EMINENTISSIMO P R I N C I P I FRANCISCO GARDINALI BARBERINO ' S R E VICECANCELLARIO lO. BAPTISTA FERRARIVS F: ON eft mihi cum Veronenfi Poe- ta deliberandum , cui donare de- beam ab inculta fcriptione inamoe- num,a florido argumentolepidum meum volumen. Cur enim Flores Apibus deberi dubitem ? Et verd virtutestuse,Princeps Eminentifsime^ mihi bene- a z fic» ficae, nouoque more mellificae fuerunt Apes^j quae Floribus meis non adem_eruntmel;fedaddi(Ierunt ; Melleumcerte^jfuauifsimoque digrium Principe be- neficium contuiifti^dum Flores meos qualefcunque fic amafti j vt &ofFiciose mihi animos feceris ad o- pus floreum jiribendumj, cScliberaliter opes fufiece- ris ad euulgandum . Qupd fi euulgatum perhu- maniter probaueris j quidni jfperem omnibuspla- citurum^ quod humanitas tua condiuerit ? Accipo igitur, qua me prouocafti benignitate^,meam hanc tuameritacolentem Florumculturam. Quanquam illam tibi iam donare nori poflum^ qua? tot nomini- bustua eft. Vale-?.; AMIGO FLOR VM LE CTORIf Vdica tandem Flora intienta eji ^ ^u^ mores non inqmnet , fed flores ani^ mo pulqhriiis > . qudm filg , infeminet _ :^ Fiorum) inqmm) Cultura e prju^ti^^ hortorum latehris in pMicd dijiiplir*' n^e lucem exiftit 3 Vt floridas curas in ^erumnoja mor- talitate feltciter ferat ad ingenuce mejfem vherem^ TJoluptatis . ^uamohrem illa in ipf huius operis fl<^rei veftihulo non folum hortenfta prdmonBrat ar^ nia ^inuitatque facilem ad lahorem ; v^rumetianu^ fru£iu,m lahoris ampUjfiipum pollicetur 3 quatuor Videltcet anni partes amcenitate perpetua ^ernan- tesy(^ perenni vicijfitudme modo iuuenem^ modo fe- nem 3 hoc ejt bifrontem annum omnium temporum florthus coronatum . ""Neque Ver& in hortenfts ruoU- mtnis primo tantum adttu^fedin fe?ietralihus quoque adyptis lepide ptEta fpeEiacula exhihereplacuit y qjty ad hilarandam legentis patientiam decenter interft- tas amtcas ftorum fahellas comminifcente me^atten- tiontsmira conctltatrix^i^ j^fcio melior geftum age- ret ptEiura , Bt fane tam graphico t^rtiftcio jff^ nohiltjjimi piElores ; qjt non picl.iter argute defcriptas lineis fdhulas alid hortenfi rei perutiles formac Imeantury^uas *Vna fatis expingere non potuijfet oratio. ^eque mirum Jtt y in Jloreo fvolumine floru ejjigies admodum paucas de- formari, jStenimjCum volumina prope mfnita imprejjis fVifenda floribusyquorum "vnicam vel hifloriamvel me" dicos ujus perfequuntur^in omnium oculos manufq-ypaf ftm incurrant^ego.cjuiflorei cultus nouum omnino a/- mr(ii>mque opus exequererynoflratibus tantum hortts pC" regrinas parum de facie notasflorum plantas expri^ mere fatts habui. Verum qjt Qperisfloreicogmtio conjpe- Bior ftiprdter accurata graphtdis lineamenta , quibus oculipotijfimum erudiuntur^ ea placuit quadripartitio , qua prdcipuart^m ordo partium ipfammo delineatur . Primus igitur Itberjquem exigatflorum cultto apparatu^ edocet.florum notitiam certis notis pr^ehet fecundus : eo- rund.em fatum,^^ educationem tertius tradit:vJumpo- flremus aperit admiranda , qu^ fecretiore artificio perficiuntur.Patet iam expeditus adttus ad Flores CuU turd me£ legendos, Si quid forte horridum Jpinofimqt^e pupiigerit', memineri$ indulgensleSor) fepe cu?rpflorthtiS aculeos geminari « INDEX CAPITVM. L I B R I P R I M I ApparatujbLortenfi . Cap.I. Tlorifer 187 X . Caryophyllorum not alia- rumque confimlium her- harum cultura . 344 XV. Caryophyllorum cultu- ra, 346 XVI. GranadilUcultura, 351 '^Vll,Gefi/iinorum cultu-^ ra, 3 5 2i XVIII. Rofarumcultura^.