii,Jed Oceano, repetitur, iconem inuemes,ie,^.j »--^'‘^'- „

“ -■ ■ ■ Plinius Siluro tribuit : ferox cmm eft, & in ammaha

ro44 De Aquatilibus,

impetum facit, eorum enim catulos inied-os difeerpit Si deuorat. Vafliisimo eft oris hiatu,dcn»
tibus multis acutifsimis ualidifsimis munito, non fquamis , fed cute dura contegitur & nigri=
cante. Oculis ell magnis. Pinnas duas habet in dorfo , a podice unicam , alias habet branchias
(dicere uolttijje uiderury alias hahet iuxta branchias , & alias in uentre ; utpBura ojlendit^ nefeio quam reUe.uix
emm in alio pifee pinnas ita J'ehahereptto:&piBuraadpiJcemrnueserarumfaSlaeJl)in uentre. Carne eft dus
ra. Ad qutc ea conferat antea ex Galeno 8C Diofeoride diximus.

Hanc mea de Siluro fententiam equi bonicp omnes ut c6fulant,oro atep obteftonqua certio*
tem,dC euidentioribus teftimonijs probatam fi qui proferaqlibenter me eis aflinfurS profiteor.

COROI-LARIVM I. DE SILVRO EX VETERIBVS.

A De Siluro permulta diximus fupra in Corollario de Glanide. A&svf ©■ pro ciari/f ©- in mul.
tis ueterum medicorum,qui Gratce fcripferunt, libris legitur perperam, unius liters mutatione:
apud Diofcoridem,&: Galenum libro ii.defimplicibus,& Tarentinum qui Geoponica condi.
dit.Bellonius quidem tum atlurum tum filurum a caudae agilitate didium putat,quod eam anguil
lteinftarmoueat,(nimirum etiam felis quadrupedis, quam Graci atlurum nominat.) Egoomni=
no librariorum negligentia autinfcitiatelurumpro filuro feriptum puto. Textor Rauifius quis
dem tradit, Aeluros eflepifees quorum oculiad uices Lunae aut ampliores fiat,autminorcs : fed
imperite, authores enim de felium oculis hoc tradunt. Serapio ex Diofeoride fimul Se Galeno
tranftulit Harbe. de qua uoce Arabica leges in Chamaleonte' A. in libro dc Qiiadrupedibus oui.

paris. Aeiius(^e^eti»f/irrf)filluarion,utputo,profilurodixit;cuiusfellefuffufosoculosinunl!>
gijcum Attico meile, praecipit,bobus,Hermolaus.

B SiluriinAcgyptodiuerfislocisinucniuntur, praecipue in Nilo. Magna qui uoccfolebat
vSi. V endere municipes frada de merce filuros, luuenalis Sat.4.de Crifpino Aegyptio, In Buba»

fto Aegyptia ftagnumeft,ubi cicures permulti filuri aluntur, Aelianus 11.19. Silurum Alexan.
drinumPaxamus nominat. In NilidelacuexquoNilusoritur,filurireperiuntur, Plinius y.

9. Eofdem in Nilo elfe Strabo K Athenaeus tradunt. Praecipua magnitudine thynni funt, 8dc.
funt 8C in quibufdam amnibus haud minores, filurus in Nilo, efox in Rheno, attilus in Pado,Pli
nius. Idem alibi ex filuro fluuiatili indicato remedio, addit : qui & alibi quam in Nilo nafeitur.

Et alio in loco remedium c filuro,praecipue Africo, tradit, lidem etia in fluminibus procrean.
tur,utin Cydno Ciliciae fluuio:fed ij quidem idcirco minuti proucniunt.ciudd eius confluens ni.j o
tidus &C frigidus fit,quo non ipii deledantur , fed turbido potius, ac plane limofo , eocp pingue.
icunttSi: Pyramus quidem,atq; Sarus Cilices fluutj,eos longe pleniores ferunt, tum Orontes Sy
rorum fluuius eos progignit. Ptolemaeorum item fluuius, & Apamienfe ftagnum maximos ge-
nerant, Aelianus 11.19. Canaria ex Fortunatis infulis una amnes habetfilurispifcibus abun.
danteSjSolinus. Silurus graflatur ubicunque eft, omne animal appetcns.praecipucin Moeno
Plini/ te) prr Germaniae amne prope (aiaj^ro/irer) Lifboum, Plinius. Hermolaus apud Plinium,pro Moeno
pen^sdeSLx:- aflerens Aenum legendum, errauit, cum Moenus non inferior fit Aeno, dc filuro (tamen) Moe=
c' ni Celtes nihil compcrit.diligentifsimus rerum Germanicarum indagator, Spiegclius, Exue,
luftis codicibus (inquit Maflariuslaliqui in Rheno, Si aliqui in Moeno habent, Hermolaus uerd
in Aenolegedum cenfuit, quodnon probamus: cum,qudd Aenus tempore Plinfj et prifeorum 4.0
autorum non erat Germaniae fluuius, cum ea tantum pars quae ultra Danubium eft, tunc Germa
nia appellaretur ; at Aenus citra Danubium eft, in quem influit prope Patauium nobilem ciui-
tatem Bauarite,quxpars Norici cft:tum etiam, quod non adeo magni pifces in Acnoreperiun»
tur.legcndum ergo inRheno,ucl potius in Moeno,uti feriptum eft. Moenus nanquefluuius eft
quem nunc Mangonum Si Moganum Germani uocant, omnibus Germania: fluminibus cur»
uior,cx Pinifero monte orientalis Francis defeendens iuxta Hercynium, & in Rhenum fe exo
ncrans,quod lacobus Zieglerus (geographorttm omnium state nofira facile princeps) me mo»
nuiqHscMaflarius. Mcenus fluuius, cuius libro i x.meminitPliniU5,adhuc(utfemper)a Ger
manis uocatur Mainus,nonMoganusautMogus: qusuocabulanoftratium imperita confinxit
antiquitas,Moguntia; infignis urbis occafione , e regione cuius Mcenus Rheno mifcetur, Bea= yo
IUS Rhenanus. Siluros tradit Plinius in Oeno (.^^raolamne propter Viibium urbem Germa»
nisgraflari. Vifbium autem iuxtaPtolemsum.ficuii excomputationepartium&l fegmento.
rum exiftimari licet, ad hofiia Aeni amnis conditum fuiuquem nunc literatores Enefum uocat.
Csierum alius amnis,qui in Danubium Bathauis erumpit, in prima fyllaba per diphthongon ul
timam Oe.fcribitur.&fproferturmoreGracorum, a Germanis nimirum ueluti.longumiillein
prima fyllaba primam diphthongonshabet,Latinamferuatpronuciationem, loan.Auentinus,
Ego ex diuerfis illius fluuij.in quo filuros praecipuegraflari Plinius fcripfit.nomenclaturis.Rhc
num pra: csteris legere malim, nam fi in Mofclia eft filurus, ut canit Aufonius, e Rheno in eum
amnem fubirepoteftiitcmcp fi in Moeno. &Paufanias cum inalijs fluiujs,tum in Rheno Iftrocp
belluas eiufmodi.hominibus pcrniciofas.glanibus fimiles,rcperiri tradit. Ex Ifiro quide in Oe. 60
num fluuium,a quo Oeniponiem oppidum denominanqfubire poteft. Csterum pro his uer»
bis,propeuelproptcrLilboura,BarbarHsccrrigit,ptope Vifbium.Ncutrumprobo(inquitMaf

farius.)

■ *■. . ^

De Siluro. Lib.Illl. 1045*

fiiru!s.)non enim uerifimile eft Plinium indicaffe talem amnem magis prope Visbiu effe , quam •
prope akertimlocum.cumlongifsimus fit: autfilurumid magis facere prope Visbium , cum in
omni cius parte filurtis htee facere pofsit. Antiqua uerd ledlio; pro telis boum : quae mendofa
eft fed aliquid omnino ad boues referre uoluit, quoniam dixit omne animal appetens, equos
innatantes fepedemergens. Cornarius ex codice antiquo fic legit: Silurus gralfatur.&ic. prj.
cipuein Rheno Germaniae amne proterens boues. Et in Boryiiliene memoratur praecipua

niafrnitttdo nullis ollibus fpinis'ue interfitis, carne praedulci: Plinius, non quidem de Siluro, ut
quidam falfd opinati funt. Silurus nanqj fpinas habet, ex Plinio, lib. J3. cum dicit:Siluri fi. cinis

fpina:uicemfpodiiprabet,Mairarius. ^

IO gjaxpifcisfimiliseIliiluro,fedinutilis.VideBlaxfuperius elemento B. Eft&fglanidifimi

lisfilurus adeo ut etiam doeSi quidam confuderint,ut in Glanide oftendimus. ^ — ueltttA.

(fjreo perducktts tergora oliuo, Aufoniustforte non ad colorem, ut quidam putaritnqfed adnito=
rem cutis ollendendum. Spinas eum habere paulo ante didum eft. Siluro iimilem caudam
crocodilus(aiwrmeiiKr,rarii<d<t)liabet,quoadparuummagnolicetconfcrre,Ariftot. f Gilliusfi».
lut um dentatum efle putauit,ed quod hamifragtts fit, quodep homines SC equos deuoret. Ari.
lioteles quidem glanidi durifsimos dentes tribuit, filuro quod fciam nemo ; nec hamifragum ta=
laen glanin, fed hamiuorum efle dixit, hoc eft xyxisfatpxyof, non kyxtsfUHSfmxyku, Et Aelianus de
aiiimalibus’ii.i4.ufurpatitm ab Ariftotele uerbum, interpretatur instvif tmimctay v «ytusfon : hoc
cft,quihaniumdegIutirepofsit. » t „ n- ■ . .

10 SilurusminorumpifciumuifcerihusaluumrepleqdtuttsAmbroftus. Graflartctim tnho= C

minem ST omne animal obuium.prajdidttm eft. Fluiiiatilium filurtis canicula exortu fydera.
lur,S<: alias fulgure(ra«!>n«) »i<t»«o,.rfn7?e)t.)fopitur.hoc Siin mari accidere cyprino putant, Plini.

us.fedAriftoteles de glanide hoc fcribiqnon de filuro. _

InBubafto Aegyptia ftagnumeft,ttbi cicures permultifilurialuntur.Videmoxin E. fStltt. D

rus mas folus omniS edita cuftodit oua.firpe & quinquagenis diebus,nc abfumantur ab alijs,Pli
nius*filuru autem pro glanide conuertit ex Ariftotele. Glani & cyprint in uiuarto atdtiS nobtltf.
fimi itiri a Iarnaco,pulfato pariete ad cibit properat.id quod ipfe fum expertus, Rondeletius T o
mi prioris 4. lo.nefcio quos pifcesglanorii nomine intelligens,tiiii fotcelucios. Veros qiitdetn
feu tiluros feu glanidcs,in Gallia uix reperiri puto.-aut fi reperiuntur , ut tnMofella ftluri Auio.

?o niotefte:inhorumtamenpifciumhiftoriaRondelctiuseosfibiuifosnegat. cj - r ■

Myfiiinquit Aelianus de animalib.i4.i> .)non i) qui Telephi Pergamti incolunt, fed mtct'io.

rcs,qui ad Ant3:qui9 uicinorum Scy tltaru inciirfiones propu fant , «futs utr.bus regtone ftta “

defendunt.Ea prope Heraclea eft, BC circa Naxiu {{umcn(.Hmcleam kdie Naxmf ortum uocunjcn^ ‘‘
iit%duii/itrur)propcTomin(Tomiumael Tomos) ciuitatem. Hi inquam pifcandi rationem obler.
uant huiufmodi.Iftrianus natione pifcator ad Iftri xip%(.At^m IJler Euro(xflumm efi , mn regtonu tu.
xtu Tomum & Heracleu.umhi^, tamen %iyfi d0i {opuli hahitant. V ide OnomaJHcon lioltrmi) boum pm tm
pcllit,aut equorum,iugum ipfe humeris gerens, eum in locu , ubi comodam Cbt SC ledem tx pi.

Rationem arbitratur,atcjadripam iumentis pabulum apponit.unde interea haccompIentur,du
infe funis bene robufti alterum caput ad medium iugum alligat, ex altero capttehamu iialtdtlsi.

. 0 mum acutifsimumip appendit:que aflb tauri pulmone inftruda ad tlltciendmn Stluru (toutfst.

^ mam ei efca)dcijcitXoft® ex linea ad qua hamus alligatus eft, quanta fatts eft plumbi ad mode,
randum traClu appendit. Vbi Silurus bubuls efete fenfiim percepit , ftatim efcam appetens , ha.
mura incaute totis faucibus deuoratiac da transfixus ex eo euadere cupit, omnibus utribus hine
exagitat, quod qiiide ipfum animaduertes pifcator,crifummo gaudio quammox a fcfsione exur
sit se boues equosuc admotis ftimulis incitaqac iumentis cumcetaceo pifce bene robuito luCta
fio cfttNam hic Iftri alumnus omni uiriS contentionefe in altitudine deprimit, illa contra retra.

hunt:fedpifcisuinciturcxamborutraC}u,atq)inripamiugoextralntur,H:ecAelianus. Au i ^

ec Hufones (id eft Antacteos)captos,boumiugo extrahi hodie in Danubio.

cvpcia ftaenu eft, ubi cicures permulti filuri aluntur:^ obiecfto ad fe nutriendos pane , a quem

comicertatimfubfiliunr,pafcuniur,Aclianus. ^[ApudTarcntinuinquadampilciumincfcatione v/;«aii,«-fcas

^ legitur «to{s,£sV»:ubi Cornarius uertiqfiluri uirofi: Andreas Lacuna , Graea relinquit , aeluri ««

bromi.Rurfus inferius in efca ad muracnas,fcribitur,waaei!m wis: ubi Cornarius iterum , filur /

fluuiatilis reddidit. fExfumofilurilentoignccombufti, formica; percunqPaxamus.

Captuseftfiliirus,&rinutilispr^dadete<fraeft,diuus AinbrofiustanquamdepuccU .

lunis recens in cibo nutrit, & facilem pratbet altium. falfus tiero ( «e<CT« )

tat alimentum, ( pro oAt^T^c^s©-.) arteriam expurpt, dC uocem expe it , .

Vocem filuri recentes falfiue in cibo ftimpti , aditiuant Plmiiis f !rreriam hu.

iiim adferibere uidetur, quod Aegineta etiam clarius ctort; Salfos (inqutt)
midam perpurgat, f Aluum emollit filurus e iure, Plinius, f In “

io tumt) Piper, ligufticum.cuminum, cepam . mentham rutam, faluiani, cary

finapeee oleum, Apicius 9.11. T.r«x’‘E“' ^ ^

nten ex pifce filuro confeiftumjCatlius Aurelianus. ^ ^

a

Caro,

Ffi.

Caro fujjita.
Cinis,

H, a

Icoru

?roprk.

h.

1046 DcAquatilibus.

IllitaCcataplafmatislocojfalfiniuri caro, aculeos &mfixa corpori fpfcula extrahit, Diofcorirf
ar Ga!cnus,c]ui contritam imponi tradit. Siluri fluiiiatilis carnes impofita recentes Ciae falfo*
tela corpori inharentia extrahunt, Plinius. Phagedana fanantur filuro inueterato & cum fan
daracha trito. Idem. ^ Muria eius incipientibus dyfcnterijs prodeft,fiin defidentium fotus («e
iyw3icr,«)adijciatur. fluxiones fiquidem ad fumma cutis elicit.ifchiadicis infufa medetur Diofc
Muria falforum pifciS putridis ulceribus congruit, dyfentericis^ ac coxendicum doloribus inie
tfla medetur, acrimonia enim fua infeftos coxendici humores attrahit, &: per inteftina euacuat
pracipue tamen filuroru manularumip muria medici quida adhuiufmodi morbos uttintwauS
nos interdum ad putrida oris(^ ra,,™, alias si(i«7i)ulcera accommodauimus, Galenus in fine un

dccimideiimplicibusmedicamentistunde&Aetiusrepetijt. Dolores lenit ifchiadicorum mu 1»
t^unc\yCiexemCahA^nWT3axemp,^rendumanh^c^dfr^c,dem,afmin^^^^^

i,cantur,& mmnmdfidemur)eonehs: ternis obolis diluta in uini fextariis duobus per dies ouinde
om,Phnius. Mihi quidem tum ad dyfenteria,tum adifehiadis curationem, clyftere notius in.

A docuerunt:, qudm ad enc^thifma, id eft, infeiTum

adh.bendam,ut Diofcoridesrctib.t,probatur. Et alibi idePliniustlfchiadicosl beran falfamen
u ex filuro mfufa clyftere,euacuata prius aluo.Medici Graci no falfamehta, id eft falfas hu^rp"

fcis carnes,fed halmen,id eft f^fugmem feu muriam,hoc efficere dicunt. eftm ea fime clyfteribiw

uelperfenonincommoda. f Perniones emendat filuriadeps, Plinius. C Aetius fSon ut
puto,filurum uocanincuius felle fuffufos oculos inungi,cum Attico meile pracipit bobus Her
molaus. ^ Siluri fuffitu, pracipue Africi, faciliores partus fieri dicuntur,Plinius^ r Ad ignes 10

facrosreftinguendosutunturfilurorumcapitednerefairamentorum^irti/affirsmjeLcetora

mus. \dcera qua herpunt,» qua ex i,s excrefcun t, ex capite manarim cinis.tiel filuri coercet
prXt ^ ^ inliaerentia corpori tela extrahit ; &; cinis fpina eius uicem fpod^

Stllmusapud Varinum non fede l.duplicilegttttr,ctm prima ebrripiatUr. Vendere municij
pes iracra de merce hIuros,Iuiienal!s, Za7r&(/ Sopatelr

Pierius e Glanide hieroglyphicum facit, ad denotandam paternam diligentiam in filiis edtt.
itandis, qua de re qua Ariftoieles de glanide fcripfi't,Plinius ad filuru tranflulit. Sf quanffi diuer.
fi ftint pifces, genere tamen & natura cognati uidentur. Eodem pieSo helluonem &: uoracem
hominem notare conuenicqcum in omne animal obuium grafletur filurus.

Sillura infula eftin Oceano Britannico, ut Solinusinquit.cuiusihcolanumosrefutant dant

res 6i accipiummutationibus. f bcylurus autem per c &" y pfilonfcribitur- Scvtharu rex’ fuit
quKut Plutarchus in libello de garrulitate referOcum relidis odogin ta fiitjs diem^eiTet obiturus’
peti)tfafcem haftarum. quo accepto filiisimperauit, ut omnes fimtil connexas diffringerent ac
rumperent.quod c,™ fieri poffe ncgaffent.ipfe educens fibi fingulas,omnes facile fi-egit:ita do.
difiiderent ’ perfeuerarent, firmos aepotentes fore.imbecilles autem fi feparS-enturae

Vt carbunculi(uitibiis,non noceant, aliqui filuri carnem leuiter uri iubent in arbuftis a uen
to ut per totam umeam fumus dirpergatur,PImius* *

. eft ‘n coquendi {(««ysett», palata conuiuaruprsnofie. Quod fi Rhodios to'

inilltaftl,8<71SClAS XOfWOT-

^v„o:as.,i^^e«i6<i(umigenus)7i«=ctyx«s- As8>f«tae<.r,.ft.ideli,cibusfiluriresefluaide urbana'

{X lauta,Diphilus apud Athenanim.

Erafmus in prouerbio. Anulus aureus in naribus fuis: Adiungendum eftfinquit) illud Anti,
dra habe ***^'^° oiiisfot/ mW/fx^f.id efi.Puircm filuru qua.

COROLLARIUM IT. DE SILVRO EX
noftris Obferuationibus.

Effigiesh:ecSilurieSZ,qHamdmkcogmtoLatiniinomimacapifroffcimimGemmi'!Ot\%<ippdlant-

tmmumin(olka uccumtms exjlreffas tco.es (qm corporis forma,f,„ntts & l>Mas excipio, cdmMam ft „o',
Jtram,qurtmpag.7c^ e^,huirrim,proxtme ttccedum)Iuhos ^lexmdrinm 'e T)muUo,& Io. Kentmmm ex AI

E^^utemtdemqui-B.rhotauelSolari,d^hufds,ni{urAlherto&fm,lif„sM^^

^’‘g‘‘»‘efI^refcha,TolomceSum,&mak,sGermt.m^locps&d)Mt>ueiyOelUt.LoqmlA^^

>»>«''‘>bus‘l,uerfiste,npor,hm,tmqm,ndmerjorump,lc^^^^^^^

Quifquiseaqusdeglanideueteresfcfipfefunt,acnuperBellonius,(quitamenglanimcum

filuro cofudit )in G.elemento nobis expolita, cS ijs quie hic de filuro tradimus primum exueteri

bus,detndeobferuationibusnoftrisnoofcitantercotuIerit,uerr,e(requepropL-musfflura,fa.6.

cillime deprehendetiac dtligenna- noftrs , qu* tot tantisij, fuper filuri re ac nomine controuer-
ii)s inter eruditos noftro feculo agitatis finem impofuerit, nonnihil fe debere fatebitur

louius

1048 DeAquadlibus;

Borhtit*

SvUris.

Bjifpts»

Schxfreg,

Semo,

HarchtU

Harchamfus.

Sm*

pifccm filurura elTe non pofle, Dentes enim filurus nofter non habet, fed lab/a I/me /nftar eKafne
rantur.ut praedam facile retineat:retentam mandere ei et comminuere opus non eft fed faucibus
argula maxime patentibus integram uorat. Matthiolus Senenfls filurum fquamofum & bene
dentatum pmgit in Diofeoride fuo Venctijs impreflb anno Salutis I5-5-4. polieriorem enim no
dum uidudeceptus nimirum ab aliquo, qui hanc effigiem ceu ueri pifeis alicuius ei obtulit • eso
nullum eiufmodi pifcem, qualem ea pidura repra:rentat,extare puto, tantum abe/f ut pro filuro
admittam Inhocctiamlongefahtur quod eundem pifcem in Pannonia Acchia uocariputat dC
ad Rheni Iitom Germamce^elid) hic enim omnino afellorum Oceani fpecies eft. Acchiam ue
ro Pannonice filurum diciManardus primum docuit; de quo S/pifcc & nomine mox plura
dicemus»

Borbot^ fimt pifees quidam fluuiales, aliquatenus anguillis fimiles : lubrica nanq, funt,

excorianturfieutanguillte.Conumhabentnigrum,efumdulcem,a:heparpr;eomnibuspifci,

btis melius K cfficaciusxaput magnum refpeflu corporis: os amplum & latum ualde.Cumau.
tem tetate hic pifcis duodeenn annos cxceflent , in uaftitatem ac longitudinem maxima crefeit

& Solaris uoMtur, quia “ SoIelffienterinripisflHminumiacet, Ifidorus 8(:authordenat.rera;

& Albertm. y idcfupra etmm m Glamdc,pag, 4^9. Borbots quidemnomine accipiunt pifcem
d um qucBotatrifsia Itali Uulgo nominat, nos inter Muftelas fluuiatiles defcripfimus.huicenim

filurus paruus perftmihs eftqtautBellomus etiam Botatrifsiam a glanide ftuefLo uix d S

tradat. Ex eo tamen adulto filurum tandem fieri falfUm eft. Eft & Barbotta pifcis barbatus ciV
ca Tanatm di<Sus,ex Antaegoruin gpcrc,qucm ichthyocollam Bellonius nominat,&: fimilcttt 1«
ei filurum facit.

Aliquando uefiigia tacentis ac dormientis pifcis remanent in fundo harenarur ; ibidem la
cens percutit tridente.hoc enim modo pifcatores ucnanf magnos pifees marinos;&: in Danubio

ruffos,hufones,fturiones,&huiufmodi.Albertus. Egoruffum pifcem DanubianG Senus

cogno cere nullumpotui.Siephanus Lauratus Amorfortius medicus apud Ferdinandum Ro.
manorum regem prsclarus,ad literas meas quibus de hoc pifee , enumeratis Alberti uerWsX
terrogaramnn hunc fere modum refponditiDeruff pifce,Pofo„ij ( fuperioribus diebus ad gene
rofam quandam matronam pnftins fanitati reftituendam ed profecftus) cum pifeatoribus & ho.
mmibus bteratis comub.omnes adfirmarunt prater bufones Sd fturiones elfe ( i» Sanuiw) exi.

imj magnitudinis pifcem,et ueluti beluam,qtii ab illorum magnitudine parum difrerat,eodtnncn?oi

ffiSbmm Alberto didtL conijeiebant ,

lubrubram aut fubruffam habeat carnem.Ptfcatores Hungari uocant Schwrcg , uel Shrrreg dC
literati quidam Latino nomine ad uernaculum efformato Scuricnem.Deindc cumilluflrcm do
m Hungarum Epifeopum Qiiinecclefienfem Cuirum docSifsi.

mum.« rerum etiam natura conrultum,)roga{rem fuper eodem pifce.Ruffo Alberti: refpondit
mihq proculffiibio illum, unum ex duobus, nempe uel Sctirioncm elTe, de quo nunc ferinfi-uei
potius quem Hungari Harcha, Germani ^uc^en (fiftinadoms hmc lapfumhl]ncor,& jenhn «0.

,lr ^VMvmM>nHuechenljiecmqu^ilamtrMxeji,cmHscumtrmis iconem Jaiimus) appellant Har.
cha enim habet in uentre cum alias maculas,tum ruffis. Nulli quidem pifees in Danubio magni
fimt prater Hufone , Stui tonem, Tok, (Germani CicEbe» uocant,) Harcha Si Schwreg. Sed Aa
his de rebus fi quid ipfa dics docebit exadius, libehtifsime communicabimus, HacLauraus ^
Silurus Vnganec Harcha d/citur,d latitudine dorfi, utaudio, aut oris forte, profertur autem
Harcha non aliter quam fi Hartfcha iiel Haresa fcriberetur a Germano.folent quidem ecia Itali
ch.fcnbere & proferre ubi Germani tfeh. Pannonq Dahubrj accola filurum uulparifermone
‘'*P‘rationcm &: r. literam omiflt, & triflyllabum pro biftylla
bo teciife uidetur. Hoc quidem illi debemus, quod primus noftro feculo filurum agnouit:Quan=
quanr prater hac^aliud nihil addidit , 8s( a nemirte hadenus quo de piice fentiret intellcdum eft
Ego 8C paulo ante ex Laurai literis de Harcha quadam fcripfi ; & plura h!c addam, qua ex eru^

ditiumentslo.yitiBalfaratt)Vngaricolloquijsaccepi,tindeHarchampr'oculdubiofilurucircli

quidoconftabit.Barbottam (aiebat) pifcem in Tibifeo (qui Dacia flUuius Danubio mifcetuiOalie a
quando captum fe uidiife feptem uel odo cubitorum, plauftrum occupantem, eum in fluuio an-’
nis ledecim iub culina uiri ciiiufdam nobilis latuiife.bamo tandem fncfcatum cffe,dum foeturam
fuam cuftodtrct.ubt fe capmm fenfit,exilijire. fecutos impetum eius pifcatores ad miliaria duo
denique defatigatum cepiire,&in oppidum Nadlacuexiffe.-ibiineius uentre caputhumanum
cum dextra manu Slitribus annulis aureis inuentum elfe : cuius rei abominatione incola multis
poiteaannishocgencrepffcis.nonuilis alioqiiin.abftinuifte. Barbas eumfiiprainfrafe os habe.
re,ridum latum, caudam iierfus attenuari, dentes habereinftarpedinis illius quo labea ueftes
aepeauntur,a carduis denominati uiilgo.fquamis carere.Jm aquis ccenofis uerfari

biuldem pifcis Illyricum nomen eft Sum,Polonis acBohemis ufitatum. Author libelliquire
rum nomenclaturas Latinas cum Polonicis & Germanicis confert , Balanam 8C Cetum ititer. 60
pretaturbum; nec fcio an marina etiam cete eodem nomine appellent. Aufonius etiam pro.
pter magnitudinem corporis balana filurum comparat ; quonia ubi is in flumineadeft, — dif.

funditur

DcSiluro. Lib.lIIL

104P

funditur altico Aellus, arextrerniproiurrStmarginefludlus. Talis Atlantiacoqitondam ba
lana profundo. Cum uento motu ue fuo telluris ad oras Pellitur , exclufum fundit mare, nia
gna^furgunt Aequora,uicinicp timent decrefcere montes. Germani quoq),raSueuiaprafer
tim TPttUct uel Tl? AUet quafi baljnam ttocitat. Ab hoc Illyrico nomine AlbertUm puto, cum
filurum efle nefcircqLatinu Sumus finxiire,in Catalogo pifdumalphabcticoiutin Glanide eti.SiimiK.
am notauimiis Capitur CracoUia alibicp in Villula fluiiio , itemin Pruffla.Pifces, carnem. Si.
cadaueraeum uorareaiunueraariafccndereiutaffirmauit Polonus quidam literatus, qui infpe„
eia apud me effigie, quam Rauenfpurgo Sueuite accepi , eam omnino Sumi pifcis effe affirmaa
bat.uilem haberi, per fruila diuendi, media corporis eius praferri , reliqua nimis dulcia ac mol>

IO lia effe, Alius quidam Sumum carnem aiebat habere fere ut Lucius , folidiorem , uulgd lau.
tam. Ego pro atate difcrimen effe putotminores lautos effe, maiores non item. Gedani(in ora
Germania) audio pifcem eff e , qui cum diflecatur , fruila monentur ac tremunt, carne Ut Sumi.
^Silutus degit in Albiamnenoftra gentis, de noilratibusnominaf Sum, infcftuspifdbUscetus:
lirtde apud nos tiulgare tierbumtPiicispifci prada,at filuro omnes.inRheno hodie defecifle ui>
detur,Sigifmundus Geleilius Bohemus in epiflola ad me. ^His addam qua Antonius Schnee
bergcrus ciuis SC olim difcipUlus meus,nunc medicus egrcgius,de Sumo pifce, Cracouia ad me
fcripfit.cum mentionem eius a me fadtam in Germanico pifcium catalogo IcgilTet 1 Q4)mb pi-
fcis Polonis Sum nominatur.capitur uerd in Viftula fluminealiquado longitudinis fedecim pe.

dum,latitudinis trium dodrantu.MuflelaflUUialitCtuTcjlciIjMientusPolonicdcapitis forma,

10 fpina dorfi,cauda longitudine fimilis,item Itibricitate. Oculi parui funt, qui in pinguioribus bu
bulis fimiliter prominent-Per totam cauda Inferiorem (intellige a uenne procedentem) partem
pinna ufque ad extremitatem eiufdem porrigitur,eacp in fine unica non bifurca ell. appendices
geminas non breues,& in maioribus indicis digiti crafsitudine , in extremitate fuperioris labri
utrincp unam habet , his uarie circunuolutis alios pifces os fuum apertum ingredi cogit, hacque
ratione uenatur. Ferunt quendam molitorem hamum in V iilulam iecifle , eo^ relitffo ad quod-
dam temporis fpacium abfuiffe, interim uerd anguillam hamo captam effe : qUam cUm Silurus
(Qc^4t^)deuorareuellec, lubricifate corporis adiuuante per branchias eiuidem Siluri tranfiji-
fe. fimul® filurum cum anguilla utrunque mediocris magnitudinis captum effe.V eficam albif=
ilmam fimplicem.non duplice, fictiti in cyprinis apparet.habet.huic uenter cum intefiino tenui
;o parum flexuofo imminet, inteflinum in finiilra eiUs parte defeCndit ad pinnam qUs circa cor=
poris finem, caudae aurem principium, in inferiori parte pofitaefl, illiccp excretionis meatus el-
ie apparet. In uentriculo nihil quam ladleus quidam fuccus erat. Color exterior in iimioribus

nimior, parum albicantibus maculis diffinditis, infenioribils contrL Cato fubflantis friabili-

tam, albedine , fapore luciorum non difsimilis , dentior tamen Uidetur. Paratur eo modO quo
feribis ,( hc eS^,ficuti angmlU, in emeo ittre. ) Prxtcrea in ueru faluia &: maiorana confixa affatur:
quo modo cauda parata in delicfjs habetur, cutis denfa efl, uideiiirque facillime excoriari pof-
fe. Audio extra aquam per triduum maiores uiuere,prxfertim hyeme. Maiores eademrauone

capiuntur,qua falmones circa Bafileam.HUcufqj Sdineebergerus. r ‘ce- ...

Germani qui ad Danubium accolunt 04)«i5’ uel 04)«i5>CU nominant filurum , iiiie a ©i^aib.
-o damno quod uoracitate fua infert, (damnum Germani fcjirtS uocant ;)fiue a figura uaginx
^ (quam alij 0c{mil>, noflri 0c{)ci& appellant) pra:fertim gladtj equefiris: quae latior mmo,
paulatim in anguftum definit. Huius nominis pifcem in Danubio SC Teilla, id elt f ‘biico,
capi aiunt, omne pifcium genus obuiumabeo uorari , maximum effe pofl hufonem. ad libras
(fcdecim unciarum nimirum) odloginta aliquando accedere, barbatum effe , riflu amplo a-
toque, cartilagineum, (Bellonius etiam filurum cartilagineis ouiparis, ut flurioni Si attilo adnu-
roerat: ) fquamis carere : carnem habere mollem , pinguem ac tiifcofam . minorem natu u c
uel nigricantis coloris effe ; cum fenefeit , albicare, e mari fubire Iftrum in dehciis haberi , K
apparari anguillae inflar in iure croceo , Marea fluuius non longe fupra Presburgum in
Danubium exonerat, is quoque Schados,idcllSiluros recipit: &: alibi in Vngana lacus Fei-
f«fo (uulgd ncwflblerfcc ) didlus: quem miliaria Germanica feptem longum elleaii lo, a-
tum tria: infulas quafdam natantes fuilinere, ingentes cefpites herba uelliios,quibusetiamai-
bores innafeantur : in ijs ceu puteos a pi.icatoribus excindi : ad quos cum fe comulerin ‘ •

inflrumcnto ferreo ( ita fabricato , ut qud magis renituntur pifces , eo amplius comprmia
feriuntur, precium efl in libras nummus cum dimidio, is qui a cruce denominatur

dimidio denarium argenteum conftituuntl) dorli uero p

s uameunt. Pars circa caudam,

nis uulgd : ( quorum feptem cum

tes , propter fpinam ditiitibus expetitam , quarta parte i..-.w..- - — - . .

tota affatur, SC ipfa in delicijs diuitum. Captum liiic audio , odio aut amplius cu

gum, pondere centum quinquaginta fex librarum communium , quae uncias e ec p

dunt. Nuper Achilles Gaffarus medicus pereruditus Si fltidicrum meorum pr , . .
io htecuerba ad me fcripfit: Pifcem 0c^(tlO<tt fepe Viennte

efl. paruus adhuc, ut pedem aut cubitum non excedat , appellatur il.ic mn capitur,

td(im©4)(ii5ie(j. Idemin diCto Ambronis lacu ( 2lmmtrice uulgomBauariaiiap p

I

TocS»

tr<jKcr,^ Ji-.
KilianQminit.

tPelg.

loyo De Aquatilibus.

funt^ elapfo autumno duo quinos pedes longi Mecotnati noftro mifsi.quds ille ad ades Mvcd
nis in uiuarium fuum mifit.f Alius mihi narrauit pifccm ©ief uel Cicg uel Ciict in Danubio
capi,no quidem circa Viennam, fedinferius circaBudam. molem eius libras ( x v i unciarum)
uigintiquinq; appendere.Corpus m hufonis.minus,muItis ceu flellis uarium.roftro prominente

adqumqjaucfexdigitos,udutianferino;longioreKgraciliorequamlithufonis.Impermquid3

paruumhufonemeircputant.VnganuocancTockuelTockha!,quodnomenadantacaumac.

cedit, fi an.fyllabam praponas magnum effe aiunt, trium aut quatuor cubitorum,finerquamis.
fubnigrum,dorfo fpinofo, capite niagno, nullis dentibus,cartilagineum, e mari afcenderexerto
tempore capi ucre & autuno.Haud fcio an hic fit Scurio ille,quem fuperius Hiigaric^ Schmrea
nominauimus;^ an idem fotteantac^us ftellaris.cuius iconem in operis fine dabimusjetfi huius
roftrum breuiusfit,quam inToco efie diximusicatera congruunt. «T Alius auam J^rh/iin cft nt
fds ©4>tcJ> inBauari^dus, quem & ipfum ad huius uolLinis finem exhibeb W ^

bitur ac profert Germanicu pifcis fihiri noraen,partim mafculino eenere nartim firmin.nnd tv,

,atnafaauquafimditer^«l„el^41ftfd,app‘;iIatGermam.eft!^^^^^

cetus,.d eft maxinius fere pifcis dulciu aquarumiutplurib.fcripfifupra in IlIyricoLmle Sum
Suntautuulgaria ha-c nominaSueuisprgcipue.inplerifcpenim Sueufe,ficut &aliis German”'
(& quibufda Helueti^dacubu^-eperfcut in Acronio Iacu,8CinaIio quoda uallis Rhenan*fa
mb.HeIueu^,ut audio.-et in Dunenfi Bernenfiu Heluetioruum in Sueuia prone

^ Carinthia: lacu quem longum cognominant, dcnicp in Baumafla* la
cubus,TPfllUtlt pifces copiofe capi audm, addebat quidam lardum eis effe infi™r porci, mSnis
priefcrtim. f^In Algoia regione ( parte Sueuiae) inucniuntur pafsim multa pifcola ftagna SC ui.
uariaiquorum quaedam ingentes producunt cancros,aIia maximos pifces,pr*fertimlldL car-
pones,oIrupas: a lostj optimos pifces,maxim^ autem balenas, TDAlilim uocat, habentes batb*
loco duos funiculos,de uorantes ahos pifces & aquatiles aues.fiunt enim tam magni , ut quidam

adaquent pondus quadraginta,alqquinquagintalibratu.Munflerus, T£> AI, „e» maximi pifcS

m Acronio, gobios fl.capitatos quodammodo referunt, fapore carnis muftelas quas trifsia^s uo.
eant. Raro capiunnincolunt enim profundifsimos gurgites.apparet ,ameaIiquado,fed rato fin,

guh. Con^ieduseoru uetenperfiiafionepro oftento habetur , ecmagna rerum mutatio metuif

Circa annu Salutis 1498. ad Rheni angulum uulgo nominatu, tres huiufmodi pifces capti funt;

quornbreui&mus (Utro tamen proceriorjConfiantiadelatuseftiubiin pifcatorumtribupidu^

ra adhuc fpedat. Vt rede parentur in frufta dilfedi,8f uino fi-igido im^Tsi elixatunac iu?e cro
ceo aromatieoeondiuntm,Mangoldus.f Rauenfpurgiin Sueuia ante annos aliquot uidiin pZ

nete nofocomq pidum filurum pi|grandem , qualem quantiiip ante paucos annos in proximo

n/gricantem,maculis ad uentrem fufcis.hoc
eft enigro modice albtcantibu?.CaudanonmhiI ab alijs quas habeo piduris diucrfa, trapezii qua

damfpecje,quaIifecuresfermefpedantur.barbispedaIibus.Eampiduram nobilis inea duitate

medicus Carolus Egellius,qualis quanta^ eft,exprelfam ad me dedit. Cauda conctifla pifces
(prrfertim mn^es) de^andos ori admouet, inteftinum unicum & redum habere dicunt,

^ translatu eft, fle etia TDe l)?, opinoriquo Ger 4,0

manunfenores,SaxonesjSiIefi],maritimi^ omnes, ni fallor, utunf, nos hoc in loco Velfum tan-
quam Latinedicemus. Sunt qui capellani uulgd didi afellorum generis nomen Velfo quooi at'

mbuant,propter capitis magnitudinem d„ -|rtbcl4n.Arellum quidem Capellanu falfL Ubc.

ni accol* IBollt* appellanpunde fortafsis ladum eft, ut pifcem 33<.II,d) didum Matthiolus Se.
nenfis filurum efle putarit.Btrant qui Amiam,T»el^ interpretantur. Eundem fufpicor TPilfi
inregiombus ad Septentrionem dici.nam.Rofiochij audio effe pifcem craffo uentre De
eo nuperloan.Kentmanusmedicusficadrhefcripfit. Velfuseftenumero pifeium qui ^ mari

mAIbtmfubeunt,&meo manentesprofiduntpariunt9, Corpus ei fufcum.nigrismaculisple.

num,iquammte iiull»;corium fatis craffum & lubricum, caput grande, latum & fimum. Ridus
oris amplus,& ad capitis latitudmem pattilusilabia fupra infra^ afpera, quibus priedam retinet.
dentibus enim caret. A labro infermre dependent barbula: quaternae tenues, molles, oblongte • a
luperiore uero bime, durte, longiTsimce. uenter eft magnus, deformis, cauda tenuis SC lata ad

quam u^ue pinnaab ano extenditur, Vtriquead branchiaspinnaiadiuduseft aculeus quidam

durus,offeus quibus mfeftos fibi pifces arcet. Toto corpore unicam fpinam extenfam habet, fi.
cutmuftela illa fluuiatihs,quam noftri Quappam nominant.Parit in Albi,crefcitq3 multu SC pin
guefcit tum ipfe tum fottus;& fimiliter in lacubus ac ftagnis, ubi prn-da copiofa folus potitur eft
enim admodum uorax pifcis,& eo nomine ubicunque eft damnofus: quamobrem no temer’e pl

fcmisimmittitur.InKrpafclia&pentecoften emariafcendens,utindulcibusaquis pariacpluri.

mum capit: quanqua toto fere anno capi folcant,fed parui, a binis libris podere ad fenas ufe» Ma
xmit uero qu. circa partu capitmt, libras circiter uigenas ultra centenas appendut. Libra nu 64

uoc^,uendit. complent autgrofsi x x i. florenu.id eft drachmas fert fcdecitr.
Plicis eft pinguis 6C boiufaporis.inmagnis aliqiiandopinguitudoper dorfum uel duos digi.

DeSiluro. Lib.inL rojri

tes craflajCcU tnporco, apparet. Laudatur m cibo fum recens.tum falfus.IblerttSnim cosin dc»
lijs falire.K per annu feruare.Parui adhuc, antequam ad tres libras accedant , limpliciter in aqua
elixi,placent.l5cut3i:lucij,trutat,muiielx fl.Sfaltj.oportet autem rite prtcparatos.aqu* cum prii
mum feruere occa!pit,intjcere:condire,falire,&: ad iuris fere confumptionem decoquere. Vbi
uerd iam trilibres, maiores^ fuerint, pars dimidia, anterior, optime fapiet , limpliciter elixa prii
mum, deinde perfula iure e uino & laccharo,cum cinnamomo, piperejcroco,cymino , & modi»
co amyli uel panis albi indurati confriati^tcuius modum augebis , fi itis denfare libuerit . pofle.
lior uerd,&i ad caudam pars,placebit ad carbones patilatim aflataideinde coditaiure e uino, fac»
charOjCinnamomOjZinzibere, croco, 8C malorum dilTctSorum tellellisiquale pro ceteris etiam
IO pifeibus afsis fieri folitum cft.funt qui aceti nonnihil affundat. Pro malis aliqui cepas minutatim
confedfas mifcent. Denicp maximi,fiue recentes, fiue falii,iiire caryophylloru coloris uel cro»
ceijfturionis inflar conditi,laudantur,Haflenus Kentmanus, Sunt qui Velfum tres ulnas Ion
gum in Albi capi referant circa diui loannis diem aeftate optimum effe, deinde Ce occultare inter
faxatSCfi hirudines infefient, prodire. pifeis eft tuilgaris apud Liuones,partim Sturio

ni,partim Velfo limilis,ut audio, f Eft Kapud Sileftos in Viadro Vcirus,tantus, ut captus im
poiitus currui , plerunque ultra currum emineat. Anferes aliquando uorat. Non admodum in
delicijs apud eos eft. falfus exportatur. Barbis extenfis SC contradis, ceu brachijs , pif«s uoran»
dos ori cum admouere aiunt.

BE SILVRO, t iti lACVtVS bErneh*

fium Heluetiorum capitur.

^ quentiiis in minoribus, forte quod magis coznofi fint illi.amant enim aquas turbulentas. In Ber»
nenfium duntaxatlacubus aliquando reperiuntur,utMoretano, dC proximo Ncocomenfi , qui
etiam lucrdunenfis dicitur. Beneditftus Martinus,uir undequaque eruditus , qiiiBerns bo»
nas literas docet, rogatus a me, qualis apud eos capitur, talem & pingi ctirauit SC defcripfit . Pi»
dura huic capiti praefixa eft. deferiptionem fubtjciam. Mitto iam tandem Saluth ( fic Saidnii
fimtimi nominum circa °Morat«>n & Ncocomaw) pifeis imaginem: qui apud Bipennates captus eft*
& per amicos ad me miffus: ac me praefente a pidore delineatus, una cum interioribus quibuf»
dam partibus, quas fedo pifce infpeximus. Eft autem Saluth pifeis mollis, fine fquamis, totus
lubricus inftar anguillae, ac inter lacuftrcs nocentifsimus, ucnatur enim reliquos, K in omnes
yo mira uoracitate tanquam helluo graflatur. Crefeit etiam in ingentem magnitudinem. Superio-
ribus annis in Moretano lacu captus eft odo pedum , 5C apud nos Bern® ad libram uenditus.
hienofter paruus erat adhuc, fefquipedalis. Caput habet amplum &.' bene latum: reliqua cor-
poris parseftcontradior, utin acumen prope definat: os patentifsitnum : inferius labrum pro=
minentius fuperiori. Color ei nigricat , praefertim circa caput : latera ad cinereum inclinanti un»
diqiie per tergum &: caput nigris maculis confperfus eft. Branchiarum utrinque qualuor ha-
bet ordines a medijs lateribus : imo fere capite concurrunt. Abranchijs ftatim dua: pinna funt.
inde uenter laxus eft , quem terminant duat alia: pinns prioribus minores . Hinc cauda reli-
quo corpore multo prolixior, qua inferna parte continuam unam pinnam habet, in tergo uni-
ca pinna exigua eft &ereda: hac tanquam uelo,iliagubcrnaculi uice utitur , motucp fertur cita»
6o tifsimo. Oculi cinerei, eminentiores reliqua cute, rotundi , parui, ante oculos utrinque cornij
unum prielongum. Haec cornua ante fe extendit, ceu ad explorandum, interdum ad latera
comprimuntur, labium inferius quatuor cornua habet breuiora , qua- gulam ut barba ornant,

C c 4

10^2 De Aquatilibus.

Venter totusalbicat.Ospatemifsimiim, ut dixi;Iabraafpera frequenti dentium ordmc.Sinc Illi,
giia efttquiddam tame tuberofum, firmumj a branchijs ad inferius labrum protenditur, ad latera
utrinq; liberum ^extremitatibus contigUum.hinc labro inferiori, illinc branchijs ad guttur.Bran.
chtjs X gutturi cotiguus eil uentriculus, extenfus, 8C fatis capax.is cum inflarem eum calamo in
prttfenti pifce fefquipedali,Kquabat rene porci magni, undicp difeurfantibus uenis rubris.hunc
tegit hepar. a latere uentriculi inteftinum longum prominet, quo fterCora egeruntur,id ad poftre
mas pinnas ubi finitur uenter, defertur. materia (fultjlaHtia tunica uentriculi, &inteJiinorum ) tota elt
folidior, qualis in quadrupedibus uenter eft. Supra eam eft UeficUla,quam mediafutura in duos
torulos eminentes diuidit,longOs.ante duo tubera mammarum inftar,uel quales funt uertebrat,
rotunda, Pofterior pars th acUmen fenlim delinit, Ut tota ucflcula non male lyram Uideatur expri i»
mere. Eli autem ea candidifiima, nigra fliperinducfla membrana, quae commode poteft detrahi,

11 1 ueiicula tanquam ex culeo nigro candicans ipfa,educatur, cohaeret haec fping dorfi inter bran
chias. Per fpinam autem dorfi uena tranfit candida nigro tenuifsimo inuolucro teda ut in anguil
lis.hanc eximunt deliciarum fedatores tanqUam uenenatam SC noxiam, de caetero praeparant ad
menfam quo pado anguilte parantur, Sfc.HucufipBenedidus Martinus. Videtur autem Ipe
cies haec iiluri diueria efle a fuperiori : quoniam SC color uariat:8t pars ad caudam latior eft pro«
portione, quam in caeteris, quas habeo,huius pifeis imaginibus. Qui apud me hanc piduram
uiderunt peregrini, Velfo fuo uel Schaido fuperius deferipto, difsimilem efle aiebant, fpecie ni»
mirum, non genere proximo. Quaerendum an pinna ab anOextenlarettorfum, caudx conti»
nua fit: uel potius propter uicinitatem, continua eiTeuideatur no diligenter animaduertenti. Ex
pidurisfilurorum quas habeo diuerias, ut dixi, quaedam continuant,alis non item.

DE ALIA SILVRI SPECI E,

Siluri fpecies quaedam pulchra SC rara Argentintc in pifeina feu uiuario ciuis cuiufdam ali»
tur.nomineignoto.Eius iconem Petrus Stuibius iuuenis eruditus affinis meus,admemifithu»
iufinodi : quam Lucas Schan pidor illic ad pifeis partim fub aqua natantis , partim extradi ali»
quantifper afpedum exprefsit. Pifeis (ut ex pidura apparet) totus fimilittidinem aliquam cum .j,*
muftelis fluuiorum , SC lacuum habet , illis quas 2llputt SC Ctiifdjcn ( ab alijs aliter ) nominari
dixi. Oculi funt parui.Barbute fufcte,non longa , e crafsiufculis paulatim attenuantur, binse fu»
periore labro, ternae inferiore.Pinns ad branchias binx.In dorlb nullam oftendit pidura, fed tan
tum carunculam quandam mucronatam eminentem, qualis& inMuftela lacuftri maiore eodem
fere loco uifitur. In uentre uerd una continua longifsima pinna ad caudam ufque albicat,ma«
culis diftindafufcis, Corpus a capite retrorfumftibindeattenuaufinislatiufculus et obliquus eft,
dC quod mireris nullam caudx pinnam habet. Os magnum & latum. Capitis color e caeruleo fub
uiridisireliquum corpus uiridi SC flauo colore mixto pingitur, fed maculas etiam diucrfi coloris
habet.Sed ipfa Stuibtj mei uerba adferibam, teftis oculati: Pifcis(inquit) quam mitto effigies,li-
cet coloribus per omnia nonrelpondeat, formam tamen optime refert, nam cu pifce extra aqua e*
diutius retinerenon eflet integrum, non licuit pidori tam cito omnia confiderare. Huius gene»
ris duos in ftagno fuo ciuis quidam alit, qui cu ante annos trigintafex ad .^unbofelbctt in Rhe»
no cum alijs pifdbus illis, quos Argentins uocant 13tufeltcn,fimul nafla capti enent, uix digiti
longitudine, & Argentinam in forum aduedi,a ciue quodam raritatis gratia empti, in pifeinam
coniedi funt,in qua alter ab eo tempore ufque adeo excreuit:ut iam fex cu dimidio pedes meos
(hominis mediocris proceritatem aut amplius) longitudine cotineat. Caput qua crafsifsimum eft
filo complexus,duorum pedum fid dimidijfere circumferentiam deprehendi. Alter huic pero»
mnia cofimilis.fed longitudine longe eft inferior. Maior ille pifdbus quibufuis excepto Carpio-
nc,fiueuiuis,fiue mortuis,uefcitur.Hyeme nihil quicquam giiflareunquSuifus eft.Cornuaquj
fupra&f infra os habet,quotannis decidunt, aCrurfusnouafuccrefcunt,flcuti ceruis. Nomen co
gnofeere non potui nifi quod aiebant.olim quedam ©cbcib appellalTe,{eius^ generis magnam ”
in Danubio copiam eire:)a: Sabaudum quendam fua lingua Salu,Hacc affinis mcus.Ego poftea

etiam

DeSimiamar. Lib.IIII, lo^j

etiam accepi hunc pifcsm tota hycme in uno eodcm^ pifcinacillius angulo fe continere id ouod
dominus pratdij affirmat. Speciemhancafuperioribuscirediuerram,coloris,barbuIar5 &cau

da: diuerfitas loquuntur. Glanidine potius quam filuro cognatus idem ue fiqconfiderandum
Is quidem pifcis cuius figuram cum glanide Rondeletij Q.elcmento pofuimus , ut cum filuro &
mile nihil habet, ita glanis efle non potcft.

De Siluri natura dC uoracitate plura fcribit Manardtis epiflolarum ^.j.quorum fupra non me mn^dm.
mineram. Dum VIadisIaiCinquioPannoniarum regis falutiinferuirem,nonfemel uidipifcem
quem indubie filurS efle.prater reliqua.hoc argumento putaui. qudd in animalia quantSuis ma
gna,in Tibifco prafertim flumine, quod Iftru influit, audacifsimc adeo infurgit , ut nec homini.

Io bus parcat,Publica enim apud Pannones fama eft,aliquando captu, in cuius uifceribus humana
manus ornata anulis inucnta fit. V ocat incola; hunc pifce(fi re<!Je memini) Acchia,uafiifsimo o.

re,8^durirsimisdctibusarmatrt,figuragobioflmilc,eacpafpe(!}usatrocitate,ut terrore etiamor.

tuus uideatur fpediantibus afferre. Ad hancdefcriptione MatthioIus,aut potius quifquis eu par. swftwto.
ticipemfeciqfilurumfuuconfinxilTeuidetur. Saluianus filurumnoftru glanidem facit; SCinsakwm
eius defcriptione,in primo dorfo paruam erigi pinna , qua in re nobifcum conuenit : poli quam
(inquit)alia una multo magis angufta in medio dorfo enata per dorfumreliquuad caudamurm
{qualiter deducitur.Et altera huic figura dC magnitudine fimillima a podice per ima uentrem ad
ufcp etiam caudam excurrit, 3^c. Hanc ego dorfl pinnam altera in filuris meis non inuenio ; necp
ulla eft exmultis quos amici miferunt piduris,qua: eam defignettut necf ipfa a Saluiano exhibi=
lo ta icon,eIegans fanc &C proba. In noftris Italig fluutjsCinquit idem)nullibi,qudd {ciam,habetur.

Vtracp eius maxilla paruoru dentium,fed acutorS dC ualidorum ordinibus quam plurimis arma
turtprater quos innumeros denticulos maioribus etiam robuitioribus muniStur fauces 8tc.

Nobilifsimus comes Hieronymus Martinengus, dum ViennsapudFerdinandu regem Roma

norum pontificius erat orator,non folum huius pifcis ad uiuum depida iconem, fed eiufdem eti
am exiccata caput ad me tranfmifit.Idem puerum in Danubio apud PofToniam natantem , pau.
cisanteannis'abhocpifcedeuoratum,acininteraneis eiufdem, poftdics paucosCArchiepifcopl
Strigonerifis cura capti atep dilTedijjpueri fragmenta reperta, afide dignis Pannonibus fe acce.
piire,me certiorent fecit, Hac Saluianus. Idemfilurum Sturionem efle contendit, reuocata
louij opinione,iandudum ab eruditis,Manardo prarfertim, ac nuper Rondeletio explofa SC con
jo futata.ego ne adum agam, ampliori refutatione abftinebo. hoc certe in Saluiano difplicere mihi
difsimulare non poirum,qu6d ut fuam perfuafionem tueatur , Graecos Latinos^ ueteres quof.
dam erroris Si ignorantia circa filurum , lippis olim SC tonforibus notum pifcem , infimulat.

Prster cattera autem, quae a nobis relata, filurum noftrum eundem ac ueterum effe ualidius con
firmant;hocleuius,non tamen contemnendum, accedit, quod de eo canit Aufonius , — quem
uelut Adacoperdudum tergora oliuo Amnicolam delphina reor. Lsue enim lubricum,
ceu oleo perfufum, eius corium]efl:,Rondelcti> fententiam,ad colorem referentis olei in his uer.
bis mentionem,non admitto. Sturioni autem tergus eiufmodi nequaquam eft,

DE SIMIA MARINA.

4® *

HS T cttamm mari rubro Simiajnon pifcis qLudehxcjfedbeftiacarWIagmcajUcIutiTqiia

marum expers, ipfa non magna. Colore eft terreftri fit*

miliSjtum facie fpeciem fimilitudinem^ eiufdem gerit. Non pifceo tegmine reliquum
corpus, fed illiufmodi circumueftitur, cuiufmodi teftudinis inuolucrum eft. Eadem fia
militer ate^ terreftris leuiter refima eft.eius reliquum corpus inftar torpedinis lata eft, ut dicas a*
uem effe alas explicantem. Cum natat, uolare uidetur* In hoc uerd a terreftri differt, quod tiaric
diftinguitur, dC ruffa eft ceruice, ut branchijs quocp, Kcu Trvffot </'& &cni/ ei tiP imv ( riforr^

forte addendum) us Os uerd non in fumma facie oblongum ei prominet , fed hac etiam

parte modice fima terreftrcm repraefentat fibi cognatam, Aelianus de animal. ii.i7. Et rurfus
co i5’*i7.In media natura qusedam communitas retrufa leoni efl,dC affinitas cum delphino : non ex
^ ea parte folum quod uterc^ imperat, ille quidem terrenis beftifs,hic uero aquatilibus. fed quod fit*
ue fenetftute fine morbo infirmis ambobus, illi terreftris fimia medetur,huic marina quocp flmia
remedio eft. Nam ut in terra, fic etiam in mari aliquod eft fimiarum genus , quod fimiliter huic,
ucilliterrenum, medicinam morbi affert. Ex Aeliano etiam Philes repetiit. Noncongruit
cum Aeliam deferiptione pifcis ille galeovum generis, quem BcIIonius Simiam,RondeIetiiis ue
rd(melius opinor) Vulpem facic.namBellonrj Vu1pes,RondeIetio Canis centrineseft, ^ Ron
deletius pifcem quem alaudam non criftatam nomtnauit;Pofsis(inqim) etiam optimo iure ftmi= AUudapifcli*
am appellare, quia capite limiam referc.eft enim capite paruo 8C rotundo. Sed prorfus alia eft
maris rubri fimia.

4o Propius ad Maris rubri fimiam accedit pifcis, cuius iconem, qualem a lo.Kentmanno accepi,

hic exhibeo: qui etia uulgo alicubi Simia marina uocat,etU (}Dccr4ff:hoc enim nomine e Dania
fibi allatum fcribit.Pinnas tanquam uolas extendit, ut picflura prae fe fert; dC inter duas in fummo

105*4 DeAquatilibus.

dorfo pinnas aculeum retro tendit, ceu galeus centrines: os fimum habet, non utgalei in longitu
dinemprotenfumroftrum.branchiaruforamina quina apparent, obliquo inter os &: oculos de*
fcenfu.CoIor ei uiridis toto corpore:fed in dorfo magis furcus,ad latera pallidus.detesiati con
tiniif Reliqua fatis apparent in icone : qua cum ad fceleton fatfia fit, in uiiio animali non omnia
fimiliter fe habere fuipicamur.T eftitudineu inuolucrum fi accederet, Aeliani hanc fimia facere.

Io

lo

SIMIIS marinis adiungcrc uoTutmonfirum , cuius picfiuram fubciliisimus Cardanus mihi
communicauit. Serpentem Indicum efle fcribebat, Mediolani in macerie quadam repertu, nec
aliud addebat, fed cauda uidecur animalis aquatilis efle ; caput id eft fimijs cognatum

aliquid prae fe fert:ut dC digiti pedum, quos binos tantum oflendit,manUUm infiar oblongi. Vix
equidem aufus boc animal proferre fuiflrem,nifi a tanto uiro accepiflTem.

s I M V s ab Athenaeo nominatur inter Nili pifces. Meminit eius etiam Artemidorus Oni»
rocriticorum Euftaihio tamen lib. i. Halieuticorum marinus eft, ex illis qui in petris & are*
nis paCcunturt^i*o$n,yPicwHstrt,HS^aPiH(^cuinwci/hyT^, Euftathius in Iliad. M. hoc nomen pro pi
fce ultimam grauare docet, (feribit autem paroxytonum,) ut ab adie(ftiuo oxytono dif

ferat, fed praeftiteric puto penanfledere cum pifccm fignificat,quoniam primam produdiamha»
bet. Oppianus, AthenseuSjArtemidoruSjetiam pro pifceojvwyftjsfcribunt, ^Nos fimum fluuia»
tilem uocare poterimus pifcem,quem uulgd Germani Nafumteraflam enim & fimam hanc par fo
tem,aqua denominatur,habet. ^Rondeletius Teftudinem coriaceam a fe didam, Simiam ma*
ris rubri Aeliano memoratam forfitan efle fufpicatur. Bellonius alteram Taeniae fpeciem a Ron
deletio didam , deformi capite fimiam quodammodo prx fe ferre feribit , dC a multis Marmo*
tum uocari,

Aethiopi pife. Simus etiam non nomine fed re eft Aethiops didus pifcis,in Eclogis ex Agatharchidae com

mentariOjCirca finem. Gignuntur (mijuit) cum alij multi pifces locis prxdidis, natura: ac hx»
md£p€cii\mYis,('^H7iKxyi/Sl^(juji^vr^7^<:pvffiij:)tiim unus omnium maxime atri coloris, procerira»
te uiri: quem, dC eam ob caiifam, &afima faciei ipecie, Aethiopem nuncupant. Hunc qui primi
ceperunt, nec alrjs Liendere,necipfi in cibo confumere uoluerunt, propter fimilitudinem {Aechio
fis uel hominist)tempovis uero progrelTu iitruni^ libere fecerunt. 69

s I o N E s, brachycephali, mali fucci funt, bC grauis odoris fegnem materiam trahunt bC gi=
gnunctXenocrates apud Onbafium,nifi mendum fubeft.

SIPH»

DeSirenibus. Lib.IIII. to5'5‘

S I p H N A,s*^v«,pfrcis quidam, Hefychius Si: Varfnus, 2:(^*''’puacuummtciprctantur : a*
(fwp uero paroxytonum arcam panariam,8(rc.

S I p V R V S, 2«;7^j^,piTcis uulgo Graecis^uidemHepatoRondeletij»

DE SIRENIBVS*

BE Sirenibus multa protuli in Libro de auibus, finguntur enim partiffl lifrgfnes fuliTCj

partim uolucres, Acheloi fili^,8^c.unde Ouidius, Vobis Acheloides unde Plu

ma pedescp auium,ciTm uirginis ora geratisf Vndeapparet malerecentiores quofda
fcripniTejpoftremam Sirenum corporis partem, in pifcem definere: qux forma Nerei*
dum potius quam Sirenum fuerit.Dcccpti funt illi forte ex eo quod monftra maris eas fuifle le*
gerantMonfira maris Sirenes erant, qux uoce canora Quaslibet admifias detinuere rates, O*
uidius.Maris autem monftra diifta conijcio,fiuc quod in infulis circa ue mare habitafle fingeren
tur:fiue etiam in ipfo mari,quanquam inferiori parte aues, ita ut palmipedes , nataffe crederen-
tur. Hac occaftone pauca quacnunc fe offerunt, pr^terita in Auium hiftona,hicadijciemur,ex
ueteribusprimum,deinderecentioribus.

Sunt apud Indos auium quaeda genera, cantandi ftiauttate 8C oris cxprefsione tanta, ut com-
paratio nulla reperiatur,mfi Sirenes quafdam eas dixeris.namhasquoc^uirginesalatas,8Cpedi=»
bus auesfuifle,poetarum fabuix canunt,8(^ pieftores oftendunt, Aelianus 17. 15. deanimalibus.
io De Sirenibus quaedam leges in Varijs lo.Tzetzx 1. 14. & 6. 75'. 8i^Euftathium in Commentas
rijs in Dionyfium Afrum, fuper his poetae uerribus:nfds3 voTnj/fnxAx s&flu/it/lx

Orphcusin Argonauticis canit, quo paifto Sirenes cumip-
fum in Argo naui praeternauigantem de fcopulo in quo erant , fuauifsime argutifsime^ canen-
tem audiifentjfato quodam in marefe przecipites dederint , dC in petras ingentes conuerfae fint.

^ Vitanda eft improba Siren Defidia, Horatius Sermon. 1.5. zagiwmAccyi^^jde alcyone,
Plutarchus. Sophoclem aliqui m^lujxviow dixerunt, fibenc memini.

, wo-d « xHi^vcay , Quidam apud Varinum . apparet contrario fenCii

hirundinum, quam firenum aclufciniarum , muTca , accipi. Vide in aue Lufeinia h. H^etwio
(ihifScunTtTLfiAMH; BAiijcixxHs^cpct>y»joj/xifios,7x<rKi^H'jHS-4'ip^v, Anaxilas (apud Athcn^-
50 um libro 1 j. ) monftra quxdam a ueteribtis conficfta , ut Scyllam , Sphingem , Chimaeram , ad
meretrices referens, inter quas ( inquit )Theanouidetur quaft Sirenquxdam,quanquam im-
plumis: ut quae uultum ac uocem mulieris , crura autem merulae habeat, f Sirenes apes difsi-
dent cum Circa aue, Aelianus. In Conchylijs aliqua ex Graecis ( fumpta funt nomina,) ut pe-
loris, oftfex. alia uernacula ad fimilitudineititutfyrena’, peiftunculi, Ungues, Varro libro quar-
to dc lingua Latina, quaft Syrena,conchyliuni , id eft animal teftaceum fit, Latino uocabulo di=
(ftum, anefeio cuius rei fimilitudine, ut a pecflinepeiftunciilus. ego uocabulum corruptum fu-
fpicor. nam uel ypfilon prima fyllaba uocabulum nonefle Latinum arguit, f Ansf 7iH3^(T&:s
^Iwiof/^n {jF/rioi Heliodorus : hoceft. Narratio tam dulcis & illecebrofa, ut nulla eius fa-

tics obreperet. ^ Augufto Cafari Galliarum legatus fcripfit, in litore inuCntas mortuas Nerei
des Sirenes^ multas, ea forma qua pinguntur, Bapt.Ftilgofus in memorabilibus: ex Plinij Ii. 9*
cap.5:.ubi codices noftri Nereidum tantum mentionem faciunt, non etiam Sirenum. Addit ibi
dem Fulgofus lib* 1. cap.de Miraculis: Vifa funt ^ marinarum nympharu corpora humanis cors
poribusfimilia,nifi quod cute anguillis perfimili tegebantur:deinde imperante Phoca in Cycla-
dibus iuxta Sdil!arum(/c^<«^ef codex infulam dua apparuerunt , ex toto pene humanam

habentes effigiem.

SirenesCinquit author de nat. rerum)rLmt animalia mortifera, qua a capite ufe^ ad umbilicum
habent figuram mulieris improcera magnitudinis: horrenda facie , crinibus capitis longifsimis
ate^ fqualentibus. Apparent autem cum fcecibus quos in brachfjs portant. Mammis etenim fa-
tus ladfant,quas in pedore magnas habent: quas quando uident nauta , multum timent, eisque
yo lagenam uacuamproijciunt: bC ipfacum ea ludunt, donec na uis pertranfeat. Reliquam uero
partem corporis habentut aquila , &in pedibus ungues ad laniandum habiles. Porro in fine
corporis habent fquamofas pifeium caudas , quibus ut remigrjs in gurgitibus natant. Quod-
dam etiam muficum ac dulcifsimum melos habent in uoce : quo deledati nauigantes bC at-
*' tradi refoluuntiir in fomnum , fopitique firenarum unguibus dilacerantur. Sed nonnulli na-
uigantiiim fapienti ufi confilio , fortiter aures fiias obturant , & fic immunes tranfeunt ne
mortifero firenarum cantu illiciantur ad fomnum . Hac quideip hchxx in qiiibufdam pro^
fundis gurgitibus , infulis , & aliquando in fludibiis commorantur. Et quod de lagena di-
dum eft, illi ceftati funt, qui eas uidifle dixerunt. Sirenas tamen has non in ueritate bdu-
as, fed meretrices quafdam Ifidorus fuifle defcripfit, qua; tranieuntes ad egcftatcm dedu-
6oCebant. Sed philofophi bC fandorum expofitorum nonnulli contrarium fentiunt, ue-
ra monftra marina effe dicentes* Sunt bC firenac ferpentes in Arabiae partibus h^itan*
tes, equi curfu ualidiores; quarum etiam quaedam alas habentes iioiare polTunt* Haruir*

]os6 Dc Aquatilibus,

ufnis tam ell efiicacifsfmumadnocendum: ut morfum ante mors quam dolor fcquatur. Hic iU
lc:&; fimiliter ferePhyfioIogus 5C Albertus. Crine longo funt SC foIuto,infcrius aquilinis pedi
bus. Alas habeht fuperius. Fletus & fibilos quofdam dulces emittunt;quibus audientes fopiunt,
6ic, Albertus. ^Olim a Selando quodam accepi, in patria fua ad oram Germani*, monftruma-
Siinc. rinum quoddam ucrnacula uoce nonitnartein j^iitiCjfacie uirginea,inferiore corpore piicis, nia

gnitudine oiiis : id^ coelo fereno non raro apparere; per tempeftates ucrd in fpeluncis litorum,
aut inter fcopulos latere : fe quoqj eiufmodi uidifle affirmabat. Alibi, in Saxoni* oris,^ccti
tHccrinSb. uel ©cemA> nomen auditur,quod Virgine marina (ignificat.f'Sirenes horribile monftrS

in Oceano Orientali apparere.alicubi legi,in Charta quada Geographica ni fallor.f Sirene mor
tuamrpedaculicaufa Genuam fecum aduexiffe fertur Philippus archidux Auftri* anno Do- lo
mini 1548. duos item Satyros uiuos,alterum puerili *tate,alterS uirili. f In Nauigatione Ham=
burgenliscuiufdam, perad-a anno Domini 1549. e Portugallia meridiem uerfusin Orbem no»

uum:legitur,rcpcriri pifces in aquis humana fpecie in utrocp fexu: cauda tame oblonga, fquamis

pifeium obfita, cruribus breuibus iuxta caudam prominentibus.faciem ab humana parum defle
(Sere. In Merfebicca infulaiqu* Orientem uerfus fita cft.eregione Arabi* nigr*, religionis Ma
liumedic*, regi Lufitani* fubdita ) nuper duo comparuere huius generis animalia : qu* aurifa.
ber illic depidia in Lufitaniam miiit. De cantu quidem eorum, qualem poet* celebrant,nihil au=
dio.Capti enim aliquiretibus cumali)s pifcibus,uocemlamentatione plenam, tanquam a multis
pariter agrotis hominibus edita,emiferunt:a: poftridiemane in litore licco mortui inuenti funt:
id quod Germani aliqui uiderunt ac audiuerunt.

Alciati Emblema titulo Sirenes, legitur hoc,

Abfq; alis uolucres,»: crurib.abfq; puellas, Roflro abfq; pifces,qui tamen ore canant,
ejuis putet effe ullosfiungi h*c natura negauit: Sirenes fieri fed potuifle docent.

Illicium eft mulier, qu* in pifcem definit atru. Plurima quod fecum monflra libido uehit,
Afpediquerbis.animi candore trahuntur, Parthenope, Ligia,Leucofi'are uiri.

Has Muf* explumannhas atq; illudit VlylTes, Scilicet eft doeSis cum meretrice nihil,
SMAKisM*n* fubiundia eft.

s M E I, v s piicis quidam eft, nominatus a Tarentino: in cuius (criptis genitiuus plu*
ralis legitur.

5 M E R. B V genus pifeis, Hefychius SC Varinus, j •

S o L E A eft fupra cum Pafleribus,

DE SPARO (MARINO.) RONDELETIVS*

B. Simlitudo
camaHrrftrf.

V R P V R A iuxta purpuram dijudicanda, utprouerbiodicittir.oritur enim exmu
tua collatione uerifsimum de rebus iudiciu. Eam ob cauiam pifces fimiles Cmilibus e»

adiungimus, utmonuimus initio : quemadmodum aura t* fparum, qui ob coloris Ift^

neamentorum^ corporis fimilitudinem , aliquando a pifcatoribusipCs primo alpe*
<ftu non internofeuntur. Z7rxf'& Gr*cis dicitur:Plinio lib.9.cap. ly. iimmi caf.^^.uhi camm tntltus
legitur jargm){psras,a\i)s fpargus: Aeliano additis literis ifpxcgus^ll^ide proximi infra in C.) Arifto
teli hiftorij y. ii.wkj, quod mollis fit,opinor,& facile diffluat,difsipetur^.ltalis fparlo, aliquibus
carlino&;carlinoto,nobisfparalIon.Hifpanisfpargoil.

Sparus marinus eft pifcis,litoralis,fquamis,pinnis,earunde iitu Sd. numero auratf fimilis,cor

pore rotBdiore,tenuiorc,& magis copteiToacminoreiuix enimpalmimagnitudinefuperat.su

percilioru locus exuiridi flauefeit, uthac parte aurat* colorem imitetur.Ore eft minore,capitc
magis comprclfo, roftro acutiore. Pinn* quoque flauefcunt.maxime qu* funt in uetre:qu* ad fio
branchias,minus.In cauda maculam nigram habet, ucluti melanurus ac fargus, qua ab aurata fa
cile diftinguitur. Peritonaum colore eft nigro, uentriculus medius, cum appendicibus aliquor;

inteftis

DeSp aro. Lib.lIIl. loyy

mtellfna crafla St conuoluta.Hcpar ex lubro albefcitu quo fcllis ueficalonga pendet , fel aque-
um continens. Splen paruus eft 6C rubcr,cor angulatiim.Sparialtera fpecies efle uidetur,cantba
10 limilis,riiperdl[js ex rubro flauefcetibus.nifi diucrfis temporibils, ut multi alij pifces colorem
mutet.Marina ftagnafubit fparus cum auratis.

Aeftate parit, autore Arift,lib.5'.de bift.anim.ca.ii.circa AequinodfiUjautore Plinio. (.Fidein c
Corollario .^.jGregatim uiuit. Qiite me in eam adducunt fententiam.ut exiiiimem Aeliani afpar
sumno(irumeflcfparum.(^!iieffl(rc!ro//ar!o Praeterea fcribitafpargosfapienteseflepifcesjad * Aolisnios
diligenter penitusep cognofeendam temporum mutationemtaiineuntehyeme ad uitandamfri.£‘‘''2“*i“i‘™
coris uim,ex natatione conquiefccre/imulcp commorando, sequabiliter Sii fraterne fefe tepefa.-'^^™'

10 ccreipollea uerno tempore aggredi longioraitinera-.necpmoddobutjs , fed etiam quafitis & in.
ueftigatis cibis pafei. Nam in itagno nofiro id fpari faciunt. Prteterea, de afpargo nulla apud Ari
ftotelem,Oppianum ex quibus fue mutuatus eft mentio fit,neqj mirum cuiqua efle debcqqudd
nomen mutaueriqin pleriftj enim alijs idem facit. Poftremd facilis fuit (pari aut fpargi in afpara

gum commutatio.Nunc de eius fubftantia.

° Hice(iusapudAthenteumlib.7.cenfet,fparosmEenisfuCcibonitatepra:flare, Siapudeunde B
lib.S.Diphilustxmegot * sit «Tr^e^&yTtcymsk 'j

■df®'. quem locum qui diligentius expendeqfacile mutilum efle indicabit, pod &rmta * appofita ar
gmt.'t Sicigitur rcftituimus:EtpS«,s’ittta-i^®'.id eft, Sparus acris eft,tencr:e carnis , uirus nonrelt.
pit,ftomacho gratus.urinam ciens, elixus facile concoquitur : in farragine uerd codus, difficile,
lo Cuius emendationis SC fententia: ex rerum natura facile polfum rationem reddere , St: ed liben. Haorei» rt 1«
tius quddnonfoluminhuncpifcem,de quo nunc agimus, fed SC in omnes alios competat.
humidafunt.Siiobidmollia, facile tum anaturanoftraimmutantur.tumconcoquuntur.-qiiaefic»

ca ideo® duraidifficilius. Eam ob caufam dixiiHippocrates Aph.i6.1ib.i. uidum humidum fc./i,.».
bricitantibus omnibus conferre; propterea quod, fiue per putrefadionem , fiue per attritionem
fiatconcodio,inquitGalcnus lib.de op't.fedaadThrafquxhumidafunt,facilccorrumpuntur;
uel atteruntur,ideo® facilius concoqui necefle eft, Idem in carnibus experiri licet. Qita: citius,
uehementiori® igne ita aife.ut fuccus multus adhuc infit, teneriores, fuauiores,concodu9 faci-
liores funt tjs,qua: lento igne diu multum^ alTanturtfunt enim h j multo ficciores,duriorescp,ac
penitus exUccs.Qudd autem alibi in Hippocrate Icripfit Galenus humidum cruditatis caufam tit.r.Pro^a,
ro eire,& humidiora alui excrementa cruditatis efle figna;de fuperuacuo humido intelligCre opor
tet quod propter copiam mmiamuenrnculus amplecti non poceft. inde natus gignuntur, nu*
duationes.deniq; cruditas. Ex his non fparus duntaxat , fcd pifces omnes molliores, (fiue ideo
quod humidiores fi'nt,modd nimio excrementitiocp humido non abundent, fiue prteparatione
SC arte tales redditi,)facilius coquuntur;in fartagine uerd cotfli.quia ficciores duriorestf abfum.
ptohumore fiunt, difficilius, Cteterum fparus natura fua molliorecarneeft quam aurata; ideo a
diuitibus non expetitur,fed rufticorum fere cibus eft,autumno,hycmc SC uere, (Juamobrem mi
ror Hicefium manis pratuliiTelfunt enim hx carne ficciore,melioris^ fucci,

DB SPAE.O, (IN STAGNIS HAR.) R O N D EB E T I V S,

+0

f»

VT Iitoribiis,itaftagnismarinisSparusgaudet;frcqucnter enim in ijs capitur, fparomwu c S
no plane fimilis,&i ipecie,S<i catteris corporis partium, tum internarum tum externarum , dine-
rentifs.Macula in cauda nigricante ab Aurata parua diftinguitur.

Carne eft molliore K nimis humida atcjiinfuaui. B

Eius figuram repr^fentamus minorem quam marini Spari, quia ad eam magnitudinem non b ne iconi*
accrefcitinftagno,adquaminmari,

DE SPARO, BELLONtVS,

' . TamctriRomteSpariquotidieexmariinforupifcariumadferuntur.tamenpircatdranemo ^

pifeem hunc Spari nomine agnofcit.Promifcuc autem cum Auratis &: Sargts diuedi loiet. Lar*

105*8 De Aquatilibus,

Iinottim ucl CarHnum uocant i Gemienfes magis ad primum ctymumaccedenfcs ( ut Sifihcol^
Portus V eneris) Sparlum dicunt,

b. Sirgirtjfii Spari autem a Sargis folo colore difiinguuntur. Sparus enim ex auro refulget, ac lituram ire
tinlUtioiKs. cauda habet, ut Sargustfedos habet multum difsimile. Proinde Sargus ueluti circinato dorfo ap
paret. Sparus uerd protenfo, & capitead Mormyrum accedente. Ambobus peritonteum nigrri
cat,ut Salpa.Sparo tamen magis albicat.Branchias ambo cafdem habent, ut etiam dentesinciib

rios:fed caninos, ad latera,utDentalis.Sparuspr5tereagyrum,quieftrupra pupillam, luteumha

beufquamiscontcgitur Iatiufculis,quanquam eadem ambobus ec eodem numero fpinas SC pire
nam in tergqre ferant.Sparus tres habet aculeos fub fpina quae eft uicina ano. Cordis figura Spa
ro& Sargo eadem: triquetrum enim eft, fed Sargo minus 6^ paulo pallidius:lienem quocR Spa= to
rus habetrubrum,gracilera,oblongum,re(ftumiindextrolatereiitum;Sargus uero fubnigrum

&f€redrdnamm. °

C Ambo mannos culices, pedicuIoS,&: cedrum Uchantur: ftomachum merC^ pifcis oblonsum

habecJnteftma etiam utricj fimilia eflent^mfi Sparus candidiora diT pinguiora oftenderec,

CbROLLARIVll^.

Effigies hxc S^ari Veneiijs mihi de^iSla

Sparus apud Plinium legitur libro ji.in Catalogo piicium ordine litcrarum inftitutoincc ui*
quam alibi,quod Iciam.nam libro ij.cap.yi. melior ledio eft fargustut fupra’inter Rondeietij uer
ba annotauimus, dC ante nos animaduertit Maftarius. Sparulus diiriinutmum eft, Ouidio
JVlartiali ururpatum. Rhyades diefti Ariftoteli, uarie a Gaza conuertuntur. eft autem genera»
lis differentia hoc uocabulum, non rpeciei unius, ficuti fparus eft, utRondeletius mala transia»
tione Gazae deceptus putauitjquod pluribus oftendiin Corollario deChalcidc^pag^iyS* Spa-
rus f ftace parir,autore Ariftotele .• circa a:quinocftium,autore Plinio,R6delecius,neutrum bene* 4»

namlocus Ariftotelis,quem cuat,libroy.hiftoriar,cap*i].rhyadesper teftatem pareredocet,non

ipai'os:quamuis Gaza tranftulirfpargos. Plinius uero libro g.cap.yi. ftrgos circa arquinodium
parere fcribir,utre(fte nofiri codices habet, (ex Ariftotelis libro dC capite iam citatis;)alij quidam
codices non redefparijalq uero Tpargibabent. Afpargi nomen nullum efi apud Aeliana: fed
Gillius ex libro 9, cap.46.rhyadcs interpretatus eft afpargos. quod autem de eis fcribit per hye»
mem eos quielcentes ftmul manere, fecp mutuo tepefacereuicrno aut tempore longius migrare,
hoc ipfiim gregarios pifcesefte argumento cft:& quoniamlongiusabeunt,itafituinon oburjs
moddjfedS^inueftigatis cibisuefcantLir. qusc omnia arbitror in uniucrilimad gregarios pilees
complures percinere.ab initio quidem capitis lcribif,Pv«</'rflr ovoi^k ^<woi/:quibus iierbis Ipe

ciem unam aliquam eu fignificare uoluiffe aliquis forte conijciat,fed necelTe no eft:6(: ijs qute ex y»
Ariftotele cirauimus locis in ChaIcide,genera)ehoc nomen efte facile apparet. ^fSparumMafst
lienfescorrupteSparlumappellantjGillius, Sunt fpari qui nunc qyoque fpari appellant, for-
nia auratis proxima,Maflarius VenCtus. Italiqtiida r. geminato ^roferunt,eI Sparro, Ger
niailiciim nomen fingo, ein ©pfli’b:(;4)|nten:uel circuIoquor,ein tlcinc (iOcctbta^fmm aff.
^Si bene memini, Gillius Veiletijs mihi narrabat, Spari qtiandam fpeciem uulgd nomina-
ri Sacchefo.

B Sparus pifciculus marinus aurati partta; rpeciem fimilitudinem^gerit,aurea fupercilia ex»

cipio,G(]hus. Sparum cum aurata aliquiconfundunt, Rondeletius, Sargus QC iparusin cau
da notamCnigram)habent, quemadmodum melanurus: quanotadeceptimulti,huncaftmiIibus
diftinguerenon potuerunt, Rondeletius. Video Sargum, Melanurum , Auratam, Sparum, ^9
Synodontcm,Dcritalem,tta ftmiles efle, ut uix aboculatirsimo diftingui porsint,Beilomus,f'Ec
fuper aurata Sparulus certiice refulgens, Ouidius. Scorpius, cicharus, mullus, fcaius, multas

appen»

De sparo. Lib.llll.

appendices circa uentriculum habent, Ariflotelcs Gaza interprete, iii codicibus utilgatis non
ir«s:{©',fed iwi^vs legitur.

Sparulum Otiidius inter pelagios pifces recenfet:RohdeIetius litoralem facit , cui fubfcribo; ^
quemadnioda iri hoc etia qudd gregatim degere gerius hoc pifeium tradit; etii id ueterum nemo
fci ibit,ut ipfeforfan putaviit-Rhyades enim non fparos, Ariftoteles ac Aelianus gregarios facere
mihi uidentur. Oppiano fmaris, blennus & fcarus iri litore algofo fub herbis pafcuntur.ubi Sal
uianus ex antiquo codice manuferipto pro fcaro legit fparumrquod laltdo.nampauld poli idem
poeta fcarum retHe adnumerat pifeibus qui circa petras herbofas uidlitant. ,

Laudatifsimi fcomber,falpa,fparus, Plinius lib.51.ut citat authorPromptuarij:inepte.fimpli. f
10 citer enim nominantur hi pifces iib.51.ca. ultimo. Sparulus pifeis ell exiguus SC uilifsimus.Ra.
uifius. Martialis lib.y.epigrammate io6.ad PonticSsRes tibi cum rhombo eft, atmihi cum fparu
Io. Hicefius fparum feribit efle melioris fucci quam mshis fitj&T alijs pluribus uberius nutrire.
Glauco caro dura eft, in omnibus lupo inferior;&,Ut Xenocrates prodidit, no minus a lupo uin
citur,quam ipfe fparu fuperat, V uouonus. Coquus quidam apud Anthippu comicu apponit
publicano,glauc5,anguillam,fparu,riimirumtanqua lautos pifees. A?u^<iitSij>airi^xs,v^ij-twps,

V rxif 3Mis,Epicharmus.fed ifta Iautitia,ut fimUs etiam dijs, id eft,Iocupletif

fimis uiris.non fit reijciendus,adfcarospriuatim pertinere uidetur. __ ,

Sparus pifeis ditSus uidetur v tntoifBj/, qUod eft palpitare; ut fcarus St» liSi irsMffif/, Eufla- H,

thius. Alberto Magno fic didlus Uidetur hic pifeis a telo mifsili ruftico , quod fpargittir quan.
lo do iacitur;habetenimtinquit) eandem figuram.Sed dieSioni Graeex origo Latina inepte quari.
tur. Sparus uel fparUm ( mafculino neutro ue genere ) telum rufticum eft , in modum pedis
recuruum, iitaitSeruius. Eft &: militare quoque. Vergilius 11. Aeneidos: Agtefteiscpmanus
armat fparus. Saluftius;Csteri utut cafusarmauCrat.fparis aut lanceis, alij peracutas fudes por.
tabant. Feftus : Spara minimi genetis funt iacula , a fpargendo didla ; qudd pafsim pugnando
fpargerentur. Lucilius; Tum fpara, tura murices portantur, tragula porro, iwf iti/f©- & atra.

{©- (.ij/iUs a Mati onc Parodo nominantUr;legehdum^ forte ut ad ambos referatur.

Ad fartaginem emi gobium, percam, iparum,att.q/o(;j2dc.Quidam apud Athenaeum. f.

rfatnqiFiai-ayWCalias tJsiatsii^cAMifitSjNumenius. ^ ^ h.

s P A T A N GAE, echini marini maiores ilmt.Videfupra inter Echinos.

50 s PHE N E V S.s^srtvijinterMugilumfpecieseft. ...

SPHAERIS marinis nidos alcyonum comparat Ariftoteles 9. i^.hift. Vide quz annotauL
mus in Alcyone aue G. &: infra in Spongijs.

DE SPHYRAENAE PRIMA SPE'*

ClE, ROSbELETIVS.

nafuoloco.

lodc^ De Aquatilibus.

hHfro f.

Ahiwinif/.

B Ad Sphyrsmam redeamus cuuis duo funt genera , ut autor efl OppJanus & exjjertentfi»

comprobat.

V tracp p[fcis efl: mai imis , lucio uulgd brochet dido corporis figura tam fimilis, ut quf pro.
(A) prium nomen ignorant Roma; K in Montepelio, brocliet dcmer.id eft.lucium marinum appei
lenc. Efl igitur Sphyrana primi generis cotporelongo.tenui.roftro prbminente &:acuio.Ma
xilla inferior fuperiorc maior, in acutum deiinens fuperiOrem excipit, ficcp amba coeunt, ut dia
cas rofiri uel oris nullam plane fciflliram clTe, quam iame maximam elTe oportuit, tum ob roftrj

tenuitatem, tum ob pifcis uoracitatem.Dentes illi funt acutifsimi, in os recurui Ut mur»ns,in fu

periore mgxilla quatuor, in palato duo dentium ordines. In media inferiorcmaxilla dens unus ia
Sn foramen . quod in media fliperiore maxilla exculptum efl recipitur , omnium inferioris ma.
xillac dentium maximus-Rofirum foris calatum eflteiufdem extremum,nigrum. Oculi funt ma
Ximiiante hos foramina uel ad audiendum, uel ad olfaciendum deftinata. A capite ad cauda per
medium fere corpus linea duda efl ex fquamis contexta, reliquum corpus d fquamis nudum ef-
fe uidetur. Sphyrana colore Afellum aimulatur. Efl enim uentre albo, dorfo nigricante uel po.
titis cinereo. Linea pradida flauefeit initio, & oris interna pars.Branchfe fatis apertte funt. Pin.
na quatuor, dua ad branchias, reliqute in uentre, exigute.hs ad natationem conferunt. In dor>
fo eriguntur duae, prior quinque aculeis conflat, altera iineaculeis efl; quemadmodum ea qute
ad podicem efl. Ventriculo oblongo efl cu multis appcdicibus. inteftinis longis.hepate albicSte.

P Carne candida.fuaui.dura ficca^, fed quodammodo friabili, &: afelli carnem utcunquerefc la

mdTd^e Ptscipuam autoritatemfuilTe Cornelius Nepos.ar Laberius poeta mimorum

Quare non p^um non mirari Hiceflum de quo h*c Athenaus libro 7. d,»cL W,

w®- ^ liw Et alibi Athenttus li.

h- S.A, ^«®t,8t.7S^«.Qi,ibus aperte ratio repugnat ; Qui enim fphyr^n*

“™^“‘P''=*"^'''=P°f«"“^°ng‘''s>q“irx«rtilagineorumfuntgenere.dura.ficca,Ienta,glu

«potmsjs lo tinolaque carne f unde effe dixit Philotimus , quod approbat Galenus O.

«limen. ^ contumaciam difficilius conficiunttut uero difficilioris funt concodionis.ita plurimum

nutriunt. Non efl igitur uera htec Hicefq fententia, nifi fphyrante alium h!c pifcem fubfiituas* to

nam ahoqui locus totus integer no effineq! iir8«8'c7ii.^tS<8,,,K5ii legendum'

led<t»,f8s</t^j,di;n(,,Ksa(cst:(.5s,%cai,^M6ras,idcft,guftuiiniucundaseire,koriingratas fucci

Athenai dc
j]^hyr£n<iioci

LT cfjiS

£ior an ojuve»* plus

; er Iphyr^nam quam proponimus

j«« eundem effe pifcem qui a-tfvfcuyx SC «sfie dicatur, fatis docet A thenxus ex Dorione* ^

^(»2/An>a’<pvPcuv«iKpH(npMHSt^sO<nKiS(>«y. ..... i. s

A

Sphyrtenam t

Ubro 7. «urt. c. A^ihs, 05 iSl otAi/ tiL c-^vieu.e,«, k« Asin ; ^-«„'85 .A' W ?l eraieivas eylum

i;)|».-<w7i..id eft.Dorion fphyraenam ait quam uocant ceflram.Epicharmus aiite in Mufis ceflram
cum nominauerit,non lam fphyrKnas dicit.utpote qute egdem flnt.Et Attici fepius fohvrtenam

uocant ceftram.raro autem fphyrtena; nomine ulJ funt. ^ ^

verfnfefiy His accedit Plinij teftimonium quifphyrsnamfudim conuertit a nomine flmfliroflro- quod

rinde efl.ac fi diceret.a rofiro acuto fudim nomen inueniffe. Deinde fphyrsna acuifimilis efl

ri^n^ «Jt Ain Jl'j .1M4.. . — . .. __ _

4^

r^ndexhibnif^ perinde efl,; ..Luinnimsei

Lihro 7. Speuflppo apud A thensiim:£?rf?U{n':ira-©' <A' as •^xtt^hojx tKTtkTTXi xtsfcw^BiAovlu/ <r«jjoi^,f Fft

uero fphyr^na, acus modo roftro acuto Elongo. Poflremd longo efl corpore undeOnni-
'iflo. -Ihluxxs appellat,id efl longas. Et AriftotelesiKi IwAw i®it &Aw»,K5i Fx In

locus menda»
tus.

tii.e.ite hifto. — .ptieii.i.m eu .oiigas.rai i-tnnoteies;K<u 7»OTJ8(. iyjif^vs Kpa iJsAora.nsa eretim-vx EVlonnio

mmaLcap.,^ anguilla.acus.fphyrsna.Mendofi enim funt uulgarescodices.in quibus pro legiturL

y«m,Nam zygtena in cartilagineis numeratur. qua SC fi magnus fit ptfcis.longus tamen non di
citur.cum q duntaxat longi dicantur, qui pro corporis longitudine tenues funt admodum • alio-
qui omnes fere magni,etiam longi dicerentur, Omnia uero qua: modo demonftrauimus in fnhv

ratnamnoWram competere nemo nifi plane caecus non uidet. ^ ‘ S<*

DE SPHYRAENA PARVA. SIVE SPHYR AENAE
lecunda lpecie,Rondeletius,

A

QV A H Sphyracn^ fpcciem alteram efle diximus
bis hautin nominatur.

ex OppianOjCam efle putamus quse a no

69

Efl enim

DeSphyrsena. Lib.IlII. lo6i

Eft enim corporis fpecie fuperiori ualde fimilis, Roflro eft tenui Si acuto, corpore oblongo, b
a fquamis nudo, ore paruo,fine dcntibus,oculis magnis pro corporis magnitudine : cute argen=
tci coloris, catnc & ofsibus pellucidis. Cauda antequam in pinnam terminetur latefcit & uulf^d
hodie a pidloribus ufurpatam cordis effigiem refert, Pinnas duas habet ad branchias, inferiori
uentris loco affixas ueluti in fluuiatilibustparuas alias a podice, quas fequitur alia ad caudam ufa
que continua. Alia cftin dorfi medio fineaculeis.In corpore medio retSifsimaa branchi|s ad cau
damlineadudaeft.Htecfphyratnafuperioreminorciimam palmi magnitudinem nonfuperat.
Candidior eft,roftrobrcuiore,minusc:elato.Inuentreineftueiica oblonga, aere plena. Ventri-
culus Si peritonxum nigricant.

IO Carne eftmolliore quam fupcrior,8L'ad faxatilium carnem accedente. ^

Da SPHYRAENI5 DVAEVS, {AETATE
tantum differentibus, )Bcllonius.

Sphyrtense interdum Marluciorum modo exiccarifolent. Venettjsraro recentes uidebis.

In Gallia ex Oceano nunquam , quod feiam : in Corcyra nihil frequentius uidendum 0C=
currit.

Grateorum uulgus, quod ab Italis noces mutuatu ell,non Sphyranas , fcdLucios marinos,
quod Gallice du Mcrluz dici po(Iet,nominat. Lesbij Mitylenes incola: Sphyrnam pronunciat;
fed Gratci,qui in Afia agunt, Zarganes dicut:uoce,inqu5,falfa quK Belona: pifeidebetur. Sphy=^
10 racnam Lucium marinum ideo in Gratcia uulgd uocare folent , quod Lucio lluuiatili perfimilis
fiticum tamen res eadem non iit, 'nam Merlucius & Sphyrxna differunt. Miror ego cur eam A-
thenienfes Ceftram dixerint. Mafsilienfibiis uulgd cognita eft , apud quos pes efeome nominat,
quod fcalmo multum affinis fit,id eft utrintjj faftigiata.

Eft autem Sphyrxna oblongo corpore pradita, cuius dtise obferuantur fpecies, quae inter fe
minime difsidcre comperircntur,nifi uetuftas indicio effei: Siquidem harum altera T rachurum
fiue Surum colore referqatcj; eodem modo fub uentre albicat: Altera au tfcnefcens Mormyri la=
terales piefturas colore affequitur.Lineam habent utrinq; ad latera, ut in Lupo didtum eft, qute a
branchijs reda ad caudam fertur.Squamis lente multo minoribusobfepiunir. Capitahabetob=
longa in mucronem definentia. Oculos latos, cajfios, dentes inmaxillis oblongos, alioqui raros,
50 ut fluuiatilisLucius.Hoc eis peculiare efledeprehenditur,qudd inferiores eorumaxill:e,inPea
lamidismodu,ruperiorem magnitudine uincant.Branchiasutrincf quatitor habent. Eorupinng
mihi pro corporis magnitudine breues effe uidentur.Supremu dorfi cacumen illaru duabus pin
nis proditu effe comperio, quarum anterior quinis atiflisfeu aculeis uallataeft: cauda bifurcam
habenuLinguam aut fcabram,Sf denticulis cxafpcratam , ad cuius radicem meatus reda adeor
perducitur. cior porro oblongS,fub quadam ucftcula alba inclufum,quat multis pifeibuspro atl
riculis cordis fubflituta eft. Hepar fub diaphragmate ftomachum ambies, eum in gyrum palpat.
Pylorus a ftomacho confurgit,tam multiplici apophyfum feu ctecoru ctefarie intertextus, ut pe=
nitusftomachucontegant,quos nemo numerare poffct.Fel ab hepatis lobo dextro latere in folle
oblongo dependcureliqua inteftinaadnumcraripoffunt.Natura huic follem ucntopIeniI,ne ad
imum fideret,donauit,oblongum,anteriori parte bifidum, uirintj in acumen exeuntem. Spina
dorfi raris uertebris coagmentatur.

Sunt qui SphyrEciiam Oxyrynchum tiocari debere crcdant,utputa quod roftrumeius uide=
ant acuminatum. Sed cum de Lucio fluuiatili agemus,ifta fufius perfequemur.

De Sphyratna Oppianus illis uerficulis ita canit:

Si Sphyrsna ChhirxndUgendim-.utojlendimm in Collaris de %iurcsna) iinu retis claudar in amplo,

Latum perquiritlaqueum,quo lubrica terga Serpentum in morem labatur retibus amplis.

r

B VM.

CORODI.AR.IVM.

Sifi/fic, (malim z<}n/ji«ra)pifcis marinus , qui cefira ab aliquibus dicitur , Hcfychius. Sudis, A

5:0 Graece fphyraena.rofiro fimilis nomine, &:c.Plinius.atquinonmodo nomine, nempe acumina»

to,pifcis hic fimilis eft roflro nauis,fcd re.Miru etia inter pifces a nullo authore nominatos a Pii
niohunc receiiferficum Ariftotelesfphyramtemerainerinfcdfcmcl tantum, quod feiam, hifiorig
9.3.pifcibus gregalibus eam adnumerans. Attici ccftram uocare fo ent,ut Strattis Si Antipha»
nes apud Athenteuni teftantur. Lege plura in Corollario quarto de Mugile fiue Ceftreo, &lc.
pag.660. Sphyrsnam apudauthores alicubipro fmyrena legi, culpa librariorum, in Corollario
de Murxna A. monuimus. Vocabula pifciiJ plcraq; translata funt a tcrreftribus ex aliqua parte
fimilibus,utanguilla,lingulaca,fudis, Varro lib.4. de lingua Lat. Sphyrama quidem aliquilu»
ciummariniiuocant.propter aliquam corporis fimilitudinc,fed genere differunt, ficutpercacti»

am marina Si fluuiatiiis. Germanicii nomen non facile erit inuentu, ciim in Oceano dccffe uL
io deatur hic pilcis.nullu enim ex Occano fe uidiffe Bellonius feribit, quamobre fingo, cin <Ocer»
bccbt : ideftl-ucius marinus, (quanquam SC afcllus Gallis Mcrlu dicitur, id eft marinus luci»
us:fedafellorum alia Germanica nomina non defunt.) Vel, Cll) ©pi^fifcb' nam Itali quoque,

uu 5

io62 De Aquatilibus.

iHlifpani ar GalH Narboncnfes,Spettuni,l)oc eft ueru, uocitaat. Vcncrijs ctfam almm pifceSi
Lucium marinum nominari quidam aiunt : undecimum fcilicet genus turdi Rondeletij , ucl o.
mnino cognatumtquem cum apud me fuis coloribus piflum Bellonius uidifleqHepaf um fuum
elTe aiebat;& Lucij mar.nomen ei attribuiimprobabat.iconem dabimus cum turdis, f Mugilis

fluuiatilisgenus illud, quodaroftri figura Rondeletiusoxyrynchum cognominat, fphyranam

fluuiaiilcm quotj dici poffe arbitratur, a quadam fimilitudine. Antuerpite uulgd Hautin uocari
fcribitjGallice nimirumtnam & fecunda fpliyracn» marins fpeciem.eodem Gallis nomine agno
fci tradit, f n Oppianusttanquam duo iint fpbyraenaru genera, quod

tamen necp aliorum fcriptorum quifpiam annotauinnetj nos,etfl multa iamdiu ufi diligentia.ali
quam inter easgenerum differentiam animaduertere hucuftp potuimus. Pifcibus praterea qui i»
circa iaxoiaac arenofa litora uitff itant, eas adfcribitidem Oppianus. Ariffoteles uerdqudd gfea
gatim degant, teff atur, cui experientia ipia confentit, Icmper enim una plures fere capi confue.
uere,Saluianus,

» _ Raphis,ideftacus,fimilisctlfphyr*n.-e,Kiranides. Feliecoriadiundlumiiabentpifcesya

AiM0ist,ctc.iBa •tS'' itxKfuj/ Eyx^»c,i«a J3tao™,i(sti ^liyMrors Ariffoteles liifforite a. ic.ubi Gaza etia G'mi
liter l£git,& pro zygatna uertit libellam. ego potius legerim,quam ut Rondele.

tius, Aygaenam quidem non retffelegi uel exeo apparet, quodeayctArwtfiss eft; cuius generis pi.
fces proxime nominarat.fmyra;na autem, id eft.muracna. longus aclubricus pifeis eft,inftar an.
guilte,qua cuni K alibi ab Ariftotefe nominatur, f Sphyrtena palatum carnofum habetpro lin.

(A) gua,Rauifius (fl bene memini) Cne authore. Vt Lucium fl.aliqui filurum effe putarunttita ma t,
rinum uulgo didfum, quo de hic a^^imus, glanin qui putarent non defuerunt ; utricp perperam,
quod noftra de Siluro Icripta facile conuincunt. Qui ludj marini nomine a Cor. Sittardo quon
damdepidusad me datus eft pifeis, forma fimilis eftfphyramx prima: a Rondelctio exhibita;
fed cauda: pinnam duplicem & diuifam habere uidetur. in oculis circulus ca-ruleus pupillam ni
gramambit,dorfumucrfus latera fubuiride numerofis puneSis maculofum eft,&c.

C Sphyramac Oppiano in petris & arenis pafcuntur. Aeliano de animalibusV jj. pelagius eft

pifcistfed ibi fmyrana legendum monui in Corollario de Murena A. f Klsfin
phron in Mimistubi Athenams botis pifeem ne aliquem an herbamCgnificeqdubitat,

t> Sphyrtenae gregales funt, Ariffoteles.

E Quomodo Cretibus elabantur fpliyratna, Oppianus libro j.caniqutretuliinMuraena A.ubfro

etiam pro fphyranis fmyra:nas,in hoc poet» loco oftendi. ’

^ Hicefiusfphyrsnas dixit plus alere congris, quod Rondeletio non plaCettnOn improbaturo
forteflpro fphyranisfmyr2nas,_utnos,lcgifret. VidefuprainCorollarioMurarns A. Addit
Hicefius hos pifces legit ego nihilmutOjCum idem iitutruiia

que ledionis fenfustSi: fes«»s eleganter a fermone ad guftatum transferri pofsit. Ceftrs Ium.
bus, Ktsjoits «V<fvj,ab Antiphane cum alijs lautifsimis cibis nominatur, Oua pifeium in cibo res
centia aut inueterata, omnem laborem & morbum curant, acomnefaftidium, maximecephalo.
rum,& labracum,8Clphyratnarum,cyfc legendum contjcio:codex nojler habee jpirenarum)SC
ranides in fine quarti.

l.a. Eli fphyrsna pifeis quem Theodorus malleolum uocauit.quiao-^i/fcp Grteds mallcolum,C.

ue,utPlinius uoluitintelligi.roftrum calcarcpfignificet, Hermolaus.fed de calcari Plinius nihil;
roftrum autemnominans, partem innauibiis fic didam, intelligere uidetur. Sphyra quidem
Gracisftidim fonat.ut arbitroriid eft,palum actiminatOicui fimile & eiufdem fignificationis uo.
cabulum noftri ufurpant , ein S4)'»irc. fiidim ucrd latam e ligno diffedo , SC oblongam pr*.

Aifiam^.qualibus ad fepes quidam utuntur,em©(bybcn aliqui quaG^iV. Malleoli quidem

Latinis, & Graecis eadem ratione <r,jiigif,in ima tibia dicuntur, quod ceu capftuladtioin extremo
malleo ad latera promineant. n aio'Ajti,Epicharmus. Ceftram quidem ab acu

mine rofiri cum Rondeletio didam reortquoniam ccftra pro ftimulo ftylo ue aliquando ufurpa
tur. Klspt genus quoddam mallei ferrei, Pollux : quihaec Sophoclis uei ba citat;
Kt^xm/luix hocnimirum teligenus eft,quoequites cataphra. -

di utunturtmalleus quidam ferreus, una parte adidum inferendum, altera ad pungendum com "
paratus: ein Tieilbamet noftri uocant. Kss« adiediuum, Euftathio idem eft quod «y/Tsw Sc
STOSIA®' , id eft, pundis uarius dd diftindus ; & quanquam eiufmodi in ea quam Sittardus miftt
pidura fphyraena dorfum appareat.non inde tamen potius quam ab acutaroftri figura, ccftram
didam coniecerim. Ceftreus etiam mugilum fiue genus fiuefpecies, ab eo appellatus a Grae.
cis uideturtquia teli (ceftrte) modo, publica AthenienfiO peena, intret adulteros, Hermolaus:ut
pluribus expofttum eft fupra in Corollario i n i. de mugilibus,pag,66i. Aliud eft ftspir.Tafiril
interpretantur; i* msi faf.hoc eft, a radendo.

s P IN GV s,Zabj},©', pifeis, Hefychius dC Varinus. Sed Sffpinum interpretantur, avTe
wp ,quod auis nomen eft. 02-»«, (fortesnrwit,) Jlxals. Sfc. nominantur a coquo apud Co

Alexidem,

DeSpoildylo. Lib.llII. lodf

DE SPONDYLO.

*

■( E Spondylo Oftreonim generis dedimus fupra inter Oftrea, primum Bellonn Tena A
I pta,Gaideropoda uocantis.pag.yyr. deinde Rondeletij.pag.yti. tertio Corollarium
i noftrum,pa^.77o. Hic plura addemus,tum de eadem concha, cum de altjs huius uo«
f cabuli figniticationibus. Spondylus nominatur a Plinio libri ji, capite ultimo in
Aquatilium catalogo, LeoniccnuS Galeni interpres uerticillos. pro fpondylis reddit, aliqui
uertebras Si uertibula;quorum nullum apud ueteres pro concha reperitur,quamobrem prarltac
uti Grfeco nomine, Gaza ex Arillotele holothuria genus longe diuerfum,uernbula interpreta»

IO tur, ^ Sphondylos inter Concharum genera Columella annumerat. Apuli & Siculi uocant
Spondylos. Greci Gaidarupoda,hoc eft,pedem afini.quod aiinini pedis fpecie fimilitudinemcB
gerat. Huius extimse partes fcabra: funt , intima uero laues & candida. Duabus Conchis cot^
liat,at(p ex pofierioti parte uertebrisquibufdam continetur,undenomen traxiffe opinor. Maf»
filienfes Hofiia (Jipraunto nimirum ah Oftreis namini, nam & %lafnlienfss afireas Hoflies meant, ut ferihit
®eiii>»iw)appellant,Gillius. Athenaus has conchas, utRondeletius docet,7)o*X'’^sj nominaf.a.
pud quem Si Pofidippus ixlinst,y]aitX’‘^,Sic.memor!it. Profertur autem fpondylus , Uel fphon»
dylustficut Si afparagus,afpharagus;8i ajrojj,®- uel Seneca Si Macrobius uidentur ac.

cipere fphondylum pro quodam pifeis genere , quem iuniores fcinalium didlitant , Ariftdteles
fpondylenam uocat, Ambroflus Calepinus in Sphondyllo. Atqui Macrobius iimpliciter nomi.

10 nat fpondylos inter coena pontificalis prima fercula,cum oftreis,8<:c.Nonigitur pifeis eft fpon.
dylustfpondylena uero ne nomen quidem tifquam extare puto. Aetate noftra Graci pifcem hy
fcam ifte flurianem meat) tribus nominibus inueterant : rhachin partem eius dorfuariam Si fpina.
lem uocantes.quam noftrum uulgus fchinalcm corrupte appellat : pleuram, id eft coftas lates
i-aihypoccelion,ideft,aluumeiusattppubem,Hermolaus. Athenaushoraiift/^wjftifalfaitien
ti fpondylum coraendari fcnbit,Idcm.ubi fpondyli nomine parte folidiorem magiscp callofam,
qualis nimiriS circa fpondylos.id eft uertebras fpina ac dorfum eft , potius ^ circa latera & uen.
trem, acceperim. Quid fi fpondylu, dorfuariam illa partem thunni, Sf alioriS cetariorS pifciu in.
tclligamusfexqua deinde falfa Athenauspreciofum falfamentu fieri tradidit, quod fpondylu eti
amappellat.nosfchinale,quafifpinale nuncupamus, Grjcirbachin,BrafauolusinAphorifmos.

50 Genus id concharum, quod a nofiris fpoletta uocatur, corrupto forte uocabulo Graco, ipondy
Ius Galenifueritifed nihil definio. Non defunt tamen qui uelintdatftylos marinos efle fpolettas,
alij fpondylos putant efle holothuria Ariftotelisiqua funt qui uulgd fpongiolas marinas putent
uocitari.Idem ibidem. Conchas rhomboides cognominatas Rondeletio, Bellonius balanos ef.
fefufpicatur.Sunt(inquitidem)qui Spondylos Latinis uocari putent. Plinius uero ad diuerfaa.
nimalia utruntj nomen transfert, f Paulus concharum genus condylos feribit, quos tu fortafic
fe fpondylos dixeris. Idem Bellonius, S< Vuottonus. namhicquocp balanum ac fphondylum
Galeno SC Columelte concham unam efle iudicat, Plinio non item. Ego an balani nomen apud
Galenum extct,iam non memini.libro j. quidem de alimentis,ubi de oftracodermis tradans eo.
rum raeminifle debuerat, nulla eorum mentio fit, fed fphondylorum duntaxat. Ea uero quae
40 Bellonius de balanis tanquam ex Galeni libris refert,ex Vuottoni puto opere mutuatus, no Ga
lenffed Xenocratis uerba funt. Macrobius Saturn. 15. in Cmnae pontificalis deferiptione,
cum peloridas & fphondylos nominalTeqpauld pdft balanos nigros SC albos, iterum^ fphondy
ios nominat,unde pro diiierfis habita apparet.

Limofaregio maxime idonea eft condiylijs,muricibus,&rc.&balanis uel fphondylis. Colu. E .
mella 8. i6.de pifeinis loquens.

Celerrime Si uniuerfim maxime uinum alit: tardius autem K paulatim caro bubula, SC coch. E
iex,SC fpondyli marini, quxeunq) dura carne conflant, Galenus in Aphorifmos 1. 1 8. Idem
lib.j.de alimentis,fpondylos,folenas,purpuras. Si huiufmodi oftracoderma omnia , dura carne
conflare feribitiunde & Aegineta repetijt,

co Tertianis mederi dicitur & fpondylus per fe(,^0Bi^/»f)>ern8^n’w/c^e^ar«r)adalIigatus. g

Spondylus concha, ab AdienacoTrachelus dicitur, flue ab aliqua figiira:fimilitudine,fiue h. a.
quod huius generis conchat durior folidior^carofit.naminuniuerfum qiioc^in teftatoruni ge.
nere.caro ipfa media SC folidior-.figura nimirum,ut fpondylus fufi.rotunda: qua: ita dura nei tio
facReft.fi circuniacenti comparetur , ut callus quidam uideatur, Germanice dixerim bcitlRcr.
neil.quafi ;(oV4ooi/.( Vide in Corollario de Oftreis B.ilnftgnis hsc pars potifsimum eft in pinnis
86 buccinis. Rondeletiiis nonceruicem aut collum uertit, ut alij quidam: fed Graeam tracheli
uocem relinquit. Vide in Pinna eius : & in perna, ubi fpondylum uocans, callum duriorem uel
interiorem interpretatur ; eoque pernam carere ait. Pernx C inquit) pro fpondylo grandis cas
ro eft. Aliquando tamen fimpliciter puto pro carne oftreonim accipi , ficiit in nuce nucleum
60 dicimus. Aelianus de animalibus 14. xs. sptfife mim: , ftrombi tendinem nominat inter e.
fcas pifcitim , nimirum callum eius intelligens. sjjdxsA®' enim 86 ly'»? eadem aliquando ligma
ficationeufurpantur.

jo64 De Aquatilibus.

Hiccfius id quod echinata (pccie cernit in capite mugilis, »>(/ uS «splat txrw(;,iphon-
dyltim nominat, Athenatus.nos quoque (inquit Brafauolus Fcrrarienl?s)a fimilitudine quam ha
bet cum muliebri inftrumento , quod eft fufi perpendiculum fufarolo nuncupamus : eamcp par»
tern ob amarorem protjcimus , quamuis nonnulli comedant, Spondylus,nodus fcu uertebra
fpina: dicitur, (Htmcrm pro Jjiondjlrs dorfi,aJiragalos dtxu^item calculus anetis, quo ftifiragia fua iudi
ces Athenis dabant, ut eft apud Itilitim Pollucem.item uerticulum quod apponitur fuiis,ut nen»
do melius uertantur. Mariialislibr07,pro animalium ofsiculis utitur : Rofos tepente ipondylos
finu condit, AurhorPrompiuarij. o-optrdium.

./!)t»i'i«« ^^»$©',Euftathius. — Mi/tiidsitim ^tfovJ‘v^imiiiK-m?i3"'.SJ'’amgSovUmT«pv-
^ss.Iliad.r.dehomine decollato in pugna, f Animalium caterorum nullum aliud radices ano lo
bisdicftas (Ficis Jyluefiris^riJiolochM,peuadiim,centaur0 attingit, exceptafpondyli, qua omnes per-
fequitur.Genus id ferpentis eft, Plinius paulo ante finem libri i7.Ge. Agricola non ferpentem,
fcd infcchtim effe docct,quod Germanice dicitur Aengerc.in libro de animantibus ftibterraneis’.
Spondylis (inquit) uermis intra terram reperiri folet, ita conuolutus , ut uerticilli , quod Graci
fpondylon uocanqfpeciem pra fe ferai.unde nomen inuenit. Ei longitudo &:crafsitudo minimi

digitiicaputrtibru. Sed quia hic uermiscaret pedibus, ei:ferpit,Pliniusfcribit.gcnus id ferpen»
tis cft.^[SpondylePlinij,(OTK^re4o)TyphleuelTyphline antiquis, Bellonio eft,quaacus Arifto
telis Rodeietio. Vide fupra in Corollario Acus A. ad finem,pag.i;.fSphondyle radix quedam
filphio ftmilis ueteribus memoratur,Euftathius. Inter fphondylij herba,quam Diofeorides li
bro 1. deferibit, nomenclaturas, legimus etiam fphondylidemiitem araneum phalangium, afte»
rion. ftint enim phalangiortim fpccics quadam , ut pritiatim rhox ab acini uua fimilitudine di»
da,quainmedio uentrisexinferioreparteosbabent; ficut& fphondylus (quo fufi muliebres
librantur) rotundus eft.dt: in medio pertufus.Hac fphondylifimilitudinem in herba iftiusfemi.
ne elTc putaiiit Marcellus Vergilius.-ego germinationum circa caulem rudimenta, globofa quo=
daminuolticroinclufa,cafpondylo compararim.taliaenimineahcrba,quamnosfphondyliura
nominamus, apparent. Inuenio SC cinara cacumina fphondylos uocari.

z

ExO^piano»

Vijfcrentu.

DE SPONGIIS. BELLONIVS.

p o N G i AE recentes a ficcis longe ditieria,fcopulis aqua marina ad duos uel tres cu
bitos , nonnunquam quatuor tantum digitos immerfis, ut fungi arboribus adharent, ^ *
fordido quodam fucco, aut mucofa potius fanie referta ufqtieaded fcctida,ut uel emi»

nus naureamexcitet.Continetaatijscauernis,quasinanesinficcisac!otisfpongHscer

nimus. Putris pulmonis modo nigra confpiciunttirtuerum qua in fublimi aqua nafcStur,muI
td magis opaca nigredine fuffufa funt.Puto autem illis fucctim rordidum,quem diximus, carnis
loco a natura attributumfuiffe; at^ meatibus latidribus.tanquS inteftinis aut interaneis uti. Ca«
teriim pars ea , qua Spongia cautibus adharent, eft tanquam folij petiolus , a quo ueluti collum
quoddam gracile incipit.-quod deinde in latitudinem diirurum,capitis globum facit.Recentibus
nihil eft fiftulofutri , hafitantep tanquam radicibus. Superne omnes propemodum meatus con.
creti latent: inferne uerd quaterni aut quini patent, per quos eas fugere exiftimamus.

De fpongtjsreceniibus hac Oppianus,intcrprete Lippio: +*

Infixas fcopulis fpongas profpecftat acutis: Inter fe iufla nafcimt caute uirenti.Pauld pdft.
Irrumpens fpongasuibrata falce recidit Vtmefror,rumpitcjjmoras,&:funcfodales
Admonet, ut fundo fubito retrahat ab imo. Alibi, A Ipongis cafis,tctrum que fpir at odore,
Diftillatfanies, hominis quanaribushjret, Etfapeextinguit.actaboconficitatro.

Spongias aute in recentes acueteres tantumdiftingunt,hoc eft,in fordidas & mundas: eftm
in eis mundandis difficultas maxima.Diofcorides in raras,fpi(ras & Achilleas difcernit:quarum
omnium uires exponit. Nos etiam in marem SsC feminam a magnitudine SC cauernularum ra-
ritate diuidere folemus.

DE EISDEM, RONDELETIVS,

crdiitis.qMip A pifeibus cateris^ animantibus marinis, tam fanguinepraditis quam fanguinis experti»^*

fc [equitur, n= bus , ad ea tandem deuenimus quibus parum fenfus, motuscp ineft: poftremo uerb ad ea quaijs
prorfus carenqqua^ plantis fimilia funt,inquo genere funt Spongia:eas enim eiufmodi effe ut
Ub.^.cup.io. ienfu motu^ omni deftituta fint,priore parte operis noftridemonfirauimus.Reliqua igitur que
de Spongijs dicenda funt morenoftro pertrademus.

A Dicuntur a Gtxcisani^idCan-oyyicU: SC earum pifcatores,azrs;:},st,fpongiatoresuel fpongia.

H. a. rq. A fpongia natura molli,laxa SC fiftulofa,quacunq;funthuiufmodi fpongiofa uocantur. Vn
de pulmonum noftrorum fubftantia fpogiofa a medicis uocatur, &:laxa caro prahumidam qua
in ulceribus accrefert a Chirurgis. Marcellus medicus fpongiam appellat qua pruno fylueftri
adnafeitur, & qua in rubo rofario agrefti, quam pharmacopoei hodie Spongiam bedegaris x.
_ nominant.

® Spongias marinas redeamus, quas in-diuerfa genera diuerfl autores partiti funt. Dio»

fcorides.

■■ .JJ

DcSpongijs* Lib.llll. io6f

fcorideSjE Spongijs mares appellauere,inquititenui fiftula, fpiflas, quarum duriores tragosno.
tainarum, feminas aut,quje concrarias dotes habenti Ariftoteles quatuor SpongiarS difFeren
tias conftituit.Nam alia rar*,aUs fpiffaialfe tenuifsimaCjfpifsiTsimae.ualidifsimscp, quas Achil
Icas nominabant. Mollitudinis,duritfe, magnitudinis earum differentiae a loco &: fitu fumun=
tur.Quac primi funt gencris,magnitudinc amplifsima fiunt,ut circa Lyciam, quat fecundi gene*

ris.mollifsimac.quxtertij, duriores, (sj$foTi^ji.)Omnes quae in altis tranquilliscp gurgitibus funt,

molliores efRciunturtqua in fummis faxis,& ab undis porcellis^ agitatis, duriores, flatus enim
ac tempeftates,Spongias,&: eaqute in mari nafcuntur duriora reddunt, & incrementum impedi
iint. Qiiartum genus earum eft quas aplyfias uocant,quia nunqua lauenttir,quafi illotarias uo=
to ces,aitGaza.hteamplioresquidcmmeatushabent,fed reliquo toto corpore denfe funttnihilo
tamen denfiores fuperioribus,fed lentiores, Sf omnino pulmoni fimiles.Eadem tradit Plinius ex U6.5.c4.4ji'
Ariftotele.Colore difFeruntmam illot* nigricant, quteda croces funt fine fuco. Arte candidae fi=
unt,ut tradit Diofcorides.e mollifsimis recentes per sflus (sftate)tin(!Is falis fpuma , qutc petris
cohaeret, infolatur iniierfae,hoc eft parte cauafurfum fpecftantCjSiiqua abfcilTs fuerint deorfum,
iviiSti hsiMi/ m-fS'' twa.wToi jj n fct^rfis.atqui caua pars, eadem mihi uidetur,qua amputat; oppoftta
ucrd,gibba.) Sfuero xftiua ferenitate , (etia) ad lunam fternanf perfufe falis fpuma,aUt matis a=
qua,maximum candore referunt.TingebanturetiaindelicijsaliquadoS«:Purpura,tefte Plinio, Lii.p.cap.n,
Tria Spongiarum genera nobis nota haec funt,Primuni earu eft qute rarae funt , patentifcimas^
habet fiftulas,quas nulli alteri rei aptius coparare polTum, quam hepati humano membrana fua
io fpoliato,8i: per mediu difle(fto,in quo tum cernuntur inlinitaru uenaru fiftulac,quarum aliae funt
maximte, alite minores,aliaeminimte,tamenfenfui patentes. Vocat a Gallis grofTeefponge.EiuL
dem generis aplyfias efle puto,fcd prope limum & fordes nafci,qua obeaufam tam fordid jfunt,
ut elui non pofsint. Secundum genus eft denfum,quod parttas adtrlodn fiftulas habetlK tenud
qd ad crafsitudine corporis attinet , Si molleltantucp mollitudine differt a primo genere.quantu
ftupa crafsifsima afperrima%,a delicatifsimo SC tenuifsimo lino, Noftriefpoge femelle appellat,
a; eft colore mali arantip T ertiu genus eft denfifsimu,fpiflum,ualidS ,cinereiS, alcyonio tam fi»
mile,ut uix nili guftatu utriuftj diferime agnofcas.Hoc fiftulofum non eft , fed faepius cauitatera
tinam,&: eam amplam habet,in qua Cancellus hofpitatur.

His fpongiaru generibus explicatis, nunc de ufu dicemustqui apud ueteres frequens erat, K e
joualde multiplex. Martialis: Hatctibi forte datur tergendis fpongiamenfis Vtilis, expreffo
quum leuis imbre tumet. Praeftabunt Si ftrigilum uicem,linteolorum^ affedis corporibus. Et
contra folem apte protegunt capiia,Plinio tefie.Eadem ratione nos qui coma non alimus ad de=
tergendum caput comode utemur,maximeafperfo fale bCne contufo, Galenus aliquando noua, (j
aliquando anriqua fpongiautendu cenfet,fepius lota in libris ad Glaucone Si methodi med. Vt
cura reficcandu, digerendum^ in oedemate,in febribus, in alijs calidis affetftibus ipongia nou4
SC lotatrecentibus enim plus falfuginis ineft. Corpori adhibentur modo ftcca;. modo cum aceto,
uino,frigida,aquacaelefti,cera, pofca, meile. Hisfanguis rapitur in fecando, utcuratiqperfpicl
pofsit.fic quum corporu difletftione tta(Samus,fpongijs utimur ad ebibenda fanguine e uenis af
fatim profluentc,5C partium confpetftu nobis adimente. Ad canum morfus utiliter cocife impo
nuntur,ex aceto,autffigida,aut melle,abunde fubinde humetftandac.ait Plinius. Sed necp luc frl
gida,necp acetum mihi placet: ab his enim intro uenenu pelleretur , uerum mcl prodefle poteft,
tum uenenu digerendo,ta attrahendo, Circuligantur Si hydropicis ficc:e,uel ex aqua tepida poa
fca ue,utruncg(af,»tci(Kj)blandioribusopuseft,operiri'ueautficcaricute.Nosfummacum utili
tate uentri tibqs hydropicoru fpongias impofuimus,cute tantum acu perforatattum enim faci
leper carnis inaniafpatiaaqua effluit. Chirurgiin ulcera fiue uulncra capitisK thoracis utiliter
fpongiam mollifsima immittunqutfanies defluat,»: afpongia exhauriatur. Eade & ad ulcerum
oras dilatandas utuntur,uel filo alligata,quB ftrieSi funt finus,uel cera liquida denfata:uel fine fi«
lo Si cera,qun magna funt ulcera,& parum profunda. Cum cera uero fic pra:paratur. A lapillis,
conchulis, alqscp qus in fpongiaru fiftiilis latere folent diligenter expurga ta,cera liquefadfa per=
co fimditur,tum inter tabellas duas exprefla,attenuata9 in fr uftula dilfccatur. Prafterca fanguinis
' profluuiu fiftunt ex aceto,autfrigida.Non alia quidequam cxiccandi facultate Spongte id facia
untiquibus SC illud accedit,quod ferofo SC tenuiab ijs exhaufto.quod ci afsius eft fpifl'af,uenascp
tunc obftruendo fanguinis impetu inhibet-Idem eade de caufaefliciunt falicis Si cannaru flores,

& pili tenues leporis. Rurftis ulla fpongia ueteres in multis ufi funt. Vritur aut ut alcyoniu , au V#a^s/igia,
toreDiofcoride,id eft,cB fale in crudiSfiCf ile mittendo,»: oblinendo uafis fpiraculum luto,itam uj.t.Mp.ijS.

fornacimandando;&cumfiglinuperco(Sufuerit,extrahend6,IdemPlinius.Et oculorum caufatiJ.n.wji. in

comburunfin cruda olla figulinioperis,plurimum proficiente eo cinere contra fcabriiiasgena=
rum,excrefcentes9 carnes,&:quicquid opus fitibi diftringere,fpilfare, explere. V tilius in co u= ‘
fu lauare cinere. Cremari etia cum pice prodidit Plinius.OmniB,ait, cinis cum picecrematarum
io fano-uine fidit uiilncrfi. Crito ufta utebatur ad coferuandos capillos, ut iiidere eftapud Galenuli
bro^^.decopof.med.iif? Wst.Idemuerifsime tradit ufiam acris effe & digerentis facultatis. Lat»
tera petes ex libro u. de facultate fimplic.medic,-

■bC- 1

spongia an Jii

animaljCrc.

Anfcntiat.

ve motu _^o«=
giarunt.

No fentire eas.

(Aplyjia.)

(Pulm}nar.)

Gradus natus

Yte,

1066 De Aquatilibus.

C O R O I. t A R I V M.

Spongiam non fentio efle animal; imo uix zoophyton: quoniam tamen e uulgo quidam ceti
animal quOddam marinum eam elTe putarunr,cacp occaiione Rondeletius quoque & Bellonius
de ea pertraflaruntin Aquatilium animantium hifioria; meo etiam Corollario ipfam dignabor,
^fEquidem &; his ineffe fcnfum arbitror.qu® nec animalis, neq; fruticum, fed tertiam ex utrocp
naturam habent, urticis dico bC fpongijs,Plinius;iic autem circuloquitur ea,qU£e zoophyta Grte
ci uocant,plantam'malia Theodorus. Et alibi; Animal elTe docuimus, etiam cruore inhgrehte.
Sanguinem Oppianus quocp, Aelianus & Plutarchus ei contribuunt. Spongia non eft inani.
ma,necfanguinis experstfed partus maris animans faxisinnafcitur, quemadmodum & alia quj
dam animalia, Aelianus 6(1 Plutarchus, Oftreorum generi capita nulla , nec ipongtjstnec aliis 10
fere , quibus iblus exieniibus tadlus eft, Plinius* Aliqui narrant 6C auditu regi eas, contrahim
ad fonum, exprimentes abundantiamhumoris,necauelli petris pofle, ideo abfcindi&faniem

emittercjldem.fed in quibus de fenfu tadus dubitatur, illis auditum adfcrib ere abfurdum efhno

minus quam quaternariu alicubi conftituere, ubi an omnino iitunitas non conflet. Etrurfus;
Intelledum (Jen/sm) inciTeijs apparet,quiaubiauulforemfenfere,connadjmult6difficih'usab^

ftrahuntur;hoc idem fludu pulfante faciunt.uiuere efca manifeftd conch* minuta: in his reperte
oflehduht. Et Ariftoteles librO y.hiftortetSenfum &: fpongijs elTe aiunt, argumento, qudd ad
euulforis accefium contrahuntur,ita u t euelli difBcile fit; quod idem etiam faciunt quoties flatus
tempeftasm urget, ne fua de fede pellantur. Sed funt qui de hoc dubitent, ut qui circa Toronam
incolunt. Narrant enim proculdubiobeftiolasquafdam, uelui tineas lumbricos ue,e<:eiurmodiio
alias confiftere intra fpongias.atcf alitquas & euulfis fpongijs pifciculi faxatiles deuorenttqui ucl
radices abfumunt totas qute inhsrentes faxisremaferint, & aliter uerti fefum-iiide infra in Z).)

Si euenerit forte ut fpongia abruropatur,reltdiio item nafeitur & completur. Item libro i.eiufi
dem operistSpongia fenfum habere aliquem ctedituttargumento, quod multo difficilius abfira
hatur,nifi clanculum agatur,ut referuhtauulfores. f Suum etiam quendammottim habet fpon-
giatuerutamen animalculo (beftiola, qute araneo fimilis in ea degit,) ad fe fenfu alBciendam^tcS
illud admonendam quod fit animata, eget, (6<:c.ut in D. referetur,) Aelianus & Plutarchus; tan.
quam non per fe animata fit, quod ad fenfum motum9,fed per accidens, uti caro fere animalium
per neruos. In aqua dilatatur QC conftringitur,CKi#7iirtuw dum^etrts adharet^quan^nam hoc etiam aut
falfum uidetur,am non nifi per accidens fieri:) extra immobilis eft, Albertus. Quatdam immobiles funt r»
afaxistquxdam autem funt mobiles de loco ad locum.Tdcm,fed falfo. Ariftoteles enim hiftoria
y.ifndeuriicis SC fpongijs fcribens;non his,fed illis hoc attribuit, f Rondeletius libro 4,cap.io.
fpongias fenfu omni carere liquidta ofienditlcum neqj uifctis in eis, nec nerui ulli fint.-ar amputa,
tce renafeantur ex radicibus reliflis,quod nulli animali competittnec fanguinem ineife dicendu,
fed fuccum duntaxat hunc efle quo aluntur dC accrefcut;6<: animalia quatdam non tam eis efearn
eire,quam intra eas uiuere.Contrahi autem eas per accidens, cum qus in eorum cauis animalcu
Ia funt contrahuntur. fiC Ariftotelem non ex fua, fed uulgi opinione fenfum eis attribuere, addit
enim Hs (fenptex fua uerd fententia alibi dicere, fpongiam omnino plantis fimilem clTe.HtEC fere
illic Rondeletius. ^ Sed forte aplyfia: ditSi fenfum habent aliquc.de quibus fic Ariftoteles quin
to hiftoritejCap.it.OttcasyeCTttttil otkvtojp earundem lubftantiam aq

ab alijs differre fcribit,6<: in uniuerfum cfle.hoc eft, fimilem pulmonffiue uifcus,fiue^

zoophyton marinum,(cui proximum uita: gradum habent fpongia:)ut dicetur,intelIigens.Hoc
genus(inquit)mcatus quidem magnos habet: nifyUvwi

■rtfjij/ (Ih Ttsi (ro-oj5,3i/,i(sa ^ rai/oAs;/ yail,iu:y£Ma,Gaza uertit ; Nihilo tamen denfius, quam qua ante
enumerauimus genera, quanquam lentius , 6C ex toto pulmoni fimilius cernitur, quafi legerit,
nAli Sii,&c.mihi locus fufpedus pro i<K^{oize mhv legendum:

aut fiiiaSj/ redie lcgitur,pro copula nfii proximefequente,uel i®(i,ut Gaza, uel eJi ponendum,ut
fententia tota & comparationis ratio melius conflet.fed pra exteris placet pro iJiy legi mixi : ut
aplyfite fubftantia multo tu denfior tu tenacior iit, quam Ipongis proprie didactea^ ratione etia
oritdbiuviiAs , (ut cmwAsp, id eft,uno uerbo comprehendatur, quod iam duobus dixerat, ) id efte®

pulmoni marino fimilior.qui&ipfefubftantiatfalteexternaldenfatenaci^conftafCorioenim^

duro integitur,Ccuti holothuriaSl ftelltc.ut Rondeletius docet. Hinenimiru fiqut propter den-
fitatem tenacitatem^lauarihocgenusnonfitaptu. Vetus translatio non eft mihi ad manum;
Albertus quidem hxc uerba omifit.Pulmo quidem uifctis, hoc eft animaliu pars, nec fpilfus ne.
que tenax dicendus eft. Ergo fuerint gradus aliqui natura:,ut alibi,mirificefcmpcr nfii

IwaitcjoTtifi^orwappetcnos.itaintrafituafrutice ad animal. Poftinanimatacorpora.mediaqueda

forte fequuntur : tertio animata ut plantae. In Plantarum fine,zoophytorum initio fpongix fiin.
to.primilm proprie didx.-deinde aplyfix,pulmoncs,holothuria,tethya,ac multa deinceps zoo.
phyta.alia ferealijspcrfetSiora,uf<pad conchas, quasfuperantcochIee,a;c. Hanenoftramepi
nionem propemodum confirmat philofophus, quarti de partibus animalium capite quinto, his io
uerbis : Tethya parum fua natura i plantis differunt, funt tamen fpongijs uiuaciora, HmnL-rdpcf.
id e(l,proptus ad animalium naturam quamjfongiis accedunt.) quippe cum fpongtx omnino utres habeat

planta:.

DeSpongijs. Lib.IIlL io6f

plantap.natura emm continue ab inammatis ad animalia tranfit per ea qu» uiirant quidem, fed n5
(intanimalia : ita ut parum admodum differre alterum ab altero uidcatur, propter fuam propina
quitatcm.Spongia igiiur,ut dicf^um efl:,cum adhaerendo tantum uiuere pofsitjabfoluta autem ne
queat \ii\xcxty{utroc^modo)(imi\is plantis omnino eft. qua autem holothuria uocant & pulmones
atc^ etiam plura eiufmodi alia in mari,parum ab ijs differuntfua ipforum abfolutione. uiuunt e»
nim fine ullo fenfu, perinde ac plantat abfolut^.nam SC in terreftribus plantis funt nonnulla eitif»
inodi,utepipefrum,&:c.Ettechyumigitur,&: quicquideftgenerisciufdemjfimileplat^eftjquia
adhsrendo tantumodo uiuiiffed cum aliquid habeat carnis, fenfum alique habere iiideri poceft;
itac^ utro nam modo ftatuendum fit, incertum eli, Hsep ille. Quod fi de tethyis qua perfedi io»

IO ra fune fpongijs,8f non adhaerent, dt: carnis aliquid habent, ulla ne fentiendi lu' polleant , dubita.
tur:cer£e rpongijs,quac df adhatreni, bi carnis nihil habent, fenfus omnino nullus attribui peteft.

In trilinguiLexico Mimfteri, fpongiat nomina Hebraica, ( faltem Hebraicis charadleribus nomim in
fcripta,)inuem'ohxc: Saphog, (hoc legitur in Euangelio Matthxi Hebraico) Ared, Adalc, Sibi uerjislingw.
Camahoc,Ekba,Akuba,2iporc. Exhis primum accedit ad Gr^cum fpongos.ficut S<:airefen.
gi apud Auicennam : (nam lapidem fpongix uocat hagiar alfefengi:) alibi asfengi albhar, id eft,
fpongiammarmam,utlib.i.cap.6oi. Apud Syliiaticum etiam a:sfengilegitur: 8Cquatdam, ut
conijcio,corrupta,ut affegi albach,pro fpongia mar.6<^ gefrare,gefrife,feofe:&: alacer frange pro
lapide fpongis: item fapea pro fpongia. Gamen apud Albercum ex Auicenna in Arillotelis
hiftorix librum y,fap.i(>.Perficum forte fuerit, f Spongia Graecis etiam, fed Attice, cwoy^i« di.
jo citur,tefte Suidatoero^©- communius eft. Memini bC <rq)oy^oy alicubi legere, namcr^r.&o-^». ali*
quando permutantur, ut in fpondylo bC afparago. hinc <rqioyyioi/ diminutiuum in Acharnenfibiis
Ariftophanis, ^Italis nomeferuatSpognauel Spongia.Gailierpon^e.GermanicmQdJiaJUnr,
fiue a natadOjqubd leuirare fua innatet: fiue Graeca noce interpolata, a fpongo, f4)WUiniut a fphy
ra,©4)t>?yre* Angli4Sp®lt5C* BohemiHuba, Tiirc^BuUid.

Ariftoteles quatuor fpongiarum differentias conftituit, Rondelctiiis. Atqui Ariftoteles hi= Gencroi
ftoriae 5'. i6.diftin(ftius agit.Genus(inquit)fpongiarum triplex flatuitur. Et in progreffu: Aliud
genus eft quod aplyfias uocant: hoc ne fpongiae quidem nomine appellat , tanquam peculiaris
naturar,ut explicabimus inferius. Omnino quae alcis tranquillfs^(l(by)et/o<s,i^ ej},temperaw quod
ad calorem ) infunt gurgitibus , mollifsima funt. fiatus enim ac tempcftates ( yiS*f^iay^frigm)

50 fpongias quoque, ut catera altilia ( reddunt duriores , bC incrementum impediunt,
quamobrem rpongiac Hcllefponti fpiffae bC afperae funt, (tragi nimirum,) bC omnino quas mare iil-
traMaieam promontorium, ( quodnunc capuc^daleum appellant,) citr&c\uc fert, differunt inter fe
mollitie duritate^, Ariftoteles. Eadem Plinius, ut breiiifsimenimium,tta pleraque falfb,hoc
eft contra Ariftotelis fententiam,cx corepeiijhhis uerbis:Maximee fiunt manae, fedmollifsimae
circa Lyciam, in profundo autem neciientofo moJIiores;in Hellefponto, afperae :6tdenfae cir»

'ca Maleam.

Spongiarum tria genera accipimus : fpiftlim ac praedurum StT afperum , tragos id iiocatur:
minus fpiffum , bC mollius , manon : tenue , denfumqiie , ex quo penicilli, Achilleum, Plinius, mrtm
quem Graecam uocem manon reliquiffe mireris , cum adietftiua fit bC opponatur denfo fcu
fpiffo, qud-arvxi'Oi/ Grxei dicunt. Rarum uertere poterat, ficut Gasa rarum &foIucum hoc ge*
niis dixit. Vergilius retia rara. Et Plinius ipfe alibi de fpongijs: Aliqui raras tantum ad fangui»
nemfiftendum cum pice urunt. Columella : Namnifirareconferitur. Et alibi: Et mediocri ra»
ritudiiie optima eft uicibus terra, hinc bC uerbum compofitum, difraro : bC quo idem Columella
utitur, incerraro. Rarum igitur eft, a Grseco ctfcaoy per metathefin, ( quod bC nK^oy dicunt, )quoci
multa habet interualla, fiue multos.meatus fubtiliori aliquo corpore ( ut aere , uel aqua ) plenos,
quamobrem etiam pro fubtili tenuicp etiamfi porosfeu meatus nullos habeat, (uel ut Scaliget

uultjpro translucido, ut in aqua, quod Grxcihii^oybCMTjfoiAi^pit uocant,) accipitur. Refo»

iutaque tellus In liquidas rarefeit aquas, Ouidius. A^eucy latius patere puto ad omnia rara
corpora, tum dura, tum moWin: yxvoy uer6S^x^‘'‘’J' tantum, ( proprie quidem bC fre.

Cb quentms,)qu^ cedunt comprefia&fubfidunt,acpaulb pbftredeunt: fic fpongise genus
appellatur. Zoncpot/ grammatici interpretantur hoc eft, laxum, folatum, quare bC mollis efr
fceminatusquehomox^f'©^ appellatur; cuius animus fratfius facile cuiuis libidini Cedit, nec re.
nititur. Et loca paluftria ,Iaxi^ foli , nominant.

chius. Similis eft uox Germanica ©imipf , bC ©umpfrtcbt , de terra paluftri. Scahger tamen
pumicem quoque injficjiof/ dixit. AfcuKS(pf<^xSi)(pii/hi)^TCUeyc(Bvos,M7tti&itSlM::6t7S7rvKivx,S)iCpHinyQi^^
^05,q'^ovzv7i, Euftathius. Idem in Iliad.S.interpretans uerfum poet^tAVi’ 5 ws

H iio^AH-ny <n'!TK^sy enim ( inquit) aliqui uocant deformem^ ac tiir*

pem : qualem fieri imprecatur Achillem , formae bC pulchritudini eius inuidens.uelffi^ Aaiffs^pro
eoquodeftlaxctacrefoluat,£HAvi70t C^iid^miOppianus) pilci

^0 genus <n(phoy dixit pro gulofo. Apud Lycios quofdam ffujAcs etiamnS dicitur de homine ignaiio
&focorde: ijdemfupcr huius uocabuli fignificatione interrogati, interpretantur, ut ip t

Achillex,

^cniciUi,

1068 DeAquatilibus.

!oquiinf,ueI(ut uulgus hoc eftjrofi^^utliterati.-qiialis fdlicct fpogia qua? liulgo

nominantur ioy^x-i^fmgiforfitan.tlidcm Lyci) efle dicuntintrinfccus,id eft ferula fun

gofam. (hahet enimmEdulUm^ijtmm Viofcorides aocaroWd t&E iKetvQVJUE^dhy

dgxix (in-usmTtt, Itaque iiomo ai^Aos fuerit,nonfoIidus,conlIans aut firmus ad res agendaSjfed

laxus,iners,rolutus,inutilis , mo]Iis,ignauus*TfliB7ri/ di «y^y AvKfavXjEE^ « yoi^oa/iSjit^ «

^jyi/AiV.funt enim radices ilIie(f’arfi/a_^mci^eHcm«ocar?’/miwr)molIes&iaxp,HuculqjEufiathius*
rSoftri uel Xucf appelIant,quod molle & laxum, 5ii facile comprelTum fublidit , aut loco

cedit.Diofcorides libro y .in capitibus de nitro, alcyonio, adarce, fpongia, rarum & ijjongiofum
concrementum iignificans,his uocabulis iiumv.Ka-TKnTyif/yildEyEtwstmoyydidlis 'it , AhxvovioymvKvoy
{ftl Hpii sf t/tprfli/jHSir beT idldy caroyyddlib','^ y^'r^‘yiiy.K’^d^vyiato^'^hittKM. Hwaoyyiy iotta. ; Kitfay 10
Tt iffmuaTrrAvs^vof/j^vfili^ijvKicKrii^QiittTWTitfliKsg.aAxi/oviwb^ («sAxKa ncw Idem reprehendit co

raliium ffuni^a^yciiyitj/oy 7% itpa ysJjyoy. Oppianus cnro^at wcAvajoxTSs cognominat. Scammonite
liquor probatur At^^iCjir^isjjaiifBSjDiofcoridcs. Idem cinnamonum

quartum dixit ymvty usi oyxaidillr idliSa. Galla altera efi parua,iiSKa7i/A«e!»s,s76(f al

tcra (magna)A9»t,aa^»,ioi ■myiaySiis, (Galeno yxiiim,) Diofcor. Dixerim {anex^Hmy quod molle
eft & facile comprimitur, nimirum propter poros, fiue illi manifefti fint,fiuc minusiut fepe non
aliud quam molle (ignificet. Animalis corpusmacilentum, pleruncp rarum dixcrimtobefum ue-
rdjxnilwiijmolle a: laxum. ^ Meatus & poros, unde fpongia rara diaintur,Pliniusfiftulasno=
minat, Graeci raf«;j,i«potms, id efl,cauernas, quami7-i/ei;},its,ideft,fiflulas:AriftotelesSKAt(f<i«,
Gaxa uertit cubilia, maluillem fiilulas, Oi vs^d^v^iT^w cv^cd/ ycu/K(/lH ty^vci itgct miicTSiur, Ariflot. de
partibus 4. 1 j.Hxc mani uocabuli Graeci occafione digrefsi protulimus.

Medici infeitia ad duo nomina eas redegere : Africanas , quarum firmius (it robur ; Rhodia»
casm ad fouendum molliores. Nunc aurem mollifsimae circa muros Antiphelli urbis rcperiun»
tur,Plinius. Et rurfiis : Qiiidam eas ita diflinguunt. Alias ex his mares cxiflimaucre,tcnui fi»
fiula (iiieIC/iarKiiry^»/M)fpifsiorescp,perforbentes,&quattingunturindelicijs (..AMlex futo) a\U
quando & purpura. Alias feminas maioribus fiftulis ac perpetuis. E marib. duriores alias, quas
appellant tragos , tenuifsimis fifitilis atep denfifsimis. Candida cura fiunt, ut in B .referemus.

Spogia: quas Achilleas nominatjtenuifsimatfunqSifpifsifsimaualidifsimj^.idgenus galeis
ocreisep inferif: eo^ minus ab ieSu cieri flrepitS,('fo'.J»(/. alia ledio uidef mwp. Ponit' fub galeis
ferreis,utnon inducat dolorem percufsiogladij, aut alterius rei, Albertusex interprete Auicen»?®
n^.)Inuentupcrquam rarum eft, Ariftot.Hermolaus galeis Sf ocreis inferi feribit, ne ftrepitum
geftatu cieant. EtrurfusiMollifsims quae fpiflae.nam Achillea? torofiores (st^ifov^oi.id molli op
ponitur , ut d( 7iSxfiy & Ty-vcpviy aliquando) ijs conflat. Achilleas quidem dixerat efle fpifsifsi-
mas.nunc ucrbfpiffas Achilleis molliores facit.Sunt enim primum mante, dcindequseis oppo
nuntur (Impliciter fpifl» ; tertio Achilles, quas etiam tenuifsimas dixit, hoc eft (ut ego accipio)
minimis & creberrimis fiftulis peruiasiut non aliud hicfitAK^ownj/, quam M^djcTyisity Diofeo»
ridi.haec ipfa autem pororum & paruitas & crebritas, fpifsitudinis earum caufa eft ; dC fpifsitudo
forte foIiditatiSjflsi^foVsT©-. Secundi autem generis (impliciter fpifiKuideturditSae, compara
tione primi,utpote frequentes : quanquam fpifsiores eis iint Achilleae fed inuentu rara? , & alio
etiam nomine infignes. Achilleae fpongiat peculiare hoc, quod galeis fubijcif: tenera enim &C 40
mollis cum fit,caputafcrro atteri prohibet, Achillis forteinucto,Varinus.apudAlbertulib.i4.
de animaiibus.hoc legitur de Albyros tanqua pifce.pifcis eft(inquit) fortifsima- pellis, ita ut eam
milites fub galeis capitib. aptent, ad iduscjuoslibet&fgladiorufinelafione excipiendos. Spon
gfe Achilleae uocantur, qusfuntrobuflilsimarificutihordeu Achilleu,quodpt3eftantifsimiim,
cuiufmodi equis fuis Achilles ob()ciebat,Celius Rhod.ex Euftathio. Ayii^wy siAbibi Ariftopha»
nes a; Sophocles dixeruttHcfychius interpretatur Achillis infulam Leucen didam, circa quam
etiam AyiAAtat funt ; aliqui ucrd (inquit) fpongiam, eius generis quo oculos abftergunt, «Is
tso 04 SbAws Leporis pilo, quia mollior delicatior^ eft , fpongia loco utebantur ple-

runtp, purgandis prsfcrtim detergendis^ lippitudinibus & gramijs oculorum, utpluribus feri
pfi in Leporis quadrupedis hiftoria , ad finem fegmenti E. quanquam 8i aliter fpogite ad oculos y»
ufus efttnempe formatum ex eo collyrium , ceu pcnicjllus quidam, &C liquori alicui immiffum,
titimbibaqfuper oculis comprimitur, utinftilletur remedium ; uel etiam fpongia aliquo liquore
madens imponitur. Spongiarumgenus tenue (Aic^cajsi.Ttj/, utdixi)dcnfiim^,exquopcnicil»
li, Achilleum uocatur, Plinius. Et rurfusiTregusauthor eft, circa Lyciam penicillos ijjiongus
^eniriiiir a^faj)molIifsimos nafei in alto, unde ablata fint fpongia? (fi enim euenerit forte, titfpon»
gia cum eucllitur abrumpaturtrefiduo item nafeitur &C completur.) Peniculi uocantur fpongiy
aptte ad oculorum tumores, & ad tergendas lippitudines utiles,l(idorus. Peniculi, fpongip Ion
gx,proptcr (imilitudincm caudarum appellatte.pcnes enim uocabantur cauda, Feftus & Cicero
lib.g.epift.ad Papyrium. Grammaricidoccnr,omne, quoad aliquid mundandum,detcrgcn-
dum,i!linendiimue utimur, penicillum uel peniculum uocari, praiertim fi cx fpongia fit fadu, 6a
dCc, Penicillo etiam pidores pingunt. Germani nomen eius inftrumcnti a Latinis fumpferut,
tin !SciifcI. Peniculis uulnerallipantur,ucl ideo ne claudatur, uel ut aperiantur magis. Nomen

,r

DeSpofis^ijs. Lib.IIIL

eius Graecum non inuenio aliud quam cmiy^®' • pro inftrumchto uerd piflorio ^icipls & vanrjf

ifis apud Pollucem legitur. Pterygium ophthalmicum in mentione alcyonij Diofcorides libro nhfcoridif

quinto memorat, his uerbis: nstvi/M o^Sa^i^ixxScuriyy^imi^xel/cyainii/iiK^TrviMiciK,

Vetus interpres Serapionis , unguis oculi fimile elTe transfert : SC eum imitatus Mar.
cellus Vergilius, concreti in hominis oculo Unguis fpccie. atqui unguis in oculo haud fcio
qusnam figura dici p6fsit:quid'ue in eo alcyohioautlpongis fimile. Pinntils oculorum aut
” fpongis fimile , Ruellius ; pterygio in ocUlo , Cornarius. ego penicillo oculario trahftukrim;
quanuis locum alium oftendere non poiTum, ubi pterygium penicillum fignificet. fed res ipfa
itainterpretari fuadet, nempe altera quoque ad fpongiam fitnllitudo, dC qus fequituj epexege^

IO fis mvfiii -n mhiiHy/oif. Galenus pterygtj mentione omifla , figura longiore efie dixit, fuht au=

tem SC penicilli oblongi. Recentiores quidam Grsci pro penicillo xylofpOngium dixerunt.

Vide inferius in H. a. Rondeletius penicillum UOcare uoluitteftaceum quoddamgemi5,&:c.
afimilitudinefrondisetubuloprominentis.idexhibuimusfuprapag.SiS, .

Qua in genere illo fpifib prtedurat funt atque afpera:, nomine ■jptcyot tid cfti hirci) nuncupan
tur, Ariftoteles. SpiiTum ac prtedurum Si alpctum , tragos uocatui: , -Plinius. Nos hircofas
dicere pdfTumus ab afperitate,IfidorUs. . .

Genus aliud eft aplyflas. Ut Aeneas: fubauditur enini ii!ro;)},^,marculinum. quanquam non
proprie fpongia eft , ut fupra indicauimUs 4 ubi fenfu fpongias carere aftruximus , & Ariftotelis
quteda de aplyfijs uerba perpendimUs. esj «Mi xaMSoip «^o<ii*s(in aeeufandi cafu plu:.
io rali)}'M5;50’ni(iii(/7;SiaB-oj^«o. ^ mox •,(/lixJ'Hhsiil'ismii 4 k-aiivinxm&s cs^icariyYivs. quibus uerbis ap>
paret eum ne nomen quidem fpongiarum (propfie) eis attribuere ; tahquam genere proximo
prorfus diuerfo : Si te ipfa quoqiie , ut diximus diftinguit , aplyfijs fenfum aliquem ( omnium
confefsione) attribuens, quem fpongijs negat. SenfUm aplyfias habere ( inquit) diiiquc uiuerc
inter omnes prtecipue conuenit. coghofcipra: t fpongijs eo facile po&

funt documento, quod cum illtc albicent limo fubfidente, ( dum Uuamur,) ipfi femper nigriorem
oftendunt, ( Albertus addit, dum funt in aqualimofa: extraiSi autem SC ficcati fiunt coloris fer=
me cinerei ad luteum declinantis.) Pefsimum omnium gemis eft earum, qliac aplyfi^ uocan-

tur, quia elui non polTunt: in quibtts maxirnx funt fiftute , Si reliqua denfitas fpilfa , Plinius ex
Ariftotele. Theophraftus hiftorte plantarum libro quarto ad tinem capitis fCptimi. Qticc m
jo mari mediterraneo ( inquit) nafcuntur ftirpes , enumeraw iam fuht. fpongia enim&aplyfis
lego quanquam Gaza hoc non ammaduer»

tit ) ac fi quid eiufmodi eft, diucrfam naturam fortiuntur. Albertus cUm Ariftotelis ^ aply.

fijs uerba recitafleqfubdit: Hoc genus eft quod abundat in maribus noftris Flandria; Si Germa.
nixi&imouetur fecundum locum , dilatatione 8^ conftritftione : Si ctlm tollitur ab aqua , inania
me iiidetur; aqute redditum, paulo poft iterum uiuit SC monetur. Vctum hoC cum abfolutum
uiuat fpongiarum generis efle non poteft. nam fi aplyfias folutus eflct , hanc eius imprimis a
CKteris differentiam Ariftoteles docere debuiflet. Plura de maffa illa informi , qus in aqua dila.
tatur tantum Si conftringitur , diximus fupra in Corollario Leporis matini A. pagina f 66.

Aureum uellus eft animal marinum ficiit fpongia , SC de fpongiarum genere, fed rarius eft Aareamaete
Si mollius ad modum Ian$, SC lartUgO eius in auti fplendorem conuertitur,8i dilatatur, «

^ prolongatur ficut uellus : SC dum eft in mari mouetur motu contracftionis , Si dilatatimis fi.
rat fpongia, Si raro inuenitur. Tamen hoc inuentum in Phrygia , cum eMitit bellum f roia=
num^intfr Gr^cos SC Phrygios , ficut dicit Dares Phrygius in hiftoria Troiana, All^rtus.

Sed hoc etiam genus eadem ratione , qua proxime mafiam illam informem aplyfiam elie nc
eauimus, fpongiarum generis elfe non poteft; SC forte nihil omnino tale in mari repentur .nam
quod rarum elfe tradita: molle,ab Achillea fpongia forfitan fumptum eft: quod lanam aurei co>

ioris €1 adferibit, aPinnai . r i

Germani e fportgijs qUafdam Uocant jS4bf4)Wum, id eft balneatorias, rnaximasputo, qui«
bus in balneis infidere folent iiUbedlliorCs. tantae funt ut una apud nos drachmis fcptenis,aut
etiam maioris i«neat. 86 1ktepf|'cbi(rttm , d ftrumis gutturis , quae his crematis ( « d‘cenius m
^ a ) curari folent : quxcuhque fcilicet Uofidum purga» calcuhs adhuc refer»

ras fimpliciter uel fctlic S4)n.iim/3r6bc Q^wiiin. Aliquietiam f tlefcbtvun.

appellant id eft Feltrias fpongias, (a lana Feltria ctafsiore 86 ad pileos intricari folita a pilopoe»
il) tragos nimirum , afperos , illotos , quales pharmacopolis uenduntur propter lapides qUo

continfnt.Iirdcmahquandoadferuntur fpohgfe qitedam immaturte,illo»,meanbmo^

bus nlenis 86c ‘QiitevfFe aumiT). Licebit etiam fexus uocabulis eas diftmguere , (iOcnniC

contrario modo nomina fexus eis accommo-

dare uidentur. Bulud Turcicum fpong» nornen eft. His addere libuit tabe lam *
fpongiarum, qute fpecies earum omnes cum differentqs ftaum ob oculos pona ,
io Ic, Plinio, Diofeoride. ^

. ’ ;■ "fs

h^P ■!

E:M

!’ '■ ..I ) J

•i’^i 3

vfl-i-l

;• n J

‘f

V

fS.

1070 De Aquatilibus.

Pikitw.

f Manx,(<iwo!i;id eft, rara & foluta-jniaximar. Diofcoridi fcemihi B&d?
Plinij feculo Africana; di(3x uidentur, weibU.

, Denfse feu
Y Scnfu omniij fpifl^j-arvxa i
carent: qua» | »'ae,
rij ali» funt^^w.

■fMoIIiTsimac: (quanquam PIinioman»moIh'oresv

rl r,- :m . 1 ■ 11 , ^ f

Spongiae,

uel

-- .-iiinunidiia: molliores

iunt;)flnipIiciterfpifliedida,colIationeici)icet
ad raras, q duo genera frequeniiora funt. Rho
diacae Plinij feculo dicebantur, quiead fbuen.

^Mares.

quKaa touBn.

dum molliores effent.f einc furvum, (Oenk.

Mmus molles , folidiores, minimis fiftulis , id eft

denftfsiina,fedrara:inuentu:ualidifsima;.C!£. lo

ter» denfe raris infirmiores ilinr, quod radite
minus jrofunda nutriantur, ©ie durfcme»
fdmiiim.

Dura admodum^ afper®, ipiye, ; hoc eft hirci

^ fuZft'lv“ ?^^^"r*““"Snismeatibus:rehquumineisuaI^

fomeft,&c.Hasnonfimphciterfpongias uocatutfuperiorel Sdiwiim 6ie»ic=

'1. ,'i’drKiffen/6dnneit<tu^nit^creinyetwctSetj,

Pro fpongia aliqui pharmacopola alcyonio utuntur, ut in Alcyone aue fcripCmusexBrafa.
uolo, mcf. Non defunt (inquit idemBrafauoIusj) qui lanuginem quandamfuperoftreoru conis

Idem Ballas (id eft pilas)marinas uulgo di<fias,nufqua fe apud ueteres reperire fcribit- & in inoii
giarumgenere ^mt. quamuis (inquit) zoophyta non funt, qualia fpongfe:fed ex m'aris f2ma

adhtoracollifa,&cuuifdamherbieminutifsimisfeftucisfiunt.VimhabentexiccandiNoS

ex fradis fpongqs & fpuma arte faciunt, alq ex gludno & taurinis pilis, ignaros pharmionot s

decipientes.Itafitnrar.simpetus,uta;ftusinminimasfeftucasherbamredigat,&adlitoraTM

dat ubi mixta cum ^mma cong obantur, 8( ob motum fupra litus ex fludu collidente in gyrur^
ac pila; formam tendunt.Haec i_^le. Qirarendum an eadem hsc pfla marina fit,de qua R^ond”
letius anPulmo marmus fitdubitat ; ex quo eius iconem dedimus fupr^ pag. 8ge. Pulmo mari»

hus (inquit) dicipoteftcorpu^uoddamrotundum.pifemarinte modo,uireftens,foris fZan, ;»

^SoffiWn h OiuepilaimarimeuoS '

& in officinis habentur, (inquit Cornarius) exalcyonij genereelTenodubium eft.Galenuslibri
I .de compoiit.fec.locos,m fine cap.i,^?«f «e 5n;Ait«iiri/ appellat. Ariftoicles lib.n.hiftoria: anima»
hum alcyonum nidum pilis mannis 5C fpumis maris afsimilaiiH ^ 'mTs -«tf.

«lAsciUv^ij ,1A,J Vide plura qu? in Alcyone aue annotautois.ih e

alcyonq occafione,pag.9<,.hbri de auibus.Matthiolus reprehendit cos, quipilam marinam uull
godi(ftam,ueterumadarcen efle putant. ^ ^ ««i usiui uui*

; Ad B. pertinentia quxdam, pafsimfuprain A. expofita funt, cum alia, tum quibus in locis

qualesipproueniantin generum explicatione. Inpetris quocpcruorisinharre color Afnc s
praicipraquaegenerantin Syrtibus, Plinius. Ex Gracia,Illyria &orientaliorib.partibus Ve! xo

netias afferuntunquanquam & in nofiro mari fpongia; nafcutur.fed minores, nos fpongias pro ^

pe Camadium.paruas quidem,fed ualde molles collegimus faxis inhierentes, Brafauolus Dif.
feruntfigura K magnitudine : quoniam aliqira oblonga;, ali* minusialiqua; laue.alia; rotund*-

aliqua;crafl*,aha;fubtiles:a!iqu*tuberof*,alia;plan*,Idcm. Inueniuntcir & ingentes qS:
dam fpongi* (ex Oceano ni fallor, a;tate,ut putant, prouefliores) quarum praftandores tribu!
autquatuorferedenarqsaureis quandoq, uenduntur. Inmagnis lapides a fpong «s ccencm!

MU probi perfefliip reperiuntur. Viuenttbtis, idemcp madentibus , nigricans cOlor Anius

Colorillottsuiuisipnigricanseft,Ariftot. Adha!rent(faxis)necparte,nectota;.interfuntautcm’

fiftul* quadam inaneS.quaterna fcreaut quin*,per qUas pafciexiftimantur.Sunt & ali* fed fu
perneconcrera.EtfubeiTe membrana quadamradicibus carum intelligitur, Plinius ex Arifto.

telc.-cuius uerba nunc in c. refcram.intereft enim aliquid.

Adharenqnec parte.nec toto.interfunt enim fiftula quadam inanes, fed pluribus pafsim par
ticuhshiclitanqeCquafimembrana extenta ffibeife radicibus earum uidcturfupernc mitem ra
teri meatus concreti propemodum latent.at uero quaterni, aut quinipatent , per quos paS e«
ahqui exiftimant, Ariftot. Pl.nq quide uerba inde trSslata,recitauipLld an An fine b mtereft
autem nonnihil, f Spongi* Si urtic*generanturfimiliter, utilia qusteftaintcsuntm perri-

mas enim & caucrnas &; fauces faxorum oriuntur, ^ ikTs ei Ariftot Nafrun

turomnesmpetrisalunturconchis,pifce,limo,Plinius. Omnesautadfaxanafcuntur.autm.

xtahttiis,(7r&sTTOsS((roIuco^aIuntur:cuiLisreiargiimentumeft,quodcapte,h'mofefert»omnes

cernuntur, quod certe indicat, c»tcris quo^ adharrentibus, cibum per ipfum annexum hauriW

Imbec.lhoresproptereafuntfpiaW,quamrar*,quiaminusaltoradicish*Sl^^

Sptffas ramus adhatrefccre aiunqPlintus. Intelledum inefle ijs apparet, quia ubi aiwlfore feni

fere.

DeSpongijs. Lib.IIll. 1071

fere,C0Wtra(^3: multo difficilius abftrahuntur.Hoc idem flucSu pulfante faciunt. Viuere cfca ma
nifcfto conchs minutte in his reperte oftendimt. Circa T oronenuefei illis auulfas etiam aiunt
K ex relieSis radicibus recrefeere. Idem ex Ariftotele.fed Arifioteles profedid hoc non dicit,cir>
ca Toronen auulfas etiam fpongias conchis minutis uefei : cum hiftoria f .16. feribit : oi y Tifir»
ijairl tuToy^alJ) tjv tea/T» , tAfitr&tts Tt 'JttxjjTft ; te, orxo tw 7K lat^

TjoMieiutTrSia, Kc. quauerbainfrainD.confiderabimus. f Viuere eas conflat longo tempo.
re, Plinius, uerum hoc Arifloteles de aplyftjs priuatim , non de fpongijs prodit, Putrefeunt
in apricis locis, ideo optimae in gurgitibus , Plinius. Nec calorem immodicum fpongiae pati»
untur. fit enim eo, ut , more pullulantium ( SisTif ra tfviiAix) putrefeant. quocirca optima iuxta
1“ orasCisTOtlcomperiuniur fpongi», fi gurgite alto demerfefunneomode enim temperantur(tum
quod ad frigus, tum ad flatus)proptcr altitudinem gurgitis, Ariftot.

Pinnophylaxfiuepinnoteras, (qui cancer paruuseft, rotundo corpore,)inipongiarum quo» 'D
que cubilibus ( cauis, feu fiftulis) repetitur, eft autem ueluti araneus in eis : qui uenatur hoc mo
do ; fiftulas aperiens , pifciculos admittit , admiflbs claudit , Arifloteles y. 16, hiftorite. Sed
idem fcyllarus, (id eft oblongo corpore cancellus, cauda huda,) facit, ut Rondeletius alferit. in
fpongiarum enim cauernisC inquit) hic quoquelatet,&uiuit;cuius rei oculatus fumteftis.in
dcnfifsimo autem tantum afpero^ fpongiarum genere, quod tragon Arifloteles uocat , reperif.
fe cancellum hunc caudatum fe feribit ; qui ingratum etiam SC pifculentum odorem ab hac fpon
gia contrahat. Nos multa de utroque cancellorum genere , dedimus fupra elemento c. Cte-
to tcrum ut paruulus ille pinnte cuftos Pinnophylax, & idem fignificante uocabulo pinnoteras uo
catur: fic in fpongia fpongophylax, aut fpongoteras uocari poterit. Pinnother etiam uel pinno»
theras, ut aliqui feribunt in redo fingulari.In Plutarchilibro V tra animaliu,aic.legimus: 071 0

TiKSsvy y^xvx^xQts Xn!n9nnsniMti TnmBafxs ymm Ksa ifvnvm ((jk »Si«a tjjB, aaty

ycSUgx fed fpongoiheras etiam pifcator fpongiarum dicitur. Spongi»

am dirigit pufilla beftia,non fpecie quidem cancro, fed magis araneo fimilis. fuUm illa quendam
motum (quo nunc exporrigitur, nunc contrahitur) habet: ueruntamen animalculoadfe fenfu
afficiendam, atque illud admonendam quod iit animata , eget. Nam propter quandamrarita»
tem ( ac laxitatem) ingenitam non ipfa fefe commonet: fed cum quippiam in fua foramina inci»
derit, ab ea beftiola quam dixi Araneo fimilem excitata , id comprehendit K exedit. Cum au»
jo tem ad euellendam eam e faxis homo accedit , ipPa ab eodem animali conuitSore fuo flimulata
* inhorrefeit, & contorquens fe ardifsime contrahit: qua caufa herculeeft,cur pifcatori pluri,
mum negottj faceflatur , Aelianus de animalibus 8, 16. & fimilitcr Philes , Plutarchus in libro
Vtra animalium , &c. Qtii Toronen habitant , aiunt fpongiam in fefe alere animalia , Ium»
bricos, & alia huiufmodi,(iii»J!Vi(metM)»M»cfi/i)t,)a,S7«;;to:«tttriti8» (fuppleoirijy®',)
mTjocax HsmSia , Ksi ms fi(xs ms \mUlms , Arifloteles hiftoris y. 16. Eft autem fehfus in uer»
bis Grtccis ambiguus, nam fi « articulum in accufandi cafti accipias , & tk in nomina,

tiuo, beftiolas illas fpongiarum hofpites a pifciculis faxatilibus uorari , ficuti &: reliquias fpon»
giarum auulfarum , dicemus, fin contra , b pro nominatiuo , SC m pro accufatiuo : auul»

fis fpongiis refiduas radices &( pifciculos faxatiles a befiiolis illis abfumi dicendum, qliat pofte»

40 rior ientenua mihi magis arridet, prafertim cum a pinnophylace alij quocj captari & uorare pi»

fdculostradant.Gaza priorem fecutus eft. , „ , „ , a,», j 'j-

Vrinatoresquifpongiaspifcantur,aTheophrafio(hiftona:4.7.)8iHerodotoatr«j},9s di- E

cuntur. Gaza fpongiarios uertit , Valla fpongiatores. Sic SC OTfifitfas, purpuraret, uel ^rpu= spon^mum
ratores' nominantur. , id eft fpongiarum uenatores : 8«; car» , id eft, uri»

natores fpOngiarij , ( ex Lycurgo: ) Si , id eft , uenatoria fpongiarum ars , apud

Pollucem leguntur. Oppianus cnrojyTOtiat : qui Circa finem libri quinti Halieuticorum co»
piofe & eleganter, quo pacfto a fpongiatoribus fpoligte amputanda legantur deferibit: unde
Gilliusbreuiter complexus eft, in haec uerba: Certamen ineunt magnum a diffleilepifeatores,

cum fpongias ad fcopulos adhatrefeentes inter fe iundas tanqtiam meflbres uibrata falce a fa»

■Co xo abftindunt: atque abicifta omni cuntftatiohe fune (oblongo, quo cintSus eft , plumbum alte.

* ra manu tenens , altera falcem) focios admonent , ut ex ima maris fede celeriter fubtrahantur.
Namabfpongtjscatfisfaniesadpifcatorum nares manans, non modo tetrum odorem redolet,
fed ad nares adhterefcens , fiepe eos fuffocat. Oppianus addit folerc hos urinatores fe pr^
parare cibo potuque modicis ac leuibus , ne corpore pleno refpiratio eis minus Itbera fit: OC
fomnononconucnicntepircatoribiis uti, Brodatus interpretatur modico. varroiT sx bA«11i»i(u«=
MTiuaASKOTor™. egodefomno longiore , quam pifcatoribtis conueniat , nodurno accipio,
nam pifcatores cteteri minus , SC nodu parum , propter pifcationem dormiunt,
interdiuledurisnodu dormire SC corpora fomno (in:A5Kwai/,hoCcft demulcere licet :id quo ^
nimium breuisfomniis non facit, itcmcauere cos cete ac belluas marinas, oleum ore «nere.

4; idcB cum ad uadum peruenerint , expuere, ut aqua illuftretur , ficut nox lumine ^ecenfo. Ex

* 3unSa,focijs quiuiderit miferetur , metu labore fradum. Eft quando infeftantibuj

\

io72 De Aquatilibus.

cetis uelfcmilacerum uel prorfus non extrahant. Oleum quidem non in fetra folum noflii
lucet, fed etiam fub aqua fpongiatoriim ore efflatum in mari lucem praebet , Plutarchus iti libro
de primo frigido. Et in libello, cui titulum fecit Caufe naturales: Vrinantes autem cum oleum
in profundo oreexpuerint , w Ksa J)Hv. Et Ariftoteles in Problematis : Tc A tatuoj/ ti»i.

rfi SifAititeitt'. Spongia etiam fenfum habere aliquem creditur : argu.
mento quod multo difficilius abftrahuntur.-niii clanculum agatur, utreferuntauulfcres, Idem
Eirifi». in hiftoria anim. ^ Putrcfcuitt in apricis locis, ideo optima in gurgitibus,Plinius ex Arifiotele.

quocirca optimaiuxtaorasCixre!) comperiuntur fpongite, fi gurgite alto demerfiefunt.fic enim
neque flatibus neque calore nimijs tentantur , Ariftot, Quine»: eas qute ab Aquilonefintge-
nit^, praeferunt exteris, Plinius.^ Algam pelagicam ipongiartj deferunt, gignitur autem par- iq
te Aquilonia Cretae tum copiofius tum melius ,,ut etiam fpongiae reliquam fimilia , Theophra-

v/«f. ftus. ^Spongtjs utebantur ueteres ftrigtlum uice ad diffringenda mundandam corpora. Ma-
ioribus ad ciffernas utimur, ut aqua purior de(cendat,Bralauolus. ^ Candidae cura fiunt; emol.
Deattatio, lifsimis recentes per xftatem tinds falis fpuma, adlunam gC pruinas flernunturinuerfe, hoc eft,
qua parte adhxferc,ut candorem bibant,Plinius.

G Spongialtquore aliquo imbuta pro partium affedfUum^ ratione imponitur: gequanquam
Orrfo. fi recens fit , etiam uipiopria aliqua polleat, ut mox Galeni uerbis docebimus, primum tamen

ea remedia adfercmus,qux fpongia non per fe,fed madens aliquo liquore, quem ipfa ueluti ma
tcria imbiberit, prxnat.deindc,qux per fe adhibita. tertio,ex ea cremata. quarto ex lapidibus qui
ingmm. infpongqsinueniuntur. Recentes adquxdam utiles funt,ueteres uerd inutiles, Diofeorides. aa
Poirunt tamen & ucceresjpr^fertim molliores,pro materia, altjs imbuenda liquoribus utiles efa
fetrecences nero p^** alicubi profunt,ut dicemus: alijs madentes liquoribus, exiccandiui
propria aterahendic^ conferunt, Spongianoua,non iicut lana aut linamentum, (quod ttc-nyZ.h*
maceria duntaxat eft, qu^ humores irrigandos excipiat, fed etiam
{Aduulncrst-) manifefte deficcat.Id quod lcies,fi ea utaris in uulnere cum aqua, aut oxycrato,auc uino,pro dis
iierfitate uidelicetcorporum,uti eft ante didum.GIutinabitftqiiidcm ea fimiliteraCque medica-
menta quae uocat enxma. Atft nonnoua fit, fed uftii accommodata, palam cognoices quatum 4
noua fuperetur , fi uulneribus eam imponas,fiuecumaqua,fi'uccu oxycrato,fi'uecum uino. nec
mirum eft,cum in ipongia nouaferuetureriamnum ea quam amari accepit facultas, modice cor
pora exiccandi.atc^hscquidem prxftarepoteft cum etiamnumferuatmarisodorem.namtem=
poris fpatio, etiamfi nunquam ufui accommodata fuerit, tamen dC odore maris amittit,nec ^que
deficcat, Galenus. Spongia aqua frigida mades repercutit, 5c elidit ad uicina quod in loco eft,
id^em Ijb.i.de compof.medic.per genera. Partes facrificadas fpongijs prius foueriiubet,quo-
ufe^ coloris euadantpunicei: item fpongijs foueri locum, ubi hirudo fuerit, ut uiriisextrahaturj
abftergi^ eis hirudinummucorem. Contra fcorpionum i(ftusex aceto imponuntur ipongi**
Recentes dircutiunt,molliunt,mitigant,PIinius.Vfus earum ad abftergenda,fouenda, operien-
da a fotu, duni aliud imponatur, Feruentiex aqua perfufk expreflarfe inter duas tabulas, in febri
impofitjc j^ofunt contra nimios ardoresrignibus facris ex aceto, efficaciores quam aliudjmpo-
ni oportet fic,uc fanas quoq? partes fpatiofe operiant. Idem. Subtilioribus mollioribus® ad fo-
menta utimur,ficuti antiqui Rhodiacis, Brafauolus. Imponuntur & his morbis quos uapora- 40
ri oporteat, feruentiex aqua perfufeexpreftW^ inter duas tabulas. Imponuntur & integris («0»
uulnerans)p3rtibus , ftd fluctuatione occulta laborantibus, quxdifciuienda fit, £<^c,item articulis
alias aceto ial(bmadid^,alias e poica:fiferueatimpetus, ex aqua,Plinius.uidcturaute occultam
fluauationem tranflulifle,quod Grxeus aliquis forfanjficur Diofeorides, TW cdhuKTtXX \!avvo»
ftee feAx« dixrt:hoc eft, fluxioni obnoxia & cuniculola ulcera: in quibus tamen non undiquacp inte
gra partes fiint. Incipientes inflammationes uelfpongiafblaex pofcaimpofttareprefsic,nectt
quicquam eo totum corpus fuit offenfumtprafertim cum necp malignum eft,neck multum quod
influit; necg corpus humoribus ex ^quo redundat, Galenus, Idemlib.i.ad G]aucone,fpon-
giam inflammationi imponi iubet,in aqua & uino acerbo cum modico acetimtineflam. Etiib,

13:. Methodi , fomentum ex fpongia dC aqua dulci phlegmonen iritaiam mitigare docet. Rur= c«

fus libro i.ad Glauconem rfpongiam in aqua,qux parum aceti habeat, curare oedema,id eft, tu-
morem pituitofiim. Et libro i4.Methodi: Spongia noua (inquit) rinonadfi't,meliuseft ellych-
nium accipere, quod fit molle, quale eftTarficum: fiquidem hoc etiam utilius uidetur ad curan-
dum ozdema, quam fit fpongia. Ad Glaiiconemuerdi.j.incuraiionecedematis: Oportetau
tem ipongiam (inquit) omnino nouam elTe :qux fi non adfuerit, faltcm exquifite abluatur
exaphr^itroanirro, &rex ea qua conia ftacfte , id eftlixiuiumdiftillatum,aGiacis nomi-
natur. Q_uod fi ex his osdema non quiefeat, aluminis parum imponendum eft , fponeia-
que ommn^o noua applicetur. His ftmilia,e(: ampliorem de fpongiae inosdemate ufu , tra-
dit Methodu4. 4. * r to j

AdfugiMatK. . Liuorem ab idiu recentem , ex aqua falfa calida ftepius murata tollunt, Plinius. Spcn= 6^
gia noua cum aqua falia calida fkpius impolita , fuggillationes liuoresque detergit, jMarcellus,

SiC«

)on2^i)s. Lib.IIII.

Siccs recentes &: liacute/anguinis profluuiu (i(iunt,Diorcorides: Plinius addit, ex aceto aut Aififtenduni
frigida. Si fanguis e uulnerc fluatjuftae ranat cinerem uulneri infpergito. fuperponenda porro
his fpongia exoxycrato.Sd frequenter ficcitatis ratione mutanda , Galenus Euporifton 1. 119^

Infanguinis fluxione poft cxcifoscalculos,&alia omni, foris in fpongia impofitum acetum, in«
tus potum cyathis binis quam acerrimum,medctur,Plinius. De fangtiine e naribus fluente fla
flendo fpongijs,8i:c.dicecur inferius, f Recens & minime pinguis («Aiots , ufu nimirum jordes Hr Admhm.
pinguitudo ac«iiai!f,)uulncraria eft,8f tumores cocrcet!&: ex aqua pofca ue recentia glutinat uulne

ra.Diofcor. Rccetesdifcutiut,&c. Veteres c6glutinantuulncra,Plin.atquiDioflorides&Ga

lentis ueieres nulla ui propria pratditas uolut,ea qua a mariacceperaqamilfaiutrecitauimus pati
IO Id fupra. Spongia ueljex aqua frigida,uel ex uino,uel ex aceto exprcfla,uulnusglutinat. ex ijfs
dem.lana fuccida,Cel.us. Spongiae in uulnerri curatione & fuccida; lana: uicem implent, nunc
ex uino & oleo,nunc ex eade,(cx eadem forte juteida tana-.fed hac liquor non ef.quare non exipfa,Jed jucco
eittstejypo forte id pr afuerint. nifi malit exaqua^ut 7)iojcorides.Celjut.& Galenus hahent.) Differentia haec,
quod lanae emolliunt,fpongiae cocrcent.rapiuntcp iiitia ulceru , Plin. Galeni tierba de fpongfe
recentis uulncraria ui,retuli fupra ab initio huius iegmenti. FradJurac &: uulnera fpongijs utilif
fime fouenf.Sanguis rapitur in fecando,ut curatio perfpici pofsit.Etipfac uulneriS inflamationi»
bus imponunt,nuncficca:,nunc ex dceto inrpernE,nunc e uino,nac ex aqua frigida. Ex aqua ue
rd ccelefti impofitat,fe(33 recentia non patiunt intumcfCere,Plin. Bx Achilleis fpongfjsiprteci»
pu6 fiebant penicilli uulnerarij, ( unde dC ipfae per excellentiam penicilli did}»,) quibus fcilicet
10 uulnera ulcera ue ftipabant, titclarifsime explicat Plautus in Rudente; Ego iam te hic itidem,
quafi penicilltis nouus exugere folet,nihunc amittis, exugebo qtlicquid humoris tibi eft. Pro
dilatandis utilneribus utimur fpongijs ex terebinthina, Brafauolus. Spongiam ulceri applicat
madidam uino aut aquatuultcp fpongiam permanere frigidam, Galenus libro 14. de comp.me:.
dic.pergertera. _ ,

Arida: ligattc lino, fi penicilli ( linamenti ) modo adigantur , occlufa ulcera calloscp ( interiores Ai ulcera,
fcilicet ulcerum) laxant, Diofeorides. Imponuntur ijs qus apoftemata uocant, meile decodio
pertindiis. eaedem Sd callo(iiii?»r«»i ulcerum.ut Diofeorides hahet)h\(ii<.aqua) madidae, Plinius. VI»
cera humida SC fenilia impofitac ficcanqldem. Fluida, cuniculofa SC antiqua ulcera ficcant fu=
perpofita arida.recentes SC uacua: , Diofeorides. Recentes cum dedodlo meile uetuftos etiam
Jofinus iungunt.Idem, . ^

Spongiam latam Sd denfam ac Cadam in aqua madefadlam SC pf obe expreflam capiti impo. ioh

nas; hoc Erafiflratus ceu magnum quoddam praeferuatiuum in calidis habitibus tradit , aduer.
flis capitis dolorem, quum uidelicet eos Solem perferre oportet, Galenus in libro i. de compof.
fec. loc. Ad dolorem capitis ex plaga autcafu, Apollonius feribit conuenire fomenta per
fpongias aqua calida irabutasiSd mollium lanarum fafciculos aceto di rofaceo confperfos , Ga»
lenus ibidem. Capitimedendo ; Spongia cum tepidis annexa liqUOribushymbris Profuit,

Serenus. C Siriafeis infantium fpongia frigida cerebro humefadJo rana inuerfa adalligata efli.
cacifsimefanat, quam aridam intieniri affirmant, Plinius. Spongis imponUntur ex aceto calt
do ad capitis dolores,Idem. f Somnifers fpongis confedfio apud Nicolaum Myrepfum legi spon^kfmnU
tur huiufmodi; Succi mandragors, fucci ladlucs.fucci foliorum hyofcyami, caphurS, fucci nx^fera.
'^°niipharis , fucci folani ; madeScito intjs opium quod fatis eft , dein fpongiam nouam inijee, ut
totum fuccum combibat, Poftea accipe fpongiam hanc confecflionem in fe habentem , & linteo
undiquaque tedam in sflu caniculari ftifpendito , ut exiccetur. Tandem recondito , & Ufu po.
ftulante odorandam dato, confeftim enim fomnum accerfit. Confert nephriticis , uigilantibus,
continuis febribus,»: omnis genCris uigilijs,remedio probato, f Oculis lippientibus omnino Aioculos,
adhibendum eft fomentum per fpongiam, fiquidem mediocris fit dolor , femel aut bis in die.

Si uero tiehementior dolor urgeat, praftat ter aut quater , SC fepiUs uti. in longis prsfertim s=
ftiuis diebus. Fiat autem fomentum per meliloti & fenigrsci decorum , Galenus libro 4. de
compof fectind. locos. Per fpongiam mollem , non per facculos SC cataplafmata Oculis fo.

Co menta adhibenda fiint , Idem commentario fexto in fexttim de morbis tiulgaribus. Oculis

fcabrisconuenitfomentum.fpongtecalidaimbutte, Archigenes. Idem fpongiat ocularis me

minit, ut mox referam inremcdijs ad aures. Moilifsimum genus fpongiarum penicilli, ocu.
lorum tumores leuantCx mulfoimpofiti, tjdem abftergendae lippitudini utilifsimi.^os^teniiib
fimos se mollifsimoseife Oportet.ImponunturfpOngisipfe epiphorisex pofca, initis.

Ad aurium dolore fomentis iitendu eft per fpongias aqua calida imbutas , ac fuli/cienter ex> aures.
preiTas, Apollonius recitante Galeno. Apud quem etiS Archigenes de fomentis ad auriu dolo

resfcribens:Expriraanturautem(inquit)tiehcmenterfpongia:,auribus9apponantur. tacillime

enim ab humore frigefeunt. quapropter fomenta ficca longe commodiora eis exilttint, exta-
le uidelicet aut milio, aut fimpliciter lana contioluta, aut tenuibus mappis. Bt paulo polt.
io Summe auxiliatur fpongia ocularis meile coiflo atque adhuc calido imbuta SCimpiMita.

Cumfclle tiitulino SC aceto pari menfura ferpentis fene(flus,id eft , exuuia’ decoaa;, Si

1

1074 De Aquatilibus.

lanula madefacSa rtiedtcamcntum am iciife mfertlim, maximae utilitatis efle crcditur,fi prius fer
Ad piigmnm uentiaqiia de fpongia aurem foueris, Marcellus Empiricus hi fallor.fCumfanguisnimiuscna
i nuribus flucn nbus erumpit, proderit fpongfe particulain praefedam apte forfice, &C ad amplitudinem narium
frm, crr. figuratam inijcere paulo prefsius, aceto infeflamj&interdum eodem infperfam, Marcellus Em.

pineus. Ad eruptiones fangtiinis e naribus:Spongiam ficcam immittito. Autfpogiam in acre
& feruidum acetum coniediam forinfecus ad fanguine manantem narem apponito , atque fpecil
Io donec impellatur apprimito. Proflat autem fpogiae principium filo per acum tranfmitti.quo
facile extrahipofsiucxtrahito autem quum opus fuum perfccilTe exiftimaueris.Si uerd inarefeat
fpongia,intusq! agglutinetur, per auricularem clyftercm frigidam aquam immittito, acinfunden
do humecSaio, atque ita extrahito. V tere etiam compofitionibus uulnerarijs & fanguinem iiften i»
tibus qua: deferibentur. Accommodatum efl et frontem fpongtjs refrigerare , Heraclides apud
Galenum decompof.fec. locos: ST partim Galenus Euporifton i.iy.ubi hxc etiam legunt: Fron
tem prxtcrea fpongijs ex aqua frigida fotieto: iitep tegrotus capite eleuato ereflocp iubeto. Si
quando ulcufcula in naribus fuerint, fanabuntur fomento aqua pur^ calidj per molles fpongias,

A(i ^sgiHrff- ^ medicamentorum infra icriptorum perundfione,8^c. Marcellus.^ Ad gingiuas cruentas, uel
fanguinem exgingiuis erumpentem: Spongiam nouam (iccaminfanguine taurino madefacSa,
in uafe fi'cSili exure, contere ac repone. Vbi uerd uti uelis, cineris ipfius drachmas quatuor acci-
pe,thuris drachmas duas, chalcitidis crudte drachmas duas, &:fimul trita inlpergc,Aetius.8.?F,

Arf thorucm. Cardiacis in mamma latua merum in fpongia imponi prodeft, Plinius, Mulieri ubi mam.

m^ inflantur: Accipe^ fpongiam mollem [mcvioii Gt/arcG,/, forte asrb-^ai/. FuchliusexPau.i&
lo legendum putat carinii KiraAoV.nifi troViop, inquit, uocet panem, ut fupra fecit) aceto imbutam,
impone crcbro.Myrepfus. Hamoptoicis pratter eaqute fumumUr remedia , forinfecus fpon.
giam aceto imbutam imponito, Galenus.

Ad jionucm. Spongia; feruenti ex aqua perfufae.expreira:^ inter duas tabulas, impolita' ftomacho prO.

funtifed fpleneticis e pofca, Plinius.^ Hippocrates in libro de nat.muliebri, in fomentorum quo
rundam delcriptione, (nefeio ad quos uteri affe<Sus:non enim exprimit,) Ipogias calefadtas ad.
bibet i iubet. Si cum mollibus lanis, panniculis laneis, 8ic. foueri. Spongia ipleneticis epo.
fra impolita profunt,Vuottonus. ^ Archigenes inter Iplenis remedialpongiam acerrimo aceto
imbutam memorat. ^Spongia tollunt teftium tumorem doloremm ex polea, Plinius, In fan.
guinis fluxione poli exciios calculos, 6i omni alia, acetum foris in fpongia impolitum, intus po. j a
tumcyathis binis quam acerrimum, medetur,Idem, Chirurgi quidam cum anus & ultimuinte
ftinum laborant, e fpongia penicillum ligno infcrto,rcmedio aliquo madidum immittunt, f in
lateris dolore fomentum aliqui fpongijs adhibendum cenfuerut. Galenus de Hippocratis & Pia
tonis decretis 9.« . f Ad muliebre profluuium opitulatur etiam fpongia feruenti aceto madida,ct
mediocriter exprelfa (naturalibus impofita,)Galenusdefacile parabilibus ad Solonem cap. 5-4,

Si uterus foras prodierit, in iuuenculis pelliculam uteri oblique incifam linteo confricato do.
nec inflammetur, de illinito phocK oleo line adipe, molles fpongias uinorelperfas apponito,
Hippocrates in libro de exedione fcctus. Audio medicos aliquos fpongiam mollcm,uelex ea
penicilIum,medicamento aliquo liquido madentem , in finum mulieribus indi confulere, ut ex.
prelTus ita liquor in uterum influat, clylteris uterartj loco,nofiro feculo fere obfoleti. q,»

NufyuSi diutius Nufqua diutius durare fpiritu medici affirmant, fic Si prodelTe corporibus, quia nollro fuum

dunrcj^iritu. mifceant:&: ideo magis recetes,magis^humidas : fed minus in talida aqua, minusm unflas.auc
untflis corporibus impofitas : fpiflas minus adhaer cicere, Plinius. qui hoc nimiru argumento,
fpengiarum fpiritum noftro mifeeri, offendit : quoniam adiiacrefcunt nofiro corpori, prtefertim
recentes & non uncflae,nec undfis corporibus, pinguitudo enim poros claudit, & fpiritus pene,
trare prohibet. Spilfa; etiam minos htrrent.quod pori in eis minus pateant: eadem^ ratione ue.
teres puto, dtlquKufu fordes ac pinguitudinem conceperunt. Cur uerd humid^ facilius h^rent,
cu homor poros claudatfan non frmpliciter humor.fed frigidus clauditt calidus uerd no claudit,

K infuper euaporans in fpiritum ucrtitur.quo intercepto adhatrefeunt. Nufquam diutius du.
fpiritum medici quam in fpongijs affirmantiic & prodeffe corporibus , quia noftro fuO mi. 'e»
Apol^o^fmus. fceant.Hoc genus remedij apofpongifmum Archigenes & fecuti eummediciappellant.Herrno
laus. Propterea qui peftilenti morbo affetSos curant, fpongiam aceto afperfam circa nares 3C
osponunt.ne infetflum aerem trahant : ad alia plura antiqui Ipongia utebantur, ut ex ipfa fpi.
ritum traherent.non ex libero aere, ob aliquam infctflionem. quod genus remedij apolpongif'
mum uocabant, pratfertim Archigenes. dC reuera in peflilenti morbo & epidemico, nihil excel.
lentius, Brafauolus. De applicatione quidem fpongite Archigenis uerba,Aetiusli.5.ca.!5o.rea
fert hteetSpongia: ufum admittimus ad reliquas quidem partes , ut adherentes fordes abfterga.
mus:fiue fit illud ulrus,leulanguis,feupus, uueiplamet medicamenta:autcerte,utcorporamor
dicatione uel fcabie uexata mitigare tentemus. Ad faciem uerd, ut refocillemus excitemuscp fpi
ritum:uelutihisquianimo^delinquuntur, aquam imadentemea Jpongtam) admonemus eftatequi. 66
dem frigidam, hyeme uerd tepidam, {yxhtcKxJ^Hdmerfris hmdBnfit. 'Montamts , non reBe uemt UBe
admixtam.) Hocramen remedrj genus obferuandumeftj ne ^grocisin principio aut augmento

exacer«

DeSpongijs.

'exacerbationis fiat,fed in uigore aut declinatione, in principiis enim accefsionum odoribus po-
tius rccreamus.Cenfet autem Archigenes in ardentis febris exceflujfpongia no faciem tantum,
fed pcflus quocp fouendum,Hscc Actius.

SOTjj,®'>c<aKitK!«o:ACT«s, hoc cft. Spongia recens &: minime pinguis, ( nam ufu8<:fuamiiiittsponji<iiirB
amittit. Si fordibus ac pinguedine inficitur, ) manifefte deficcat , 6ic. ut fuperius Galeni uerbis per/i-i
expofitum eft. fed qua: aliis rebus iuntfia madida ue praliat remedia j flue etiam ipfa fimul ali-
quid conferens, flue tanquam materia tantum excipiens, iam explicata funt. hlcfeorfimnon-
nulla, qua: per fe SCui propria efficit, adiiciemus, Adtumores excrefeentes minuendos ad-
modum laudatum : Spongia recenti in balneo a fupernis ad inferna iube tumores abflergere;

IO Stlubiinceperitfudare, continuo exprime ipongiam. &hoc facito donecad naturalem ueniat
conftitutionem intra decem dierum fpacium. Extenuat adeo, ut etiam abfcelTus exiccet ; ST hy-
dropicos, qui calciameniis cindi incedere nequeunt , fed rudi panno pedes obuolucre cogun-
tur, Nicolaus Myrepfus. Spongqs utebantur ad detergendum in balneo, Galenus Methodi i o.
Spongijspro ftrigili utaris in balneis. Idem de uidus ratione in morbis acutis, commem, j. ubi
caput etiam fpongia flccari iubet. Africanam fpottgiam flccabis & lana inuolues , atque inde
raicem dentis perfricabis : fed caue ne alium pro alio tangas , nam contadus poft triduum ca-
det, fienimputidusfucrir, &;dolebit,facileexcidet, Marcellus. Auditus grauitate laboranti-
bus plurimum auxiliatur fpongia tenuifsime trita & auriculae indita, idem remedium commo-
dum eft Sd ad carnem in auditorio meatu enafeentera, Apollonius apud Galcnumlibroj.de
So compof. fecundum locos. Spongia trita Si infperfa uulneribus canum in auribus medetur,
eadem albo oui excepta , Si cataplafmatis inftar applicata , uermes irt auribus canum occidit,

Tardiuus. Polybius penicillos ( qui circa Lyciam nafcantur in alto , unde ablatae funt fpon-
gi3e,)fuper aegrum fufpenfos quietiores facere nodes audor eft,Plinius.

Cremantur fpongiae alcyonio fimiliter, Diofeorides. Cremata fpongia acris SidifcnlTorig Ex ufiis rmii
facultatis eft. ea quidam ex prsceptoribus noftris utebatur ad fanguinis profluuia quae in chir- ^

urgico opere contingunt : habebat autem paratam femper flccam Si aridam , quam ufu poftu- *

lante , bitumine imprimis: fin eo careret , pice imbuebat.hanc partibus fanguine profluentibus
etiamnum ardentem admouebat , ut pariter Sf erufia loco induceretur , Si ipfum fpongiae uftae
corpus ceu operculum accederet, Galenus fub finem librorum de medicamentis flmplicibus.
jo Latinus interpres pro his uerbis •trSs -tks y tos , tranftulit : ad fanguinis e-

ruptiones quae manuali opera indigent: quod non laudarim, nam quod fupraex Plinio reci-
tauimus; In fanguinis fluxione poli excifos calculos , omni alia , acetum in fpongia impoii-
tum medetur. Sic. Idem Galenus non folum a calculorum , fed quauis alia fedione chirurgi-
ca, fpongiam uftam. Sic. pratftarefentit. f Siftunt fpongis h^morrhagiam. cum aceto au-
tem uftxproficiuntad lippitudinem flccam. Si ubicunque extergere aut fpiifare oportet, fed
oculorum affedibus utiliores funtlotte (poft uftionem.) Cum pice ucrd cremata: fanguinispro.
fluuia coercent, Diofeorides. Graece legitur, Ji

) ubi interpretes recentiores quidam uerba id eft cum aceto, ad

prarcedentia referunt, ficut Si uetus interpres apud Syluaticum in capite Affegialbach. fed obi
sj.0 ftat illis uocula Ji, Sf quod flequitur fic uftas conucnire ad fpiflandum, quam uim nimirum ace-
to debent, Alioqui Plinius etiam fpongias ( recentes ) ex aceto aut firigida fanguinis profluui-
um ftftere author eft, 8f fimpliciter uftas ad genarum fcabricias, (ftc xerophthalmiam interpreta-
ri uidetur,)8f alia ficutihlc Diofeorides , utiles facit, quamobrem nihil definio. Ex aceto qui-
dem non commode uri uidentur , nifi eo tindla: , reflccentur : quod aliquoties repeti poteft , ut
tandem ftccie urantur, f Vfla fpongts cinis fanguinis fluxum ualenter aftringit , Galenus de
thcriaca ad Pifonem. Omnium fpongiarum cinis cum pice crematarum , fanguinem flftit
uiilnerum. aliquiraras tantum ad hoc cum pice urunt, Plinius, f Hirci fel lentigines tollit , ad-
mixto cafeo ac uiuo fulphure fpongisi^ cinere, ut mellis fit crafsitudo. Idem. ^Spongfe ci-
nis cum oleo uel aceto fronti illitus tertianas tollit, priuatim Africanae ex pofca tumorem difeu-
■ fotiunt, Plinius. .

Oculorum caufa comburuntur in cruda olla figulini operis , plurimum proficiente eo *

re contra fcabricias genarum, excrefcentesqlie carnes. Si quicquid opus flt ibi deftnngcre > fp'J'
fere, explere. Vtilius in eo ufu lanare cinerem, Plinius. Cinis carum ex acetoarids lippitudi
niauxiliatur,8fc,Diofcorides.Videpauldfuperius. ,

Ad fanguinis narium eruptiones: Spongiam cruda pice imbutam exurito, StlinamMto tor- ,

to exceptam indito, AfclcpiadesapudGaleriumdecompof.fccund.locoS. Etmox:Q.mdam^^^^
fpongiam Aphrteanam aceto acerrimo incoquunt , deinde exprimunt, eamcp in ignito lapide
frequenter obuoluunt, atque ita fuffitum Si uaporem excitant, quem naribus attrahere lubent.

Spongfe Africanae combufisc cinis fi naribus fanguine manantibus hauriatur, plurimum pro.

^''^'s^ngiarumilIowrri,&‘quiineiscotincnturlapidtT,cineris,adconfumcndasftruraa^feutu--Isn-amr^^^^

mores gutturum, quos bronchoceias Gracinominat, apud recentiores

Adtuj^im,0'c*

La^isj^ongiis,

1076 De Aquatilibus.

ego his ac (imilibus , qualia fubiungam medicamentis curatos quofdam , ftiblatis uel imminutis
tumoribus , fcd poft aliquod tempus renatis rjfdem denuo infeftatos. Guttura tumida , quod
aquarum farpe uitio euertit,(eSr hxreditaria malo ituerdum^i fallor') uocis ac fermonis ufum ac anhelis
ttim impediunt , ea in Bergomenii ac Neocomenfi agro monlirifica funt : quibus plericp lirans
gulati funt. quibufdam impune adeo dependent, ut ab humeris geftentur, Alexander Benedi.
dius.Iiiter Heluetios Vallefia prgcipuc his tumoribus,unde gutiiroli dicuntur,infeliatur.fcio ali
cubi pueros hoc malo paulatim audio ililiocatos. Chirurgi quidam execare audenti qua chi=
rurgiam idem Benedidus docet lib.5. de partibus corporis humani. Sed ad remedioru efpon
gqs deferiptiones uenio. Ad leuanda guttura medicameniSume corticis auellana, fpongi^CK

combuft£c,algs(id eli,palesmarinie,)chartscombuftx,ofsisrepiaE,cIinopodi},rem.p)antaginis, jo

ana femunciam. piperis nigri, 8C albi, QC longi 1 zingiberis, falis gemmte,pumicis, glandis muf,

gall5,cinamomi,ellebori albi a<:nigri,anadrach.duas.teruntur:ac cum faluipaqua, drachma pos

tui datur. Sed perpurgare prius dC corpus 8d caput opus eft. Perfe {etiam) uefilsimo experimen»
to promittitCf myiat) fpongia in furno arefada.drachmaipondere ex iiirio albo ante ccenam dtia-
rum horarum interuallo (pota,)li quotidie datur. Alexander Benedidus libro x X x.decuran-
dis morbis, f Quae fequutur in libris quibufdam manufcriptis,fi'ne autiiore reperl. Ad bdtiii m;
fic enim indodi quidam recentiores nominant. Mifce pilularum de agarico & cochlariim , aha
fefquidrachmam.fiant globuli x X I. de quibusguttUrofus feptenos feptimo quoque die deglus
tiat,6f eodielibicaueat. Interea etiam hoc polline utattir,quirecipit:Spongfeincife&combii.
fiac,ofsis fepiac , falis gemmei , radicis chelidoniae, cyperi, cyclamini, zingiberis , pyretri, bede- 10
guar,nucis cyprclsi,r3dicumlcrofulariae,filipendular, {ommum ^utoujlorum j Partes aauales:)iiuius
pollinis Ijuifsime triti fcrupulus au t drachma dimidia bibi debet j cum deebdo faluls uel llaphi.
fagrig. Foris autem imponatur emplaflrum diachylon cUm iride (ireatum uocant indodi) admi.
xto polline radicum fcroftilarite. Aliud: Cornu cerui & fpongiac quam a ftrumis denominant
pharmacopolae,partes jquales in puluerem redigeiSi: quotidieieiunusindebibatalFedus e uino
aut aqua portionem conuenientem C drachma: nimirttm ) mane uefperi, quod fi recenuor fit
ftruma,huic remedio cedet:fin uetus.nonamplius augebitur. Aliud; Spongiam balneatoriam
multis calculis refertam ure:Sf admilce cornu cerui u(iiim,(a^ualij>ondere.)itcpipetis logi drach.
mam. fabarum drach.ij.Dormiturusftrumofus panis tolli fegmentum modico uino madefaciat,
cum eo hunc pollinem deuoret. Luna decrelcente,mane dd uelpcri. Simul etiam llruma inun J®
gat bis die unguento quod fi t , ungula: equina: ramentis, qua: a fabris abfeinduntur, crematis SC
cum oleo permiuis. Aliud;Lapidum de fpongljs femunciam; fpongia: ullx drach.n. plantagi*
nis maioris manipulum , tere.& puluerishuius portionem cum pane tollo e uino madente quo
tidie fumat. Aliud:Lapidum fpongi3c,pumicis, ofsium perficorum, cotoneorum exiccatorum
{farmmtenorts,)m^ uncias fex.Ofsium fepiac unc.iij. falis comunis unc.iiip pyretri,galteRom.
ana unc.ij.tomenti de pannolaneo,piperisnigri,anaq,f Mifceanturin olla figlina uitreata,oper
culo probe claula cum luto,6^ comburantur. AlitidiSpongiam balneatoriam uretSf fumu per
infundibulum ore aperto hauri.Crcmata: pollea puluere e uino (paulatim) bibe, Aliud.-Spon
giam balneatoriam.Sf quam fpongiam uocantin rofa fyluatica, in uino generofo coque. Ali=
ter ; Spongias a llrttmis didas,in pollinem redige.-quem cumfimila & paucaaqua fubig'es,&in 49
fjirno coques placentam, de qua mane & uefperi bucceas tres fumi iubebis. Puluerem contra

llrumas(quemcuncp)fumiuoluntdecrefccnterammLiina.quantumelliuglans,eiurepiforum

Cnefale,fine butyro, mane & poli ccenam; ita ut interim poinis,pifcibus, lade,3(: omnibus glu-
tinoft fucci cibis abllincatur,donec perfanetur llruma. Simili remedio tieteres quidam ad lufc
fim,8<:c.utiam proxime dicetur, ufi funt.

Ad tufsim,fpiritus diflicultatem a llomacho, SC fanguinea fputatNouam fpongiam 6C madi-
dam accipito, huius ullg trit^cp cinerem cum meile & pipere , quantum fatis eft, commifceto,in
earoqj formam redigito, ut delingi pofsit . uefpericp a ccena quantum tribus digitis capere potes
accipito, Galenus Euporillon j.y». Spongia: Africante cinis cum porri fedliui fucco fangui-
nem reficientibus haullu falis ex frigida prodell,Plinius. Cum fucco porri fedliui haullus em- ea
tpyicos{refonehamoftyuos,ex Tlinio) fanat, Marcellus Empiricus, f Ad aluu cttam,experta.Spon- ^
giam recentem uino madefadla urito, quoad in cinerem uertatur. Et cineris cochlearium unum
irrigam cum uino ueteri menfur» unius,da bibedum diebus tribus maneieiuno.fi febricitequi.
num fit dilutum,Nic.Myrepfus. ^Spongiam marinam exures,& in cinerem rediges & cribra-
bis.mde cochleare plenum in quacunque potione dabis ei qui haimorrhoidum nimietate nexa-
tur Marcellus Empiricus, f Si fliixus(uteri) oboriatur,& iam diuturnus fuerit, fpongiam com-
biiliam ac tritam umo odorato dilutam,bibendam datoiSf per fulfiius rcficca gC qua rellringuc
appone Hippocrates de nat.muliebri. Etiibro i.demorbismuliebribus:Sifluxus(inquic)diu
turnus ht , Ipongia combufta auxiliatur, terenda eli autem fpongia, 8C cum uino odorato
exhibenda.

Lapides fpongiarum 8f ipfi uocantur fpongfe, forti Ifortgite-.) uel cylleolithi,qudd uellcs me “
deantur, Hermolaus, Spongi* lapides inueniuntur infpongijs, &: funtnatiui.quida eos teco-

hciios

DeSpoilgijs. Lib.IIII. 1077

H.a*

I

ji(diosU%»j hk cyfteolithos Ugmt,quod m j«Kj-/?/rff«)tiocant,qiioniam ueficae medentur, calculos rum
puntmuinopoti,Plmiusj6. 19. Lapis fpongfe, qui Sf fpongites , in fpongijs folet inueniri.is
cochleae inftar pcrforatur,& quidem utrintjcum uino potus calculos renum frangit ; atqj ex eo
tecolithos nominatiir.PIinius fpongiten,quia lapidem efle legerat, in gemmis numerat, Ge. A«
gricola. Lapides in fpongijs inueniuntur,qui uelicae calculos rumpunt in uino poti,Diofcoridi
Rarifsimae funtfpongiae,quachilce lapidibus uacent, Matthiolus Senenfis, Lapides qui repe-
riuntur in fpongijs, frangendi uim obtinent, no tamen ita ualidam ut lapidem in uefica cominu»
anttunde qui id feriptum reliquerunt mentiti funt.uetum qui in renibus coniiftunt,rumpunt:uc
lut qui ex Cappadocia couehunt quos in Argso nafei aiunt. Soluuntur aut hiin fuccum colore
jo latSeum.ex quo liquet quod extenuandi uim obtinet, abfcp eo ut infigniter calefaciant, Galenus
lib.9.de fimplieibus medie. Ad calculofos pharmacum infperfiletSeminis baliamf parte unam,
lapidis qui in fpongijs reperitur tantundennpulegij aridi,feminis maluK fylueftris , ocymi aridi,
fingulorum tantundem.T ufa Sd cribrata reponito, & dato cocteariu cum uini diluti cyathis duO
bus, Afclepiades apud Galenum de compofitione fec.locoslib.iojcap.i. Antidoto e cicadis ne
phriticae apud Nicolaum Myrepfura mifcentur etiam fpongiarS lapides, f Lapillus qui in fpoii
gia Africana inuenitur phoenicio obuolutus linocp ligatus, collo fufpenditur cius qui uua uitio
laboraqMarcellus. Vfus etiam horum lapidum eft ad bronchocelas , ut explicatum efi: fupra
inter remedia e fpongijs ullis. , . .

Spongia didla eft a uerbo ftringere,(ftc leg6,non fingcre,ut codices quidam habent) quod efi
(0 extergere. unde CicerotEt ftringebatur fpongijs fanguisftd eft,extergebatur,Ifidorus. Sswjy©',
tnnijj,io(/,Hefychius. Atticum eft, Suidas. qui BC hsc Ariftophanis uerba e Ranis citat:

SOT'j}.@-,o5jir'ia!airi(/TOi^(c,Varinus. K5vt9i[{,fpongia , Idem

Hefychius;ftcdi(ftanimirum^V^x^oir'li£'mlj*)y, a raritate 51 uacuisfiftularum ipacijs. noV*
att TrrT«it airefpKy/raTtt, Varinus.

Homero dC Q.Calabro, Emjyoj/ Kwi/’i«(/,Suidas exe« epithetii
pigrammate.uidetur autem carminis author,quifquis eft, penicillu e comis arundinu ad abfter»
gendum aliquid confedlum.cnrojyjj/ appellare."}-<“s“j* interpretor aptum ad abftergendum : forte
a uerbo 'f-«i<i,unde Sd d'»K7]>>*,quod eft ftrigilis. Kiu Mitw re/rmiS' Enfjjijji

kmWIu/ Suidas ex epigrammate, f Spongte epitheta apud Rauifiu funt:

jo Punica,leuis,madidata,munda.

Habet & fpongia fua hieroglyphica, Vulgatifsimu enim eft,hatura bibacioris homitidm per I»i>i

fpongiafignificari,ea quae omnibus in promptu eft caufa,attatSufolotantumhumorisexugcdi.

Quo accedit feftiuum uulgi dicfteriu in Vefpaftanu iadlari folitu , quod didlitabat eum procura,
toribus pro fpongijs utirquddquafificcos madefaceret, Si exprimerethumcntes.Crcdebaf enim
procuratorerapacifsimuquencp ad ampliora officia exinduftria promouere; qUd locupletiores
mox codemnaret.atcp ita ille eoru rapto frueret. Siccum etia Horatius pro paupere dixit : Accei
desficcusadun(ftum,Pierius Valerianus. tt i ■ c t

Spongias(uelfpogiolas)olitoresantiquiappeIlabatradiculasafparagoraCaltiliS,Hermol.)in.sfem;fc4fi< di»
terfeimplicatas.Columel.lib.ti. Menta ferit planta:uel,finohdagerminat,fpogia,Plin. Reces«rr/a.

.j 0 Proptiiarij de lingua Latina fcriptor,amentaliue cachryn, qui ueluti flos in quibufda arboribus
fecunda natura uifif,cu fpongia praeter natura in quibufdam nafcente , ut cynorrhodo cofundit,

Alteru genus rubi in quorofa nafcit,gignit pilulam caftanes fimile,pra:cipuo remedio calculo.
fis,Plm.hane pilula aliqui.ufMarcellus Empiricus.fpongia uocant. Ide alibi; Spondogos (in.
quit)eft lanugo qua!da,q'ua; in rofa filuatica folet nafei. f Carnofa aliqua appellabimus; ut fpon.
oias in humore pratoru cnafcentes.fungoru em callu in ligni arboru^ natura diximus,&lalio ge
here tuberu paulo ante,Plin. Noftri quide etia fungos nimium comuni fpongiarSnomine uo=
citant.quancp uideri qircuntetia Latini fungn ab Attico nomine fphongos noininafle.^umex
quonla no aliter ac fpongia eft fiftularu plenus,dicif,(ur Vitruuius author eft,)fpongia,Ge.Agri
cola. ^Rhododaphnen aliqui fpoUgo uocat, Hermolaus, legifid quide inter nomeclaturas rhO
fo dodaphnes apud Diofeoride. Hippocrates.in«vMasiiiro)j,ii(/ dixit,pro interiore colocynthidis par
^ te Galen.in Glofsis. f'Tethya,qui accolut Adriaticafinu, ex eo fpongias nominant : quia cum
premuntur, tanquam fpongite, fic aquam foraminibus reddunt , Gillius. Holothuria ( Tetlpi4
puto dicere debuit) funt qui uulgd fpongiolas marinas putent uocitari , Brafauolus. Vulgus Italice
■Sphunge profert, smjjyoi etiam ab Hippocrate uocantur adertes fiue glandula Circa tauces,

utlibro4..Epidemiorum,GalenusinGlofsis,8i:Varinus. ^ , c, i ^ •

Sooneidfus quod fimilitudinem fpongfe habet, idcirco pulmo fpongiofus dicitur. Sd colo. pmsatiUfta

ftrumeftpriraaaparturpongiofadenfitaslaais,Pliniolibroi8. Spongiofa came plens iunt na.

pellicula; intra naues, in quibus fit olfa(Sus,ut legitur alicubi in pfeudepigraphis Galeni, sp n
aiarepro eo quod eft abftergere fpongia non aulim dicere : quanquam id uerbum in l^«iona-
, fio Eliots Angli extat. Oua fphongia, (cibum ad modum fpongia ratum, tenerum, Sf inflat
quidam interpretatur,)dercripftmus in Gallina F.

HerhiC»

K

c.

e.

h.

froucrhii.

io78' De Aquatilibus.

3:OTjj,i«,tar<;)j«(/'«,He(ychiuS. Ofsiuni caroj^</lmy in capite ufuffl exponit Galenus lib. S.de

uftipariiutn. Vrinatorumilliquifpongiaspifcantiir.a GtKcis nominantur
oo-ojj^KSAi/jifsTOijcarojjrfTifiiu.rcccntiores quidamLatinefpongiariosuellpongiatores dixerut. Vi.
de liiprainE. Ar^is SH^maifcnuiBSitrtMiv, Aelianus amorem Uituli marini in fpongia-

torem memorans. Ki/r»,i^V©' Hefychius SC V arinus. Plinius libro 57. Spongites

(inquit) gemma fpongiac nomen reprffifentat.fed lapis non gemma eft,qui in (pongl)s repetitur.

V idefuperius in G. Pelagonius dixitin Hippiatricis; Ruellius uertitpenicillum.

ufus eft ad inungenda pecora.noliri uocantcinbcttfclebct bitrjfcn. Item Abfyrtusin capite
de fcabie equorum:3t//tsiw»'jj,ic(/ miuGcs Sifjiitiis i«t«j|jn.Pro quo Hierocles;
fviii» Antoirouiirfja.^AjquodfpongiadetergiturjUtquidamin uulgari LexicoCjrat. 19
colatino annotauit : ubi SC tnrejyiirti* pro eodem legitur, tanquam ex Euftatliij in Odyfleam pa.
recbolis : in quas index uulgatus neutrum ex his nominibus habet. A?mmo^i(ai/ , mmiixKai/,
(malim SuidasinK^'»®^. apudHippocratemlignificathu.

morem aliquem lana excipere.lana enim illum imbibit fpongia inftar.

Rhododaphnen aliqui fpongon uocant. Spongitin herbam dicendo Aerius procidcntijfe.
dis utilem, quid intelligat haud fa'o, Hermolaus Barbarus. Conferta Plinio eli ueluti fpongia
dulcis aqus, coagulum alias diiSa quod ferruminet SC confolidet uulnera. Videri autem poteii
eadem fpongitis effe,tum ex nomine, tum ex uiribus.na SC qux ferruminant, aftringunt: SC qu»
ano procide nti conferunt,ex aftringentium ordine funt pleratp. Conferuam efle puto mollem
illam confcrdlam^ ex innumeris ac uiridifsimis filis oblongis herbam.feu uillum,qui aquis prx 10
fertim ftagnantibus innatat circa ripas.

<i>(£*9v©. eft, id eft fiftulis in anibus cauernofa;no it^os.id eft,uacua, Galenus tertio de
differentijs pulfuum. Nidi alcyonum,inquit Plinius, grandium fpongiarum fimilitudine funt.

Lanam fpongiam ue,aut alia in quibus fimilis raritas eft, fi quod intus habent exiguum fi t,id
non deponere, fed continere manifefte uidemusifi multum,efFimdere, Galenus in libro de fetftis
ad introducendos. Et mox;Si meile pice ue liquida fpongiam lanam uenon immodicemade.
facias,nihil effunditur, propter humoris crafsitudinem. Glandula mamillarum poft fcetu con.
ceptum fiunt rara; ac laxte,& iacfle plens, at quo tempore latfte carent, contrahuntur, ac denfan.
tur.tantum a feipfis differentes, quantum permadidaclpongis «« -ficcrMAwiil/tftWiiij/.-fic enim fpon
gias appella^,? quibus cum humoremomnem exprefferint, circundatisuinculisipfascoftrin-
gunt,toium^ corpus ipfarum cogunt,Galcnus de aliment.j.S.f Inter medicamenta qus ftypti
ea uocant, nihil efficacius rubi mora ferentis radice decotfta in uino ad tertias partes, utcoUuan.
tur eo oris ulcera, fedis foueantur; tanta^ uis eft utfpongis ipfe (eo fdlicet humore mhitit,utu*
/o»irotKm(icyi^r«^«(iOlapidefcant,Pliniusi4.ij. fMatreasomtaf©' Alcxandrinus,ad Ariftotelis
problematum imitationem ridicula qujdam cominifeebaturtex quibus & hoc eft, aiktj « osrojyci
o-viiTtirovoi fj^yO-vyKao^orvi^avTtXLi/t qui reddam teque argute,non occurrit.

Iphicratem tradunt cum Stymphalum urbem ArcadfeCad lacum eiufdem nominis lobfidio»
ne circundediiret,&: fruftrari conatus fuos intclligeret,exitum fluminis(Erafini)e lacu obftrue.
re conatum, innumerabileisfpongiasaduexifletftd louis oraculo admonitum defiitifle, Nic.

P erottus. ^ Aos uei yy-rpiifioi} Dicsopolis quidam pauperculus in AcharnenC- 49

Cbus Ariftophanis.Scholiaftes intellfgi inquit ollam in qua fpongia meile plena erat, infantium
ori imponenda, ut plorare cibi defiderio delinant; uel ollam cuius foramina propter inopia fpon
gtjsfarciendaelTentiuel fpongiarum iijiftaf cauernofam, adfummam paupertatem indicandam.
Apud Suidam huncuerfumrecitantchjjjroir^ojyiV legitur id eft.

En tibi caudam leporis, Ariftophanes. eft enim mollis Si tener uillus leporinus , ut pro fpongia
eius ufus efle pofsit,ad gramias feulippitudinesabftergendas,Suidas.

AvBtvet i/i ut A^»ittu^yicu:u^ ut wc mweuitfS riC^^yiatiais'

w'3T)’7Dis7r(/7r^j«fi(fgo^(7i(S(/w^3©', Athensuslibro i.
upHTOiirfrjrxniZxS Ni{oji,Odyfres A.

Acco mulierem quandam flolidam paxillum fpOngia pulfafle aiunr, mriyyiii ‘miIxUy Kjdiaji, y®
Suidas. f Somnium quoddam de corporibus Ipongia perterfis Val.Maximus memorat ; locus
iam non occurrit.

Spongia mollior,eodem fenfu dicitur quo.Pyro niollior,iwW nnrrutTCp^.-SC auricula intima
mollior. Sic autem aflentator quifpiam loquitur apud Comicum quempiam , citante Plutarcho
in commentario de diferimine adulatoris 8C amici ; d/tt musituyi ii&s 'jij/ sfUTjmilw ■mlu-n, Ay ui
miiiooi •arimm yxytyuyoMy : AyyHTniiHOTinzuo^iasiiuAstxarrC^oy TaTii.offaiTnjf/. Ad eundem modum
dicebantpeponemollior, mitior malua,ErafmusRot. Sic 8(Thcopompus apud Athensum:
KitMimutSjSt mmi/©- ulmi iteiyiyn. fidem Erafmus in prouerbio. Notare ungue; Eodem (in.
quit) pertinent, fpongia, lima,calum, qus in emendationis prouerbiumabierunt.Spongia de-
letur quod non placct.lima detrahitur atep expolitur, quod redundat, quodep incultum eft. cario 6»
deformatur item ac fingitur id, quod eft rudius .Proinde in fpongiam incubuifle dixit Auguftus
Aiacem fuuni,quem deleuerat. Zuiv^gy xuiuey/lMi ^ Suidas ex epigrammate;

hoc efi

DeSquatina. • Lib.IllI. lo^p

hoc efi fpongiam qua fiyli ue! penicilli peccata emendantur , inducendo fcilicet ac delendo,

S p VM A (Aijjwlappellataapuatorigoeft, Videin Apuis.

S P V R I A E a Gaza conuertuntur aliquando pifces ab Ariftotele Rliyades ditHi Vide ilri
pta in Corollario de Chalcide.

s Q_v A L I circa atquinodium pariimt, Plinius 9.jri.ldco ex Ariftotelis quinto hiftoria tranf
lato, ubi is fquatinas nominat. quarein Plihij quocj uerbis fquatinas aut fquatos legendum con>
ijciotquod a: Mairariusinfinliareuidetur.non exprimit tamen. Eiufdem libri cap. 14. Cum
pifces cartilagineos planos aliquot recenfuiffet ; Hoc in numero ( inquit , cartilagineorum fcilfc
cet)funt Squali quO(^,quamuis hon plani. quem locum explicans Ma(iarius,LegendumCmquit)
Io GalciCid eft Muftelli.ut Gaza conuertit,)non Squali, ex Ariftotcle,unde haec Plinius mutuatur,
arc.Rondeletiuseoinlocofqualiuocabtilum retinendum, SCgaleosintelligendos putat. Non
femperenim(inquit)Grxcisuocibusufusell Plinius, nec huius loci leciionem mlitandam effe
arbitror,, praefertim cum alio etiam loco fqualos nominaucrit. nempe lib. 9. cap. y. ubi iparos,
torpedinem, fqualos circa atquinodlium parere tradit, Htec ille. Verum in eo loco meliores co=
dices Plini) pro fparis fargos habent , quod cum Ariftotele conuenit , ex quo hic locus transla^
tus eft.-apparetcp collatione fquatos ctiam,id eft fquatinas, non fqualos hJclegendum. In catalo»
go pifcium,quem confecit Plinius ad finem libri ji.galcos nominaturfuo ordine tfqualusnuf»
qiiaratrhinam uerd ibidem fquatiim interpretatur. Plura lege fupra in Rondeletij capite de
Mufielis feu Galeis in genere,pag,7i6. In Halieutico quidem Ouidij fqualus nominatur inter
io pifces quimherbofaarenadegunt,hocuerfu;Et fqualus,8C tenui fuffufusfanguine mullus. Vi-
detur autem Iqualum pro Cephalo dixifle, per fyncopen, 8Cc. quanquam cepbali mare uicinum
fluui)s K ftagnis amare dicuntur,&: limo uiuere. V arro etiam libro j, de re ruftica dc pifeinis
loquens, fqualos cum mugilibus nominat, funt autem capitones mugilum fpecies. Vulgus in
Italia hodiecp Squalium uel Capitonem nominat pifccm fiuuiatilem ,qucm noftri 2liet. Qtii ue
IO quali Squalus apud nos uocatur',longe alius eft, ex Leucifeorum fluuiatiliu genere*

d'e

SQ-VATINA. bellonivs.

H I N A J.I Graed, Latmi' Squatinam , Galli Angelum marinum uel Angelotum iio=
cant:qu6dbinisaiisiitrmc^ expanlis, quendam uelutiClieriibum referre uideatur*
Magnus eft pifciSjac longe Adriacico ac LfgufticOjquam Oceano maximus, ut a*
pud V enetos ac Ligures quadraginta interdum librarum pondus excedat , Cartilagi=«
noftis eftjuiuiparusjcontracftiore ac longiore, quam Raiaaut Paftinaca, corpore, quaternis alis
'ad latera communitus eft:capice fere circinato , ore firmis dentibus circumuallato , in Ranae mas
rinxfpcciem.idautemhabecantrorfumapertum, non autem parte corporis fupina utRaise ac
Galei,Quinetiam quas branchias Raiae fupina parte oftendunc , eas Squatinae in lateribus , Ga-
ieorummore,pr^ie ferunt»

Lius pellem pifeatores Itali prius glubunt, quam foro exponant» Ea enim aflulis diftenta,
cxiccata, fabris lignarijs ad opera perpolienda, ut dC Canicularum apud nos, pellis utilis eft.

1) £ S QJV ATINA, RONDELETIVS*

A

S

5

piMHNacccntuin priore pofito, ut differat a /mJ, quae limam fignificatj GazaredJefqiiatf- A
nam conuertitPIiniumfecutus:eius enim haec funt uerba in catalogo pifcium.Rhina quam fquaLit-j
tinam uocamus. Dicitur autem fquatina fortalTe a fqualore,hoceft,cutisafperitate. Maf-

60 filienfes, Galli, Ligures, angelum uocant, a fimilitudine angeli pidi cum alis expanws. Veneti
Squaquamuocant.alij Squaiam,alij Squadram,BurdegaIenfesCreac debuch. Graeci huius tem
poris in CmlUrio. )

(E)

io8o DeAc|uatilibus.

Squatina pifcis e(l plarius,cartilagineus,tnagnus qiiidem,urpote qui ad hominis magnittidineift
aliquando accrefcat. Vidi etiam fquatinamccntum&lfexaginta libras pondere tequantciTii Eft
enim bene longa, fed corpore contractiore ftri(Siore^,cuteafperrimaj durifsima, qualignum
ebora perpoliuhtur.nam Si e niari fabriles ufus exeunt, inquit Plinius,Iib.ji.cap.io. Partes prO=
ns coloris fuiit cinerei ad fufcu uergentis, pars fupina alba & Isuis.Os non habet in fupina par.
te, nec infra roftrum raiarum modo, fed in promptu parte^ primum obuia,uelutirana pifcatrix,
acqj fquamofi , maxillarum offa in angulum obtufum definunt , lingua uerd in acutum, in cuius
extrehro carneum tabernaculum eft.Os habet breuibus fed acutifsimis dentibus munitum, aliter
Dentes. quain in ullis alijs pifeibus difpofltis : funt enim dentium ordines , interuallis dentibus uactiis i
fefe diftineSi & diftantes.Horum ordinum fingtili tam arcte connexis cohatrentibus^ dentibus la
confiant, ut no plures dentes, fed unicus planus, latuscp dens effeuideatur:uerumuhguibus,uel
cultelli mucrone inferto facile ieparantur , ejui^ a reliquis feparatus eft, reliquis immotis moue>
tur,2f loco eximitur.In inferiore maxilla,lmgus extremo acuto locus dentibus uaclius ceditna
tura: prouidentia, dextra finifiracp dentium funt ordines,qUinque dentibus coflantes, tertius SC
quartus ordo quatuor duntaxat dentibus confiat. Ordines qui hos fequuht , qui^ in anteriore
oris parte Citi funt, tribus tantum. Contra in maxilla fuperioretea enim in parte qUte maxilla: infe
rioris parti dentibus uacua refpondet, ordo eft ex quincg dentibus, utrincp fimiles duo ordines.
Quartus, quintus, fextus feptimus ex quatuor dentibus, qui fubfequutur,ex tribUs tantS.Den
tes omnes in os funt recurui. Maxilla fuperioris extremu cute ilo integitur,cx eo apophyfes duf
in os demittunt in alias diuife, de quaru ufu poftea dicet, Oculos fiipra caput habet, ncin furfum i»
fed ad latera fpecfiantes,poft quos foramina funt,qux ad os uftp patent, ucl uti in raijs.In lateribus
branchias deteefias habet, non in fupina parte Ut rafenllarum enim fitu & oris fciffurafquatina a
reliquis plaftis jpiicibus differt. Corporis latitudo in pinnas definit maiores, fequuhtur ahte mi«
nores, Ih cauda ucro pinnula; duae eretSx furir,eadem in unicam & cotinuam delinit. E media
dorfi fpina aculei parui exifiunr, item alij prope oculos. Reliquis cartilagineis, internis partibus
fimiljscft. Nam uentriciilum magnum habet , fnteftinamagnalata9,heparinlobosduosdiui.
fum,in quo fellis uefica latet, felle uiridi plenaTLicn ex rubro nigHcat. Cor angulatum, compreC.
fiim unico tantum iinu donatiim.Mares a fa minis diftinguuntur appendiculis quibufdam car.
ttlagincis circa anum.quibiis foEmihte carent.

C Cartilagineorum una fquatiiia bis parit.mam & incipiente autumnO,&' circa Vergiliarum oc jo
cafumtfed per autumnum felicius. Singulis uerd foeturis partus fepteni aut otSonf proueniunt;
Hxc Ariftoteles,libro )-.de hift.cap.io.

D Idem lib.6.de hfft.cap.io.fcribit fqUatina fcKtus fuos in metu intra ferecipere, Sf rurfus emit»

tere, nonnullorum gal eorum modo.oj/tli*' sv ec^^tycc/ttac y^ct^ictci tegu ag iKUTisesvvioTjsSy

stdt tujiivcu, if3UcuiiC^KBU.Y^ttr\oxtT£l>./iys^a'nbif/7pvyui/

«2f.SK eio-c/ltyyreajinjt JlKTjacey^ isu vtoyjss eijst "n (rtytS©' ^ xt(j5«AKg,«£C2 wc «Kftir&Kg.Cgteri galei et emit
tunt, &: intra feipfos rccipiut foztus,&: fquatinff.S: totpcdines;Ex planis autem pafiinaca & rafa
non recipiunt propter caudte aiperitatem. Neque etiam fetus recipit rana propter capitis ma»
gnitudinem & aculeos. Qtia: addimus utadmoneremus Latinam Arifiotelis conuerfionem in»
emendatam eile,in qua pro rana perperam raia legitur, ut ratio qu® ftibiungitiir,&: Grxeus con 40
U.i. kmim/r. textus conuincunt. Oppianus fquatinam non fuos fotus intra fe recipere , ied prafidio alio cos
tiicriauthor eft, nim/rumlatisutrinmpinnis,ceua!iscxpanfistegere.

Toiia/ yira TOEiBtf OTpinu/i-jTffl iAxiu), ‘ AKSam'ih-ml'uljKavm xiwtiKiti:

AXkx fi TstiilhiSaiii -imirfxyis IciKptTSfafy ■im wfijiiyiiij/iH j^ci/g «Hms:

Tffcfi,/ rtTt/{otElKaj,f 'nxEoif/ tfofa,;

Sed cum aculei parui Cnt,& in recenter natis molles adhuc, hecp capitis magmWb,ut in ra.
napiicatrice,ii£quecauda:afperitasutinraiapra:pedire poffunr, quominus fquatina fotus fuos
Ui.^.dehijh. *'ecipiat,Ariftotelipotiuscrcdendumeffecenfeo. Hancfquatina:folertiam attribuit Ariftote=
«p.j7- les, utarenafe obruat, cum^fe totam occuluerit,uerbcrat(/aty‘A'fm)orisfuiradiolis feuuirgu»

lis, (ut pifeatores uocant) quas plfculi cum afpexerint, adnatant quafi ad algas.quibus uefei foli= f»
lii.s.cap.42, ti funt.PliniUs;Simili modo (quo rana pifcatriS£)fquatina & rhobus abditi pinnas exerras monet
fpecie ueriniculoriJ,item9 qute uocat raia. Miru uerd, quod Plinius appendiculas illas quib.
lqiiatinapifculisinfidiaf,pinnasappellet,cumnecj pinn:cfint,nccjpinnisullomodofi'miles,fed
uermiculi,ut ipfemer 3it.JKnCt.propriefxSJix uocat,radiolos df uirgulas interpretatus eft Gaza,

^ S quatina carniuora eft, & in alto m ari uer fatur.

^ Hyira(inquic apud A thenxum^ Diphilus.librO 8.)Ka£ m/T« ■fweM.etxmy eZQe.tUlTneifis yifu:

H M Koirig S otVto to nT^xyix 4 l/rarf!» SB, Kfti <Ah, ygit J'uiri(sirSpyasa, TsffMxCoyiiM

vk n wg Hsk «liSAwa. Squatina etiam ex cartilagineis eft, concotftu facilis, & lenis. Qute maior,
magis nutrit. Vniuerfe autem cartilaginea omnia flatus gigtlUht, Carnofa funt , concodiii difflei»
ha, quorum mtilto ufu oculorum acies hebctatlir.Qiiod temere dieftum effenemo exiflimare de
bet.Cum enim cartilaginea flatuum,crafsiorum^ Si glutirtolbrum humorum magnum prouen
tum adreranr,craflbs ex his caliginofb^ fpiruus effici necefle eft, quorum perfpicuita te dC fpien

dorem

DeSc|uatina. Lib.Illl.

etiam iruftids negleda,tum ob fcnniim faporem^tum ob carnis duntiam dC ^nfuauitatem ’

Exhepate oleum fit,quod adhepatis duritiam ualet, addita fpica celtica, uel ftyrace, iiel ab= g
fimhio,Oua exiccataad fiftendaaluiprofluma multum conferre experientia compertudjsenim
ad omnes alui fluxiones utuntur pifcatores noftri. Cute enfium capuli integuntur. Ex eadem o= (E)
ptimumfit in pfora & fcabie fmegma.Eiufdem cutis cineres cotra alopecia & ulcera capitis ma::
nantia prorunt.Totafquatina^mammisimpoflta earum incrementu prohibeW,duriufcuIasffired
di traditur: quod a me experietia comprobatu eft.huius quoc^ rei teftis eft Plinius. Squatins(in r jA ' .
quit)illicx crefcere mamas non patiuncur.Id no manifefla qualitate , fed obfcilra quadam ui effi^

IQ ci puto,maxime cum faleafieruata idem non prafietjcuius falis caufa magis digerere &fexiccare

deberet. Hanc fqua tinae facultatem fi refciTcant mulieres, cultui QC ornatui plus ^qiio dedita, pUi
ris eam empturae iinr, quam ulli Romani unquainmullurri, uel etiam acipeliferem emerint.

Audiui ab excellentis dodrinae uiro cum dicerer,eam quam nos fquatiham eife diximus, rhi= a
nobatum eire:Squatinam uerd efle,quam catto roclnefo in Pfouincia uocant.Sed de rhinobato
mox:de eo qui catto rochiero nomihatur,in Caniculis diximus.

Sunt qutfcribant fquatinam fubinde colorem mutare, &: eius cui adlixferit colore imitari po= c
lypi more,quodfane rationi conf^ntaneum non eft. Qiiae enim colorem ficmutant,uel quia cor ciuddnonmui
pore pellucido funtid faciut, ut chamtcleotiiel quia cute funt ita tenui, ut inbumorufpirituumi^tft^lorfm.
perturbatione atq? agitatione,uarij eorum cplord perluceant, Qtiorum neutrum de fquatina di»

Ip cipoccftjUtpote qus cute fit afpera,dura ac denfa*

COROLLARIVM.

RIima,qucm fqiiatum uocamus,Plinius libro 51. alialecftio, quam fquatinam 'uocamus. Sed x
fquatus quocpdici potcfl::prsfertim cum dC libro 9.cap. 5'.pro fquatinis fquatos dixerit : fic enim
. legendum,nonfqualos,fuperiusinSqualis oftendimus* Rondeletius ^»V« cii limam inftrumcn»
tum fi'gnificat,acuit:cum pifcem, penacuit, authore Cyrillo nimirum : qui id in libello dc dieftio»
nibus fignificationem pro accentu mutantibus annotauit.apud authores obferiiari non puto, fed
femper penacui. Oppianus libro i.Halieut.intergaleorumgenera, qui pifces funt cartilaginei
longi, fquatinas quoc^ numerat. — iT^pcTjooTnx ^

50. xfarttn Pivcu,K^a)?rvi{cu,i(^ wctwjAs/, dCc^ (Aelianus tamen in huius loci paraphrafi fquatinarum
- non meminit.) Hinc forte eft, quod Rondeletius feribit, eruditum quendam uirum,galeum Ca
to rochiero utilgo ditftum Gallis , pro fquatina habuiiTe : qui pifeis eft longus , galeis reliquis fu ■
milis: fquatinam uero uhigo exiftimatum profquatoraia,utpote latiorem, raite aliqua ex par»
te fimilem. Planorum pifeium alterum eft genus, quod pro fpiria cartilaginem habet : ut rai^,
paftinaca!,fquatin3E,PIinius. Squatina quotnodofit media inter planos Alogos cartilagineos,
lege ftipra apud Rondeletium ab initio capitis dc Raia pifce. Athenaeus ;\eo.8«7®f/jid eft Raiam
laeuem, tradit etiam fivlw^hoc eft Squatinam uocarhquos tamen pifces diuerfos efte ex ucriufq? hi
ftorialiquet.rhinobaton uero a uulgo Grxcorum,etiam fhinam uocari author eft Gillius : cuius
iierbanon rctftetranfcripfit Rondeletius, Squatinam (inquit) Grxcihuius temporis yjVfu/iGa/ii/o
6tTff(/.atqui Gillij uerba hxcrunt:Noftrae aetatis Grxei &rhinam &rhihobaton, uocantrhiham:
ut hztinKfrali /^o^iff)Squainam filie Squadram,hoc eft, Squatinam. Sed impofuit Rondeletio ma
lediftintftiis Gillq codex. Squatina uuIgdnomehferuatjMaifarius Venetus. Squatina, lo pe
fce fquatro, Scoppa Italus. Hifpanis ut audio Lira dicitur , a fpecie corporis, fed alia eft uete»
rumlyfa,de qua feripiimus elemento L. ^ Germanice fquacinauocarelicebitemASfl^clftfc^/
o^cr (Occrcuc^eljid eft Angelum pifcem, uel Angelum marinum j Gallorum SC Liguruin imi»
tatione. Albertus fquatinam Germanice catulam maris uocari feribit: qui pifcis(inquit)quiri
que pedes longus eft,& infuper cauda pedem ununi. Et alibi: Lignum raditur corio quorun»
dam pifeium arido , ut eius qui dicitur ad mare Flaiidriae 0ccrol>c ,^quod eft canicula mari»
na. Ego Germmanicum hoc nomen non agnofcOjdeprauatum forte alibrarijs. Murmellius
r#.,i0un^fifcl) interpretatur: quod nomen nimium commune ad omne canum 8^ galeorumge»

^ 'nus pertinet. Anglice dicitur 40?4t^, utatidio: pifcem aiunt admodum ficcum efle,cori»
umuicem limae arcubus dC fagittis Iseuigandis prseftare. nomen quoque ad Squatinam acce»
dit.quamobrem non laudo, quod Elioca Anglus fquatinam interpretatur a Sclcfi|]I)C. nam
Angli Soleam uocant 4 ©ole* neque quodidem alibi feribit, Batidem pifcem efle qui Angli»
ce uocetur '3t4yc aut S^C4t. cx quibus nominibus hoc fquatinam , illud raiam , ( quam Grarci
baton, batidem ue nuncupant, )fignificat. Pifcem faise fimilem , qui in cibo V cnerem iritet, a»
pudScotosaudionommari4©C4tof^^y. , . ^ .

Squatina pifeis eft cartilagineiis,planus,cuteafpefa. caudam gerit craflam. fcliniecofepofi» B’
tum habet, Ar/ftot. Afpcra cutis fquatmte,qua lignum QC ebora poliuntur, Plinius. De fquati»

160 n^ pinnis uerba Ariffotelis exlibri4.departibus animaliumcap.t7. retuli in Rana pircatriceB.
^quating comparatTritonem Rom^ uiftim quod ad fupcrficicip corporis fquamofi PaufaniaS;

yy;

rdAjC*

De Squatina. Cib.lIII, .,081

j- Sqaatinii^iifcisttiar.qiunc]! cubit6s(pedes,Albertiis)long(tudinis habet, Sf cauda pedale, P/.

Ius cutis cius breuis & niger eft,(Albei'tus addit, Gmilis ariitis herbae fullonum. )cutis quide tam
dura eft,ut ferro SC chalybi uix cedat, Author de na t, rerum, V erum cutis eius pilofa non elf icd
limae tantum indar afpcra.

Squatinarum coitus,eo quod cauda his plenior crafsior ue eft,attritu mutuo fupinarum par. c
tium agitur, Vuottontis ex Ariftotelc. Squatinte primus partus tempore uerriofit.fed felicior
ed fecutidus per autumnum.occafu V ergiliarum, Arifloteles hiftoriae fexto. f De fquatina: cu
raia coitu, dicetur paulo pdd in Squatraia.

Oppianus fcribitfquatiham nonrecipereCintra fe)f(Xtus,fedfub pinnulis fuis tueri, Vuotto, D
jo nus:8<: dmilitcr RondeIetius,qui Oppiani uerfus recitat.Gillius ex Oppiano , nori fimpliciter,
ut illi, fub pinnis, fedin hiatum fub pinnas fubietSum fffitUs fuos metuentes matrem occultare
tranftulit. nam Gratce legitur,tiait m' y srtcil/jsoi,/ «lufattSfMsfi tinfi -im , &c.

quoinlocoBrodsus fcholiades; Sunt autem illi (inquit) infra uelutiugulum cauitates quardam
(ir^kyut. etia didK)fub pinnis,cum alioru pifeium gula copararids,qii3c^ indar tientris illi funt,
.Sicille.Qiiodadremipfam attinet, quipifeem manibiis tierfare polTunt, pronuncient. quod ad
uerba , vatKrcpxyis retdus pluralis uidetur a fingulari , idem nimirum iignificante quod

f/JsLtrtyxjiue] etiam JlsxrtfXyh^ut in uulgari Lexico fcribitur,)hoc ed,ihtcrualliim jfciirura,diuorti5.

■miipSii pro 4*ntmis,apud Aelianum legimus, ego in Oppiani etiam UerfibUs malim le
geretAMa ot ^ i^irtyecyisydCc.Aietr^x^jO diteajs at c/iisucrxi raU

io ^« viStojiSt/jVarinus. placet autem Jjstc-tfxy<!iy legi paroxytohum potius qitam oxytonB.Hisfcri.
ptis reperi in parecbolis Euftatliij in primu Iliad6s,quac fcquuntur; A uerbo <r<f il|ii,fit ojuto-tf «1 de
fciirura,fiue petrae, fiue in corpore animalis , qualis & in fquatina memoratur Oppiano : i(ga » otii
{i^cS^xaiitiKi5)x!ifbist EtrurrusinIliadosM.Auerbo<r<fc<{®,fitctiam»e5fea$j|, oiiij^iafrilTioyAijii-
ftRilsjUt Oppianus etiam mahifedifsime indicat, toit 5 S«Ai/ itieuy Sru iKt)it(r2s. hinc varvii-^cc}, fl«
milis St ipfa cauitas, qualem admittunt quae madtantur animantes , ea parte qua matdandis adi.
gitur culter. Ex duobus his lotis Eudathtj, apparet cum apud Oppianum in fquatina: mentione
legiflTe i>Jrifif«ydr,quan^ & V!mir^icc| ei CauO fubcollo ubi animalia macSantur,uel liimile ei.figni.
ficet. Sif*;/» GrECccdicitut Polluci, (Latineiugulus,)cauitasmcdiaintcriiAao?as,ideRoflaquac
clauiculas. aliqui iiigulos,Ut Celfus,uocant:ab aliquibus etiam enim Sc' ai/cip fynony

mafunt.funt qui x^fxyLk appelleti8t«'™(9:}t/)ii,/,illa quocp cauitatejqujin pettoremedio anterius
fub derno ode,e regione cordis ed.itel dris uentriculi, authore Pollucetqtii xqtxyioii (ucl xtyxycioy)
etiam appellat uas,quo fanguis uidlimaru excipitur.Caeterum pifces dC alia qua: clauiculis ditiis
ofsibus carent animalia, injityiui quoq; ucl vmxifxyx canam proprie di,Sum nonhabeni; quan^
thynni,orcyni^ pifeiu xAsifas St nAaoiiit legimus. ^ Rana: pifcatrices,rhombi & fquatina:,quo.
modoinddienturpifciculis,explicatum td in Raia D. f Squatina fqlapifciumindarpolypifo
let affici colorem fuum mutando, Aridoteles.hidoriag.sy. Rondeletius hocueru ede ncgat,tan
quam ab alijsinonAridotele,(ne(5 enim cius meminiti)proditum,8tc. ** .

Squatina cute lignS St ebora poliuntur, Plinius. Apud Anglos arcus Stfagito. ExfqUa. B
tinarum corio cultellorum St falcatorum endum uaginas T urcte Barbaricp maritimi admodum
.^pulchras conficere folenqquas Sagrinas appellant, louius.

^ Squatinam dujam St concotiu difficilem efre,copiC)dus uerd alere quam padinaca St torpe, p

do,e tertio de alimentis Galeni tradit V uottonus. Pifeiu gentis J'x;'r‘ii uocatur , cui cutis afpera
et dne fquamis ed,quales raix St fqUatinte funt.haic aut omnia funt quide friabilia : non odorata
tamen, St alimenta humidum de fepraebenqMnefitheus apud Athcmeu.atquifquatina dura ed,
Galeno tede. Angli homine fquatina dccioreceu prouerbio dicunt, que planeficcufqualiducp
notarintifedidnimiru a cutis potius ^ carnis decitate huius pifeis. Aegre concoquuntur limj,

Ge. Valla ex Pfello.quem Grsce /iWs.id ed, fquatinas fcripdffe non dubito, f Hippocrates in
libro de internis affet3ionibus,de morbo erado a pituita putrefada fcribcns;Obfonium(inquit)
habeat ex pifcibusfcorpiumautcallionymum, aut fquatinae frudum cum condimentis coctum.

Et in eodem libroiLaborans tertio genere tabis,obfonium habeat frudum torpedinis , aut fqua.
tin:e,autgalei,autraite.

Verendorum pudulas difeutit fquatinac pifeis cutis combuda, Plinius, Rhins pellis com- G

■ buda,6t trita cum aqua.fuperpodta St illita,nafccntias(^/3iKaca)fanat,Kiranideslib.4, Pifcisco
rio, quale edfquatin£e,autfoliodculneo,aut pumice la:ui,fuperne alopecias cruentas facito; de.
indeqj amygdalas amaras udas, cum aceto mulfo illinito, idcp afsidue facito,ac radito,augefcent
enimdatimcapilli, Archigenes. 'r i

Cute fquatina: propter fqualore,iioc ed afperitate.ligna St eborapoliuntur; Perottus a Iqualo H.a.
re nominatam indnuans. Squatina ditia ed. ed quod fquamis dt acuta : Ifidorus, inepte, fqua.
misenim caret. P£Actyi£t,Ta:Kgfl7«Atc.e(^,y(V»wtAay(a:,Hefychius. an

6o piwTjaajprfiiJiiierilr.Epicharmo. T£«xam,IVlatroni, Laiihcfqualidas.afpcrasStadutasco.Bfitkte

^ Avxti uerbo Menander St Paulanias utuntur pro decipereidutla metaphora ab ijs qui olfatld

y ±

ro84 DcAquacilibus.

decipiuntur aut decipiunt, Euflathius in Iliados qiiintu. Et rurfiis in OdyfTca m ^

p/t'»A«T«{/ TiP a:7pj>Sat'7'(^ ostf nvvxi, (IhK&jtvcty e/^oc5TKT«f/, cTt (/InhK^n cUjh^ tcTmrnnjn Ki/i/x,

LyayiTTtsvciiKt jMcnmdcr^ Seduideturhoc uerbum accipi etiam poffe pro eo quod Lati-
ne dicimus limare, id eft,Iima attercrc.unde compofitum Hfcnx^juvxi/. As^oy •ni(suntC7%fjtvH(rf/SiMoif,
AriftophanesinRanis.Scholiaftes interpretatur politum, elimatum./iV» enim (inquit) eft inftru
inetum fabrile,» yivovjiy» aut uile quippiam, oti fed pofteriorinterpretario nort

placet. KA'nffivH<riAioy quidcm cum figma fcribi no placet: a quo enim uerbo deducas f melius
apudSuidam abfqiie figma legitur, ut prxiens fitHfl57«^f<i'fiCft>.cxterum//j'eu«f/a/iyflafit,unde6^
participium Icgicurpro limato.

ifflrt. Eti^uatina (inquitPierius Valerianus) inter hieroglyphicafignificatareceiireri meruit, per la

quam fabrum lignarium intelligi uolebant.eft entm pifeis tam aiperacjicabrx^ ac ua]id% cutis,ut
ebur ca,necp non ligna quantumlibet dura poliantur: ut omittamusfabriliainftrumenta omnia
(/;of Gilltufdefako enam fi}cefcribit)in huius pifeis capite deprehenfa.Quin & ferra conficere didi-
cimus ex huius pifeis ofle ita crebro mucronato, {confundit forte fquatinam cum alio ^opiampifct^tijii
naca ut frlficor aut cognato:) qualis longa annorum ferie fufpenfa fuit tholo ante DU. Petri dC Pait*
li conditoriurn,priufquam alulio i i.illa uencrandx antiquitatis monumenta folo tequarentur.

Di Ichthyen{ijc3t/ii/) Hippocrates uocatfquatinze cutem aridam.fed poteft eodem nomine intel-
!igi unguis ferreus, quo ad extrahendos ab utero foetus dC in eo praecidendos utimur, propter fl-
militudinem cumpifeium fquamis, Galenus in Glofsis Hippocratis dC Varinus.

5 (e,Hefychius:per fynecdochen nimirum, nam & totus pifeis rhinc, id eft lima a Graecis dicitur; ni
& pellis cius propter ufum fabrilem priuatim ficdicipoITc uidetur,
pivH ’t{w Tg»j^<?’,Matron.

f* Tg«)(« «yxSn ysvfO'7j3<i^lQ'.ov yxf Xy}y<. Hj creticos dkuxitxt y^iOnd^uT^oy k^o ltf?fe<i&w,Matron Pa
rodus, alludit autem primum ad uerfum Hefiodi de Afcra, deinde Homeridepatria. Kkjtk-
A©- A^iicu@'fosJiia(Aifa!yyimi,y«Mbs7i'nruA&j Archippus. Dorion tradit in Smyrna fquatinasprgs
flantes fieri, Athenaeus. KftctftAKj^» ySivni mjAst©^ e^istt yiysg ^oyeyjS tj^tvvuts

Astff«TPt/7n>i«e8iw,Archeftratus* P«V«s7i/*a;(«,Alexandride5*

DE SQVATORAiA, SEV RHiNOBA#

TO, BELLONIVSi

5*

A

S

HINOBATVS fiiTciscartilagmeUSipIanUs, OcfcahofnftequeseftjGenuenfibus
ac V enetis peculians, apud quos Squatrolinus appellatur.Huius figuram apud te faci*
le conijcieSjfi quidem iitriufque pifeis hic tibi depitfii formam diiigeter confiderauerisi
Aipera cute prsditus efijfub qua candida atqj edulis caro continetur.

DE EADEM, RONDEDETIVS; Q_V I H V N C P U
fcem nullum in rerum natura efie putat,

V T piroSfrepGrscijita Gaza Latine compofito nomine Squatihoraiamappeilauk. Huiu*
Hi/loriic d/riiti. fiememinit Ariftoteles.Twf/^tJii' wcca\a)(/ij(flu(*i^7t^ec7i?(ru,j,^s«strVftt w5^tu<rtu;civa{o;Jleopt^iV»</tVors ^

• ri, ^ I ct/syt'oftSU'&' attr^onifaiy^ i^veott. Plinius : Pifeium diuerfa genera non

coeunt prxtcr fquatina dC raiam, ex quibus nafeitur priori parte rais fimilis, Sd nomen ex utrocp
copofitum apud Grarcos trahit. Prster htee nihil ufqua alibi de rhinobato legi, aut ab alijs acce»
pi:Ncc mihi omnium generum pifces diligentius perquirenti uidilTe unquam hunc pifcem con-
ti^itteadem mihi fenes Si periti pifcatores aSitmatunt,inmquamfdUcetaJe uijum hunc fiJcim.)Qux
cum diligentius expendiflem , ineam tandem fum addudius fententiam, ut exffifmem ne Ari.
flotelem quidem, aut Plinium unquam rhinobaton uidfiTc, pifcemcp plane commentitium efle,

"P" ^^tiftat.quod quidem Arfftotelis uerbafam citata fubindicant, qiis^ alio loco feri.

Ltt.2. degen. pfit; EOT st/Ej; ipitsyii iio^xmi.Jhttsim Ji uilasati «jct^viiScni ymSxiXu fims

«unuiap.s. marinis nihil adhuc exploratum habemus dignum memoratu; qui tamerhi^

nobaii appellantur, maxime gigni creduntur ex fquatina Si raia. Squatinam itacj cum raiaui.
deri coire ait,quo quidem loquendi genere. Si fimilibus, ut,fertmt,n'adimt,aiunt.creditur,utun
tur Herodotus3Xheophraftiis,Diofcoridcs,quum fetem aliquam pro incerta habere fignificat,
lam liero ratfo,qiiamfubditAriftotcles, plane infirma cft.Sienim ideo coeunt fquatina & raia,

quia pifeis fit.qiiirhinobatus nominetur, utrique fimilis ; & hippocentauros Si tragelaphos eiTo
Liim tertiode pofle dicemus, fi' Centaurus cum equa, et hircus cum cerua commifeeatur. At,ut feribit Galenus,
ufttpart, fieri fecundum naturam non potefi,ut tantopere diisidentia corpora commiiccanturineqt enim

colores Si figuras tantum componi oporteret, quemadmodum a fiatuarijs Si pidforibus fieri fo
lec,fed totas fiibftantias natura ab htiiufmodi permiliione alieniisimas. Necp fi diiicrfieaniman*
tium form^, non tamen ufqueadeo difsimiles, coeant, id animal gignunt, quod una parte huic,
altera illi fimile fit ; fed quod uni tatum procreaptium fimile fit,uel tertium quoddam; ut cum afl.

ntu

: 4lMiafe - -;

DeScjuillis. Lib.Illl, 1085*

hiis equa intjt., mullus aut mulla neutri per omnia fimile animal gignitur. Si lupus cum cane uel
uulpe congrediatur, canis ucl utilpcs alteri tantum fimilis. Qtiare meo quidc iudicio fides iis ha«
bendanon eft, qui rhinobaii miftum^ genus, prolem^ biformem nobis obtrudunt,

COROLLARIVJl,

Quod Ariftoteles de rhinobato pifce feribit, eum ex fquatina 5C raia nafei uideri ;ijs uertis
non dubitat anfit, fed potius efleflatuit. efle enim ncceffe eft ftatuamus, dequo quarimus quo
modo fit.aut undcgcnerettir. Alibi quidem, extare eum fimpliciter affirmat: isiyitfTtsiy^s St
Itaque, etfi Rondeletius nufquam in rerum natura hunc piicem comparere
10 putat, ego omnino aliquem Si alicubi elTe arbitror, non modo Ariftotelis j fed noftri etiam fcculi
dodorum hominum authoritate commotus,Ioutj,Giliij,Bellonrj. qui nonfolum uiuerein mari
huncpifccm,fcd nomina etiam formascp tradiderunt. ^ Squatraia nomen quod Gaza confin.
xit, durum eft:ut Squatroraia etiam , quo Bellonius utitur : ego fquatoraiam mollius dixerim, a
fquato eo raia compofito nomine. Noftra attatis Graci SC rhinam Si rhinobatum,uocant rhi
nam: ut Latini ( /raii Jodiejutrunque fquainam,iiue fquadram.hoc eft,fquatina,Gillius. Squa=
trais foeda funt afpedu, atque efu admodum iniucundatquum inter fordida plebis atque pafto
rtim obfonia cenfeantur,Iouius. Atidiui ab excellentis dodrina uiro, quum diceret, eam qua
nos fquatinam eife diximus, rhinobatum effe:fquatinam uero eife, quam Catto rochiero in Pro»
uincia uocant,(dO quo in Caniculis diximus, )Rondeletius.fed hanc fententiam a nemine appro
io bari puto. Ego rhinobatum Germanis meis , quanquam ( ut Bellonius tradit) Oceano infre»
quentem,interpreiabor ein AClt^clrocd), ab angelo ( Cc enim alij quidam populi fquaunam uo»
eant) Sd raia compofito nomine.

J»

+0

DE SQVILLIS DEINCEPS HOC

ORDINE AGETVR»

/

ex XONDfiDETit OPERE*
l)e Squillis in genere. ‘Dt Squilla lata,

De Squillaccslata,fiue Cieada AelUni,fiue Cammaro ueterum.

De Squilla crangone, t^eS qmlldgihha.

De Squilla ^arua, Squilla, quam %dantin cognominat, uetenhus indica*

EX BELL6t^iI tlERO*

De V rfa maiore, ( Squilla lata T^ndelerij: )& minore, ( Calata forte ^ndeletij.)

De Squillaparua marina, ^bha cognomini. De Squilla jiuuiatili^arua.

De alia Squilla,qua Crangon d D^ndelettO exiJlimatUri

De Cicada marina: ( quam 2^ndeletius Squillam mamin appellat, Cicadam uero aliam facit, )

COROttAAiA,

/. De Squillis ingenere. //. De Squilla lata &f^rfdAriJlotelis*

IIL De V ^ja minore,ut recentiores uocanf.jeu Squilla Calata 7\ondeletij:&ae Cammaro ueterum*
IIII.De Squilla Crange. . De Sqmllagthba.

VI. De Squillaparua,quam aliqui fluuiatilem cognominantiquanquam & in mari inueniatur*

VII. De Squilla illa, quam "Bellonius Cicadam nominat, T^ndeletius %dantin,

VIII. De Squillis diuerfsi

m

DE SQVILLIS (IN GENERE)

yo R O N D E L E T I V S*

E QV i T V R genus quod tertium Jjoft locUftani 8(^ aftactim ab Arfftote- A

lelibro 4.deHiftor.ailimal.cap*i.nunieratur. Gasa cum Cicerone Plinio fquils
1 las coniiertit, Cicerolibrdi fectiiido de Natura Deorum fquillam paruam uocat, v
i QLdlioii Ariftotelis. Plinius uero libro ii. cap. 37. Crufta fragili inclufis , rigentes oculi:
locuftiSjfquillis^magnaex parte fub eodem munimencD prsduri eminent. ST libro 9. cap.5’1.
Cocuntlocuft^/quillEe, cancri ore. Athcn^usauchor eft a Sophronettae«/^tf!di(ftas,a Simoni» Li^roj.
dc 5C Epicharmo KOJBii/^aff.Idem tradit ititeioVs a capitis magnitudine nominatas ibidm.

J^dlr fcj? 7z3 vjj) cz}(iXT&' « a^nviyHi!t'n. dicfta: funt carides a diiftione

» P<t,id eft, a capite: maximam enim corporis partem caput occupat. Qiiod ctymum fi uerum fit, ^

nonpofrumnonmirariGalcnu,quihbro 8. deufupartmmalacofiraca omnia capite truncant.

tiS cum initio libri in quibiifda foliini id feciflet: ifti, ede collo 5C capite loquitur:)

i i

yy J

Icnmi

io8^ De Aquatilibus,-

Tiit Ji S M4l«Aa (UK». (iR» Sy Ke« KRtwi!! , W mcyiicis , l(^ nc^itms, sA-rijuli. 9US of a^rtfol

fili* , Tpix.*^®" Et aliquanto poli malacoftraca omnia eadem iege conclufit;AA=

Ab Kci^KtmiTij nga-wisaMo/E 7»« i«cA«H9Sf «Ksis , m^KA»^ i(£U'^'}^7r^«!ia

ftejl/ Kwinoiit/ y^HyztiStsfO!/ itoeioy wMrus cdi-nSi t SwjiBiar nrttyf/iinyt^S^Tir^ cutvtTs bttbv

7K TK T^xcSilintiii ciyxvx. Sed & cancris 5C alijs cruftatis caput deeft,partem uero qute fcnfibus dC
motionibus a uoluntate pendentibus praeft , illi fane in thorace ittam habent, in qua omnes fen.
Tuum fedes eis habitant. Ac maluit Galenus quantum ad animates iflas attinet, in Ariftotelis fen
tentiam difcefsionem facere, qui e corde fenfum motiim^ omnem tanquam c fonte manare ere»
debat,quam ijs caput tribuere, ut ipfius uerba clare ollendunt : tfs S’ crrQ> ^ Hitiy e «A®-, nr’ ^

, \K,iy«je»,w7P(f{«EiS'r»Mee«(/,aJ07Kef«fiRy«w'B$fcft'7t«.Be i,»tj/Kiif£tAflS<ftj(/,aAABKfl^,/lBT»Tft)(/BmrrTfcti i»

quod in nobis cerebrum eft,id fit in alijs animantibus pars illa ad quam quj ditSa funt,
(cilicet fenius 8C motus refcrantur. aut fi cerebrum non eft, certe cor omnium horum principium
fuerit. At quod cancris caput fit,fedindifcretum alibi diximus. Quod fquilla,plura^ alia mala-
coftraca caputhabeantjSd diferetum, & pifeium caeterorum modo ab alijs partibus diftindu fen
fus ipfe demonftrat, quicquid dicat Galenus alio etiam in loco prater iam citatumtKjfxiVg-n bt,
i(sct ffi/ttTTKy V iraABHssfccaiat/ , Htf?« c/fe' jesb tykhtmtu. , itga aAAa wrAAa '^xTiAhcicoy, tk fiRe bbI^cAws

aujjaA^iijTB (/^ ohir -'^^atJJUwTiraMor^ty.Cancer igitur SC uniuerfum crufiatoru genus, prsterea
balarnat & multa alia huiufmodi uel capite omnino carent, uel cius folummodo rudimentum ha
bent. Quod uerd batena in eo numero recenfetur, mendofum eife putotneque enim balaena ex
genere cruftatorum,necp capite caret, fcd id habet diferetum & diliindum. Quare «sAuSWoiniv i,
(nam ea intercruftataa ueteribus nominatur.) uel aliquod aliud affine cruftatipifcis nomen re»
ponere oportet.

SijiiiUmm j^c g j j gjj fquillas referatur oratio.Harum tria genera cofiituit Arilloteles,funt «e^«,td eft,gib«

l!s 4 dchill. tisetiR^ytSlr.crangincs uertit Ga2a,funt & paruae, quae maiores nunquam fiunt. Nos fpeeies

uniind. «p. >. plures facimus,quia ad tres fuperiores referri omnes non poliunt ; ut fquillalata,alia qua cselata
eflr&iglabraipratcreaqua licwms dicitur, nulli reditis quam fquillar iim generi attribui poteft , ut
fuis locis deinceps explicabitur.

DE SCLVIDLA lata, rondeletivs.

IBellontKfhunc V rfum ^riliotelti fack,amd in fine je^uentes caditis re^rt»
hendu T^ndeleem^

A S cj_viLL AE quam hic proponimus cognome latae damus, ut ab alijs diftinguatur, nec id
LSroj. fineexemplo,Nam Archeftratus (autore Athenteo) niaTsasaaeiWaf appellauit, quanquamlo»™
cuftas,aftacos,caridas confudiiTe uideatur.-quac tamen fecernenda elTe SC Ipecie differre offendit^
Athensus. Squilla lata noliris incognita eft, & ob id a/mvit®', SC Liguribus orchetta nominat.

Si quis ob fimilem corporis ipeciem cum locuftis potius quam cum fquillis annumerandam cen
Lii. 4. depaf. uel hoc uno refelli poterit, quod locuftis pedes ultimi in forfices terminantur, quos chelas

mmul.ap. 8. uocant, quibus fquillat carent autore Ariftotele.

B Squilla igitur lata locuftarum eft magnitudine,(ed latior multo SC magis depreflb corpore et

hirto,in fronte ofla duo,utrinq) unicum, in ambitu ferratum, in quibufdam acutius,in alijs latius,
his pinnae duae alligantur.inter haec,duo cnafeuntur cornua, initio articulata, circa medium bifi»
da, ut ex duobus quatuor fiant, tenuia,non ualde longa. Os & oris appendices ita habent ut in lo
cufta. Brachia duo habercum aculeis,ueluti clauis eminentibus, pedibus maiora non bifida quae
SmiOis ero- “ A^^^untur , quibus cibum ori tanquam manibus admoueant, Htcc qui bifulca non clTe ui-
fhm/ ' debant, pedibus annumerabant, ut quincfpedeselfe dicerentur. Sedhoc fquillis proprium eft

chelis

DcSquillis. Lib.IIlI. io87

chelis carerCjharum autem uice brachia maiora pedibus habere. Pedes utrih^ qtlaterni funt , ut
in locuftarum 8C cancrorum generibus. Oculi parum prominent, ob id conditi uidentur. frons
quadrata Si latior qudm in ullo criiftatora genere.T umores multi per dorfum fparii funr.ex qui-
bus extant tubercula, quorum fumma pars adeo rubet ut carbunculos in annulorum pala inclii-
fos efle dicas.Cauda tabelUs quinq; confiat, S>C in pinnas totidem definit , in cauda; fupina parte
appendices funt,ad oua reponenda quemadmodum in locufia.

Eodem modo coit, Si aeftate parit, interna^ omnia fimilia habet.In coenofis locis uiuit,argu- e
mento eft quod fordida luto^obfitaemari extraliitttricarneeii molli utafiacus. Rara cfi apud vfi.
nos, Mafsilisc aliquando capitur. In Africa frequentifsimaeft,Simaxima, quam fi uidiflet Apici
10 us illeo4»?it}'©',qui fquillarum pratgrandium caufa iii Africam nauigarat , non tam cito ad fuos
redijircttiilic enim confpeflis fquillis paruis,execratus prouinciam ita regredi inftirit,ut terram
illam non attigerit. Sunt qiii de ArcheftratO id narrent.

Explodenda eft eorum fententia qui fquillam latam quani depihximuS urfum efle credunt, A
cum urfumuideaturAriftotelescttmcancrisnumerare,utfuoloco dicemus, Vrfumnmrjfc

grnuihoc fpil

DE S CtV IVV A CAELATA, SIVE CICADA AEe
liani, (fiuc Cammaro ueterum,)RondeIetius.

(icddam marinam mcat^non hancjed aliam f^uilUj^eciemt^uarip
T^ndilenus infra mm numine mantin,

±0

Ct.V A M hfc proponimus, noftri cicadsm marinam uocanttalij cieSdam marinSm eam efle 0«
pinantur,quam pofteaixweTJt/efledemonftrabimus. Eam de quanunc agimus cicadam potiore
ratione nominandam eflrecenfuimus,ob maiorem cum cicadis terreftribusfimilitudinemtfquiU
lam uero tum quod fupraditfe fimilis fit, tum quod brachia priora indiuifa habeat, qua nota fquil
-0 las alocuftis 8C cancris fecerni diximustctelatam uer6,ut ab alijs internofeatur. nam quintj tabel B
lis conflat SC dorfo egregio naturte artificio uarie catlaris Si fculptis , ut in pidura exprefsimus»

Squilla bsec tota rubet, olfla utrincp habet in fronte, in ambitu ferrata,acuta,ueluti fquilla latatqui-
bus annexafunt pinns.ueluti alx.Cornua duo habet,brachia duo indiuifa, qUibus ori cibos ad-
mouettpedes quaternos.ctrca os appendices,internas partes, caudp pinnas eafdem quaslocuiia:

magnitudineuer6difrert.namdodrantalcmmagnitudinemuixfuperat. _ . _ .

Carnis fubftantia aftaco fimilis eft. Cicadae marina; neq; AriftoteleSj net^ Plinius memineruc ji
in iis qui extant libris. Sed Aelianus his uerbis.Eft etiam cicadarum genus marinum, Uba). eef.

anS-iquarum maxima parui carabi fimilitudinem fpeciem^ gerit.UerUntamen ^rntia,non fimi
liter atcK ille magna,nec aculeos habettafpedlu etiam nigrior efttSe cum captus eft, ftridme quen
eo dam tedere uidetur.Pinnte ipfius exigua fub oculis enarcuntiir, terrenarum alis fimiles.Hommu
^ pleriqj idcirco ab ea fe abflinet,qiiod facra exiftiment.Seriphtj in retia uel fortuito delatam nO
fane retinent, fcd mari reddunt, atepetiam mortuam flentes Sffordidatihum^ione afficiunt,
quod eam dicant Perfeo louis filio confecratam effe. Hanc fqUillae fpeciem efre puto, qua an-
tiqui cammarum fiue gammarum uocaucrunt autoribus Athenaeo, Plinio, Columella, ^cp =
mum cammarum exgenere fquillanim efTe probauimus ex Athenaeo capite de aftaco. iJein
inter incrementi pariti pifccs eum recenfuit Columella libro 8. Se luuenalis: Setyr.$i

' Si tibi dimidio conftritflus cammarus ottO Portitur.

Poftremo color idem manifeftius offendere uidetur, magis rubens in hoc quam in ullo a lO
cruftato.fiue crudus fiqiiue codfus , qui^ colorem mulli maxime refert, cuius tei autorem na-
to beo Martialem. ,

Immodici tibi flaua tegunt chryfendeta mullt.

Concolor in noftra cammare lance rubes.

yy 4

1088

De Aquatilibus*

B E S ay ILLA CK.ANQONE, RONDELETI V[S,

Jl KjxjyiviUr Sguill® uocantur ab Ariftotele libro 4,de hift.animal.cap.i.Si ab eodem nonnun*
quam fquilla «£«)},« dicitur:crangines Latine a Gaza dicuntur, ab Italis gambaro dimare; a non»
nullis cammarugia 8<:parnochi£c; anoftriscaramote, (utparHaf^uilU,Citramiii:^3b3li)slongo\h
ftin, a Btirdegalenfibus feruata uetere appellatione fquilles.

B Eft hsec fquilla palmi maioris longitudine. Crufta tenui contegitur,Ia:ui,candida , nonnun-

quam ex albo parum rubefcente: cofla uerd tota rubefcente,inftar cornu pellucida.Habet e dor
fo enatumcornu in fronte, ferratum, furfum recuruum, illius denticulata afperjtates in fuperio»
re Sf inferiore funt parte, non in lateribus ueluti in allacis & fquillis latis. Oculi cornei funt fatis
prominetes, quibus fubietSa pars caua eft cochlearis modo. Cornua quatitor habet, duo bene Ion
ga, tcnuia,flexibiliacp,his alia duo breuiora in fummo diuifa. E lateribus ueluti alae exoriuntur l»
parua,alba, radio fiue aculeo innixa.Os 8f oris appendices cuiufmodi funt in locufta & aftaco.
Pedes quinos habet, praeter hos brachia duo ; qui in calcar terminantur, pedes terni,qui htcc fe»

' quuntur,parum diuifi funt,bini 8f ultimi indiuiii.Poflerior pars pro reliqui corporis crafsitudi»
ne Sf magnitudine longa, feptem tabellis conflans , in pinnas quatuor definit , e quarum medio
extat aculeus latior quam in fquilla gibba. Supin» cauda appendicibus, coeundi pariendi^ mo
do,partibus internis a fuperioribus non differt.

r Carne tenera eft, dulci, boni^ alimenti ; fatis nutrit, hetSicis SC atrophia laborantibus cibus
utilifsimus,

A. squsidm Squillam nos redlereprafentafle demonftrare oportet. Ac primum,c5 cruftatorum

mngpncm uc animantium quatuorflnt genera, (Ut priiis ex Ariftotele oftendimus,)nullipotius quam fquilla- J®

rl fi exhibere, rum generi fubijci hinc perfpicuum eft. Ea enim quam exhibemus lauis eft, locufta toto dorlb

afpera;chelas antepedesnon habet ut aftacijCauda eft protenfa, non rotundo corpore &( fine che

lis, non eft igitur ex cancrorum genere. Qiiare fquillam eile necefle eft;non latam quidem, necp
ca:latam,ut corporis fpecies &C lauitas fine ulla calatura oftendunt ; netp paruam qua maior nu-
quam fiatmam ea longe minor eft, quam paulo pdft exhibebimus; netp gibba, quia gibbo caret.
His omnibus accedit nota certifsima ab Ariftotele tradita qua fquilla crango a fimilibusinterno
fcatUKKi « Kiieis i mfH rtiu i^di/ tijU eif^vyix TSWotji*, tyti «jajf » ■Hf.ijiiyix if’ ^ 7»

xKici/SMihdlr (U/TDu pUm T^rvji o^v.Squilla gibba caudam habet ,

pinnas quatuor: totideC T xit/itn mn efj in crangon in utraqj caudj parte,quaru medium

in utrifep fpinofum eft fiue aculeatum,fed in crangone latum,in gibba acutum. Hac nota in utra- 4»
que fquilla, Sf crangone de qua nunc agimus, &: in gibba de qua mox euidentifsima eft;&: uerif»
fimam efiecomperiet.quipicllasanobis fquillas cum uiuis contulerit. Hac funt qua fidem fa»
ciuntfquillam craiigonemrecScnos ab alijs diftinxilTe,

DE S Q.V ILLA GIBBA, RONDBLETIVS.

A COGNITIS fquillislatis,cflatis,crangonibus,faclle eft
reliquas duas agnofcere.gibba enim.fuo gibbo:& parua,fua
parilitate fatis fefe produnt.Kc^» ( xnqii cognomen [eu dijfertmut,

«fteit uero nomen efi,) a Gracis, a Gaza gibba fquilla redle uo»
caturia noftris caramot,ad diferimen crangonis quam cara»

) mote appellant. A Santonibus de la fante,qudd aigris pluri-
mum folcant apponere.a Parifienfibus cheuretes, a Rhoto-
magenfibus falecoques.

B Gibba fquilla crangonibus tenuiores funt, maxima in cauda extrema, in fronte cornu ge«

ftant ueluti crangones.magnum pro corporis ratione.Oculos,alas, pedes, cornua, os,oris appen

dices, interna omnia fimilia crangonibus habent, caudae initium in tumorem erigitur , unde illi
nomen, ab hoc tumor e cauda tenuior & gracilior effe incipit.in pinnas quatuor definit.-haru ine
dium acutius eft, quam in crangonibus, ut diiftum eft ; qua nota.SC gibbo a crangonibus fquillae
(B) diftinguimtur. Hyeme prafertim capiuntur maxima copia in Santonum litoribus. Carne funt 6 a

dulci SC tenera. ViuKcolorc funt fufco,minus^ albo quam crangones,co(ffarubefcunt.

D Deuorantur a reliquis pifcib«s,fcd mortem fiiam grauiter ulcifciiiitur; cornu (frontis) enim

elatum

De Squillis* Lib.IIll. togp

elatum &C furfum recuruum palato detiorantfum infigunt, & fic necaht,unae rquilla har nrr,
utmtui-pifcatores Abcak,piuuinterficicednitOppianua:Squill^,inquit,eKigu^SiLbed^«'‘-'»^^^
lac fortifsimum hoftem dolo perimunt, lupum fua uoradcate infignem;nam cum ne* fup-erp J
que aquo Marte dimicarepofsmt,deuoratae acuto frontis cornu medium palatum ita uuin*
utetiamfiinitioidnegIigatIupus,tandemtamenmoriatur. ‘ucrat,

imaMlui ^ a«.w|/ HM&e iySiw nosmfm Uti

ttiS^xttS,ir!fiT6!ftmy!w\iOtitx.MS^onu!H<nv- oi mnpmrs iti.
KxeiAiy.Ttus J'’ ^vyfy -atann mSx! hi smikgib

> 0^i/Kiix!j^lyt^mtn:Tti,n<rl^mi!AiTvaxKiii! Ea aAJt.&c. pr^uidaurkf

Non negarim fquillam crangonem cornu idem efficere polTe , fed cfim fquillis paruis id tri
buat Oppianus, de gibbis potius imelligendum cenfeotnam qua minima funt.cornu carent ’

Eam quam propofu.musfquilEm gibbam effe , couincittumor illecaudte initio,medius in- A Gmunm
ter caudae pmnas aculeus acutior & anguftior quam in crangonetmagnitudo , qua partias fouil- fqoiUS gtbbU
las luperatja quibus etiam cornu frontis diTcerniiiir* ^ ^ A proponi.

ElixanturgibbKfquillat in aqua SC ex aceto eduntuf.Velihfartagine friguntur hedicisind 0

bo mirum in modum coferunt, & longe delicatiores falubriores^ funt quam locuftte uel aftaci
Non minus adferuntconuiuis c/jsi7j}i€luj,<il(oxtcwy^ quam locufts. *

io S OVILLA PAR.VA, .RONDELETIV5*

Pofircma fquill^ fpecics ^prio nomine
caret:obidperiphra(i ufus Ariftoteles ap*
pellat fquillaru^^wxjioj/ ratione mox
rubitinges, camuyi' v ymvi^ quia mi=«

nores nun^ effici pofsut. Sed hic animad»
uertendu cft r> iUK^Qy .i.fquilla

parua,8d':pKfl:ei'<^cif/lib.5’,ca.i^.dehift.anim.noide eiTeaca-xvWgoi/jquod
ctia fquilla parua idem Gaza couertit lib*4.cap*4. de hift.anim. Quare
cujtritaiintquaefquillxparus nomine interpretetur Gaza^o-rKfte/t^ftil/
'^os,7^ K;iziJ}oy, 7» crxvMayflf/jex ea couerfione qui in Latino Ariftor*
magis iierfatus fuerit, facile in magnu errore induci poffet. Nam cr«vWs
gop no eft ex fquillarg genere : chelas enim habet aftaci modo, qua de re
fufius fuo loco. Parua fquilla de qua hic loquimiirjnoifri ciuade uocat.

Digiti minimi eft magnitudine:capue^ corpufculi magnitudine
Ib 8C lato fihecornu,qlio a gibba differt : alioiqui cauda tenui, paruo giba
bOjOris appedicib.caiid^ pinisjinternis partibus gibb^ ^ftmilis. puncftis
ali^t uariat.coloreeftdu uiuic obfcuro, coda tota rubefcir. Carne eftdul
cifsima , ut ob nimia dulcedine quibufda faftidio fft: uix em ullC aliud ci
bi genus dulcius hocdeguffauerfs.Cum crufta QC pedibus integi-a frigit,
funt qui pritif^ coquat, in fartagirie perforata pedes urut,dieindcmaqua
dC oleo elixae. Squillg in aqua hordei lot^, dC in carnis iure codg hedi»
cis maxime coueniut.na bene alut,ad expurgandiipedus coferunt, miil
to^ utiliores funt fluuiatilibus aftacis,qiiibus medici plericp ^ cacris flu
uiatilibus utunf,cu tame duriore fint carne 8<minusdulci.Siggris,paren
tur fquillaj de gbus nunc Ioquimur,cruftis fuis nudadg funuft em una ca
his edant, flatiis gignut,uelutiaphygcufpiniscomc%. Squillae cu bruftis
elix^ in aqua et oleo iniedo pipere fopita uenereftimulantS quia femen
fatis copiofum generat ob dulce et bene nutriente fubftantia,cu quia Ba»
tus gignut.Si frigant in fartagine flatus deponur, queadmodu frixa legu
minaiide de gibbis et cragonibus fentienda. Hy eme in ftagnis marinis
^ capiunt, et in magnora fluuiorum oftijs:e mari etia extrahi fepe uidi, ne
quis ob carnis fuccu dulcifsim5,in dulci aqua gigni tantum exiftimet,

DE SQJTTLLA cy.VAE MANTIS DICITVR,
{dicipotejiya ueterihm no w«worar<<,)Rondcletius.

Imago hac I^enetijsfaSla %ldntin T^ndeleiijyminus accurate, ^uam
ah ipfo exhibita, reprafentat.

Explicandum eft hoc loco cruftatum id quod nxvny nominaui, pri»
lifquam a fquillis difcedamus.: nec ad ullum aliud quam ad fquillarum
genus referre poffum . chelis enim caret, quibus a locufta aftaco d>
ftinguitur, aculeos in cauda habet, fquillarum modo , corporis fpecie
fqufllis limili, longo , quo a cancris differt*

A

B

F

G

A

lopo . De Aquatilibus. .

Nemo iicro hancfquillje fpecicm apud Ariftotelem, AcliensiimjOppianumjPImiiitn rccfHi
raciab qs enim nullam huius mentionem fieri piito.Qiiemadmodum autem Latini a terreftrts Io
cufta: fimilimdine marinam locuftam nominaueruntjitanosfiavTif/abeftiolscfimilitudineq.ug
eft cxlociiftatum terreftrium genere. Eam beftiolam noiiri preguedious,ideft,precanteD€um
appellantjqiidd femper manus (brachia uel pedes in iftis animantibus magis proprie dicuntur.)
iundas teneat, eorum more qui fupplices Deum deprecantur.Praterea corpore eftualde tenui
8C macilento, ut qui afsidiiis ieiunijs fefe conficiat SC macerant. Eandem beftiolam diuinare uul*
gus ait:captam enim pueri noftri interrogantjqua fit Romam uel Compoftellam ad D.lacobum
proficifcendum.ea, perinde ac fi intelligeret, altero brachio extento iter monftrat.

B Ab huius, inquam,beftiol3E diuinatis fimilicudine fquillae fpeciem ftcwTt^ nominauimusfham'M

utrac^ corpore eft longo, gracili, circa caudam latiore, brachia duo prima longa admodum* Sed
marinam fufius defcribamus.ivtai-TJc marinus cruftis tenuibus, perfpicuis, albis intedus eft. Bra«
chia duo prima longa habet,articulis intercepta,ut ad os fledi pofsint, chelarum^ ufum praeftet,
interiore in parte ferrata : quorum denticuli initio minores funt,in fummo ita magni, ut aculeis
incuruis aptius quam ferrse denticulis comparari pofsint.Cornua duo longa prominent, in quo*
rum fummo ramuli duo exoriuntur, fum alia duo his minora ante oculos. Capitis figura can*
cellumfererefert. Oculi perfpicuifunt friati, ad quorum radicem firae funt alae duae longae, in
ambitu hirtae. Vtrinqj pedes fex habet , terni primis brachijs proximi in tumorem paruum defi*
nimt>lentis inflar rotundum QC deprefliim,a quo tumore aculeus paruus uncus enafcitur:reliqui
terni parui funt Si tenues, quarum extremum in appendiculas quafdam tenues terminat. Quod lo
caput Tequicur Si collum uocatur, tabellis decem confiat inaequalibusjpriores breuiores funt , SC
ftridiores: quo propiores funt caudg extremo, eo maiores & latiores fiunt. eadem aculeorum ra
tio,quibus fingula? tabellae munitsc funt, in prioribus parui funt aculei, in maioribUs tabellis ma-
iores dC euidentiores.Catida in os latum definit, cuius ambitus multis riget aculeis,m ofsis huius
fuperiorepartemaculaedu^rpedanturoculis pidisfimiles. tres utrinc^ pinnae oflese ex ultima
tabella oriUntur. Supina caudae parte appendices habet: 8i in ore,quemadmodumlocufta 2^ fu*

(C) periores fquiilae.Eodem modo coit &rparit.Totdcol'pOreefi pellucido.

F Carne efimollijdulci&delicatajbene nutriente, Venercmftimulante,fieomodoparctquo
< ^ fquillae proxime defeript^.

Utam‘^‘otiscr Q-^^m tictvTiir dicimus^nonnulh' C«f 'BeUonius') eicadam inarinS appellare malunt, fed quia fqiiil j»

fc^dcfdSmar. maior eft cum cicada terreftri fimilitudo, eam cicadam nominauimus: hanc uerdixov^

qukm hoc loco ob eas qtias diximus caiifas. Si quis uelit nimium <if ts2K05 effe, appellet ut uoler.fatis eftno-
propoptam. bis fquilla fpeciem a ueteribusncn traditam exhibuifte. Nam autorlibrideaquatilibusperpe*
Contra iconem ram depi(ftami&^ a naturali alienifsimam propofuitjmultis fcilicet omilsis,multis additis temete^
^cHonif. ut ex collatione perfpicuum cumis eflepotSfti

SEQVVNTVR SQVILLARVM DESCRt*^

PTIONES EARVNDEM OMNIVW, CAELATA
iantum (iitRondeletius nominat,) excepta, (nifi eadem forte
Vrfa minor Bellonij fit,)ex Bellonij libro*

UE VRSA MAIORfe ET MINORE, BELLONIVi*

y^ndeletius aliam V rjkm facie, hdneuero (maiorem) Squillarum generis ejfe ofens
dir,& latam cognominata

AB V R S A, Gracisfl^xT^^jarperisfaxofis^ locis prouenit:aciocuftarum modo forcipibus ca-
ret, cadcmcpeftcumlocuftis magnitudine. Vulgus Siculum ac Neapolitanum Maflacaramno^
minat.Terreftris Vrfi in morem craflb ac recurto efteorpore , eiuscp colorem habet, unde iU c®
linomen.

B Proinde tabellis firmis fortibus^ loriCata eft, utiocufta terreftris , cubifalis^ nonnunquani

eft;antennas ad prtetentandum iter non habet longas, fed coloris csrulei, bifidas, at<^ titrincp in
lateribus ante oculos duas , cornuum feu cirrhorum munere fungentes. Tota eius anterior pars
unico conftatthoracc,uuIgus plaftronum uocat. Quinos utrinc^ pedes gerit. Unguibus robuflis
ac nigris munitos:falcatas tibias, articulationibus quinis interfeptas. Os prxtel-ea fubtus habet,
utcaeterum Locuftarium Si Cancrarium genus.

Minor autem Ardos per omnia maiori refpondet. Ligures Vrfecam appellant: crafsiore eft
quam Sparnochius (.Jjwi//** crangon) corpore, & forcipibus ut Vrfa Caret, Pratenturisquoi^ b/s
fidis prsdita eft,8£: roftratum caput gerit. Ceterum eft corpore robufto Si recurto.-omnes deni.
que notas cum maiore communes oliendit. Sed hic maioris tantum Vrf» iconem appofui. Hac
an eademft Squilla calata ^ndeletij,quar(ndum.

DcSquillis. Lib.IIIi.

lopt

DE S Q^V ILLA PARVA MARINA, Glfl*

ba cognomine, Bellohius.

Locuftarij generis fimt Squi!!a;;quaru repeHantfpecieSjmmores tame gihb»,uul A

^an' nomine minime carencXaridas Grscum imlgns QC Caranidia uocat;
ut alihiJcrihk"Bellonius,auulgo Graco Caranis uel Caramdiadicitur.)^om^maG^nibis , ideft tibns'

GambarelIas,qu6di}smulciplicibiisconftent.ArmonddesSaulterenes:faImmenimLocuftara

more^Maffiiienres uulgo uetuftatis ueftigia nonnihil retinentes, Carambotos iiocaht, dedudo a
Caride nomine.Qui liero Gallilittus Oceani incolrtc,ecia afaltationenorainatChetirettes,quas
fi capreolas dicant. Parifienfes corrupte des Gueruettes. Rothomagenfes Salicoquas uel Salco^
fco quas nominant.-quarij cjuguaginis adhuc indufae funt,Bouquetg:i]s autexut£e,des Creuettes ap
pellantur. Veneti uulgo Squillas appellannquarS frontifpida roftris acutifsimis prsdita fiint.

De his autemfic Oppianus: Sunt Squillae exiguaerfunt paruo iii corpore uires: d

At magnum & faturo praeclarum Iabraca*uemre Interimunt aftu: properat, geftftcp teneri HorHo-fwiRort

Labrax pifciculos, (/^«17/4/)^ paruo robore pofsut No dare terga fug^,no equo occurrere Marte. in fqail

Occifae occidunt hodem, perimunt^ necantem. Cum Squillae ridupifclsforbentur aperto,

Turmatimin medium defeendit turma palatum. Et feriunt cornu, quod fronte infurgit acuto. in U*
Senos ante frontem gerit ualde tenues cirrhos , quibus Diofeorides aconiti radices in fibras bracefcmidT
minutas abeuntes comparauit:Caudam contradam, in cuius extremo pinn^ funt ( ut in ceteris fcntpcr prodii
Locufi:is)quinae:qiiarum quae medio loco pofira eft, ferratam, fpinofam, duram, ati^ in acutum fa
ftigiatam formam habet. quamobrem quaternas tantum illi connumerauiife pinnas (ut in Cran* ®
gone dicetur) fatis fuerit. Non funt audiendi qui Squillarum pedes forcipibus carere putanr.

( Similis proprium chelis carere^ "RondeletiM.)

Oua pariunt ac procreant ut Locuft*:func enim illius interanea perfimilia* C

D B S QJ/ ILLA FLVVIATILI PARi
ua,Belionius.

T^ndeletitts fimpUclterparuam mminaty& in mari etiam reperiri fcrihiK
Squilla fluuiatilisjfola magnitudine a marina diferepare uidetur.Squillaru gehcrcCmquit Ari ^
Vq floceles)c6tinentur gibbae,Crangines 8C paioiaejqug maiores nun^ effici poifunt.Quibus uerbis
^ ego hanc fluuiatile,paruaappellariputo:Quemadmod3enim Vrfaparua(qu»Vrfeta dicitur)
cum maiori conuenic,uel Cancer marinus cum fluuiatili:fi'c fluuiatilis Squilla cum marina etiam
conferri’ poteft.Flumina noftra huiufmodi delicias no alunt, Romani eam in uenereis epulis fin p
gularem habent. quamobrem lautiores menfas honorare folct.

Gambarellam uulgo Uocant,qua dC Gambarozolam nonulli malunt appellare : nomine for» a
taffe a GambaroCquae noftra eft Scarauiftaidetorto.

Mos eft eas uiuas afleruarCjtunc^ fubfulu^ fpedanturmam codacrufFefeunt. . B

Longifsimo a mari interliallo proUeniiint:quod argumentum eft eas originem a mari mini» c
metraxine. . .

„ Squillis marinis multo minores funttTibioIas utritiq? quaternas, tenues, oblongas habent,m b

^ extremo forpicatas:Cirrhos anteriori parte quaternos, oblogos, tenui filo graciliores , quib, iter
quoquo uerfum prsEtendat,Latini protenturas dC antenas uocat. Pedes cum utrinc^ quaternos
habeant, duos tame priores parte anteriore exporrigunt:quibus non ad grelTum quide , fed ma»
gis ad corripienda cibum utuntur.Nam tribus pofterioribus tantum incedunt. Pinnulis autem
pluribus fub cauda politis in natatu utuntur: quarum quincp in eius extremo tranfiierfo , earum
corpus dirigunt. Harum autem media dura eft , dC gibbo in modum ad oras crenata , Ut reuera
pinna dici non pofsit,

DE ALIA S Q^V ILLA, ( Q^V AE CRANSON A
Rondeletio exiftimatur,)BeIIcniUs.

t-b Eftaiiud Squillogenus, gibba multo maius, uulgaripifcatorum Romanorum nomine Pafa A

nochia dicfla.Sunt qui Camerugiam Sparnochiam uocent,

Infignibus notis a gibba differt. Nam ubi in gibbis multiplices cirrhi fpedatur (anteriori pro B
cipueparce)pedes9 omnes in extremo bifulci, Sparnochio duo oblongi tantum cirrhi promi»
nent,S<^ ungues acuminatos more Lociifto habet.Marina, pollicis crafsitiidinem oquat , femipe
dem longa eft,tibrjs quam gibba minoribus.PinnuIas multas ut Squilla fub cauda ad natandiim
habet, & eodem modo quaternas in extrema parte caudo:quarum ea que in medio ftta eft, fi pin
na effetjfaceret ut quinqjpinnOjUt in Aftacis dC Carabis,numerarentur:fed fpinea duritie j^rodi
ta cernitur, ac crenis horridula eft. Anteriori autem frontis parte quatiior cornua oquali fere Ion»
gittidineutdcas.InquiburdamuerolocisadedmagnonafcunturSquillOjUt prope fpithamen,

^0 hoc eft, palmum cxcedant:quo quidem funt alijs efficaciof es, Cruftatorum omnium fapidiores (p)
funt. Has rufpicorAriftoteIem«f«;ij/omff, Theodorum Crangmes uocaife, Sunt enim Crango» m
nes, Caridum fiue Squillarum genus idem cum Romanis Parnochijs*

A

B

(E)

(C)

A

F

A

Gibba,

Cmmtiruu

1092 De Aquatilibus.

DE CICADA MARINA, BELLONIvj*

T^ndelerm hanc Squillam mantin a^^ellat^ Cicadam uero aliam facit,

Eft a: CicadaLociiftari) generis.Nam 8C cauddm habet, & crufla integitur, Mafsilienfes Cf-
galc de raar,Romani &: Genucnfes Cicadam marinam uocant.Qus autem Venetijs cicadar ho
mine diuendULTr,ea quidem adulterina eft.

Tenuiseft huius crufta: cruda ita albicat, ut fere tranrpareat.una cum pifeieulis marinis ftepe

fuo cortice contedla extrahitur,^ fimu! cum Carpionatis, Bocis, Mtenis SC Trachuris caniftris
inferitur. Natura incredibili fere artificio Cicadae oblongum corpus decem tabellis affabre articii
latis loricauitiquarum prima qua caudam extremam conficit, pinnas in lateribus expandit.Cau ,
da pon o duabus maculis phoeniceis fubrubris infignita eft,quie duorum oculorum fpeciem pre
fe ferun t,eft<paculeata & crenata Prima tabella a cauda incipiens uerfus fecundam, tertia, quar-
tam,qumtam dC fextam, pinnulis fimbriatis multiplicibus fubtus munita eft.-quibus dum in mari
natat, aquam percutit K corpus incitat-Tres tabellie, qus fex priedidfas fubfequuntur ternis u-
trmej pedibus communitae funt.ad ceruicis autem initium duo brachia maiora oriuntur quibus
cibum apprehenfumori fuggeritifed ea aliter qu^m cancris uel locuftis fordpantur.funt enim in
iongum exporreda, atque in extremo grandioribus crenis fuffulta , quibus quum cibum corrt
pit,ex uno brachio ad aliam brachi) articulationem transfert.Horum autem extrema uelutin du
ritiem olTeam abeunt dentifcalpqs conficiendis ob id expetita. Pars huius pifeis qu* capiti con
tigua eft,in exde qmddam terminatur,»: contraquam cauda feinlattim diffundit. Extra aquam
prorfusimmobilisa: imbecillis eft. Aculeum unumhabet utrineporiprafixumut phalangium
& fcolopendra. quo mordicus cibum a pedibus fuggeftum continet, quem poftea dentibus con
ficiat,a m ftomachum detrudat.Dentes illinatura in oris lateribus protidir, unico utrinque ofsi
crenato, Vhter^ formam referente infixos. Cuius anterioris partis officium eft: ea inciderequ^
mandinpofterioris uero qus crenas habet,conterere;Nam idem os,duos habet detium ordines
Praetenturas duas in fronte breues,urftnis ftmiles oftendit,trifariam in extremo diffiflas: ac rur>
ftis duas alias inlateribus,praedi(Sis breuiores.Oculos habet uirides,exertos,quos non alueo ut
Lancrarium uel locuftarium genus condit.-fed ante hos pinnulas exporrigit eis fimiles , quas in

cauda geritjex quo multi decepti , caudam caput effe crediderunt. Strias redas in tergore atque

in capitis tabeUa dudas profert. Pifce diffedo, dentes fortibus mufculis moueri conlicientur

Speiifippuscut opinor)nympham uocauit Cicadam. Nam Aftacum,Carabum,Cancrum Pa
gurum. Nympham, « Ardon fimiles effe dixit. Quanquam autem Cicadte ut plurimum fuo no

mineapifcatoribusRomanisuocentur,tameninearumapplicationeParnochfisabutuntur.Eu
enim Parnochia Cicadis fapidioresfunqcarius^diuenduntur.

COROPLARIVta I. DE SQ_V IDEIS IN GENERE.

Qpie de Squillis hfc adferemus ,ea uel communiter pertinent ad Squillarum genus quo fpe
cieS aliquot continentunuel abfolute a ueteribus prolata.fiad fpeciem unam priuatim forte per. 4»
unent, ad quam maxinie referri debeant dubitari poteft. Gibba; quidem cognominata pr^ este
ris fquillarum nominefimpliciter interdum intelligi mihiuidentur. na aimagnitudine fereme.

dmeresfunt inter maiores minores^:»: Venetijs hodieip (impliciter Squilla: dieuntura: d Gre

CIS hodie earides, Veneti Squillas qtiafdam uocantparuis gammaris fimiles: fed redcnecne^
a.i)s ludicandtim relinquo eafdem noftrs aitatis Grarci etiam nunc caridas iiocant, Gillius feni
titautem degibbis,quas Veneti uul^o Squillas uoeant, Grsci carides & caramidia,Bellonio te
fte.qtiarum color nigricat. Vide infra quocp in Corollario de Squilla gibba. Csfar Scaliger ta*
men Squillamminimam ab Adriaticis generis nomine uocari feribit. Oppianus etiam luporum
pifcium a fquilhs intentum decantans : non alias quam gibbas intellexit , ut Rondeletio placet

pfrnrptr^" p“fii^ acci; f

Wifslr Hefychius. Colybdanae nomine Epicharmus (ut Nicander uult) puden.

c“zrpZni;?p?g.8ir"''‘'""^

Squilla; nomen Veneti, ut dixmus,gibbaefimpliciter attribuunt ; Burdegalenfes uetderan-

g*. Cammarum Romani olim fpeciem unam fquillarum appellabant, coifris rubrfpofterio.

fluuiatiiem,utBellomusfcribit.'quamalijGambarozolam;GalliprouincialesCaraniofutcran= 6«.

gonem qdem caramme, quam Itali Garnbaro di mare,uel Cammarugiarn appellant. CGerma.
nice Squillas omnes (Occtf rebjlmrede appellabimus,Cue fimpliciter: fiue^cS differentia, fun.^

5>cr f4)rttert

De Squillis. Lib.IIlL

eft/ine forcipibus. Inferiores Germani, ut Frifij & HoIIandi,' Squill* fpeciem
quandam paruam, uocant ® rtmrtn,<Setn(ttfe,((5Mn(irb uerd pifcis efl; e genere ^8; at/josi/lif/)
©ermer/©4rn«le: gibbam, ut puto:quam Bellonius Lutetiae Gueruette uocari ait: pro quo for
te fcribcndum Guernette,ut a Germanis fumptlim fit id homen,no eorruptum a Gallico Cheu.
rette,utipfe putat.Licebit autem hoc etiam unius fpecieinoniine(agammaro,utfufpicor corni
pto)abuti pro gencre,adiedis differentijs; Eliota Anglus Squilla interpretatur a Shtyillpe:
ego ab Anglis accepi 4 ©b^impc fpeeiem elTe fquillac tiel eamari maiore; & aliam minore, quj
uocaac 4 pt:4n;aut forte contra, lion enim fatis memini.

SquilUrum^enem dmfto,ex Cieftrts Scaligeri Uhro is Suhilisass.

■f Maiores

T Grange: magnitudine tantum a fuperiore difFerens,5i; lineameri
I tisquibufdam, quibus telTellatatlamellEepiifiacfunt. (Hteepu
to Rondeletij Squilla caelata eft. nam aliam fecit crangen.)

SquillarS
aliae funt '

Minores, gibbae oranes,uix alio quam magnitudine differentes ; iocufiae fi.
m iliores,fi frontis Ipedles cufpidem, quam fupraditSis fquillis. Omnibus
pinnata cauda pinnis latis,dempta media acuta.

Ex his

I. MaximaeftihOceanoGallico, (circa Vafconiam.CrangonputoRotl
deletij.)

1. Minima,VafconibuSciuada:c Garumna excipitur caniftris.haec etiam
in mari agitat,nec rubefeit eoda.ab Adriaticis generis nomine dicitur,
j. Mediat magnitudinis gambarellus appellatus ab Ifiris. (Simpliciter gib
baalijs.).

Itali quidam, etiam minimam gambaf ellum tideant.

Praeter has eft Squilla mantis Rondeletij. Item i*fi»!w(/, id eft Squillula,
conehas quafdam inhabitarefolitatde qua inter Caneellos diximus,
in quibufdam locis fquillg adeo magnae nafcuntur,ut prope (pithamam,hoc eft,palmum ex.
cedant, Symeon Sethi. Squillae a cancrario genere differunt eo quod caudam habeantiab crufta
rio uerd quod forcipe cafeant;id^, quoniam plures habeant pedes, ed nantp redundatia illa ab=
fumitur.pedes autem obtinentplures,qudd non magis ad nandum, quam ad ingrediendum fint
fuapte natura propenfiores,Al-iftdt,departib,4iS.interprete Gaza. Graeca fiefonant, Ai i/Sjuijt
(iti/ Kc^xmaMii </Ja:(}iSjs'sv(nT^txsiii »> («« syai' <4^ *

jjAsss fex®i' ysf « cu/nhat-tm «l/|s(iis.m\s()vs * 'Ixovin rwt/l«s j 071 atat' « ttcj <(lf

In his uerbis Gaza translatio pro xte^xSaeiSs fpecie , non rede habet cruftarios , quod
genus eft.librariorum nimirum lapfu.nam ipfe Gaza alibiCut eiufdem libiri de partib.anim.quar
tficap.y.llttyii&ao^as loeuftaeeos uertit. quod tamen hoc in loco non conueniret , cum locufts e.
tiani forcipibus careant.quamobrem Latine aftacarios nomen fingamus licet. Deinde htec uer.
baoTi i/^h5i«M7iifi«a’OTi/ «?n5(ili7wi7ti^,inucrfa efle apparent , legendumcp ; amji S

idcirco enim(inquit) plures pedes habent fquillte, quoniam ad incedendum magis
quam natandum comparatae furit, hoc SC res ipfa indicat, SC uerfio Gaz® ; S( Michaelis Ephefij
in Scholijs uerba htec : Atya txaj/ mXuis mj^xt vitxXiai/ ( hgs H^ay, usi eSr Ga^dusr=

tit, & ex jiiiuentihm apparet) siflaux i? » rraj Atik*. a ftiii' yoy -mixi.

We a’[S 7n)f iltTixcc, tyot/CT tuMsc rirtfaf .

Squillis proprium eft chelis carere, harum autem uice brachia maiora pedibus habefd,
Rdrideletius. Non funt audiendi qui fquillarum pedes forcipibus carere putant:Bell6niusi
yo Ariftdteli in hoc coritrariUs, conciliari autem forte poteft,fi Ariftotelem^ dicamus chelas proprie
didas,quales aftaci ante ceteros habent.fquillis negare:Bellonium uerd pedes forcipatos fimpli
citer eis attribuere,non quod maiores Si proprie didas anterius tantum chelas habeann Indi-
cte fquillte in Gange fluuio,forcipes maximas habent Aeliano. ^ Squillte nigf efcunt ucre, po.
fteaalbedinemfuam recipiunt, Ariftot. fSquillis e fummo capite corriu acutum prominet, Op
pianus. Aelianus aculeum eis elfe dicit acutifsimo triremis roftro flniilem,a; fcduras feti K mo.
dohabere.Rondeletius Oppiani uerba de fquillis hoc fuo aculeo lupos pifeesinterimetibus, in.
terpretatur peculiariter de gibbis, nam qittc minimte funt (inquit) cornu carent, Crulia tra»
gili inclufis oculi rigenttiocuftis fquilliscR magha ex parte fub eodem munimento prtecuri emi.
° TM. .-T- f’ Si/ ft/ AfJ-oAse /n raiidam lilllt, QUa

cilimciLnisocuiirigemnocumsiquiiiijjc-piiiagiid ca pduc luu tuuvui f---- ^

nent, Plinius. f'Inteftinum rqiiillis, flenti dC lociiftis Sx: aftacis jtcef^ain caudam iinit, qua
(d excrementa emittunt, SCoua patiunt, VuottoniisCex Ariftotelc.) Squillas etiam ouum,da=
uiculasqiie , fimilem in modum ( ut locuftx ) habere cerrum eft . Alaribus fane pr^ tcxminis

uicuiasque , umiiciiiiu luuuuuivuu ...... .

propria in pedoris carne bina quadam candicantia conftant,difcreta a cateris pariibus colore,

iop4 DeAquatilibus.

forma^ promuCddi fepiarum proxima.iierum h^c torta m uertigmcm tnoretuccfnorilrti jjapi
lieris, quorum origoab acetabulis, qua: fubdiia pedibus nouifsimis ordinantur. Caro in ijs quo-
que eft colore ranguinisrubra,et tadu lento, nec ftniiiis carni, ab hoc,pc(Sori anfradius alter iirue
buccinea,crafsitudinelinea:fefe porrigit; fub quoduoqusdam aren* conditioni firnilia, femini
genitali accommodata, inteilino adneduntur. hzc inmare. Fcemina autem ouum rubidum pa-
riqmembrana^ obuolutum prstenui,uentri lateri^ titriq; inteftini annexum, atque ad carnem
ufq) adharens, Ariftot.bi0ori» 4,i.Niphus quidem hac omnia de fquillis accipit: an redc,con
fiderent quibus ocium maius, Sdres pratfentcs infpickndi facultas non deeft. ^ Scaliger cruflas
torum genera duo fumma faciens caudatum & rotundum,lioc (inquit)cancrtim uocani Latini,
Grjci Hdfuiwinillud a utilgo gammanisnominatur.Et mox; Sane a fqtiilla parua gammarus parS is
difFerqfi mimis accurate coniideres. Diligentius intucti reccgnofcetur gammari roflrata facies,
fquilte fflutila.gammaro pedes duo priores,quibiis pro manibus utitur,fcrcipatl;fquillsr,unifor
tncs. Squilla lamellatlatiorestipia tota compreisior.Hatc ille, de fquillis quidem paruis, nimirum
quod ese gammaro (quD nomine in hac comparatione aftacum fl. praecipue intelligere uidetur,)
magnitudine etiam fimiliores fint, quse tamen fquillis omnibus autplerifqi conuenire uidentur.

: Squillarum alia: in paludibus Cinaris) deguntialfe ex algis tiiditant, tertis faxatiles fimt,AeI

liantis de animalibus I.jo. Oppianoetiam libro i.fquillscircafaxafiabulantur. f Squilla:,ut

cruflataomnia,ferledutem exuunt, Athenaitis ex TIieophrafto,& Aelianus, f‘Locuflse,fqutIl*

cancri ore coeunt, Plinius. ’ ^

, Phycides qtianquam extera abfinent carne, tamen fqtiillas fepenumero appetunt, Ariftot. i»
Squiilx lupum pifccm a quo dcuorantur,interimunt: qua dere Aeliani ac Oppiani uerba retuli
in Lupo D.quanqiiamaute Aelianus (impliciter fquillas, Oppianus paruas,id fecere dicit;Ron.
deletilis tamen de gibbis cognominatis interpretatur.nam qux minimx funt cornu frontis, (quo -
Lupi palatum connganf,)nullum habent. ’

: Squillis inefrandis Vitulinum fel cum farina, bleo &: aqua mifce,&' placeiitulas facitoiqui»

bus^ tandem in efcam uteiis.ex eodem etiam pharmaco mandens, infptiito in aquam , piicibusm
friieris,Tarentinus. Lupus pifeis inefeatur per fqiiillam pinguem , Oppianus lib.j. Merula
quoqj pifeis fqtiillauiuente efcadecipitur.tit Oppianus lib.q .ac Aelianus tradunt.uidefupra in

Merula E.f Squillas marinas aliquiadmifeentefex ad mugiles capiendos. f Si marini &raxati=

les pifres in pifeinis alantur, in cibum eis inijeere oportet raridcs,gobiOs,& firnilia, Florentinus. J»

Afpice quarri longo diftendat pedorelancem Qiia: fertur domino fquilla.S; quibus tindil
quefepta Afparagis,quadefpiciatconuiuiacauda,Iuuenali5Sat.y. Ionius quidem bos iier-
fus citansiEgo ptiiauerim (inquit) luuenalem crufiaceorum nomina confudifre;uolui(Iem intel
ligere pro fquilla locuftam aut leonem,qui dominis apponi confueucrint.etc. Cuius ego knten
tiam non approbo. Squillx enim in delicijs.pr^feruntur crtiftatis exteris plerifcj omnibus puto,
locuflis quidem SC afiacis,RondeIetio tefie,& faltibriores habenf.a; longe delicatiores. Et Api-
cium propter caridesCid efi fquillas)magnas ih Africam natiigaflc Grxei etiam tradut. Lege in-
fra in H, f.Et Archeflrattis circa lafiim Cariae Iqtiillam SfiiiytS», id eft ptxgrademreperiri tradit.

Affertur fquillas inter mura:nanatanteis,HoratiusSerm. 3. 8. P.Gallonijgtilainfquillaeeaci
penfere decumano notatur in Satyris Lucilij;cuius uerfus in Acipenfere f.pag.9.recitaui. 40

Squillas conuenire ftomachicis, legitur apud Galenum de compof.fcc.locos.8.4. ex Archi-

gcne.f Celerrime SC uniuerfim maximeuinum alit; tardius autem paulatim caro bubula, &:co-
chlex,fquillx,cammari,afcg Iocuftx;5e Cutlummatim comprehendam) quxcuqidtira carne cori
fianqeandem cumhis nattiramhabent, Galenus in Aphorifmos a.i8. Idem libro j. dealimen
tis.cap.54,cumcxteriscruftatis carides & cammaros numerans, quod ad communem alimenti
ex eis rationem, diferimen nullum indicat. Squillx alicuius funt caliditatis &C humiditatis par
ticipcs;difficultet concoquuntur,ftoraacho nocent.K Veneris defiderium moucnt.Symeon Se
thi. Locufix,cancri,fquiIls SC firnilia, difficile quidem concoquunttir,multd tamen facilius cg
teris pifeibus. affari aut potius quam elixari debcnt,Mnefithcus. Vide fuprain Cancris in gene-
re F. Ex his qux tcfta integatur fquilla omniii minime noxia exifiit, Actius in curatione colici y»
affecflus a frigidis sepittiitofis humoribus. Eadem a Tralliano etiam commendatur in colico
affedlu. Apud Athenxum alicubi ««eis «liKi>fei©'legitur;malim laiei!; qtianquam & ceridem pf
fccm efle fcio,fed ficciorem puio,&: aluo mouendx minus aptam.f Ificia de cammaris de aftacis
deferibit Apicius artis coquinarix r.i.utrecitauimus in Aftaco F. Eirurfus ificia de fqui!lis,uel
de camaris amplis. f t£(/ c/P oyisui/ mteij t* ™tn;f cfu»e,HAv y \Siisy «jlnj,

Anancus (al’ Aeanius) apud Athcnxuin.

Caris marinatid eft,gamarus,inquit Cremonen(isinterprcs)circunligata fcorpionisidlumft
nat, qiiddlifiiperfcribas percunb loco, Caris, citius tollit dolor. Siquistierd fculpferit carida in
lapide achatc,a.' gefferit in annulo, niinqua percutiet a fcorpio, Kiranides j.io. Squillasaiunt
ti itas,&: ei particiil* impolitas, in qua ctifpis fagittx uel fpinx infixa (it , naturali quadam attra- 6«
hendi iii eam educere, in quibiifdam locis tantxnafcuntur,ut prope fpiihamam, hoc eft, palmii,
excedanuqua; quidem fiint alijs (ad remedia) efficaciores, Symeori Scthi. f Squilla (iwal! : alias

DeSquillis. Lib.IllI. iopy

!tj»v^eit,quod non placet) trita.ar cum bryonfe radice pota, lumbricos educit , Galenus ad Pifo-
nem:8C Aeginetalibro y.fimiliter. Squillae tritae & cum oxymelite potae lumbricos 8C tincas
etjciuntjSetlii. Peculiari quadam proprietate ad mulierum conceptus efficaces funt,Ide. Grg
ce legiturtStine^ySc! </li Tr&s riui -fS/junxutHii nmm^. ^ Ad generationem ualet pifeis qui
fquilla uocatur,quod mihi quandocj fuccefsit, oportet autem remota efle impedimenti , & pur>
gatum etiam corpus, 8(f uterum, Cardanus.

Scylla nominatur a Plinio libro ji.inCatalogd Aquatiliuin: ubi ego fquillam legere malini, H.a.
quae Graece itsteis dicitur : nifi reitera Plinius Scyllam moniirum aliquod marinum effe fenferit, ScylU.
cum Phorcum quoip dclim marinum in eodem Catalogo nominet. Sed de Scylla monilro plura
ij, fcripfi fupra,fuo loco £C ordine alphabetico. Scyllarus quidem ab Ariftotele ditSu animal cru= Scytknit.
flatum, fquillarum generis hon cft.chelas enim habetaflaci modo, Rondeletius. eum iri hiftoria
cancellorum exhibuimus pitflu.pinnophylax flue pinnoteres,rotund6 eft corporetfcyllarus ob»
longo, &fc. Rondeletius quidem in Squilla: partite mentione feribit (rwTitcc^og genere neutro : mfa
hi raafculino gen.proferendum uidetur.TsTii/ JiMstTwui Ariftoteles hiftorix 4.4. Vuot

tonus cum pinnophylace 8C caridio confundit, & pfimam nortretflc per iota fcHbit; & diminuti
ua forma etiam fcillarion profertiquod quidem fi reperiaf,in hac forma generis neutri efle nccef
fe eft. Rondeletius tria htec, j tifeic/liai/ ; dC v in capite de Squilla icafiVuc.

parua diftinguit,Gaza in Ariftotelis librorum interpretatione confundit, flmilitcf pro omnibus
fquillam paruaminterpretatus. Videtur autemRondeletius xSjiAoj/ illud tantum partite fquillx
j,;, genus appellare, quod in pinnis aliquando reperitur , ex Ariftoteleiut monet in capite de Can»
celloipag.i9i,Squillam uerd paruam.v xsitiUiei! , quod per fe extra pinnas agitat,

& fuigeneris eft.denicpfcyllarumabutrocpdiuerfum.Pinnophylaccmquidem flue cancellum,
flue fquillam parttam cum ipia pinna connafei arbitrantur aliqui. Nec mirum fi tutgiAut/ QC tttteis
jiiKjii difrerant,cum isif smuji etiam H xitfxir®- lux^is a Rondeletio feite diftinguantur. Pinnophy
iaxeftfquiIlaparua,alibicancer(far»»r)dapisafletflator,Plinius:quem 8f Gazafecutus uideturj
dum caridion fquillam paruam ttertit. Quod fi «tpiitiioc fui eft generis, diminutiuum aliud d Ca
ride ufurpemus licet,nempe JtitBMliewp.quo Anaxandrides quoip apud Athenatum utituriapiid Kt/Minf.

AriftotclcmtamenHiftorfey.i/.aaeitistOTtpKlcguhtur. .

Scarus pifeis, ut 5C fcaris, (Eksij©-,!!! « iriiawfla uerbo irsoijai/tquod efl falire.faltarOdiflus eft: mymlogiA
•o Athentciis & Euftathius. Fuerint aittem forte eiufdem pifeis nomina fcarus & fcaris, ficut perca
* & jiercismifi potius legendum fit wtelSjid eft fqttillamam ea guo^ a uerbo c-m^ay fic didla, f.ini=
tialiabieflo, uidetur,tcfte Varino.id quod magis placeqquam ut fcaridem qUocJ pifcerti iacia=
mus, cum id nomen apud authores nori extet. Arit wels dicitur a ««ps, quod eft caput, fquilla
enim tota fere capite conftat, Varihus. Squillx homen a magnitudine capitis indiderunt Gr j
ci, Euftathius. Idem in Iliados alpha inthr exempla wectf «(i(<o:Tio-(«s(ubi nomina iicl diucrfas uel
cafdem res fignificantia, literis tranfpofitis conueniunt, utx,Ao»,;i(jA«;Kp,yii)(B!fii/'o: qtiotp a:iKfiti'(e

ponit. 80 iancconuenit ei cum locufla, quod iimiliterfaliati , „

Hoc notandum primam huiits nominis twsis femper produci, iit apparet in carminibus Op^ vmfoiUtt ori
piani 80 Archeftrati, 80 multis ab Atherixo citatis tierfibus: nccimmcritd,cum tosiit etiam a So.thogr4phUmi
- J-— -■ 's ab eodem Epicharmo 80 Simonide, i.ii!Beap»Ki!pu“Wi%«rtJi

. ^ . ' , .a,. 1^- istrlrUMt.

phrone 80 Epicharmo dicatur : item «

°?»(/,’ic4ii«|tniq>aii',<"o'i©A«,S«ir«(<w,iSs4't/3pMT ^11,11^ ?Laajs_^iXii5ir«i,Sophton.

Bubulus. sipyrrirtifiBsWtptifsIrMSpasBf.tm.Idem. MlUrmy

Araris Campylione. koj'?/* xptSHW hpitu , Km4sirit(r’«u9ic , Eubltlus, ^EjtiSpBT^jfi iutpu.
C^©- 0^* C alias hifiie ) <r isificeS , Anaxandrides. Vltima uerd redi , qux iota habet , quod
in obliquis penultimam conftituit , plerunque quidem producitur , ut ex iam citatis uerfi=
bus apparet : aliquando tamen corripitur , per analogiam: a aip» eniiri lateit fit , ut a to» toic,
a }fic$« wcttpis. Aiers quidem ultimam femper corripit. penultima produOla Attice a
Cratino efferuntur , ab Eupolide correpta, ut Athenxus ftadit. Nomina alioqui oxytonain
isCbilTyllabajqua: penultimam natura longam habent, iota producere folent , ut itpyns, q».
ait.TOI/fe, (riptayit , )Eitftathius 60 Athenteus. Atqui s-OlSiscum inreOlo tum in obliquis iota ebr
ripiqOppiano, Nicandro, altjs, s:(«^itf7tff,i^t/K(<As,'7p(),Ai£/Is,y«i2tAs,<J)oAio'ls,;^AKi(ftc,tsAio'tf,iofa
corripiunt Oppiano : itKiv7^^s , wctiiVt?, producunt. Oxytona ia=*
ne per li'®' inflexa , omnia producunt, ut </tAcf is , aans. Sed hsc diligentius difcittieh*

da relinquamus grammaticis , Redeo ad Ux^iJlxs : quod nomen etfi frequenrius ( ut m i>
eauimus)idta producat apud poetas, in foluta oratione tamen (ut in Ariftotelis 80 Athenxi
libris) eam uocalem acui reperias cum produOta circtinflecfli deberet, gemtmo tantum plus
rali excepto. Solius Eupolidis teftimoriium, qui corripuit, Athenaus pro.ert,

TT^lu/ 7I0T ^ ttfayy Et aliud eiufdem:

Ex»F TifooffiTWf/ kcc^MQ'

Squilla etiam Latinis genus eft bulbi medicis itfltati, qui Grxee «iia» dicitur,
ky’!J'tsMy‘u, Oppiano, K*Aim,

milim.

Hrrii:

loimKiiu, Epicbafiiid; tplthclii

ZZ 1

If03.

l^ocinomen.

b,

c.
f.

lopd De Aquatilibus,

Kit(,WAi«,Bidcm 8C Araroti. Ki/ijiUjiti/jnii.EubuIo. Ex his quardam (5 non omnibus, plerifrt
tamen fquillarum generibus, conuenient. Eadem Latine iic reddi poffunt! Squillteparua,for
mofa:, rubr3c,Ieuiter hirfuta;, (nimirum propter multitudinem pedum, qui tamen ut in alijs qui»
bufdam tefiaceis afpcri non funt,)punic£e,curus,gibbae.

ab Hierocle in Hippiatricis Grtccis, capite So.nominanturabfcclTus quidam, RucL
lius fquillares furunculos interpretatur.^ Et quoniam fquillac, prtefertim duK aut tres earum fpe
cies minores,gibbo in fe^ recuruo corpore funqfaflum ab eis uerbum iweii/lfp, curuare BC uelu
ti conglobare iJgnificat.w ?l Kii -zi Hst»<ASjiysviJ «stiVsiv e'$*<f»,Euftathius. XW» </i

HR2t(A; ii! irai(i(t. t i®(/ iwTJKf i/s 7» Anaxandridcs apud Athenaum. .

Squillam marinam fi quis fculptam in achate,geftaritin annulo, non percutietur a fcorpio, 10
ne,Kiranides.

Ephorus autor efi fquillas abundaife circa Chium infulam , quam fcruatos a Deucalionis di-
luuio condidifle («Wo-ib) fcribit, pofiMacarestSi: locum (in ea ) eiiamnum uocari KxsU^xg, Athe.
natus libro j.

Ciici Chium olim abundarunt , ut proxime retro didlum eft , hV ott’ es ixoei/ KiaSy ota/ji
uQxVPfm, Kp‘TJ^’Siztyie« A»d.s , canwnB ■xfixSxi: E|/ mxxnJhvix n R^e^xKix wAtf mJAttl, Ar«
chefiratus. f Ej oviifoi/ HStfJ'©- a^is <r’ fcifrji»!», Anaxandridcs.

In mari rubro difiradis lapidibus intus innati apparent pifciculi, Sf fquilla:, & alia quxdam
animaliajTheophraftus. ’

Toftis marcentem fquillis recreabis, Horatius i.Sermonum. Hifioriam Apicmquifquil- x»
las magnas frufira quafiu/t in Africa , Rondeletiiis ad finem Capitis de Squilla lata recenfet, fed
abfqueauthoris nomine. Nos eandem GratcisSuidx uerbishlc proferemus.Amw©^P(w(,cu©-iiHt=
vxs itv^M Xfyvwv xstmvxJ^xQcs iSIr rlx, yxsifx,^ Kirapfwj (fic etiam legitur in uocabulo
yxSMiixs mJAxs HSt^^xs iSm^iyisva (fortcfid^orsif ) yxfaat -SP cea^ xswxk.

AtiGes svj, Aifvs J,irt Ak ( niyxMs) iJi ^txy miwrxs, Sixm/ilit&- Ji 'miis

Kf«,t«;A<rt/m V miQ>Mt/&iis t7riiiAlxymx7it^eit,ttHS-n^s ■mif.ixmiS yS, His perferi

ptis,reperi Stridam hac mutuatu e primo Dipnofophiftariim A thenai : unde qUadam corrupta
aut mutila apud Suidam emendare licebit.Fuifuirquidam(inquit) Apicius nomine, Tiberii tem
poribus uoluptuofus SC diuestqui cum multa numinorum millia ligurifleqMinturnis ( qua; ciui
tas eft Campania) uerfabatur ut plurimum,fquillas edens preciofas , qua & Smyrnais fquillis ? «
(Jca%«r/Mr djmViat/aMxa \onridmo a: aftacis Alexadrinis multo maioresillic na

fcuntur.Poftea cum audiifet prsgrandes etiam in Libya nafei , ftatim, nS die quidem interpofia

to,enauigauit;multa^in itinere pcrpclTuscfttacpriufquamdcnaui egrederetur, (multa enim

eratLibyam illius aducnimtisfama,)adnauigantes pifcatores pulcherrimas ei fquillas attulerutt
quas cum uidiflet,nunquid maiores haberent, percundlatus eft. tjs autem reipondetibus maio*
res ibinon reperiri,Minturnenfium recordatus, priufquam terram attigiifet, iufsit nauisguber-
natorfut Italiam uerfus iter arriperet. ^Kx}x/Ixs hx&if vvSivii,x7nrsym,Qi: Toi-ws, Coquus apud
Sotadem. flulidum pifeium faxatilium os ucneni refertum eft: & qucmcunque pifccm degufta
runt,inhabilem ad edendum.perniciofumcp ei qui poftea guftaucriqefficiu t. Pifcatores cu Squil
lam quam media ex parte Iulides exediflent & confecilfent, fine ullo precio parabilem offendit 4.9
fent,cam^ inopia prcfsi guftareingrefsieffent, illorum aluos uchementes cruciatus excepe.
runt, Aelianus. ‘

corollarivai rr. de s q_v ii.la x-atA'

& Vrfa Ariftotelis.

V R s AE eodem tempore pariunt, quo locufia;; quocirca per hyemem 8C uere, priufqua otra
excludant,cibo laudanturicum excluferint, deterrima: fiunt, Ariftoteles Hiftoria: y. ly.Iulius Ce
far Scaliger in libro De fubtilitate i+y. 1. de cruftatorum generibus feribens, Vrfam Ariftotelis
non aliam quam fquillam latam Rondeleti) : SC urfum Rondclcttj, cancrum Heraclcoricum elTc
auenr. Squillarum (inquit) fpecies «na uulgarigamaro i fluuiatili nimirum [tue gammaro fiueafla- c©
«)limilis,ab eo tjs difereta notis, quas fupra ponebamus, Ce4x «ox recitauimus ad finem [ementi

3.dsjqmlhsmgeneri,)kd maxima.aftacum enim pquat magnitudine:alicubi etiam fuperat,quem,
admodum fcribit Athenaius, (uc reciMimusfaulo ante in H. fJe f^mllis mgenere,inhiflona spicii,) Vr
fahsc eft Ariftotelis, ubienimporreiSaiacequrficoriuextenfum reprsfentat. Etpaulopdft'
Quoniam uero dodifsimus amicus nofter aduerfus alium quendam feribens, OimieUtim antra
■BMomum, ) a nobis uidetur diffentire , confilij noftri ratio reddenda eft. Negat Ariftotelis urfam
efle fquillam maiorerquia feoi fum ab aftacis & locuftis & fquillis pofucrit. Sane. Sed locuftaceis
annumerauiqcum ei &Jocuftis pariendi tempus idem afsignabat. A fquillis fcparauit quia fub
Iquilla: nomine haud norat. Ariftoteles enim fi eam pro urfa no acccpiffct, omnino ei ignota fuif
le inderetur, quandoquidem pm| inter fquillaslnufquam commemorat. Et cclebristamcn tota 6-
urscia tuit:ad Smyrnam uero etiam laudalifsima, (.Smhit Athenxus f^xilUt eirca 'Mmmms Cam.

^aniis

■'.'i? i

De Squillis. Lib.IIll.. 1097

fconim hanc olim aCor.Skcardo accepmiu.eanrlem fiipra, utaT^n
dslcttc cxhthita cJi^S^uilla lata nominepojuitniti.

pania oppidum, Smyrnieps maioresejje.)

Pofthasc idem Scaliger, Maiarna
Rondeletio exhibitam,pagur£fe{r£
aftruic : 6C quem pro cancro Hera,
cleoiico pingit Rondeletius, parua
Maiam elTe/iuc ;*tate tantum , fiue
fpccie differentem a maiore.denicp
Vrfiim Rondeletii, cancrum Hera
cleoticum facit. De Vrfo Roride.

IO letij uide fupra inter Cancros , pag.

^ Neapolitani &Mef
fanenfes (in Sicilia) Vrfos marinOS
nominant MefTacara. ht fimiles fe=
re funt aftaco,fed chelas non habet,
ut necp locufta.nec aculeis exafpera
tur.ut netj aftacus. locufta enim to
to dorfo fuperiore aculeata eft, &c,

Bellonius in Singulatibus. MelFa
cara autem uel Mazaccara Gftecri
10 nomine compofito dici mihi uide.
tUrjHfta^aiE/ c a a (.a(Wa)[/) wteftt

hoc eftjirtaior fquilla. A Liguribus
Orchetta uocatur , ut Rondeletius
fcribit, quod nomen forte corruptu
eft a uulgo pro V rfeta. minorem e.
nim huius generis fpeciem, alioqui
per omnia huic Cmilem , Ligures
(Bellonio lefte) Vrfetam appellant,

Romae etiam utrancp fpeciem no.
jomine uno Mazzaccara iiocariau.
dio. Getmanica nomina fingo ab
Vrfo quadrupede ; ctlt l&hr/tin
<}Dccrb&/cirt !B^Kri6«b6.his ma
ioris dC minoris difcrimen addi lice
bit. ^ Ariftophanes in Thefmopho
riazufis(non Archeftrattis, tit Rbn
deletius fcribit)ii7\«T8i»(i , id

eft,fquillarum lataru meminit : quo
nomine de aftacis eum fentireAthe
^^riauslib.j.conijcit,

coroli-Arivm ii i. bi
Vrfa minore , ut reccntiores uocat:
feu Squilla caelata Rondelelij:

6f de Camaro ueterS.

Squilla caelata a Rondeletio di.

da, quam a: cicada Aeliani eflear. . — ,,

bitratur, potius quam illam fquillat fpeciem qua ipfe mantin nominat, cicadam ab alqs cxiftima.
50 tam. Cxfar Scaliger cicadam(,^eiia«i)eam elTe ptitaqquae etiam uulgo a pifcatoribus C Vafco.
num)fic appelletur.Rondeletiusfquillam caelatam fuam uulgo(in Prouincia) cicadam nomina,
ri fcribit. Bellonius uerd Rondeletf} mantin, Mafstlix Genu^ cicadam marinam uocaritcit.
ius ego fententite uel hanc ob caufam magis faueo,ne ea alio antiquo nomine careat , fif fingens
dum fitnouum quod Rondeletius fecit. Aelianus certe cum Romxuixerit, &(harum quic^re.
rum ftudiofus,non potuit ignorare cammaros Romae uulgo didos e genere fquillarum.ut Athe
nsus Iib.7.fcribic:quod fi eofdem cicadas marinas putaffetjnon tacuiffet opinor,prffertim cum
aliusnemo hoc nomine fit ufus. f Squillam calatam Rondeletq , eandem effe puto cum Vrfa

minore Bellomj,qutE K VrfctaOeniraappellatur, K MaZzacaraRomtefimiliterutmaior, ut

fuperius annotauimus. Scaliger hanc Arifiotelis crangen facit. A maiore ( inquit) nonnili ma.
60 cnitudine differttai lineamentis quihufdam,quibus telfcllata lamellse pidsfunt. ticec elt

Arifiotelis. ait enim crangen dC gibbam j arque utranq; habere in cauda pinnas : hoc eas dittci re,
quiain crange, media pinna lata fitiin gibba uero,acuta.Hec ille. Sed alia eft kondcletij Crang i

'vrfetd.

spiiuititi.

siLaiii.'

lopS De Aquatilibus.

^ Vrfam minofcmfeu fquillam cslatam, ijfdeni quibus SC urfam maiorcmnomiilibusappellari
licebit Germanice, magnitudinis tantum differenda expreffa. uel priuatim cilt Pimtcrdcrnicr
Quonia uerd Rondeletio fquilla celata uCterum Grxcorum ac LatinorS cammarus uidetur
cui facilcaffentior,prsfertim cum hatc inter fquillas uiua etiam maxime rubcat. de cammaro que

damexueteribusannotatahicadijciam,pra:tercaquKiam prius fcripfiin Corolkrio dcAfta.
coA.pag.iiy.Cammarummarinumafquillaflmpliciier difla differre Bellonius inAfiacoflu.
uiatili (ipfe cammarum feugammarum fluuiatilcm uocat) offendit ex Plinio: fquillarum tamen
fpecicm effe, qui Romae wirig»©' dicatur, author eff Athenaeus. Recentiores quidem mul.
tis cruftatis caudatis cammarinomen attribuunt, utdixiinCapite de fquillis in genere A. Ga«
za ex Ariftotele pro aftaco cammarum uertitiquod non laudamus. * ,,

Genus cancrorum caudatum, uulgus uocat cammarum. QiiodnomenPH

nius cum prioribus libris omififfet, in catalogo recenfet ( Cmm<irus fer C . feribimr tpud Tlkium , id
requirente etum Uterarum ordine) fine ulla deferiptione. Quaefitum eff an effet Grscoru cammaros*
OrBi qmdem dubium no mdemr.^quin cammarm Tlmij idem fit qui Gr*cor«w;)propterea quod A thencus
effe fquill? genus dixit. Sane a fquilla parua gammarus parum differt, fi minus accurate confide-
res, l&c.utreciumfuprdm Squillis m genere: ) Puto tamen gammarum antiquis fuiffe noftrum hunc
fluuialem aeque , atqj minorem fquillam : minorem.inquam, fi urfam fpetfies. Alioqui fiisgam.
marus non effet, nullo nomine defignaretur ab antiquis. Non enim cancer eff fluuklis. Et Var.

ro cum iubetuilladcis anatibus praberi cammaros, de marinis intelligereno potuit Et Galenus

aliud fecit ab alfjs omnibus, flexu diminutiuo,ut ab aftacis &: fquillis differret. Itam aliis cnume= i»
ratis, eas filbdit, in tertio de facultatibus alimentorum. AsxKSi usurrxyn^ot^u^uaPKmmjU^ ustpx&n
mft witxedM, Non eff igituridem,quodfquilla:quemadmodum ex Athenio recol

gnofeebant; Caelar Scaliger.

Cammarum ego illum putarim,qui paruus admodum (.De fquilla farua fentire mdetur)SC tener
tam ex lacubus.quam ex marinis litoribus capimr.Coqui SC hic eo modo,quo cancer debet Pia

tina 10.11. Etpauldantc:Farciri&:cammari,euacuatatefta,tunfaipforumex cauda afchelis

carne,tunfis amygdalis,uua paffa,uitello oui, trito cafeo, fi' tempora patientur, petrofelinq ama.
raco,mmutim c6cifis:& farti,ffigi in oleo lento igne debent.f Immodici tibi flaua tegunt chry.

fendeta mulli; (^ncolor in noftra gammare lance rubes ; Martialis , ut gammarus cibiuul.
gansSCpIebeq futffe mtelligatur. Columellainteranimalia(utuidetur)paruiincrementi eam
maros numerauit, Vuottonus, Nominat autem Columella cammarum cum riuali halecula

r Sqmlte,cammari,loculte.a:quscuncgduracarncconftant, tardius &paulatimalunt Ga-

lenus m Aphorifmos 1. 18. De cammaris ificiadeferibit Apicius i.i. Squilla & cammari in-
ter cibos ftomachicis coniienientes numerantur ab Archigene apud Galenum de compof.fec
locos 8.4. Qiitcdurtc carnis funt,multuranutriunt,difficilc concoquuntur,aflringunt& alus’
ut aftaci,paguri,cammari,8i:c.PfelIus interprete Ge. Valla. Alexperuenit ad offreas,mticas’
cammaros,&:c.Plinius. K<cji(r«^«nominanturab Epicharmo in Nuptijs Hebte. ’

j, Kii,«(<c^M(iaj<(r,«g.M,yarmus)»a9ir.^«,(quilla,Macedonibus,Hefychius. idimeZuueiUii^

Ui ustitiutfioiifA ® A*, SiciroK ai r ^■n,i(sie !ims ojoix^cMjSophron. Eufiathius ex Athe.

nxi feptimo legit Hstitiafof,per omicron in mediotqute uox, inquit, etiam fato fuo feu morte infe. . »
licem feu miferum flgnificat, (per fyncopen nimirum pro atws/ifwij®-, Varinus : fic tatu&Mxt pro *
iiK«s&Ai«,asaflieiM,)rcd noftra Athenaei aditio habjetper alpha in prima & fecunda.

Aconiti radix modica eff, cammaro fimilis marino, (ttstesA Theophr. id eff fquilfa; ) quare quii
dam Cammaron( W(<0f«i/,!«fer nomenclaturas Diofcortdisiinter delphini uerb nomina apud eundem wotoo
legimus) appellaucre ; ficut fcorpium aliqui, quoniam radix incuruciur paulum fcorpionum mo.
do, Plinius. ^

COROLLARrVM III I. DE S q_V IDEA CRANGE.

A P y D Ariffotelemhiftoriae 4.1. primum leguntural«j,i;^„st,: demdebis^«e<Eji,», quod
magts placettquanquam Gy a m omnibus his locis uertit crangines,ut delphines, ^uydu *

W wei/©-: Hefychius & Varinus, gama limplici, mallem duplici; animal autem ^

aquaticum ita effe accipio,ut id ipfum fpecies fquillafit. Caifar Scaliger fquillam carlatam Ron
deletq,fiuc urfam minorem uidetur crangen facere, ut fuperius in Vrfa minore annotaui. Alia
quidem eff Rondeletq Crange, cuius ipfe iconem pofuit;&nos ei fimilem huic Corollario prs.
tiximus , quam Sittardus Romxnacffus olim ad me dedit : dC fpernotzam uulgd Romaiuocari
Icripfitiapud Oceanum uero Germanicum alias & minores fquillas haberi. cSor eius (ut pitffii
ra prae fe fert) partim rubet, param dilutior albicat, ad latera flauefeit: extremitas quatuorlatto.

rumcaudaepmnaru,csruleaeft;parsintereasmedia,acuta,rubet.ItaliquidammihiValIopano.

mmarunt,nrfcioquamre(3e:cumaIijidemnomenadmantin Rondelctti retulerint Sqnil.
las Rommii hodie cammerugias fgammarufios,Niphus)ec pernocias uocant.Iouius. CCrang® 6»
yiam poffent cornu fua frontis interficere lupum ab eo deuorandte.non minus quam gibbe (ed
Oppianus fquillas paruas hoc facere feribit j quamobrem Rondeletius ad gibbas retulit. na qua:

De Squillis. Lib.IIII» top0

fctftifflifunt, cornu caret. f^Crangones contra quam
gibbs,primos(pedes)habent utrinque quaternosttum
deinde ternos habent utrinque paruos. Reliqua cori
porispars, quae maior eft.pedibuscaret; Vuottonus
ex-Ariftotele nimirum.

be ufu dC apparatu crangonum ad cibum; leges fii
pra apbd Rondeletiumin Squillis paruis.

Crange hac T^andcletij a CorMt*

tardo ad nos mifi.

COE.OI.I.ARI V a

Squilla gibba.

s a

s dV I i. L AB giblaK ab authoribus aliquando
fimpliciter fquillac dicSafc mihi uidentur , ut retuli fupra
in Capite de fquillis in genere. Tai(/ /sSIi K([eiy'i»|/
xiipiu , &c. Ariftoteles Hifior, 4. 1. Ki/ijils quidem ad.
iedjiuum nomen gibbum fignificat , & eft oxytbnum,

Kv^is, xv^i : fieri tamen poteft ut fubftantiue abfolute.
que acceptum , mutet accentum , dC ki^x paroxyto.

*» num fcribatur; flcut SC ykiwm adietSiuiim eft , yA«/x©.
uerd pifcis. fed xi{fxs abfolute legere non memini. In.
ferius mox apud Arifiotelem legitur, «telsaxv^». SC
rurfus ; t&Tsa Tsta.xv ; « Ji xv?», df w. Et Hiftoriac y,

Twy di cpi/Kuy ( lego xyijwt' cum Gaza ) » xvHois dh
atontfjtf yhhxs, ^

Squilla gibba Rotnee gambarella diciturja gambis, ^

ut UultBellonius, id eft, cruribus multis, ego potius
a gammaro diminutiuum hoc eflTe dixerim. Idem
(nifi librariorum error eft forte) Parifijs hanc fquillam
jo Gueruette uocari ait ; ego Guernette legendum fu.
fpicor:quoniam Germani etiam inferiores aliquifquil
iam (liue hanc foliim , liue aliam quampiam ) ©er.
nctft appellant; V ide fupra in Squilla in genere. Galli
quidem quintam uocalem poft g.fcribere folent, e,
ueli.fequente,cum hanc confonantem ita proferunt
ut ante 'reliquas tres uocales proferri folet. Marini
minutiores gaminaruli, ut ita dicam,quos uUlgd gam.
barelli SC gambarufoli appellamus , non funt' cancelli
Ariftotelis &C aliorum , ut quidam arbitrantur ; fed
40 fquillsparuacAriftotelis. Siquidem ij qui in hoc gc
nere nunquam rufefcunt, idegihhtsfentit, ) Venetis, a-
lijscp quam plurimis populis , proprium adhuc fquil.

Ia retinent nomen, uulgd enim Schille dicuntur.quan
quam in Hifpania,prafertimcpin Cantabria , omnes
hi gammaruli, fquilla,; nulla differentia uocitentur,

Matthiolus Senenfis, Roma quidem tum gibbasi
tum paruas fquillas , Uulgd gambarellas uocari , Bel.

Ionius author eft. quare ne quis confundat,cauendum.

Liifitani, utaudio,fqUilIam gibbam uocant Camaran
yo deLysboa. Galliin Neufiria Bouquetthoc eft, hir.
culum , fi bene interpretor. Rupella quidem Clieu.
rette , id eft , hoedtis dicitur, falit enim , non incedit,
nec repit. Vnde & Germanica nomina eiufdem fi.
gnificationis confingi quid obftatf cm ©ce^igle / eilt
(©eerjei^: cinbdctlc. uel a gibbo, tins^oSttiing/
tin

Cafar Scaliger fquillarum minorum fpecies tres
facit, omnes gibbas; Vide fupra in Squillis in genere
A.tabulam diuifionis elibro Scaligeri. Mihiquidem

ueteres gibba nomine fpeciem unam intellexiffe uidenturteui Scaliger inter minores

mediam magnitudinem afsignat.

zz 4

IIOO

JconemhancS^uilla Fenetijsaccefi.uidetur duttm t a ejfequm
katn y^ndeletiits nomitMt, TiBuram minorem ejje t»*
lui^emt & caudam minus direBamtUf
co^omini rej^onderer»

Squillarum generi, quds gib
basuocamiis, quini utrincp
iu,quo caeteris. quorum proxi*
mi capiti acutiores, dC quiniu*
irinc^ alij uentrifubiund-i,quo*
rum extrema latiufcula funt.ta*
bella: '(jjAaxdtr) rjs nulla: parte fu
pina : prona fimilis locuftarum
cft, Ariftoteles. Squilf» gib*
bg duodecim pedes habent, u*
trincp fex. Vetus interpres Ari
flotelis.

Squilla: gibb» uteru menfes
circiter quatuorferut, Ariftot.

Carides paruae quomodo Iu
piim pifcem iiiterimant,Oppia
niiierfus in Squilla gibba reci*
lat Rodeletius.gibbas enim pri
iiatim id facere docet, cornu fro
tis elato in palatum lupi infixo,
aliae enim fquill» maiores funt
qiiamiithoc eis conuenianmi*»
nimae uero cornu non habent*

Quod ad cibu 8C nutrimen*
tum ex his fquillis,uide Rondc
letrj iierba inferius in Paruis.Kcc
S’ «I Zfwos dAvf*7rjV«Vii/ «gis
Jhfy KV(fc^

Ji ^(^<&ta,Matroh Parddiis,

Gibba per excellentiam iid*
gnominatf,pr^ caeterisfquillis,
ni fallor, ad faltu agiliores funt:
unde bC ntxfMiir forte quaii ww'
quaedam, id eft, locuft^ di-
di^ uideri pofllint , hae quidem
imprimis: ab harum uero iimili
tudine reliqua:.

: ctt « v^y.Tsvhvu.

TsMKrDfj a^ofjAjflTgeiif author apud
Athenarum, d^^ipv-n /d,as w^r*

tu/^^XKiey fcTrt P«(/'ai(7i fcvf'nu^

E ubulus. Ke^Mec rk Hv^ay,

Idem, EtrurfustKt/fTtatf^^tffiov

KCy>ic/ldlj- ^ OVK tZu^Kks

Kvcpws (codex nofter habet

xgt/^a)j)og&ojo)j6fcA7J?’w«: At/TS^

KcCj>id)n i» (rSyx HSCt^-TrvAUy yxt/gce
r ccvTix^vs 'nP c6itxri^, Ana»
xandrides. KdiKvcpxsiKWv^TU*
fJLvxs) xiy>Ti/lxs,o:QidfiK<m</li Gt c^^^SuidasexEpigeSmste, K&iei<f‘(«5^ic#M5rvA«ff,Epicharmus.

I N Stagnis marinis noftris Squilla gibba reperitur, marinae omnino iimilis dorfi gibbo, cor^
nii frontis, magnitudine.Diftatfaporc.na marina cftduIcior:caramotnoftriuocat,Rondeletius,

f»

Ao

4.9

C O R O L L A R. I V M V T. DB S Q_V I L I, A P A R V Aj
quam aliqui fiuiiiatilem cognominant; quanquam fid
in mariinuenitur,

s QV r L L A parua rpeciei,non itatis iiomch cft.riunquani enim maior efficitur. ktrouPiitfj
-TKs ytKfds,iyx^oif2!S:‘^s dS ^vBfxs,kayyey>sSj Hefychius dC Variniis. Videtur autem dice»
rCjfquillas paruas,alio nomine£).j^A<wf»j dici^a colore fortafsis:quem cis uiuis obfcurum Rondelc
lius tribuitjBeUoniws fubfuluum; codis rubefcemem utertj. yAco^vs quidem modo uiridem,mo-

dd iuii

DeScjuillis. Lib.IIII. liot

fiitcum colorem Grzcis figniflcat, Ezdem 3pud Hefychium

legitur pro genere fquillarum. malim x^aifoxKeiAsjSj/Hj/aiyAiijfm K«eirf!«. EtniAiic«f/As nomina».

in conuiilio, quod Philoxenus Cytherius deferibitapud Athen2eum,hisucrbis:Sia'8M(«a<*ig>>
t/!iS m Ks^m.nam SC color ^ias,ldem quixA^fO! interdum eft.K pro forte ii/$cij,id eft gibbte

legendum.quanquam propter agilitatem xiifiu etiam, id eft leues, cognominari polTunt, a meile
autem denominat* uidentur propter fuauitatem in cibotquanuis Rondeletius Tquillas minimas
omnium dulcifsimas facit. At Scaliger codlam rubefeere negat, uidetur autem de eadem lo=
quijCUm idem Gallicum nomen Ciuade ei attribuat. Minima(inquit)etiam e Garumna excipi»
tur caniftris:Ciuadam Vafeones ob exiguitatem uocant,id eft Auenam.pugillatim enim deuo»
»0 rant ficut auenam ueterinte. Htcc enam in mari agitat , necrubefeit coeSa. ab AdriaticisgeneriS
nomine dicitur. Hscille. Nos a Venetis fquillam gibbam generis nomine uocari indicaui»

mus;quam tamen cotSam rubefeere Rondeletius fcribit.Sed gibba abfolute di(fta,non eft fluuia
tilis,aut mari fluuijs^ communis.de quo genere Scaliger loquiiuf. Qiiamobrem hacc diligenti-
us confideranda alijs relinquo. Fortafsis enim non rede animaduertit h*c Scaliger ; Si infuper
quddmediam magnitudine inter gibbas minores fquillam, gambarellum ab Iftris uocari tradit,
cum Itali plerique puto fquill* minim* id nomen conferant : qu* Matthiolo Senenfi etiam te»
fle, gambarello 5C gambarufolo uulgd uocatuf ; quanquam Bellonius Romae tum gibbam tum
.paru3m,gambarellam uocari fceibit. f Lufitani fquillam paruam uocant Camaran de Villa frail
ca, Germaniceappallatur ein Swergh&b^lmid eft fquilla nana : ucl cin tleincr <5emier.
10 Gedani in ora Germanis audio fquillas quafdam cochlearibus edi , integras, quod cruftam du.
ram non habeant, has minimas effe puto , quas Rondeletius etiam feribit cum crufta dC pedibus
integras frigi,

/coa hxc mr,V nietijs olim mihi exfrejpt

Ariftobuliis traditin Indum flumen maximam multitudinem pifciiim afcenderci&TimttraK» ^
cr)fquillas(il.^iii'*s:mr«)yrejBcrof &cK/f//af,)paruasquidem uftp ad montem afcendcre:magnas ue
ro ukp ad Indi Si Aceiins oftia, •n. IrA mi) AssmV», («yjae ai Inii & Aajaia coit

caryii»!, !«fcr^rer,)Strabolib.i5'. Tarentinus etiam fquillas fluuiatilesnominatt&Nebriflenfis
eandem inter fluuiatiles pofuit. Coeruleus nos Lyris amat, que fylua Matice Protegitjhinc
fquills maxima turba fumus.

Tarentinus efcarum aliquotad pifces capiendos compofltionibus carides fluuiatiles mifcet, E
in Geoponicis: (eft enim earum prsdulcis caro;) nempe ad anguillas , ad mullos & magnos fca=
rosladcp tenues pifciculos qui capiuntur arundine.

SqUillaparuaqusnunqua maior fi't,inftagnis(mafinis)noftrisffequcntior multo eft, quam SifuiHipiirud
in mari.ciuade noftri uocant.marinsprorfus fimilis eft,Rondeletius, fo/lag. mart

COROI.I,ARIVH VII. DE S C!,V I D L A IDDAi
quam Bellonius Cicadam nominat,Rondeletius Mantin.