^^^z XIX. Floridarum Birpium arbo, refcentium cultura, 369 XX» Aquaticorum florum cuU tura^, 372- XXI. Indica Hirpes in hortis Barberinis. 375 L I B R I CLV A R T I. Florum V^u , & Admirandis . I. Fkrum Hru&ura multi- plex. 395^ II. Florum ficcitas viuax > ijerifimile menda- cium . 433 III. Arcana florum cultura.^^i IV. Arbitrariaflorum tempe- Jliuitas , 445 V. InduBi florihus coIg- res, 458 VI. v^r/^" Naturd r/ii- raculum . 46 ^ VII. Emendati , additique flori- husodores, 5^3 VI II. Mutat<£ florum for- m(8, 5 0 J$ MVTIVS VITELLESCVS S O C I E T A T I S I E S V PRAEPOSITVS GENERALIS. CVMFIoram, fiue Florum culturam P. lo. Baptiftae Femrij Societatis noftras tres eiufdem Societatis , quibus id com- mifTum fuit, recognouerint,& in lucem edi poffe probauerintrfa- cultatem concedimus , vt typis mandetur ; fi ita Reuerendifr.D,. Vicefgerenti , & ReuerendiffP. Magiftro Sacri Palatij videbitur- In quorum iidem has litteras manunoftrafubfcripras, di figiP noflro munitas dedimus. Romse 6. Septembris 1652. Miitiu^ Vitellcfcus . Imprimacur, fi placec Reuereudijl P. JVL Sac. Pal. Apoft. A, Tornellim V tcejg, AEmulam hanc ^etermtatts Floram y eruditifflmam non tam florum , quam morum , cb- ingenij culturam d Reuerendijf. P, Nicolao Riccardio Sacri , ^ ApoBolici Palatij Magi^ Jiro iujpds a u iditate fummap erleg i : eamq.public'^ n atam inp en iorum 'vtilitati nonmodo cenfeoyfed innocentem Paradiji voluptatem LeBo^ ribusy ^ immortale Autharis ingenio coronamentum allaturam afjero , fpondeoque • Ex Collegio Romano OBauo Idus Septembres 1632. Hieronymus Petruccius ^ 5 ocietate lefu, Imprimatur. F, "Nicolam 2{iccardms S.P.A,AA,Ordims Pr cx humili, at- que adeo ex humo . Defino tandem aliquando prono inj hortenfem terram vultu vel pr^eter naturam brutum ani- mal, vel ante diem filicernium videri . Parce magn^ matris vifcera cultu rufiico profcindere , armis agreftibus VLilnerare ; ne de parentis optime de te merit^ vul- neribus floruIent£e purpurx cruentam voluptatem crudeliter exprimere dicaris . C^Ium fulpice , ad quod naciis, ad quod ereda ftatura tuendum tenen- dumque fadus es . Immortalia fidera caducis flo- fculis pra^fer , aut eadem efle cdi flores exiftimato noftratibus amaranthisdiuturniores. ^Sedfruftra.^ A z contra Jpparatm Hortenjls qifiQtrai^i^reniiem tiitimur: fruftra ingenidfelufita- mur . Enimuero Ant^us fum , licet gigas non fim : Guod ex^imd teft^Mncaflu^lfalttS^ cielum ve- getior, atque altiorallurgo : per ilores enim ad ge- melij florum fidera congryenteis moJliterqi^e tran~ {ittir .^ Quare^ a- floribiis afflata mihi benefica mens eft , vt vniuerf^ hominum nationi floridam ad cx- lum viam aperiam> fiue Vt fforiferi horti fliauifTime [u^lTou^m laboriofam culturam / qui recenter nata plurimos " quidem cultores induitrios ^ nuHum tamen adhuc minutiores cur^e nafla fcriptorem eft^ primus edo- ceam : ne mihi vni ferere : mihi vni metere arguar. Sic pr<^terea mecum ipfe floridi cultor Lycei philo- Hoarnc in- fophabar > ex ingenuis mortalitatis oblediamentis horieftius efle nullum , quam quod ex florum cura cWlttirWtjuepeixipitur. Vi enim procreatam,^ ve- lut irifantem humanitateril hortus voluptatis inter floreaincunablila excepit : vc erga flores amorem a vetuftiffimis incunabilis traheremus . Ipfumquoq. human.T fehcitatis diuinum domicihum peregrino Paradifi nomine hortum redolet . Quin etiam, cx- leftis amcenitatis adumbrat^e ac rudes imagines, ■tef rena viridaria tum veteri > ttrm recenci cTtato principes viros ad Ipecioftm fui cultioneni inhala- tcT fuauitatis illecebra inuitarunt . Non eft cur auri- ^iu^^PaTf!