Genus hoc Squillsquod Ronddetius nouo nomine Mantin cognominat, a BelloniO, Si
plerifqj alijs dodis , Cicada nominatur,nominc Mafsilis etiam, & in Italia ufitato de eodem ani»
mali.Rondeletius tamenfquillam cslatam fuamjqus Si Monpeli) uulgd Cicadanominetur, Cf
cadam Aeliani facere maluit. V ide fupra in Corollario de Vrfa minore. ^ Gillius cum cicadam
ys Aeliani defcripfiflct, fubdit;Malsilienfes tenuis fu* cuiufdam uetuftatis retinentes etiam nunc
Cicadas nominant. Audio SC Romae cicadam marinam uocari : alibi V allopa : quod nomen
Rondeletius crangoni fu* adferibit. Cicadam marinam Romae Sd Genusuulgd didam,Speu
lippi Nympham elfe fufpicatur BelloniusjnuUo quidem ualido argumento. V ide fupra in nne
N.elementi. PfWs 'niii)p,^xi^v«s,’n'i!iyttsoiifis,nu^vHxs,odn«s,Sic, Anaxandrides nominat in
Cotyis Thracum regis conuiuio.

COROLLARIVM VIII. DE S Cl^V I Li
lis diuerfis,

CHDOROCYRTiDBS, xAsi{«*v{7iAs, genus eft fquillarum , Heiychius. Vide fupra ab
initio Corollartj De fquilla parua.

ENCHLORi. Videibidem.

1102

INDICAE Squills Locuftis maiores funt. harum quae ex mari ueniuntin Gangem , forfii
pes UM»i hM fpilUrumgenerinegatJriJloteles) maximas, & tangentibus afperas, habent, qu® uero
ex mari rubro itl Indum excidunt, IjUes audio habere fpinas,(4>tKi'9iB:forte crulias,id eft, W>aw:
uel dorfalteuiaofed oblongos SC implicatos ab eis dependetes cirros:&l forcipibus carere, Aelia-
nus de animalibus i6. rj. Squillas qUidem circa Minturnas Campante j Aftacis Alexandrinis

maiores nalci aiunqut retuli in Squillis in genere H.f.

SCYTALIDE eft fquillarumj HefychiUs & Varinus.

heLicarides. Videfupain Corollario de fquilla gibba^ A.

s CLV I L L A H fluuiatilem,ut Rondeletius nominat; infetSorn generis, reperies fupra cum
Infedis aquaticis, Elemento l. pagina y45-i li

s TA T V A s Aquatiles. alicubi legilTemcminithaud fcioaneafdemcumPlantaniftisinp,
xnemofatis* % ^ , — < k r-

5 T A V R I S Gxxcz iiulgo aUcubi dicitiir pifcis j ab alijs Sarachus , Infubrmtl Agonus fi*
ue AquO,

DE STELLIS MaRINIS, RONDELETIVS.

A s T ri P ab Ariftotele uocatur marinu animal , a Plinio ftella, a fimilitudine ftellaru pi-

darum.de qua pauca ab ijs feripta funt.d i/S astasv^il!»©- isnf (inquit Atiftotcles libro y.
Cup.is. t''ji*.'^;.j'dchiftoriaanimalium)CTi»SiiJi(<« Jivfhpiii

^.(f (ttri ^ wetew •sjvfpButep pkytsvp tIuj at^otop ^ 'ftTs yf(C^

tfotiSUlais, (Vtiein CordUrio C.) Qute ftella uocatur adeo natura calida eft , ut omnia contatfta proti-
nus decoquat.detrimento etiam fummo Echinis Euripi P yrrheni eandem efle confirmant. For-
ma eius ftellis qute pinguntur iimilis eft. Plinius lib.9.cap.6o.Prater htec claros fapientia auto*
res uideo mirari ftellam inmari ; Ea figura eft,parua admodum, caro intus, extra duriore callo.
Huic tam igneum feruorem efle tradunt , ut omnia inmari contada adurat, omnem cibn ftatim
peragat. Quibus fithoc cognitum experimentis haudfacile dixerim, Htec uera efle alio loco
(siiie i» Coi-o/iaTO) Cbnfirmauimus.

B. Commimli Sed plura ftellarum gftiera experientia nobis comperta ilmt, quae ordine a nobis deferiben-

iiucrfis tur.Htcc illis omnibtis communia funt.Radijs quincj confiant, qui exmuliisparticulis,taquam jo

rmginnibus. multis uCrtebris componuntur, ut in aqua mobiles effent. in quorum medio oris litus eft, &

quinq; dentium,ut in Echinis. Excrementorum nullus exitus apparet.OreigitUrVrticarumo.
re excerni qute fuperuacua funt arbitror.

A Adciuodit= Duriore corio fiue callo, utloquitur Plinius, omnes integuntiir.ob eamcaulamArifioteles
nimaliu grani cUm Tefiaceis alrjs recenfuit. Nos inter Infeda SC Zoophyta reponimus, quia ad eorum natu-
pertineant, ram accedunt, incifuras enim multas in radijs habent.uix^ perfeda animalia dici poflunt: imo
Plinius libro 9.cap.47. frutici Cmiliora facit. Multis,inquit, eadem natura quae frutici, ut Holo-
thurijs,Pulraonibtts, Stellis. ,

cijferetk jid Sunt multte carum diffetcntite.Quaidam magnae funt, quaedam paruae qua nunquairt magis

krm. accrefcunt,ahte aculcata,alia teues, alte ab alijs bretiitate longitudinefe radiorum diftant : alte
radiorum appendiccs.a: quafi ramos multos habent,alte tjs carent. Poftremo alia rubefcuqalij
flaucfcunt,alte nigricant,alia cinef ea.Hac de Stellis in uniUerfum.

DE STEDLAE ^RIMA SPECIE, RONDELETIVS-

B PRIMAE Stella non magnitudinem, fed figu-
ram ueram, reprafentamus ; eius enim brachia fiue ra-
di) pedis longitudinem aquant.Duro quidem corio in-
tegitur , ut HolothUria , fed afpero. radi) enim undique
aculeis murtiStUr mobilibus, quales in Ecbinometra tii-
dere eft.Iidem radij excatiati funt, ex quibtiS cafnofa ap
pendicula dependet, quales in urticis quibufda cernun
tur.In radiorum medio os eft finegula.Inde alimentum
in quinque partes diftribuitur, ut in Echinis. Interna
partes omnes indifereta funt, ut in Vrticis, Radiorum
particula uinculis tenuibus conflexa facile difrumpun
tur.Hac Stella, SC parua echinata afpetftu pulcherrima
funt , potifsimum corio fiio fpoliata,obexquifitama:
mira partium compagem. Virus olent. Exhisquadani

T cinerea funt, aliaflauefcunt.Solamollis,internacppars‘
edendo eft,a nofiris tame negligif, nec unqua in menfaS
admittitur, Nullus etia ueterum eam pro cibo habuit.

Tro una T^ndeletij icontjnos duas alias ( illi
ramenjimiles')^ux iam prius fculpM
mhis eram,poJuimus.

DcSccIlis. Lib.IIIL 1105

Quemadmodum in Raiarum,CochIeat«m,Tnrbimim,CancrorumjitainStcI!anJfflttarte

tate luflfTe indetur natura.

Gr*d quidam hodie udcanthanc Stellam, sKlfui/, opinor, uolentes dicere, quod pali a

lignei fixi K eredi modoCid enim lignificat uox Gr<eca)radios habeat.

BE STBttA PECTINATA, RONOEl-BTiVSi

INTER Stellas magnas hxc quocj reponenda eft,

?o utpote cuius radij ad pedis longitudine attingSt.Siipe*
riori fimilis cft,ijs demptis qua fequiint, Radij circa ro
tunde corpus difpofiii,in exortu fuo angulum acutum
ro conftituut.fed obtufum. Aculei quibus latera muni
iinf,rari,redi,pcdinatimdirpoiiti,undepedinata Stel
lam appellauimus , In totius corporis centro Stellula
quadam expretTa eft , a cuius ambitu lines quintj per
medium radiorum ad extremum ufque protenfs funt.

Radij initio fatis latifunt. RaraefthaEcfccundaStel
Is fpecies. Ore, dentibus, uita, moribus , facultatibus
46 alijs fimilis eft.

BE STELLA LAEVI,

Rondeletius.

immensas: fumme admirabilis Dei potentia atcg lolertia in rebus CKlefiibiis , tjsm qux
in aere & terra fiunt, maxime uero in mari , in quo tam uaria SC ftupends rerum forma confp^
cmntur, ut quareiidi & contemplandi nullus unquam futurus fit finis. Harum uel illud exem-
pium eUepoceftjquod hic propono»

Stellam arborefeentem a frondium airamorum multitudine nomino, ••

HuiufmodiduasuidfiVnampermagnamapudGulielmumPeliceriuMonfpclienfemEpi-
fcopttm, utrum fummalaudedignifsimum.adLerinuminfulamcaptam.alteram exitaliaadme

delatam. Ab alijs omnibus Stellis plurimum differt, Radiosquinque fiuetruncos habet, inme.

• dto os,cum quinque appendicibus, qua multisparuis dentibus horrenttpars ea depreffa cft SCc»
lummilfa, ambitus tumet, in quolibet radiorum interiiallo foramen feu rima confpicittir. Ouili.
bet radius ftatim in binos finditur: hi rurfus in binos ramos diuiduntur, atque ita deinceps quo=
ulqite ad tenuifsimos & capillorum tenuitatem referentes deuentum fit. A quolibet oris angulo
Irnea albicans prodit, «per omnium ramorum medium produfla efi ; alioqui tota Stella ni.
gricat,&: tenui, neque admodum dura fed afpera cute contegitur. Ramuli omnes intro fle=
Oiuntur, quod argumento efi hos tanquam cirros a natura ad cibum captandum conditos efle
quibus u^ndique in orbem difpofiris prada elabi non poteft. Id fpeflaculum aliquando in ma=.
ri ifudiofc contemplati furnus. Stellam paruo filo alligatam in mare demittebamus , in qtio ex.
panlts ramis natabat, fed prtedam aliquam propinquare fertttens, brachiis omnibus conttatHis
amplexabatur,Vrticxritu.

diti^^*'^ Stella Ipecies , QC ofi raritatem pulchritudincmqueinter anathemata fulpen.

DcScellis. Lib.IIII. iio^

de' STELLA RETICVLATA, SIVE
cancellata, Rondclctius.

STELLAM hanc a retis fiue cancellorum figura, reti*
culatam fiue cancellatam nuncupamus.-ai quia inter diftin*
tSioncs retibus uel cahcellis fimiles extant tubercula quae*
dam rotunda, tuberofa etiam uocari potefi. Inter maiores
Stellas reponepdaefttbrachia enim ad pedalem longitudi*
nem perueniunt , crafsiora funt aliarUm Stellarum radqs.
Aculeis paritis utrincpeademmunitafunt. Os habet ca-te.

10 rarum modo.Eleganti illa SC reticulata diftintSione Ipetfia*
bilis eft, a: inter anathemata collocanda.

DE STELLA ECHINAtA,
Rondeletius.

STELLA hatc inter faxa uiuittcorpore exquiCte rotuil
do paruocp confiat, Si radijs quinque fed breuioribus , un=
de fit ut minor fit cactcris.llli e paruo circulo , in quo crucis
figura delineata eft,ueluti e centro exoriuntur tenues , fre.

10 quentifsimis aculeis horrentes, qua de cauia Echinatam no
ininauimus,inlateribusdiipofitis.RadiorUm flexuofu mo
tu ferpentum ritu repithatc ftella. Si in ficco pofita cos mo*
uere nunquam definit ,quoufquein partes difiecerit, quae
feparattc etiam mouentur per flexus : ut uermium partes,
8i lacertorum caudat abiciflar. Os habet cteterarum modo.
Cochleis paruis,cancris^ uefeitur. In fcopulis Agathenli*
finus reperitur.

jo

44

DE SOLE, RONDELETIVS.

V T a ftellarum pidiarum figura , Stellte marinae nomen ha*
bent,ita a Solis piiSura Sol marinus uocari potefi is quem hic de*
pinximus. Differt enim a Stellis, quod in hisc medio corporis
trunco ueluti e centro radtj enafeuntur t in hoc uerd ex corporis
rotundi circunferentia , breues , minime afperi fuperiore in par.
te, fed ueluti ex iquamis compofiti , in lateribus uerd paruis acu*
leis rigentes, albi,ad extremum ufque gracilefeentes. Corpus il-
lud rotundum , in medio rofa; pidla figuram exprclTam habet.
Orc,ui<fiu,facultate a Stellis non differt.

DE STELLIS MARINIS EDVLI*
bus, Beilonius.

De Stellis hic agimus, quaru caro bracliijs incltifa rubra uel lutea edulis eft: quarS permultas B
in litore Epiri tantte magnitudinis cepimus. ut fefquipede lat» effent, K ad priu digitorii latitudi
nem earum brachia cxtenderentur,nec^ grandi galero integi poffent. Crudis ftellis non ide om.
nibus color inefttalia: enim catfio colore prtediK funt.aife cinereo , aliae aut alterius funt coloris:
quae quidem fupra modu Icui contacftu confringunt. Sed fi coquantur,abeunt in calli duritie , SC
yo rubrae euadunt. ProindeStellasnaturaijfdemarmatiiris,hoceft,promufcidibus,muniuit, qui* (F)
busPudendumSiErinaceu. Quod fi a quoquaextra aquam obieruentur , omnino immobiles c E
apparebunt. Sed fieas quifpiS in aquam immcrgat,&i fupinas inftrauerit.tunc promufeides ace*
tabula in extrema plus ^ quiiicp millia exerere cernet,atcp in prona partem moueri. Os ctia uer*
fus terra ut echini habent,in medio radiorum firum. SC quanqtiaingyrum quincp dentes often*
dant,tamcn conchyliorum genera cum fuis teftis , tcllinas,chamas,conchulas,mytulos integros C
deuorant. Vagantur in mari ut Polypi,brachia diducendo,nunc ante gradiendo, nunc in or-
bem conuoluendo: 5^ futfiu acetabulorum, echini modo, lapidibus adhaerent. Senfu tadius eas
non uacarecomperiet, qui manum ferream conto infixam ad eas attollendas immerferit. Ab
hac enim contadras plenius moueri dC fugam tentarc experietur. Superiori radiorum parte, id
60 eft, fupina.feptenos fpiculorum obtuforum ordines in unoquoque brachio habent, in longi*
tudine autem duos dC uiginti.quo fit ut tota parte rupinahorrcant,2f quinque cirrhis ftells mo*
do radientur;conchas^ femel aggrefl's,exugunt. Oppianus;

lio6

Sic firuit inUdias tefiis.fic fubdola fraudes Stella marina parat; fed millo adfuta lapflW
Nititur,S^ pedibus fcabris difiungit hiantes.

ALIAE STELLAE NON EDVLES, BELLONIVS,

S VN T Sdaliamulta Stellarum genera: quarum nonullasuidimus in brachia duodecim ex.
tendi, alias in quatuortantum.Sunt quardam quibus tantum tria funt,altjs autem fena, nonnullis
etiam ocSonatfed hac omnia deieeSamenta marina funt.In multis praterea cirrhos teretes efle et
oblongos confpicics,in quibus melius formam Solis, qua pingitur, aifequi putaueris,quam Stel
ia. Alijs brachia uidenturq‘uadrangula,ali|s admodum planaiquarum omnium iam odio ipecies
A feorfim obferuaui. Catte autem ne uocum affinitate decipiaris ; eft enim pileis nomine Stella
SteSa pijces. uulgdaR-omanis uocatus^opida limtiis degenere Anthiarum t de quoiamluperius egimus^
(«iWf ju^ri in Glaucis) nullo paflo ad exangues has Hellas accedens.

COROLLARtVli.

^ Marina Stella, non quod fimiliter utStellatus galeos maculis quibufdam tanquam fiellis u»«

rieturtfed ftella pidig quia fpeciem iimilitudincmcp gerat, ex eo nomen duxittut em'm ftellara pl
(Sores radiatam pingunt, fic hsc quin^ pedes, tanquam radios habet,GilIius. Hic pifcis(impr«
frit fifcem meat) radios habet quinos;aIij ocSonosyuelduodenos, autpauciores.fedfuntquinegB
has ueras effe flellas. Vt ut fit, confiat natura hoc humero contentam no fuiffeifed tamen quj ra
dijs quinis proditas funt, h* ftellarum nomine funt digniores, Cardanus. Stellas Ariftoteles a»‘

hiftorite5-,i5'.oftracodermis(ideftteftatis)adnumerat.Cteterumdepartib,anim.4.y.mediamln.

terplantas dC animalia naturam eis adtribuiqficut urticis, Aelianus uerd de animalibus 9. 11.
malacoftracis, id eft cruftaceis connumerat. Plinius fiellis paruam admodum carnem intus ef-
fe feribittextrd uer6,callum duriorem. Stella: (inquit Gillius) durum callum cu gladij mucro,
ne experiri ftuderem , uix tandem multa ui molliorem mediam fupcrfiiciem potui perfringere,
nam radiorum anguli ad filicum duriciem accedunt, & non minus ab idHbus ihuitSos,quam fer
rum ipfumfepratftant. Hacille; & forfimdurte huius fubftantiterationeofiracodermis Art
fioteles Stellas adnumerauit. Oppianus Hellas cognominat ^A Syluatico

fidus marinum nominatur,ficut Si in Cremonenfis interpretatione e Kiranida: magia , aftru ma«
rinumineun-umprobtom.AfieriumuerdrctHedicetur.uideinferiusinG. Albertus Sturitum j*
SC Scincum cum aftere marino imperitifsimc confundit, f Stella pifeis omnibus notus tR/uacn
adhucnomenretinet,Maflarius VehefUs. MafsilicnfesetiamnuncStellamnominant. Grfe-
Cia quemadmodum totius linguae fuae negligehs eft, fic pifeium nominum antiquorum nihil oba
feritans hUnc Scauronappellat.Gillius. Germahicenomino cirt (?3cctffctrt. Eliota Anglus
interpretatur 4 Stetrefyfpc. Ego ab erudito qUodam Anglo audiui nominari 4 ©ecp466c:
hoc eft, Rubetam marinam: nefeio quam rede.Saxones eadem fignificatione dicerent ei» ©ce*
qunpp. de quo uocabulo plura attuli in Corollario de lepore marino.

S AdB.referedaquada.fuperiuSin A.explicatafunt. Stella fpinulishorret,echini fere modo.
Maflarilis.Rondeletius priuatim fpCcie unam, echinata cognominat. Oppianus npH}iy iiiitei/.il
eftjcrus afperum dixit, de uno radiorum ftells, quem concha alicui patula immittat. Sturitus +•
(al’ Stincus,utruqj corruptum eft pro Afler feu Stella) animal eft marinum, inter plantam dCanl.

mal, ftcll3einftarpentagonum,rufi corif.inmediorimas habet, quibus trahitnutrimetum.Alber.

C Referunt Stellas torpefeere exlraaquam,& fiili teftus(rfjK.eren^r£ifd«fir)temporereuiuiicere,

Cardanus. Stellae concharum complures aggrediuntur, SC exugunt, Ariftot.de partibus anim.
EmciuUlusAri 4.y. Eiufdem ex hiftoria anim.lib.y.cap.iy. Graea uerba,& interpretationem Gaz£c,Rondele
fiotelislocus. tius ab initio capitis de fiellis marinisrecitat.Ego qu® in ijs defiderem, hic explanabo. Primunt
hac uerba , o xaAtvfiiinS' «s«5 sxa SOfuis ’<lii xis 4

Plinius conuertit; Stella tam igneum feruorem efle tradunt, ut omnia in mari cOntafia adurat,
omnem cibum ftatim peragat. Gaza uerd. Adeo natura calida eft ut omnia contadla protinus de.
coquat.Egq fic: Adeo feruida eius, qua (in marftftella uocatur,natura eft,ut quicqtiid fumpferit, fo
idlicetillicdabeaextraliatur,difcotSumappareat.NonenimfimplicitercontadJuab eahocfieri
fcribitifed ea tatum qua fumpferit,hoc eft,deuorarit,ita mox affici aefi forent. Sed </)'eipSe(i
alibi legere non memini. V etusinterpres , ex Alberti & aliorum citatione, legit i/lA^Sg-jUt qui
uerteritjbis cotSus. Sic enim habet Albertus : Et quado tranfglutitaliquod animalium paruoru*
minorum fe,quantuncun(5 extrahatur de uentre eius,inuenietur quafibisfitcodu.-hoc
eft.quafi duas bullitiones fuftinuerit. Et author de nat.rcru Alberto antiquior;Cu ftella(inquit)

aliquod animal comederit,moxinuenitur in eius uentre dururo,quafibisco(Suspanis. Eadem

exeorepetijt Albertus in Catalogo Aquarii, (^liotiesrem iteruatqiiteru repetita ho line mole
fiia fignificabant, dicebant, Alsx(ii/i&,Sxrxn&-: id eft. Bis crambe, mors, hoc eft, Kjafif»
Crambe(Br4^M)recotfia,ErafmusRot, Deinde quod fcquiturapud Ariftotclem:4.*<ri.f)(sa(7i. ia

r®' 71 xjuxacfic nofter codex haber,Rodcletius legit (rir©' tost») V Ede/Vai TfS-pvffxuoy lAyisnn 13;
Plinius prteterit, Gaza interpretaturtDetrimento etiam fummo echinis Euripi Pyrrheni (.mliit

Tjn

DeScclIis. Lib.IIll. no7

Tyrrhtei:eitm mLesho ej[c Hifhm fcrihit) eandem eHe confirmant, atqui in Graecis uerbis nulla echi..
norum mentio, alio quidem loco Ariftotcles (fupraeiufdem libri cap. li. ) echinorum euripi
Pyri htei meminit, nulla illic fiellarum mentione, ex quo Gaza forufsis hunc locum emenda=
re conatus eft. e^o omnino fic lego ; «Pxcri Ji i<sa ^ SiieiVai

soi/ «e. Procliue autem fuit pro jij»©' fcribereiTiwt.quodnomenalioqui detrimentum fignificat
& noxam: ut oinsSia uerbum nocere. EiV©',j8AKf©', Varinus. Emendationi nofirac accedit AI-
bertus; quifuper hocloco fic habet: Opinantur quidam quod in mari, quod Uocatur orioz,{cora
rtipmmhoc ei^dhurifo,) q^iod rubtum ( iTyrrhtiomdiconuerfim, acfinon ejjit gentile mmenjed idem
qu!)ipynhm,UeSZ^rujfumjigmficaret) mate , uel potius orientale uocamus : eft modus huius anu
IO malis magnus. Denique re ipfa, genera qUadam ftellarum magna referiri conftat. echini au»
tem maiores funt, quam ut a ftellis deuorari pofsint : qus, ut diximus, non contaifta, fed ea tan«
tumqusglutiucrint,moxigneo fcruore confumunt, Quanquam Plutarchus iiilibro Vtra
animalium , SCc. fimiliter ut Plinius , folo etiam tatftu id ab eis fieri tradit , his uerbis ; oiMyif i»

Sip m/ M«reU, TmvTit JjffTivl/iSltx JjsirHnsitStfX yima-xeip , erSp-x , i{g« Ttiiu^

varo ■iSrmtawTOi/ iiAnnMiivrmp. hoc eft: Stella enim quacunque tetigit , folui li^uefiericp om»
nia, fibi confcia, accedentibus appropinquantibus^ ultro fe contretftandam prasbet. Hoc an
uerum fit (quod ego non puto) ex pifcatoribus maritimis facile erit cognofeere. Stellam dif»
fecuifie fe Rondeletius refert, apud Magalonam, pede non maiorem ; in cuius uentre quinque
cochleas inuenerit,tres integras, duas iam cum teftis fuis confe(ftas,Cardanus,Locus apud Roii
10 deletium iam non occurrit.

Stelte conchis ubi fe patefaciunt imum de filis cruribus fiuc radijs inferunt , claudicp prohi= D
bent. Ut earum carne expleantur,Oppianus Halieut.i. & ex eo Aelianus : cuius uerba recita ui
inOftreisD.pag.764,

Mala medicamenta inferri negant pofTe , aut certe nocere , ftella marina uulpino fanguine e
illita affixa limini fuperiori , aut clauo a:reo ianuac , Plinius. KfTvmhvnmytxsiis inampeim;,
(ioiAi/,s5Kifi'»,ar«f 3aaKW(©',&c.Ifacius Tzetzes. Aftcr fuffitus auertit omne nialum,Kiranides

in Ono marino, poteft autem tUm de morbis intelligi,tum comunius.

Aftef fuffitus auertit omne malum, Kiranides.Videproximeretro. Albertus ftcllte uim Q
cienda: Veneris immodicam tribuit, tjs fere uerbis qua ueteres d^fcinco fcripferUnt.unde !o.

50 cum efle deprauatum apparet, fnna corpus quidem ftellam marinam fumi, medicinolunt , fed
applicari tantum aut fuffiri : Hippocrates tamen, utinfinehuius fegmenti recitabo, propinat.

Ad pilos difpcrdendos medicamentum fit ex fcolopendris, urticaque 66 ftellis, omnibus mari»
nis,nitro & amurca ad ha:cammixtis,ut legimus apud Galenum decompof.fec.loc, inter phar»
maca ex Critonis cofmetico tranferipta.

Draconis marini fcotpionumque iift Us, carnibus earum impofitis ; item araneorum tnorfus
fanantur. In fumma, contra omnia uenena uel potu, ue! itftu, uel morfu noxia fuccus earum ex
iuredccoiftarumefficacifsimushabetur,PliniUslibro ji.cap.y.dixerataUtCm proximedeftcl» , ,
lis marinis. ( Mala medicamenta inferri pofle negant , ftella marina affixa limini 5 Sic. ut in E. ™

recitauiinus: ) quaraobrem V uottonus hsc etiam omnia adhuc ad fiellas refert , cum alioqui ‘
q,o propter enallagen numeri , 86 bis pofitum pronomen earum , quo referret non Uideret. V e.
rum in eo pronomine bis commiflum errorem dixerim, ac primo non earum j fed eorum , le»
gendumeffe, ut carnibus eorum, id eft proprijs impofitis, contra icflus ipforum remedium fic»
riintclligamus. nam 86 Diofeorides draconem marinum contra fpinaefus idUm diffedUm im«
pofitum^ utilem facit; 86 Plinius ipfe alibi : ut alia quoque permulta uenenata 4 ipfa uenenum
fuum foris impolita extrahunt. Sic inter feconfentientauthores, neque numeri enallage ( Pii»
nio fere inufitata, ni fallor) committetur. Hoc obiter ahimaduertendum , Plinium in his uerbis
araneum pileem diuetfum facere uideri a dtacone marino , cum Latine didus araneus , non a»
lius quam draco pifeis Graecorum fit, utfuo loco expofitumeft. Deinde pro altero pronomi»
ne earum,lego ranarumtquamledionem noftram omnino genuinam efle , li quis ea quae de re»
yo medijs c rana fcripfimus in libro De quadrupedibus ouipafis, ad initium fegmenti e. uel leuiter
infpexerit,liquidd deprehendet.

Vegetius libro quarto capite duodecimo mcdicinte ucterinatfe,fufiitui contra languorem
morbi peftilcntis prater alia ftellamadmifcet.

Suffimentum ad epilepticos expertum ; Hirci 86 urfi 86 lupi teilium , (anguinis hirundi»
nis86 lapidis in eius uentricUlo reperti, aftertj in mari inuenti, anethi,ana drach. i), alliorum
purgatorum , cornu ceruini 86 caprini, ana drach. j. 86c. Nicolaus Myrepfus. ubiFuchfiuS in-
terpres quid fitaftcrium diuinare non poteft; mihi ftellam marinam (quadefcribimilsteffe du»
bium non eft.

Hippocrates alicubi ftellas marinas nigras, 86 brafsicamuino odorato mifeeriaebibiiubet^
te aduerfus Uteri ftrangulatiohem.t Rondeletius primi generis ftellas uirus olrec feribit: 86 nimii u
uirofo illo odore uterus repellitur.) (Duod remedia denuo in libro de nat.muliebri ab eo rcpciiu

AA i

DE STELLIS DIVERSIS.

Stellas marinas ii/gras Hippocrates nominatiUt recitaui fuperius ad finem fegmenti G,

In Oceano etiam Stellas reperiri non dubito.mcmini enim ab amico miiTam aliqtiado unam '*
ad me Antiierpia.colore cinereo , radtjs quinis paulatim in mucronem delinentibus , SC inflexis
modice , ut in arida apparebat,&c. Multis, breuibus.afperis & pecSinatim compolltis uillis radii
conflabant, a fupina prsfertim parte confpicuis. Cultro facile difcindebatur , fortequddparua
adhuc cflet, Alia uetufla 8C niaior,quam habeo, dura, lapidea ferc,& cadida intus,fe(flu& diffici
Ii fubftantia efltualidc deficcans.ut gufiu apparet, K (nifi fallor.non enim periclitari amplius uo-
Illi) erodens.

V t Rondeletius Solem inter Stellas numeratifie Sd L v N A m maris olim ab amico quodam
(ut ipfe nominabat) mihi oftenfam memini : radijs quinis , geniculatis fere ut cancrorum cauds:
ftibflantia fere teftacea, molliori, inftarteftae oui, friabili & arenofa dum mandit: cinerei coloris!

STERNI ON a Tralliano nominatum, oftracadermon quoddam cancrorum generis uide **
tur.Vide fupra inter Cancros, pag.176.

s TtN CVS nefeio quod marinum zoophyton.nominatur ab Albcrto,Deanima!ibus libro

4.traa. I. cap. i.ubi diuerfa marinorum genera perfequens : Sextum ( inquit ) genus eft,quod Ii.
gneum uocari confueuit,ed quod fimile (it frufto ligni, fub hoc continetur animal quod uocatur
flincus. Et rurfus ciufdem naflatus cap.iiltimotiam enim expertus eft(inquit)aliquis pifcato=
rum,qudd in mari eft animal , cuius creatio eft quafi creatio frufti ligni, neque cognofeitur eiTe
animal, nifi quia dum eft in aqua maris mouetur natando de loco ad locum. Nigrum efl.Si rotun
dum,a:qualis per totam longitudinem fpifsitudinis.Non alitur nili' in fe refudanti humore . Ex.
crementis caret: ut & organis fenfuum, cfl enim animal ualde imperfedum, medium fcilicet in=
ter plantam dC animahquare etiam animal ligneum appellatur. Et mox; Ad naturam animalis
lignei uidetur affinitatem habere Stincus : nili quod mollitiem carneam habet quandiu non eft
ficcus.Hic ualde abundat in arenis marium noftrora : SC nullum fignUm uitte adit cum de aqua
leuaturiut primum uerd redditur aqua, dilatando fe K conftringendo mouetur. Os non habet,
nec aliud fenfus ullius organum.

DE STRABELO. BELLONIVS*

go N cademconchaeftspijfiiA©.cumStrombo.EftenimStrabeliconchaPurpura

Buccinofimilis , fonis tamen muCcis edendis accommoda : unde Tritones Neptuni
currum pracedentes, antiquifsima: piflura effinguntftrabelis muficam facere. Speu.
lippus quo(^ ftmiles efle dicit spxfilAsvs Tro^cpv^ses usu ««gexpcf.iisw hsy^,

COROLLARIVM.

Ag i AS SC Dercylus in Argolicis Strabelos uocant aftrabelos, wispitKasi/t
Usus, (mafc.genere. Sophocles in feminino pofuit, Mi'xs spx&Hsv ■ma-xii tow(/. fic &: sttfls & isatis
dicuntur.) Memineruntautem eorum tanquam idoneorum inflari tuba loco. Sajsx&a, V xsV
strehhi. X^i^i^^i^^fiE.Hefychius&Varinus. SrFsfAa.xsVjt^lilwAw&ii.Iidcm. X7jo«&a«,K5)ta>»,Vari

nus. AthcnacusexAriftoteleinteroftreaOTf<rt<™ci,ideftgrefsilia,s5>;t6iAs(inumerat. Epichar
, strobilus. mus in Nuptijs Heba inter alia oftrea sfx&Mvs nominat. Strobili filij Carcini poeta: de quib.

extat proucrbium,EuJ'i«jii!i'is';9©''^gf K;q>sirat; Dicuntur etiam spofitoqcochlea dC buccing

marina.Suidas. Strabelus igitur & Strobilus eadem fignificatione accipi uidentur. Strom.
bos eofdcm efle puto cum Strabelis &: Aftrabelis Athenai,Rondcletius. De Strombis dicetur
inferius. Videturaut Strombi nomen generalius.quo etiam ftrabelus contineatur. Germani.

« Su-ombos Strabelosque nominare licebit ^Krtubcijfcbliecircn / Strflllbcnfiwn/ ©plQC

STRIATAE nominantur a Plauto in Rudente , cum plagufijs , mufculis.urtica marina.

Si conchis.Comecenmautemeconcharumfcupeainumgenerehaseflenomineaftrns indito, e»

STROBILI. VideStrabeli. '

DS

DeStromateo. Lib.IIII. 1109

DE STROMATEO. RONDELETIVS^

lo

^ A I, P AE fimilem pifccm fubiungit A thenaeus ex Philone: rln-rtiii j Siuus y» ^ 7.

H! Sf 5 5k?i£i:w!i S Tta&^yof irt/cfiSe©- sf oifi* TO5,;a'6Was Vp <*’

id eftjNafdtur falps fimilis pifcis ininaii rubro.qui ftromatcus nominatur , uniueirfo
. corpore lineis aureis produclis diftindus. Hunc propter fimilitudinem, nos quocp

falpae fubneflere uoIuimus,(2\Jor limc ordinem negleximus:) etiamfi in peregrinis pifcibus fit haben=
dus.quos feorfum libro uno compledi ftatui.Prteterea ut ftudiofos admonereni,iftiim pifcem ii
in aliqua maris mediterranei parte reperiatur , hec mari rubro tantum proprius fit > fonafle eum
elTequi Romae flatolanuncupaturjeoafalpadifsidens,qu6dlineas aureas breuiores habeat, nec P/dtoi*
ad caudam ufij produdas.

DE FtATOEA ROMAE DICTA, ( C!_V AE S T R 0= ,

matei Ipecies, euie cognata exiftimatur,)Rondeletius,

. r r A T O E A Roms ufitatum cft hodie pifcis nomen, qui cum nullis alijs comodius qitam c5 A fi
cteruleisCCaerB/eof wocaf,»r Glaucos fuosMp^^eu,fejerinU)fiatoUm)conn\\mzrzn poteft.Dorfum enim la
teram cKrulea funt,uenter candidus,labra purpurea. Fere rotundus &C compre(rus,feferino non
ualde abfimilis,niG quod lineas duas a branchijs ad cauda dudas non habet , fed unicam dunta.
xat. A dorfo autem ad hanc lineam K ab hac ad uentrem linete demiffae funt, perbelle ihflexg.Ro vM.
mas pifcis eft fatis frequens,in nofiris litoribus nunquam uifus. P

A glauco fubftaniia parum differt. eft enim carne paulo molliore, A

* Fiatola Romae uulgd nuncupatur, quemadmodum ftromateusob iimilitudinem quandam:

* ° folent enim ichthyopolae nomina pifcium propria, Chiilibus comtnunia facere, quod in permul*

tispifcibus uiderelicet.

DE EADEM FIATOLA, EELLONtYS.

Totus eft aureus atq: argenteus pifcis, qui ab infigni pulchritudine Graecis appella^ A B

tus eft,T yrrheno familiaris, Adriatico non itemiRomahis atq; Neapolitanis Fietola appeilatuSj
nullum tamen inter apprime delicatos pifces nomen retinens: de eo Cc Oppianus cecinit, (F)
Pulypodas agitata petit cognomine pulcher.

Sunt qui Callionymum,nonnulli Hellopem, ali} Lycon efle credant : de quibus tamen feor- Eiopn
■f t, fini a nobisadum eft. Nulli pelagio pifei nomen hoc Gra;cum reditis conuenirciquam Roma»
norum FietolKexiftimauimuslutqui totus ferefitargenteuSjUt Lampuga:ac praeterea multisaU
teis lituris tiariegatus. ^ ^ ^

m , ■

(D

De Aquatilibus.

1110

Xatus cftac planus, caudamlunatam habens: Lmguam carnofam,deIphfni «iodo, ad huma-
nam acced entem, fuis^ partibus omnino abfolutam: quod praeter cscteros branchijs prseditos pi
fces Tolus habere mihi uiTus eft. quemadmodum SC hocfibl etia peculiare, quod prster omnium
pifeium morem, pinnis fub uentre careat,eft^ prorfus inermisjBranchias utrinc^ quatuor gerit,
fi quidem eam,qLiam capiti coniuncfhm habet, annumeres. Superiorem maxillam fixam ac im-
mobilem,uc Scarus Exoccetushabet:atc5,ucai£ Oppianusj
Dentibus obtufis eft illi ridus inermis.

Cantharo quidem ftmilis eft,fed eo maior euadit,non tamen aeqiie craflus. Lineam habet aca
pite fub uentre ad umbilicum exten-
fam,a£cp utrini^ ih ceruice nigra ma*
culam. Squamis undecuc^ caret, prg-
terquam in eo lineg dudlu, qui pifeis
huius latera diftinguit; uentre qiioqjr
paruum habet, ut dC Lechia dC Lani
puga.Quamobrem dC ei arefie intefti
na inter fe coliarent, qux tam nume
rofis fpiris in orbem circundiicftis ita
inter fe complicantur, ut globulu ef-
fedicasihepar unius taniiim lobi nui

lofell^pra:dicum:ftomachuin Vlia %\\ i®

teram efformatu, cuius infima pars
in mucrone turbinatur : ate^ ad eius
pylorum tam numerolas uideasap»
pendiceSjUt (quemadmodum nec in
Thynno, Pelamide, ac Scobronul»
hs artibus numerari pofsint. Intefti»
na fulcit gladulofum pancreas. Lien
illi ftomacho fubeft,

COROLLARIVM,

p I A T o L- AE iconem a Bello»
nio exhibitamomifimus, quddfor»
nia8(^ circunfcriptionccorporis, ac ^
pinnis cum ca , quam Rondeletius
dedit, conueniat. Lineae tamen feu
ftriac&maculac longe aliae ac aliter
inutriufqjpidlufa funt: uc pifces ef«
fe diuerfos aliquis exiftimarer, ficu»
tietia ex utriufe^ deferiptioneidem
no uidecur.Rurfus uerd propter for
mam 5(^ pinnas, ut dixi, & quoniam
uterc^ circa Romam fi-equente effe

fiatolam uocari fcribit,unus uide»
ri poteft. A nobis pofita pidiura,
quam a Cor. Sittardo cum altjs pifei»
bus Romae depi(5is olim accepi, cu
Belloniana fere per omnia congruit,
nifi quod rudimenta qugdamdentiu
oftendit, cu Bcllonius omnino eden
tulam faciat:8(^ lineam mediam reda
a branchijs ad cauda non exprimat,

(cuius tamen in deferiptione Bello»
nius non meminit,) nec alia fuperio»
rem Bellonio memoratam, incuriia,

SC fquamofam , cum reliquu corpus
fqiiamis careat. De ea dodifsimus
Sittardus fic ad me fcribebat:Hic pi
fcis Fetolo.uulgd dicitur , Romanis
lampeca. fert nafei ex pulmone ma-
nno, delicatiisimus piicis, nec exce- lilii "WWW

dit hanc magnitudinem.Erat autem
mifia ab eo pidura,uno altero ue di»

gito Ion»

+9

DeScrombis. Lib.IIIt. «tf

gitolongibr , quam a nobis hic propofica eft. Ex pulmone mgnno eam nafc{ , alfo tie zoopHytcJ
quis facile crcdacrLampecaCjUel potius Lampugae nomen, alrjs pifcibus quos Glaucos Rondea
Ictius faciodebetur, ^ Clementis Alexandrini libri odio extant , ob uarietacem ledionis ZTp-^
infcripti , quonian> ftromata Gr»cis funt ftragula 8d tapetes clcgantiores , uartjs coldrutrt
imaginumcp differentfjs fpediabiles. f DeCallichthye, quemBellontus eundem Stromateo pi
fci pucauif, plura leges fuprain Elemento c. Iccrh de Stromatei noftri genere alio ( coloribus
(altem ditFercnte)in Corollario de Hepato a, ab initio,

DE STROMBIS, SEV TVRBINI^

** BVS, BEtLONIVS.

HV R. B r N E s tortili ctauicUla ih acumen faftigiati, pyramidalis metae formambabchtj A B
ut longiufculateftajtorofa tamen ea contegantur. CanceIlus(mquitAriftotclcs)qui cur
binem fubit, oblongior eft. Sed quum Cancellus fubeat turbinem i oportet cum quide
elfe paruumitamcnad infigncm etiam magnitudinem accedit, iit hoii iit minor gran*
di buccino. In oblongarum cochlearum generibus adferibi debent turbines , quibus antiqui ad
tubas utebantur. Horum duae potifsimum obferuantur dilfercntiac , maiorum, qui magrtac plc« (fe)
riinque funt molis : minorum , qui non ita uafti funt. Omnes operculum iam ab ortu natu»

^^rae ferunt carni appoiitum, in quod fefeconclddunt, ne facile offendantur ^bijsqus excrinfe»

Cus accidunt*

Scrombi(inqu!t Oribafi'us)duri fufit,concodlli^ difficiles : quo maiores , eo duriores cua* ^
dunc.Cum ftnapi eduntur, dd exaceco.

DE I r s Q^v AE grAeci strombode nomi*
hantjid cft,Turbinata: 8d qux omnibus communia pro-
pria^ fint, Rondeletius*

SVi^ERVACVVM foret hic de turbinis 8d turbinati fignificatione fatis omnihiis nota di* A* cla»
ccre,mfi uarie abauthoribus ufurparecur, ac proinde turbinatorum obrcurioreiretdiuifio. Eft
igitur turbo qui ex amplo QC lato paulatim in mucronem definitjUt de Buccina fcripfic Ouidius;

Caua Buccina fuiriitur ilii, T orcilis,in latum quae turbine crefeit ab imo.

Huius figurae eft turbo luforius. Quem pueri magno in gyro uacua atria circum
Intenti ludo exercent, utait Vergilius.

Ab huius figurae fi milicudine,dicuntur turbinata oftracodcrtboruni genera.Quarc latius fu»
fa fumunturab Ariftotele,quumricdiftinxftlib. 4. depart. anim. cap, y

eg»7T>a '7rfo7€poy\^(^risTay'TK{i^'’ih.'iK^X^v’ter^o\o]j

V©'. Turbinati generis aliainanfratfium incorta,utBiicdna,aliainglobum circuma<fta,ut Echi-
norum genera. Alio in loco Ariftoteles in turbinatis Echinos non recenfuit , quanuis tefta turbi

pertos.utexipriusuerbisperfpicuum eft,}ib.4. deHiftor.animal. cap.4. Qii^ tefta operiuntur,

Vmbilici, Cochlea, Purpura, 8d omnia qu* Oftrei aut Concha homine appellamus , atque
etiam Echinorum genus. Praeterea turbinatis,tradente eodem (ibidem, )h6c peculiare eft , ut
teftx poftrema a capite clauicuiatim intorqueantur. Operculum etiam ea omnia iam inde ab or» *

ni natur» gerunt. (Jju» Echinis nuilo pacfto conueniunc. Ilia merito quidem nuncu-

pat*?^* vsffetjtcSw, quod contorqueri fignificat. Hac pofteriore turbinatorum ftgnificatione uti«
mur,8d turbinatis Cochleas fubijcimus , quae clauicuiatim intorquentur etiam fi non in longum
mucronem deficiant.

Sed ne qua fit in teftaceorum diuifione obrcuritas,ea fic perfpicue diftingucmiis. T eftaceo^ Tejiaceorm
nim alia funt undic^ conte<fta,a1ia parte duntaxat altera. Vndic^ contegunturTellin», Pedines,
Mytii]i,Conch» ali». Altera tantum parte ut Lepas, Auris marina. Rurftis eorum qu»undic^

$0 integuntur, alia tefta continua penitus conclufa funt, ut nulla ex parte carnem detecftam habeat,
iieluti Holothuria,Tecliya, Echini. Alia tefta continua inclufa quidem, nec ulla exparte confpe»
da,demptocapite,utBuccina,Purpur»,CochIe»:deni(^turbinataomnia, qu» capitis opercu-
lum habent. Alia tefta undic^ conglobata quidem, fed non in gyrum conclufa funtjqu» rimanl
habent fine operculo, ut Conch»Lienere». Alia undic^ duabus teftiscohtecfta, ut Pe(ftines,Cha
in»,Dadyli,6dc.Ex his omnibus ea tantum hic tradamus, qu» teftam habent unica totam con-
tinuam,atq? in anfradus contortam, dempto capite, quod femper operculo tegitur. A tep hoc qui
dem turbinatis proprium eft, quo a reliquis fecernantur.ipfis tamen omnibus comuneeft, quod Turbtnatiiqti^
iam diximus,quodcp tefta intorta fit. 'Moucntur etiam eadem omnia dC ferpunt , parce dextra
nonadclaiiiculasjfedinaduerfum.

60 Eorundem omnium caro intus laxior continetur, qu» faciliusauellipoteft. Interioruna b
tura {Sun^tajunthaeex Arijiotelii hijhria 4.4..)in turbinatis omnibus fimilis eft,necmTimagnicudi
neCcxcenii®)uariac.al):js enim partes maiores, alhs euiddiores, aliis minores obfcuriorescp funt*

A A 4

1112

Adhacdifcfimenillud duriti^, mollitig, cjteraru^eiufde generis affedionS.Caro enim priisiS
in ore tefts.qua omnia torofiufciilahabent.alijs magis talis,alijs minus. Caput eius irartis medio
prominulum iungif.&: cornicula duo,qus pro magnitudine plus minus captSt incrementi. Exe
runt caput more eode omnia.idemcp per metu retrahunt intro. Nonnullis etia os, K dentes acu
ti breues Si tenues, ut Cochleis. Promufeidas etia gerit (^e™»r)modo mufcarii.quod quide me»
brum lingutefpeciem prsfe fert.Habcnt hoc ide Si Purpurte SC Biiccina firmiS K torofumj quo
fimiliter ut afili SC tabani, quadrupeda tergora penetrant, imo longe ualidius : teftas enim efearS
polTunt perforare. Venter os protinus excipit,fimilis in Vmbilicis ingluuiei auiuihabent^ par.
te inferiore duo albida, torofa.mamis limilia,cuiufmodi carunculas uel in Sepijs effe aniraadtier
timus,fedhec torofiora.Gula a uentre duplex,longa,porrigit fe ufepad papauer,quod poftremS lo
fundo’c6miffum eft.Ha:c ergo ut in Purpuris &:Buccinis cofpicua in clauicula tefta continent.
Qiiod autem gul* fubiungitur, inteftinum eft, gulae ipfi continuis fimplex^ ex toto ufep ad exu
tij^n.-cuius initiff circa anfraeSu papaueris eft, qua SC laxius h^ret.quod enim itmm Latincuerbii
LiS. 4. ckhiji. e uerbo papauer appellamus,iii omnib.teftaceis generib.ineft.Hinc furfum tierfus replicas,car.
cdf, 4. nis repetit fede, finit^ ad caput, unde eifeif excrementS,pariter in omnib.turbinatis generibus,
ta aquaticis ^ terreftribus.Hsc eft interiora partiS quib. turbinata confiat, deferiptio ex Arifiot.

C Purpurae SC Buccina lentorem cuiufdam cerae faliuanqqua de re fiifius alibi diximus. Muco,

rem etiam emittunt turbinata reliqua.

H£c Tiondelesius ah initioUhri //, 'Tomi alierim de aquatiUhus: in pto deinceps traShat de Tar^uraj^luri
eihiii, J^orrhaideylduccinpsTonchylio.htec enim omnia 5f^it^oi(/lHddefiyturhin*ta nominat. Tlojdehhsfingul^im^'*-

xraliterarujeriem Juts loets e^mits. Inde ad ipfos peculiariter diUos Strohos [eu Turhines trajitita utjeptitur.

DE STROMBO (ID EST, TVRBINE) M A.
gno,Rondeletius.

Ex duahtts htt Stromhi magni iconihuSiminor d Ilondeletio exhihita eS^tmaior ad Stromhunt ^uetn
domi hahsOtT inetijs nalhtse Turda allammjexprejja.

5»

4»

PRI-

BE TVR.BINE ANGVtArb*

Rondcletius.

Hic Turbo BuccfnJs feris Cmilis, quia tefta uolumina ita a fe difcre»
tafunqutin medio angulos efficiant, cognominatur angulatus. In Tur*
binem tenuatur inferiore in parte , fuperiore in longum & acutum ro»
ftrum:licenimcumPIinio loqui poirumus,quiPurpur«e roftrum dixit.
Colore eft marmoreo.

Vftus dentifricijs conficiendis utilifsimus,

DE TVRBiNE MVRICAtOj
Rondeletius.

T V R B o hic alpedlu quidem Buccino haud dilsimilis eil,fed a tuber-
culis multis, breuibus quidem,8<lobtufis muricatus appcllatur.Superiore
parte tumidior eft. Intus tefta purpurea eft, foris alba ueluti calce il»
lita.

DE TVRBINIBVS JiltRA SPONGI»
y» as uiuentibus, Rondeletius.

C V H fepius Spongias fecare in frufta,utpenitus earum natura pcrueftigare, in tjs uarietate
maximam reperi Conchularu omnis generis, ConchyliorSparuotum,Buccinor5, Turbinumi

DeStrombls. Lib.IIII.

p R I H V H Turbinem propofuimus longum 8imagnum,mulris^ uoluminibus conftante, b
pro corporis crafsitudine.marginefpiiTo SC afperouefta alba, lineis tuberculiscp multis fcabra dC
afpera.Foramcn rotundum habet & rimam, qua excernuntur excrementa. Saxis haeret turbine
furfum uerfo.

Qua; de teftae carnis^ ufu in Purpuris Buccinis^ ditfta funt,huc polTunt accommodari. r ^

TVRBINE TVBEROSOi
Rondeletius,

IN Turbinum generibus h!c iure numerabitur, quia tuberculis multis tubero»
fus cbgnominatur.ls finiftrte manui proximus eft, longus, tenuis, in mucronem de>
finens. Huiufmodi funt quiam albi,quidain nigri, ejuidam uari). Pollicis magnitudi-
^ nem nunquam excedunt. In his Cancelli cum parui funt , uiuunt authore Ariftotele;
funt^ longiores ijs qui Neritarum funt hofpites. Huius genetis T urbines ( eeiam)
in terra reperiuntur, qui Cochlearum nomine comprehenduntur.nam praeter Coch=
leas nullum teftaceum genus in terra uiuit.

Eiufdem Turbinum generis funtaliquotfpeciesdiuerfee, quaedam longa, tenues,
acutiores, laues , cuiufmodi tres funt tuberofo propiores, Alij , poftremi fcilicet
duoinpitftura capiti huic prapofita,inaquales,tuberofij fcabri, uirgati. Vita, mori-
bus,fubftanria non differunt.

Cochlea.
Species diucrfe

III4

Cuiufmodi aliquot hic exhibeo ; omnes enim perfequi infiniti eflet operis, ac uani laboris. Nam
quis eft qui cognitione ac uerbis tantSm natura rerum foecunciitatem afTequi pofTet C Differunt
hac inter fe genere : nam uel funt Cochlea, uel T urbines.liel Nerita,uel Vmbilici.Differunt dC
coloribus.

Dicemus tantum de eo partio Turbinequi finiftra manui proximus eft,rimam^ longiufcu

ConchitU U= Jani uerius quam foramen habet, tefla non intorta, qui^& intra Spongias, Sf extra reperif, Con»
chula^Iadfea a candido colore nominari poteft.

E Hacin fucis utuntur mulieres,in fucco pomi citrij diflbluta,8(rfubIimato, utnuncloquutur,

permifta : fic enim facies fplendidiores, bC candidiores effici putant. Sed quia fublimatum atque
fimilia faciem contrahunt, & corrugant ui SC acrimonia fua, eas pefsime fibi confulere arbitror. |o
Multo utilius foret in pinguedine felis diflbliiere.Huc accedit, quod hac fuci ratione tanqua crua
fta inducitur,cuius particulae fi exilianqattf eximantur, turpifsime fucus detegitur. Hanc Con>
chulam appellant petite porcelaine , eamcp equorum franis 5C
phaleris nonnulli accommodant.Ex ijfdem 8C gagatarum glo=
bulis mulieres monilia £C cingula contexunt , prafertim uiduac
quae luCfus tempore non nifi nigris, candidis^ ornantur. Sed
quae equorum ornamentis addutur, crafsiore duriorecp funt te=
fta: aliae funt tenuiore, 8C fragilioreiVtrj^SC candore 2C flgu*
tafimiles.

la

DE TVRBINE AVrito,
Rondeletius,

TVRBINEH Auritum uocamus ob extremi alterius tur
binatacpartiaduerfilatamutrinqueappendicem.Eft autem hic
Turbo perelegans, & rarus in mari noftro. Teftat uolumina tu»
berculis extantibus, pulchro ordine difpofitis diftinCla funt.
Horum imaginem imitantur aurifices in urceis efformandisj
addita balu

DE TVRBINE PENTADACTYLO,

faradaCiylOjRondelenus,

ET ^ E W

INTER Cochleas Plinius PentadatSylos quofdam n6minat.be h!s ne turbinatis intellexcs
ritqu*proponimus,nefclo. Illud fane omnibus notum effe poteftex turbinatorum definitione
Knatura.potiusTurbines effe quos hic exprefsimus , quam Cochleas, cdm in longum proten=
dantuf jUoluminac^ Icabra, ueluti ftriata habeant, cum Cochlex maxime rociindx fint 6^
bine compreffo non extenlb.Dicitur autem PentadaClylus turbo,quod quinque liabeat appen- 1
ceslongas&acutas,fiextremuturbinisannumeres. Alius eft Turbo cui quatuorduntaxat funt'
daCiyh. Exhis turbinatis alq funt alibi,alij nigricanqalij uarij funt.

de trochis, rondeletivs.

DeStrombis. Lib.IIIL liif

Ii o C Turbinum genus afimilitudme inftrtimenti quo lufitant pueri , Trochos appellamus, A E
AIijfuntparui,quiafuperiore,amplacpparteftai«mmbreueacumfendefidunt. Alij longiores.

Omnes Ixues funt £C uarij. T efta ueluti cnillfe duabus conliare uidetur , externa minus nitet;
quEefubiacet unionum eftfplendore. PraeterTrochosduosadiecimusaliquot diuerfas ftrom.
borum formas, quarum alite ad Buccinorum,alfe ad Conchyliorum fpeciem a ccedSt. Vt nobis
uitio uerti merito pofleqfi qu» in hoc genere illuftria funt, & a ueleribus diferte cxpreffa prgter^
mitteremus : ita curiofius certe facere uideremur ; atqi fuperuacaneat diligentiie accufandi e0e=
mus,ii omnia &minuta Conchularum, T urbihum, Cochlearum generapcrfequi uellem.Si quis
enim otio abundas in marinis litoribus fpaciari uelit,&l in iaxa maris penetrare, totam iftam rem
10 in infinita uarietate uerfari uidebil. Genera igitur, &C illuftriores fpecies cognpfcendac , atque ut
qutequc tiel minutae uel negleiSae, uel nominibus non expreffie fuerint , ad genera fua erunt rc=
uocandae.

coROLLARiifii.

Turbinata in genere ditHa.spotifii^» Ariftoteli, funt quaecunque in uoliitas SC anfradlus , feu Xurtmiti m
ipiras,quales in praelis dC torcularibus uifuntur, (taiwts Graci dicunt,unde tAnisac/!» forte eadem,
qux spaiif»/» uocari poflimqiteftas fuas quoquo modo refledf unt : iicut cochleae, hae enim o»
mnes turbinatx funt,fed breuiores,rotundiorescp:nec exeunt in mucrone fuo turbinc,ut ftrom»
bi proprie Sfpriuatimdidlij oblongiores, fpecies altera -fiisfotiSuMi/. VideRondeietitimin
capite de Cochleis in genere,quodreperiesfupra, pagina 171; Hefychius non diftinxiqftrom
lo biim fimpliciter eochlon interpretatus. Neque Maflarius; qui, Aquatiles cochleac(inquit)fimt;
qute Graece flrombi,Latine^ turbines communi alio nomine nuncupantur , quod ex amplo in
tenue deficiant in uertiginem torti. Strombum alium eife a cochlea, uel ex Plinio manifeftum
eft,lib. Ji. Vuottontis. Vide in F, mox Theocriti tierfus , ceu fynotiyma ftrombum K
nominantis,ttanimirum ut genus ac Ipeciem. di n , K!^

Ariftoi. hiftoriac 4. 4. Apud eundem libro 4. departibus cap. 7. echini uia
dentur turbinatis adnumerari, uerba eius loci recitat Rondeletius ; & cum alqs Ariftotelis locis
hunc non congruere oftendit, MichaelEphefius totum hoc caput pratterit. Sedlocum profera»
mus. Taiji 7K fiJtv i9i/ji>!,'7« lA' spo;tSw»is.i{gie T»TW(/ 'dtpSifi.hUljjj a

HF KNgvxfJlriTK cfi v 3^©'. quod firSTiat) pronomen ad sfflirfiljif» ceu

Jo proximum referas, ut fieri folet : Si res ipia poftulat , fi modo ad praecedentium aliquod referre
uelimustnam ne^ («ivo'8i/fii:,neque tAisiu habent ; echinos quoque spofiSsa/as feceris , ficuti

Niphus facit, Albertus nulhimhicpfonome'nhabet,necadpratcedentiarcfcrt;fedtanquamab-
folutaSinoua diuifione: Quaedam autem ( inquit) inuelutionem fpiralem habent, ut keryces:
quaedam autem funt rotundi corporis, ficut hericius. Turbinata quidem non omnia lAinto ha»
bcre, conflat ex uerbis Ariftotelis de partibus anim.4.9. Pars pofterior ( Inquit) in mollibus ada
duiSa eft ad anteriorem , ficut in tinrbinatis teftatorum. In uniuerfum enim refia, partim cuiA
cruftatis , partimeum mollibus conueniunt. Cruftatis quidem, quod partem terrenam foris,car
nofam intus habent. Figuram autem cOrporis eo modo quo mollia teftata etiam quodammodo
omnia habent; maxime uerd e turbinatis ea qu^uolutam habent,
r TKriii < Ga^autrm:^uxex mrhinatK cmiculainanfra^inm cantar/ptentur, ) natura enim horum
* utrorunque^erindcfehabet,quafiquisdire(fialinea, (ut in quadrupedum ac hominum gene»
re eft,) primum extrema linea parte fuperiore os fitum intelligat, quT a.mox ftomacluim,qua,
b. tum uentrem, qua, c. deinde inteftinum, ufque inoftium excrementi, qua, d. Haec ita in fan»
guineo genere difpofita funt , 8Cc. At uerd mollia Si turbinata , inter fe quidem proxime con»
flant, fed illis econuerfo. finis enim adprincipiumfletftitur, quafi quis lineam infletfiendoCin cir
culum) adducat d. ad a. Ctim enim ita partes interiores eis collocenmr , (foris ) ambit alueus in
mollibus,;^ Kvr/B^Un teftato genere, turbo,o antium quod jlramhm &pra tefia exteriore tan

tum,&fro animali tata ambitur.) hinc fit ut excrementum meatu ori uicino emittatur,Hac Ariftor,

Helicen ant forte ea tanta habuerint,qua turbine,ucluti pyramidis forma exeunfalia,ut cochlej
yo qujda,lineas fuas aliter digeftas habent, circuloru fere forma:qui plures ita coiumSi funt , ut mi»
nores a maioribus c6tineanf,^d in helicoide linea no fit. Vniualuibus biualuibuscp adnata cli
caro ad teftas, turbinatis uerd magis foluta, Ariftot. T urbinata omnia mouenf ac repunt,Idem.

H l s de Strombis priuatim di(Sis,ut fupra monui , qutedam adiungentur. Strombos igitur a
eofdem cum Strabelis & Aftrabelis Athenati (de quibus fupra in Strabelis diximus)Rondeleti» StromiL
Usconijeit. Germanice cochleas 8^ turbinata quoquo modo nominabimus Qi^llCc6cn.'Strom
bos uerd priuatim Qtr*mbf4irtccJcii/©ttAubent)orn/ Gpige IKinctborn / Gcfimnle lang- ,»* .

U4)t«vtib^cfpiQtc©dbnechrt. ^

Stromborum Si chotriorum,aliorumcp conchyliorum.uarfe funt Ipecies ac longe diuerfa; a b
noftris.Androfthcnes in Nauigatione Indica.

ia T eftatorum alia in petris, alia in arenis degunt, ut Maj (vwtjtpSirfsiF n ')^®',Oppianus. C

Turbinis in concha aliquando cancellushofpitatur,dequofuoloco diclumeft, — syoF» u
fiq/ tAvettt ttipktttn Hiiqutu tS (tHrefi , ts Oppianus de carcinade.

iii6 DeAquatilibus.

id eft,cancelIo.uidetiir autem ftrombi tefiam his uerfibus quam nerit» Kbuccint maiorem faceJ
re,eocp commodiorem inhabitatu cancellis.

Turbines (Strombi.non ut quidam legit Scombri)regem habent, cui fe faciles ad obtempe.
randum prarbent. Rex non modo magnitudine prsftat, fed longe etiam & multum pulchritu»
dine csteris omnibus antecellit. Quod fi commodum ei uideaf demergi,hoc quidem ipfum pri«
mus facitifin emergcrejidem incipit;itemcp fi commigrandum fiqipfe primus tentat,c3Eteri fub.
fequuntur.Quicurup hunc regem ceperit, bene rem geret, omniacp ei commode cadent. Sed is
etiam qui alium capientem uiderit, alacrior SC fidentior diftedit. In urbe Byzantio drachma At.
tica ei qui hunc comprehenderit, prsmium proponitur , a lingulis in pifcatione focijs conferen.
dum, Aelianus de animalibus 7.J1. -

Strombis & chamis quomodo inefeentur purpurae , in ipfarum hiftoria expofuimus. Thy
mallus pifeis non chama,non ftrombi tendine, (spv&i/ linm,) nec aha efca hamo infixa,prteter«
quam culice, capitur, Aelianus 14. ir .uidetur autem in ftrombo tendinem appellare, partem fo.
fidiorem carnis cius,qup fphondylus alio nomine in teftatis dicitur.^Strombus eft e genere con
chyliorum, quibus tubae loco utebantur, Scholiaftes Nicandri. Vide moxinF.

tIu/oi Ji ( u/lxHSl ) sfoiiSu tsfxwii , a « JMS <d/T>s SimSLu , ■srtTjotuinji ^ ftateiawi

P5!m'ntf«l('>'='9'’'’5‘’’et»'i'’‘>><*''ax»(«'niKSxA'}',ThcocritusIdyllio 9.

Contra dorycnij uenenum ftrombi auxiliantur,Nicander. In aceto putrefatfti lethargicos
excitant odoretprofunt Sf cardiacis, Plinius. Strombi carnes tritae, &1 in mulfi tribus heminis
pari modoaquae,aut,fi febres finqexaqua mulla datae, hydropicis medcntur,Idem. i»

Ad ftrombum SireSC nomine accedit Germanica ©trub. Vide in Cochlea in genere H. a.
pag,i79. N»f?'r«,sfoj4&i7i, Nicander Colophonius,

Hefychius. de Aiace lapidem proijcienteHo.

merus,Iliad,|.uidetur autem ftrombum nominafle inftrumentum puerilis ludi,quod alij rhom.

bum uocatjde quo plura leges fuprain Corollario deRhombo,interPafleres,pSg.79S,fStrom
bites Iapis dieSus eft ab aquatilibus eiufdem nominis, Ge. Agricola, interpretatur autem Germa
nice,©cl)necEciiffetn:mahm ego ©ttrtubcnfleiil.Et aIibi:Strombites (inquit) afsimilis eft co.
chleac aquatili, ex amplo enim in tenue turbinis inftar deficit, in fpiram a dextra tortus, is inter,
dum eft breuis,interdum longus dodrantcm,intus candidus;cxd-infecus terrat, in qua nafeitur,
colorem afllimit.reperitur autem in Saxonia ad Hildesheimum,&c, Memini ego apud phar. Jo'
macopolas quofdam demonftratum agapis nomine lapidem paruum, turbinis feu cochlidis figu
ra,in mucronem exeunte, colore fubrulFo. talem Chriftophorus Encelius pingit,Iibri delapidi.
bus cap.4J.necredccheIon!tin appellat.

Aduetfus uefparum & apicularum itftus naturaliter opitulatur ueneranda 8d uiuifica ftrombi
conchylij imago in figillo ferreo exfculpta, etpIagsapprefla.non enim permitut amplius inflam
mationem generari, Actius ij.ii,

DE STROMBIS DIVERSIS.

Rondeletiusfpeciemunaeftrombisfuis (in Capite, De Turbinibus intra Spongias uiueii
tibus,)porcellana paruam nominat. Sed aliud & peregrinum porcellanj parup genus"eft,de quo 4,
inter Conchas egimus fupra,initio pagin* 55 6.dC fine fequetis.puto autem peregrinum, folidio. ^
rem femper SC crafsiorem efleiSifi candore Si ufu,quo equorum frenis accommodantur, no dif-
ferunt forte.fpecies etiam nonnihil differt.nam peregrina turbinatanon eft.^[Vtpentada(ftylus
ftiombus quidam Rondeletioeft,ficSipurpurEefpecieseodemcognomineBelIonio,f (Juitu-

berofus a Rondeletio cognominatur ftrombus , pollicis magnitudinem nunquam excedens , a
figura qua glandem quodammodo refert, Germanice AEi4)clf4)ttccEle uocari poterit, f Trochi
nomen quibufdam Rondeletius finxit:fedTrochi,id eft.Rotie Aeliano bellute qua-dam marinp
funt. ^Flumina etiam Si lacus cochleas partias generant,quarum teftalongiufculain acutu defi
nit ftromborum modoide quibus leges fupra inter Cochleas, pag.agg.Rondelettj uerba, Si fubfe
quentis Corollarij initium. Strombi lacuum noftrorum cornicula non protendunt, forami. e»
na quaedam in eis tanquam oculi apparent, pars circa os eCuentriculum ruboris aliquid Sdfan. ^

guinis habet.

DE STVRIONE.

■ T V R t o N I s hiftoria abunde profequuti fumus in Acipenfere A. elemento, hic qui

I poftea obfcruauimus.aut natSi fumus,adijcientur. Rccentiores aliqui pro Sturione
I Stirionem aut Storamferibunt. Sed alius eft Scurio a recentioribus quibufdam in
Aufiria & Hungaria diditis. Philelphi fententiam, Sturionem Attilum efi'e,Iotiius re.
darguit* Sturiones eHe lupos ueterum aliqui putaruntt quoniam pifcatores Romani hodie® 6q
fturiones lupos appellenq&c.Idem loiiiiisiquifalfamhancpcrfuafioneplenifsimerefcllit.tVi.
defuprainLupoA.)TorfionemquoqiiePlinij,Ariftotelisphoc«naeire,longealiymafturione

pifeem.

DeSturione. Lib.IIII. 1117

c.Tcem abunde oftendit. Non dubium eft quin Circafsiiinquic Csfar ScaligeOc^teri^ Meo
iidis accola Sturionem oxyrynchum uocent.glutennancp quod ex eo , colla xyrych. dicm.r
ab illis Ceterum 5^ Rondeleti-j fencentiam probamus, quar btiirionc putae Acipenrercm:5(: do»
dlifsimo atO? optimo uiro ut alTentiamur.faciunt Athenxi uerhain feptimo.-qui fimilem quidem
GalcoRhodienfi dicit, fed rollro porreCiioretciiiufmodi fane Sturio eft. Sturionis autem uoca=
huium Gothicum eft , SC ab ea gente inEuropam inferiorem importatum, fic emm ettamnltm .

orant fitur Sarmatia: flutiius Occa eft,in quo tria genera tradunt Stunonum. Pro preciolif. Gn
fimo illum celebrant.qui Bielanbitza nominatur. Fortaffe hic fit Latus antiquorum. candidifsL

ma carne Latas*non minus candida is ipre,quem modo nominabamus.hoc enim Sclauis prima

'0 nars fianifleat nominis. (SmfmmiM Libir Sare , cum cria Smrkuumge em m Occu Uojcoutecflumo

ne mhi hdere uidetur.) Georgius Interanius Genuefis, qui totam tiita: fabulam tranfegit apud Tat
taros in libello quem de Zygis feriptum reliquit, aitlquos Antaccos pifces dicebant prilci ; lioc
etiam’ nomine filis temporibus, id eft annis ante hunc (lyjy.) circiter quinquaginta, iiocan con=
fuetiilTe nihilm aliud,qudm Sturionttm elfe fpecies. Hac Scaliger. Nos fiipra in Antacais, Ini-
fonem pifcemlfuribni cognatum, ab Vngaris Tock, nomne ad Antacatim accedente , appeU
lari monuimus. C Germanicum nomen Sturionis eft fcitot uel fcitiict : unde fejtucflcm di-
minutiutim.apud Saxones in ufii, de Sturione paruo ; aliqui non re(f}e acum interpretantur.

C Suntqui Porcum uel Porcellum marinum nominent: Vide fiipra in Porcis pifcibus , pagina
10 890 Hifpani Suillum, (potius quam Sulitim , ut Ionius feribit.) uide in fine eiufdem pagina.
€A Gallis Burdigala: Creac dicitur;qudd(ut fufpicatur innominatus quidam)eius c^o quadra
pedis carnem uerius rcferat,quam pifeis. A Polonis Czetsuga , uel lefziotr. A Tureis Sn>
rtick (uel SYriick.proferunt enim primam ut Germani filum u,Galli u: ) quod nomen ab oxy-
rvnciio fadltim uideo. ^ Hippolytus Saluianus Ionii fententiam, filuritm elTe fiurioncm,acri=
ter defendit : cuius opinionem qui noflra de filuro 8C glanide feripta legent , nulli eruditorum
approbatum iri confido. Sturiones, quemadmodum 3C truttat, ditierfarum fpecierum elle tu.
dentur Affines eis oxyrynchi , odo cubitos excedunt nonntinquam , deferunturque ad nos
faliti ^ (iarpio mari, Cardantis. Acipetifis nomen ab oxyryncho fadtum uideri potclt, x.miita.

to in c.(utab oxysfitaciitusidCr.in p.fiCc. , _ . „ „ .. ^

jo Sturio magnos amnes perquam libenter fitbit : Propterea m Nilo, Tanaq & Danubio, Pa=

* doqiie fluminibus maxime capitur, lotiiiis. Item in Rheno , Albi , &TibifcofeuTifra Vn-
gari*. In lacu alluente Sueriniim non procul Oceano Germanico , filuros (/i»n»m tntdhgu)
etiam inuentos elTe aiunt , Simon Paulus Suerinenfis. In Cafpio mari filuri ijiumneej SC mo-
roni utilgd didi capiuntur, Scaliger. ^ In Albi aliquando capiuntur tanti , ut libras ducentas
appendant fingulas fedecim unciarum, nifallor. Referunt aliquando captum , fexagintaiupra
ducentas librarum pondere: a Io. Friderico principe eledore , totidem florenis ( florenus dena.

riosargentifeptemcumdimidioualetjerapium.

Stifrionis caput quadratum eft, dC ad effigiem pania: pyramidis protenfum. Os
maxillis fine dentibus , ditierfum penitus ab reliquorum pifcuim forma , idij ( (unejupmu ) Itib
40 mento inipfaprope iiiguli parte ad fimilitudinem fiftula: hariindineic ^ mperep pa.

tens 8C chartilagineum,& fumme candidumicums hiatu m procerioribus hafla bracliq haud la.
cile impleret. Cteterum totum caput dura potius dCcallofa chartilagine quam certis ofsibiis

confiat: quod ex lento quodam Kprxpingui mucore concretum elTe uidetur. Naribus autem
omnino fquEC illi pertenues fimtfiipraroftrum, refrigeratur; quum branchijs omnmo latis ca.

leat , K fi quam hauriendo recipitaquam , illam eodem prono ore fiatim regerit. Toto autem
dorfo ciaf^ores quadam fqiiama offea duritie, ceno numero ordmecp dtftinda , intercurrente
fpina acie ad elegantiam eminent , uti in magnificentioribus ualuis hodie uniemus ; quas terrei
atqueinaurati claui certa ferie confixi decentifsime figurant. Ca;tera:corporis partes cuticulari
SC fcabro ad modum operimento potius quam perpetuis fquamis integuntur , idip ad lubtiiridis

fo atricR coloris fpeciem,Iouius. . .xr ir -j n-

Pifeis apud Liuones tiulgd 9^11 diaus,partim ad Sturionem , parum ad V ticllum , id elt,

Silurum accediqut audio. . . r • ict u

Stiirio nunquam fere, uel certe rarifsime, in pratalto man capitur , lotiius. Naribus fcin-
geratur:quumbranchi|s omnino latis careat:2C fi quam hauriendo recipitaquam , illam eo em
prono ore fiatim regerit , Idem. Dum efeam qua:rit , more fiiis terram fiib aquis lodlt , llido-
rus. inde Sturionis forte nomen impofiiere Germani, quibus SteJCll uerbum, ccenum aut tia=
dum aqua: fodere 8C commonere fignilicat.

Sturiones magni dCparui ex Oceano in Albim afcendtmt.m quo tamen non proticit,icci pau

latimcontabcfccns perit, Circa Pentecoften plurimi Sf gregatim aducntantimaxinie inter Fen.

6o tecoftenKdiuiloannisdiem.Kentmanus. Fcettiram cius in aquis dulcibus glilcerc negant.
DeuiribuseCroboreeius,legesmoxinE. BB

1118

De Aquatilibus.

Caput,

foreeUeta.

Vifcera.

6i{4.

b Sturionem alfqufpiTcatorcs ad Rhenum, regem feu ducem Salmonum appellantaihiefiim

apparcCjfalmones multos adefle mdiaum facit.^Pifci quem Zigam Germani iiocani(cm

de ^uo ad finem Qper is dicemus) ualdemfeftuseftScurio: eum^ e mari expellens, per flumina perTe-
quitur. agilis illeSe ueloxfemper pra:uenit,eo capto uifo uepifcatorcs,quiiiin proximo Sturic*
nes fint,non dubitanr,Kentmanus.

* Sturiones coftat retibus capi,nimqua uerd hamis, prafertim fl cubito maiores fuerint: eos^

piTcatores referunt magno impetu plagartt faepe maculas dilatare bC abrumpere confueuifle:pro-
pterca^ accidere ut hamis no capiantur, quoniam fturiones lambendo fugendo^ potiusjquam
uorando, inepto ad efcam corripiendam orc,fine controuerfia alant Jouius.f Memini ad Sado=.
goarum patria meam cis Rheni ripam, no procul agurgite illo per Conradum Celtem poeta ce=< f j,
lebratOjCapi interdS S turiones, eostp uidi uiuos ^iquot, pratfertim xftate bC fub autumnu,rctib.
talibusjin quibus Salmones capiuntur,duplicatis uel etia triplicatis traliinauigio ad litus, cuma*
gno clamore piicatoru, plerunc^ longitudine tredecim aut quindecim pedu. Os habet hic pifcis
fererotundu ilibroflrojper quodpifcatoresreflim denfamimmittut,acita in Rheno pifeem alii
gatu diebus aliquot iiiuum dctment,Iufiinus Goblcrus.f Sturio in aqua ualidifsimus pifeis eft;
bC in terra quo^ cum uentri innititur. Cauda concuiTa hominem utcuni^ robuftum, profternit,
iibicunc^ contigerit.perticas etiam magnas bC ligna per medium frangit.In terram extracflus. Ia
pides aliquando tama ui caudx ferit, ut ignis exiliat , attritu nimirum olsiculorum, quibus toto
corpore mucronatis horret. QLiamobrern caute tradl-adus eft a pifcatonbus,ne uel crura eis con-
fringat,uel retia difrumpat.Peritiores in aqua captum reti ad ripam impellunt, ita ut rete,no ad* i®
uerfum,fed ad latus ei litifecus enim rete uel fextuplex laniaret. Cum ripam attigere, caput eius
omni contentione in altum leuant, bC pifeem totu in latus declinant : fic enim robore fuo nocere
non pOtcftjKentmanus.^Qiio tempore apud Saxones bC Mifenosrofariaflorentfturiones pr^
cipue capi audio. ^ Qux iequuntur ab Argentihenfi quodam fene pifeatore accepitquanqua Ar
gentinac uix unus aut alter intra plurimos annos iiurio capiatur* Sturiones Cinquiebat)niii dor-
mientes capiantur , ne retia omnia dilanient periculum eft* Olim in Rheno mihi & ibcijs falmo-
num capturae caufa nauigantibusjfturio uifus efl: corpore aliquantulum prominenteiquem^cum
non moueretur, magno fune circunieeflo in ftauim pertraximus. Paulo pdft experreefli roftrum
unus e nobis iecuri amputauit, unde extineflus eft pifeis; bC funibus per os duobus traiediis liga-
tus , in lintre in urbem a nobis dedutftus, 5^ in plicatorum tribu omnibus qui numifmate colla* j®
toipecflareUolebant, demonftratus, H^c ille. Puto autem tundetn hunc fturionemefle, cuius
nunc etiam in piTcatonim pUblica domo pieftura e uico fpecftatur*
j Antuerpi* fturiones plures quotidie uifuntur in frufta fecari , StT in ualis,qtue tonnas uocaf,

lale condiri, ac ita per annum in cibum leruarijIuft.Goblerus.^Sturipnem (inquit louius) ma-
ria gignunt, fed flumina maxime nobiIitant.pinguefcit enim dulcium aquarum hauftu, fubagre-
ftemcp illum iaporem exuit, qui praealto in mari concipitur* Non omni tempore autem grauifsi
mus eft,utpote qui in medijs tantum folftittj feruoribus laudetur.Pogius dotftoris Pogij filius, -in
fenetftute non modo eruditus, fed ufep ad iracundiam in conditura ferculorum morofus , uehe
mens parafitus,quum fturionem apud antiquos lupum fiiilTe bC ipfe crederet, in potificijs, quas
maximefediabatur,ccenis,dicerefolebac,ucteresinrulfum habuiflepalatum,qu6d tantopere Lu 49
pLim Celebra(rent.eum enim carnes habere cum praeduras, tum multa glutmofioris fiicci exube*
prius appetentes iatient bC expleant quam dcledlcnt, Propterea non domi-
^jfed familiae potius menfts apponendum efle cenfebat, unotanium excepto capite;cuius elixi
^ leucophago conditi latebras bC recelTus omnes ipfe furculaftmiil ac digitis auidifsime fcriita-
batur.Tiberim fubeimtScuriones,6f pinguioribus aquis gaudent, ranto^fapidioresfunt,qiian
to magis a maris litoribus receflerint. Lurcones Si(diligennfsimiquicp ganeonum paruos Stu-
riones,quos P orcellefas appellant,rcpudiatis maioribus,confedantur. Luporu pr^ tenera funt
carnes, bturionum non item. Nobilis quidam coquus aulae procerum ingenioftfsimus,Lupos al
tilibus capis comparabat, Sturiones ueropauonibus. Hucufe^ louius. |f[ Cauedumeftnepifces
magni &dur^ pclhs,utRex,(^irf,}Delphinus,Sturio&fi'miies,recentes capti edantur: iedtan c®
diurefenientur,a:maximeciufcerati, donec abf(^ corruptione fubfianti^ tencrefeat, Arnoldus^
VillanoLi.^Sirnc&ruifcera quorundam, quia pinguia,grata:ueluc fturionum, balxnaru, delphi-
norum, nam non folum fapore, fed &: odore quafiinolae commendantur, Cardanus. f Lautifsi-
mus pilcis eft fturio,paruus,magnus,recens,faIfus. probe autem conditur croceo ud caryophyi
lorum coloris uire,quod fit e uino,faccharo, defruto (utflc dicam)ceraforum,pipere,2mgibere,
caryophyllis, uuispafsis maioribus et paruis. Sicroceuscolor placet, [proceraforijdefruto,amy
Ium cum croco ^dicuriuel placenta ex farina cum meile ac piperis modico fubacfte. Sacchari lo
co aliqui mei codum addunt, Tomi quidem maiores fturionum aprugnam referuntafpedu;co

demffimodo parati menfis locupletum aliquando inferuntur, Kentmanus.CMaximanimc gra-
tia eltCephaorum ouis,quae Graeco nomine pafsimoataricha, id eft,falita nuacupantunSecun
dumoa taricha eminet cauiarium, quod ex Sturionuffl ouisinPontOconficitur, ita ut falitam
mallam ingentem cogantur^fiC cadis mdudantur.cruda ea comedimus, uel in panis cruftulis ad

prunas

DeSynas^ride. Lib.IlII.

orunas uftiilatis.modico enim igne falfamcnta in tiniuerfuffl indigent, authoritate Athenaei : qui
OuC de celeriter fadis loquimur, in prouerbium cefsiflTe ait, Citius quam falfameta coquantur;li«
cuti de afparasis Latini ufurparunt.Cauiaria lulio i i.pdntifici maximo mirifice pIacuerut,quod
deiedium ei ciborum guftum faepius aIleuaflent;&flti,Uinis^ pariter,ut in fenibus accidit , mire
lenocinari uiderentur.Sunt etiam in fumma cbmmendatione ex iplis Sturionum pulpis Spina»
lia ficuulnd nuncupata, qus laricinis(Iarignis)lignis afsimilantur.Laudant & Moronem , igno» jj - _
ti nobis pffcis (dtarioni cognutiuefi^Hufonem Germani meant ) praedura ff uftai,jualde^ rubentia : quae '

Ivltrotidis paludis accolae mercimonij cauffa transmittunt.Ea prius exedi comode honpofllint,
nifi aquae calida pcrfufiorte molliantur,louius, Cauiario dicSo e fturionura ouis per omnes ad
IO Orientem regiones Tureae aC Graeci uefcuntureludxi abftinet,qudd hic pifeis abfcp fquamis fit,

" Cteterum accol* Tanais, qui magnum cyprinorum numerum capiunt,ex ouis eorum falitis Ca
uiarium rubrum pro Iudsis,Conftaminopoli ufitatum,parant,BelIonius. ^

s V s marinus. Vide fupra in Porcis marinis,pagina8e>o. Lolligo,diriferues,Ouidius.
s Y AB N A M pifcem Graeci recentiortschoerillam interpretantur, hoc eft,porculum , Her^
molatis in Plinium. Oppianolib. i . Sy^na circa petras lepradas degit. ix?ifkAiSlr^h niffis
cK « i!«nAwi«i,fcilicet ^niut-nu. Idem nimirum eft Hyaena pifeis , de quo fcripfimus in H.

elemento.pag.yii. „ ,

s Y A a R I D V meminit Epicharmus, Athenaeus. Has nequis cumfynagride

confundat,cauendum.Syagros quidem Gr^cis aper eft.quem dC capron dicunt.de capro autem
lo K caprifeo pifeibus adum eft fuis locis.utercj per metalepfin fyagros etiam aut fyagris dici pote
ritifed capros magis fyagrostcaprifcus, fyagris.

de SYNAGRIDE, (VEL SYNODONTE»

Q^V AB SYNAGRiS ADVLTIOR EI
Uidetur, ) RondeletiuS,

S*

Y N A r p i £ Grscis dicitur, Gazae dentex , quo etiam ttomine muiArm conuertit ; quia fy»

. ^^nagridem & fynodontem , eundem pifcem ede exiftimet. Graeci quidam etiam hodie uo»
^°cant<mo«jfiii'«. Italis dentale dicitur. A Mafsilienfibus dente. In Gallia noftfa Narbonenfi mar=
moipro mormyro oftenditur uenditur^. Admonere hic oportet ab ichthydpolis noftris fca=
rum Ariftotelis denteuocari.a dentibus magnis 8C latis: ne quis hunc noftrum dente cumden»
taU Italorum, & fynagride uel fynddonte confundat.

Synagris pifeis eft marinus inlitoribus 5C eoriim laxis degensicorpof is figura auratae, uel e»
rythrino timilis, pinnis quocp SC aculeis, & fquamis. Si coloremam ex albo rubefeit , fed maculis
ueluti punflis afpergitur. Capite magis eft compf elfo quam aurata, uel pagrus. Quaternos in u»
tracf maxilla dentes caninis fimiles habet,inter alios paritos eminentes iinternas partes ficuti fu»
periores pifces , ( hepatm,noudcuU,erychrmM,pagrut.) Lapides in capite. In Adriatico mari in infi»

$0 gnem magnitudinem accrefcit,in nOftro litore auratam non fuperat.

Sunt qui fynodonta non gencre cjuidem.led fpecie a fynagride differre arbitrentur. AthenK
«s enim lib.7. ex Epicharmo tanquam diuetfos ponit T^cuoiJhrms ■n

Asw.alibi(lib.8.)fynodontismemihitfirte fynagride. Ego uero fentio fynagridem & fynedon» '
temfolaaetate differre, (cuifimile quid irt auratis 8C coracinis prius annotauimus, ) ut fyn.agris
dicatur minor Sd iuniortfynodon.maiofuihde fyhagridas jid eft, ut opinor , delicatas

SC teneriores nuncupauit Epicharmus, minores enim pifces , 8C qui aetate non multum pro»
cefferunt, molliores & delicatiores funt grandioribus. Synodontem uerd , cum

uarietate rufum, fiue rubrum, quem NumeniUs uocat SC c^uod epithetoncum

erythropcEcilo pugnare uideri poffet. ueriim aAiiu NUmenius uocat, a fubiedlo SC ueluti
$o primo colore, qui albus color, cum tanquam puniSis rubeis afpcrfus fit, ab

Epicharmo dicitur.Suntin fynodontis capite lapides.unde fynodomides(meliiisjyn<>dontiea)gem
tax Plinio lib. 57, cap, 10. Hac in fententia de fynagride £C lynodonie permanebo,quoad aliuS

B B ■

1120 DcAqUatilibus.

differentfani aliqusun liue notam prgter :etaiem,qua difcerni pofsint, oftedat.nuIIam enim aliam
haflenus inueni.

chmx, xiwiJiivs ajct x«f *| 'rt' tft' « > inquit Athenaeus libro S.Eiufdcm ge.

neris funt avjjiJbvs 6c charax, prteflantior autem eft charax, cuius «conem non propono : in no*
ftro enim mari non reperif.necp ab Ariftotele Plinio ue ulla huius fatSa eft mentio , fed ab Athe*
natobteuiter tantum, ut didumeft.Si ab Aehano,

DB DENTALI SEV DENTICE, (SYNODO N.
te, ) Bellonius,

ExhiVu* SjnodontK i ‘Betlonio icon,cum M ^niiktiiK Ut, fatis tm«tmt,pna* '*

dorfi txtcfta,quam "Bellonim tmformm ( qualis & in mfra icone aft>
faret) & fluriitss aculeis munitam ofiendit.

^ A dentibus canims atque exertis (quahs habet Qnatdus ) fuam Dentalis defumpfit appella.

tionem,Synodoiites {Synodus uelSymdm) Ouidiomutuataa Graccisnomenclationedi(3us,no.
ftro litori admodum rarus, aut eo nomine ignotus.de quo fle Oppianus;

Denticem Boces.Hippuros fallitiulus.

B Pifeis eft latus, fere circinatus.St: uelutt planus, in tantam pleruntp magnitudinem excrefees,

(A) utfex libraspehdat. Communium tamenpondus.triumautquatuorlibrarumeflefolet. Den»

tex Columella pelagius pifeis efle cenfetur, qui Sf arenofo gurgite optime pafeitur. Pinnam ge*
rit in tergore continuam,uiginti fpinulis feu ariftis refertam, quae ad cauda deflnittac rufus aliam
ab umbilico uerfus caudam protenfam,pra:ter eas qus utrinepad branchias feruntur,ac rurfum
duas alias quae illi fub uentre funt. Catterum bifurea eft eius cauda: pinna. Denticis caput in acu«
men faftigiatum efttoculi ut Melanurus praegrandes, fquama lata, branchiae utrinque quatuor,
Venx in lateribus feu linea ocfto,reifta:,uarij coloris,id eft.ex leui rufo nigricares, attp in fufeum
elangucfcentes.Ea autem linea qua: pifeibus utrincp in lateribus data eft.Dentici no multum ar.
cuata comperitur.Lingua mollem habet : Dentes in fuperiore maxilla quintp, in inferiore oiftoj
exertos omnes; reliquum maxillarum denticulis deinceps ferratum eft.

t Illyrij atque Epirotae Dentales(quos plurimos circa Quadrageflmam capiunt) in caudam ac

caput diuidunt, Sf cum fquamis , ex aceto 8C faleaddito croco incoquunt , inde gelu conficiunt: J«
quod quum iam incotftum eft, doliolis condunt, & fi-etum traijcientes.ad Anconam di alias ur
bes deferunt: atque hoc patfto tres Si quatuor integros menfesillaefosferuant, quosdeindepu-
bliccdiuendant.

B. Difcrimen Dentici magna eft cum Aurata flmilitudotfed mox diferimen comperies.fl quidem exterio.

iiamta. res branchias fpinofas elTe perceperistpraeterea tegumentum perpetuo Dentali rubet, neque ci.

lia habet aurea.

(A) Genuinam di antiquam ubitp retinet appellationem. Grandis di adultus frequentior quam
paruus,ita ut mihi puflllos Dentales raro uidiffe contigerit.

DESYNAQRIDE, BELLONIVJ,

Iconem non dedit.

j S Y N agridem uulgus Gracum optimis notis a Synodonte difiingUit. Dentex enim magis
recurtoeft corpore. SynagrisCypriniinmodum,ueluti circino itacircundutftus.ut pro longitii
dine ac latitudine magis cralTus appareat.Caput uffinep comprelfum habet, pro fua crafsitudine
planum ac latum, oculos quemadmodum in ferpetibus elatos;tergus aciei oculorum fubietSum,
quod huc at(p illuc Aquando commoueat,uarios colores edit. Caput habet ueluti aureum, di Ii-
neas uerficolores complures per fquamas, quariS nonnulla carulea funt, alite aurea, deinde fub.
nigra,mox uirides,uel his coloribus commixta. Verum ea quidem linea qua latera interfecat,
eo modo non uariattnigra enim eft. Proinde fquamis contegitur corui,rotundioribus di latiori.j»
buSjfcdtenuioribus.Caudamgeritadmodum bifurcam, aipinnas laterum ualdeinactitumdefi
nentes , arundinis ala in modum oblongas. Pinnam aliam in tergore continuam gerit , uicenis
ariftis communiiam,quariim qua capiti finitima funt,firmiores atque acutiores conipiciuntur,

V mbilici pinna denis ariftis conftattquarum dua priores, altjs fortiores comperiuntur. Narium
foramina circa oculorum fontes illi funt peruia.Dentes canini,ut Synodontis, in ftiperiori et in.
feriori maxilla,quorum quatuor pracipui alijs longiores eminent. C^uiim autem maxillas con-

iungit,dentes pyxidatim in alterutram coeunt.Linguamexerit albam, oblonga,&:modicecom.
prclfam. Cor habet fub branchifsangulofum.diaphragmateinterfeptum: Hepar pallidu,in duos

lobos diuifiimtqtiorum dexter flniftro maior eft, fub quo fel includitur, duos digitos logum, gra
cili ueficula inclufum. Lutea funt eius inteftina, prater retSum quod inter catera candicat. Sto* <•
machus quotp illi eft oblongus, per uentrem protenfus.ex cuius fumma parte propter oefopha- '
gum tres tantum appendices flue apophyfes numeratur. Lienem.ut iuniperibacca, orbicularem

habet.

DeSynagride. Lib.lIII. 1121

habet, 1 ftoniacho dependentem, firmis Ucnis alligatum; V uluam utrincp bicomem , per longitu
dinem fpins cxporrec3am,ouis innumeris refertam.

Syna nidcscircaCorcyramCquoinlocondmenaniiquum apud liulgum retinent) calamis E (A)

decipi confpexi.raio enim naffis decipiuntur,fa:pius tamen euerriculis,

Syna^ridibiis ueficKuentofaeCqute pifeibus datae funt ne immergantur) gSniculb interceptas ®
comperiunttir:quod casteHs pifeibus marinis.atltfaltem paucis, miriime accidit.

Oiiumitaq) Synagris Latinum nomen non habeat, non eft quod eUmDenticifhomineob A
confiifionem appellemus,

COROLLARIVM.

A<ec 'Dln(KK,F enetijs pSn e/J.

Synodonte se s YN AGRIDEM alij pro
eodeaccipiSt, alij diftinguSt. egoutrncp
una hiftoria conciudS,fed s YN AG R id i s
nomen maiufctilis fubinde literis feriba;
utfiqtiisdeeocognofcere feorfim uclit,
expeditius inucniat. Synodo pifcis.uel
fynodus, ut alij feribunt , Utri(|) in prima
per y.ueljUt alij,finodon,per iota, (Vide
10 intra in H.a)alius elt ^ fynodontis ditSus
in redto lingulari, ge.fixm.ultima acuta,
cruMJivTts.h^c enim pelamis magna eft;ut
didis eft fupra in CheIidonia,pag.i6j.S<:
dicet plurib. infra in ThSno. Synodon
ti a dentibus nome fadlS eft: unde SC a Co .

lumella Dentex tiocat: Sta recentioribus

quibufdSDentalis, uel etia Dentale (ut a
Platina) neutro gcn. tiulgi IcalorS imita»
tione. ^Synodontes,£e SYNAGRIDES,

LatineDentices dicunt: tam fimiles funt.

Synodorttis.

"Dentalis, '

50

SynagTK,

ut Ligures, & Marsilicfes ucrofe^ Denti*
cesicotra Gr^cijeofde utrofcf? s Y N a G R. r

DESnommet.HicefiusdidcPagrSjChrO

min, Anthia, ^nodonte, 5:^ syn agr i»

DEM fimiles efTejGiUiiis. Synodontesj
Latine Dentices uocant.quoru alteru eft
genus fimile, synagris GreceuocatUi
qija ite(Kr et Synodonte) Dcntic? Theodoa ^
rus incerpretatjMaflTar. Videt ant bC ipfe
^0 genus fimile dixifle, ficut bC Gillius pro-
pter Hicefij uerba: qui tameiiec forma ft
miles, nec magnitudinepares hos pifees
dixic,nec aliter inuice coparauic,^ nutri
menti ratione, ut indicauimus iii Orpho
B.SoIetenim Hicefius apud Athen^uno
corpora formaru^ fimilitudines trada-*
re, id quod Speulippus facit in libro Sfi
milium , fed eas duntaxat qua: ad nutri-
mentum pertinent rationes perfequi:
j-o quod ili prxnominatisctiampiTcibus e-
um facere , ex rjs quae infert nemini du*
biumefie poteft, Siue igitur forma fi-
miles fint, fiuenon fimiles fynodon 3^

SYNAGRIS, nutrimenumrex eis fimile
efti nempe dulces funt , fubaftriny.unt, abunde alunt , ideo^ etiam difficilius excernuntur. Ma-
gis autem alum ex eis qui carnofi funt, magis^que teneftres , ( ficci, ) ac minus pingues, inquit
Hicefius. lam cum & Ariftoteles diuerfis in locis his duobus nominibus utatur , qui ubique
fere deunareuocabulis cifdem uti rolet,nec ludere iynonymia aut copia uocabulorum , diucr»
fos efie pifees exiftimandum eft. Sed Epicharmus quoque pro diuerfis habuit, his uerbist
^qSYNATPiaas ftec^ot/s 7^ , cnjM^x/lovTKs Tt Quamobrem meam potius inftitiam , QC

alterum ex his duobus pifcem , praefertim synagridem, mihi ignotumfateri , quam clji-
tifsimos ueterum authores infeitia: infimiilare malim.

BB S

(7)

1

’ Ii

;l : ;; j

■•'i .!

ii s ily

I'

J n

iij

fbasros.

Malut

Syaffidcs.

VulgirU no*
minu.

DeAq uacilibus'.

1122

Salulanus S YNAG R.IDEM hodieaGraEdsuulgddidatrijOmnfaofynbdontemeneine*
que notis ullis, tiifi forte quas aetas, temporisuc aut loci uarietas attulerint, differre fentit, Vetera
autem 5 y N A G s. i s (inquit) quinam pifeium iit,qu6 ue Latino nomine, aut uulgarinomencla
tura uocetur,liaud nobis hucufe^ notum eft; fufpicamur^ heqt etiam in pofterum cognitum fo»
retpropterea quod nec nomen eius, nec quae ei authores tribuunt, ullam ad id conieduram affe.
rant. Idem in T abulis fuis duo lisc nomina pifeiu limiliu,non unius facit: cS Hicefius tantum,
ut diiSumc.ft, nutrimenti ratione limiles faciat.^Bellonius(cribituuIgus GrjeS s Y naGr i-
DEM optimeaSynodontediftinguere,fi<;c.cuiusuetbis & fententiac , ut qiii magnam Graeciae
in peragraritjinterim acquiefeam, donec alius fide dignius aliquid protulcrit.^Fragolinos

•rt /-rem />H^(7rrtr ifrvf/irwn r^nimm ,

partein «lawa iiut uAgmtis uiit^uiu pruiuicni.^j jrragojinos

(ficputo uQcant tum phagros tum eryf/)ri«oj)quumfefquipalmi magnitudinem excefferint, in dentices i
fiue fynodontes euadere communis pifcatorum confenfus exiftimauit.Iouius. Dentex corpo
ris figura ac partibus fere omnibus phagro fimilis adeo eft,utnDn facile ab inuiceminternofean
tur.funtquicredanteosa:tatefolaatcpmagnitudinedifferre)itautunus &idempifcis minorS:
iunior exifteris,phagros;ad fefquipalmi uerd magnitudinem adultus, dcntexappelletur, Saluia
nus.qui in altero fui operis De aquatilibus libro,quomodo dentex a phagro diftinguatur, in hi-
fioria de Phagro edodlurum fe addit. Author de naturis rerum, & Albertus , hos pifces con-
fundunt:Dentex(inquiunt) uel pagrus a re nomen habet,guia dentes habet magnos,&c.

In ueriti Epicharmi Symatpiaae , cvjjoJhvnts tr Rondeletius inter**
pretatur syNAGRides delicatas .fid teneriores,utpote minores atate, Sdc. Saluianus quotp,
lautas. Ego mlk adiedfiuum hadenus non reperi , & potius legerim, id eft maiores .nam & lo

alibiiii&rSirprona^o/SIridemauthor.citanteAthenso.protulit.NatalisaComitibusirie^sslegitjet

uertit papillas, quam redle ipfe uideritres ipfa quidem & fenfus poftulat, ut pifeis uel nomen uel
epitheton fit, papilla neutrum eft. i«f{or alioquin, ficut dd uuoas, mamillam fignificat , S«A« papil*
lam.Scio mazam aliquando pro placenta uel panificq delicatioris genere accipi, ( quanquam fid
iimpliciter farinam fubadlam, dC aliquid pane uilius fignificat, ut in prouerbio
vpi;;)unde uerba iix(xii m istspitx^i/ , prb xjaoif&i:, kjw i,x(ls uerd ulla fignificatione

adiefliuum effe nego;fi tamen effet, mafculinum effet, nec cOnueniretad fcemininum fynagri.
des.Mx^iMt quidem adiedliuum eft apud V stinumim^iris £ofs,5 'Jp Sed hac ad gramma,

ticos. f Aliiefunt syagrides, quarum itidem Epicharmum meminiffe paulo poft Athe.
nteus feribit eodem libro 7. uerba atitem eius non recitat. Vide fuperius fuo ordine, f s Y N A* 59
G R l D e s quidem cur appellentur aliqui pifces.non facile dixerim;nifi forte,ut conijeio, grega,
les ftint, quemadmodum gd hittS iwSlit&a.

SYAGRIDES Uerd alif nimirum pifces , ab aliqua ad fyagrum , id eft aprum , fimilftudinet
s Y N A G R I D I quidem hodie apud Graecos dieSie dentes quaiuor carteris longiores eminent;
quod cum uerre dC apro ei commune eft. Idem Synodonti dentes caninos exertosm effe feri-
bit, fictu a; cinaedotunde fynodontem quocp.tanqUam cynodontem ditSum conneisi^SC cinsdi
quoc^nomenmde decorcum,

Synodonics funt qui uulgd defttales uocantur, Maffariiis Venetus. Mafsilienfcs citi.

quitRondcletius)SynagridemDcnte appellant,quodnomen circa Monfpelium aliqui propter

fimihtudmem Scaro attribuunt. ^Sargum; Auratam , Synodontem, Dentalem, StcBellonius +»
adeo fimiles efie lcribit,ut Uix ab oculatifslmo diftingui poisint.Hi omnes communi Bremte ma
rinae uocabulo nobis uenire poterunt , adieda aliquacoloris alia ue differentia. Synodontem
ergo interpretor,ein totlrtcbte dOectbiad^fmen tttt/ein Snnbtflcbfine/ ein Srtttfifcb.r Noflri
ichthyopolxquandoqtfynagridem promormyro uendunt; qui admodum frequens apud nos
non eft.fed Romx dC Neapoii frcquenufsimus, Rondeletuis.

Columella S. 16. de pifeinis feribens, dentices Punicas & indigenas nominat. Synoduth
(Synodontem,) prohmt exIllyrico.Dalmatia^ litoribus,&:prsfertim ex Salona atque Tragurio,
louius. Herculeae mullum rupes (dant, )fynodontas Amalphis, Adius Syncertis Neapolita’
nus. Circa Caput uiridc(Noui orbisipifeati fumus dentales, Aloifius Cadamtiftus.fSynodus
a charax eiufdem generis funt.praftat uerd charax; Diphilus Siphnius , qui tamen non de for. fo

marum, fedalimentorufimilitudine loquif. Synodontesproxinwfimt auratis (forma,uerum

maiores,Maffarius) dC pagris, habent enim prominulos dentes : & funt lati, fubrubram uarieta.
te conlpicuniouius. Fuluos fynodontes Ouidius dixit, nimirum ut Oppianus IxeSiMeaivs,
Vuottonus. Numenius htlhiiUu (Adhxsif)tmislyxA/ nwiJhvTx, id eft, album & candidum fynodoti i

tem.^Synodontitcs gemma e cerebro pifciUm eft, qui fynodontes uocantur,Plinius. Eft au. ^
tem fynodontites-adiediiuum nomen mafculinUm , ut fubaudiatur lapis; ad gemmam fi referas

fccm.generefynodontitisefferripoteft. Recentiores quidem coruinam gemmam tradunt re.’
perirnn capite coracini uel fynodontis. fed inepte.na qui e coracino eft,coracinites porius quam
iynodontites tiocari debebat, nos plura de eo in Coracino, pag.jf4. Dentex uel pagrus dem
teshabetmagnos,multosacduros,Authordenat.rerum. HuncpifcemrecentioresDentatum
uocant:&; habet dentes ante, fuperius & inferius, arquales ferc,admodum dentium hominis qui
inctlores CSellonm camnts comparat, cum authentas maior) uocantur, difpofitos, Sed inferiore mah,

dibulara

DeSynagride. Lib.IllI. 112^

flibulam habet ex duobus ofsibus compofitam,licut 5C homo.Pifcis efl fquamofus, no magnus,
palmo tamen maior:figiira pifcts qui bonachus (.kgo monachm, mi etiam Kajitm in Datmhio pifdcom'
earaf.e/Jaaremcafire/.luotaturmifi quod caput minuscraflum habet, Si aliquato latior eli Aburt
dat in mari iuxta Romam, Sd Apuliam, fid Siculo, Alberius. Dentale noftra artate diiSum pu.
tant, quod dentes fere exertos habeat , quibus iC pifeatores interdum laedere confueuit. Senfere

Antiatis cicatrices in digito acccpta,aDentaIiuulnerainfligi.Oratefimilis eft,Platina. Syno

don quaternas habet utrintj branchias, eascpfimplices ; fel uerd a iecore femotum , &iinteftinis
commiffum, Vuotionus ex Ariftotele.fed Ariftotcleshifloriai lib.i.cap. ij.s yn AGRiDEM,non
Synodontem branchias quaternas utrinep fimplices habere feribit : & rurfus cap, ly. Synagridi,

■D nonSynodonti,fele6modofehabere, utditflumeft.

Synodon pifeis litoralis eft, Arilioteles. Xmis-iu Auisi/lrrii!r,id e(l,Robufti fynodontes (fiam
& magni fimt,& dentihm {lurimiim «alent, ut in "BJiSum eft ) inpetris & arenis pafcuntur, Oppianus.

Nec fi Columella dC Ouidlus, fecus fentire uideantur,(ille Denticem pel agium faciens, his uer«
bis: At arenofigurgites.planos quidem non pefsime i fed pelagios melius pafcunt , ut Auratas,
ac Dentices: hic uerd pifeibusqui pelago gaudent, eundem annumerans: ) eis alTenticndum
efr; cum diuturna pifcatorum obferuatio, Ariftotelis & Oppiani, potius qUam ipfortim fubfcri.
bat opinioni, Saluianus. ^ Synodontcscarniuori tantum funt , Arilioteles hilJorra: 8. i. Et
moX: Synodon carne uefeitur , & mollia CtucAit»!*) appetit. Euenit plerunque 81 huic & hia»
tulx, ut dum pifces minores infequuntur, uenter procidat, propterea quod pifeium iienter iu«

10 xta os pofitus eft, nec gula fubeft. Hoc cur ita accidat tum his , tum alijs quibufdam pifeibus
maioribus, dum nimia auiditate perfequuntur minores , Rondeletius copiefe explicuitin Chan
na. Dentexgrairaturinoftrcaa;pifcesinnOxios,Authordenat.rerurn,S:Albertus.

Synodontes gregales funt, Arilioteles hiftoriar 9.1. , Oppia-

nus dixit. Dentices (olXuoti/lrTilj-j tam congregatilesfunt, ut nec libi elTc a gregalibus fuis at-
qualibus folitudinem & fegregationem ferant. Solent autem iuxta a-tatum diferimina degere:
acruimirum peradolcfcentes feparatim a reliquis natant, tj quoque qui funt confirmatiori leta-
te, etiam inter fe uitae communitate coniunguntfir.ita Ut congruant prouerbio. Aequalis aqua-
lem deleflati S; pratfentes pra:fentibus tanquam i)s quibus cum fodetas autamicitia: coniuntHio
ex confuctudine ultique frequenti coalcfcit.deletSanttir. Aduerfus pifeatores autem fic machis
;o nantur, ut cum pifcator in cos cibum demiferit, congregati S^in orbem confiftcntes inter fecen
fpiciant. Si quafi ligno dato inter fe, admoneant ne prope ad cibum accedant, neuedemifium
cibum attingant, 'atque in hunc ordinem inftrucSi permanent. Sin autem folitiagus ex alio gre-
ge accelferit, hamumij deuorauerit, ac fuae folitudinis prtemio accepto fubiratlius fuerit, confi-
dentiores efficiuntur , tanquam capi non pofsint : ticcp prae nimia fiducia negligentiores fadi,
capiuntur, Aelianus 1.46. ex tertio Halieuticorum Oppianifere. De polypi cum Dentice pu-
gna, Albettiuerbarecitauiin Corollario de Polypo D.ad finem,

Boceinefcaturfynodon.Oppianusj.Halieut. duomodocapiantur.proximHn D. Aelm
ni uerbisexpofitum eft. f Toim mSitfyairtuotalias ^flarcui)ipxysit (alias Aifay) Ht

ftiym’ <nwhJivT,« iMSf of/, Numenitis de efeis loquehs.ut contjcio.

40 Dentices multum alunt, Pfellus. Synodontes duram habere carnem tradit Xenocrates:
fed fuccum creare bonum, mediocriterque nutrire: fecileque Sf in corpus digeri , & aluum mo-
uere, Vuottonus.Hicefio contra fubaftringunt,& morantur aluum, Stc. uidefuprain A. iuxta
(F)in margine, ego quidem Hicefij fententia, fubfcrfpferim. Synodum '( Synodontem) probant
ex Illyrico .Dalmatte^litoribus , fit prsfertim ex Salona atque Tragurio:qu£cgenfesconci-
fuminfrufta, fitfemicodum multo croceo St perfpicuo gelu condiunt, cadis^ includunt , ita Gdu.
uttotofermeannoperomnemltaliam.fitRoma: idem aduetSitius fit recentifsimus habeatur.

Id genus autem oblbnl) medici magnopere deteftantur, fit ante alios Petrus Aponenlis.Dentm
pilees femelcotlosalTeruatosque, St prtefertim uaforumconclufos operculis mortiferam qua-
litatem adquirere.mandentesqub certo plerunqueueneno inficere , ratione atque experimen-
to dcprehcndilTe affirmauit, louius, Dentale ut Stirio coquitur, Platina. De Dentice pa-
tina deferibitur ab Apicio libro 4. cap. Et rurfum ius in Denticem alTum ac elixum , libro
10. cap. 11. Suxtottltof/ o-nfog ab Antiphane cum alqs lautifsimis obfontjs nominatur . av-ttI^

( v>^)oivadhvTa wKyut/lw, dnTtOf^itoia (e freto Siculo ) Axfdtt 'siagajttpu csipi/ cratit,
ArcheftratUS. 6fepdiy,dMAiotv,irwjcdl>v7ti-n,ncej>y^Q)Lcwn M« eot nt*teis StoSy/ xtrTWtrriiUtrs.
AAA^oAsjt odptQxi •^ix^ii-,'7n?i,oijyo^aiettvoy , Plato comicLis.

Pileis hic cnwoifss appellatur a Diphilo Siphnio:ab Ariftotele hiftorite S.i.etutoatwy, per ypft-
loninprima:alibi uerd per iota Piriatct/, ut eiuidem operis 8. 15- fit 9.a.non placet tamen o.magnu
in penultima lcribi:cum apud idoneos authores femper o.breiie eo loco reperiamus, fit ita origi
nis ratio poftuleqfit poette corripiat:fit apud ipfum Ariftotelehiftor.S. i.primu tnrodtrTrflr, deinde

^0 etiacnutoeda/f/ legamus in noftra edttione.AdmonetautAthcneusquoq; prima huius nominis per

iota feribi a Dorione,8CArcheftrato,nec deeft,cur ita fcribaf,ratio;nimiru 1“

1124 De Aquatilibus .

•roTsc^v^t^.cITc quidem noxios eius dentes, in B. indicatum eft. Perypfilon iiero quafi

KuuiJhvt dici uidetur.na,ut fcribit Bellonius, caninis dentes (imiles habet, eos^ ( ut piAUrae often
dLmt)non quidem coniundos/ed magnis interuallis difpofitosicum <nwe<f'vi dici ppiTe uideatur,
qui con^utf^■os denfosre dentes habeat,(ut oWo^gt/c, qui & Cratino, apud Pollucem;) qui

uerd contra, raros, o<w; e/i7Tf>4vs(6^vT«s)\ypffi} nxK^oiuoTd^t , »s u^tsttbAv oi tfi 'khdifovs,

Kgucwo<fi>v7^,w5 u^7B7reAviJj'£ex^ft^7^Jj){»,Arifl:ot.Hiftori2ei.5.hic pro c^ot/lwT^Jblego lAcwocfhvr^.qiiod
S>C fenfus requiric:£^ Theodori interpretatio comprobat. da^»s pro dentejCOmmunis lingua: uo
cabulum cft apud Graecos, uero lonicse: ab utrocp genitiuus fit d</iVT©', Ab dc^»f/ Ionico com
pofita funt7r&cc^4if/,x‘«'^o‘^ft’t/j d:f<cfdd^a)j/,)<tfAK9c/?6)f/, 8<:iimilia, Euftathius in Iliados a. Eadem o^*
mnia puto communi lingua per zfff efferri, 2aw{^j(«t/;iidc/1»|/uocaturab Ariftotele libro 5. De par 10
tibusjcuidentesfuntexerti, (fic Homerus x^TrOii/ cyyicc/lvTw dixit, Iliad./,) alibi uerd fubftantiuc
ipfos dentes exertos nominat.Hiftorisc enim i.io.

gimus. M(wd'ds (id eft.Edentulus)dicifur, qui dentem non habet, apud Eubulum Phrynichu,
quem Pherecrates appellat. cui uerd dentes prominent, Tr^eJ^coit dicitur; dC 7r^o(/liss defee

minis, Pollux lib.i.apparet autem 7r€jd{/'2fj, communis effe generis, 7rS>otf7<uf/ mafculini tantum.

SynodontesfuluijOuidius. sc4yc<yiy7aA/l/«iM/Numenius dixit; nimirum aredloin ss.quem
generis communis efle, cum adiedliue fumptum , ut modo indicauimus, tum pro piice, conijeis
musjquamuispro pifce plerimque femper mafculino gen. ufurpetur. AhKiscU <nwo</hvr^ , Op*
pianus. S Y R e n ae nominant apud Varronem Delingua Latina alicubi, tanquamCochy
liorum quorundam nomen Latinum, non fumptum a Grtecis, aquibus Pelorides, oflreas, &Cc, 10
Latini mutuati fune. Vernacula (inquit)ad fimilitudinem funt, ut Syrena, pectunculi, ungues*
Ego in hac uoce aliquid corruptum fuipicor«nam fi Latina eftjcur prima per ypfilonfcribitur^

DE AQVATILIBVS ANE

MALIVM. T. CONSONANTE INI-

TIALI SCRIBENDIS.

DE TAENIA, RONDELETIVS.

H. a.

A

VitU.

B

F

A

W A 'N 1 A Grscis fafeia eft, qua m fignificatione Galenus, & Hippocrates in libro di
fraeSuris ufus eft fepius, Significat & redimiculum feu uiteam , qua puella noftrs .

I capillos redimire fblent, quam feruati Latini nominis ueftigijs noftri uetteuocat*
j Sed a fafeiarum fimilitudine dicuntur tania lapides fub aquis candicantes.m Ion.

i guoi porredli, quales funt in finu maris noftri non procul ab oftijs Rhodani a nau

tis formidaii.qiias Graci iiocabuliimitationetiniezappellant.

Ab eadem fafeia fimilitudine pifeis tiumV uocatur, quem Gaza uittam interpretatus eft.Pli=
nius tania uocabulum retinuit. A noftris pifcatoribus flambo uocatur, id eft, flamma.quia co.
lore eft rufo.fiue flammeoiuel quia quum natat flamma modo moueaiur,& fletSatur. A quibuli
dam fpafc,id eft,enfis nominatur,a figura. Capite enim lato eft, reliquo corpore in acutum pati,
latim defineijje, ^

Tania differentias duas obfertiaui. Vna uera eft.Ariftotelis tania. Altera fimilitudinis cati, fo
fa taniam etiam uocabimus. De tania Ariftotelis prius dicemus. Pifeis eft fafeia fimilis , id eft,
longo,tcnui, ftrid-o^ corpore, ac flexibili longoru pifeium mftar : corporis tenuitate, carnis fa-
pore SC candore bugloflb fimilis. Capite eft depreflb.ofsibus multis conflante. Oculis magnis,
rotundis,pupilla exigua. Ad branchias pinna utrinque unica, ad natandum data.In prona parte
uillos habet, ad caudam tifi^, in eofdem cauda terminatur. Tanta eft tenuitatis,utofra uerte^

brarum fpina;^ quibus firmatur,carne non tetfta appareant.

Craffumlentumcpfuccrigignit.qiiia carne eftdura8<:glutmofa,cuiurmodi funt longi omnes

qui flexuofo corporum impulfu utuntur. °

Hanc ueram Ariftotelis tsniqm efle affirmamus, quia tenuis,longa,cadida, pinnas duas dun
taxat habens, ut iciibicAriftoteles, libro a,de hiflo.cap. 5, oi (jSm Tihssvt nTlcc^xT^^t/ytai^mii ; oi c/^
iyyi/it/syivoi mieir&s-m a^iyxix, itioms </? xisf* , «rop ^ FiiJ ms w ^ 7» aiVr» , xgii « ««.

fsuiOliiiTiunxdiiriwTiis.Pikes plurimi pinnas quaternas habennlongi autem, iit anguilla, binas,iu.

xtabran.

DeTsnia. Lib.IIII. iiay

xta brancWastSi: miiailes lacus Sipharum itidem binas, iifflilifer K quat fanfa dicituf. Practered
bugloffo fimilis cft, tefte SpeuCppo : fedhoc differt quod oculos in prona partenonhabeat, fed
utrinque unum.

»E AETERA TAENIAE SPECIE,

Rondeletiusi

»

T AI N I A alia cft cui nomen hoc.ucl fafcfa , aptifsimc quadrat, cft enim tenuis & longifsima, A
quippe qua: ad duum triumue cubitOrtlm longitudinem accrefcat.Corporis fpecie, priori fimi= #
iis eft-eo uerd differt, quod prater pinnas quae ad branchias funt fita:, duas alias habet fubmaxil-
la infaiore rufas,culus coloris funt uilli dorft caudacp. Pra:terea quina maculas habet in parte

prona,purpurcas,totundas,certo fpatio a ferediftantes,quales fere irt folea oculata. Squamis ca. ,

“ ret aculeiscB. Ob idfortaffe de hac intelligendus Oppiani locus itUmu KeA«;jiic,id cft, imbecilfe
Colore cft Maenteo, Ventriculum magnum habcr,« longum. Ittteftina re(Sa,iine ullis gyris ad w.
anumporreda. Corcompreffum. Hepar exalborubefeens. Lien aifeluixobparuitatemap.

cft dura, glutinofa, malum fuccitm gignente. Hanc tsniamredMiciperfpicuc indi- g
cat corporis longa & fafeite fimilis figura.Nam medici etiam longos latos^ lumbricos 7«n« uo
eant, quae etiam sseiM dicuntur. . „ , r- jf '

Tainiam noftrx fimilem Pifls mihi oftendit Portius philofophus gramfsimus , quam ad le e b

Gallia miffamnarrabatffedcterulea erat, dentibus^ maioribus, qua apidorepraeterpifcis natu

ram adieda fuiffe arbitror,

RVRSVS DE ALTERA T AE N I AE SPECIE, EX BEL-
lontj libroiquam ipfeuulgari V enetis nomine , falcem appellati quanuis exhibita ab eo
flgura,propter illas uekiti crenas, quibus (inquit)ingyrum ferrata eft, S£ afpe-
ram in lateribus lineam,cum Rondeletiana non conucniqut ter-
tiam hanc Taenia fpeciem fufpicari liceat,

"BtUmij Txma. Fide in CcnlUrio A,

Antequam planos ac latos pifces aggrediamur,commodus hic mihi locus uifus eft,ut derVe B
netorum Falce antiquisCut puto)minus cognita, difleramiquado mollis eft,Cin quo Kad Afel ( /
lorum genera acceditoK glaber,at(5 oblongusiita tamen cartilagineus , ut perfrixus uel affus in d)

‘ qiioddam ueluti glutinum refoluatur. Vnde ab omnibus fere menfis explofus,nullum praetCT^
formae (qua rufticam Falcem aliquo pado imitari uidetur) nomen uulgo Italico retinuit, noftro
autem litori plane inuifus eft: ac quanquam alijs a V eneto litoribus (praefertim Italicis) reperiat,
tamen aut propter eius uilitatem,aut capitis turpitudinem(unde Marmotum pleritpuocant) cer A
tum nomen fibi adipifei nunquam potuit.Quamobrem apud Tenedum audiui uulgum Graece
falfd Anthiam nominarelalios in Italia Colpifcem,C.» fuca glminofidn juem refluitur dum cojmmrM
eiiii.r^i«te»e/E;)aliosficut libuit. _ I ■ B

Caeterum in ulnx longitudine,palmi latitudinem non excedit.Mollis, polypi modo,coloris
argenteiiunicam in tergore pinnam.camcp continuam,duas fitb branchfjs, Sf totidem fub iterno
<0 oftendit.Totus in gyrum quibufdam ueluti crenis ferratus eft,atque in lateribus lineam habet a-
fperam: fubrubra cft eius tergoris pinna , grades oculi, deforme caput, ut Cmiam effe dicas, (j«oa
entirmm meuhdo uulgtts indicat,)

(F)

H.a*

1126 DcAquatilibus.

Hac Bellonius in libro adito. Catcrum anno ftiperiore cum hac iter faciens uarijs de re.
bus tnecum conferret, hac infuper narrabat; Arimini pifcem quem Falcem nominat, apud Con
flantium Felicium Durantium medicum inljgnem fe uidiffe ; tenuem adeo ut cibo pene ineptus
fit.nam cum latus fit {inquiebat)8C infuper tenuis,pene n-aurpareeSpinam (dorfi) uertebris rau.
nitam habet, Pinna qua a capite incipiqfiipra tergum ad caudam protenditur. Qudd fi caudam
diligentius infpexeris, uitrarij penicillum refert ; quoniam ficca cum fuerit equinas imitatur fe.
tas.Argentei coloris eftaridus hic pifcis.Is quem uidi,digitos latus fex, quinque palmos longus
erat.orepragrandi,finedentibus:8ffolus inquo nullam fubtusUi««ii)pinnam obferuauerim.

COROLLARIVM.

TaniapifcicuIusdi<Suseftagracilitate,a'longitudine,Hermo!aus. Germaniccnomina. '*

re licebit Taniam primam Rondeletij cttt !^cnt)cl:quod eft fafciatfecundam uerd.cm SicdicU
fif4),ideft, falcem. Sed alia eft Bellonij Tania,dequafuprainterPa(reres,pag.7’g9.uerbaeius
retuli. Numeratautem eam inter Solea fpccies,etlt tleine tiinne Sutl^cn «rr. Eadem puto eft
de qua GilliusiTenia {(nmimelmsfirx.jcrihmr-) qua nunc ab Hifpanis Azedia nuncupat Solee
fimilis,fed minor ac ftrisftior eft. Sittardus olim indicabat.pifcem qui Rome Peflen uulgd Pe

(ftenortzoUocaretur,do(SisquibufdamUiderieireTaniam.PeiftinemauteRoma,utputo ali.

quiuocantCitharumRondeietijfiueprimum,fiuefecundum potiusiqui tamen dtharfifiiilpri.
mum Roma folio nominari fcribinut Bellonius Taniam fuam , Sfolio ibidem uocari, quod no.
men V enetiatnibuant Solea.Sd hic quidem pifcis planus eft,a: degenere fed pin i,

narum numerus facit, utTania cfte non pofsit. Alt) etiam alium Pedincm in Italia uocari mihi
retulerunt, pifciculum rubicundum, eodem quocp colore pinnis praditum : una longa per dor.
fum continuaialteraabano iatislongaibinis ad branchias, totidem inuentre. fquamoium utpi.
tSurapra fe ferebat,&: fimpliciter pifcem, neqj planum, neq; longum, capite fupra os eIeu’ato it.
mo^. Denicp Saluianus Nouaculam Rondeletij , Romf pefce PetSine , uel Pettine & in ple.
rifquealijs locis Rafon uocari tradinSed horum nullus Tania eife poteft. f Arnocloffum quo.
que uel Soleam lauem Bellonij,aliquiTaniam eiTeputarunpqUorum fententiam ipfein Arno-
gloffo tnter PalTcres refellit.f Ego Rondeletij fententia acquiefco;quanquam nonihil me remO
ratur,quod tama fua prima carnem dura & glutinofam eife fcribit , qua cralfum lentumm fue.
cum gtgnat:& fecunda fimiliter, quam etiam malum fuccum creare ait.quam (fecundam) &:Bel J»
Ionius ab omnibusferemchfis cxploditradiqefc.Epicharmus uerdapud Athenau tanias quan
quam tenues gracilcsqj,gratifsimas tamen & fuaues eife pradicat.his uerbis;Ki®i,TO7tf;(fic etiS
Euftathius legit, ar tntetpretaturQ:AM-m)iKii.iiu,Aci^it£ iih,ki'Siu.Ji,KMyn -avio:.

Tania plurima &f optimg nafcunfad Canopum iuxta Alexandriam kin Sdeucia

qua luxta Antiochiam eft, Athenaus. ^ Speufippus fimiles inter fe pifees facit, paiferem bu.
gJonum,&i^mam.

T«r™«eA«;sd<ddeftTaniainfirma,fcumoIIes,pifcesfuntlttorei,Oppianolib.i.HaIieut.

^ Mythxcusin OpurtYlico,Tx^vix^>(cpllcrll/)\K^sl^t^xSir«ilxup(c^citfo^TcclJ^wif^«:fi7J^(^((S,H^r«^lw^/7%*
Tvioi, HSU Verbu Natalis deComitibus euacuare interpretatur;aptius

^Jto exenterare dicf?urus;r^ i(gu tw 5^77!^« ^«pftt&re.Diofcoddes lib,i4'n Salamand*ra*kor,

dixir.f Vide plura paulo antemfme fegmenn A. ^

Tania fleur ficcatum pondere X. (.denariorum nimirum) 1 1 r I. cum oleo cedrino peruntftis ni
lis I x.menfibus,pfilothrum palpebrarum eife putatur,Plinius lib.51.cap. 7. ^

Tania,7aii'(M,funtfafcia dfcingula.quibus mulieres utuntur. Inde-rawoVttA/c Eupolidi fi.
gmitcatmulierem huiufmodi fafeias Sr zonas uendentem, Athenaus & Euftathius Aliquan
do tama fafciam denotat.qua caput religabant & coronabant. Sed plura, quod ad Philolomam
requtres in Gracorum ac Latinorum Lexicis, & Euftathij in Homerum Indice. Wm per t’
apud Heiychium perperam & non fuo loco legitur. Taniola exiguum filum Columella un^

detorfitannoftratempeftatepifcatorestogniamfuamappellant,nifipbtius a tenendo Nic Erv
thraus. LapidesfubaquiscandicantesinlongumporretSos.RSdcletiustaniasuocariadmo. f»
net.eoldem ab Aeliano ttm-ffli uocari puto, nam Gracirecentiorcsttoirmt, pro albo dicut Cantha-

n pifces gignuntur in locis qua iWj.«nominant,Aelianus.K«13i:f©. Sj ^

Oppianus.quthas jaeuas alibi (lib.i.Halicut.)leprades uocat. -i-umSU®- ky» fe

Atyaaialc.aliasdeindefacitchamis arpateliisplenas. Euftathius confundit. Lepradem
eife dicens laxum in mari.cui lepades, id eft, patella innafeuntur. Ab his faxis Aeliano libro 1
cap.^.mullorum pifcium quidam cognominantur, fed cum loca huiufmodi faxa mfl

V 'nter hac interiedlas & me.

dias,ubifubfidetlimusuelarena,aliasqUam«as-f«feutanias,intelligereuidctur.irTwwa;*se«c

fignificant. Apud Comicum in Auibus quida
aUi.»|*“«^«air«fr«,»^ex^,.hoceft.nquftEuilathius,fenonmdigerefune,(arr«™^

SchTua&Vartnr ^

^ ' XMvimt

DcTcllmls. Lib.IIII. int

■rmm «fA»wpit,Oppiano. Ai5^«,«(/^««,Epicharmo. Epirtfte

T A s V H A nefcio quid Feflus ex Piauto norninat.hts iierbistMtiriatica uideo ia iiaCs flan«
neis,naricam bonam, SC canatam,a: taguma, quinas fartas conchas pifcinarias,

T A V L O P I A s,qui alias Aulopias. Quatrefuprain Anthijs,pag,69,

DE TELLINARVM PRiMA SPECIE.

MINORE, RONDELETIVS,

EAAfMAiacrefcendiceleritateridmeribabereuiden
tur , 07. Tteytsti nMuu. Idem retinuerunt Latini*

I Athertteus tamen a Romanis Tellinam (u/tAsj/ uoca= Utroji

tam fuifle fcripfinquo loco Hermolaus itimfuij legen»
dum putat, ut Mytilus 5C Tellina idem fint. Noftri Sd Romani e»
tiam T ellinas uocat. V eneti pifcatores, ut Hermolao uifum fuit,

a capparis fimilitudinecapparocuIasfiuecapparolas.Normaniflion. Tellinarum genera duo fa Generadu^^

cit Athcnaus,ut alis marins fint,alis fluuiatiles, uel qus influuiorum oftijs reperiuntur. tsML tib.
veu ymvTiti ^ Kavi/iTrb) Ttraaoc , -cm liw rjutiabs ewd^amii TrAsSt/am;/. «p (EU/ ac Hatnjaa

aai.cjsxi"? mifac,t-n <3 7pi!iiiM:ac'y ■mtrcjcm, yhmivl^ai, Diphilus, T ellins in Canopi»
cooifioCarca Cand^uinjulain Canopiamjiiojttam^V^ 'iottoma) mults funt,9^ in Nili afcenfu,(%yrn«r &

jiihKiliinunianontml^uaHa}assu/aSxinpmcMtauhons,tstTlutiirchiMT)efliieimfhUofiph.ty,i.'i ahandamO

quarum qus tenuiores funt,regis uocats,alimm cient,uentriculograucs nonfuntiprstereabe»
ne nutriunttfluuiatiles autem dulciores funt.Nos in Agathenfi finu differetias duasinuenimus;
unam carum , qus minores funt: altera earum qua maiores, rufi coloris, ide^aa proximo capite,')

De priore nunc agimus. Duplici tefta conftat fitie concha, utra que fimili, Isui, ualida & fatis b
fpilTajin ambitu ferrata, qua de caufa ad unguem coniunds funnlntus leuiter catis funt: caro al
ba,in quaterni/ cernitur.

Tellins in arena uiuunttob id nifi',priufquam coquantur, diutius in aqua agitentur, ut arenti c F
Is excidant.ucfcentibusmolefts funt. Parum coquendsfunqexaCetoiielomphacio cum pipe
re comedends. Appetentiam exdtanqius ex eis aluum ciet.Diofcorides: Recentes Tellins al. hib.2.cap.!.
jo uo utiles, fed maxime ius eartihi.falits uruntufjttits^ in cinere, &: cum cedria inftillats auulfss s
palpebrarum pilos renafei non patiuntur.

Hic obferuandum pedunculos pro tellinis a Plinio quandoi^ uideri acceptos , ut fede inibi aiu

fenfifle uidetur Hermolaus uir acerrimi iudicij. Coniedurs quibus mouemur Iis funt : Etenim pando feCinn
quam uim Diofeorides Tellinarum cineritribuit,eandem plane pedunculis Plinius lib, ji.cap. odos pro «Bi.
7.attp tjfdem fere tierbisiLepus marinus ipfe quidem uenenatus eft , fedeipis eius in palpebris
pilos inutiles eutilfos cohibet,item peduculi falfi triti cum cedria. ( Ohjirmmhxc etiam ‘Maffariift:
TellmasipeSutictilts Hippocrates diJHnguit, Uem.iNcquis uerd exiftimet per pedunculos intellexif
fe pedines,quos Girsci uocant, legat ultimum caput libri ji, in quo aperte , utrofque di»
ftinguit.Pedines, inquit, maximi SO nigerrimi sflate, laudatifsimi Mitylenis, &lc. Etmox Ale-
+9 xandris in Aegypto pedunculi. Quod etiam coiiuenit cum tellinis Aegypti quarum meminit
Athensus loco ante citato.

DE TELLINARVM SECVNDA SPECIE, MAIORE,
qus Athensi uel balilica uel fluuiatilis uidetur, Rondeletius,

Tdelloniuc non hanc, fed primam j^eciem, 'Tellinas hajilicas ejfe putat,

ALTeAvmT ellinarum genus in litore Agathenfi ad
ofiium Eraris fluminis inueni fuperiori fimile , nifi quod te»
fta fit maiore, tenuiore minuscp fpifla, &C ex rubro flauefcen»
yo te, parte qua tefts colligantur in acutiorem angulum defl»

' nente.Hanc T ellinam effe puto quam BnoiAisii/ , id eft , regi»
am appellat Athensus : uel flUuiatilem , quia non nifi in flu»
minis oftio reperi. iAthenam auidem hafilicam & fittuiatilem non facit eandem fed Rondeletius hattcs jus de
fcrihit,altenltram ejje confit, i^iae ad finem Corollarij,)

Dulcis eftjUtpote qus in mifta aquaminus^falfaproueniat. F

Quemadmodum Athensus libro j.fcribit pueros Lepadibus Sil Tellinis in os fumptis lude r
re tubs fonum imiiantesiita etiam hodie noftri Telline tefta altera dentibus admota, didudis la»
bris fonos eofdc edunt, ut puerilis hic lufus per manus traditus, ad nofiros ufcpperuenifle uidea»
tur.Necpfolum Tellinis,fed etiam Lepadibus ori adhibitis pueros fonare author eft Athensus: Libro j*
goCallias MitylensusCinquit)libro de Patella Alcsi, apud Alcsum odamefleicribit, cuius initiu
cftiPetre Sicani maris filia. ad cuius fineferiptS cft;Ex patinisijiatc/fti.tKAtrraTJaiplanimurecreesj
6 marina patella.Qiid in loco pro hirrcisfiii eft patella, Arifiophanes legit eftjtefttjdo,ai[^

1128

Dk^archum non re(f^e legiffe Ai^Wstijs^ ori admoris puelliilos fonare 5^ ludere, quemadmo*
dum apud nos Tellinis folent procaces zdokCcemuliyTKcuT^iiohoyce Sopater Phlya

cographus etiam m Comoedia qu^emfcribiturEubulotheombrotus, fcribit, Quiefce, cTelUna
repente ad meas aures fuams quidam fonus illapfus eft»

DE TELI/INARVM TEI
Rondeletius,

TERTIA 5PECIE,

MERITO tertrj generis Tellinam eamefledi»
cemus, quae figura fuperioribus Tellims tam fimilis
eftjUt intesTellinas numerandam efle nemo nega-

to

re pofsit. His tantum differt : Colore eft candido , te*
fta perfpkua 6C pellucida, exadditamcntis multis con
flata , intus lauifsima. Tenuis elf admodum, St ambi-
tu magis rotundato.

DE TELLINIS MINORIBV5, BELLONIVS.

A ConcliarumomniumminimaTellina VenetisjRomanisTellinaregia, Gallis Flionuocan

Hanc non agnofcit Lutetia : Raro etiam a Mafsilienfibus utfitur : Lesbi incolae Chinades uocar.

B RufticiRomaniinraccisperurbemTelIinascircunferunt,quasmodiolisdiuendunt. Cum

(F) ^nim exiguo corpore conflent, nec facile aperiantur,guftui^gratac iint, mirum in modum ob id
expeti, bellariorum^ loco afrumifoknt:quarum tenuiores au^ exiliores, Athenaus)

bafilicas, hoc eftjregias appellant. Ichthyopolae V eneti aqua marina demerfas in lagunculis ad*

, feruant. Anconitani Calcinellos nominare malunt, id^ ad difcrimen alterius conchae qux ab ijs

Chalcene appellatur.

C Caeterum laenis eft Tellinarum tefla, candida,nequaqiiam flriata,crenulis tenuifsimis demi*
culata,in longitudinem diffufa 8^ angufla, mediocriter fortis,8^ quodammodo teres.

V Locis arenoiis delitoribus frequenti fluduum impetu agitatis reperiri, ac cum caeteris fui ge
neris de faporis principatu contendere folet.

DiofcoridesjGalenus ac PauIus,T eliinarum decodum,Iacuem ac lubricam aluu facere pro*
diderunt.Eft autem earum caro mollior,qtiam reliquarum conchularum. HarSqu^ paulo plus’
extra aquam manferunt,teflas pandere, (.forte^tejiee fe^andere)hi^nt^sb^ arenulas excipere folentjde
quibusRomanimeritd plurimum conqueratur. C^amobremmultdmelioresfuntinurbibus,
qua: mari alluuntur,ut Venetrjs bC lanuae.

I COROLLARIVM.

Has conchularum icones V ?netijs accepv^uas ^uto 'Tellinarum generis ejfe:& magis quidem illam
qua A. Utera fubijcitur : quanuis eam aliqui pro concha peloridU j^ecie ac^
cipianr.^lteram,Jul> Utera ^.V eneti peuerat^am '
a pipere cognominant.

A Athensus dicit Romanos fua aetate Tellinam nominaf*

feMytuium.MarcelluSjDiofcoridis interpres,Tellinas opi
natur conchulas efre,quas memoria noftra Tellinas Roma
niuocant.

A

Sed Ariftophanes gramaticus Tellinas dicit patellis flmi
les efle, eifdem^p pueros pro cornibus uiifolitos fuifle:aqui

bus longe diuerfle Sole clarius uidentur eae,qu» uulgd T el
linsnuncupanfjGillius. EgoRondeletq Bellonijfen

tentis fubfcribo,qui Tellinas faciunt, quas & Galli Narbonenfes bC Romani etiamnum fle uo*
eant. ^Qui tellinas interpretantur in Martiali poda mitulos , improprielocutos arbitror : cum
aliud genus cfle mitulos, aliud tellinas Diofeoridis autheritate confler. Athenaus certe mitulos
a Romanis uocari eas uidetur exiftimaiTe. Sunt qui tellinas & denia, id eft pedunculos, idem
elTe iudicent,a celeritate crefeendi nominaras:c7J rvcyisx yivoi^nu^n^&cu^hoc efl,ocyfsime perficiu-
tunquod Ariftoteles tam pedunculis quam purpuris tribuit commune, anno enim magnitudi-
nem totam implent. Plinius certe medicinas, quseaDiofeoride de tellinis redduntur, ad uerbum
fere pedunculis adfcripfit. Romae circunferuntur puiiliae quaedam conchula, quas qui ucn*
dunt, tellinas prtcdicant. Has uulgaribus conchis minores bC Isuiores funt,&f candid^, necftria-

tae:quas Veneti pifeatores a capparisfl'niilitudine,capparoculas appellant, Elermolaus. f^Teli*
n^ OAalimperl.duplex) uel xiphydria aluum fubdunt, &c. OribafiusColledorumi. Vide fu-
pra in Cochleis in genere H. a.pag.jyS. Vuottono pro fynonymis

liabenturj Ar?» mt^Iu/ nse?iiO(iiAr.t9idi^ Epicharmus in Mufis;uidetur aut

tellinam

DeTcllinis. Lib.IIII. 112p

tellinam intelligerc, legendum forte, wAwit. uerbum hoc Doricum cft

^"^^Gem^icum nomen Tellinis praeter conchularum commune, lam non inuenio.

Ariftophanes grammaticus patellas (Smiles elTe ait tellinis, Athenaeus. t

Tellinslocisarenofisproueniunt,8<:portubus(litoribus,Vuottonus)qutfepeflu(f5ibusagi c

SuauSima teSum caro eft, Epicharmus, uide proxime retro , in fine fegmenti A. Par F
IIT illte conchulte a ueteribus Latinis Mytili , a Romanis autem hodie Grteco nomine T ellina
n.mcuuaw bellariorum locum obtinent . funt enim grat* guftui ; uerum arenulis fcatent, SC
IO moDterea calculo(is officiunt, louius. Tellin® aluum fubducunt . fluuiatfles maiores funt,

& olus fucci habent, quales Aegypris funt. Elixatac fuht dulces , earumque ius aluum foluit.
claufe uero fale fparguntur , 6C per teftas humorem trahunt, frigida lauantur aqua , 8t ex oleo
«aceto uel menta, uelruta comeduntur, (^ui aluum foluere uoluerint,eas folubili apparatu
cum oleribus condient : qua florem altatis agunt , fi comedantur , uere funt optimai , Oribafius

^°ArfmisTn curatione elephantis,in coena apponi lubet marina quotquot uentrem fubduciSt,
tellinarum iufcula.oftrea.eCc. Idem in iliaco affeflu; Aut medicatio fiat cum iure aliquo aluum

fubducente,cochleKualdeelixa,«ipfarumfuccus,autteIlinarum,»«aMV«t. ^

Tellinas falfas ( weix»f«s ) uftas cinerem relinquere aiunt caufticum , adeo ut is cum cedria c
lo mixtus « inftillatus , euulfos radicitus palpebrarum pilos renafci prohibeat , Galenus de fim=
plicib medicament.ii.j8.eDiofcoridc. Idemabeo repetitur libro q.de compofitionefen
eundum locos. Ad pilos inutiles 6C pungentes in palpebris ; Euulfis mox oblinito tellina.

rum tenuifsimum puluerem, Archigenes eiufdem operis Galeni 4.8. Sed cineris quam pulue=
risuismaiorfuturauidetur. Cinerem earum cafum pilorum inpalpebris prohibere Oribafi.
us affirmat, louiustnefcio quam refff^.quibus uacat,apud Oribauum inquirant*

F L VV I A T I L E s Tellin» maiores funt.Kplus fucci habetiquales Aegyptiaefunt, Oriba=
frus Vt qutc in Aegypto « Nili fupericribus partibus gignuntur , V uottonus : qme uerba fi
tranflulit,ut uidetur.ex Athemei loco,Tian«v»i M ■nn NsAsi/ weiJitirif/ jjilsSwi/oi, uertere debue.

tgratiTellinxfub Nili inundationem abundant. ■ o.n

E AS ILI CAE Tellinai,hoceft,regiiecognominaW,Rondeletiusrurpicaturmaiores«Hu
uiatiles' ficuti nuces bafilicas dicimus pro iuglandibus : « uulgo chartam regalem, id eft, bafi-
licam qus maxima eft, cognominant. Sed Athen^us, cuius Graica uerba Rondeletius recitat
in prima fpecie Tellinarum : bafilicas facit marinas , , id eft, tentuores , uel fimpliciter

minores’(Hermolaus uertit, tenuiores exilioresque,)minus dulcesimagiscp ad alui folutionem,
falfedinenimirum fua , idoneas. « fluuiatiles dulciores, ut qua: in Aegypto (Nilo) funt, eis op-
ponit Oribafius quoque marinas minores facit : fluuiatiles , ut Aegyptias , minores. Quan,.
quam autem fluuiatiles , uel propter magnitudinem , uel quia in cibo dulciora funt , regiarum
cognomen potius mereri uideanturi minores tamen fic appellabimus , ne refragemur authori*
40 bus Anbafilics « marinae falubriores funt, (pratfertim quxin arenofis « fluSibus obnoxqs
litoribus degunt, ut fere folent t ) quam fluuiatiles didta f quanquam improprie fic dicuntur,
cum non tam in ipfls fluuijs , quam eorum oftijs ( ubi plurimum cceni aggeritur) reperiantur.
Item qux aluum fubducunt , in fanitatis tuendae ratione pleruncp falubriora habentur : id quod
marime faciunt,fluuiatiles non item.qua cum dulciores fint,nutrire quidem amplius , fed citius
faturareSffaftidiumfuiinducerepoirunt. r r ^ -r ■ n xt-j r

TEMACHOS, Tlditx©'. Graccis dicitur , fegmentum feu fruftum pilcis concili. Vide lu=
pra in Capite de falfamentis. Kii-nfiax®' ‘X®« » Varinus : quafi uel adieaitie etiam accipiam
tur 7t(t«x©' , uelfubftantiue pifeis omnis magnus , qui in frufta ieu tomos concidi foleat, fic
appelletur : quorum utrunque minus probo , magis autem quod fubiungit , 7ti«£x>Tars pro»
<0 prie uocari pifccs magnos, dC concidi ( in frufia, «s ) Iblitos, Cybium eft condfa
pelamis* Vel duo frufta rogat cybij , tenuemque lacertum , Martialis . Pro fruftis ami=>
las quoque dicere licebit* iicorcynummembratim SC in aftulasdiftecftum lale condiri j Rons
deletilis feribit. , ^ r

T E R A G V S paruus a Plinio nominatur libro 51* inter piicium nomina ab Ouidio poU=»
ta, quae apud neminem alium repenuntur. Cum autem in Halieutico Ouidtj tcragi nomeil
nufquam legatur: alij autem pifees omnes, quorum ex Ouidio Plinius meminit, licet cor^
rupus nominibus quidam, in eodem poematio, inueniantur: contjcio omnino teragi no-i
men defiderari in hoc uerfu: Tum uiridis fquamis paruo faxatilis ore: ut pro fquami^
legatur teragus* aliter enim nullum eius pifeis nomen haberemus, accedit, quod nullus eti=i
£0 am alius paruus (uel paruo ore) ab Ouidio cognominetur . Nec probo ft quisjfaxadlis nomeil

ceufubftantiuum pifeis, inhocuerfuaccipiat, . „

C O

11*^0 De Aquatilibus*

Vidi ego pffeemhuiufmodi patuum, ore paruo, uiridem, caudae pfnna tedfaJfaitfpIeHqtie fs»
xatilcs: turdorum generi, ni faBor, cognatum.

TEREDO uermiseft arrodens ligna, 6i:pracipue in mari fentttur. Ut inquitPlinius. Idem

probat Ouidius libro i.de PontotEftur ut occulta uitiata teredine nauis.ita enim corrigo locum,
ex manufcripto, cum pro teredine hatSenus male letSum fit putredine, Ge.Fabricius. Sed ueri
mis hic in ligno innafciturtSi quanquam nauesin mari erodat, marinus tamen dici proprii
nonpoteft.

DE TESTVDINIBVS SCRIPTA

HOC ORDINE 5E Q^V V N T V R, **

EX RONDEIETIO.

Teftudinum genera eoruniiquod ad nomina^ diftinUiQk

T>e Tefiudine (marinaprima Jcortkata.

De Teftudine (altera marina J coriacea, fiue "Mercurij,

De Teftudine cornigeraftue Troglodytica & alha. De Teftudine Lutaria.

B E E E q N I r De Teftudinihuf [cripta dedimue drcafinemJppendickDe Qmdrupedihm

COROELARIA.

I. De Teftudinihus in genere:^uihm etiam nonnulla ftmpliciterde Tefiudine preditaaddun

tur,cum ad ^uam potiftimum fjieciem referas, non conftet,

II. De Tefiudine marina.

III. De Teftuditiihus marinis diuerfis, fiue /impliciter, fiue pro regionum dmtaxat mamitki

dinps dijcrimine. ”

llll.DeT efludinihus dulcium apuarum. Lutaria & Fluuiatili,

V. De Teftudine terreftri.

IN EIBRO NOSTRO DE Q^V ADRVPEDIBV S
I ouiparis Capita hacc funt.

7)tTeftuiimh«^ingm!rt,{ig.,a. J), Tcfiudintttmflri,ptg.,,, t»

De ijsjua inaqua dulci uiuunt fime paluftri, fiue fluuiatili, pag, 105.

De Teftudine marina, pagAo^*

DE TESTVDINIBVS, (TESTVDINVM

CtENERA Q.yOT, ET EORVM Q.VOD

ad nomina, diftin(fiio,)Rondeletius.

Demmmihut Tefludinum mgmire,prxfirnm itSs&lnusJegesmam infridn Teftudlma,
rtACBA ‘R^nddetij,A,iHm initio Capitis de 'Tejiudme lutaria.

4.

E s T V D I N V M quatuorfuntgcncra,(iPliniocredimus,quilibrojl.cap,4.bec

fcripiit. Geminus fimiliter uitSus in aquis terra^ & tefiudinum; effetSus quoque pari
honore habendi,uel propter excellens in ufu pretium, natur»^ proprietatem, Sunt er
tn fine eiurdem a ' go tefiudinum genera,terreftres,marinie,lutariiC,a;quK in dulci aqua uiuuntthas qui

capitis. ^ Gratcis eraydas appellant. Ne quis uerd emydas eafdem cum lutarqs ciTe exifiimet , Pii.

nnim quatuor genera diilinguentem audiat, aliquanto pdft; Exquarto genere tefiudinum, qua:
iunt in amnibus, diuulfarum pingui cum aizoo herba rufo, admifio unguento dC femine lilii an-
te accefsiones perunguntur sgri pra:tcr caput, &c. Ariftdteliduo duntaxat genera eiTeuidetur,
telfudo terreftris & marina, ac uidcturxiAairat nomine teftudinem terrefirem proprie intellexi&

le: quum enim de marina loquitur, SKAK^^iaj/yiaieia/femperdicittquam uerd teftudinem luta, co
nam hue mure aquatilem uertit Gaza, (<ulr uocat Arifioteles, nifi mendofi fint loci.Hec ex libro ’

y.dehiftor.animal.perrpicuafiunt, quum de tefiudinum partu loquiturtHfiUryairaTOTStJiiirx;!»

gediapux ^ Hemdjs m Of p-ifoj/. Teftudo oua durioris tefiac , & bicolora edit , quale ouum
auium clt.Deinde H Jijius £« •mic/la.r®- •nWsofi/jaGe.SiSiu/oj/ 7nSiy’«;Mus aquatilis fiue tefiii.

do lutaria in terra ferobe cfFofa dolij amplitudine parit oua.T«ra«

emx ■ros Tefiudines etiam marinte egrefla: in terram pariunt oiia auium corta-

hum ouis limiha. Jiem libro fecundo •/thuvlw non (ine epitheto dicit, & inter quadrupedes

cap.ji

Cap. 16.

/- . , , , ^ A. * * «Aviij ipA. lintl ULIdUI UpeUeS reC (

iet.ne quis in mari quadrupedes efrcncget,quanquam pedes rj adnalandum magis quam ad ii
grcdiendurn iint comparati. TwpA -mpu-mAmy uimyfT.mHk^MTfix heyoi/ i^Uxauiiii

QCCeV ! aitoixe eh. c-va B .Mrr?/..# ,.r. X — »'1’.. _ J — ' n , ' . - .

vih.cap.^t

recen
m*

, e ' .1» ,, ’> tpv t »' • ■ /-«a ey, y.0*

euap : cuouss A sya osv ntfjtss « xsAoiy» 71« Medeis. Quadrupedis una tefltido marina habet ma= A.

gnitudmem ca-terarum panium ratione ; fimiles bubulis renes omnino ei adharent Alio etia lo
co de utraij loques iitri^ epitheton addidit, rip drep A -sfiTsep m ■fSrutstiip rit nipimAu uslt derl.

ttfiC,rfVl9n

DeTcftadinibus. Lib.Iill. 1151

J[j(, OT!S7? «)(«'»: isifiKMra, KeSit^ m ImTivt, wn e! 2 Qi'<n=’

edam pedeftrium quadrupedes quee oua pariunt, eodem coeunt mQdo,quo ea quae animal pene
l ant mare fuperueniete , ut teftudo tam aquatilis ^ terrefiris.Idem lib. J. de partib.animal .djioias '-‘‘i’- ?■
yi' «?£S!>5’<iE -A' ^sfai7l6-‘j(3 Asro/iBTiiii/ 'ixfcVt' aS' cfohii/laiTp , tsXIw iu'ixihkijm i j
tajt^o-mMxttorM.Renum etiamfimiliseftratiomullum enim pennatum, nullumfquamatu,nub

lumcorticatum renes habet excepta tefttidine terreilri & aquatili.

Ex his perfpicuum eft Ariftotelem duarumduntaxattefludinu mentionem feciffe , ttuu ucro Canclujio.
quam teftudinem lutariam interpretatus eft Gaza, nunquam xsXmkIw appellaire,fed feorfum fem
per exprcfsifle,ut ex iam citatis locis liquet. ^

IO jquncexpcndendSnumpotiUst(ruiapudAriftotelem,quam(«tti/legereoporteat.Quanuis i&Mmipo','
enim teftudinem lutariam Gaza murem aliquando uerterit,ut inde appareat/rui legifle, tamen li lypudAnfio^

bro j.cap.9.departibus animalium, non(it;s,(i*5icircunflexum,potius)fediB(ivj, legitur. Cum

nim de utriufcp teftudinis renibus locutus fuiflet Ariftoteles,fubdidit:H3oi(«/s s</i mf^is iJi «isJi' t»

yivii; v Genus tamen teftudinis , quam lutariarn uo»
canqK uefica & renibus caret: fit enim propter eius mollitudinem tegminis, ut humor facile di&

flctur.EtlibroS.cap.i.dehiftor.animal.TttifjTinJJf/^oJt/iijttJUlaiiJa-is^lt.Treaxic:?^»™/?^^»!,^//»^

Ji JhikSli a® ‘P !pint>s,iKi' ktn ajtXsfdieM 9KA«’?iit£ jtOiwKi, & kj oiiS J'sAs( , loa tTmcc

■mmyi(ii,(S -fpifiX-^my lM)iy,ohyxcnyCi/t(lir,tt^y> ip Rxtpixuy j:}»®'. Multa fpirabilis pede»

ftriscp generis (humore gaudent, )K ita nonulla ut ne uiuere quidem difclufa ab aqua natura ua=

»0 leant.utqua marins teftudines appellantur,8<: crocodili, & fluuiatiles equi, 6^ uituli marini, at»
que etiam ex minori genere teftudines lutaria: (ftuemures aquatiles ditSi) K ranae. Vides apo»
ftrophum folum deefle, quominus legatur , ut pro xc ■ny.vA&x fubftituendum fit « t’ \yv,

c/'aV.at£5 ita ubique legendum efle contenderim apud Ariftotelem ut apUd Plinium.Hoc confir-
mat ex Hefychio P hauorinus,E|ii/s ^ AiVrs f/iayiiny , ol 5 yylJmia tx»®'!' »? “'•

re duobus teftudinis generibus ab Ariftotele conftitutis , tertium addere pofsumtis fcilicet wtu.
o?«f,quas in duo genera partitus eft Plinius .ut alix fiht lutari£e,alfein aqua dulci uiuant, De mari
nis primo dicemus,quarum triagenera deferibemus,

DE TESTVDINE (MARINA PRIMA)

corticata,Rondeletius.

S*

xUdmmrpxdamde Tefludmbm ingenm,^rx[mm remedia.

c V M Tefludinum marinarum genera diuerfa fint, nominibus eas diftinguere oportet. Pri» A
mam igitur corticatam uocabimus,fiue corticofamlquia cortice, id eft , duro cruftofo ac afpes
ro integumento operta fit, ab arboribus ad animantes diidla translatione.

Eft igitur corticata teftudo terreftribus ac lutarijs fimilis capite ac tefta,fcd maiorteaput nun» B
quam in tefta condit, fed femper exertum habet , ac ceruicem tantum pro arbitrio modo exten»
dit,modo contrahit.Dentibus tefludinum genus omne careufed roftri margines acuti funt.fupe
riore eius parte inferiorem claudete pyxidum modo. Natura teftudini marinte, tanquam am^hi
bio animali.partim pinnas partim pedes tribuit:priores pinna latafunt admodum, alas redie ap
pellaueris, ha duris aculeis ueluti unguibusmunirafunttpofteriores pedibus ftmiliores funt
(0 cum unguibus, qui ungues natationi nihil conferunt, fed ingretTui in terra, ala uero pedesep na-
tationi in mari. Linguam imperfetftam habet : fed aiperam arteriam, pulmones, cor, diaphrag-
ma,iecur,lienc,lntcftina,teftes SCmectulam mas,uteru faraina, Pulmones ih teftudine maiores

11-^2 De Aquatilibus.

funt &: multo denfiorcs, quam in terrenis animantibus, ne, ut opinor, amif maioreopiauha cum
alimentis haufta in tenues meatus fe penitus infinuans reijci tota no ponet per foramina illa.quae
nariu loco in fuperiori roftri parte habet, quib. aquareijcit non aliter quam delphiniper fiftulam.

c Et C linguam minus perfetSara habeat teftudo,perexiguum tamen QC abruptum fonum editj

ut feribit Ariftoteles,lib.4.de hift.animal.cap.y. qui terreliri tatum id tribuere uldetur,fed etiam
marinae competit, ut ego experientia comperi. Cum enim in omnibus iit eadem oris,afpcrat ar»
teriac,pulmonum conilrucSio,cur non omnes eundem fonum edenttQuin 3C manifeftafufpiria
emittit marina,id quod in ea expertus fum,quam domi alui, quum diutius extra aqua moribun.
dam detinerem.

B Cum eKtjs quK oua pariunt aues pifees^, neque ueficam, neque renes habeant, quadrtipe» i»

dum una teftudo habet, ratione magnitudinis catteraruni partiumthabet & renes quali exmultis
paruis renibus conftitutos, fimiles uitulorum, lutrarum, delphinorum renibus. Idem in puero,
rum renibus obferuauimus,dum utero geftantur, & quandiu ladie nutriunturjcuius rei caufam
alias expofuimus. Quibus ueiica ineft, necelTarid & renes , uel quod renibus portione refpon.
deat,ineire oportet,non contratnam aues qutedam ueiica quidem carent, fed renum uice carun.
culas quafdam latiufculas habent,renum fpeciem oilendentcs,quafi ea caro quae renibus deliga.
taeii,locum non habeat, fed in plura difperfa iit. Renes autem & uefica auibus defunt,quia ra.
rd potu utuntur, ficcioribusm uefcunf alimentis. quare ii quid feroii iit humoris,faciIe per cutini
digeritur,uel in plumas abit. Illud non iine caufa miretur aliquis, cur teftudo marina renes ueii.
ap.j. camcp habeaflutaria uerd ueiica & renibus carcat ex fententia Ariftotelis libro tertio de par= io
tibus animalium,qucm locum fuperiore capite citauimus.Cuius quidem ratio quamipfe Arifto
teles reddit,infirma mihi elTc uidetur : Fit hoc,inquit, propter tegumenti cius mollitudinem , ut
humor facile digeratur. At teftudocoriace3,de qua poftea dicemus,mollius tegumentum habet,
Tejiudinis hti plusm humoris col!igit,tamen renes ucficam habet. Qiiare cum maiorem m ni-n4iec quam

rk Mpci etre cuiuiquam hominis autoritati fidem adhibeam,aifirmo teftudinem lutariam & ueiicam manife.
iKs, contMAn acmagnam,a: renes carnofos habere prope teftes.Id^per mihi mirum uidetur, quod Ari.

Cap.jj. ftoteles,qui fplenem admodum exiguum in eauiderit, (ut reifte annotauit libro fecundo de hifto
ria animalium)ueiicam renes non animaduerteritmiii forte impedimeto fuerint ofla, quib.co
xat articulantur,fub quibus,ucluti fub pubis ofsibus in homine latent ea: partes, uel una cum pe.
ritonaco difrupta euulfa^ fuit uefica,qu3c a peritonaeo non nifi ab exercitatifsimo difiungi pofsit. jo
Hsc demonftratione nulla mihi funt confirmanda , cum fenfus folus huius rei fidem faciat. Sed
ciim rem ita habere compereris, tum quterenda caufa ufus^ harUm partium, qute eadem funt in
lutaria ac marina teftudine,

C Sed iam de aiSionibus difteramus.T eftudines tam aquatiles quam terreftres, SC pedeftrium
quadrupedes,qua: oua pariunt, eodem coeunt modo,quo ea qua animal generant, marefcilicet
fuperueniente fine ullo negotio,ut aliquoties uidimus, etiam fi cortice contetfia funchabet enim
in quod meatus contingantjSif quo in coitu adhaereant. PariiSt autem marina egrefla in terram,
oua auium cortaliu ouis fimilia,& defofla cooperta^ incubant notftibus. Ouorum numerus ma
ximus eft.-nam ad centena pariunt.Hac Ariftot.Iib.j-.de hift. cap. 55.cuius fententia retulit Pli=
nius libro 9. cap. 10. his uerbis.In tertam egrefta in herbis pariunt oua,auium ouis iimilia ad cen. 40
tena numero,eacp defofla extra aquas SC cooperta,ac pauita petSore ac complanata incubantno
(ftibus.EducSt foetus annuo fpatio.Cum demarinis loquatur Plinius, lib. y.dehift.anim.cap.jj.
ut ex toto contextu apparet,commifcet ea qua: Ariftoteles de marinarum terrefirium teftudi

num partu feorfum feribit hoc modo: T eftudo (de terreftriintelligcndumjoua durioris tefta-, &:
bicolora edit, quale ouuni auium eft, eacp defofla SC coopertaterra, acpauita & complanata in-
tbidem. cubat crebrius repetens, foetum^ fequente anno excludit. Et paulo poft ; Tefludines marina

egreflk in terram pariunt oua auium cortalium ouis fimilia , & defofla coopertafp incubant no.
(Ilibus. Ex his igitur diftinguenda erit Plinij ledlio. Idem ex quorundamfententia aliam pa
riendi rationem adfert. Quidam oculis fpedlando quocj oua foucri ab ijs putant.Foeminam coi.

Li.i. imiditiii. tum fugere, donec mas fcftucam aliquam imponat aduerfe.In qua fententia fuit Oppianus,fcri= ca
bens tefludines fixm.inas timere attj odifle concubitus , quod nulla in coitu uoluptate fed dolo,
re magno afficiantur, quia maris pudendum ueluti ftimulus eft acutus, durus cITcus. eam ob
caufam inter fe dimicant, ac multum incuruis dentibus, id eft roftris, fefe !acerant:ilte,concubi.
tus moleftos fugientes:mares , inuitas magis ac magis concupifeentes , donec ui uitffas necefla.
rio amore fibi copularint. ^

Ai Iiiycc iytsifxm yiASviu dp yctiaiy:e ngi eta«c

“Td^TroiA» Myymi/jTnAv A paXit ^ es

OSESP oiiK Xytna Slirf, tSkxs; yofyxfnu ■n,'mMyviy.yT[tm t’ iAiOmy

A»»A9l/s ‘yyAiy iWTsrasip. Ai fcSI KASl/opdlnK ipnyuii lA’ ammy

tivlui iiaf<nty,B!!i'Kyi tchxii NwItKtCiililspiptwit^xatjiiaiAoTSTi. Sic. 6»

T eftudines marinae conchis uefcuntur,ar herba in terra : denicp pamphags funt,qucmadmo
dumKcruftaceipifces,!! Ariftotelilib,8.dehifto.anima,cap,i,credimus, Tefludines marin»,

inquit.

DeTcftudinikis. Lib.llll. 1155

inqu’'t conchulas petunt; habent enim os omnium robuftifsimum . quicquid nantp in os cepea
lini fiuelapidem fiue quiduisaliud,perfringuntacdeuorant.exCuntetiaminterram , acpafcut
hcrbamdiic idem\nodus uefcendicruftaceis eft.nam ea quocj) omniuorafunt, quippe qute &: la<

Diilos &C limum SC algam deuorant. Pliniustin mari uiuunt conchylijs , tanta oris duritia ut lapi. Ut.s. «f . lo;
ks comminuant.Duas habui domi, quas &: aqua dC quibufcunij inieflis pifcibus i rohro com.

minutis uiuere fum expertus. _ .j,- L

Carnem potifsimum omoplatarum.pofiertorum^ crurum fuauem ic delicatam, piiiguemij ,

habet teftudo, a: omnis fere marini odoris expertem.

Sanguisquictiameuiuaeffluiqadufrigidusfcntitur. . . fi

lo Ouorum albumen codura nunquam bene fpiiratur,quod non tam frigiditati quam partmni C

tenuitati adfcribo:qus enim natura crafla funt uel lenta quantuniuis frigido diluta, faCile fpiflan.

turmuteualdetenuiumpartiumjutaqua, nunquam, _ _

Tcftudinesomnesmagnifuntinmedicinaufus.Sednuncdcmarinistantum.Harumcarhes G •

ut tradit Plinius, admift;* ranarum carnibus, contra falamandras pratclare auxiliantur, neque eft L&jr. «f . 4‘
teftudine aliud falamandra: aduerlius.Sanguine alopeciarum inanitas, &:|porrigo,omnia9 capi
tis ulcera curanturnnarefcere autem eum oporteqlente^ ablui.Inftillamr & dolori aurium cum
lade mulierum. Aduerfus comitiales morbos manditur cum polline frumenti : mifcetur autem
fanguis heminis tribus aceti,hemina uini addita his,a: cum hordeacea farina, aceto quotp admi.
flo ut fit quod deuoretur fabte magnitudine.Hsc lingula BC matutina K uefpertinadantur, dein
1» poft aliquot dies uefpcra.Comitialibus inftillaturore , didudis labris his qui modice coi-ripiana
tur.Spafmo cum caftoreoclyftere infunditur. Quod fi dentes per annum colluuntur teliudinS
fanguine, immunes a dolore fiimt.Et anhelitus difcutit.-quas^ orthopnoeas uocant,ad has in po
lenta datur.Fel teftudinum claritatem oculorum fadt,cicatrices extenuat,tonlillas fedat &: angi,
nas &C omnia oris uitiaipriuatim nomas ibi,K ardentium teftium. Naribus illitum comitiales ea
rigit attollitcB.Idem cum uernationeanguium aceto admifto , unice purulentis auribus prodeft.

(luidam bubulum fel admifccnt,decodarumcp carnium teftudinis fuccum, addita xque uCrnaa
tione aneuium:fed diu in uino tefiudinem excoquunt. Oculorum quocp uitia omnia fel inunda
cum meUe emendat. Suffufiones etiammarin3efelle.Velcumfluuiatilisfanguine8elSdemulie
rum capillus inficitur.Fel SC contra fal4mandras,uel fuccUm decodum bibilTe fatis eft. Galenus ub.t. dcAntU
?o authoreft ueteres medicos fepius iii antidotis fanguine teftudinis marin^ufosfuiire,utDoro.<iorK.

theum inantidoto 7r££! in alijs mUltis.Et DiofeoridestSanguis marinte teftudmis cu ub.i.ai- 97.

uino 5C leporis coagulo cuminocp eontra ferpentUm motfus,»: haufta f ubetat uenena conueni.
enter bibitur. Aduerfus uenena «ad compefeenda fluxum fanguihis e naribus uel uCfica plu-
rimum ualet per fc uel addito fangutiie draconis, utrifep in aqua uulgaris herbte qux burfa pafto-

hs nuncupatur dfflblutisa i, i . . A ^

Capiuntur teftudmes marinae multis quidem modis, ut tradit Plinius, fcd maxime eucetsc in e
fumma pelagi,aut tneridiano tepore blandito, eminente toto dorfo per tranquilla fluitantes: qug Ub.?. cup. xd*
uoluptas libere fpfraridi,in tantum fallit oblitas fui,ut folis uapore ficcato cortice, no queant mer
gijinuitxro fluitent, opportuni uenantium prsedae. Ferunt dC pafttim egreflas noctii , ^idequc
40 faturatas la{rari:atque ut remearint matutino , fumma in aqua obdormifeere , id prodi ftertenti;*
um fonitu, tunccR leuiter capi, adnatare enim lingulis ternos, a duobus in dorfuni uerti , a «rtio
laqueum inijei fupinse , atque ita ad terram a pluribus trahi. In Phosnicio mari haud ulla dimcul
tate capiuntur, ultroque ueniuntftatuto tempore anni in amnem Elciitherum efrufamulmu*
dine. AriftoteIes:Tcftudines marinae laborant plerunque intereunt quoties innatantes lic-

eantur fole. Deferrienim ingurgitem facilenequeunt. Diiierfamcapiendarumteftudinumm:»
tionem adfert Oppianus. Aliquando teftudines , inquit , importune pifeantibus obui^,pr3ed^
parandae nocent, damnum^ afferunt. Sed facile eft audaci 9t^ intrepido UirO eas uincere.Si quis w-
fe in mari immergens teftudinem fupinam in dorfum conUerterit , quantumuis connitatur , la»
tumuitarenonpoteft. « r - /

aTrtcvTOjy

ti yct^ 7i{ HfCTK/t/s K^ccvxltu j(6A£iu ^ fodiofoi Y fasjpW «5^ xersj

(AwxtdU ^ .i

Capiuntur apud nos fagena quemadmodum 6^ reliqui pifees. Capiatur etiam ijfdem retibus,
quibus thunni.T erreftres teftudines frequentius uiftintLU‘,8^ notiores funt dC minores quam mat
rinae.Ex Oceano marinam aliquando apud me alui aliquandiu. Q_uum Romae eflemaliam uiai
multo maiorem. Inindia maximae runt,quemadmoda&; reliqua animalia. Plmiiislib* 9- capii. (BtM.-igmtudo)
Teftudines tanese magnitudinis Indicum mare emittit, ut fingiilarum ftiperficies habitabiles ca*

fasmtegant,atrtinterinfulasrubripraecipuemarishisnauigenccymbis. . . • n , ■ ~

Immanis fuit teftudo illa qug in mari noftro anno i^io.capta eft tanta, ut puerds at(| homines Tefiude mges.
imperitos terreret-ijs erat uirib.ut funibus tratfta homines tres fupra dorfum flates ucherec.ca e
bigis uix trahebat, C^i ceperat, circulatoru more per uicina oppida oftetabat lucri tacieai cau a,

C C s

1154 De Aquatilibus.

Alid ingcs T<ir Huiufmodi tenuditlem arbitror fiiifle ea, quae olim in Prouinefee oppido,quod Tarrafeo n0=
riffconc MfH. minar, capta fuit, quanta ex eius pidura , quae etia hodie in oppidi templo cernitur, conijecre li«
ceqniii quod pidor abfurde pedes duos addidiqaculeos^ maiores etia in dorfo effinxit. Quan.
quam longe aliter de ea re olim fcripferint, Ferunt ad Rhodanum in nemore quodam inter Are.
latem K Auenionem moniirum quoddam fuiffe altera parte terrenum animal,altera pileem re.
ferens,bouecrafsius,equolongius,dentes habens in utratp maxilla binos,enfe longiores &acii
tiores.in flumine delitefces in homines irruebat, Knaues fubmergebat, huc ex Aiia erupifle , ex
Leuiathan aquatili ferpente dC ferocifsimo natum; tandem a diua Martha ita euitSum.ut oue pia
tidius reddiderit, quod cingulo fuo ligatum, cum in terram eduxifleqa plebefaxis fuftibusque
peremptum fiiit. Incola: monftrum id T arafeonum uocabant , unde oppido quod etiam hodie
extat nomen pofitum,cum anteNerluog, id eft, niger locus uocaretur a nemore denfo, umbro=
fo^.Alij rempaulo aUter referunt. Sed utut reshac habeat,antequam Marthain prouincia ue.
nire potuiflet T arafeo oppidum dicebatur, Strabone tefte; Abeft,inquit,a Rhodano Nemaufus
centena circiter ftadia,quo in tracSuulterioreTarafcoexiguum oppidum, quono nifipoftChri
fti in cxlos afcefum appellere potuit Marthatfcripfit autem Strabo tempore Tiberi) Ctefaris fub
quo paiTus eli Chriftus.Necp eft quod quis miretur teftudinem marinam inRhodano ad Tara,
fconem repertam fuiife.necp enim procul locus is a mari abeft.K aquarum dulcedine capta: ali.
quando belute marina:,uel undarum QC procellarum ui compulfe longe altius fluuios ingrediun
lih.9Mp. 'o. turtquod de teftudinibus marinis aflerit Plinius, feribens in Phoenicio mari haud ulla difficulta.
te capi,ultroqp uenire tempore ftatuto anni in amnem £leutherum eflliia multitudine.

OE TESTVDtNE, (ALTERA MARINA) CORIA»
cea fiue Mercuri), Rondeletius,

In A.fegmcntc referies fuitiam de, T tftudmhiti in genere.

* '"=''■>«3 l'o«tur,dquibufdahi Plinium fecutis mUsmari»

nus Sed non immerito dubitaueritaliquis,cur Plinius cum fapius alias teftudinem marina La»

les >q“ando murem marinum nominauerit, ei tribuens quieArifto.

iUi s mT due muri aquatili, ut conuertit Gaza. Verba Plinii furit;

w ^ P*"' obiuit terra, tricciimo die refoiTa aperit

‘r Ariftotele mutuatum elTe conftat : e,

•nwB txTvaGe xSfmhetTraAQeQe 7j»i«KSK7K,Mpi^B ^ wA W-ravi) ^

^«rrtcysMles esa «i^SBs »Jt/»?aj.Demarina uero teftudine mox AriftotelL;T/«Tsei,/S Ji Ai
'o™PfO teftudine marina murem marinum uideturdixifle
ft^™ntm terram, a; qui manni mures uocantur.ESt quibus efficitur, uel Plinium parum ani.

gisfrol,Mdum)te{hidmem marinam etiam murem Latine dici polfe.atq; etiam nonfolum emvda
tuu^rnXm uocant, («iffliram omnem te/hdinem.)NoRlitoi

feile ciudm ctrirbZdn , quod integumentum habeat non tam cortici ,

^ - ° fgtoqs &: lam concinnato ad calceos equorumen frarnos & fel. a,

Wteraqi ornamcnta conficienda. Eandem Mercunj teftudine appello, quo^ eam ^fl-e exi,
ftimem,acuius fimilitudine Mercurius mufleum Inftrumentum nobis leut, Gallis luc uocatum.

DeTeftudinibus. Lib.llll.

excoguarftjCx ea feftiidine quam Nilo decrefcente in litdre repererat , confiimpta iam came fu-
’ perftitibus neruis,8(i ob tenfionem ad conta(3umfonantibus:ciii iaftriimentum muiicum adeo

limile eftjUt nemo fit procul eam uidens capite pedibus^ truncatis, qui non chelyn noftram the
ca fua conclufam ciTciudicetlut enim haec,itateiiiido altera parte,fupinafcilicet, plana cftlatacg!
prona conuexa,ex fex afllilis contexta, longis, dngulos acutos efficientibus ; toto ambitu rotun-
dato prteter quam in cauda, qua in longum & acUtuin definit , cui etiam inftrumenti pars graci-
lioricui infixi funt collopes.qUibus fides intenduntur SC remittuntur) refpondet. Htec teftudo d
fuperiore partibus internis,alis,pedibus, unguibus non difFert,Iongiore acutiore^ eft cauda, ca-
pite oiTeo.Roflri pars inferior acuta eftjSffurfum recurua , fuperioris extremum in partes duas
jo diuifum,inter quas inferioris extremum recipitur. Huiufmodi roftro minus aue refert quam fu*
perior teftudo. Oculis eft maioribus, ante quos fUnt foramina narium loco. Caput femper pro-
minet. Ceruix lata eft Sd torofa.in fupina parte maculas aliquot rotundas habet , quas inepte qui
de aquatilibus fcripfit pronte parti teftudinis corticatte appinxit. Carnis Habet plurimum anterid
re in parte mufculis fcilicet omoplatarS : in pofteriore multo miriusjea bubute ftmilis eft. Tefta
uertebris dorft alligatur.Coftas latas contegit cutis duplex interiotjCorio Ipiflb denfo^.fed Ijuij
ftmiIis:fuperior,tenuis8falba.SubcutepingUeplurimum coaceruat.

Vidi huiufmodi teftudirtcm adfolem meufes aliquOtfulpen(am,ex qua quotidie pinguitudi B
nislibraunadeftillabat;qua,quiceperat,adlucernasutebatur,eiufdcmcarnefalitaloco bubute. B
Ea ad Frontignanum capta fuerat,longa cubitos quintJ,duos lata. Alteram ante uideram ad Ma
io galonamcaptammultdminorem.Aliquotantcannisunius sconem mihi dederat Agathenfts,

quitum erat Epifcopus,quam ad Niceam captam fuifleafftrmabatcubitosocfto longam. Carne ’ .

eft multo duriore quam fuperior.C jterum ijfdem facultatibus SC carnem SC fel pollere exiftimo. (G)

Hic prxtermittendUm non eft coriaceam fiue Mercuri) teftudinem , quam depinximus ab A
Aeliano fortafle fimiam maris rubri appellari, id quod ex eius deferiptione clarius intelligetur, Tefiudiitlh^
Eft etiam in mari rubro {imia,non pifeis quidem hac,fed beftia cartilaginea, i&c.l^ide frpra m Si=
mia marina, pagM')}.) Sed eam rem do(ftis,qul pifces tubri maris uiderunt.acftimandam relinquo.

ri;

DE TESTVDINE CORNIGERA SIVE TRO-
glody tica 6C alba , Rondeletius.

PLINIVS lib.9,cap.io.Cofnigerarumteftudinumdiuerfumacaeterisgcnusfacit.TrogI6 A
ftyt£c,inquit,cornigerashabent,ut in lyra annexis cornibus latisjfedmobilibus, quorum in na-
tando remigio fe adiuuant. Celetum genus id uocatur eximiae teftudinis , fed rara; : nantj quafi
fcopulipraeacuti Chelonophagos terrent : Troglodytae autem ad quos adnatant , ut facras ado-
rant. Quo loco pro mobilibus alij immobilibus legunt,fedperpcram,utopinor;namfi cornuum
reraigioin natando fe adiuuant,quOmodo immobilia effe pofllmt i Deinde pro celetum ali]' cel-
tium,!alij cektinum. Hermolaus aliquando exiftimauit legendum chclytium,4®-i’x‘^''®' 1
uox & teftudinem Cgnificat SC peflora, quafi magnas SC pedorofas intelligi uoluiffet. Placuit
poftea ut celetum legatur,ut dicantur celetes teftudines a celeritatetquoniam cornuum remigio
adiuuant fe natando, ceu equites Uiddi pofsint,non{)edefires. funt enim celetes iingulis equis
currentes in certaminibus,»! equi ipfi celetes quifoli agitabantur. Siccancroru eftgenus quod-
dam i-rast Ariftoteli; item® formicarum alterum,quas Plinius pennatas uocat a uelocitate.

Cornigera teftudinis effigiem eleganter infculptam SC expf eflam uidi Romae in antiquifsi- b
mo marmore, quae a fupdrioribus teftudinibus non differebat nifi cornibus ex utrotp capitis la-
tere latis SC !ongis,qualia in eo pifce funt quem antea cornutam fiue oAosm(i appellauimus,ef in ly
ra, fed in his breuiora,in teftudine pro magnitudine corporis longiora.

Arrianus in Nauigatione maris rubri in teftUdinum genere albam teftudinem nUmerat , fed Tcjlido Sii ’
aquatilis fit, an lutaria, an terreftris parS conftat.Ego teftudinem liidi cortice(maxima ex parte)
albefccnte &! denfo.quam mihi oftendit lacobus Regitis, uir in chirurgicis operibus exercitatif
limus & peritifsimus. Ea teftudo ab altjs omnibus in eo differre mihi uidetur,quod in medio cor
y* tice pronat partis articulationes duas habet,quales in locuftarum caudis cernuntur,ex quo ap jia
ret animal hoc in piise modum totum corpus conglobare. Sitne ea teftudo Artiant alba , hefeio,
neqj enim de repaf um mihi perfpeda temere quicquam affirmare uolo,

EE TESTVDINE EVTARIAj
Rondeletius.

\

Anfioteles Teftudinem lutariam, ab ea qua: in (dulci) aqua.uiiiit nonfeiunxit,quamMtirem A
aquatilem conuertit Gaza,qu2E dicitur ab Ariftotele;it/?,uel fortafte fe.uv?. Haec quam hic exhibe
mus, in paluftribus limofts aquis , fofsisc^ urbium Stf caftellorum mcenia ambientibus , uiuit*

^0 Ea fic a Plinio depinginTeftudinueft tertiu genus, in coeno dC paludibus uiiientiS. Latitudo his
in doiTopecflori ftmilis, nec conuexoincuruacaIyce,^ngratau^^u.EtaVal•^no:H^iv^{*'5i^'^^|^*''^^^

^ tsuyH j ffgpcV. Vocat a noftris Tortugue d aigiie.i. teftudo aquatilis ad

C C 4

1156 De Aquatilibus

difcrimen teiteftrfs, qui duae (imiles funqnili quod aquatili cauda eil longior perinde ac in intu
ribus,a qua Muris aquatilis nomen accepifle credidaim.

la

Telia colore ell nigro, aliquot particulis, ueluti tabellis pedlinatim iundiis conflat. Pro arbi» **
trio pedes,caudain,caput,Tnodd exerit,tnodd recondit. Pulmones,renes,ueficam, denique par-
tes internas eafdem habent lutariae Teiiudines cum marinis,quas fufiusfuo loco(fu£ra in Tejlus
dine Corticata) explicauimus.

Vefcuntur infecSis aquatilibus, limacibus,cochleis,herbis:unde Sd in hortis aluntur,ied qui
busjaqua non defit; ea enim perpetuo carere non polTunt. Cibo omni deflitutae diu uiuunt, ab
que etiam abfciffo capite, quia cum frigido fintjCraffq, & uifcido fucco, is haud facile difsipatur
nec cito abfumitur.

Diu funt feruandac ut teneriores reddantur 8C concotSu faciliores. Integrae in feruente aqua
inijciuntur,ut tcftae 8C offa iepareniur.deinde carncs,oua,csterae^ internae partes friguntur.

Sanguis atlhi frigidus fentitur , quem hetSicis nonnulli in potu dant, tum ad refrigerandum **
tum ad alendum.Iifdem dC phthificis carnes cum hordeo codtac maxime funt utiles.

BELLONil deTefludinibus fcripta dedimus circa finem Appendicis deQuadrupedi»
bus Ouiparis,

COROI-I-ARIVM r. DE T E S T V D I N I B V S IN fi Ss
nm:fiiib«t etiam nonnulla fimfliciier de tefiudine fcripta addmt»r,eimad
juampotifimum ^eciem referas, non conflet.

TESTVDINVM DlfEBRENTI AS.

■ T efludo mar.Xtawr» ^iaeosix.

■f In mari i

Mus marinus.MSsSKiii^;©',

Aliqui has fpecies duas non faciunt,led unam, Oppianus uidetur difliii
guere. Apud Arifiotelem mvc femperuidetur accipi pro tefludine quae in
aqua dulci agaqfiue pura, fiue limofa.

* Aquaticaa
autefl

■f Puriore , ut lacubus , amnibus.

^Mvtfimpliciter Arfc

In aqua^ Coenofa , ut paludibus , T efludo | ftoteli,
^dulci ^ lutaria,dorfononc6uexo, Kc.^

Hte fiue fpccies dua funt, fiue una, uidentur uno nomine a Graecis |tv(,

uel euve, uel di{ivs nominari.

T efludo uidetur amplius patere Latinis, quam Arifloteli. hic enim xiAirtu terreflrem

SC marinam tantum facit:alias, uidlxs appellat, a redlo («t/s. Archigenes iiei^a ( fi redie fcribif ) ins
terpretatur xiAiriu; hiiit/dutu. Apud Hefychium legitur histvf its« y dt,

Murem marinum ex Latinis Plinius tantum dixit femel aut iterum; ubi Arifloteles (iiu> uel
iw/as nominat, de teliudinibus tamen in dulci aqua degentibus loquens. Ex Latinis fo»

Uis Opa

DeTcftudinibus. Lib.llll.

IirsOppianusin[narinominat>«/i;i/;<?A67rej/)^i9',Si;c.S<rpoflea)(?AMv4</feorfira.

Eorum qua de Teftudinibus inlibro noftro De Qiiadrupedibus ouiparis did?i funt , multa
ex authoribus repctiuit Rondektiustqua nos, ut eram,reliquimus,ficuti dC in Ranis: quod libri
noftri nonpafstm omnibus in promptu i!nt:&: multi ea quae ad Aquatilium hiftoriam pertihenti
coniuntSa habere cupiant. Receniiores quidam dC minus probati feriptores^, teftudinum gta
nus alij inter teftata,quac oftracoderma uocant Graecitalq inter ferpentes inepte numerant: cum
toto genere ab utrifqt differat. Cortice teguntur teftudines,Plihio.quas inter cortice intedJa A«
riftotejes quoc^ enumerari uoluit, quemadmodum lacertae SC crocodili, &: reliqua quadrupedia,
quae oua parium, fiiT genus Omne ferpenium:haec enim omnia cortice operiuntur. Cortex hic lo«
IO cofquammae fimilis poteft appellari.Sed SC inter teftacea Plinius teftudirtes aliquando pofuit.ut
libro undecimo.-Quac animal pariat,pilos habent:quac oua, pennas autfquamam, aut corticem,
aut teffam utceftudines,ain cutem puram ut ferpentes. Ariftoteles otSauo de hiftoria didcExu»
unt fenetSutem ea quibus cutis mollis,nec pradura SC teftacea quaeda eft,qualis teftudini , Cnara
SC teftudo inter cortice inteda enumeranda eft, Sf mus aquatilis: ) fed qualis ftellioni,lacf rto, SC
pracipue ferpentibus eft,Ma(rarius. Sed quanquam teftudittes a tefta denominentur, Sf corti-
cem eorum aliqui teftam appellant, non tamen proprie dida teftata animalia funt:qu| omnia fan
guine carent,&c.8<: teftam figlinae inftar fragilem,filiceam ue habent.Porro genus anima!iS,qu J
^oTjiSoim Grtcci nominant.latius patet,cum SC ferpentes qui pedibus carent , SC lacertos ac fimi»
les quadrupedes contineat. Diftinguendum hic etiam corticis uocabulum ; quod Latini qui«
lo dam aliquando pro teftudinis tegumento accipiunt: Gaza altjcp eruditi recentiores , ab

Ariftotele didas,qus ueluti fquama funt,cortices iiel corticem uocant. Ego proximum tcftu
dinisgenus,aliud non inuenio,quam utfit Quadrupes ouiparatquo genere teftudinum fpecies
omnes comprehenduntur. Rondeletius inter Cete adnumerat teftudines:fed hoc marinis tan»
tum conueniet opinor, quae, ut ipfe inquiqmediae funt magnitudinis. Aut potius. Ut mihi uide«
tiir,nemarinK quidem cete appellari debent, fi proprieloquamur, utcunque grandes, nam ad
effentia: ac generis rationem magnitudo non eftadferenda. Qiiod ficeterede definiuntur anu
malia aquatilia,Camphibiaue)fpirantia 8C uiuipara;(nam cete omnia tumintra fe , tum foras ani-
mal generant Ariftoteli: ) teftudo autem omnis ouipara fit, cetos eadem non erit . fi quis tamen
propter magnitudine teftudines marinas,non quidem ccte,fedcetaceas SC «sTw/lai appellare ue
jo Iit, permittemus. Oppianus lib.i.Halieut. cum cete enumeraflet , fubdit : Cteterum quaedam
etiam e mari in terram exeunt. Etftatim: K\iryvTiy^^.vi

IsTiK^ «cnriAWit Hoc eft ; Aliquando in litora prodeunt etiam anguillae , SC fcutata te-

ftudo,8fc. non tamen haec etiam cete effeuult, fed de amphibijs diuerforum generum agere in-
cipit. f; Teftudinis nomen apud Latinos , iicuti SC xtairej apud Graecos , abfque ullo addito,
quandoque marinam, quandoque terreftrem fignificat , ut apud Plinium lib. 1 1. cap. 57. SC Ari-
ftotelem hiftori» f. jj. Gallana Italis alicubi, utFerrariac, teftudo eft : nomine, ut apparet,fa-
do a Grsco Gallanga Monfpeli) eft rana pifcatrix : quam SC bufonem aliqui uo-

cant, (icuti teftudinem noftri bufonem fcutatum. Hifpani quidam Calandras nominant, ui-
defupra ab initio elementi c. Serpentis facies,fibilUs,oua,cutis Teftudinis, uulgo affinitatis ap
4,0 pellationem inuenere. Etenim T aurini ferpentem cuppariam, a cuppa:ali) Itali Serpentem fcu-

tellariam, afcutella.NosGalanam,Gracaeuocisuefiigio,quaiix‘^«''iu;. Mixobarbari quidam

feriptores tortucam SC tartarucam pro teftudine dicunt. Poloni Zolw.f Albertus SC alij qui-
dam indodi cochleas SC teftudines aliquando confundunt.

Sunt teftudines omnes pedore plano ac tabellato, fed tergo tumido &; incuruo i funt capite
SC ceruice anguineis:dentibus carent,fed roftri acie omnia comminuunt, ex Plinio hic SC undeci
mo uoluminetfuperna parte inferiorem claudente.pyxidu modo: pedibus quaternis multifidis
unguiculatis,quos SC exerunt SC retrahut intra cortice,quemadmodu SC caput, Maftarius. At-
qui teftudini lutariae tergum nec tumida nec incuruu Rondeletius pingit. SC Plinius:T eftudini
(inquicquae in coeno SC paludibus uiuit, latitudo in dorfo eft pedori fimilis, nec conuexo incur-
co ua calyce. ^Plurima funtteftudinibus,etiam tcrreftribus, communia: uelutquodfanguis abhis
dum uiuunt detradus,frigidus fit,nDftri quidem comparatione.non fi'mpliciter,qudd omnes ro
ftri duritie lapillos cominuunt, (cire. j««i»yef«eKri^ttrrr/eret«;M',)Cardanus. ^ Teftudinumgenera
omnia a latere adiiSda habentteademep in obliqua fledimt,qucmadmodum crocodili Sf lacertg.
Et cortice integuntur duro rigidocp, SC qui ofte firmior fit, V uottonus. fed Ariftoteles aiifer ifniii-
fcribit:non WS nn yiXmm: Latinis nome corticis ad utruncp ambigit. ^ Operimenta teftndi
nis multis nominibus appellat, ut inlibro de Qiiadrupedib.OUip.indicauimus. Graeci uoi
eant, Nicander xta3si'.recetiores,ut Albertus,8f linguj qua:da uulgares,fcutum.&£r ©d)ilt:un
de Sf animal ipfum ©cjlilttrett appellamus , SC Oppianus cognominat icra-iAiMitt'.

Teftudines omnes, ut didum eft, roftri duritie uel lapillos cominuuntsunde omnes detibus cS
^0 rere arbitror,q> pro ijs roftri durities fatisfacit. Oppianus quide author eft teftudines (marinas ni
mirum)maresS£foeminas propter coitum inuice dimicantes, incUruis dentibus fefe laccraretfed

■ Rodeletius detes interpretat roftra, De pulmonibus SC ueficis teftudinUjUide infra in Marina.

1158 De Aquatilibus.

Teftes lumbis intus adhtcrent , tneatuscp gemini ab his iimiliter atque ferpcntibus tcnduntj
Ivlairarius.^rSola alitem teftudo inter corticata ueficam obtinet, in hac enim tantummodo natu=
ra cafirata eft. Cuius rei caufa e0, quod marinte teftudines pulmonem habent carnofum,fangui=
ncum,SC fimilem bubulotterreftres autem proportione maiorem. fuperficies etiam , (tlja-m

JC£W nivKvoy ^ v ) quia obdenfa pr^dura^ modo filicis eft , facit ne humor difflari,

euaporari^ pofsit per carnem laxiorem, ut ferpentibus carteris^ opertis cortice euenit. humor
enim ijs in corticem tegentem , ut auibus in pennas abfumitur,cum exiguo potu contenta fint,
propter exanguem pulmonis naturam ; atep ita excrementi copia tanta ftibfidet, ut eorum natu,
ra conceptacuium, Sf uas quoddam capax humoris defideret, Veiicam igitur teftudo ibla inter
ha:c habet ea de caufatfed marina amplam, terreftris exiguam admodum, Ariftoteles De partib. lo
anim.j.8. Rondeletius in Teftudine lutaria quoeg ucficam Sirenes reperit: quas partes eis Ari.
ftoteles negabat, ^^“bor libri denat.rerumjTortuca (inquit)eft duorum pedtimCimmo^Miirn

ps) caput habens ut buho, (.forte iufo-.nom 'a hufonis dipa fmilimdme afud mflros etiam «omen inuenit:)
caudam ut fcorpio.(»f^r/ie»r;oniln ) duobus icutis durifsimis quali teftis tegitur, quibus adeo fe
induit.ut difficulter etiam ualidifsimis ieSibus perimi pofsit.

c Teftudines omnes tenui uoce abrupta ftrident,Cardanus.^j‘In dorlurti (i inuertantur.Cue
in terra, fiue in mari, erigerefe amplius non queunt, Author Graecus incertus. Cmnes roftri
duritie lapillos comminuunt, Cardanus. Teftudines in coitu fuperueniunt,Plinius.

E Vtriufcf generis teftudinum putamina in laminas' fecariad opera, utadpoctila alia^ uafa,
(inquit V uottonus,) perfpicuu eft ex Martiale in Apophoretis de Guftatorio; FotmineS nobis i»
cherfon fi credis inefle. Deciperis: pelagi mafcula praeda fumus. Foitafsis autem ut in ple.
rifcpaljjs animalibus elegantior SCpulchrior cum alias, tum colorum genereac uarietate, mari,
um afpecfus cfttita ex teftudinibus etiam mafculis putamen preciofius. nifi quis fimpliciter ma.
rinariim putamina, terreftribus proferri arbitretur; quoniam cherfos,id eft,tcrra,(unde cherfa:a:
chelonK Graecis dicatur,) a Martiali nominatur. An terra omnibus nominibus femper eft focmi
neaCmare uerdetiammafculum,utin Oceano,Ponto,Neptuno,Nereo. Plinio quidem authore
tcrreftres teftudines in operibus Cherfinp uocant.Sed potius terrenae marinis precioftorbs funt:
&fi Domitio interpreti Martialis fecus uideatur,fcd fine authore. is etiam guftatorium interpre.
taturmenfam ubiguftabant.f Accipe lunata fcripiB teftudinefignum,(/iiTO figma:) Oifto capit:
Veniat,quifquisamicuserit,Martialisib!dem de StibadiotDomitius triclinium teftudineum in jo
fpeciem ftibadtj interpretatur. Radiant teftudine poftes,Maro. In Adtilito oppido maximum
emporiumeft Troglodytarum SC Acthiopum.deferuntplurimumebur,celtiumteftudinu,8cc.
Plinius. Iuuatludercimpendio,8<: lufusgeminaremifcendoiterum, SCipfa adulterare adulte,
ria naturte : ficut teftudines tingere,argentum auro confundere,8t:c. Plinius ubi de purpura tin
cftura loquitur,

r T eftiidines omnes fuaui funt carne iuxta omoplatas 8f inferiora crura, Cardanus. Teftu.

dinis carnes pauca efitata , tormina pariunt : multa uer6,purgant,Hefychius in htk*; ubi dJiv,
pro h' ids.perpera feribirur. Oua teftudinis in cibo noxia funt : Author de nat. rerum: qui etiam
ex Ambrofio citat, r^es teftudinis poft eius mortem nudo pede calcatos ueneno ftatim infice.
re;ipfam uero uiuentem ueneno carere. ^9

G De ueneno renum teftudinis, lege proxime feripta in F, Indoiftus quidam librorum Rafis

interpreSj teftudini remedia quadam adfcribit,qu:e ad limacem pertinent, cap, 75-. libridereme.
dijs ex animalibus. Teftudinum fanguis ad comitiales datur , Plinius. Ad malum mor.

tuum:Teftudinescontrit3einfortiuinouellixiuio coquantur: a: pinguedine fupernatante coi.

le(fta,ungantur tibia, Rotandus in fine quarti Chirurgicorum.

H. a. Teftudodic}aeft,quddtegmineteftainmodumcamera-adopcrtaeft,Ifi'dorus. ^anSii&C
^^.iiMFtid eft, domiportam) cochleam &: teftudinera interpretantur, Varinus. alij aliud quod.
damanimal.uidefirprainCochleisingenere H. a. in fine pagina 178. xaiFpifcis eft Athe.
na;o,e mugilum genere,pro )(.8^■l-^',id eft,Labeo.fl-Teftudmes loca dicuntur in adificijs camera.
ta,8fc, Nonius. Saxa quibus tiiridis ftillanti uellcre mufeus Dependet, fcopuliscp cauum fi. s'o
nuantibiis arcum Imminet exefa ueltiti teftudine concha.Calphurnius.fDe teftudine machi
na bellica,multa protulimus in libro De quadrupedibus uiiiiparis, in Orygis dC Arietis Philolo
gia:8f rurfiis in T eftudine libri de ouiparis quadrup. De teftudine helepoli leges apUd 'Vitru.
uium libro m.cap.ii.Si: Philandri in eundem locum annotationes, in quibus Ammiani ex libro
aj.de hac machina uerbarecitat. f Tetftum teftudinatum in quaiuor partes detiexum eft, ut pe.
(ftinatumin duas,Feflus. Vtraque hactetftorum formanoftris etiam in ufueft, flcfiioapud
materiarios fabros jnfignis nomine, CDe Miilico mftrumento quod tefiudinem Latini, Grarci
chelyn apjrellaht,dixi alias plura. rlVoiBt i/li jrtttKTpmAaxeis tKft/ijfAt/s, Innominatus apud Sui.
dam in iqts». Mercurius Apollinis boues furatus, pro ijs chelyn.id eft lyram quam ex oftraco
mftudmisconfecerat,eidedit._ wA» 6»

S».CT8<ri» ii!,metfxmiteyxm]fO,5or^SloansliKdeil>ir-r«eio-B!,ipij irt^tHO-'^ , Sj, Kgi Am'A.

A»w es AurjKif mu inhifiy htdrs&aj/.Buftathius in Odylfee % Vide etiam infra in Pro. '

prijs.

DeTeftudinlbus. Lib.IllI.

Jirijs. Anacreontis & Pindari ij>ej(<i)'f ab Horatio tcftudinis nomine celebrata eft.cadfem STchelys
eft, Mercuri) fortuitum inucntum, addita Magadij arte.Caefar Scaliger. Rondeletius Mercuri
iim exeo gcnei-e tcftudinis marin»,quod coriaceum cognominat, Mercurium chelyn fuam coti
cinnaffe conijcit quod ea prae exteris inftrumentum hoc Muficum quadam fimilitudine repra»
fentet. ^XiHimifijquxre mox in b. Id quod riauijaoftrcmo fub carina, ut atteri ea non pofsit, cla»
liisafSgitur,xtAi/<r(«inominatur, Pollux. xatu)*eftlabium:index‘^t'i'»i‘i'»i,cuilabra tumidiora
promincnt,Euftathius. Cete Indica maxima funtixiAuiiu/ A Tny&ii iryvit«oi«'tii«txS) Aelianus de
animalib.i6.ii. Cheloniten lapidcm,recentiorum aliqui cum batrachio feu borace confundat,
quod fi chelonites eft,quem uulgd Elcinctttt«lletl(Iein, hoc eft, minorem Iapidem bufonis aut
tb rubetx nominant, ut Ge. Agricolx placet: forlitan a figura hoc ei nomen impolitum fuerit , quae
foris in eo curua couexaq5,inlus caua fpedtatur,ficuti in chelonio, hoc eft putamine teftudiiifs,

Bx teftudine hieroglyphica fymbola aliquot Pierius V alerianus interpretatur libro Hieros icom.
glyph.ii.nos titulos cum breuifsima fingulorum interpretatione indicabimus, qui funt: i. In
potentioris ditionem redadfustquoniam teftudo Solis exiccata radijs , cum in gurgitem redire
hequeat,capitur.ad hoc denotandum in aquxfummo pingitur teftudo. i. Fortunarum con.
temptus; Pingitur homo naufragus in teftudinis eiufmodi agitatx fluiftibus tergus infiliens , fo«
lari addito radio, j. Virginum cuftodia. Nam Phidias cum Veneris fimulacrum Eleis ex
auro 2d ebore conficeret, teliudinem altero eius pede preflam appofuit , Sic. ConfuefTe ucro
mulieres teftudineas fecum imagines geftare , quas V eneri dedicarent , ex eo eft manifeftumt
4o quod TheflalxmatronxLaida meretricem illam inclytam ligneis teftudinibus zelotypia con.
citata interemerunt in templo V eneris, magno populi conuentu : ob quod facinus erexere po.
ftea templum Veneris profanatx,qux nefandam exdem in templo admiferant , ut confefsione
foeteris, ueniam petentes deam fibi placarent, Antifthenes anfam nadlus eludendi Athenien.

Cum uanitatem, fe nunquam folo in quo nati ellent excefsilTe gloriantium ; Commune hoc , in=
quit, habetis cum teftudine 3i cochlea. 4. Munimentum. Sic enim teftudinis corticem na.
tura muniuit , ut contra tela pofsit ipfa per fe fufficere , Si iniurias propulfare. Hinc anfa data a-
dagio, quantum mufearum folicita eft teftudo. Cuius ominis felicitatem fecuta Cxfariana fami.
iia,domcfticum eum morem habuit , ut paruuli domus cius in teftudineos alueos excepti Iaua=
rentitr. Qiiapropier Ceionius Pofthumius nato iam Albino filio , cum ingentem teftudinem
^6 a pifcatore muneri accepiflet , uir literatus iam inde magnam fpem concepit de futura filtj no.
bilitate. curari itaque teftudinem iufsit, & infantuli minifterijs dicari. Exemplaria Hori quae
«mpreffa circunferuntur , in huiufmodi fignificatum agTi/y©- oVtuj/ habent, interpretesque co.
turnicis os reddidere, fed in manuferiptis codicibus Sft/y®- legi , quod facit ad hanc fententi.
am, teftudines enim orygas appellatas , quod fodere eft, uel excauare , apud Vi.

truuiumlegas,&rc, ammd,fei m/ichimm heUicam,orjgcm meat.) y. Mors

difficilis. Hominem letalibus uulneribus quantumuis alte acceptis difficillime morientem,
per teftudinis abfcilTum caput apte pinxeris, quandoquidem tanta ineft eius carni uiuacitas,
ut earum caput,prxfertim^ marinarum, auulfum bufto, conniuentes aliquandiu oculos often.
tet, conniueat^ ad admotam manum, quinetiam Ii ad os eam admoueas, mordere etiam adni.
potatur, i. Segnities. Ade6enimlentogradumoueturteftudo,utinprouerbiumemanaritin
fognes&l pigros. Hinc Plautinus Aegio : Teftudineum hunc tibigrandibo gradum, inquit, ii
fuftem fumpfero. 7. Sunt qui mordacifsimum hominem atque egregie maledicum , per te.
ftudineum caput exertis dentibus intelligi uelint. nam teftudo omnino eft ore omnium robuftif
fimo. 8. Peloponnefi), In PeloponnenfiiS nummis teftudo cudebatur,ut legere eft apud Pol.
luccm.&ic. Vnde obolum Eupolis dixit,Hucufqj Pierius.

Chelonophagi. uide in T eftudine marina. T eftudinis didii promontorij Paufanias in At. Proprii;
ticis meminit. Chelydoreus mons contiguus eft Cyllenx. ibi inuentam teftudinem Mercuri,
us excorialTe.&lyramex eacompofuifledicitur,IdeminArcadicis,apparetautemcompoiitum
effe nomen a teftudine SC dono.fadlam enim inde lyram Apollini donauit.
yo proprie teftudinis teftam fignificat : transfertur autem ad cancrorum quoque ertt. b.

ftam..Airerina locus eft in T enedotubi in paruo fluuio cancri reperiuntur.vir yp.mtx /isf SjnifiSitt
iisvikSoj/yj^vTiStt,^^ mpixa tjriptf», Suidas in T. Plutarchus in libro Cur Pythia non amplius
carmine refpondeat , isteop locum illum nominat , in quo folo cancri nafcantur ^ 'y'

Ti/rrep Tnlixicas t})cvr(lir. unde etiamTenedij bipennem Apollini confecrarint. De proiierbio
Tenedia bipennis,plura Erafmus. Aelianus de animalibus 16. li. echinorum mafinorff quo.

quexairM dixit. Plinius in Adulito oppido tradit maximum eireemporium;deferriebur,cel

tium teftudinum,&;c.ubi celtium aliquis pro chelonio didfum coniecerif: quanquam libro y.ca.

IO. cornigeras teftudines apudTroglodytas priuatim celtium dici feribit ; ubi diuerftc ledfiones
funt,celtinum,ceIetinum,HermoIausceIetum legit.

Tcxtairiec Evgap: Ammianus in epigrammate , de re impofo
fibili. Simile huic eft , Citius teftudo leporem prsuerterit. T eftudine tardior , proucrbialiter
ufurpatur ab Erafmo;

1140 De Aquatilibus.

COROLLARIVH II. DE TESTYDINE MARINA.

Icon hac repetita e fi ex Uhro noftro T>e ^adrupedihof om^Am^V metip effi^Atneutri ilUrumj
quAS T^ndeletm exhihee,ftmlpf.t>mihuf quidem tejiudines omnes carere
deUtius Attiut judicer piHoris culpa non reU^ dentes huicnofirte
iconi attributos. O^piani tamen mw mar^
dentatus ejl.

-*■ Tcftudines mann* , 8C qua: m dulcibus aquis uiuunt, genere differunt: feu fbrmam,uitam,
magnitudinem ue afpicias : feu quod translatae alterutrinc^ non uiuant, Cardanus, d
Mw marinus, jtvsCid eft Musmarinas)a uulgo perpera c(ivd}oii ( malim cum ren«ioV<^</)i'j/)uocatur,Eufl:athius,Sal«

uianus mure marinu a teftudine marina difiungit: quod quidem diligeiius mihi cofiderandu uia^»
det.Oppianus quidem li.i.Halieut.inter amphibia nominat yi^mlu/^cu prius tivwi/

MyreiJ adnumeraffec ijs quae in petris 6^ arenis pafcuntur : ubi ijfdem muribus contra horni

nem & pifces pugnandi audaciam, non tam magnitudine fua fretis, quam ualidifsimsc tefttc dC
crebrisinoredentibusattribuit. Rondeletiustamen teftudinum genus omne dentibus carere
ait. An Oppianus roftri margines improprie od)>vTxs dixitr' fic quidem Rondeletius interpretar,
dentes pro roftris,in Oppiam uerbis de teftudinum mar.coitu: qua fune , •7nh.rjyv(xitzifoi<n\j cdhy<n\f
AVwAsi/j dciTrfovm^, Muribus quidem marinis hsec interpretatio non poteft conuenirc , de quibus
Oppianus:Rya»(9«‘a't/K/t'£)?cr»7rt7r9doT<Jlj'^^f/ocAi/<a.roftraenim nzCTavKiv«,nQc dixeris. Quod
autem Vuottonus teftudinemlutariam, eandem muri marino facit, ex iieterum ac recentiorum
feriptis facile redarguitur. De uocabulis livs/buvs , , undepluralis numerus

multa protulimus in libro de Qiiadrupedib.ouiparis, capite deteftudinibus qua in aqua dul
ci uiuuntjpag.ioj. Mus marinus in terras (MajJariuSi legit terrai ex Arifiot, ) ferobe effofta parit
oua, bC rurfus obruit terra : tricefimo dierefoffa aperit, foetum^ in aquam ducit, Plinius, C^uod
autem Plinius hic de mure marino ( inquit Maflarius,) Ariftoteles de mure aquatili, id eftjluta*
riateftudine teftari uidetur. aitenim libro 5’, de hiftoriatMus aquatilis fiueteftudo lutaria ( Grace
ftmpliciter,ii di lAvSycap.^^.) in terra ferobe effoffa dolij amplitudine parit oua, dCc. De teftudine au«
tem marina fubfequenterftc loquitur. Teftudines etiam marinae egreflac in terram patiunt oua
auium cortalium ouis iimilia, dC defoffa cooperta^ incubant nodiibiis:ouorum numerus maxi=*
mus eftmam ad centena pariunc oua. Rurfum Plinius:Exeunt in terra dC qui marini mures uo
cantur.Hic etiam (ait Maffarius ) per marinos mures, marinas teftudines intellexit. Videtur au= $9
tem reftudinem lutariam inanimaduertenter pro marina accepiffe:tametft non ignorem, ma-

rinam teftudinem oua parere in terra ex eodem Ariftocele ibidem dicente : T eftudines etia ma*

rinae

DeTeftudinibus. Lib.llll. Ii4i

rinx esrcfe in tcrram.pariunt oua auium cortaliuni,ouis fitniliaAc. quod item Plinius de ma,
rinis retulit inquit cnimtin terram egreiTs in herbis pariuntoua auium ouis fimilia, ad centena
numero-eam defoffa extra aquas, SC cooperta terra ac pauita pedore. & complanata incubat no=
dibus educant fcettis annuo fpatio.ubi non tricefimo die repetere, refolTacp aperire, foetum% co
tinuo ducere in aqttam.uti inferiusifed annuo fpatio fcettis educare dixit,quod Anftoteles terre
ftri tettudini contribuit eodem loco dicenstTeftudo oua durioris teftae & bicolora edit,qtia!e o=
uum auiiS eft; eacB defoffa K cooperta terra, ac pauita « complanata incubat, crebrius repetens,
foetiimque fequente anno excludit, Hticufque MaiTarius. Non (xSilr in plurali, fedi^Selrflre»:
iuirfitilr uocatur Hermolaus.atqui Oppiantis dixit in genitiuo plurali, cum fecundum Her.
IO molatim tti-tisii/uelVt/»?!»!/ dicere oporttiiffet. Rondeletius apud AriftotelemnontMisnetp w-
fedVv! se legendum coptendittquanquamlibroj.de partib.cap.9.®('t;£legatur.Ego
ita diainguo , ut apud Oppianiim dC Theophraftum in libello de pifeibus , Si Euftathium,
pro telludlne’ aquatili rede legatur , genere mafculino , declinandum per « purum , non aliter
quam cum quadrupes uiuipartim animalculum fignificat. Ws uero uel iJftvs , oxytonum foemi=.
ninum declinandum per i»!®', ut chlamys. Apud Ariftotelem quidem cum liSs 5C nvJ'<ar^mu
nino genere ponantur, cum Rondeletio ifn/s SCiiaMegerim. ms etiam (nonexpreifo ge-
nere) legitur apud Ariliotelem i. ly. inter quadrupedes ouiparas liette partto i SC Plimus (.ot/ le.
git cum murem bis tfrue tranftulerit. Vuottonus in Plinio (qui emydas , teftudines dulcium
tquarum facit, SC a lutariis di{linguii,)legit hsmydes.Se in Ariftotele quoque «(.vtfolr.- ego emy
lo des, Se uel potius Ornis feribitur ab interprete Kiramdts i omidtum a recen.

Teftudo marina cortice tegitur.fimilis eft terreflri.prKter magnitudinem , BC pedes, quos ut
phoca habet. Tanta oris duritia , ut lapides comminuat. Simplicem fuillo fimilem uentrem ha=
bet lecur eft ei tiitiatum.Teftes intus lumbis adhaerentes habet , Ariftoteles diuerfts m locis , ci-
tante Saluiano.tanqiiam omnia ad teftudinem raar. pertineant, lienem quidem parutim habere
no rede ex eodem (hiftori* i.iy.) teftudini mar.adfcribit, cum ad peitineant. De uulua e-
iusuide apud eundem Hiftorisj. i. Dedentibuslegefuperiusin A. Pulnionemhabetteftu-
do mar.carnofum SC fanguineum: (ideoip calidum SC fiticulofum: ) terreftres Uero magnum, (Si

idcirco calidum,)quamobremueficas habent,fedh£cc paruam, illa magnamiAnftot.de partiby.

9 parenthefi indiifa efcholijs Ephefti adiecimus. In hiftoria quidem anim.i.i6.philofophus fo-
li marins teftudini ex ouiparis renes & uefteam tribuit. Teftudo pulmflnem quantiis prtegan
dem se fub toto tegumento habeatifine fangtiine tamen habet.Pliniusinefcio quam r^e.dtftm-
dius eadem Ariftotelesdepartib.9.j.utmodo recitatiimus , unde Plinium tranftuliile nondti-
bito.C Vna quam cepimus in portu Tenario.qui nunc portus Qtidearum appellatur, tanta du-

ritieminorehabebatiUtcufpidemferreumiacuUperfringeretiMaflariUs. ....

Calonaci teftudines inueniunturitantx ut Uel magnas naueS KqUent, in quibus multi homi-
nes uehi pofliinucolore prorfus albae.T ales ipfa: multas uidi.Io.Mohteuillanus. ^

Teftudines marins , qute potifsimum algas depafcuntur , erucas marinas plurimum appe-
tunt Bellonius. Incertus authorGrxCus, cuius deanimalibiis libel-

4.0 lusmanufcriptus apud me extat. uidetur autem de teftudine marina fentireiquac pulicibus ue-

fcatur marinis. Idem author.E marina teftudine (inquit) terrefttes qUoque hafcuntur. egrella
enim emari, oua in terra componit, ex oUis autem quscUncp emittit ita Ut ad mare uertantur, te.
fttidines marinte prodeuntlut contr^ ex illis quae terram fpedant , terreftres. Mihi hsc uerili-
milia minime funt. Coit marina mare fuperueniehte , ficut 8( terreftris , Arifton Teftudines
mar coeunt ficuti phoes, SC in terra canes.hacc enim lingula diu immorantur in coitu a parte po
fteriore connexa intiicem.Oppianus. MUris marini ftxtus inter initia uifU carent: licut foetus

omnium fereaquatilium.ObfcurUs. r ^ ■

Teftudines quatuor praegrandes per Guaicahumpifcein India captat. Vide luprainuuai-
cano, elemento d. PifcictilOs paruos uiuos.filo confutos,qUos comeditBarAOra (id efi, Tejm^

fo iomariniOSC per illos dcprehenditur,pifcacoresihmareprotjcitint: qui dum effugere non ualet,
fed pariter fluitant, Barchorte mOrfibus patent, hiec uero dum unUmpoft alium deglutire labo-
rat,interimoccupatadeprehendituf,Albertus. Chelonophagi in quos ufusconuertantteftu-
dines.leges mox in H.inter Propria. a.

De cibo ex teftudinibtis marinis inuenies quaedam , ftipra in Calandra, elemento c. tx mox
inferius inter Propria nomina. T efttidinis iecur omnino uitiatum eft , Sd totum corpus pra-
uum temperamentum fortitur, quemadmodum & ranae rtibets, Ariftoteles depariib.y. n. Imc
forfitan ueriim eft de teftudine marina inquit Vuottonus.namterreftrium carnes ad remeUia
manduntur. Saluianus etiam hxcAriftotelisuerba de teftmar.accipit. -

Apud Chelonophagos in Carmanra angulo infula tres funt deinceps , quarS Una 1 cltuctiniT

6oaDDellaf.hiteftudinBreftiscontegunf(.i.te(Saindecoficiiint,)qti9ade6 magmefunt.utuelineis

nauifet.Carnibus uefcunf.ftiperficiebus cafas tegut. Ex Strabone, In pelago jUoXimo (inquit
® iJ u

H. a*

h.

1142 JJc Aquatilibus.

Agatharchides M dcfcriptrone maris rubriiqiiod afpcrum Si hybernum UaJde eft.teftudihn mtit
titiido incredibilis, magnitudine fi«; latitudine excedens, nafcitur : quae quidem marinx a nobis
omnibus exiftimantur. Palcuntur bx noflu in profundo. interdiuuerd ad placida tranquillacn
infularum loca quietis caurareconferiint.quiefcuntautem(i»ay««)fublimes Soli expolits,naiii.

cularum quadam fpecie , luc-nirKilxcriAixts Tn^Sumii ifimmieis-.iji quas conficiunt nauiculii, [ex ea

rmdem nimirum tejiudinum cefiis,zfimiles.) Has eo tempore incoIx,arte, ftudio,funibus in

litus etjciuntiet interioribus quidem uefcunturomnibus,paulifper ad Solem afsistputaminibus
uerd ad domicilia fua 5i tuguria utuntur, qute in locis editis decliuia conflituunt.ad nauigandum
quocp(7r^s ow jithtiass, ad traieSiones) Si aquationisgratia eorum ufus eft.Itacp ex uno animali na»
uis,domicilium,uas, Sfalimentumeisluppetit. „

Troezcnij lege uetabant pifeari aut attingere poIypum,Si: teftudinem marinam, Eullathius,

COROLLARIVM Ilr. DE TESTVDINIBVS MARI»
nts diueriis,iiae umpliciter,iiue pro regionum duntaxat Si
magnitudinis diferimine.

Rondeletius Teftudines marinas duorum generum delcripfltiunam Corticatam,altera Co»
riaceam uel Mercurq cognpminauit.

Circa Taprobanem infulam maris magni, Telludines in mari procreantur; quarum uniuf.
cuiulcp lupphcies a»s»(/,) integrum tetSum prxfiare poteft. nafingul» tefix ad quin»

decim cubitorum magnitudinem procedunt; utfub eis non pauci habitare queant, Aelianus de **’
animahbus 16. 17 E^t rurius ; Nymphis librorum quos confcripfitde Ptolemxis nono, author
eli in Troglodytide Tefiudmum tegmenta reperiri tanta , utiingula fenos medimnos Atticos
capiant, Qiianquamautem dubitari potell,terreftrcs nean marinx hx Telludines fmt ; marinis
tamen eas admngere placuit, quoniam Plinius quoip Troglodyticas Teftudines marinas com-
memorat, VideetiaminlerinsinfineCoroIlartj v.Deteftudineterreftri.

AS pidochelone,Z Y tyron & E a rchora,defcriptx nobis fupra (inter Cete diuerfa ex recen-
tiori^bus,pag.i4o,ai 341.) Teftudium marinarum generis funt. Noftripifcatores pelagios Si e
profundo mari pifces,eos efle putant,qui raro capiuntur : ut funt priecipue boues marini: Si mi.
lites maris, qui enfes habent tn fronte, &• galeas in capite. Si fcuta lliper dorfum ; funt autem tor- ,
tuex maris, Albertus libro 7 .eandem ucro alibi Barchoram nominat. Afpidochelones nomen
a fcuto et teftudine compofitiim eft; Zitironi etiam fuo Iftdorus fcutum tribuit.Longe uerd alius
eft fcutatus pifcis^quem Orbem fcutatum Rondeletius uocauit. Oftracorum (id eft Conchv»
Itorumjquxdamfuntmagn^qux dicuntur Arabice Barcora ; quxdam parua.qux Arabicddi»
cuntur Sades,byluaiicus. De bades nomine iam non conftat mihi.Barcora uocabulo etiam Se
rapio untur,pro teftudine;quam oftracodermorum generis efle iam antencgaiiimus.

fcx Teftudine marina finxerunt^onftrum,a quo V itulus marinus auriculas habens prxter
ueritatem,deuoratur,Rcndclciius Olaum Magnum notans.nos id monftrum ex Olai tabula pt'
num dedimus iupra, pag, 149. rallitiir autem inco quod uitulumauritu ab eop!<flumait.

C O R O I, L A R I V M Iiri. DE TESTVDINIBVS

dulcium aquarum, Lutaria & Fluuiatili.

aquatiles uocantur , in dulciaqua Si luto uiuunt. Hai
omydasfiue emydas (7)e Im uocahbs,& Latmo "Mus marinus fiuaquatilis.plura leaes fupri
tn Tefiudm mar. Corollario ^.lappcllat: SC funt exteris minores, Mediolanenlibus mirum in nioda
expetitx.butt &mftudo quidem fluuiatilis trium cubitorum aliquando uifa,ut Nicolaus Dam.a

^xpofitores Arabes efttefludo fluuiatilis. alii uerd
dicunt elftfpcciempifcis.AndreasBeliunenfis.f Lutaria feu Mus aquatilis cortice tcgiturmol
r .renibus &uefica caret, (.■Rondeletius halere ajjeritiilimem exiguum habet, Ariftot.dfticrfls lo.
rila Ex minorigenere teftudines lutarix,(iue mures aqua

i M ^ parere tamen educarem (uti retulimus) folentinfic»

Kftm^iTemWl f Ornis marm

terre piget , caput omidis adhibet. (Quidam (inquit) «isuUa uocant ; ed quod in humeris maonam
rCd ^ initioeiufdem elementi: Omys marina efthybenbras:

aliud auteni hymbros.tenue animal, cibo idoneum, quod uocatur menida. Sic enim codex no.

ilfmodi omidia SfoUreas comedere, uel alia hu-

iufmodi,in morbum rncidet,Obfcurus quidam de fomnijsfcriptor.

teftudines nafcuntur,quarum tefta non minori magnitudine fit quam
indrex '^•4i-Etrurfus 16. 14. Tefiudinis

Itum medios capicf^ magnitudinis, decem emm legumi»

DeTctliyis. Lib.IlII. 114 J

COROLI.ARIVM V. DE TESTVo

diae terreftri. . ^

Xerf eftres ftint formofioreSjCortice politiore, in montibus BC nemoribus hortisc^ degentes,
nuartim carnes cibo fumpra tabefcentibUs remedio elTe traduntur. Sunt & aliae terreftres teftu-
Ines cherfinte uocara, in defertis Africae rofcido hUmore uiuentesj, Maffarius. Exrecentio
ribus quidam teftudinem terreiire, murem quoc), terreflrem uocat ego apud authores de aqua,

tilibus tantum, (Ut marinis,fluuiatilibus,1urartis,)hocnomenrepent.puto.fTeftudtnes.nL,.

bvafunt esq,montan*,Sfafpeducrifpifsimae : quarum teftabarbitiseft accommodata Ael,a=
nL de animalibus 17. 14. ^ In Libyae defertis curruum magnitudine uifendp funt.Interdiu fub-
IO dudlte fub fua tecla non uidehtuf. NoiSu procedunt in paftum jadeo lento gtadu j Uix ut mutare
locum uideantuf. Narrant fabulam ; Appetente noae,uiatoft locum aliquem a feris tutum ca-
ntanti oculis, Uifam teftudinem. Quam tumulum ratus (mufco enim obfita erat)conlcendir, a t^
in excubiis aliquandiu fuit. Somno deirtde opprelTus.ubi noflis & qumiis tdem finis fuit; Si ille
fefe alHs in locis (proceflerat enim illa) effe intellexit ; percepta beftis facie , admiratibnem cum
fcienta nou* natur* commutauit: Cacfar Scaliget, ex lo.Leonis Africani lib. 9. de Africa.

Terreftres in fyluis habitant: quae, ut creditur, herbis SC rore uitam ducunt. Has canibus in-
Uentas ruftici ad cibum transferunt. In cacabum i feruente aqua , conijciunb Semicotft* & ex.
empt*, confradateftudine, ablatis^inteftinis ac pelle, iterum, donec exade coquamur,in ca-
cabum ad ignem ponuntur. CoClas pipere, croco, uitellis ouorum diffolutis, fuftundes
10 Sunt qui ex alliato uel ex falfa comedant. Boni fuht alimenti : BC fine moreto , medelae uim ha-

bent.PIatina. . . r . - -.t - •

Sunt qui e marina teftudirte tcfreftrem qlioc^ generari putent. Vide fupra in Mannis c

Ad intolerabile pruritumiqutim neq, uena fetSio, neq; defricatio aliqua quicquam protuif,
fet quidam ex huius remedijiifu malum cxtipefaruntiTeftudoterreftrisuiuam oleo coqui,
tur’ Sex oleo corpus inungitur, Actius. Si uteri tialde firangularint,teftudmisiuxta rnare
nat* obolos tres in uini albi hemina,uel cyathis tribus tritos, bibendos dato, Hippocrates lib. 1.
de morbis muliebribus, fed dubitari poteft de terreftri an marina tefiudine fentiat,cumh*c quo-

Battfi°Scuntur,quad face aut alio ignis fomento uulpibus t^udinibus ue alligato,qu*

«ouelietitinccndio perdere foIerenc,SmdasinNwei«*a . - ..i -i j

TE5TVDINES quafdam legimus m quibufdaTn mfulis repertn j de quibus dubitari po-
teft terreftres ne an marin*flnt. AdTroglodyticenregionemmUlt*fuminful*inalto(ma.
ri )’in quibus teftudo plurima , Plinius. Xtair», « n usa . ^

vis <ir«-s Arrianus in Periplo maris rubri.Sed h* uidentur ad marmas re-

ferend*. Vide fupra Corollario tertio De teftudinibus mannis dtuerfis.

H9C

4»

de TETHYiS. feoNDELETIVSt

Se hif ieemhus lege jKit arinoume aiithr circa finem C agitis.

fflH0YA qusSfAappellat Athcn*us.quidabHolothnriisdifferat,iam diximus. No
1 ftribechusuocant.PliniusGr*co nomine ufuseft, nili quod fominino genere
j lit,fi rton mendofi fini codices noftri,in quibus Tetheasaliquotlocis

m Ariftoteies lib.4.de hift.ca. 6. cum qtialis fit eorn tefta,

,eant.expofui(ret,fufius reliquas partes perfeqfttttir, Duo, inquit,foramina habent a 1^
tia,ualde exigua, ita ut fer^ oculorum aciem fumant,qtiibus humorem reddunt K accipium-^i^^
o rio fpoliatis primum apparet membrana neruda.corpus ambiens, carnemtp T hj^^utro.

rinensmulli tc*teris tcftaceisfimilis , inomrtibtis tamcnfut genetis ^^ueni- uidelicei

que ex latere raembran* circundanti , BC qua adh*ret,ar<ftius td m uttaq^e grte elt , uidelt

1144 DcAquacilibus,

qua tendit ad meatus foras dudos per corium, quibus hauriri &C emitti humorem diximus,quaij
alterfitos.alter excrementi exitus, alter crafsioreft, alter tenuior , intus cauus uterque, inter hos
modico intercedente interuallo. Hacc ex Ariftotele, quibus pauca adijeiemus, quo notior fit
T ethyorum hiftoria.Ea non foliim pctris,fed etiam oftreorum noftrorum teftis alRxa funt, SC in
tjfdem ueluti tumores duri elTe cernuntur. Oui figura funt, aliquando longiore. Telia extra fu=
fca,inxqualis Si rigida,intus argentea, lauis. Tethyorum caro membrana alba inuolutauentrt
culi formam rcfert,rotundam fcilicet S>C obIongam,meatus crafsior Si ampliorgulae proportione
relpondet, alter minor podici.Vtercp colore eft rutilo uelrufo.reliquum corpus croceum, Idto=
Dekmim. corpus corio nudatum feorfum depingendum curauimus, quod ex duobus meatibus emi-

neniibus,quosmodd defcripiimus,agnofces.ReliquaTethya corio fuotedla adhsrent. Quum (g
digitis premitur, aquaper meatus exiliqalioqui fenfum fugientes,

<5 Iis ineftfapor lalfus cum amarore coniuncSus,ob quem detergiqflatus difeutiqut non iine ra
tione fcripferit Plinius, libro ji.cap.9, T ethya torminibus. Si inflationibus fuccurrere,8C tenefc
mum diflbluere, renum^ uitia.

DE VERTtBVLIS, SIVE

JH Tethya flue Vertibula Veneiorum|uulgus

Sponghas,hoc eft fpongias nominat.

B Ea a ruflicis in foro pifcario uulgd diuendi
folenqmagnitudine oui gallinacei! qua fi mami
paulo uiolentius comprimas, fyringamodo a.
quam longifsime ex foramine parum ad latus fi.
to eiaculantur.in Oceano ad litus Gallicum fre.
quenfia; alibi autem nuiquam (quod iciam)cdu
(f ) lia: quae tu per&pe oftrearij teftis adhaerere Lu.

tetiteuideas. Vulgus Grtccum Spherdoclosno
<A) minat. Propria appellatione calli a tergoris cal.
lofaduritienominantur.Laeuimembrana intus
ac foris conteguntur,quf pofieaquam diu extra
aquam cofiitit, tum rugas contrahit. Pars autem
alia qqx uel iniirumcntalis,uel fenforia dici pof
Ct,nulla omnino in hoc exangui percipitur.

lcmishis,exdcm nefmc,cum ijs^uts T^ndts

Utim dediti conjyderandum, *

COROLI-ARIVM.

A

fanet jmtim htc pofnat dim CemtUut Siturdut mifit: uel tethja tjfe uidenlur, uel eorum
namrxpropm^ua.Vuus maiores fungos mannos ejfi aut meari in Italia, addebat,tefiie durxinr

tlufos.Colore,utpiBos accepi, uario funt, ftd magna ex parte fufco,quauero in maxima uirgx,ton

textu quodammodo reticulato (ex continuaejJedehehant,)uijimtur,rubrx, 'Minores duasuul
go nominari Specie,earumpiclurafortsfufca hirfutaq, apparet, fulftamia (ut aliquts coniecerit)
coriaceaimtus autem caua & rubra.His fere [militer jua tethya 'Bellonim pinxit. '

Gazam Holothuria & T ethya res
diueri^ , ijfdem Latinis nominib.in.
terpretado, C V ertibula.Callos SilTu.
bcra,)cofudifle,Rondeletius monet:
cuius fuper hac re uerba in Holothu .
rtjs reperies, elemento H. pagina yiv, .
& plura ibidem in Corollario nofiro,
de uocabulis fimul, ut Gaza conuer.

<>•

DeTethyis. Lib.IIlI. 1145'

tft natura Tethyonim. Quid ab Holothurtjs Tethya ditFeram fimiiitcr loco iam citato Ron
d Jetius docet. Tethya fungorum uerius generis quam pifcium funt.Plinius. A Grarcis re.
aus fingularis dupliciter effertur, tSS®-, ut «Si«(i , ut «ewi/ci(/. Pro T«3ao! (pera, in pe.

nultimalapudAriflotelemhiftorfey.iy. repono T»Se*, Eiufdem operis 4. 6.TOT«Svo:&:'rtiT». |

legimus, a: de partib. animal. 4.y.TMi-*. Apud Plinium lib. 5i.cap. 9. leguntur tetlieie foe.
minino genere, ut Mufe; hs(inquit)fugentes, Kc. K mox cap. 10. telhe* utiles funt. & in Cata.
lo;To,Techea,uc Mufa.Sic enim codices noftri habentjnon tethysc , ut quidam legunt. ^

'^Ti9« (per iotain prima, egoper«-ni;maIim,)KSyyvA(a:,ospt« , nominantur aPolIuce 6,9. T«i

Nicander.id eft, Tethe(utCetc)quKin mufco « algis crefcunt,aut natant,

>0 aut capiuntur, uocat autem Tetlie Patellas ferasjquas nos Otia(id eft. Aures: ) Ariftoteles uerd
Sspatc Si Homerus(fimiliter) communi nomine «sps*, Nicandri Scholiaftes. Homerus memi=
nitf^TtW, Athenstis libro lego T«9t<»i/. Sic enim Homerus Iliados n. fumis «a- raftoRyr
Jl TuSat N«« . qux uerba funt Patrocli exprobrantis Cebribne e curru deie.

(So,tanquam urinatori. Eum locum enarrans Euftathius: T«96it(inquit) ab urinatoribus contre.

(flantur, oftreorum generis: iic dicfa a terra, quam T ethyn nominant, funt enim prx ceteris ma
rinis naturae terrenae, propter ambientis teftx duritiem, aut forfan denominantur a nutrice in.
fantum, qiix t/19» dicitur: propter tenerum eius (corpus ) ueluticp latfletim rofeidum : qua ra.
tione huiufmodi (oftrea) etiam tfoiyvTtt quidam cognominat. Quod tethe quidem fiue oftrp at.
tinet, antiquos aiunt non piicibus tantum, fed etiam oftreis in cibo uibsfuiffe: quanquamis ne.
lo que utilis admodum, neque dulcis fit: fed neque parabilis, cum e gurgitis uado ubi iacenttyv
jSvSw 1^ jUceSse : acqtti proprie diBa tetirpa, fecundum Anfhcelem [axis adherent ) non aliter quam ab uri.
nantibus auferri queant, Htec ille. Et rurfus OdyfTete A. A uerbo Sai,»»»®, quod eft latflo, (xi.
de edum inferius in C. ) deducuntur Si -rsait , ( qua nomina auiam fignificant , t«3» aliquando
nutricem quoque:) a:T«3i* quoque: quorum fingularis cafus redus eft tS»©-, Arifto teli ufur.
natus his uerbis : (<5s, «ras, Et rurfus, cum aitlo^sras,

■7j>xnisfxK&- ,juS</loivs : r> t»»®-, klexMiu-rtii , Aaospaiiot'. hinc tSiSu in multitudinis numero ca.
fus contracflus : utcum feribit Athenatus : 3««» usu

Et quoniam inde genitiuus quoque formatur, thXu : ficut iocandi occafio.

nem inde fttmpfit Ariftophanes iiiLyfiftrata, his uerbis : lUH^iyMfJf^aomrH^nHTfidtwi, iiaiA».
xaaZyi de induftria fic alloqticns ueluti amatas nutrices ac matres, funt enim t.Sw , ueluti t«3m, id
eft , nutrices, yxrpidlgi uerd urtic» marins. Hucufque Euftathius : qui tethe quinam elfent,
ignorafle uidetur,8<: ab oftreis (feu inter oftrea ) non fatis diftinxifle : ficut &: alius innominatus
Homeri Scholiaftes, qui t»9m nihil quam oftrea, iiel genus oftreorum interpretatur: & Mcan.
dri etiam,qui (uj fupra diximus) tethe putat effe Patellas feras : a quibus ea plurimum differre,
collatisinuicemhiftorijs, liquebit. A tethyodimintitituim uidetur Epicharmus a.

pud Athensum libro tertio,T«3i/i'tE«i* cum teftatis altjs ditterfis nominat. Latine ttel tethyum
tribus fyllabis genere neutro dixerim: uel etiam tethus, duabusfyllabismafculinogcnerc, utce.

T«hya (inquit Gillius)Theodorus uertit Tubera, & Callos Si Vertibula. Tubera quidem,

40 quod fic nullis fibris, quemadmodum tubera terrena nitantur. Callos uerd, quod callofa materia
tegantur. lamnunc Grxei non Grsco nomine, fed plufquam barbaro Spherdoclos (fortedpx.
ra,unde & Verdhuli nomen Guo^am finxijfe coniecerim ) nuncupant. Ineptius i) , qui accolunt Adriati.
cum finum, ex eo Spongias nominant, quia cum premuntur, tanquam Spongi;e,fic aquam to.
raminibus reddunt. Hoc gentis pifcium Mafsiliac in uulgtis ignotum a paucis cognofcitur : qui.
dam fenes,cum huius deferiptionem fub eorum oculos fubieciffem,a: multum inculcaffem, no.

minarunt Vichonos : ueruntamen propter tempeftates hos mihi oftenderenon potuerunt.

Holothuria ( Ter^a^orinj) funt qui uulgo fpongiolas marinas putent uocitari, Bralauolus
Italus. Abeo quddfpongiat quandam fimilitudinem habent tethe, mufeofo (fi bene memini)

Si fiftulofo corpore, Venetifpongias nominat,uulgd Sphunge. Niphus alibi Vertibulum fi.
fo ue Tuber cum Vrticaconfundit.Callus tterd(inquit,tanquam a uertibtilo feparans, cum alibi e. vr«V4
undem faciat)ad magnitudinem iuglandis eft: cuius durities media eft inter teftam Si corium.

Alibi VertibulanonredleVrticas a nonnullis iiocari feribit. Vertibulum (inquit idem) forma
rotunda eft,fubter cum aliqua Cauitate,crufta callofa , a qua SC callus dicitur . Vulgo ucro apud
Tarentinos dicitur Verticillum, propter formam , SC parttos quofdam anfradlus quibus defcri.
bitur. Tubera a colore Si tumore dicuntur,Idem Niphus. Et lib. 4.departib.anim. Tethya
(inquit)apud nonnullos funt Vrticat atqj calli quidam ad magnitudinem iuglandis, duritie inter
teftam Si corium, colore fuppallido &f rubenti, ea frequenter in Pyrgorum litore ad (>ntuncel=
las reperiuntur: qute ficuti palato iucundifsima , ita SC ftomachis niinimeinfalubria efteconqci.
mus. Quidam confundunt uertibtila cum urticis eadem efreuolentes,fed error eft ctim diiier vertibuUab
iofa omnino fint : Vertibula enim tefta fcabra ueluti corio integuntur, Si pedibus carent, 8i immo ^rticis ijfrr.
bilia funt. Vrtica uerdditi retulimus ex opinione Ariftotelis)nullam teftamhabet,led coi pus 0=
mni ex parte carnem praefeferttSi pediculos habet, utpolypus,Si faxis abgmauagaturtdeceptt

3

C

f

G

1146 De Aquatilibus.

forfitan uerbis Ariftotclis o(3auo de tiifloria dicentis, Nonnullorum natura corporis carnofa eft,
ut eorum qux tubera ( tethya ) appellantur , aut urticat.ubi duo genera diftinda non unum in.
tellexit, utfitfenfus: Natura corporis nonnullorum eft carnofa, cuitifmodieafunt, qute tubera,
aut ea qutc urticte uocantur, Maftarius.

Tethyorum Germanicum nomen facio, ©pruQlm^, quod eis comprefsis aqua, tani
quamperfyringemautl^honem, exiliat. uel (D^glinc(, quod caro eorum uentriculi figuram
prtefe ferat, uel ©cfiTOumlincf, quoniam & Veneti Spongias aut Spongiolas appellant,

T etheas oftreis fimiles Plinius dixit. T ethea fimilia funt fungo plantat marinae, qualita.
lem manui indunt,quae difficulter abfiergatur,Xenocrates Rafario interprete, addit optima ef.
feinSmyrna Aiia:infula,Aegyptumeanonfcn-e. is

Quae tethya uocantur , (Tec 0% «ertir, Qux usrtihula jiuecallos fpeciali nomine

a tegminis juelitate affelUmm, ) naturam inter haec genera ( tefintornm) peculiarem fortiri notum
eft. ps enim folis corpus totum tegumepto includitur , cuius durities inter Jeftam & corium
efttquamobrem modo praeduri bubuli tergoris Jiij&crxasfK) fecatur, Adhairet id ge-

nus faxis fua tefta. Excrementum nullum in eofpeflatur quale incatteris oftreis, Parsinte.
rior caua eft, exiguo quodam interueniente continuo, humor^ in altero(3K7ii(ii!j)cauo confiftere
folitus eft. Pars uero alia qua uel inftrumentalis , uel fenfualis fit , nulla oqinino percipitur : ne.
que excrementitium quicquam (utdidum iam eft) quo in exteris more continetur. Color
eis, aut pallidus, autrubidus eft, Ariftoteles Hiftorix 4. 6. ubi &: alia quxdam adduntur, a
Rondeletio recitata. Cxterum libri De partibus animalium quarti, capite quinto, de ijfal»
dem fle feribit: Tethya parum fua natura a plantis differunt: funt tamen fpongijs uiuaciora,

( lamitlmSSsx : id eft, animalium naturx propinquiora,) Et mox : Tethyum igitur , SC quicquid
generis eiufdem eft , quia adhxrendo tantummodo uiuit , fimile plantx eft : ied cum aliquid ha.
beat carnis, fenfum aliquem habere uideri poteft, itaque utro nam modo ftatuendum fit, in*
certum eft. Habet hoc animalis genus duo foramina, rimamque ( ePalgteif/ ) unam , qua reci.
piat humorem cibo accommodatum : & qua rurfus emittat quantum humoris reliquum fit.
nihil enim excrementi ut extera teftata hoc fe habere oftendit. ex quo fit potifsimum , utS:
hoc, & quicquid fimile in animalium genere eft, planta iure appellari pofsit : nec enim plan.
ta ulla habet excrementum. Prxeingitur autem per medium tenui quadam membrana: in
qua uitx principatum effe ratio congrua eft, Hsc Ariftotelis iierba Michael Ephefius dc= j»
clarans, de rima feu diuifione tethyorum fic feribit: ri Ji riSvx mifat tya <^vo, Ji

Itixii : SiaiTit), XI/ a H«rcr«! viAexJ'» tmhSwx , x» ‘j/ixxit «10% Xx! nsnx BxxrSpM i/efta.

hoc eft : Meatus (Jeufornmina) quidem in eis duo funt, diuifio autem una: ac fi fiftulam ali.
quam animo concipias , ( non x^uali ,jed) tumido corpore , eamque ab alterutra parte icindas d
fummo ad imum.

In teftatis quibufdam continetur id quod ouum uocant : in alfjs nihil tale aperte uenit , ut
tethyis , Ariftot. Tethya tota occuluntur tefta, (quam Iteuem habent, ) ut nulla ex parte car-
nem detecftamhabcantjldem.

Rimis cauernlsque faxorum tethya generantur, Ariftoteles. Tethe inter mufeum Sf al.
gascrefcentiaapud Nicandrum leguntur: Vide fuperius in Ji. Tethex inueniunturfugen.49
tes in folijs marinis , -Plinius : Rondeletius pro folijs legit fcopulis. Euftathius tethe fi? di.
tfta conijeit , a uerbo 9i , quod fignificet : quod & pro latSare , Sf pro fugere accipitur.

T ethya gignuntur in cauernis faxorum; maxime uerd in coeno , & litoribus qux phyco alga ue
marina abundent. Inueniuntur & in mufeo marino, autalijs inherbis folijs uemarinis:Vuot.
tonus , e Xenocrate fere, f T ethya glandesque , inter immobilia teftacea olfadum minime ha.
bere uidentur, Ariftot,

Athenxus libro j. cum ex Hicefio ( ut uidetur ) de teftatis quibufdam dixiffet, ut purpuris,
buccinis.pholadibus , fubiungit : Tethe uerd prxdidis fimilia funt, 6: uberius alunt. ^Tethya
rubea cibo idonea funt : pallida uerd feu lutea , amarulenta ; Maftarius tanquam ex Ariftotele,
apud quem nihil tale legiflememim.

Prxftantifsima in Smyrna Afix : in Aegypto nulla inueniuntur. Plurimum dant alimenti,
renibus profunt, & ftomachicis, tenefmum^ patientibus atqueifchi.idicis, etiam uentrifupe.
riori una cum ruta, V uottonus e Xenocrate , & partim Plinio. Coria eorum maxime non
conficiuntur. Secantur ctiam,&( lauantur,ac liquore Cyrenaico Sf ruta, muria &:aceto,uel ex a-
ceto condiunturteft^ operxprccium ea cum uiridi menta conficere,Xenocratcs,

V ide proxime retro in F. ^‘T ethex fimiles oftreis in cibo fumptx,lateris dolores leniunt, Pii
nius. Cachedis , quorum corpus macie conficitur , tethex utiles funt cu ruta ac meile, Idem.
Contra dorycnium iuiiani in cibo ftrombi, buccina, tethya, fiCc, Nicander.

DE

DeThunniSi Lib. IIII. ii47

DE THVNNIS SCRIPTA SEQVVN*

T V R H AB C,

EX BELBONII BIERO.

De Thynno, DeTeUmjyde,

EX RONliELETtt tIBRIJi
Se Th«nm,Teltmyiis,Orcyni,4Ujs%[imiliitKnomimlm.

SeTeUmjdeuerafin Thmm jirilhtelts.

Se Telam^de Sarda, uel Sarda fitn^liciter. Se Or^no,

COROEEARIA.

l. Se nommilm Thunnorum & /milium fifekm,uel atate tanrim, ueleli

am Ipecie differentium, ordine lirerarum,

11. Se Cordyla. III.SeTelamyde.

ini.SeThunm. V. SeOryno.

DE

THYNNO.

THYNNO SEV

BELEDNIVS.

H Y N N V s, uulgo Tunnus, in alto degit, Tyrrheno ac Mediterraneo frequens, Ocei A (9)
no atque Adriatico noti itern. Quamobrem Romanis, Mafsilienfibus ac Byzantinis,
magis quam Venetis ac Parrhifinis notus. .

Externo colore ac delineamentis fatis ad Scombrum accedit, nifi quod ille eft Ion» B
5 maximus,Pclamydem,dum iunior eft, magis referens : a qua hoc unum diftat , quod Thyn»
hus liuidis eft lateribus; haec uerd undantibus maculis tranfuerfis, atqj obliquis diftintSa gerit la<
tera.Cateriim utercj pifeis eiufdem fere eft magnitudinis: tergoris pinnis, cauda,.appendicibus,
turbinatam figura,ita alter alteri fimilis,ut ementes unius & alterius magnitudinis incertos plei
runcj dediJiat. Sic Thynnus Pelamydem,Pelamys Scombrum,Scomber Coliam,Colias Lacer

tum refert. r rr .

?o MagnieftapudItalosprettj,euiusraIecondit3c,atqueinurumaireruatxpartes,prouario gu ■"

^ ftatu uarie a Salgamartjs,atcg Ichthyopolts nominari folent. V entris enim pinguiorem adipem,
uentrefcam ac furram: dorfum autem magis camofiim ac macilentum , Tarentellam appellant:
quae longe minori pretio uenundari folet. (Aliter Saluiamts Tyfhernaf. Thynnorum injait.Jalitasfar^
tesiingues Itali Tarantello affellanttpnguedintsuera expertes.Tonina.)

^ Vifum eft mihi antiquifsimiS numifma Lutetiae apud quatftorem Grolerum , cuius in altera H.a.
parte, fpica depicUa erat,in altera Thynnus,lunafuperiorem habens.ac quod fubtus feriptS erat,

(nefeio qua ratione)uocem hanc referebat Philippenze. Id ubi confpexi, protinus mihi uenit in
mentem horum uerfuum, quibus Amphily tus apud Herodotum lib, i. iic uaticinatur:

B nummus proietftus.item funt retia tenta: Notfte meant Thynni claro fub fydere luns.

40 Proinde,trescubitosutplurimumlonguseftThynnus,crairusuerdpermedium, quantum B

^ utrifej ulnis iufts magnitudinis homo completfti poteft:utrincpgracilefcit inremi modum. Pin=
nas ad latera circa branchias gerit,fub uentre duas,fuper tergo undecimtquarum prima, duode»
cim aculeis armata efttatc^ ubi definit, fecundam excclfiorc,paruam fine aculeo procreat, a qua
nouem alis deinceps parus pinnf eodem ordine ufep ad caudam difponuntur. Hanc uerd luna-
tam gerit, in cuius radice utrincp,(ut in Scaro, )unam appendicem uideas.In ea autem caudae re-
gione,qus ad uentrem pcrtinet,mox a podice, pinnam nullo aculeo prsditam cernes, cui noue
alis fuperioribus fimiles fubferuiunt.

Qtidd autem ad internas Thynni partes attinet, cor illi eft turbinatum, atquein conum effor mtriorOt
matum, robuftifsimo pericardio communitum, folidum, nulliscp cauernulis praeditumteui duo
co ueluti meatusififtulas Ariftoteles uocauit) fibijnuicem infidentes iuglandis crafsitie accumbat,

' pulmonis officio fungentestatque his tertium adhsret.trachite arteria (//aj-jiarrei- 4» reSepu/iMo»!

& arteria conferat 'Bellonm.con/derandum') munus obiens. Diaphragmate fecernitur , fub qUo uen=
triculus (utin Delphino) oblongus, quem hepar in multiplices lobos difeifium ambit , quorum
maximus palmi longitudinem, latitudinem autem duorum digitorum excedit, fecundum pylo-
rum adima tendens. De pyloro, ac concauis hepatis regionibus, fellis folliculus femipedem lon-
gus appendet , huiccp fuperiacent etiam adnats infinita apophyfes , atque in quandam ueluti
cafariem definentes, quam uensplurimain gytum ambiunt , qua reda cum in teftinorum ue=
nis deducuntur ad liepar. Pauca aurem inteftina habet, eacp exilia, ac tribus tantum gyris in re.
flexa tuba modum contorta.

ia DEPELAMYDE, BEtLONIVS.

Pelamydem,Scombrum,Thynnum, Orcynum, parttos , fi' rede obferues , nufquam eos A
quidem ex fuo genere defeifeere, atquein aliud tranfir e comperies, Qtiamobrem multum mihi

1148

Dc Aquatilibus,

abfurdtim uideretur affirmare, Pelamydes ex parilis Thynnis originem ducere. ( Dlfermtn ekt a

rhynnoJitprainThynminiiicat^&mtfxinfinehuiusCapitts.)

B 'Pota pifcisnioles argenteo chloremicat.fquamisintegiturtcnuifsimisicaudam lunatam ha«

betdincam ad latera nigrfim.qua; corpus per medium utrimj interfecaqa fuperiori branchig an.
sTulo retSa ad caudam pr<kcnfam.Pinnas utrincp ad branchias unam,duas fub uentretquaru qua:
tergoris faftigium occupat,ea continua eft,ut in Sargo ac SparoiSi pr^ter has, quintam aliam ab
ano ad caudam protenfam.Branchiarumiquteutrinque quaternae numerantur) fpineum tegu.
mentum multum illi eft carnofum: cuius generis eft utracp maxilla, praefertim inferior: dentes in
ordinem difpofiti, atque in ferrj modum incifi, Lingua aliquantulum lata,fed oblonga et afpcra,
branchijs inhsrcns, quarum qua: capiti magis uicinte funt, ipfi carni confufae apparent. Oculos lo
in Melanuri modum grandes ac uarios habet : Cor triangulare ac fpongiofum, in cuius pericar.
diocarunculam inuolutam cernes, qute leui calamo inflata diftenditur.Hepar pallidum, in duos
(C) oblongos lobos diffilTumjUentriculum undecucp fulciens. Pelamys omnibus promifeue pifcicii
lis uefeitur. Anguillis, Gobionibus, Caridibus, Salpistquamobre apophyfes illi ex Pyloro pro.
deuntfere innumerae,quae eius uentriculum fibris omnis generis contextum ambiunt. Lienem
habetgracilem.peruentremextenfum, quatuordigitos longum, inteflinis inhaerentem. Fel Iu.
teum, folliculo gracili e dextro hepatis lobo dependens,bis reflexum , ut in Marina T inca dice.
tur,fpleni uicinumtquod fi extenderis,oiSo digitos longum comperies. V ulua Pelamydibus foe
minis (ut in alijs pifeibus) eft bicornis.

* Pelamydes (ait Galenus) fale condita;, laudatifsimis falfamentis non cedunt; unde pafsim uft ia

tato nomine falfamentum Sardicum appellatur. Poft Sardas autem ac Pelamydes, Myli, qui ex
Ponto affcruntur,plurimum laudari folent in condimentis. ’

B Ego Pelamydes cum Thynnis aliquando contuli , eundemqj ambobus habitum figuram^

In cS deprehendi : pinnas.caudam.ac tergoris appendices utricp perfimiles,cadcm^ forma tornatos,

umkt cu thyn Verumetiam Pclamydem cum grandi Scombro Aquando conferas, iitriuf^ cofdcm pinnarum

ordines,&: corpus eodem patSo efformatum elle confpicies. Sic quoip Colias cum Scombro,8<:
Scomber cum Lacerto conueniunt.

DE THVNNI, PELAMYDIS, ORCYNI A t I I s'c!_V E
fimilibus nominibus,Rondeletius.

tJowiniiiBcn-. NON Ane magna ratione Galenus medicorum omnium dodifsimus bC eloquentifsimus
tiudinrm mul ontauit aliauando res pofle tradi Ane nominibus, iitfophiftis, ST natura contentiofis eriperetur

tionem obfcuricarem efficiat, quam inutiles de nominibus difputationes SC amphibologia: , qua:
permultos etiam uiros dodfos in errores induxerunt; quos cum (aii}) poftea non deprehende.
rent,quod maiori^jus nimis additfli eflent,illos9 erroris inflmulare nefas elfeducerent, eandem
quam ab altjs errandi occafionem acceperant,cateris praebuerunt. Huc accefsit rerO negleda
peritia, ob quam multi fiue interpretando.fiue ueterum Gracorum monimeta Latina faciendo,
in Philofophiam &C Medicinam errores multos inuexerunt.Id quod maxime in Ariftotelis, Ga
leni, Hippocratis conuerftonibus uidere licet. Eandem ob caufam faepe in multorum pifeium 4»
cognitione diu defudauimus : nam interdum pifeis unus multis nominibus a quibufdam defl-
gnatur,quacapudaliosnominadiuerforum Antpifcium. Interdum idem nomen a diuer As feri.
ptoribus,diuerAs pifeibus poflium eft. Porro ea nonnunquam aliter Plinius, aliter Theodorus
Gaza, aliter ali) Latini feriptores Latine exprefferunt. (^la uarietas tum nominum, tum in=
terpretationum magnam rebus obfturitatem affert, cum in multorum pifeium defcriptione,tum

CiruThmnos maxime in thunnis bC pelamydibus, de quibus nunc agimus.Etenim altj thunnos, thunnidas,pe
mmim iime= lamydas eundem pifeemeffe dixerunt. Alijpelamydas a thunnis fola tetate;alijnonfolum jtate.

fed etiam genere differre exiftimauerunt. Alt) nomina partium quarundam pifei toti tribuerunt.
Primum Ariftotelem libro t. dehifto.animal.cap.17. proferamus, qui hacc de thunnis : cStop

Cmdyltc. thynni in Ponto pepererint, fiunt ex ouo quas uocant alij fcordylas , (funt qui cordylas legant:)

Byzanti) auxidas,ideo quod paucis diebus augefeunt; & Ponto exeunt autumno una cum thun

nis,remeant uere iam pelamydes fatftac.Et mmHy dtwvic/lcey tra i<5«

oi Scu/m Cum tbynnides anno uno aliquando

ibidem. n:
Thynnis non qI

alii qudmpc fui{rent,mrequemcannothunniqiioc^nulIifuerum:iiidenturenim[hynm'qu3inpelamy=

des anno imo maiores efle. Vbi pro Sityt'it/^ft)(/GazalegU'5T«A«/At/</?ft)f/5id^ rediusmeo quideiudi
cio^Plin.lib.ij.capjy.Cordyla appellatpartus, qui fcetas redeuntes in mare autumno comitatur,
limofe uero a luto pelamydes incipiunt uocari,&f quu annuit excefsere tempus, iam thunni. Vi-
des cordylam, thunnum, pelamydaidemeiTe, nifi quod cordyla fit thunnorum foetus, pelamys 6o
anno minor thunno. de pelamydt^ nomine, proxime fequente capite le^esin A.) Athenaus libro 7.

DcThunnis. Lib.IIII. 1149

fiathitts repetit, quod non animaduertit T^nddettM) Ji yivoy^lw, ofH(woy:^^Sx?s^<ivTccs

tfif^^ccvofdtoy ytn^ KHT®'. id cftjSortratus m fecundo de animaUbus pelamyda,thynnida uocan
aiC, opinor, quum thynnus iiX.,{,Vertmdwm erat, non, opinor:fed:cum uero maior euajern, thynnum, hocrur*
jus mamem,orcynum.) hoc autem maiorem, orcynum: eum uero miru in modu accreuerit,cete.Et Orcynu^^ .
apud eundem Heracleon Ephefius thynnos ab Atticis orcynos uocari fcripfit.Et Archeftratus.

Ai*<pt liw i^ctv n i(p« af/ Z^iioiJ o^& Gfwroy «Aj azrbi/lH (XiyM, oy Hte^isaiy

o^K(iuvin/,«^9K/l'*cwKHT0', Ad facrS Samou ftT populis fama^celebrem

Prxgrandis capitur thunnus, quem nomine dicunt Orcynon,aftali) cete;

PIinius:Orcynus pelamydum generis maximus, neque redit in Maeotin, fimilis tritoni,uetu
IO flate melior.Hic pro melior maior, uel peior legendum ciTe poftea docebimus. Ex hiscoftat pr£=t concfoiid.
ter cordylam, pelamyda, thynnida, thunnum, etiam orcynum pro eodem pifce accipi, xtatefo-
Jadiftantem.

Porro pelamyda fiue thunnum uelutigenus efTequod tritonem, fynodontidajrardamjpomaP^”^^^*’'”»^*
p{lum,mclandryam comprehendat ueterum teftimontjs comprobabimus. Plinius lib.51.cap. 11«

Triton Pelamydum generis magni: ex eo ursa cybia fiunt. Et Sarda uocatur pelamys longa ex
Oceano ueniens.Et lib.^.cap.i.Thunni fepe nauigia uelis euntia comitantes mira quadam dul.
cedincjper aliquot horarum fpatia,8^ pafluum milia a gubernaculis non reparantur,ne tridente
quidem in eos fsepius iado territi. Quida eos qui e thunnis id faciat Pompilos uocat. Athengus: Vompili.

3 ttvyistuy «c/lis^. Melandrys maximorum thunnoru fpecies eft.Rurfus Athe Ub. 3.

lo n^UsexDiph!lo:Hc/t'a-»Aa:|*vs‘!T0At/T^5i^©^f(Jlv<fiii,»(^ j

€1^ eyoioos ?^K9»AMf, hvi^uuTtKH. « ydi^y^irmiJhvni *ttr AeJTWe. MccJ^yioy y^m o y^Kidhvixi tw 'ssnMy.vd^t
OTiA«f 07^« ^{/.« cfi ■^hiAay H ^ •mh.VTtu fcX® xvTHSvyfoy, ^)^oicw -Tttuiy^t^ Ktvvy tuyx.o cA' cj*

xuv^, vSogfijf 0 y&^ioy Tf^AotKi )(i^idhrix 'dw a-Kh.nqoTH-rtc.TU di \smya7f>tx

yXyX^ xTTXj^dt.ol di tOffcu aVi yiGi.pcwdixe di 'AV(foy J^^oyaidlns «TTOAcoTtl^oS

73S)cf»tcu/»^Habes hic Synodontida maiorem efle Pelamyda.Totum Athenxi locum adfcripfis ^fntnJatttr A<
muSjUtdeprauatifsimupro uiribus corrigeremus, et ci lucem aliqu5 adferremiis. Primum igitur
pro reponendum enim KvStoy cocifaPelamySjtefte Plinio (lib.ji.cap, ii) uel fali*

ta pelamys, de quo paulo pdft plura. Deinde pro MxT^ywy ySiM •moyi^dhvixs tw TtHhxyi/dlt , «rxAs^mt»
fcs ^,legenduhi,« ^ ydi^y^cvjJidbvni uithdrxi^dvxi^Siy iiSJr tcw/t? « y^Tudl^ty,'^ TffHh.xy.vd@* a-Kf^H^oTdpot

5© "d^.dC pro7&7rehv7r^,legcndiim'h^7ny.7n^^:pTo'b&)(^?^idl9vU,'7Hyi?i,tdh'»i^ Poftremo prolso^&iitSjI^iSl
«t.Nufquam enim reperias chelidoniam pro pifce, fed chelidonem,qua2 hirundo a Latinis uoca-
tur, de qua fuo loco dicemus : neque juv^cw , fed jiiiJ-xy de quo paulo poft. Quibus qusc hic di-
cuntur , optime quadrant. Locus icitur Athenaei fic uerti poteft. Pelamys multum alimenti conuertU
prabetjgrauis eft, urinam cit , difficile concoquitur : falita uero iimiliter ac cybium, aliio facilis
eff, extenuandi^ uim habet. Maior autem fynodontis uocatur , cui fimilis chelidon pelamy de
durior eft : chelidon uero pompilo iimilis , fuccum ex fe habet , nitidum {bonum) colorem effici-
entem , 5C fanguinem mouentem* At orcynus lutofus eft- , dC maior : tam ficca eft carne quam
chelidon, huius imus uenter, dC clidium ori grata funt dC tenera , coftac falitae mediocri funt bonf
tate. Xiphias uirus ( aliquatenus) refipit,& orcyno tenerior eft*

.J.0 NonmelatetHermolaum Barbarum ( in Annotationib. in cap.ii. libri ji.PIintj) cot\ie^ii=‘i^echelidoni4
ranefeio qua motum exiftimafte tritonemefTeidquod chelidoniam uocant Gr£eci,apolecftumJ°'^^^‘*^‘^*'”*^
uero quam Synodontida: fed quam leuis iit conie<ftura liquet ex ipfo contextu: cum enim
mQ\)(^^idwy legatur, cui alijpifcescomparantur, cur in eadem comparatione perfeuerante fen-
tentia, non chelidon deinceps fed chelidonias legatur c' Pr^fertim cum chelidoniae pifeis no-
men neque apud ueterem ullum aut recentem feriptorem Graecum Latinum ue reperiatur.

Dices chelidonem pifcem longe diuerft generis efte a thunnis dC pelamydibus , quapropter in-
eptifsimamforehorum cum hirundine collationem. At confert Athenaeus nonfpeciem cum
fpecie, non figuram cum figura , fed carnis fubftantiam cum carnis fubftantia , quae cum in hi-
rundine reuera ficca duraque fit , ei pelamydes , orcy nosque merito confert. Hac collatione uti
j-p Athenaeum uerba ipfa perfpicue indicant: d di ofKuai^ Jloo^o^lodlns ^ tia^coy 7r^inoiK%7Hy\?iid^n {'h^
jijdlmx, codicesmprepihabent,quod&nosprobamus)\HSt'm tHu ir^cAwfOT^TW. Eodem modo intelligere

oportet, fynodontidi fimilem eftechelidona. Quod uero Hermolaus ait,apoIe(ftLim efle quam De Apoifc?<7*

fynodomida uocat Athenaeus, id equidem probabile efleduco:nam uc fynodontis Athenio
maior eft pelamys, ita apoletftus Pliniolib.ji.cap.ii. Pelamys, inquit : earum generis maxima
apole(ftus uocatur, durior tritone, uel ut emendat Hermolaus,apolecftum uocatur, durius tritor
ne. qui Plintj locus alterius loci me admonet , cuius paulo ante etiam meminimus.Orcynus pe-
lamydum generis maximus, neque redit in MaeOtin fimilistritoni, uetuftate melior. Himclo-Deorrywf’ r/J
cummendofum efTe diximus, idcp non fine ratione. Cum enim, uc ex Athenio diximus, orcy-
nus fit lutofus, dura ficcaque carne, cumque corpora omnia quo uetuftiora,ed ficciora, duriora,

^0 magis^ exucca fiant, necefle eft orcynum uetuftate deteriorem fieri* Qiiare pro uetuftate me-
lior reponendum uetuftate peior, uel maior.

iiyo De Aquatilibus.

HaiS^chiis de his qua nomini pelamydis uel thunni fubfunt. NSc de horum partibus, qu® fe
pe totis pifcibus attributa funt. Plinius Iib.9.cap.i5-.Thunni rnembratim csR ceruice & abdo
mine commendantur atq; clidio.rerenti duntaxat.ar: tum quoque graui rutSu.catera parte ple-
mUndryiu his pulpamentis fale afferuantur. Melandrya uocatur exfis quernis aflulis (imillima.uilifsima ex
his qua cauda: proxima , quia pingui carent , probatifsima ea quafaucibus,& inaliopifce circa
caudam exercitatifsima. Pelamydes in apoleflos, particulatim^ confed}* in genera cybiorum
difpartiuntur. Habes hicmelandryam pro particula thynnorum aiTulatim diuifa , qute ab Athe.
tfoleSm. nso loco ante citato magnOrum thynnorum fpecies effe dicebatur. Adha-c apoletSum pro par.

te, uerumlibroji.cap.il. pro pelamydemaxima.

Cybu. Cybiumiinquit Plinius ibidem) uocatur conci& pelamys,quae poft quadraginta dies a Pon. i«

to in Mteotinreuertitur. Martialis; V el duo frufta ro^at cybtj.tenuem^ lacertum.

ubro j. At Hicefius apiid A thenatum ■aHhxitiiJlitsmSixSi ifuirl (»4yitait:pelamydas ait cybia efle magna.

Ibidem. Apud endem cybia & faoraafalfamentorum nomina funt; Tiji x^iZsit ^ to £.

snarsifi, to Siiwit.id eft, Salfamen torum macrorum Optima eflehoraa , pinguium uerd
thunnia.£f ,Kf<tttsit pdi» imiomtf Jt 'xioi'a>e,TO &twnux. Ma

Lib.4..deUttg, crotum optima elTe cybia & horata, K his fimiliaipinguium uerd , thunnaea. Varro cybium 8C
Lati. thynhus,& cuius partes Gracis iiocabulis omnes, ut Melandrya ati^ uraa. Plinius: Triton Pela

Triton. myduni generis magnitex eo uraa cybia fiunt. Sunt autem ilrfmi fiue ejiilit partes cauda proxi.

Vrea. ma.Cybium uerd dicitur autoreFefto Pompeio libro j.quia eius medium aque patetin omnes

Thyniudes, partes, quod genus a Geometris hvS&' dicitur. Dicuntur etiam Siwvxt/ltiy tefte Phauorino nj/ay» la
■msiyn. Hac de nominibus, ex quibus , nifi perite diftinguantur , magna rerum confufio diffi.
cultas^ confequitur,

DE PEEAMYDE VERA, SEV THVNNO
Arifiotelis, Rondeletius.

A dicitvr Safi'©' a Gracis mas.SfSosrisfoeminajeadem nomina Latini retinuerSt. n».

Ub. 9. cttf. t;, Gaza limariam uertit. Plinius limofam. Limofa,inquit, pelamydes a luto incipiunt uo.

cart.DiiSa efiPelamyss^*»! yv^^rmiAiiii/Hii.quddin cceno fe occultet. Quanquam Plutarchus
(in libello, Vtrum prudentiora fint terrena animalia aquatilibus) a grege nome illi datum putet,
nefeio qua de caufa. ahibus tega risrotiie 0 (nurayiAatriibs^ oiteect t^gu itos ■stnhtxieioi, ©ul/r©- itff

lii Sj(i«(/,ab impetu K cocitatione. J talia tota cum prouincia Pelamyde uocat. Thunnus

E pifeis eft marinus, gregalis , lacerto minori fiue fcombro fimiiis, fi colorern 8f maculas excipias. 49
(PrUmys Sara Vel ei qui pelamys Sarda poftea nominabatur tam fimiiis , ut idem plane effe uideatur, tam ob
d* ) corporis figuram,dorfi colore,maculas® ueluti plumbeas, quto ob appendicum uentriculi nu.

merum aliarum^ partium internarum firailitudinem. Hac igitur nota hunc ab illa diftingues,
quod pelamys Sarda partem quic pinnis,quead branchias funt.fubeft,fquamis tetSam habet.Pe
lamys uerd fimpliciter.feu thunnus Arifiotelis, ab omnibus fquamis omnino nudus efi; fed cute
cfi plane l$ui & tenui, uentre lafleo, dorfo plumbei co!oris.quibufdam locis candido, obfcurio.
ribus qUibufdam & nigrioribus a dorfo ad uentrem defeendentibus lineis tranfuerfis , breuiori
a fefeinteruallo difiantibus quam in pelamyde Sarda.Pinnas & caudafcombri,colte, amia: pin.
nis caudacp flmiles habet.Duas in dotfo,alteram fub podice. Ad branchias dC fub uentre binas.
Caudam crefeentis luna: figura. ya

lib. j. dehifto. Marem a foemina ita difiinguit Arifioteles, ex Ariftotele Athenarus, utfoemina fub ucn«
Miimil.cap.9. pinnulam habeat quxaphareus uocatur, qua mas caret. Sed taminmare quam in foemina
Libro 7. femper pinnam fub uentre deprehendi , uer,um in mare diuifa non eft, in fcxmina diuifa, opinor
ut podicis foramen dilatari 8f commodius foetus edi pofsit, Branchias quaternas , duplices ha»
betiuentriculiappendices propemodum infinitas. uentriculum magnum. Intefiina tenuia, reeSa,
Hepar ex albo rubefeens. Fellis ueficam ab hepate pendentem, dC inteftino fecundum eius lon=
gitudinem annexam .Carne efi pingui fuaui^.

A. Tlmwmm Hunc ucrum elfe thunnum Arifiotelis cum alia mu!ta,tu hoc maxime confi’rmat,qudd Ari»

ueruhmcefje. ftoteles thunnos inter laeues pifies receniet.Lxues autem uocat qui nec fquamofi funt,nef^ aipe
Lib.z.de hijio. f 2 cutetcuiufmodi eft is que hic oculis fubijcim.us. At thunnus nofter, id eft is qui a nobis ton uo ia
animal, cap.ij. magnis tegit, fed ita ad amufsim copaiftis, ut ijs carere uideatur.fed fquamae codio.

nedehifcunt, tum^perlpicueappareiittenuimembrana conteda, Prteterea tiiunnus de quo

hocca.

DcTiiunnis. Lib.IIIl.

fVdc capite agimus, gregalis eft,oeftro fine afilo cocitatcaniclila oriete,id qtiod Ariftotefes etiS,p= LifeS-
didit. Thani Si xiphia: ceftro concitant, circa canis exorto, tunc enim habet utercp fub pinna ue«
luti uermiciilS ccfeom liel afiIS nuncupatn,fcorpioni fimile,aranei magnitudine.Infeftat aiit tan
to dolore, ut no minus interdum xiphias ^ delphinus exiliat,unde fit ut iri nauigia fatpenumero
incidat. Eade Plinius lib.9.C3.i5-.K Athenaeus ex Ariftotcle tradut. Oeftri a paucis cogniti figit LiSro 7.
ram in orcyno repraefentauimus, (& ft^ra in Jfilo, elementi) His omnibus adftipulaf Ita."

Ite Prouincia^ uulgaris appellatiOiCluSuerdpelamydeuDcatuulgus in Gallia noftra Narboi
rierifl,ea no eftexthunnorS.fed potius cyaneorBgenere,de quibus deinceps traefiabimus, ( jiem
dam a fe Glauci uocata (pecte inter tyaneot , uulgo palamtdeuocari jcrthir.et pompilu pelamyde uendi.)

I» Cum igif nulla omnino nota fit, qua thunus que hic depinximus , a thuno Ariftotelis diferepet,
eu hoc capite plane exprefsi(re,atfirmare no dubitamus. Necp id omittenda,fme caufa repi ehcdi
Ariftotele a quibufdS,((!t Beiionio.iqi dixerit pelamydas in thunos rnutari; illi enim no redie thun
rium uulgare(£?rcy«M^afo inrelligit,hunc enim uulgo Tonuocari fcril>it)pro thuno Ariftotelis ufurpant.

Et Ariftoteles nuncp dixit pelamydas in thunos mutari,fcd oftendere uoluit eiufde pifeis diuerfa 'Gln e.dehijh.
nomina pro diuerfa actate,quS dixit paruos thUnnoru foetus cordylas appellari,qu2 Ponto exe» "P ‘7-
unt foetas comitates,e6de redeutes uere.quu iam fatis accreuerint pelamydes dici,pelamydjbus
uero maiores anno uno thunos appellari,in quo quid erroris efle pofsit no uideo. Id equide fab c. Tlmnimm
fum efle crediderim,qudd Icribit thuribs rioh diutiusbiennio iiiuere. Sedid ex pifeatoru potius "“‘‘■

^ ex fua fentetia profert,quod fatis uerba ipfius declarant. Pelamydas Si thunos ide Ariftote= Parint.
®»leslib.y.dehift.anim.cap.io.autoreftinPontoparere,necufcpalihi.Etthynni,pclamydes,amig

Pohtafubeutuere,Sd seftiuat.PliniustThynni intrat e magno mari PontS uerno tempore grega l-io s Mp U-
tim,nec alibi foetificat.Rurfus Ariftoteles: Aeftate mefe lunio thSnis circa folftitiu parit.Et,Coe Ub-t. de hifto.
unt thuni Si fcobri menfe Februario poft idus,parint lunio ante^nonas. Qpae fi aen lunt,nefcio
quomodo cofentire pofllint cu ijs qute alibi ipfe fcribitiH 3 Sw/rit «mf mrixJtLX^ nfmiuc, | 'i “*

7*5 Htiut 7niaSs,Ms AesTiWai/.tsj^ 0 orgiSr^ yeni ndUi t si*<iB</li5r« 7t<S|.»a-i(/:o3<'«f«,’i'«g>»5.id eft, dehift.

Thynnis femel paritifed quia parte pra:mature,parte fero producit,faztificarc bis credit, prior c^ cap, 9.
ius foetus eft circa Decembre ante brumatalter uere. Vbi ante bruma diximus, Gaza a bruma no
rede uerrit,fiquide5r®|.OT»jilegendn fit:|.inraj enim Graici folftitiu uocant: Decebri uerd menfe
folftitiu eft hybern6,cuius dies brutna a Latinis dicit quafi HfxxvHitxsdd cft,brcuis dies.Eft enim
J»is totius atlrii dierS breuifsimus. Porro per mihi miru uideri debet, thunos nuf^ alibi ^ in Pon
to parere.Fateor equide paftu illic partum^ tu commodiore,tum uberiore efle , propter dulciu
aquaru copia,quibus thunos quanuis natura carniuoros dele(Sari,&: pinguefeere nos ipfi expe«
rimiir.Ciua enim magnae frequetes^ pluute fiut, thynnos atep cofiriiiles pifees pinguiores, ci af.
fiores^ habemus. Sin ficca Si fquallida fuerit anni coftitutio,macros Si tenues. Huc accedit be.>
iuaru marinarS,quac pifeibus infeftifsimae fUrit , raritas : nulla enitri in Potito eft prater phoca gd
delphinu. (Caftigadus enim eft Ariftotelis locUslib.S.de hift.ariim.cap.ij.Ejfai

r) ^KiUy Gaza tfxuiumt legit.Legendu Uerd if i«»! ex Plinio, qui lo Phoca.

cum huc Ariftot.tranftuiit. Iri Pontu nulla intrat beftia pifeib. malefica prteter uitulos Si paruos
delphinos.) Hsec inqua fateor. Veru fi iddo in Ponto folum parere exiftimatur, quod nulli parui
4-0 alibi reperiutur,neceflariaad id concludenda caufa h^c mihi efle no uidef:n5 nec in Ponto, nec
alibiparuosadmodauixrepeririputo,cumpifci8genusomneprscipuacelcritateadolefcat,ma
xime in Ponto, inquit ex Ariftotele Plinius. Iam uerd fi thunnos hyeme parere uerB fit, ut loco
uno prius citato fcripfit Ariftoteles, tjdem^ hyeme lateat imis gurgitibus, unde poftea piriguif= ^

fimi fiant,ut ide Ariftoteles autor eft,nihil mira paruos thunnos ubitp non reperiri. Sed de hac l,s. j. de Vi^ot
feftatuatquiuis pro arbitrio. Thynnuspoftartfluramelioreft. tunc enim oeftrocieri definit, F caf.ij.
6b id teftatc deterior eft. In mari noftrO uere Si teftate thynni capiatur.fedin Hifpania Si Pro» E
uinciamultdplures.Vidi Romae thynnos qui hyeme captieffent. Subeunt aliquando flumi. r
natnam Agathopoli uifi funt qui ad pontem ufip cofeenderint, qui a mari aliquot palTuu milibus

diftat.QUareuerum eft ilIudPliritj:Amni tantumacmaficomunes thynni, thynnides,filuri,co=I-ib3i.Mp.H(

f® racini, perca,

DE PELAHYDE SARDA, VEL SARDA
fimpliciter, Rorideletius.

^9 i

. 1 I

-i

. i

i\S2 De Aquatilibus*

INTER Pelamydas Sardam numerat Plmius. Eam efleputo quamnoffri Si HJIpanibiZt
nomine communi cum amia ob fimilitudinem uocant, nonnulli pigo.

Pifcis eft Pelagius, ihynno,coliie,amfe corporis fpecie fimilisicute Isul Si fine fquamis,exce
pta ea parte qux a pinnis qua ad branchias funt tegituriea enim tantum fquamas habet, qua no*
ta a pelamyde uera feu thynno Ariftotelis differt. Carnis etiam teneritate inferior, ac dentes ma
iores magis^ in os recuruos,quam thunnus habet. Reliquis omnibus adeo fimilis eftfuperiori*
bus,ut nili propius infpicias,hanc cum illis facile confundas.

Hanc Sardam effe colligo ex Phnij Athenaei^ uerbis. Sarda enim, inquit Plinius , pelamys
longa eft. At haec quam exhibemus, pelamydi tam flmilis eft,ut eadem plane efle iudicetur. Ne*
que uerd cordyla efle poteft, cum pelamys longa fit : necp thynnus, qui totus laeuis eft, cum haec <»
fquamas circa branchias habeat : necj apole(Sus,neque triton, necp orcynus. Sunt enim pelamy*
des maximae, at farda coliae magnitudine fimilis, autore Athenaeo. Thynms etiam pelamydi-
bus^fardas coniunxit Galenus, libro j. dealim. facult. extjs^praeftantifsima fieri falfamenta
feribit. Ex his liquet pifciculum qui linguanoftra Sarde nominatur, minime ueterum fardam
efle, ne quis ob nominis affinitatem in errorem inducatur. Sed de hac fufius in praecedentibus,
capite de trichide Si trichia.

DE ORCYNO, RONDELETIVS,

GRAECIS df «(/Mj/ magnum efle thunnum prius docuimus. Is eft qui a noftris ton uocatur,
a Santonibus athon.

Pifcis eft pelagius pelamydi uers corporis figura fimilis, maior Si fpiisior ; fquamis opertus
magnis,tcnui membrana uelatis,ut laeuis efle uideatur,fed dum coquitur fquamae diisiliunt. Ro
ftro acuto & fpiflb.dentibus ferratis, paruis,acutis. Lingua fere exerta. Oculis magnis,rotundis
prominentibus.Branchias habet duplices. Pinnas ad branchias. Si in uentre binas.Dorfum ni*
gricat.In medio dori! aculeos tenui mebrana coniStftos modo erigiqmodd ueluti in uagina con
dtt.Hos fcquutur pinnj fine aculeis ad cauda ufep tam inferna quam fuperna parte,eo ordine Si
fitu quo in lacertis minoribus, 8^ pelamydibus. Corpus caudam uerfus gracilius fit SC quodam-
modo quadratum, ob pinnulam utroqt laterefitam. Cauda crefeentis lunat formam refert. Ven*
triculus eft oblongus, fpifliis. Hepar magnum, rubrum. Splen nigricans. Pellis uefica inteftino
adhatret.Cor angulatum multo fanguineabundans.

Orcynus aliquando ita pinguefeit, ut cutis dehilcat, appareant^ in ea rima. Vere Si autum*
no capitur maxima copia in Hifpania,prafertim ad Herculis columnas.Capitur in noftro quoip
mari & Tyrrheno.

Membratim Si in afllilas diflediusiale conditur,8C in cadis alTeruatur. Nofiritonnine appel*
lant, Itali tarantella,a T arentino,unde aduehitur,finu.In macram Si pinguem diflinguunt. Or
cynus carne eft dura, pingui, faporis acris, Hatmorrhoidas mouetuelacrimoniafua,ueIquia rg
fucci melancholici multum gignit. ^

CORODLARIVH I. DE NOMINIBVS THVNNO*
rum Si fimiliun^ifciumtuelatate tantum, uel etiam fpecie
differentium,ordincliteratum.

APOLECTVS uocafPelamydum generis maxima,duriortritone,Plinius. Hermolaus ge
nere neutro legit Apoled}um,& durius, uidetur autem nomenhoc adietSiuum efle,ut fubaudia-
tur ^ ipfum neutri generis. Ego cum pro pifce accipitur, mafe. genere ApoletSus di-

xerim : cum uerd pro parte piicis uel falfamento, apoleiffum neutro genere ; & fimiliter Melan*
drys ac Melandryumi&Tcybeas accybitim. Pelamides in apole(ftos,a: particulatim confedis
difpertiuntur ingenera cybiorum, Plinius. Apoletftumeflefynodontidem AthenxiHermo*
laus aitjSCRondeleaoquocp probabile eft, ApoletSumiinquitXenocraiesapud Oribafium,

DeThunnis. Lib.IIII. 115*5

cuius interpres lo.Baptifia Raft siHs,perpcra ut mihi uidef.Orycalus legit pro Apoleflo: Vuot
tonus legit Apoledu-.poteii S>C Orcynus legi:Orcynus,inquit Plinius , pelamidu generis maxi>
mus.no redit ih Msotm,fimilis tritoni. Itacp orcynus ide apoleflo uidctur ) eft pelamys magna,
qutein paludem(V<(i>n»)nonredit,tritonifiiTiilis:fed quia difficiliusuitiatur, ideo iniignemuetu
iiatcm ferturitone friabilior, fed minus fuauislfecilcuerd diflribuitur atq; concoquitur, f Apos
leduslAOTAsiiT©') Grscis eximium & elcdum fignificat. Liuius fexto belli Macedonici ; Vbi

quum in concilio deleaorum,quosapolediosuocant. _

* A V X I s eadem eft qua: cordyla, thunni foetus. Auxuma in translatione Gazx.
c E T V s K«T©',alicubi dicitur Thunnus maximus, fiue idem Orcyno, fiueetiammaior.ied

de Orcyno infra feorfimfcribemus.

CHEEIDONIA s,xai(/!iricts,pelamidS genus eft,qui &Triton uocaqtitcoiedura ailequor,
Hermolaus; que & Maffarius fequif.Rondeletius apud AthenacB ^ chelidonia,chelidone emen
danda putat, a: nulla apud authorcs legi chelidoniS-.cui nos elemeto c. in Chelidonia cotradixi»
mus;itcin Corollario de Hirundine pifce A. Chelidonias catera refpondet pelamydi.fed duri»
or efcminus tame durus ^ fy nodotis,hoc eft,pelamis maior:xque aBt durus atcp orcynus, Athe
na;us:(quiorcyna etiS,ca magnus eft,chelidoniKfimileiacit:uteundePlinius8i Xenocrates tri
toni.)*atmiOribafiusorcynaCalijapo!e(Sa,alijorycalalegunt)tritonefriabilioremfacit. Cheli»
don quidem,id eft.Hirundo pifcis,a uolatu uolucris inftar iuxta aquam,nominatus eft. de cheli
donis uero nominis ratione,non conflat mihi.conijcio tamen fic dicSum uel a colore,iicut Silche
lidonix ficus, quas elfe lcgimus,Chelidonias lepores Euftathius interpretatur, pro

^ na parte nigros, fupina fubalbos:qui color etiam paiferes pifces denominauit.

c o L I A M fcober referqfcombra peIamys,Bellon. Nos de Coliain c.elcmcnto fcripfimus.
c o R D Y L A uel Scordyla, thunni fottus eft:de quo infra priuatim agemus,
c Y B I V ii,ut Rodelenus oftendiqmodd pro pifce,modd pro parte eius ponitur.ego pro pi»
fce eybea potilis dixcrim,ut Aenea,ca Oppianoipro partc,cybia. Vide paulo antein Apolcdlo.
Multa de cybio protulimus fupra,EIemento c.pag. jay.addituri aliquid etiainfra in Thunno r.
ELACATENA.Vide mox Melandrys,

HORCYNVS.VidcOrcynus.

I, A c E R T o minori fiue Scombro Cmilis eft Thunnus, fi colorem K maculas excipias,Ron

jo dektiu^. ^ ^ ^ ^ ^ j fpedes eilmaxiraoro thynnora.Pamphilo tefte;undeMeIandrya falfamen
tadicfta. Vide inferius etia in ThBnor. Elacatcn ide eft qui Melandrys. Elacatena genus eft
falfame*ti,quod appellat uulgd melandrya,Feftus. Kckoi MyofAtci

rion de Orcynis loques.Plura leges in Elemeto E.Ide forte eft Melathynus,dc quo nfle dicemus.

HELANTHYNVSab OppianonominatuKmalim per n.duplex.quan^thynnum etiam
Aeolice n.duplicato pro thyno dici quida annotarunt. Quare rupra,Elemento m . pag.t57. A-
pud Oppiani expofitorem fic comperi:Notanda(inquit)qudd thynnus quidepifeis eft:*Jsri, (le
go sJTSflid eft,cetus aat eft melanthynnus.id ualeqnigricas thynnus, Calius. QuarendB an ide
for te orcyno fit. na et hic auaior,cetus dicit; &i dorfiim ei nigricat. Oppianus cB orcynos pifeu
bus pelagijs adnumeraiTeumelanthynos poftea inter ceterecenfet.fed orcynus etia , ut ditftB eft.
cum ad fommam magnitudinem peruenit , cetus dicitur. Forfitan Si Melandrys idem fuerit,
o R c Y N V s,fiue Horcynus poft Thunnum feorfim deferibetur.
p E 1. A M Y D t Caput peculiare afsignabitur inferius.

p o M P I L V M Plinius Thunnorum fpeciem fecere uidetur. Alius eft a thynnis Si pelamy.
dibustetfi eis quodammodo fimilis fit, Si aliquando etiam hodie pro pelamydc uendatur , Ron»
deletilis. Hiftoriam eius habes fupra,Elemcntop. Athena:us tradit pompilos crebro iuxta na»
ues uideri,uarios,pelamydi fimiles. ^

PREMADES, PREMNAE, PRIMADIAE. Vide fupra,EIemcnto P. in Primadqs.
s A R D A Pelamydis fpccies eft. Quiere infra poft Pelamydem ftatim.Tam fimilis eft Thun
no,ut idem plane uidcatur,Rondeletius.

™ s c o M B R o fiue Lacerto minori fimilis eft thunnus,!! colorem Si maculas excipias,Ronde

letius. Pelamys fcombrum refert,Bellonius.

s c o R D Y L A,eadem quae Cordyla, feorfim inferius deferibetur.

SYNODONTIS (Eiwji/iwnslappellatur.inquit Athen^us.maior pelamys,durior quam che
lidonias. Ab eodem fynodontis numeratur inter Nili pifces. Apoletftum , efle fynodonti»
dem Athensi,Hermolaus aiqcuiSiRondcletiusfubfcribit. Alius eftpifcisSynodon,de quo
fuprafuo loco leges. ^ _ . r .-

THyNNVsfeuTHYNHV s,Thynnis'ue,priuatim Si prolixe deferibetur inferius.
thyrsites pifeis eft marinus, fimilis pelamydi.Kiranides 1.8.

^0 XRICHIADES S(:Premades(aliasPremnades)thynnidcs(TKE8ui/K'o^«s)uocabat,utlegitur

apud Athenaum. VidefuprainCorollariodeSardinaA.pag.99i.

T R t T o iq ( inquit Plinius ) pelamydum generis magni eft ; ex eo ursa ( fiue hor.Ya ) cybia

EB

t... .

!5'4 DcAquacilibus.

I ^

fiimt* Et ruvfus: Pelatnydum generis maxima , apole(5Jus uocatur , durior Tritone. Addunt
quidam, fine Tquamis effe,orcyno fimilem. ^ Tritonidem uidetur Chelidoniae. Vide paulo fu
perids in Chelidonia, Trirones, quos 8C chelidonias alij uocari putant, fubeunt Pontum uerc,
sdktemcp ibi traduciint;femel,necurpiam alibi quam in Ponto parium, Maflarius, Triton fe^
dium cybium xgre uitiaturTolidius eftcybio,in cacteris par.Orycalus(»?<f/iw OrcjnWi V mttonwta
ftiin legit J^QUBum)zik^^\zmys magna, qua in paludem non redit, triconi fimilis : ied quia diffici-
lius uitiatur,ideo infignem uetufiatem fert:tritonc h'iabilior,red fuauitatc illiinferior,Xenocraa
tes apud Oribafiiim. De T ritone daemone marino, leges inferius fuo Elementorum ordine.

X A N T H I A s aliquantulum uirofus eft,&: tenerior horcyno , Diphilus. Rondeletius pro
xanthia mauult xiphian legere. i,

COROLLARIVM It. DE CORDYLA,
c V H Thynni in Ponto pepererint fiunt ex ouo quas uocant alij fcordylas5(<n®g<j^t/;icf{,fcordu
ks Gaza, ali) legimtKSf/vAatoByzantij auxidas,(e^|»V?tf?jGaza auxumas uertit,)ideo quod pau
cis diebus augefeunt, Ariftoteles. Cordyl* quidem cur dicantur , aliqua ratio nominis eft ; in
fcordyla non item, quod feiam. A cordyla thunni fcciuplurimum diftat cordylus,(maic.genc
) paluftre feu lutariu potius quadrupes, folum inter ea quae branchias habet pedibus
praeditum Ariftotelitpinnis quidem caret.Pro eodem Hiftorisc anim.i.i. fcem.gen. legi-
tur, quod non placet:quanuis apud Hefychium quoq? pro eodemreperitur.-figmanimt

f um ab initio abundate,ut in <r{nKfk,<repai(<ey8C alijs:item irK9A<cu,ucl potius <rHSAicu,pro wAicuputo,
De hoc multa fcripfimus primu in elemento C.deinde in s.etiam,ScordyIi nomine. c»

nim Oppiano lib.i.Halieuticorum in caiiernis iharis habitans cum polypis 6C fcolopendrfs nos
minatur. fv^hcTTf^cIjoet, neque enim alius

quam Ariftotelis cordylus uidetur , quanquam hic Tuum cordylum non fecit marinum. Cor-
dyla Thunni foetus, hoc nomen forte inuencrit a capitis magnitudine, cordyla enim Graecis ela-
ute caput, hoc eft partem crarsiorem,fignificat. Solent enim capita in animalibus nuper natis (pl
fcibus praecipue)proportionc efle maiora. In Plinij codicibus aliqui cordillam, alij cordyllam
legunt, fed neque 1. duplex , nec^ iota in pcnultima probo. Ea quidem a Martiali producitur li
bro 5, bis uerfibusiNenigram cito raptus in culinam. Cordylas madida tegas papyro. Et un
decimo:Mox netus & tenui maior cordyla lacerto, Item^, Ne toga cordylis, ne penula defit oU=
Uis.eandem in fcordylo amphibio Oppianus corripit. Corydelisfelfamentariuspifcis eft, que*
nos cordyllam uocamus , Graeci dC cordylida , dC dorylum, (forte cordylum: ) Hermolaus, nefeio
quam bene,uel ex quo authore. Numenius quidem (inquit Athenaeus)cordyIidis {lego corydeli
(F) dts)mtxnmii hoc ucrfuiH l'7r7nfc,»fc y7\«ujxlw Kpgvc/?«A;*/. Apicius in Magiricis 9. lo.cordulam

nominat, eius bC ferdae apparatum prtefcribens. Ex felfamentis pinguibus optima funt thyn-
naea, & cordyle , Diphilus. Cordylas Oppianus Halieuc. 4, etiam pelamydes uocat.

Qua Foi'T/«cc fficuntur falfamenta Galeno libro a. de aliment, facult. Cornarius non aliud
quam cordylas, id eft, thunnorum foetus efie putat, ego omnino myl!osuelmylos(ut alibiaGa-
leno appellantur)e Ponto aduehi folitos acceperim. ^ Germanicum Cordyla nomen quare in
Thunno A. Cordylarum capturam ex Oppianoin Pelamyde dabimus: quoniam Pelamydes
ipfe appellat. Aiipj/w<u,cc(^«ij^(u,id eft,mualida dC infirma, epitheta earum apud eundem. ^Phi
lologiam uariam dedimus Elemento C.cum Cordylo quadrupede,

COROLLARIVM III. DE PELAMYDE.
p E L AH Y S Gracefoemininum nome eft, oxytonum,&:: per y.in ultima pleruncpadodlio-
fibusfcribitur,utx^«/^t's:inAriftotelis tamen 8iAthenai codicibus uulgatis fere per iota, utx^fc*
m.in Halieuticis Oppiam' utroc^ modo diuerfislocis:ubitamen noftri codices i6tahabent,indc
repetens Euftathius per y.fcribit. PHAc(iivsdJ^'r6>v.tyPv5 ^ nci-TWjHefychius. Hoc dC etymologia
oftendit, cuius meminit Varinus : quam & Feftus comprobat;

P€lamys(inquit)genus eft pifciSjdidiim, quod in luto moretur, quod Grace dicitur tthAos. Ita»
queprima etiam re(fteper«T«,ideft e. longum feribitur. Cordyla appel]aturpartus,quifcetas
TlinUhcut per (thunnas partuliherataselPoneo^rcdeuntesinmzrc autumno comitatur. Limoiauerdalutopela-
penjut, mydes incipiunt uocari: QC cum annim excefsere tempus, thynni,Plintus. Quanc^ aut uocabulu

Limofa,e Gracopelamydes exprersuuidef:8<: huius pifciSjquodad locu,natura,8ifnominisra-
tioncindicetterGaza quoqj modo limofam, modo limaria conuerteriqcapudHermolaulutaria
legimus. )no fatis apte tamen in recitatis Plinrj uerbis Limofa nomecogruereuidetur: pro quo fil
^ maiores legas, multo meliuscum fementiapropofita quadrabit : nempe ut minimum hoc pifeis

genuscordylaprimumdicatur:deindeiammaius,pelamys:maximiimdeniq; thynnus. Sic in-
quam ordinis 6»^ magnitudinis ratio, difertius fuerit explicata, fed etiam uerbahsec, Limofa: a
luto pelamydes incipiunt uocari, nullum mihi idoneum fenfum prscfe ferre uidentiir. quo-
modo enim limofae incipiunt uocari pelamydes f atqui limofa Latinis, idem quod Graecis pelac
mysfonat. cordylas potius dicendum eft incipere pelamydes uocari. Non igitur limofte, (quod
uocabulum alibi nulqua necj apud Plinium ipfum , nc($ authorum quenquapro pifce inucniri

puto,)

Dc Thunnis. Lib.IIII. iiTT

putojfed maiores.uei, deinde, legerim ; « pro coniuniSione uero temporis aducrbiiim uere po.
foerim Sic enim & Arifloteles de cordylis: ( iienli Pwt-!!) ifSiwa-iguSi/itTOsSai/rat; air=

jjAi3n,/i-nSMe©'»»?»wMir«A«pil</!t«)'.hoceft:Autumnoenim cum thynnis ( ePonto ) migrant: in
quem uerno tempore, iam pelamydes fadat.rcdeut. f V etenim teftimonijs conflat pelamidem
"■ uocari thunnum, qui uti fex menfibus natu maior eft,fic annua no exceiTerit tempus, Saluianus.

«■ Plutarchus pelamydes non a luto,fed ab ipfa cogregationenominatas putat: cuius rei caufam
(quod ad nomen fcilicet,nam re ipfa gregales efle fatetur) non uidet Rondeletius. mihi quidem
I^utarchus innuere uidetur,Pelamydes ditSast^i v trUsiietiaatficut 5C amias, v Sed

eam qute a luto deducit etymologiam praefero, tum propter Sto prima fyllaba: tum quoniam re»
ipfa loca ccenofa pelamydes amant, uicina enim fiuuijs & lacubus in mari loca eas fecflari Oppia
' ° luis canit. «■Pifcatorcs Ligures,a: Mafsilienfes,aperte mihi oftenderunt, ex Pelamidibus nun-
quam fieri Thunnos, ficut Arifloteles, dC Plinius opinantur.Quara rationes reijcio in aliud tem
pus cum mihi maius otium erit,Gillius. Vide RondeletiS in Pelamyde uera, feu Thunno Ari
ftotelis,ubifententiam eius ttietunficuti K Saluianus. Pelamydes anno uno minores natu pu-
tantur eire(cilran)quam thunni, Ariftotcles.eftautem uerbum putatur, dubitantis. Et fanenoflrl
quocK pifcatores circa pifeiura quorunda pro aitate mutationes errant,ut alboru quorundam la-
cuftrium pifcia,ef balleri feu pleflyae.hanc enim cyprinu latu mutari falfd putat , propter magna
forrnu flmilitudine.quamobre pelamydis etia SC thynni natura: diligctius fuerint confiderands.
na eo quod Rondeletius feribit, Ariftotele no dixiire,pelamydes in tliBnos mutari, fed eiufde pi
, fcis diucrfa pro aitate nomina oftendiire,no fatis ipfius fententii cofirmare uidet. Oppiano Ha-
'lieut 4 pcla^mydesfimt partus thynne. fIdeRondeletius pelamyde uelthtmnS aliquando ue-
luti genus efle ad multas fpecies.jibe oftedit. Ligures pifcatores nunf aiBt e pelamyde thynna

fieriTicutinereexcoliade(coiM)fcombra,autecotrario.Btfanecorpuletiadiuerfacftaliquatum, •

fubtilius intu^iti.Produ(fliorpelamys:ac linearS filamentis taniatim uaria , qiisin thynno funt
nulla,Scaliger. Pelamydes cum pedalem exceflere magnitudinem in thynnos abeunqlouius.
rHicefius pelamydes cybia magna efle tradit. De cybijs quidem nos copioff diximus Elemen
to C. Gempylos,rifi3'i;tei/i, aliqui uocant pelamydes pifces , Hcfychitis 5C V arinus. Oppia-
nus 'Halicut.4, cordylas etiam pelamydasuocat. f Pelamis a Symeone Sethi dicitur Vafearu nomi

ueKut in uetuftiore codice legitur) ©M.(r«'Air,Lilius Greg.Gyraldus. Ego philomela potiuslege- >»■
i.rim quod propius ad pelamydem, unde corruptu eft, accedit. A Pelamyde quidem alia quoq;

* uulSria hodie nomina detorta coniecerimtut funt , polauda,lopida,lampugo:hfs enim uocabu
Iis Romani dC Illyrii Glaucos Rondcletij nominant, pifces cceruleos : quorum alteram Ipeciem

GallimProuinciaPalamideuelVadigonuncupantuuIg6:fedaliaeftueterumpelamys, urPela ■ :■

mides adhuc palamix uocant: louius Italus , qui c limarijs adolefcetibus pelamides ficri,no rerie
feribit* cum limariaca Gazafidu nome)ide fonet Latinis, quod Gracis pelamis, Palami pifeis.
id eft l’o palamodo.Syluatictis. Pelamys uidet, qua a Platina De honefta uoluptate 10. i?, pal-

mita uocatur.PalmitasCinquiOcgoparuasIumbrinas crediderim, neqj enim nili quantitate tan,

tum dillerunt.nam 8C oblongahafunt,3<: fubnigra.a; caudam habent fubtilem,actitam ef bitur
catam Sunt item line fquamis.Ego omnino hanc pelamydem puto,tum uocabuliratione:(nam
a,» & qui ltalice tranftulit , palamita fcripfit:) tum deferiptionis. Lumbrinam uerO quam dicat ne-
^ fcio nifl Vmbram pifcem,qua Romanis hodie Ombrina dicitur:ucrum ea fquamofa cft,ec cor-
poris etiam fpecie nihil aut parum ad pelamydem facit. ^ V enetijs Thynnum uocari audio el
Ton ■ eicK fimiles pifces , alterum la palamida ; alterum el Sgompha diggio. Pelamydts leu

thunni minoris,Rondeletius nomen nulla peculiare adfert: (nam palamide uulgo dida m Pro-
umcia,fecunda Glauci Rondeletiani fpecies cft,ucdiximus:)quida circunferibit, Le petit thun,

Germanicum nomen quatre infra in Thunno A, , . n

Pelamys didia eft quod in luto moretur,Feftus. Vide fuperius in A. Amat mare utemum Hu- C
uiis aut ftagnis,ob dulcem aquam, Oppianus. f Pelamydes fubeunt Pontum uere, aliatemcp
ibi traducunt, Ariftot. Cum thynnis amiae SC pelamides inPontutn ad dulciora pabula intrant
co gregarim cum fuis quaecp ducibus, Plinius.

PelamydesAriftotclipifccsfuntgregales.uelfufanei. ®

Pelamydes,ut modo diximus, Ariftoteli pifces funt fufanei,qui fuflm retibus capiuntur. E
r Pelamydes (CordjU) generantur ad Ponti Euxini finem , SC initium Maotidis. Eft autem r^
cenus(Sinus)quidamThractj maristinquit Oppianus lib.4.Halieut,) proftindifstaus, undeSi:

Melas id eft, Niger cognominatur, 4, ti.

Circit amm,inamt,locnmfluiiiiis %leUs,d fto fmmaffelUtur.Striiho & alij (itAwa: nafomy meant:) idemque
uentis minime expolitus. In eo loca multa funt caua 8C coenofa , ubi multa pifeibus paruis alc^
dis idonea nafcuntur. In hunc primum immigrant pelamydes, ( ) tempeftates enimSf
frigus, unde oculi earum hebetantur , apprime oderunt. Itatp immorantur bC crefeunt ufquc ad

, 60 uernumtempus.quinetiam coeunt, &; ad patrias inde undasl/mnti/iiKfflM^omitj/istolreucrtuntur

ut pariant. Has Thraces fiipra Melanemfinumper hyemem capiunt. Lignum C trabe-

culam)crafsifsimum,nonlongius tamen cubito , plumbo ab altera extremitate bC crebris uncis

Siti 1

ZkAcIUm.

fUmiit,

uj6 De Aquatilibus.

funda

maris immittunt, Fertur id magna ni pondere ftio,& qiiafcunqj eirca uadn in limo contigerit pe
!amidcs,configit.Tum illi celeriter extrahuntcum transfixis miferabiliter pifcibus lignum. Alij
tierd retibus capiunt eas nodiu,quo tempore propter timiditate (metuunt enim quicquid in ma
re inciderit)circauadS congregantur. Itaqj pifcatores difpofltis retibus,rerais & contis ftimnitim
mare uerberantes quantu polTunt ftrepitii cient. Pelamides uerd fplendore fimiil & fonitu per=
culfejin rete ceu refugia quodda trepidte confugiunt: extrahunt, in anguiium prat metu colle
diae, dum funes quibus trahitur rete comotos timent. Interea pifcatores dijs uotient , tj 3«=

Atm., Mh -is 7J c/la^ou PaAte/.itfdlr -wKirou \3atg KXcpoia Alrot.,

Iit j0u&<>(/ «isrmjKpwKWfsKtct/ A(7ir(i a^Lu, hoc eil, Ne quid ( ^leunaforte pelampSj aurahuspijeti) e reti lo
exi!iat,&: exteris uiam monftret.hoc enim uifo.mox omnes euadunt. {MlUntK: Cum thymi,inpit,
circumicui tenemur, 'Heptum malorum depulfori pifianns uota facium, ne Gladim pi[cis,ni ue “Delphitim m ca
ptiuorum numero fit, nam fepe Gladiue magnus lacerato reti thynnorum gregi irretito,ad fe exuendum ex laytets
facultatem dedit.Oelphinm etiam ad moliendas retiiusinfidias acerrimus, ijspernicie afert,acdentihttsconf cie.)
Quod fi nihil adiierfi eueniat.pleruncp in ipfam terra pelamides, retia relinquere nolentes, extra
hunt, Sic etiam in fyliiis ccruos capiunt uenatores , dum prx metu ad retia pennis ornata aiiitim
accedere non audent.Hxc Oppianus. Retibus quidem hodiecp fimiliter in Adriatico pelamy
des capi audio. Rationem pifcandi Pelamydes haud fanc peruulgatam non a feria confidera.
tione alienum eil explicare. Decem itiucnes ad fummiim aetatis uigorem flotefeentes expedi,
tam nauem SC celere confcendunt:& fimulatt^ fe cibo expleuerint , pariter continuo xqualitetm lo
in utruntp natiis latus diflributi remigare contendunt , atq; huc illuc errant. Eorum unus aliqui
ad puppim fedens , armatas hamis lineas ( binas,) quibus & alis annefluntur , ad utranqj nauis
partem demittit, tum ad iingulos hamos efcam ex Purpura Lacsna (Concha) confetSam flride
religat. (Ki tuBjup xyvsf>iy i/ltMxf cf^p'<u AxKium miifvfxt uiKaiy wreJMiefinioy. pro uHAcy forte Icgen.
dum potaS uel hoc fenfu, Et unicuitp hamo efca annedritur per lanam purpurs Lacsns.
quod fi lucKily in acctifatiuo Iegas,ipfam hanc lana eies loco elTe intelligemus. quali etia rans de.
cipiuntur.)T um Lari marina aiiis penna ad hamu quenqi alligat, ut ab occurrente aqua fenfim
&leuiter agitctur.Pelamides autem efcsficinftruds illecebra delinits in hamos innatant.Cum
autem ex tjs aliqua liguritione apprime fiimulata.os in efcam impegerit, tum reliqtis confequen
tes hamis configuntur, ut hami ob muluttidinem uno eodem^ tempore nansfixorum pifeium jo
uexentur. luuenes uerd remigare defifientes,de tranftris furgunt ad fubtrahendas lineas multi,
ttidine pifeium onuftas:quos pofteaquam in nauem fubduxertint , fecundifsima pifcatio ex per.
magno pifeium numero aperte ofienditur, Aelianus De animalib. ly. lo, ^ Byzantiorum Cor.
nu uocatur , Byzanttj mecnia attingens , ibi finus in occafum extenfus ad ftadia fexaginta , cor.
nu ceruino perquam fimilis eft.nam in plures finus, perinde ac ramos quofdafcinditur , in quos
irruentes pelamides facile capiuntur.Id fit cum propter earum multitudine , tum uim dC impel-
lentis fluxus impetum, tum propter finus arguftifsimos,quare uel manibus comprehenduntur.
Earum generatio in Msoticis paludibus fit.inde cum modicum increuerinterumpunt,grege fa
flo, per os ipfum, ac propter litus Afiaticum ufque ad Trapezuntem aePharnaciam excur.
runt. Hinc primum earum uenaiio exillit, non tamen copiofatnondum emmeonueniensefli»
pifeis magnitudo. V t uerd ad Sinopen propius accefierinqa; capi & faliriiam mamriores funn
Poftquam uerd Cyaneas (infulas) attigerint, tranfierint^, ex ripa Chalcedonia albicans occur-
rit petra qusdam, tantumep beftijs ipfis terrorem incutit , ut cueftigio in ulteriorem conuertan.
tur ripam, quas cum prsceps aquarumcurfus corripiat, & innata locorum aptittido maris flu.
xum ad Byzantium cornucp Byzantij defleflat , & ed naturs Impetu propellat, copiofum By-
zantinis populo^ Romano fuppeditat prouentum. At enim Chalcedoni) in ulteriore prope
confiftenteslitore.in nullam eius ubertatis communionem accedunt: quoniam ad eorum por-
tus pelamis fefe non applicat , Strabo libro 7, Notandum a Plinio thunnos appellari , quOs
Strabo pelamydesnuncupauit.Malfarius. Eft in Euripo Thraci) Bofphori , quo Propontis
Euxinoiungitur, inipfis Europam Afiam^feparantis freti angtiftijs , faxum miri candoris , a c»
uadoad fumma perlucens , iuxta Chalcedonem in\AKttt(,Fetufticodicesnonlatere,fedlitorekgum,
quodam Strahone conuenit, 'Majfarius ) Afiac. Huius afpeflu repente territi thynni , femper adttcr.
fiim Byzanti) promontorium, ex ea caufa appellatum Auricornu.prtecipiti petunt agmine. Ita.
que omnis captura Byzantij eft,magna Chalcedonis penuria.D.palfmcdij interfluentis Euripi
Plmms^.iy.MaflariusproD.exantiqualeflione&rPoIybioreftituit D c. Caiterum Auriem-
nu Byzantij promontorium, GrxcdChryfoceras dicitunquod ad ByzatiumEuropa: latere ob-
icflum eft ChalcedonttStrabo author,»: cateri,Hermolaus. Meminit etiam Plinius fupra li 4
cap. ly. Conijeio aut ab auro nominatum hoc cornu, qudd circa illud ex thynnoru captura ’ ma^
gna auri & pecuniarum iiis colligeretur. Memoriae proditum eft,inquit Strabo , cum Byzantij
conditOTes pofi xdificatam a Megarenfibus Chalcedonem, Apollinis oraculum confulerent,eis 60
mandaiie.uc contra cxcos habitarionem locarct.Catcos autem ideo Chalcedonios uocabaf quia
cum prius ad ea loca nauigaflentjOmiira tara locuplete ripa, tenuiorem accepillcnt,

Efca

DeThunnis. Lib.IIII. 115^7

Efcaiacentium(pirdiim)mo!Iioreflcdcbet,quamfaxatiliuni.itaq)prKbericouenittabenteis
haleculas,putrcmcp Sardinam:uel quicquid inteftini pelamys aut lacertus gerit.CoIumelia 8. 17.
de pifctnis loquens.

Pelamis fapore iucundo eft, inquit Xenocrates,Sf meliurculum procreat fuccum : nec facile V
corrumpitur, Vtiottonus. Pelamis exigua nafcitur in lVIsotide,ori grata, facile corrumpitur,
facilem excernitur , Xenocrates apud Oribafium in capite de falfamentis , Rafario interprete,
CPelamis multi alimenti &C granis eft.difflcultcr concoquitur,urinam ciet.falfa callibio(Ronde

letiusmauultcybio)flniiliter,bonumaluumfacita<:attenuat,Diphilus. Philomela pifeis (Gy-

raldus pelamidem interpretatur) carnem duram habet & concodu difficilem , ac excrementiti-
10 am.Si tamen concoquatur,fatis fupercp nutrit, Symeon Sethi. Thynni craflb tenaci^ fucco
funVpelamides magis ad mediocritatem tendunt, Galenus. Idem circa finem tertij de alimen
tis, Sardas, utrecentiores,fiue Sardica falfamenta.ut ueteres appellarunt, & mylosqui ex Ponto
uehantur,omnium prsftantifsima effe fcribit.fecUndum autem poft illa locum habere graculos
& pelamides , K qua: Sexitana appellant. Nicolaus Myrepfus podagricos inter alia thynnis
fiCpelamidibus abllinere iubet. In epilepfia ex pifeibus exhibeantur, qui fuperfluitate uacant.
pingues autcmauerfentur,&il cetaceos,ut fcombrum,pelamydes.hi enim pmnes craiTum terre*
liremcn,d^ inimicum naturae fuccum congregant, Trallianus. ^ Ius in pelamidem deferibit A*
piciuslib.io.cap.y.item pelamidis ac thunni falfi apparatum 9, la. Palmitacoquitur 2^ condi*
tur ut ftirio.Siparua admodum fuerit,frigatur:petrofclino ac fucco malaranctj infpcrgatur. Pia*

jo tina* * r» /% 1 1 f r

Capitis manarum cinis adrhagades K ad condylomata utilis eft, ficut pelamidum falfarum g
capitis cinis,uel cybiorum cum meile, Plinius. Pelamidum capitis cinis uerendoriim pullulas
diftiitit,Idem. Pelamydis inteftina cum capite combufta SC infperfa, paftiones immus) fanant,
Kiranides. Cephali pifeis caput combuftum 8C cum meile inundltim , ficus de fede dC exodia*
das curat,& qua in alijs locis funt.caput quocj pelamydis idem facit.oportet igitur ambobus mi
xtis utijldem libro 4.

Sinope fuper collo peninfula: cuiufdam fita,ex utracp ifthmi parte portus Sd (lationes habet, H.a.
8f mira pelamydia,de quibus diximus quod fecundam pifcationem Sinopenfes , SC tertiam By*
Siantini habeant , Strabo libro 11. uidetur autem loca pelamydum captura deftinata,nominarc
50 ■arsAaMVf^Icumalioquipelamydiondiminutiuae format nomen fit, pro pelamyde parua fiue
cordyla accipi pofsit. ,

TiiJiacansiniirSJiYtfSxiii c*

(JiTOjSophocles in Palloribus. ^4 u ■

Hofpitalitatis proprietatem hunc pifcemhabere feribit Proclus , qui Chaldaeorum aenigma» e.
ricam SiTobfcuram philofophiam eft interpretatusiquod an uerum fit , parum mihi compertum,

ideocpprxtermittitur, Symeon Sethi Gyraldo interprete. GrscelegiturjgfiwMioTSTtttx®?, hoc

eft, Peculiarem quandam dC admirabilem uim habere.Liber quidem hic Prodi hodie, quod fei»
am’,non apparet.Chaldaica fiue Magica oracula Lutetite euulgata funt Gratce cum interpretatio
neinnominatifcriptoris,quem ego Georgium Gemiftum Plethonem effe arbitror.fed in t)s hu*
*6fufmodinihilreperio. Pifcemquidemboreum inter fydera iuxta Andromedam , hirundinis

^ pifeis referre caput,propterca9 a Chaldaeis pifcem nuncupari chelidoniam Theon feribit.

Quod uocis preciumlSiccus petafunculus,K uas Pelamydum, aut ueteres Aphrorum epi fi
mcnidabulbi,IuuenalisSat.7. Maurus epifeopus in libello quem patris Dei Conuiuiumin*
fcripfit, Adamum fingit pelamydem fumere.eft enim huic pifei a luto nomen , e qua materia ho*

Bio primitus a Deo formatus eft.

Pelamides longas ex Oceano uenientes,S ARDAS appellari , Plinius author elthbro ji. sa™.
Thunnuspelamydi Sards tam fimilis eft,utidem plane elTe uideatur.Rondcletius. f Sarda uo
catur Pelamys longa ex Oceano ueniens.ori grata eft,acrimonia cybio prxftans, appetitum ex*
citans, facileCaluum)ad excretiones mouens , Xenocrates apud Oribafium. Pelamydes optis
Co mis quibufq? falfamentis certare poITunt , C adferuntur autem plurima e Ponto: ) ijs tantum infe*

' riores qua e Sardinia Iberia adferuntur Sarda iam uulgd ab omnibus uocantur. Merito au*

tem hoc ialfamentum maxime in pretio habetur , propter fuauitatem fimul fir mollitiern carnis,

Galenus dcalimentis5.jo.Gracelegitur;nAssat,/l'i!iiiSiFovTiti®(ii§i»'T«tt,’j&bf:fX(q>»1ow5^t«(abun

dant hic uoces iitAamifiajriu.Et moxldrojitt&istulS tnuisSBS fi*' rrawf' »W»7*

ubi OTji/!*redlum fingularem fcemininum elfe animaduertendum eft. Nani
ineiufdem libri penultimo capite pifces falfura aptos nominans,fic fcribitiEn -n
rtu.Et paulo p6ft:C6ftat igif animalia omnia dura,neruofa,& coriacea quodamodo, poft$ lalla
fuerint.concodlioni contumacia fieri.qua autem contra fehabent, cumipfa tenuiora fiunt , tum
in cibo fumpta attenuant craflbs Sf glutinofos humores, funt autem optima ex ijs qtite iple noui
«e fairamentis,qua ab antiquioribus medicis nominantur Sardica,x.^rf!(ic(i: Sardas (nunc)iplas uo*
eant, Sarda Rondeletij teneritate inferior eft thynno; atqui Galenus Sardica falfamenta mol
litie 5C fuauitate cacteris prseponit omnibus. § Qui Sardas cB SardinisCde quibus in s. elemento

Lijfcs,

Ulfu

\

A

A

iiyg DcAquacilibul

fcripfimus)confLmdant,impcruiTsimefaciunt. f Triton pelamydum generis cft magnf, mquit
Plmms:pclamydLim nomen communius accipiens: Sardam ueropelamydisfpedem dicentes,
ci qux proprie pelamys dicitur, cognatam efTe intelligimus.

PelamydijUt contjcio, cognati fimt pirces,qui Bratti, alibi ueroLifles uocantur apud barba*
ros 6^ antbropophagos quofdam Americas incolas, ut Hifpani pdamydes Sardas uocant Bizes*
Anthropophagi quidam in America Bratti uocant pifces,quos Lufitani Doynges,HifpaniLief
fes,(alias LyiTesOij Airgufto menfe e mari flumina fubeunt,ut in cis pariant , 8C in ipfa migratio*
ne capiuntiir.magnitudo eis qua: Lucio adulto.Multos eorum capiunt reticulis, partim eiiarh fa
gittis figunt, domum afportant aiTos,ubi in farinam redigunt, quam nominantPira kui, ut tra
dit Io, Sraden Hombergenfis in hiftoria captiuitatis fiiat apud Antbropophagos America, Bel* lo
Ionius quide Ltflam uel GlilTam genus
quodda thynni a Cretenfiu uulgo appel
lari fcribit:de quo nunc eius uerba fub*
ijcicmus,

Liflam uel Gliflam, aglabra & fqua»
mis carente cute Cretenfiu uulgus ap»
pellat, aliud Thynni genus, bicubitalis
longitudinisjhumani^corporis crafsi*
tiei:quod extra Cretam Copanu uocat,
contorta fortaCsis a Scepano didione.
huc enim efl*e Scepanu nihil uetat, que
Dorion Attagene marinum appcllauir.

Sed no eflOppiani Scepanus.Eft enim
hic Thynnus plane pelagius, inalto ma
ri deges, ac delica tifsimiraporistScepas
nus uerd litoralis ac ccenofiis. Differt a
maiore ac uulgari Thynno , quod tere*
tior eft , branchias^ Pelamidis habear,
acdcntiuloco rugofasatc^afperas ma*
xillas:pinniscplateralibus, caudeae ter
goris ad Synagridem accediticauda ta*
menno ufqueadcd lunatageritjfcd ma*
gis bifitrca. Porro interiores ipfius par»
tes licad maiore thynnum accedunt,iit
cciain hoc pyloru quadraginta ampli
us apophyfibus in gyru circuuallatum
facile comperias. Eius forma propone*
re fiiperiiacuu efle duxi,qudd fimplici*
ter didi Thyni imago fatisfacerc uidea
tur,BeIlonius. Vide etiaproxime retro
fcriptaad finem eoru qu^ depelamyde
Sarda funtj&fupraetiam,Elemcmo A,
in Attagene, pag*u6. Alia quidem Pe
lamys Rondeletrj indetur, cum alias, t«
quoniam ea dentata eft.

COROLLARIVH IIH,
de Thynno.

Thunyii hac imago V metijs ad nos mijja eS^,
Lufitanos audio nominare ‘Bonito.

T H Y N N V s Grscum uocabulum
a Latinis plerifc^ feritatur. Gaza Thun
num y.in u.uerfo dicere maluit, ftcuri
£>C Horatius, hoc uerfu Serm,i.4. PIu»
res annabimtthunni, 5^ cetaria crefeet,
et Varro apud Nonium nos promifeue
utemur. In procedentibus tribus Co*
rollarijs quodam protulimus, ad 1 hun»
nos etiam referendarquorum hiftoriam
qui pleniorem nofle noluerit, ea perle^
gat omnia; & quintum infupcrdeCr*
cyno Corollarium. ^ Quos aliqui ihyn

nos

DeThunnis. Lib.IIII.

nos uocant,AthemenfesfolenttIiynnides appellare, Athenaeus. Attici quidem alijs etiam fremi
ninis nominibus utuntur, promafculmis in communilingua.docSiores fere diftinguunt, ut Ari=
ftoteles, thynnum in genere,uel pro mare duntaxat,thynnidem pro foemina.Tiii SmriaJx -nH iiffi-
' nisc^<p<s^'s|/iji«irii/Aetso7iA»t,Athensus. Speufippus etiam & Epicharmus thynnidas a thynnis
feparint.item Cratinus: Eyti sVi « (jiAmtos.* » Ki Theodorus thynnide

conuertit thunnam. Porro Swls pro pelamyde quotf accipitur,ut Softratus indicat,forma ni
mirum diminutitiateuius etiam 9ultra| eft.

01 Scwoat yyohtvntJ-Aovsvm <F -sfttr jflt/TttJiot sit«Afl:ttv<i'(wj/, Ariftoteles.ex quibus uerbis fuipica-

retur aliquis thynnides alias quam pelamydes efletai thynnos anno uno maiores quam thynni=

IO des, ut forte hs etia maiores fint quam pelamydes, praefertim cum Ariftoteles obfcuras huiufmo
di fynonymias ufurpare non foleat; (Xenocrates quide in librO de alimentis thynnide H pelaraia
dem feparat,)fcd cum Softratus apud AthenteS thynnides acpelamydes nomine folum differre
doceatiS; Gaxa quoq; pro pifce uno acceperit,his potius authoribus accedam quam rem in du=<
bio relinquam. non tamen cum Rondelctio dixerim Gazam pro ^iwvi<Aa>ij Icgifte 'sriiAit(«i//'»(/. na
1! eadem utriufqs fignificatio eft, utrum legerit nihil intereft. ^ Oppianus foeminam 8al/i/iu/ uo»
cat.item Archeftratus hoc uerfutKcu 9utir»s sgctoiy ^uvotJ^aopuvio tOjj niyKAlou,HS fMiyooTivhis Bo
{iwTioV itiiy.-ut thynne fit maior, thynnis minor. Thynnidas quocp nonulli trichiadas uocant , 8£
OTf«(/o:i/J«s,Nicochares apud Athenatfi. ^Thunni nome(quamuis Graeci gramatici a uerbo 8w^(i
deriuent.uide in 3.)fadtr uideri poteft ab Hebraico tannin feu thannintquod cetu interpretatur,
lo uelpifcemmagnu.Legefuprain Ceto in genere A.pag.ijo. Sunt qui tannim &leuiathan fyno=
nynia faciant. Pro thunno Albertus barbara uocem talga ponit, ubi biftoriae animalium Arifto
telis lib.8.cap.5o.intcrpretatur. Videtur &: Gramon ucl Granus, apud eundem ST feriptorem
de nat.rerum nomen barbarum aut corruptum,nihil aliud quam thynnum fignificare. ^ Thun
nus a Graecis uulgd pallaxuel pallacis, meJA!t^,5raaAM(s,dicitur,Niphus. uidentur autem htec no=
mina a Graco uocabulo antiquo pelamys corrupta , ficut K pelamia Italorum. Thunninam
pro thunno recentiores aliqui mixobarbari dixerunt. ^ Italica thynni nomina inuenio, Ton,

T onno, T onnine. Maifarius etiam Italus Thunnos hodicque nomen feruare teftatur : quod
quidemin alijs etiam plerifque linguis uerum eft. Hifpanicum eft, Atun. Orcynum Ronde
letius feribit in Prouincia uocari Thon, a Santonibus Athon. Gallus quidam anonymtis inter»
jo pretatur la Thunnine. Sed Thunnina uidet magis proprie dici de carne thunni, prscfertim falfa.
Germani omnes eode quo Flandri fidAngli nomine appellare potertmt.Eft aute FlandricSj^SItl
nt jtt: Anglica,Cuny/uel 'Cimic. Licebit Sd pro aetatis ac magnitudinis differetia recepto thun
ni uocabulo epitheta adtjcere:utcordyla,id eft foetus thunni, dicatur C!lt jundet Ctmi jn: uel di
minutiuonomineuno,^^!»/:!^. deinde pelamys, cinf^Oitteltlini/tteber =^4lbmni/n.tertio
anno thunnus, eiit Cuitijn.quarto orcynus.cin groffer Cutitfn. quinto cctus,cin TPultuitif t»;

Thynnimultitudine fua omnibus litoribus fiint noti,Iouius. T yrrheni maris accolis magis, B
c^ ijs qui Adriatici litora inhabitat,noti fiint,Matthiolus. Scombris Hifpanis replent cetarias,
thynnis non commcantibus,Plinius;Ma(raritis interpretatur, propterea quod thunni ad ea loca
non comeant : fed quaerendum an Plinius potius fenferit de tempore quo non corneam thynni,

Sfc. Dethynnis qui extra columnas Herculis capiuntur,lcge infra in F. Plurimus thynnus in
Ponto,nec alibi pene foetificant, Solinus. Vbi ut plurimu reperiri, ST quo, quacp 8^ unde migra
re foleant , leges mox in c. CJuibus uerd in locis prteftantiores fint,leges infra in F. f Scombri
pifces funt paruis thunnis fimtles , Scholiaftes Ariftophanis. Prscipiia magnitudine thyn=
nuin inuenimus talenta x v. pependiiTe. eiufdem caudae latitudinem duo euhita 8C palmum:
Plinius ex Ariftotele,apud quem caudae interuallum non ad duo , fed quinque cubita ftiiffe R»
gimus. Quod fi proportionem huius thynni 8( caudae ( inquit Maifarius )re<fte perpenderis,
non ad quinq!,fed ad duo cubita palmum, ut in Plirao,fic inAriftotele etiam legenda elfe con.
ijcies. dfLubricos elfe thynnos Plinius tradidit, Gaza ex Ariftotelelaues cSuertit.In Mnefithei
apud Athenaeum uerbis leguntur pifces fquamati,utthynni, fcombri, thynnides,- congri,£Chu»
yo iufmodi.apparet autem legendum,non fquamati. Pinnulam fub uentre thunna; fceminac apha>
reum(K!p*fM)nuncupari Ariftoteles, K qui repetunt ex eo Athenaeus & Varinusferibunt: qua
careat mas.quod SC Plinius inftia Naturae hiftoriatranftuliufed Rondeletius eam in utroc^ fexu
obferuauit.Eft & nome propriu Aopxfii/s filq Hippix.f Thynni cute funt la:ui,pliibei coloris,caU
da Lunj modo bifurcata.Malfar. Gladio pifei cauda eft Lunj crefeeus figura, thynni modo.fed
latior.Eideminterns partes eaede funt cum internis partibus thunni,Rondeletius. Xiphiasce»
tacetis pifeis ad thynnum plurimum accedit.Bellonius.^Habct thynnus in dorfo aculeos renui
membrana iundlos.quos pro arbitrio condit dC exerit, (iardanus. hoc puto alius nemo de th yn»
nOjfed ueteres de delphino fere.

Thynni nafcuntur etiam in amnibus, utin Nilo, Rheno, & Pado, Platina. Ab Oppiano 5C c
6o Ouidio pelagijs adnumerantur. Thunni omnium maxime pifciumgaudenttepore, Silob eam Ler®*
rem arenam dC littora adeunt, per fumma etiam maris innatant, quo teporis potiantur. Pifei»
culiautcmferuari propterea poirunqquiafpernuntur. maiora enimmagnifequuntur.fed ouorS

E B 4

t4Uit4tio.

Somm»

Kigrath.

u6o DeAquacilibus.

SC prolis pars magna proinde abfumitur.Cum enim pifces defiderio teporis loca foeturar adeant,
liguriunt(Ai/(iMr»Tt>£i)quicquid attigerint, Ariftot. Thunni carniuori tantum funt, Ariilotel.

Et rurfus; Thunnus, amia &: iupus magna ex parte carne aluntur , fed algam etiam tangunt.
Thynna nullum iniquiorem pileem cenfeo,necp fcelcratiorcm in mari uiuere. Primum enim ut
ex refepepetitjfiatimfuam procreationem, quantamcunc^ capere poteft,immircricors deuorat,
Gillius ex Oppiano. In Oceano uerfus Carteiam frequens agitur thynnus e uetufto feruore
ingenti ( fic habet uulgaris translatio, Grace legitur,[bf ?l «Atss sraAmas, in teditione Grac

colatina Henrici Petri, pro !toamks forte legendum otAA»j) pinguis SC craiTus impellitur. Querna
uerd quadam glande faginatur,qu3e ad maredj?! ^ 9KAaw»s,in mari)nafcitur humilisadmodum,
atfertilem ingentemcp impendio producens fruiSum,(«<i^cwrti/ xoymij/Dqup quidem copiofain i»
ipfa etiam terra generatur Hifpana,ingentesfanc radices perinde acintegraciTsAsaBquercushai
benstqtw profetfid ab humili radice tollitur minus,^C2^i«es(^« ■iS ’tx Qtiiaa TXTrsrSs «^»(/.fortc,
fi!iii!»»o'i9irt‘>'».Sie.ideft,In altitudinem uerd minore quam uel humilis aliquis frutex aflurgens.)
Tantum uerd frudum affert,ut poii maturitatem littora SC extra columnas SC intra glande refer
tailnt,quam atftus aquarum eiedat.C^terum intra columnas femper minus ac minus reperitur.
ut autem autor eft Polybius,uf(p ad Latinaming^t Aaw«t)ipfae glandes emittuntur, nifi Sardinia
quoque inquit, di huic uicina regio ferat. Verum thynni ipfi quo magis columnis propinquant
ab exteriore delati pelago,ed amplius efca deficiente macerantur. Addit in mari hoc animal fem
per adefleCHrur n tJip.) plurimum glande gaudere , cuius cibo eximiepingue»

fcattcumcp glandiinn fuerit ubertas, SC thynnorum fieri ubertateha, Strabo libro j. Sed & Po- 1«
lybius ipfe libro i4.Megalopolitanus,ubi loquitur deLufltana regione quae eft in Iberia , tradit
ibidem arbores glandiferas efle in profundo maris, quarum frudibus thunni uefccntes pingue»
fcunt. quamobrem non aberraret qui eos porcos marinos appellaret, nancp thunni ueluti porci
augetur,ex Athena;o,Ma{rarius. Thynnusnonimoddglandes,uerum8Cpurpurasprofequi>
tur prope terram, ab exteriore pelagoufcj)inSiciIiaminchoans,Strabo libro y, Omni (srfSKua
tiiUaraXixsAiirjiJitAKWifayai/is <i)»t/itei<»('<fi/»(tlh'»i'^3Ka«ww,EuftathiusinOdyiretEJH. f Thyn
norum captura eft a V ergiliarum exortu ad Ardtiri occafum: reliquo tempore hyberno latent
in gurgitibus imis, nifi tepore aliquo euocati,aut plenilunijs.Pinguefcunt , SC in tantum ut dehi»
fcant,jPlinius. Thunni etiam latentpracaltisgurgitibushyeme,pinguefcunt9alatibulomaio
rem in modum. capi incipiuntuergiliarum ab ortu adarduri occafum ultimum:reliquotempo»j»
fe quiefeunt latentes, Ariftot.dehift,lib. 8. c!SM(i'©'(r(iiyt7taniTOT4uy»<iAeiw,ai}(j«nCEo4f«©'.

4<uA<n)B<it'xiu™7r>Ai/xvi»itT©'oi(/, Athenaeus. Videturautemuerbumo-fJiycTia corruptum efle, pro
sri'©' yiviTvu, fic enim Ariftoteles hiftoriae animalium S.iy.ttsa ywotrra 'jnoTxsm (xetw ria* ^«Aaoe. Na
talis de Comitibus uidetur ii-iryvnii legifle,uertit enim [coit.qfed fine authore.Csterum pro otai»
placet quod idem interpres 7i»Ai/«f«iT©-Iegit:uertit enimtquauis multo fanguine abun»
det.] ^ Thunnos dormientes ffpe thunnarij circumretiunt. dormire autem eos argumento con
ftat,quia admodum quiefeentes , leniter^ pandentes albida oculorum capiantur, nodu potius
quam interdiu dormiunt,ita fopiti,ut ne iada quidem fufeina moueantur. 8C magna ex parte uel
ad arenam,uel ad terram,uel ad lapidem aliquem procumbentes quiefeunt imis gurgitibus , uel
fub faxo,autlfttore abditi, Ariftot. hiftoriac anim.4. 10. De thynnis confidentius alSrmatur, 40
(quod dormiant. )iuxta ripas enim aut petras dormiunt. Delphinus dormiens paulatim ad ua
dum defertur,8C impingens expergifcitur,mox^ iterum ad fummum tendiqrurfus^ dormiens
demittituritit pluribus in Delphino c.fcripfimus ex Plutarcho.Idem autem &Thynnus(inquit)
ac eadem etiam de caufa,facere fertur. Caufam in Delphino dixerat perennem cius naturae mo»
bilitatem, ut idem uitac motus^ ei finis fit. quafi uerd motus fit propter motum. Ego fomni qui-
dem caufa SC quietis,Delphinum in alto demitti adgurgitem dixerim ; refpirationis autem gra»
tia rurfus ad fummum efferri. qua cum thynnus non egeat,non fimiliter eum dorraireffed potius
(cum Ariftotele)imis gurgitibus,uel fub faxo aut litore abditum.

Intrant e magno mari Pontum uerno tempore gregatim,nec alibi foetificant , Ariftot. Nis
mirum ficut Salmones ucre ex Oceano flumina fubeunt,afccndfltcp fubinde dulcioris ac purio» yo
ris aquse defiderio, 8i fupremis demum locis pariuntfinde rurfus in mare defcendunt,fiuc ipfi, fi
ue foetus tantum, perpetuis fere migrationibus occupatitSic etiam Thynni eodem tempore iiue
ex Occano in mediterraneum mare uenientes, fiueprimum exinferioribus mediterranei locis
afcendunqdonecinPontumSdadfummam peruenerinnibi pariunt,acrurfusegrediuntur,6fc.
Thynni ex Occano ucniunt in mediterraneum mare cum uere ad fobolis propagationem infii»
gantur,Oppianus. CJctae Dorion de orcynis.eadem fere narrat Oppianus de maioribus thyn»
nismempe quod ex Oceano per fretum Gaditanu ingrediantur mare mediterraneum:quo fitut
plurimi in Iberico Tyrrhcnocp mari capiantur.-poftea uerd pafsimrcliqufl mare pererret, Vuot»
tonus. Thynni Maio menfe irrumpunt in mare noftrum ab Atlantico Oceano, cogentibus xi
phiis pifcibus.Iouius. Cum thynnis amia: SC pelamides in Pontum ad dulciora pabula intrant 6a
gregatim,cum fuis qu»c^ ducibus, & primi omnium fcombri, Plinius. Thynni fubeunt Pon»
tum ucre,:eftacemcp ibi traducunt, Ariftot, Et alibi; Septembri menfe recedunt. Idem dro.

mades

DcThunnis. Lib. IIIL iidi

mades a curfu pifces omnes appellat , qm' in Pontum aliunde excurrunt , qui^ irix uno in loco
conquiefcunt,(nosSttet4)flfci> appellare polTumusOcuiufmodifunt thunni,pelamydes,amig.
Vidcfupra,D.elemento,pag.4io. ThynniPontiSfubeuntdextrorfum terram cotingentes.fed
remeant contra;! juu enim in latus fe admonent, quod propterea facere dicuntur, quia dextro o= (Vtfia.)
culo clarius uident fua natura,laeuo hebetius, Ariilot. Dextra ripa intrant PontiI,exeunt la-ua.
id accidere exiftimatur,quia dextro oculo plus cernttyUtrocpiSalmanmpro utroj^re^onulauo)h€bc
tc natura, Plinius &; Solinus, Ex Ariftotele Athenaeus quocp repetijuite Aelianus de animalib.
9.4x.Thynnos(inquit)altero tantn oculo uidere cofentit Aeichy!us,ca inquit: Tamuii/ci^iicc
(aSxJuhit Suirs i7?i«i".idefl:,Siniftraoculu thynni more applicas,uel potius detorques. Pontu enim
Io ingredientes,ad dextrS latus,unde acrius uident, terri habenuegredientes nero ad contraria lita
tus fe accomodanqSf terra fecundum eum oculffl quo clarius uident,habentes nauigant. Et Plu
tarchustimmd uero ipfam prius opticen uideamus , qua nec Aefchylu pifeibus negafle pute. Iie
enim inquit, Too-«mil(riVi'a,8ic.^'Defaxo miri candoris in euripo Thraci) Bofphori, cuius afpe»
eSu territi repente thynni, femper aduerfum Byzantij promontoria petunt, didlu eft fupra in Co
rollariodepelamydeE. Multi in Propontide :eftuat,Pontumnonintrat,Plin, Opperiuntaut
Aquilonis flatum,ut fecGdo fludu exeat ex P6to:nec nifi intrates PontuByzanti) capiunf,Ide.
Bruma no uaganuubicunqj deprehenfi,ufcp ad equinodtiB ibi hybcrnant,Ide. Tempora cornu
rationem Thynni fentiunt , Solftitia praeclare nofrunt , nihilcp ijs ad hanc rem coeleftium rerum
peritis opus cfl; ubi eos hyernis initium deprehenderiqibi libenter commorantur ,SCexeo loco
X» ad uernum tequinoflium non fe commouent,ut Ariftoteles tradidit , Aelianus SC Plutarchus.

Quod ad coeunda focietatem,2<l mutua inter fe amore tuenda Thynnis arithmeticae rationes o=
pus funttidcirco mathematica difciplina exadfe tenent, ut gregarim natantes, femper fisura qua>
drataCcubica)efRciat,atcpfex lateribus coprehenfi,foliditate ex femetipfis omnibus ccftiiuant,ec
quadratu ordine ex omnibus lateribus in natando feruet,ut fi fpeculaior emineres Thunos pro,
be numerare fciat,ftatim totius gregis numera ineatiqudd fanc praeclare teneat, altitudine latitu,
dini,&l longitudini,a;quali ordine refpondere debere,GilItus ex Plutarchi libro V tra animalia,

&ic. Ad promontoria BubonicumCi^ 7^ fiat ^ Br6ftin«),alias bvSoiviku) innumerae Thynnoru gen
tes uerfantur.eoru maximi fimiliter ut fues,foli&l feparatim natant.-alij more luporum bini proS
cifcunturtalij quemadmodum caprae,qujin laris paflionibus gregatim pafcuntur.Exoricnte Ca
jo nicula Si ingrauefcente aeftiuo calore , in Euxinum natare contendunt ; & marinis fliidtibus ab
feruide radiato Sole calefcentibus , inter fe uelut conferti contexti^ confertis turmis natant , dC
corporum coniuntftione adperfruendam umbram feinuicemopacant, Aelianus De animali,
bus ly. j.

Non alibi 4' in Ponto fcetificant, Plinius. Plurimus Thynnus in Ponto, nec alibi pene foetifi PiiitKf.
cant.nufqua enim citius adolefcunt,fcilicetob aquas dulciores,Solinus. Pclamydes ac thynne
>n Ponto pariuqnec ufpiam alibi, ut fentit Ariftotelestut uerd Strabo rcfcrqparirint in Matotide
palude, Vuottonus. Pifciculi plurimi femel pariunt,ut fufanei qui retibus capiuntur,chromis,
pairer,thynnus,pelamys,Sfc.Ariftotelesquintohiftori3ecitante Athenxo, Thunna circa foifti
tiumparit folliculo quiddam fimile,inquoouaexiguamulta^confiflunt,Ariftot, Etalibi: Ac,

.^0 ditfua oua condita quafi utriculo.incremcntfi ant partus praecipua fumit celeritate, tikts » 9ia/,
fis vtf/hust-Tuij.^caBovx Athen^us ex Ariftotele. Thunna

(0uir«)pelamydesparitinPontoEuxino,circa hoftium paludis,ubi crebrae harundines exeunt,
ubi ea cum mari (Ponto) committitur. Oua tedita partim matres fetftatae deuorant : partim inter
arundines 5C iuncos retenta perficiuntur, mox autem utexouis hi pifces nati funt, natalem lo,
cum relinquunt, &C in Thracitmi finumMclana (id eft. Nigrum cognomine) abeunt, ( ut fcripfl
fupra inPelamyde E.) Oppianus. ^Thunni Si ^ladtj agitantur afilo Canis exortu, habent A/iia*.
enim utrique per id tempus fub pinna, (7^i£vi^i!^uy<*,ficut&; Athenaeus legit)ceuuermicu=

Ium, quemafilum uocant, effigie fcorpionis , magnitudine aranei, infeftat hic tanto dolore, ut
non minus interdum gladius , quam delphinus exiliat. unde fit, ut uel in nauigia fepenume,
y, ro incidat, Ariftoteles. Thynnus pifeisimpetuofus eft, ed quod certo tempore cedrum in ca,
pite habeat, Ariftotele tefte , Athenaeus. Plura de afilo fiue ceftro inuenies fupra pagina 1 li.
elemento A. Oeftr.um habent circa pinnas,7ri^7w;^!S^vyrcc,£r( certo tempore etiam in capite,Eu
ftathius in Odyftex x.ex Athenaro. Oppianus lib. a.Halieuticoru, thynni & xiphiae calamitate
decantas ihyiop eTsfifi nominat. ^ Vfta thynnis longifsima bienio,Plin. Actii £7

Prae nimia pinguedine dehifcunqnec plus quam biennio poftimt uiuere. cuius rei argumentum
pifcatores inde deducunt, quod cum aliquando limaria: anno fuperioredefeciftent , thunni le,
quenti anno defecerint, Ariftoteles. louius thynnos bimatu expleto non quidem deficere pu
tat,fed ali)s nominibus appellari, ut funt orcynus et pompilus. Adeo quide thynni augenf.ut Pii
nij teftimonio caudae eoru latitudinis duorScubitoru reperiantur,ip(italcntora quindecim pon
do.Qudd fi biennia uiiaen6excedut,quomodoeuadattannVQiiotidianaexpcrietiaCinquit Sal
uianusjthynnos capi uidemus,quos corporis magnitudine,fquamarri crafsitie,atq) carnium du,
ritie, biennio multo prouediores effe fateri oporteat. Qiian^ aute deficientibus limarrjs , anno

ii62 DeAquatilibus.

fcqucnti etiam thynni deficiant, non ob id eos obijlTe, fed in aliam potius iieluti quandam fpeci=
cm,uel priori nomine pofthabito mutatos eife credendum cft.

Thynni quanuis carniuori,gregalcs funt, Ariftot. Maximi folitarij natant, alij uerd bini,a=

Irj gregatim.iitin c.ex Aeliano retuli. Nominantur K inter jtorat.id eftfufaneos pifces, thyn=
ni ab Ariftotcle,quinto hifioria:;rj autem funt,qui(fufini,addit Gaza)retibiis capiuntur. Etpa=
uidi magno fugientes agmine thuni,Ouid. f Multa quj prudenter aut prouidecirca migratio»
nem fuam faciunt thynnijfuperius in C.iam explicata iunt. Thynne criidelifsima pifeiu oua
fua ilatim sdita deuorat,quotquotafrequitur,Oppianus Halieut.i. prope finem, uideturautem
etiam fobolem recens ab ouis prognatam uorare eam fentire.tiit ivn TixHciti iLu xJUm RitfSiw

Avrti yeivett^ft ttfinxif^cuvvTtucff^xKtyii^i N«A«2 : « Jtfltc tar ttiy o4K7©' io

’<AriSjlfmam ■nmt, f Thynni faepe nauigia uelis euntia comitantes, mira quadam dulcedine per
aliquot horarum fpacia & palTuum miiia a gubernaculis non feparantiir , ne tridente quidem in
cos ftepius iaflo territi.Quidam eos qtiihoc e thynnis faciant, pompilos uocant, Plinius. Sed
Pompilus toto genere a Thynnis diuerfus uidetur.uide fupra Elemento P. ^ Irrumpunt Maio
menie in mare noflrum ab Atlantico Oceano thynni, cogentibus xiphtjs pifeibus : qui telo a ro=
ftro prominente inflrucSi,cos toto mari perfeqtiuntur , Ionius. Thynni cum gregatim praeter
Italiam aiSi elabuntur & Siciliam attingereprohibentur,in maiores incurrOt beluas, ut puta del-
phinos,canes,alioscp cetaceos, e qtioru uenatione canes & galeotas pinguefeere , quos xiphias,
id ell gladios appellanqferttnt, Strabo lib.i. ^[In mari circa Taprobanen permultas balpnas thun
nis(Gi//tW/t*c«0Hre£i^«erferar,2)e^i»mfi)eiIeaiunt,AeIianusDeanimalib.i6..8. VideinBalynaD.ao
^Cepphiaucs thunnos niaximecomitanturtquodab iis pifciculorum, quos dentibus fuisdifeer
punt.carunculae aliquot in aquis relinquunttir,quas ipfae ingurgitant, Oppianus in Ixeuticis.

E Non in Ponto tantum capiuntur thynni,fed in Sicilia quocp &C alijs inlocis, Aelianus. Ver

Captura. no tempore ex Oceano mediterraneum mare fubeuntes capiunt primum Iberi, deinde Celte cir
Ingfurrc. ca Eridani oftia,&; uctufti incola Phocaa; tertio T yrrheni Sd Siculi, inde per immenfos gurgi»
tes difperguntur,& totum mare replent,Oppianus. Non niii intrantes Pontum Byzantij ca»
piuntur,Plinius. Et ruriustin Euripo Thraci) Bofphoriiuxta Chalcedonem inlitore Afiafa»
xumcftmiricandoris,auado ad fummaperlucens.huiusafpetSu repente territi, femperaduer»
fum Byzantij promontorium pracipiti petunt agmine.ftatp omnis captura Byzanttjeif, magna
Chalcedonis penuria, D.pafsibus medtj interfluentis Euripi. Vide etiam fupra in Corollario de j»
Pelamyde E. f Gregatim uagantur.ob id in Euripis maxima eorum efi captura,Iouius. Ca»
piuntur nonnulli ex thynnis, cxtCriscp latentibus tempore fui fccenus,cum le motient locis tepi=
dis,aut ii temporis infolitx quietes contingant. Prodeunt enim aliqtiantulo de fuo cubili paiiiJ,

& praecipue plenilunio, Ariftoteles. Thynnorum captura eil a Vergiliarum exortu ad Artfiu-
ri occafum.reliquo tempore hyberno latent in gurgitibus imis , niii tepore reliquo euocati, aut
pleniiunijs,Plinius. Dum paruos foetus habent,difflrulter:fcd cum iam foetus excreueriqfaci
Ic capiuntur infeliante oeiiro, Athenaeus. Graeca uerba iic fonantlKor "uat ^ m tyti tuxjt m miiixjx,

5 (xsjaj) yp oisfci! ichlirxi-nu, Thynnorum pifcatione Itali & Siculi ce»

Cftir. tiam(a»viiw)appellare folent,tum loca quo reponere foliti funtmagna rctia,cperumcp inftrumcn

Cctothmi. tiimquo captari aifueueruntjCetotheriaCsimSseit, fccm. gen. redio lingulari) ideo nominantur, 4.0
quod magnos thynnos in numertim relit^uorum cctaceorum referant, Aelianus de animalib, i j. ^
Jhyimfcopi. 16. f T ametfi pafsim in aeditiore rupe Ca Strabone libro uocata) liantes thynno»

fcopi, thynnos fpcdlarenqutiraditin Equitibus Ariiiophanes,Keif'^!'''!iiE7p»piu'ioSyvtsui^oj>asSt£o«

nxvsTiiii: in Ponto tamen prscipue ex alta fumma trabe in uado clefixa pifces colluiirant ac ob»
feritant hodie thynnofcopi:quimos(eoam)antiquis fuit. Philoftra tus Iconum primo:AeB«<ft’»dtSi!
^x.xvsTn^a^^TvUyOf 7t; ccip^ fjSj' (^i^fAnirou , iUi Ao-iiftiystvas. Qiitc forte piicatio ab
Vlpiano in 1. Venditor. ff.Communia prsdiorum,tlgnaria appellatur; quanquam in meis codi»
cibus Thynnaria redieferiptum fitinec tam abfurdc,quam literati homines cxiliimant,utraq)le»
diio,qua Accurlius non refpuit,defcndi poteli,Broda;us in Mifcellaneis 6. 8. Qtidd Ii tigna=
riam pifcationem legamus , interpretari forte licebit eitifmodi , qualem mox ex Aeliano retere- ca
mus, in qua tigna bina excitantur, quorum alteri fpcculam fuliinenti perlongus retium funis al-
ligatur. Strabo libro 7. in Africae deferiptione , PoftThapfum duitatem (inquit) eli infula in
pelago Lopadufa: a-m 'ix^x A(i(iior©- S/wensrdoce. interpres tria pofteriora uocabula

prxterijt.pro ultimo apparet legendum ^umoxKtTnxu.

9uvuoxxs:T&-J<m fiiiGas Pxvyvtxsxyt^xtnHf/xi^tTvayCun^x^aivxtj Oppianus fub It»
nem tertij Halieut. ei^nS«gxs Graece uenatorem fcu pifeatorem thynnorum fignificattufurpa»
tura Sophrone. f De Thynnorum pifcatione quacdamleges etiam fupra in Corollario de Pe
Ctffturafcr/itlamydeE. f Thynnos magnos ftifcinis(7joii!i/'ii<7i)feriebant, quod Soumfs;; appellant, Suidas.

/emant. Thynni dormiunt,pra;fertim nod}u,itafopici, ut ne iadta quidem fufcinamoueanttir, Ariftot.

Hantir. Celtas audio,5<: Mafsilienres,atcp omnem Africa maximis & firmifsimis hamis ex ferro con» ^ 0

tfin. fediis Thynnos comprehendere folerc,Aelianus de animalib. ij.6. Thynnus capitur efcaco.

racino, Oppianus Halieuc.j. Efca ad thynnos tantum: Q.uin(J nuces regias comburens, in ci.

neremep

De Thunnis. Lib.IIII. 116 j

nerem^ conucrtcns,cum ratnpfydio K purifsimo pane, perfufo aqua,cumcp eaprillo cafeo con
tundito, quibus utitor pofieainliarpafta confedis, Tarentinus. ^ xmvs, ideftFufaneos pi« Retilms.
fces uocat Ariftotclcs,qui retibus capiantur, (Gaza addit, firfim) quibus & thynnos adnumerat.

Thynnos dormientes fatpe thunnarij circumretiunt.CJui Heracleam,Tion, Amafiria, Ponticas
urbesincolunt, plane fciuntquo anni temporeeiufmodipifces eo accedattCjuare permulta con.

cra eos inftrumenta comparant,naucs,retia,fpeculamin excelfum excitatam,quam in littoris e.
minenti Ioco,8(l circunfpedlum facilem habenti,dcfi'gunt:cutus conficiendi rationem raoleftum
mihi non erit explicarciTignaCwftju-itlbina procerifsima abiegna excitant, intercepta SC itmda
inter fe,trabibu3(cfiwin) latis K crebris immifsis , 6C facilem afcenfum fpeculatori prtefiantibus.