^^^ recentiaexempla, qu^e oculis quoti- die vfarpanlus . Veterum ahqua non ab aQ)ed:u -modo , fed a memoria etiam remociffima comme- moran- Ijihefh-imm * j nioraiido videamus . Verum ne Romaj^ laiidunij omnium fertiliifima in vrbe> externa decara demi- remur> omitto plaufibili inuento hdrtenfia rura ci- iiitate donantem > interque flores fuauiter philofo- phari docentem Epicurum : pra?tereo Reo;es Ado- ^^tn.mt.h:f maem;& Aicmoum regaiuim mter cux-arum Ipinas horcorum fliorido ftudio beatos y nec tam aculeaco in folicitas pundliones auro y cjuam explicaco in ar- ridens blandimencum fllore coronandos : taceo Re- ginam Semiramidem in penfilis viridarij prascelfb miraculo , quam in regia? fella? humiliore faftigio magis fuipiciendam : parco narrare Perfarum Re- ^nher c.f. gum ^dibushortos, quos ilh Paradifos vocabant , 2r/rr.r>f fuifle coniundos.vt Regibus ipfis florum cura fem- it*i.pou.iib,9. per hajreret : non dico pretiofiffim.T cexturcTauclio- rem Actalum a Regni adminiftratione ad hortuh i»^?'».^'^'3<5 tranfifFe culcuram; quod floream purpuram decen- tiu.S;,quam Accalicam veftem elaboraret : non repe- to centies audicam Cyri vocem apud Lacedc-emo- nium legacum Lyfindrum inter infinita regia? ga- fpedacula fcfe confitofem efle vnice gloriantis ; relinquo denique aureum Hefperidum pomarium^ ne videar aurum illmire mendacio , Vna , miiracu- lorumomnium cheatrum-, Roma olim adolefcens ^^.^^ -y^^^ Reges habuit^ qui moderationi populorum horco- rum culcu proluderenc : ex quorum, numero Tar- quinius non cam fuperbus fuic , quin ad horcenfia-j papauera educanda fefe demittercc . Quanquam->; A 5 iUa 6 Apfarams Hotttnfis illa mcfle ty f atiftice demella , innocenti horco indi- gnum, hoc eft fangainarium filio nuntium remiflt. Quid regno deflorefcente nobilitas Confiilaris > nonne in hortenfi area , quam in fbrenfi arena diu- tius effloruit ? Certe , fi quid Relpublica detrimenti pateretur , auxiliarios Duces^ Imperacorefque pece- bac e villa, quam duodecim eciam cabul^e horcunu appellarunt,qu6d ibi, qui capere arma poffentj ori- rentur. Vt mirandum nemini fic illam diu Rempu- bhcam fteciffe florenciffimam, quae culciilimis hor- tis , quae fbrciffimis culcoribus abundaric : quorum^ aliquis Oracorum flos, vt amoenitatem omnem_, etiam nomine complederetur , ab horco didus eft Horcenfius.Sed vnus inftar omnium pra^dicecur co- lonus , alcerum belh fulmen , Scipio Africanus , qui fummam triumphali glori^ manum a fe tum addi cxiftimaban , cum domicricem AfriccE dexceram in fubigendo Lincerni horculo exercebac . Quid , fi veccires Salluftij , LucuUi, Mecoenacis, ac Crfarum horcos memoria repecamus ? num dubicabimus amoeniffima^ indolispacricios Quirites fuper florum ftudio cum verriante nacura fpeciofb certamine col- lufifle ? Quare Domiciano Ca^fari prxcer aulicum p i&poecicum morem verafic cecinic gratulacio . usiftU\.U6, ^auita derifit Pharios Ademphiticus hortos 5 Vrhis *vt intramt limina prima tm • Qupd igitur femel voce^Lesbium oraculum;,Thep- phraftus Lil^er Primm . 7 phi?afl:us, hoc fepius re ipla docuic gentium Regiria Roma dignam efle homine hbero agriculturaxn-P . Verum adeo non modo fummos , fed infimos quo- que homines amor tangebat hortorum : vt pauper- m», ibti, cula vrbana plebecula Babylonise amoenicacispenfi- le fumpcuofumque miraculum ^mulaca de feneftris olim(quod nofliraseciam a?cacis vulgus vfurpacj hor- cenfia rura fufpenderec. Vrbem orbis epicomen_,, Apud cdin vt nobilis ait Graecus author , plura decora comple- fapfzf/'^^' 6tentem, quam qnx poflent vnico nomine conclu- di , criplici quondam infignicam faiffc accepimus ; ^«^. pout, peruulgaco lcilicet Rom.