IO Singula naues utrinq; fex iuuenes expediteremigantes habent. Retiabene longa fimt, non ad.
modum leula,fi«: qua: magis deprimanturplumbo, ^leiientfuberibus.Copiofi autiftorupifeiu
greges in ea feruntur. Itacj! uerno Soleillucente,uentis placide & tranquille flantibus.codo lacto
&: quafi ridente, conquielcente a tempcftatibus mari , frequentes Thynnorum pifeium greges
appropinquant.quodquidemipfumlimul ex fpecula prudenter & acute fpeculator profpexit,
pilcatoribus unde uenianqdcnunciat.Hi ad uocis fignificationem retia tendunt. lam fi intra re.
tia ingrcdiantur,licut dux exercitus, uel choro praefetSus, hoc ipfum figno dato edocet. Itaqj fe.
pe totum gregem capit, Sf non aberrat a fcopo.nec defiderio frullratur. Cum iierd Thynnoru co
hortes in altu fefe incitauerint,is qui ex fpecula acerrima oculoru acie horu adiones obferuaqco
tenta uoce exclamat, reda ad altu remigatione contcndenda,i!luc^ infequedos clTeihi porro alii
gato ad alteru tignu.quod fpecula fuftineqperlogo retium fune,naues ordine remis propellunt,
ita ut inuicem non feparentur.nam 8C rete in lingulas diftributum eft naues, Et prima nauis , ubi
fuam retis partem eiecit, difcedit, hoc idem facit deinceps fecunda , SC tertia ,& quarta. Qui
quintam remis impellunt,interim feparanqut mox eieduri uideantur. Reliqui ucrd nunquam
laxare debent.Deinde alij alio remigant, pro fe quifque retis partem trahit, poftea quiefeunt.

Thynni uero circii uallati per ignauia SC timiditate non fe loco mouet. itacp coferti coprelicndun
turiSf remiges tanquam eiuitate aliqua in poteftate redada, totum pifeium (ut poeta diceret)po.
pulum capiunt. Norunt hacc SC teftantur tum Eretrienfes tum Naxij, ( EmrU iirii £tda:x,

3^axitsma CjcUdum in Atgxo ) hac pifeatione infignes , ut Herodotus & alij referunt , Aelianus
De animalibus ly. y. Scombri dum aliquos gentiles fuos retibus inclufos uident , fponte ad
jo eos ingrediuntur, rurfus ucrd egrefTuri, alij quidem per maculas ampliores ( fnhtit nimirnm aiam
ingmjii erant ) euadunt : alij uerd angufiioribus detenti infardieg capiuntur. Simili temeritate Si
thynni capiunturmon tamen perucniunt intra retia qui foris funt , fed dum ingredi cupiunt , Si
maculas dentibus impetunt, ijfdcm haerentes 3iintricaticapiuntur,Oppianus. Simplicifsimi
funt pifeium; propterea uel Inanibus terriculamentis adi , facile uadis atque litoribus intrudun.
tur. eo modo Gaditanus populus infinitam eorum multitudinem magno quteflu fblennique
fpcdaculo retibus extrahit , louius. Thunni pifeium fimplieifsimi timidifsimi^ , non aliter
infligam a xiphijs pifeibus gregatim aguntur, quam ouium greges a lupis, quam ob caufam
uel inanibus terriculamcnds adi, facile uadis atque litoribus intruduntur. Porro fumma fpe.
dantium uoluptate Maio K lunio menfibus thunni a Gaditanis non longe ab Herculeo fre.

.(.oto capiuntur, ad quam pifcationem uniuerfus concurrit populus, maximo clamore, tympa.
norum fonitu,ac bellicis puluere SC igne concrepitantibus terriculamentis. Sic uocibus dC
ftrepitu territi concitantur aduada, quo inloco poftea gregatim retibus capiuntur, maximos
que ommum plaufu trahuntur in litus , Matthiolus. In Indico mari tanta thynnorum multi,
tudo eft , ut Magni Alexandri clafsis haud alio modo , quam hoftium acie obuia , contrari.
um agmen aduerfa fronte direxerit, aliter fparfis non erat euadere.-qui non uoce, non foni.
tu, non idu, fed fragore terrentur, nec nifi ruina turbantur, Plinius, fed Grteci authorescete
ac phyfeteres, non thynnos , Alexandri Magni clalTem terruifle tradunttut indicauimus fu«
pra in Phyfetere, SC in Corollario de Cetis in genere E. Nuper ab Italo quodam accepi,
thunnos ualde timidos elfe , natare iuxta litora : pifcatores uerd funes quofdam demittere;

Jo quos cum illi metuant , nec audeant fe a litoribus ad altum conuertere , fic tandem capi,
untur.

Thunno efca gaudet callichthys,OppianusHalieut.j. Thynnihepar aliqui mifcentefcae ad
mugiles capiendos.

Etfifuauifsimispifcibusconferendusnoniitthynnus,fapidustamen8<lnonne^ligendus u. J
bicp fere cenfetur, Saluianus. Circa Samum uidebis thynnum ingentem confulto capi, quem cibus in gena
uocant horcynum,al4 suTssiqui uel deorum conuiuijs dignus eft. Nafeitur aute nobilis thynnus
circa Byzantiu.Caryftum 5C Siciliamiet eo etiamnu prsftantior Cephalen*£<: T yndaridc oram, ‘

a«Tfu/;)fed longe praftantifsimi circa Hipponiu Italia:, inde migrates in alia maria ca
piuntur immaturi, Archeftratus. CJudd fi horcynus fiue magnus thynnus , minori prsfcrtur;
io rede fcripferit Plinius uetuftate fieri meliorem : necf opus fuerit ut Rodelctius pro melior legat bielior «irtiijia
maior uel peior, horum enim utruncp plerifcj animalibus iind uiuetibus comune eft,ut uctulfa. pj,
te tum maiora, tum ad alimentum deteriora euadal.idem fi accideret thynno, nihil rari elTcqnecj '

ii64 DeAquatilibus.

priuatim in cius menrioneannotandum.at uetuflate meliorem fieri, raruM Si' notatione dignum
eii.Scio(exDiphiloputo)legi apud AihenjumjOrcyniim efTe pifcem%f<ifiA,iyti«{iojrti«o«iU
rm ■y (THMfmTx.kd Iioc ille de orcyno fimplidter dicinnec obflat aliquid talis cS

iit,mcliorcm ac pinguiorem aetatis progrelTufierijUt iam maximus nimirum , cum &C cetus dici,
tur.meliorflt. Xenocrates quocpapudOribafium,Orcynum(fimiIiterutPlinitis)tritcnifimile
facicnsifcd quia difRcilius(inquit)uitiatur,ideo infignem uetufiatem fert. Sed hic defalfamcntis
ex orcyno fentire uidetur. Diphilus etiam apud Athenaeum libro j.de falfamentis ex thynno a.
genSjfcnbitlTKo^sitttoejXfHKtwitjitsu-i^iiii^itjit^iiaiusawBt/gifn*. ^Phoenices aiunt qui Ga
des incolant,cum extra Herculis columnas per quatuor dies Subfolano uento nauigallcnt,in Io
ca qutedam folitaria alga Si fuco repleta pcrueniffelquK modo maris arftti procedente,aquis ob= 19
ruanturimodo recedente, deiiituantur. in i)s reperiri miram thynnorum copiam , magnitudine
S^cralsitie incredibili. Hos falfos in uafis Carthaginem mittunt. Carthaginenfes ucro iibireti.
ncnt&rconfumuntjcculautifsimosin cibomecaliddiuendunt, Ariftotelcsin Admirandis nar«
rationibus. Thynni Megarici ab Antiphane celebrantur. Placebat olim eximie thynnus Ty.
rius, Pollux, f Thynni magna ex parte fuauifsimi funt cum latent, Plinius. Thunnus poli ar
tSurum melior efliiam enim eo tempore ab infeflantis afili agitatione requiefeit, qus facit, ut iie
in aciiate deterior, Ariftot. rm-rrtt Ttf oisfs mal/m-Tvu^Ex eodem Athensus.

MnCmplid Alexis caputthynni,ceu magnas lautitias prsdicatapud Athenatum. Alij abdomina, vot.

ter. Strattis. TaiiS’«('ro^»TA'axc)frri!!r«y«j(i<r«

AaefitH©- , Eriphus Comicus. Lynceus Samius,cum quidam thynnorum abdomina laudaret; 10
Omnino, inquititierum ita edere oportet,ut ego foleo.Et cum is de modo interrogarettLibeter,
refpondit. (OTjsatnimirumlaueteribus commendabantur, Athe.

natus lib.i. hxyivdbr commendantur ab Antiphane. De hypogaiirio thynni plura leges

infra mox inter Salfamenta e thynno. Thynni recenti pulpa iuxta tientrem , ipfo^ pingui fu.
mine,ficuti palato gratiiita ftomachis languidioribus,quibus naufeam pariunt,ualde inimiciteir
ca uerd dorfum & caudam contraria ratione , quemadmodum ab nimia ariditate parum dele.

c5ant.ita fuperfluo nudati humore,minusofficiunt.Declidiolcge infra in partibus thynni fallis.

Snhhtin. C Ex pifeibus qui cetacei generis habentur , ut thynni, cralTo tenacicp fucco funt: (fenibus iniiti

Ies. )pelamides uerd magis ad mediocritatem accedunt, Galenus in libro De fuccortim bonitate.
Idemlibroj.dealim.fac.cap.ji.Exgenerepifcium (inquit) dura carne praeditorum funt etiaba.jo
!3enx,&: delphim',a: phocac.ad quos proxime magni thunni accedunt , quanquam non aeque ac
prtedidi in cibo funt iucundi.infuaues enim funthi,a«: prafertim recentes.nam falli euadunt me
liorcs.Thunnorum autem caro,qui&aetate & corporis mole funt minores , non perinde dura
cft:eo^ hi facilius quoq) concoquuntur; bC ijs adhuc magis pelamydcs, quae laudatifsimisfalfa.
mentis non cedunt.Hac Galenus Gregorio Martino interprete. Graea fichabent. f « tw» Jt ta
j!p;ssC'iS'*e*A»e»m{iia)(;)aVJ !f<am/cu,KSU )(sa ifSluu. jjAsroj/ of uja Siwrci^

«M 7W 7* yc Bi/lr» -i* iifaii/liis eyciumi ms •ti9>ajHiAicK yc^ (ictAisa TTfca-ipcnti.mei):^-

</i iiisVot/s ymrru n riit i/jKitui nyAS©-;»»’ i a-xg} i/xoixs nAngd,

Ksu mfSmiu ifsasMTJ Hihmsi axi : xgii Txrxii txj •m&.yMmxt, mis xjims mefyxn

yiyvwmt. Gregorius Martinus poft haec uerba, ■mety(Hi9^riSlr(Fxitmi!! ylvmmt , puntSum .(.o
notat.Etmox legit, t£(/ tMxjmxfy 9ui/ra(;,8ic.cui lediioni facile fufifagor. Qiiod autem dicit Ga.
lenus thynnos mimis elTe fuaues pra;di(3is:non balanis , delphinis & phocis tantum eos compa
rat,proximc nominatis uere cetis, fed alijs potius ante nominatis dura carnis pifcibus.ut mullis
orphis, glaucis,phagris,fcorpijs,&c. fPhynnus & thynnis.colias,orcynus,pelamis,fc6bruscR'
non apti ftomacho lunttmali fucci funt, flatum gignunt,fcabri,difflcilcs ad excernendum nutnl
unttquorum ualentifsime nu trit pclamislcolias uerd & ori ingratus efl,&: nullius fucci. at thyn-
nis ei fubijcitur: thynnus uerd difficulter concoquitur , Xenocrates apud Oribaltum interprete
Rafario. Thynnitific mimhahet codex mflerfxm.gcnire)m(si{ucci{\:nM,bC difficulter concoquu.
lur.malumcpfuccum gignunt,Symeon Sethi. Thynni crudos humores generant, Pfcllus.
Thynnisac thynnus graues funt, acmultumalunt, Diphilus. Gregaria genera pilcittm non eo
fquamatorum, (ut thynni, fcombri,thynnides, Sic. ) fuauia quidem in cibo funt , utpote pinpuia: ^
fed grauia & difficilia concodiu : ideo^ maxime faliri pofltmt , & inter falfamenta optima funt'

Mnelithcus. Nicolaus Myrepfus podagricis in cibo thynnos,pelamydes,a:pifces omnesfqua!

ma carentes prohibet. ^

Vethynm ftk De thynno falfo proxime etiam retro quaedam didia funtthic feorlim 6d lingillatim prolixius

/a.erpartite. p„fequen,ur. Quaefupra in Capite Defalfamentis,elementos.decetaceispifcibusfallisinge

nere diximus, ea ad thynnos qu09 falfos accommodari polTunt. A thynno fiunt adiedtiua no
mina Sauraaig-.hinc apud Athcnxumlib, j.legimus Stiunx mdyy, Maffarius uertit tlitin

ninafalfamenta.uelthunnia. Dlocles e' pinguibus falfamentis thynnia facit pracipua. Hicefius

apud A thenxtlm tradit vi vvxrSpx 9 imeixi, Xi/X^sylia/ tyay ms KySms,ltlyxhlw t. w or^s 6a

VTKrvotsreSt xttiifxix Myo/^x. iitms Afiyaxsa -fSf' xgxcxit vrfSj vi i$’ ivdjixp rmruii

rx,m sVer»? -fleaituriioi/,*»* xtfc ifi ahxrsi&jixi! ^ Bs^wviji. Diphilo etiam apud eunde

e pina

DeThunnis. Lib.IIIl. iidy

e nmt.uibus falfamentis excellunt thynna;a{TO Simnux) cordyla.flt autem tliynnium (* Sui™;/,
fauuit) a maiori pelamide : Sp (««fit- w6V« quo genere & horarum eft. Proxime ta

men dixerat horaa & cybia e non pinguibus pracflantifsima elle. Thynnades.ec«<r«»i<(Ir,e thyn
no confecSa falfamenta a quibufdam dicuntur. Vide infrain H.a. ea-wt. nominatur ab

T:„b,Tln ideft concifum ethynnofruftum.interalios delicatiores ctbos.fed •«,/«;(;! etiam de fru=.

fio recenti accipi poteft. Si pifcis perfede falfus pingue inflar lardi habuerit . ut tunina , ithm.
nl mei baliena poterit in quadragefima parum aliquando fumi cum fpinachqs m principio (.mm
?r,’rnm OPUS fiicrit ucntrem foluere , Arnoldus de conferuanda fanitate. Hifpanite cetarias
^ibomtois replent thynnis non commeantibus.Plinius. Thunni fenes ad rem falfamentariam
[morobi funumultum enim carnis abfumitur, Arifioteles. ^ TJcmalim Toy) OimMui.

vilrfiwm Sic id eftjOmotarichum aliqui cetema uocant.id graue eft,8f uifcofum, 8i concocSti
difficde Diphilus Plura inuenies de omotaricho fuprain Salfamentis,pag.984. Omotarichos rrnm.
cft m am aliqui tuninam uocant. eft uero tunina falfus thynni pifcis uenteriSf morona uulgo uo
Tara exiftitnatureiufdem pifcis dorfum , quod Sf fchinale etiam dicitur, pars illa nempe m qua

fDinacontinetur,Brafauolus.MoronemalioquiItaliHufonemnoftrumuocant;a;fchinaleett=

Im Siurionis doifum. In unitierfum faliti thynni, ficuti uim alleitandi intermortui guftus mi=
rificam habentuta multa bile aggenerata fanguine incendere,iecinoracp adurere confueuerunt

Ionius Ferunt carnes thynni falitas,h®morrhoides inducere,Cardanus. Fitthynnorum coi

!Lomotarichus,utXenocrates tradidittquoddCori gratum eft,necfacile corrumpitur, Vuot-

rZus Anittitur omotarichus forte didlus fueritt^*csi. »,«w,id eft ab humerisfquanquam enim coUm«.

*'° rollmn nifces habeant, (quodarterite caufafaflumell in refpirantibus tantum, ) neque

humeros- analogia tamen quadam hac partes in eis dicuntur, ficut & , id eft iuguli quos

SoeS'Scapulishumeri?ue,inpifdbu^

traiKdiuiduntpedusaceruice,uocantur,Mafl'arius. Et alibtaidiumin thynno , hoc

eft mLlus fiue pars quae pecftus a ceruice difcriminat.appellatur. Chdia , m fallor , uocantur

oartef quifaucft3Usproximsfunt,Vuottonus. primittuum eft, xAsif diminutiuum,

KitAsc(iib«,.’#is;hunc cibum Ariftophpn laudat, «wco=
cyXS™p1r fetoe^tSt^ Cybq^s multa diximus fupra , elemento c. cybk.

famrato-utfupr^docuiCorollarioi.De Thunnis. Titetx» « W .

flt^,')wWPolluxmemorat. Cybiorum genera,uti coni, cio, appellauit Plinius , quae
5 Gr^ds «A«./J.'«,ntA».^.'« 8f «ocantur : ut qfdem nominibus appellentur pelamidis

concifte partes quibus K maiorum thynnorum quos orcynos uocant , V uottonus. Diuifis
eXum fatebit miis , Martialis. Et caudam cybi, , breuesep maenas , Idem. Hicefius tradit

0 Athensus ex Diphilo, to mSuy cQo,».e«Ast/ , Alexis, Gaditana

^"'^^SrralESXSGntquafiwfci«,dcauda,utfcripfiincapitedeSallamentis A.(ele.Hor«.
Horxa ^ ‘ ^ maturitate forfan fic denominata fint, Vr«.

utDOt°e n^erfeentiort, neque uetuftiora quam pa^ftt. nam & Strabo libro 7. cui^elamyd^

.^Xiofp rani dixiffet propter parilitatem , fubdit ; E15 A Xi^a-tr- ^«s sc r/m

Siw £1^ : K Archeftra ws cum )!i(/i/m(i,id eft nobilem thyn^m circa Byzantium,

(Hicl^er^arca B>^aiit»«(.iit«<«A«)Caryftum ef Siciliam capi dixiirettfedlongeprsftan»

iS(inquit)IuntckcaHippLiumItalte,indemigrantestnaliamar.acapiunturanobisCGr*

«dmmaniri. fic enim legendum eft Graecum carmen, ott
, Xtenripfa k carminis rltiorequirunt.K Natalis de Comitibus rede conuertit. Vren*a=

nud VarrLemquacfintdubitatur, quas cum Soleis 8f Muftellis nom.nat: fed legendum uide-
mr urara ut annotauimus in Cybijs elemento c. Triton pelamydum generis magni.-ex eo iiraea
cvbia fiunt Plinius, codices quidam pro uraa,non rede habebant ferena. Hermobus u. sa uel
hortea legendum conijeit. Vratum , inquit , eft falfamentum , caudae proximum. Horaum ue=
cuiuf mentionem K Plautus quoque C in Captiuis ) habet Athenaeus idem quid fit o^n»
dit his uerbis- Salfamentum authoracum eft. aut thunnium. in horxo macra pinguibus ,

^ a macris pinguia prieferimus. Sed hxc ab Hermolao ambigtie mihi translata uidentur . Gxx,

. t _ -^Tr/rriiLlxaiU ( UCl CCTTlOVOiU ') X90L'3X5tteilf 7W «PCWJC , »(pM KV^ieCy J(9“

■ fl ''AI

nio

m* 4^ 0^ TnovKyTtchiuivou.K ( alias ) Ksa vs^J^vXWj : ut horaea omnia c

itovA IpTnnpfninrTiiia _ nitlcrUlUmQUld

aSl femper macra fint.

.,...,.jii!»--»-«^m«i'».i/«Smt««(aliiisSuiii/M)i(saKS5J't/Atiu:utnoraea omnia ix ...........

r So«nereopftma:thynniauerdfemperpinguia,afpinguiumquidempr^antifsim^

> ir nfifemnon 9uz;t'©' 0-?«©' > m carmine

per lynecdochen partem, liue pileem totum mature ac tempeW-
uecaptumintelligamus. mitSims&’«;<msmso7n:si:s,tu SoeSnSmi; »V»>5 «tifitAs! iuriwj/ wjos , So«
pater Paphius; unde non de thynno foliim , fed alijs etiam pifeibus v dici commendaricp

\\66

apparet. Thynniiim fit e maioripclamideiid quidem paruum refpondet(»»<rAsya)cybio,cx quo
genere Klioratiim eft, Diphilus. Hortcaaiuntex pelamideminorefteri,thunnia ex maioribus
quas aliqui iynodontidas appellant, Mallarius. Archeliratusot/gaaiiySustsfs (pelamys

dis nimirum) celebrat. KniiSuirssagttiiii/tj/at/.Sf/Saewi/ia ^larai, tIui , (poli iJkuw» nonefldu

flingucndum,li legas i^iyxhlw in acculandi cafutnam poteli &: sf (xiyKMi in genitiuo legi, refe-
rendum ad 9uu('«t,&i fic poft reilf e diftinguetur;) «s tiHTjpovrBAis Ithy. Sjtk ‘niiuiir :wtIuj

In his uerfibusiquos infra ubi de apparatu dicetur,Latinos legesiquasdam ex Eullathiojemenda
ulmus: quanquam is legit j^i'iikc,(quod carminis ratio non admittit, ) & cimku. Vraton eft fal-

CHftedaaO famentum caudte proximum,ex Athena-O, Mallarius . Ex melandryis(e.r fiunt e thunnis maximis')

uilifsima qua cauda proxima, quia pingui carent; probatifsima qua faucibus, at in alio pifce(rn'«
ri>neoel^el.«»!ji/e»!<!^K<r)circacaudamexercitifsima: Plinius, utnolira aditio habet. nam proexcr»
citifsima, alias legitur excrcitatifsima. Mallarius praftantifsima legendum conijeit , ut uilifsimis
opponantur, Tunina uulgd didia falfus thynni pifeis uenter efi,Brafauolus. V eteres quidc

Kyfogaflrk. cum hypogaliriontid cft,abdomen,ut Plinius interpretatur,)thynninominant,derecentifenttio

re uidetur. Lege fuperius in hoc fegmeto inter partes thynni fimpliciter: & hic paulo poft in Me

landryis. Thynni ilia Archeftratus laudat, Maflarius. Strattis

apud Athenaulib.9. VTroyctsff Eubulus. Quhmfj

Ji Mmy ■OT«Tj<i«,Theopompus.albos autem forte pro pinguibus dixit: tiel fynecdochL

ce.-catera enim prater coliti St abdomen thynni partes melandrya dicunt, di nigris quercuu ra>

HtUndoa. dicitius comparantur. ^^MelandryauocanturcaclisqucrnisalTulislimillima.Sic.Plinius. Vide

paulo ante,ad fine corti quae de horxis diximus. Melandrys uocaf ipfe pifeis, fpccies maximoru
thynnorB,ide forte Melanthynoide quo leges in Elemeto m. Melandryu ucrd ex eode falfamen
tum. ElacatcnideeftquiMeIandrys,Videfupra,eleniento E.pag.4i7. Xenocrates caeteras
thynni partcs,pr£eter colliS St abdomen,meIandrya uocauit , q nigris quercuu radicibus fimiles j,
linqVuottonus. Haecetiaexorcynoficrilblebat.Mcminit& Varro. ua.ia<tfiiiM(,alihifenultmii
fir iota Jcriiittir,mmiru a mafculino riSo fmgulari melandryu gen. neutro ejferre malim pro fd-

'a uerh auemelandrjn,proipJo pifce)intei fairameta.fimc.'Unde Tytx^s xaw(<s?uw</>=t/iiii'<(!r
Epicharmus dixit, Athenaeus. apud Hefycbiu St VarinB no redic xmiuttua/eOsiMilr fcribifperaL
phain tertia fyllaba. Thunnoru,quos Gaditani capiviqrecetibuspulpisfatiiranfcirctimfufe gen
tes.reliqua illoru mul titudo cetariis inferf,faliturq.afreruati uerd membra tim cadis celebri merci

(Abdomen.) per omne fere Europa diffundunt. Verti folo abdomine ualet ; qua pars a Romanis Ta=.

rentella dicitur,q etiSTarentino in linu, ubi optima pifeiti om.nia captura eft, thynni fale alTer-
ticnt.rcliqutc corporis partes,utpote quae pingui fucco admodii careat,inignobilispopuliurum

Spondylos, ueniunt.qua Melandrya a Plinio nuncupanqlouius. f Athensushoraiie thynnis) falfamenti 40

fpondylum comendari feribitubi fpondylinomine dorfum,feudorfi callu intelligo. ex quo pi c.
ciofumfalfamcntu , quod fpondylum etiam appellaqficri tradit, Videfuprain Spondylo A.cle-
mento s. ^'Vraeaabundeiam expolita funtinHorsispauldantc,

04ri! etmrU. Muria ex pifcitim liquamine fiebat,pracfettim thynnoriim,ut grammatici (cribunti Antipo

litaniifateorlfum filia thynni, Eftem fifcombri,nil nili uota darem, Martialis in Xenijs. Plu»
ra de garo e uifceribus thynni. St garo haematio ex thynno , requires fupra in Garo, elemen=
to G.

De apparatu ad cibum thynni, St diuerfarum cius partium, tum reccnti's,tum falli, fparfimin
procedentibus quaeda retulimus: huc reliqua congeremus. Pilcium non fquamoforum genera

gregaria,utthynni,fcombri,thynnidcs,pra:ftant lialfentur:quddliceoru pingue liquatur, Mne yo

iitheus. Thynnus non malus eft cibus, cttAx rtooiy iyfiuixsiy ^ itvtfoiTu , A thenous alicubi

h'b.7. Falconius Etrufeus plebeius ganco,fed eruditioris gulo , quum in Hifpania cetarljs pro»
effct.nouum ac fapidifsimum obfonij genus e thynnorum uentre com mentus eft, circuncifo ab»
domine umbilicos enucleando,St fale acctocp St fceniculo inclufos cadulis codiendoiitaut mox
id cibarij genus pleriqj appcterenqac propter iucunditatem mirarcntur,quem (umbi!icum)mo.
do ut inutilem ex officinis euerrere confueuilTcnt . Recentes pulpo retftifsime coquuntur in
uino Corficano St oleo , pipere etiam cum cepis mimitatim colis fuperaddito : quod genus
condimenti Azeminum Ligures uocant, louius. Thynni fale'rcferuati pulmentoriun ui>
cem ieiunijs fubeunt. Salitum eorum abdomen , St folidum , nec molle, (quod Tarcntellum
uulgd appellanqaqua St aceto,intcrieiftis furfuribus , quo melius falfedinem relinquat, bene Io. 60
tum 8t repurgatum in aqua non multum coques : exemptum , St aceto bene maceratum , u.
biuoles, edito. Sunt qui aromata dulcia infpergant. Ex eodemthynno fitfalfamcnruTn

De Thunnis. Lib.lIII. 1167

ouod thynninam appellant.In aqua tepida horas fexhxc innatet oportet, (i purgatam uoles. Eli.
xam parum admodum ex aceto comedes. Hsc, ut omnia alia falfamenta , pefsimi funt alimenti.
Recentem thynnum.pipere,cinnamo,coriadro tritis.cepacoda dC conciia, aceto, meile ac oleo
condies Platina. Recentium fruftacinquit Saluianus) contrito coriandro SC fale prius confper
fa &: uerubus aflita.continua^ dum aOantur aceti & olei infperflone foeniculi umbella irrorata,
fapidifsima efficiuntur, Huicnoftrxrccentitim thynnorum conditurae (qualocisplerifqjutunt)
haud abfimilem confcripfit apud Athenaeum Archeftratus, ( jxor /a/m m mmmne de Horm Gn-

coaedmmiUcLamosnacdideCemmhiuinterfrmeUIlnliemm:

Poftremam thimme partem, quam thunnida dico. Ingentem, cuius Byzanti eli tcrtilis ora.

Concidens rede hanc affato prouidus omnem, Et faleconfpergas tenui.hinc ungatur oliiio:

Tingito adhuci Tinge deinde)3cn calida in falfugine ftufta, Nam( (2a^o,i)fi ficcauelis edere hac ge
nerofa uidebis. Huic fimilis ftipcris fpecies natura^ thunnac Cel^;)

Qux mox dcperijt,ficonfpergatur aceto. „ ■ .. •'

Eorum uerd falitar partes , fiue pingues, (quos Itali Tarantello appellant,) fiue pinguedinis
expertes.tquas uulgo Toninauocant,)fuerint,oao aut dece horis in aqua prius maceraw,(quo
falftdinem deponantjin aqua elixantur. fic^ elixte SI in parua fruftula diireca«,aceto & oleoco
dluntur.Htec Saluianus. <(r Apiciuslib.^.cap.io.pelamidisSlthynnifalliapparatSdercribittSi:

rurfus libri lo.cap. 10. iusinthynniim. . f. r ni- • i

Pfilothrum eft thynni fanguis.SC fel,8^ lecur , fiue recentia,flue feruata , Plinius. Ad pilos a
, palpebrarumpimgentes,aliqui cicuKfementritum,ac thynng fanguine exceptum,pr:cuulfis pi Sangiiis.
hs illeuerunt,Galenus de compof.fec.locos 4.7, inter Afclepiadat oculares compoimones liqui
das Emendant palpebras p(i\othmmQiimirumeJan£uine rhynni) inutthbus pilis exemptis in iiefti
gia euulforum inftillatum , Obfcurus tanquam ex Plinio. Cardanus caufam addit, quod frigi-
dus K craflus hic fanguis flttK alibi quoqj illitum , idem praeffiturum , ut in pube. Si quis qui
nondum excefferit extremam pueritiam , thunni fanguine illinatur , non pubefeet , Aelianus.

Thynni fanguinem genis illitum, barba ac pilorum exortum prohibere aiunt , Symeon Sethi,
r Attalus thynni recetioris adipe ad ulcera ufus eft,Plirtius:aliqui fic citant: Thynni adipe recen Adeps,
fi ad oris ulcera ufus eft Attalus. Scabies equorS linitur unguine ceti.uel quod m lancibus fali-
tus thynnus remittit.Columella. f Pfilothrum eft thynni fanguis, &: fel,e«; lecur.fiue recentia, fi. feiir crfil.
,0 ue feruata.Iecur etiam tritum, mixta^ cedria.plumbea pyxideafferuatum.ita pueros mangoni,
zauit Salpe obftetrix, Plinius. Hepar thynni putrefaiSum aliqui medicamentis pilosdilper.
dentibusaddunt,Galenus decompof.med.fec.locos. Thynn^fel Si hepar tritu & mixtu prte,
uulfis pilis palpebrarum inuncSum.non finit eos renafci.Kiranides. f Ex omotaricho, id eft fali Caro/iIJ5.

ti thynni carne remediaa Diofeoride tradita , dedimus fiipra in Salfanientis in genere G. pagina

«86 Vtfuggillata in oculis difeutiantur , falfam thynni carncm.omotarichon Grteci uocant,
cxprimito:dcindeinmno odoro tritam imponito , Archigenes apud Galenum decompof. fec.

locos f I Feruntcarnesthynnifalitas, haemorrhoides inducere, Cardanus. Nephonme.

dicus ueterinarius inHippiatricis Graecis capite fecundo,pro iumento arthritico praeferibit po.
tionem (ori) infundendam , in qua thynni carnem falfam cum ali)s quibufdam decoquit.

a» Capitismsnarumcinisadrhagades&ad condylomata utilis eft ,ficut pelamidum ialiartim

capitum cinis,ucl cybiorum cum meile, Plinius. Cacoethe &: noms & putrefeentia cybio ue= Oiu.
tere fanantur.Idem. Et alibi:Purgant£<: cybia uetera.pnuatim^ cruditates, pituitas , bilemij
trahunt Plura e cybiis remedia indicauimusfupra elemento c.pagina567. Expclamydee.
tiam priuatim, reperies fupra in Corollario j.quod eft de Pelamyde. Sarda priuatim contra pre

fttemorfumprodeft.Vuottonus. s„„ri

edieile alicubi in noftra Ariftotelis librorum admone fcribitur , perperam pro Suxwi. Apud
Galenum alicubi 8C Herodotum pro Siiwi leguntur. Euftathius quidem & Athenaus ad.
monent a uerbo Sm, quod eft fieri uerbum abundante m litcra, ( Ionica uel Dorica e.

penthefl )&( rurfus ab hoc duplicata eadem litera ( quod Aeoles facere folent) nomen Scwe&'.

CO impetu enim SC furore quodam fertur K agitur hic pifeis , ceftro infcftante C ut ditftum eft in c.)
fub Canis ortum. Ad hanc etymologiam alludit Oppianus :

Sfiiiqielw KeMTrvom-m. Idem alibiiPwrilrc^mMisOTt/yvKrTO i(si/oSiW nxrdle aAcs Sunovet. ^

euluL , o-fxw, cwMeiii, TOa?, iJSiJ&a, Suidat SC Varino. fn.

i-M(/lv9v(emT«l!-,HefiodusinAfpide. Videtur SCiSuisi/ pro Jfxw accipi in illo Oppiam. oi
yifcmMevetiiSitiSmmeiMet&a. Apud VarinumSuiii'» uerbum in eadem fignificatione per
v.duplex fcribitur, nefeio qudmreac. f A thynno diminutiuum fit 3iiaj.«|,ficutaborpto.

orphax Euftathius. oiKlp:cvr<ile«Yii<rxe VOTyisfiot' 9‘u'i'k»©' , «v</S itfowii/ a«6s’»(^,

Eriphus comicus. Videtur Si Swuek diminutiuum , cum pro pelamyde capitur : emsep spv «j.

Hefychius. alioqui thunnum fixminam figmhcat , licm
60 8C Saxralalias thunnS fimpliciter, ut in A.monuimus. Tigris pro thynno apud oblcuros quol.

*^^"xhynni pauidi , Ouidio. Oppiano rsAi; K dicitur , id eft cruddis ,& acerbi ani. Ef

H.a.

ii68 Dc Aquatilibus.

mi, ab eo nimirum (Juod ipfa fuum fcetum deuorat. Idem min Siiwj/ dixit. Et,Ciwwi ftl!» Sui/.
K^xiTrvo-jtcnt. ©*A«/iK6Cff?s?,Matron.uide infra in f.

De riiunno nihil a!iud inueni,qtiodhieroglyphicis inferi poffct,nili uel ftrabonem, uel limis
oculis profpC(Santem,ex eo iignificari, Pierius Valerianus. De antiquifsimo numifmate, cu»
ius in altera parte thunnus eft.uide fupra in ijs quae Bellonius de thunno fcripfit.

eui©- Hefychio Sd Varino fignificat bellum , impetum , curfum, Thynos m iimplici C Sv=
wv!) Lycophron nominat ito KivS'iuji^(scvms Tfoiot) Elinat , ut Ifacius Tzetzes interpretatur.

A thunnorum fal^mentis in cados componi, & addiuerfas regiones mitti folitis, Germani (ut
conijeio) ipfos etiam cados Ceitett uocant. ^ Pifcatio thynnaria nominatur ab VIpianoin 1.
Venditor, ff. Communia pradiorum ; ubi alij tignaria legunt. Thunnarij a Gaza dicuntur lo
thynnorum pifeatores , ex Ariftotele: apud quem Gratce forfan Om/wSBfitt legitur: locus iam
non occurrit. Abdomina thymnia ( lego thymU uel thynnxa ) uenientihus priua dabo , Lucili,
us apud Gellium libro decimo. Thynnades funtconcifa e thynno ialfamenta ,'n.

tiKyK 7«ei)^i/ , Hefychio : cui etiam Buvvii/l^ funt ^vcny ■nuuyH votaseisiiiiS!. ^ ©uI/wk uel Bujjvcua^
feilicet TKc/jp wisx» dicuntur frufiafalfa e thynno,&lc. Vide fupra in F. ubi de thynno falfo et
partibus eius agitur. Thynnatum facrum : Vide inferius in h. euvt£j'^tr ^Sinnitx , Erafmus
uertit Thunnicum enthymema: Qutere mox inter uerba deriuata, Ppintitiiilr, so^®- S(wm</>ii/s ix=
Sv©', Helychius Varinus. ««gccTTy Omv

ira) imTi ero ^ Pvhu sfxrnywSy Ariftophanes in Equitibus.

I eiuiwSsjois, apud Aelianum &; Athenatum, thynnorum pifcator eft : Gazae thunnarius,Var. i,

roni cetarius, ©unro&sfcacc e x» Tir©- , Sophron apud Athenaeum,

ied locus apparet corruptus. ^ Quvverttsjr^ , ^twt/oirus-Trix , ^tajvoa-nsoTwy nomina, QC uerbum
SiuwiwKSrrflF, explicata funt fuperius in E. Kcq? ^ nrtTpiy osw ifo^ovs Suuyeerup^ruy , Ariiio.

phanes in Equitibus , Cleonem traducens , qui undecunque obferuet quod in fuum commo-
dum uertat, etiam publicum : ficut thunnariorum fpeculatores (irmynlUSca/Ko-iitmi) eloco edi.
to thynnorum ad retia aduentum pr^uident, ( nnsirovei , mtfim&igovtTta, &uxyyairi<smO<n,) Fortaisis
&opibphagiam hominis notat, Scholiaftes. Ay9fiiyr&'e(^t)(fiiya7T&i/ avayx orKTnrav , aviA ttk»
Tpoff tfxm , Tet^ljjj emy BiwvoxvStt^ tIw Ky\iio»ixlw atxIwIw «Aaitiih©', (forte uel ecActiit.

r®- in alterutro aorifio medio prima afpirata, ) Innominatus apud Suidam deinfimae fortis ho.
mine ad fummam dignitatem eueflo. eumwts-nmy eft non procul Collis oppido , Strabo li=
bro quinto , ’

De uerbo Su!/h(/, a quo thynnus denominetur, ab initiohuius fegmentia. diximus. EiVs.
wTott.%^x Simrir^oiiTiiti' ss ito &i/AteK0ec. Oi tf’ wj yrciSot/j xpu twj c^^vt xijvTrfiRxei, Ariftophanes

in V efpis, Scholiaftes interpetatur puhgere per metaphoram ab illis,qui thynnosimaio

res, Suidas 5C Hefychius) fufeinis pundios capiunt, (fic enim Sc uefp» fuis aculeis pungunt.) Si/
uerd anaxyrides feu brachas. Erafmus Rot.in prouerbijs euuvi^xy pro ftimulare &C punge
re interpretatur, uel quod hic pifeis, inquit, quo fit palato gratior, pungi foleat, uel quod ipfe pia
Icis adurat pungat!^ cotadiu. (//orum nihila honie authorihin tradi^uto,) Deinde addit, hunc pifcem
ab ixftro pungi & exagitari : unde «isp, id eft, impetu ferri foleat, nomine etiam inde impofito,
(thutmicu «t. TumLuciani uerba recitat e loue Tragoi(ioiKmyi,-^im£i/l&'v^^vyiiitxfip'amS'ty,u^vsytSi7nc^.^'
tkmfina.) , j eft, Apage,thunnicum enthymema Neptune,& fupra modum pingue.Rurfum (inquit)in''^

eodem dialogo ad idem uerbum alludens. Ei Tsr(«isTi»jti(i((/a:s7tSiiwrin. ideft,Stmeauobislta
expundla funt. Adagium recenfetur a Diogeniano, A thynno pifee Lucianus foco deduxit
uerbum 4s3iu/«{iAa,pro eo quod eft contemni, tanquam hic pifeis uilis ac parui prectj fit, quan.
uis eum ali) ualde commendent. Mihinon a pifeis uilitate , fed potius ab eo quod fufeinis pun
(Sus capi foleat,uel qudd ceftro pungente exagitetur , uerbum hoc fatSum uidetur. Noftri eti.
am pungere dicunt, pro eo quod eft occulte uel difsimulantcr uerbis traducere,mordere. eiwn.

5» XJCI «sSiuiriS»,'?» hsvrtyTreyxi usx ■^xJ^t^cycu.Snidas Si Varinus, euuio-xt, OK^xSirxc, ^Stvoiairiu,
Hefychius. Icgo,©™i'itirai,(i'.duplici,)wn7i((o'm,5dc, ©imnimsB^ei/, Vidcpauld antein nomini,
bus compofitis deriuatis a thynno. ya

tropria. Thynnus fuit filius Phinei ex Idxa Dardani filia , uel Scythica quadam pellice , Scholiaftes *

Argonauticorum Apolloni). Thynni,©iiii'«,nomcngentis, Suidas. Thynia,eiii/iit,regio Thy
norum,Stephanus. eiiwi/lxyiuLv Apollonius nominat regionem circa Bofphotum.in qua Phl
neus habitabat.ut Thracis regio fit qua Thynis,©iu/<s, appellatur, Varinus. Thyna eft in Thra
cia locus,e quo thymum ab Hippocrate laudatur,utfcribit Galenus,Calius. Thyni Si Bithyni,
eiui«^Bi9i4uoi, populi funtuicini,ficdi(Sia duobus fratribus Thyno ac Bithyno fili)s Phinei
ijfl miemy^i-ni ■mn/Sitisie Si^-,id eft adoptatis,ut Arrianus ait: qui eiufdcm Phinei germanum fi.
lium facit Paphlagonem, a quo nominata fit Paphlagonia. Sunt qui Thynum & Bithynum O.
dryfi filios faciant.EuftathiusinDionyfium. Etalibi: Arrianus tradit thynum&Myfum fili,
os fuifle Arganthome formofie mulieris; quorum alter Thymfe, alter Myfia: regioni nomen fe. 6o
cerit. Ceterum Thunni ( o»ii5w; ) uel potius Vnni ( olm, ) ut idem Euftathius feribit , Ca.
ipia feu Scythica gens eft : quorum Simocatus in hiftoria Oecumenica meminit his uerbis:

Vnni

DenUdta,

tiomituu

fiomirUeom^

'Verbda

f.

DeThunnis. Lib. IIII. iidp

Vnni ad Septentrionalem traflum Orientis funt , quos T urcas Perfe nominant, &rc. Gmiitr,
Apolloniatarum ager maritimus legitur apud Strabonem lib.7. Stephano infula eft iuxta fau
ces Ponti Thynias,(qu:e altjs nominibus Thyne,Thynis,a: Thyneis dicitur,) &C promontoria.

Gentile Thyniadius&ooatiti^^t- Strabonilib.ii.Thynia{aia'i«e)infulacftinfronteBithynix.
NJcm(/<aiiif<i'iia<x(t"ea>'»'«»^*>0>'P*’^“®to'^'’g°f'^W'^s.Placetautempern. duplexferibi. Thy:>

ne urbs Libye, StephanotundeThynatus, Thynos,oppidumCdici3c,Plinioy.i7,

Ariftoteles ait thynnidem efle kyihdisy ksb w7»ortsjHSi/,(fubaudi JSuji,) Athenxus. ©tiroi ri J'«
clsfiGm TxMiKii </)"0i«i<,Theodoridas. s^i/jcts atja mi^iss, St Siw=

»&- IUI ««xi^riforte XVtu/.r!©', Aefchylus apud Athensum: uidetur autem loqui de horni

IO ne duro dC Stoico, qui inflar incudis utcun^ multos 8f magnos ieSus experiatur , aequo animo
patienter & tacite toleret , Si thynni inftar (id eft cuiufuis pifeis, fpecies pro genere) ne gry qui=
dem contradicat. ,,,,,, , „

Cetaria Plinio, locus ubi capiuntur thynni,uuIgo ab Italis la tunnera uel tunnara , Scoppa.
nmi)i ris Suiims o-aiiW^cTra dWt isnWjTheocritus Idyllio j. Non animaduertis cetarios cum
uidere uolunt in mari thunnos,afcendereJin malum alte,ut penitus in aquam perfpicianttiu apx
pnlj>icixm)pikes,'Vmo citante Nonio, Thynno capto corium excludunt foras, occiduntque
lupos,&ic. Varro de lingua Latina. C^ifquis aliquod fcelus patrauit,obnoxius eft iufiitiae : dC
eam quam ex improbitate percipituoluptatemillicoefcae alicuius inftar confumittrelitSa autem
in animo confeienti» poena,etip©' mauy©- is B,Plutarchus in libro De ijs qui tar

10 de a numine puniuntur. In Lexico uulgari Gracolatino quidam interpretatur impetuo..
fum,irretitum;ego in fenario iam citato pro quod eft itftus , percuflus.acceperim.

Thitini (kgo TAjyra!) oculos, dfpulmones marinos fi quis triuerit,& confperferit in tetSo domus
fcrd,put3bunt afpicientes fe ftellas uidere, (Sic. Vide fupra in Corollario de Pulmone mar.pag.
896.)Kiranides. , , , , ,

Magna eft diuerfitas temporis, yiwrca 9tu/vs Coquus apud Nicomachum.

&s(de Congro loquituOmurs-TDj/ Tip Tnirmp c^uy kj cts , Iny Tiip emitiQ-oTHo-

mftis ■fpfmfsmixp «s^xmrmp, A rcheftratus. d fiie yay Gmiviy

■np «(<i^'«s5re(J:s,Lyfanias apud Athenxum. In Cotyis Thracum regis conuiuio appofitas legi
musSiu/riifaso^fe. ^PicnsiSximTipxx&,Antiph3nes. ©alirs «$(tAta(ij/,Callias. omiPmdimou
50 nSo-®!/ aif am>iH,Matron Parodus in deferiptione conuiuij Attici. quid autem

Cbi uelit patronymicum 3itA*(«»«o?»5,quanquam carmen non fatis conflat hoc polito, diuinent a>
lij. an ita cognominatur thynnus, quddin imis gurgitibus dormirefub faxo autlitore abditus,ni
mirum y» 9?AK(is,id eft cauo aliquo,folcatfaut quod multo tempore hyberno prtealtis gurgitibus
lateatC f KAs/&' pSi h^xc.t/lva ■^ixKi}jxxpSb/xi,Qaid2tm apud Athenteum.a: cum alius interrogaf-

(et,Afx&ms^vittSxPia!m;te{pondk:SiwvtftiSii>Svmpvip0iilM, ^ mjxvmmSiMimppiyxfx-pif^iiT
xiTipa yjjtyiisffi^^iir.Eubulus. 67[pix®'tvjip'm/,v7\>^iS-rp«vpplyx I Rabias
IMrO-Cmalim xpvpty&') J&P«S ©aura,™' t «»1« &^wpxt”4 pyfa-s «Aoj, ^N»f wj k*toks livA imv-mvp
■JtOTj/jAnaxandrides. TSsnUaxisxs Hxixv-nxs Ti(j«x©' v» TitUxAsoAnsiOTt ww=

■y^iTca s!j.airi«(OT, Antiphanes apud Athcnsum.Idem alibi Smni/ios ■f> sjoMp laudat, his uerbis ) o'
exhx-^appSih&‘iJtptS!ia, vApOego ylw yiyyfop mx .Sy^xlwmx,

^ Tsras >4 AvBgxmfx-

'yOV5

Apud antiquas gentes de thynno Sd de anguilla rem facram faciebant ; quod pluribus often= .

dit Athena:us in feptimo.ai apud Perfium Flaccum Cornutus grammaticus, quem Probi nomi Sacrificium.
ne quidam citant. Perfius enim ita aiqCauda natat thynni. Thunnos lalfos (Salfamenta fimpli
citer,Calius)fcribit Heropitus apud Phafelitas Cylabrae paftori facrificarqMaflarius. Antigo
nus Caryftius audior cft,pifcatores facrum parantes Neptuno , quum tempeftiua thynnorum ca
ptura eft,fi ca profperc fucceflcriqcaptum thynnum ei facrificare: & hoc facrificium thynnatum
uocari, Athenaus. f Amphilytus Acarnan uates ad Pififtratum accedens, hoc oraculum ei pro
xq tulit: oSa^c&^T^jibtKxvcphLTriTrixtcsxc. Ctwot</^otprtxscn0ihtufxcx5t^vvK'ns. Laur.Valla

^ tranftulitjEftnummus proietftus,itemfuntretiatenta: Nocftemeant thynni clarofub fydere
Lunte. nec animaduertit non efle legendum o&Aoi, quod genus eft numifmatis:fed c UoA©': quod
prteter fententiam uel accentus ipfe eum admonere debebat.eftAsj enim (fic noftri codices habet
paroxy tonum nomen) nihil eftlo&Aos uerd numifma. 0 foAst,rete, Kiadlus retis, unde SeJsp crpix&xt
apud Plutarchum.Hoc oracula acceptauit Pififtratus, Si mox adortus Athenienfes fibi fubegit.

ThunniiTare: Vide fupra inter Verba deriuata , in H.a. Thunnicum enthymema , ibidem prmertu.
requires. Thynni more uidere dicuntur, qui limis aut altero oculo oblique infpicitint. Poteft
& ad eos referri qui acriter ac diligenter infpiciunt. Perfius, Non fecus ac fi oculo rubricam diri»
gat uno, SCc, Erafmus Rot. fed pofterior interpretatio non placet: necp quod in Aefcbyli uerfu
^ ■^xSxfAp interpretatur adraoliens. ■^x enim in hac compofitione obliquum aliquid Si detortum
fignificat.Euftathius eundem Aefchyli uerfum (ri xxxaip ippx ^fitAiB(/ Smvtt/lixUu^ recitans, ad-
dit:Sic se Aimi'^xC!ii7r<Sli‘,»yiip sfxSmx^opiiutTK s^xfiAAscM dicuntur. Vide fup^ m c.ubi de mi
grationeipforumfcribitur. J

h.

W 0

1170 De Aquatilibus,

COROLLARIVM V. DE ORCYNO.

A DE Orcyno difla quadam m praccdentibus, forte hic etiam repetentur, non tamen omnia.
Qiiifquis fane totam tliynnorum hiftoriam pleneperfpetSam habere cupit, non fingula defingu
lis capita.fed omnia legat atef inter fc conferat oportet, Oppianus SC Ariftotelcs de thynno et
orcyno diuerfosne an ciufdem generis pifccs exiiiimarint , non fatis declararunt , Saluianus. at
quoniam idoneos alios authores habemus, ut Sofiratum SC Archeflratum,qui harum rerum co=
gnitionem profcfsi, thynnum maiorem orcynum uocari diferte fcripferunt,eis affentiendum ar*
bitror. Orcynus nomen in plcrifq; codicibus Gracis uulgatis feribitur of Kiu;©',per o. breue fpi
ritu tcnuiiapud Aihenaum uerd quanquam fimiliter feriptum reperitur fcmel aut iterum puto,
frequentius tamen afpiratur.& fane grammatici cum 0. ante f. attenuari doceant, 'cum aliaqua. ig
dam excipiunt, tum quax.uel (t.polif.habent,ut»j>[i5o,05(i©',oj(taS«,5f(.i!,Sfc. quibus etii Jjsim©*
addendum conijcio,promifcue tamen modo horcynum fcribam,modo orcynum : hoc pro con-
fuetudine & Aeolica dialecSo, illud ut grammaticis etiam aliquid tribuam. in citandis quidem au
thorum ucrbis,ut inuenero ubicj, fic reddam. Apud Hefychium Si Varinum afpiraiur. He»
racleon Epheiius thynnum ait ab Atticis horcynum dici. QwuvotJyVii o^wror.imelius per v.in pe*
nu!tiiria:)Tiu/</irirsAatn'c^«,9cwt'((f(t, Heiychius. Apud Ariftotelem hiftori^ y. lo, legitur ojsuudir
(a^i Grf:j;efrdSf/rfftff/?«t^et,(9rci««)paroxytonum,tanquam aredio in v(/oxytono. quod li demus re-
dlum biifyllabum in t/i/;nam SC xHjvKsis,iivxs, 'ifxiwxs Anaxandrides dixit, non tamen oxytonura
illum,fed paroxytonum faciemus, ut tiixiw, Archefiratus horcynum ait efle thynnum magnu.

Si alicubi etiam ic«T©'nominari: Softratus uerd «»t©' uocari thynnum qui iamhorcyno maior 10
ad fummum peruenit incrementum. K»Ti»(/,8uir»(/.fofi,Hefychius. Orcyno idem uideturA*
poledlus alias ditSushtcmMelandrys, Melanthynus, Elacaten; de quibus omnibus leges fupri
Corollario i.de Thunnis. Gaditanum falfamentum Hippocrates nominans, ex Orcyno intelli
Yiigmt nomi git. Vide infra in F. Lampugam,aliqui antiquo nomine orcynum appellant,Cardanus. Ron
deletilis lampugamuulgd didam glaucum elfeoflendit. Maisilienfescetaceum quendampi*
fecm uocant organam.quem cum non uiderim , iudicare (non) audeo efle orcynum, Gillius.

Ego in Italia olim Borbor pifeis cetacei uulgare nomen c0e accepi.qui alibi 1’organo , Si Grateis
hodie fimiliter,dicatur:defphino Cimilemlparem potiuSf^uod adtnagtiitudinem^cffe, hic an iit orcynus
quatrendum. Ligures quidem cuculum pifeem, organo uociiant; SCchannam Niphusferibit
abh3hsuu^g6diciorcan3,(primltnmirumJyUxia^limd^lnlc.) ^ Germanicum nomen qusresfu.,a
prain CorollariodeThynno.

C Orcynipifcesfuntpclagtq Oppiano. Orcynesinalto (in pelago) fetificant, Arifloteles.
Derion author eft orcynos emari quod ad Herculeas columnas el},(Oceana,) in noflrum (Mediter
ramum, Cracia) mare uenire. ideo^ plurimos capi in Iberico Si Tyrrheno mari; Si inde per reli.
qua maria difpcrgi.Athcn, Idem de maioribus thynnis Oppianus canit: nempe quod exOcea
no per fretum Gaditanum Si columnas Herculis ingrediantur mare mediterraneum.

Qiiomodo hamum euadantorcyni, proximein s. dicetur.

Orcynus cetaceus pifeis prouidens eft:S( natura.non arte, qusfibi maxime conducant, in.
tclligit.ltaqt quum hamo transfixus fuerit,tn maris altitudinem feipfum impellens ac deprimes,
ad folum allidit: Si hamum oris pulfatione expellere cupit: quod fi id minus fieri queat, ab hamo
exceptum uulnusluculcntius infert, dilatat^tatijexiliendoid quod fibimolefiiam exhibet, ex- ^
puit abijciccp.Satpe uerd id non a(recutus,inuitus ad pifeatoris prxdam fubtrahitur, Aelianus de
animalibus i.4o.exOppiani Halieuticorum j. Orcynus inefeatur onifeo, (ideftafcIlo,)Op.
pianus. Anthiam pifcem captum hamo, qui funi alligatus fuerit, quanta ui & contentione pi.
fcatorum extrahi oporteat,in eius hifioria ex Oppiano diximus. Tai cfinquit idem poeta) robur
etiam Callichthyshabet,&;Orcynus,ali)^ pifces cetacei,& talibus capiuntur brachijs.
r De horcyno quaedam quod adeibum leges ftipraetiamin Thynni Corollario. Anaxan-

drides in CotyisThracum regis conuiuij defirriptione ofxiajw nominat. Horcynus canofus(6j
fufiAt) cft,& maior tam ficca eft carne, quam chelidonias, abdomen eius Si clidium (« «aWs) ori
grata funt,&: tenera, quae uero coftae dicuhtur(oi ussi Aty«|tt)!e»i)rality,mediocres funt,Diphilus, f ,
Xanthias aliquatenus tiirofus eft & tenerior horcyno,Idem. Orcyni carnem tradit Xenocra* ^ '
tes ftomacho ingratam,malicp fucci Si aridam eifetabunde nutrirc,nec facile per aluum excerni,

V uottonus. Oreynus an melior uctuftate fit , quod Plinius feribit , Rondcletius & Saluianus
non approbant, leges fiiprain Thynno F.ubi etiam de Melandryis fcripfimus.ficappellantur
thynni partes concifie , quernis afllilis fimiles , quat & ex orcyno fieri folebant. Hicefius tra*
dit orcynos qui capiuntur in Gadiris, i.Gadihui,) pinguiores efte : poft hos autem, in Sicilia, qui
uero longe ab Herculis columnis.macros, (aAeres,)eo quod magnum iam fpacium natado con-
fecerint, (wni:x8<u,%o ixmixS(u.) In Gadibus quidem elidia per fe faliuntur , ficut &' antacKorum
maxillte &( palata. Melandrite etiam ditfti ex eis (orcynis) inueterantur. Hicefius abdomina eo.
rumquddpinguiafint, multo catteris partibus fuauiora efle inquit:elidi|s tamen inferiora, Athe i».

j®r«,7K'T yv ncitnm TiSyiw * tTsu/la, Hefiodus apud Atlienaum lib. 5. uidetur

autem

DeThunms. Lib.IlII. 1171

autem de Archeftrato intelligere,quirquis hunc poetam Hefiodum appcllauft, potfus quam Eu
thydemo ut Athenaeus fufpicatur!, oblitus (quod alibi dixerat) Archeftratum , Hefiodum opfo«
phagorum uocari folitum. Eft autem fenfus iam citatorum carminum; Brutium , aut Campa»
num aut Tarentinum aliquem mercatorem e Gadibus per Ionium mare nauigantem triangula
orcyni falfamentorum frufta cadis rite (alternis)difpofita,ad locupletanda & exhilaranda conui»
uia afferre. Orcyni igitur cum per fretum Gaditanum aduehantur, atque illic habeantur opti= Salfametitm
mi Sfpinguifsimi,falfamenta ex eis Gaditana cognominari puto.. Si hydrops a fplene fuerit. SaiiiMn«)ii.
seger obfonium habeat falfamentum Gaditanum, aut faperdam , Hippocrates in libro de inter-
nis affeiflionibus. ra:£/^aeiH9f/&’sb!niyaspic!|/7^a^jViw, Nicofira*

l^tus. <A' Suuri;/' ©- do-iituOT yotlf a, Antiphanes.

dfxioi©' aliquoties Oppiano penultimam producit, quam Archeiiratus corripuit.soli'®' aju H. a.
(rnS(J^& Ecrfli/ttlii l*iyccs,o(j nScMoviny Ojxauo|i;ec^i» ctl’(U/((«T@'.TST» (partem Ituiui)^ o4uu&y,

K»wv« Pergatis orcynum fignificat.Hcfychius 5C Varinus.

o^Kut/a/ tnyctuiin^jOiC o^Ktu/ay leguntur apud Oppianum. BpitheU*

Islomina aliquot fequentia ance Thunnos poni debuerant.

T H E D o. Vide in Corollario de Capitone A.nam BelloniUs Thedone Aufonfj putat effe pi
fcem illum, quem nos Capitonem fl.nominauimus.

T H E T T A. Vide in Corollario Alaufac.

T H R A s s A uel Thratta. Vide in Corollario de Alaufa.
ij. T HR I s s A Graecis eft is pifeis, que Latine quide clupea uocat,reccntiores etiam alaufamt A
de quo multa diximus elemento A.in Alaufa. Thrilfam aliqui uocant clupeam, ali) dieSt quod
(it tricheus,Kiranides, uctpuAxwK itfm ucu Anaxandrides apud A»

thenxiS. fedlegendum eft 3yar?io1iW> ut apparet ex alio loco, ubi Athenaeus feribit Anaxandride
diminutiuum facere a 9j(e;?<*. Haud fcio an idem fit pifeis qui Lopiaicorrupto nomi=
ne forfan a clupea)ab Arnoldo Villanouano uocatur in Regimine Salernitano : Inter pifccs (in«
quitidulcis aquae.confideratis pricditSis conditionibus, perca Sf lucius mediocris primum gras
dum bonitatis obtinent,modd fint pinguesldeinde uendofia, demum lopia. ^ Thrifsis omnino
cognati uidentur pifces,qui a Germanis ad Albim fl.dicuntur gigen, item qui §crf en, quorum
icones SC hiftorias ad finem huius uoluminis dabimus,
jo Clupeamaior eft in OceanOjin mediterraneo fquatina,Scaligef. B

Clupea pifeis quanta Romae carnis 8C mollitudine Sf bonitareprsftat, tantum apud Venc» p
tos uilior,plebeiuscp habetur,ut qui in ciufmodi ftagnis minime pinguefiat, fpinarum iierd mtil
titudineatep denfitate faftidio fit, Pierius Valerianus.

ThriiTapaflaincibofumpta.dyfuriamfanat. cremata quodp 8f cum unguento irino inuntfa, q
capillos bonos K multos facit.cadentes fiftit. Alfa in cibo colicis Silftomachicis prodeft, Kirani-
des libro 4.

In Arari Galh’^ fluuio crefcentcLtma candefciqdecrefcente nigrefcit.Sfc. (_ut reeitauimm in Co H.a,
rollario de Alaufa »^.)Qudd fi hic pifeis Aegypttjs innotuilfet, nimirum Lunte eum hieroglyphicu
pofuiffent, Pierius V aleriantis. qui fi fciuifiet Graece hunepifeem thriffam uocari , eo^ nomine
4,0 a Strabone inter Nili pifces cenferi, Aegypttjs ignotum fuifle non exiftimaffet.

^ T H R Y M I s,®fv(ii!,pifcis quidam, Hefychius Si Varinus.

T H V R s I o,(uel,utahjfcribuntquod minus placet,Turfio,fineafpiratione,)8f T H V R I A
N V s tomus quid fit.legesfuprain Corollario Gladij A,pag.45’j. Huius pifeis {Canis Carcharixy
pars eft etiam qui a Romanis thyrfioc9vfOT'(B(;)uocatur,fuauifsimusaclautifsimusuel tenerrimus,

SJIso; Ksu ij=vijsJiai«T©', Athenaeus lib.y. Kiranidi memoratur etiam thyrfites pifeis , fimilis pe
lamydins forte Trichias uel Trichites dici debet;utuocabulum in noftro codice fit deprauatum,
ficut Si thirfa.pro thriiTa.Sf alia pleraque. ^ Turfiones, dclphini,&: reliqua cetacei generis , co»
rioduntaxat integuntur, non etiam pilo ut hippopotami, Plinius 9. li. Etprius capitenono:
Delphinorum (inquit)fimilitudinem habent qui uocantur turfiones.iibi Malfarius.Qiiidamiin-
co quit)legunt torfioncslfed male, cum legendum fit turfiones, cum ex uetuftis codicibus , tum cti»

^ amTheodoro.quiprophocaenaapud AriftotelemlhiftoritefextoKodlauolturfioneraSdtyrfio»
nemconuertit. Ificia de turfione deferibit Apicius 4.1,

DE (THYMALO SEV) THYMO.

RONDELETIVS*

H I C I N V S Italiae flauius Thymum (pedatu dignifsimum piTcem procreat, a Thymi A B
odore (ic nominatum* Is cubiti magnitudinem aequat. Capite efi pariio pro corporis
ratione,uarrjs coloribus di(iindo,quod recens Thymum odore refert. V entre eft pro
y minentiore,corpore cxruleo. Pinnas duas habet ad branchias , duas alias inferiore in
uentr€,a podice unicam.In dorfo prior magna eft, quae rubefcitjpundis^ nigris notata eft,Ca««
da in duas latas deficit*

F F 4

1172 De Aquatilibus.,

Tro titut Thymalli icone a ^ndeUtio exhibita Juas noftras pofuimus, unitio quidem pifcKjed h dktrfis
piHorihui non uno tempore nohis expreffas.Tn utraque lineam qua d hran»
cbijs ad caudam defcenditt dejidero, &c»

19

5®

DE EODEM, BELLONIV5*

2 In Ambra fluuio Iralix Melignanum
o(fJo a Mediolano ftadijs alluente, Thy-
malum piTcem capmntjin qua maior n5
eiiaditj quam qui fefquilibramadfum»
mum pendeat^Truttacei generis cft,ap»
prime delicatus , quem uulgus Themc««

C rii uocat: atqj huc auri arenulis ac ramen
tis in Ada flumine uefci autumat,

B Omnes eius pinnae a t(^ipfum corpus

quodammodo truttam referunt Latera
lituris nigris ac frequentibus fuggillata,
iitCarpio, Lineas redas in fquamis ut
Myftus habet. Caput in acutum tendes,
ut in Stregis uel Souettis fit.Pupillam o-
culi minus rotundam : branchias ualde
fimplices , utrinc^ quatuor. Linea qute eius latera fecat , a fuperiori branchiae angulo (jjfnco orf*
tur , dC reda ad caudam pr^tenditur.Linguam oftendit albamrdentibus caret,im6 ne ullis quide
ipforum rudimentis proditus eft. Pedis longitudinem non excedit, nec trium digitorum latitu*
dinem. Mediocris magnitudinis Myftum refert.Pmnas habet fubflauas, uentrem palIidum:rer*6o
gtis ex liuido in opacum tendens, branchias ut Harengusuel Sardina , folidioribus barbulis ob»
feptas: quae «iam ad fauces circa orificium Ocfophagi aiperiiatibus horret , uncinatis^ ofsiculis

confiant.

DeThymallo. Lib. IIIL 1175

tcbnRantjUt fn pifdbus mannis dfdum eftjquibus cibum recipit , quem in ftomachum demittat.

Multa pinguedine omnia eius inteftina obuoIuuntur.Cor tam exiguum habet, utne quidem cor
ci ineffe credatur.unicus eft hepati lobus, ftatim ubi gula finit ftomachum ampledens,in quo ext
guum fcllis rudimentum uix apparet.

Vefeitur non auroCut pleric^ putant)fedcut approbat Aelianus)mredis aquatilibus, deteda; c
mentis, millepedibus, pediculis, caridibus, pulicibus aquaticis ac terrefiribus: ego fcarabeum ter Cibu^
reftrcm alias in eius uentriculifundo reperi, ^

Apophyfes plures ex pyloro dependent,a quo ftatim fequitur inteftinum unum gracile, roa 3
tundum,quod ad redumtendit,in quo excrementa recipiuntur, 5:^ ad anum deferuntur. Lien ei
10 tam magnus fere eft,quam hepar:quod in nullo alio pifcc unquam uideram: oblongus, rubra pin
guedine mixtus. Folliculum uerd pifeium natationi accommodatum plenum perpetuo uidi in
hoc pifce,ac per fpinam delatum.

COROLLARIVH-

Gillius ex Aeliano Thymum pifcemnominat,non rcde.nam Aelianus de animalibiislibro A
t4,cap.a.x.Thymallum appellat, Pifccm thymallum (inquit) fic nuncupatum T icinus

fluuius Italiae procreat, is ad cubiti magnitudinem accedit, lupi cephali que communem dC
mediam fpeciem ftmilitudinemquegerit. Eius capti odor non indignam admirationem habet, (Odorthymu)
non enim utcateri pifccs pifculentumquendammittitodoremtimmduerd exiftimes te eius
40 gentilem herbam , recentem ex terra ledam manibus tenere. Tanta fane odoris fuauicatc fra=»
gratjUt qui eum ipfum non uidet,gratifsimam Apibus herbam , unde nomen duxit, in manu la«
tere putet. De eodem diuus Ambrofius Hexaemeron lib, y.cap.a. Neque te (inquit) inhonoa
ratum noftra profecutionc T\\ymz\\c{Erafmi*s ^t.ex^mhrofio legit 'Timalle) dimittam, cui a flore
nomcinoleuitjfeu Ticini uada te fluminiSjfeu amoeni Athefts unda nutrierit, flos es.Deniqj fer-
mo teftatior,quod de eo qui gratam redolet fuauitatem,didum facete fit, Autpifcem olet aut flo
rem:Itaidempronunciatuseftpircisodorefle,quifloris. Quidfpecie tua gratiusCquidfuauitaa
te iucimdius c* quid odore fragrantius c’ Quod mella fragrant, ( Mludit ad hoc Eergilij, ^doUntque
thymofragrantiamella^)h.ocxwcor^ox^l\.io^i^ix^s, Branchijs thymum olet,Cardanus. Adi»
pempifeatores rerLiant,quemfuaue quiddam olere teftantur, Gilliiis, Pifcatoresjnodiiprse»
jo fertim , cum in ripis aut nauiculis fune , fiiaiii quodam ^ fingulari odore haufto , thymallos pi^
fces priufquam uideant, adefle cognofeunt. V t thy mallus herbam a qua denominatur, fic e»»

pelanus a Gallis didus uiolas redolet. Sunt bC uifeera quorundam, quia pinguia, grata : ue^

liufturionum, balaEnarum, delphinorum, nam non foliim fapore , fedSc^ odore quafi uiolas com
mendantur , Cardanus. Nuncquidemthymalluspifcisihymumredolerc non uidetiir: uere
tamenfuauiusquampifcesreliquioIetjSaluianus. ThymaliimGillius 1. fimpliciferibit: fed
Graeci codices Aeliani duplicant, ficut ZC diuus Ambrofius. Videri quidem poterat a thymo de-
nominari thymalus:ficut a phy fa, phyfalus.in iAst quidem per iota, deriuata omnia I.fimplex ha-
bere puto , utogj/tA©*, v«u7j^5. per ypfilon uero, alia fimplex , utoVjtt/Ass, x.iy.vh,©' : alia duplex , ut
B(x9t/M©' , bC fimiliter in , alia fimplici I.fcribi , ut c^vQkM, tjSi/Vcc^sj, (quan-

40 quamreccntiores aliqui tithymallum feribunt: ) t»yXccykx(:^viMMx^ Nicander dixit, pro nSt/-
alia gemino, ut ^Tunallus&Titimallus pro thymallo corrupta fum no-
mina in Alberci dC Ifidori libris. Recenciores quidam ieriptores , praefertim Itali , uulgarc vulgma nomi
Italicum nomen fanquam Latinum protulerunt: temulum, temolum, dC temelum feribentes , ut na.
Platina,Sauonarola,Gainerius,8i:^alij. Grapaldus nullam in ueterutnfcriptis memoriam exta
re tcmuli miratur. Ab Italis uulgd dicitur Temolo: fed per alias etiam uocales penultima ab eis
effertur,locis nimirum diuerfis, Tcmalo,TemeIo,TemoIo.&f pro I,in ultima aliqui proferunt r*
TiciniaccoI® uulgoT€mcrumfiueTemelumnuncupant,Gillius. Temaro quidam diefium
conij ciebat ab Italis,qu6d ftolidus fit pifeis, ac temere facile^ capiatur, ego pvorfus a thymo iiel
thymallo fumpta uiilgaria omnia cius apud Italos nomina arbitror. ^ Sabaudis Vmbra , uulgo ymbrafl
^0 Ombre uocatur:5^ AngUs etiaalicubi,ni fallor,<;rt ;Omb<r. Vide infra in Anglici nominis men
tione. Albertus Magnus etialib.7.de an{malib.Thymmal'iis(mquit) eft qui uocat umbra, ada
dit pifee eife falubre,pmgue, dC locis faxofis degere: qu<-e omnia thymallo noftro coiicniunt. Flii
uiatilis qiiide umbrte Aufonius tantum meminit, hoc uerfiuEfiligicns oculos celeri leuis umbra
natatu.Rondeletius etBellonius Vmbrafl.athymallo duierfamfaci«t:necj ullius inuicefimilitu
dinis meminerut.Mihi quidefi non unus eft pifeis, (alia enim fluuiatile umbra pra:ter thymallu
nondu uidi. nec unn efle aio, fed infeitia mea fateor) omino fpecie natura^ cognati mihi iiident:
quod utriu%hiftoriIcoferentipatebit.Refcrcmusautinoru de Vmbra fl.rcripra,quemadmoda
ic de marina, in v. elemento. Saluianus inmarina umbra carme Aufonrj citans, Effugiens ocu
los c.l. u. n. Vmbra (inquit) uel a colore liucnti dicitur : uel quia celeri fuo natatu oculos effiigL
io ens, umbra pifeis potius , quam uerus pifeis intucmibus appareat, quae quidem eius conieiSura
erudita eft, fed ne marinam cum fluuiatili umbra confundamus canendum.

Thymallum Germani uocan£an2tef4),uel 2lf4) , eodem nomine quo cinerem; a colore.

1174 De Aquatilibus.

ut puto , qui in hoc pifcc minus quam carteris plcrifq! fquamofis candidus aut argenteus efi , fed
matris cinereus, K puntSis afperfus nigris, ut cinis carbonum particulis aut fauillis nigris. No
mina pro altate mutant. Noftri primo anno nominant IKregltn^uel ©rcplin^tquod nomen e.
tiam gobioni fluuiatili attribuat, e quo thymallum fieri quidam falfo putant, difcernitur quidem
fecile.cum aIiL,tum quod thyraallus utcunque parttus pinnulam in dorfo pofieriorem paruam
ollendit,ficut truttaruni generatqua gobio fl.fcmpcr caret. Anno fecundo, ein Iknrtb / cin 3?fer
«5>ct Ifctle.Tertio eirt 2lefcb. In Rheno circa Scaphufia anno tertio audio uocari ciit (Dlttlcr.

quartodem'umcti»21cf4>,ucl2lefcj)er,cumparereincipit, Noitriquidam pifcatores thytnal.
Ium parttum etiam alio nomine appellant etn TKotnltng e&et Cburlm^ . ^ui Germanice di.
dium 2lcf4)<rtpifccmfluttiatilcm,Phagronintcrpretanttir, qui marinus tantum cft, longe aber. lo
rant. ^ Eft in Anglia pifeis a trutarttm forma non multum abludens, quem a colore cinereo tto
camiis <j <Srflyll’tl5.t^undem audio alicubi iimbcrnominari. idem, nili fallor, pifeis eft, quem
iios uocatis cin 21cfcf),Gttil,Turncrus in epiflola ad me, ^ Thymalli Bohemicum nome eli Ll= '
pan, Polonicum Lipien.

B Thymallum Ticinus flttttius Italiae procreat, Aelianus. Eftapud noslfequensin Abdtta
, (alias AddttajK Ambra fluminibtts,quorum aquae maximepellucent. Ambra Mediolano pro.
ximtts eft fluuitts,Cardanus. In Rheno pauci reperittntur.in Limago noliro.a: plerifque alijs
qui ex Alpibus oriuntur fittuijs, fatis frequentes. Floha fluuius in Mifena abttndathoc pifce,
Ge.Fabricitts. f De fttatti huius pifeis odore,leges fuperius in A. Thymallus.ttt Aelianus feri,
bit.lupi & mugilis communem 8d mediam fpeciem fimilitudinemcp gerit. Oblonga enim corpo t»
ris forma,pinnarumcp nttmerus,& (itus,ei,cum utrifqueconucm't:etli propius admugilem acce
dat.Eficp ipecie fua decorus.octtlis nanqtie grata (fubuiridis nempe ac fttbcoerulci) colorum ua.
rietate, pulcherrime depidtts confpicitttr. Ventriculum habetmediocrem; inteiiina crafsiufcu.
la, pinguedine multa conuolutathepar fubalbidum, lienem fubrtibrum,felle caret. Cum maxime
augetur, Aelianotcfte,ad cubitalem magnitudinem excrefcit:etl?,qui crebrius capiuntur, mino
res finqlibramcp non excedant, Saluianus. Squamae inhoc pifce , iingttlae fere/ofr&aifsj fitnt,
hoc eft rhombi figuram imitantttr.latera enim earum tttrinque, circuli fegmcntttm referunt , fu.
pratterd infracp in cunei acumen tendunttquod iniconibtts noftrisnon eftexprcffitm. Longi,
tudo ad latitudinem fere quincupla eft, cauda etiam computata : ha:c enim feribens in manibus
habui huius generis pifcem digitos longu quatuordecim, lanim tres. Rondeletius latiorem ma= Jo
gis^ uentrofum pinxit quam par cft.Dorfum eifufcum uel rubcinercum,linea rcdla a branchijs
ad caudamibd praeterea per totum corpus lineae multae apparent, Cnguli^ inter fingulos fquama
rum uerfits,non re(ft:E,fed innumeris ueluti arcubus minimis triangulis undata : quod ueluti o.
perofum pidlorcs noftri non indicarunt. Os aperitur non Iongo,fcd quadrato fere hiatu. Pin
na dorfi maculis multis puchre uariatur:inff a partim nigris, partim fubrubentibus.fupra rubicun
dis tantiim.Pro dentibus,inferius fuperiuscp labrum exafperatur, limtc inftar,introrfum, La.
uaretus Gallice diclus pifcis,ofsicula ad fauces atep oefophagi ingrelfum utrincp habet,fenis hinc
inde denticuh’s,ut in Themolo communita.Bellonius, ego in noftris thymallis dC lauaretis feu al
bulis nihil dum tale repet i. Branchte ei fimt quaternte. Felle non caret thymallus nofter , fed
flaui uel fubaureicolorisidhabettquanuis Saluianus felle carere hunc pifcem putat tBellonius .fo
exiguum fellis rudimentum in hepate eius uix apparere feribit. Splen nigricat fere in noftro,
Saluianus fubrubrura facit. Latera modo pluribus , modo paucis pundiis Sf lituris nigris te.
mere afperguntur, uidi in fine decembris aliquando Cngulis tantum utrinq; ad branchias lituris
infigncmiSd dum hscfcribcrem,alium initio Iunif,uno aut altero pundlo uix apparente.

c FallittrrAlbertus hunc pifcem marinum effeferibens. Pirceslapidoli,pinguiores&ffaJu.

briores funt,ut thymallus,ttutta, Albertus. lapidofos autem uocat , qui in aquis faxolis Sd puris
degant. Apud nos inmontanis 8d prtecipitibus quoque fluuiis ac riuis (magis quam ulli alij pi.
fces,truttis tantum exceptisjeapiuntur plerifque,minoribus prtefertim. puras enim (ut diximus)
frigidas 8dfaxofas,rapidascpamant aquas. In magnis fluminibus rariores funt : fubeunt tamen
hxc quoque e minoribus 6d riuistut SC lacus quofdam , Larium, Lemannum, Acronium, utau. p»
dio:K noftrum quoque Tigurinum,ni fallor. Inlacubus quidem circa faxareperiuntur, praefer
tim minores huius generis piices. Thymalus in fluminibus tantum nalcitur,degit,atque capi,
turmeque in cis quidem omnibus aut quam plurimis: fed folum in T icino, in Athefi, in Addua
(alias Abdua)ac aliquando inPado,nobilibus Gallia: Tranfalpinaefluui-js. unde mirari-oportet,
quod prater diutim Ambroiium TranfalpinacGallia:aiumntim,atque Aelianum generelta.
Ium, Pracneftinum nempe, (etfiGr^coufus iit iermone, ) reliquorum uererumnemode hoc pi.
fce pertracftaucrit, 'Saluianus. ^ Piicis eft uiuax SC ualidus pro fua magnitudine.ctiam exrra a.

Pifcc!chtyfa= quam iam captus, f Auro thymallum uefei aiunt, quod SC de umbra fluuiatili feribit Rondele.

phdgi, tius:Sy uulgd eti.r de alijs quibufda pifeibus referiSt.ut carpionc Bcnaci,Sd truttis quibufda lacu.

ftribiTs quas VmblasuocantSabaudi:gdGallidcLauarctofuo:quibus etiam Emblonem quen. do'
dam Gallisaut Sabaudis appellatum Belloniusadnumeratin Singularibus fuisiScdfingulorura
(inquit idelucntriculisdilTediSjinfpedlis^curiofius interaneis, non auro, fed alijs(peculiaribus)

cibis

De Thy mallo. Lib.IIlI. 1175*

cibiscosuiiicredcprehcndnSicilIe. Fieri quidem potcft ut aliquando mmutulxqiixdam auri —
micseab his d€Uorentur,appetentibus forte propter rplendoremtficut dC calculi quidafplenden-
tcs dC arenae ab auibus dcuorancur:imprimis quidem a thymallis , qui in fliuiijs montanis au-»
rifcrisdegunt.ego hospifces alia ratione id eftauriuoros putarim, quddcumlauttoai

res maioricpin precio (int , opfophagorum quorundam aurum confumanc, dC loculos exhauri-
ant» Aelianus negat alia quam culice(quem Graeci conopen uocant } efca thy mallum capi , ut
in E 4 referemus» ^Pircatoresquidamhimc pifcem quarto demum anno, cum iam proprie
2lef4> a Germanis uocatur ( ut in A.didum eft ) parere retulerunt , Martio mcnie fiC paulo ante.

Saluianus tamen Septembri menfe, libidine eum agitari feribit,

IO In Acronio lacu genus aiiatCt aut potius mergorcr eft,Ceruicibus proceris, pedibus nigris, do- d
mefticis anatibus maius, quas a thymallis deuoraiidis , 2tcf4)cntcft,id eft appellant»

Retibus facillimecapitunnonitem hamatis efcarum illecebris,nonadiperuis,nonferpho E
(.inJeSio aut uermefmili formica uel culici,)non chama,no alterius pifcis inteftino , non deniq?ftrombi
collo, callo uelj^ondylo jlromhi,)(zd folo culice {K(ii¥(a7(i) improba iane beftiola , bC no-

des dies^hominitummorfutumftrepituruomolcfta, quod hac foladeledetur efca, compre-
henditur , Aelianus. Soloculicc, (SCc.) Aeliano aiuhore, capitur thymallus. Verum cum id
nec feriptores alt},necnoftrac aetatis pifcacores alTerant, nequeat^ culex ob fuam panittatem ha-
mis affigi: quanta inhaere Aeliano fides habenda fit, haud Icimus» Nec etiam Raphaeli Vo-
laterrano feribenci: Thymalus ad hamum non accedit, cum noa alium fane cibum fedetur
quam thymum herbam, qua uiuic;plene credendum cfttcum falfum iic quod thymo , bC non alio
iiefcatur cibo, cum pifciculos etiam edat:qu6d iieham 0 capi non confueucric : cum ( uti experf-
eQtiaipraedocct)fi<: hamis dC retibus capiaturjcaeteris quidem anni temporibus rarius, Septem-
bri uerd menfe frequentiustpropeerea quod eo tempore Venereo agitatus ffimulo,huc atep illuc
imprudenter excurrat, Saluianus» Lampredis minimis, quibus uulgare nomen oculosnouc-
nosrribuit,hamo infixis anguillas SiCthymallos capi audio» Plumis Meleagridum pro efca ad-
dicis hamo thymallum facile capi,a uiro qtioda crudito nuper cognoui: qui Italis etiam inde Te-
maro uulgo nominatum fufpicabaturjquod facile cerneret^ caperetur hic pifcis. Efca ad truc= AdTrutt^ cr,
tas S^thymallos abunde capiendosjGallinam nigram excauabis,SC immittes tria ouorum lutea, Thynullos
croci quantum eft pifum : Sx^ foraminerurfus coftito gallinam in fimum equinum abdes per tres
jo aut quatuor dies, donec piurcfcat, dC uermiculi ffaui in ea appareant. De his unum cum pifcari
libuerir,inhamuminfiges:reliquos uarctilo incIurosreruabis.Remm{ramexpeneris,Ex!ibdlo
Germanico Deinefcationibuspirciiim. In pi{catoriislegibusnoftriscauecur,ne eo genere ha
mi,quempol4n^clappeUant>chyma!li capiantur, Pifcacores ex ftngulari quodam uel circa
ripas odore thy mallos prxfentes noifejfupra in A, diximus. Callidi quidam pifcacores ex plu-

misauium diiierftsanni temporibus diucrfa uermiumS^ uolucrium infetftorum generamen-
tiuntur,6i hamis ranquamefeamadduntipro thymallis quidem genus mufea: effi'ngunt( Aprili
menfe, puto)ex pennis perdicis,capiterubcnte:corpore3(: alis candidis, epcnnis(itidem)perdi-
cis de uentre. Maio autem menfe mufeam reprtefentant corpore parttm e candido partim ni-
gro ferico contexto alternis, capite coeruleo , alis uerd e dorfo cornicis tiaris, quam noftri a ne-
^.obula denominant. hmiodeindc€Wmgiintdtpcnms€ca.ndmrdex(i\Ccx(alas,autcaput,aututrun
^ueimnenim exprimittir inlihello Germanico manufcripto,cuiii^uerba interpretor:) corpus uerd iiiride de
pennis epccftore anatis fylueftris. luHoautem corpus e ferico coeruleo formant,caput e nigro fe
rico: alas addunt de pennis e uentre cornicis luvLx quam a nebula denominant. Augufto
corpusfaciuntdepennisalarumgruis, e pennis perdicum : caput uiride. DemumSe-
ptembri corpus e coeruleo ferico concinnant, caput e rubro alas e pennis de dorfo cornicis

uarix(quam diximus) affingunt.

In Bauaria thymallos credecim fere digitis breuiores capi lex uetat» ^ Sunt qui thymalli a-
dipe ad pifces illiciendos ita, quemadmodum ardeae, utantur,

TemiiKispirciseftoptimuSj&^ismaximequiex Abdua (alias Addua)capitiir, Platina. In y
5:0 citeriore Gallia prima filuro (/«riowoPadano palma conceditur : fecunda trimis dC tcmolis e Ti-
cino, Gaudentius Merula. In Ticino , in Athefi , in Addua iie captus ( nam qui in Pado capi-
turjmultd inferior eft) tenerrimus ac fapidifsimus omnium fere fluuiacilium pifeium cenfetur,
uti diuus etiam Ambrofius teftatur . unde non immerito pluris, quam qiiiuis alius pifcis uendi-
tur,ubi haberi poteft.Et maxime Maio menfejin quo quidem uti rarior capitur , fic longe fuaui-
or exiftimatur. Maiorem nonnulli, minorem uerd alij ceIcbrant,Saluianus. An maiores,quia
pinguioreSjeo nomine fuauiores quibufdam uidenturc'ego mediocres prtetukrim. Circa Al-
bim fluuiumtruttis eos praeferri audio, Pifciumalij alijs partibus magis commendatur, thy-
malli uerd dC trutt^ undiquaqiie. S unt tamen qui tunicam interiorem huius pifcis, ceu cibum
fumrae Apicianum prsedicenttdequo Antonius Schnebergeriis meusexPoIoniamcadmo*
tonuit. ^ Saluianus, ur proxime retrddicffumeftjMaio menfe praecipue commendat: ali) ab inis
tio Marti) iifquead Septembremtquo quidem menfc,fecundum Saluianum, libidine accendun»
tiir.alij Iulio menfe primum laudare inc/piunt,ita ut autumno deinde optimus fit*

nyd DeAquatilibus.

T-< « _ .' A/^rrttnt- •Htii tno

Fiiuiatilium pifcium optimi funt qui in rapidifsimis degunt fluutjs.ut Pyruntcs, hi enim non
nifiinrapida&ifrigidaaquauiuunti&praECieteris fluuiatiiibus faciles funt concodu,Mnefithe=
us.quanquam autem pyruntas pro truttis accipio: eadem tamen hxc de thymallis , & iuftius eti»
am quod ad faIubritatem,K concodionis facilitatem, iimiliter accipienda cenfeo. Pifces lapi,
dofi (inquit Albertus) pinguiores funt SC faniores, ( Jimum pro fduhri Alitrm & emjiculi fcripmts
accipicUm,){icM trutta dC tliymallus. Nutriunt mediocriter thymalli , boni funt lucci , & tacile
concoquuntur, Saluianus. Noliri etiam aegrotis hos pifces non denegant. De pifcium ufu
in tenui uidlu, praecipue lucij,temoIi,aic.qus Aloilius Mundella literis mandauit , fupra in Lu.
ciorecitaui. Hediicis conceduntur pifces aqua dulcis,parum petrini (ficlopehamrillitxttis)com
muniter Uocatifiriguli,lucij,temuli,&c.fed raro, Gaynerius, Temali parui line uifeofitate funt, lo
plurimum exercentur, olent 6C fapiunt optime,ut faluberrimi lint habendi,Mich. Sauonarola.
StaatUm hco. Mihi quidem thymalli,faxatilium pifcium marinorum loco pra cateris aquarum dulcium pifei
busCuel omnibus,uel ijs qui apud nos funt) in cibum dari polfe uidentur: quod carne fimiliter ut
dura,necp uifcqfa lint,ac iimul in faxoiis aquis degant & plurimum exerceantur , SCc.

Poft eos albulas lacuftres,pracfertim qua media magnitudine funt , SC albula priuatim a nollris
uocantur:tertio truttas uel umbras illas laculires quas a rutilo colore noliri denominant , faxati»
lium loco pofuerim,ex noliris quidem pifeibus. Sunt qui thymallos apud nos in urbe captos
praferanttego pinguiores quidem illos elTe puto,non tamen falubriores; quod de Lupis T ybe.
rinis etiam Galenus tradit.

T emulus quouis modo percommode coquitur , fridiuram tamen magis requirit , Platina. a»
Mihi quidem elixi dC fimpliciter conditi placent: debent autem elixandi in uinum frigidum im-
mitti.Pinguiores tamen melius fapiunt alii. Cum thymali felle carcant(KOr/ei hahere diximtufid
exgi«i»i)quando coqui debcnt,haud eis dilTedlo uentre eximenda funt interanea , fed fatis erit fi
exterius folum purgentur.Maiores elixi , 8d maxime butyro conditi:minores uerd afsi fapidio.
res creduntur,Saluianus,

Adepsdeinteftinis thymalli coIIeiSus aduarias affediones falutaris creditur. Maculas aut
cicatrices recentes cutis illitus,corpori concolores reddit. Igne uel aqua feruida deuftis locis
remedium eft. Sunt qui eo perungant membra,quac contabefeere SC alimentum nonfentire uis
dentur,per fe:uel cum unguento ab althata denominato , & folijs folani tetraphylli , quam aliqui
herbam paris uocant. Iimul autem etiam infefsionem quandam feu balneum praecipiunt, SC Lu=ja
na crefeente tantumdi bene memini)perungunt. Si pinguedo huius pifeis Maio menfe in ui.
treum uafculum conieda Soli exponatur,id quod ex ea diftillat,ac in uafculum refidet, uulneri.
bus falutare exiftimatur:auribus^ inllillatum , grauitatem auditus difeutit , Saluianus. Multi
pifcatores Ticini accolx adipem thymalli auribus falutarem conditumferuant, Gillius. Nu.
per amicus quidam ad me fcripfit his fere uerbistNarrant pifcatores ad Lemanum lacum,e feni-
bus feaudiui(re,fanguincm huius pifeis fi in aures infundatur,furditatiprodefle,ii modo uiuen.
ti pifei fanguis detrahatur:Sic ille. ego hoc non de fangulne,fed adipe uerum efle puto. SC quoni
am,qui Galliceloquuntur,hocnarrarunt:facililapfufanguincmproadipe accepit, qui aufculta-
Rdocubs. bat:hunc enim Gallifain,quafi faginam uocanqillum fang. Ad oculorum etiam remedia com.

mendatur idem adeps. Cum aliqua lippitudo, rubor, feruor, aut pterygia uel ungues(flcc6rtl4»
vnti nugebin oculis apparent, quotidie binas guttas cum penna inftillari iubent aliqui , idep in
pueris etiam,aequisconfulunt.Vidipuellamchemoliaffe(Sam, quod malum aliquando exan»
themata illa(quas papulas pueriles uocant Germani) fequitur , hoc remedio per feptuaginta fere
dies continuato, (ut quotidie gutta infiillaretur,)curatam, rubore mox primis diebus fublato.
Sioculiinequo lunatici l}nt,foueam fupra oculos adipe thymalli perfricato frequenter,ut eo.
rum claritatem conferues,Ex libro Germanico manuferipto. Habent SC pharmacopolatapud
nos hunc adipem:a quibus maxime ad oculorum remedia,utmacultcin eis deleantur,pcti folet:
deinde etiam ad curandas igne uel aqua aduftas partes. Plinius quidem omnium pifcium adi
pem oculis falutarem facit.Diofcoridi uerd fluuiatilium duntaxat adeps, ad oculorum claritatem
inungitur:in quem ufum liquatur in Sole, melcp illi additur, f Fel de angui!la,thymallo , tinca jo
SC porcello ladente mifce, ad aurium remedia, hoc enim infufo,pelliculas rumpes,fluxioncs cu.
rabis, uermes occides,Ex libro Germanico manuferipto.

Thymallus inter ioculares pifcium nomenclaturas Comes feu Regulus Rheni,nuncupatur,
iCi» iff ciit Tfbeynqrqf, forte quod inter pifces Rheni plerifque alijs lautior falubriorcp , SC

principum menlis dignus iudicetiir. iic SC Salmonem proprer laporis excellentiam , dominum
cognominant, )£in Qalm i jf ein ^)err. ^ ©i/trss oxytonum apud Grxcos,animum uel animos,
(ahquando animam,alias iram)iignificet, SC ypfilon femper producit:dedutfro ut fufpicor nomi,
ne a uerboSi/s),^ (Tifata», quod eft maefro, occido: ut proprie frnguinem , SC qui in fanguine eftea.
lorem ipiritumt^ iignificet,iuxta illud poeta:: Purpuream uomit ille animam. hinc etiam cauitas
inter iugulos, (qua madiari animalia foIent,)ab aliquibus 5t//xct,ab alijs a-:pcey» dicitur, authore Pol 6o
luce. Ci/Wt.«d'/u/'TO(<s'wftff&-«aso!£j/:id eft,glandula quadam intcriugulos,Euftathius. evitit,

Caterum Sv)*©- paroxytonum genere mafe.

Atticis

AfpMtlH.

Adops.

Adiures.

Frf.

H.a.

DeThymallo. Lib.IIlI. ii77

Atticis etiam neutro, herbte nomen eft,& y pfilon corripit ; Dum^ thymo pafcentur apes, dum
rore cicadte Vergiliustqui 5: alibi femper ypfilon huius nommis corripit, ut annotauit Nic.Ery
rhra^us itenl Clatfdianus, credas examinafundi Hybisum raptura thymum. Et Ouidi

rlparsthyma,parsrores,parsmeIilotonamat. EtinTheriacis Nicander;B,.K«^«3e,«,

Macertamen,quideherbiscarminefcrtplit,queminterpoetasnon
an™mero(inquitErytlirsus)produxit:Si defit thymum , pro thymo ponere thymbram. Qiio
aenere quidem thymum protulerit Vergilius non apparettduos emmcafus tantum apud eum

feneria^ datiuumdiymoA accufatiuum thymum. A Diofeoride a: Galeno genmafcuhno ef=

fertur ' n W TieiiTij; Si/iiij(i (fxyifriHr, Carion in Pluto Ariftophanis , ( ell autem

uerfus‘iambicus tetrameter.iubiScholiaftes.Thymum (inquit) herbauihseft&proferturgen.

“eutro penuItimabreui,barytonum. Videtur autem huius herbae nomen faifium a uerbo8v»,
uuod eft Swi»,fufflo,fufBtum excito.eft enim odorata K fuaut odore.htnc «thyrniama di(Sun^_

fuffimentum.cuius tamen primaraproducitSophoclesinOedipoTyranno.hocfenario;p«Ais<rJ

L-X8./i.-«l*«xa.(-yWEgoutinthymoherba,fica:inthymallopifce ypfilon femper corr.pue=

rim-quanuis miretur aliquis cum ab eodem uerbo Ji/m, (quod &: facr^lcare,maaare,occidere,m

GaIIisquod!tuer:&ruffirefignificat.uetufiifsimaenimfacrifictafuffitutantumfiebant,unde&:

thuris feiSi^omen,) utruncj hora nominu deducat, fli/i/Js pro animo, P™ herba,

alterius ypfilon produci,alterius corripi, f Taxunr arborenr D.ofcor.deshb.6.toxu a Romanis

dici credidit,necthymalonuth!c(lib.4.)rcribitur,fedthymilonfcnbendum,quod8:Aetius quo
quefcquitur,Paulusthymion,HcrmolausCorollario tqy. ^ r ■ u ■ j A- ,

^ Prouerbium, Aut pifcem olet aut florem , requires fupra in A, ubi de pifcis huius odore di= h.

**”t h y r s i t e s pifcis eft marinusjfimilis peIamidi,Kiranides. Vide Thurfi^u^a.

T I B V R o N V s pifcis eft Noui Orbis, de quo leges fupra, infme Corollarq De Gladio,pa

t1 s" R I S Marina Alberto K obfcuris quibufdam feriptoribus Thynnus pifcis appellatur.

T I L o N E s (T.'Aa.rSlr)mcmor3ntur ab Herodoto libro y. nonmulto poft principium. P*o.
num quidam (inquit) Prafiadem paludem incolunt, hunc in modum In media p^ude compa.
dia erant fublica ( sweoi) altae, tabulis feu plancis ( «ei* uocat Graece) fuper eas lundiis anguftum
, a contfaente ingreifum uno ponte habentes. Has fublicas tabulat^a fiiftinentes olim communi.

^“nterLnesciuiftatuebantfmoxelegehuncinmodumftatuendumcenfuerunttutprofmgu.

Hs uxoribus quas quifque duceret (ducimtautem finguh multas uxores) ternas defigeret fubli.

cas^montefumptas,LnomeneftOrbelus. Hoc habitantes modo obtinent finguli fuper ea
tabul^atuguriumin quo degunt, Kforesinter tabulata compaflas

«tw) deoffum ad pahtdem ferentes. Paruulos liberos per pedem refte illigant >
illi iLquam deuoluantur. Equis dd iumentis pifces pro pabulo praebent. Porro pifcium tanta
eft copi ut quoties quis ianuam compadlam reclinaiierit, ( xiv Svfxii ^ «stmmxriv

xAi™ )^demil^mfunefportam(a:ri/BW«)uacuam,altquantopi^retrahatpifciumiflenam.quo-
nimduoftintg“nera,unumquoduocantPapraces, alterum Tilones.^

rd fit Plfcs fila palus iam nln habeo quod dicam. Tilloni dd ballero “>

lumbricus Canis exortu innafeitur ; qui debilitat, cogit que ad fummaftagm eff«r , qiia acftu
intereunt Ariftoteles hiftorte 8. lo. numerat autem utrimque inter fluuiatilc 6d lacuftre e.
nus Fullo pifcis , Grsecc chylon , Latine tum tullo , tum fullo ; hinc ruftice apud nos tyL
C anneUatuf Niphus : Videtur autem hoc in loco totidem errores quot uerba fcriphiTe.
V^e qui fuprd in Fullone, pagina 444- dnobis notata funt. ^ (^«endum an Papraces,

hcuElVpifcesfint, quidGlmanisetiamp;«g dicuntur, nam edhimagnisgrcgibusca^^

L T O N Grteci uocant, TiAry, genus falfamenti, V arinus. Vide fupra inLepidoto, Elc-
mento L.

de tinca, rondeletivs.

I N c AE nomen ab Aufonio ufurpatum hodie quoquera Gallia 5d Italia feruatur. a

Pifcishicinlacubusftagnis8dfluuijs,quirapidinonfunt,uiuit. .„p„.„-num e

Exuiridiflauefcit,corporisfpecie,pinnis,a:earumfitu,palatocarnofoCypr2um B

imitatur: fquamis autem differt, paruis enim admodum ddtenuibustegm r maco

S^bduais,qua.nobcaufamTinctelubricaefunt. Praiterea circa oculoscircute^

1178

nas duplices. VcnfnculG par
uum, fel aqueum m hepate,
ueficam geminam aere plena
in uentrCjOua pauciora quam
Cyprinus.

Q Nutritur aqua, luto,S::'mu

co,qiTam ob caufam paluftri»
bus et lacuftribus aquis, etflil
uijs tarde fluentibus gaudet,
p Vilis eft,&: pauperiora ci*

bus. Aufonius:

Et uirides uulgi folatia tince,
Craflbjglutinofo, excremen»
titio^ eltfucco.

Sunt qui Tincam, Ariflo*
tElis'/vA(y['fl:eireputent,quem
Gr£corum Fullone uertit Gaza , de quo
anfittiiica- htec tantum Ariftoteles lib.4.

dehifl:.cap.i4. 6t/<finichv(7j^v
Aftjvtt, 71^5 dcyia^Ts xzs(wi~

Sl st»?. Id efl:,Ful
lo que uocantjlitora petit tran
qiiiIliora,fedis quoq? grega*
lis eft. Prxterea eundem efle
quiDorioni

lomdedidui. catur. Atnen3eus:rj'aij(JUs.A&)e<
aifjf^Tw 57^ r> fc>c

ftS tjSI yyx^iais Oypo(j ^hci ttcu/tk

wrlhsij HstScuf&if, Id eft, Fullo.
Dorio in libro de pifcibus,ait
fullonis decodio macula om*
nem elui, Alfj(Kf ‘Bellomw)d\x-
bitat fit ne idem Fullo Arifto*
telis, &r tvxc^ws Dodonis : cu*
IUS dubitationis caufam nulla
iiideOjCu Fullo Ariftotelis la-
CLiftris ftt uel fliiuiatilis, ( Tillo
^otiusyjlimiali^ & Ucuflrii efi Ari
jhreli:4-^^(^if aute quem Gaj^aful
Ionem uertit, cum Utorapetere dica
tur, marinum uidetur.J^ide quaan^
mt(iuimwinFu\lone,Klemeto F.')
Dorionuero marinos dunta=*
xat pifces numeralTe uideat.
Quod uerdTinca etFullo ide
ftnt,n6 inde neceffarid efficit,
quia Tinc^decodiofordesde
tergunt.Ide enim 6d Anguil»
larum, 8dIclnhyocoll9,6daIio
rum pifeiu admodu glutino-
foru dccodiu pra?ftare poteft:
na lento 8dglutinofo humori

'Tinex hac effigies a nojlro pi^ore exprejfa

IO

lo

40

quod pingue eft & fordidum tereqatqj una utrunque abluitur 5C tollitur. Tmctc quidem muco
J) obducuntur, &rcremutuoIa(nbunt, id quodaliquandoobferuaut. HisLucios uulneratos fefe

adn-icare,6dmuco uiilnera conglutinare tradunt.

A Non immeritd aP.Iouto Piatina reprehenditur, qui Tincas antiquitus Mtrnas fuifle exifti.

mauiqcum Mams folum fint marina,Tinca: paluftres fiue lacuftres SC fluuiatiles.

(5 Vidi Romte ludKos quofdam medicinam exercentes , qui carpo & plantis pedum Tincas,
per dorfl longitudinem difciifas , admonerent in febribus ardentifsimis .Sed id nifi in tempore

fiat, nonmodonihil profuerit, fedmaximeobfuerit.-namfrigiditateimrorepellente ac magis 6o

conftringenteaugeturincendium. ^ ^

De Tinca. Lib. IIII. 1179

DE EADEM, BELI^ONIVS.

Tinca Italis ^ Latinis,Gallis Tcnche dicitur.nam ubique fuam appdiationem conftantifsi- A
me retinuit Popularis eft pifcis ac cotnofustqui quum ubicf frequens fit,mirum eft , quod a pri>
fcis Romanis nullum nomen habuerit. Fullonem Ariftotelis effe crediderim.Gregalis eft Ful= Fulto.
lo(inquitille)8^ parius tempore petitlitora tranquilliora.Fullo autem diflits pifcis, quod eius de
cotftum detergendis lan* fordibus inferuiat. Dorioni^-rasfivs uocatuncuius decodoCinquiOma
cula omnis fordesue eluitur, quod noftri uulgi plerifque pro magno arcano habetur. (Tiboebo;
mes umu nullum cerm urgumentis ojiendi pottiZMec idem ejjc pneFC Trxcfiis,jm '(•'/Aaip , jaem fullo-

nem uerm.Viie pxnos elemento F.in Fullone fcripfmus.) Tinca Phycidi ufqueadeo Cmilis eft , ut uuU

lo colore,quas olida uligine obfeflas habet, feu mucore lento uifcofas; >

adeo tamen tenues, ut merito tjs carere dixeris. Singularem in tergore pinnam habet, eam^ par
uam-quaternas fub iicntrc,»: caudam rotundam.Os nulla dentium afpcritate communitu.T er=
gus ^totum corpus diuerfo modofulgere comperies.InTincarum porro capitibus calculi duo
admodum exigui reperiuntur.

COROLLARrVM.

Esopaluftrcshospifccsnulloinprecioapudantiquosfuifle putaucrim,8i:propterea nullis A
iiterarS monumetis fuiffe celebratos, me^ plurimum mouet Aufonius.qui tincas &: lucios igno
bilifsimis pifcibus adnumerauit, louius. Veteres authores preciofos potius quam uiles pifces
literaru monumentis celebrare confucuerunt. Vnde et Columellafcribit; Viles pifces ne captare
quidem nedum alere conducit,Saluianus &C Maflarius. Idem Saluianus; Satis (inquit) mirari
non polium, fcriptores Aufonio uetuftiorcs , tincam pifcibus nunquam annumerafle ; limiliter
coniefiare nequeo,quamobrem mille ac centum deinceps annis nemo tincte mentione fecerit,
nam poft AufonitiCqui redemptionis noftrs annis circiter trecentis SC feptuaginta , fub V alenti»
niano ac Valente Auguftis uixit) centum tantum ab hinc annis nonulli rurfus tinca meminere.

Sic ille atqui tinca Albenus Magnus etiam meminit ante hac tempora annis circiter trecentis,
claruit 'eniin circa annum Salutis H. cc.LVin.utin Chronicis reperiotquanquamTrittemius
annum Domini quo floruit numerat M . cc.LXXX.hic libro ij.De anima!ibus,falconum reme»
to dia defcribens,fecundum Guiliclmum Falconarium regis Rogerij, ( qui nimirum ante AlbertI
* quocl)atatemuixit)tinchamnominans,GermaniceetiaminterpretaturSlycn. fNomenhu
iixs pifcis a receniioribus uarie fcribitur;Tinca,Tincha,Thinca, Tenea, T encha, T encon. ultt»
mum uidetur diminutiuum. inter reliqua magis arridet ut Tinca feribatur , niimrum quafi tin»

(fta quod Gallus diceret Teinte. colore enim a plerifque alijs pifctbus multum differt, Siluiridi nl
erricante quali tincfta uidetur. Germani atramentum feriptorium etiam a nigro colore Cintttt,
quali tintSum uel tintfturam nominant. ^Alexander Benediflus uidum podagricorum deferi-
bens orphos lacuftres nominat pifccs,qui uulgd tincae uocentur, nefeio qua ratione, mihi quide
minimeprobatur €" Merulam pifcem turdolimillimum,(nili quodmerulanigrior eft,) quonf rincxmmne.

amtincKformam‘habet,tincammarinamVcneticognominant.Mairarius. Merula pifcis ma

Ao rinus tincte fluuiatilifimilis eft corporis habitu, R.ondelctius. Erp tincam quoq; fi quis meru»

^ lamfluuiaiilemautlacuftremappellet, (GrteccKSOTi/^otiTreiitiiut/BAifivtaiiti,) non inepte fecerit.

Aufonius fui temporis fecutusplebem,ufitatis nominibus pulcherrimum poemano eft ueritus

inficere potius, quam aut ipfe in ambiguo iadari, aut iadare Icdorem in obfcuro. fic alofam pro
clupea liue thrilfa.tincham pro merula fluuiatili pofuit, Scaliger. Hippolytus Saluianus Ten»
ca marina Roms uocari fcribit,&: alio nominepefee Fico, pifcem illum quem Rondclctius phy
eidem efle putat,ipfe callariam afellorum generis, fed icon a Rondelctio pro phycide pofita , ab
ea quam callarite nomine Saluianus dedit,diuerfa uideri poteft. Quare in fine huius uolummis
iconem illi, quam Saluianus dtdit,limilem. Bellonius in T urdo Phycidem,Tincam fl.mterpre
tatur Pierius Valerianus de tinca dubitat, fitne fuca (id eft phycis) aut pholis ueterum. Atqui
Co phycis pifcis marinus eft, tinca ucrd dulcium aquarum, cum illa tamen aliquid commune habet:

(nam.ut Bellonius feribit, Itali merulam aqtie atqj phycidem.tincam marinam uocant:) De pho»
lide aiiud nihillcgimus.nifi quod mucum quem ipfa emittit, fibi obducat, ita ut ineo quali' cubi»
liquicfcat Vide fupra, elemento P. lulidemquoc^.autfimilcm ei pifcem, alicubitincam mari»
nam uocari audio , forte quod magna ex parte uiridi lit colore. Puto & coracinum pifcmi m»
sricantem fimiliter nonnufquam uocari. f Tinca Italice SC Hifpanice Tinca uocMur : Ga In fdzftU.
ce Tanche-uel etiam Tinckc.fi rede feribit Carolus Figulus. Germani plerique ^

bricitate.uel potius muco, quem noftri fifilctim appellant : ut Grtece myxonem . Latme miico»
nem interpretari liceret , nifi mugilum cuidam format iam prius hoc nomen deberetur. V ir
dodus quidam ut uim Ciermanici nominis exprimat, tincam uocatlimariam . fed quoniam id
K» notius Cjrtecorum pclamydem exprimit, 7r«hk em'm limus eft : Si tines apud Germanos a mu»

* L ( ut dixi) nomen pofitum eft, abftinere co pracftiterit. Muco quidem P’™"”

elTe ueltadus arguit, limofis etiam SC fordidis locis degit , K incoEno alitur. CTcplcy , ab alqs

iigo DeAquatilibus.

fcribitur.StijI^ibCja nofiris S4)Ii^,quod ita pfofedmus,utfit i.breuc,&r g.ftidJe iji fine, uoco
autem g.mollejficuti ante e.&i.profcrtur.Roftochij & finitimis oris ©lye.ad Albim ©cljieyii;
alicubi ctia Gallico iiocabiilo cin CttnfJ.inferiores quida Germani 8C Gallis uiciniores ut Flan-
dri.Geldri i4mi»c» uel ioui»cn,6i: Seclb uel^eelb appellat.InFriiia,ni fallor, fOubtbuiib,
neliio qua uocabuli ratione.pifcem aiunt efle in dulcibus aquis, lubricum , uocari^ aliter etiam
mcdicu omnium pifeiu, dC futorem nigru. Hollandi quO($ CCI» ©(j)«em44)Cr, hoc eft futorem,
ob cutis crafsitudinemiS; (2>r4um4c6er,(nos (Srabmttctiet diceremus,)id efi uelpiIlone,qudd
fubinde in terra efTofla aut fepulchrisinueniaiur. Saxones quida tinca interpretant ©tincEs:
nefeio an tincam noilram intelligentes , an alium quenda pifciculu qui in ora Germania ©tint
&: ©tmctftfcf) a fottore nominatur. ^Tinc»AnglicumnomeneftCen4)e. Polonicum, Liri lo
uel Lijn.Bohemicum Linie,S^ Sftpecz quafi futor.

CapiBturtinctepafsimin omnibus ferelacubusSlflagnis. In Rheno etia,pra:fcrtim inferio»
re ubi tardius fluit. In quibus Italiae lacubus dC quales inueniaritur , dicemus infra in F. Tinca
in linio.flcut anguilla nuirif,unde Sd eius coloris eft,fcilicet lutei (tue nigri, Obfcurus. Tinca ro
firo bretii ac retufo efttore fere rottmdo,ad uentrem inclinante, ac prorfus edentulo. In utroq; la^
tere, ubi labrS fuperius inferiori c6mittitur,appendicem habet, cyprini infiar, cutacea, rotunda,
brcuem,molIe aclubricam adeo,utnunquam explicctur,confpicua ue fiat,ni digitis comprclien
fa extendatur. Oculi magni funt 8d aurei.Squamis minutis acualde conexis tegitur. Non idem
tincis omnibus color eft.aliqux enim fubalbidactplurima: ex albo flauefcentes , nonullte uirides,
paluftriumucrofubnigrs etiam aliquafunt.Vifcidoadeo muco exterius pratditatfunt.utreces io
captac,uix manibus detineri queant.Mirc pinguefcunt.Quincj aut fex librarum crebro & ubit^
ferereperiunrialicubi uero ad uiginti etia libras aliquando excrefcunt,Saluianus. Quae in AI
bi maximae capiuntur tineat, duas circiter libras(id eft uncias fexaginta quatuor) pendent. Pifeis
eft breuis,crairus,Iongitudine ad latitudinem tripliciicapite craflb Sd recurtotoculis magnis , ni»
gris,multum prominentibus, utinpafterefl, quem sf^albftfcf) appellamus. Dentes habet par»
uos ad initium gulae, in duabus utrinque mandibulis, ut capito 8d alij quidam piftes, Co»
lor ei undiquaque ad aureum uergens. Plenus eft minutis £d tenuibus fquamulis, qua de eo ab»
radi.ut in caeteris pifeibus non poftunt.his fuperinducitur pellicula uifcofa,quac pifcem omnino
lubricum reddit, 8d,(! radatur,glutinum quoddam tenax 6d coagulatum prs fe fert, eadem in cau
fa eft,ut hic pifeis, (i anterius afpicias,coloris appareat e fufco,nigro et uiridi permixti, ac flauo fu jo
perindutfti.Pinnae ad branchias colorem e puniceo fufeum prae fe ferunt: fuperior uero cum icau
da,fufca magis quam punicea eft , Io. Kentmanus. Ego etiam olim tincam contemplatus , iri»
dem in oculis rubentem obferuaui, maxillas in faucibus dentatas,tergus crafliim , in capite lapil-
los,caput 8d dotfum nigricabantapinnac fubnigrat, cauda nigrior erat. Sub pinnis iuxta branchi»
as eminebat caruncula rubicunda,crafsiufcula,Adpinnam uero finiftram medij uentris cuneus
quidam carnofus,fubdurus,genitalisferefpecie,prominebat. f Tinca lutea potius quam uiri»
dis eft:atuiridem(dicere)maluit Aufonius, Scaliger.

T encha pifeis eft fluuialis uel ftagnenfis,qui in limo ficut anguilla nutritur, Obfcurus. In lia
gnis Sd paludib, uidlitat, locis fere ccenoflsjUt inter arundines 8d uluas. In quibus Italia lacubus
habeatur,leges infra in F. E riuis in Albim uenit,per totum annum: illic autem libentifsime in .j.o
Albidegit,ubi maximelimofum eft uadum,6d flumen tardius , Kentmanus. Tincte nufquam
in mari reperiuntur.in lacubus autem fere omnibus nafcuntur.capiuntur Sd in Tyberi,nonnul.
lis^ alijs fluminibus: in quibus cum perraro tamen capi folcant , ex aliquo potiis lacu ad flumi»
na adnatafre,quam in eis genitas efle crediderim.In lacubus ac ftagnis ut frequentes, ita 8d omni
anni tempore capiuntur, Saluianus. In Rheno etiam capi audio,cum alibi, tum circa Coloni»
am. f Putrefcentislimifordibusuefcunturtinca,Iouius;potiusquamcarne, Saluianus. In
limo ficut anguilla nutriuntur , Obfcurus,

Pifces omnes ftrepitum extra aquam Kdunf,reuconcursi,feu concutientes celeriter branchi»
as,ut tincx,quae ftridorem quendam acutum emittunt, Cardanus in Varijs. Et rurfus : Pifces
pauci funt qui non ftrideant:quod Sd tincte faciunt, cum e uiuarijs educuntur, nec mirum , nam yo
concutiuntur, Sd aerem pro aqua trahunt, f Tincte Sd luefj Sd abftj femine et ex femine generan ’
tur. nam in pifeinis non fati inueniuntur, Cardan. Et mox. Lucios e tincarum femine generari
creditum eft,amicitiamcp inter illos intercedere. Item aIibi:Cyprinos,tincas,anguilIas,eputre»
dine feu abfque femine generari certum eft. f Alibi quocj feribit tincam uifceribus etiam difle
diis, diu fuperuixiffe.

Lucius ubiq; ftagnis ac lacubus cum tincis frequentifsime repetitur, louius. Amicitiam lu»
ciocum tinca efle ferunhuius enirri muco adfricare Sd illinere uulnera fua lucium , Rondcletius.

V ide etiam fupra in Lucio c. Lucium quidem pifces omnes prxter tincam uorare aiunt. Fri»

Itj tincam,mcdicum omnium pifeium appellant.

Cum fpadernis capiuntur prxeipue tinea: , ( interpres Germanteus qutditm legit tincte. Ltinipe -
tras, aliqui recentiores , tineas fontanas meant.) Sunt autem tres acus ex are retorta ac ftmul
ligata , qua quibufdam breuibus funiculis annetSuntur ; ac ipfi omnes non multum

■ diftantes

DeTinca. Lib. IIIl.

1181

diftantes cuidam funiculo longo.his apponitur caudarum cancrorum, uel lumbricorum crafsio
rum cfca,a: in aqua fero * extenfo iadiantur,Si mane captae tineK(tinca)tolluntur , Crefeentien»
fis 10.59.

Tinca pifeis quanquam femper uilis.infipidus 8f infalubris habeatur: nimis tamen malus pu F
tatur lunio menfc;a noftris circa Martium. Fallitur , meo quidem indicio , qui tine® poft tro=
da primas attribuithoc diliicho:Tinca uocor.quaretmaculofum refpice tergus. Coda^ poft
trodam, gloria prima feror. Tinca(inquitIouius)quanuisplebeius fit pifcis,aliquando tamen
inlautorummenfas uenit.aiexhis R.om® prafertim Marficana e Fucino lacu , qui nuc Celanus
dicitur.Fucinian® labrum inferius tritum habent , quod eius generis indiciumeft : quippe quae
,0 plurimum faxofo eius inlacus uado uolutenttir.Fert & laudatifsimas parttus ille lacus quartode
cimo ab urbe lapide apud Bacanam fylua , ( quam A ntonino Pio nota Itinerario elTe uidemus,)
quibus non modoplebeipfed fplendidi etiam optimates fiepius uefcantur. Nobilis ille inter aul j
proceres longe omnium statis nofirae popinalis lautitis ftudiofifsimus,(qui ducenta milia aure»
orum nummumjinuentremfecondidiffe aliquando gloriatus eft,) tincas Bacanianas autumno
captas, allio laridocp contritis,additiscp odoratis oleribus dC multo aromate, in teganis ad uapo»
rem tepidioris furni foelicifsime percoquebat.Fert &C tincas , quanquam minores, fapore tamen
minime contemnendo fandsPraxedis lacus , in Latq Sabinorumep finibus , qui Regillus anti»
quittis fuittfed es cum raljs & fquatinis.csteriscp uilifsimis,pifcibiis,apud Pantheon ignobili fo
ro infimis hominibus uenundantur , Hsc ille. Tinca fapore dulcis eft, fed mals digeftionis,
io Incertus. Regins,fcarduls,aihuiufmodi,nonuidenturreprobarifi'cuttincs,anguill!e,aifimi
lesquifquamasnonhabent,Ant.GaziusinCoronaflorida. TinesimpuriSidamnatifunta.

limenti, Alexander Benedidus de uidu podagricorum feribens. Pifeis eft totus excrementiti»
us & liitofus;ac,nifi diligenter a fordibus dC immunditie purgatus fueriqnoxius, AdamusLonis
certis. Medici tincis omnibus uim quandam inefle ad progignendam febrem exiftimant,quo
niam maxime in ccenofis deganq&l putrefeentis limi fordibus uefcantur,Iouius. Aegre conco
quuntur , armalifirat fucci. unde ficuti eis crebro uefei non debcmus:fic diebus canicularibus,
quo prscipuetempore maxime noxis creduntur, ipfls prorftis abftinendum eft,Saluianus. Te=
mali parui,&: tenesparus, qus apud nos didi {diammrfinh iaceoli, fine uifeofitate funt, pluri» Uceoli.
mum exercentur,bonocj3 fapore SC odore funt,ut faluberrimi hi pifces uideri debeant , Michael
« Sauonarola. f Tines nunquam benefapiunt: fspifsime uerdluttimetiamredolent. quapro»

’ pter uiles &:'plebeis cenfentur, prsterquam a mediterraneis hominibus : Qiii cum pelagios pi»
ftes nunquam guftaucrint,in fumrao honore,&: prsfertim facri iciunij tempore, eas habent. V n
de cum in ccena Leonis decimi Pontificis difeumbentibus , pelagios pifces uario indicio certa»
tim atcR impenfe laudantibus,nobilis quidam Florentinus tincis folum affuetus, diceret : Extol.
latis ut lubet conuius marinos pifces,ego certe T rafymenam tincam coditam leucophago , his
ueftris triglis’ fpigults Slrhombis prstulero : hoc fuoinfulfo dido lachrymas omnibus prs rifii

excufsit.llleautem quas lacus Trafymcnus,uelFucinus,uel pannis illeapudBacanam fyitiam,

uel a S.Praxedi appcllatus,procreant,etfi cum marinis pifeibus squari non debenqcontemnen
ds tanien non funtiquippe quas in marinorum pifeium penuria,ne lautorum quidem menfs a»
fnernantur Saluianus ex louio. f Pefsimum eft cum pifces natura molles &: uifeofi , etiam fri»
suntur ut tinclis,gui,(^oii;,) Ant.Gazius. f Tinca fi groffa crit,8<: elixam uoles,ex agrefia,aro
matibus petrofelino.minutim concifo,conditam comedes. AlitenSi groffa erit , eambene ex»
qiiamatam,ac per mediam fpinam incifam,ita inuertes,ut quod foris erat, intus demum fiat , in»
fradis etiam cOftis,ac concifis interaneis,inditocp rurfum,cum otiis fex,petrofelini concifi, pipe
ris ttinfi allii diffradi,croci modico.Stint qui Damafcenas,autcerafi'a acria,aiit paffulas cum pi»
neis mundis cum otio disfrado indant. Coquenda lento igne in craticula cft:codam falimola ex
aceto oleo,croco, fapa fuffundes. Aliter ; Si pania erit , eo modo fcindes quo fuperiorem. Si
confp’crfam farina , oleo friges. fridam, atitagrefta, aut fucco malarancii fuffundes. Hoc, etiam
quouis modo codo,nihil peiiis,Platfna. Allioquidamlaridocp condiunt, Kc. iitftipra ex louio
didtimeft. Stintquilaridi ac allii iiice oleum cepamcp concifam , ac uuam, quampaflulamdi»

’ ° eunt iniiciant,ac eodem modo coquant.alti in eam,prlmum ( ut par eft) purgatam , ac interaneis

excmptis,pa(rulas,mentam,petrofelinu,allium,atcpfalconcifa, aiinfim iil mixta, perfedionem

qua prius interanea exemerant,infarciunt,c6futa^fedione,autueru infixam,atitcraticul®im-
pofitam torrefaciunt, oleo ac aceto cum faltiiac ramufciiIo,aut foeniculi umbella, afsidue dum tor
retur confpergentes.Plebeiiuerd eam oleo in fartagine fridam, ac aranciimalifucco confpers
fam comedere folent , Saluianus. Tinca primum in aquam calidam ponatur , K per pannum
afperum trahatur ut abftergattir a muco: deinde exenterata in uinum frigidum elixanda immit»

tatur,Mangoldus.fiintquinonminusdiuelixariiubeant,quamuitulinam. ^Coqtiend® tinca

melioris faporis erunt,conied® in calidam aqiiam,aut calido cineri impofit®. Aflandis cum li»

«0 mo cutis detrahitur,»: mediocrem faporem habebunt,Innominatus. f Hic pifcis etiamfi aqua
calida ablutus.Sfbene abfterftis,rite coquatur,in aquam nempe cum primum feriiere incipit.in»
iedus, conditus falitus^.ad iuris fere confumptionem, adhuc inflpidus eft ^mmobrem ad lau»

1182

tiores mcnras raro ucmt,Kentmanus. f Tmcarum cutim detradlam per fe tanquam magnas de.
lictas ucl a diuitibus quibufdam in Italia appeti audio. Hunc pifcem aliqui in geluiuel gelatina,
ut uulgd uocanocommendantifuauius nimirum quam falubrius.

Tincas fciflas per dorfi longitudinem, pedumcp SC manuum plantisiBoiulapplicatas, ardentis
febris feruoribus plurimum aduerfari quidam putarunt ex fedia ludscorum, qui quanquam for.
dide admodum & ridentibus alijs talia experirentur,aliquando tamen ipfls teftuantibus-exopta.
ta blandimenta fceliciter attulilfe comperti funt,Iouius. Veteres medici ad capitis dC artuu do:
lorcs fopiendos torpedines admouebantiquarum loco a mediterraneis tincK forfan ufurpari po
terunt. Sunt qui non febrientium modo silus tincis pedibus fubditis, feu alligatis uiuis,tempe '
rarijfed idem remedium aduerfusarquatum etiam morbum proficere putent, Alif itSericorum lo
iecori aut umbilico uiuam imponunt. Idlericis aliqui tincam uiuentem illigat umbilico donec
immoriatur, poftridie rurfus aliam illiganfid^ etiam tertio die repetnt, tinca immortua intus ac
foris ueluti croco tintfia redditur:Sf pleriq; hoc remedio refiituuntur,Kentmanus, ^Fel de an.
guilla.thymallo, tinca Sf porcello ladlente mifce,ad aurium remedia.hoc enim infufo , pelliculas
rumpes, fluxiones curabis, uermes (aurium) occides, Ex libro Germanico manuferipto, f E.
quorum purgatio ex inteftinis tincarum aut barbonum,a Rufio Hippiatro deferibitur. Cort
tra accipitrum dC falconum lumbricos remedia fcripfi iri Accipitre E.ijs aliqui tinca pellem u.
fiam admifeent.

Mulier quadam Papienfis (quoduidiflemeteftor) putans (e efle prargnantem , pofi duode.
cim menfes emiflt frullum unum carnis fatis magnum, & multa alia parua ; & iimul cum illis pe
perit animal ad fimilitudinem tenconis pifeis, colore uiridi obfcuro fupra tergum, infra autem ru
in i coloristcorio tam duro,ut uix gladio fcindi potuerit, moriebatur autem, complicabat fe fi«
cut ericius, Marcus Gatinaria.

tpitheti. Tincas uirides Aufonius dixit.licebit etiam uiles,infipfdas,uifcofas,8f fimilibus epithetis eas

cognominare.

Celebratur apud Ciceronem quidam facetus orator Placentinus cognomine Tincajfortafsis
ab hoc pifce cognominatustquemadmodum Florentiae Laurentius Medices fenior,uti erat per*
urbanus,cuidam celebris familia ciui , fe domi tincam ingentem exquifita arte coflam falfo ia.
(lianti, Tincae cognomen,quod illi pollea fuit tctcrnum,indidit, louius.

TINE AE parus generantur in marinis ilagnis, quales in aqua dulci reperiuntur, Rondele.
tius, Lampetras aliqui recentiores, tineas fontanas uocant, ut fiipra in Corollario de Muflela '
indicauimus,pag, 199.

T I P V L AE quanquam leuitatefua fuper aqua ingredientes non mergantur, aquatiles tame
animantes non funt,ad librum De infedlis refer end*.

T I R s I o. Vide Phocatna.

TiTTANEsapud Athenteum in uerfibus Numenij nominantur,deprauatis tamen, ut ap
paret, his uerbisixoivoi/s aidt ■n,i{sa TriTuuoji. Alia ledlio habet , XafrssTtjmAiitsfi.

T M E T i,T(MTO,a Graecis uocantur pifces maiorcs,qui ab alijs pelagij,ut aurata,glauci,pha.
gri,hoc genus difficilius concoquituriconcodium uerd permultum alimenti praebet, Mnefithe.

us. T(<»TOab AthenxouocanturftitequidemarbitrorlquiinpartesdilTedHinpatinisminiilran

turtuel ut in falfamenta condiantur, Vuottonus.

TONSICVLA pifeis nominatur a Cafiiodoro Variarum 11.4. Defiinet carpam Danu.
bilis, a Rheno ueniatanchorago,ex Orimis tonficula quibuslibet laboribus offeratur. Orimi
qui fintjiam non inuenio. Nouaculx quidem pifeis Plinius meminit 51. 1. ab eo contatHa fer*
tum olere feribens,

TORENTINA, pifeis Trutta, uticribit Scoppa grammaticus Italus, fine authore. Malim
per duplex r.quafia torrentibus,qudd in riuis montanis reperiatur.

DE TORPEDINE. BELLONIVS.

niat,Sgramphinomen habet,Roma: non alio quam Occhiatellse nomine cognitus.

B Litoralis cil ac cocnofus, Gallico Occano infrequens , Burdcgalis notus , apud quos Trem.

(A) ble appellatur,quafi tremulam dicerentiquod mucofa ac glabra cutCjCacp molli ac frigida, contre
(liantium manus efficiat tremulas. Primo afpcdlu Ranam marinam uel Paftinacain refert , nifl
multo effetrotundior.Huius pars prona ex cinereo albicatffupina magis canefeit ; roftrum nui-
Ium habet, fed eius loco crenam gerit.inter duo latera parte anteriori impreffamicaudam breiiio
rem quam Raia.-atque ut in|Muiielis difpofitam, (fulcat enim atquor in contrarium, )ad cuius ra= ^9
dices diiic pinnula: cnafcuntur,multum in natatione adiuuantes. Oculis cfl exiguis, parte fupi.

na, Ut mKaia coIlocatis:fub quibus duo uirinque foramina in gyrum crenata fum.Os habet pro-
na parte

DeTorpedmib. Lib.IIII. 1185

na parte patulum, in crcfcentis lunae figuram, dentibus obtulis,muUiplici ordine dirpofltis, ante
riori tantum parte communitum-Branchias gerit duplices, uirin$ quinas , fel pro corporis ma«
gnituduie maximum.

Torpedo fupinte.

Terttt Torpedinum ^pndeletij ^eeies,utfu^icor,mitculofa,nonc4ineaoeuUta,

10 Caeterumufqueadeoeft lenta carne,utniflfrigatur,faporis fit admodum ingrati. Adhuc frl. f
(3a,non indurefcit,acgcrrime^ coquitur.

Febrem, extremis artubus admotam,expelIere cenfent,ut 8d fluuiatilem Tincam, C

' DE TORPEDINE OCVLATA, BELLONIVS,

Fidetur hac j^ecies prima Torpedinum T^ndeleeij.

Falluntur mirum in modum.qui Plinium reprehendunt, quod T orpedinis id genus , quod
in tergore iex,attp interdum feptem ,iSalutanuein jua icone,tpuinipue tantum huiujmodi maculas pingit,
ceuper angulos pentagoni digejlas: eir Tipndeletiue [militer in duabus fupsprimte, ) aut eo minus maculas,
quofdam quafi oculos referentes gerat, Oculatam appellauit : atip id cognomen ad Melanurum
potius referendum elTe autumant. Veriim fi ab oculorum pulc hritudine &' magnitudine Mela»
nurus oculati apud Latinos nomen receperit, quid uetat quo minus a multorum oculorum fpe»
cie,Torpedinis hoc genus, a fuperiore muittim diftans, etiam oculatum appellemusf Ipfa enim
ditfiio oculorum multitudinem potius quam magnitudinem fonat; quanquam etiam utrumque
fignificarepofsit. Ac.qiiantiJ illicenfores pauld(utmilii uidetur)rigidiores fallantur, ipfiim uul»
gus Romanum fatis Indicatia quo adhuc hodie,nemine docente,OcchiateIla dicitur. Verum de
hoc,in Melanuro latius.

CteterumjhatcTorpedo non magnitudine ac fpecie tantum,ucrum etiam carnis lentore alte B (F)
ram imitaturtfolis quintp , fex, atque Interdum feptem oculorum maculis ab ea differt ; quas ita
exatflc delineatas in medio tergore prae fe fert , ut neminem pidlorem iudices retfiius aut exatfii,
iis quicquam effingere potuilfetalioqui naturales oculos paruos habet , adfuperiusdeferiptam
Torpedinem accedentes.i

DE TORPEDINI BVS (IN GENERE, ET SPE»
cie prima priuatim,)Rondeletius.

Torpedinis maculofa primum genm.

DeAquaalibus.

1184

CiJV A

DeTorpedinib. Lib. IIIL ii8T

oy A ratione Grsedryxlu' pifccni,cademLatim torpedinem uocantteft enimri^mixAviu! ■? a
f*tA»(/,id eft membroru debilita tiot&T torpedo, idem quod torpor fiue ftupor. Huic pifei nome da
tum cft,qu6d torpore Sd ftupore membris inducat.Menander, inquit A thensus, per « ex Litro 7,

tulit, quo nominecjKo modo,ut x in finefcniatm)n\i\his ueterB ufus eft. Ligures a tremore tremorfc
ze appcllat.Mafsilicnfes dormilioufe,a ftuporetpedc enim, uerbi gratia, torpida flue fttipefadu
endormi dicimus. Galli torpille. Torpedinum genera quatuor facimus: tria earum quamacu» Grwrajaa»
lis notatat funt, quartum eius quae maculis caret. Qup genera omnia hoc uno capite cocludimus, t'»’'.
quia uiribus Sd corporis fpecie non differunqfed maculis tantum,ut diximus. Quare qux de uni
us facultatibus, partium tum internarum tum externarum deferiptione dicuntur , eadem etia
IO reliquis conucnire exifiimato.

Prima torpedinis fpecies a nobis pofita eft ea,cuius maculas efficiunt circuli albo nigro^ di. Gmmftmm,
ftindi,quorum medium oculi * pupillam,macula: tora oculos plane referunt, Qiiamobre a Ro
manis hodie ochiarclla,fiue oculatella nominatur. A

Porro macula pentagoni figura difpofltz funt, reliquum corpus colore eftadrubrica: fa. B
brilis,quam uulgo pro terra Armenia uendunt,colorem accedente. Pifeis eftplanus cartilagine-
U5,parte anteriore latus,lateribus rotundus,in caudam carnoiam definenstin cuius initio,partc.
que prona pinnula; dutc erectae funt, prior maior eft , altera minor. in extremo pinna eft lata , ut
caudam clauis nauium,quibus in Rhodano Si Sequana utuntur,aptc comparare pofsis. Oculos
paruos habet pro corporis magnitudine, poft oculos foramina oculis maiora, qua ad os ufque
10 patenttquorum ambitus funt carnofe,iio'ijii/mncordis terrenorum animalium, quasLa.
tini ualuulas interpretati funt,fi'miles.Os parttum in fupina parte, dentibus paruis munitum, an
teosforamina pro naribus.Branchias in medio fere corpore:quia ob corporis tenuitatem ad Ia.
tera, quemadmodum in galeis Sd fquatina collocari non poterant. Cor depreftum, uentriculiim
latum, inteftinabreuia bC lata:hepar album, in quo latet uefica fellis.

Incoenofislitoribusdegittorpedo,ucfciturcarnepifcium,quosaftu capit. Ariftotcleslib.^, C D

dehift.anim.ca.jy.H riqiK» imiQic Sj/ w «fUTiicBit Tjoia-a Sj/ ^

T3TO5. A S5 liuf to uthi/feorTw.oGe cu/ voc^Kno-ti

mn TTydtr.ubi pro perperam legitur in uulgaribus

codicibus,!^ tS siiut-n. T orpedo pifces,quos appetit ftupore afficit, ea qua fuo in corpore habet,

50 facultate, atqueita tardos prae ftupore capiq&uefcitur.Abditfe inarena S(:limo,tumpifces, qui

adnatantes obtorpuerint,corripic,Quam rem plerique a feconfpecSam retulerunt. Idem Pli.L;^ ^ ae'

nius;Nouittorpedouimfuam,ipfanontorpens,mcrfacpinIimofeoccultat,pifcesquifccuriad= .

natantcsUi!at,/»jieraaMttter)obtorpuere,corripiens. Athenaeus;ilr«<A'«i'i^'ii»,Mj tfumy

a-KvyvoTH^uUTbiy. Osf a; 'jjamplui icar^ m ty ««(rs.

•n^ay mtiBcra, AttatAasy ^ Tscuf ys {«Sr

n xiiTtisJj^tsajXS 7ro»St cpxxmy id eft, T orpedo , ut ait Ariftoteles , ex cartilagineis eft,

qsep qira catulos non oua pariunt, V enatur autem pifciculos, quibus uefcatur , quos attingens
ftupore afficit, immobiles^ reddit, Diphilus autem Laodiceus in libro de Nicandri Theriacis,
non totum pifcem fcribitftuporem inducere, fed partem eius tantum , id^ fe experientia longa
'40 cognofeere, Quo loco pro ai/h^xc mendofe legitur. (£ra nihil mutniierim: dr « tAsAu

Tiipro eo puod ei^ experientia aliquid comprohatum e^e, eleganter dihlum putarim,) His adftipulaf Op= t'i&. ^

pianus,qui cecinit torpedini molli,tenera,debili,tardilsimecp natanti pro robore uenenum a na”''-
tura efledatum.Huiusitaq) latera, quae utrincj ueluti alae expanduntur,radijscp contexta funtcea
enim intelligi puto per U^Kitdxe xyi^ehvyns) fi quis attigerit , illico membro,

rum uires diffoliii, concreto^ fanguine artus prae ftupore moucri non pofle.Quam ftupefacien.
di uim cum fibi ineffe fentiat,refupinatam in arena iacere immotam,morcuac^ fimilemteuius Ia.
tera fi pifeis contigcrit,ftupore impeditum euadere non pofle.

IB.cariTtxtjcdrn^li^xti^y ^ oWaois
Nai&Hs n j8^a(/?yT«7r,13(]^ulyE7f ,scft «t tfexans
E(Aa7m,7TrAro((3 A' vdlxT©^ iqrrvppdi,

K^uitA^irXy.TTiipVXOi -^XTt^dl^lw
At/Tjjue oi yt/iisey to-ftetf/, Cxtera ex ipib

T orpedines hoc pifcatu uti,id argumento eft,inquit Arlftoteles,qudd capiantur, quae in uen Lib-siJe hift.
triculo mugiles habeant otjjniS uelocifsimos,cnm ipfie fint tardifsimae, N ccp uerd pifces folum, ‘"um cafi.js.
fed homines etiam ftupefaciendi ui afficiunt. Ariftoteles : n^jvxfm /peatqx Sh usa rei wSjsiots -miiOe Ibidem.
vXfKxy, Plinius ex eodem; Maris torpedo etiam procul, & e longinquo,ucl fi hafia, uirgaue attin Lip.jz.cap.i,
gatur,quanuis pracualidos lacertos torpefeere facit, quamlibet ad curfum ueloccs alligari pedes.

Ego reuera torpedini pride mortira,qus domi afleruabaf,cum infummis afiatis fertioribus ma
io numaliquadoadmouiirem,fenfifrigcfcere,utuerifsim:e torpedinis uiugcontada,intcrftuporis
caufas a Galeno numeratu fuilTe exiftime,quod fortaife ex Platone haufit,qui cdm de torpedine
loqueretur : Kxc yif wt» , inquit, vy TiMniSpvttt trwa.Hac arte pifcatorum manibus euadit: hctoic.

Gioy^va^KH To^tvo^o/ cchms

H ^ y.xh(x.KH 7% >(ga ‘wio-’

A^cc oi ^ w/{/ (tvahKms «\kh

authore petito*

iigd DcAquatilibus.

cum enim fehamo captam,iuilneratamcp fenrerit,lineam pinnis ampleditiir, moxpcr linea uir»
gamcp ftupor in pifcatoris manum immittitur, ut pifcatori fuum inftrumentum de manu exci.

dat. Oppianus, ^ , t t

Niit liluj ^ vXfKx VMj/ 03f AaW Fh«}«(mlnere tx hamo doles^mm^Os L-niiyotfiM dl’ iiAoiinnf

Mrivas OTfiicuriiMina. JUnilsS 7I JitJ}=xiiSili,ilr <i!’ kAi»©'

As|i-rf;iW fcex»4i ix^c'©' (cAj.©-. P«Aatc*l M’ in Tmhdiais ■5ri«|/,SjjAi 7t ISjot.

Tei©* k^vsxVl®' airrivstyd'^'

Frigoris impatiens torpedo, ob id hyeme conditur terra , hoc eft, uado maris excauato. Theo=
phraiius citante A thenteoiotoijiffl:?©^ yi 'h^ 7riiL(^uh^ovTaif,<^ r> '^v^©^ tpotri lidj vo^kIw ijF yoe

KS« JjAsTOajftojfcH-ifiAritSiii (fHtnrlw vdfxlw t& «vd «/i* Awtiu^, i(^ ojse ■? |vAm(/, i o
^^■l^T]>iid'ui!lTy“oJim>iiipotms)'mii&iJV«fxccyiSad[iY^iiii!i}^vm^. Theophrafius in libro de his
qua hyeme latent, icribit torpedinem ob fri^usfub terra condi.In libro aute de ps qute morden=
do K eiaculando uenenum infundunt,uim a fe emittere, SC per ligna,fufcinas^ ftupore,manu il
la tenentes aificere.

Circa autumnum parit,autore Ariftotelelib.i. de hift.anim.cap, lo.non oua, fed foetus uiuos
ex Ollis, quae intus excludit, hos in metu intra fe recipit & emittit , eodem Arillotele autore. Et
quideiTijinquiqiam uifa torpedo eftgrandis,qua5 foetus intra fe circiter otUoginta haberet,
r Diphilus apud Athensum ait torpedinem concodiu difficile eire,demptis tjs partibus, quae

circa caput funt,qux teners funt,uentriculo (Jlomacho) gratae , 6d concotSu faciles, reliquas non.
paruas autem meliores efle , praeiertim fimpliciter (Aitos) codas, Hicelius ait parum nutrire , SC a®
pauci fucci eife, aliquid tamen habere,quod ftomacho ualde gratum iit , (y(ov<C°£i/lis 71 eJsmxcfiWop,
tih y.cap.^2. disotta^i' 7TKi/v.)Huius iecori tenetitstsiquidam non reBe leguno,renacuas)nuVa praefertur, ut icribit Pii
nius. Qtii torpedinem in cibis damnarunt,ij mihi rediiis iudicaiTe uidentur, eft enim mali fuc.
ci,infuauis^;humida,molli,fungofa^ carne,ob id a nofiris reijciturtquod ii quando edatur, ab.
ieciis capite,partibus^ qute circa caput Si branchias funt,allijs cepiscp condita editur. Et Vene.
tljs.ne in foro pifcario uendatur,autoritate praefedi finitatis cautum eft. Quare non poiTum non
liS. 3- Jcalim. mirari qax Galenus de torpedine fcripfit. Molle habent carnem torpedo SC paftinaca,quemad.
facuL modum etiam iucundam,quae modice aluum fubducaqSi non difficile concoquaiur,quac^ mo.

dice(meiiioOTt<r)nutriat.EtinconlilioproEpileptico,torpedinem folam ex cartilagineorum gc
nere, epilepticis conuenientem cibum efle.Et in libello de Attenuante ui(3u,faxatilibus in penu j»
ria fubftitui uult,prteparari^ cum beta,aut porro,admifto piperis tantillo, (cbib ieta trita , aut alio
g mre,porru>nfrolmusmiJcendo,&piperiSportiuncKUm.)Etin\ihtooii3UOmethoiii medendi cum faxa.
tilibus pifeibus afellos fubftituerit, proxime afelIos,inquit,funt foleac SC torpedo. Idemdib, 1 1 .de
fic, iimplic.medjliteris prodidit, fe experientia comperiile torpedinem marinam non mortua,
ut nonnulli exiftimauerant,fed uiuam admotam capitis doloribus mederi, fedem^ euerfam co-
ercere,idm eadem ui efflcere,qua alia medicamenta , qute fenfui ftuporem adferunt. Quod qui.
dem ego iic interpretor, torpedinem admotam capitis dolores leuare,ftuporem inducendo , cu.
tus ftuporis caufa fit frigiditas,id quod etiam de opio,mandragora,hyofcyamo uere dicitur , fed
non ea folum,fed SC csca c|ua;dam m's torpedini a natura inflta.Nam idem Galenus hanc torpe,
dinis uim no frigiditati folum,uerum etiam obfcura: eius facultati adferibere uidetur : cum enim 40
ftuporis, qui ex difficili fenfu motu^ coponitur,caufas recenferet refrigerationi, partium^ ner.
uofarum comprefsioni, torpedinis marinae contadfum adiungit.Paulus Aegineta oIeum,in quo
uiua torpedo decocfta fueriqad acerbiores articulorum cruciatus leniendos prodefle feribit.
c De torpedine fluuiatili nihil h!c dicendum,a marina enim non differt, Fluuiatilis in Nilo re»

Torpedo ft, pcritur,teftibus Athenaeo SC Strahorte, aietitts tpmtpjfimiahmtorpedinmnommat,

%daculofa fecunda.

Lih.t.decAtt.

fympto.

s»

60

lECVKDA

De Torpedmib. Lib. IIII. 1187

SE CVND A TorpedmisfpeciesapnmadifFert,quodmaculasmgfas,rotimdas circuKsno
diftiiidfas habeatjfed eadem pentagoni figura diipofitas. Eft etiam primae concolor*

%iaculofa tertia. Ego priores duas oculatas potius cognomina»
rim, hanc uero maculofam»

TERTIA Magis uaria eft; habet enim maculas diucrfarum figurarum , huc illuc
fparfas, dC fine ordine*

'Torpedinis non maculofce icones dux: quarum minor a T^ndek-
(io exhibita e^^.maior d Cor. Sittardo quon-
dam ad me mijpi.

1188

QV A R T A 8^ rotundis SiC cuiufuis alterius figurs maculis prorfus caret. Eft primae & fe-
cunda concolor,

COROLLARtVM.

M. Torpedo Gracc quidem uiitatius Si alio nomine rccetioribus Grxeis ufitato,quod ya

a Latino deflexum apparet.rafmwra uocaturnd quod tum ex nominis fimilitudinc.tum remedrj
ad podagras, affirmare non uercor, Hermolaus cum de torpedine dixiiTct.fubditiEft Si turpa?na
pifeis maritimus , &c. tanquam a torpedine diuerfum effe fentiens. ^ Narca Si Narcon apud
Syluaticum nomina funt corrupta pro Narcetiictit Si torpigo uel terpigo, pro torpedo. Pifei-
iim nomina qusdam fa(3a funt a ui quadam, ut hsctLupus, canicula, torpedo, V arro. Alber-
tus hunc pifcem flupefaflorem nominat: aliqui fimiliter mixobarbari, fluporem, iiupefaciente,
ftupefeore ut Auiccnnx interpres. lorath obfcurus feriptor rabas appellat, Arabico nomine,
ut conticio : Syluaticus rahadar. alij ex Auicenna citant rahadat. ego magis probo rahadeferibi,
(uel cum articulo alrahade.utBclluncnfls habet)ficut libro i. Voluminis cius de medicina, capi
te ygi.lcgititr.Harada quidemHebraeis fluporem fignificaqut docet Munfierus in Lexico trilin
gui:a uerbo harad uel cbarad,R’sn,quod eft ftupuiqhorruit. Berulie, id eft pifeis flupefaciens,
torpigo, Syluaticus, Thead,id eft, torpedo , interpres Serapionis. Syluaucus legit fead per f,

ab initio,

DeTorpedinib. Lib.IIII. 1189

aVimitio nonoertli CTorpcdinem Veneti Sgramfiim , quod efttorpefccntis membtia(Fc>

IratSn RoLni aute,^ modo Battipotatn%odd

dicimt, quod in cius dorfo quinque ocellos fubnigros ipfa natura depmxeru loutus. Vene.
tiis Difeis hic ab cffedu uulgo Tremolo appellatur: fiquidem membro ftupefado fubinde tremo
rem incutit.Romani uerd ( me quidem latet , unde id nomen traxere ) eimdem uulpr. nonnne
Ratri notta & Fotterinia dicere confueucrunt:8<l alqs inlocis Itah,TorpedinCjMatthiolus. Tor
cedinempifeem ab effedu nunc etiam Apuli torpedinem, Veneti tremulum cognominant,
MalTarius. Mafsilienfcs Turpiiliam corrupte uocanc:Ltgures,Trcmorizam,Gtmus. Tor
oeL Romae ed quod in dorfo quinque nigricantes notas , oculis fim.llimas , dep.das habeat,

10 Ochiatclla uocatur. aduertendum tamen{nc homonymia decipiamur) Romxalium ptfcem 0=
chiata uocari Melanurum fcilicet, Saluianus. Olim Cor, Sittardiis ad me ^ripfit , torpedu

Lmnonmaculofam,Romteuu!gdMotfargo,KFumicotremuanuncupart Oculatsccrteno

men non omnibus, fcd primis duabus tantum a Rondeletio exh^itis fpeciebus attubucrim.

CTorpedo ab Hifpanis uocatur Tremiclga , ut ab homine doifJoHirpaiw accepi,aJibiHugia lU
Matthiolus feribit, Torpedo uulgd gramphus ab effedu dicitur , ^cfficiatguttagramph^n,
la souttegrampe. nam leuem quendam torporem tangenti inducit. Dicitur etiam Torpin,Gal
Ius quidam innominatus, fed gramphi nomen, ut diximus. Italicum potius cft. Memmi GaU
Ium quendam olim mihi affirmaffe torpedinem tum maculofam , nim fine maculis. >n
Cia uulgd Gallinam maris appellari : nefeio quam rede , mihi quidem non probatur. Rondcle.

lotius cuculum fuumpifcemdMafsilienfibiis Gallinam uocari docet. ■

Germanica nomina fingemus.ad eorum quibus alte gentes iraintur,iimilitudinem:c!!i »tt=

ttrHnttobet5itterftfd;/Itremore.emS4>lftffci:/einlKt4mpff#.Itahenimfmditer{mutua.

tSum dnoftra lingua ) fpafmum uocant gramphum . ut noltr. hampf. ^Torpedinem
neque fpinofam effe, neque cum echino 2»^ echeneide confundendam^Scaliger oftendicdc Sub-

“''TorpedinisprimsaRondeletiopropofit^iconemolimaCorSittardoaccepi.huiufmodiTeTorp^,,

re.OculLeftqSinismaculiscmruleis.ambientecirculo nigro «extra Illum fpacio ronmdo Ro,i*%.

crebris diftinao punclis. Pafsim cciam maculis orbiculatis candidis uanatur. Prona pars 1 uffa
cll.partim ad luteum, partim ad puniceum inclinans. ocuU exigui rubicundi. Appingitur « hi.

*°'^u^.^““ jg“f'rapf(i,atim ad dolores capitis commendatur. Vide infra in G. _

Torpedo pifeis eft cartilagineus. Ariliot.« Plinius. fumqttefquamis carent nec B

oua(/tdc««ior)pariunt.Suidas. Torpedo fubrufa eft prona parte, fupma autem candida , louu
r Cerebrum etiam cartilagineis non deell.nam ex torpedinis cerebro remedia quaidam prg
feribuntur Situs oris torpedinis idem eft. qui in cartilagineis plerilque. (id eft parte ilipma.)

Duas" ixtk caudam pinnas habet , pro reliquis latitudine utitur ; « utroque fut corporis ferai-
drculo quafi geminis pinnis natat. Ariftoteles dc partibus 415. Cauda breuis carnofaep eft:

incrementum cius partis ad pifeis latitudinem tranfit , Maffarius. Pifcibus «rsx?f«ir.
id eft ferratos dentes habentibus torpedinemadniimcrat Mnefimaehus apud AthenKum.Hu.

. usTecori teneritas (Vuottonuslegit tenacitas , non laudo ) nulla praefertur , Plinius. Hepar
* habet tenerrimum , Albertus. Solo tadu omnia congelat, uis Cea) m alis. quK etiam aculeis
munitLfunt.Cardanus Variorum 7.J7. fed ncquealas neque aculeos torpedo habet:«u.s
hsc inferendi torporem a toto eius corpore manare uidettir. lege infi a in D Fel ei in lecore

nofttum eft Ariftoteles. f Planus « cartilagineus cft pifeis ; cuius corpus , fi caudam dempfe.

Hs uti planum « ualdc deprclTum , ita etiam orbiculare eft Capius nullum fere ueftigium ap.
paret Lingua in ore nulla. Ante os Cquod inferiore parte cft) olfatftus gratia bina infculpta funt
foramina Fnferiore etiam parte branchias detedas. « utrinque quinas habet, m utroque cnim^
ueSalere quinabranchiarum orificia . parua femicircularia , tcnu.9 quadam cuticula fere
conteda, confpiciuntur.Prsterea hac eadem inferiore parte, in caud* exortu podex extat. Po.

,0 ftcrior corporis pars in caudam carnofam « breuem, in laliufculamque pinnam delinentem de.

^ generat ■ e&i Ariftoteles ( de Partibus animal. 4- «J- > torpedini non fecus quam paftinacK fp =

lofam« longam caudam tribuat. Duas iuxta caudam pinnas gerit -. utrinque fcihcet, ad rau-

Sk «ortum , unam crafsiufculam , « femicircularcm. In medio uero fuperioris partis cat^K,
aliK dute eri<runtur pinnae, una fuperior « maior , altera inferior « minor. Partes qus .
dam funt (tefte Galeno ) medijs partibus funt corpulentiores, nam partes mcdiK uidcntur n
feiofis habere uelut cartilaginem quandam tabidam. Molli « lubrica cute tegitur, uenter u .
alHdus cft, dorfiim uerd ffbflauum. quod quidem derfum in no nnullis

ueterum id notauerit unquam)quinK macute romnd*, nigricantes, oculosque cg g
ortefentantes a: pentagoni figura collocatae: in alijs uero alte minores , fcd plures albican .
c «nuUo ordSgeftl,depingunt:cumin reliquis fubflauum dorfum his omnibus maculis
rarcat Magnum I carnofum habet uentriculum , inteftinum uero breue « amplum hepar
pallidut^ in dextram ecfiniftramdiuifumfibras. Fellis uelica.quae pro pifcis^^e fatis ma-

^>9

..f|

fe'.

iipo Dc Aquatilibus.

gna cft,iccinorf committitur, dextra: enim flbrx annexa, in iinifiram etiam meattisilueircmr.
lasqtiafdam immittit. Lien paruiis eft fubrubens. uterus oblongus & bifidus. Haud mul.
tum excrefcit.nullam enim bucufque, qua fenas exceflerit libras, uidimustetfi Ariiioteles & Pii
nius grandem torpedinem, qua fcetus intra fe circiter otTtogintahaberetjiam uilam effe referant
Saluianus, ’

C Degit torpedo in corno &: paludibus maris, Oppianus, f Natat latitudine fua,£C

duabus iuxta caudam pinnis, ut in B.dicflum eft.quamobrem pigra eft. ^ Terra, hoc eft, uado
maris excauato condi per hyemes torpedinem , piittam , foleamque tradunt, Plinius. Theo.
plirafius in libro M torpedinem ait terram fubire propter frigus, Athenaus. f Cir

ca aqliinodlium {nututtinoi uel^ ut rirar, ciTca aututntiutn paulo aute (et^umoHiutu'} parit , Plini, ig

us, T orpedo otSogenos fatus habens inueniturtea^ intra ie parit oua pra'moll/a,in alium Io.
cum uteri transfercns,atq! ibi excludens. Idem. Torpedo oua mollia intra fe parit, (/mjraB.
tem uiucs m lucem emunt, m & alia cartilaginea: ) nam ii ouum foras prodiret,facile periret, carens' pii
tamine quod protegat duriore,Mairarius tanquam ex Arifiotele.
j, Torpedo, fefefupinam in terram abrjcit,& humi iirata iacetimmobilis tanquam mortua: Ac

rorpeiinis in fi quis ex pifeibus ad eam appropinquat , hic primum tanquam uinculis confiriflus tenetur dC
pifcoihK calli tanquam artSifsimo fomno opprimitur, Poft uerd hac quanuis non Ittuis fit, tamen celeriter ex
"• latebris erumpens, pifcem mortuo fimilem editlEtfacpe ita in natantes pifces mediis flutSibus
incurrens,eorum celeritatem tardat,& uel properantes fiiis uinculis afiringitii) debilitati fuge-
re obliuifcunttir.Illa uero eos a fugiendo retardatos torpore,exedit & confumit,Gillius ex Op. ig
piani Halieut.a. Pafiinaca etiam feipfam occultat,iednonfimilimodo,quorana pilcatrix fit tor
pedo.argumentu ficuiuerehos pifces adduci poteft, quod fiepius habentes in uentre mugile ca-
piuntur uelocifsimS pifcem,cum tardifstmi ipii flnt, Ariflot. Torpedo quam uimhabear,nemo
nefeit. nempe qua non folum tangentes alligat, ied per ipfum etiam rete, obtorpefacien tem gra-
Detorpore pi uedinem pifcatorum manibus inducit. Ac narrant quidam periclitati fape, fi quis cum uiua e.
«M mpcrmr. ]abitur fuperne interea manibus ag;tet aquam, uim ad manus remeantem, fit tadum obfiupcfa-
cientem penetrare, aqua prius omni, utuidetur, mutata ihfedaque. Hanc igitur uimiuam quo-
niam expiciratam habet, certamen quidem cum nullo fuicipit, nec periculum aditiinfidiato-
rem uero circumiens , fit tanquam fpicula uim iffam fuam tacite interim mittens , primum a-
quas, mox ipfum per aquas animal inficit, fic ut iam nec tueri fe nec fugere pofsit , ceu iiincuc rg
Iis conftridum alligatumque , Plutarchus in libro Vtra animalium , fite. Si quis eam manu ^
uiuam tenuerit,torporem brachio infpirat.Maflarius. Huius pifeis torporem mea: manus ta
dione periclitatus fitmifed haudquaquam mihi manus tantopere obtorpuit, quam icriptores de-
cantant.Torpor non modo letalis non eft, fed non ita multo pdft euanefcit,Gillius Ea poten
tia torpedo prxdita eft, ut fi fufeina attingatur apifcatore.tranfmiiTa qualitate per haflam ad ma-
num, eam repente obftupefacit , Galenus libro fexto de locis affetSis. Theophraftus in libro

defjsquae morfuuel idu uenenum immittunt, torpedinem feribit uim fuam tranfmittere eti-
am per ligna fiC fufeinas, ita titmanus tenentium obtorpefeant, Athenatus. Non folum fi
manu retineatur, fed elonginquo etiam torporem infpirat. nam fit retis interuallo , ut inquit
Aucrroys odauo Phyficorum , fit fecundo cali St mundi , hunc afFedum eam inferre certum a»
elt, Mallarius. Idem lorath quidamauthor obfcurus feribit. St Andreas Bellunenfis, AIra.
hade (mquit ) pifeis reti captus, cum ad pifcatores rete trahentes appropinquat , ftupefacit ma-
nus i^pforum Scorpioni torpedo admota eum comprimit , Gillius ex Aeliano ; non rede
VerbaenimAelianiexnoftra translatione htec ftint: Stellionem fcorpius hoftiliter odit • fit eo
admoto torpore afficitur. Videin libro noftro de Quadruped.ouiparis in Stellione d. De the-
rionarca fit altjs herbis qu$ adraots fcorpijs alijs ue animalibus torporem afferant, abunde feri-
plt tn Lupo quadrupede h. a. pagina 74». Torpedo tangentem , utcunque celeriter ma-
num retrahat, ftupefacit, adeo ut unus de focijs noftris , qui extremo digito pundim tantum
attigerat, uixintra dimidium annum lotionibus fit unguentis calidis brachio fenfum reftituerit
Albertus. Manum hominis qui torpedinem contigerit, torpore affici, etiamnum puer a ma ’ ca

tre frequenter ^diui. Prauerea a uiris peritis accepi, illum qui rete in quo fuerit capta attige- '
rit omnino pailurum torporem. Item fi quis eam uiuam in uas impofuerit, & marinam aquam
infuderit, fi quidem gratiida fuerit, pariet fuo tempore. Eam deinde aquam fiexuafein horni-
nis autmanum autpedem infuderit, membrahaic non dubitanter obtorpefecnt Aelianus De
animalibus 14. Si quis liquorem Cyrenaicum teneat, fi,: torpedinem apprehendat nihil

ab ea patietur, Idem c.57. Auerroes csterique philofophi torpedffieni' ea qualitate manus
adftcere.qtia ferrum a magnete lapide pertrahatur , exiftimarunt , Ionius. Idem Simccatus
jcnbit, a addit: quoniam aer medius & tAiccry.^ eft - idq? Dei confi-

lio,utperacren,terracoeIefiibusiungeretur. fic etiam contagia Ophthalmia: accidunt db
Plinius de echeneide loqtiutus fubditlQt, is ab hoc tenendi nauigia exemplo de ulla poientia 6g
natliraratque effeiftii, mremedqs rpontenarcenttum rerum dubitet c' Quin fine I cccxcm.^
pio per fe fatis effet ex eodem mari torpedo ; etiam procul fic i longinquo , uel fi hafla uirga ue

DeTorpcdimb. Lib.IIII. 1191

attineatur quanuis prtrualidos lacertos torpefccre, quamlibet ad curfum ueloces alligari pe=
des- Q uod fi neceffe habemus fateri hoc exemplo efle uim aliquam , quae odore tantum & qua-
dam^ira fui corporis afficiat membra , quid non de remediorum omnium momentis fperan.
dum eft" Torpedo folo tadu omnia congelat, uis in alis, qux etiam aculeis munitae funt,
Cardanus.nosfuprainB.alas&: aculeosei negauimus. Vi^s faneillatorporans, atoto huius
cifeis corpore emanare mihiuidetur. nam uel felli , qua: calidifsima m ammalibus pars elfefo-
let facultatem eandem inclfe, ex eo conijeimus, quod Plinius fcribit , fcl torpedinis uiua: geni,
talibus illitum Venerem inhibere. Remora tollit motum , torpedo non tollit, ied deprauat.

non enim quiefeit pifcatoris , fcd tremit manus, unde Tremulam uocant Iflri. Quin in litore
IO Britonum relabens leftus, cum unam in ficco reliquilTet , &: adolcfccns ut eam palpitatione len-
tantem abitum fiftcret , pedibus inuafilTet , ipfo in uefiigio totus tremuit, Scaliger. ^ Zeilam
infula; fluuius Arotan pifcoflfsimus eft. cacterum pifcesilli neiuiquam efculenti funt e quodam

genere unum fi quis manu capiat, continuo febre corripitur. amiffopifce,fi:atimliberatur.ic=

dreo eum febrium appellauimus , Idem. Torpedinem uiuam ftupefaciendi facultatcj pr*. Frfratpi/OT.

dicam effe, (inquit Saluianus,) extindam uerd illa eidem priuari , prieter id quod reipfa expe-
rimur (uti enim uiu* contadu torpefeunt membra ific demortuam citra omnem torporem
concredamus atque comedimus) authorum etiam tefiimomis comprobari uidctur.fZeiMW uer. oemU

la fitpri retultmi^ : Gdmmrh namns frfri in 1{onieUAj ferifn de hocp,jce,Jegmento G. ) Pratterea ti ftifefieere.
non manifefta folum, frigiditate nempe, fed caeca etiam qualitate eam ftupefacere, tum ratione,

10 tum authoritate comprobatur. Cumnanque uiua ea facultate pollet; mortiia uero , eadem or.
bata fit: clarifsima ratione intelligitur, eam ftupefaciendi uim non a tnanifefta qualitate , frigidi-
tate fcilicet, qus multd maior in mortua (extindo natiuo calore ) dubio procul repentur: fed a

ca:ca&; nobis incognita(cuius uiua folum particeps eft)emanard Quod Galeni quoque confir. •

matur teftimonio : qui cum torporis caufas enarrans , inquiat: Torpor uero, qui ex tam motus

nuam fenfus difficultate eft compofitus, in toto corpore, « maxime m artubus ,manifeftcuide.

turafi:isore,&comprefsione neruoforum corporum, incidere, ad hsc etiam a torpedinis ma.

rintecontadutfitorpedinemfrigiditatefoldmfuatorporeminferre arbitratus eifet: cum primo

loco torporis caufam frigiditatem pofuerif.fruftra rurfus tertfo loco ac ceu tertiam caufam ipfius
tornoris torpedinis contadum ftatueret. ( In Uhro pUemde ufr refiimnem Gdenmd, ferte, ccmltam ^

JO qudkntem fJt,pa torpedo fiufefackt. ) Poftremd , ut refert Athenteus , Diphilus Laodiceus mli= ad'.

Ldetheriaci!NicandrUc^bit;Nontotumhocanlmal,fedpartemen.squandamtorpeface=^.^^^^^^^^^^^^^

re.Cuinon folum fubfcribere.fed partem eam etiam explicare uidetur Oppianus, his uerfibus: 1«'^““

At duo fe tollunt diftenta per ilia rami, ^

Qtii fraudem pro robore habenc,pilcemq? tuentur*

(Juos fi quis tradaqperdit per membra uigorem.

Sanguine concreto,rigidos nec commonet arcus.

Soluunturftibim contrado in corpore uires. _

Verum cum hi rami, fiue radij (ut magis Graeca uox fonare uidetur. ^«.^enim ab eo iiocan.
tur) nulli in torpedine appareant(nifi femicircularia eiuslatera,^«i»iit!,td eft,radios,uel ramos,
ut uertitinterpres,ab ipfo improprie admodum appellari credamusj) cumtp reliqui fcriptores
* omnL (Ut qui nunquam alicui tantum torpedinis partiillam uim inelfe notauerint) torpedinem
tocam torporem inferre arbitrari uideantur : nos quoque non aliquam tantum partem eius, fed
ipfam totam torpefaciendi facultate praeditam efle,cenfcmus, Hucufque Saluianus. f Vehe,
mens torpedinis uirus infuperabili frigore praeditum , ubi duriorem aliquam materiam nadum
foerit quippe uel uimen.uel funem , illi pertinacius K copiofius adhaerefcit , circunfufumtp aera
faciliiis contaminat,atque ita perrepit, non fccus ac flamma ipfa per incenfum filum uehemen.
tius tranfmcat, quam fi cum torre iadetur. Sic & aqua fluuialis capite uno m eam declinato fen.
fim afeendit, 8^ totum'deni($ madefacit, quod tamen in crafsiori elemento fcnfim atque contan=

terfWnaerioquamocyfsimeflcricontingit, Pierius Valerianu^

Torpedines quomodo capiantur ex Aeliano leges fupra,in Ccroll.ario de PafTcre E.pagtna g

^ yeiA. tf Quomodo pifcatorumanus uel contadUjUeletiamabfq? illo, per quacuispircatoriainftru

menta, utlineam,S<:arundincm,fufcinam,rete,torpore afficiat hic pifcis,5*itaaliquadoeuadat,

“To™pedo VenMiK Genux, Mafsili^, ac ubique puto gentium comeditur, Qllius. Stra. t
bo inter Nili pifces torpedinem fuauifsimam facit. ucyitH Spiex yin-na, 1 lato uel t-an»
tharus in Symmachia. Audio hodieque in Italia alicubi torpedinem inter delictas pifcium
haberi Albertus deanimalibus 14. 1. Qudd dicuntquidam (mquit) omnes pifces conueni.
re in cibo falfum eft : fictu patet in pifce ftupefadore qui frigidi eftueneni,ita ut flatim aufe.
ratfenfum «uitamfi diutius tangatur. Atqui in mortuo uim illam ftupefaciendi euanefeere

X Cfalenusmonuit.a: in cibo fine noxa fumi experientia docet. . .r-,- 1 .1.

° Hodie a plebe egentifsimiscp hominibus tantum comeditur , louius. Torpedo (Diphili

\

np2 De Aquatilibus.

teflimonio) ronco(l7u difficilis eft,practer panes eas qus circa caput cxifltint; qu? tenerte, floma
cho grat:t,&.' concoflu faciles funtialteucro minime, ^uod uti uenim effe experimur (inquit
Saluianus) fic Galeno minimeadiierfari cenfemus ; quippe qui iicuti torpedinis panes medias
cartilagineas K molles; inferiores uerd Siad caudam exiftentes. magis carnofts effe tefiatur;ita
illas, teneriores concofluque faciliores lias uerd minus teneras , neque adeo concodiu faciles
effe innuit, Archcftratiis torpedinem in oleo SC uino cum bene olentibus herbistmu/ jjAoj
& modico cafeo trito incoquendam effe inquit. Noftris temporibus, fi nulla tuendte fanitatis ba
benda fit ratio, frixa, Sd arancrj mali conlperfa fucco , fuauior multo exifiimatur , Htec ille. In
torpedinem apparatus deferibitur ab Apicio, lib. 9. cap. ». N«fxlw

Alexis. Etalibi oaiif.jui/mKSt ir!«x= ■»

Pfellus torpedinem cibis &C muitum ( mediocriter, Gdenns) alentibus , & rurfus attenuantibusj
adnumerat, inlibrodeuid}u,Ge. Valla interprete. Raia carnem habet fapore gratam, fcd du=
riorem bC concodiu difficiliorem quam torpedo C Fide y^ndeletium in ^ia Iteui A" ) aut pafiinaca,
a; qua; copiofius prtebeat alimentum , Vuottonus ex Galeno, f Aluum emollit torpedo in
cibo, Plinius, Ex Hippocratis libro de affediionibus internis. Hepaticus quidam mor«
bus cil pleuritidinondifsimilis; inhocatger ex pifeibus uefcatur galeo , torpedine, pafiinaca, SC
raijs partiis, omnibus codIis,8dc. Laborans tertio genere tabis, quarto menfe edat torpedine,
fquatinam,raiam,&c. Etrurfus de eodem: Poft reliquam rationem uidIus,&c,obfoniumlial
beat frufium torpedinis, aut fquatinsc,autgalei, Item, Ab hepate laborans aqua intcrcute,8dc.
pifcc utaturgalco,&torpedineaffatis.

Mirum &: quod de torpedine inuenio; fi capiatur cum Luna in libra fuerit , triduoque affer-
uemr fub dio,faciles partus facere poftea, quoties inferatur , Plinius : non alia ui fcrtaffe, quam
quod uelut inducijs dolorum datis, na tura ad excludendum foetum confirmatur,Hollerius,T or
pedinis caro in aceto putrefadla & mento afperfa , fugam pilorum facere dicitur, AelianusDe
animalibus 15. xy. Marina torpedo diuturnis capitis doloribus admota, cruciatus uehemem
tiam mulcet, eadem appofita euerfam fedem prociduamque coercet, Diofeorides. Eadem
Galenus, Paulus Aegineta , Actius , Auicenna &■ Kiranides , ex eo tranfcripfcrunt , addentes,
ea uiua uti oportere. Capitis dolorem , quanuis ueterem & intolerabilem , protinus tollit, £d
in perpetuum remediat torpedo nigra, uiua impolita ei loco qui in dolore eft , donec definat Jo
dolcre , & obtorpefeat pars, quod cum primum fenferit qui dolet , remoueatur remedium , ne
fenftis auferatur eius partis, plures autem parandte funt torpedines eiufdem generis : quia non-
nunquam uix ad duas tres ue refpondet curatio , id eft, torpor , quod lignum eft remediationis,
Marcellus Empiricus. T orpedo appofita procidentis interanc; morbum ibi coercet Plini,
us. Impolita lieni medetur , Idem &C Marcellus Empiricus. Eft & turpama pifeis maritfc

mus; a quo cerati quoddam genus ad duritias emolliendas appellatum eft a medicis,ut eft apud
Paulum Aeginetam, Hermolaus in Corollario, &! Maffarius, qui non animaduertiffe uiden-
tur turptrnam eandem torpedini effe. Torpedo tum marina tum fluuialis,iuxta alium qucn=

dam modum adhibita , ( articuUrijs dolorihts) non in paritis folum , fed in magnis quoque in.
nammationibus congruit, naturali enim facultate quadam ftuporem inducit, fiddoloresc cor 40
poribus tollit. quapropteripfamuiuentemadfiducadmouereinflammatis locis oportet Codia

Item adhuc uiua inoleo , deindeque extradla , ac modica cera cum oleo eliquata , commodifsi.
mum pharmacum omnibus dolore afflidis podagricis redditur, Actius 11. je, Dlaturpa.
nes ( iwwi/ftralraj ) ceratum , ad podagram , dolorem leniens mirabiliter ; Quinto Martii men.
fisdic, olet communis fextarios duos lebeti in cella fubtcrranca infundito , coquitoque lignis
c uitc ; ubi inferbuerit , turpaena: marini pifeis libram adijeito, afphalacis animantis ( quod non.
nulli madamudam uocant)fanguinis uncias quatitor, incoquitom dum carnes pifeis diffoluatur
aut torrehant.deindeexemptis illis(c7{i&{,colato,Fuchfius in Myrepfojolei & certe quantum fa
tis eft adqctto in fpifsitudinem.utmollifsimtim fiat ceratum,quod linteolo illitum impones, "

Ae.

gineta 7.17. Idem ex eo repetiit Nic.Myrepfus inter cmplaftra,numero 172.& TrallianuVlib. fo

I i.apud quem legitur, iisrUsni:. Andernacus uertit tahr
hs, quod nonnulli calamitem uocant.fedpromr;.*,.i.?*pIacctlcgimadamudam lexdgxM bar,

ra nimirum alicuius lingua; nomcn,ficut Aegineta: gf Myrepfi codices habent. Pro

uero habetts«s«s,a:c._ IdemTrallianuspauldpdft.-Medicamentumpraifetuansapodagm &

morbo articulario prtefcrib.t huiufmodi: Torpedinem uiuam in uas tereum aut cacabum cum

oleoKaqua, (ne oleum uftumnidoremrefipiat,)coniicito: ac herbam narciffum (uneunm &

«xrcMeemnomtne.zta & m med.cacum narce p,Jce conueniat,narcenfiiUcee,hoc eSCJluporem & indclenCam con
ci/!.ii^o)Ltma definenre colledam adiungito.ipfam^ cum animali incoquens, ufqj dum tota dif.
foluatur , & offa nudentur, tunc tandem oleum ab aqua paulatim feparabis. omnia facito Lun-
definente,ung.toque irgrum ter die. & fi quidem articuli dolent, patiunturotie, curanmr“f'0
fi uero non dolent, prieferuat ea , ne unquam deleant. Id autem facito ungit6que ad dics

tresj

;

DeTorpcdinib. Lib.lIII. 1195

tres Lima omnino deflncme.nam fi in alio tempore haec facias , non fuccedet. Ad utramlibct
(iiue calidam fiue frigidam)podagiam,rcmediumfic:Torpedinem uiuamnigram , cum admo»
nucrit dolor fubijci pedibus oportet inlicorenon Ccco , fed quod adluitmare ; 8C tandiu premi,
donec fentiatur torpor per totum pedem ST tibiam ufqj ad genua, hoc K m praifenti tollit dolo-
rem di in futurum remediat, hoc modo Anteros Caefaris libertus fupra fidem remediatus eft:
Marcellus Empiricus,»: Scribonius Largus. Noui podagricos, qui faeuiente malo dolentem
oedemfrigidifsima perfundant, alij hybernas reponunt niues eidem remedio. Sed ubi frigore
dolor obtOTpuit petreteo fotient,»: pafoxyfmisliberantur.Hollerius. In capitis forte Si artu=
um doloribus fopicndis,locis9 affed-is refrigerandis, mediterranei tincas torpedinum uice adhi
bere poterunt C torpedinis corium nuper decorticatum , fi parti matricis prolapfs in- Corium.
iioluatur ipfamreducere,Aetius 16.8S. f' Ad oculos quos pili pungunqprobatutn: Aluminis cmtrum.

fciffi cerebriarces(fc?eBa«M,yefE«r/)eii;»«)marin3euiu*,(«imir«»!/ioTOoner<r^»«r,)fubigitolimul,

illin/to prius euulfis pilis, Nicolaus Myrepfus. Torpedinis cerebrum cum alumine illitum fe
xtadecima Luna.pfilothrum eft,Plmius. f Fel torpedinis potum, genitalis membri arreaione y,,.
prohibet, Galenus Euporifion i.yy. Fcl torpedinis uiuse genitalibus illitum , Venerem mhi-
Lt Plinius Eft quidem fel calidifsima animalium pars:8«: e torpedine non fimpliciter,ied ui-

uente tantum,id eftrecens exemptum, ftuporem partibus quibus illinitur,inducere putarim : fi,

cut K ipfa torpedo uiua tantum id prtcftat quod nomine prae fe fert, fed leporis quocj lel uira io-

poriferam habere, a Nicolao Myrepfo,traditur,cuino^potum.

W„,te«<.r.'*,ideft,TorpedomarinaaPlatone,DiofcorideSfalijs™ibufdamcognomina-

r fiue ut a fluuiatili diftinguaturifiue potius,ut difeernendi caufa ab affeffionc , quam eodem

H*a*

tur,fiueutatiumatiUdiltmgua£ur:uueponus,uiuuLciucimi

nomine SC Grsci Latini torpedinem appellantiut pulchre innuit Oppianus.Ksa ejrwv-

l«l, W uXfKu. c Solus Menander vcy'usc per alpha dixit pro ri^uu : YrnMuSu J e tus oasp a»

(ahls iriii.lAthensusia: Varinus.) atqui &: ipfe mox e Diphilo hiEC uerba citat.,1» ao

i Apud Trallianum quoi$ lib. 11. legimus, fic ■Tran» etiam
6C -riZus dicimus, f K refolutio membrorum,!ii/f(««i«c«s,ignauia,Suidas Sd Vannus.

«ia. uerbum ab hoc pifce faflum eft, Euftathio tefte , pro eo quod eft ftupeo fid torpeo ; ut m hoc
Homerico SsiKSifm;, Plato in Menone dicit , o-nivXfKn r>y «9.«» otis.

Nxp.i«K kai«,i:rtw(iiiil»s, Varinus. nsfummi dicuntur a medicis foporifera pharmaca, Sd qu^

,0 fenfumobtundant,auerbo(utapparet)i.i^KSi»,unde etiam nomina f

* um «wi, Varinuslid eft, ftulta, fatua, Germani etiam Hur appellant ftultiim , «J-sp 7-r ij?? ulm

I Ju ciuuiluuoi, um mus,u«:5i d torpore 0*pcl- ^ diminutiiium , parua torpedo eft,

Philoxenoitorpedunculam dixeris, f Torpedo Latinis idem eft quod torpor aliquando.Si tan
ta torpedo animos obrepfiqSalluftius. Alis fuga fe,aliai occultatione tutantur, atramenti effii
fione fepfe,torpore torpedines,Cicero i.de Nat. Torporare uerbum^^pro eo quod eft induce-
re torporem, rarum eft.Turpilius HctatraiSmpidus aftat, ita eius afpcdus repens torporauit ho

ininisC/^oiMiweBi)amore,ideft,torpefecit,Nonius* /-.t -- • w,.-.!,

TornedinemmoUem,inertem,pigram,callidam dicemus. Miram Claudianus cognomi- EfiikW.
nat. « %.rfiiT;7.,Oppianus de hoc p.fce,

AQ vcvoi^^cp^^vviiOiJ hofiec r(g>x»fjdern. ^AaTsa,Plato.Mfl:^^Kx«, Euliathius* id clt mari-

^ na diftindlionis potius nomen,quam epitheton ftierit. -r ■ . ,

AePVPtii hominem multos in mariferuantem fignare uolentes,torpedinem pifcem pmgunt, lc«i«.
htee enim ubi pifces multos uiderit.qui natarenon pofsinqad fe trahit ac cos feruat,Orus in Hi-
eroulvph 1. 1 oc. Aliorum quidem authorum hoc nemo tradidit, fed uno ore omnes contrmunn
oudd ipfa fcilicet pifciculis infidictur, &: torpore affedos ita ut natare nequeant , deuoret. P oteft
tamen de foetu proprio intelligi.quem niimerofum SC uiuum parit,Sd m metu intra fereciptt, ut
fupra didum eft. Ciiiinctiam (inquit Pierius V alerianus) una cum pifcibus alqs in ucrriculo de-
nrehenfa, ut ipfi A egyptii tradidere , omnes plcrunque fofpitat ifer acctdens,) cum ne ui^s quidem
hominum innumera pofsit uerriculum educere,manibus « pedibus penitus obtorpefcentibus,
ro ueneno quod effundit per retia dilapfo.&c. Si quando tamen pifcibus alqs obiiolutai (torfedmes)

^ contrahuntur(extrafa»t»r)emari,torporemcxpertifuntmuItiqtiamprimumpifcemuirgatange

re uoluerint.quarc in Anconitano mari maxime caticnt ne rete in altum iaciant , pilcatoribus ea
incommoda fiepe fubeimtibus. Qiiai quidem uis torporem infundendi non aanigcntibus mo-
do ucrum etiam e longinquo , argumentum dedit ut hominem ignauia egregie praeditum , per

hicroglyphicum eius indicari commodifsimepoficpleriquc dicerent, Heec ille. ^ Ignauiing^

nti pilis, & qui quam ali) manifeftam SC generofam ucnationem faciunt , clandeffinis d^is ^
qSa^fi ueneno quodam hiec fibi acquiratiquafi Maronis illud ad uitam inagis laudaucrit . Dolus
an uirtus,quis in hofte requirattMarcellus Vergilius.Poterit autem ad huiufmodi aliquid deno
tandum pidus hic pifeis accommodari, item ad innuendum hominem m difputationibus 8( con

^SLnFbusacerrimum.VidemoxmD. f Vinarcepifas ita«narcifsusflos*^^^^^^

wrporisfymbolum eft,tradenteEuftathio:quare SC Furqs infernahbus c

b.

d.

£

h.

np4 De Aquatilibus.

Iliad. A Et rurfus in T.ntjiriji&tiij/ Jb ? vxfxaii (B S Vide etiam tiiox in b»

Nt^w» (ii!A3««a t7n:<px<9j,rey’K^ii'j v ■ai^iGii' areiw, V arimis ex Euftaihio. Poterit hoc ad uolus
ptatis animum efFoeminantis Si ratione ceufcnfumotucppriuantisfymbolB trahi. Quidaapud
Athcna!um:Torpedincm(inquit)cmi,cogitans quod mulier(apparaturaad cibum ) teneris eam
digitis tradians, nihil ab ullis fpinis lardi poiTet.

H oaiyVj» v*XKS(alias uslifi^oj;,Numcnius.uidetur autem de efca quapiam

loqui, utantur fe torpore torpedines, Cicero i.De Nat, Quis non indomitam mirae torpe,

dinis artem Audit, & emerito Agnatas nomine uiresr Claudianus, cuius idyllion flue carmen
de torpedine extare puto. Eleganter nimis apud Platonem Menon Socratem torpedini afsi=
milem efle ait, quod eos quibus cum diiputaret,itaargumcntationibus irretiret, ut lanquam ftu. i»
pidi fadi,nihil omnino refificrepoircnt.Et uideris niihi(inquit)fl quid te cauillis perftringere li.
cet,tumfpccie,tum altjshuic latae marinae torpedini fimillimus efle, &c. Gaudentius Merula.
Graeca Menonis uerba haec funtlKiii t/lsas (*« StariiAaitja (rKii-^xtjCiisiiminsw-n^n a^?©' law

TccaAceiTctoTi* 7K drcM'^ia.^ aHnn aa rolseia^orTW ma.iy <rv Jh

Kas itm ru" tni leiSirV t4u 4v)i!w •)> riyx iicCfKS , i(^ se tya ?,

■nksKsinimGi, Huic modeftifsimerefpondet Socrates, iyiii/ia /Av uvu^k» tuiT« ri^xai&jsraic^
c& icMss miia rtyKw.Miiat xuth.4 S SljOTjaj/ «i/yij,!!?» «AAsj Tmikgiey; (hsepidm fa^hifix ejjet:)
«:;iAa yoMoytw-hi fc59j»(/,aTW ksk «Aass 7ir«3

Torpedines cum alijs conuiutj cibis nominatur ab Epicharmo in Nuptijs lunonis ; & narci-
on,id eii torpedo parua, in conuiuio quod Philoxenus Cytherius deferibit : ■BHKT«,ab An lo

tiphane inter alias lautitias. o'f<J!i'ayfM7pi<fojiS^©', exhiilKyySlioiTQ-ovi/lyii^id Phlui-fSfTi^
yUii yjyoy WK,» vctfKlw alea, Idem Antiphanes.

Clearcbi Solcnfis peripatetici de torpedine liber ab Athenaeo citatur.

T o R s I o a quibufdam non redicfcribiiur pro Thurfio.

TRACHELVS quid fit in teftaceorum genere Rondeletius explicatin Pinna,efiautem a.
lias partis in illo genere,alias conchae nomen.

TRACHVRVS idem efle creditur, qui aieKSj©- (id eftlacertus,) Rondeletius. Videfu.
pra.elemento L, ScithacusCEwSiwsc) pifeis, idem cft qui &: trachurus , Hefychius Sd Varinus.
Scribitur &s«i9KfK©' inferius apud Hefychium non luo loco, f Diocles pifeium recentiurn
imtfwy,fi reSe legitur ) carnes ait elTe Ccciores , ut fcorpios, cuculos, (.mallem haemmina ingenitiuis,) jo
pafleres,fargos,trachuros, ^ AdtrachurosdCmelanurosefcaaVrticasmadefacienscum fucco
uiridis coriandri,ex eis^ cumCmila paftas conficiens, utitor, Tarentinus Andr. Lacuna inter,
prete.

TRAGI (ideft,Hirci) nominantur ab Ouidioinrerpelagios, OppianoajoaVf pafcuntur
fub herbis in litore algoro,Halieut. i. Chalcides, tragi.acus SC thriflae , pifces funt acerofi , ma.
cri a: minime fucculenti,Hicefius. Tragon altj maenam marem, alij pifciculum alium exocce.
to flmilem uocant, Rondelerius. Vide fupra de Hircis pifcibus.pagina yoj. Elemento H.item
inter Afellos in Grillo uulgari Bellonij. pagina io6. TragusFefto etiam concha: genus efl ma
!i faporis ; inde forfitan nomen , quod oleat fapiat ue hircum. At in fpongiarum genere tragis
durities & afperitas nominis caufa uidetur. Grillum uulgd didum Muftela: marina fpeci. 40
em fi quis tragum putarit appellandum , mollem Si in cibis delicatum pifcem , barbulis forte fcu
cirris arunci inflar ab eius mento pendulis, nominis rationem imputabit. Pifces quidam ab
Ariftotele epitragea effe dicuntur,hoc eftfleriles.Iege fuprainBalagro,pag,i4j. f Inter arbo.
res aliqui tragum pro caprifico dixerunt.

T R E E n Nigri authoris uerba de quibufdam pifeibus a Plinio citantur : Albertus uerd im.
pcritifsime Trebium pifcem facit, attribuens ei qua Plinius de pifeibus diuerfis.echeneide. ohv
eide & gladio fcripfit. ■*

T Ri CHI s pifcis(uelTrichias,uelTrichaus)nonaIiusquamthrinauideturquibufdam:a.

lijs uerd potius fardina, quorum fententia nunc magis faueo. Vide iam prius a nobis obfer.
uata, fupra in Alaufa , pagina ij. item in Sardina , pagina 991. Alia eft trichias (oxytonum) e®
6 thunnorum genere : de qua itidem inSardina fcripfimus. TeiyioJs.yKAaic.Callimachusin ^
Nomcnclaturisgentium. Vide fuprain Chalcide A. Scaligerclupeasfiuethriffastidcftalau.

fas ) minores a Gracis trichides uocari putat, f Apua, membrades , trichides , SC alia quo.
rum fpinas flmul ingerimus, omnia flatulentam concodionem reddunt , bC alimentum humis
dumpraftant, Sdc. Elixa praferuntur , uentrem inaqualiter fubducunt, MneCtheus , ut recis
taui in Apuis. Eritimos pifces memoratDorion , chalcidibus eas idem facere dicens’( ustm v
mv miay TmsyxAKimy, ) efle autem fuaues in hypotrimmate, Athenaus libro 7. fed quid chalci.
des quidem faciant , prius non dixerat ; trichides uerd faltatione SC cantu deledari dixerat ita
utcumaudienntemanexiliant* ’

^ TeixwsexMncfimachonominaturapud Athenaumlibronono. f T£po5i;ii5e««iV»(/

«vj(.,A«(xiJoias,^ ovJitp,X^xy,euA’chy Ahxis. UnvyliTms/atnKisTilisityiimyb

TRI»

De Tritone. Lib. IIII, 1195*

T R. I G o L A s, -r&ym. Quaere fupra m Mullo H.a.inter dmuata.

TRiNCVSuelTRYNCV s.uideBrmcus,pag.iji.

DE TRITONE»

BasK E TRITONE pclamydum fiue thynnorum generis pifce, (magno, fine fquamis, oW
cyno fimili,qucm Graeci quidam chelidoniam nominat,) diximus fupra,Corollario r,
de Thunnis. Hic de Tritone fiue fabulofo,fiue mofiro & femihomine marino loque-
mur.De hominibus quidem marinis plura dedimus fupra,Elemento H,

10 Etfinonadmodum explicatam rationem ad demonfirandam Tritonum formam pifcatores ExAelim.
afferre poffe dicunturimagna tamen fama eftin fermone hominum fanemultorum , cete quaeda
acapite ad medium cor poris humanam fpeciem,fimilitudincm^ gerentia in mari nafei. Demo;

Aratus in libris quos de pifcatu confcripfit , exiccatum Tritonem in oppido Tanagra fpetSatum
fui(re,catera quidem{inquit)fi(!lis & pidis fimilem-.eius uerd caput,qu6d uetuftate obfcuratum
eflet, K euanuilfct, non facile intelligentia comprehendi dC percipi potuiffe: fed ad folam tatSioa
nem illius fquammas afperas 8C prxduras dilapfas fuiffe. Idem^ affert , quempiam ex magidra»
tibus GrtcciK, qui fortitionefada annuum magiftratum gerunt, cum eius naturam exquirere
experiri^ uellet, paulum quiddam de corio detraxiffe, atque infuccenfum ignem inieciffe.idcg
ambuftum in circumflantium nares teterrimum odorem immifilfe ; Neque uerd , quemadmo-
io dum inquit , terrenum ne an marinum effet animal coniecflura affequi poteramus. Sed male ei
hasc curiofitas cefsit. Paulo pdft enim diem extremum claufit , cum eparua nauicula exiguum
SC anguflum fretum trafjciens, in mare incidiffet: quod ei accidifle Tanagrai interpretabantur,
propter impietatis crimen aduerfus Tritonem, conieeSura indefumpta,qudd defundi cadauer
e mari reiedum fanie ftillaffet eiufdem odoris, qualem adullum ab ipfo Tritonis corium cmifea
rat. Ego quidem ut Tritones effe credam, Dei ueracifsimi teilis retierentia moneor, is eft Apob

lobidyinsus:quiTritonemmarinampecudem(8{t(itutSKAic^?ui/)cogno_minat,ubicecinit:

Sf POim vipxs,«7rv7« TeiVaii/, mycfiXnii yXxfv^sis tnuiri/jjt ms:

Dum uocale maris monflrum natat xquore Triton, Neptuni pecus, in funes forte incidit extra
Demiffos nauim, Aelianus de Animalib. ij.li.

50 Eundem Tritonem Paufanias in Boeoticis deferibit, his uerbis i T anagr® in Bacchi templo
flmulacrum cius habetur fpedatu dignum,quod K ex Pario eft marmore, &: a Calamide confe.
eSum. plus tamen admirationis Triton (Trirma cadauer) meretur, eftautcm de eo fermo duplex:
prior bC honeftiorCctttv^-ri^e-ieiufmodi. Tanagreorum aiunt primre nobilitatis mulieres Bacchi
Orgiis initiatas.luftrationum caufa in mare defcendiffe.has natanteis aggreffum effe Tritonem,
itaque Baccho eas fupplicafle ut auxilium ferretiqui mox exauditis earum precibus pugna Tru
tonem fuperarit. Alij uerd uerifimilius narranti cum Triton omnia ad mare ada pecora per infi=
dias raperet,2f nauigia quoque minora inuaderet, Tanagreos craterem uino plenum expofuif.
fe. hunc mox odore alledum aduolafle i gf, ut bibit, fopore obrutum in litore procubuiffe ; & a
Tanagreo quodam fecuris idu ccruicem ei precifam.CJimiW Satyrum lihidimfum ah Apollonio de-
A.aceptumumo,'PhiloJlratmrefirt.&TritoncmSatyrM^mdammarmmmderipote!Z-) Propterea capite ca=
ret. (Duia uerd ebrium uiderunt, aBaccho interfedum putant. Vidi etiam alium Tritonem in.
ter Romanorum miracula, fed ifio apud Tanagreos minorem . Figura autem eorum hec eft.

(■ntCfirama Ji 'u/ltxif oi Teiro>vdr,!iddQ maiilui.) Capillos habent in capite inftar ranularum palu.
ftrium, {asymy Sui v» utipxAi , om m ""“r Klumt. non quod ranx etiam capillos haieant,
fed forti quoniam ad laterapartes capitis in eis protuberant: & propter caujasjequentes, ) tum quia colore eis
refpondent, tum quia difeernere pilum unum ab alqs nonpoffls. Reliquum corpus exiguis
fquamis horret, que duritie*: afperitatelimam referant, ■srtfeato-i^cntutJJ

m. y^olaterramisprimum, deinde ‘Mafarint, Gillius, & alij huius loci interpretet, quos mderimj pivlui htc Jiro
pifce accipiunt, quem fquattnam Latini meant, non reSi. Aeliano fquamme Tritonis jmttpxYpia tumm^

ffomiiv itKM, hoc eSf, ajperx &prxdure. ) Branchias ( di naturx cetacex funt , &in terram prorepunt , & «o=
cem edunt, branchix eis non conuenire vadentur ■: fed pulmo^ , arteria & rejpiratio , quibus & najits congruit ) fub
auribus habent, nafum humano Cmilem ; os uerd amplius , ( 'dh^vtdpeit, refcijfum & latum , "Hic. Lep
onicenm, qui Fariorum i. 84. hunc Taufanite locum interpretatur : ) dC dentes ferinos. Oculi glauci mi.
hi uidentur. Manus quoque habent, ac digitos , & ungues cochlearum operculis, («« Sin9t(.*iu
■PSinsoSmy : qux quidem in conchylijs & purpuris propter unguium fmilitudinem , ungues etiam appellantur,uul-
vo Uattx 'Byvantk. interpretes plerique hiclapfi funt. ) Sub pecfore Si uentre caudam pro pedibus ha.
bent, qualem delphini, Hucufque Paufanias. Idem in Arcadicis ; Inter cetera fabulolaCm.
quit )'audiui, Tritones uocem humanam edere: funt qui etiam cochleam pertufameos intiare

dicam^^^^^^^ Alexandro Genialium dierum j. 8. cum hominis marini Si NereHum mira. Alexander ab
rabiles hiftorias expofuiffeqfubdit; Sed fuper omnia noftro euo haud abfinule fadu compen. Atexanclro.

mus inEpiro,q)fedd exempla intcrpaucamemorabile,quodnonulliq3den^pofteris putarut.

1196 DeAquatilibus.

& aflis quocp publicis teftatum cft. Ad fontem iugis aquat,ad quem mulieres ex oppidulo aqua,
tum uentitabantjTritonem feu marinum hominem e fpelunca, quam forte ibi naflus fuerat, ob-
ieruare foIitum,fi quando folam ad aquas accedentem, autper litus ambulantem mulierem uide
retjipfum ex undis & Ipelunca leni grelTu tacitiscpuefligijsdcfilire,8<;atergo accedere, ac ui
compreffam mulierem ex infidijs adoriri, Si ad mare concubitus caufa arripere , arreptam cp fub
undis deferre confueuifle.Quod cum apud loci incolas percrebuifTet , diligentius marinum ho.
minem obferuaire,8i cum diutule laqueos illi intendilfent, haud multo poft dolo captum SiC la-
queis uindium cepiife.cum^ cibo abftineret, extra aquas diutius uiuere nequifle.fqualorccp tan
dem &r taedio ad extremam tabem uenilTe. Tenet fama Venereos eos, &flagrantifsime mulie-
rum amafios cfle. propterea oppidi incolas edidlo inhibuilfe,ne qua deinceps ad fontem mulier, ^
nifi uiris comitata accederet. Hacc nos 5C eiufmodi, ab his qui diuerfa maria penetraram , dC ea-
dem monftra placidis aquis colludentia uidiiTent , SC in occurfum nautis exertis capitibus ab un
dis,occurriire,& uoces audifle referebant, pleruntp accepimus.HatSenus Alexander ab Alexan
Plimltr. dro. f PlinijdeTritonibusuerba,fuprapofuimusad finem capitis Rondeletij, quod inferibi-
’ turDepifee monachi habitu,infima pagina f 19.& deinceps, MalTarius recitatis Plinij uerbis,de
Tritone concha(mcWea>canente qua nofeitur forma,addit: Ex his uerbis uidetur fabulam a uera
hiftoria originem duxifle.Tritonempoette deferibunt corpore hifpido, a capitecp ufqjadimala
tera hominem reprtcfentante.ac exinde in caudam oblongam deficiente,S<: in extremitate luna-
tam feu bifurcatam,ut Apollonius in Argonauticis tradit, concha ea canentem qua SC homines
canere folent turbinata, oblonga,clauiculatim^ intorta,quam buccinam uocamus, Maflarius. 10
Peridem tempusapud Aegyptumin Nilo flumine Mena prafedo una cum populo deam-
bulante,in loco qui Delta nominatur, Sole orto animalia humanae formx apparuerunt in flumi.
ne,uir fcilicet SC mulier .Et uir quidem erat petSorofus.uultu^ terribilis, rtifia coma, canism per
mixtis, & uftj ad lumbos denudabat naturam, dC eundis demonftrabatur nudus ; reliqua autem
corporis membra cooperiebat aqua. Hunc prafedus iuramento conftrinxit, ne deftrueret afpe-
dum,priufquam omnes fattirati fierent hoc inopinato fpedaculo.Porro mulier SC mamillas ha.
bebat, SC fcemineum uultum,csfaries^ prolixast&l uftj ad horam nonam omnis populus mira-
batur.uidentes hsc animantia ,qu!e hora nona in flumen demerfa funt. Sane Menas imperatori
Mauricio haccfcripflt: Exuoluminisrerum Romanarum libro 17. quod partim Eumopio au-
thori,partim Annalibus Conftantinopolitanis adferibitur. Et fuperius in eodem libro : Cum
imperator Mauricius ui uentorum inopinate faluus ad locum qui dicitur Daonium uix ucniflet:
node illa muliercula peperit puerum oculorum & palpebrarum exfortem , manus® ad brachia
non habentem, a lumbo autem erat ei ut cauda pifeis naturaliter harens.quo uifo iniperator,pra:
cepit ut occideretur. Vide etiam fupra in Hominibus mar.pag.iyi.uerfu 1 j, ”

T riton fingitur filius Neptuni & Amphitrites,a capite ad umbilicum homo, inde delphinus;

SC tanquam ijtSwxs«™'g©')>d ‘Jft cx pifce centaurus.Lycophron Neptunum,Tritonc uocat: Va-
rinus,exIfaaciicommentarijs in Lycophronem. Triton fecundum aliquosScyIte paterfuit
Euftathius. ExGyraldi de Dijs hiftoria: Triton Neptunifilius&:Amphitrites,UtcanitHe
fiodustSeruius tame Salacix, (ut eadem Gratce dicatur forfan Amphitrite, qute Salacia Latine )
Phurnutus Tritonem ita deferibit: Biformis (inquit) fuit, hominis partem habens , partem ceti, .
propter duplicem liquoris uim,altcram quidem utilem, alteram uero noxiam, didus Triton uev”
i* fl/vjtaj.id eft,a fluxUjT.litera fuperiundatuel 4» usi 7pai,,iit in Amphitrite didum eft per an-
tiphrafin.quod non timeat.Triton elegantifsime ita in Metamorphofi ab Ouidio defcribitufCe
ruleum Tritona uocatconcha^ fonanti Infpirari iubet,fludusm &: flumina ligno lam reuo
care dato.&c. Et ab huius forma Vergilius in decimo,nauem effinxit ; Hunc (Auleten) uehit
immanis Triton, dslcairula concha Exterrens freta, cui laterum tenus hifpida nanti Frons ho
minem pr:efert,in prifiin definit aluus. Spumea femifero fub pedore murmuratunda Tubi,
«n T riton a poetis Neptuni fingitur. Huius Hyginus in Cacromeminit , & poeta Claudianus
Dicimus & Tritones, numero plurium. Vergilius : Tritones^ citi, Phorciffi exercitus omnis*
Sane lcrendum,quod Nilus Aegypti fluuius, Triton quocj didus eft, Lycophrone tefte quoloe.
co interpres ideo Tritonem illum appellatum obferuat, propter eius tria in primis nomina pri.
mo enim Oceanus didus eft,deinde Actos, id eft Aquila, ab eius curfus uelocitate: demum Ni.
lus.Fuit&: Triton fluuius alius Libyte,feupalus;undeTritonia SiTritogeniaPallas HscGv.
raldusSyntagmatey.deDiis Tritonumcaterus,hicconchafonaci leniter buccinat illeferi
co tegmine flagrantis S olis obiiftitinimici, alias fub oculis dominEe(Salacie)fpeculum praraerit
Apuleius in quarto de Afino aureo. Tritones & Amphitrite & tria:na( id di tridens) Nentu’

ni,fuanominamuenerunt,quoniammaretriton,idefttcrtiumlocum obtineatpoftcotlum &ae

rem,Plutarchus in libro de Ifide.atqui reir©- numerale nomen,fuum iffia corribit Triton fem-

perproducit.E^.i,todicunturfimulachrarcrumnonextantium,utTritones.Sphinges,Centau-
ri,Suidas. J«tonisnominealiquadoNeptunumautmareintelligi,utinhisuer.io

fibus;KM£,,aftu, Tei™r©' «a,5rt(ty*™;^MV^ f Tei'™.

ydir mvTtio

Theocritus Idyllio 10,

DeTritonib. Lib. IIII. 1197

11 t/i (:pec}iHZLKH «A&’ kcpvH Te^rwt'©^ Matron Parodus. Sed tum forte caua dum perfonat equo

ra concha. Aemulus exceptum TritonCfi credere dignum eft) Inter faxa uirum fpumofa im
merferatundai Vergilius Aeneid. 6. de MiTeno tubicine, Cymothoe fimul , dC Triton adnixus
acuto Detrudunt nauesfcopulodeuatipfe tridenti, Et uaftas aperit Syrteis,6(:cJdeAeneid,i,
ArmigeriTnconeseunt,fcopuIora^cete,StatiusIib.i*AchiII, Triton a Vergilio nauisAule='Nrf«if.
tJe, ut Tigris Mafsici, Apollo Abantis,6(fcaiidencomnes adepi<flisfeufculptis,utfit,in eismon=
ftris ueldijs tutelaribus nuncupatXjNic.Erythraeus, Tetx» caput fignificat, Triton fluiiius eft
Libyae: Vide Indicem Graecum in Parecbolas Euftathij. Tritonem Germani uocare poterut
cirt lP4ffci*t1wn/ein ©eemau: id eft , Aquatilem uel marinum hominem. A<«5«ija(nomina*

IO tur)alcea,id eft: cauda duplex, qualis eft Tritonis,in duas partes diuira,apud ApoIloniumOn Ar
gonauticis,)Varinus.

De T ritonum imaginibus,in praecedentibus nonnulla diximustcrebro enim fculpi , fingi ac icones*.
pingi folebanttunde dC nauem Tritonem nuncupatammonuimusi Nicolaus Erythraeus.-Tria
tonem (inquit) eius^ buccinam deferibit Ouidius Metamorph.i.hodie^ uifuntur Romae ea for
ma ( qua a Vergilio & Ouidiodeferibuntur) imagines pleraeque, ^ Illud non omiferim,Tria
tonas cum buccinis faftigio Saturni ^dis fuperpofttos, quoniam ab eius comemoratione ad no2
ftram aetatem hiftoria elata, quaft uocalis eft : ante uerd , muta, dC obfcura,&r incognita, quod
teftantur caudae T ritonum humi (fone, mari)mctC2c 5C abfcoiidit», Macrobius Saturn, 1. 8. Irt
maxima dignatione operum emarmore Scopx artificis , Cn. Domittj delubro, in Circo Flamis
nio, Neptunus ipfe, & Thetis, atque Achilles : Nereides fupra delphinos 8C cete dC hippocam»

,pos fedentes, itemTritones,chorusquePhorci,&c.PIjnius56,5’, Neptuni templo in Ifth-
mo imminent Tricones ^ei, SiCc.inipro etiam templo praeter caerera tritones duo uiTunturaus
rei 5 a lumbis inferne elephantini, Paufanias in Corinthiacis. Claudius Caefar emiftiirus Fu*
cinum lacum , naumachiam ante commifit. quo fpec^aculo clafsis Sicula Rhodia concur*
rerunt , exciente buccina Tritone argenteo: qui e medio lacu per machinam emerferat , Sueto*
nius.

Emblema AIciati,fub lemmate, Ex literariim ftudijs immortalitatem acquiri:

Neptuni tubicen,cuius pars ultima cetum, Aequoreum facies indicat effe deum:

Serpentis medio Triton comprenditur orbe, Qiit caudam inferto mordicus ore tener,

50 Fama uiros animo infignesjpraeclara^ gefta Profcquitur,toto mandat dC orbelegi,

PAN VEL SATYRVS A1ARINV5,

ICON e'm hanc ichthyoccntauri,fiue daemonis marini,ut ita dicam, a pi(ftore quodam olim
acccpi:qui talis monftri fceleton Antuerpisc depicflu fe accepilfe aiebat. Alius etiam retulit ftmilc
monftrum aridum e Noruegia in Germania inferiorem aduc(ftum,marem S^fcemina.Fidem ei
facere pofllint fimilium monftroru effigies,fupra in Homine marino a nobis exbibit»:imprimis
uero illius quod Romx uifum eft, anno Salutis M. D. xxiii. ei quod hic propofuimus fere fimi
Ie,fed abfcp cornibus. Hoc quonia humanaTpecie ruperiori,8^ corniitu eft,Pana marinu: aut Sa*
tyrum mar.qiionia fimu quoc^ eft, appellabimus. Pana(Pfw'£«)pirce quenda cetaceiim uocari,in
eo^afteritem lapide inueniri,qiii a Sole accendatur, utilis fitad philtra, Aefopus Mithridatis
anagnofta tradit, Suidas in iypvs< In mari circa Taprobanen infulam cete quaedam Satyro»
rum fpeciem fimilitudinem^ praefeferre tradunt, Aelianus. Eugenio quarto pontifice, a»
60 pud urbem Sibinicum in Illyrico captus eft marinus homo , qui ad mare puerum trahebat. Is 4
currentibus, qui rem aipexerant, lapidibus fuftibusep uulneratus, inficcum rctradrus eft. Huius
effigies pene humana, uifi^ cutis angUillsefimilis erat, SC in capite duo parua habebat cornua»

iipg DeAquatilibus.

Manus quocj duorum tantum digitorum formam exprimebant, pedes autem tn duas ueluti cati
das finiebant, a quibus ad brachia afe,ut in ucfpertilione extendebant, Baptifia Fulgofus. Quo
niS uero Pana marinu quod exhibuimus monftru, appellari polTe diximusilibet recitare hiftcri=
am &nemirabile,ex Eufebtj de prxparatione Euangelica Itb, y.cap.9. quod inferibitur, Gentilis
dxmones mortales cfle,Geor.Trapezuntio interprete, quonia alia translatio ad manu non eft.
Sunt aut Philippi cuiufdS uerba ex Plutarchi libro de Oraculis defetSis : De morte da-monu(in=
quiOaudiui ego ab Aemiliano rhetore uiro prudente iimul atej modefio,quem credo multos ue
ftrum cognouilTeiquod cumin Italiapaterfuus nauigaret,circa infulas quas Echinadas appellat,
flatu uentorum deficiente,no(f}u prope Paxas deuenerint: cumcp omnes pene qui iimul nauiga
bant attentiores uigiUtrent,rcpente a Paxis infula uocem magna auditam fiiiiTe , qua Thamnus la
(Sufiw, Plutarchi aeditio habet Steiirs) quida uocabatur. quae uoxnouitaterei omnes magno per=
culit miraculo.Thamnus enim ille qui uocabaf,homo erat Aegyptius , cius ipiius nanis guber»
nator.bis uocatus nihil refpondit. tertio demu refpondit. Illum uerd multo maiore uoce fic excla
maire;Q.uandotuxtapaludcm(iifl v OT:Aii(r?<(!r)fueris,annuncia tunc Pana magnum mortuu efle.
Quare audita magno,diccbatEpitherfcs(fi'c enim Aemiliani pater appellabatur ) omnes terrore
perculfos fuiire,8ic.Cum igitur iuxta paludem eflent,Thamnum in mare pronum refpicicntem
(i«T'5!j>vixras£At7rarTK7re6!T4uj,in;) magna uoce dixiirec|uac audiuit. Magnus Pan mortuus eft.
qua re nunciata magnu multorum gemitum,immd uero innumerabilia miraculo quoda commi
xtum, fubitd auditu fuiife.Et quonia multi ea in naui nauigabat,citd ac facile cum Roma uenif.
fent,huiufmodi rei rumores uniuerfam urbe repleucrunt;& a T yberio Catfare Thamnum accer 10
fitum fuifle.cui rei tanta fidem Tyberius prtcbuit,ut philofophis,qui tunc Romte erant, accitis,
diligenter quifnam eflet ille Pan ac curiofe ferutaretur, omnes autem illos quibufdam in ide con.
uenilfe conieduris,ac dixifle de illo fibi uideri nundatum fuifle, qui e Mercurio &C Pcne'ope na
tus fuit. Cum bxc Philippus dixilfet, nonnulli eorum qui aderant,eadcm ipfa ab Aemiliano fe=
ne audifte teftabantur.

Veteres quidam circa Scythicasinfulas monftrofas hominu figuras reperiri tradunt, ut funt
Hippopodes,facie humana, pedibus equinis.E^o monftra marina ipfos uidifle arbitror, in Italia
infuetos: quorum aliquot faciem hominis, immo SC nonnihil uocem referunt,Iodocus Vuillichi
usin Germaniam Taciti.

T RO CT AEAelianinonalijfuntpifcesi^amiK,utinAmiarumhiftoriaRonde!etiusdocct. Jo
Homerus OdynexS.nauclerumquendaPhoenicemTfMT6r/uocat,hoc uerfu:

TfMicT»s:S!e!«miJAKK«K’Ki/Sjo)jnrstsij.ys.Euftathiusinterpretatur,uorace,aua«
rum,lucri QC pecunia auidutlx Tjowys, 0 llii K^t/lcuva^', Qc iecundu ueteres etia impo»

ftorem, (Ctng quide Germanis impoftura fonat.)et rurfus Odyif o. Phcenices mercatores tj i
*TKicognominantur,«yoi/t'’“?'‘ti*^“'.

Apud Boruftbs partim in Iacubus,partim in seftuante mari capiuntur rhombi, troITuli , afelli,
Sdc.Erafmus Stella.Puto autem Troffiili nomen Germanicum efle,

T R Y N C V S, Vide Brincus fupra pag.iyi.

DE TRVTTIS SCRIPTA SEQVVN^= 4«

TVR HOC ORDINE,

EX RONDELETIO.

7)e 'Truttarumuel Salmonum generihttf. De 'Truttaflumatilu

De Truttamagna uellacufin,( quam aliqui Salmonatam cognominant.)

De Salmone Lemam lacftf,Jiue V mhla, L)e altero Salmonejiue f^mhla aherateiufdemlacuf*

EX BELLONIO.

DeTruttafluuiatili. DeTruttaSalmonata, DeVmlla.

COROLLARIA.

L (Huictahella de Truttarum generis diuifione^rcemmiturt^DeTruttaft.&qutedddeTrut

mfmpliciteruel in genere. IL DeSalmarino. ///. De Trutta lacujlri.

III I. De V mUis . V.De alia J^ecie Trutmfl.quam Germani ^ tfd[) appellant,

DE (TRVTTARVM VEL) SALMONVM
generibus , Rondeletius,

^os 'Trunte potius quam Salmonis uocahulo,eos quihtts de proxime dice^
turpifees, generali uocare uoluimtis.

■ V L T A %eLncxz{Truttarum uel) Salmonum fiatui poiriint:unum eorum qui in Oceano

^^tiitmmbmfluuijsnatiadOceanumdefcendunf.&poflearurJitsafcenduntyBuTi^nzcodewilix^

emiarubeunualterum eorum, qui inLemano lacu reperiuntur:aliud eorum qui in Be6o
naco:aliLrd eorum, qui in rapidis fluuijs &:riuis e montibus ortis uiuunt,de quibus om
mbus fuis locis dicemus, > i *

Fuifle

DeTrutcis. Lib.IIII.

1199

FuifTecH^) Salmones flimiatiles 6C mannos indicant Plmrj uerba libro ^.capj?. In Aquita- Salmo proprii
nia Salmo flutiiatilis marinis omnibus prsefertur, Qiu Plinij locus duplicem fenfum haberepo»
tcftjUt Salmo fluuiatilis marinis Salmonibus praeferatur : de ijs enim pifeibus loquitur Plinius,
qui pro locorum uariccate principatum obtineant, uel ut Salmo fluuiatilis marinis omnibus pr^=a
fiet. CPoflerior interpretatio potior e^oSed Salmones marinos efTe experietia comprobat : in Ligeri
enim, Garumna, Rheno, ati^alijs Gallias 8^ Germaniae fluminibuscertumeftcapiSalmoneseti
am nonnunqua mira: magnitudinis e mari illuc profedos,in quibus fluminibus aliquandiu enu
trifijpinguifsimijfuauifsimiatc^lautirsimi reddutur. Qiii in fluurjsrcperiuntur aliunde no pro= Truttafi.
feA' trutta: uocantun Qitod fi cui mirum id uideaturjContempletur qusefo diligetius Salmonis Salmonit cr
io actruttaerpecie,acnotas lingulas, is procuidubio eas omnes adeo confentireperrpiciet, ut facile
mihifitaiTenfurus.Hoc ego in falmone & truttamagna(quamfalmonatauulgus nofirum uocat)
fum expertus, nec notam ullam qua diftinguipoflenteomperi. Idem periculum feci in falmonel^ty.
paruo, ScT eiufdem magnitudinis trutca, atqj eandeminhisfimilitudinem comperi. Id omnibus
'comune eft, quod pofterioremdorfi pinnam paruamhabent8^fubrotimdam,pinguem^»

DE TRVTTA FLVVIATILI, RONDELETIVS.

Q_V AM Galli Truitteuocant, nos inde mutuato nomine Truttam appellamus, non Tro* A
dJam: eft enim Aeliam troda idem pifeis cum amia,uccx ucriufque deferiptionis collationedos
cuimusin Amfaehifiioria. Sunt qui maiorem tructam quam Salmonatam uocamus , Sarionem-
^o' Aufontj eiTe credant, (ut Sff//omW.) Aliorum iudicio trutta noftra Salar eft Aufonij:

Purpureiscp Salar ftellatus tergora guttis.

Tructarum diffcrenttjs fupra explicatis aliquot alias addemus. QuardarnTumparux, exTruttarumdif
quidem alb»,cuiufmodi multas Santonum dC Boiorum fluurj alunt. Alia: his maiores funt fla ftrentU,
ux: quales in Erari capiuntur, quas uulgus ob auri laminulas, quas una cum arena hauriuntjflas
uefeere credit. Sunt quadam fubnigra maculis rubentibus notata.colorem illum ex fenio con-
trahi exiftimo. ea enim omnium maxima funt, 8(fijsfimiles qua trutta falmonata uocantur,
quod falraonibus magnitudinefere.pares ftnt.-quain magnis lacubus Allobrogum, ItaIorum,&:
Germanorum capiuntur, (quas lacuftres falmones optimo iure nuncupare poirumus,)cute qui»
dem nigricante, fed carne fubrubra dC ficciore in fenediice.

5* Sed de fluuiatilibus nunc agimus: ex quibus alba cubiti magnitudinem uix attingunt, capi- b

te mugilem quodammodo referunt, funt enim capite brcuiftibrotundo, carnofo, uel potius pin
giii, coloris ladei. Dentibus acutis maxilla 8^ lingua armantur. Dorfum ex albo modice flaue»
Icic.Corpus fquamis paruis tegitur, dC cute qua facile rugatur , dC a carne diuellitur , abfecdit
Guttis rubris eadem fpargitur. Linea reda a capite ad caudam duda eft. Pinnis qiiatuor natant
quemadmodum Salmo: duas itidem in dorfo, a podice unicam habent. Corpore funt Ipiflb in
caudam latam dcfi[ciente,eaque fimiliter in pinnam breuem fed latam* Hac maxime parte trutta:
magna: a falmonibus, dC paruae ab ijs quos T acones appellari diximus difeernumur: in ijs enim
cauda gracilefcit,m truttis femper lata eft:in illis pinna caudte longa SC bifida,ut in AIofts,m trut
tis breuis 8^ non diuifa. His accedit roftrum acutius in falmonibus quam in truttis. Partibus
'4-0 internis a Salmone ^umbra fluuiatili non differunt, nifi quod uentriculi appendices plures dC
euidcntioreshabent. Eas qux flauefcunt 8^ nigricant ab albis differre comperio , quod illis ro-
ftrum fit acutius , dC ueluti in fronte macula nigra. Praeterea aibse minores funt , dC carne minus
flauercente*

T riitt® uefeStur pifeibus, uermibus, arena. Aqua pura 8^ frigida mirum in modum deledant: c
quaob caufam aquarum fcaturigines miro deiiderio conquirunt,8<^ mfontesamnes^,ex altis dC
praeruptis fccpulis proruetes incrcdibiliimpetuferunf, idquodinGardonisGallisnoftraeNar
bonenfis fluuij praecipitrjs fieri experientia compertum eft. in ea enim fubeuntes truttae nonnun
' quam decidunt in difpofita a rufticis retia, quarum temeritate admoneri nos oportet , potentio-
rum uiribuscedendum effe, ut illud prudentifsimedidum fit:
jo Fcelix qui nunquam direxit brachia contra Torrentem.

Ex his efficitur ut haud falfa effe credamus quae derjfdemfcribit Pauluslouuis inIibellodeRo»
manis pifeibus, eas aduerfos amnes , uel e prxruptifsimis etiam cautibus decidentes incredibili
impetu fiibire. Ab Nare enim fluuio in Velinum lacum, qui hodie Pcdelucus eft,ftupenda uclo
citate uolucrum modo afeendere credi : qui lacus ab altifsimo montis ucrtice certis primo coars
datus anguftfjs,8Kf mox tota aquarum mole prxcipitatiiSjnec fubiedis quidem cautibus madefa
diSjUeluttecoeloinipfum profluentem Narem effunditur.

Multis in locis Triittae optima: habentur. Vnde mirum non immerito eruditis hominibus ut
detur, nullum, faltem nobis nunc notumjapud ueteres Romanos truttac nomen Latinum fuiffc,
cum truttarum magnam copiam, ut nunc, ita olim fuburbanos amnes fuppediraffe maxime neri»

^ fimile fit. Solus ex Latinis AmbroftusTrodamnominaiiitjfcd eam, uciam moniii,intelIigereo»Tro(ffrf-
portet,qu^a Troda Aeliani diuerfifsima ftt:ea enim marina eft, delphinis infeftiTsima.Non de» Trutta no
fuerunt(»r Icrnm) qui Lupu itarm ueteriS fiiiiTc cenfuerint ex Columella, quu Lupos fine macula Lupum ««rS.

"a'»!..

1200

pircinisinc1tidipoirea(reiicrCt,aIioscp cffe Lupos dicant, qui uarij appcl!amiir,m Lupi illimari,
ni fim qui amnes fubcimiiiiarii autem fluuiatiles,qui fint T ruttac. Sed ea opinio ex eo facile con.
ucllitur.qudd de marinis tantum mentionem faciat Columella, tjs^ qui in pretio haberentiir.Po
ilrcmo Lupos uarios ad eorum diferimen qui Plinio autore lanati a candore dicebantur diflos
fuilfc ofiendimus libro nono operis noliri de pifeibus marinis. Vtrunq; mare noftru nobis fup.

peditaq&iutrunque illic exprefsimus.

Truine pr^fertim fenioris,caro ficcior en Salmonis carne,ncc aeque friabilis, ideo concoctu
difficilior, Sed quo puriores undas fedlantiir , ed meliores funt. at quae inlutofis SC fiagnantibus
aquis degunt, deteriores. Medicos auditii qui faxatilium marinorum loco , Truttas febricitanti.
bus,ali]sffi tegris edendas apponi iuberent,quoriim fententiam non probo. Quanuis enim Trut '•
tteaduerio torrentium impetu fatigentur,»: inter faxa degant , permultum tamen earum caro a
faxatilium carne diftat,quae tenera eft,& friabilis,leuis:qtK^ facile dC concoquatur,8i diftribua
tur,Qeniq) optiraifucci.Sunt tamen Truttte fanis cibus gratifsimus,&:bonus,pr:efertimflcalidj
nec diu afferiiata: edantur. Sunt qui eas non probant nifi flatim ac ex aqua eduftac funt, attf adeo
uiuaiin feruentem aquam conijdantur, Alij in fartagine frigunt, inter folia nucis iuglandis,
aut alia odorata conferuant.

DE TRVTTA MAGNA, VEL

lacuftri , (quam aliqui Salmonatam

cognominat,)Rondeletius.

T R V T T A S Salmones elfe fluuiatiles
uellacuftres nemo eli qui negare pofsit , fl
has cu Salmonibus marinis , qui flumina fu.
beiint,diligentius contulerit : partes om.
nes tum internas tum externas , uitam mo.
res^ accuratius infpexeriuSedut Salmonu,
ita TruttarS diferimina qutedam funt,acor.

poris colore uel maculis , & alociuarietate
fiimpta. enim in fluuijs rapidis &:Iim.

pidis inueniuntur, non funt adeo maculofjt
S>C magnitudine, fucco, carnis colore Si fub.
liantia multo inferiores ftintiis , qua in ma=
gnislacubusitalix, Germania: , AllobrogS
capiuntur : quae Truttx falmonata: , id eft in
Salmonem uerfe , K eodem carnis rubore,
(iiocantur.)De his nunc agimus, quales no.

bis fuppeditat Lemanus lacus, quas Salmo,
nes lacuflres uocabimus.

B Huiufmodiigitur Trutta ad duum trium
ue cubitorum magnitudineaccrefrit. Trut.

tis altjs fimilis uel V mb]a<. [impliciter diSx,)
uel Salmoni fo2minac,maximeroftro recur.
uotfquamis minoribus quam Salmo miniif.
que argenteis, fed pluribus SC fr equentiori.
bus maculis purpureis confperfa. Pinnis,ea
rum (itu, maxime pinna dorii pofteriore adi
pofa, partibus internis , carnis fubftantia SC
coIoreSalmoniiimillima. Tales trutta: pcr=

/

AufonijJit,du=

biut.

A Aufonius in Mofella Sarionem pifce me.

Triitts Salmo, dium facit inter Salmonem &eum qui Salar
nau M Strio gij uocatur. Sitne Sario trutta noftra, du.
teat bito-.folam enim in magnitudine differentia

ffatucre uidcttir, Verfus eius funt;

T ecp inter geminas ipecies,neutrum^ SC u.
trunque.

magnate lacu Lemano Lugdunum deferun
tur , quas primo afpedlu nemo eil uidendis
Salmonibus affuetus, qui non Salmones ef.
fe contendat.

Qui

'Svxjvl,

DeTruttis. Lib.ini. 1201

Qu( nec dum Salmo, nec iam Salar, amWguui^

Amborum medio SarioCar f«no)interceptcfubxuo.

In multis Gallia fluminibus Trutta cum fenuerint.lacuftrestruttas aquam magnitudine,
Aeftate caro magis rubet. _ .

Lacuflribus 8C fluuiatflibus ( Truttis tum ulijs tum Salmonuttt ) pinguiores lunt manni Salmo* p
neainamniumdulcibusaquisfaginati.citius^fatiant.Illacarne funtlicciore,at(jbac maxime
differentia inter uefcendumfecernipoflunt. ..

de jadhone demani eacvs StVB
Vmbla, Rondeletius.

N VLt VM apud ucteresfcriptores nome repcri pileis eius qui a Lemani laciK accolis Vm A
MeSAcnequisnominisafrmitatedecipiatur,dilfertabVmbrapifcequiinGardoneGalV*^^^^

lia noftra Narbonenfis flumine capitur,quanuis fit is quocf in Tructarum flue Salmonum gene
re Item ab eo eiufdem nominis qui in Lado noftro reperitur.qui Mugilis fluuiatilis fpecics eit.

‘ Eft isitur Vmbla, Lemani lacus Salmo, magno ore,non folum in maxillis dentibus artrato, g. Alm, ficti,
fed eriam fex magnis in lingua. Corporis fpecie,pinnarum numero fitu^ partibus inrernis Trut ctmugihs.
tis uel Salmonibus (imilis.CaputliuefcitBranchiarum opercula argenteiTunt coloris , in exue*
moaurei.Hepateeftcarnofo,in quo fel iimmeft.Carneeftfuaui,ficca Si duracumfenuerit.Ali*
quando duos cubitos longi huiufmodi pifces a Lemano lacu Lugdunum aduehuntur.

(f)

D E

ALTERO SALMONE LEMANI LACVJ
' fiuc Vmbla altera,Rondeletiu5,

PISCES ualde iilter fefe fimiles non folum tradatione, fed etiam nomine comungunmr, ut
Thrifli Trichidcsec TrichistSiciimilisfuperiori Vmblshicquem exhibemus , Vmbla eti-
am ubcawr, fed diferiminis caufa cognomen additum fuit, appellant enim Lemani lacus accolis
^ Vmble cheualier, fortafle ob magnitudinem, praefl:antiam,Sf robur, neque uero a fupcriore o»

lumdiffertuelfexu.uclattate.utexfequentidefcriptionepcrfpicuumfiet.

Eftigitur hiepifeis Salmonibus Si Truttis, qua uulgo Salmonata dicuntur, fimtlis : roltro
recuruo (TruttxttumUmjlnfcribitsjjeroflrum ricuruum,) quo a fuperiore differt : id enim Ion*
pius habet a: acutius. Maxillainferioris extremum incuruum in maxillamfuperiorem,ei^rei
pratia excauata,recipitur,ut in Salmonibus uidere eft.Maxilla lineis multis diftmdalunt. Dor.

fumexSrXonigrkat.Venteraureocolbreeft.Heparflauefcit.in eo eft fel.fplenigrica^^^

triculus gula fubififtus cft,longus,fpifrus;cuiiis innumerabiles funt appendices, quemadmodo

° oleoiiue butyro irrigantur. Paratur etiam hic pifcisTruttaemodo. Caput maxime commea
datur, Ut Salmonis. ^ ^ jj

1202 DcAquatilibus.

Vti

DB TRVTTA FLVV.IATILI, BEBLONIVS. IPSE
Salarem Aufonij nominat, Nos fupra de Salare fcripfimusfuo ordine,
qiiar alioriim,qus noftra fit fententia.

C Trima eft pifcis fltmiatilis , Troda nero marimis.Trutta prteterea eos riuos fubit.quimagno

impetu feriinturiimdcfatpius miratus fum(cumalpesconfcendere)etiam in ipiis fere montiiim
Sanefij & luniperorum iu^is,Truttas in torrentibus ab indigenis capi foleretnam eos pifces ad=
iierfos amnes fcanclcrc,uel c praruptifsimis magno impetu decidentibus aquis delabi perfepe iii

F fum efttquibus in locis raro pedales fiunt, atqt illic caftigatiores ad efum fleri, & tegrcJtorum cor=
pora magis fana,ob agitationem atej exercitationem reddere creduntur. Aqqui ftagnantibus 3^
quis ac quiefeentibus fluuijs degunt, in maiorem uaftitatem extuberant. 1?

B Porro Saxatilium pifeium clafsis eft Truttaihabent^ Truttac fere omnes peculiarem appen
dicem flue apophyfim iiixta caudam,quam eandem Salmones utritp,Sariones, Vmbra-, Laua»
rcti,Carpiones,Epclangi,Tliymali,Emblones,Humblx, & quidam alij habere confpicluntur.
Pinnae funt illis adlatera frequentifsimis maculis conlpcr&,nimc fubluteis,nunc fubliuidis , fcd
rarioribus quam in Sarione,frequentius tamepurpureisrquas Aufonius etiam ei tribuit hoc uer
csforuM diun- fu: Purpureis^ falar ftellatus tergora guttis. Quod autem Trutta multigena fit , id quidem ex
JttM. Pellis flatui uix poteft; Nam diuerfi amnes eiufdem generis pifces diuerfo modo pitSos habent.

Ex Rilla enim flumine Ncuftriaf,Truttas uarijs notis pidas uideas,alijs aiqj alijs multum diucri
fas,tametfi in eodem tradu ceperis. Quod & in aliarum quocj regionum pifeibus obferuari poa
teft. Trutta magnam non fert infummo tergore pinna, fed ijfdem maculis, quibus corpus, con.
fpcrfam.Plnnas duas fub uentrefuperiori tergoris oppofitas,&duas ad radices branchiarum, u.
nam iterum uerfus caudam, proxime ad anum. Squamis integitur tenuibus: lincacp multum con
fpicua,a branchijs per latera medium corpus interfecat : oculos habet rubentes, linguam denti,
bus numero fenis uncinatam, S>C orisridum dentibus bene munitum, ut quinc^ horum ordines
in fuperiori parte palati facile dinumerare pofsis; branchias utrincp quaternas ; Cor illi eft trigo.

(O num, grandis ftomachus, Phrygantjs, dcicCiamentis^ uefeitur. Pylorus tam multis apophyfi.
bus obleflus eft, ut eas dinumerare nonpolsis: tamen expertus ultra centum inelTe comperies,
Heparhabet pallidum S<: fine lobis. Inteftina ter tantum refleduntur. Aruernos.Burgundio
nes ac Picardos aut Belgas , adde etiam Gebennenfes honorat , a quibus ad nos adfertur , ma«
gniscphabeturindelicijs, j,

DE TRVTTA SALMONATA, BELLONIVS.

Eft in Trutris (de quibus mox agemus) conlpieua qutedam differentia. Etenim qui huius
generis pifeium duos uel tres pedes excedunt, uarijs^ ac rubris lituris confperfi apparent , rega=
les uel Franci dicunturiquas ficum paruis Salmonibus conferas, nihil dilcriminis interefte com
pcriesjprarterpurpureasmaculas.quas in lateribus tam copiofas non habent Salmones. Eft er.
goSalmonata trutta, quidpiam medium inter Salmonem & uulgarem truttam, quam nonine.
pte Sarionem Aufonius appellafte uidetur.

Itacp Sarionem hoc efle interprctor,qudd Gallice Truitte Saulmonnee nuncupamus. Trut-
tis quidem grandior eft.ft: copiofioribus maculis confperfus . Salmone autem minor ; fcd cuius
caput ad Salmonem accedit, eandem^ carunculam carneam.candem caudam,c3fdem&pinnas.4-»
ac iquamas habet.led pluribus lituris conlperlas, P orro internam Sarionis anatomen praeceden
li.quod deTruttaeftjCapiteuidebis,

DE -VAIBI-A VEL HVMBLA, flELLONIVS,

Diuerfa eft ab Vmbra.qux etiam litera mutata, Vmbla uulgd dicitur , cademm huius pifcis
elfet cum Truttis figura.nifi gracilitate.longitudine ac colore ab his diflideret. Eorundem lacu,
um elt incola quorum dC V mbra. Nullis fuggillatur lituris, quibus tamen utero? Salmo Trutta
Sario&Carpiouariantur.CoIorecftmagisargenteo,quam Vmbra.Vnica eft &:paruaeuis ter-
goris pinna. branchiam(/orrf^mK<2i« uoluit dicereinam dehranchijs mjra ^i«f.)habet iuxta uencrem u-
trinqj unamtduas fub uentre buic oppofitas , omnes Cnc aculeis. Vltimx pifccm /n duas aqua, e»
les partes mterfecant:fed pars qute ad caput uergit.pauld longior eft. Eius cutis adeo glabra eft

iitfquamis carereuidcatur.Tcrguspra: multo liuoreopacumapparet:ucnter prealbedincutiar

gentum micat.Eam apophyfim etiam habet carnofam fupra caudam , quam Vmbr» , Latiarcti
Salmones,8anones Thymali.Carpioncs.Epelangi & Truttte habet. Qiiaternis praidita eft den

tiumordmibusmpalato.ferpentiummore.Linguamoftenditaduncisingyrumdentibus crena

tts exerris.&hamatis fenis, uel eo pluribus communitam, prpter quos maxilla etiam inferior par
uuhs alijs exertis & parum falcatis in ambitum uallatur:branchias habet utrinque quatuor. Late

raeius uftgu!areaafecanturutrin<^ per medium corpus, parum repanda uerfus uentrem.quam

a capite ad caudam ufep protenfam habet* *

Carniuorus eft pifc/s;quifquilijs &( phrygantjs, pifciculis , caridibus Si huiufmodi fpurc/tifs <5»
ucfatur.Pmgius apud Allobroges capitur.ac paftitio includiiur. tantim fiqquanti ditiorum bur
la%ltimarepotelt.i orro interna eius atiatome cum iTrutia omnino conuenit»

T R Va

1205

DeTruccis. Lib. IIII.

lo

TRVTTARVM, (SEV F. ARIONVM, AVT PYa
runtum) generis diuifio, .

trvttarvm aliae svnt
i___ r. <,

Fluuiatiles Lacuftres.

•f Parus, albs.m Santonum SC Boiorum fliruijs, cubiti magnitudinem uix atungut,
capite mugilis fere,S<rc.Rondeletius. ^44)fe»en.

a. ]VIaiores,flaus,inErari.

b. Subnigrte, maculis rubentibus.colorem illum(inquitRondektius) ex fenis con

trahi exiftimo. ex enim omnium maxims funt , Si lacuftribus illis fimiles qus
Trutts falmonats uocatur. Hs in riuis Mifnis appellatur, com

pofito a Salmone SC trutta uocabulo,carne rubcnte,maculis aureisKunde alicu
bi,ni fallor.etiam ©elbfotctt appellantur, alibi

uulgaribustruttisnigricant,utMifenusquidamadmefcripfit.Agricolatruttas

FluiatilesJ nigris maculis reperiri annotauit ad Suarceburgum Mifenj oppidum in fluuio
alis funt") cognomento NigrOj&c.

a, b. Eas qus flauefcunt Si nigricant ab albis differre comperio, quod illis roiirum
' fit acutius,Siueluti in fronte maculanigra.prstereaalbsminoresfunt, Sicar.
ne miniis flauefcente.

Rottela uel Hucha ditSa Germanis circa Auguftam. eadem forte alibi Ceic&fetCrt
dii3'a,id eft,Trutta pifeinaria.

Salmo etia fluuiatilis qusda Trutta uideri poteft.'^ Sed hi ambigunt inter fluuiati.
Item Eperlanus. f les SC marinos,

Salmarinus circaTridentum didius proculdubio
Trutta qusdam fluuiatilis eft.

•TTrutta magna uel falmonata,in magnis lacubus. r
j Salmonem lacuftrem dixeris.

1 Carpio Benaci. .|"Minor,in lacu Tigurino, Si alijs.

jo LacuflresJ 3fdtclc.

funt, ut T j Media , in Luccrnenfi SC Lema=

I Ymblsuulgodidls"] no,Tt«otcn.

J Maior , qua in Lemano equefire

A. cognominant, ate^UioetciI.-

■yD/ffernt hs a ceteris trut
tisomnib.cii alias, tum cp
.carne longe molliore ha»
bent: in minore Vmbla,
etiam lapillos in cerebro
“■obferuaui.

Qus diximus Truttaru genera dentes habent.funt aut SC alij pifces Truttis cognati,fcd abftp
dentibus,ut Lauareti Si fimiles lacuftres, (nos Albulas nominauimus in A. elemento:) in fluuijs
uerd Thymallus,et Vmbra fl. Lauareti quide Si thymalli carnis fubftantia quo^ a Truttis mul-
tum differunt,magis friabili,candidiore, ialubriorc: itemfquamis , Si quod lapillos in capite ha»

bent,Lauareti ac Thymalli, . . n j - c-

Quod Trutta multigena fit,id quide ex ftellis(^a«f?oia mriemi) ftatui uix poteft. nam diueru
amnes eiuldem generis pilees diuerfo modo pidroshabent , quanuis in eodem tradiu capiantur
interdum, ut Rilla Neuftrisfluuius,Bellonius.

COROI,I,ARIVM I. DE TRVTTA FLVVIATILI! ET

Truttam pleritp t.duplici fcribunt,ficuti Galli etia Itali^ pronunciat; Platina fimplici. Tru* a
tas(inquit)a trudedo quafi trufiles lingua ucrnacula didlas puto.femper enim in aduerfum Siim
petuofum flumetrutanitif, aduenientes undas fuperare cotendens. Scoppagramaticus Italus
torentina nominat, fine authore,maller.dupIici,ut atorrentibus nome deducaf.inhis enim Si ri
uis montanis abundat. Germanis ttHt,gtatu ac defideratu fignificat. Si quancpipfi aliud(ut dice=

II a.

De Aquatilibus.

Tkcdo,

1204

mus)hiiius piTcis nome ufurpant, potuerat tamen ab ipfis.ut &r alia quaedS ol/m, Itali &GaIIi hoc
nomen mutuari, quo tempore Gothi prxtialebantNoiiri fpecie trimae lacufiris, qua Galli Vm=
bl3m,a rubicundo coIonCjRoote nominatu quo colore, fiue fimp!icitcr,i}uc propter maculas in
plerif(5,aut carneinaliquibus,rubentes, genus totnRotta,uel t.pracpofito Trotta, ut Itali profe^
runt, denominari potuit, f Truta; nullam in ueteribus feriptis memoria extare Grapaldus mi»
ratUr. De truta non uideo quid fit, nifi troeSam quis uocet. ita enim piftem liominat Ambrofla
us inHexamerOjitcmi^ Ach'anus,fcd inter marinos, Hermolaus Barb.inepiftolisPolitiani. Ve
rum Ambrofius trutia nominaqnontrodam. Aeliani uerd sjoAsTajitrotSes mafc.genere) no ali>
Aurata. us cfi cp amia. CQiii nuper ex Gerrnanis trutta',uetcrum auratam efleconiccerunt,cx ipfa aura

Fcrcdflmat. ttehiftoriamanifeftirsimeredarguunt.^ Aliquipercamfluuiatile Aufonij, putarunteirerruta,cj i»
Kin dclicijs habeatur,&: phercha ferea Germanis dfcaturtfed q quidc decipiuntur,Maffar, Ca»
rolus Figulus ut Thedonem Aufonrj ( dequo fcripfimus fupra in Capitone A. ) fufjricaretur efle
trUttam,nefcio unde induci potueriqnifi aliquam forte literarum fimilitudinem fomniarit ; qua
ut nulla eft,ita fi ucl maxima elTct , nihil concluderet, hoc etiam abfurdu qj eundem pifcem,non

. mod6Thedonem,(cuiustamcnfeorfimAufoniusmeminit,)fcdfalarequoq)a:FarioncabAu=

fonio uocari putat. Scio Gillium & alios quofdauiros dod}os,falare Aufonij pro trutta habere,
ego omninO falare pro falmone paruo accipiotut coueniat ei hic uerfus,Ciui nec dii falmo,nec iS

fa!ar,ambiguuscp AmborumediofarioialTarioJinterciptcfubpuoiednomeGermanicuS^lttt
lin^.na quod pro trutta argumenta ipfi adferunt.Purpureis^falar ftellatus tergora guttis, no mi
nus falmoniparuo ^ trutue couenicmtercg autirt Mofella repcriturtetfi Saluianus dempta trutta, 1»
qtm in Mofella fatis freques fiqnullu reperiri pifcein eo flumine dicat , culus tergora ftellaiaCnt
purpureis guttis.Farione quide(uel,utpleriqjl^t. Sarione) trutta lacufire uel ialmonata ut uul
gd aliqui nominat, Bellonius Sd Rondeletius clile fufpicanf;q> ea ut Aufonius feribit, magnitudi
ne inter falare falmonemedia fit.fed falarem no redfc pro trutta fl.interpretanf:8<: cogitare de»
bebant Aufoniu deMofells fluulj pircibusloqui;truttaucrdfaImonat:!,pircem eflelacufire,non
fluuiatile.itacp ego ut falarcm,falmone parim interpretortita farionem,fimplicitcr trutta.fiue trut
tam fluuiatile.ex haC enim itatis progreflu falmone fieri Aufonius exiiiimalTe uidef, uulgarem
quot unda perfuafionefecutus.nam dC obfcurus quida author, cuius de animalibus Icripta extatt
Trutta(inquit)ut fertur,qHandiu minorisxtatis dC corporis exiftit, in aquis tantum dulcibus nit
triturteum autem excreuerit,& dcfccndes uftf ad confinia maris de falfedine eius biberit, falmo jo

efficiturtquod tamen uerumefl^e nequaquam ab omnibus aflTeritur, Sic ille. Ergo fi falarem &:
farioncm,pro ijs quos dixi pilcibus accipiamus,fimplexfuerit Aulbnq crror,efarione,id eft trut
ta , falmonem fieri putantis , ut & alij quidam, Sin ialarem, trtittam : farionem uerd trutram ials
monatam fecerimus, duplex illius error fuerit: tanquam e trutta fluuiatili . falmonata qux lacu=
liris efi, naicatur: rurfiis e Ialmonata , lalmo : quorum utrimque ut fallum eft, ita nec hodie a
quoquam perito creditur, nec olim tam imperitos fuifle homines puto , qui ita iudicarint. Fa.
rio etiam Cfi ita potius feribendum eft quam fario, ut Figulus dCaltj quidam rentur.) ipfo no»
mine ad uulgarem Germanis truttae nomenclaturam accedit. Aliqui Trutta Latine Varium uo
camtquod nomen fimiliter & cum Germanico fteit, & pundiorum in hoc pifce uarietatem de»
notat.a!ij maiorem Variumiutalium diucrfi generis pifciculum, Variii rainoremide quo in Co. +0 ’
rollario de Phoxinis diximus. Galli enim Veronum nuncupant. Ab hoc etiam diuerfum pifce,
gobium fluuiatileni Aufonij,uarium &' raaculofum.Placentini Varon , Mediolanenfes Vairon
appellat. Alius etiam Grateorum eft poecilias a uarictate ditSus. Quamobrem ut declinemus ho
monymiam.truttam Varij nomine uocarenon placetlutrieque turturis : quod nomen recemio-
res quidam ei attribuunt , fine authore : eum pafilnaca Ctiam marina fuper/oribus feculis turtur
appellata fuerit, f louitisfufp/cabaturluporumalios fine rnacula.id eftmarinosciTe.-qui&a.

lio.s iiarios a rinliimplla Knr pO »4.. • . .

Turtur^

mnes fubcanttalios uarios a Columella di(ftos,hoc eft,fluuiatilcs, qui dulcibus in aquis generen.
tur T ruttas ncmpe.unde SC Trutta {inquii)ab aliquibus inglorijs authoribus Variu maiore ap.
pellari uidemus. Certe trotfta admodum uaria eft , nigricantibus ( lit Ucujlriftntir, uiismr-.nam
flumatdesrarxuHrammlommMtilMmgncinttiminucmumurtmscuMs totum dorfum fpeciofe pin» f»
genubLis, Spigolit uzvoiuulgo dt^hid efj^yLupi marini fme »zi<r«/fl)unicoIorcs potius atcfc areentex cf»

R indentur, quanquam & ipfte ueluti ad retinendam Lupini generis appellationem fubatris pun
flis,led minoribus & languidioribus, quam in Truttis uideamus,notaite fint.nea enim arbitran
dum cit Co umella per lupos tradutftos in Ciminu & Sabatinu lacus.uei Truttafuel Lucios in»
tclhgere uoluiire.fuperuacaneu enim fuiiretTruitasmdidifle,quarum maximScopiam fuhurba

ni aninesomnitemporeruggererent,utexReatin/s.Sublaqucanisfe,utexiproTyburtrnoAni.
enequond.eutdemusPr:etereaneq,Romana:luxuriie,neq;adm/rabilionsmagnificentitefiuf-
fctahosilpelagiospifccsilhsmlacubusdiireminaire.demarinisenimCoIumelfaloquebatur et

quidem imbiliisimis.ut deauratis et mutfnis fimul eu lupis ipfis clard reflatus eft; quos tamdoni

nesdefic,etepaulat,meorufobole,quudiunatur.a;repugnarenequiuerint,penitusinterijirema= 60

mfefie uidem. Improbum illud fadrii & didu luxur/ofum Philippi apud Cafsinatc hofpite,eerrif

fima facit coiedi lira, lupa illu, que utinfulfifsimifaporisexpueraq&jibrofubidefueratprcrutus

fuilTe

DeTrucCis. Lib.IIII. 1205*

fiiifle Truttam : quum m illis amnibus Cafsinatiura, Soranoru Si Arpinatium Trutta plurimae
capiantur, quas Spigolis Tyberinis pinguioribus minime comparandas Philippus efTe iudica»
bat Plinius quocK aliquos lupos a candore lanatos appellari dicK,& illud quidem proprie SC eru
ditinam lupos,id eft.truttas in uniuerfum fecundum carnes rubefcere: Spigolas autem pelagi,
as pariter ac Tybcrinasinfigni candore albicare clarifsimc confiat, Csterumtruttamnon facile
in Tyberi rcperies,iicuti nec ipfam Spigolam alqs in amnibus urbi propinquis,Hucufip louiust
cuius fententte etiam Saluianus fuffragatur. f T rutra: pifcis Grscorum nemo (quod quide fci
amtmentionem fecit, inquit Saluianus, Latinoru uerd etfi nonnulli meminerint, non omnes ta.
men eodem eum uocaruntnomine.Columella enim inquiens:Tumiinemacula(nam funt & ua
IO rii)lupos includemtistLupos uarios truttas noftras uocare uidetur. Nam uti nullum lupora ma.
culis ita infignitum uidemus.ut uarius dici pofsit;fic pifcia,qui macularum ratione,quibus depi
<3i funt,uarii uocari merentur , nullus eft,qui propius quam trutta ad lupi accedat fimilitudine.

Verum ne folis uideamur conieifiuris inniti , Ifidorum Hifpalenfem , in recenfendis rerum no.
minibus, quibus tempeftate fua utebanturdiixit autem plus otSingentis ab hinc annis)tcfte haud
contemnendS confulamus.Cum enim fcribaf.PifciiS nonnulli a colore appellantur, ut Vmbrat, xrrtw mmm
quia coloreumbrxfuntlK Aurata:, quia in capite auri colore habent : Si Vartj.auarietate , quos i/?<ionH#al.
uulgd Truttas uocant: apertifsime noftrae fubfcribit opinioni. H!c tamen ( ne quifpia nominumK™^
decipiatur llmilitudine)animaduerti debet , pifcc etiam illum ^6t)-«At«,,,,qitem ali) afieria , id efi,
ftellarem uocat,™siasi/,hoc efi, uariCi uocari ab Athenxo-Xagmmmamr u pmus,qmm «oMturum: diucrfarum^i'
«o wlPaufaniacp S^Euftathium pifcem quendauocalein Aorno fluuiorepertS.mnwaiiti/.i.uartumpiTO.
uocari,fcriptum rcliquifletut latius otSogefima prima pertradlabimus hiftoria. ( in en hifto.
rU SJmanusde turdo lcriliens,m^iluJ cognominari meminif.ut & coracinum uofduv,& fcarum id eij «a

Titm.de pcectlia nihil.nosde pmiiia fuo locoPP.elementofcripftmM, & eum pifcem effe docuimue , Juem Sei/cerum
Germani uocant, &c.) Prsterea Plinius Valerianus ille qui librum de morbis atq; remedqs confcri
pfit lib e de re.raed.cap.qj.Truttum uocauit, dicens ; Pifces defltimine,qui petram habenqut
Trutti Squalei comede.(egoTrutttee<:Squalilegerim.)DeindeD.etiaAmbro(iusTruttamap
pellau/qfimiliter ut Ifidorus,uulgare nomenclatura efle tefiattis.his Uerbis:Pifcium ali) oua gene
rant ut ij quos truttas uoC3.nt.{ljidort uerba tam ante recttatajiint.)^3tc Saluianus. Alexander Bc
nedidlus tempore pefiis comendatlabracem pifce, quem uulgo (inquit) Variolum nominant.Et

to mox inhoco-enereeCtrutiamfiuuiatileobfimilitudinempofuerim.Nominaratautempriuslu-

pum tum ma'’rina,tum fluuiatilem,duplici errore, nam cum labraxGratcoru non alius quam lu=
pus marinus flqipfe difiunxit:ai Lucium uulgd didum fluuiatile ptfcem lupum efle arbitratus.

Lucium marinum etiaCnefeio quem pifcem, alij enim fphyrsna, ali) genus afelh , alij forte alm fic

uocanouulad diflum,Lupum marinu appellauit. f Truttas noftras non efle lupos uarios , feti
maculatos liondeletitis docet, tum in Lupi, tum in Trutta: fluuiatilis hiftoria. cuius ego fenten.
tiam contra lotiium SC Saluianu defenderim.Saluianus Ifidori uerbis nititur, qua: funtiPifeium
nonnulli a colore appellantur,ut Vari) a uarietate,quos uulgd truttas uocant.fed aliud eft uarios
dicere aliud Lupos uarios. Equidem Ifidori feculo pifces qui uulgo nominabantur Trutta: , fi.
cut hodiem Gallis Si Italis, a literatis hoc ceu barbaricum nomen afpernatis , Varios uocari foh.
tos credo bon tamen prifeis Latinis idem nomen pro hocpifce in ufufuifle.Aelianustamenli.

■‘'bride animalibus ly.cap.i.inAftrxoMacedoniaefluuio pifces colore uariodiftinaos,{ria.;4o«

■«r«sie«is,)nomine ab incolis Macedonibus interrogando, gigni referensiqui peculiares quafda
illi fluuio mufcas,circafumma aquam uolitantes,appetant;truttas intelligere mihi uidetur; utpo
te pifces fluuiatiles,uarios,&:mufcarum etia,ficut Si aliorum uermtu, appetentes, poifunt aute
facili cum faltu ualeant prx ca:teris pifcibus,mufcas quocp extra aquam uolitantes arripere. Ad-
dit Aelianus pifcatores pro his mufeis purpurafeente lana hamum ueftire.S; gallinaceas pennas
duas cerei coloris addere,ut pifces decipiant, (icutreferemus in E. qualibus dolis hodie etianum
ad pifces qtiofdam capiendos utuntur, thymallos prxeipue Si truttas : Vide infra in E. Graicu
equidem uetustruttie nomen. tum Aeliano, tum uiris haefienus eruditis Si ignoratu

co omnibus primus ego noftro feculo deprehendiffe mihi uideoritit fupra etiam oftendi,clemento
' p.fub finem pagina giy.hic aliqua ex parte repetam , non fine audario philologis. Mnefithcus
apud Athenteum libro 8. truttas appellauit pyruntas. Ex fluuiatilibus(inquit)optimi funt.qiii in
rapidifsimis fluuijs uerfant.ut pyruntes, (« « 2ri-fiirTiit.;malim is « n-iifSicr<ilr,)Hi enim non gignun
tur nifi in rapidis ac gelidis fluuijs,8<: facilius quam csteri fluuiatiles concoquuntur, Ha:c ille.

Natalis de Comitibus.nimiumplerunqi fidus interpres.M-nnn/fSi-TiilrlegitiK tranftuht.quicprti

befcunt.mihi placet fubftantiuS efle nomen, quo pifces quorum meminit, tanqua eorum qui uel
prs cstcris prscipites ac gelidas aquas fequantur.appellentur.merito aute pyruntas.id elt,trut.
tas prscipue nominauit.has enim fcio in fluuijs quibufdam feu riuis montanis afpcrioribtis, ubi
nullus alius pifcis uiuit, (fiue propter locorum frigiditatem,fiue potius pra;cipitia,)iolas reperin;

(o utdicaminc. Pi/f™uerbumadiuum,urere,inccndere,ueligncexaminareflgmhcat.inclepar

ticioium nrmirTtSlr formari poteft , a redo h-ujomp. Pi/fsvrA- uero pifces nomen eit lubltantiuum a
redo a-i/j«at, qui contradus effertur a-i/fSs ; SC ueladiediue calidum, ignitum, riitilum figntftcat;

uo6 DeAquatilibus.

PjTKtt*

vulgitrui.

ucl fiibflatiuc accipitur pro ftella Martis, quK rutilat coIorc;pro trirtta pifce rmilo.pro fiella enim
fubaudiri poteft ii«£,pro pifce !x8vf.Sic & placentarum nomina in «9s,uel cis contrade, Greci ha
bencut genus, aAtioastut ipecies,Ti/f oBj,7rt/f «(««ss, m&iiiss ; fubauditur autem id eft panis

d7n!asciuitatisnomeneft,i/(ioBcfluuius.&f hsc quidem contrahuntur fere.alia nonitem,iit(!^’ts{'
& (i^ms,ni fallor.ut netj ea quorum antepenultima cum fit longa, in penultima quoq) proe. bre
ui,o.magnum accipiunt, quale eft arias, quod annotauicEufiathius.A mafcuh'nisinces,fommi
na terminatio fit in mos*, contrade switjUel Attice quo exemplo truttam

noftram non folum mafculino gen.pyrunta,fed etiam feminino pyruifam aut pyruttam nomic
narelicebiua: quidem ad Latinam inflexionem commodius. Viderifanepoteft Germanicum
etiam nomen J^«smc/quafi^Hrmeablgnefada,hoceftrutilatibus igneo coloremaculisiquani»
quam & caro in nonnullis eodem colore fit. Quddfl quis Germanicum nomen a Latino uari»
us deducere maliqnon refragaborihoc tame audiet,prsfiare Germanicis nominibus de fua life
gua originem petere, prsfertim cum plerofque alios pifces proprijs fuie lingira uocabulis Ger*
maniappellent.

Truits Italicum nomen eft Trotta.uel TrufatTrutala, circa Larium Iacum,ut audio , dimi.
nutiuum. Gallicum & Sabaudicum T routte, uel potius Truitte. Rhati qui Italica lingua cor
rupta utuntur, Criucsappellant. ^ Germani alijs in locis aliter attp aliter proferunt, cin ?ejc/
5«»I>cft/5i«mc/^etcI/^otcU:pleriq!primamperf,pauciperu.confonantemfcribunt. Habent
& compofiia nomina.B<ldjfo»cn,ariuo:1X><!l&f«tei1,a fylua: S4)m(irQf«:en , a colore nigro..
©«lt>f««n,ab aureo.uel rubente.carnis & pundorn nimir6.1fl4igf*}{(i, a media inter falmcli»
nem &:truttafpecie.yidcinS. ©etferen.ilacubustin quibus alij proftindius degunt, ©riJiit)
f«:ctl uocant noftriialtj propius fummam aquam, ©cJjmS Videri autem poteft au fupr4
dixi)f eten didus quali ftiret», a colore igneo,uel origine Latina,quafi uarius aut uariolus:ut &C
lupi pifces uarij,a pundorum uarietate nominantur aut cognominantur . uel a uoracitate ; iinde
& truttam aliqui,quaft trodam,qudd Grtecis uoracem iignificat, appellatam putarunt. Aliqui
“Octlicllc feribunt , Sf per iocum etiam "t?os{)ettne pronunciant, quod gallinis, quas j^cuticit
Germani uocant,in cibo proferatur hic pifeis ab ijs qui palato feruiunt. Inter ludicras pifeium
nomenclaturas,truttam nominis arguta aIlulione,& quoniam in montium ac fyluarum flumini
bus degiqinuenio cognominari cin f «jftet. iSin f «:cl ift etn f «tfTtr. nam ut Gallis Foreft.fic
f Germanis fyluam fignificat.-fotflcruerd fylua- cuftodem autprofedu.Sigifmundus Ge- Jo
lenius farionem interpretatur Germanice pf<jtl),nefcio quam probe, uelubiuiitato nonfine.
Coterum alius eft pifeis quem Germani quidam uocant furn uel furit, nempe Capito fluuiati
lis.Circa Acronium uerd lacum, leucifeum fl.iHum,qucm Gali Gardonem, noftri ©cbmulap.
pellant,paruulu adhuc uocat eilif etnftfdj, (alibi f flrniiligomaiote cin (5nitt,tande cm f utrt
T ruttam Angli uocant a Ctutc.uel ^rerot. Trutarum in Anglia(ut uir dodiflimus Guil’

ter Afc. 'rurnerusadmefcrip(it)duogenerareperiuntur.AItcrum,quod Aufonijfalar(«i>wV(;ro drii/J,K^
rentUapudM Gilliic!&tlij,faUriiitommetriittamJl.fimfltdtirMcipt)cR,il>ioithumhrient'ibastneisuocMma':&U

ilos. Germanico fone f «te dr Gallico Troum, Hnirespifiis nomimhiu in unum confufis. ex hi< enim dua-

iMlinguieAnglicafereconjlat hodie.) Ai hoc genus alia ipedes referri poteft, truta illa quo uocatur
«It 2tUctf4ttgbt,hic pifeis quam alterf/ii^snortuentre magis prominulo eft , & per omnia craffl.4.0
cr,&: maxima ex parte, ut ille in locis uadoGs SC non ita proftindis ; ita hic in profundioribus tor^
rentium Si fluuiorum locis,fub alnorum radicibus,quaf ad ripas fiuuiorum nafcuntur , interdiu
delitefcit, At$ ideo ab alno,qua: noftra lingua uocatur «Iher ucl «lUt ,nome fibi fortitus eft AI
terum truto genus in Northumbria uocamus « ISuUttcut , hoc eft trutam taurinam, ab inftgni
magnitudine qua alias trutas fuperat.cubito enim aliquando longior repetitur, crafflor eft falmo
ne pro ratione ftio magnitudinis,fed capitc.fi rede memini,breuiori,Caro eft a falmonis multo
ficcior,& ffiabilior,&: multorum palatis gratior. Accepi eande in alijs Britannio regionibus uo-
cari a (Btap trout , Si alijs « ©Eurf. Eft & in Anglia a trutarum forma non multum abludens
quem a colore emereo uocamus « ©raylyii^.Eundem audio alicubi Pmber nominari idem ni
fi fallor , pifeis eft,que uos uocatis eiit 2ler4>,HaccTurnerus. f A irutta longediffertpifcis quef •

Germani quidam dtiittCuocanqnoftri-Crtifd). r 3

Truttam Potoni indigetant Pftrak, Bohemi Pflrub, f In Malaca Indfe regione Truttam
Caiuba uocant, Scaliger. ^

® ^ I"M3lacaInditcregionemagnaTruttarumcopiaefi,Scaliger. In lactibus montanis quos
Athefis faciqcapmntur trutiac nigricantes,»: ali* auricoloresipundis nimirum,) has ©olbfdti
nen uocant, iflas ©cbTOUrijfotmcil. Salares(rr«nB)fubnigris maculis reperiuntur in Mifena
» in riuis ad CrotendOTfum, (non procul ab Annebergo)» in fluuiolo quem Nigra aquam ap^

pellant,{ncnprocula2uicca,)quiSuarceburgum(Mifen*cppidum)pr*terfluensinMuldam

mfunditur,Ge. Agricola. Eft ScRutlingaSueuiaioppidumiquodprstcrlabiturfluuius qui
Trimas nigrmates,fed maculis rubdes aliqincibo lautas. Similes his funt in riuo Marti* fylti* fi 9
projpe monaftenu S Blafi,. Apud Mifenos Germanos a.«cij(3f«ci) appellatur trutt* qimda
nomine exfalmone SC trutta compofito: quarum cato rubet ita utfalmonum , palato quam c*l

terarum

Trutdrum no»
mina

DeTmttis. Lib.IIII. 1207

terarum gratior. pinguntur autem maculis aureis, caeterac uulgares nigris apud eos. Hx funt ni
mirum quas Rondcletius fubnigras eiTe dicit, maculis rubentibus, fed colorem illumCinquiOex
fenio contrahi exiflimo. ex enim omnium maximae funt, dC lacuftribus illis fimiles , quae truttae
falmonats uocantur. Eatdemnimirum funtquas Germani alicubi ©«Rifotcn appellant. In
lacu Suerinenii didlos pifces puntSis nigris notatos haberi audiota: apud Carinthi»

os ipfosquoqjfalmonesiimiliter appellari. Suntfanemultatruttae&falmomcommuniatnem
pe forma tota, K corporis partes externae internte^tcaro rubicunda, fquama:exiles,maculafeu
puntSa, magnitudo,formac mutatio circa roftrum prsfertim ac fimul nominis , in truttis Salmo
natis peculiariter;)afcenfus ad fummas aquas, faltuum uis SC agilitas, fuauitas in cibo, qiiamobs
IO rem non eft mirum fi ex truttis illis, quas appellat, aliqui aetatis progreifu falmones

fieri putauerunt. ^De coloribus &C alqs TruttarB differentijs,fupractia in A.quaedaretulimus.
Audio in Germania alicubi nuper T rutta flaui coloris capta plerifcj admirationi fuiHe. f Foerai
nam aiunt in omni pifciu genere maiorem efle, excepta trutta. Pifeium foeminae,inquit Plinius,
maiores funt mares. ^ T rutta fquamas habet ut fa!mo,& carnes ltmillimas,rubentes,idcp at«
flate tantura,uel potius a Iulio menfe ufej ad Nouembrethyeme uerd albas. Maculis indorfo(ia=
tcriiiMlcroceis atqj fanguinels(arcroccis,6; ruffls 5C nigrisjuariatur, Albertus SfAuthor de Nat.
rerum. Extrinfecus uaria eft,lntrinfccus rubet. Fertur autem quandiu minor tetate corpore

fucrit,in dulcibus tantum aquis uiuere, & truttam uocarhadultam uerd ad cofinia maris defeen»
dere,8ifalmonemeffici:quod tamen uerumcile nequaquamab omnibus aiferiturjlnnomina»
10 tus. ^ Forma omnibus truttis communis efttomnes etiam fex dentes in lingua habent, & certo
ordine difpofitos: fcilicet duos ante, totidem in medio ad latera politos , reliquos iuxta radicem,
Cardanus. ^Trutta(inquit Saluianusjcorporis forma Lupo perlimiltsell;roftro tamen minus
cxtchto,magis retufo,ac paulum incuruotore etiam paulo minori.fed quamplurimis SC acutifsi»
mis detibus,te in maxillis multiplici ordine, tum In lingua difpofin's,deticulato , Pifeis totus ex
albo fiauefcittmaculis modo purpureis,modd nigricantibus,dorfum ac latera fpeciole pingenti»
bus. ^ Trodia C Tmcrolmaculis rubris pafsim uariegata, (inquit Syluiusinlibello De uarionim
corporum dilfediionibus,) ordines dentiumhabetfextprimum labris connatu, alios quinqj a Ia»
bro in pharynge abfcedentes: in quo tamen funtdentesincontrariShamati, Stquicibuexuen
triculo regeri prohibeant.Branchias utrinep quanior dentibus hamatis, & afperis,8<r duris, cotu»
jo maces habet:uentricul3 magnum limacibus quibufda fluuiatilibus & coloris herbacei plenum,
quos aqutefundu producit,fquama admodiS tenui SC herbacea.Inteftina babet in multas ecphy»
fes exoluta,deinde rediumteaetera nota funt.Pulmones(Aa^am hocefi:l)romhitti ju^ra hunepifeem
im dixit t^uttsjams fimul ulmonemmllumhuin animul )h-ihet , SC diaphragma , Sd inter hacc cor

triangulum.lub diaphragmate uentriculum, SC caeteras uentris inferioris partes . Lienem habet
nigricantem, talpae a;mulum,hepar rubrum:id dextrum,illum finilirum, animalium cteterorum
modOjHaec Syluius, ^ Carnefimihs eftfalmoni, longus 8d non craifus pifeis , Arnoldus Villa*
nouanus.

Truttam in fluuiisminoribus,frigidioribus,fa-xo(is Sd inter montes delabetibus,potius quam
contra fehabentibtis nafei SC. degereconllatjSaluianus. Viuit in torrentibus SC fluuijs qui ma»
.(,0 gno impetu ruunt de montibus, Albertus, In fluuqs quibufdSfeuriuis montanis truttte uel fos
lae repcriuntur,nempe afperioribus magis^ pratcipitibus.-in minus afperispauld , praiter truttas
etiam thyraalli inueniunttir; in alijs inluper gobiones fluuiatiles capitati. Pyruntas in rapidifsi
jnis frigidis^ fluuijs agereMnefitheus authoreft. In altis montiumriuis, etiam tenuibus 8d e-
xigus aquae,tcutt3e fatis magna; SC pulcherrimae reperiuntur.Afcendunt enimCut didlum eft)ala
tifsime,cum SC contra aquam ludlari magna ul,8d faltu fe promonere , ad tres aut quatuor fere cu
bitos interdum, in afcenfu queant. femper enim loca fublimiora petunt, itacg iuxta diui Blafij coe
nobium in Martia fylua, riuo aduerfo tendunt ad lacum ufque in montefitum { nigrum cogna*
minant,) e quo riuus defluit. Commune eft omnibus truttis aduerfus fluminum curfus ferri,
Cardanus. atqui lacutlres trutte,qua; in flagnantibusaquis degunt, non nituntur contra aquas,
to Ql” truttas ad mare defcendere,8d infalmones mutari putant , falluntur. ^ Vefcuntur mufeis
quibufdam fluuiatilibus.uide inferius in E. ex Aeliano. Phryganijs 8d uermibus Sd locuftis pa
luftribus, Cardanus. Limacibus quibufdam fluuiatilibus,Syluius. Percarum fl. foboleraap»
pctunt,alios^ pifciculostapprime uerd fundulos barbatulos, fid phoxinos laiues , quospjtiitf»
Sueui appellant, T ruttae £d lucij dum pifces ab ima aqua ad fumma perfequuntur.nimio celeri
tatis impetu aliquado fupra aqua efferuntur,ut uel in fcaphas interdu incidant, Truttas alicubi
uulgus etiam auro uefeiputat. degunt enim fereinriuis montanis,in quibus 8d aurimiese reperi»
untur,8d pundiis rubentibus aut aureis pingunt. Vide qus annotauimus fupra in Thymallo C.
^ Pariunt trutta circa fandJi Galli diem, (id eft circa medium OiSobris)cum partus inftat, fero*
bes modicas facere dicuntur. ^ Anguilla optimae ex trotftis nafcuntur. deteriores autem ex
quodam pifce ignobili.hocmihi non credenti, cum elfem Pallantiae , quod eft oppidum Noua*
rienCs agri in ripis V erbani lacus, pifcatores,apud quos teflera amicitiae ufus hofpitabar , often*
dere. Gaudentius Merula Memorabilium j.jy.

1208 DcAciuanlibus.

Tonitruis fluuiatikstrunac perterrentur ualde 6C obflupcfcunt.

B Interdicunt apud nos pifcatorte leges, ne qua in fluentibus aquis trutta.qua; nondum luflanj

acdcfignatatn longitudinem attigcrit.capiatur. Apud Bauaros prarfcripta eft menfura ad digi
tos fere qua tuordecim. f Tonitrua tanto metu &! ftupore truttas affIciiSt, ut aliquando loco ma
nentes & eredix propemodum a pifeatoribus aut alijs uulnerentur Si capiantur, Pifees quida
inflante partu ferobes in uado modicas excitant, ut truttac & falmones : iuxta quas commorStes,
notflu adhibita face obftupefcunqnecp fugiunttitacyfufeinis feriuntur, Riui montani qui trut
tas alunt a folitis alueis diuerttmtur,ut aqua deflituti Si inficco relitSi pifees capiantur. Ab An
glo quodam accepi, truttas in Anglia tiel manibus interdum comprehendi, dum fub radicibus
alnorum &rfalicum flabulantur.pifcator enim accedens palpat fricat^ uentrem : ea^ contte<fla= lo
tione delcdlari uidenttir hi pifces,donec manum promouens branchijs iniecerit ac retinuerit,
Trutta fricari fe permittitin aqua, SC fle capitur, Arnoldus Villanouanus, Efcam ad truttas 8C
thymallos abunde capiendos defcripflmus in Thymallo E, Vermiculis quibufdam aquatili:^
bus tefta dura incltifis (TKertietlc noftri uocant) prsfcrtim qui in fontibus frigidis reperiunttir,
inefeantur truttte, Ex libello quodam Germanico manuferipto de pifeibus decipiendis, prae»

fertim additis hamo figmentis, qira muflas aut infetSa quibuspifccs quiq; deledantur,quam pro
ximereferanttea autem pro diuerfis anni temporibus uariatur. Ad truttas: (Aprili menfe,puto,)
Mufeam finges,cuicorpuscfericorubeat,caputuirefcat, additis alis gallinaceis ruffis. Maio
mcnfc,corporis aluetim e ferico rubro & auro(filis aureis ) elBnges, caput nigrumtalas ueroad»
des de pennis rubris caponum. Iunio,corpus formetur e ferico coeruleo Si auro,caput flauum jo
eflo.alx uerd de pennis perdicum fubalaribus. Iulio,corpus e ferico uiridi Si auro mentieris,
caput facies ccerulcum,alas autem e pennis flauis. Auguflo,corpus fiat e pennis pauonum Ion»
^iorihiis,(SpemliiforteuehculM,ut ucuncinfemt! cnudxfnuomm,) circumalligata penna aureola:ca»
jeut flauum , alae de pennis medijs inter alas gallinte fyluaticx illius quam a corylis Germani de.
nominant, Septembri,corpus fingatur de ferico flauo Si rubro,caput fufeum, cum alis dedor
folagopodis, quam perdicem albam nominant, f Similem truttas pifcandi rationem praeferu
bitAelianus de Animalibus ty.i.Huiufcemodi Macedonica pifcandirationem auditione com«
prehenfam habeo: in flutiio nomine Aftraeo , qui inter Beroeam Si Theflalonicen medius fluit,
diffindi uarijs coloribus pifees (nomine ab incolis interrogando)gignuntur , qui indigenis mu»
fcis in fluuio uolitantibus paflum fibi comparant. Ea: nec fimile de fpecie quicquam aliarum mu
fcarum habcnt,quae ubicp funt:nec ad A pum flmilitudinem accedunt, nec V efparum , nec deni»
que Anthedonum(Crabronum) fpeciem gerunttharum tamen aliquamcuiufij propriam parti»
culam refcrunt.nam inaudacia quiddam fimile exterarum mufearum habent, tum magnitudine
Anthedonifimilesfunt,tum Vefparum colorem reddunt, &fimiliter quidem attp Apes bombis
firepunt. easHipptiros appellant indigens. eae ad fummam aquam uerfantes fuigratia alimenti,
Pifeium nationem non latent. Nam ut ex his quifpiam earum aliquam per funima apparentem
confpexit, filentio fummas aquas fubicns,ne praedam aqua agitatione loto moueat, proxi»
me ad illius umbram accedit: Si quemadmodum uel de grege ouem Lupus , uel anferem ex co-
horte Aquila rapit, fic is ore hianti atq; imminenti eam deuorat. Qiiod quidem ipfum etfi pifeato
res hatidqtiaquam ignorant , non ijs tamen mufeis ad inefeandos pifceis utuntur, fimul enim ac ^
hominis manu continguntur, 8i natiuum colorem perdunt. Si pennat citanefcunt ,8( inepti ad
efcam pifeium omnino redduntur.f^x caufa eft,cur earum odio incenfi, ipfas a fe detefientur.
Veruntamen qui pifcandi fcientiam cognitionemque prgclare tenent, captiofa quadam machi
natione atep folertia eiufmodi pifceis circumueniunttPurpurafcente enim lana hamum circum»
ueflitmt,2^ ad eandem lanam gallinacei pennas duas e barba feu paleis cerei coloris fpecie fimill
tudinemm gcrcntes,accommodant.quaternum cubitorum eft arundo,totidem eft lineathas ab»
flrufas inudias in flumen deijciunt: pifees colore illetfli, cupide pergunteontra uenire, acnimi»
rum lautum cibum fe habituros ex pulchro afpetflu arbitrantes, hamatis efeis configuntur, ijfi
dem^ acerbis captiui fiuuntur.

y T rutta,pifcis longe nobilifsimus omnium qui in dulcibus aquis generantur,xquali cundfaru fo
Tnittaraiufi» gentiu iudicio ccnfetur,Iouius. In citeriore Gallia,prima filuro (/«rioni) Padano palma cocedi-
rt ttir.fecunda troiSisS.' thymallis e Ticino , Gaudentius Merula. Expetitur trutta potilTimum
icUiiiK. Aprili &Maiomcnfibus,(Iouiuslacuflrem priuatimMaiocommcndat,)apud nos etiam lanua»
rio. Parit circa diui Galli diem,hoceflmedium Otflobris ; quo tempore fcilicet non conueni-
untmenfis, Carnemhabetfimilem falmonum carni, fed longe fuauiorem, acftate nimirum i
menfelulioufcpad Noucmbrem:hyemeuer6 caro eius albefcit , & minus grata eft, Author de
nat. rerum Si Albert. Plinius quidem falmonem fluuiatilem Aquitania: marinis omnibus pre
fert. Suntquitrnttamomnitemporebonamefledicant. Truttx qux maculis ptirpurafctinq
meliores cxiftimantur,Giliius. Mihi non fimpliciteruerum hoc uidctur.dacuftresenim nofirte
nigris infignes maculis,fuauitate prxccllunt. (Jtiemadmodum purpureis dcpidlae notis , fic Sf
in frigidipi ibus,faxofis & purioribus amnibus procreatae, ab omnibus laudari IblenqSaluianus,
Aliorum pifeium alite partes prsferri folent,thymalli SC truttte undiquatj placent.

Detruttis

DcTrutCls. Lib.IIII. 1209

De truttis lacuftnbus, qux difficiles fmlt cococff u,irtfra dicemus .fluuiales qUid^Cinquit Ioui= succta crftlttt
us)quac aduerfo torremiCt impetu fatigant, atqj occurrentibus mxqualiu uadorum petris illi^ ca
ftigatiora rumina,&^aiidiufculas carnes oftendut, medici blandiores segris apponere comenda»
recp non dubftant.quas etiam in paralyticoru cibarijs magnopere laudauit ille Plinius (Valerias
nus,)qLUclegantelibru de morbis ate^ remedijscofcripfitjIouius^PIinius Valerianus falubribus
cibarqstruttafluuiatilemadnumeratjSaUiianus. Commimeeftomnibustruttisaduerfusflumt
num curfumferrirunde caro non folumruauior,red5fralubrior,Cardanus, redtruttcC nec in flus
minibus omnes funt;6<^lacuftres,cum pinguiores (int/uauiorcs liidenturjno autem falubriores.

& fluuiatilium ipraru utfpecies dtuerfe funt , ita fapores fucci^ differlinc. ^ Concifa truta in Apparatui,

10 fruftajac fa]ita,in caCabo,tta ut furfurnuorfum incifura ucrtatur,cx aqua dCaceto ita moderate im
pofftOjUt nec^ fal diluatur, neqj plus quam duobus digitis aqua emineatjcoqui debet, Vbi defpu
mauertSjdeinceps lento quoad fieri poterit igne,efferueat,Co(ffa&inpinace€Xteniam, ut noni»
hil cxiccet, aromatibus dulcibusinrperges,ac cum leucophago benegingiberato comedes. Par
uam truttam exenterata SC bene iquamatam,integram,hincdcxtra,hmcffmftra, a capiteadeau»
damincidcsuncifurisfalemmdesjacperhorasduasimcr duas tabulas opprimes, farina deinde
jftuolutaminoleoperlentefriges. CodVam hocmodo ad quatuor aut quinep dies feruabis. Qud»
uis modo edatur, grauis concotffionis cft,Plattna. Idem libro 7.cap,55‘. ex inteftinis triita ciba
rium deferibie: 6c moxfequcnti capite, Oua trutsc condita ut pifa credantur. E trutra fiunt pa-i
ftillicumfpcciebuSjArnoIdus Villanouanu^. Tructae eocondimento, quod uulgd Acarpio»
lo nare dicutit,(quod hiftoria ^$.in Carpionc Benaci)explicabirnus,paratg,n5 folum iucundifsime
fapiutjfed in multos etia dies feruari poffiintjSaluianus. puto aut ad lacuffrem truttam potius ^
fiuLTiatilem,huiufmodi condituram pertinere. In Malaca Indite regione tanta efl: trurtarn copia,- salfe.
ut faiitas feruent ad commeatus, Caiuba uocanc.Scaliger. Ego etiam fluuiatilcs e Ticino trut»
tas falfas guftaffe me memini.faliuntur autem fere capite amputato.

Admarifeas feu ficus anitSpongiaeportiunculaadipe truttae madens, certo experimento im q
ponitur,Ex libro manuferipto Germanico.

T R V T T A M marinam Venetrjspuco uocari pifccm quendam: de quo tamen nondum mi
hi fatis conflat.

COROLLARITH II. OE SALMARINO, EX
^ Hippolyti Saluiani deferiptione.

Videtur hic pifeis multas ob eSufas Truttis effe cognatus 1 6C Salmarinus
forte ab aliqua cum Salmonibus fimilitudine dieffus. quonia autem iiuuia»
tilis clljCommuni fluuiatili truttte fubiungerceius hiftoriam uoliii.

Iconem ex Saluiani opere petesmos omifmue,quod ad relicuam T rutearum j^eciem fatis accedar.

VISCIS quem Tridentini,apud quos reperitur Salmarino dC Salamandrino appellanncum
dulcis aqute alumnus fit,ac paucis quibufdam dimtaxat locis nafeatur , necp Graeci , nec^ Latinf
feriptores ullam eius mentionem fecerunt.Quamobrem nos eum uulgarcm fecuti nomenclatu»
ram,SaImar{mimuocabimus.

Salmarinus capite eft rotundo,roffro breut dC retufotorc mediocri & robuftis dentibus mu»
nito, oculis medijs orbiculatis.Branchias utrin^ quaternas habet: dC pinnas etiam utrinc^ ge» ^

minas, duasad branchias, duas circa medium ucncrem.pr^ter quas duaealixindorfoerigun»
tur.prior 6^ maior in eo mediorpofterior uero QC minor , ( quarendim an hacparuula & adipofa
cuti tn truttarum genere,) prope caudam : ecuius regione alia etiam una , parua , imo uentri batret.

Cauda lata eft §C lunata . Squamis mediocribus dC non facile deciduis tegitur. Pinn^ QC cauda
rubrx funt. Venter dC latera ex albo rubefeunc. Dorfum uero exrubro ftauefcit , ac luteis qui»
bufdam maculis (Carpionis inftaOnotatur.Totius pifeis figura roiundaC«rw)cft,5if oblongiufcu
la. Ventriculum habet amplum Sd carnofum; hepar pallidum , a quo fcllis uefica pendet ; lienem
fubatrum, &;intcftinaIata,acpIurimapmguedineconuoluEa. Cum maxime excreuerit, duas Ii»
bras non excediuqui uero crebrius capiuntur, uix libram fupcranc.

Fluuiatilis hic pifeis eft,in frigidifsimis ac faxofts fluminibus nafcens.non tamen in ijs omni
bus aut quamplurimis reperitur,red in paucis folum quibufdam. Nafeitur enim in flumine cuiuf ^
dam loci uulgo Valdenon didli , circiter uiginti millia pafTaum a Tridento diftanris.Jatc^ in aU'©
fluuio , apud Prifeinam j qui quadraginta millia pafiuum a T ridento diftat, ubi etiam crebrio»
res procreantur. Verno tempore coit: paricautema:ftate,circafaxofa fluiiiorumloca. Pifcia
culisuefciturjinquorum penuria quibufdam fluuiatilibus purgamentis fordibus nutritur*

Gregatim non admodum degit: Sf perraro copiofa eorum fit captura,

^ SicutiBcnaciaccol:eCarpionem,ficTridentimSaImar/num,nonfluuiatiIium folum, fed y
marinorum etiam omnium pifeem nobilifsimu efle contendunt. Vnde non nifilautiores diuitij
menfas dignatur.Carnem uti fapidifsimam,ita teocram habet ac^ pinguem, non tame uifeidam.

1210

De Aquatilibus.

(cuiufmodi pleri(j pinguium pifcium habere Tolentofcd fatis friabilem. Qiiamobrem boni fuc
ci, & concodiu facilis eft. Condiri uarie poteftta; quouis modo condiat, fuauifsimus femper eft.

COROII-ARIVM III. DE TRVTTA
feu Farione lacuftri.

De TruttalacuftrijdecpTruttis in genere fupra etiam inTrutta: fluuiatilis hiftoria , fparfim
qutedam protulimus. Burgundi & Allobroges Truttas falmonatas uocanqquasnoslacuiires,
a iimilitudine quadam ad utruncp pifcem. mihi hoc nomineuti non Iibct,cum in fluuijs etiam in.

uenianturtrutixcteterisfluuiatilibusmaiores.carnefimiliter ut inlacuflribus rubete, quas Ger.

mani iimiliter compoflto ab utrocp pifce nomine, appellant, f Genus hoc truttae

cum fit Iacufire,non efle fimpliciter Farionem Aufonij, (contra quam Ge. Agricolae Si alijsqui.
bufdam eruditis uidetur,)qui fluuiatilis eft in Mofella, monui fupra inTrutta fl. fi quis tamen fa.
rionem lacuftrem nominare uoluerit, bene erit. louius nuttam nigricantibus maculis deferi-
benSjSd lupum maculofum Columella: elTe conijeiens, non redie tamen,de lacuflri fcnflfle uide=
tur:quanquam8d in fluuijs aliquando nigris infignes maculis truttae quadam reperiuntur. Vi.
defiiperius in Truttafl. f Peraeftatemcumpulpachuius pifeis magis rubent , @clbfo;iiien/
(id eft chryfopyruntes,) tanquam auricoiores a quibufdam Germanis uocantur. Apud nos 8d
circa Acronium lacum ex lacuftribus qua: in profundioribus locis uiuunt, priuatim a fundo feu
uado (Srirnbfottncnappeilanturtquaeucrdcircafummas aquas, ©4)mAbfd{mcit. Vide infra ^
mox in c. In Rheno circa catarrhadJam cius prope Scaphufiam, idem aut fimile genus cum
lacuftribus , fed multo uilius in cibo , TPcibfifi nominari audio. In lactibus montanis quos
Athefis facit truttarum duo genera capiuntur, ©cjnrutQfdtincn 2d (bolbfotmen uulgd didia,
hoc ab aurijillud a nigro colore, jf Vt falmones circa partum cum altius in fluminibus afeende.
rintjfpeciem Sd nomen mutantiCc etiam truttae lacuftres,cum relidiis lacubusftit Acronio,Sd Ti
gurino)flumina fubierint afccndendo, roftrum iimiliter ut falmones incuruant, 8d nomine mu.

tJKhoTdgo. tato 3irtl*mc6ctt ( i. duplex feribo pro i. longo ) appellantur. Cafsiodorus uidetur anchoragi.

nis nomine hunc pifcem intellexifte. Vide fupra in Corollario De Salmone, pag.971.

Trutta fluuiatilis cubitalem magnitudinem fere non excedit, lacuftris itero maior repert.
tur. in Lario enim lacu ad quinquaginta, quinimmd,Iouio authore, ad centum etiam libras ex.
crefcereconfueuiqSaluianus. In Rhodano circa Sedunum permagna funt, quae pondere a=’
liquando ad triginta libras uulgares accedunt, Munftcrus. has quidem uerno tempore c lacti
Lemano afeendere audio: fid pedes quatuor interdum longas efle, aut infuper femipedem. In
latu Tigurino noftro , ad uiginti libras ( libra odlodecim unciarum eft) frequenter perueniunt,
uenditur autem libra fere dimidia drachma. Meminittnam prtegrandem drachmis quatuordea
cim uendi me uidiffe. Lacus eft iuxta V olturenam ( V allem T ellinam aliqui uulgd uocant)
in quo truttas ftellatasefle audio, in Lario albas; inlacuLugani rubere , fed minus fapidas ef.
fe. Initio aeftatis caro in cis rubere incipit , duratque is color ufque ad Augufttim , uel Augu.
fti initium ; poft uerd diui lacobi diem , partu iam abfoluto , colorem rubicundum amittit.

Cum omnes trutta , falmonibus fpecie naturaque cognatas uidenturitum imprimis lacuftres, , ^
quae circa partum roftrum quoque fimiliter incuruant, ac nomen mutant, ut didliim eft.

Olim cum diligentius hunc pifcem intuerer, his uerbis deferibebam; Squamulis tegitur mi.
nimis, bene dentatus eft.Sd lingua etiam utrinque dentibus munitur, caput colore nigro coeru.
ledque mixtotdorfum partim glauco, partim fubnigro, partim coeruleo, partim fubuiridi. In Ia»
tcribus puntfta nigra. Pinna in medio dorfo multis nigris maculis uariatur , reliquas albent. Ha.
bet Sd ultimam illam dorfi mollem pinnulam , ut reliqua truttae : branchias quaternas. Appen.
dices non toto circuitu intefiini, (ut Albula coerulea noftra, & alij quidam pifces,) fed ab una tan
tum parte magnas, oblongas,bipartitas,utrinq; circiter oflodecim habet ; 8l aliasfexfeparatim
exoppofito.uentriculum feu maius inteftinumuerfus. Plura deuentre huius pifcisleges inCa.
pite de Albula lacuftri, pag.ji.

Lacuftrium truttarum aliae in fundo fiue uado aquK degunt , prxfertim argillofo , ut recen. ’
tior quidam feribit, qttx etiam magis pinguefeunt , & fapidiores funt palato: alia: circa fummas
aquas, ubi mufeas appetunt, minus pingues Si uilioris precij. Exit trutta e lacubus dulcium
aquarum magnis ( in his enim tantum repetitur, ) certo tempore , circa initium lulij , ni fallor,
Kinflumina afeendit; 8d circa diui lacobi , qui eiufdem menfis eft dies uicefimusquintus,pa.
rit. ELemano quidem in Rhodanum easfubire aiunt uere, ut Sd circa Sedunum capi, atin
noftro Si Acronio lacubus neque tam procul, netp eodem tempore eas migrare puto. Trutta
lacus Acronij paritura, ad Rheni influentis oftium afeendit; ubicu pepererit, rurfus defeendit.
Circa diui lacobi diem , abfoluto iam partu fpeciem ac nomen mutat. Confertur autem iunipe.
ro:nam ficut hsec tertio demum anno frudum perficit , ita etiam truttse foetus ad tertium ufq; an
nura crefeens perficitur. Parit plerunque medio Augufto , alias citius tardius ue , prout coelum
magis minus ue calidum fuerit.

Truttas

DeTruttis. Lib.llll. I2II

Truttas maiores aiidiiiimus in Larrj ripis lafciuo excurfu extremos harenae margines aliqua
do iufti paiTus longitudine profulcaffe, Ionius.

Qiiod ad lineas hamos, quibus trutta in lacu capiuntur , lex quaedam inter piTcatorias no= B
Uras eft.quaclineas in altum demitti prohibet, f Trutta certo tempore, ut in c.praefcriptumeft,
c lacubus in fluuios afcendens,cex Acronio pracfertim inRhenum,)capitur miris fagcnis : qute
in angulis riparum arte facSis collocantur, rtam cum per Rhenum rapidifsimum flumen afcena
dunt,quxruntdiuerticulum aliquod quietius, ubirefpirent.quare pifcatores ad ripam id arte fa=
ciunt. infigunt enim palos aliquot ex alno , Sdfpacia lapidibus explent, in huius ualli Cautueluti
promontorij) quietiore loco fagenam pandunt, tantam ut longitudine non excedat ipfum ualliS
IO lapidum.Sagena adh^rentligella fupernatantia , qiraflatim utirretitus eft pifcis , deprimuntur
uel demerguntur infra aquam parum; unde conflat pifcem efle captum.

TrutttBlacuftres,omnium delicatifsimi pifces indicantur a noflris.caro eis folida, rubicunda, siwuitoeriin
boni faporis eft:S^ qute ad carpionis Benaci naturam accedat. ea tamen aliquando pre pingue U(tm.
dine nonnihil faftidij mouet,ut 6c falmonumtquamobrem modice fumenda eft. opfophagi qui«
dam falmoni etiam prsferunt. libra apud nos (qtitcododccim unciarum eft) dimidia drachma
plertinqjuenditur.Qiii delicias cjuxrunt, pinnas earum, (ficut &infalmonibus , ) SC uentrictilS,
fcu inteftinum fuperius praecipue appetunt. Omnium qiii dulcibus in aquis generantur hic pi
fcis longe nobilifsimus aequali eundarum gentium iudicio cenfetur: lotiius, fimpliciter quidem
de trutta,uidetur autem de lacuftri praccipuefentire. Et quidem omni alio{inquit idem) uel ma
10 rino etiam pifce fapidior,praefertim fi Maio menfe,&l in Brefciae torrentis oftio capiatur.mortiia
paucifsimis horis fummam illam faporis gratiam amittinquoniam ob pinguem illam teneritudi-
nem quam ocyfsimecomputrefcit. Soleo ego plerunq; mirari quofdam, qui, utfapietiores uide..
antur,Benacinum carpionem,Padanum filurum , & emari plures pifces Larianis truttis uel an=
teponere,uel exaequare folent, item Sorans truttx in eo genere principatum attribuant , qtiu
maxime fallantur, f In Veneto lacu, id eft,infcriorc Acronij parte capta:,prxferuntur ijsquae
in fuperiori parte capiuntur. Item quae circa fundum fcu uadum pafcuntur , illis qux circa fum-
mam aquam, utpote pinguiores. Maio mcnfe praecipue commendantur a louiota noftris Februa
riotabalijs fimpliciter aeliate, dum pulpae carum rubent.eum enim colorem amittut, ut diximus,
cum flumina ftibeuntes pariunt declinante lunio, fimulcg fpeciem SC faporem.itaq; autumno
jo hyeme non laudantur.

Truttx pinguiores,utfuntLarianae,multofucco replere corpora, genitalemcp humorem eo
piofefuggereredicuntur,(uti Auicenna de omnibus prope pifeibus, fi recentes 8f calidi come= " *’
dantjuno cdi(Sopronunciauit.)xgris tameneuidentifsimenocent,utpotequxtardeloboriofe^
in ftomachis atterantur et fccernant.at fluuiales truttas(»t i« if furum hifimu diSum efE)medtci blan
diores aegris apponere non dubitant,Iouius.

Coquuntur concife in tabellas in lebetibus lapideis torno fabricatis, fimplici in aqua , multo
fale indito, alia^ fubinde accerfita condimenta penitus afpcrnantur. Mufeo enim quodam prui.
nx fimili paulo pdft fponte emilTo rubentes pulpx protinus efflorefcimt,ita ut quum refrixerint
multo gratiores elTe uideantur.Morus tamen nobilis parafitus, truttam cubitalem in prxpinguis
q.0 capi iure coquendam efle cepfebat,Iouius. Truttxelixandx frufla macerentur priusperdi»
midiumhorx in frigida fontana aquatdeinde in feruens uinum squali aqua dilutum iniedae co-
quantur. Spina doriijSf cauda aflae,ucl principum menfis inferuntur, Mangoldus.

COROLLARIVH III I. DE VHBDIS, SABAV-
dies ditSis, Trutts lacufiris fpeciebus.

Eiufdempjcps,nempe EmhU minoris icones duas,ut a diuerfts jiiSorihts non eodem tempore ne*
his delineat» fculj)tajjJune,ponimits.y^ndeletm maioris & maxi*
xim» t^mhlarum imagines dedit.

1212 Dc Aquatilibus.

V M B I- A uulgo iiocatur piTds in Lemano Iacu,a quibufdam literatis uulgi appellationem fe lo
quentibus,umbilicus,fed umblaforte dicSa eft,quafi umbra, habere enim eum aliquam (imilitus
dinem cum umbra fluuiatili puto, (Bellonius fcribit Vmbrat fl. iconem idcirco fe non appofuif.
fe,qudd ad Vmblam proxime accedar, ) & utruncp truttarum generi cognatum effe.a truttis ta*
men proprie ditSis differunt mollitie & fubftantia carnis ; SC quod lapillos in cerebro habent:
quod^ maculis feu pundis carenttfortc dC alijs notis, fi quis accurate obferuet. A colore quidem
rubicundo,circa uentrem praifertim, nomen eis indiderunt noflri3{5teIc: in lacu circa Bielam
lXottclcuocant;(fed alius eft IJlettelc uel U{«ttettC didus a noftris,quem nos Rutilum nomina,
uimus elemento R.)in Sueuia uerd & circa Auguftam iJtofclc pifcem alium fluuiatilem, non la
cuilrem uocant, & ipfum truttis affinem , de quo proxime feribemus, f Eft autem Vmbla alia
rmiu Kiur. maior,alia minor, f Maior nominatur circa Bielam Utottia Sabaudis Routte: circa Le= 1«

manum uerd Vmble.Rondeletius Vmblam uocauit,uel Salmonem Lemani lacus, Sed a falmo
num quam truttarum natura longius abeft. In Lucernehft lacu Ipecies duae funt: minor , quae
dtele diminutiuo nomine priuatim diciturtSi Sabaudice circa Bielam Ronfon, uel Bondelle:
prius nomen a colore fadum eft.alterum forte a bonitate : & maior, Eft autem umbla maior pi-
feis dentatus,trcsautquatuor dodrantes longus, uentrerubicundo.cactera falmoni auttruttte fi-
milis, Vefeitur pifciculis, InLucernenli lacu brachii longitudine excrefeit, magis albicat^
minor, debilis &C infirmus pifcis,nam fi uel parum laedatur , aut morfu ab aliis pifeibus faucietur,
mox ucluti moribundus fupernatat. Eft etiam lacus in T uginoru Heluetiorum ditione,quem
2lc^ctcfcc nominant, profundifsimtis , in quo montes K recelTus quidam funt , ubi pifces latere
poifunt, in eo quocj V mbla maiores inueniuntur. Genus quidem illud quod Vmblam eque ja
flrem a Sabaudis ad Lemannum Rondeletius uocari ait,non agnofeo; netp in lacubus noftris re
periri puto. Germanice circuferibi poteft,em drt&cre3t«eten <tlt. f Vmblas nuper quida a co
lore uulgd a nonnullis rubeculos appellari fcripfi t:quod ego nomen non approbo. ^ Pifeis qui
in lacu Bauarix 2lmmctfee,uocatur Germanice ein pieltna, non alius quam Vmbla minor mi
hi uidctur.conferunt enim falmoni paruo:8f a dorlb ufej ad media latera coloris lutei effe aiunt-
adeo tenerum,ut ftatim extra aquam expirecnec in alio ullo eius regionis lacu inueniri.

S AdhocfegmcntumpertinentiaquscdaminA.praedida funt. In noftro lacu,(a:fimiliter
Acronio,in quo abundat circa Bodman &f Argenjminor tantum umbla (in Lucernefi 8C minor
dc maior)capitur:dodrantalis pleruncp aut breuior. pedem raro excedit:aut fi amplius increfeat,
(uidi enim aliquando palmos quincp longum,Odobri menfe in lacu noftro captum, corporela; 49
titifculo. maximi fefquidrachma fere useneunt,fed rarifsimi)nunquam tamen umblx maioris ma
gnitudinem attingit. V entre turgidulo aliquando ipecllatur,propter ueficam nimium inflatS,
eft autem ueficaei oblonga, ut Albulis,nondiftincSa permedium.Is quem olim defcripfi,huiuCi
modi erat. Dorfum totum cum dimidia laterum parte ftibrofeumtinferiora latera albicabant.uen
ter albifsimus erat.caudg color idem qui dorfi.pinnulam mollem 8C paruam,ut truttac,dorfo ex.
tremo gerit. Maxillis eft dentatis, fpinas etiam ceu dentes in lingua habet. Pinnae omnes partim
fubalbent,partim crocei coloris funt.BranchiaE quaternat.Lapillos in cerebro habet.Mares uen.
tre,pinnis SC cauda magis rubent, feminae candicant, eaedem capite fuperius SC dorfomagis ui.

tfnUmi. rent. ^ Vmbla minori noftrae cognatus uideturEperlanus Occani pifeis, figura, magnitudi.

ne,colore,pinnis,dcntibus,mollitie SC fuauitate carnis,lapillis in cerebro. Eft etiam, Bellonio te. ca
fte.Eperlanus oris ridlu amplo, dentibus ut umbla circunuallatonta ut Germanice nominari pof
fit,eilt (Oectrotelc. Icon quocp eperlani fimiliter umbla lacuftri pingitur, hoc tantum intereft
quod in Eperlano pinna bina uentrismcdij , pinna dorfi media e regione uidentur refponde-
re:in Vmbla Bellonij pofteriores funt, Rondelettj non item, fed illi umblam maiorem pingunt,
nos Eperlanum comparamus minori. ’

C VttruttasSi alios quofdampifces,fic8irVmblasLemaniuulgus alicubi auro uefei putat. Vi

defuprainThymalloc. f Pariuntumbla minores noftra circa fandi Galli diem, f Vmbla
maiores otia multa, alba & grandia , ut falmones gerunt ; SC minores fimiliter , multo quidem
quam pro fua magnitudine maiora folidaque. Memini etiam lanuarij quinto adhuc oua in eis
reperiffe.

» ^ Mtiftelalacuftres (Botatriffias Itali uocant) cum aliorum pifeium fobolem, tum praei,

pue umblarum perfequuntur.

Vmbl9

DcTruds. Lib.IIIl. 1215

Vinbla tum paniz.tum maiores,(hs etiam magis puto, )captsutprimumrd/querint aquas,

InhcunoftroXbte retibu capi prohibentur a pafchate ufq? ad diui Galli diem : &C extra il=
lud tempus capiendis certa praeferipta eftmenfura. Retiaad hos p.fces capmndos fune demit=
tunturab uno latere ad quadraginta paiTus.ea ab umblisnoftn denominant 5t<,tclegrttn:quan=
nuam &C alh quidam pifces ijfdem capiantur, ut albulae minima: , mugilis fluuiatilis genus quod

Hafelamuocant,gobionescapitati,Kmuftel:clacufires. Lineis ad LX.palTus longis per intere

ualla finnulorum paffuum Unguli hami adduntur,infixis pro efcagobiombusireu muftelis)mim
mis barbatulis aut gobijs capitatis.ijs muftelae lacuflres imprimis.hyemeuero etiam umblae ca.
. Diuntur «r Commendatur a noftris Notiembri menfe. quo tempore e ixos , molles &: fuauifsi=
mos edere memini:e<: alias circa initium Decembris.quo tempore ouahabentbona 5C folida.tar
dius uero (prsfcrtim poft Ipnuaria,ni fallor,)caro earuminfulfa.pingtiiufcula dC flaccida appa-
ret &oua dilutiora fiunt. CircaSiGallidiemcumparianqmenfis eo tempore inepti funt , ufep
ad Nouembris medium, ut coniicio. In alimenti ratione ad afellorum mannorum naturatn Ims
pifces accedere iudicarimiS: pro faxatilibiis aliquado poni poire,a:c,legem Thymallo F. ^^bll
xandi uino feruido iniiciuntur,ne nimis molles reddantur.

C O R O L L A R I V M V. DE AHA S P E C I E T R V T T AE
fluuiatilis, quam Germani H V c H, uel4^^4>appelbnt.

Timdam in di!rfo^ojieriorem,& minorem effi (mo,& nullis imerce^mm fihris,
qualis in T ructarum genere ef£.

* H V C H Jnni) uel apud Batiaros nuncupatur pifcis,bonifaporis,truttis nonnihil co

cnatus.cum alias ut picHura oftendiqquS ad uiuu expreifam Achilles Pyrminius Gaffarus,pr?=
Lntifsimus Augufta: Vindelicoru medicus ad m e mifiqtum quod pinnu am illa adipofam iim.
liter in fine dorfihabet,« pundlis uariatunfict.t fiC icon noftra.SC qii*inlibro Bauarmaru conitt
tutionum publicato habetur,pne fe ferunt.In quo etia menftira huius pifcis proponu, duodecim

autxin.digiti,quibusbrcuioruendinondcbcat.Auguftai:,utaudio,liicpifctsuocatctn3(etuel

a colore rubicundojquae nomina nofi:ri iimblis(ut Sabaiidi nominant) lacuftribus tribu»
SfvoraceSatoqinclo truttis inferiorem

quadam cognominantur,in flutujs,eas falmoni comparanticarne etiam rubra &bom faporiseL
Ao Ic aiunt & faliri ut mueteretur folere: quod quomodo fiat Baltafar Stendelius ad fine hbn 4.0p
^ fopeeise fus Germanica docet. Colores huius pifcis in pidlura noftra huiufmodt fere apparent:
Aureolus color pafsim afpcrfus cft,copiofius tame circa branchias SC oculos. Pinnae circa bran.
chias rubicund/funt:ca:terx omnes,ficut & cauda, ftifcae S>C maculofe pundlis partim nigricanti
bus partim atirets.Dorftim fufeii eft,utrinq;ad Indicii ucl cmruleB colorem uergens, ubi et ptm
ais nigris creberrimis diftinguitur.Linca nigra &: refla fere abrachqs ad caudam fertur. Latera

media maculis quibufda fubcccruleis per interualla diftinguunt. Venter candtcat.Circa roftrum
&:branchiarH opercula rofeus fere color,8^c.m capite etia uiridis aliqua ex parte* ^

A p V D Mifenos Truttas quafdam uocari Cetcbfoten.ihoc efljpifcinarias^easfe pifcinx tui»
dum glareofum requirere,»: riuulos fluidos qui fe in pifeinas infundant, ex Ge. Fabricq literis
« cognoui.ha: an forfanHuchis proxime diflis,autalijs iam prius deferiptis tnittis ciedemiint,in.
^ quirendum.Huchas quidam icone noftra infpefla in quibufda Germania locis ali m pifcinis no
bis refercbat:8«: in Traga flumine Carinthfe reperiri:xtatis progreflu in Salniones couerti, Ci pe»
cie roftri nimiru, ) (icut &; lacuflres trutta: quanquam SC alis Trutts omnes falmonum ipeciem
prsfe ferunt.

tvbera. VideTethya.

DE TVRDO, BELLONIVS.

I

&>0

A R I A auiiim nomina pifeibus indiderunt Grsci.pro colorum, quibus ipfas referrent
uarietate,utcp hoc paflo fingulos reflius diflinguere poifent.Parum enim, aut tere ni«

hilTurdtispifcisaTurdoauediflat:dequolicOppianus;

Iulides Si Percar,Channi, Turdi^ uirentes. Et Ouidius;

1214 De Aquatilibus.

Tum uitidis fquamis paruo faxatilis ore.

Sed eft m uulgariT urdo magnahallucinatiola qua tibi magnopere cauendu eft.NecJ em'm Glau
cus pifcis(quem Mafsilienfes falfd Vmbrinam, Veneti Turdum nominant)uerusTurdus mari,
nus dici debet. Vndantes enim in tergore ac tranfucrias lineas geritt&T conium duabus , quas in
tergore SI circum fub mento gerit, pinnis refert. Sed qui inter Genuenfium Lagionos peculiari,
ter T urdus dicituricerte is quidem merito turdus eft, ex eo potifsimum uocatus , quod cum eius
color ex rufo in melinum uergat,ad uiridem tamen inclinet.

8 Squamas habet tenues SC frequentes , geminantibus in medio puntftis nigris, rubris, 6d alijs

per totum corpus diftintftasrPinnam in tergore continuam, mollem, & ut cardui folium lacinia.

tam,neruiso£ftobencfultam:Caudamlongiufculam&;fubrotundam.OsafpeiSuparuum:quod lo

tamendum aperit,grandem oftendit capacitatem.Lingua eialba eft.Maxillas habetdentium lo=

coafperasatc5horrentes.Primoafpe(SuPhycidem,hocefttincamfluuiatilemrefert.Pinnaqus
huic ab ano ad caudam protenditur, tribus aculeis obfirmata eft. Qiise autem fub uentrefunt, for
tiutrinqiaculeorigent.

C Locuftas,Carides,Sparos,Crangines, Sargos adhuc paruos uenatur.

8 Stomachum habet figura oblongum, per uentrem extenfum , pylorum permultis apophyft.

bus obfefliimiinteftina nodis diftind}a,8C ter ut tuba quaeda rcuoluia. Hepatis lobos habet utrin.
que aequaliter difpofitos.

r (A) Carne conflat molli K laxa,alias tamen fapida.PIinio medico lib.y.cap. i$.Cychs(melms cich.

Greco nomine <iic«»r)appellari mihi uifus eft, quem aitpleuriticis maxime conuenire.Eft e. lo
nim pifeis molli carne 8C natura humidus SC digeftibilis, inquit, quem SC Ptifanamarina uocant.

DE TVRDORTM GENERI BVS,
Rondelctius,

T «rdm r, V trim admodum, minus tamen yuam tertius.

5»

Turdmm gen N V N C ad turdos ueniamus,quorttm multa ftint gencra,uaria nomina , tanta^ colorum ua=

(icra^Mlta rictas, utinqs creandis lufifteuideatur natura. Turdorum complura eflegenera.utinquitColu'*''*
mella, Si eorum uarios admodiim colores efte exfingulorum deferiptione, perfpicuum fiet.

A PancratesapudAthena:umlib.7.authorcft,multisnominibusappellatumfuifleturdum,a<:

Nicander vocat, {cognominat hoc uerfmH nstgat/, Sniygdw mAvmvitei/: ) etenim o-o».
jof/, molit» nuncuparunt: Athenaeus ex Ariftotele (tiAtwosjxmj/.id eft,nigris maculis iniignem’ ; fed
potius TtoinAi^tcny dixerim,id eft,uarfjs notis diftimftum.Si fte apud Atheneeum legiffe uidetur
PhauorinuSjiSi Euftathius.)K(xi» nomenfrequentius fuit,ut auis,ita SC pifeis. *ixM ab Atticis SC
non ntytae dicitur, ita fuadente ratione.inquit Athenteus lib.y. fceminina enim ini* antei*, alte,
riim 1 habent, ut <rxia*,(rTO»i«,KS»i*,i5i/'6m«,*(t(li*.qua uerd in 1« delinunt non item, ut «ixl», Tjoi.
}.l»,o(xixl».Latini turdum nominant, Noftrates,Prouinciales,Itali, Hifpani turdo , Galli Vielle. r,
(JnjraJuodetimum turdi genmfrmatim Fiette nominat : undecimum uero fecutiariter a quihufdam Durdo uo'. ’
tari jcrihit.)

lam turdorum qui folo fere colore dilFerre uidentur,omnes fpccies ordine recenfeamtis.

A. TurSatpi Primi generis cum fecimus,qui a pluribus turdo diciiur.-qui notas etia iniigniores habet qui

***• bus a quouis nullo negotio difccrni poterit.

B Eft autem non admodu difsimilis cynado, Uinxdo,) minor paulo Si latior, ad auratte figuram
accedens,dentibus recuruis.pinnaru fttu,numero^ exteris faxatilibus fimilis : labra habet craf.
fa Si rugofa,cauda no in duas pinnas fed in unalatam definit, qug maculis nigris et rufis Infignis
eft.In reliquo corpore colore eft uario,unde milss diaus. CPriuatim infra undectmuuulgo in Promneia
Mnol,quafi molsf/ uocari Jcriiit.)'DotCum fufeii eft,uenter ex albo liuefcft. Pinnx ad brachias atirex a
funt.ad podice et in tergo flaue,nigris cjriileis^ maculis afperfe.Oculi magnifunt rotSdi pars
oculis fubiciSa uarrjs coloribus eft illufiris.Partibus internis ab alfjs faxatilib.no multum differt.

Carne

DeTurdis. Lib.IIlI. laiy

Carne cft tenerrima &: friabili. Ob infignent teneritate a multis negligitur. OptimUs affus in r
Craticula uelinfartagine cotSus.Refrigeratus firmiore cft carne. Exaceto uelmali arantijfuccp
edendusipriufquam coquatur fale confipergetidusjUt gratioris fit faporis, ,

Turdus 1 1. Tam, colore ex tiirUi airuleo.

S E C V N D I generis turdorum is refle cenfebitur,qui a nobis difiindJiohis gratia Pauo nun ^

cupatur.Hic priori iimilis eif^tnaior tamen plerunque.Colore ex uiridicxruleo,ucl indico , cos
lorem colli pauonis referente in pinnis omnibus, SC in cauda.Hinc paUbnis nome pofuimus ue=
teres imitati, qui merulas SC turdos auium nomina pifeibus dederunt, cum liceat cuiuis rebus a^

nonymis &: notiis noua nomina ponere. r „

CarnecftmoIli,friabili,tenera.Vifcidialiquidhabereuidetur inter faxatiles, »

Turdus I II. prxeifue uar'ms,uiridis magna ex (ane,&c.

TERTII seneris eftis, qui Minchia di Re (ideSC ferculum regium^ ) a nonnullis appellatur. A

SuDcrioribusfimilis,colore uerd difpar.Eft enim uarius admodum, uixtj ullus eft , qui plus

res colorum differentias habeat. Viridis eft magna ex parte,fed pundis purpureis,caruleis,m-
4*® dicis dC alHs confufis coloribus confperfiis. Pinnae ad branchias flaux fiue rufae funr,ah2 omnes

cartiincKruIexfunt,partimuirides,partimrufe.Caudarufapunaisc:Muleisnotata.Bmnchia»

nimoperculapun(!lis8(:lineisrufls,finuofls,certisfpati)sdifsitisdiftin(fia.AdcouarqsSi:iucun

dis coloribus ornatus eft,ut pulchri nominefit dignifsimus. A Vuxher.

Carne tenera,friabili,delicata altjs non cedit.

Frequens eft Romat ac Antipoli Kin Leriho infula.

Turdus III I.Tficcacus uulgo ^uihufdam,d jimili colores uanetate.

^9

n V A R T t generis turdus narius etiam eft,dorfo m^grefeente, pinna eius uireftente, Ven.
tre a^ateribus fl£iefcentibus. A branchijs ad caudam Hneae uirides dutSs funt. Pinnarum quj
in uentre infima caerulea funt. ^

R

X

ni6 Dc Aquatilibus.

Huncnonnulli ex pifcatoribus noftris Perroquet.id eft pflitacuin,uocant, quod ea fit colo,
ris uarktate qua auts illa Indica.

r Similem fuccum gignit cum cacteris laxatilibus. Facile concoquitur, quod tenera fit fubftan
tiaSCiriabili,

T urdm F .colore aureo, latet alia al oculet ad caudam.

• Qjr I N T V M genus turdigObionem fiauum refert, hoc ab eo diferepans, quod lineam albS
du(Sam ab oculis ad caudam habet.Deinde maculis nigris,quibus afperfus eft gobius, carcePin la
1 na quoque unica in uentre,nequediuifa, quam habet gobius. Turdus ifte colore aureo eft nec
differt ab alijs carnis teneritate, ‘

Turdies Fl.fmilii quinto, fed lima carulea al oculet ad caudam, rta
Jlro a catiret diuerfo.

s E X T V M genus quinto omnino fimile , nifi quod huic linea ab oculis ad caudam dutSa
Hon alba eft, fed caruleatroftro^ eft longiore & aquilino. ’

Turdut VIl.C m dillui in ‘Prouintia,dorfo aureo uiridihet maculet conj^erfo,iSrcX!tiiciAthe»
ttxi uidetur.Al loc undecimuf colorum uarietate dumaxat differt.

f»

A SEPTIMVH genus a Prouindalibus cero dicitur, maxime Antipoli,arnoftri fpeciem una

turdi cero uocant.

B In faxis degit,pra;fertim litoralibus.magnitudine eft cubitalqcoloribus uarifs inftgnis dorfo

aureo,uindibus maculis confpciro,uentrecandicate,lineis rufis a:tortiiolis,nulloordinedifno.

fitis notato.T ales fere cernuntur buxi radices, uel iafpides.Labra uiridia fiint,branchiarum oner
cula purpureum qutddam habent. Cauda SC pinna: magna ex parte carruleie funt.

A. Kriti. Septimum hoc genus eife puto, quod ««eis ab Athenaeo dicitur, undecero fecerunt noftri

Surpicatusfumaliquadolocumhuncmcndofumeire,e<:pro*»eltlegcndum«ivM*earationead*,; ‘

dudus,quodneminem unquam ex his qui dc pifeibus fcripferunt , pifcem fic nominaife merci
mliem.T um quia hoc loco cum de fcaro dixilfeqcomode id eft,turdu fubiuxifle uideref.

His

;

DeTurdis. Lib.IIlI. 1217

Hisfnquamrationibusmotus,diumeafentemiapermanfl,ut«ixAtulegindScxifl(marcm,Cum
utro quxfequuntur, accuratius confiderarem.omnia, quae hlcdicuntur, parum turdis omnibus
conuenire animaduerti^quae cauia mihi fuit mutandae fententix.Locus fic habet apud A thenacii
lib, 8.H 3 lauijrfAv» aseis «7reaoG({*©',Sl«5iaj»s,SlJs»(«e)fft,«3 myma (3 (ri<«x^.Cetis quae dicitur F

tcner;eeftcarnis,aluo facilis, ftomachograta/uccusipfius incraflatSf abftergit. Praeterea obfer»
uaui Athensum de multis pifeibus mentione facere,dc quibus altj omnino tacuetuntiut mia

MuS-jde coracino albo, de melanderino. Item Plinium de ichthyocolla, de lucerna, de cornuta,
de quibus nulli ali) meminerunt.Idem fecifle Aelianum confiat. Porro multa ab ijfdem efle omif
fa,qua: a nobis diligenti difiertione Si experientia,ar a peritis pifcatoribus percepta, literis man
19 damus:quod etiam fpero multos poft mefatfiuros efle. Qiiare,ut ad rem redeam,ic»eis legendu,
non «('xM ;eamcp efle putamus, cuius aconem praefiximus.

Turdm FIILfe^nmQiiitS^ Cmdi)finfimilis.

o C T A V V M genus a ieptimo nonadmodu differt: eft enim eodem iere modo uarium,red Ii
neas multas habetin uentre fefe interfecantes. Carne eft alijsfimilis,

Turdm IX.oSmofcnfimiUs.

4»

N o H V M genus fuperiori fimile eft, nift quod lineam candidam habet a branchijs ad cauda,
alias multas confufas,obh'quas,ut ceris, qute aurei funt coloris: alioqui colore eft uario , uiridi dC

flauefcentc. ^ ,

A quibufda gaian(jjc»« & undecimtigmmi^mhefdiun)ikit,Jo altjs bille,a noftratib. meneftrier,
hoc eft, tibicen: quia uarijs eft coloribus tibicinum ritu, qui uerficolori habitu uti apud nos folet.
Carne eftteneraK friabili.

T «rduf X, Vmdis,

B

A

B

decima Turdorum fpecies colore eft uiridi, extrema operculi branchiarum Si pinnarum ®

H M

218 De Aquatilibus.

licntris purpurafcunttoculi rufi::uenter cx albo fIaucfdt:ore eftparuo labrfs^ parufs* Elufdcm
fubiiantise eil cum alijs.

Turdui X L((ilortruhric£.Colbrum U4rmati tantum d feptimo difftn.

VNZ) E cr M VMTurdorCi genus eft,quoda«nol(/of'?f^«4/4mo/«w)’noftriiiocant,quafiK<o-
eft,uan'um,( primum fuprd priuatim cuoAsf/ nominat:)alij gaian, i^uodnomen etiam nonoge^

neri auidam attrihuunt:)i[v\ durdo,

Bft autem inter turdos maximus, ad lupi cubitalis magnitudinem craisitudinem accedit*
Colore eft rubricae, qua noftripro terra Armenia utuntur,multis nigris & liuidis maculis refper
fus cft.uentrc cft plumbei coloris,labris magnis. Colorum duntaxac uarietate a turdo feptimi se
neris differt.

Turdum Xll.in Trouinciauulgo f^ielletcapiteaeruleOidorjQuireJcit'^
linea uiridi d hranchijsad caudami&c»

•A 5 E D &;hic in turdorum genera referendus mihi uidetur, quiuulgo Vicllc(d*«^rd Turdumin^^
genertyd Galla Fielle uocari fcripfit ) dicituruiequc enim minus uarius eft quam czcrcri lam defcripti.
Capite eft caeruleo, dorfo uirefeete. Linea uiridis dC tenuis a branchijs ad caudam dudaeft,in cu*
ius extremo macula eft rotunda, paulo fiipra caudam.Veliquo corpore eft rubefeente. pinn» ua*
riae/ed maiori ex parte purpureae.

rurdi genm Hos omnCs turdos appellauimus,tum quia Columella turdorum complura efle genera (cri-

mltiplcx cur pftt,tum quia nomina quibus a ueteribus omnes ifti diftincfti fint,non reperio.Poftremd nunc a-
fecerit, nomine quam turdi non appellantur propter magnam inter fc affinitatem. Quibus addudlus

generis turdorum fpecies duodecim conftitui. '

TVRBINES. LegeStrombi.

COROL1-AR.IVH I. DE TVRDO SIMPEICI.
ter , & m genere.

* Pifcem afellum non a corporis limiluudme,fed d colore dicimus , ut umbram atqueturduni.:
author M, V arro.Quan^ autem turdi aucs priecipui funt faporis; 6^ pifces quoque turdi, ut fa.;.
xatiles pleriqi comendantur.non tamen a faporis,fed coloris ac puniSoru iimilitudine pifeis hic
nominatus cft,(icutai merula,quodIouiusannotauit. KixA», pifeis marinus, a:auis,Hefychiusj

5 Varinus. T iirdus pifeis ab A tticis «ix^siEuHathio uerd tefie lingua Dorica xiyinx uocabaiur;
quam linguam Syracufani imitati etiam xi^hM dixcrunt.Pancratcs hunc pifcem aliter etiam xm
giy dCicwMlw dici fcribit.fed notandum eii roti/f oji alium quoque pifcem ab hoc longe diuerfum elfe
ac dici, f yide Jit^rd in Sauro^& in Lacerto^juo utrm^us elemento initiali') Animaduertendum item Co-
racinum quoque xxmIw i Numenio.&fcarumixciati/ a Nicandro uocari; Si propterea KiyAi» co.^
gnomine potius quam proprio nomine «oAiii/ dici; idcp non inepte , cum uarius pifeis iit; unde

6 turdus Latine dioitur.propterea quod aluo uarius,ut turdus auis iit, Saluianus. ^ Merulam
in eodem genere maiem,cichlenucrd(id eti,turdum)fa;minam elfe, Oppianus tradit. Vide fu.
prain Corollariode Merula. Nos Oppiano affentiendumnon credimus, nam prarterquam
quod authores omnes,bos pifces nonfolum fexu,fcd fpccic etiam feparant, reipfa quoque ita c&
fedemonftraturiquiim tum merularum, tum turdorum,alios femine,alios ouis refertos elfe uer.

(r) notemporeconfpicianius,Saluianiis. Ciclaseftpifcisquidanicarnesmolleshabcns&humi
ttifxna manna das, facilis conco(5u;qiiem aliqui ptifanam marinam uocant,ut Atexader in capite de cibis pleu

riticoi umfcribit.Syluaticiis. Bellonius non ex Alexandro, ied Plinio medico lib. cap. i; ea- &S'
dem uerba citat, &: cyclas per ypfilon feribit. fed utrobique legendum ell ciclile, i Grieco «i|xA«.

• ■ Sic enim habet Alexander T rallianus lib. 6, capite de tiicSu pleuriticorum: Si teger oifirmusfitj

d

DeTurdis. Lib.IIII. 1219

K dbum faftidiat.afllimat licebit de pifce.prarertfm turdo, uirium ratione habita.eft autc hic pi»
fcis K tener, & humidus,conco(Su faciliste^ fi forte ipfain ptifanam marina nomines, non erraue

ristaded recrementi expers eft alimentum, quod ex «fa capitur.

Itali,Hifpani,& pleriqjalijTordoappcllant,Saluianus. Venetinuncpifcem merulam falfd '“W*
nominant,MalTarius. Turda pifcem Ligures afellum, Rotnatli fcarmu &C merluzum appellat,

Niphus infccundumhiftorite Ariftotelis, turdumcurn afelloimperitifsimeconfundens. Tur
dum a; Merulam Mafsilienfes promifcue Roquaudos uocitant ; Hifpani &C Sardi adhuc utriufi
quenomenLatinumretincnt,Gillius.Roquaudumautemdeflexit a Gallico Rochau,commUi>
ni ( ut Rondcletius fcribit ) faxatilium nomine. Merulam pifcem pifcatorcs nonnulli Galliae
' tourd appellanqnondiliinguentes turdum a merula, Rondcletius. Idem in Gallia Narboneni!
coracina quoida durdo uocare tradit;Bellonius etiS chromin fuu a V enetis falfd T urdScun T ot
dio)nominari fcribit. Gallica nomen Vicllc,a Grsco cichla ucl cichela non abludit, f Cobitin
fluuiatile barbatulamiqua inter Gobios defcripfimus)quida non probe' turdu faciunt.nec^ enim
maculatu uai ictas ad imponenda hoc nomen fatis eft,8(: turda conftatmarinucfle pifcem. Nos
Germanica ei nomen fingemuSjPimtCiftji^ija pundtis di maculis quibus diftinguit.iic & pun
tcrm0Ucn,&i alia qusda animalia Germanice denominant, nominibus copofitis a punfloriS ua-
rictate. Vel TKr4metfif(ti.na1Kr4mcmogci, turdus eft. Vel (^Dcerttelfel: na turdu minorealte
rum Germani trojiel ueltreffclappellat.iTrolTuli ab Erafmo Stella nominati,qui apud Borufi
fos partim in lacubus,partim in aftuante mari capiant, qui fint ignoro.) Vel, ©eepf4iwcn, id ell,

<5 Pauones marini. Rondeletius quide fpecie fecunda de fuis turdis priuatim pauone nuncupat. Pa«(i.

° Romani genus omne pifciu coloratorij, nomine pfittacfpauonis, turdi, uel mcrulte(minus rame
redieluocare confueuerat,Bellon. Nos plura de pauonis inter pifces nomine dedimus fupra,ele
mento P.pag.Sit. Vel communi faxatilium nomine, ©tcmUttgtcm 4Kiier Gteinlin^cn : ut
etiam Galli Rochau.

Turdus 5C merula(pifces)in Poto defuntjPlin.^fPifces ex alio colore in aliu mutabiles funt, ®
utturdi,mcrula:, Aelian. Turdi,merulg etfquillacnigrefcnt ucretpoft uer albedinefua recipiat,

Ariftot. Sunt quardatiaoeosiKOT.ut turdus, Arilloteles citate Athenaeo. Ki^a« auis eft, & pifeis
miKi?iosixTK,Str7i€]i i KsWif oSpttossJsTut, V arinus. hunc pifce uocari, aut potius cogtiomi

nari a coloris uarietate,iamfupra didru eft. Numenius turdis a colore epitheton fecit Ktuat^ttt.id
•o eft,purpurei;Eratofthcnes -nifusiAx dixittid eft,nigricante,uel uariam. Pancrates nixaielt*,

* nimiru ut Homerus om-m larnii. ^ T urdo quaternae branchix duplici ordine funt, nouifsima
excepta, Ariftot. Turdi funt fubuiridi colore frequentibus guttis(ut in uolucribus uidemus)
liariegati atej inngnes,Iouius. Turdus pedis longitudine non attingiqbranchijs quaternie, no.
uifsiinaexcepta,forma tincae proxima:colorcfubobfcuro,fed guttis purpureis Sd albis in uentre
diftind}us,ut turdlis auis,a cuius colore pifcem hunc dieSS M. Varro putauit, Maflarius.

Ariftoteles cu marinos pifces in pelagios et litorales diuidat, inter litorales turda,gobione,Kc. t;
di omne faxatile genus c6numcrat.Et rurfus cti marina litora aut eoenofa,aut arcnofa,aut faxofa
finttin faxolis folu litoribus, turdus nafcif & degit. V ndc ture faxatilis efle dicit; ut author eft ide
Ariftoteles alibi,inquies:Saxatiles,ut turdi,merulat et perc*. et Columella dicestSaxatiles didi

funt,utmerula:,turdicp.etPlinius:Saxatilm turdus Sfmerula.ctalibitTurdus inter faxatilcs,Sal
uianiis. Dibclesetia apud AthenjiS turdos faxatilesfecft. Ofipianus no circa qualibet faxa,fed
mufeofaialgis et mufeo repleta,Lippius interpres pcn'«,no rede murices conuertiCeas uerfari ca.
nit:et fxJivks cognominat, id eft,leues K celeres, f Turdus non folum alga palcitur:fed carniuo
rus' etiam eft.pifciculis enim,fcpiolis,loligGcuIis,at(J minoribus cruftatis uefeit. V agabudus no
eft.necj logius a faxofis domiciiijs fuis recedere foleqSaluian. ^ Coniugatim mares cu foeminis
conduntur, {Utent hyeme:^xo mejo enxm frtificitrt folini,ut & exteri faxxtiles, AriJloteUs.)

Oppiani ucrbaCex Halieuticorum quarto)quomodo capn-intur merula: dC cichla:, recitaui fu. »
pra in Merula E.fed cichlas ipfe eo loco merulas foeminas appella t,no fpecie propriam, f Saxo
fummare optime faxatiles pifces nutrit, utfuntmetula: turdicp, Columella de pifeinisloquens li
' bro 8.cap.i6. Btmoxcap.i7.Turdicompluragcneramcrulast5,8fc.includemus.

Merulis di turdis comunia multa,quod ad alimenti rationem.protulimus fiipra inMetuIa r. i
pagina 644. Galeni de his alijscp faxatilibus fententiam integram reperies in Perca marina F. Separ crji!».
Diocles turdos merulascp,faxatiles pifces di («tAaHsmsnseSjid eft, mollis carnis efie fcribit: Mne. “ritu,
fitheusdiftinguereuidctur,utinMerularecitaui. Alexandri Tralliani fuper alimento ex tur.
do fententiam, quserc fuperius in A. Turdus non folum mollem fiue teneram , fed friabilem eri*
am carne habet,uti experientia monftrat,atcp Galenus edocet, dicens.-Saxatilibus omnibus caro

«neft ^ alqs pifeibus mollior atej friabilior, ftacg boni fucci eft,K cocodu facilis; 8f ualetudinarijs,
atcnipfis etiam a:grotantibus,ficut8f reliqui faxatiles, cocedendus.Saporis etiam fuauitate apud

uberes comendabaf turdus:quod innuit Columella,inter pifces praeftantiores, (ciuoru precia, in

quit,ui<rent,)pifcinisincludedos eum adnumcrans.etPliniuscofirmatjhisuerbis: Turdus inter

(axatiles nobilis. Idem coprobare uidef apud Athenxfi Nicander turdu cognominans otWi/.

^jixm\Adno\tiiaiii<iHitip«hemnoiiifm%amgkr^fi[cii^ertinet:[eifimplmm^i:ctnulti!mminibm

af pelUrioftinilit,M & Timcrutes Arcas mttrpretamr,jcnl!ens mttws ivittsun hBAbiSJ •rtiiJtlyp.tu/,&c,'iHiic ue

f o xtate nofira nullibi fere admodum fuauis eft,aul multa exiftimationis, Saluianus. Ei mcni«
Ia & turdo mollis caro eft,qua9 probum creat fuccum : qui tamen per halitum facile digeritur,
necp copiofe admodum nutrit , V uottonus ex Oribafio forfan aut Xenocrate. Scari , turdi K
gobij, tenerrimi quidem funt,K facillime fecedunt; alimentum autem plurimum robur^ corpo»
ri addunt, Aetius in curatione colici affeflus a frigidis K pituitofis humoribus, uidetur autem le
gendum cum negationemon tamen multum alimentu nec robur corpori addunt, Gariopontus
inter alios pifces hydropicis turdos quot} concedit. In epilepfla ex pifeibus exhibeantur , qui
fuperfluitate uacant, ut pfetta,turdus,CKixA«:interpres Latinus nonbenetranllulit,fturnus,)Tral

—CTI , .'_e= Rtr.,. rj : • r.

Apparatiu, liantis. ^Turdummarinaquouismodocoques.Airus,finapiumrequirit,PIatina. Aegrotanti lo

bus in aqua,uel albo iure, elixus aut alTus apponi debetifani uerd eo etia frixo uti folet, Saluian,
Circa pifeis huius uocabulum 3C Latinum Turdus,& Grtccum Ki^A», Philologiam dedimus
in Turdo aue. f T iirdus pifeis nominatur etiam a Quintiliano libro 8, K ab Ennio in carmini»
bus.qute citat Apuleius Apologia i.ubi codices noflri deprauati funt: nec expreffiim habent no
men regionis in qua pifeis hic lautiorinueniatur, ««iyA» soej»»

rwf/jHefychiusK Varinus. KoxA» apud Pollucem 6. g.nomen corruptum pro «ixAs.uide fupra
ad initium Corollarij deElope,pag.4i9. osiomsus^JifX

(ilrdlr Kix^cu, Varinus.led primum pro lego MtfAffds. deinde nomen corruptum

mutilum ue fufpicor ; aut fi corruptum non fit, quidem infirmum & imbecillem flgnifi»

cat Hcfychio,)pifcem tamen a turdo diuerfum fignificare. nam apud Athenjum(unde nimirum lo
Varinus aut alius quifpiam defumpfitlEpicharmi uerba haec legimus: Bit(r&tt/&i!lr,«ixAiK ts Aa»

alia le<51io,6sreamelior, habet Vide fuprainBambadoncs,pagina 14J,
Berziticon, pifeis didus turdus, Syluaticus. a quo etiam Verziticon pro eodem pifce,in y . ele»
mento fcribitur.id uocabulum cuius dialedi fit nefeio, Romani quidem fpeciem Turdi Verdo=
ne a uiridi colore uocitant.

Turdum acoloredA/s/ta cognominat Numeniustini^iffiirlit, EratoflhenesiPancrateSjwie^ac.
^fNicanderxixAfw OTAi/iri/(t»i/ dixit, quod pluribus nominibus appelletur,fiuequis unifpecieino

Epitheta^

mina plura,fiue diuerfis potius turdorum formis plura diuerfacp nomina tribui interpretetur.
OppianusyxArfto': Lippius uirentem uertit: melius leuem interpretaturus ; fiueleuem quod ad
motum 8C agilitatem pifeis, Cue quod ad nutrimenti ratione accipias. KiyA»! </'’ t|«ss «frafus i4‘ jo
jrtTHss Kt«ar£7joasity7«foo-H9i/Jhl«t,3yde/'(«s3’u£>fa7im,MatronParodusindefcriptioneconuiuii At
tici.-tlbi v-fiiriTiIas uidetur pofitO pro i^-mnss carminis caufalut turdos pifces dicat , qui leuibus,
uarijs K celerrimis in mari circa faxa natationibus ueluti uolare, & Thyadum ( id eft Bacchara)
infiar difeurrere uideantur. interpretor iuueniles &f uiribus uigentes,

TeiyAnt K!t A«s » «&, «su xijiMs i((tA«s: ralms »> j/ «vSf «x »c ifa, AAj<s n AiTratfS me»

f«7j9«n’ ofiyiteiii;, Coquus apud Sotadem Comicum.

COROI-I.ARIVM II. DE TVRDIS DIVERSI J.

TVRDORVM plura efTe genera, (inquit Saluianus,)res ipfa declarat; licet folus antiquorS
ColumellaCquod fciamus)id notaucrit,inquiens. T urdi complura genera includemus.Quot au= 40
tem & qualia fint, uti nemo (ueterum) explicat, ita haud facile eft explicatu, quamobrem id nunc ^
operam dabimus,ut quo facilius atc} clarius effici poteft,explicentur. Primum igitur prjcauen
dum eft, ne omnes piduratos pifces (quod ichthyopola ubiq; fere faciunt) Turdos uocemus, no
folum T urdos ipfosCqui uere,ut mox dicetur,pidi funt)fed Percas etiam,Hiatulas,Fucas,Merti
las,Pauones,atq! reliquos depidos pifces,T urdos perpera appellantes. Hunc autem errorem fa
cile euitabtmusjfi ueterum authorum teftimonio(ut infra patebit) Turdi pifeis aluumTurdi auis
mftar,uariam fiue mactilofam elTe animaduerterimus. Qiiamobrem qui tiariam aluum non ha«’
bent,T urdi non funt. V erum cum pifeium, qui aluo funt uaria , qui^ uere Turdi dicunt^ plura
(ut diximus)fint generanit quot fint,&: quomodo internofei debeant nobis innotefeat : commo»
nendum eft,primaria eorum diftindionem ex corporis figura att} magnitudine defumi. Vndefa
duo eorum prima conftituunturgenera.Nam aut minor eft Klatus Turdus, cuius effigies odo-
gefima fexta noftra eftiaut maior dC oblongus,cuius imago eft odogefima odaua. (Hxdua a S4I-
uiamprofofitx turdorum icones, ^uihts cum ex duodecim illis T^ndelecij turdis comenUnt,conftderandum leSon
rehnquo.-)Et quemadmddn maioris diftindionis gratia hunc maiorem, illa uerd minore tiirdu an
pellare pofliimusiita non folu utertp proprijs pingitur coloribusifed rurfus eria maior (ut in eius
deferiptione demonftrabittiDcoIoru uarietate fubditiiditur in uiridem,a rubrum: ita ut tria fint
turdorurn genera,minorum unum:maiorum uerd duo, uiride fcilicet & rubrum

Minoris Turdi Porro cum minorum turdorum genus a maiorum genere non foliim coloru uarietate fed e

^ magnitudineCiit diximus) differat, feorfim utriiifi} deferiptionem tradendam du»

ximus,aminori exordientcs.MfnorigiturTurdusroftrocftratisacuto,oremediocrf dentibus 60

tialidis.rectirtiis atq; ferratis.labijs^ crafsis:oculis magnis , SC aureo circulo pupillamambiente

infigmtts,Pmnsutrini}binacofpicitmf,du£adbrachias,aalijdujlnuetre,unafcilicetutrinc|j

In dorfo

DeTurdis. Lib.IllI. 1221

In dorfo ima fingularis erigitur pinna, fere ufque ad caudam dedutSa. Imo etiam uentri alia una
fingularis SC minor a podice fubnediitur. Cauda quoque in unicam latam pinnam degenerat.
Ventriculus carnoftis eft Kamplus. Inteftina etiam craffa&lata funt. Hepar pallet, ei^alTuta
eil fellis uefica. Squamis mediocribus tegitur; SC latiufcultis pifeis eft , minori tinca: non abfimia
lis, atque totus piduratus. Caput enim, dorliim, cauda atque pinnte, ex cineraceo nigricant : la*
tera uerd cineracea, K uenter fubalbidus linentibus maculis ilullo ordine inter fe permifiis T ur»
di auis modo,confperguntur. Vnde iure diuus Ambrofius turdum aluo uarium appellattatque
ab Ifidoro Hifpalenii T urdus albouarius uocatur.-ni forfan, ut arbitror, ad diui Ambrofij cenfu=
ram, aluo uarius, corrigendum fit. His tefiimoniis pifcem noftrum, uetertim Turdum efle, cla«

W re fatis conflat. Nec Arifioteles dicens; Mutantur colore pifees qui Merulae SC qui T urdi appel.
lantur tuere enim nigrefeunt , pofl uerdalbedinemfuam recipiunt, huic noflrae repugnat opi-
nioni ut alicui uideri poffet ; propterea quod hic nofter pifeis toto anni tempore nigricat, nam
haudquaquam aliquo anni tempore turdos pifees albos reperiri , credendus eft arbitrari Arifto«
telestquumhoc falfum efle experientia dC pifcatorum confenfudeprehendatur, fed id folum in«
telligit ipfe.quddcum Turdi reliquo annofubnigri, flue ex albo nigricantes appareant, uerno
tempore nigriores confpiciuntunquod uti uerifsimum cft,ita non dedecet illam fubnigredinem
huic nigredini colIatam,largo loquendi modo,albedinem appellari ab co.Magnus pifeis non eft
Turdus ifte.r.ird enim palmi menfuram excedit. „ . . .

Alter uerd Turdus,qucm diflinflionis caufa maiorem uocamus,ficuti ore, dentibus, labijs, Hiioris Tunit
10 oculis, branchijs, pinnis, cauda atque interaneis deferipto minori fimiilimus eft; ita ab eo corpo
ris figura, colore atque magnitudine plurimum differt. Non enim tines inftar lats figura eft,
ut ille fed oblomrs; nec eifdem depingitur colowbus. Nam cum hic maior coloris ratione du»
plex ( ut diximus ) fit, neutri cura minore conuenit color, horum nanque unus ( quem Romx
& TordoSi Verdoneappellant,)totusuiridis eft; alter uerd fubrubet. Etuclutihiduo maio=
res rebus reliquis fimillimi funt, nec nifi uiriditate & rubedine internofeuntur : ita utriiifque
dorfum maculis parttis, rotundis atque caruleis confperfum eft. V enter uerd Sil latera liuenti-
bus maculis confufe permifiis (Turdi auis more) infignita conlpiciuntur ; qua una nota minori
Turdo fimiles funt , atque Turdi dicuntur. Differunt poftremd a minori &C magnitudine. .nam
cum illedit didlum eft) palmi menfuram non excedat, hi ad cubitalem aliquando excrefeunt ma«

J® gnitudinem.HKc omnia Saluianus.

7)e Turd^ 7^ndektij,/ecun^o,^uart0yfeptmo,decm(}&mdecmo,

Rondeletius fecundam Turdorum fuorum fpeciem, Pattonem nominat. Bellonius piicem secundm.
quem in Gallico libro Pattonem uocarat,inLatino fuo de Aquatilibus opere, {impliciter tur..
dum nominat: dC Roma: Papagallum ( id eft Pflttacitm) itocarifcribit. Rondeletius uerd T ur=
dum quartum fuum in Prouincia ttel circa Monfpelium , uiilgd Percoquet ( id eft Pfittacum ) ^
appellari meminit. Super Pationis quidem nomine uide qiis fcripfimus paiild ante, CoroU
lario I. de Turdis, ad finem fegmenti A. SaluianuspifcemRomauulgdPapagallumdiiftiim
4« ob oculorum uarietatem , a diito Ambrolio & Ifidoro Hifpalenii Pauonem ttel Patitim uocari .
putat, SCc. (Cuius corpus fere totum itiret, fed inaeciitali uiriditate , maculis pafsim , rubentibus,

&C coeruleis nonnullis quam plurimis diftimSum; figura tines lacuftri non abfimili.) Lege fiipra
in Scaro uario,ad finem pagins i ooj.Bellonij quidem turdus,idem cum Saluiani Papagallo,uel
plane ftmilisuidetttr.

De quarto Rondelettj Turdo, iam proxime quaedam diximus , quod ad Pfittaci nomen ei ogartiit,
attributum. Huic autem cognatus uidetur pifeis , cuius imaginem , qualem V enetijs ( ubi P or=
ga,fibenefcribo,uulgduocatttr)na(ftus fum. Colores inpicftura admedata,huiufniodi fere
funt : Dorfum Klaterum dimidia pars fuperior , fitfci funtcoloris,maculis crebris fubnigris iia»
rianttbus. Lines tres aut quatuor crerules a branchqs ad caudam tendunt. In oculis circuli duo
yo aurcipupillam ambiunt, inter quosmediusunusfufcicoloriseft. Cauda etiam maiori ex parte
cceruleiis eft; qui color etiam Initio pinnarum ad branchias, SC in capite circa infraque branchi»
as apparet. Eodem dimidia pars dorfi pinns anterior pulchre pingitur: pofterior uero pars currt
flaua (it, coerulei coloris maculis diftinguitur. Laterum pars dimidia Inferior flaua eft, SC raacu»
iis fubruffis uariatur. Pinnae ad branchias fufcaetbinK in uentre.Si: una a podice, flauaefunt. Re»
liqua apparent. '

Fide icottem T^ndektij T «rdo jmm fsjumi.

1222

Se^timiu.

timmui.

Septimum Turdum fuutnRondektius,utuu!gd in Proliincia cero dicitur ‘ita eundem eHe
fufpicaturceridcmC>i«e<W«)Athentei:qucmfolumliuiuspifcishocnomincmeminifle putat.Sed

alios etiam authores ceridis mentionem facerc. K diuerfis modis hoc nomen feribi, indicauimus c
nos in Ceride,eIemento c. pagina ai6. Piinius etiam medicus uidius rationem prteferibens ™
ijs, quiintemperie calidiore hepatis laborant, coflyphum&ceredampifcem eis ofFcrt, citante
Bellonio. Legendum eft autem non ceredam, fcd ceridem. nam Trallianus in eiurdem /ntempe
riei curationetQili uerdiinquitjcalorem habentIeniorem,ualidas^ uires , ijs lupus, orphus, ce«
ris,& ilicium ex ea paratum exhiberi debet,&:c. Item in hepatica dyfenteria ex frigida intem»
pcrie:Bx pifcibus(inquit)utiliter datur turduSjColTyphus, ceris, chryfophrys, & omnium maxi.
me mullus. Idem nimirum ell pifeis Scirrhis V uottono dieSus, circa nuda faxa debens inter
ignotos ab eo numeratus. ^ ’

Deci mus Rondeletij T urdus,uiridis,T eragus Ouidi) forfan fueritide quo ille in Halieutico
fcripiit;Tum uiridis fquamis paruo faxatilis ore. uidetur autc pro fquamis legendum Teragus. ,
Vide fupra in T erago,fuo loco. Eft quidem tertius etiam Rondeletij Turdus magna ex parte
uiridis, fed ore maiufculo, duodecimi etiam dorfum uirefcit,a: linea uiridis a branchijs ad catidS

tendit.

DeTurdis. Lib. IIII. 1225^

tendft. BellOnius quoque iam citatum Ouidij uerllim de turdo interpretatur, Saluianus Turdi
genus unum a tiiridi colore, Romae uulgo Verdone uocari docet, &c. ut fupra fcriptum eft.

Vidi ego ai idum,uel hunc ipfum,ucl periimilem ei pifciculum,uiridem,tenHCm : ore paruo,
per margines dentato.inferiorpars oris ultra fuperiorem parum prominebat.

Turdo undecimo Rondeletij —

fpecie fimilem cognatumcp^ pifc e
effe contjcio , cuius figura hic,qua

lemamicusquidamVenetiis depi

diam ad me dediqappoftii. Bello-
if, niushuncpifce fuis coloribus ex-
preiTum apud me ciS uidiflet, He-
patum futi elTe affirmabat ! (eft aut
Hepatus eius, alius ^ Rodeletrj;)
cuius iconem ipfe non pofuit, de-
fcriptionem uerd rcperies fupra,
pag. 4S8. V enetijs uulgd alig Lu
cium marinum uocant , ut audiot
fed cum fphyraenae etiam id nome
tribuatur , ti afellus quocp merlu»
cius,quafi marinus lucius nomine
tur,8d reipfa natura a lucio fl. loge
ditierfam hic pifcis hahere uideaf,
no placet eumhoc nomine appel-
lare.Belloniusa uulgd Venetoru
Sachetum,utetiamChanadellam,
indifferenti nomine appellari fcri-
bit.folo enim ( inquit) colore , qui
paulo magis in Hepato fufcus eft,
inter fe differunt. Bgo cuminBel
jo lonij fcriptis (antecp cum ipfo col-
locutus effem ) legiffem, V enetijs
Saccheti nomine tum hepatum,
tumchanadella, uocari, 6(hepatu
magis fufcum effe : pifcem , cuius
iconem exhibui fupra cum Chan-
na bC Chanadclla(pag.a.ti.)p Sac
cheto Venetijs ad me miffum,q>
fubfufcus appareret, hepatum Bel
lonij effe fufpicabar:quam ipfe fu-
^0 fpicionempofteaCut dixi)mihi ex-
cufsit.Pifces quidem hi duo 8d fpe
cie 8C natura loge diuerfi funt. Sed
dicamus de illo,cuius h!c imagine
proponimus. Piftis eft undiquacp
fcrme rubicundus, magis quidem
circa dorfum', circa uentrem albi-
cat. Dorfum dimidia fui pofterio-
re parte tribus maculis atris dein-
ceps notatur , ita ut macula ultima
yo caudam attingat. Oculorum pu-
pillam nigram circulus ruber am.
bit; is^ rurfus includitur cotruleo,
uti pid-ura noftra prat fe fert. Re-
liqua ex Hepato Bellonij petes.

An uerd turdorum generis uere
ftthicpifcis,non habeo quodaffir
mem: Rondeletij tantum Turdo undecimo fimilem aut cognatum effeut putarem, itmiuttwo
aliqua effecit,ut prominentia labra,color rubrica, pinns confimiles. Nofter tamen I«ior uide-
tur,Rondeletij oblongioriqui etiam(inquit)multis nigris &:Uuidismaculisafperfuscft;quasin
60 noftro non uideo,nifi quod dorfum ternistut dixi)atris maculis notatur. Itaque iudicium illis rc
linquo, qui pifces ipfos tradandi ad mare SC quantum uoluerint contemplandi occafione SC cora
moditate nondeftituuntur.

Visirawi».’

1224 De Aquatilibus.

Z)e dUjs quihufdum Turdorum generi ufjimltu.

Turdi nomen aliquos e uulgo Gallico Italico ue ad alios etiam quofdam pilees, (utmcrulam,
coracinum Si cliromin BeIlonij)imperitereferre, annotauimusfupra , Corollario I, De Turdis
A.in mentione uulgariiim nominum.

T urdis cognata uideri poteft Anthiat Rondeletij tertia ipecies, exhibita in A.elemento,pag,
64. Item Scarus eft uarius,eiufdem;quem dedimus rupra,pag. looa, Fortafsis & Pis

cusBeIIonfj,de quo pauca eiusuerbaretulimus, pag.Sto,

Sunt 3^ pifces duo Venetijs mihi depieSi , quorum icones hic fubiungere Turdorlim hifto»
riac uoluiiqudd utricp horum pifeium fpeciem prat fe ferant aliquam, (ex qua etiam faxatilem u=
trunij efle conijcio,)8i: colore fint uarioi Si: alia eorum uetera nomina ignorem. lo

Exhis maior(quem propius ad T urdqs accedere puto,quam minorem) Raina de mcr,id eft
carpa marina uulgd dicitur.ii modo reeSe hoc nomen a pitftore adferiptum eft, mihi quidem n3
placet. In eo cauda, 8^ pofterior pinnae dorfi pars rubicunda Si puniSis uaria eft. anterior uerd
a: maior eiufdem pinns pars,e fiifco albicat. Dorfum ipfum coeruleo utridi^ colore mixtis tin.
dium apparet ; uenter candicat : pars ad cauda: initium nigricat. PundJis toto corpore fubnigris
autfufeis uariattir.In oculis pupillam nigricantem circulus aureus uel croceus ambit : quem ali.fo
us fufcus,hunc deniij fubflauus circundat. f Minor uulgd Venetijs Luifolo diciturj fi bene Ie=
go adferiptum a piiSore nomen ; in quo plus coerulei eft , pratfertim in cauda extrema , Si parte

prona

DeTur.Ty. Lib. IIII. 1225*

prona tum corpore tum pinnisicuius etiam coloris intsculis circulus apparet, medius inter alios
duos albicantes.Corpus fere fufeum apparet, fed alijs coloribus pafsim modice admixtis , SC pun
diis quat magis fufea aut fubnigra funt uariantibus. Hatc ad piduras. Eundem aut iimilein 0«
ceano ab accolis Germanis, prtefertim Flandris, audio p«(len uocari, a uelocitate.flc enim pro»
prie appellamus nunciosprincipu,(aftandas flue angaros Perfice uocant,)qui equisdilpofiiis iti
nera accelerant,

T V R E s V L E,genus pifcium,Syluaticus.

T V R NE s uuigddiflipifces in Strymonefluuio Thracia:, nominantur aBellonio in Sin»

gularibus.

I* T V R s I o. Quatre Thurfio.

T V R T V R E spifees nominantur abAmerico Vefpucio. Recen
tiores quidam Latini fcriptores,ut d, Ambrofius,paftinacas pifces.turtu
res appellarunt, quos SdGracci trygones eiufdeauis uocabulo. Eum qui
noiira aetate turturem pro trutta pifce dixit,non laudo.

T T P H E E ab Athenjo nominatur inter Nili pifces,Ti/^A».Hefychio
&r Varino Typhlinus dicitur(Ti/$Arr©')pifcis Nili, & genus ferpentis.