^C;, robur grcece Ibnancis : «'^»-^'^'*- arcanojVt quidam putant^ Amaryllidis, vel ab amo- re latina orip-ine^vel ab incilibus,quibus Argei olm- ^^^»'**^^'^' pi Romana paius liccata elt^ gr^eca iignincationc-? dedudt^ : facro demum atque in facrificijs vfurpato Anchufe , Iioc efl: Flora?, fiue Florenci^^ vnde facira^» Floralia nominaotur. Vt videlicet vrbs &rerum_, gefl:arum gloria , 62 florum fl:udio florentifliima-j feutia » ipfb eciam nomine floreret ; vtque floribus operam dare Romanum efle gloricmur. Digredere iam,» tempeftiue a Romana vrbanitate ad Africananu barbariem liberrima narratio ; ibi pande Regij Ge- neri penetrales horcos : oftende nobilitate, lapien- tia , integritace Ipedlabilem Antifticem Paulinum^ wSinur tum pr^clare liberum cum vendibili feruitute-5 alienas libertatis redemptor humum fedit , vt olen- ^ium herbarumflorumque munufcula metacjquo- A 4 rum g dpparattis HoYtmfis rum fuauiffimo nexU( &l barbarum Getifqrici ty- ranni animum fibi deuinciat, & fe fuofque captiuos Diocietia- ciues fimul abfoitiat . Quod fi Diocletianum tra-, beatum illud monftrum, ac fceptrigeram furiam_. , ^^"^"^ - abdicato demum , quod niinium diu impotenter , ac tyrannice tenuiffec ^ imperio , culta innocenter olera fic nobilitarunt : vt tam ipfi gloriofiim futu- rum flierit, fi columnaruminfcripta monumento-^ ex Imperatore olitorem pr^edicaflent^ quam fuit ei- :BAun.An- dem probrofum , quodChriftianinominis euerfb- mi to,r, ^^^^^ appellarint : quanto plus glori^ cum led:iffima florum meffe metere credenda eft in hortorum vr^ bano rurecolendo fplendide rufticata nobilitas?Sed ' quid ego mortales hortenfi cultura? deditos admi- Chriau5'e. ror ?Deus ipfe triumphata morte rediuiuus^ atquo tS^ immortalis non in triumphali Regis paludamento^ • fed in fubruftica hortorum culcoris effigie amantif- fim^e fe Magdalenas videndum prasbuit . Et fane ad fempiterag VQluptatis colendos hortos reducem fpe- cies decuit coloni, Nec equidem miror fubagreftis hominis imaigine fefe induifle rediuiuum mortis triumphatorem ^ c^Uque Imperatorem Deiim , qui Cc agreftes florum delicias adamauit^vt ardua Cisli- tum felicitas facili mortalium labore pr^cerpenda in florem campi, liliumque conuallium humili ap- pellatione tranfierit . Quod fi Deo decorum fuit noftrum^ fc florem facere, ^ appellare ; quidni nos pulcherrimas eiusimaginesy flores yidelicet ambi- tiose Liher Primt^s* 9 tiose colamus ? lam non eft mihi qu^rendum , cur i"bet flores idem fuauiffimus planeque floridus Legiflacor agri lilia citra vllum ipforum laborem Salomonis regio culcu ornaciora confiderari iufferic. EorundeiTu enim & vnicus &i prouidus cultor voluic agnofci Deus . Vt flores colere maius humano decus eflo inceUigamus. Fasigicur milii fic abfque leuicatis no- Ffomm cui- ta docere , quod grauiffimis viris, atque adeo ipfi doceTe^ds- Deo pulchrum fuit vfurpare . Huc acceditnonle- comm . orum, cuicur^Enon exercend^elolum ^ veruiTL; cura fapien- eciam cradend^ incicamencum;,feuerioris nempo J'^^^^^"'^*" fapienci^e erga geniale hoc ingenuumque ftudium^ plaufus & pr^EConia . Sed numquam illa gloriofius plaulic , quam , cum erudiciffimi ore Lipfij locuca DeConfiant, in ambiguo reliquic, an fioreshorcus eleganciores ''^*'^*^'*'^* funderec , quam Lipfius loqueretur . Duo hic