Apud Ariftotelcm TeifAirm o^as nominatur, Gaza ctecilias ferpentes uer
lit,a redio fingulari Te$Ai»»j,utM)';jins.Puto 8d typhltena pro ferpete di»
ci; Nicander Typhldpem nominauit. Spondyle Plinij, («o»/!roio,)Ty»
phle uel Typhline antiquis,Bellonio ell, quae acus Ariftotelis Rondele»
tio. Vide fupra in Corollario Acus A. ad finem fere pag . i j. Ego cum a
folo Athenaeo & Hefychio,ut dixfpifcem hunc nominari inueniam,no
f anquam marinum, fed Nili incolam, in fluurjs,non in mari qua:rendum
dixerim.Et cu in fluuiis reperiamus caecilia: ferpentiifie enim Columella
lib, 6.nominat)non difsimilem , ni fallor,pifcem, de genere mufielte fiue
lampreda uulgd didis, minimotquem nofiri niinoug, id eft Enneoph»
thalmum appellant;Typhlen aut T yphlinUm appellari eundem quid ue
tatfquemfiin Nilo etiam degere fcirem, plane hoc nomine appellanda
contenderem.Hoc fi admittant eruditi, Muftelas quocp fiue Lampredas
jo maiores, Typhlas aut Typhlinos maiores appellabimus. Acus quidem
Ariftotelis, ut Rondeletio uidetur.icones duas,quales aCornelio Sittar»
do olim Cscilis nomine accepi, h!c exhibeo. Maiori fimilem fceleton a
dodiifsimo medico Michaele Parifio mihi donatu feruo,ea prope qua htc
pingitur longitudine SC forma,digiti fere crafsitudine : fed roftro multo
tenuiore, nec ita aperto ore, (fed ita fere ut in minore, uel ut Rondeletius
in hiftoria Acus aperiri pingit : minori tamen SC anguftiori longe , infe»
riore parte leuiterfurfum recurua,) folido.perfpicuo.Nullaficuthic pin
gitur,infra oculos prominente parte, Poft oculos laminte ceu branchia»
rum opercula apparent.Stris(in fceleto,puto etiam uiuo pifce, quod fic»

40 ca &: offea fere fubftantia conflet ) eminentfeptem , parte corporis fupe=
riore,qusliipra podicem eft.inferiore,quaternetantum:fquamis(autpo
tius corticibusiquibufdam eleganter ftriatis SC undiquatj annexis, ut nuf
quam dchifcant,integitur,Hanc fi quis T yphlen marinam nominare uo
luerit, efto: dummodo ueteres nullam eius hoc nomine mentionem fecif
Ce conflet. Aliqui in Italia homines literati hunc pifeem, ut Sittardus feri
bcbat,remoram efle conijciebanttalij mufculum fiue iulum. Ncutru pro»
barim’. Huic fimilem alteram fpeciem (Rondeletius quoq; duas pingit)
corpore SC roflro minore , uulgd in Italia Arzinarello uel Coaliotto no»
minari, idem Sittardus monuit,

50 TYPHEiNiDtA, Coracidia, Abramidia, Collia,8( Boridia nomi»
nat Xenocrates, citante Oribafio, in Capite de Salfamentis fluuiatiliu SC
paIuftrium,Sunt autem omnia hsc nomina diminutiua. unde &( pifcicu»
los parttos efle apparet, fluuiatilcs feu lacuftres , 8C iale condiri folitos.

Vuottonus Grsce nomimt,’n'f?itwii^,Aicc,Jicee/'^,’Oixx!c^. Hsc om»
nia(inquit Xenocrates)ftomacho aliena funt, difficulter^ corrumpStur,
&laluumfubducunt:utSilVuottonus,&Rarariustranftuler3t.mihiqui»
dem pleracj aluum fubducentia alimcnta,facilc corrumpi uidentur. Ad»
dit Vuottonus cum acrioribus oleribus ea comedi.qus Xenocratis uer»
ba Rafarius, non ad pifciculos iam nominatos, fed ad Aurem aquatilem
60 rcfert.hsc enim(inquit)aruinam peculiarem quandam inducit , SC idcir»
co cum acribus oleribus ea uefeuntur.

S

123(5 • DeAquatilibus.

DE AaVATILIBVS aVO

RVM NOMINA V. LITERA

I N C H 6 A T.

T A c c A marina a recentioribus quibufdam di(?}a. Vide fupra in Boue, paginis lyr, SC ifl.
VENENATI pifces.QuKrefuprain Nigris,

de verme microrhynchote#

RO, RONDEI.ETIVS.

t9

T I N terra, ita in mari ucrmiiim nulla (multa) funt genera. Sed in mari nonnulli
uermes funt huiufmodi,ut nulla alia pidfura, quam linea una cotinua exprimi pof»
fint.Nam adeca indiferetas partes internas K externas habent , ut pili tantum craf»
flores flue carnofi efle uideantur , quos animalia eife neges , nifi motu cieri agita»

riep conCpexeris,(Sic & infamihiKt^uos Setas uel titulos aquaticos aliqui uocamjt quibus

jcnJjmmJuiriimtrlnfcSa aquatica, fag.qOfr.) Nosdeduobus generibus tantum hic agimus, quos
fepe inter maris purgamenta repcrimus.De quibus euamfi nihil , quod fciam , a ueteribus feri-
Veteres tmilu ptum fit, tamen committendum non eft , ut filentio pratereantur. Etenim exiftimaredebemus
fraicriilJi di» permulta adhuc fuperefle in rerum cognitione, qua uetereslatuerint, quod natura tam fceciin.’
giuimeliigam multis feculis omnia humano ingenio comprehendi nullo modopolsint.quamaxime

de caufa ad diligentem rerum inueftigationem incitari debent prarclara ingenia, plurimumque
ab eorum opinione diirentire,qui ueterum inuentis nihil addi polTe credentes, ad ea tanquam ad
firencos fcopulos confenefeentes, nihil unquam laude dignum praftare poiTunt , ne$ bonas lite
rasullaex parte promonent. Ab horum opinione alienifsimus, cum experientia ipfamedo»
cuerit,in anatomecorporis humani, in plantarum ftirpium^ cognitione , in marinis terrenism
animantibus, at(^ alijs plurimis rebus efie quar dam adhuc penitus incognita , quadam non fatis
explicata,quicquid otij per docendi,medendi^ munus nancifcipolfum, id omne ad ea perferu»
tanda & literarum luce illiiftranda confero.

KrJitsdB. Sed ad Vermes redeo,quorum prior quem hic exhibemus, cute molli contegitur , tota inci.

furis conftanteros uel roftrum obtufum eft, parumque prominet, unde cognomi»

nauimus. Alijs roftrum deeft,fed forame tanttim habent,capeflendi cibi gratia.Totus uermis di»
gitali eft magnitudine,minimi digiti craflitudine.

DE VERME

MACRORHYNCHOTERO,

Rondeletius.

c B IN lutomatis,&rmarinorumfiagnorumuiuerecomperimuseumuermem,quemhlcde«

pinximus, qui fuperiore mulus longior eft, nam aliquando duorum cubitorum magnitudinem
aquat, pollicis^ crafsittidinem . Farciminis longi figuram refert. Rofiro eft mulro longiore
quam fupcrior,fimili hippocampi roftro,unde(i«KfDg(/;.;^j7t5Sii(/nuncupauin'.us. Intus longum
duntaxat uentriculi, uelintcftini dudum habet, aqua & luto pleni, undeperfpicuum eft his ian= ia
tum uefei.

DE VER.

DeVermib.aquat Lib.IIII. 1227

DE VERHIBVS IH TVBVEIS DEL Ia
tefcentibus, Rondelctius.

NAJCVNTVRin laxis marinis36^ fuper concharum uetuftarum teftas, tubuTj uel fiphun? C B
culi teftacei, rotundi, tere«j,)afperi,candidi,mtus laEuifsimi, quorum alij refli funt , altj contorti
ac replicati, In his procreantur uiuunt tiermes.qui foras fe exerunt haurienda aqua gratia.Hl
colore,fubftantia,fcoIopcndrx rubra fimiles funt, figura K magmtudine nonnihil differunclon
“ gifsimi enim digiti magnitudinem non excedSt. Pars poftcrior folij myrtei modo in acutum de-
(init. Priore parte utrinque pedes habent,ue!uti fcolopendra, unde fiftula prominet in extremo
obtufa tuba modOjK perforata,qualem in afflo marino depinximus: ea aquam trahit.

Horum uermiculorumteftapliarmacopoelnofl:riutuntur,incompofitione unguenti citrini G

pro dentali. Huic fimilem teftam etiam dentale uocanqquo in eodem unguento utuntur. Hu Omult.

lufmodi aliquot piiSurafuperioriafperfimus.

COROELARIVU.

De Vermibus Aquatilibus nonnul! is i.im fupra elemento l. inter Infedla aquat ica diximus,
f Aetatis nollra quidam Latini feriptores Miifielas liue Lampredas uulgd didas Lumbricos
** fli,tjiatilesnominarunt,(LamprcdanomeaLumbricodetortafortefufpicati:)mihiquidemno
placet:2C eandem opinioncniaRodeleaoreprchenlaminueniesfupralnMuftela fl.Aufon!j A.
pag, 697. ubi Caftellani etiam epifeopi Matifeon. fententiam explicat , qui uermem aquatilem,
quaiem in Gange Plinius defci ibit,Iampetra efle putauit. In Gange effe Starius Sebofus haud vermls emU
modico miraculo affert uermes binis brachijs,LX.cubitorum,caruleos,qui nomen a fecie traxe m in Gmgc.
runf.hls tantas efle uires ut elephantos ad potum uenientes,mordicus comprchenla manu eoru
abftrahant Plinius-Longitudo iSlaiinqitit Maffarius)fexaginta cubitorum, no ad branchias, fed
ad uermesreferenda eft."Nam branchias fexaginta cubitorum longitudine conflare praiter ueri»
tatem, 5C didu incredibile e flet, cum neq; longas, neij breues brachias ab aliquo didas reperias.

Verum dC fimplices 5C binas quaternas ue branchias pifeibus Ariftoteles contribuit , quod item
Plinius comeminit hoc libro, Solinus uero in Polyhiftore,n6 branchijs fedbrachijs, nec iexagin DrfodfWSoIw
ta cubitorum fed fenum cubitorum feribit, longitudinem illam cubitorum ad brachia non ad uer ™ tocm ferant
mes referens,hoc modo. Aquae etiam gignuntmiracula non minora. Anguillas ad Uicenos pe=l“‘
des longas educat Ganges,que Statius Sebofus inter prscipua miracula ait uermibus abundare
cteruleis nomine colorc.hi bina habent brachia longitudinis cubitorG no minus fenum ,adcd
robuftis uiribus.ut eleplutos ad potum uentitates, mordicus comprehenfos ipforu manu rapiat
in profunda.Nefcio an a Statio Sebofo an potius a Plinio liyc Solinus excerpferit.fed fla Plinio
illud fane no omiferim, quo minus dixerim eum ipfum uerba Plinij perpera interpretata fuilTe,

ac uermes nominemelius&iuerius.^ca-ruleos nomine prodidifleteu Plinius a facie, hoc eflfor
ma corporis, no colore uermes huiufmodi nome attraxiffe fcribat,iicet flnt colore cterulcl.na ucr
” mibus corpore flmiles funttquos cum tale figura habeat, ucrifimilius eft brachijs carere,^ eadem

pofsidere.na fi brachia obtineret,non uermes fedmonftraappe!lafrct,utncqgcredendSfithuiuf

modi animalia brachijs prsdita elfe.ex eo quodinter praecipua miraculahaec prodiderit,cum Si
anguillas adtricenos pedes logas interno minora miracula in Gange reperirl Soliniisipfe tradi
derit,quibus netp brachia, neqj crura tribuerit.Nonigittir ob hanc caufam,fed ob longitudinem
eoru ac fortitudine admirandam,quod elephantes in profunda perprobofeidem abflrahatjhacc
inter miracula comeminerit,ut Plinij letflioncmagis ^ Solini probanda exiflimauerim. Qu^er-
ror(fi error eftjhincproficifci potuit, ut reor,quod Solinuslongitudine illamad branchias,no ad
uermes refercs,in Plinio branchijs fexaginta cubitoru longitudinis non modo mendofe legi,ue
rum SC ridiculu efle putauerit.quippecu brachia quocp hac cubitorii fexaginta longitudinis efle
incredibile admodu cxiftimarct,!ongitudinis cubitoru non minus fenum ftatuit deferibendum,

Hucuf^ Maflarius. Vide etia fupra, elemento c.in fine paginte 50j.de his Caruleis uermibus.

1228 De Aquatilibus.

VeraiiS Indiji. Idem forte elilndicus ille uermis de quo Aelianus ex Ctcliae libris fic feribicindus fluuius be

iliarum ferarum expers eft,folum in eo nafei uerme aiunt, fpcciem^ eorum qui ex lignoijBi in fi.
cafo«-)gignuntur,& aluntur, gerere; ad feptem eubitorum longitudinem eo amplius procede»

re.eius crafsitudinem decem annos natus puer,manibus uix completSi queat. Iis in fuperiori o»
ris fede unus dens incft,in inferiori alter, ambo quadranguli cubiti fere longitudine habent: tam
ualidijUt quodeun^ animal,iiue cicur,fiue fef um,ijs comprehenderiht,facillimc coterant, ( reu»
Aelianus. w:7siSia«,Cteiias.)Intcrdiuima in fede fluminis uerlatur.cceno gaudens,^ lati

lans.nodu uero ad terra procedit, & in quodcunfp inciderit uelEquum, uel Boue, uel Aflnum,
coficit,atqj in fuas iedes trahit, dC in flume abftrufus,mcbra omnia, excepto uentre, exedit. de dic
etiam, fi fame premitur, Si flue carnelus flue bos in ripa bibit, uiolentiflimo impetu fumma labra i»
mordicus comprehedit, 8i robufto tradiu in aquam abreptum edit.Elus pellis duoru digitorum
crafsitudine eft, eiufmodi autem machinatione capitur ; Hamum robuftum ad ferream catenam
alligant.adiuntflo etiam fune ex albo latoi^ lino.Lanis aut 8i hamum Si fune inuoluunt.ne a uer
me prscmordeaf.T um agnum aut hcedurn ad illecebram in hamum implicant : deindein fluuiu

demittut.Trigintauiri,fingulicumiaculoloroinferto:8ienfeaccindi,8iccornofudibusinflni
eSi benerobuftis,flpercutere fltnecefle,adfunt:defnde hamo captum trahunt, &abftra(3um, in»

tcrficiunt.Triginta dies appenfum ad Sole finut:at(p exeo in fiflilia uafa craiTum oleiJ ftillat. fin»

guliuermesquincj olei fextarios(co^/atiiecc..^mc<it)recidflt,quodquideipfum regi Indoruappor

tant,uafis obfignatis.neqj ein alij cui$ uel gutta illius pofsidere licet. Corpus reliquu inutile.Hu
JUS ea eft uis oleflut fine ullo igne eius infufii hemina queeunep lignoru aceruu coburat. Ac fl uel x»
homine uelis ucl aliud animal exurere,primu ut hoc infuderis, funditus ftati deflagrauerit.Eodc
ipfoPerfaruregeaiSt capere hoftiuurbeis;neq!arietes,teftudines,alia^bellicatormeta ad eas ca

piedas op’ eiTe.na cu fidlilia uafa unius heminj capacia, eo impleta & obftrucfta in portas iaculaf,
uafa qde ad portas allifariipunnat olen delapfum igne circufundit,ut reftingui no pofsit: 8i flama
infaturabilis coburit hoies pugnates pariter cu armis.Reftinguif aut multa inutili cogerie qualis
p terra & uicos congerit, (ntYai Oi/ crSyini; s (jil ttbXx otM» 0 eft.

No extinguifnifiluto copiofo & crafro,Ctefias.)ih efl inieeSa: Hse Aelian.de animal.y.j.autho
rem citans Ctefia.eteade legunt in Eclogis Indicoru Ctefia nuper Gencux publicatis, fed mul»
PUnijutmem to breuiiis. Videri aut poteft,ut dixi,ide hic Indi fluminis uermis,cS illo que Plinius in Gange

defcribif.Primum em utertf Indicus eft;&: couenit forma,a qua uterq) uermis((r«iA«f)ap= r,
o- Pbihlh-ai pellaudeinde Gangeticus elephatos ad potuuenientes apprehenfospromufeide in fluuiu abftra
Krmm indi ji. hit;lndicus,cameltr uel boue in ripa bibente, fumma labra mordicus apprehendes, in aqua abri=

«mdmuiiai. pit.Sedmagnitudo Indici,cubiti circiter feptefunt:Gangctici,fexaginta:huicbr5chitebin;r uej

brachia binatilli dentes bini tribuunt,obijciat aligs.refpondco,loriS Plinij mihi corruptu uiderf,
primu circa numera, nimia ein ad uerme hxc magnitudo eft:& SolinusCqUi fua exPlinio n-aferi
bit)no fexa^nta,fed fexCfcnumlcubitoru efle memoratt^d conuenit etia Indico feptem cubitos
plus minus logo:qui fl fexaginta cubitorn eflet,oIeiucrd fextarios tantu quinos redderet , nimis
hoc paru ad tanta mole effet.deinde neq; brachia,ne(j branchiae coueniunt tiermi; et ea quocR ra
tione $ notSu in terra exeat. Solus enim aquatilifi cordylus,authore Ariftotele,cB branchias ha.
beat, cibi tame graria in terra exit,8i quadrupes ide eft ut ad ambulanda idoneus. Et fi branchias a»
ei demus, pifcis,n6 uermis erit.Si binaefoliim tanto animalirefrigeradoCquiilfus branchiara eft) *
tio fufficient,cS plerifcp pifeibus etia minimis, plUres inflnt ; qui tamen frigidioris funt tempera=
inenti,^ probabile fit uermehunc eflc,cuius adipi ignea no fimpliciter ignis, fed fulminea qua»
dam uis eft,jncedio eius fimiliter fere inextinguibili. Brachia uei d proprie ditSa nulla animal ha
bet,quod no o(ra:quae omnia uermibus neganf.pofliint tame per metaphora aut catachrefln bra
chia appellari bine illg ueluti forcipes ab ore uermiuipracfertini coflbru, quib. IndicusUcrmis'c3
parat, & cantharoru) utrincp enafcentestna mutuo occurfu inflexa brachia referat , flC iis tan®
brachijs aut forcipibus qua: libet apprehendui:&: accedente magnitudine,ficut in Indicis cubiw
ii fere, (qua: proportio ad longitudine totius uermis moderata eii,) brachia no inepte uocaripoS
funqpropter fi'guram,magnitudine,ufum.Eadc dentes fi quis appellet , quoniam ab ore promi, e»
nent, a figura fere denticulata eft,a ijs,ficut reliqua animalia dentibus,aliquid corripiunt, repre ’
hendi nopoterit.Sed bina hsc brachiafeu dentes bini , in uermibus cantharis® noftris a lateri-
bus oris procedunt,indein circuluminflexa,mucronibuscocurrunt;in Indicisaut uermibus no
ide fitus eft, cum dens alter fuperior , alterinferior fit: utfolo duntaxat fltu differre uideanf. Has
equide partes ego forcipes aut chelas potius uocarim,flcuti in brachijs cancrora,a fimili motu et

apprchenfione;quam dentes, uel cornua, na ccraftes uermis abhis partibus ceu cornibus appel-
latus mihi uidef a uulgo Grscoru olim.de quo Theophraftus de Caufis planiarO y.t4.Ceraftam

uermeCinquitja: inolca creari, a: infico parere affeuerat.Habet ficus affuos uermiculos,»; illos

quocp enutriqquos alienos receperit, omnes tame in ceraften figurant, & Ibnu sdunt paruuli ftri
doris. Videt aut Ctefias magna illum Indica uermem comparas uermi in fico nafcenti.de hoc io
PMi)yir.tiM. cerafte fentire. ^ Meminit eiufde uermis Philoftratus etia de Vita Apolloni) libro ;. In Hypha
flde(inquit)Indi$fluminebelIuagignifalbo uermi fimilis(exiMiaA<il)i|«fic«f Ssewiclcx qua capta

oleum

DcVermib.aquat. Lib.IIII. 1229

deum fit ad ufum ignis acc6modatum,quod nifi uitro contineri pofsit.capitur aut regi tantumo
do eiufcemodi bellua.quaille diruendotu moenia caufa utitur.nam ubi muroseiufmodi pingue^
do tetigerit; ignis accenditur inextinguibilis,omniS maxime quae pro excitandis incendiis ab ho
minibus inuentafunt: SicilleAlemanoRhinuccino interprete, fed ultima uerba Graece lic fo»
nantlTsrvf tsHSiliaTiia Q-m(sc tt^s tw wfHiwi. hoc eft: ignis excitatur,

ualidior quam qui ullis hatSenus ad reftinguenda incendia inuentis inftrumentis extingui po&
fit:ut OTvjcjiojafint uafa uel infirumenta ad inferenda incendium comparata , aSisi^tx uero ad exa
tinguendum:hscextind}oria,ilIa incendiaria dixeris.2&s«eotx(»At/(«evie, machinamenta adreftin
gucndum ignem, quidam interpretatur. Hoc animaduertendum , non idcirco diuerfum gene»
IO re ilatuendum hunc uermem cire,qudd a Philoiirato uermi albo comparctur.a Plinio color cce.
ruleus ei tribuaturtfed potius in folo colore diferimen ponendum, iicuti dC alia pleratp animalia
coloribus diuerfis reperiunturuiel generis eiufdem proximi fpecies diuerfas,utpote in fluuijs e=
liam diuerfis genitas, exiftimandum.

Vermibus aquatilibus illos etia qui pifeibus innafctinf adnumeremus. Gignuntur uermicu
liio-MAsxi*) quidam in uulua mulli pifcis,poft^ tertio peperit,qui {ohoieCyivoy vyyiviySf)n!LCcentz
cofumuntiitacjfterilefcitjAthenatus. Semini carperp(car/i»yeBc)i^rm»j)ar»»/M)n6nun^in anno
primo natitiitatis niger uermiculus quida poft aureiaiirer mlgM fro hmchijs tiiciofua tabificus inna
fcitur,8^ hoc fepius poli AuguliS,eacp tabe moritremediu eius eft aqua dulcis & fluuialis. Au
thor de nat.reru.uidetur autem in ftagnantibus aquis hoc malii eis accidere fentire. Memini au
10 direafflrmante,demulierculaquadam,quddcumdecyprlnoingefsi(ret parte circa branchias, et
fimul album quippiapifi magnitudine, (uerme,autouum animalis uenenatifuiirefurpicor,)mox
animi deliquio correpta, corpore toto intumuifle,dium poftea male afFcd'am,tande fanitati refti»
tutam eire,non tamen nifi anms odo euolutis peperifle , cum prius foecunda eflet. Ariftoteles
ballero S£ tilloni ex fluuiatilibus ac lacuftribus uerme(helmintha,lumbricum) innafei ait fub Ca
nctqtio illi infirmati ad fummu aquae efferantur, ubi aeftudii Solis) intereant. Duodecim uelu»
ti uniones,crui magnitudine,carnofos tamcn,candidos,&; calli duritie habentes , in quihufdam
Cernuis cyic mea Terea fluuiailes minores iUa,^na a rotunditate Saxones IKulput^Clt , a/i)' 'IKllttClt no
»imast)confpexi:quorum unufquifcp uerme inclufum,gracjle, oblongum ac teretem contineret;
qui ex uenis mefaraicis dependerent inter colon dC ileon , ad cos anfradus , in quibus lades ciTe
30 folcnt.nam etiam Lumbricos, Mcs,nies(.sdjcarides uox nidetur almdare)in fefquiulnam longos ali»
quando comperimus,Bellonius. Gobionem paruum pifciculu fl.(cin ©re^!tit^)a:ftate dicunt
uitiari uermiculis quos in uentre geftat, Albertus. Hos pifeium lumbricos , quos cx illis ueluti
unionibusCid eft,erui magnitudine tan^ ouis, ut ex Bellonio memorauimus) nafei puto , noftri
ncflcl,id cftjLlgulas appellantta figura tenui, oblonga, latiufcula , ligula: uel tatnte inftar ; ipfos
ucrd pifceslumbricofos33cn!>i^,quafiligularos.nab<?ttb 8^ benbcl,uincultim, fafciam,autt£c»
niam lignificat. Alia aut fignificatio eft uocis ^5rmi5,qux prohibitu bC uctitum figniflcat ; itacp
^SSnirigfifd,) dicunt de pifeibus certo anni tempore uetitis, lege ne capiatur exceptis. Lum»
bricos autem innafei aiut omni generi pifeium noftroru, (id eft dulcium aquarumiimprimis qui
demleucifcis illis,quos ©dpninUlt Sd t.<iugdm uocat;& Balleris,quos !^licEcn:8^ Rutilis no
40 ftris,quos Vengerones Sabaudinominat:)cxceptisLucijs,Cyprinis latis Si Albulis lacuftribus
quas a coeruleo colore denominamus. Sic affedos pifces,tanqua noxios.uendere lex uctat. De-
prehenditur autem etia foris hoc uitium,cum uenter maior, durior albior apparet. Aeftatc tan
tum accidit,putrefcctc nimirum aliqua materia. V ermes ipfos aliquoties reperi,modd uiuentes,
modo extindos.albifunt, graciles, longi, & couoluti.In Lcucifci fecunda fpecie (ut Rondelctius
nominat, noftri ctn irttl^elcitllumbricos quatuor inueni nuper, decimo Augufti, uiuos, candi»
dos.latos.exigua crafsinidine,circunuoluetes fe uifceribus SC inteftinis forinfecus.Maior ex illis
quatuor,digitos fere decem logus erat,latus dimidium. Alias uerd in Cyprino lato foemina,fub
finem Maii,lumbricos aliquot ad digiti longitudinem reperiiunum albicantem, SCc.

D E Lumbricis feu uermibus maris di ftagni marini, Rondeletij Si Bcllonfj feripta inuenies
yo fupra,elemcnt0L.pag.y97. (

VERTEBRAM recentiorcs aliqui interpretantur Spondylum: de quo leges fupra,elcmen
to S.eft aute concha duabus ualuis c6ftans,quac ex pofteriori parte duabus uertebris cotinentur.

VERTIBVLA Theodorus Gaza modo pro Holothurifs, modo pro Tethyispofuir,utm
utrorumcp hiftoria indicatum eft. louius ab Vrticis non dif.inxiqut apparebit infra in Corolla
riodeVrticis.

VESPERTILIONES marini pifces uolant Si natant,Niphus.uideturautem Hirundines,
aut fimiles pifces Miluos aut Lucernas, V efpertiliones uocafietquod ita pinnis fuis,ut illj alis cu
teis uolentjUtratcJglabris. Hirundinem pifce (inquit Rondeletius) Galliquidam Ratepenade,
id eft, Vefpertilionemuocantiqudd colore, alarum magnitudine , maculiscp uefpertilionem ae»

to muletur. Sic.

VISAS, alias Bifas , pagurus uel cancer marinus eft Kiranids,
rio A, pagina 575-.

Vide in Locufta Corolla-
LL 5

1250" DeAquacilibus.

V I T V L V S marinus, & aliquado Vitulus abfoIute,qui Grtrce Phoca, Latinis etiam recepto
uocabulo dicitur. Quare fupra in Phoca. Audio nuper hoc animal utrocp fexu Fracfordia- ad
Mccnum a circunforaneo oiientatum cfle.Maris tergum maculis afperfum fuiiTe , femina non
iicmicoloris fuliginis, rubro etiam plurimo infperfoiin uenne autem, lutei ferme,albo permixti.
Non atiriculasjfed meatus auditorios paruos prope oculos habere.xollum longe extedilTe,- ad
niagiilri imperium in partes diueffasfeobuertiirc,ut plenius fpedandufeprafberet.Maris pon.
diis librasinimirum xvf.unciarujcentum &C uiginti fuperafle.femina pauldleuiorem fuiiTe. Ap
prime obefum elTe aninial,larido ad duos digitos craiTo luxurias,corpore hirfuto, ut Benedidlus
MariinusBernenfisadnosfcripfit. f Popuh Ichthyophagis Adiplisuel Apotis(qui potu non
utuntur)uicini,fcEderequodamar(Sirsimo cum Phocis coiuncTtiuidentur.itaq) nec ipfi phocas lo
lxdunt,ne(J ab eis tedunturiSif fi quam ipfi praedam priores fuerint confecuti , nihil contra mo>
Kentibus phocis retinentia: cdiuerfo etiam phocae.Denitp ea fecuritate familiariter inuicem de=
gunt,ut uix homines magis inter fe familiares inuenias, Agatharchidesin libro de Mari rubro.
^■Teiludines marinx coeunt uclutiphocae,et in terra canes.h jc enim fingula diu immorantur in
coitu a parte pofteriore conexa inuicem, Oppianus. ^ Praxagoras in epilepfia cum accefsionc
uiderit comoueri, deprimit partes quae fuerint in querela, atej defricat caftoreo , & uituli marini
uerctro:CaeliusAurelianus,haecipfum facientem improbans.

V M B I L I CI marini e cochlearii genere funt. Vide fupra in Cochleis in genere, ex Rondclc
tio,ad finem pag.17 i.Sf in proxime fequente Corollario noftro. Ex Rondeleiij quocp libris ico
nes SC deferiptiones, Vmbilici uarij ac parui:&: Cochleae umblicatte duorum gcnerum,dedimus i»
fupra, pag.187. inter Cochleas marinas diuerfas,

VMBILICI uelvMBLAE uocantur a nonnullis hodie pifees quidam lacuftres, ad uulgas
ris uocabuli Sabaudici imitationem, quos inter Truttaslocauimus,

DE VMBRA MARINA. BELLONiyS.

K I A I N A N Grseci uel Latmi Vmbram marinam dicunt , quod quidpia habeat inter

coruum dC lupum adumbrati5:uel quod^dum mouetur, adumbrante quendam oculis colo»
rem iridis in more rutilet. VmbrinaRomanoru ujulgus nominat,atcp huius quide minore ipecic
qus argenteieftCcoloris)Vmbrmottum.Parifinis non ah'o,quam macri nomine cognitus pifeis,
du maigre,acarnis(qua:in rranfuerfas taleo1as(ut Siurionis dC Salmonis) difledauenundarifo»
Iet)candore ate^ albedincjquam uulgus maciem appellat.nullo enim eft ea ianguine colorata,ne
que etiam rufFa apparet, quemadmodu Salmonis. Mediterranei maris mcoIx,apud quos magis
nigricat, Damam appellant , iin D^ing.

Inter faxatiles a Galeno 5C Oppiano connumeratur: Sunt udae cautes, herbis a frote uiretes.
Hic domus cftSargis,bacftatio(/^4rio/>n»irf»icom^iV)I<eta Scixnis.

Cetaceus eft pife^fexaginta plerunc^ libraru ponderis,quatiior plus minus cubicos longus,
fqiiamofusjpro quo Glaucum Romani ichthyopolae pleruncprupponereiblet. Sed hoc a Glau-
co differt, quod hic dentes habet in oris ambitu raros,firmos, acutos, prominetes, teretes, caninis
longiores,graciliores:quoru fuperiores, inferioribus maiores, ftc maxillae inhxret, utipftus pars
effe uideatur. Glaucus autem labra tantum habet afpera : praeterea Vmbra in ea pinna qtix ano 4®
proxima eft, aculeo caret,caudam^ ueluti in angulos definentem gerit,ut Scaro dC Iulidi,n5 au=
tem bifurcam ut lupi , nec circinatam ut rhombi. Ceterum huius pifeis fquamae ueluti obliqu»
apparetjin Occano nigrioresj&ueluti opacae; inMediterraneo argetei, aurei, ate^ interdum ab
his uarij coloris,iride,dum pifeis circumagitur,imitates,Duabus in tergore pinnis proditus eft,
quarum anterior ocftonis prxmunitiir fpiculis , pofterior n\x\\is',nhs(.adlranchias,non alas) uerd u«
trinq? unam,&I duas fub uentrejUt inlupo.

Calculos hic pifeis in capite gerit pr^grades, quos aurifices noftri argeto incluibs iiulgd diuen
dere folet,appcllat^ Pierre de colique* Aiut enim gcftatos ac collo appenfos no folum colicum
dolorem abigere,fed etia iietarejneillaampliusred€at:at(^ hoc etiam,fidijs placet, comimicifo»
lent, nullas cos calculos uires habere, fi empti fuerint, fed dono datos efle oportere,

DE EADEJM, RONDELETIVS,

6q

VMER A

DeVmbra mar. Lib.IIII. 1251

V M B R A Coracinum fequitur, nec melius certe umbracorporis fuihabitff refert, quam b

bra coracitiLim.Ob quam fimilitudtnem pifcaiores, dC iclithyopola tam Romae, ^in Montepe- Vmhr^ecu co^
lio coracinum pro umbra, ft^umbra procoracino uendunt: exiftimates umbra, coracinum, radnocruto

tum,fola aetate differre,ut coracinus paruus fit, umbra maior,Latus uerd maximus. fimilitudo,

•LnioM/cw Graeci iiocat,quam Latini umbra,feruata Graeci nominis ratione. Graeci quidam ho A
diccorruptouocabulo<rx»Vuocat,aIijj*«;is7n57TCi(5i/:(%^//»r««i^o '^yllocobtona Gracis dimur^Hirmo
UtPS.Jvlyllum autem l^ndeletius eundem coracino putae. )zh Italis dC Mafsilienfibus,deni(^ a toto illo tra
du,qui a MaiTilia cft Neapolin ufcpjumbrino uocaf-Baionae borrugat,quafl! uerrucatus, a uerru
ca qua in mento habet, a Gallis mai^retin Gallia noftra Narbonefi daine,nonul)is peis rei,td eft,

IO pifeis reg{us:fed peritiores dainam apifeeregio dC coracino fic diftinguuf,ut peis rei fit is, quila*
tus dicitur.Daina uerd <rxiWt«:poftremd coracinus corp,ut dxdum eft prius:minus corrupte pro
daine dicitur a quibufdam cainOjOrniflb «r.id quod Galli plerunc^ faciut innominibus, quorum
initium eftf.hac autfublata,&xin d mutando,dam€fecerunt.Nomenhabet<r«<Wa,uel umbra,
a colore nigrefeente. Ouidius: Tum corporis umbrae Liuentis. Siuepotiusalineisquibufi vmJrrf ««{ic
dam obliquis,a dorfo defeendentibus aureis SC obfcuris, quae aliaru uidencur umbrae, una enim dida.^
inanifeftaeft,fequens obfcura:& fic deinceps,a capite ad caudam

Vmbrain multis coracino fimilis eft,uerum ab eo differt magnitudine.Coracinus enim adcii b
bitalem,auc paulo maiore magnitudinem peruenit, umbra in multo maiore molem accrefcir,prg cum Coracino
fertiminmari Oceano:habet6^ uerrucainmeto,quanota acoracino Solato facile diftinguetur.iJwiiii^M^iocr
lo Ceterum foramina duo ante oculos haber,coracini modo,in fummo roftro, dC inferiori maxilla <^ijf^rena,z;rc.
foramina aliquot pai iia,fed manifefta,qu3e parteshas afperas reddundentibus caret, pinnas quo
que fimiles habet, fed minus nigras dC breuiores, maxime quae in ucnrre funt dC dorfo, caudam fi
milcm.Vmbrxaltus cft co}or,quam coracino ob lineas obliqiias,quafdaaureas manifcftas, alias '■

aliarum, ueluti umbras, ut diclum efticorpore quoq^ eft minus lato, fed longiore, dorfum minus
repandu.OcuIiin utroc^ fimiles.Inumbrafquamae capitis multa &:paruae. Operculi branchia*
riim extrema nigrcfcut.Partibus internis coracino fi'milis,uentriculum fimiiehabet, totidem ap
pendices,rplene,hepar,fel3fimfIia.InrLmt8^incapiteIapidcs. ^

Oppianus umbra faxa frequentare fcribit,ijs uerfibus qui capite de Sargo citati funt. Veriin c
tamen in ueris faxatilibus no habeturmecp enim molli eft carne 5^ friabili.Eft tamen in pretio, f.

50 diuitum menfisapponitur.Nam qiianuisficcafitcarne,6»: concocftuno admodum facili, tamen
fuaui eft,&l candida.

Apud Athenais breuis admodum de hoc pifce fic mcntio.Epicliarmus,mquif,o-«»«S/(7?£<j Nii A Ub.7>
menius <rx/<ro^fccc uocat. Sunt qui o-xxWttf/ (rx<wc/'«diuerfoseirepifces credant, quod alter uera
umbra fit,alter pifeis umbra fimilis. Sedfcrupulumhunc adimit Galenus libro j, de Aliment.fa*
cui t, ov /Jd' cnoitas ticcAccnlw tYp<n ri-nis usu 'tois Tsmjacuoi; »\9v<nf/ d Kon^toi, d<fi crKm</l^, h o-kIcu (F)

vcu:d^ios£syc^dyoyixloy'7va.Cxterum gobiones non perinde molle carnem habent,aciftiC.2ye//i)&^ fa*
xauIespifces:uelutinecumbra,quafcinidesautfcianadupIicinomineappclIantur. Aufonius
umbra meminit, fed ea plane fluuiatilis eft:nec^ enim marina fluuios unqua fubit. Duas igit iim Vmhafi,
brarum differetias ftatuimus,marma dC fluuiacilem,qua in montium amnibus, una cum trodiis,

40 a quibus plurimum difsidet,capitur:de qua fuo loco plura.

Hodie umbra marina Roma maxime comcndatiir , 8d triumuiris rei Romana coferuatori* F
buSjCapira dono dantur , quemadmodu apud nos delphincrum &r glaucorum capita Epiicopo
Ivionfpelienfitributinominependuntur. RecitatnonillepidamhiftoriadeT. Tamifio parafito
Romano Paulus Iouuis,uirdo(ffus&r elegans. IsTamifius Romanis aulicis^ falibus eratinfi*
gnis,fed gula adeo proftituta,ut infamis haberetur.Is cum per ferim, qui in foro pifcario in eam
curam intentus, excubarcfolebatjingentis umbra caput, triumuiris delatum eirecognouiflet,in
Capitolium protinus afcendit,ut fimiilatoapudmagiftrarumncgotio, fermone^de indufiria
protracffojprandium captaret. Sedmifero huic res longe aliter cecidit ac fperabat, coquedie ma*
gno illi gulla conftitit. Nam triumuiri ad Riarium Cardinalem dono miferunt , hic ad Cardina*
lem Federicum Sanfeuerinum.-isrurfum ad Chifium Publicanum ditifsimum: Poftremd Chifi*
us ad fcortum quod amabat. Interea parafitus pertimefcens,ne bolus is e faucibus eriperetur , ac
ueluti coruiishians,perfingulorum tedes prxdam auide confe(ffacur,hiic,iiluc,ftirfiim,deorfum
curfitans,modd trans Tyberim, modo cis Tyberim.Tandem fefllis, anhelas, totirs^fudoredif*
fluensjhuic enim pinguis aqualiculus propenfo fefquipede extabac,cum fcorto noui hominis ad*
uentum admirante difeubuic.

Ex umbra ius album optima paratur, 81^ quxgelatinauulgd dici6ur,quemadmodiim ex lupi y
carne. Prxparatur coracinimagni modo. Caput in aqua 8C uino decoeffum ex aceto editur. In
farragine frigunt alij,S^ cum fucco mali arantij edunt.Diuiia etiain afiulas dC caryophyllis tranf-
fixa,in craticula aflatur,oIeo frequenter irrigata.Farina probe fubaeffa concIufa,caryophyIlis, ci
60 naniomo,fale condita feruatur. Apud Pieffones elixa ex aceto, dC cepis minucim concifis editur,

Scixnaeintcranea,&^fquam^combuft^,panosdifcutiiinr,autorePlmioIib.5i,ca.9.Lapides q
quiinumbrxcapitefunt,eandcmfacuItateqiiamcoracinilapideshabcrecreduntur.

L L ^

A

ScUdciU,

Sciahis.

Scianif,

Scinis.

V«Ig4r«.

£

C

D

£

1252 DeAquacilibus.

C0R0LLARIVM4

Vmbram pifcem acolorcnommatumaiithoreftM.Varro» Coloris eft umbrofijfidorus. A
Lannis(plerifqj)Grxcamf!gnificationc^muIatis,umbra uocarur:uel quodliueaccolore, ucca-
nitOmdius:uel quia cc]eriruonatatiiocuIoseffugicns,umbrapifcis potius puerus piTcis^inui*
entibus appareat, ut innuere uidetur Aufomus mquies-.Effugiens oculos celeri leuis umbra na=
tatu Saluian.fed A ufonmsumbr^fl.cantum meminit, toto genere diuerfae. Plinius Grsecuuo
cabulum Sciana retinuit. Graeci cr«icuv«fcribuntproparoxytonu, ut Tp/cumjVCMrajirvatra. cft aut
fysena pifcis afcixna diuerfus,Oppfano etiam difiinguente. 'Vocatm &C<rKiccc/lws> ut i

Xenocrate:^ apud Varinu. Numenius a-xtcccl^lx dixit, hoc uerfu: h\ cp«^oi/?^<32j.lu/iCn ^'cty^cy.u
fo\i Athenitus. Aduertendu eft fciaenam atqj fciadeum(etfi utriufc^ ceu diuerforu in fuo ••

pifcium catalogo meminerit Plinius Iib,5i.capji.)unumat($eundc pircemefle, Saluian* Epi»

charmus fciathidcm appellat, cuius lisccuerbarecitatAthenaeustAiAwu, (arA<(jA/«e3) 557\«74s7t,«ta»c*

MH^,qiiodphcct)(rKtoc^l<f‘^^e^o{'cixmd£m dicere malim, ut afciaena
deriuetur iciacnis,ut a 7piy?^H^’3jaiyhk‘’s^^'KH,7r^KKl Ccu.vx,vcuyis> dCc. Rurfus a o-xjcut'!} per iyncopen
fadJumuidetur<r«<riMiam apud GaIenumli.5.dealimentis,<rxn'/o^<JIr leguntur. A Saluiano no rea
in rcd^oiingulari profertur, f Vmbram Grxci etiam nunc Scion nuncupant, Gilli»
us. Rondeletius umbram a Grsecis huius temporis itH^sTroTnioy uocari fcribit , alibi ucrd ouem
marinam.De Ouibus marinis plura nos fupra, elemento o. ^ Ab Italis Vmbrina uel Ombrina
uocatur, ut eruditi aliquot uiriteftantur. A PlatinaLumbrina dicitur. Venetijs, ut audio,

Nembrella. ^Glaucus pufillus chromidi adeo fimilis eft, ut pro ea plerucj diuendat.prouetftior
autem adeo umbram marina refertCpr^fertim cirrOjquem fub labro inferiore credfum habet ) ut
a plerifc^ alter pro altero aftumatur.quare etiam Mafsilienfes bC Romani, glaucum umbrina no*
minant,Bellon.qui bC chromin ftmilem pifce ab aliquibus cum umbrina cofundi tradit.^De Co
racini, Glauci Bel]ontj,Lati £^Vmbre pifciu confuiionc,ac diftindione,8<^nominibus Germani
cis,diximus fupra in Corollario ad Chromin Be]lonij,pag:a67.ubi Vmbrae nomen Germanicu
finxi,cm Sccrflpp.Licebit autem etiam Gallicum uocabulum Maigre ( quod macrum fignifi*
cat) interpretantes nominare cin (^D^cfer ober uel a uerruca menti, ut Baionenfes

Galli, dtt IPcr^cr.

Palmitas ego partias lumbrinas crediderim. net^ enim nifi quantitate tantum differunt, nam
bC oblongae hae funtjS^ fubnigraSjfiKi caudam habent fubtilem, acutam bC bifurcatam, funt itera Cu 50
ne fquamiSjPlatina.ego palmitas uel palamitas uulgd Italis didas, pelamydes effe puto : lumbri
nas uerd umbras, pifces toto genere diuerfos.

Vmbra dicitur a colore.uide fupra ab initio huius CoroIIarij. Vmbra lapidem in capite cpn*
tinet, quare frigus ei infeftu eft , AriftoreIes:&r Plinius qui frians nomine utitur:item Aelianus»

^ Vmbra tota latioribus fquamis integitur,Iouius. Plinio fquamac feisena? combuft^ panos di*
fcutiunt. ^ Dentibus caret, ut Rondeletius fcribit: eofdem Bellonius eiadtribuit, S^iniconee*
tiam pingit fatis magnos.Iouio quoque bC Saluiano denticulata eft:quanquam in exhibita a Sal*
uiano icone dentes mihinon apparent. ^ Verrucam fub mento Rondeletius bC Saluianus ex*
primunt,Bellonius omifit. ^ Vmbrina(inquit Saluianus) roftrum habetincuruum bC retufum,
potius quam extentum bC acuminatum;os mediocre bC denticulatum : caput fatis magnum . In 40
dorfo duas gerit pinnas:priorem odonis aculeis, alteram nullis , munitam. Ad branchias etiam
(quas utrinq) quaternas habct,)una utrinc^ enafeitur pinna, duae^ alise in uentre confpiciuntur:
bC poftremd imo quocp ueniri ab ano, una alia hxret. Cauda lata eft, bC non falcata. Squamis la»
tioribus bC obliquis tegicur.Totius pifeis figura paulo longior eft, quam lata ftt aut crafia. Ven-
triculum magnum habet bC carnofum,inteftina mediocria bC pinguia:iecur pallidum, ex quo fel
lis uefica pendet:Iienem fubatrum.Dum parua eft, argentea fere tota apparet : maior fada , uens
tre argenteo:dorfo uerd bC lateribus fubliiientibus ac ucluti opacis confpicitur. Ad multam mo-
lem excrercit:rexaginta enim libras crebrd excedit.

Marinus pifeis eft umbra. ad flumina autem adnatare no folct, Saluian. Oppianus fcijcna 'tsn
Tjocwiu/, id eftfaxatile cognominat, &Cfaxaherbofa eam frequentare tradit. Galenus fcixna minus
mollem ^ faxatiles carnem habere fcribit. Ouidiiis pelagias facere uidetur, fed dubitari poteft.
Arenofi gurgites, planos quidem non pefsimejfed pelagios melius pafcunt , ut auratas ac denti*
ces,umbras iie, Columella de pifeinis loquens. Capitur circa oftia fluuiorum frequenter , bC in
alto etiam, louius. ^ Vmbra piTciseft agilis & plurimum uorax,Iouius:carniuorus, Saluianus»

^ A frigore luditur propter lapidem in capice,iit in B. prajdidum eft.

Soliuagaeft potius ^ gregalistperrard enim plures una capiunt, Saluian. In uerfibus Numc
niij,apudAthen^u, iliqiccy^oij ^<^[wy6':k(P«y^ofxRjyoija-Kixif‘mX

quonia de efeis pifeium eum loqui apparet, non tam gregalem, quam qui ad cfcam coi»
ligitur,interpretari licebit. ^ Cum metuit, capite bC oculis abfeonditis , totam fe latere putat, fr=
cut bC bubalus bC ftruthio Africani, uide moxin E. 60

Vrinator aliquis peritus inmari facile etiamanibus capit fcigna.hsc em in metu ad faxa fefii»
nansjcauu aliquod qugritjautfciffurajaut herbas marinas fubit, cotenta eft autem capite tantum

occultato,

DeVmbramar. Lib.IIII.

eccultatOjde rcHquo corpore nonfolicitaitanquain fl fuis ipfa oculis nonuideaf.ab alienis quotp
non uideatur.itaqjflolida facile comprehenditur j OppianusHaIieut,4. Capitur cumfiluris
frequenter circa ollia fluuiorum,quod iiluris non contingit, louius, f Arenofi gura
gites planos quidem non pefsime, fed pelagios melius pafcunt , ut auratas, ac dentices, umbras
ue, Columella de pifeinis loquens.

Ipfa(i^/j)quocp diebus canicularibus pinguefciqpari^ferepretio cum fllurisC/((ni)B<i»f)jfta S

tis tempore uenundatur, louius. Et rurfusiSecundum Siluros(/i«no«ex) frfena e grandibus pri> YtpfiiX»
mam faporis obtinet claritatem. ^fEnnius umbram nobilioribus pifeibus c6numerat;8CnoHris
quocp temporibus ubicp fere multi sftimatur.Romae uerd, dempto Sturione, pifeium omnium
IO comuni fere confenfu fapidilTimus at<J nobiliisimus cenfetur.et licet omni anni tempore.quo ca
pi foleqfuauis flqcanicularibus tame diebus, uti pinguior capit, ita fuauior deguftatur. Et quan»
uis qualibet fui parte celebris flqabdomine tamen dC Capite maxime comendatur. Vmbraru au»
tem atep fturionum(ubi ad cubitalem molem excreuerintmam in minoribus id non obferuatur)
capita Tfiumuiris tributi nomine dantur, Saluianus.

Gobionis,afelli dC umbrae a Philotimo apud Galenumide Aliment.5.jo.)pircibus mollis car> vtnutriit,
nis adnumerantur. qucm Galenus hos pifces cum faxatilibus no cofundere debuifle ait. hi enim
femper funt optimi.afelli uero fi probo utatur alimeto 8C mari puro, cum faxatilibus coferri pofr
funttfed uariat pro locorum diuerfitate non mediocriter, catterum gobiones nonperinde molle

acifti(afelli)8Cfaxariles pifces, carne habet:uelutinecfcinides(ucPhilotimusappel)atjfcia:nae'ue
10 di(Sa.fSciadeus,inqUitXenocrates,bonumgignitfuccB,facile in corpus digerit, faporis eftiu
cundi,nutrimentfipra:betnonadmodumcopiofum,Vuottonus.eade Saluianus comprobat, fit

addit non admodu excrementitiam elTe. ^ laade prope umbrin® ac fturioni carniu coditio eft,
utraccp enim no mediocre imbecillioribus ftomachis negotin facere confueuerunt, louius.

Quouis modo condiatur,fuauis eft: elixa tamen ac cum leucophago comefta,auttransfixa ca»
ryophyllis ac uerubus aftata,frequente olei SC omphacij cofpcrfione.dum affar, irrigata, fuauior
gratiofiorcpmultoredditur,Saluian.^Capitaumbrar3,ficuti8Cfturionum,triumuirisreiRom.

coferuatoribus,dono danuqui pifcatores inuetarata quadam cofuetudine eorS capita tributi no
mine uedigales fecerSt.capiti ein fumma ineft gratia,autoritate etia Archeftrati: qui umbrinica
piris nobilem quanda condituram,ut apud Athenaea uidere eft,mulris carminibus exprefsit,Io»

;o uius.mihi apud Athenaeg locus is no occurrit, nam feptimo libro in mentione fciaenae ex ordine
literarum inftituta nihil tale repertas, fed neq^ Rondeletius SC Saluianus huiufmodi quic^ citat,
ut memoria forte lapfus fit Iouius,aut aliter deceptustquod equidefufpicor,n5 aio.^Lumbrina
coquitur dC coditur eo modo quo ftirio.-minus tame coifturae,quia tenerior eft.requirit, Piatina.

Vt calculo de capite umbrae marinse,Cc etiam corui uel coracini, aliqui etiam conchae porcel» e
lanziut uulgd nominanOcandidac minimz,fi geftetur, uim quandam efficacem ceu amuleto c6-
tra colicam,aut etiam uteri in fozminis pcenas,uulgari credulitate quidam attribuunt, unde no»
ftri omnes hos calculos (©uterffem, Galli pierre de colique,nuncupant. 8C quod ridiculum eft,
non emptum fed dono datum huiufmodi calculum effe uolunt,Licebit autem fcizniten e fcizna
calculum appellare;c chromide,chromiten;ut efynodonte,(ynodontites uocatur. Vide qus an
40 notauimusin Corollario de Coracino B.8C G.

Ennius incarminibus,quibus qui pifces ubi lautiores reperiatur, explicat; melanurum quo^ H.a,
nominat, SC turdum,merulamcp,umbram^ marinam , citante Apuleio Apologia 1. fed codices
noftri funt deprauati,nec expreffum regionis nomen.

Corporis umbrae Liuentis,Ouidius. Vmbra agilis eft 8fuorax,Iouio, AsA»,7r4':jiM»,«ja»Epart<.
h»,Oppiano.id eft,timida,faxatilis,ftolida.

Maurus epifeopus in libello que patris Dei ConuiuiS infcripflt, Lazara Vmbra fumpfiffe fin fr
git, SCc.nimirS quonia is iam tridua umbra 8C mortuus a S eruatore noftro in uita reuocatus eft,

DE VMBRA FLVVIATILL RONDELETIVS»

V I citra dioriimum de pifeibus loquuntur, Vmbram marinam cum fluuiatili perpera 4
confundunt,cumhzc ab illa permultum differat.De marina ueteresmultilocutifunt.

De fluuiatilifolus,quod fciam,meminit Aufonius in Mofella;

Effugiens oculos celeri leuis umbra natatu.

t c

I2'^4 DcAquacilibus.

Vmbra fluuiatilis non folnm nominc/ed « colo#e, marinis flmilis eft , a quo utricj nomen:
corpus enim eft opaci loci modo fubfufcom & fubobfcurum, cubitalem magnitudinem no exce
dens Galli Narbonenfes, demptis Monfpelienfibus, Vmbram uocat.Pifcis eft ex Truttarum ge
nere 'Carpioni Italico corporis afpetSu afRnis.Pinnis SC carum fitti a Trutta no difFert.Duas ita-
oue a’d branchias habet, duas in ucntre,ab ano umeam, in medio dorfo priorem maiorem, pofte.
riorem minorem, fubrotundam 6C pingue, fquamas paruas dC maculofas fimffiter habet. Carnis
fubftantiam partesm internas omnes eafdcm habct.Capite uctd a T ruttis differt , quo Carpioni
(/ra/i«)Cmilis efticjite enim longiore eft quam Trutta.ore minore,nec tam hiante,roftto no a=
cuto fed obtufo, maxime in maxilla inferiore,(ine detibus, & fine magna maxillarum afperitate.
Oculis eft patulis.cornea tunica aurca,pupilla nigra.Corpus a medio fenfim gracilcfciqin cauda la
tamen latiufculam & pt ^..lam bifidam,latifsimam deficit, A branchijs ad caudam linea rctffa ( nm
e/l m eiS««)per mediuiv corpus produtSa eft.Branchiac intus funt quaterna , uentriculus longus
SC fpilTus pinguitudine qua latffe candidior eft,obdu(Sus,a quo multa apophyfes pendent. He-
par rubet’ cui alligata eft fellis uefica;fel nigerrimum eft,fplen longus SC niger, Inteftina fine gy«

ris ullis ad anum demifla funt, . , ,

Vefeitur terra , aqua , limo , unaque cum his SC cum arena aun lammulas haurit : ob id uul*
glis auro nutriri Vmbram credit : SC reucra in ucntriculo SC inteftinis aurum reperiri certifsi.

mumeft, tt . „

. Carne eft ficcaKaIba,qualis eft Truttarum paruanim caro. Hycmclatet.aftatecumTrut»
tiscapitur:cuicuminruccoa:fubftantia,permultis^alijs,fimilisfit,Truttatumgeneri,&traaa lo
tioni fubiecimus. Pura aqua maxime delecftatur.

DE EADEM, BEELONIVS.

& t Vmbra Allobrogibus noftris iialde cognita ac familiaris , Vne Vmbre, delicattTsimi lapo.

C ris pifcisjacnutrimenti peroptimi, Truttarum ac Lauaretorum gcneris,auro uefei crediia,influ
minum aclacuumuorticibus degens. _

B Pedem non excedie.fquamas babcttenues,uentrcm elatiufculum:caput,quam Trutta oblon
gius.tota fub uentrcargentea.Dorfum terfifsimum habct,exliuido opacum:Caudam bifurcam,
tenuem in tergore pinnam,quatcrnas fub uentrciduas priores non in lateribus(ut quibufdam a»
lijs)(ed multum inferius ad uentrem fiib branchi;s,canmculam fupra cauda,ut in Truttis SC SaU j»
inonibus diximus.Lacus,que Allobroges uulgo d’ Aiguebelcttc nuncupate folcnt.aPatim Vm
btas promit.Fel Vmbrx paulo amarius fentitur,quamLauareii.Eius autem iconem non appo»
fui, quod ad Vmblam proximeaccedat.

COROELARIVM,

. Vmbra fluuialis Graecis ignofa eft,Lotharing:s ac Lugdunefibus peculiaris.Bellonius. Vm
* bra marinus pifeis cft,qui ad flumina adnatare haud folet ,* Vnde c5 A ufomus CAujmm tumtn cu)
fluuiatilibus fus Mofelltc pifcihus Vmbram adimmcrct,inqiiicns,Effugiens oculos c.l,u n, (tan
quam innuat celeri fuo natatu oculos effugientem,umbra piTcis potiu s ^ ueruni pifccm intuen»
tibus apparerc,)marin5 Vmbram fubire aliquando foieie Mofcllam, arbitratu ipfum credimus: .4,9
potius $ alique fiuuiatilium pifciS,Vmhrac nomine ab eo celebrari, Saluianus, Atqui Sabaudi
Vmbram hodie appellati Vn Vmbre)thymal!um Aeliani,fi!pra a nobis deferiptummee equide
alium pifce,qucm Vmbra fl.rediius appellemus, haiScnus cognouime^ marina Vmbram fluul
os fubire uel ipfe putarim,uel Aiifbniu putafle crediderim. Rondeletij certe Si Bellontj Vmbra
fi thymallus no eft,aded tame fimilem eiipecie naturam^habucritjUtnuIluspiicm magis , quod
utriufq! hiftorias conferenti patet.Tbymallis ut Germania abundat, ita Gallis ctia cos non ubicp
declTe omnino uerifimile efttSi cS Sabaudi fiue Allobroges Gallice loquentes tbymallumiut di.
xi)Vmbra appcllct,eode etia Gallos (ut Lugdunenfes Si AIlobroges,quibuspcculiare efle Vm
bram Bellonius tradiothymallo nominare crediderim, Pifccs in aquis faxofis pinguiores SC fa-
lubrioresfuntjficut Trutta, Si Thymallus qui uocaf Vmbra, Albertus Iib.7. de Animalib. In f»
Anglia alicubi audio .Outbet nominari pifce.quem uos,ni fallor.uocatis em (fic nutem thy.

iBsi/sm «t)M«tm,)Turnerus incpiftolaadnos.Videfuprain Corollario de Thymallo A, Accedit
qi thymallii in Mofella copiofe capi audtoiimprimis uero abundare ubi Mofdla exonerat in Rhe
num,ubi uix alij pifces capianf.Itatj eunde Aufonij V'mbra efle coijcicmus,ne Aufoniu tam no
bilis Mofellani pircis.cumuilioresp!crofijomnesnom/narit,mena'oncmprxtcrijfl'emiremur.
Vmhtirm Ihe Vmbram aliam marinam efle dicemus, Graccoruicia-namialiam fluuiatilem , eandem thy.

cici. mallo, aut certe cognatifsimamtaliam denicp lacuftrem truttis aSncm , quam Sabaudi Vmblam

uocitannquam rurfusin duas aut tres alias fpecies,cum alias tum magnitudine differentes , diui*
dcmus.De lacuftribus autem didum efi fupcriiis inter Truttas.

Lauaretus pifeis Lugduni fatis cognitus eft, Vmbrf nmillim’,nifi fimus elTcqdentibus^om 69
nino careret , Bellonius. uidetur autem de umbra fl. fentircjquoniam eidem lauareto appendice
glabram 8C carnofam eflTe feribie caudx infidentem in Vmbrat modum; quod non de marina

fed

DeVng^uib.mar. Lib.IIII. 1255*

fed fluuiatili Umbra acdpiendCt conflat ASdit cideni Lauareto oflicula utrirlrj ad fauces oefo
pliagi ingrefsu etTe, fenis hinc inde deticulis.ut inThemoIo,c5munita.ego necjjin Lauareto necj;
in Thymallo ofsicula haec aut dentes ullos reperi. Memini equide prsfente mihi Belloni3,um«
bram a thymallo differre afleruiflexuius authoritati ut no diffido,ita rem in medio relinquo, do»
nec ipfius Si Rondeletii umbra a Thymallo noflro diUerfam uidere mihi liceat,

Vmbra fl.in montium amnibus capitur,Rondeletius. Innominatus quida iniibellode No» C
menclaturis animaliG Si ftirpium Lutetiae tedito: VmbraiinquioGrjce fciaena,uulgd Vmbrinaj
frequens eft pifeis in Ligerijmarinam cum fluuiatili confundens.

DE VNGVE SEV DACTYLO MA=

re Si fcemiria,Bellonius,

Sellonij VaBjlum mArein,J^ndelithps concham alteram longam nominat^ (quam nos fu^ra inter Cma
ckasexhihmmtts, elemento C,)& Da^lijpeciemejjenegatt
It— A C T Y L D S ali) Donacas,alij Aulos uocant.Horum duo genera reperiuntur, mas & A
H fcemina. Anglicuiti uulgus Pitot uocat,qu6 ut Si Neuftrij inpifcationc tantum utitur.

B Venetijs tamen funtedules, Si cum conchislongisplerunquediuendi folent. Vitam

g fdeminte in arena traducunt

Mares in eo lapidis genere quem Glafl rura uocant , nec unquam alibi uifuntur , qui etiam >
nonnunquam oblongi elfe folent. Auidifsime hunc appetunt reliqui pifces. Quamobremnatu Mares.;
ra munitifiimo uallo eum occultauit, ut inde nili ualidoligonismiicroneautpala ferrea effodi
atitauellipofsit;undc Oceani pifcatoresinreceifu maris, palis ad id dedicatis utuntur. Veneti
Cappas longas nominant. Mares autem ualiias utrinque clufiles ac referatiles(fceminis ificminaa
r»m]modo)longas,fed crafsioreshabent, duabus extremitatibus deteilas, eximo tantum latere
connexas.Promufcidem ex conchis exerunt duram, cra(fam,8i fere cartilagineam , qua terram
arrodunt;quam(dumtimcnt)in concham rctrahuntjporroiidem ualuas interna parte glabras.fo
ris uirgatas,S£ multa fcabritie horrcntds.ea longitudine qua foemime, geruntiac parte anteriore
qua promufeidem exerunt, apophyfibUs ex concha eminentibus , feu aculeis ordine deinceps
difpofitis horrent.

J® F(xminafinuofameaparteconchamhabenf,8ilforamcampIum;pofterioreautcm(quacon= B ,
clue cardinibus feu neruisinuicemfulciuntur)atiquid gerunt, muliebri pudendo fimile. Multam
arenam dcglutiuntiquamobre nili ab ea bene repurgatae uix edi polfunt. F

Porro dacjyli,etiam Solenes a Latinis dicuntur. Galli des Couftcaux, cf cultri manubriu refe A
rant,Capptclong» Italis, Conchae longae Plinio. Harum duo etiam diferimina uulgo V eneto a»
gnofeuntur, quorum alteru Capa da ferroialterG Capa da deo uel da detto ( quod ex fua theca fo«
lo digito fine ferro eximi pofsit) cognominat, Solenes enim foemins leiix in arena ftarefolent; (c)
cumcR omnia fiknt.furfum e profundifsimo foramine emergunt: in qaod(tanqud flrepita audien
tesiprotinus fefc abduntiunde nifi pala ferrea in tranfuerfum fuppofita , ac profundifsimc impa»
(flaauellipoffunt.Id eft quod PliniUs(Ariflotelefecutus)intellcxit, Solenes fugere admoto ferra»

4° mento. Subtrahunt enim fefe infcrius,8f fubfidunt ad ima. Vngues ex hoc diifli funt,quod ad fi»
militudinem unguiu laeues fint. Auli uerd,qudd binis quidem coclufi ualuulis uno tantum late»
re conuexis, tereti tamen dC fiftulse modo ob!ongis,intus^ concauis, fpedentur. Donaces quo»
que, quod arundinis modo uacuum inna fe fpatium obtineant.

Fcemina ergo a mare hoc differt.qudd conchis includatur albis,glabris,fragilibus,nullam ha •

bentibus partem quae prona aut fupina dici pofsit.

His quincj uocibus, Aulo,Dairtylo,Solene,DonaceKConchaloga Plinius feorfim ad hunc A
pifcem fignificandum utitur,

DE (VNGVE SIVE) SOLENE (IN QE>
nere,) Rondeletius.

* I N TER ConchaslongaSjaliatfuntfcabrteKafpers.dequibusiamdiiflum efl talia: laues K A
tenues, quales funt ttohluiClr quialiter a Graecis uocanturmi/si, JUt/xuClr, , atque etiam Plinio LiJ.j».c»p.

authore/aKTnAsi.Eius uerba funt:Solen,fiuc aulos,fiue donax, flue onyx, flue datSylus. Dicitur
trahitii a canalis fiue tubi fimilitudine.to/Aiis tuba: modo excauatus.iil'i’*| a figura harundinis craff?,
c6caus,apud amnes nafcentis,qua: iA'ra| &( Cypria harundo nominatur,tcftc DiofcoridcSri/J ue cap. nfi

rd.id eft, unguis ab extremis.tenuitate & figura unguibus fimili uel a tefts colore dC fubftatia un
guibus noftris non difsimili. Pro re longe diuerfa fumitur ‘inj apud Diofeoridem libro J.de ejuo
fuo loco dicemus. Daiftyli uero cur dicantur tradit Plinius:Concbarum egenere funt Dadiyli ab l*. j. cap. 6t:
humanorum unguium fimilitudine appellati. Ab Italis cape longe uocantur,a Gallis couteaux,

60 quod capulis cultrorum fimiles fint, ab Anglis piret.

HorS duj funt formg fic diftin(ftc,ut alij mares alij feminj nominent a Plinio Si Athcnco,no b. sexusiiferi

^ad procreationefemefcEtificahkemittat, ille recipiat. Na C6ch3e:,Ch3ma:,Solencs.Pec'linesmr».

12-^6 JUeAcjuatiliDUs.

pn-pm/w Pii' locis arenofis fponte proueniunt. Plinius Iib.ii.cap.9.Ex his mares ali) Donaras , alij Aulos
nijlom. uocant.fceminas Onychas. Vrina mares raouent.Dulciores foemina: funt,8i unicolores.Quo
(r G> in loco nonnihil defyderarifecile perfpiciet.qui procedentia connedereuoluerit, quat funt.Ptir
catur iiefica & Pedinum cibo.Quibus nulla Solenum mentione fa(Sa,fubiunxit. Ex his mares,
8C cotcra.Quare conijcio legendum effe.Purgatur ueiica SC Pedinum cibo 8C Solenum : ex his
marcs.St: cotera.SequiturenimSolenes mares urinam mouere. Et Athenarus eofdem calculo.
fis Sd difficile meientibus utiles efletradit.alia^ eadem quo Plinius, ut ex eodem autore utere;

fua tranfcriDfiffeuidcatur.oIi/EcoaitJiflr^eReJjfo! TtmpwaijuSiotjTifttTinapf/fTOasijitfitKllVaxSIr, usaSro

icpi^iiSsJS AKfc!piJ!e©',K9a aniOen. Id eft,SoIenes a quibufdam uocati,a nonnul

lis SvxKilr,?i al^si,SlCcvtl]^dlr, faeci multum fuppeditant,fed mali & glutinofl. Mares quidem uirga
tifunt,a; caerulei coloris, calculofis &C altis aegre metentibus perutiles.Fcemino unicolores funt,

8i dulciores. Sumuntur frixi 5C elixi.Meliores funt in prunis tofti quoad hient. Qui hos pifean»
tur foleniftae didi fuerunt, ut narrat Phanias Erefius in libro, cuius titulus eft. Tyrannorum in
quos uindicatum eft cades , his uerbis : Philoxenus foleniftes exTribuno^lebisfadus eft ty-
rannus , initio pifcatione uiditans , Solenas uenari folitus , occafione uero data mercaturam la
exercens, facultates fibi parauit.

DE SOtENE MARE, RONDELETIVS.

B SOEENEM marem hodie nulla natio a foemina diftinguit. Athenaus utrunque ijftlem nos

minibus appellat; Plinius lib.ji.cap.9.inter nomina difcrimenftcitmam mares Solenes, Aulos,
Donacas uocat,foeminas Onychas,quam differentiam non negligimus. Efi igitur Solen mas
ex Concharum longarum generetduplici conftans cefta,laui, tenui, altera tantum parte colliga.
Contra Ari/lo=ta nigro uinculo,etiam fi aliter fcribatAriftoteles libro 4. de Hiftor.cap.4. Cum enim^Svjsp

alia ftnt altera parte ligata,altera foluta,ut claudi dC aperiri poflint, alia utroqj latere connexa , in

trioni.

his poftremis Solenas numerancum cotra femper altera parte folutos uideas,nequein ea aut tiin
culi aut articulationis ullius ueftigium.Dodrantali funt longitudine,pollicis crafsitudine, harun +•
dinis modo caui,extremis duobus femper apertis: anteriore caput exerunt 8C retrahunt teftudi.
nis ritu.Secundum teftat longitudinem carnem protenfam habent. T efta catruleb eft colore, li.
neas euidentes habet per tranfuerfum dudastqua parte colligatur crafltor eft, alijs partibus in te
nuem fubftantiam definit ficuti Mytuli.

Aqua &I arena uiuit. Mira quat de Dadylis fiue Solenibus feribit Plinius ; Concharum e
genere funt Dadyli, ab humanorum unguium fimilitudine appellati. His natura in tenebris res
motolumine,alio fulgore,clarere,ai quanto magis humorem habeant , lucere in ore mandenus
um,luccreinmanibusatqueinfolo, atque ueftc,deeidcntibusguttis:ut procul dubio pateat, fue
ci illam naturam efle,quam miremur etiam incorpore.Hadenus Plinius.Huius fplendoris cau
fam eife puto glutinofum Solenis fuccumtquat enim tenacia , & ueluti glutino compada , ea Ite. y»
uia,xqualia atque perpolita efie folent, atque ob id relucentia , ueluti pix , aiphaltum , albumen

I Solenes cum fale aceto edendi,ut minus noxij fintiuel cum lale,accto Sfoko : quod tamen
quidam improbant,qudd oleum lentorem habet, cum contra ad glutinofi Solenti fucci attenua,
tionem acetum & fal , multo magis conferant. iEademfm ymttonm ,iiXenoaateftirfm uel Orihafia
mmmtm.) In prunis tofti deteriores funt, quia magis exucci, duriores & ficciores.

<3 Mirum quod tradiderunt Athenaeus & Plinius,SoIenes utiles efle in cibo c alculofis 8if uri.
nas mouere.cum Athensusipfefcripferit.multi fuccieiTe.fed mali, glutinofi , atqueid expe.
rientia confirmettfuccus uerd is calculo efficiendo, 81 urinae retinenda potius quam promouen
ds aptior fit,nifi de iure id accipiendum fit,quod ob falfuginem & acrimoniam hac ui pra-dirum 6*
fit.Ego teftartim cineribus ad idem malum uti malle,infigniter enim attenuant, incidunt fiCexic
eant, quod fi timeatur in exiccando morfus aliquis, prius funt lauandi.

4

Solenem

DeVnguib. mar. Lib.IIII. 1257

Solenem marem uerc anobis rcprafcntatum ftlifle ciatc oftendunt Athenai ucrba lam dta- A. Qttaducm
ta.Eadem illos aperte refellunti(Sei/o«i«)« nota,) qui Conchte alterius longa: fpeciem pro Solenc ”

mare depinxerunt.Ea enim tota candida eft,at eX Athenaeo Solen mas caerulei eft coloris.

DE SOLENE tOEMINA, K.ONDEI.EtIVS.

ONYCHAS appellat Plinius Solenes fceminas.quS colore, faporCimagnitudine a maribus
differuntin aliis omnibus fimiles. Telia lineis cteruleis diftindla non eft , ob id Plinio umcolo.
res dicuntur.Caro dulcior eft,maribus minores efle fold. Solenes utritj in arena defixi uiuunt;
ferreo inftrumento ex ea eximuntur.

COROLI/ARIVM*

Iconem hanc cafpte longie,mUulgh Fimtijs mcmi,mmim,l^enmjs olmfmgmim curmu

In conchyitjs quxdam Uoeabula Graeca funt, ut pelorisjoftrea.alia uernacula . ad fimilitudi= A
nem{di(Sa,)ut pedunculi.ungues, Varro. Plinius Solenes Graco nomine appellat , alibi da=
tSylos, Theodorus modo ungues,modd_digitos,in utroque Plinium fecutus, Hermolaus.
htui modo uas feu inftrumentum quoddant fignificatimodo marinum animahquod 8£ «iadi/ dC Ji
jo rai» uocant,(id eft,fiftulam,&: cartnam.) a figura forte angufta, K oblonga, (eSr eme:) SC 'ivvyff, (id
* eft,unguem,)w®! sij.Keoi/,67» cfi im Euftathius in quartum Odyfleae: cu.^

ius’poftrema uerba fic accipio.ut unguis didlus lif^x v ssywoi/, afoliditate, qus tamen conchis
omnibus iromunis uidetur: Vngui uerd foli inter conchas pr«er fubftantiain ungui(humano) fi
milem.acfoliditatem, figura quocp limilis dC imbricata accedit, quod non fatis exprefsit Euftathi
us.item color ipfius teftse.quam v nominat. «jAiirilr.id eft,LongK conchae

fol'enes,a Sophrone dicuntur, per appofitionemilicut SC a Venetis hodie Cappac longs. n
pueKpcYyyi7lxvs(foneiiXK^(neyYy^</s,tieficcompofimm^ltxx^is&«Sy)iyAH)m?LHrxs,Epicb3rmas apud A»
thenaeum. Sed ali* funt Conchae long* Plini], Ut Rondeletius docet. Digiti ex eo appellati
tur.qudd fpeciem fimilitudinem^ humani digiti gerant, Gillius. Oftrei genus inuenitur in ma
riItalico,quoduocaturcanna,propterfuae conchae fimilitUdinem ad cannam, Albertus.

Vngues noftt* statis Graeci antiquo nomine feruato,etiam nunc Solenas appellant , Gilli; Valgaria.
us se Maflarius. Qiii accolunt Adriaticum linum, Cappas longas nominant, Gillius. Con>
chas longas Veneti , Maflarius. long* enim SC teretes inftar cylindri funt. Apuli ideo uulgd
Imbrices appellant, quia quodammodo imbricibus horum teft* fimiles uidentur, Gillius. P lu
to SC Dotoli nomen, a Grsco DatSyli, alicubi in Italia ufurpari. Genus id concharum quod a
noftris fpoletta uocatur, aliqui fpondylos, alif daflylos marinos efle uolunt , SCc. Brafauolus in
Aphorifmos.uidefuprainSpondylo,circamediumpagin*ioij. Spoletta quidem uocabu.

Ium, accedit ad Germanicum Spulcn , quod cannam , uel arundinem fignificat ; proprie qui»
dem internodium,quo filis agglomerandis utuntur textorcstcuius figuram plane reddit qua de

feribimus concha.

Germanica nomina facile SC uaria fingentur.eorum quibus in alr|s linguis utuntur interpre»

tatione;uelfimplicia,nfl3el/5inget/'lKlncl/Sp3len/»Refftc;hoccft,Vnguis,Digitus,Cana

lis.Mamibrium: uel addito conchs nomine.compofita, rtagdfc^aUn/ 3ingctfd)(ilctt/ 2.«n^=
fcbnlcn.se c.pro fc^nlcn quod tcftam feu concham fignificat , (^uf^tcln ponet qui maluerit.

Vnguisconchaabanglispitot uocatur, utRondelctiusfcribit;ueipit«t,utBellonius. Sed

Io. Fauconerus Anglus aliud Anglicum nomen indicauitjnn^^dSfffh'-^ Vuallisin Anglia
Thymby uocari audio. ^Longe alius eft Vnguis odoratus.conchylij purpuracue operculum,
de quo abunde in Conchylio Sd Purpura leges.

Vngues funt econcharugcncre.lteues, digitalislongitudinis, tenues cp,(£e«weir^a^i7er,^((of

go t(,«tfj)abhumanorum unguium fimilitudine fic appellati, Malpirius. Le^eetiam fuperiusin A.
Zvii^ok m Aaasf x«sii,n>KLu i/C'Jp x\iqny,vsyy* , A thenteus ex Ari

ftotele, Vngues uelut igne lucent in tenebris,etiam in ore mandentium, Plinius.

'■A?'

H.a.

tpithcttt.

12*^8 DeAquatilibus.

Harena parcuntur, ut te flatur Oppianus, Maflarius.

Vngucs locis arenofis fui ortus initia capiunt, Ariftotdes. Nulla innitcntcsradicencrma
nent,Idcm . Adftrepitum fc fubtrahere , inferius^ fubfidere cernuntur , quoties fcrrament
fcntiuntadmoueri.exiguonanqtextant: reliquo autem toto corpore, perinde ac in cubili occi
iuntur, Ariftoteles. Idem hiftoria g.i.euulfos non polTe uitiere fcribit,ex arena nimirum- Vi 't

tonus uerdiiteftacucllanturnitruncjuerum putarim, fed quod Vuottonusdicit,conchis omni»

bus commune uidetur,ut lioc priuatim de unguibus Ariftotelem tradere uoluilTenon putem

Solcne5fugiuntadmotaferramcnta,Plinius,Arillotelisuerbalegesin c. ^ "

Vn^ues uelutigne lucentin tenebris, etiam in oremandentium, Plinius. Cibus eflpau
riim fcre,utaudio.Sopliron dulces &uiduarumcupedias elTe feribit.

Kay^iyhiojj Boethius Scotus conchas margaritiferas 'in"’

Scotia uulgd uiduarum cupedias dici feribit. Galenus lib.j. de alimentorum facult dura c "
nceife tradit ungues,a; ob id difficulter concoqui, f Proprium hoc folenibus ateg purpuris eft
quod cum iniufculocoquuntur,idcrafsiusreddant,Hicefius, Qtid grandiores eoprallanr ’
resfunt:uigenta?ftatemaximc,Vuottonus. ’ ^

Vegetius in fuffitu contra languorem morbi pellilentis , inter alia unguem marinum admi
fcet,de odorato nimirum (id efl.conchylij purpuracue operculo) potius quam de hac concha T
telligcns. nam*

Tr,it^ author apud A thenaum. riaAiil Graicis proprie flftiilam feti n.

bum fignificanitem canalem,qui lieluti dimidius tubus eil , Si imbricem fimiliter tanouam ne
fynecdochen. Qiiod fi p.literam addas poli figma, efficies fere Germanicum nomen «»ulm

quod cannam fignificat. Jn trihnguiLexicoMunfieri, pro fiftula &folene Hebraicum Aombn
inucniofilon^^'7-'0:atinHebraicodiVtionariop'?Dinterpretaturfpinam,aculeum Didia eil
auiemconchafolen.acanalisfimilitudineiquodeleganterexprefsirOppianus.

«.Aia/. Si,A(ia<I,,conchylia quaedam tellata,S(«yac«-f<!Ir,&^^ettaliquando,Hefvchius -in»

rpretor autem (<«ei*pudenda:quanquam pro uirili tantdm pudendo feucole, reaii) Lcini nnf

uidcatur. uidcnturfignificare imbrices, (a uerboriyifap, quod efl tegere )LLft

tegulas canaliculatas, quibus sdificiorum tedla muniuntur;noftri»P,o|rjectcl hoc eil
uas uocant,nam & Apuli folenas conchas tiulgd(ut didium cft)ImlSS afpellant De^
nomine plura leges fupra,in Concha imbricata Rondeletij, pag.aii
fficitur«^WA^.G.Atil,,£dpercrafine.Ai.'. f es!"tta
feinores,v5^«: ,= M,quod facile uentis commoneantur, ab arundinis autem internodii fimi m

dineutd.ximus,conchiset,amimpof.tumeftnomen. Onychis poculi lignei meminit A te“

nausundecimo.fcdonychinumpoculiimf. dicas exonychegemmaintell|etur. de eafimi l:

onychino coIore,aliquid diximus fupra,in Corollario dePurpura B.pag.,cfc ^Aialet 3^0

fpondylonimcuertebrarumdorri)meatuponuur,quarcfidetmedulla «lampro

eft,pro canalicula, Aetio,& Galeno Meffiodi -4 l»A4c,J^”nomen;d"tfc ‘iTfTr"'

dumfadltts. Sol^nasGrtrciuocantinflrumentaqu^crurffiuHuppon^uTSer f *
xto Methodi. COnychitesgemma(aliaquamon^x)memoraturr&~^^^^^

tudine qtjadam Vngitis odorati, tum colore,tum figura.-nafciturin lapidicinis Hi deshetad
xi^Aia/dr ,»««f»asyxeA«,Epicharmo.fic enim lego apud Athenaium. Latine teretes, longi, &

uo pifce adum eft fupra. ele.

/“‘^?^‘;"''g^"^"/’Prf,“™mt«9ncros,deindeinterSquilIasrcquire^ rVrf,

dulcem fuccumfacit,nutrit,facilcdillribuitur.&: facile excernitur-atm ira A 1 ^

fendumcft.AtquteinpifcinisdegiqomniahabetcontrariaZmSummTlh''’"'"^'"?"

bus ufu uenit. Ori nanqj infuaucs fimt ij , qui conclufi uiuimp qua uerd in flumin?bus“de‘^
quod cx marifrigidam aquam fubit,ori grata tenera^ eft. qua uerd in portus tranffi '

coanguftata,& pinguis reddita,ori ingrata eft,Xenocratcs apud OribaltumRafario i

yoiix

ter

fe

uiles cognominari poflunt,

V o c A aTlieodoroexAn'ftoteIeuertitur,pro GrxcoEipdeqi
mento b. ^

VRS

3 interprete, jo

DE VRTICA MARINA,

VIDETVR AVTEM HOC CAPITE vk.
paruam tantum Rondeletij,S<: cius fpecies duas deferibe;

B E L L O N I V S.

C A M

T :
re.

SR TiCA M intermollesobhocrecenfui auddtnrTlMTmr«c^ci^ • tr - .

I qui certum eftancipitem naturam habere, atque inter zoophvta
1 heodoro appellantur) apud Ariftotelem connumerari ^ Hanc N “

. obfeceno iiocabuio Cui d’ Afne.a cirrhorum cotradione atoi exnlrV^.T"’^""'*,
Gracum iiulgus quum terrcftres urticas Zuchindas nocet marinas tamcnfe
antiquum uocabulum imitatu, quo ipias etiam marinas urticas colycia uel coS^t^dtTban t’

Maris

Maris eft potius dciccSamentum, quam ut magni fieri debeat.

VnwA exficMi. V rtica comruSla.

Plurcs eius obferuantur fpecies.Qiutedam enim rubro colore fufFufa eft,altera magis caerulea
granulis in gyrum circumfelia.Vtracpmarinum tuber contracSarefcrt:explicata,cafariem,toia
corpus rotundum ambientem, nam infinitis cirris antennarum in papilionibus, aut Scarabeis
crafsitudineconftat.Contra(5ia porro Vrtica,orbiculariseftautteres.ScopuIisIitoraIibus(tjspo
tifsimum marinis tra(3ibus,qui uentorum impetum minus fentiunotam pertinaciter inlieret.ut
* nifl primo impetu diuellatur,uix poftea nifi infrufta cocifa dirimi pofsiqaded ftias trichas artfiifi.
fime contrahit. Certumeft Vriicas, Cochlearum modo, in mari ferpcreacmoueri,fed id quidem
parcius. Porro utriuftp moles magnitudine iuglandis raro exuperat. Cirros habetmolles, duos
digitos oblongos,tencrrimos,gracillimos ac fi:agiles,inligni hac dote a natura pracditos,ut quic=
quid attigerint,fuis acetabulis retineant.

Has Bxocoeti ac mulli auidifsime appetunt.

GrKcis edules funt ob lentam ac copioiam mucilaginem,quamlimacummodoemittunt.
Quamobrem illi plurimas urticas ligneo ueru transfixas, &; aliquantulum a(ratas,primum ex fa>
le & aqua feruefaciuntideinde farina confpergunt,&: ex oleo uel butyro in fartaginefrigimt.Hy
-5 bernis menfibus carne funt conftante|atqj rigidiufcula: teflateautem deteriores ientiuntur. (Vis
* quidem in his mordax , eundemcp fere quem terreftres urtica: pruritum excitant.) Stomacho K
uentri(utDiphilusauthoreft)grat:eftint.Alutimatcp urinamcient, qus pratfertim fcopulls per^
petud infixae funt, parcius^ nutriunt, Xenocrates tradit , has quidem gtiHui fuaues , fed floma-
cho ingratas elfeiuerum quae paiTo aut uino mulfo condiuntur, facile concoqui, aluumqj moue»
re,fed propter fequacera ac uifeofum lentorem faepius iteratas faftidire, C^uaprepter pauperum
alimentum eife folet.

(C)

CB)

DE POTA MARINA, VT ITAEI
na uoce nuncupati t,Bellonius.

V^ndeleitm Vntcdi martjuegenw hocfacic,femper folutum, cuiitf Ijjecies duas pingis & deferihis,

‘Bellonij USTO jenteruiamPPulmonem mar.hunc facunttSsreprehendis,

Pulmonem marinum Itali uoce obicoena Potam marinam,ut Si Grarcum uulgus, Mogni uo a
cant,qudd partibus uerendis admotus,pruritum ac V cncrem,imd etiam ampullas excitet.

Mediterraneo atque Adriatico copiofifsimus,mollis quidem & albus , corpore cartilagineo B
ac cryftalli in morem pellucido,quod in mucorem facile refoluittir.Huius autem ea eft natura, ut (C)
mari commoto ac fpumantibus procellis irritato, deorfum ad imum feratur: pacato ucrd ac bene
tranquillo pafsim folutus diuagetur.Gibbahabet inftar dimidiata fphatre figuram,glabrani,pol
licis crafsitudineicuius pars interna neruis redlis a medio incipientibus, quafi ftrijs ftilui coloris
in gyrum radiatur,quibus fe diffundit ac conftringit: qua corporis commotione aquam concu»

' ° rit, 8^ nunc in pronum,nunc infupinum cffertur.Pinnarum uice fibris tenuibus atque sgre con
fpicuis in orbem communitur,ut Lepus marinus.Cruciformcs quoque cirros, flriatos, cralTos,
in modum fiellae radiatos,numcro quaternos, parte interna natationi accomodatos habet ; quos
ut exafle confpicias , erit in lebetem aquas fyncerioris conijeiendus : qui fi fupinus deuoluatur,
multas fiifuras in radice cirrorum oliendet.Os quoque habetpartepronafitum,quo ea qutcue-
natur abforbet,in quem ufum quatuor cirri ad eius latera fubiacent, coloris finopidis , quafi eius
branchias eflent,uel inteftina.Hinc fit ut intuentibus pulmonem in mari pabulandi gratia diua=
gantem , grandis uideatur quafi pituitg globus : qui unicum tantum colorem rcferrcqnifi rubris
illis quatuor circulis fugillaretur,&l ea cruce,qua interna pars flriata ell,diftingucretur.

, Eum fi in ff ufta difeiffum in mare rcieceris,uiuere nihilominus ac moueri comperies: extra C

'mare autem exanimis apparet. Caeterum marinus pulmo dentibus attritus nihil prtctcraqiiam
refipitjos tamen leui calore incendit. Naribus quoque admotus marinum uirus olet: Sargi, Me* (n\

M M 1

lanuri, Scari, Spari, Auratae, K id genus piicium efca. Emortuus in alto mari, fludiibus expnituj
in litus, tranfparentis glacieilimilis.

DE VB.TICIS, RONtlEtEtiVS.

vniciumul V R T I c A stameas,quafaxisliaercnt,cjuameasqu3efoIutefaxiserrant,inanimaliumnii
rfcMpn-Miitnerocenfcndas effeex An'ilotelclib.4.dehift.cap.6.conftat.Sentitenim urtica , Simanumads

exgaimmoU corripit, adhxrefcit^ perinde ac polypus fuis brachtjs , ita ut caro intumefcat ; os in me*

.Siif“a:oo’ dio corpore habet, Side faxo quafi de tefia uiuit,&prstcrnatantes pifciculos excipitretinetcp.fi
^ytm, ’ cut de manu hominis admota dicHum eft, deuoratcp in hunc modu quxcuncp nadia eft efculenta.

o Av«o P/ f»rlTinnc n#»<^iTnri7]r\cnn nnri*! M..11

Genus alterum e laxis ro1uitur,8(: echinos pedunculoscp quos olFenderit,uorat. Nullum ex»
crementum in urtica effeuidetur.hac tantum re fimilis eftftirpibus,(/»)6 hoc etUm ^md idhxmjl.
terum falicit^enin urticx,) Htec Arifiotcl, Cum igitur urticae frondem fuam,quae pedum uice eft.

modo dilatent, modo contrahant,cum ore cibum accipiant, id eft.cum tatftu guftatucp, qui duo

fenfus ad uitam animalium funtneceflarij.pratditsfint, non inter f«o$»7«,utPlinius,fed inter a.

nimalia non omnino pcrfcd}a,eas numcrabimus.Pol^pis autem &IeporibUs marinis fubiungfc
mus,qu6d ex mollium (incgenerc: quod etiam modo fronde expanfa polyporum inftar pedes

multos habere uideanmr.modo fronde contrad}a,maira tantum carnofa,informi(HeIuti lepores

marmi)conftare uideanttir.

Dicitur a Gr^cis ait!!A«ip»,a Latinis urtica , nomine herbae ab utrifque impolito ob uredinem
SC pruritum, quem tatSa immittit, terrcftris urtica modO : unde 8C urtica ab urendo Latine dici,
tur.ita ^ (<» ix®f' ««aiu/ a^ii.qudd tadu fit infuaui; folia enim eius tadla acriter urunt.

Utro j. fte dc pifei huic Uis pruritu mordax. Vel dicitur «natA»^» xer' SfiJsftiirjidp fl tcc-nipideui!, ut ait Athe

Itidem, nsus, quafi amcA» m «^«.cum contra afpera fit 2f iniucundifsima,ta(Su laedens SC urens. Eodem

autore Eupolis imctiipxs murinas uocauitsriaiat.nifi mendofus fitlocus, {Non el^: Fide in Corolla-
rio.^Nammdl^lidCmZsiinelUcate 8C pungere fignificat.

cscneraiuofa Ariftotcles duo urticarum genera fecit, ut ex uerbis initio citatis conftatiunu quod faxis hx-

aiiidii ueteres. ret, alterum folutum. Et eodem inloco (lib, 4. dehift. cap. 6.) Duo funt urucarum gcnera.funt
( j j qusdam minores cibo aptiorestalite maiores SC duriores, quales circa Chalcide nafruntur, Hye.
medenfafuntcarne,idcoeasuenantur,quia efcUlentKfunt.Aeftate pereunt: frondes enim gla»
brefcunt:ct,fi tetigeris,facilc difcerpuntur,nec totae auelli poiTunt. Aefiuafflife faxa interius fu
beunt. Vidi equidem urticas fagena captas cum alijs pifcibus:qua ratione,qua: faxis hxrent, ea
Species piares. P> npn poflunt. Quare neceife eft aliquas efie , quae fedes mutent , & in mari uagentur. Cum

ucro plures Urticarum fpecies compertas habeamus,eas fic diuidefnus , ut urucarum alia: uel fa.
xis uel cuilibet alteri rei in mari adhaereant, aliae minime. Rurfus earum , quae faxis uel alteri rei
harent.alia: perpetua ftabili^ fede illic degunt, qui funt, Vrtica parua in rimis faxorum latitas;
quae purpuris dC buccinis adnafeiturtqui cinerea eft, longis^ cirris conftat. Alii fedes mutant,
£C libere per mareferuntur,natanttp,{dr cum lUet faxis herent, )ut purpurea urtica. Semper folutae
liberae^ funt ei.quas uulgus potes appellat: (ex his)una eft.quac quatuor pedes fiue brachlaha=
bc:;altera,qui otfio, polypi brachijs non ualde difsimilia. De his omnibus ordine dicemus.

DE VRTICA PARVA, RONDEDETIVS.

DeVrticismar. Lib. IIIL

DE yRTICA'clNEREA, ROH»
deletius.

eo HOC tcttium urticK genus noftriob colorem purpureum ffue phoeniceum,ro(am appellunt: *
altj poIierol,qudd contrada retSi inteftini extremum cum mufculo fphtmSere fiuepodicem re^
ferat , quem pofterolnommeintelligunt , quod pofteriorelocoCtus ItKalij pouffepie Britanno»
rum: altj cui decheual uocant.

Eli autem hac prima fimilis, nilt quod frondem SC longiorem SC copioCorem habet , rubra B
eft;

Saxis aliquando haret , aliquando foluta uagatur. uidi enim huiufmodi urticas retibus cum C
alijs pifcibus captas , quod non contingeret , fi faxis perpetuo affixa efletinquomam cum ha»
rent, potius difccrpuntur,quam auelluntur.

Eadem efculenta funt.fed prima urtica duriores. R

MM j

CINEREAM uoco urticam a colore, qua tenuis efi admodum ; quia frondem magnam 11= Ab
ue cirros multos habet,carnis parum .In faxorum rimis uiuit, comam femper explicatam habet, (C)
nec unquam contrahit.reuera tamen urtica eft : acrius enim pungit ac mordet , fi paulo diutius
inanibus contretSetur,

Huiufmodi urtica in fcopulis Frcfconijs Agathenfis finus reperitur.integra a faxo euelli non C
poteft,tum quia tenacius ha:ret,tum quia mollior facile difeerpitur,

DEVRTICARVBRA, (VELPVR»
purea, ) Rondelctius.

('rtlcK cinerea

1242 De Aquatilibus.

de VRTrCJiE Q_^VARTA SPECIE, ( Q.V AB P V RS
puris 5C bucdnis adnafcitUr,)Rondderius,

c Q_V A R T V M Vfticarum gemis id etit,quod inflar hololhuriorum teftis alienis adnafcitur

maxime purpuris. , ’

B Pars exterior dura eft K rigidiufcula, fpifsiorque quam iii altjs urticis . cirrosbreuifsimos in

ambitu habet, ex interioribus eius partibus filum longum deducitur purpureo colore tam iu=
eundo tam^ florido infedlum, ut cum preciofo illo purpura fUcco certet.

H Verifimile efthanc urticam purpura adhatrentem a cane Herculis deraor(amfuine,qu:e
Dt pi&jtare ,3,^, excellenti fuauicp colore ridum dentesque canis illeuerit , ut negarit puella quam deperi.
mucntmc. Hercules, fore unquam euta optati compotem, nifi priiis eo colore infetSam ueftem dedit

fet. Inde purpurae colorem inuentum fuifle. Etenim fi mortuam purpuram dentibus arripuit
canis, iam una cum uita fuccus ille euolarat.fl uitiam, ea undique ita munita eil , tum tefta claua-
ta, tum capitis operculo, ut undique ab omnibus iniurijs tuta fit. Prseterea purpura tanta eft du
ritie,ut dentibus canis robufiifsimi minime cedat, Sed de ca re Due fabulofa fit fiue hiftorica,fta»
tuat quiuis pro arbitrio,

> Htec urtica de qua nunc agimus, durjore eft carne, quam ob caufam anoftris reijcitur,

DE VRTICAE CJ_VINTA SPECIE (SEJis

per foIuta,)Rondelctius.

DeVmcismar. Lib.IIII, 1245

VRTI C A s follitas diximus uulgilingua potes nuncupari, ex ijseftquat aLiguribiiscapel A
Io di mare,a Mafsilicnlibus capeau carnti iiocatur, quali dicas pileum marinum , Si pileum car=
nofum afigura. ■ , ,

Etenim pars una iftluti fungofa quaedam inafla, rotunda, caua, in medio perforata , purpu= b
rea ueluti fafciola ambiente , pileum plane refert ; altera parte polyporum pedibusflmilis cft : 0=

<fto enim pedes habet crafsiufculos, extremis partibus quadratos,in acutum deiincntes. Nullas
interiores partes diflinflas habet. Corpore eft adeo pellucido St fplendido ut oculos offendat dC
hebetet.CircaiVIagalonamplurimaereperiuntur,maxime:eftateiquactumdiiroluuntur&finIi> (Q
quorem abeunt diffluunt^ glaciei modo, fi diutius manibus trades. Ad eam magnitudinem ac=

IO crefcunt,ut pileos quibus uiatores uti folent.fiipercht. ^ /

PrurituminpudcndisSf uredineminmanibusSCocuh'smouent,atq!acrimoniafua uenere C ei
fopitamuei extindam excitant, qua maxime de taufa cum urticis numeranda fiint.

DE ALIA VK.TICA SOLVTA, RONDELETIVS,

+»

I N finu Agathenfi uidintiis eam quam hic exhibemus urticte fpeciem , qua fupradidis fnb= B
flantia, uita,uiribus iimilis eft. Qiiatuor duntaxat pedes habeqfeu frodes potius, longiores quam
ulla alia urtica,qua fatis apte folijs achanti comparari pofliint: in altera parte lineas aliquas ha^
betftellatimdifpofitas. . , ,

Quam procul abfint a ucritate qui hanc urticam Sifuperiorem pro pulmonibu.s mannis u> a

furt^unt. Tuo loco demonftrautmus. Nccrainus errant qui tirticascum holothurijs&tethyis

confundunt, cum toto genere differant , quamuis Ariftoteles holothurijs Si tctbyis urticas ftib» LiJ.a dehUl,-

iunxerit, ffliBs-ap- ?.

COROLLARIVH I. DE VRTtCA
y® manna m genere.

f^rticarutn j^ecies du(s,^uas in Italia pBas d Cornelio Sittardo acce^u

Dc Aquatilibus';

1244

VRTICARVM DIVISIO, EX RO N D E L E T I I S E H T E N T I A;
cui confliSa etiaflngularS Germanica nomina addidimus.

'Vrtica parua,CuI d’afne Normanfsi
Simpliciter etn Secrtcffet/ «Set
'Saxis, ut einfUiueSeenejlel. Editur,

■fSemperadhatrent J

^ •'Carulea

Viridis

Subnigra, ^caeruleis ,
fed notata ^ flauis
pScSiSjUel inigris
4.Cinerea;cirris multis femper explica
tis.carnis parum habet, cin ^fcfaf(ir=
be Qeeneflel.

Pro arbitrio hsrent,aut folutss uaganturiut rubra urtica:

cm r««te Secncj]cl.

Vrticarum,

aliae

Tellis alienis,pr5fer
tim purpuris & buc
cinis ; fpecies inno=
minata, einfc^nect-
wl]el. non editur,

Haru alia eft,

4.1

J Semperfolutaliberac^fimtey, quas UuIgusPotes appellat,

C(n(JDccrfci)(?m/em(Ocetbttt. -TSp^iesuna.quatuor. xa

Ex his pedes fiue brachia habet-.^ AItera,odio;polypi brachijs non llalde dif
Cmilia.

A Rondeletius Vrticam animal elTe imperfe(Uum,ex genere raollium.no zoophytum,often«
'tTtici adamet dincuius nos fententiam libenter fequimur. quanquam non Plinius tantum zoophytum eam fe=
gmm refa-my cerit, fed ante eum Ariftoteles.PIinij uerbafunt libro 9,cap.45'. Equidem Sthisinefle fenfumar
bitror,quanec animalium, necj fruticum, fed tertiam ex utrocp naturam habent , urticis dicoSd
fpongijs. Hinc efr fortaffls quod pediculos eius,frondcs quam cirros appellare maluit. Ari
fioteles uerd libri quarti De partibus animalium capite quinto : Quas (inquit) autem urticas ap=
pellanqnon tefta operiuntur , fed exclufe omnino funt ijs qusin genera diuiiimus. ancipiti na. j<>
rura hoc genus eft,ambigens SC plantae &C animali.abfolui enim K efcam petere n6nullas,&( fen..
tire occurrentia polTe.attJ etiam afperitate corporis uti ad fe tuendum, animalis eft, at uerd quod
imperfetflum fit,& faxis celeriter adhareat,nec aliquid excrementi emittat manifefle , quanqua
oshabeat.plantarumgcnerifimiie eft.Haecille, Nos de fpongijs alias diximus, nullum eis fen
fum inelTe.ideo^ zoophytis inferiores haberiiurtica uerd cum & fentiant, SC infuper eoru qus
mollia tiocant in mari animalium naturam prte fe ferant,zoophytis fuperiores perfetSiores^ exi
fiimari debent, quanquam in fiioetiam mollium genere imperfedac. Aelianus etiam de Animal.
ii,57.Mollia(inquit)ex aquatilibus uocanqqug ofsibus,fanguine Sf uifceribus caret, ut polypus,
fepia, loligo, urtica. Eadem Galeni quocpuerbalegunturinGloisis,ubi(<«A«’««quK Cnt ex-
ponit. Bellonius inter mollia iccirco urtica fe recenfere fcribiqqudd molliS modo in obfonijs e= , »
daturtquod ego fane non fatis alTequor.nifi de fimili cibario apparatu forte fentia t ; uerura id pa- ^
rumcflicax argumentum eft. Vrtica marina genus quoddamconchyltj eft, alias

vsyyyhMn Z;,Suidas &C Ariftophanis interpres. Ariftoteles quidem hiflori* animaliiS lib.S.ca.

1. uidetur tmicam teftaceis adnumerare. nam de teftaceorum uitftu agens , inter ctetera de hac
quoq; ait;Ex« « ^i«|i«(id eftjyi Jtmvs Am.mks yif «

KHffhdipfi uiTjjf fc(7js) «r -^dspicuij T) TsliTpx tws osptw. Eft igitur ei urtica, ceu incluia

oftrei carotteftam uerd non habet,fed caro nuda eft,& pro tefta faxum cui adhtrret.Hinc aliquis

forfan inter mollia Si teftata urticas ambigere coniecerit tilias dico qua: faxis harrent aut femper
autaliquando:namfemperfolutas,(«jAit««femperdicemus. Vrtica fecundum aliquos efta4i
(it/i«:de qua Ariftoteles dixit, hyeme eam edulem eiTe, &c. Mihiislocus fuipetftus eft. i^Cdlrqui: co

dem conch3cfunt(aliquimytilosinterpretantur:)(«wM uerd mufcxinfeflatquanquamRondele. ^

tiiis jtt/Mt in eodem concharum genere iiocari putar.

Grsce communiter, AtticexriifM, dicuntur urticae, tum herba:, tum animalia mari-

na. iiwA«$«quidem marinas tum Ariftoteles nominauitiib.i.deanimalibus, tum Theophra-

ftus libro 7. de Plantis, Ariftophanis Scholiaftes & Suidas. Ariftoteles modd liocat,

MrrfA», utHiftoria:4.6,modo in'i4OT,uteiufdemoperis5-.i6.^ rasTjo/.^ etiam appellantur urtica: marii
nae.haud fcio an ab aliqua fimilitudine figura: «ix/lohy ; rfm

SC urticarum genus femper folu-
tum fimiliter impudico rnHjwjoMmiAimv uocabulo Galli uocitant. Matriculi nefeio qui nomi-
nantur ab Ennioin Pliagiticis, hoc uerfu, ut citat Apuleius Apologia 1. Purpura, matriculi mu- 6a
res,dulces quoq; echini. A primitiuo quidem matrix, diminutiuum matricula fcemin.gcnere &
i.antepenultimxprodutfto deducitur. AM’ w nSS^iu/t/^BQTtiTh, iociis eft

Arifto»

DeVrticismar. Lib.IIlI. 1245'

Arillbphams in Lyliftratatde quo didum efl fupra,in Corollario de Tethy/s A.pag.

Athenxus. Vrticas marinas antiqui colycia uelcorys
phia uocitabanf.BelloniuSjfcd abfcp authore.nos colycia,(alia Ie(3io,corycia jUel corythia jUel co
rophia) inter Murices eflc oftendimus. f Vrtica Graecihac tctate uulgo colizanS uocant, quod
icolfs,id ejt) pedunculis fuis firmiter polyporum more adhatrelirit, Gillius. Bellonius colycenam „4, *
fcribitjRondeletius coIyctcnam.CoIybdenam quidem aliqui iieterum pro pudendo marino in*
terpretantur. Vrticam in Italia multi antiquo nomine Latino appellant , alij flammam maris.

Germanica nomina qusres fupra in T abtila diuifionis urticarum. ^ Duplex genus percipitur iui.
urticarum, alterum corpore paruo quod cibo aptum efl. Alterum maiufculo duro^ , quale circa ^

IO Euboiat Chalcidem gigni fcimus, Arift. Et primo de Hiftoria:Sunc item quas adhatrere foleat,

2(1, quoties libuitabfolui; ut genus quoddam eius quam urticauocamus, quippe cum nonullte ex
ijs notflu abfoluta pafcantur. Et libro quarto : Vrtica etiam fui generis cernitur , quippe qute
& adbtereat faxis,more nonnullorum intedlorum tefta. Si interdum abiumfla uagetur. Et li*
bro quinto capite ii. interprete Gaza; Genus duplex urtica efttalia enim flnuofis ( jv ms njiasit,
in cmn) adharent, qua nunquam a faxisabfoluunturtaliaplana flClictora amant,((u</EtiiSTOtna*

?aai Ij^Tois TtktTKimiAvnl malim ^ ut Athencew citat, sLJi ^ ttis Aeas ttfl« : hac duo enim op^

ponuntur osic aStAstt; ut utrunque non ad litora,Jed ad fax a referatur. V uottoniie uertit , in faxorumplanii mar.^

ginihits. ai di cpvovnra ^ VidmitTifuc-retitaiiny ccpHqWdir^wxi7,nd^i.osty ,Oppianmde Spongijs^

fuis abiunefla fedibtis uagantur.

10 Quidam fjouium «ofat) urticas cum uertibulis eafdem efle tradunt, fed error efl, Maflarius.

Contra eos qui urticas cum holothurijs & tethyis confundunt, tiide qua fcripfit Rondeletius in
finehiftoria de Vrtreis, 2i nos fuperius in Corollario de teihyo A. duobus inlocis.

Nonnulli pharmacopola pro fpongia , re quadam utuntur intus lanofa, quam aliqui maris
Ipumam arbitrantur ; quoniam apudDiofeoridem haldsachne,id elimaris fpuma.fptimofa ma*
ris lanugo dicatur, at reuera non efl maris lpuma,quam pro illa fumunt, Sufpicatus fum aliquan
do urticam marinam efle; quoniam , fi aperiatur, internapartes manum urunt ueluti in urtica
herba, quod in uetuftiori obfcurius, in recenti uehementius fit, ficut 6f in herba urtica, fed re ac*
curatius perpenfa inueni hoc ueterum alcyonium efle , flfe. Ant. MufaBrafauolus. Nos de
hac fpuma, deque alcyonio, in Alcyonis auis hiftoria prolixe fcriplimus. ^ Caro marina apud caro marina.
5° Trotulam, quantum coniecfluraalfequor, urtica efl.

lammA.quacdamexpofita.fum, quaad E. etiam pertinent. Vrtica tota cx carne confiat, g
nulla clauditur tefia, Gillius. Carnofum corpus habent, Ariftoteles. Et nirfus.Cavo earum
quafi oftreortim caro effe uidetur.inclufa faxo,perinde ut tefta. Os medio in corpore continent:
quod in maioribus euidentius efl. meatum etiam, utoftrex, quo excrementum feredat,habent
parte fuperiore. Plinius quoque. Ora urties (inquit) in radice efle traduniurtexcrementa per
jiimma tenui fiftula reddi. Alibi tamen Ariftoteles; Excrementum (inquit) nulla in urtica ef*
fe uidetur, fed hac re fimilis ftirpibus efl. V uottonus excrementi meatum in maioribus dun*
taxat apparere putat.

Vrticis natura eftcarnofefrondis.Plinius. ^ Vis eis pruritu mordax, eadem^ quae terre*

40 firls urtica: , Plinius. Non ore , fed tatflu totius corporis mordent , { SC pruritum excitant in-
fiar herbte urtic*, ) quod &C fcolopendra marinte faciunt , Ariftoteles. Pruritum mouent, dC
uredinem concitant, fed non tam acrem quam fcolopendra, Aelianus.

Vrties adharent cochlcis,aut faxistmutantcpcolorem ftatim dum abrijpuntur,ut Cornelius c
Sittardus indicauit. V erum ita haercBtdicut in A.pratfcriptum eft)ut genus earum unum nun
quam abfoluatur: alterum uerd notSu abfolutum pafeitur. ^ Licet tiicfi um in humore exerce-
ant,necforis uiuere queant, nihil tamen uel aeris uel humoris recipiunt, Ariftoteles. Et alibi:

Sentit urtica, Sf manum admotam corripit : adhatrefeitep perinde ac polypus fuis brachijs , ita ut
carolntumcfcat. Osmedioin corpore continet, flf de faxo quafi de tefta uiuit: df prteternatan-
tes pifciculos excipit , retinetque , ficut manu admota hominis agi ditfiuni eft , deuoratque in
yo hunc modum quscunque nadia eft cfculenta. Abfolui etiam faxis («of?» ) genus quoddam urti-
csnotatumeft, quod 5i echinos , 3f peftunculos, in quos offenderit, corrodit. Plinius quo-
que Ariftotelem fequutus: Vrticae(inquit) nodlu uagantur, nocftuque mutantur, carnofie fron-
dis his natura, 8f carne uefcuntur. contrahit ergo fe quam maxime rigens , ac pracnatantepifei-
culo frondem fuam fpargit , completSens 'que detiorat. alias marcenti fimilis, &C iaefiari fe paffa
fiuflu algK uice, conta(ftos pifces, attrituquepenae fcalpentes pruritum , inuadit. Eadem nodlU
petftines Sd echinos perquirit, dum admoucri fibimanum fentit, colorem mutat df contrahitur.

Tacfta uredinem mittit, paulum^ fifueritintcrualli,abfconditur. ^ Vrticspifciculis forte inci*
dentibus uefcuntur, Ariftoteles.

Excrementi aliquid, aut eius faltem meatus , in maioribus apparet, in minoribus non item.
io lege fupra in B.

Modus idem gignendi ijs etiam eft.qua: nulla tefta integuntur , ut urticis 2f fpongijs, qui te-
fta inclufis:pcr rimas enim,2f cauernas,& fauces faxorura oriuntur, Ariftoteles.

\24^ De Aquatilibus.

Sunt omnes hybcrnis menfibus carne conflante atcp rigidiurculatat seftate rarercunt, ST rcrdl
uunitir.prie madent enim &C marcent,ut C tetigeris.facile difeerpantur atqj dirpcreant.deni(j nui
la tantifper euelli integra potefttac teftus impatientia faxa fubire interius folent,Idem.
Capiunturhyeme. Videihr. . n .

Duplex genus percipitur urticarumialterum corpore partto, quod cibo aptius eftialteru ma-
iufculo durocR.quale circa Eubofe Chalcidem gigni fcimus.Sunt omnes hybernis menfibus car
ne conflante atque rigidiufcula,quamobrem per id tempus capiuntur,cibo^ idonea funt. At
ftaterarefcunt,a:refoluuntur,Ariftot. f Vrtica.fli oua echinorum, & huiufmodi , fuccum ali=
menti parcum"a: humidum prabent;fed qui aluumfoIuaqSi urinam moueat,Mnefitheus. Vr.
ticaiinquit Xenoerates)grata funt ori,&: ftomacho non mediocriter ineptj, (gulha Jmuei,jid Jio- iq
nucho aimoiiim ingraM junt,FuonomH ex eodem Mthore.Biphilm tamen lS\isoiekyist,td ei^jlomacho afusfa.
cirOfed aflata elixis 3CCommodauores,(Jficelixifadatimm monendum magitidonex, Fmttonus.mnfro
io.) Ahntm cient, urina^ magis mouent.quapoft purgatione exorta iuxta calcuIos,(gK<£ Infillii
adhxrem,urimtm magis cient, I^uottom4s:)\ot3e, Si perexiguo fali mixtg,atque itaparum afperfa iunt,
ut mediocriter mandi pofsint,&: aflatione concreta aut uerubus, aut furculis fuper carbonibus
malua,autfarmentorum,utualenterfo!uant.Cump3(roautemautuino mulfo gufium excitan*
tes facile concoquuntur,facile^ excernuntur, qua uero ex palTo SC oleo elixantur cum alio eti=
am condimento, (fortejine alio condimento,) id quidem feruant ut lubrica fint , atque attrahant : fed
Si explent, K difficulter concoquuntur, &: aluum magis relaxant, ( jjuie autem coquuntur in fajjo und
cum oleo, lubricum quidem illud retinent,aluum^ cient :Jed uentrem replent , & difficulter in uentriculo conpciun- 1«
tur,Fuotcon«s:) Hac Xenocrates apud Oribafium interprete Io. Bapt.Rafario. f Alex perue.
nit ad oftreas, echinos, urticas, cammaros , Plinius. Apicius libro4. in apparatu apua fine a«
pua, Defuper (inquit) leuiter compones urticas marinas, ut non cum ouis mifeeantur: impones
ad uaporem,ut cum ouis bullire pofsint,£f c, f Eflur SC in Italia hodie urtica marina elixa pri»
mum,mox cum oleo frixa, ut audio.

Vt pilos difperdant aliqui medicamentum componunt ex marinis icolopendris,urticacp ma
rina,a;fiellis marinis, nitro ac amurca ad hac ammixtis, Galenus libro i. de Compofit. fecund.
locos. Pfilothrum eft urtica marina trita ex aceto fcilIite,PIinius. In oleo coquuntur urtica,
quo,nepilirenarcantUr,nonnullifuntufi,Vuottonus. Antenosmedici quidamuQ funturti»
cis marinis pilos perdendi caufa.Galenus de Simplic.medic.ii ,46. Aiunt urticam marinam j»
inuino potam calculofis prodeire,Idem. Caro marina a Trotula in libro Muliebrium cap.19.
mifcetur medicamento ad maculas oculorum, fuerit autem fortafsis hac urtica marina , qua te»
fiam non habet , fed carnem nudam, interiori oftreorum carni fimilem. Mafsilienfcs etiam
urtica fpeciem femper folutam Capeau carnu, id eft pileum carnofum appellat , ut Ronde»
letius tradit.

j, j Vrticam marinam Plautus in Rudente nominat cum conchis Si mufculis. Rondeletius
uust^o^liu dicfla fufpicatur 5^* u» ‘X®!' , quod tadlu fit infuaui, ut ipfe loquitur. uel per

diSi. antiphrafln,qu6d minime fitameAsv» Kif»,ideft,moIIis Si placida tangenti,Sic illeAthenaum ci«

tans. atqui nec Athenaus,nec alius quod fciam,originem illam affert,^* »> (<» tx®C «SHJu/ deplw.uic
hit! enim uifus obiedum eft,poiius quam aliorum fenfuum;8^ w fyllabam producit, qua in
Toufu corripitur. Athenaus certe unam folum qua per antiphrafin eft,etymologiam affert, ei ydf
rrpccBit (inquit ) Kset amahi th lcifS,npx)iau K9« mtAlis- in quibus uerbis pro «mtA» malim «imhi, uoa
cabulo diuerro,fed eadem fere iignificatione. Sicut , fic Sf Ao-idiUxqi©- (abundante fi«

gma) deduci uidetur o^x v kkcAoj/ u^rc rlw xflui,(.c[U3(i) vyq^cx, itsa iHxCfui. kusDieii

Ftcfxnozfxb , ,x-4'e‘fei',»'rvp^ti ,eS<jq ugu xuuMjfaiHS ,EuftathiusinIIiados O. Et

rurfusin Odyftea i. auscTiwfXi ^aqlujntxi) uscxlli^uuriioii xvTiqiqninxs. oi^l^’nxust!ioirno'mLS,nYvft
mfxi/ ii^xoT«r,iiiixq«l,’7}>xxci«eimtmmdl«s:c\uemlocum exAthenai Dipnofophiftiseum tran«
fcripfiffe non eft mihi dubium. Sunt qui ab uust aduerbio , quod eft «o-i/xoif , nomen kkk=

Xo! deducant, ut Varinus.

AiutAstf» & herba eft,&9KAi«rK(/<ifi'W|/,Scholiaftes Nicandritin cuius uerbis pro ofnsf/ repono y*
osf to(/; non qudi urtica uere oftreum fit, fed quod oftreum forte aliqui effe putarint , Si fi tcftam’
haberet,oftreum effet.fic etiam Ariftophanis interpres urticam marinam conchylium quoddam
effe fcripfit. Kndlxe uulgd dicuntur urtica, Ariftophanis Scholiaftes. Attice uero xxstlUifou, Athe
naus libro 1. Nomen cnide,quo Si Plinius utitur,a uerbo , quod eft pruritum mouere,

fadlum apparet. n'lrli!iAHuiir]fleuiixfiiJHiivK«uiis&dlivr&- xueiaii. Boufslulut xxi eust>i»cpxes

VI' <™('JS“«l'W*''“f«:PherccratesAutomolis,ut Suidas,Athenaus,a; Ariftophanis Scholia»
ftescitant. ^«9S<ii«moi/mfoneiJxmieTO>iil!pvxipiM,xe,aS‘ t|«t tos ejctricM «latAlifas: Ariftophanes in
Phcenifsis, ut Athenaus , Suidas, SC Ariftophanis Scholiaftes citant. AxajJxfn eft etiam mari.
nuspifcis,idemScholiaftes;fedpifcisnoraenampliusquamparfi'textendit. Tif/ «KjtAsif®j/ gc=

nitiuus pluralis paroxytonuslegitur in noftra aditione operum Ariftotelis Hiftoria anim.4. 6.

SC de Partibus 4.y.ubi MichaelEpheflus ultimam circunfie(flit,quod huius apud Gracos infle-
xionis proprietas requirit,

Ariftopha»

DeVrticismar. Lib. IIII. 1^47

Ariftophanes in Vefpis lubeto:* tIm «^fcAtc&raihoc eft , ab ira auferre urticami

Scboliaftes interpretatur afperitatem 6c mordacitatem.

Quo die Lentulus flamen Martialis inauguratus cft,cozna hsec fuit: Ante ccenam. Echinos, f,
pelorideSjbalanoSjUrticas, murices, &c. Macrobius, — mihifefta luce coquatur Vrtica,8^
fifla furnofum finciput aure, {SCc. id cft uilis cibus paretur,) luuenalis Sat. 6. ubi urtica pro ani*
maline an herba accipiatur,^ua?rendum.

o^i\aHSt^Hcpx5,M7rKiccs M«,Philippides. Chrylippus dicebat fue non alia ob caufam a
Deo fa(flum eire,qUam ut macularetur (in cibum homini:) ut iierd iuris etiam SC ucluti obiter ac*
cedentium ciborum ( copia nobis non deeiret,omne genus oftrea eflefacflajitem
IO purpuras, urticas,&uariasauiumformas,PorphyriiisIibroi,d€abftinendoabanimatis.

<r7^ fccSiwf/ 7r€ej(^feA<c/iV&)i/fcxAt7^<^t',id eft, Veltiti urticas ante hirundincsfurabaris : Chorus

jn Equitibus Ariftophanis ad allantopolam: Vbi Scholiaftes: Ante hirundines dixit , quoniam
poft hirundinem (uere exa&o)imicx non funt edendo. Senfus eft, Acutifsimo rolertifsimocp in-
gcnioCac fi unicas primo u^e edifl*es;tanquam SC illae fua acrimonia ingenium , ficuti d< nafiur*
tium, acuant) furatus es:hoceft,canidifsimusfures.quanquam autem icholiaftes tum proherba
urticajtum pro marino animali acalephashicinterpretetur,deherba tame omnino fenfiife uide*
tur comicus, harc enim dum tenera eft,uere primo editur, urtica uero marina hybernisjmenfibus
in cibo profertur. ^ Vide etiam mox inh.

Vrticam quoque marinam non edendam praecipicbatPythagoras,quod ea Veneris ftimua |i,
los afferre dicitur:alij,qu6d Hecatae facra fit, ut trigla quoque , Gyraldus in libro de Pythagoras
fymbolis. ^ Chryfippiisapud Athenaeiimlibro decimo5T'i&'ni)»c5i:A5t/,tradithuiufmodifenten*
tiam: M^Tnn iheuxv ideft. Ne quando comederis oleam, quum

habeas urticam, hyberno tempore. Opinor illum fentire de herba non de pifce . Nec ufum ada*
gquideo,nififiquando fignificabimus extremam iiiiflus parfimoniam,utnecurtictc quidem
adhibeatur aliquid condimenti,ErafmusRoterodamus.Mihi quidem de urtica marina, potius
quam deherba fentire uidetur prouerbium. Herba enim hyeme uel non extat , ucl inepta eft ci*
bo per id tempus.marina autem hyeme commendatur , tcftate marcefcit,ut indicauimus ; dC pro
paradipnio feu condimento quodam, ficut dC oliua, habetur,

50 COROLLARIVM II. DE VRTICIS MA-

rinis diuerfis.

Vrticam rubram fuam Rondeletius feribit a nonnullis uocari Pouflepie Britannorum, c^*
terum Bellonius Pollicipedes , uuIgoPoulfepieds , nominaritraditeos , quos Rondeletius ba*
lanos facit, quod pollicum in pedibus fimilitudinem habeant, raccmatim Oceani cautibus ad-
herentes, 6c^c.

Vrtice femper folute fpecies duas Rondeletius facit;quariim fecunda frondes oftendit qua*
ternas, pennis fere fi'miles,ut pidura pre fe fert, Alia tamen eft Penna marina ab eodem Ronde*
letio exhibita:quarareperiesfupra pag.SiB.

Vrtice quinta fpeciesRondeleci) femper foluta,honeftius a nobis (Occrfi^nm, id eft, Pii*
dendum marinum uocari poterit, quam a Gallis Pota marina dicitur. Hanc non elTe Pulmo=
nem marinum Rondeletius in capite de Pulmonibus marinis docet , contra Maflarium, Gilli*
um dC Bellonium, A Germanis Oceano finitimiSj^^ecrfc^uni, id eft, fpumam marinam iio*
cari audio. Supra quidem in Corollario deLepore marino, pagina 5’66.fcripfi me nihil aifere*
re,fed inquirendum alijs diligentius proponere, ut quinam exnominatis Germanice animali*
biTs<Ocerfcbum/04)not£olf/&^0Ccq»4pp,cumpulmone,uel iirticis,uel lepore marinis con
iieniant, indagent. Ad cum locum ledorem hinc remitto. Lepus quidem marinus Bellonij»
pUlrimacumPulmoneeius marino communia habet, ut fpecies duae unius generis uideantur,

^ Qui autem pulmones marini iiocantur, fponte proueniiint , QC carne ueluti chartilaginequa*
jo dam translucida conftant,formarotundafuperneconcaua,ucconch3euideripofsint: cum natat,
cirros emittentes ex imo, ad modum polypi.uulgo nunc potae marinte appellantur, Maftarius.
Eadem Gillius:8>^infuper Pulmones marinos(inquit)qiiddfpeciemquandam mulieris uuluere
prtefentant,tota iccirco Italia eos turpibus nominibus appellat, utniilla ratione feriptis honefte
mandari queant. Ligures nominant, Capellos marinos : Mafsilienfcs, Carneos pileos. Cum ia*
centjOmafo fimiles fimt:cum eriguntur, Pulmones uidentur: tanquam uitrum translucent: cum
fufpenfi tenentur,qiTandam imaginem Polypi gerunr,nifi(j«oi/)brachiabreuifsima dC craiTa ha-
bent:Cum autem eos fecuiiTcm , nihil in ea parte quae Polypi uentri refpondet reperi : ubi uero
membratim di{rccuiflem,m i^s partibus unde pedes exoriuntur, quofdam meatus harenarum
plenos uidi. Adeo omnino lucidi, dC tanquam uicrci funt, ut fine fedione interiora omnia uidere
pofsistac quanuis fludibus in littus expLi!li,nulIo negotio capiuntur , tamen cum non fint efcu*
lenti, apractereumibus pr^clare contemnuntur.

10

1248 De Aquatilibus.

de vva marina, rondeletivs.

OSTRI pifcatorcs oua Sepiarum racemarim eompa(Sa,apediculo uno dependentia,
earundem atramento afperib, Vuam marinam nominant,de qua re dicium eft , quum
defcpijsageremus.SeddeeaVuanonloquitur Plinius lib.g.cap.io.quumfcribiuRe
rum quidem non folum animalium fimulachra (mari) ineiR, licet intelligere intuenti»

5 bus Vuam,Gladium,Serras.Scd eam Vuam intelligi opinor, quas hic depingitur , quas externa
inparteuua; flores optime expreflbs refert. Eft autem oblonga quxdam K informis mafla , ex lo
uno pediculo dependens. Partes internte indiferette funt, inter quas aliquando reperiuntur ue.
luti glandulas paru3e,cuiufmodi unicam feorfum depinximus.

Q Vua marina in uino putrefacfta.tjs qui inde biberint tasdium liini affert,ait Plinius : cuius rei

Ub. caufam foetori SC marino odori attribuo.

corollarivM.

A Vua pifcis(»im!KW extenditur hic fifeis nomen) eft, ita appellatus j quod botryonis, id eft , racemi

uuae fimilitudinem habeatjMaflarius.

J^affguffein Occano Germanice di(?}um,rnagis refert frutftum quam pifcem, Utaudio,ni«
mirum utCucumis & Vua Plinij.Egouocis huius etymologiam non aiPequor.ut neque multo» jo
tum aliorum quibus maritimi Germani utuntur,plurimum a nobis diiicrfa dialetfto , uocabulo»
rum. Vndefitut Latina uelGrsca quorundam aut indicare uetera, aut noua fingere nomina
minus pofsiffl.

Malum infanum marinum a figurae fimilitudine ditftum ROndeletiO,forma natura^ ad eiu&

® dem Vuammarinam accedere mihiuidetur.FacUltate etiam (ut ipfe inquit) ab Vuamarina non
differt.

Q Vua marina in uino putrefatffa.ijs qui inde biberint taedium iiini affert; item mullus in uino

nccatus.uel pifeis rubellio,uel anguillas duae, Plinius. Vuam marinam tufam 8C madefacftam cu
uino fufficienti da bibendam clam ieiuno cum uino tribus diebus,S( efficies uinifaftidium : Ni»
colatis Myrepfus,qui e teftudine etiam fimile remedium,cuius uim inquit cfie diuinam,pracfcri= 40
bit.VidefuprainTeftudinC. Aliquiranisin uino fuffocatis idem moliuntur: Cuius remedrj hi»
floriam fupra in Corollario de Ranis dedimus, f Vegetius VeterinariasmcdicinE 4. ii.intcif
diuerfas res marinas uuam quoi^ adhibet infuffitu contra languorem morbi peftil entis,
h. Vuam feu ampelon Grsce aliqui uocant genus alga in aquis dulcibus.quod florem frudlS^

jSoTpvifoi;, id eft, racemi inftarcongeftum habet. Ampehs quidem Si botrys Aeliano inter aU
gas funt.

DE VVLPE MARINA, BELLONIVS. IP*

S E Q_V IDEM SIMIAM MARINAM APPEt» f»

lauit , in quo a Rondeletio notatur. Vulpem ucrd facit, ge»
nus illud galei,quod centrinen cognomi»
nat Rondeletius.

ARTILAGINEI generis eft, qua Latinis a uultus fimilitudine Simia marina; Genu
enfium uulgo a falcata duorum cubitorum cauda, Pefce Spada dicitur;Galeo, Libella,
Hinnulo, ac reliquis galeis ipfa pellis forma ac conftitutionefere refpondens. ingrati
i alioqui faporis eft. Branchias habet Galeis perfimiles: pinnasque in tergo , &(ad latera
fatis confpicuas, cutem ad Galeos accedentem, fed magis lauem. Hanc Romte aliquando, tum
etiam in Liguftico litore uidimus.

DE EADEM, RONDELETIVS.

V VLPES

DeVulpemar. Lib.IIII, 1249

V VLP E S Galeus,^a5r»J 8^ KAai:TtHi«s a Graecis dfcitjaPIinfolib,9.ca*4?*^^^P^®j3^ alijsuul A
pcculatanoftris a caudae 16gitudme,figuracp en(! fimili pcis fpafo,ab alijs a cauds longitudine ta
fnart( GuUt uulpe quadrupede uocant re^warajlut enim uulpes inter quadrupedes longa, deniatm^ cati

dam habet, ita pifeis hic inter galeos caudae pinna longifsimam.

Vulpes pifeis cft cetaceus,ex galeorum genere,corpore rotundo fpi(ro(j,ore paruo,no mub ®
ttim infra roftrum,dentibus acutis.Branchjis &C pinnis alijs galeis 82 lamiae umilis.Pinnac qujad
branchias funt,8<2 ad anum longiores funt fjs qu:e in dorfo. Cauda: pinna qute furfum abit , toto
° corpore longior eft,falcis formam referens,altera multo minor. Internis partibus a canicula fero
ci non differt.

Eodem modo concipit,paritcp quo galeusacanthias, . n ..j a < c- ^

Vt terrena uulpes eft Hffs^T^tsUt uerbis Atillotelis utar, id elt, calida 82 malenca, u

ita marina uulpes aftutaefteodeautorelib.9. de hift.anim.ca.jy.

Smiq oZ. V «yKtsfo^ JueTtta-terifUteJ , tt^s ^ s t w/cccO^xieiirKC yi' u^Tithv tt&s

Tiu«5(<«Ji<,is'f>i).amp»'->'.QuaficexprersitPliniusli.9.ca.4;.Vulpesmarinahamo deuoratoglii
tiunt amplius ufej ad infirmaCffta/im infma/tcut & Oppimue dixit & iccirco hami cermcelon

piore»! fen)lincx,quaE(ai’,j<(a»!)facile praerodant.

Qui uerS effe uulpem marina quam oftendimus negarit.eum morbo aliquo, uel lenfus litipo a. Verm h&
** re graue illum 82 ingrata uulpis terrenae odore nonfentirc dixerim.a quo odore nome pifei pofi icone cjfe ViiU
tum. Athen?us,oi «AaierwiatSf/iuw ift> en7 rS Zi>vAi ^ ^ mmuni tTi/x‘.His accedit quod

uiuti animal parit uelutiacanthias, Arilioteles lib, 6, de hift.anim.ca.fo. cum expofuerit quo^pa=
tSo ex ouo foetu procreentgalei acanthla:,fubiagit!Tj(/«/»>p3|>i7nj/ irvv?v.vaHf/jimt,<^&-i?!ocxo,^
B-ts<B(/.Poftrcmd foetus ftios intra ferecipit, cuius rei telies fumus oculati. Qiia enim aliquado in Tcenuitmh-m
litore diffecaretjin eius uentriculo catulos uidimus,quos pro cibo deuoraffe pifcatores exiftima 1“ tecipt.
bantefed cum uiui ateg illtefi muenti elfcnt.eos in metu intro receptas a parente dubitanda non

cfl.NcCft obftat caud^Iogitudoiecenim qua adhuc parui (unt,8i tenelli fextus, mollis eaeft ne

xibilis.Id igitur cum uulpes faciat, pauci^ alij galei qui certifsimis notis a uulpe diilat, dubia ne

mini eiTedebet, quin marina uulpem uerSreprtefentauerimus.Vnicuseft Athenii locus, quino

bis obnei poteftedetOTrfAssjj se?» «np nvicmi/,ccXonsiHixi/ b tSro 7:

vsj» tfHo-i j^t^jaev 7r®s Ta dfxvuyu^b '^/«x£wtse?{e/a(2s, Arift oteles galeoru plures elle fpecies tradit,acan
thiam,laeue,uaria,catulum,uulpem,un5 habere pinna in djco/« , in dorfo uerd nullam. At locum
bunc mendo non uacare coftat.Na fi ad omnes galeos qui hic numerant, pofirema lententia refe
tas nulla fcilicet eos habere in tergo pinna {MVms enim nomine metaphoriems pinna fignificari
in Muftelo Centrina docuimus) id procul a uero abefTe.omnibus qui uel galeos uidertmt,uel de
caleis aliquid legerunt notilTimu eft. Si foli uulpiid tribuas,quid id fibi uult unicam habere pin^
nam wJiTi dgxmi Nam in animantibus dicitur palata quaft oris caltim, quod etiam sf itri«
enss S2 mimx appellatur.qudd fi dicas pinnam in palato e(re,quid abfiirdiusflegendum itatj pu-
to Wfis tS Sf ««, id eft. ad caudam. Caterum nullam in tergo pinnam effe, neq; de uulpe . ncej de
ullo alio galeo uere poffis dicere.prxterquam de sygaena.quK neq; in ceruice.netjin dorfo, fed
tZ s*» ucftdy lxi,id eft, ad caudam pinnam habet, quo fit ut in galeorum enumerationepoft
addendum putem, ad quam referantur ifta, 3 t# fnc; fscpiui,

Iddcuulpeadfjciendum,appellatamfuifresuB«™ra.ideft,canempmguem a b

a Syracufijs.ut profert Athenxus ex Archeftrato.^^ i,iAvid'a, yc^iit/rihitjyiKxxsS/imhHTKdi/ ubroy,

Ml!lk«S,«VlciGimMiiiSix«y’7rxooi/«hvi/: oi, Kx^anSo^xKiirmxueXTriom. ^

Cum tamen necp adipem , neq; pinguedinem ullam galei habeant , quod cartilagine: Imt , ut
tdem Athenteus autor eft. {Jn uel namjupra dixerat Athmm Jrchejtratum

tfferere muflehm Modium ejTe isser odorgrauit & mgratmefl,utenam terrena. Ergo ac

^ eipenfer non erit hac uulpes muptorum genens, de qua Jrchefiratusjcnht,jedalta quadam nijij-orte alicuk noa
talis fit.) jq jqj

De Vulpe mar. Lib.I IlI, 125*1

Pifcishfc.cuius piduram damus, a quibufdam ftonrcfle Vulpes marina exiflimatus eft,cum Gaicm centrit
proculdubio Galeus ccntrines Ct.Erram etiam quiaprum mar .eiTe putarunqpropter corij nimi* »«•
rum afperitatcm,qu5 tanta in hoc pifce eil ut limam teferat.Sittardus cum icone quam mittebat,
htcc etiam adfcripfit: Vulpeculam hanc uocauit Gisbeftus Hotftiusracdicebat hepar eius refol*
ui in oleum, &: totum pifcem efle oleofum ac pinguem.carnem eiits proxime fapore accedere ad
uulpinam:edi,fed rarius capi Romte.Hunc poftea frequenter(inquit)uidi Venetijsin foro pifca
rio, triplo dC quadruplo maiorem;ibidem cattus (immo forcU5,ut Jat Ctiatta Fenetiji,

^lajsiliic GattOigdeutn flelUtum Juum,pem "Rondelmm Caniculam Afiftotelis facit, appellari tradit ) mari=
nus uulgo uocatur;K copiofc capitur efturcp. Totus pinguis eft ideo facile excoriatur pellis.

10 poftea capulos gladiorum ueftit eleganter commode.eftenim alpcra,&; exiccata pulcherrime
ijjlcndet : eft^ admodum durabilis. Vidi ego principum uaginas fuperinduiSas hac pellicula,
nam K in Germaniam cius ufus gratia importatur, quanquam creda hunc pifcem in noftro O.
ceano quocj capimihil tamen certi habeo: Hsc ille. ,

Vulpecu!a(dA<Bm.|,)muftelini generis eft, Ariftoteles. Vulpesraarina qua Graecis alopc=v„;p„.
ces uocantur , pifees e galeorum genere funt , inter cartilaginea , caniculis fimiles , Maflarius.

Ariftoteles hunc pifcem uulpis quadrupedis nomine appellatum innuit ab ingenij calliditate,

(uidc inferios in D.)Diphilus a guftu ingrato SC graui,tanquam quadrupedis;Rondeletius a cau
da longitudine. Oppianus modo iAisTrya.modd «A»jrwtiit(/(ubi j-eAsop fubaudimus , tanquam
fubftantiuum adietSiuo addendum, ficut etiam nebrias,acanthias,& afterias galei dicuntur ) no=
lo minat. ^ Archeftratus apud AthenaumiAwatK* pifcem circa Rhodum, omnium fapidifsimu G*»*
eke tradit , dC alio nomine xuu* W»*,id eft, canem pinguem appellari. Cum igitur uulpes noftra
ubicj uilis ac plebeius pifeis exiftimef: Archeftrati uulpeiinquit Saluianus) aut apud Rhodii fo.
Idrneiufmodi efteiatit.prater aliorum antiquorum morem,quod magis credimus, alium ab hoc
noftro pifcem , tenerum bC pinguem , uulpem ab eo uocari arbitrandum. Sed nos Rhodij ga-
lei iconem Si hiftoriam exRondeletio pofuimus fupra inter Muftelos,pagina 710. f Vulpe,
culam uefpertilioni adnumeratam ab Ariftotelc lib. 1. hiftoriac anim. aliqui interpretantur V ul.
pem marinam , quam cuteis alis tiolare dicunt, Niphus. Mihi uerd Ariftoteles omnino de aue
quadam uefpertilioni aui cognata fentire uidetur. f Vulpes marina Germanice dici poteft,

«in i^)cevfudJ6/ cin f ud;^buni> : ucl a cauda longa SC enfiformi , ein QthwcrtfcbwrtnlS : eiit
©cbmcttbunb.nam alius eft xiphias, ein ©4)n’Cttflfcb,qui ad huius diferimen dici poteft , cirt
©i cbwcrrjcbrtnbel.

Indigens Comafei exocretum pifcem. Vulpem uocant, Bellonius. In Caipio mari Cani,
culs funt,non ut iftsnoftrs, fed canino plane capite,cauda,pcdibus : cuitifmodi fuo loco deferi.
pta eft a nobis marina Vulpes,Csfar Scaliger in opere de Subtilitate. in quo nufquam alibi V ul
pis mar.mentionem inucnio,ut alio quopia inlibro ab eo deferiptam fufpicer.

^ Vulpes pifeis roftrum acutum habet,inquitSaluianus:os mediocre, acutiisimisdentibusmu b
nitum,8i:,ut galei reliqui, infupina parte pofitumtetfi non adeo infra roflrum.tit in ceteris galeis,
effe folet.bculis.foraminibus auditui SC olfa(Suiinferuientibus,branchijs ateg pinnis , cum cane
galeo conuenit.Corporc autem Si cauda, tum a cane galeo,tum a galeis alijs differnCorpus enim
40 trafsius atqj breuius,caudam uerd longiorem multo habet,quam reliquitita ut cauda eius (qus,
ut diximu^falcata & quodammodoenfiformis eft)corpus reliquum m3gnitiidme(.longitudine)no
folum squet,fed fuperet etiam:in cuius quidem cauds exortu , fupina parte , pinnula confpici.

tur.Cute tegitur. Ventre eft candido,dorfo uerd cineraceo.Ventriculum habet amplum, intefti
na iatariecumn duas fibras diuifum, a: pallidum,cuifellis commifla eft ucfica tfplenem fubatru.

Non minus quam canis galeus augetur, adeo ut aliquando,non fecus quam ille, uel ad centenas
libras excrefcaqHsc Saluianus. ^ -

In folis falfis aquis nafeitur SC degit. Loca autem maris cccnofa potius quam faxofa , Si htori. c
bus remota potius quam eildem proxima, incolit. Ariftotelc autem tcfte, oua ad prscordia con. ■
tinet fuper mammas.quibus,ut defcenderint.iam abfolutis,ftxtus innafeitur. Vnde , eodem au.

<0 thore , Vulpecula ( quemadmodum SC reliqui cartilaginei tum longi tum plani ) gignit animal,
cum intra fe oua pepererit. Soliuagus pifeis eft : Sd proptered non gregatim , fed fingulares capi
confpiciuntur.Carniuorus eft SC fatis fcroxtpifcibus enim uel grandioribus uefeitur , Saluianus.
f Cute uolant,ut uulpccula,uerpertilio, Ariftot.in quibus uerbis aliqui iAia-uat (id eft,uulpem)
marinam accipiunt.nam hanc cuteis alis uolare dicunt, Niphus.ego omnino de aue V efpertilio

ni cognata philofophum fentire puto.

Vulpes pifeis ab aftutia fic didlus uidetur.Iege fupra in A.Galcos quidem omnes, pifees per. IJ
quam aftutos cfre,apud Stephanum Grammaticum Gra;cum legimus in TxMStta. Pifees qui
uulpes nuncupantur,cum fe deglutiffe hamum fenferint,fibi opitulantur,utcentipedcs, (jcdopm
dra.) longius nancB fefe efferentes hami lineam abrodunt, capiuntur enim locis nonnullis 'namo
multiplici, gurgite pra:alto SC flucluofo, Ariftoteles interprete Theodoro. Vbi hate uerba,Capi.
untur enim locis nonullis hamo muliiplici,adfcolopcndras marinas retulerim, non ad uulpes ut
Niphus ; ficuti pluribus expofui in Corollario de Scolopendris marinis c. Deinde hacc uerba,

^ N N i

I25'2 DeAquatilibus.

Loirgiusnanq! fefe efferetes.hamilmca abrodSt.de uulpibus priuatim accepetim.qlta-Iineaprj
mordeant.nam fcolopendr* alio ingenio fe liberat, feipfas inuertendo. quae aute de V ulpibus dl
cuntiir.ccu per parenthefln accipienda fuerint. Afiipulatur fententia: huienoftra: etiam Saluia
nus. Ariilotelis (inquit) de Vulpis SC fcolopendrac marinarum in fefe liberandis ingenio uerba,
Pliniustranfcripfit:quibuscum&:Oppianus fentit.Vnde cum Aelianus fcribat.qucmadmoda
Vulpes terrena animal fraudulentum exiflimatur.ita etiam marinte V ulpi machinatio quadam
attj folertia ad declinandas inlidias attributa eft, Principio enim ad hamum non accedit , aut li-
mul ut hune deuorarit.ftatim fe tanquam ueftem inuertens, interiora fua euomit , &1 ad hunc
modum ferrum expellit.Hatc inquam cum Aelianus feribat , Vulpi ab eo tribui , quae centipedi
tribuerat Ariftotcles.ea potius ratione faflum fufpicor, qitdd ipfe Ariilotelis locum noredlein» i,
tellexerit , quam quod V ulpi etiam id conuenire , experimento obferuauerit, nam cum dixerit
Ariftoteles, Vulpes cum fe deglutilTe hamum fenferint.flbi opitulantur ut centipedae, non debet
tntelligi.qudd eodem aliutix modo utanturtfed quod flmili in periculo (ut interpretatus efl Pii*
nius)utrae^conftituta,utracpfuoaftuad euitandumhamum utitur, HscSaluianus. Cteterura
Plutarchus in libro Vtraanimalium,8(c.Vulpes(inquit,interprete Grynjo)ad hamum quidem
temere haud accedit.callida uitans dolumteapta uerd auertitur fubitd, poteft enim ob natiua cor
poris tenacitatem (KltWiri/) mollitiem^ mutare Klnuertere fefe. ergo poftquam intellina foris
omnia effudit.hamus ultro decidit. Aelianus in Varijs(alicer quam in Animalium liifioria)!!* ,
bro i.cap.y. Vulpes {inqult)nonfolum illa terreftris bellia calliditate polleqfed etiam marina uer
futqs plena eft. Nam efcam quidem non fufpedam habet, nec cauet eam propter intemperanti»
amtfedhamum prorfus etiam contemnit.pritis enim quam hamiota arundinem trahat, illa pros
filit.&l funiculum abrodiqac rurfus natat. Stepe igiturduos aut tres hamos deuorattncc tame pi*
fcatoream uel comedit , uel e mari extraxit, V ulpes marinae cum fe deglutilTe hamum fenfe*
rint.hoc modo fibi opitulanturttranfglutientcs magnam linete partem ufque ad tenuiora fila , Ifc
neam abrodunt, Vuottonus ex Ariftotelct&l in ScholijstHoc in loco(inquit)libentius fequutifu
mus ueterem Ariftotelis interpretem, quam Theodori uerfionem,ex Oppiani quoque & Plinij
authoritate. f Porro Variae hiftorfe i.y.alitcr Aelianus; V ulpes marina(inquit) efcam quidem
nonfufpetflam habet.nec cauet eam propter intcmpcranriam,&; hamum contemnir. prius enim
quam hamiota arundinem trahat, furfumexiliens lineam abrodit, ac rurfus natat. Saepe itaque
duos aut tres hamos deuorat:necp pifcator ca e mari extratSa ad coenam fruitur, Oppianus j, ,,
Halieuticorum fimiliter:

w «Kf efs XcwTttt, Tsretut 7bct(/

Keci/Adi/ fcjT* «yKtsptit c/iAtyiarS^Of/,

Lippius interprctatur.pifcatores de cufpide netftere plumbum.quod pifces cruciet dente reiho*
totfed aliud eft dicere plumbum, aliud xctt/Aoi/ iar’ay«ispB i/lAtxi^eit.hoc eft , longiorem hami cer*
uicem. Hanc pifcium(ut amiarum 6C uulpium)in hamo prterodendo afiutiam Horatius quo*

que intellexittapudquem Sermonum i.y.fic legimus : captes aftutus ubique Teftamen

ta fenumtneu fi uafer unus Si alter Infidiatorem pratrofo fugerit hamo, Aut Ipem deponas,

aut artem illufas omittas.

j V ulpis inprarodenda linea aftutiam , 8f quomodo id caueant pifcatores , proximein D, ex.

pofui.

t Lynceus Samius pifces aliquotRhodios Atticis comparans.glaucifco Attico ellopem ac ot
phum Rhodios opponit.-pfettis uerd & fcombris Eleuftniacis.ac fi ullus alius nobilifsimus in Al
tica pifeis fiquulpem inRhodo ditSam. Vide fupra in A.

Marina uulpes tale norpen fortita eft.quoniam guftu uulpi quadrupedi afsimuletur , Diphi.
Ius. Duram , excrementitiam atque concotSu difficilem carnem habet: Si non folum infipis
dam.fed etiam uirofam. grauem enim adeo atque ferum odorem refipit dum manditur , ut iie*
retcrreftrisuulpis faporem redolere uideatur. &: propterea ubique uilis atque plebeius pifeis
exiftimaturtnecnifi abinfima plebis hominibus in cibum admitti folet, Saluianus. Et rur.co
fus;Ingrati Si ferini faporis eft.attj omnis pinguedinis Si teneritudinis expers, ’

K Philologiam requires in V ulpe quadrupede. Gaza alicubi apud Ariftotelem pro

quod eft iiulpes.de pifce, uertit uulpeculam. fed cum ad tantam magnitudinem , ut ditSum eft,
perueniaqdiminuliuum nomen non probo.

SB PISCIs

DeXiphia. Lib.IIII.

DE PISCIBVS. aVORVM

VOCABVLA AB X- LITERA

i N C I P I V N T,

AN T H I A s, aliquatenus uirofuseft,8f tenerior hoi-cyno , Diphilus

Siphnius apud Athenaeum . Rondeletius pro xanthia mauult xiphian legere,
quod xanthia nomen pro pifce, apud nullum aliurtlauchorem inueniatur. Ego
rem in medio relinquo,

DE XIPHIA, ID EST, GLADIO PISCE,

Xiphix iconem elegantifsimtim Saluidnns exhibuit lihro tjuoOe pfeibue. "Pinnas in farte fufina ali^
ter pam J^deletiuafingif.in dejiriftione uero m meminit nift earS pa infarte fronajunt.

JL A D 1 1 pifcis,quem Grsci xiphiam uocant, effigiem atque hiftoriam copiofam dedi- a
dimus fupra, elemento G. pagina 45'a.. Hic Grteci eius nominis occafione itnisvrpon ad-
demus. Xiphias ab Epicharmo, ni mendum fit, o-iu^s etiam dicitur,Saluianus. ego
mendum effe non puto, nam & apud Hefychium idem uocabulum legitur , &. iriticf&‘

' pro|iif«!;a; xiphydriaconchx,aliter fciphydria dicuntur, f Xiphias (inquit Saltiianus) a Stra- SfM

bone etia galeotes uocatur. Verum cum Strabo de thunnis loquensiinquiantinj) Sif «tt (,o„/s ((,«<.

niSj tca yxtiiiimsik «“"«t ftieiV-hoc eft. Ex uenationc autem eorum pirtguefce.

re galeotasCquos Sf gladios appellari) Sd canes fetuntab eo galeotas uocari tum gladios, tum ca-
nes,Euliathius, Hermolaus Barbarus, & P. Gyllius arbitrantur : quorum nos repudiamus fen-
tentiam.nam cum canis a gladio diuerftis pifeis fit , haUd credendum efl: eundem pifcem , galeo-
tam,gladium,&i canem a Strabone appellaritfed potius uerba illaiss At;)--SK]id eft [quos

Sfgladios appel!ari]patcnthefi indudqipfa^ fola ad galeotas referri debent, ita ut eius fententia,
galeotes , xiphias etiam dicatur, ex fequentibus uerd noiixs ; hoc eft, & canes inquiunt:

50 ftlud,K canes,non ad AtyccSj.fed folum ad tnariSta, ifxo-i uerd ad uttunq; referendum eft. Idem
pifeis authorc Plinio,fecundum Hermolai Barbari corrcdionem,T ornus Thurianus etiam dici pp.,,-
uidetur.nam cum in ueteri Pliniano impreftbcodice,inpifciumCatalogolcgatur: Tynnus, Era mcarfcttitj.
rus quem alij xiphiam uocant; Hermolaus fic emcndauit.T ornus Thurianus quem alij xiphiam
uocant. Verum ii rem dihgentius perpendamus, non folum Hermolaus locum non emcndaiiit.
fed (quod pace tanti uiri ditftum fit)deprauauit etiam magis.Thynnus enim corrigi debebat , K
nonTomus; quando praeter id quod nemo Tomi nomine pro pifce ufus eft unquam , fi T ornus
lcgatur,Thyniws pifeis adeo notus dC celebris in Pliniano catalogo non habcrctur.Tranus dein
ceps cum ueremendofe legatur, eius loco nonThurianus,fcd Thoreneusreftitui oportebat, ete
nim Hefychio quocj & Varino isajswt/s eft lySiis , Hucufque Saluianus. ego proTranusa-

A» pudPlinium,utueteres aliqui codices habent, nonThoreneus ut Saluianus, fed Thranis repo-

^ ftterimiquod di uicinius eft,&; a Xenocrate ufurpatum uocabulum apud Oribafium. Tffianis
aut Xiphias(inquit)cetaceus eft pifeis, SC in frufta fecaturtori autem ingratus cft,fcaber, difficilis
ad conficicndum,ualenternutricns,graueolens;quamobrem Si cum finapi comeditur , Si inol-
ia paratur (eiuscppratftantior parseftimusuenter. DeTomo quidem Thuriano (yicex-^f/;e-
ttxo uertit "Barharusfn Grato nomine Si/sotV, pod J^mants f artem canis carcharia JuamJsiinam ftgnificare
fcrihtt Athenam) plura diximus in Corollario de Gladio , elemento G. deThurfionis autem uoca-
bulo,in T. Galcos a Plinio ditfius.idem uidenir qui Galeotes Strabonis, hoc eft, gladius. Sal- Gjlrot.
uianus. Galeos(inquit Plinius) perfequitur & alios quidem pifces , fed paftinacas praicipuc.

Xanthias aliquantulum uirofus eft.St: tenerior horcyno,Diphi!us. Rondeletius pro xanthia,
co xiphiam legendum fufpicatur.nefcio quam probe. louius xiphias interpretatur fpathas pifces.

’ uiilgo quidem Itali fpadam pro gladio dicunt, a Graeco fpathe. Romae &:plerifqucalqsltahse

locis pefceSpadaappcIlatur.aduertendum tamen innonnullislocis, non hunc noftrum, qui ro-

ftro fed aliumexgaleorumgenere Vulpem uocatum,ut qui cauda enfemrepr9fcntet,pcfceSpa

da uocari, Saluianus. Tania prior etiam Rondeletij , a quibufdam Spafe, id eft, gladius uoca-
tur,a totius corporis figura. .. . , .r.

Habet Gladius utran^ maxillam roftratamtinferiorem tamen breuem « triangularem . tu- b

ccrloremuerdmagisofream,duriorem,longifsimam,(bicubitalefflnempealiqtiando,)atq!enli-

formem.Corporetereii eft,a capite ftatim ualde crafTo, deinde ad caudam ufque tenuiori leniim
fatffotin cuius extremo ante caudte exortum non fecus quam inThynno.utrinque eminentia
■ £0 ausdamextuberat.caudam thynni etiam inftar falcatam habet. Non fquamis, fed cute tegitur,
manibuscaudamuerfuscontrcclat3,la:ui:caputuerducrfus,afpcra. Ventre eft argenteo, tergo

cx cineraceo nigricante. ^

125*4 DeAquatilibus.

c Afilo Canis exortu thunni & gladii agitantur, infefiat is tanto dolore, ut non minus interda

gladius, quam delphinus cxiliat.&c.Ariftotdcs. Et ab Arillotele mutuatus Plinius: Hocani
nial urdiu) fe & thynno, &: ei qui gladius uocatur , crebro Delphinimagnitudinem excedenti,
fub pinna affigitaculeo,&c. Videtur autem Plirtiusiinquit SaluianOs) Ariftoteliciloci fenten

tiamairecutusnonfuiirc,quodmagisfufpicor;aut locus elTe mendofus.ad Ariftotelicamm cen..

furam corrigendus ,iutmn juidemdelplnni magnitudimm mhro gladium ixcsdert , Jed mm minus del^hmo

incndumaimexilire,kgamiM.) .

D Ferox SC robuiiifsimus pifeis eft : ac ut ditius Baftbus teiiatur, immanis 5c horribilis, baluia
nus. f Irrumpunt thynni Maio menfein mare noftrum ab Atlantico Oceano , cogentibus
Xiphtjs pifeibus, qui telo a roftro prominente inftrudii, eos toto mari perfequuntur.Iouius. lo

j Matugrandioresxiphi:e,nonfecusquamreIiquicetaceipifces, duramatque infipidamcar
nem habent; iunioresuerd, teneriores dffapidiores funt. unde cum omni tempore teneros 3U
que gratos elTe teftetur Aelianus, de his minoribus intellcxifle credendum eft: quippe qui fapo.
re uel nobilioribus pifeibus comparari pofsint:cifi carnis teneritudine atque friandi ikilitate
cum falubrioribus non iint conferendi, eam enim duritie atque mollitie mediocrem , friabilem
uerd haud multum habent. Sfpropterca neque admodum facile concoquuntur (concodii tamen
multum nutriunt) neque undiquaque optimum fuccum gignut. Archeftratus in Byzantio cum
celebrem elTe,caudacp maxime commendari teftatur:noftro uerd indicio, experientia , caput
cius atque abdomen partibus caeteris dubio procul praeferri debent. Elixus gladius ( quo etiam
modo paratus, fuauior eft)comcdiconfueuit. Alicubi autem grandiores, non fecus quam thun=
ni,infruftadi(re(ftifaliri folcnqSaluianus.

H Maurus epifeopus in libello quem Conuiuium patris Dei infcripfit,Caino{tanquam fratrici»

da:)gladium pifcem apponit,

X I P H Y D R I A, uel T ellins, conchae quaedam funt.aliqui xiphidia, alij fciphydria feribunt,
Vide fupra in Cochleis in genere, h. a.pag.iy 8.

XI TO s apud Kiranidem, Vide in Smaride cum Mana.

X Y 1. 1 T E s, Si/?uV«s, pifeis quidam, Hefychius Varinus.

DE PISCIBVS. aVORVM"

NOMINA AB VLTIMA LITE»

RA INCHOANTVR,

I D R A C H, alias Zydeath,obfcuris authoribus didus, nonalius quam hippocam
pus uidetur. Vide fupra in Equo marino, pag,4Jj.

ZM YR AENA, ziiufiur«, pro fmyr£cna,ueteres Graeci fcribebant. Vide In=
dicem Euftathij in Homerum, in Sfn, 6c siJ. Kiranides etiam Zmyracna fcripfit,

DE ZYGAENA, RONDELETIVS.

^0

GAZA

DeZygsena. Lib. IIII. nss

HAZA libellam interpretatur, Eft autem libella fibrorum lignariorfi.cxmen» h. a.

tariorum^ inftrumentuni,quo,non reds parietCt lignortimcpficids, iit inquit illeqtti
de aquatilibus nuperfcripfit, fed rerum in plano politarum acquilibritifiuelibramen»
tum.Sd neutram in partem propenderis fitus exigitur. Gallis niucau dicitur. Qiio uero
redite parietum, lignorumcp facies oculorum nicSu pernofcuntur, perpendiculum uocatur,a Gal
lis le plomb.Qtio anguli diriguntur, norma, 1’ equarre.Quo longitudines, regula fiue linea,la re»
gle. Vitruuius:Longitudines ad regulam dC linea, altitudinesad perpendiculum , anguli ad nor»
mam refpondenrcs exigantur. Libella igitur ligno tranfuerfo conflat , in huius medio aliud ere» ’
dium efl,e cuius fummo filum annexo plumbo demittitur.

IO Hanc figuram pifeis ifle capite tranfuerfo, Sd reliquo corpore irt huius medio flto apte refert, A

quamobrem libella merito dicitur, {vymx uerd quia §/jioV tranfuerfum librile fignificat , ex quo
lances dependet, V el (impliciter Ivyatx is tj!) (vyi,id eft,a iugo nucupatur,quod ut tranfuerfum
boum ceriiicibus imponitur.ita in ctygsna caput ex tranfuerfo fitum efl. Eadem de caufa balifla
abIta!isuocatur,ab alqs pefce martello,quod malleum etia referaneam^ ob caufam quidatCii/at
?!0Mf)fphyrxnaetTe credlderur,quod malleus Iit, unde fphyrana pifeis. Sed hanc opinione sphyreint.
improbauimus,qua de fphyrsena tradlarcmus,ubi docuimus fphyrtena acui fimile efle, cum zy> m,^s, «f.t.
gatna fit ex galeorum cetaceoru gcnere.Malsilienfes peis iouziou appellat,non a feritate, led a te
gumenti capitis fimilitudine,quo olim ludari in Prouincia utebatur. Hifpani peis limo,limada,
toilandalo.Non defunt qui lamiam dentium Cmilitudine decepti, efle putent.

Efl igitur zygaena pifeis cetaceus,galeodes.Brachias deteclas habet in lateribus(Km»^j((iK<tr, B
cmrorU galeorum inllar,Salman.)os in fupina parte.Capite ab omnibus differt,quod ex tranfuerfo fi
tum efl,libell:e uel mallei, uel arcus balifts figura.In utrocp capitis extremo politi funt oculi. Os
magnum efl,dcntibus triplici ordine difpofitis munitiCsimum,htis, (pianti, Saluian.)?icads, firmif
limis, ad lateratyerr<c!B/or,JalaMB.)uergentibus.Lingualata humante lingiite inftar.Dorfum colo
re eflnigro. Venter albo,Pinn3eduteadbranchias,indorfonu!Ia,propecauda dusfuntexigute.

Cauda in duas delinit intcqu3les.Ceruiccm,gulamcp habet zygarna.

AfpetSu efl horribili truci^ , ac eius occurfus nauigantibus Sd natantibus infauflus inaufpi» B
catusepefl.

Carne efl dura Sd infuaui.ferinicp odoris. ob id Galenusli.j.de alim. fac.intercetaceosnumc b
jo randam cenfet,qui carne funt dura,infuaui,,mucofi,excrementitia,mali^ fucci.Quamobre diffe
dii fale codiendi funt in uulgi cibum.

DE EADEM, BEDtONIVS.

Zygsnam Grtcci,Libella Latini uocaueruntjfabrorn lignariorum fidarchitetfloruinflrumen 4,
tum,cquo dependente perpediculo,rei3as(!tB»tiji/a(!ai,?^»/ie/ef.)parietum aclignorum facies 0=
culorum nidiu pernofcunttcuiinflrumeto quod is pifcisCcuius hic pidlura utdcs)ueluti adamuf»

fimrefpondeatjOppianus, Galenus, Aetius,Plinius,cactericpdod}iores,ZygtenteacLibellp(Gi

tfB tantum Libella iixit)nomcn indiderSt; nos uulgo Niuellum appellamus : quod inftrumentu in»

iietfum,quia adarcus Sd tormenti bellici fimilitudinemaccedaqltaliBaliftanominaremaluerut.
Mafsilienfes a dentium feuitieCagnolam,atc5aferitateIudteum,(i^<We?^ot!iiela!«>»»^.)8dfortaf>

40 fis a deceptione Barateila incerta nomenclatura dicunt,

Cetaceus efl pifcis,cartilagineus,rotundus,oblongus, horridus, ac plane monflruofus , Me» b
diterraneilad Smyrna maximejincola, muflclinigeneris,damnofus magis quarn utilis. Qtiam» (ej
obrem natura carnem in(ipidam,8d humanis.corporibus noxia illi tribuit:dentescp(quos in quin (r)
que ordines digeflos,numero(ifsimos,planos,ut Carcharias gerit,)fub cute ad prteda recoditos,
atej oculos prpter aliorum more in prona capitis partem excauatos,utdeorfum potius,quamfuc
fum leonina quadam uoracitate conuertat, Cattera pinnis,cute, ac branchi] s plane muftelam re»
fert, fed tanta afperitate tjon horret,

COROEDAR. IVM.

Zygtena Romte ( inquit Saluianus) Ciambetta , Sd in aliquibus Italia: locis pefce Martello, A
fi) in alijsqj pefce Baleftra.ed quod fua figura utrunque repratfentet. aduertendum tamen efl , non
hunefed Aprum feu Caprum pifcem,RomarpefceBalcftra uocari, Grxee Zvymva dicitur , «s

7ia{D).5.namcum5/j.osboumiugum,8d libram flue bilancem,fignificct: his omnibus fui cofpo»

ris forma zygsna pifeis fimillimus efl . Cum uerd nullus Latinorum (quod quidem fciam) cius
meminerit, Latino nomine caret. Qtramobrem Theodorus Gaza in Ariftotelis uerltone, ^ycu.a
mi/, libellam interpretatus efl. Verum cumlibella fabrile inflrumenttim fit, ab Italis Arcopen=
dolo uocatum,ad cuius fimilitudinem nequaquam pifeisifie acccdtt,Theodorum(igriorata no»
minis libellte proprietate) utilibrabilancem iignificatiita Libellam, paruam bilancem fignifica»
re ratum, {t/).m>'a(/,libellam uertiffe fufpicortcum libram potius librile ue , aut iugum (itigarUm')
uerterc oportuilTct,Hsc ille, ^ Germanice hunc pifcem Mafsilienfes imitati, ludsum uoca»
re poterimus,cilt 3llb ' nominis rationem reddit Rondeletius .■ uel malleum, ein ©cfllcgel : uel
compofitis nominibus,amallco 6d capite,cilt ^

te malleorum flue canum) eiij ©cfilecsei^limb. ,, ,,

NN 4

125*^5 Dc Aquatilibus.

Cuput hoc Zygunie dcpSim CouSvctritu ex TtalU olim edme ieHi'.

IO

a»

5»

4»

fo

Zygsnaab OppianoSiT Suida ceris adnumeratur : fed praftat cartilagineis pifcibus lone/s
cum adlcribere.Propter magnitudinem tamen a Galeno, Aegineta 6C Aeliano inter ceterecen
letur, C Magnus eft pifcis. editur Roms, raro capitur. Venetrjs capita in pharmacopoliis aui.
bufdam mdi, ut credam in mari Adriatico frequentiorem efle, Cor. Sittardus in epiftola ad me
Nullam m tergo pinnam habet ut altj galei,fed unamad caudamiqua dere Atheneiuerba a Roii
deletio citata & inftauraia , leges iiiperius in Vulpe marina. Zygienie fel in iccotc pofitum

eft,Ariftot,hift.a.,y. Fel ,ecoriadiund}um.habentpifcesy«au!„ri«c.&c.af e longis, anguilla Z

cus,2ygiena, Aririoteles h^ori^ a.iy.Rondeletius pro {^«m.mauult porius S

g«.r«.u.deinSphyrOTaB.Saluia^stamentnZygiena:Feliis(inquit)ueflca,ieclriadned?itur

u Ariftoteles etiam notauit. ^ Zygsnie caput(inquit Saluianus) non rotundum , non rolira.
tum, non faftigiatum.neque m latera comprefllim.qualc in pifcibus reliquis effc foict ; fcdfquod

cipecu-

DeZygsena. Lib. IIII. 125*7

e{ peculiare eft,)inlatera extenfum.atquctranfuerfuiri habet. Cuius quidem frons antcrioriie
parsCqua: utrocpciaudituroculojuti anterius infemicirctiliim fere extubera tiflc ita in aciem acui
tur,ut dum celeriter pifeis natat, obuios pifces fecarc pofle credatur. In medio extremae utriuf*
que lateralis partis, oculi funt magni,rotiindi,dcorrum potiijs,quam in latus aut furftim fpedan
tcs.In utracg praeterea ultima frontis parte, oculis proxima , oblongum infculptum eil foramen,
auditui olfa(Sui'ue,aut utriqueCut arbitror ) fubferuiens. Os fubtus inferiore parte permagnum’
babet.Indorfo pinnas duas, unam capiti proximam &Cm3iorem,(.iluerdspmmrumfm T^ndeletim
ycWi(>.)alteram prope caudam & minoremtbioasep alias titrincp, priores & maiores aci branchias,
pofreriores uerd Sd minores in medio uentretpoft quasrurfus alia unica SC parua , prope cauda,
cregione alterius minoris in dorfoexiftentis.imouentrifubell.Cauda pinnis duabus inyquali»
bus conftattquarum fuperior uertebris fulcitur,ac multo longior eft; inferior uerd uertebris ca,
rct.breuior^ cxtat.Corpore rotundo eft SC oblongo.unde iure ab Ariftoteleinter longos pifces
numeratur. Non fquamis, fed corio tegitur. Venter albus eft , tergus Uergum) uerd cineraceum.

Pro fpinis cartilagines habet.

Oppianusabinitio Halieuticorum quinti,terreftrcs cum aquatilibus animantes, quodad ma , C
gnitudinem Sd uires comparans, leoni zygeenam opponit Si prcefert. .-lisJi JAWT& jii tpvxriy cU,
SfcTOtaAJtw, OffSHjipTic/lxvSffji/KVitnio-M-n^vycuvcusi Idem in primo zygtenam ^asa-vfiulcognomi*
nat. Libella cum iit afpediu infaufto,infelici^,non eft profpera nauigantibus, Aeliano de ani» (E)
maiibus 9.49.01/« sotj vcu/7)%ottih/jis avTHyt. Vuottonus ferocifsimam eile

tradit, f Zygtena uti cctaceus pifeis eft , ita etiam pelagius SC non litoralis : quod Aelianus Si
Oppianus comprobSt.Quamobrem cum haud longe a litorc pifcari foleant pifcatoresjcas perra (E)
rd,& minores folumtut qua fortuitu ad litus adnatarint) capi uidemus , Saluianus. T erribilis
eft,ut Oppianus K diuus Bafiiius a(rcucrant:8<: robuftifsima.non folum enim pifces reliquos, e»
tiammagnos,atc^ natantes homines, fi qui obuijoccurrant,fuaftonttsacieuulncrareacIubuer*
tere;fed amplo etia ore Si ualde denticulato dilaniare folet,Idem.

Inter dura carnis pifces a Philotimo numerantur zygana,apud Galenu de alim.facult.j. jo. r

2i/yi<im,uacca,Kpircisquidam,Hefychiu.s. Exinlirumentis quorum fabris lignartjs &: cj H,a.'
mentarijsurus cft,iit meminit Rondcletius,libellamnoftriuocant, em ^Sleywrtfl^.Infubrescir»
ca Mediolanum Liuella.Pcrpendiculum noftri eilt ©cncScUad redtiiudines explorandas, Infti
bres Piombin:Normam,(imile inftrtimentum,nonnihil uarians , pro angulis dirigendis , noftri
eilt ©eQW443/em'fDincHelmrt^,ItaU fimiliter Piombin.denic^ lineam fiue reguIam,noftri eill
imiet/ctlt iiicbtfc^n6t/^ld;tfc{)Cit/L,<m(ll. C Libellatui Rondektius nominauiofluui.
atili infedio, dieftum eft fupra,in L.clemento,

Hj/ Jif«f'Ktu,SxMilr,(vyavxc,-!i^siSlr,'Bpicharmasm Nuptijs lunonis. f.

Z T (5 N t S pifeis idem uidetur Calio Rbodigino 19. lo. qui alio nomine rhalds dicatur , frne
authore. apparet autem eum deceptum inde, quoniam lacerta quadam eft Chalcidica cognomi»
ne, qua & chalcis aliter dicitur , SC zygnis quoque Ariftoteli, De chalcide quidem pifce/uo lo»’
co fcripfimus.

I i N i s.

1258

PARALIPOMENA^

ad lectorem.

J V M DE Aquatilibus animantium ordinem litcraium fequutus bunc librum condo,

I multa mihi cognitu digna, prtefertim Germanis meis, tum aliunde communicata funt,

I tum obferuaia per me; qua; olim forfan feorfim completSar. In prtefentia quoniam dC
Volumenhocnimium excreuit,& ego defelTus admctam anhelo, pauca addam , par«
tim qua pra:cedcntibus accedere potuiflenqfi maturius mihi mifla aut obferuata fuiflent;partim ,
ucrd confultd ad finem operis referuata,ut quorum Latina aut Graea nomina ignorarem.

prior paginam, ^oflerionterfumindicat.L.Ugendum.^^addendum, Sunt autem pau-,
ca quadam tmendationet, etiam Jdditionihua admixta, &eontrd.

Pag.i.iy.E.Videtur autem uel glaucus, uelcanum,&;c. lo.Abramisuel Abramisfluuialis)
A.per parepthefin (Vide infra in Cyprinis.)

i. ii. A. Germanice circunfcribatur.em (?Dcetb:<;c^fmet» rtirt. nam SC cum ery thrino K pha«
gro confunditur.

6.(’o.A.Hyfca etiam Symeoni Sethi non alius pifeis uidetur, Videin Hycea.

9. jy. A.Zucca Caffa ide aut fimilis eft, cuius in Ichthyocolla meminit BelIonius,z.pro d.per 19
mutatotut contra t.pro f.inferiores Germani ponfintok quidem per apharefin ab antacao fatUii
uidetur nomen. yS.poft hac uerba.uocatAlbertus, A. Vide etiam infra inPungitio. ii.d Ver
gilio deferiptum, A.uela fpina fadiumfit nomen,quam Germani t«m appellant.

10. y.Squamas non habent. A.circa branchias tantum utrincj tres magna fquama apparent.

In fceleto quem habeo,illius quem priore locopinxitRondeletius.

ij.i5.1emmati COROLEARIVM adfcribaturtCJuare etiam infra inTyphle icones ij.Si hi
Horia nonnihil.

ij.iS.debetcoria. A.P«(<$»si«pifces quidam funt Helychio, forte acus. jy.ueipypctftfb.A.
Acus Ariftotelis trompette Gallis dicitur a roftri figura in flftulam definentis : unde etiam Ger»
manice uocari poterit eilt Ctummceter. yj.inter pifces nufquam. notetur hic comma, K A. (ni jo
fi quod inter Nili pifces Athenaus typhlennominat,Hefychius typhlinum.)

14.9. uel contra. A. Chalcides etiam qua thrifsis conferuntur,Hicefio pifces funt
«xyto. iS.pofi,belonen,noteturgeminus;&i A.uel potius legendum perca.

i6.45'.quiSfophidion,A.(PIuraquareinfrainOphidio,elemento A.) ya^.auarietatepoect»
lia, A. (Vide etiaminfra in p.)

18.10. LiparimA.(utBellonius infra in L.elemento.) y4.rotundis acnigris,A.(utthriflani«
mirum.)

i9.ii.infrainCh.A,itemdeCelerinis Dceani , fiue Sardinis mediterranei, quasChalcides
putauitBellonius. 46. A L AB E s A. (XA«'f»s:uideturautemflec5iut Thales, Thaletis,8f(ii««j,

(tV«»T©'.) ^

11.50. A. Vide etiam infra inPauonepifce,circa finem.

ii. 6i.Harengus A. (infrain Chalcide Harengo etiam afperam illa fub uentrelinea attribuit)

15.5. L.C oROLLARivMde Alaufa. Vide etiam in ThrilTa. De Trichide S( fimilibus uo

cabulis plura dedimus infra in Sardinaiitem in Triehide.

14.1. L. («Asi/oj&t.uel [ut Plutarchus habet in libro de FluuijsloiOAoTrti/i©') ly.Capitur in AI.
bi. A.CJuare infra inter Paralipomena , cum Capitonibus fltiuiatilibus. 5-6. A. f 2lpyI4)er uel
Pylcbiltbe Anglis eft Alaufa minor, Pucelle Gallorum. Harengo enim fimilem effe aiunt , fed
minorem.

i5’.i9.poftehalcides,diftingue,S<: A.Iarimos 5C trachuros.

ADDITIO AD ALAVSAM, CVIVS CO=
rollarium incipit, pag. 15.

A E A V s AE pifces anadromi ArgentinxaMaiomenfe denominantur, (?3cfeiififi|)c(quod
nomen alibi in RhenoLeucifcifl.generi,Hafelamnoftriuocant, tribuitur,) quod eo temporein
R heno apparere circa ea loca incipiant. Ab altjs ibidem uocantur (Daiinctltcr bcnafl.quoniam

aMannis(T>on(0<?n«cn)exOceanoafcendentesueniant.Alibiiugftr4),ideft,Pediculiappel

Iantur,nefcio quam ob caufam.malimego Laugfifcj) , per aphsrefin ab Alaufa. Bafilea; aifcn:
eum certiTsimiiin copfe falmonum pratnuncium efie aiunt , harengo fimilem , fed multo maio-
rem. Pifcis eft latus ( ut pifeator pcritifsimus Argentinenfis retulit) inftar Cyprini lati Maio
menfemigrant, & natandi labore ad tantam rediguntur maciem , ut corpus eorum tantum non d»

perfp;cuum euadat.Epdemme,Teretibuscapiuntur, nec aliter. Adcibum elixanturin aqua
primum, deinde demum uino aftufo perfede coquuntw.

2iP)>I4)<t&

Paralipomena A. J2fp

2iP)»l^)crt> Anglis eft alaufammor;quxnon astate tantum differt(ut quWam putantya ptfct=.
bus j^Ctrtnj & ©ptrtt Anglice dicf}is,fed prorfus diucrfi eft genens.

Qin Siegc uel gt^c uulgd itel ©olbfifcj» in Albi uocatur pifcis,iicl ipfa alaufa efl,uel adeo it=
milis natura ac fpecie , iit merito eodem nomine appelletur ; id quod cum ex icone eius,h!c ad»

dita.tumhiftoria a lo.Kentmano deferipta, liquido apparet, ^ige (inquit) pifeis efi tenuis Sllica
cus,paucffi carnistcolore pulchro,argenteo,dorlo tamen fubfufeo. oblongus eft , nonita latus ut
folent efle pifees (Solbfljcb difli,qui in Marchia capiuntur: longitudo enim eius ad latitudinem
quintupla eft. Caput eius, fi foris afpicias,harcngi capiti non dilTimile eft, nili quod in pane ftipe
riore oris fciflliram habet.Lingua ei parua , qu* colore nigricat. Dentes utrincp ad latera in fau»
cibus, mandibulis duabus duris adnati,ftcut in eiufdem fluminis pifcibus(<ie ca/aotmm flmUnlmm
10 Sr«rre,)Iefeno & Dibclo,m uulgd nominant. Caput 5C oculi ad aureii colorem, pauco uiridi per»
mixtum,accedunt.In ftimmis lateribus utrincp maculae quaternae nigra: digeruntur.quarum pri
ma ad fummas branchias eft,ultima paulo fub initio pinnte dorft. Ex Oceano in Albim ftibit
hic pifeis, Silpaulatim conftimitur ac deficit, Capitur ut plurimum in hoc flumine , a fello Pente»
colles ufciue ad diui Iohannis diem , quo tempore Sttirio migrat, a Sttirione enim e mari in AI-
bim pellitur. CJiianquam autem ad uelocitatem dC fugam,pra: omnibus in Albipifcibus, compa
ratus ftqmollis eft tamen, K quam primum ex aqua in aerem ftibdudus perit, Maximi huius ge
neris in Albi apud nos (Mifenos) a duabus cum dimidia libriscyetien»! unciarumputo)^d tres cum di
midiatquod tamen rarum eft)perucniunt. SiuealTus.ftue elixus,non boni faporis eft. Si tame
praparatum , fale intus afpergas , tum in fumo aut fdle leniter ficces, & ita butyro inuntftum fu»
jg per craticula alTes, melius(ut in hoc genere) fapit. Et quoniam aridi hi pifees funt , fitnt qui in a*
qua elixanttdeinde exemptos condiunt iure e butyro,zinzibcre,aqua,8(i modico aceti; ftcuti c=
liam alios quofdam pifees ficcatos condire folent,ut truttas,thymallos,lucios, & cyprinos latos.
Qiiomodocuncp paretur, nullus tamen in Albi pifeis atque feriniattt uiroft faporis eft : a quo eti»
am nomen ei impofttum conijeiotut 5i3e,id eft, hircus dicatur, hircum enim , prtefertim infola»
tus,olet.HKcKentmanus, Abalioetiam accepiSiccfpifcem inAlbi,alionomineab aureo fc

recolore(circacaput)©olbfifcl)appellari,albttmeire,(cameBi»i!ra)»,)8(itadiftintftaceuperlami

nas carne,ftcuti falmo.ferinum quid & ingratum olere, utnift egregie aromatibus condiatur, in
cibum non admittatur. Capitur etiam in lacu Suerinenft. Aduentantis Sturionis comitem
aut ducem clfe aiunt. Sed Argentintealiusetiampifcis,nempepercafl.minor, (nonatate mi»

. „ nor.fed fpecies peculiaris,)©olbfijcb appellatur, ^ duod ft pifeis hic , ut omnino conijeio, a»
laufa efttnon retfte quidam alium pifcem in Albi, quem jefeit uulgd nuncupant , alaufam inter»
pretantur.

a7.J.poft,confundant, A, f Alburno Aufonij cognatus eft bcrKortt4)Cn ditSus apud Mi»
fenos pifcis,quem in Phoxinis deferibam. coloribus tantum differt.quanquam SC ipfi oculi rube
icunt, ly.poftftmplices, A, (aliquid deelle apparet,pinnarum nempe ftttim St( numerum.) 51.

A. Apparet autem non alium hunc pifcem , quam qui 23(lltlbcle a noftris uocatur , Argentina:
3{icmli»ct,de quo plura leges in Phoxinis.

i8.4o,poft Balagro,flgna geminum pun(Sum:&: A.SCin line Elementi G.in Guftero.
additio inserenda paginae
ca SJ.poftuerfum 17,

Idem pifeis eft qui 4^«lf«lc,quafi Leptifculus a noftris, uel in Albi a Mi n

fenis uocatiir,ut ex deferiptione huius fluminis pifeium lo.Kentmayiifacilcconijcio.

HcslingusCinquit)pifcis argentei nitoris,oblongus & crafsiufculus eft.dorftim eifufcum , 8C
cralTum, (unde etiam 9tc6rnc6,id eft jrKjfiaiT©- a nonnullis uocatur,)K ftmiliter caput. Squa» ®
mis mediocriter magnis tcgitur.Inteftinis,corde,uefica ardentibus, (quosintra fauces occulit,)
Coruuniuulgo Mifenis didlum refert: fel tantum rotundius habet.Linea utrint^ albicans nigris
diftintSapundlis,! branchr|'s ad caudam periinet.Cauda df pinna dorft',colore funt fubfufcoicte»
ters autem quincJ,’,fubcoeruleo, UnmJim,riihicu>ido.)

Anno toto in Albireperitur,necaliQdeimmigrat.Circa Annunciationem diu^ Virginis pa c
^0 riqeodem tempore quo ^ Coruusin Albi uulgo dicftusttunc quidem ar plurimi capiuntur, ar ia
pidiores habenttir.Mufcis a ucrmiculis uidlitantta in horum penuria,etiam pifciculis. E S

Raro hi pifees uncias quatitor ponderis excedunt; maximi quidem interdum uncias fenas

ponderant.

nSo

Paralipomena A.

Toto anno capiuntur Iiamo,ucrmiculis inefcatititcm retibus, tempore partus, Keictf a.
Bonus & fatis fuauis pifcis eft.prafertim in aquaCcui ferucntiimmittatur)conditus, elixus^
adiuris fere confumptionemmel elixus K conditus iure ex accto,zinzibere, croco, od minutim
incifis cepistuel iure quod a butyro denominatur uulgo.Cum grauidus outs , in butyro liquato

frl2itur,optime(meoquidempaIato)fapit. , „ . ..

' A L B V s iiiThralymeno Italiae lacu dictus piiciSjCapitoni n. cognatus uidcfiif.

T<s<ro A f HaIecuIadiminutiuuni,rempcrpropifciciiIoaccipitur. Alcx,undecafusalece,
alcce generis fcem.eft.fineafpirationetetfiin Gcoponicorum fine«ai| afpiratuffl legitur. Ha.
lec genere neutro, afpiratur Horatio SC Plauto : alias non afpiratur , ut Horatio ; Sifer , alec, fe-

40. ii.poiihac uerba,pro pifee uile , diftinguet&i A. ut Hermolaus accipit . fed pro jiquore
forfan melius, 19, poft htec uerba, inferius in Garo, A. ubi haec ab Hermolao non tefle diftin.
dareperies. ,

44.4.poftamiam A.nonredle.

ADDITIO AD PAGINAM 4^. POST
uerfum y. inferenda.

DE AHMODYTE PISCE, VT NOS VO-
cauimusjpro Anglico ©rtubtlj.

pamVl Baria. barus,non folum quia Aquileienitum delignatus fit patriarcha, reuerendifsimus : fed fplendorc
etiamBarbara; familis, praeclara^ eruditione atej docltrina.ncc non uirtutum omnium probita-
teillufttifsimuSjperbenignemihi impertiuit. ) ab Anglis,apud quos frequens reperitur, ©4it=
6tl5 appeliatur,hoc efl,De arenaanguillat&i H?(}lme^cr,id cft De ponente monafterio. Huius
autem pifcis mentionem nullam apud Graecos Latinos uc feriptores fatSam reperimus , reperi.
riucpolTecredimustcum Septentrionalis folum Oceani alumnus fit,

B Capite eft tenui & rotundo.roftro longiufculo di acuminato, ore partto: corpore reliquo ob.

longo, fi latitudini conferatur. Nam cum eius medium (caput enim Si cauda arfliores funt) polii
cis crafsitudinem non fiiperet, longitudo ad palmi menfuram extendittir.Qiiamobrem ficutilon 40
gis.fic etiam et paruis annumerari pifeibus debeticu nccp pollicis latitudinem, necp pairailongi.
tudinem excedat unquam.Dorfo praeterea, (in ^uo pinnae duacreperiuntur,in eo medio una , ae
prope caudam altcra,)fubcceruIeus.Ventrcucro,{in quo prxter binas, quasutrineg habet pin.
nas, una etiam alia poft excrementorum orificium fubfiftit,)argenteus confpicitur.
e Septentrionalis Oceani pifcis eft ©rtithilj. frequentifsimc enim in Britannix ( quam nunc
Angliam dicimus) litoribus capitur : reperitur^ SCin Bononienfi litore , ubi ©nn^tlj quoque
uocatiir.

X Quibufdam anni temporibus hi pifces,fi'ue maiorum pifeium iniuriam fugientes, fiue fuopte

naturKimpulfu,aqua dereli(Sa,fub arenam ipfam penetrant. Quod cum nonnulla longioris ro.
ftri aues aduertant.ad illa litora aduolantcs,eos ex arena expifcantur.Qiiibus accola illorum Io. yo
eorum admoniti, lineis facculis,aut ligneis uafculis,in quibus captos pifccs condant, acceptis,ad
litora ifcqucntes ueniiinnibiqp finguli fiium quoddam pedale lignum petftinatim incifum haben
tes.pari^ interuaIlo,ac certo ordine, per redam lineam omnes collocati , pedinata Imni parte in

arena de£lxa,eam,paulatim femper retrocedentes fubleuanqpifccscp una cura arena fubfilire,co

a&6s(cofiofi) capiunt, &fc. Hic pifcis fi' expifeatorum manibus in arenam forte delabatur, celer,
rirae ac profunde adeo fub arenam penetrat,utnullo prorfusmodo capirurfus queat Quam fub
arenam penetrandi facilitatem, etfi Ariftoteles ferpenti marino tribuit, non ob id tamen hunc ma
tinum ferpentem efle arbitrari poirumusictim congro corpore ac colore proximus non fit:ficu.
ti, eodem Ariftotele tefle, niarinoferpcnticumcongroconueniredebet.
r ® fatisiS; fua copiofa captura haud mediocriter pauperum necefs/. 60

tatibusfuccumt, Hadenus Saluianus.

Ego Ammodyten hunc pileem Graeco nomine uocare uolui,ab eo quod arenas ftihcat:fi'cut

Si ferpens

KHPnsCHeft pifcis magnus Oceani Germanici, cuius iconem Ge.Fabricius ad me mi.
fit Kdefcriptionem adiecit. Hic pifcis (inquit) a Balthicis populis fuo nomine STOVEti©- dicitur.
"IKliP enim ipforum lingua fcopulum fignificat. V nde TKltpflfij) didus , uel quod fcopulos a.
fcendat.id enim facere diciturtuei quod in fcopulislatitet.E naribus parua quafi fiftula, quas ex
auenis ruiiici faciunt,eminent:&: propterfuperiores dentes in capite tuberculum eft. Dentibus
imprimis terribilis,quos non folum ufitato animalium more, in fuperiore &C inferiore mandibu
la fed in faucibus quoque geftaqK in ipfa lingua. Anteriores rotundi & acuti,reliqui molaribus
ta humanis fimiles,nifi quod in media h\.Ke(fdao meiii»)noftrisfunt grandiores. Pofiti autem funt
duplicata ferie omnes, in inferiotis mandibulae parte una odo, dC in altera annexa quint^ : neque
aliter in parte e regione oppofitaiSupcrior madibula plures acutos habet propter feu«s , in qui.

Paralip

omena

A.

1261

SC ferpens quidam ammody tes,ab eadem nimirum namra appellatur; &( Callionymus pifcis,He
fychio tefte,alio nomine Pfammody tes appellatur, quod in arena fe occultet, felicius quide An-
eli eodem nomine Angtico,fiue potius Germanico, K hanc eius naturam,^ formam Anguilte
fimilcm exprimunt. Cognatus huic uidetur pifcis, qui alicubi in Anglia SpitjU «ylc nomina ®P'-
tur. hunc enim fimilem anguillx efle aiunt , fed caput habere ut pifcis fundulus, colore cinereo,

maculis nigris,dodrantaIem.EundcmFlandripympcrelc(aliqui PypeoylOuocitSt.eFlandria Pon

in Angliam importari audiota pharmacopolis aliquandoferuari inuitreis uafis aquarepletis;lon
gum efle dodrantem, toto corpore nigris maculis refcrtum,ore lampetrse fimili,barbato:pinnato
dorfo,&: alecis cauda fimili.Sed hi forte pifees illi uocales funt,quos Poecilias ex Paufania appel.

IO lauimus,aic. Ego hxc.ut a peritioribus,quibus uernacula: hx uoces , rescp ipfe cognite funt,
indicentur propono, quid enim ipfe ftatueremf qui a diuerlis hac auditione accepi, a quibus a.
liqua elfe confufa,aut nonredc expofita,fieri poteft. Videtur &: Piballa Incnon ommittenda, Pil’a

dequaCa:farScaliger:SantonicaCinquit)uoxeftPiballa:pifciculustenuis,uermiculifpecie,an.

guillarum more natans,colore candido. Maritims naturae confulti,aiunt, elfe Anguillarum pri.
marudimenta.quodfiitaeft,eadem inhifce proportio fuerit, qux in Thynno deferibitur apud
Plinium, &c. ut letatis initia Piballa fintiadultiores Pimperneaus dicantur a Francigenis: perfe.
da communi nomine agnofcatur.Eadem diligentia etiam apud Adriaticos, certis nominibus at.
tributis, f His feriptis occurrit mihi in Kentmani pifeium Albis deferiptione, is qui ©pirtjtll
apud Mifenos uocatur,idcm forte cum eo que paulo ante ab Anglis Qprttll «ylc nominari dixi
10 mus. Pifcis{inquit)efl: longus,fubfufcus,fpecie qua reliqua anguill5;!ubricus,abfq) fquamis,ro
ftro SC capite acuminato,fpina dorfi(limplici)ut in cpteris anguillis,abfq) alijs fpinis.E mari in AI
bim afcendit.nec durat,fed cotabefeens SC pallore affedus moritur. Anno toto capitur. V ere cir
ca media quadragefimalis ieiunq gregatim migrat. Maximi dodrantes duos longitudine no ex.
cedunt neqj digitum crafsitudine. No admodum fapidus eli pifcis,(iuc airus,fiue elixusiRecen.
tes aliqui fuper craticula alTant , ficuti lampredas illas , quas Mifeni enneophthalmos nominant,
{alii Germanipriccas:)3\i) iure acidulo c6diunt,quod conflat aceto,croco,pipere, & cepis minuta,
tim incifis.Saxones,apud quos magna eoru copiacapicur,infumatos per annum feruant,0(!; cum
ad cibum eos parare uolunt,in aqua feruida modice coquunqtum corio detrado fuper craticula
aflant.Sunt qui minutatimcocifos cum olere acido(a«to condm,urh>ifma caputafm condmjokr,)
jo coquant, uel cum paftinacis,brafsica ue recente pro familia.

4y.li,A, Vide etiam mox quspoftAndromidemBellonijannotauimus,

ADDITIO AD paginam 45-. POST
uerfum 11, inferenda.

ANARRHICHA, VT NOBIS
re libuit, Oceani pifce.

1262 Paralipomena A*

biistrcsdupIicatacferies,mediapr£EdpiiedecegrandibusnioJaribusmim/ta,qum inliflguaipla
molares fimt.De utrac^ maxillainfra branchias pinna propendeqcapitis altitudinem.fi erigatur,
Kquans.Dorftim pariter SC uenter a fine capitis ufcjad caudae extenfionem pinnas habent , qua:
fecundum corporis quantitatem ipfe quo(J(«rrar^»i)paulatim minuuntur;hscFabricius,exfce
Icto, ni fallor.Cauda cft bifurca, tequalis utrinep. Voracem & ualidum eife apparet, tum alias , tu
caudie idu. Ego Anarrhicham nominare uolui, (id eft.Scanforem ) a Grateo uerbo cwx^fijixS;,
quod proprie manibus pedibus^ nitentem &(prenfante (hoc eft, omni uicorporis)furfumfcan=
dere fignificatinoftri dicunt blettercn.Eirsi/^dV oi csw isif ex Cicc

roncjubi is dixeratiCum altj malos fcandant.

45'.5r. A. Hac Bellonius. Ego uero no dubito, quin andromis Plintj, corruptu fit uocabulu, la
abanadromis.anadromos enim Grsciuocant generis nomine, pifcesemarifubeuntes fluuios.
nam Si( nomen accedit, &( falubritas,proxima poft faxatilcs: & in eodem morbo conceduntur.
Porro Dromilla BelIonif,circa lacum Lemana Dormille uocant:eandem,ut audio, rauflelte mi«
nimtCjid eii,fundu!o noftro,ut in epiftola ad me fcripfit lo.Ribittus.

^■My.pofijCapiantjdiftingue,^ A. Athenaeus.

y1.40.poft, claram, A. (quod etiam de congris quidam tradunt,) 41. poftElIuchafem.A.
Congros Hicelius feribit irKAsjioTiJJiist w a^Actiwi/talias fc^jc£Asiti(/,quod placet ) ^ i^iwCtgasaqies "rt ttsu
-n ttpAv AsttoiiIUIss; w.

ADDITIO AD ANTACAEOS, PRO
pagina 6t. uel 61,

A N T A c AE I fpcciem elTe hunc pifcem,primus afpedus loquitur. Icone eius Geryon Seile
Attem nf uw*" n'® Auguftanae Reip.medicus ad me dediqfine aliquo nomine. Straa

LL ^ ' bithq in Danubio captu atunt.Hunc Antacaium,ftellare cognominare libeqficut 6«: galeus qut

dam ftellans cognominatur. Piduta in linteo fatis magno expreifa , colore ubieg ferrcceruleum 4»
oftendebatiuenter candidior eftadrofeu inclinans. Spinte in dorfo, &fte!Iie (qusfpinisdelapfts

ir T' ^ P=''*'do albicantis, ueffufci Indidi»
ITiif. ne coloris fiint. f Cognatus huic fuerit, qui in eodem flumine a Germanis Zid appellat quod
nomen ab Antacteo uideri poteft peraphterefin fadu: Vngati Tock uel Tiiclc, uel Tockha?(hal

pifciseft)appellant.Idemautfimilis fuerit ZuccaCafliE,cuiusinIchthyocoI]ameminitBelloni-

quem'iidemVnu^■S^^“‘’'"7h"^‘^°"°l’'^ Alius puto,fed iimilis eft,

cenifemsl Sch»reg(ab oxyryncho.utconqcio deprauato nomine)uocitant:aliqulrc

centiores Latino nomine ad uernaculum formato Scurione per Sc. non per St de quo nlura le.

Mb^Sin^naud-v Q«‘damCiceuel9iciip^fc?mihiretulftinDa=

risqua adxxv.libras(fedeamunciaru)accedat.cuteuariaundiquacK &:ftellataliinilifer nfin^v

=iitlSS|=§s==s

pellariem4.ce:aduItioremuetd™nsCr ’ ^

gina:A.IsT;enfacftRondeIeTi|."^*' ^^■''‘^’“‘'^-''^^™“*’'‘^"°na‘^>nnteretAei(Sj/.) {nfinepa

70.1«,

Paralip

omena

A. I26j

7o,i«.poft, reponendum fit. A. (?« nacgey mmEufiathio.fluuucilem mtmjira

apro Acheloiaccipio.EidemfrainTonps.) , * ^ i

Pag.7i.AdiconemAporrhaidisRondeleti],adrcribe:Accedcreuide[uradpentada(fiylum

77.ci.adlemma cOKOhVAKX-VMjidkiibeiTlurauidemJramCorolUrioGolij yd. y9.poflhaEC
iierba,fepararinondebct.A.AIij cottum nominant gobij fl.genus,ex AriftotcUshiftoria4. 8.u«
biGrKcej8oiT©-legitur.uide infra in Gobiis.

81.49. poft nomen fumpfit,diftingue,K A.ut quidam icribunt. Verum natex, non narica, a*
pudFeftum, nomen a natando fumpfiiTe uidetur. yy.poft hsc ucrba rilixtes tm,A. eusdia*

IS . J r> n.

88.16. Lemmati A.Nomina Germanica uide infrain CoroIIanode Paltmaca.

89.17. poft,interprctatur,pun(Sum geminumnota,8i A.deeopifcefentiens,qui^x afellorum
genere Egiefin uulgd a Gallis nominatur, a roftro opinor aquilino,quale ei tribuit R ondeletius,
csle enim Gallis aquilam fonat.

Sij.^S.poR, exaaMi.A.iJriJluekshifioriitp. $7. idcmdefirf ente manno fmba,pem Congro Jmilm
■^”*”9j.i6.poftadieci,A.fuperiuspag.9o.f 4i.C«tpMA.dicitur. CMcellm.peal^mmhiAtte-

Et mox eodem uerfu, poft fatSum A.fuerit. n&mcant.ScnlimSpilUjmm-

9e.c6.cxprefsit. A.Efflgies eius hatc eft. rnam a VAjmmbm Cimda uoca-

c 1 96.8. A. Vide qua fcripfi in Rota. i^.L. inter cete pelagia Si ter ri aitdd ejt, Auenn.pKgdUtm e-

ribilianumerat,iie«!Cognominas(^).«ai3!.i6.A.N5prpbci^itLip mm(.miimt)demrant,Jicm Mena

pius uertit arietes marinos mitiores efle terreftribus ; tan^ a man. ueterime,
fueto huius pecoris ingenio nomen eis pofitu fit : quod ego a forma
autcornuBaliquafimilitudineeosinucniire putarim. ^ Inter uer-
fum 9.K lo.hac infere, arsentill vs nominatur a Mauro epifco
po,in Conuiuio patris Dei , ubi hunc pifcem luda apponit, ut V m»

bramLa%aro,SerramIfaia,8^ alios alijsfinguloriimhiftoriaconue

nientes.Ponit autem ea tantum pifciu nomina qua ab authoribus u=
furpata funtiunde e t Argentilli nomen no ficftum ab eo , fed tiel uiil. '

3® sd,uel etiam literatis fuofeculo de pifce aliquo in ufufuifteiudico.^
nam apud fcriptore alium hatftenus no reperi. fatSum autem id elTc
a colore argenteo,apparet:unde Si alburnu pifcem Aufonius,S^leu
cifcos quofdam tum marinos tum fitiuiatiles appellarunt Graeci. ^
loo.Sublemmate D e tertia afellorum, &c. A. Qmdam hunendreSe

hepammejrepmarmf.podmHefmripehenditEondeltmu.

ia6.icom.(apctkxibe‘.Fidefa'iftaahtmmhmtisciifttpsfuperhMicone,

ly.pofthac uerba,i» CorolUrio primo. A.De Gryllo lege infra nonnihil, Corollario tertio deAfellts,&c.& dt

OphidioplurainO, elemento, i- ■,« . , •

,o7.6.po{thKCiKrh3,uthmchusA,(.AtptproiUoettaminAthenteuoilicihusIisnp^legitur,d
40 chiK,Riyy^>nnfpam apud Gratos repeririputo.

ADDITIO AD ASELDVH CALDARIAM, DE
quo fcripli Corollario l.de Afellis, pag. 107. uer»
fu y. Si deinceps,

ICON hxcCa Cornelio Sittardo mihi comraunicatalpifeis eft, quem defcripfi inCoroU
lario de Phycide A. Vide etiam in Corollario de Tinca A.pagina 1 179. uerfu 44. Si deinceps.

Pifcem noftrum ( inquit Saluianus ) qui Roma Tenea marina Si pcfce Fico uocatur , uete.
rum Gracortim epvKtdlx efle contendit Rondeletius, ea conietSura ( uti arbitror) perfuafus,
Co quod uulgari Romanorum appellatione pefce fico appelletur. V erum praterid quod fritiola
^ & uana hac coniecftura eft : ( quum hic pifeis propterea quod maturifsimi &: pafsi fici inftar,
mollis, flaccidus, K non fucciplenus fit, Roma fico uocetur.K non quia hac eius uulgaris
nomenclatura ex ueteri Gratca dedutfta fit : ) id etiam opinari rationi diflbnum eft. Nam cum
Athenaus , Ariftotelis authoritate , phycidem «wtrSosscf « ; id eft , uarij coloris , SC

fpinis uallatamuel coronatam appellet: Speufippus uero ( apud eundem Athenaum ) Percam,
Channam Si Phycidem fimiles faciat: quo pado hic pifeis nofter , qui neque uarijs depidus eft
coloribus, neque fpinis uallatus:qui^nil minus quam Perca: Si Channafimilitudinem repras
fentat. Phycis dici poterite' Propterea non Phycitiem,fed Callariam hunc efle afleueramus. nccp
id temere.Nam cuminquiatPlinius:Ca!lariasafellorumgcneris,niminoreiret;utiCallaria A»
<0 fellis congenerem SC minorem efle teftatur:ita nos hunc pifcem noftrum,quippe quiAfello fimi
lis eft ateh minor,Callariam eflTe iure cenfemus, Sic.

^ O O 1

1264 Paralipomena A. B.

B Callarfas ad minons afelli fimilitiidine pro Saluianips exhibuit Callaria iconem Hifloria 874

ximeaccedit. capite enim lato eftjS^ pre(ro:o=* huic Jmsfmilti eji-.fed dorji pinnam, & quadpodice inci
re magno, dC ualde denticulato: ate^ oculis etiam ptfupinam, diditum fere citra cauda terminata

magnis bi aureis» Vix pedalem excedit menfu»
raniXapillos duos in capite habet» Color ei cinea
raceus,ut Afdlo, Squamis minutis contegitur»

Corpus totum oblongum bC latiufculS eft» V en*
triculumhabetamplum,inteftinalata:hepar ma*
gnum bC fubalbum,cuifellis hsret uefica,

C Marinus piTcis eft, S^Iitoralis potius quam pe
lagitiSjin ccenoiis^ litoribus degens*

B Pifcisefthaud fuauiSj propterea ubic^ fere
plebcius,&rparuiprecij eflefolet. Carnem habet
fatis mollem, fed non friabilem, concocf^u facile,
fed excrementitiam. FrixusautalTus palato mi-
nus ingratus eft, quam elixus»

11$. 61. A. {Fide infrdinE. elemento de Elephanto.)
u^,\7»A..{’BellomuspiBurasJuasdlibrarijs tranj^o^
ficas conqueritur , nempe locu/iam in ajlaci locum.)

H7«io.poft,dixit,A. {Innojira./4thenceiceditioneli
iro7,H»mMtqoilegiturperduox. i8,L,camarus (per
m»iimplex , et A» in aconito autem legi-

tur» SJ.poft Macedones, diftingue , bC A ♦ Vari-
nus» apud Hefychium tribus fyllabis le-

gitur»

ija.ii.L»uide in Corollario i»de Afello , et in
Mugilis labeonis Corollario» 51» poft uerba, du
uerjds habes. A4 Idem eji cetus "Britannicum infra exhibi-
tus,fagina 25i»Defcriptiones enim conueniuntjcu
alias, tum quod ad laminas in ore corneas, dentes
nullos, etc.Vidcquae fcripfiinfra,pag. i5'i»

158. Supra primam pic4uram,adfcribe»^i(/ff«r

OlaushaspiUuras effinxtjje ,fcriptoris cuiujdam obfcuri
Mrbis(qu(e infra in Cetis in genere E.referemus^commoa
tus. Cetos quidem rionwcrfrrtct & Ger-

tnantee diBos,priuatim naues Jubuerterelegimus. Xer
tiseuerdetinfima: eiufdem paginae iconi adferi-
ht-.FideJlfidochelone inter cete. An cruftas quafda ha-
bet [cuti, uel chelonijyid efl,tefiudinis corij inftarf

i4o»4o.poft,Athen£eum.A» Hippuris inefea
turiuli,Oppianus.

i4a»jy»pofl,Poulfepicds, A, O^ndeUtium Vrtica
rubram fuam ab aliquibus Bonf/epie Britannorum uoca-
riferihit,)

14J.4.A. PlurauideinferiusinCocharhom
boide,feu Balano Bellonij, ex Xenocrate et Ga-
leno,quae huc relata oportuerat, in F ♦

146. 6. A» Hi an Alaudis Rondeletij finteo-
gnati,qu;erendum* ly.A. Vide etiam in Gla- ^
nide b, in Corollario * 57, poft , cothus A» (rcr-
rtts.)

l^^tn.A.BptonetiBi^mx quod cor-
pore fint rotundiore. Fide infra in Smaride
nami^bi horum etiampifeium affinitas & differentia pk
rihus explicatur.)

i5‘a»mrer lineam aS, et 19» intericribe : b R A-
CHYCEPHALi et Siones mali fucci funt, et
granis odoris: fegnem materiam trahunt et gig-
nunt,Xenocrates apud Oribafium» ^ 50» poft,

Mcmbrade;diftingue,et Ai etinfra in Corollario
de Turdo H»a»

Badem

Paralipomena B. C. 126^

Eadem pagma inter lineam jo.& j i, a.b rethmechi NiArabico uocabuIo,ut conijcio)
nominari aiunt belluam , cuius iconem hic damus , cuius nobilis SC dodifsimus uir Theodorus

Beza participem me fecit, &r addidit (nimirum ut a mercatoribus accepit, )inuentam eiTe in laua
I j infula, noftro tempore, anno Domini ifyi. Aprilis die 14. longam circiter decem cubitos fuifle
inter caput K caudamtaltam cubitos duos cum dimidioianimal efle amphibium , ad uiuum depi
dium, PitSura magna ex parte rubri coloris cfl:,quibufdara in locis coerulea, £dc. Cauda ubi in=
ftar equinae dilfunditur, diluti coloris coerulei eft, pundiis diftindla rubris. Vngues leonini fere
aut pantherini uidenturtut cauda quocg pantherae caudam referre.

iy4,io.Margmi adfcribe; /5i«c3e//oKi/ «erin T^niiktiusin furpura C.& refutat.
i5:5'.46, Initio fegmenti s.adfcribe ; Galeni de eis uerba ex libro ii. de Simplicibusponamin
Purpuris, Remedia quae infra Muricibus attribuuntur, buccinis quocp conuenient. nam Pli^
nius ceryces modo buccina,modo murices conuertit. Idem remedia plurima muricibus & huc
cinis uftis communia facit. Vide infra in Muricis Corollario G, i o .uetuftis A, parotidum,
i6o.i4.poft,fpinula,SyIuaticus.A.SpinuIaquidemfcorpiuseft,

i77.6o,nominetur. A.Iconem adiunximus,qualis olim ad miflam a Sittardo imaginem icul
pta eft, licet aBellonio pofita fatisfacere potuiffet,

G allue marinue mlgh. Cancer Heratleeticus Sellonij.

J»

178. Sub lemmate de Cancro Mx3i,SCc,A,Fide Scaligerum in liiro de Subtilitate. Eadem uerba
A.pag,i8i,fublcmmate dePaguro,

189.11, A, Rodeletius in Squilla parua fcribit a-mXMgeii genere neutro per y. in prima.fed fcyl

laros mihi genere mafculinodicendumuidetur,T27i(/5i»!Asiiiir*i/ML«;f<ij/,Ariiioteleshiftoriac 4.4.
avSLiieoi/generisneutrifitoportet:fedubi Arilloteleseofitufus non occurrit. In imapagina
ad concham qua: eregionedextrx eft, adfcribejTeftahacNeritaewideripoteft, quddbuccinoil
tni!isfit:amplatamen,8dc. _

199.49.poft, Athenao A. (& Oppiam lii.t.) Deinde in fine eius hiftorfe A. hunc uerfum anoa
, uo initio:

' bellonivs hunepifeem Muftelum uarium feu ftellarem nominat : cuius uerba ponam
infra cum MufteliSi

Deinde fub lemmate de Canicula SaxatiU,fubfcribe; Gillius & "BelUnius galeum fellarem hunc ejje

putahancfedreprehenditeos J^ndeletiiif. ^ ^

‘ aoi,6.poft,rhina,diftingue,8d A.utne^ Aehanus. jy. poft,mufteIiA,nam*9vrf>«'iKabfolute
iiocantur,tanquam genus a galeis diuerfum,quamuis Sd ipfi pifces fint ytthMas.

llo.Il.5rvgJr('flS,A,CalVuf:Ti'o©'.)

ii4.Caprifcihiftoria poft capitonis fluniatilis hiftoriam poni debuerat, ex ordine literarum.
Eadem pagina fub lemmate coROLEARiv jH,adfcribc; Vide infra in Mure pifce, ele-
at yncnto M.

i, 7,i6,ab initio uerfus,adfcribe:InpifcatorijsBauarorumlegibus,interdicitur,nebreuiores

duobus palmis, uel feptem digitis, capitones fluuiatiles capiantur.

126(5

ADDITIO AD CAPITONES FLVVIATla
IcSjpag.li7.poft uerfutn 4f'.inferenda.

Cdfito fl.fm^liciter dilluf.

Paralipomena C

I

10

CAPITONIS fluuiatilfs genus unum tantum defcrfpfimusfupra elemento c.ubietiamico
ftcm eius ex Rondelettj libro appofuimus.tis Colonix ^Oumicnominatur.) y!c aliam eiufdem
pifcis e-xhibemus a lo.Kentmano milTam, Germanico nomine ©icbcl infcripto, fine alia defcri
pt/one.itacp dubius,cum hoc nomen nobis SC tricinis Germanis inuGtatum Gtjrurfus eundem pi
t-cmidiuerfum efle fufpicatus, fculpendum curaui. Eundem autem cfle puto ex Ge. Fabrici)
ad me literiSj quarum htec funt uerba:©icbcl pifcis in Mifena montana i£lfc ( xh alijs 2tlte, ^»0-
flrii 2tkt)uocatur,Capitur in Albi. teresCferc)&: craffustfquamis obGtus albis; inter eos qui aflari
folentnon poliremus. Dobula a Baltafare Trocho dicitur , uocabulo Germanico , quo etiam in ig
Marclria utuntur , Hsc ille, Chriftophorus SalueldenGs Murilegulos pifccs Latine nominat,
qui Germanice Scucln dicantur, Vorant(inquit) aquaticos mures, f Circa Argentinam qui»
dem uulgd ^ttfcjjctjid eft Muriuori dicuntur, quod G uerum eft,Grtece myotheras appellaris,
Gcuti Sf ferpentes quofJam. ego mufcis potius quam muribus eos ucfci putarim, f Bohemi
nominant TlaufsiCjUelTIaufslie. Vngari Szeleskeze^utin Catalogo pifciumVngariK repe»
ri;fed alius catalogus ad aliud capitonis fl.genus , quod Germani uocitant , id nomen

refert. ^ Idem Encelius ab his pifcibus,& alijs quibufdam , oua anguillarum & lamprcdai-urt,
branchijsintcrdumfufcipi&lfouerifcribitjutrecitaui in Anguilla c. ^ Alius eft Polonprum
Dubiel, nempe Cyprinus latus.

Sed pratter hunc Capitonem fl. alios etiam quofdampifces,limillter8ffluuiatiIes,5f forma-,,
non difsimiles , ad idcm ceu genus referre libet: ut funt apud Saxones 8f Mifenosdi(fli,3cfcn/’
13l(tpp/5cttC,noftris plfcatoribus(ficut8<: Gallis 8f Italis.ni fallorjincognitija: alij quidamiSi: Ia
cuftris apud Saluianum pifcis,quem Album nominat. De Gngulis nunc dicemus.

DE CAPITONE FDVVIATIEI ILEO, CLVEJSI
3cfcn appellant Germani quidam:nos differentiae caufa, coetu»
leum cognominemus licet.

Ictum hanc pifcis i Danithioy^uem accoU circa
amandi ^umjii accepimcc alium eft

pifcis i DanuhM,^uem accola: circa Viennam ^entling appellant, a Stepiano Laurao medico Fer-
Imandi Jugufti accepimcc alium tffe pmo,pdm 3<fctt « Saxonihus & %difenis dtSum,

40

Paralipomena C. 1267

quodorfum prafertim cceruleum eft,8<; aliquae capitis partes, Clafcra SiT uefttcr argentei coloris
funt, pinnae ferme rufR,ficut 8C cauda,)qui 5C ipfe prsfertur alTus, inde adducor ut uocabula haec
duo pifeis unius & eiufdem effe ftatuam. Germani ad V iadrum ^eflQ appellant : Dantifcani
3cfu0:Marchiciad Viadrum^efcfcribunt.fed e.ultitnumnon proferunt, 8^ primum obfcuri»
usinilara.diphtbongifere.Aliqui23t(jtfifc{), hoceftpifcemairarifolimm, per excellentiam,
Poloni Iaiz,uel lefim. ^ Ex epifiola Lauriei; ^ctltliltg uel ^tdtfifci) non eft in magno precio;
neutiquam falubris,qudd pfnguiufculus lit,8i: non faxatilium modo friabilis: fuauis tamen fatis,
quantum ad guftum.Efturfrigidus,afruspotifsimum,quanuis&i elixus, 8iiaIqsmodis.Longitu
do eius cubitum non excedit.nec latitudo tres aUt quatuor digitos.Pofi Pafchapotifsimum capi
IO tur. f Haud fcio an idem fit pifeis , quem apud inferiores Germanos (Ortctcll uocafi , ab alijs
23s<;tftfc^, Adamus Lonicerus tradit. & in aquarum fundis latere addit, nodu cum face a pifcaa
toribuscapi.Eum quidam Lucium AufonijeffenonreiSccontjcit. ^ Cronenburgius medicus
pereruditus, <0«crill pifcem in catalogo Rheni pifeium mihi nominauit. Sed longe alius ell
qui eodem nomine in mari dicitur, uidelicet Scomber. ^ Vngari Capitonem fl. coeruleum
Czompo appellant, ut ex duobus meis Vngaricis pifeium catalogis alter habettin altero melius
{ut fufpicor ) ad tincam hoc nomen refertur : ^Stntfifd.) uero transfertur Sylemhal.hal quidem
eis pifcem fignificat. f Idem forte pifeis eft, qui ^:4tfc4rpfe ab accolis Polonfe Germanis uo>
caturia Polonis Glowacz ob magnitudinem capitis: (de quo plftra leges inferius in Paralipome
nis ad Cyprinum.) fed aliud Polonicum nomen huius pifeis iam antea diximus : quamobrem in
to dubio fum.

BE CAPITONE ri,VVIATtI.I, aa_V E it COR.
uum Mifeni nominant , cm Uldppc , nos rapacem
cognominabimus.

R A P P E uocatus(inquitKentmanus:qui Si iconem miCt.id eft, Conilis, quod eius uolucris b
inftar rapax uoraxcp fit) pifeis eft candidus , argentei fplendoris: dorfo tamen fufeo Si fubcoeru.
leo. Squamis tegitur latiufculis , tenuibus Si perfpicuis. quibus pellicula tenuis argentei nitoris
fubfternitur : quae per fquamas translucens , pifcem ueluti argento illitum oftendit , quales eti.
am exteri pifces, quos communi nomine albos cognominamuscqqjcy^flfci)) apparenti Pifeis
eft longus , craflus dC carnofus; caro ariftis plena. Longitudo ad latitudinem quintupla. Dentes
ei non in ore, fed in faucibus funt, (ut alijs quoque huius gencris,)longiufculi, utrinque fepteni e
mandibulis prognati. Ventriculus SC inteftina fimul, pifeis longitudinem nonaequant, Reuolu»
tio eorum triplex eft , ita ut in fummo uentriculus fit, inde tenuius inteftinum incipiens reuoL
ui,duasfubeohe!icas efficiat. Tegithatc dextro latere iecur, (m quo uelicafellis longa confpt»
citur:)alterolien. ( ^ratuhUs molles ejjeaudiOiUtinSalmme; pinms coloris e fufcopunicei. ) Vefica ineo
aere plena,oblonga eft,utin Lucio, Cyprino, Sfc.Maximi qui apud Mifenos capiutur,ad fex aut
feptemlibras(xvj.unciarum)acccdunt.

Nomena rapacitate tulit, eft enim ueluti praedo uehemens in aquis; nec minus fere quam (A) C
Silurus & Lucius, aut etiam amplius, damnofus eft uorandis pifeibus, quos dum perfequitur,
in ripam aliquando expellit, & fimul etiam ipfe interdum impetu in ficcum elatus relinquitur,
yo Hic pifeis in Albinafeitur, non aliunde fubit: K toto fere anno (fed rarius per interuallaqux
dam) capitur. A partu ualde augetur SC pinguefeit. Parit autem circa Annunciationem diua:
Virginis: quo tempore e ftationibus fuis cateruatim procedunt, magni Sfparui: duobus aut
tribus diebus ante aut poft illum diem ; id^ ita fore certum eft. CJiiddfi nihil impediat, fe= g
xaginta , plus , minus , Uno retis tracflu interdum capiuntur . Pifeis eft callidus , ST extra hoc
tempus quo propter partum gregatim natat, difficilis captu; nifi uel nimij uentorum fla-
tus, quo minus pifcatorcs &C retia trahenda audiat, efficiant: uel aqua perturbata uifum ei.
us impediat : alias enim inter fcamna, quas arenae accummulant, manet: nec facile retibus
includitur, Cxterum extra pariendi tempus hamo fere capitur, hoc modo : (Jiioniam uo-
rax eft pifeis, phoxinus alius ue pifciculus hamo infigitur , &fic linea per aquam ultro citro^ a-
oitur , eo in loco ubi huius generis pifces degere coniediura eft.hi cum pifciculo pariter hamumf
deuorant,S^ capiuntur.

OO 4

1268 Paralipomena C.

PiTcis cft admodum laudatus & boni (aporis.tum aflus.tum elixus. A pleriftf tamen parui
fiimattir quod idoneum coquendi modum ne(ciat*namm(irice coquatiir,fiue anes, fine elixes,
tn partes’ aliquot dilabitur;qudd fi integrum feruare ueIis,non in feruidam.ut alios plerofque pi=i
fces folent.aquam/cd ab initio iiatim in frigidam prteparatB immittes , ut pariter cum aqua con=
calfiatttum condies.falies^.afad iuris fcrcconfumptionem coques. Affandum uero.defquama»
bis, exenterabis CB Cmilitendeinde fale diligenter confperges & perfricabis ,&! per duas horas in
fale’ relidum, tandem affabistita bonus ftlgrati faporis pifeis erit. Sunt qui pifces affari folitos,fim
pliciter affent,ouis(autladibus)folum nonexemptis;&: faluia infercSa.alij oua feu latSes.cum hc
pate & liene exemptaminutatim concidunt: addunt^ multum piperis accaryophyllorum.fale,
uuas paffas minores.uitellumoui.hancimpenfam in pifcem infarciunt, Si affant putant^ ita ia=
lubriores fleri.Hucufque Kentmanus,

DE CAPITONE FLVVIATILI SVBB.V-
bro, quem Germani Orfum appellant.

o R F V M Germani uulgo.cm ii jff,genus hoc Capitonis nominant; quod mihi uiderenon»
dum contigit.praeterquam Augufite Vindelicorum olim in pifeina quadam. , ubi mihi intuenti,
cyprini colorem prae ie ferre uidebatur.aqua forte uifum meum mutante. Ibidem depidJam icone
clariff mus medicus Achilles Pyrminius Gaflarus mihi curauit. Dorfo eft rubicundo, uentre al J»
bicante,fquamis(ut appareomagnis SC latis. Afsi laudantur,pratcipue Aprili 8C Maio menfibus.
Linea a branchijs ad caudam an probeadedretSaiprater plerorScppifcium moremjexpreffa fit,
inquirendum. Germanicusliber qtiiBauaricas conftitutiones continet, eadem forma pifcem
himc delineatum proponit, digitos xij.autxitj.Iongum.qua longitudine inferiorem capi non li.
ceatteum uulgarem Aufonij Capitonem uel nouem digitos longum capere conceffum fit: unde
hunc (Orfum dico, qui tame ab orpho marino pifce toto genere differt)ad molem multo maiore
excrefeere coniecerim. ffln diuerfis Germaniae partibus aliter atej aliter (proximis tamen in=
ter fe uocabulislnorninaturrarff/ifrflc/notfflm^/mHtflflind/^TPurfflm^talicubi etiSAE!^,
idem, ni fallor: undeextatdicSeriumin hominemdelicatum, ^4(tiim^&ii:cm/£(ftB«chert.
Intempeftiue captum,fpinulis feu ariftis redundare aiunt. Duorum generum efle hunc piice 4*
audio ; affatos alios carne alba cffe,qui Augufta uulgd appellentur ; alios rubicunda

uel flaucfccnte,truttte falmonatae inijar. Pifcem Norimbergte quotj inBegniza fl. frequente
effe aiunttprteferri genus illud cuius caro rubeattin fuperficie diferimen non apparere; fquamas
paulo latiores effe quam in thymallo.carnem ficcam & friabilem,falubrem,ut uel puerperis con
cedatur;minus fuauem quam Truttarum. ^ Bellonius quoqj uifa apud me huius pifeis effigie,
forma ad Squalum(id eft,Capitonem fluuiatilem)eum accedere fatebatur. fPifcem audio lau«
tum & in precio effe, mufeis uefei ; Cyprino minus latum effe, fedcrafsiorem: non in aquis
fluentibus, necin laciibus,fed in pifeinis ferme reperiri,apud Vindelicos, & Norimbergsc, Kali
bi. Sunt qui pigo pico ue pifei Larij & Verbani lacus, (de quo inter Cyprinos fcripfimus,)eum
comparent; 8C fimiliter certo anni tempore e fquamis ceu clauos quofdam emittere mihi retule. f •
rint. Ad Cyprinosne igitur magis an Capitones pertineat, indicandum illis relinquo, quibus
in promptu hi pifces funt. ^ ^

DE CAPITONE EACVSTRJ, Q_VEM AL.
bum pifcem Saluianus nominat:

/conem mn^ofutjpod ad alios Captomm formas pamfroxime accedat: eam quide-
f der at e Saluiani de f^ifahits hhro t.petat.

„ P*''™ ’ ( Saluianus, ) locis plerifque Albo uulgo uocetur , a

Petro Gilho Aufom, Gaih Alburnus effe creditur. Tetrsts GtlUae Jlhurr,os,not q„os Itali, fed
quos Galli uulgo Ablosuocuent,ejje mdicat.Fide mAlhurm,elemento J.) Verum Aufonij Alburnus flu- ia
matihs eft. cum Mofellte tantum fluminis pifi-es ab eo deferibantur. hic uerd nker , lacuftris.
Quod fi ahquis alicubiin fluminibus etiam eundem reperiri obijciatlficut idficri non poffc non

contcndjo

Paralipomena C. 1269

contendimus : ficcum in Mofclla ( ut a quam plurimis illorum locorum accolis accepimus ) non
reperiatur, Alburnus eirenonpotcrit.(PoiEiiCccoKic&Mr/«ar/jro/e«,^/fariiK»!^»/oB!yeBffle^^U

lcim,ptm Gdenm Leucifcum mcirit, eundem^, fpditm ejje, nempe illum pem nos [mfUciier Capitonem flmiia
tilemfecimue.Ego J^nddetij fententiam potius fepor.Etmox fuiiungit:) Hunc igitur uigeilmum pifeem
nollrum,uulgdloquentiummore Albura,&:non Alburnum, uocandum cenfemus, (ctfifub pia
fcis icone inciforis incuria Alburnus nomen cxcufum legatur : atpi idem error in Tahulis Saluimi
fi]camijsd^:')emsi^ antiquorum Grtecorum Latinorum ue neminem, mentionem fccilTc fcia
mus.

Albus quanuis Squalo Alburno^ue appellato pifei perlimilis fit , ab eo tamen euidentibus g
•O quibufdam notis facile internofei poteft. Primum enim etfi uterque latitudinis ratione oblon-
gus appareat , eadem nihilominus utriufque exifiente latitudine , Albus paulo longior Albura
no confpicitur. Deinde roflro acutiore, oculis maioribus , ac dorfo magis repando Albus eft.
Nam cum Alburni fenfim atque modice, Albi repente ac plurimum a capite extuberat dorfum.
Pinnarum autem tum in lateribus , tum in dorfo ac in imo uentre iexiftentium , Ctu ac numero
cum Alburno conueniente, earundem colore abinuicem diferepant, fubnigras enim Albus}
fubrufas uerd Alburnus eas habet.Poftrcmd amplioribus fquamis Albus tegitur i uentreque at=
que lateribus, aeque atque Alburnus,candidus & argeteus eft; capite uerd ac dorfo magis quam
ille fubuiridis. Magnitudine nondifferunt;uti enim Alburnus , fic Si Albus,pedalis, frequens ;
bipedalis uerd aliquando tantum reperitur,

Lacuftris pifeis eft Albus,non tamen in lacubus omnibus , aut in eorum quam plurimis , ut c
Tinca, Lucius,SqHalus acBarbus. fed in eorum nonnullis folum reperitur, in Trafymeno enim
lacu, ubi etiam Albo uulgd uocatur,frequens fatis in fine ueris capitur. In fluminibus eum repe»
riri hucufcp non obferuauimus.-eftcp aduertendum,ne quifpiam cum in fluminibus etiam reperj
ri contendens. Squalum pro Albo nobis oftendat.In mari nec nafeitur, netp ex lacubus flumini-
bus ue ad id defeendit.

Duram carnem habet Albus, Slpropterca aegre coquitur.Inlipidus aded eft , ut pifeium fere j
omnium iure uilifsimus cenfeatur. nec enim ulla condiendi ratione iapidus elHci poteft. Torre- '
fadus tamen paulo minus ingratus eft palato, folum^in aliorum pifeium penuria eo uefeifo-
lemus.

J»

DE CAPITONE ANADR.OMO IDEO, Q.V E JH

Mifeni §crte uel ISlicEc nominant.

c API T ONIB V shuncpilcemadnumeropropterflmilem,utexpi(ftura(quamKentmanHs A
mifiOconijcio, corporis formamidifFerentiar uerd caula anadromum cognomino, qudd ex Ocea
no Albimfubeat, ut ceftreus feu mugil ex mediterraneo Nilum, Nafutus uidetur, prominente
& carnofafuperioreorispartc,utinnoftris fluminibus, is quemNafl nomine defcripfimus fu-
pra.pagina 7 Ji,N. elemento: cui etiam reliqua corporis fpecie per omnia aded fimilis eft , ut dfa
yo ferimen nullum animaduertam,ne colorum quidem fere,nifl qudd Albinus hic Nafus magis al
bicat,nofter uerd magis fufeus eft. Sed nofter plane fluuiatilis eft. Albinus e mari afeendit; quem
uelab AlbiciniClbnnfcit, uelaraaricirt(?Deern«tfe» appellari licebit. Pratereanofteruilis
Si plebeius eft. Albinus uerd inter laudatos,prafertima{rus. Hoc etiam notandum, cum Al-
binus alio nomine Blicca dicatur,longe alium pifeem eodem nomine a noftris uocari , de quo e-
gimus inter albos pifces elemento A, pagina 17. Zer« quidem nomen euam Polonis ufita.
tum audio.Pleriqi Germani gerte per e.aliqui(nifallor)etiam 5«ttc per o.proferunt.

ZertaCinquitKentmanus)pifciseftiongiufculus,argenteinitoris.fquamisparuis tegitur:dor B
fo fubfufco: pinnis qute ad branchias funt SC partefupina rutilis,pauco cceruleo admixto. Linea
utrinquea branchijs ad caudam tendit,in qua pundla fufei coloris digeruntur. Caput ei crafsiu-
60 fculum, oculi pulchri,magni, albicantes : nares magnae non procul ab ore. Os molle prorfus,
in quo nec dentes funt, nec alia aiperitas ; fed ab initio gulae feu faucium , maxilla utrinque

Paralipomena C.

I • •RTf ri^i hiiiiTCO-pnprtsnifcCS OUl t

(F)

1270 ,

ualida dentibus fenis oblongis uallata. rAaximi huius generis pifees qui apud Mifenos capian-
tur,bilibrcsfunt:libramxv,-.unciar^^ ucro circa Pentecoften , quo

Sp^riLntTnS p o idunt|?pfiacfoboles';augentu

“ne?enCpM.quinullisprffertin,fpinis«acuW^

‘'“‘abetrL^ro^^qSln^S^^ caro enim eius optimi faporia

eft rS e famSxu'^. non male fapit. Defquamatus nempe, exenteratus « elutus ,tn aquam

toerencipentL immittitur : coUtusqu

aurmodo permulti etiam alij fluuiatiles pifces elixari folent : C uulgo dicunt Creugef^f^n/f
fffd) ) Sunt qui iuri iam fere confumpto copiofum butyrum addunt, eoque liquato

p LStmmfep-atasabutyroccgnominantrSumrftf*. Poteftefacetid

Sziberafpergi, procuiufquepalato. Airusuelfimpliciter.uelcum embammate e cepis
miniuatim coLife, uino, croco, faccharo & zinzibere, fapidifsime efiur. Nec difplicuer.t dc=
ibuamatus , in frufta concifus , qiiie in polenta aut fecalis polline uoluantur , atque ita in buty-
ro (iue crudo fiue liquato frtxus. H?c omnia Kentmanus. Non in Albi tantum.fed Sala etiam
' apud Mifenos flumine Zertam capi audio. Alius quidam narrauit , Zertam pifcem efle te.

ntiem, oblongum latum : flmilem Guftero (einem&mfter) uulgo dido tntfiquodhicfub.

coeruleas fquamas habeat , Zerta uerd albiores. Eft SC ©d^eppclfttedeit Albi pifcis par. 1«
uus,quem zerK aliqui comparant,nefcio quam rede. mihi ©ijincppclfifiiJgeit Phoxinus qui.

damuidetur,quicumzertanihilferecommunehabeat.

iiy .Inter uerfum 4y. &: 46. hunc inferes , nouo initio ; c e N T R l s c v s . Vide in Pun-
.poft.Idem, A . Plinius medicus de diaeta diftemperantia hepatis, (ut Bellonius citat,)

Merulam.coiryphum,etceredam,offerpdosijs,quihepatefuntcalidiore,recenfet. Trallianus
uerd nfdemconfulens>t»e<i/'ic,^Tc^oii^l'isK6[' nominat.

ii7 .lemmati corollarivm, adferibe; Vide plura in P. elemento, in Perca H. mmore.
Eadem pag.qua: minoribus literis fub altera icone feriptafunt, dele.

119 .94 . Antacei A . (Voj Joc Jufra reprehendimus in AntMxmum hifloriu:') 5®

i3i.y9.poft,Manarius. A. Vide plura infra in Phyfeteris hiftoria,elemento P.
a4o.i4.A. Porphyrion,Pofifi/eai>p,auisqu5dam&pifcis,Hefychius.

14f.uerfu5'7.uacuo,h£ecadfcribes:C'(inrra/sSKr<n OUimagniJegeunmaduerfionesT^ndtkcijJnM^
Jloru monjiri Lei)nini,pag.\9\. H nimie fijlulam unicum hithem,^pndeletius. Cete ommuJ^uitmis,auricults,
(bedihus') & hranchiarum fcijfura carent Jdem.

146. Lemmati de ceto barbato, fubfcribc: 'DehMfentit7^ndeletius,uUpiUurasTahul«
OlairebrehendensJcrihitiScolopendramcetaceam^monflroJam ah eo piHamejJe, quadrato capite jpromijjaharha»

147. fub lemmate, D E Hyaena cetacea,fubfcribe: Improbat Olai piduras plerafque Ron.
deletius,ceu non confentaneas natura,ut alias complures ab eo exhibitas, Vaccae rhinoceros
tiiimiliamonftra. 41. poftauricula)A.Cadamuftus traditin Oceano meridionali pifcem fui 4®
fercfimiIem,longisauriculis,reperiri;utinOrthragorifcofcripfi.

149 , Pidurte primae fuperferibeti'* T ejiudine marina finxerunt monflrumid j«o Vitulus marinuslau
riculas hahensprater ueritatem )deuoratur, ^ndeletiiis.atpi htepiSus Vitulus oculos tantum , non auriculas ui
detur ofiendere. Secundae pidurae adfcribet^iWe injira in Hippopotamo S. de hellua Idorfi, e Sigifmundi
Liheri %/lojcouia pulchram deficriptionem.

lyo.ii.fpaii.L.ffun^. ^Verfumi8.ficL.©rt^i4)immccrBitbinbelibcn. f Vcrfumii.
ct li.fic L. gwcntjig <?4)t febud) rnott mi4) rtuf illPicwel em Iktn Utupo» i^i xca»
C*5'*U«3£UR*fdUcn. f Ad finem uerfuum Germanicorum hos quatuoradde;

Su ©ttfijibur^ t>attman benausf) ^fSben:

C«ufentftinf]^)uitbettiflAbefcb(ib£B/

"Vnb netinjeben mr vmb TPcyurtcbtjcyt/

(OcinffrtrcK ^ bilB isatt Sb^lff*» neUt.

ayi.6. pilofe; A. (.Vtdefupra circa initium pag. >33. & circafinemfere Corollarij de ThyJetere,pag.^^S,
io.poftpriftis.A.dndico Oceano priftes attribuuntur a Plinio.
ay4.1a.poft zytyron A.i^tiie infra in 'Tefiudine.)

ay7. 48. adpofui. A. (/tonem dahimus infra cum Harengi hifioria, elemento H.)
lyS.iy.poft, Athenaeo, A. non redL Vide infra in Eritimo. 49. poft,generis. ftgna geminfl!
a: A.Lupo excepto,quifolus7lS'‘x.i/iS6?bis annoparit. y7.poft, axmffe.A.lAthenismtamenexJri-
fiotele Lupos /lersf ss,i(i ehffiolitarios effe ferihit.)

iy9.i9.poft,uocabulumlit, A. Aelianus de Animalibus 46. feribitrhyadespifees hyemeSo
fimul manentes quiefeere, & fe inuicem tepefacere : uerno autem longiora itinera ingredi :

6i cibis non modo obuijs , fed inueftigatis uefei, ubi Gillius uertit afpargos, 41. poft,

retulimus

Paralipomena C. 1271

fctulimus. A.Vi3e quse annotauiin Mullo c.Locuseftapud Arifiotelem 9. 57, Gra:ca aliter ha-
bent, Siic. 5:8. Archeftratus apud eundem in Buglofsi mentione, lib.y. fed pro ks» lego

5ri&,ut in eiufdem libri fine habetur,in unde Chalcidem h!c loci nomen efle apparet , non

pifcis.

iti.poft ucrfum jo.inferenda fuerat icon haec Canadellac uulgo apud Ligures didat.

idj.S. A.Sed Bellonius infpedis meis iconibus, pifcem quendam rubicundum , quem Tura
10 do undecimo Rondeletij cognatum effe fufpicor,hepatum fuum elTe dicebat: K eum quocg Ve*
nettjs Saccheto uocarunditlerenti nomine. Vide Corollarium ad Turdos Rondeletij uidetur ea
nimBelloniiHepatus,undecimo Rondeletij Turdo cognatus. ji.LemmatiD B c hebido
N I A. A. Vide etiam in Hirundine,Corollario A. jr.poft.fydera L.iuxta Andromedam hiruna
dinis pileis pratferre, jS.poftjRhodig. A.exTheoneinAratum.

167.19. A. Ex hoc pifee puto effe Coruinam uulgo didum lapidem : de quo nonnihil fcripfif
infra, inPerca fl.B.nili forte e Coracinofinutercp enim in capite lapides habere proditur. Vide ea
tiam infra, pag.55'4.in Corollario de Coracino B.

i69.Lemmati,D E ci T H ar o,Rond.A.Vide anhxc fit TaniaBellonij, infra inter Paf-
feres,pag.789.

jo i7o.yi.poft,Oppiano.A.
tonum.

i88.Lemmati DE COCHLEIS Stagni, Sifc.fubfcribe: Condmrumhxcgenintynoitnchktirum
nUentur.

joy.49,pofi,anim.5’.9.A.pifcibusfufancis Cjct/TOs,qui retibus fuCm capiuntur,) adnumerana
tur:alibi gregalibus. Semel anno pariunqldem. Subeuntes Pontum capiuntur, exea

untes autem, minus,Idem alibi, f yi. Ab initio uerfus A. Optimi in Propontide funqante^ paa
riant, Arifloteles.

5o6.y.poft,intelligens,diftingue,&i A. (uel potius Orcynum.uideinfrainter Thunnos;)

jii.j4.A.Vide etiam in Oftreis H.c.

■ jii.44,poft,Tridacnam.diftingue,8il A. («f annotauiVSs/ioKW.) 49, A. 7^n<ie/eri«r.

At qute Plinius Tridacna nominat,non eft necelTe de Indicis intelligitfcd de genere altero poti-
us, quy uel apud Italos reperiantur:quoniam,inter nos,inquit. Vide infra in Oftreis diuerfis Bel
lonij uerba, & noftra in Corollario.

5i4.y.poft, Arabicis A.imargaritis.) f 6.poft,inferius A.in Corollario, f 7.poft,Rubri,dii
fiingue,86 A.pag.jiy.item in Corollario de Margarita A. ^ Iconi ad imam paginam, Corollarif
lemmati fubiedam,fuperfcribe;I^l!Bc(/i btne mmini )'BeUomm cum ufud me uidijjet , Timamfl.uccand»
^utuhat)^uod & ereUd ]iet,& mArgaritac contineAt.

517. i4.poft,dicemus, A. elemento P. y9.poft, Galenus A.

tihtes Xenocrati AdJeriUt. Galenum nufquAm puto haUnorum memimjje.')
j-o 5i9.4o.poft,oj9:^oga?,huferdiftindionem,8C A.’^'^Httiy.^$c^,A.iyideinframijt ^utede^largA
ruAfcrihif.&ihidemm ConUArio A. 4f6i.poft,interpretari A. (Boethius Scotus conchas margariti'
feras inScotia,uulgd Viduarum cupedias diciferibit.)

516.18.A. AngliChamam la?uem uocant4£Umme.

ji7.i7.poft,Rondeletij.difl:ingue,8CA.pag.jij.Margaritiferas etiam conchas manus pifean-
tium pracfecare aliquando traditur.

5jo.19.poft audeo.diftingue,KA.Gilliu5. ji.poftBellonio.A.corumiconesinflnehuiusCo
rollarij dabimus.

j5i.47.poft,mytulos AXAlvj uitulos legunt^T^ondeletias lepores^neutruniproho.)

55y.poft,ene A. (Melius fic;Mutianus,inqt,Echeneide43dite(remuricclatiorepurpura,&fc.)

j57.jy.poft Perfia. A.De murrhinis uafis plura reperies infra in Purpura H.a.

jjj.i7.poft,SaA(!OT««.A. Vide etiam infra in Porco pifee.

541. Sub lemmate D E OpeK:ulo,&lc.adfcribc;/c<iB«»j/.(iiioB^« Conchplij opercuhmrt
trefentAnf.unum in medio rotundtits, Succini & Turpurs,

Inter pifces Nili numeratur a StrabonexiSajos, malim proparoxy*

1272 Paralipomena C.

initio line^ A»Vide infra in Muricibus.uires enim caedem uidentur*

548.19.poft, mediocres A. Vide in Murena A. cdt-v •

55i.Inter primum &: fecundum ueifum, adde hanc iconem, 8<:adfcribe:Pfw^«^2f/to

pro Coracino exhihitiHfCantharm uidetur.nam & T^ndelettm Cantharum ejje docet pijcem d Ligurihtts 'Tonan-
do di^um, non Coracinum, & GtlUwpifcem %lajstha d colore cajianea nominatum. Coracinum T^eapoh uocari,
audiuijjeje air:qua nimirum errandi occajio fuit^elloniot^ui Cantharumhps pinxijjeuidetur, primum pro Coraci
nojuhi dentes non exprefsit-.deindepro cantharOidentatum.

Eadem pagina fiib Lemmate Corollarium addito tres fequentes
icones, cum fuis infcriptionibus*

f^enetijs piSium hunc pijcem quondam Tinca marina nomine accepi.jedfaljo, ut admonuit *Bello
niust^uiuijahac effigie, jlatim Coruummarinum fiue Carpammarinam ( ide^, Coracinum')
ejfepronunciauit. Colore magna exparte nigricat tum corpore, tum pinnis: Jed per lacera fufeo co-
lori aliquid juhuiride admixtum . unde coloris nimirum ratione. Tinca marina

nomen ( ^uodalijuulgo merula trihuunt ,"RyOmarii etiam phycidil^ndeletdf
id ef^,caUaria Saluiani Jimperitior ali^ttis ei attribuit.

50

Paralipomena C. 127 T

Ha Coridm j^ecits uUctur,cohri fm cmtum a (racdcmi differmt.tSZ mim cimdidm: relijm utra

^idt fimiltitorii nm}e& caudic,item Utitudim,a {imis & atdfit 'm utntre.

jyi. 46.poft,ut A.ibidem. f 5-7.poft,repcrio.pun(3iim geminum nota.a: A. bC alibi in eiut

dcmlocirecitationefivas!,paroxytonum,lambdafimplici.

jyj. poftjCaufetur.A.Vmbram pifcem Rondeletiusfcribit Graecos hodie (»«asmTr>;oi/uocarc:
cflecB Vmbrx & Coracini tantam fimilitudinem, ut alter pro altero uendatur.

34.,6.fcribunt.A.NosinParalipomenislJt(tbpirccminter Capitones fluuiatiles exhibebi
mus ac deferibemus. f Deinde rcquentiauerba:Ego pifcem hunCj&Tc-ufq) adfaporis D. 48.
A. Lege etia infra in Corollario de Perca fl.B. Alius eft fynodontites,e fynodonte pifce ; de quo
infra in Synagride dicemus. Qui c coracino eft, coracinites tiocari potcfttqui c chromi, chromi,
tes ; e fci:ena,fcia£nites,quem Bellonius pierre de colique uulgd Gallis nominari feribit.

jyg.Lemmati COROLLAR i VH,adfcribe; Vide etiam infra in Scordylo. ^fpoft, Qua-
drupedibus A.ouiparis. xy.poftjt.vsiasffjA.TtrtiTdA©', Tgarra©', pro foetido oV^riass a.

pud Io. Tzeizen. f 17. poft, Aejitosa©-. a. a phyfa phyfalus fit, a thymo ucrd thymallus per 1.

'^'^^jL.j.poft.cordylus.A. ZaSfi/lt/AO-Oppianolibroi.amphibius.in cauernis maris habitans
cum polypis Ssi fcolopendris nominatur: nec alius quam Ariftotelis cordylus uidetur; quanqua
hic fuumcordylum non facit marinum. ^ Inter uerfum46,& 47 .hunc interpone; c o Ri AX
falfamentum.uide fuprain Corace.

j6i.Interuerfum 9.81: lo.hunc inferete o R r D E L I s.Vide fupcriusinCordylo.
564.5(’.L.fimiIis Lucerna Venettjs ditfta. f jS.poft.adfcribit; A.Lucerna iconeminL.ele

mentodabimus. „ , , , . ^ n-n 1.

566.1. poft coloris, diftingue, 86 A . quanuis 86 Lyra K ondeletto rubeat:»: Galli Kouget ab
hoc colore promifeue appellant, Cuculum,»: Lyram, 86 Mullum:quoniam 86 colore, 86corpo.
ris fere figura iimiles funt. f In fine fextiuerfus,diftingue poft pirciculus,86 A.ut no reiftc Ger
6«, manice etiam (Sactnan. dici illic adijeiatur. Et mox L. in quibufdam Angiia locis , huius ge.
neris fufto colore pifcem. Curre indigetant. ^ ii.poft,fonabac,A.Eftaucem Inc colore fufeo.

1274

Paralipomena C.

cum ©o:lt4t^ rubeat. ^ lo.poft.corporis fui.A.Alibiet/am lepores maris inter pifcesHtorales
Germaniae nominat. ^"56. A . lo.Gaius de hoc nomine aliquid fibi conftare negat.

567.j4.pdft,SjKiu/M. A. Sed retSe quidem tiideturVuottonUs dicere , non tamen ex hoc Op.
pianiuerfu. <r4)'.poft;Plinius,A.Iib.5i.cap.7-
569.i5'.poft,oi/OT«<im>« A.infaitdhiu,ftcM & tinca,')

J7 o.jo.ad nomen, Lepidotus,in margine A .Quare etiam infra in L,
j7i.i.poft,rerum.A.VideinCorollariode Vermibusaquatilibus. fl'J9.A.Inhocfcculono
flro gula obnoxio, etiam inuenta ars eft Cyprinos faginandi in pifcinis,ut euadantadmodu pin,=
gues Si faporegrati.InferUntur pilula cx furfuribus, &: alijs quibufdam adiun(5is,in os;autcon.
ijeiuntur in uiuaria ad pailum,Ge.Fabricius. ^ ji.Loniccrus A. Mifeni Carpas ante Penteco» 1«
iien praferunuSi poftea rurfus poft diui MichaSis dicm,ufcp ad S. loannis.

Cyprinorum 3;7;.poft uerfum 5’4. A.hac a nouo initioiN uper e Polonia quidam, uir rerum natura ftudios

jjifcicj. fus , de Cyprinorum in ea regione & Germania differentijs , fententiam fuam his uerbis ad me

perfcripfit. Cyprinorum genera apud nos quatuor inueniuntur , ut nominibus , fic etiam forma
gefapore diuerlis. Genus primum fimpliciter Carpam (TKdtpfen Germani, Poloni Karp) appel
lant. Alterum corpore multo anguftiore eft,itautfupinapars in latitudinem circa medium
minime protuberet, fed ab ore caudam uerfus fecundum redam (fere) lineam ea pars protenda-
tur. Ineptus eft hic pifeis clixari : melior , ii afletur ; quamobrem a Germanis Polonfe accolis
33:«tl:4tpfc nominatur; a Polonis uero Gloniacz, propter magnitudinem capitis, quod corpo=
ris reliqui proportione prtegrande uidciur. Tertium genus ^JrtcbfrtlC Germanis eft, ( Cypri.
Bwiantfy^oWtiefioOPolonisDubiehlatior carpacommuni, & fquamis albior: &: quia pinguior,
fapidior, maioriscp precij. Quartum latius fuperioribus, fere ut TKuma didus pifds : unde el
tiam compofito abeo Sicarpa uocabulo iKtsrpgorrtg dicitur Germanis, & Polonis fimiliter,
ucl alio nomine Piotrufs. Hic tribus fuperioribus prsfcrtur, 8f in maiori precio eft. (TKrtrrtf-
iaxpf, candidior eij f^uamts pam C arpa fimpliciter diSa , inmedio latior, nec ad eandem magnitudinem perue-
nit, Ge. Fah-icim. ) Lege etiam paulo inferius in Additione ad IKdrdf? pifcem. Caterum qui
©Pje^elbdrpfen a Germanis uocantur, apud nos ( Cracouiarin Polonia) non funt. Qui GeR>
Jilt^B Germanice, hi Polonice dicuntur DIonntj karpilc, {uel) Sprall piotink, Hadenus ille.

574.14. A. Beichlingi in Turingia in pifdna arcis, annoDominiia«.Augufti die ao, captus

eft Cyprinus faermaphroditus,Ge. Fabricius. ^ ri

t. A rfUIlLIUi)*

57^. 4«. A. Scardua, a; Incobia ex Pigis, &: Plota , Salena , Benedidus louius de Pifeibus^

Sunt

Sunt qui ^wfcrt aut ptoffcnpircem,a !23l4l)C(uel!^let)e ) diftmguant : quod hfc candidior, a
tcnuiorjficcior^ ut:ille nigrior,crarsior,pmguior^,ego cum Kentmano fcnferim, aetatis tantum
differentiam effe» Chriftophorus Encelius hunepifeem Plocenum nominat, Germanico uo*
cabulo ad Latinam terminationem deflexo: Obferiiaui (inquit) anguillas , &^Iumbncos aquati*
cosjquos anouemoculisuulgddenominant:&mursnas,(biepJic^Cfi))cum hipifcesexouogi
gnuntur, (ut fit aliquando,) ut primum exclufi fuerint, fufeipi in branchias QC foueri , modo a pi*
fce PIoceno,modd alijs quibufdam,

ADDITIO AD PI^SCEM TK<tr4($.’ DE Q_V O PRIVS SCRIPSIMVS AD FI*
nem pag. 577. dC fequeti mox pagina icone cius rude exhibuimusthic meliorem damus,qualeni
Stephanus Laureus, Ferdinandi Augufti medicus, mifit:pifcis fcilicet fimpliciter
didi 1 : ei fimilem minoris lK<tr4^ effigiem a Io.' Kentmano
iniflam,no pofui.differtautem ab hac, quod caudam
extremam fere arcuatam,£d in medio re
dudam habeat, 8dc.

K A R A S pifcem Germani uocant,alq iKarcAjUcl lK4rrtu|]crt. Genera eius tria in Albi repe
riuntur. Primi generis pifees , funt parui , tenues, lati , colore fubaureo , cui circa dorfum fus
fcusadmifcetur.dupla eisadlatitudinem Iongitudo:caputparuum.Pmnadorri8d cauda, fufei co
loris funtireliqux uerd quinq? pinn:e,e fufeo punicei. Squama ut in Cyprino. Genus hocMife*
niparuum cognominant,tlcm’IK4r4p:uelUfoiorff)(5ibli4)cn.ViuacesrLrntadmodum,(©m^

€int& brtrtcn Uberte.) E pifeinis dC ftagnatibns aquis in Albim ueniuttin eo^ augent dC pa
riunt.Rard odio digitos longitudine excedunt. Vefeuntur gramine & argilla, ut a reliqui huius
generis pifces.quamobrem magis amant pifcinas,quam fluentes & lapidofas aquas, propter ua*

, dum(herbofum dC argilloriim.)Ita(^rarius in Albi reperiuntur. Inpifcinis quidem eos multipli*
cari non patiuntur domim:impediiint enim incrementa dC faginationes Cyprinorum, quos a pa
bulo depellunt*

Alterius uerd generis 'lK4i:4$,aliquanto crafsiores 6dlongiores funt.fquamas fimilicerut pre Genus II.
didlijUeltit Cyprini, egiluofeu flauo nigricantes habent. Vocantur autem id eftdi

midfj Carafi:(di 4/i)VlK4tp^4r4^,)quoniam c Carafo dC Carpa ueluti compofiti uidcnciir. Hi
quoc^jUt primi generis Carafi, e pifeinisaut flagnantibus aquis Albim ingrcrsi,pariuntineo2C
crefeunt. Vtrife^ caro eft fubflaua,2din cibo uifcofa,quomodocuncp paraca.Qiid diutius uerd in
Albi immorantur, ed rapidioris,foIidioris^ carnis euadiinc. {Quare ena ^aulo fuderim circa finem

uerd pinna cum caudaobfcuriusefufcopuniceaeft.Hi pifees in Albi narcuntur,non aliunde (uc
praedidli) ingrediuntur. Pariunt primum lunio menfejfecundd lanuario : ficut 8d fuperiores;
quibus temporibus etiam praecipue capiuntur. Mediocriter augentur, ut fefquilibres aliquando
aut bilibres capiantur. Affari folent, 6c in precio habentur. Fceminaeouisgrauid^e , elixae etiam
in aqua ad iiiris fere confumptionemjUel copiofo butyro ad ius fub finem adiedlo,non difpliciie*
rim,Hiicufc^Kentmanus. <[fKarasetiamPoIonicenominatur:8dmuItum, ut ferunt, a Cyprino
differt, nifi quod fquamis eum ^mulaiur, ^ Ex epiftola Stephani Lauraci; (Zavaii^ pifcem ad
uiuum depidlum mitco:in quo totus ueter inferior,fubfuIui quodammodo coloris eft. talis enim
io repericur in lacubus dC aquis ftagnantibustin recentibus uerd dC fluentibus aquis, ea pars eft albi
coloris* ^ Ex epiftola Guil.TurneriiCyprinum cum Bellonio C^rpionemiCarpam) unlgarem
cfTefatererjfiufpiatamfoecundircpeiiremurjquifexiesaucqumquiesin anno parerent. Verum

I27<5 Paralipomena

de tam frequeti partu Carpionis
dubito. EftpifcisinFriCaonen»
tali, quem CaruQappellant, Car
pione minor multis partibus, ter
go magis arcuato, ut ita dicam,&i
gtbbolbjC^tera il!i limilis : quem
omnes qui ipfumin ufuarrjs fera
wantjConftanter affirmant fexies
in anno parere, quare fi Carpio,

Cyprinus non fit, hiemeritd effe
potefi.fcd nihil definio.

57c,.5'4.pofi dafcillum. diftin-
gue,& A.dixifiet.

5S0. 6. pofl:, gratificaberis. At
Efi: autem Lebias Athensomari
nus pifeis, qui alia's Hepatus dici
tiir.iiideinHepato.

588. fub titulo COROLLARI*

VM.adqciaturh^c Delphini ima
go, his uerbis adferiptis : Delphini
hanc pt&uram a Cor.Sittardo habui.

4y8.i4.diTarum,A.auttrium,

iS.propenacuto: A. (Sic Hifio
tix i.y.decordyloiEx^fl^'^/^^^^/^^^!*

4y9.56.Siluri A.Cutcgo puto)

^ 40. poft, Danubio. A. (aliam^
eifimilcm ex Albi, ab utroc^ ma*
gnitudine fere tantum differre

putoillam cRauenfpurgenfi Ia* ili

cu.) <jf 44. A. Species autem ex ' '

praedieff is pieffuris non pauciores
tribus effe uideo. nam&TtfMurs
tiolacu,&^ Argentina milTus, ipe
cies duas peculiares indubie con
fiituunr : reliqua: tres ad ipeciem
unam pertinere uidentur.

466.49.««vf*(j{'©'A.(forte«#4V3

477. 44. Ghiozzi, A.
um alicubi p7-p Thoxino Hetrujcii du
Bum interpretatur ‘Belloniu^tnimirum
aiuncM,tinf>ftx\h)

589.61.pofl', laus, A. Aelianus
quidem de Animalibus^, yg, ex
Ariftotere(?)i««jlegit, non ^mcua
i'«f,rimiliter Plinio.

595. 14. Hirci pifces in Cyre-
naico Sardoo mari oberrant
cumdelphinis, Volaterranus ex
Aeliano : apud quem non hirci,
fedaricteslcgitur.

407.11.poff, commotus eft.A*

Scio Plinium libro ii.cap.4. ubi
de rofard generibus agit , fic feri-
bere:Eff&!! quaeGrteca appella-
tur a noftris,a Grecis lychnis, no
nifi in humidis locis proueniens,
ncc unquam excedens qiiinc^fo
1ia,iiiole magnitudine,odore nui

‘ITeputant, «tfefibit BaceJ»-*'’

4(0.1^:

Paralipomena G. 1277

410.1 A. Vide etiam Rondeletium infra, in Capite de Vermibus in tubulis delitefcentibus.
Elemento v.

4ii.i».poll,magnat A.(«cWe« nudie,JelUaiif. )

4ii.i7.poli,Mutianus A.iprodit echeneidem) ^ Ibidem margini adferibe: Mutiani murex;
de quo leges etiam infra in Corollario de Murice.

414.44. poft,apparebant,A. Vide infra ubi de anguibus fcripfi in Hydri hilloria.

4i8.inter decimum Si undecimum uerfus, haec interferibe; ei,egatrvs nominatur ab

Aufonio in carmine ad Theonem:Corrhocoletaliscptrygon,molles^pIateirae: Vrentesthyn
ni,&: male teiffi fpina elegatri.Qriaercndum an fcorpius uel araneus fit.

IO 4;i.adiconem pifeis in medio pagins adfcribe:Pi<Sor omifiiTe uidetur pinnas medi) uentris,
quas Bellonius exprefsit.is quidem figura hac apud me mfa, omnino Epelanum fl, fuum efle aie
bat, ^6i.A.Hifpanifcombrumuocantcauallo,Rondeletius.

45j!!i i.pofl:,fquamis.) A.Hippus pifeis qui fit Athenjo K Plinio, nondum plane fcio.-nifiidem
fit cum hippocampo, Rondeletius. Deinde L.Plura de Hippocampo, &:c. %i6.poft,AIbertus,
diftingue,& A.et Author de Nat.rerum,apud quem Zidrach feribitur,

4j4.9.poft,appellat, A.hsc Athenacustego fardinas ab Ariftotele (in his qua extant) nufquS
nominari puto. ^

456. j7.poft,v>ott!, nota pundlum.et A. Vide infrainHycca,eIeraento H.)

4j7.io.poft,Ruburnus A.cduo nomina deunopifee.)

j 458.16.poft, Varium, A.(GermanietnPft:iU uel 2Jrtmbclc,) f i7.A.VideRubiculusihRi

* elemento. ^ 5S.poft,faueret,A,(quanquam proprius Rheno noneft.cum c mari afcendaqficut
£C falmo, 4i.ad iconem Ercharat adfcribei^idc m Aurit murim Sellomj(m ‘PatilUsjfmn^uam ha

gedmerJa,mhKrepofm)l!uiccegnatafit.

441.19.poft, Petri, A. (Orphum etiam Graeci multi hodie Petropfaro,id eft, pifcem fanifti Pea
tri nominant.) ^ 5i.poft,fum.A.Picrius Valerianus idem de Squatinae pifeis capite feribit^
445.poft, acutum. diftingue,a: A,(.afui forti etkmnommsifitSum.) f 6o,poft,palmi, D. coma,
et A.(fcilicet maioris,)

■ 444.i6.poft,fofsiIem A. iVide etiam infra inter 'Mujlelas, ad finem hiftork illius ftam Lotam Galli no
minamntem in Ttecilijs.) fl" Deinde D.htec uerba,Ge. Agricola, Siic.urquc ad pctff cr. f iS.poft,
jocrarsiores,A.(Meliusi£rbtpUttcnuelj!£t&ttmfd;cndicerentur.) Ad eiufdem linea; finem A.
* cui fimiiem quoque Nicolaus Speicherus peritiffimus Argentinae pharmacopeeus mifir, una cS
fcelcto pifeis e Marchiaiin qua regione(prafertim Francoforti ad Viadrum Si Zulchi)commu=i
nem uilem^ efle aittalibi nufquam a fe uifUm.Corpus in pieSura frequentibus puniftis nigrican.
tibuB pingitur. Dorium nigricaquenter fubluteus eftilatera per longitudinem alternis eofdem fe
re coloreshabenq&c. f i7.poft, ratione, flgnageminum.puncftum :SiA. pful Mifenis palus

cft,uelpaluftris lacus. ri c , <

4y1.yj.poft, ferunt. A.cVide infra in Xiphia Saluiani fententiam,fuper hoc Strabonis loco.)

^ io.poft,diximus: A. (quanquam ueteres Canem potius faciunt genus ad Muftelum, quatn con

tra.) ij.poft,ultimo. A .cyed tantum ah Athenao dicitur , non Si/gtnaros. Vidyinfra infal-

-^oJamentisH.a.fagma^%7.) f i4.poft,HicA.(Canismarinus) f ji.poft,tirfioA.(aliastyrfio.)
^^6.po(t,dicitar,Aff^erimGriecinitx)(®‘potiusqudmtomumdicuntdej)artefifcis.)

4y7.Lemraati de g l A n i d E,Rond,fubfcribe; Glanis ejjemn (otefif,, cum Glanis Siluro fimilis

dejcrihatur,ad quem hic nequaquam accedzt,

477. 44. Ghioxii, A, (/onifriiffia/icn^i^ro Thoxino Hetrufeis diilum interpretatur ‘Bellonitis: nimirum

«!«Bc»,einpfrtll.) .....

j^yc).x$.candido. A.Tinnisalhicatyfimilis fere capitoni fl.minori, quem Hafelam noJirimcant.Latera emsua
neadijiinguuntur. (^iiaerenduman Sueta Bcllonlj idem hic pifeis fit, in Nafo nobis deferipta: nam
peritonaeum etiam Rislihgonoftro ut Suete nigricat: Si magnitudo Sucte magis quam Nafi ei
conueniu ^ih{<iem,capimr A,(fedraro.) , r cr •

yo ji^%o,x^xonr)'cio.A,iHis jcripttsaudiui pifcem qaemalij Germani Qteitthp^uocant, a JAifemstTDtcin

fdimctlin appellarfTosciliis Taufamie,id ff£ Teifeero uulgo diSla, plani cognatum, quare utrunq^gohiumptecu
iiam,fed alterum harhatuUim,alterumimherhem,nominare& cognominare licehir.

481,1. A. Plura qiiarre infrain Corollario de Phoxinis F. ijf jy.A.PoloniPftranikappellant:
aliqui rccentiores Latini Saxatilem, inepte, fl" J9-poft, branchijs A. (/» fceleto uefigia quidem hran-
chiarum foris mthi apparent, fed locus claufits & folidus eSif.) ^ Poft uerfum y7. A.T itulum hunc:
COROLLARIVM Iit. De Afpero pifciculo , Gobioniperfimili, Sub titulo A. hanc icoa
nem. Iconi fubiunge defcriptionem ut fequitur.

1278 Paralipomena G.

p I e T V M hunc cDanubio piTcem luiius Alexandrinus pracfiantilsimus Ferdinandi Augu*
fti medicus adme dedit.Sufpicorfere eundem effe cum Afpero pifdculo Rhodani , a Rondeie»
lio fupra inter Gobios fl. deferipto. forma quide tota 5C lingulae ferme corporis partes m utriufcp
pidura couenire uidentur,nifi quod pinna ab ano in noiira icone nulla elt,piCToris torte incuria.
Nulli enim pifeiS opinor hxc pinna deeft. Rondeletius LacertS peregrina fuum bne ea pinxit:
quam Saliiianus eidem addidit. Bellonius in fola Tsnia hanc pinna fe no repenlTe mihi retulit.
ffPifcis que exhibemus Germanica nomen eft5iiit>cl;uel,utalijfcribnt,5mbc/5im{>cl/5intic/
=?inc(cl. Vngari Kolcz appellant. Iconad me miira,digitos xtj.longa efttquam longitudinem in
hoc pifce mediocrem efle audio.Colore eft partim e fufeo rulFefcente,partim nigris maculis fatis
magnis per interualla diliiniSusiquara aliqu? a dorfo ad uentretqui cinereus eft)obliqu5 tendut.
Oculiscolor Indicus: & aliquid fub eis rubri. Audio eum ad librae pondusl.i.unciaru xv;.) acce.
dere;(alij etia trilibrem fieri retulerunt.)cauda adeo dura habere, ut uix amputari pofsit : pinnas
in dorfo aculeatas percae Baai3tHisioiiat:(.icimmJ{r<iJ>mnaim(ilU!,miictile<ius,^xJefcmmdetur:)TO^
ftrum acuminatiitearnem candidifsima.Sunt qui forma SC colore Cani marino coparent; alij Lu
cio, praecipue quide capite.abfcffquamis efle aiunt, inftar aaguiWx. {T^ndektim j^hirujuum
mJrumn^eriutetiulgh GiillmyiprondiSumiiit.) Lautifsimum efle addunt fimulSf faluberrimum,
omnium Danubi) pifciu.ita ut uel puerperis apponatur, SC diuitu duntaxat menfas onerettquod
equidem miror, li fquamas no habet. fere enim omnes qui fquamis carent, minus falubres exilii
mantur. FeruteumDanubius &Tibifcus. In Danubio propeBofoniamagna eiuscopia capi,
tur. ViennK etiS non deefttet in Bauariat fluuijs , ut Ifera , di Loifacathic quide e lacu 2lmmcl|ce a»
fluit in IKccbelfcclacu.K inde rurfus in Iferafluuium.Inpifcinisferuarinopoteft. Eiufdem

pifeis effigie illi qua dedimus, fimile,coloribus tantum diuerfam ( uentre Si pinnis albicantibus)
Raphael Seilerusiiurifconfultus dodifsimus,Comcs Palatinus,clarifsimi AuguflanacReip. ar.
chiatri Geryonis filius)ad me mifit.in qua limiliter nulla ab ano pinna , nuite fquama apparent.

Alius ab hocnimiru ell pifeis apud Boruflbs 5<Ilt} di(!lus:quan^ Si illa audio Lucio compara
ri,rollro efle acuminato, fed minus quam Lucius;maculofum,carnefolida:fed marinu efle, Lu«
cij magnitudine,fquamis etia Luci) inftar paruis tegi.De eo an fit afellorum generis, ut fufpicor,
quaerendu.Eundem puto alibi aliter nominari, 5»»n6ct/54nbcl/©qnb4t/0rtlIt.('I^iderBr ai «re
»« numen hiihere,nam &in litermu c«^in<r.)Hunc in Borulfia 5C Dania capi audio:8I dolijsinclufum
magna copia ad mediterraneos (Ncribergam uf(p)exportari. magnitudine e flfe inftar mediocris je
Mcrlucij,(wte emmtttclmc|]igcr ©t«ctjifd),)fupina parte albo, prona nigricantem : capite no-
magno. Salfi carne, tenaciorem fieri. Aliqui longu elTe narrarunt ad dodrantes fere tres cum diml
diotflumina fubiretin cibo laudari.ali) infipidu efle dicunt, quia nihil pinguedinis habeat; cypri,
ni magnitudine,minds latum.fcd crafl'Hm,album:fpecie trutra falmonatte limile, fquamis cyprfc
no.capi etiam inlacu Suerinenll,per quadragefimam maxime,

ADDITIO Ad PASINAM 4S4. POST VERSVH
ji. ad finem Elementi G,

DE GVSTERO VVEGO MISENIS DICTO PISCE,

Iconem n lo.Kjntmam mijfamnon fojui,^uod omnino pijik idem mihi uidenenr cum illo quem nojlri ‘Blieeum uo-
cantiquem^ T^ndeleciue ’Ballerumfacit,&e.de quo Jcripjimus juprdpagina 27.

A. Elemento inter Alhospijces,

(l)eil(?cr uulgd a Mifenis in Albi uocatur pifcis,qui Biicca a noflris,ut iam dixi, fed alium Mi
feni Blicca,quem 8C Zeria,appellant,anadromum pifce: de quo paulo ante inter Capitones flu.
uiatiles fcripfimus. Chrillophorus Encelius, deflexo Germanico uocabulo ad Latina termina
tionem Gufteru dixit. Anguilte &C lampredarQfpeciesCp2tctci»&: ne«nc«gcn)aliquando(in.
quit)ex ouogenerantur:quamprimum uerd exclufe fufeipiunnir in branchias & fouentur a Gu
fleris 8e alijs quibufda pifeibus. Pifcem hunc aiunt affari folere, paruSjCraffum £C breuem efle.
Aliqui Zertac comparat,(nefcio cg retSe:) ea enim a Kentmano oblongior anguftior^ pingitur:
in hoc differre,addunt,qudd fquamas habeat fubcceruleas.qutc in Zerta albiores fint.

qol.44.deprimaatai,A.(autpotiuifrmensur,ieuueinniitenttumen,&permareferiimHr,nonadfmdS'

Bier^asrBr.J^qy.gaudentes A.fubeis.

yoj.S.poft Rondeleti).diftingue,Sir A.etinfra elemento T.in Tragis.

5'o4.io.perforatam A.(-raJJfitj,yi« nxTecmpoiiSiMxM eft, branchias perforatas.)

y14.57.hoc libro AAnos hunc ordinem nonferuamue.)

yiy.Sub lemmate, de e a d e M.Bell.fubfcribe; "Mugilem uUtum T^ndeletijuideturprohirundl.
nepmgere. f 46,in fine Imes A.Immo libro i.inter pifces,quorum uenenati lint aculei hirundi
nes recenfet. ’

y6.io,A.RomsRondeletijlyras,caponesuocant. MiluusliueLucerna pifeis, tamlimilis
eft hirundini ptfci,ut Grscihodic falfo eum chelidonem uocent; Adriatici finus accote Lucer.
nam appellant, Gillius.

yi7.4-arbittentur.A.Abhot5 alterutro iconehicfubiunflSaccepi; SI turfusCmilefetcaSit.

tardo.

1280 Paralipomena I.K

CIO. 10. puto. A. (Melius explicatum hunc Paufaniat locum daBimus in Tritone.)
yi».5a.Piinium. A.Oppianus Syaenam circa petras leprades degere meminit, f jj. laus. A*
nos inter Muftelos infra diuerfos eile oftendemus.

5'ji,4j. A. Enhydridis iecur ueiicae uitia.a: calculos fanat,PIinius,

Phrysiitiiim y46.jj. A.lcones hic adiecimus, alteram Phryganrj nudi^altcram fua theca intefli , e lacu no.

BcUonij.

liroilK^thcrlcnofiri nominant. Theca eft quali Bombycina , longitudine articuli humani in di.
gito, parte una aperta. Ei includitur uermis pedibus fenis dC capite eminens, reliqua pars , nem
pe alueus oblongUs , intus conditur ; fupra infraque cirris albicantibus hirliitus , quibus opinor
tliccrc fua: adhEcret, adeo tenaciter , ut ui cuelli uix queat, pars extrema, utrinque eminens pau.
cis&breuibus pilis infignitur. Cum in ficcoferualTem duos aut tres dies, &( caput prominens
emortuum uideretur , euulfi , 8f pofteriora etiamnum uegeta uiuaque inueni. fcd &C caput rur=
fus Icuiter mouebatur. Theca: illi foris adha:ret, qUicquidleiiius appropinquarit , cortices Ii.
gnorum, fremia feu phrygana ( linde phryganium Bellonius nominauit ) quibufdam 6C conchu
lac patellarum inftar, magnitudine Si figura lentis.-a; alia: quifquilfe.

EadcmpaginaucrfuyS.PIinius. A. Hermolaus lampetras uocat , fontanas tincas. IfEt
mox pro has, L.ego uerd has Plinij tineas elTe puto, Sic.

y^S.jo. A. f Rcperiuntur K in mari uermes aliqui huiufmodi, utnulla alia picfJura,qUam u=
na linea continua exprimi pofsint , Sic. Vide infrd elemento V. ab initio Capitis Rondefetij de
V cime microrhynchotcro.

y49- 4. A. ^1 'si.ui intemperie nepatis calida laborant C inquit Trallianus ) ii ea leuior fiierit.

Si uires calidx, fumere poterunt lupum , orphum , ceridem , w iiUmynfm , « j»

ariMsc (Andernacus legitxwAt, id eft urtica) ««Moiy 7ii-iiij/,5j«^ JtiKSjaT©-

Ji^U7if€i'TKytyisK<^ l^iov7«s.

5’5’i.55'.Egaii, A. {nojinfere lacenum terreflrem fic «ocant.)

yyj.fublcmmatc,D B Eodem Lacerto,8ic.fubfcribe;Z)e Tradun leges pmca etiam in T.elee

•nfn. ® ^

mento.

S94-}'3c,«rtipmgTinikot)i,eiikribe-,JSaUanemelmspngmriicfifm,&,rms&uecatur.pinnu-

la etiam apodice additur. ^

y6o. IJ. faxatilcs A. (.hocnonconuenit phycidi.) f 17. Idem omnino, aut maxime D. hac uer.
ba. Etmox L. f Cognatus huiemihi uidetur Scarus uarius Rondelcti) , quem Bellonius iim.
pliciter Scarum nominat, fed differt dentibus , quos planos ( fupra) habet Scarus Si in Oceano 4«
non capiturteum hic,quo deagimus & mediterranei et Oceanipifeis ftt,

y6j.57.poft,iaaraio,notageminum pundlum.Si adde:j«i7j««a««i« itafenfa, ex Tlinii depifeihm
eatahgo male dtjhncto ad pnemlwrtyi.decepties uidetur.)

y<i6.5'7.iudiccnt. A. Videetiamih Corollario de Vrticisdiuerfls.

yya.^a.Cort^orfc Corpus,uel Crufla.)
f78.46.Varinus.A. Et3hhi,Sii«pU'tllr,ypiih‘,

y84.6i.Apologiai, A. Depedibtisearum, Simolliumingenere, plura Icgcsin Senia B
5-Sy.4t..i,.Athenaus quoque Si Euftathius Ariftotelis uerba recitantes,K»rale<runt ‘
yos.jr.luccat. A. In uiuo etiam fquama quodammodo aureo colore lucent, finaSla extremo
margine medio; reliquum enim cute obdutSum eft. Pantheram fluuiatilem hunc pifeem dicTs f#

cum propter rapacitatem ; tum quoniam maculis plurimis albicantibus latera eius diftinsTun- '
tur, plerifque oblongis.Lmgua in Lucio grandi fatis euidens eft, & aliqua ex narte foh,taTr,„

chia: quaterna:.In f, ne Martii reperifefquicubit,lem,ouis plenum. SqtX Jeip "^

titacapoltcnore parte. ^ inpar

A. LyracalteriusRondeletij effigies
tanquaminLyrainftrumento,nulla oftendit,)

(ftii^bquam cornua ab ore prominentia,

ad Iceleton olim nobis delineata.

/«» hmiu Lyra in fepuenti pagina exprejfa e^.

Paralipomena L.M.

iiS.fntcr ucrfus yy.K jS.lisec interfcribc; M AI.TH AE ico 5C de=
fcriptio ex Rondeletij opere, hic omifla , pofica eft infra inter Mu=
iieios. ^

637.i.papaueres A. ^ Vide etiam infra in Polypo B, 8C in Ron«
deleti) Pinna magna 7, ^ ,

6;9.4.poft/aSa rfj,difi:ingtic,8«; A.nefcio quam recSe.

Ad iconem Merulx;e Bellontj libro, adfcribei/iro» hxcprfmilis tfl
fhjaiis ab eodem Tiellonio exhibim iconi.

64l..y8.poft,;jv5if fi'(',noia punflum geminum: SiA.in calida m-
10 rb imemferie,exptjcibus concedit p[mam,midlum,Jiarl!,chryJ'ophryn: &,fi ca-
lor fit lemor,ualidie^ mres,kfiim,orfhiim,ceridem )

644. ad F. in margine adfcribe ; Vide etiam ift Turdo aliquid,

^ I9.K9WllsJB?A,)(3KK(J^A(rS,

^/^j,^o.tev^&^A.(fcribendum forte ttv^otptnanjlexum)
ty^.iS.KuAvc/Iojri A.iforteKa^i/c/IiSf^^vi)

661.17. A . Hinc &: Plato Comicus apud Athenxum:EiO{m'j! w /

•aicwaciiye Go

67o,ia,iagittarias A, {Hunc alibi Scolopacemuocant ^ Sagntarins fin-
^uit,ejje non pote^,nam famttario plures fimt aculei ad herinacei jpeciem)
i.<> 68j.57.apparet.A. Feliecoriadiunflumhabctzyga:na,Arift.
billoriai.iy.lego fmyrsna.uidcin Corollario fphyrxnsB. 46.pi
fcium.A. Cuiasflumenredlaad Oceanum tcndittcuiusaccolado

narunt nobis murtenas ducenta habentes pondera, {malim pondo, id
fiC>W«i;)affirmantes in mari Oceano,quod erat ad milliarium ter
tium a;uigcfimum,maiores effe, Alexander Magnus inepiftolaad
Ariifotelem,

69S.i9.fpinam A.intclligo.)

AD PAGINAM 70^. POST VERSVM 17.

ADDITIO DE LAilPREDA, EX 10.

S® KentmaniCatalogopifciumAlbis.

Lampreda pifeis fimilis eft ci qucmEnneophthalmn uulgo Mi
feniuocant, ylcyd; einernemiuu^en obet pticBcn.cfed maior.)
undeimperiti aliqui putariit teitctnbcifj/neimrtug &t(jnipjc&,
unum elTe pifccm,qui pro a'tatc ac magnitudine nomina mutet.

Lampreda dorfo eft efufccpuniceo,(btcillil4iJ)t:)uentrccandi

do.Pellem fine fquamis habet, fatis cralTam 26 lubricam. Sunt quae
uliitc longitudine attingat.pUis.minus.fatiscraflTo corpore. Caput
eft logiufculum; os rotundum, fiibilaiium, fatis ample fcu latum in

rotunditate : quo ficuti cnncophthalmus maior ac minor ( mic cm
Steinbci^ ober nciiiMiig) fuSu fe affigit. Fclle caret, Sf ieciir

pulchtiJacuirideliabet.MaximKinAlbilibrasi). cudimidia pcn=
dcnt.aut tres ad fummum;8i: grofsis (ut uocant) nummis , fcijecim
uel odlodecim uenduntur.

Pifeis hic apud nofiros(quan$,nifImagnisimpenfis paret, non
admodufapiDprolautifsimohabefjSfprecioiifsimo.fiproponde

te,ut fieri folct.prcciuarftimef. Huius aut nobilitatis forfitan caufa
cft,quonia felle caretiuel quonia iuris apparatus, fine quo nihil fa*
pit,preciofioreft, quam ut a plebeqs aut mediocribus hominibus
confici pofsit.

y® EmariinAlbimafcenditunacS falmonibus.cuenimpcrfcin. _ ,

eptafitad natatione,falmonibus affigens fe ab qs pertrahitur, per prateipitia etia fluminis mter. C
dB,fiqute obftiterint.Sugitauttam ualide, utfigna aliquando inftar argentei numi femuncialis
in cute 66 carne falmonum relinquantur. Sic in Affiim autMildamaduccftae, ad riuos properant;
ubi,eo tempore quo Salmones migranqmaximecapiuntur.quicapturafubtcrfugiunt, pereunt

66 contabefcunt.Qiidd autem faimoni potius, quam fturioni aut alteri cuipiam anadromo adhse

refcat.carnis falmoniim dulcedinemin caufa cfTe puto,

Affus aut elixus fimplicicer hic pifeis , ut ali) pifces , plane uilis eft, 86 nullius egregi) faporis; i
ita uero, ut nunc dicetur, paratus , principum menfas ornat. In uas uinarium aliquod im»
pofitus ,\iino Maluatico , aut alio quod haberi optimum poteft, abunde perfufus , id ipliim
60 in corpus attrahit, citius quidem quod dulcius fuerit: unde inflatur ac diftenditur, donec
° expiret. Sunt qui ut fumptum declinent, qiiodtiis uulgare uinum adfundant. Ita «xtin«
(Sum pifccm incidunt: 86 uinum quod attraxerat, cum fanguine colligunt. Ipfum ucrd in&ufta

1282

Paralip

omena

l

VemtlfltuUcm

[iuuiiUilk,

A S

19

pro arbitr/o diflecantiqus.ut reliquos pifccs,in aqua bene elixant.el/xa eximunt, SJ fanguini cS
uino pro condimento adijciunt, cinnamomum, caryophyllos.faccharum, zinziber, uuas paiTas
minoresia: confriacxmelitutt:e(pfeffctttt4)en)pIus,mmus,proutius craHius aut tenuius para,
re bbiierit.hxc fimiil coquunt;deinde frulia pifcis iam elixa inijciunt , aliquantifper cum iure
bullire linunt, ut odorem faporem^ attraliant.Hoc modo parata Lampreda principum cibus eft
£;,ii Iibeat,in tali iure feptimanas aliquot bona acfapida feruari potell.Htcc Kentmanus, ’

In India Cluias flumen refla ad Oceanum fertur : cuius accols nobis donarunt uermes ex
ipfo flumine exiraflos,femore humano crafsiores,omni generi pifeium fapore prrferendos, A-
lexander Magnus in cpiftola ad Ariftotelem.Fuerint autem hi uermes forCtan lampredtc uulgo
difla:,aut eis cognati pifces.

additio ad adtervm genvs t a h p r e d ae,
minus,pagina 7o6.poft uerfum tertium inferenda,

DE LAMPREDA MINORE, VEL ENNEOPHTHAL.
mo maiore,ex eodem Kentmani Pifeium Albis Catalogo.

NE V NA V o (id eft,Enneophthalmus uulgo diflus)pifciseff,longi8fangufticorporis,dor
fo c fiifco puniceo,iienire candido,(ficut &( Lampredaoquam cute etiam,a:oris forma refert, SC
branchijs titrinq; feptenis deteflis,ocenorum quadam fpecie , unde nomen ei impolitum, ab u»
trouis enim latere infpiciatur.feptenis branchiarum foraminibus, fi oculi bini ueri adnumeretur,
noiien ocellos habere tiidctur, ’

C Ex Oceano in Albim tienitlex Albi ad riuos tendit ; in quibus plurimi circa medium Qua.

(E P) dragefimalis leiunij capiunttiriquo tempore etiam plenae funt ouis foemins.&lft'» «trert /ex«)pin.
gues optimic^ ad cibum.nam qui reliquo anni tempore capiuntur licciores tenaciorescpfunt Si
militer ut lampreda, non proficit in dulci aqua,fed contabefeens moritur. ^

, Bonus eft pifcis tum recens,tum infumatus. Recens fimpliciter in aquaelixatur.iicutalnpi.

fces.dcinde tus aromattcum(e uino.faccharo, cinnamomo, caryopliyllis, SC zinzibere cum uuis
paisis minoribus)affunditur.colorisautemgratia, uel defrutum ceraforum (qcqeflnctirle*) uel
modicummelituttat,(pftfett«cbcn:)uelamylumcumcrocoadditur, Infumatusuerd inaqua

cahdamcdicepramaceratus,fupercraticulaalTatur.quodfirecenterinfumarica:perit,pra:macejo

rari inaqua non tuent opus. ^ ^

7o6 jio.Ai{cribc-M^cfmhlZ^ T. C59. Natjnog.A. Mifeni K circa

707. Adlcribe:^ ide ne Jpiamie nimis manifefie fmtpBa.

7H.6o.uoraces.A Barbiilainruperiorimaxlllagemina:;unicaamentopendet.Felinlacufiri

gcnerecorruleum. Veflea ad promouendam natationem acre plena ,!plerifm aliis pifeibus data
nullainhocgcneremuftelarumeft,quodfciam. “ js pncious uata,

7^.57-rcfutauimus.A. InfaeminisouafuntpIurima,conEefta,minima inflar leodhm,

i’nteriSs?°’''* ^ gi^ndines aliquotin iecore inueni, tum in fuperficie.tum* +0

ADDITIO AD PAGINAM 714. poST
uerfum iS. inferenda.

RVR.SVS DE EADEM MVSTELA FLVVI A-"
iili,ex Catalogo pifeium Albis lo.Kcntmani

labro binas. Pinnis etiam differunt Olruna enim hi fiip^imri autem

^infrain medio aliam.olesrilS Srrue^^^^^^^^^^^

quibus aculei duri infunt. Spina quidem una fV (itT,.,l * '“'un iHas uixta branchias habet,
militer ut in Velfo. Pro dcnXtsTabra habet 1 extenditur, fi.

plerifque pifeibus. lectir ei pro»e maximum nu ‘i^P^det , ut alijs

mtnare liberer, quatitor fere umias cum dimidia nend h' lecoris unius exa.

Ius tierd longus & craffus : circa cuius merum en^^Tre^^ n

ad utrimque latus appendices uel ramuli undecim fnar ^"'eftinum paruiim, e quo ftatim

(S«cw:6s

N

Paralipomena N. 1285

(9oct^t6flfc{))nomiiiant,quod ucntricuIumCqui matulam iiue ampullam, m qua medici urinas
contemplantur)manusueluti maculam tenentis, complaflatur* Maximiin Albi bilibres fere
funt:hoc eft, unciarum xxxij*

Pifeis hic anno toto eriuis iri Albim migrat^Circa brumale folftitiu & natiuitate Domini pa- C
rit:qiio tempore, nifi glacies impediat,pUii imus capitur, in cibo tunc optimus cft.

Bonus dC fapidus eft pifeis. Simpliciter quide in aqua fontanaCcui cu primum feruere occoepe ®
rir, immittit & c6ditur)ad iuris fere confumpeione elixus:afrufo demu etia uino, ( tnit cinc weytt
dUtOoptime fapic.Iecur cius imprimis inter delicias ceniettfiC omnia qui in Albi pifeium
iecori praefertur. Alios etiam pifces, quibus cum elixatur Olrupa,fap^'diores reddit.

Spinahuius pifcisaridac6trita,drachma:uniusautdimidiae(pro2ctatisratioc)podcre,infanti 6
bus 6c pueris aducrfiis comitiale morb3,miro fucccfitipropinat e ftillatitio liquore floru tiliae, ut
a prtEftanrifsimo Haldefis epifeopi medico Georgio Laurea accepimusiqui&feipfum frequen*
ter hoc remedio ufum,6ir alios fubinde feliciter utentes obfcrualTe retulit.

7i9.SubIemmatc,D E c en t r Ay^ondXnhiiCnhv^^liameiufdmiconemmagnaanoftrop--
Bore exprejptmjinuenies infra cum mar.Corollario.

7ii.6.L.(acipenfericilicet,)8^parenthefiincliide. .

73,5.5l.Lemmati adreribe:^)»^/ eius icones 'BelloniMp6juk:unafim^liciteryulpecul<snomine:aUeraTi4
lic <c y ul^ecula^^ua a P'enetvs Torco marino dicatur.at^ui in deferipione difcrimen nullum facir*

' 718.1. Lemmati zd^cvihv^yide etiam infra, ah initio Corollarij de yul^e.

75o.i6.Iliad. N. Addeifed pro 7« y.v7i<At,ut apud Ariftotele babet,non red^e legit ^ tw nvTtJi,
Vide Rondeletin in Sepia, ubi mytide iecori reiponderc oflendit , dC an amentu in ea non coti-
neri.QuaercplurainCorollario de Sepia B. ^ ii.mafculino.A.Sepiaquide, quscmyiinhabet,
ut & alia mollia, dicitur no fola,fedconiugatim,mas cum fcemina, natare.

75i.i4.Sueta’.A.Nafi enim extremitas crafsiufcula prominet:osredudla eft,Iatum:quodcpue
iuti labra habere uideat,uc labeo fluuiatilis dici mereatur.Dentes in ore no habet. Pinnae omnes,

& cauda quoq?,perpulchre,mmtj fere inftar rubetiea qua: in medio dorfi eft excepta , qua fufea
fere cft.In medijs etiam branchijs ruboris nonnihil eft.Fell pallidum, dilutum,in folliculo tres di
gitos longOjqui inteftino annecftitur*

756.i8.Bellonius.A.^ InlndiaCuiasfiumerecftaad Oceanu fertur: in quo Scari ingentes ua
{is eburneis capiebanfjne arundines morfu coffingerent,auc a capillatis mulieribusCqtie pifceui
ucbant aquis immerfa)prenderent.qua quide mulieres ignaros regionu homines in ftumine na
tantes aut tenendo gurgitibus ruffocabat,aut in arundineta tradtoSjCu cftent fpecie mirabiles , af*
fedlu fuo auide ^{ftos rupebant, aut V enerea examinabat uolGtate.Quaru nos duas modo cepi*
musjcolore niueo Nymphis fimiles,diffufos poft terga capillos habentes, Alexander Magnus in
cpiftola ad Ariftoielem,

741, j8. A* Tonficula quide ex Orimis celebratur aCafliodoro,non deferibitur»

ADDITIO AD PAG, 741* POST VERSVM Jl. INSERENDA.

DE EODEM PISCE, EX HIPPOLYTI SALVIANI Lia
bro'i. qui Romae uulgd PefcePettineuocarifcribit,6(lc.

Pifeis huius effgiem Jupra etiam, elemento T^.ex T^ndeletio , T^ouacuU nomine dedimus* Hic aliamafculptors
nojiro iam prius elaboratam, (adpiSiura a Cor.Sittardo miffam,Jed^ua tum nos fuhterfugerat, )damus*

^ui elegantiorem requirit, e Saluiani libro petat. ojira quidem haic,Jicut & T^ndeletij, ji
non fatis accurata, ad pijcts tamen cognitionem fatis fecerit.

1284 Paralipomena N.

PiTds hu:us(qiiem Romae Pcfce Pettinc,K m plerif^ alijs locis Rafon iiocant ) Graecum SC

Latinum Nomcnprifcuminucnirenobishucufcpnonlicuit. _

Peculiarem adeo fisuram habet hic pifcis.ut nulli ali| pifciiim fimilis uiaeatur,ab omnibus^

’ internofci facile pofsit. Capite enim permagno eft , ualde tamcii ( non fecus quam corpore toto)
compreiTo,»: omni prorfus roftro carente. Linea nanqt anteriore captus, fiue totms corporis par
tem ierminans.longa fatis &: redla , atep fer^ ad perpendiculum e fummo capms uertice ad mte.
riorem ufque maxillam defertiir.In infimocuius anterioris atey fere perpendicularis partisloco
os pofitum eft paruum, dentibus acutifsimis & paruis , praeter quatuor anteriores & longiores,
jnunitum.Oculi paruifunt,a<: in fuperiore capitis fede collocati.Branchlas utrin^ quaternas ha

bef8C binas etiam utrinqtpinnasjduas latiores ad branchias:8f duas alias anguftioresinuentre. lo
Indorfo unica erigitur pinna, non multum lata, fedfatislonga.aprimonanqjdorfo exorta, per
dorfum totu fere uft^ ad caudam extenditur. Imo praeterea uentri alia una lingularis pinna ab a.
no (quiin hoc pifce propius ad caput quamadcaudamaccedit)nata,8^ ufque fere ad cauda pro*
dutSafubdiiur.Caudain unam &latampinnamdegenerat.Ventriculum habet mediocre; ime*
ftina pinguedine plurima obduda.Kmultis gyris circumacSaihepar pallidum, SC in fellis ueiicS
iecinori annexam. Pifeis eft latiufculus ualde , Fabri inftar comprelTus , fqiramis magnis conte*
dus, SC uarijs atqj pulcherrimis coloribus egregie depidlus. Caput enim, maxilla, ^ branchiaru
opercula, plurimis coeruleis lineis infignita apparent.Imi uentris SC caudte pinnae lubflauis SC ui
rentibus lineis inter fe cancellatim c6miffis,decenteradmodum depitSaefunt. Pinna dorfirubra
eft, nonnullis cceruleis confperfa maculis. Corpus reliquum ex albo flauefeit. Ad multa molem i»
non excrefcinpalmi nancp menfuram excedere non folet.

Pifeis eft marinus,litoralis,& non pelagiusiac litorum,maxime quK faxis abundant , incola.
Nec omni mari communis eft. In quam plurimis enim marinis locis ne reperitur quidem: in
nonullis iicrd rarus habetur.In noftro nacp Romano foro pifcatorio uix deni aut duodeni quot*
annis confpiciuntur. In Rhodio tamen , in Siculo, atque in Hifpano mari frequentior gignitur.
Soliuagus pifeis eft,imbelliscp SC infirmustcarnitiorus tamen. Vndecum ob imbecillitatem cor*
poris aeparuitate oris,maIores aggredi non audeat pifeestparuis loligunculis. Sepiolis, Apuis,
attf reliquis minutioribus pifciculis uefeitur.

Carnem habet teneram &:friabilem,bonifucci,atqueconco(ftu facilem; imdeiniaxatiliS pe-
nuria.ipfis fubftitui, atque ualetudinarijs apponi poteft. Nullis fere alijs fpinis , prater eas quae jo
dorft fpinamconftituuntjinterciditur.Guftuifuauifsimus eft: Siproptereaiibiubi capi folet, in
maxima habetur exiftimatione.

741.11. poft dicam.figna pundum geminumtK A.ubi rurfus etiam de ouis tarichis,

74;.ii.ix8vitIi«y.A, Petropfaro,Chriftopfaro,&lfimilia,non a pfaro,fed ab opfario compoil*
tamihi uidentur. ^ yo.Iliad. a. Addeid^fwrili/cum accufatiuo;

Stratus apud Athenaeum.

ADDITIO AD PAGINAM 748. POST

RVRSVS DE EVMPO ANGLORVM, DE Q_,V O 4«

etiam proximo Corpllario retro in A. Si B. nonnihil diximus.

Iconem hanc inter alias fiBuras a lo.Kjntmano mijfas reperi.

PiiSuram huius pifeis cum ad excellentem medicum Guil.Turnerum Anglum mifilTem ei.
us fuper eadem fententiam fcifcitatus,rcfpodit;lmago quam ad me mififti.Lumpi plane noftra*
tis eft: uerum duae pofteriores pinna: abundant, nam tales in pifce, quem ego recenter captu ui.
di,a: poftea comcdi,nullar comparehant.Deeft etiam ftib menio.ut ita dicam,rotundaraiierr.ii. a

la,quam ego in meo Lumpo uidi atcontrecftaui. Cetera omnia bene conueniunt De eadem
dodifsimus medicus Hieronymus Malfarius Viceniinus.qui Argentins artem medica docet.

tiiherculis DOtius exafperatur, eminent etiam fpinx quxdam ceu rubi , fed mucrone rcdlo , py-
cuberculispoto p i - albicantes. MiiTaadmepiduraacapitead ex-

tr^am c°audam!onga eft palmos circiter quatuor, id cft, digitos f^ecim : lata uero ab imouen.
tre ad fummum dorfi acumen , totidem digitos , nempe fedecim, & amplius

c» crnitudinem uiuumipfumpifcem adultum, latam manum non excedere, fcripCt Fabricius.

^ Irteterea- Huic pifci(taquit)ut pitSura indicat, non plane duplo maior dorfi altitudo, ^ *

fris cft profunditas: fed uenter de more laxus , dorfum in aciem eft acuminatum , in cari^ m .
ni Sunerior corporisparsfiguram triangularem efficit , uenter rotundus & amplus. Osm -
nec nrominens ' cauda parua , & pro reliqui corporis modo , fatis crafla. Corpus muni-
mm fninis o^eis prsduris 8C acutis, qus Amazonicte pelta: contradis , fed eminente umbone,
f mnra: feferuM Earum in utroque latere fpinarum funt tres ordines. Imus infra pinnas

formamprs fe terunt. B^rum^nUterq, natur : ^‘'.dius, ■ ufque extremita*

lem eSenditur • fuperior a dorfi latere furfum incuruatus , ad cauds finem prorfum
State ibtofupra oculos incipientes, per dorfum K dorfi acumen pinnatum tendunt , & a
i n nna fimremagLinanturadufque proximam pinnam, quscauds eft mitium. Ipfe pmns
^unaiSef eadem olTea mamria , ordine difpofitis , ceu margaritis , cum d^mguuntur.

Paralipomena O. 1285*

bis fere uerbis ad me fcripfit: Angli quidam , uiri non mediocris dodlrins , inlpcdla pifcis piflu.
ra quam ad Turnerum mittis , retulerunt , pifcem huiufmodi repenri luxta Cornubis C poftre.
mum Anglis) promontorium , K ab incolis uocari tump : prominentias autem illas , qus ofc
forte % aliquibus putari poifent ex pidlura, callofas eife quibus fcopulis adhsreant , ciuod
ptemres teftantur. dtafum rubicundum, uentrem album haberi. Pifcem ipfumin magnis de.

‘“'“'RSin alia epiftola ad me Turnerus : iump pifcis (inquit ) apud nos nomen habet ex
rudi a: informi frufiulo, quod noftra lingua iump nominamus. Plini) Orchm effe poffe com.
moda adhibita interpretatione non diffiteor, uerum Bellonq Orbis , quem ipfe pingit , effe ne.
■cernam pifcis edSiseftLumpus nofter , abfque fquamis cartilagineus. uera enim offa aut

foinaSsn3habet,fedeorumlococartilagines.Eiufdemeftfaporis,cuiusSquatina.Duastan

tum habet pinnas, K eas infra branchias. In lingulis lateribus ternos habet aculeorum aut recur.
uarumfpinarum ordines , a capite ad caudam ufque porretftos. In fumnio tergo unicam talem
habet fptaarum feriem. Verum aculei illi rarlfunt, intercedentibus mterftitijs non paruis feiun.
ai Sp^na iam commemoratae rubi fpinas mire referunt, C Tndt ‘Bm rotmdum apftlUrclMhit,)
nili quod non itarecurua: funt. Vmbilicus ei prominet m uentre portentofae “JSnitudims.Sub
mento rotundum quiddam circuli inftar apparet; quo fefolo aut lapidibus affigere inradum
uidetur. Caput habet rans fimile , SC oculos admodum paruos. '^ta cutis fumma >
fpna eft. Ex noftris non defunt, qui hunc pifcem nominant rt ©ce «ul :(««/) ut Scoti uo-

eant,

BE ORBE GIBBOSO.

nS6 Paralipomena O. P.

tum ornantur, nec non reliquum corpus cum uentre, eiufmodi puntSis afpcrum , ftd neque ed»
dem ordine, nec ornatu, nec denfitate.Spime alba;, &mmutulispu(ffis alperx,umbola:uigams. '
Corpus in mortuo pilee nigrum, cutis dura & aipera,uenter flauicans,

75'6.4.po0,;iKij«,noia geminum puntUum ; SC A.fid fi cttmei^,«tttidemr,lrimchUs nm hdtt,)
f 7. A. Vide etiam infra de Porcis marinis circa finem , elemento P. item circa finem Corollarii
de Polypis.

7S7 Bellonij Holofteon, Cardanus libro feptimo De uarietate rerum his

uerbisdefcribit;Pircesaliquioiretcguntur,ut Holoftei.VidienimapudEmarumRanconetum
prtefidem fenatus Lutetis, pifcem fpidiams longitudine , ofleum totum: uenter^ dorfo com.
niittebatur,rerratis futuris, qus a capite ad caudam utrinque extenfe erant. Cauda , gallina ro>
firo perfimilis erat, nam inmucronem acutum inflexumque definebat. Caput maius latius® a
pro corporis ratione:oculicp grandes: color glaucus . qualis fices arundinis , nili' quod iux'ta c^
put & caudam nigrcfcebat.nulls ei pinns erant, feu quod ita natus eflet , feu quod decidiflent.
Forfan hic Niloticus eft.quem prifma referre dicunt.Hsc Cardanus:cuius uerba, quem prifma
referre dicunt , quid fibi uclint , nonuideo : nili forte , quia fupra dixit ferratas in eo futuras efle;
tipiioj/ quidem ferra eftjtiyiVuo: fcobem a ferra.decidentem interpretantur.

Ibidem ad finem hiftorisOfiracionis A. Alius eii Oiiracion,cuiusAndreasTheuctmo.
nachiis Gallus in Deferiptione America: capite 14. icone etiam adietSa meminit , his fere uer-
bis; Flumina qusdam Americte mire limpida &: pifeofa funt, Eil autem inter alios aquarum dul
emm pifces unus, cuius formamirabilisefl.-magnitudopaulo infra harengum noftrum acapi.
te ad caudam ufque inftarparus quadrupedis (in eadem regione ) quam Tatum appellant, Ix.
matur (laminis qurbufdam. ) Caput reliqui corporis refpeflu prargrande eft. oifa intra fninam
bata locorum illorum fylueftribus SC ipforum lingua uocatur Tamu-

76j.f4.po{lo{lrcs,diftingue,8ii A.Obfcurus.

769.p.amplius. A. Apud Galenum quidem decompof. fecundum locos i.c.interDilosat-
^ f!-, A^DecoloreCalaino apud Aegyptios, legeHefychiuminKiA
a™, ^ infra m Purpura H.a.ubi de purijure, coloris nominibus diuerfls agftur. «T 6a. A. Kfr.

770.I5-.A. A!iashuiusuocisfmnificationes,!egesinfrainSpondyIo,s.elemento

788.ii.fupina A. (prona potius')

V‘'de'orhaecCitharus,fiueprimus,fruerecundusRondeIetn DeT*.
naquidem plura dabimus infra Elemento T. f J4.ante,Alexandri*,incipeparenthefrm quam

claudespoft,pifcem&.nmargineadfcribes:?sre»rie^iWer«/t4Ai,«««iu?er*s,a/fri-J^^^
jKoawiore. f^.AdfcribelemmatitAucSariuminuenies ififtiinR elemento

dem^prolfrnfe"''

510. jij.urna.A. Leprades petrtetuide in Txnia H.a.

511. y.L. Volaterranus ex Ifidoro &Ambrofio puto, Videinfrain Cornllarto c 4«

815.38« A, (Hxc uerha bellonij non intelltgo.)

8i8.jj.penicilli.A. In fpongflsuocabuli huius philologiam quares.

Si^.yi.pHiLOJMELA. A.uelPhilomeda.

mhntt P""’"'"'’ oli«rnum,colmhmtanti,mdiunfu: oculi umcnmrif^u,

‘Sy ■^<:^xiih3m',A.(Iconemiff4m duheinfine FolumitiK.) e»

Rondcletius Scolopacem, f Interuerfumduodecimum(VI°"^° * Narbonenfes uocant,

manna. VideinfrafnSpongL.pag..o7r&X^^^^^^^^^^

tipag.fra!’“ ™”'‘'^°''°^''^''''^^>’PP“"^''»^I™>quteexpreffaeftmfequen,

Hunc

X

omena

Hmc a Cor.Sittardo mifam ex Itdk Tinm effigiem d ea qitam T^ndeletim dedit nmnWtUiuerfam
etfi miniis (ut arbitror )accttraram,cum^riusjcul^tam haberem, a^^ojui

Snf.jo. Ariflotelcs A.cHidorfe j-.io. f ji.ctl. A. (Woj inlfongijsA.de fulmem marino, cuius denjk
& tenax jit jubjlantia,AriflQtelem hic potius ^uam de mjcerejmtirejConieHuram nojiram proferemus.) ^ 5:1. A.
3\[ospluriideTilamarmiiinfrdmSpongijs A.

806 fa pungat.A. Minutuli cum fundulis pifciculi/pims in dorfoacutilsimispnuentrerus
bentcs capWtunquos Germani St4c&clfif4),quafi aculeatos.SC iil>tU5cn appellant, Adamus
Lonicerus. Frifij.ut audio,Ct>ewfif<tl. Patiunt Maio menfe. .

904. Ad iconem adfcribe:/^<* infra elemento KCaput 3^ndeleci;,juod mfcnhturje f^ermtPus m m-

ayj^/n fine pagins A. Nicolaus Myrepfus e teftudine remedium ad eundem etfeflum prs-
fcribit,cuius uim,inquit,efle diuinam.

,)yo.6o.ptx(et:t,A.(QmdamhodietnttamlacuJlremfalmomfrxferunt,AuthordeNac.rtrumtruttam

pmfriciter.,

984.8.autcm A. (puto.)

ioo4.ad finem uerfus J4. A. Cuias Indis flumen redla ad Oceanum tendincuius accolsno-
bis dederunt Scaros pondus centenum & quinquagenurn habentestqui in gurgitibus ualis ebur
neis capiebantur, ne arundines morfu confringerent, aut a capillatis mulieribus ( qus piice uiue*

bant aquis immerfelprendcrentur, Alexander Magnus in cpiftola ad Ariftotelem. f

rantur. A. Saliiianus priore loco non fcari,{ed fpari legit , ex antiquo codice manulcripto i cui aU
, fentior.

io4o.;7.poft,longi:dillingue,&( A.coloris lutei:
i07Q,j}-.pluta A, tum fuprairfPalla marina, tum qua in AIc.8ic.

1 II 1 'ir iiTTiTim

a. Kiujagmxayt^oii^ovsimmQii^otiSj/ovsiUgimus apud Galcnum deFaciiIf. aljmenf,

lib.j.capitejc.quod eftde piTcibus durx carnis,

i!44.8.poft',croccum.diftmgue,8^ AAjedhoc tegitur memhr ana alba.) ^ 59.Spccie, 4. ab odo-
re aromatico:fic enim aromata uocant. Et mox L.carum pidurafons fiifca uel fubuiridisdiirfu
ta^,&fc. ^ 4o,rubra.A,Saxisadha:rereaiunf.

^ ^tin^incciufdemlitiCXA,(^ihilhiecadnummum,f^idgin CorQlUrh

de Thynno H.h.)

1174.56. mtrorfiim. A. EapiIIim capite funtjfedexileSjUt non facilc deprehendas,
n8i.mterlineas4i.&:4a.A. T om v s Thurianus.VidemGiadio,

SEQVVNTVR ADDENDA QVAEDAM AD FR

NEM OPERIJT, POST Z. ELEMENTVM: Q_V E E E X«

Ira ordinem alphabeti elTe uokiimusjquod nulla eorum pifcium Lacina
Graica uc nomina habeamus: nec fingere in priefentia li-
beat, donec plenius eorum nobis perfpe.

(Sa fuerit natura.

S«

DE PISCE, Q.VEM SCHILLVM GERMANI
uocant, alij Nagemulum,

1288 Paralipomena S.

II rt.if.fimo^.A.Pafleris quidem genus uideri polTet,!! pinn^ cxtcftdcrtntur; 6^ oculi am«
bo,ita ut in paiTerCjUno latere prono apparerent.Iconem eius olim a Cor.Sittardo, qualem acce.
pi, appono.

P„'5r° praf^antifsimus Ferdinandi AiigiifiimcdictTs ^

PragaBohemiamilit nefcioexquoflumineautlacu, nomine Germanico Qchill uel

adfcripto. & aham eidem per omnia iimilem Achilles Pyrminius Galltrus Aim

medicus clarifTimus.e lacu quodam Bauariai i • reipub.

«e/ ra«)recroiuxra maxillas minis lato. Squama u

refert. Pinnxdorfi ereda,aculeistres fere dimioslnncjf^ • . “'"‘^'"^^^slperitatc percam

bas & paruas hahet.Parit Martio. In cibo quidf m optimu7S'Mafi paucasa.

fruftatim concifus etiam frigi folet. Pinauis eft adri^odu iv ^ ^ . &r

feruatiHiecille. ^ e» admodum. bC carnem etiam coflus albifsimam<!“

Ab

N

Ad finem. 1289

Ab alio quodam accepi, hunc pifcc non difsimilem elTe zinnatcde qua fupra fcripfinuis in Pa
ralipomenis de Gobio;) partim etiaPeres fl. Q.uincp libras fedecim unciaru plerunq) pondera,
re aliquando fex feptem ue.perrard libras dece excedere.carne candidifsima, ut uel creta prono
ceutam pingue, ut inteftina occultentur, f Icon quam habeo fuis dcpi(Sacoloribus,digitos Ion
ca eft xxti.lata fere quaternos.Maculofanonfolum cauda,Kpinnis dorfi pundiis nigris;fcd mul
tis etia perlatera,dilutioribus tamen pundiis infignis.Infummis lateribus dorfum uerfus, pluri,
ma etiam aurei coloris pundla apparent in una iconc,in altera non item, dentes mediocres in la.
biis apparet, fed pauci ad rari; A fiimmo dorfo latera uerfus maculae nigricares fatis magna tranf.
ticrftcCut in Perca fl.fer^uifuntur.Reliqua ex icone fatis clara funt. Quibus in Bauaria K circa
IO Danubiii pifees obferuandi occafio eft,diligentios inquirent idem ne Schillus Danubi) fit.qui in
Ambronis lacuBauaria: Nagmulus.mihiquidem diuerfi uidentur,ed is quem piflB exhibui,no
S chillus,fed Nagmulus efle: quem a fimilittidine quada ad duos diuerfos pifees Lucium & Per.
cam compofito ex his nomine Luciopercam fortenon inepte nominabimus. Alius nobis re= uidopcra.
tulit ScbilI uel ©(J)tUn pifeem in Danubio capi circa V ienna,Bada dd alibi : ad libras fedecim
unciarum decemCad fummujexcrefcere. Vilis efle precij,carnemolli,abfcp dcntibusibarbulas ha
bere infra fupracn ftylo ferreo.qui eniium uaginis apud Germanos addifolet.crafsitudine pares,
interdum etiam longitudine.Sed haec filuro potius conuenerint,qui tamen multo maior fit: Na.
eemulo minime, qui ut dentatus efl:,itabarbulis caret, contra quam iilurtis. Qiidd fi Nagemu
Ius pifeis in Danubio quocp reperitur,non ©c^iU fortaffis, fed ScjKJibIcin eo fluuio didlus fue
io rifhunc enim aiuntbonS in Danubio pifeem ciTc.Lucio non difsimilem forma, pinnis uero dor

fiaculeatisPercafl.AlicubiinBauariafufpicoretiamQcbebcldici.qucmnon fupra quatitor

palmos minores crefeere audioidd deuorare alios pifccs.StJxtiti quidem in Danul^ didium a

noxa quam pifcibusuorandisinfert.diximuseiTeSilurum.noftri non S4)rttt>,fed©d;cit) pro

ferunt quod nomenuagmam fignificat.©4)ebd craneum eft, ut forte acapitis magnitudine no
me pifei fit impofitu. Gd;ill unde dicatur nefciotficut dd S4)teb(per ie.diphthongu Germanis
peculiarem ) 5 fuperioribus omnibus,nifallor,diuerfum. Iconem eius ex Germanico libro Ba.
uaricaru Confiitutionum addidiiin qua an pinna pofterior redie fit exprefla,dubito. in Thymal.
loquidem eandem male pinxit Bauarus pidior , maiorem fcilicet quam anterior in dorfo pinna
fitjdd ipccie ueris pinnis fimilem,(cum adipofa fit, £d fibris carcat, ) quemadmodum in tt utta.

Ao <;nuams ineo fatis maena apparent. Hoc ei forte peculiare , quod appendfces gemina breues,

^ celcTrSiIabrof«perio"eprominent.Menfura quanulH

numexponidebet,quindecimfercdigitorumeft,fimtlitcrutLucq.

DE PISCE DANVBII, CJ_V E M ©4)t5ll ^ E E ©4)151111
Germani eius fluminis accola nuncupant.

1290 Paralipomena

EfirgiemhancpiTcis,quemmfoIo Danubio capi quidam aiunt.anobilifsimo 1. C. Raphaele
Seilcro.Com.Pal.accepi.Rard longior fit quam figura oftendittflmilis Percj fl. (pinnis & acule
isdorfi.) Quoquo modo paratuSjincibooptimuseft. Color in icone noftra, dorfo fufcuseft,]a*
teribus ilibuiridis, plurimis puntSis fufcis interuenientibustquales etiam;in pinna dorfi(cuius a-
culci albicanOconfpiduntur. Venter candidus eii.Initium pinnarum ad branchias rubet, &:c.
C^iiacrendum an hic uel idem uel cognatus fit Percae fl. minori ; etfi enim colores differre uiden-
tur,atati aut regioni id imputari poteftuit aliqua formas differentia, picfioribus. In Catalogo Da»
nubij pifcium quem habeo,©cbJcUclen fcribitur. quod fi hic alius quam Perca fl.rainor eft , ge»
niis hoc Percae in Danubio non reperiri putarim.

s E H E I ucrnacula lingua didi pifces apud Samogetas Septentrionales populos in Oceano lo
capiuntur, Sigifmundus Liber Baro.

DE SPIRINCHO, ET STINCO, VT VVL»

gd Germani nominant.

r R I s 1 1 & Germani plericp ad Oceanum pifciculum quendam nominant 6pitlmg/6pte
rmcb/©pirinct/Angli ©petling.Murmellius in Pappa Spirinchti interpretat ci« ©pirrnt^)
uel ©tint. Prioris equidem nominis rationem nefcio : pofierius a fcetorefadum eft:nam & re=
cens captus, a; fi aliquandiu feruetur.fostere uidetur.aifus tamen in cibo commendatur. Nomi»
natur autem hic pifciculus circa Rofiochium & alibi ©tint: alicubi ©tincSeling uel ©tinct-
fifcb.codumfalicis foetentis odorem referre aiunt. VikcsmuXtUFerbafum Allmi%4agm,fthene^^
mmini) fugiunt alios propter fcetorem : ficut apparet in mari Flandrico SC Germanico , ubi par»
uumpifcem& gregarium accolas ©pittncb uocant,alfj ©tine, hunc omnes alfj etiam magni,
fugiunt, tanquam magnum ex odore eius malum fibi timentes , cum tamen idem pifeis homini»
busincibofalubrisexiflimetur.-Sicille, Albifsimum eife aiunt, paulo longiorem digitofeu
palmo minore,dodrantalem aliquando, fimilem Eperlano, uulgarem , uilem. Huic fimilem ali.
um,fed minorem ac brcuiorem,Hollandi pen appellant.qui & ipfe candidifsimus eft, non ma»
ior minimo digito, oblongo ftridocp corpore,in cuius medio fpina eft tanquam in anguillistiimf
liter gregarius: & pariter cum fpirincho capitur. Stinci(©tint)infumati adferuntur ex Liuo=
nia in maritimas ciuitates , duos palmos longi, alibi dimidio breuiores aut amplius, ouis multis
&: pinguibus abundant, & inter delicias numerantur, ©pitmcb ucl ©perli»^ didus An»
glis,pifciculus eft,ft rede accepi, qui alio nomine ©pwt uocatur , interftitio oculorum uiridi
uel , ex quo ©pwttrt apud Anglos dida conficitur. Sed cum Stincus Germanorum foeteat’
Angli fiium ©p:<!t boni odoris &: faporis eife aiunt.Non eft autem harengus hic paruus.ut qui
dam putant, nunquam enim maior fit. Sardinis uel Apuis cognatus uidetur. Errant etiam qui
Tineas Germanice ©tinebe interpretantur:cum hi marini finqilla fluuiatiles. ^

His fmptis ex epiftola Guil. T urnerl ad me cognoui , apuam ab Anglis Cantabriaienfibus
uocari a ©pitl))il^,a Londinenfibus uerd 4 ©pj«tc. °

Alnis etiam eft Alberti Stincus, cums meminit Hiftori* animalium libro4. trad. i. cap, 8.
bis uerbis: Stincus ad naturam animalis lignei(^oo/i^f«^cBi!f«)uidetur accedere: nifiquodmol»
liuem carneam habet quandluflccus non eft.reperitur abunde in arenis marium noftrorum -8«:

nullum uttte fignum prtebet cum de aqua leuatur.mox uero ut redditur aqua, motum adit dila»
tatioms « conftndioms.nec habet os,neque ueftigium alicuius organi fenCbilis in corRorefuo.
Hscille. Egogenushoc Vrticamarinafolutumefleputo,

s E CLV V N TV R e TABVLA OCEANI SEPTENTRIO-

nalis,8ic. OlaiMagniicones pifcium anonymorum 8C

incognitorum tres.

I c o NhacreperiturlncomplexumaiorisliteraB.pauldinfrlB. c. in Oceano pida nec

Ad finem.

1291

(iy AE (equitur pi(5iurain eadem Tabula habetur , elemento A, paulo (ub A* M, fimilit^in
Oceanoinec quief de ea traditum reperio. Videtur autem pifeem uolante exprimere uoluifle.

VLTIH A haec pingitur in eiufdemTabuIte Lacu albo, (qui maximus reraotiisimusep ad
Septentrionem eil,&: partim ad Mofcouitas.partim ad Sueeos uel eis fubditas gentes perlinere
uideturonec aliud additur,nifl in eo lacu pifeium auium^ fpecies innumeras reperiri.

Suferitts ixc ponenda fuerant.

poft uerfum 4, A. In Rheno circa Scaphufiam 'JPeibft appellantur pifees , qui per

hvememin libero flumine uaganture<:parciintur,quodprscipucBarbifaciunt:quan®6(Trut.

tx Kalii quidam pifees per hyemem interdum uagantes capti eodem nomine uocant. Barbi qui
dem huiufmodi meliores funt:capi:e minore.corpcre rotundiore KobeOore,quam qui in latibii
Iis fecontinent.quos X^gabatUlt appellat.Ex his uagantibus aliquireperiuntur fleriles.inqut
bus nec eeniiura nec oua inucniuntur ; eos ^(Sttchtltn.id efi nobiles appellant : K quouis anni
tempore in cibo comendant-Comuni quidem nomine S.ii4etftf4) dicuntur, qui in cauis.fub pe.
tris atit in petrarum fcifsuris.cclledi latitantiquod fere faciutgregatim,&: inuicemfupermcum- ,

^ bentes porcorum inftar.Sic Barbiinnumerfcmilleni aliquando,fub hyemem, in unum fub petra
aliqua latibulum coeunt.quod cognofeentes pifcatores, uerno tempore cum prodituros eos ex.
fAef^ant nadas oPPonunt:K ita maximum eoru numerum aliquando capiunt; qui tamen,utpoie
Lcilenti no magni fiunt in cibo. HacadoiSifsimoK nobili ScaphuQa; ad Rhenum medico
CofmaHolzachio accepi. BgoGr3ccisnominibus,quibusetiamLatinisuttliceat,ptfcesquor-
iiis libere pafcentes per hyemem, nomades appellirim, (yetiial^s, ficuti ivSi/c apud ArUf^j,

floielem le2imus;)Latine pafcales.nam K Feftus pafcales oues nominat qus pafsim pafcuntur,
i uerbo paito; uel a pafcuis , quafi pafcualcs. Latitantes uerd pholades , eia Pho

Quafi latibulares.Steriles uerd quofuis epitrageas. nam K Ariftotelcs ex lluuiatilibus cyprinos Epii
co K barinos facit,hoc eli.fterilcs;qui nec ouum,nec femen ullum prolificum unqua ha.

^ beaffed qui folidiores pinguioresm(inquit) in eo genere funt, qs inteftinum paruum cit, cC laus
prscipua in paftu. Videtur autem non omnes cyprinos et barinos fteriles facere , fed aliquos m
Loenereiqui prx nimia obefitatenimirum fterilefcantiquod K tragis.id eil hircis acciditiK ui-
tibus nimia alimenti copia luxuriantibus , quod uocant Barinus igitur Ariflotelis an Bar

Barbusfit quanendum.nam KnomenalluditiKaliuduetusBarbinomcnignoratur: etHuuiatt

lem efle pifeem , et ptx obefitate fterilefcere ei conuenit. Gazae interpretatio apud Ariftotelem
nro E! non refie habct,Balagrus et Carinus. Cyprinos quide feulcarpas noftras

inDifcinisaliquandofterilesreperiri,inquibusneutrumfexum agnofcas,mctbofuauiores,ex

pifotore fide digno accepi. Bxit<nKTM,ei ita j^uBiriilrjHefychius et Varinus. ego ex Ariilotele

t^cpo£ucrim;Bar{W'X,®^SMl*»)!l*'i'ai'TA-.

1292

EMENDANDA.

Emitidationihiis inferuntur etum Mdimnes(Purulipomena')pxdam,fed fuuculx : ficutetim comri.

Z.. Lege, ,A.Adde. 2). Dele, tumente cum duplex elf, prior paginam, poferior uerfim nOf
taticum fmplexjuerfum pagina pramminatts ad paragraphum.

8. iS.Prohisuerbiscmoroila potius. )L.(Muracna:nominclanipredaE fpecicmintelligit, quae
uulgo Germanis pricB nominatur) f ij,i7.L. Amatus LulitanUs trichias fcribit,&;c. 49.Tti
chiarum)L.Trichidum. f if.a5-.InpircatorrjsBauarorum,a:c.uf$ad,capiantur,D.
l>,h2cucrba,PolonicePloc2icza. ^j6.5'4.poft,poiituuariant,diftingue,6<:i,.(icut&inca:te"
ris huius generis pifcibus.In omnibus etiam linea illa a branchijs ad caudam fere retSa eft.In om.
nibus multum coerulei,pr:efertim circa caput,apparet. Deinde , eodem uerfu, pro his uerbis;
Dentes nonhabetjfed linguam afperam.L.Pro dentibus labra utrincp modice exafperatur,quod
tatSuiinferto digito)magis quam uifu apparet.locus etiam lingu* , limae inftar afperiufculus eft,
Inlabrofuperiori utrinqj eminent ceu puniSa qutedam folida,fiueanguli:in Albulis non item.

Pag. 59 ,in icone defydcratur pinnula extremi dorfi.fquama: etiam addi debuerant,&i linea a>
liter notari, f 4o.5.Pro his uerbistHinc equidem coniecerim, &c. ufque ad, garum purius, L.
Hinc apparet garum purius, &:c. f yj.i6.proquibufdami,.aliquot, ^ j’9,i4.L.'7fi4B.
yj.L.Nos de fingulisiflis in Glauco. fyS.yi.inlemmate, L. D E eisdem. f98.6o.proio
tergore L.tergo. f io5.4i.antea E.alibi. f lo^.^X-L.Darhatumdupltx-.nempemaculofum.utlfiriema
culxiterciumimierie&flauum. ^ io7.i5,L.AIelli. f loS.i.Marginiadfcribe C.literam. ^145.14.

V. E ANCHV s. Vide in Corollario de Mugile labeone. ^ i45-,5iD.h£EC uerba, Parma Illyrice,
f jyi.yS.L.iicutialibidocuimus. f lyy. iS.L.Dercylus, f lyS.y.L.wtMiySt/j/. f 161.14. qui
uerfus incipit [Aelianus,] abundat hic uerfus,cum fcquentibus quatuor. Omnia enim mox bre-
uius in Corollario exponuntur, f i68.i7.L.Cancri(inquit Ariftot.4.i/.dePartib.animalium)fii
periorem fui forcipis partem mouent, non inferiorem, habentenimpromanu forcipem, illum
utique utilem ad capiendum non ad mordendum,forcipem eOe oportet, f 100.97 u 'mmviui
f 118.11. Pro,Qu£ercndum an idem Sic. L.Idem eft qui iKiitt/TKuHtr/efc, f 1C9. 14. cap. 17.
E.cap.ii. fi7i.y9-<upcrioribusD. f 5<>J-^6.l..Minims,nonrotundtc. Etmox,Minutaet
longa-, f- 5io.i8.D.liacuerba,nonre(Se. f J5J.3:y-P°ftappa>-et;L.idferua.aiadde2inzibere<:^*
chalcanthum, pares iingulorum portiones, ;4i.J'5'-l^-gcnereH.a.pag.i78. «■T4T.6.L onv
ehem. ^ 54y.ii.L.n&5y. f 548.8.L.a uitSe fui ui(So(id eft,ab alio, qui inferior iit illoquem ip
feumcerefoletautpoteft)uincitur. f i8.prohisuerbis,utquidam &c. ufqjad,habef L Athe.
naus Et alibi: C JS-^-^-Pro his uerbfeSed Figon Sic.ufcp ad,facit:L.De pifcc Figon Italice di
dio, plura leges mfra m Corollario de Hepato. f jy4.14.Pro his uerbis, Circa opmsfine, 6dc,
ulcp ad Kentmani.Lo Circa operias finem de utrocp plura dicemus , SCicones exhibebimus, unde
neutru eiiecoracmu apparebit,fed IKrtr^^piTcem (de quo etiam mfra leges, pag zrS ) coenatS
cypnno.-JiubueroCapitonifl. q jy9...L.Drdincu% f 566.jj.E.marinum, J4.L. ©yl5,cn=
de -n* ' eft caput, f J67.48 Et cybia uet.6dc.ufq; ad ji.dele. 8d pro ijstdfcribl Vi- .

de8dahamThunnoa. yj.proS.IegeP.SdinfinelineaA.interPaiTercs. rj71.11. modo nra.^*

ea qua conceditur magnitudine,euadcrcpoLt.
VtdemframCyprimlatiCorollarioE. 4i.Parca E.Carpa. fj78.^L.finemeliorem exhibitu
^ foete cognatum: Dele htec uerba.Sd mox u que exhibebimus ad finem

hiftoria Turdorum. € 4^-tnhneisi6.8ii7.D.hacuerba:uideinE.elemcnto. r457 10 poli
idem,claudeparenthefin; &D.fequetia uerba,DeRupurnofentiens puto) ij.D. hac uerba*^ cu
iufcunquepifcis,8(:poftfidumA.quah'sminfumatisuidetur, f'444. 50.L tillo Caa-?!-?

poft,poftridie nota geminum pundium 6d L.legit enim uu Rqpentia rcttiht)^r^«'

rATs'i'6"nt ' C4y6.yS4lp’

f-4yS.46.potius D. 47.pro his uerb.s:^ quibus hyamam quoque differre ofendem us fcfH I'

dehyamanonitem.VidemfraelementoH. «■4y9.<4.poft,contenderim, Egn7pundum «
^46y-7.AthemeusE.Athenienfis. ^434 99 E 5^1”:
SCI. fj^S7.Duos^t, mos uerfus D. f 488.i.L.Canadellam, f yi7.6o.inman?fneE iTh -
cap , ^yii..y.L.Thunno. Ji.VerbaparenthefiinclufaD. VyL.ii" ^rm f *

n.a Dellonuianominat.non.pla harentphiyganxfdphrygana ipfirum r/«c/)\ ycc 54 HauSdfan^ff?
ftt,&c.Dufqueadafplene. ^ Sfi,.44.profoniL.nmirum. ryEy.ladmeD
te Idcm,figna notam parenthefis,quam claudes rcquentelinea,poktpneibnt ^ ad ‘T a-
etramaltbimemmitAlbcrtus,libris Hiiloria: can fc nbi ^ „'i>“PPC)lant.ar addes lEiufde

putans,imperiteaplynasenimha:rerepuiD,utreh'quasfpongifs'' Sdedef^^

Gemma maris alicubi &c.ufcl; ad G. Gemma re-ri 60 » L, Dcmdedelebis hateuerba:
«.iI/tiA.(..«iiWlegerim;quoniam«ixn8slrxfeq„C^^^^

refert

N

Emendanda.

refeit,gemfnumpun<Sum nota, & claude parenthcfin. J4.poft)7«<coft d. punflum. f igj.ip,
pod.fiore.clau^eparenthefln. f 75o.!9.i,.9«Ab*. delubro. ^747. ij. L. ud hunc,

uelfimilem.auteiufdcm.Kc. f 75:j.y4.m margine adfcriber. f 7yy.f9. Cadamufti. ^768,

10. pro Puto etiam &c.i,.dsp*>i»{(t etiam idem genus animalium a Grsecis uocantur,8c;c, ^791.

^I" 794.55'.atquc A.Cma/ifftjUejKe) ^ixit&isASyiditur conchylia, iMtntUmimdUdi
cire:planos uiro piJces,proJtracos & cuhames,non edam iacincest^uan^uam&hocfhrce defendi foterat.)^Si6i

11. D.hsc uerba,quac in exhibitis, aic.ufij ad funt. f 841. 4. Quae ad icones binas Phoxinorum
fcripia funt , fic 1,. Omnino inuerfac funt figura a Rondeletij pitSore. nam figuram Rofe, 3Cc.
^S4j.ij.Rubeni L.Rutili. ^ 844.yi,Pro uerbis parenthcfi interceptis Qcl, (cuius paulo ante

10 in nomine 3ticmlm3 meminimus;) f 84f.49.l..pars. f 864.i7.L.Vfi/3M(i. fl'867.9.margi.
niadfcribeH.a. ^ S7S.4<i.il\munmr, A.(.malim,induntur,) «|[88o.jo,n»7<M A.Com/™ FM^oi) ^88(.
8. Abundam hac.uerba,Pro mufca igitur in difticho Eobani Centipedam pone , & uiceris infe
nities. f88j.ya.pro alicubi.L.in Sermone Menelai ac Protei, f 893.10. nominat. A. C^uod fi
legas paroxy tonum, mafculinum erit atSiua fignificationis, a retSo ojmto , ut xf/ns : 5C

fic equidem legere malim, quanquara 4<rF(«n(' fcemininum obftare uidetur. f 9o4.pagina nu
merus boc loco fic eft lignandus, f 9iy.4;. Aegineta A.Iib.j.ca.jS. Etmoxyi.ucrba Aegine.
ta D. f 9i7.4i.pro,Diphilo L.Mnefitheo. f 9511.^9. L. rubeta ipecies, eademcp ambigua fit.
f 95;j.44.uiridem A.(aiunt) f 9f6.ji.hacuerba,defendipoteftD. f 98i.yi.i‘o«ft»Ktiitr&c.om/ti
tantur hac.melius enim e Saluiani libro explicantur in fine B. f 99^.15-. poft D.in margine pun
jo (Sumflgna.&aliudpoftE. f 1048. 46.D.hacuerba. quanqiiamfiraterhac aliud nihil addidit,
f io9}.6.L.abuti pro genere: fpeciesuerd fignificareadietSisdifferentrjs. yi. cate.

rosA.pedes. f iiij.io.L.quidam. f iii4.yi.proalibi,L.albi. f iiiy. 19. L. rotundas, f 1154*
i},\oa%ins,A.{Hippopouiiimdixerit,*ut»li«dcognatumanmal,') f uio.li.in Rheno circa Sic.D.uli
que ad audio.

FINIS.

Q.Q. s

1294 Epiftola

GVILIELMVS TVRNERVS

ANGLVS MEDICVS. CONRADO

G E S N E R O 5. P. D.

Hxiitf efijlok jutedum hic omiji, fili locis commode poni potuerunt : quo-

rum utro um cum ticciperem,imprejjx erunt hiflorix, de ijs Tumeri fcriptu^tan-
pam Taralipomemt, huc retuli. i.

ioled.

Quit.

jOtomhm.

gloiiiibcr.

«ISit.

upiacc.

Cithsnu.

ttSei.

ein ©anlJling.

^hocxna.

po:per&.

A c T V S tandem libellum tuum,(qiio Halieutica Ouidtj,8^ e Plinio Aquatilium
catalogum interpretaris Si emendas, Si Germanica atque Anglica nominarecen»
fes,)nefcioanmaioricum auiditateaututilitate,fi'ne ullafercintermifsione.perle»
gerim. Multum enim per ipfum in hiftoriapiicium me profecifle fateor. C^uade
caufa,cum innumeris alijs philofophiac,6i medicinae fludiofis , ingentes habeo ti-
bi gratias, SC perpetuam tibi mentis Si corporis fanitatem precor. Sed bene tan=
tum tibi precando,honefti uiri & benefici) accepti memoris, oiRcio non fatis perfungor,nili quo
animi mei erga te gratitudinem teftificer , aliquid tibi beneficioli protinus infuper contulero.
Illudautem, aliqua ex parte, mihi facere uidebortfipifciumaliquot mihi notorum nomina Bri= i»
tannica,Si deferiptionestibi communicauero quid de eis, quxiamad maiora uelutipra-ltia
dens confcripferis,fentiam, meam tibi fententiam aperuero. Ne igitur pratfando tempus inuti-
liter teram,iem ipfam ilatim aggredior.

Etiam atque etiam nunc tibi uidendum cenfeo, ne illi, qui Soleam , Scollam interpretantur,
fua ignorantia tibi imponant , Solea enim ,,ut optime nofti , a limilitudine plantae humani pe-
dis,lubugloffusabubulslinguaefimilitudine nomen habet. Porro pifeis qui a Germanis mari-
timis ©$ell aut ©c|)uU nuncupatur , ab Anglis 4 pl4ce , a Flandris ein pl4tbice, nullam ne-
que cum humani pedis planta,nec cum ulla lingua fimilitudinem habet. Proinde Solea, fiue Bu
gloifus , qui a Germanis inferioribus nominatur ein Cuneje , a noftris 4 ©ole , non poteft eHe
ein ©c^oll flue Schulla, (ut quidam interpretantur,)quura Schullam PalTerem elTe conliet,non t, •
Soleam. Quanquamtuctiam ab Anglo quopiam non fatis diligenterin hiftoria pifeium uer-
fato,ut fufpicor, edodus, libelli tui folio loO.Buttum Anglis & Flandris Paiferem fignificare do
CCS. Verum errauit , guifquis ille fuerit , qui te hoc docuit. Nam licet in nominibus compofltis
Butti nomen non raro a Germanis mutuati fumustut in C^nrbut, Sf in alijs limilibus , qute me-
moria mee in prafentia non occurruntiin Meridionali tamen Britannici maris littore,[«rpetuo
Rhombum marinum uocamus 4fl«un&ec,&: flutliatilema frefbwdtcr j?l«unbet%t eun-
dem pifcem in Septentrionali littore perpetuo fliige uocamus. PalTerem uerd per totam An-
gliam4Pl4Ce nominamus.

Angli indicant etiam PalTeres efle Rhombis multo candidiores,quodan Ouidius in fequen
tidiftichoconfirmet,necne;penesteiudiciumefto. ^ ,

Fulgentes Solea candore,^ concolor illis ^

Pafrer,&: Adriaco mirandus littore Rhombus,
lam quoniam in mentionem pifeium huius generis incidimus : libet pifcem tibi obiter de-
feribere, qui mihi apud Galenum Citharus efle uidetur. is Rhombo minimo fimilis eft, fed can-
didio^ circacaudam.&fummasoras^ua pifcem totum ambiunt, rubefeit, AbAnglisuoca-
tur494b,a Frifijs Orientalibus eiit ©4t»blm3. Saporis eftnoniniucundi, utcunque apud
Londinemes in paruo precio habeatur. ^

Phoc^nam quam Angli in Norchumbria,ubi ego primos edidi uagitus, uocant 4 powcfe*
m Orientali Frifla, in qua ad integrum degi quadriennium, quo tempore duas integras emi pho
catnes;&: empta^ certioris cognitionis catifa, dilTepi , fcio uocari ein Verum an ita e.

quoqueabalqs Germanis maritimis nominetur nec ne, &: an hoc nominis alti. Balena tribuant ’
etiam nec ne, incertus fum. ^

fJinL

Onosi
a Spabboi,

Quoniam de generibus Alinorum in libro tuo, crebra fit mentio, Sf ab illis, quos citas incer
ta fubinde pro certis referuntur gratum imprimis officium me hominem ad littus Brittanici ma-
risnatum,tibi Mediterraneo & pene alpmo,fadurum indico, fiiqute de Alinorum generibus
obferuaui,tibi communicauero. gcntimui

inueniuntur, quorum alterum aflnus • alte,
rum orio-K©- K afellus , a ppellatur. Dorion enim onon ab onifco,diftinguit : Athensus & Plini-
us etiam duo facnmt afellorum genera. Totme nouilTe puto , quai ueteTum defcriptionibus con
. quiab Anglis uocatur 4n 4^4bbet, a Germa. 6.

©Via« «« Caro huius crafsior &dmior eft carne VulVt^^apud FrVms OrT-

entales.

G. Tumeri .

1295*

entates , ubi mare ualde lirnofiim K uadofum eft, febres excitare creditur. Verum in mari
Northumbrico,quod ualde profundum, undofum & clarum eft, pifcis &cis eft innocens. Oni= omfcos.
fcon flue Afellum, pifcem efle cenfeo , quem Angli uocancd : Frifij Orientales non „

ultra fpithamen longum cin (54^,ubi adoleuerit em UDitlm^. V ulgus ibi Latine loquendum, eui 0.i^
uocat Gemmam maris. Pifcem eundem Angli Occidui , poftquam exiccatus fuerit , uocant 4 SSitUna.

a duritie cornu damae mafculi, quem Cmpliciter buckum uocamus, utj caprum mas
fculum fiue hircum nominamus 4 gotebuct. Ad hoc genus pertinere puto pifcem, quem noftra
littora nominant 4 (04rlmg,autcut puto reditus) 4 ^crelmg. Is forfan eft, qui Bellonio Mars oWatlins.
langus dicitur. Rarus eft apud nos pifcis, cum Vuhitingo tamen, multorum iudicio, carnis bo»
nitate certare poteft, Vuhitingorumper totam Northumbriamtantafuit.mepuero, copia, ut
facpe lo. adultos nummo Henriciano , qui quatuor Heidelburgenfes ualet nummulos , emptos
uiderim. Hunc pifcem omnes gentes £d iudicant 2d fentiunt effe faluberrimum.

Prster haic genera qute ueterum feriptis nobilitantur , alia adhuc fuperfunt quinque Afinos A/u^ain* Afi
rum genera , fi qua fides recentioribus feriptoribus fit adhibenda. Horum primum genus eft, mrum gmera.
(Tlillomo nimirum ) uentricofus ille pifcis, cui in labro inferiori, barbula eft. Hunc Angli Boreales
uocant 4lKelitig,Meridionales 4 C«b> Occidentales 4 (Oelmcl. Frifij Orientales eitlC4bbe» uXcling,
ler» , Rheni accolae falfum , cin jBeUicj). Huius fobolcm non uocant (Subbcn, ut quidam refe=
runt. Nam ideo rarior eft praeda, quod maxima ex parte in mari profundiori , 'SC non in littore,
ut Afelli tenelli, degat. Si barbatus Afinus, fit quatuor pedes longus ( multo enim longior rcpc>

»6 ritur) caput tjuod ualde crafliim eft, magnopere tamen a diuitibus, propter fuauitatem faporis,
expetitum , a fummo roftro ad extremas ufque branchias , ad longitudinem pedis unius exten»
ditur. Ventrem habetimpenfe prominentem , dorfum C fi fic loqui liceat) latum dd craftlim: It
nea alba a capite ufque ad caudam per medium pifcem intercurfat. Ventriculum habetlongum
bdinfigniter capacem, quem Northumbrienfes meiuocant 4 ©UtpaBe. Veficulam quandam
ouis refertirsimam,ijdem BclBc , hoc eft tefticulos nominant, Folliculum uerd glutinofum unde
ichthyocolla conficitur , ijdem nominant 4 foimb. Multi non indotSi palati hunc ceteris omnt
bus partibus huius pifcis longe pratferunt.

Secundum genus ab infigni nigrore tergoris noftri nominant 4 C'a!cfifl)e. Nobishiepere^
grinus non eft,ut feribit Bellonius,fed lippis tonforibus ita notus, ut Delia non fit canibus no„ ^ ’

Jo tior. Idem non eft Afinorum mhTsimuSjUt alius fcribic, fed recens^ captus , tam iiicundi fapons
eftj ut cum Vuhycingo 8C Merlmgo propemodum certare pofsit. Ego Haddoko , fi quid meo
palato tribuendum fit, multum praefero. V erum non diiHteor , quin Carbonarius ille exiccatus,
omnem faporis fui gratiam amittat ♦ Qiiare ex eorum pifcium albo efie crediderim , de qui=»
bus Plautus ad hunc modum loquutus eft: QiiafipiTcis, itidem eft amator lena, nequam ni^
fi recens. _ _ .

Tertium genus Afim' uocamus (e.fnhacdidJione non aliter atque inpIenTque

re Anglicis, ut alij iota, pronunciamus. Nam letl^longum fignificat, unde UngtbCy id eft longi=i
tudo, deducitur.) Hic igitur pifcis a longitudine fua nomen habet. Eft enim reliquis omnibus
Afinorum generibus, longior: primo aipetftu, Afinum barbatum refert, fed multo tenuior
4® longior, capite non ita craffb, nec uentre tam prominente. Caro huius, faporis eftiuciindifa
(imi , dum adhuc recens eft. Cutis illi denfa eft fi(f glutinofa. Quare pojft cotftionem glutmo»
fus humor in patinis reperitur, qui ab artis popinarisc magiftris gelu, aut gelatinum appel=
latur*

Quartum genus nufquamm tota Anglia,nifiin Northumbriauidi, ubi4 Oblyrt^appeU
latur. Pifcis eft Haddoko multo maior, fed Coddo multo minor, forma Coddum dC fapore Lcn
gum, nifi me mea fallat memorta,refert. In littore Northumbrico prope oppidum Beduel,in co
pia multo maxima capitur.

Quintum genus in noftro marf nunquam cernitur, fed in illo quod Galliam rcfpicit , pifcis
eft ualde frequens, ^^^4^4 uocatur. Forma pifcis,hoc eft longitudine 8^ tenuitate, ad Lengi fimi
litudinem fere accedit, colore fapore Coddum, utcunc^ exprimit. Hxcquae iamfcripfi,non
ex aliorum relatu didici,fed prasfens uidens 6C contredlans.

Sed iam inueftigandiim eft, quis nam pifrium. Gobio marinus fit, 'e cuius cognitione in
fluuiatilis cognitionem peruenire facilius pofsimus. Duo tantum Gobionum genera ( quod
reperirc poflum) Ariftoteles ftatiiit. Alterum obiter tantum attingens. Gobionem paruum. Gobiorum
dC ignobilem uocat, eundem terram fubire tradit, dC Apuam gobitim gignere. Non au» i*
tem ex Apua , ut male in translatione Theodori habetur , gignitur , fed Apuam gignit. Hoc
genus Gobionis , nifi coniecflura fallar, eft lictoralis pifciculus , quem Northumbricnfes,Cum=>
brienfes 8C Caletienfes uocant 4 04nbclc. pifciculus eft albus , tenuis , capite pufillo , forma a ©«wfcde.
aliqua exparte Anguillam referens. Et licet <pcu/^®' ab Ariftotele dicatur, non eft tamen o-
^0 mnino iniucundi faporis . Nunquam aut raro extra arenam , in qua poft r-eceftum maris ad
ciufdem ufque reditum , delitefcit , conipici poteft. Et ad hunc modum a noftratibus capitur.

129^

Epiftola

fjtcrum.

SMeita,

ni].

Recedente man,utriufcp fexus luucntus ad littus fe confert, 8^ falcibus denticulatis, qiiibus fe
getes demetuntur, exharena pifciculosin magna copia eruit,

‘ Nobile illud & tantopere a prifcis fcriptoribus decantatum aireru gemis, Angloru efle fmelta
puto.Eft era Smclta noftra pifcis litteralis, gregatilis, K circa littora parit.K in fltiuios fubit, ubi
pingiiefcit.Nccperpettio in flutiijs degit.Nam uere tantum , quo tempore copia longe omnium
maxima, ultra Londinum , ad Kewam iifcp dC Brcntfordam aduerfo flumine natitat. Raro , aut
nunquam ultra fpithames longitudinem excrefcit.CiuKomnia,quB Ariftoteles fuo gobioni trt
buat,&; nec magnitudo quam Galenus ab eo requirit , nec carnis bonitas defit ; non uideor mihi
temere iudicare Smcliamnoftram Ariftotclis elTe Gobionem.

QoUoji.Aufa^ Porro huienon efl difsimilis pifciculus ille fluuiatilis , quem nos uocamus « (Snb^iou, uos '®

CilllKtelslm^, inferiores Germani prope Coloniam em(Bltuhm/«ticrcm(5num. Siliceret
ex nominibus regionum uariarum argumentum ducere,(quod aliqui hodie frequenter faciunt)
concluderem ex tot nominibus,reliquiasantiquas Latinitatis adhucrctinentibus,noflram gud-
gioncmcfreAuroni)gobionemfluuiatiIem.PifcicuUisi!le,qucmtuCK)]rclGcrmanicc uocas,ut
rec"fc diuina{li,ab Orientalibus Germanis uocatur cif) ©run&lm^.Nam Stickhufac in Orienta-
li Friira,noftra gudgioua uocatur cin (Stuttblin*

lochimirim. Eftapud Anglosinlittore Cumbrico pifciculus locha nofirattamfimilis, quam ficus ficui,

0 ©unttng in aut otium ouo,nifi quod quum locha fit fluuiatilis, hic iit marinus: & hic paulo uirtdior & macu-

lis magis refperftis. Poft maris recc{rum,in cius rcliqutjs, fub lapidibus delitefcit. Qiiibus motis ^
fiatim exilit,utbcitus,5i a pueris capitur. Hican fit aliqua fpccies gobionis uiridis necne, non
pronuncio , fed :a!ijs conietSandum relinquo : hoc enim uarijs decaufis afleuerare non audeo,
Cumbrienfes iiocantpifceni illum etiam a

Truttarum in Angliaduo genera reperiuntiir. Alterum quod Aufonij Salar eft, a Nor-
o55nratroiit. thumbrienfibus meis uocatur 4i53uriltr«ttt. Adhoegenus alia fpccies referri poteft Tnitta il-
«lailtrfaiisjt.la, qiiat uocatur 4rt2tll^rf(tllj()t. Hic pifcis, altero (ptam alter fupericr) uentretragis prominulo
efl, & per omnia craflior , & maxima ex parte ut alter in Jocis uadofis. Si non ita profundis; ita
iftc,in profundioribus torrentium & fluuiorumlocis, fub alnorum radicibus , quae ad ripas flu-
iiiorum nafcuntur interdiu delitefcit. Atque ideo ab alno , quae noftra lingua uocatur 2ll6ci: aut
2lllcr,nomenfibiforticuseft.

Alterum Truts genus in Northumbria uocamus 4!25untt-«Ut,hoceft, Tnitam taurinam,
ab infigni magnitudine , qua alias Trutas fuperat. cubito enim aliquando longior reperitur.
Crafsiorcft Salmone, pro ratione fiiae magnitudinis, fed capite, fircefte memini, brcuicri. Ca-
ro eft, ( quam ) Salmonis multo ficcior , friabilior, 6c multorum palatis gratior’ Accepi eun-
dem^ in alijs Britannitc prouincijs uocari 4 CSr4)> tr«Ut, Sf in alijs 4 SEutf. Eft &: in Anglia pi.
fcis a Trutarum forma non multum abludens , quem a colore cinereo uocamus 4 ® r4V’I»l1rf.
Eundem audio alicubi .Oltibcr nominari . Idem, nili fallor, pifcis eft, quem uos uocatis cttt
2lcf4).

Gurnardonim habemus duo genera , quorum alterum quod cinerei fere coloris eft in oc-
ciduis dC meridionalibus Anglia: prouincijs appellatur ftmpliciter 4 <Surn4r5>, apud Bo.+*
«sw,;suniait>realesAnglos aSiar(Smnati>. Alterum genus, quod rubrum eft, a Meridionalibus no.

Aquilonalibus 4 rc&e <Sutn4rbc. In littore Orientali Anglite,
mebe®»™» utm Eirexia,hoc eft Orientali Saxonia , & Norfolcia & Sudfolcia, fleri poteft, ut Gurnar-
toeuliamar Cut« appelletur at in alijs omnibus Anglis prouincijs nomen hoc prorfus ignotumeft.

l°<^“<*ammaf‘namniirquam audiuiuocatam4fcercui8,fedpcrpetii04iobjTcr.

Eft alius huius generis pifcis in Northumbrico mari nufquam uifus , fcd in Occiduo fre-
olciig »i(ict. quens, qui uocatur 4loil34itjlcf. cornicula habet, cubito fubinde longiora.

Pobpiw. Po>yP“s a pifcatoribus, qui VetSam infulam incolunt, uocatur 4 eeur Ciltfcl InPorr.
Sr“'- confpedus eft, que^ pifcatorcs^^uocam “L

a|o:c07?unef.

Mrrula.

A ^ttUtroui,

ircuti
(I @furf.
a ©raplyttg.

Giirnardi.
fl ©urnarb.

fhoxinut.

Apua.

Ict.

Merulam in httore Occiduo me uidilTc puto, hanc pifcatores illic uocabant 4 Coof cflfbe
Qiii rogati nomims caufam , refponderimt hinc hoc nominis elfe confccutam , quod Lutar um

nem controuerfiam ficMenonias noftras nunauam in ' fl"

Apua qute a Cantabrigenfibus uocatur 4 Spitlyucf , a Londinenftbus , dum recens eft,

rtSptetc,

G. Tumeri. 1297

<t infamata 4 rc&c ©)>t«te,aut 4 ©ptotc^non cft Harcngae foboles, ut quida »

affirmanqfed fuigcneris pifcis.a parente nullo ducens originem.

Araneum Plinij noftri pifcatores uocant 4 qu4 wyucr, hoc eft malam uxorem, nufquam in
Anglia audiui aliter uocari. Araneum marinum alium in FriCa uidi,ita fimilem domefticte j ut aspml
in folamagnitudine a tcrreftri differret. a ijun aiiua-.

Peflinum in Anglia duo fumma genera habemus , quorum maius uocatur 4 ©cullop. mi- mar.

nus uerd nominatur prope Pordandiam 4 £«6, a forma galUnacei capitis , quam pifcis apertus pfjjf ’
exhibet. Sub hoc genere continetur pedJimcuIus ille per omnia littora ft equcns,£«tlc,id eft ga! a
lulus,pertotam AngliamditSus. Concha quampropedluncuIoBclloniusoftendit,nonpero.‘'S'‘>t- '

IO mniapetffunculi nomen meretur, quod flrigiles SiftriasnonretSas pecffinis more, fed tranfuer.
fas habeat. A pectunculorum tamen generibus non omnino feparo.

Hatc funt docSifsime Gefnere,quat omnibus auxilijs commentariorum meorum deffitutus,
fola adiuuante memoria, de biftoria pifeium colligere in praefentia potui. Qiite fi boni conlitlue.
ris.quicquidmihi huius generis obtigerit, haudgrauatim tibi communicabo. Vale, Vuifsen.
burgi, Calendis Nouembrls,anno i f y 7,

V I

ET SOLI
DEO DEORVM,

REGI REGVM, O. M,

INEINITO VNDI CLV A Ci.V E,

I N C O M P A R A B I H, CONDITORI,

MOTORI, CONSERVATORI, PRIMO ET
V1.TIMO, PER VERBVM SPIRITv'm Q^V E

SVVM, RERVML VNIVERSARVM ET SINGVEA.
RVM: Q.V a S OMNES PROPTER HOMINEM, HVNC VB
RO PROPTER SEIPSVH, CREAVIT: EAVS OM.
NIS, HONOR ET GEORIA, IN OMNE AE.

VVH; A PIIS ET SANCTIS ANIMIS, HI
RABIRIA EIVS OPERA CONTEM
PEANTIBVS, PRO THVRE,

PRO VICTIMIS,

O P F E R A.

T V R,

*