D"^o scri- pra^ftari a me pofle penitus diffidojac pernego . AI- terum eft , vt omnia colendorum pra^cepta horto- rum perfequar . Quis enim vnquam primus inten- taci operis magifter vniuerfi peruidit , ac pofteris tradendum dodloribus reliquit nihil ? Non fuerit igitur minima! opporcunicatis^&Iaudis pleraque>ac pra^cipua pra^monftraflt . Alcerum , vt omnibus placeam. Nam quis, nifi delirus diffimilium in- ter le ingeniorum, atque etiam diffidentium fen-, tentiarum infinitis mortalibus vnum argumenti^ac- que adeo fcriptionis genus fapidum elTe pofle arbi- trecur ? Sacis igicur haDeo, fi paucis, ijfque fapienci- bus j o Jpparacm Homnjis bus non difpliceam . Non hic opus mihi eft more poecarum e Parnaffi, viridario erudicam auram im- plorare y vc percupida mens amabiles (enfus a fercili alpiracione concipiac : idem enim Zephyrus y qui odoraco haUcu floream cerr^ , ingenioram inlpirac animo focundicacem. Neque Aganippes lymphaci- cam lympham ficio^^vc aridum ad nobilesparciis iur genium irrigecur ; eadera enim horcenfis vnda;,qug teneros cerras fihos ladac ^ inter floreos fracres pudi- cam hanc meam Floram educic, & educac. V^a- leanc Mufe^ mera nomina, non vera numina cano- r^fuperfticionis.Mufirum inftar omnium vna mihi Florum cul- eft.vna placec & ineenua ^ ingeniofi colendi floris turacurFlo- . ^ , .v^v ^ j n J- ra-j . Ars , c[nx decencius a mC;, quam aelioraca pudicicias laude quondam famofi muhercula ^ Flora nomina- tiir . Fi^c igicur dum c^elo non inuida, fed asmula duodecim fiderum illuftri diademace coronacum-* annum fiibinde nafcencium florum perpecuo vere-> mirabiliiis coronac floreum mihi fercum poecica>j lauro pulchriiis intexic ipfius decora^ ipfius leges ad hominum iucundiffimam exercicacionem promul- Ll7?ur Fo g''^^^^^ • Eiufdem ego admonicu floridum argumen- fa , non car- tum fuauitate carminis alioqui condiendum carmi- ni proxima^atque incer flores decencer efflorelcence oracionepercra6lo;qnod recenciumflorum nomina pleraqueperegrinafine obfcura verborum ambage verfu dicere non eft- . Ha^c me M. Caconis^ M. Var- ronis^ Columella?, Palladi; ^ Conftancini Pogonaci fapien- Liher Primus . fapicntiflimi Imperatoris.aliorunique complurium grauiflimorum authorum de re tum ruftica , tum liorcenfi foluce fcribentium nobililfimis exemplis ad hoc idem fcribendi genusimpellit.Ec Conftanti- num quidem Cicis luculenter docuifle monetjC ma- ieftate Imperatoria efle nou hominibus modo ^ ve- riim etiam Jfloribus leges & iura pra^fcribere . Vt hortos colere Cyri exemplo regiunijhorcenfem ar- tem praecipere Conftancini documento Imperato- rium , vtriufque authoricace aureum lceptrum ^ 6e floriferum bipahum tra^are perinde fplendidum efle lateamur . Valeat iam candem ApoIIo , calor capitum fanaticus in fabulolb coUis Heliconij folo apricantium. Tu mihi iplendide fido ApoIIine il- ca"dinahs luftrior, FRANCISCE CARD. BARBERI-^^^ben^^^^^ NE, quafcpientiae, qua gloriae purpurea luce lua- impiontu. uiter incendis animum > vc flores loquar;, VRB A- NIS APIBVS tuis, vt fpero, gratiflimos . Ec quanquam eixcelfa^ indolis naciuis, culciflfiimiq. hor- ti domefticis floribus abundas; non camen dedigna- beris tibi nafcentes Flora; mQX agreftes flofculos li- berali Vrbanitate donare .Nequc fme dedecet re- giam iftam morum facilicacem afummorumRe- gum colloquio , 6c grauiflimarum legacionum ne- gocio reducem incer horridulos horcos meos breue per ocium rufticari . lam vero adueneror, acque in- uoco pra^pocencem Diuinicacis auram^qu^ ficuc in- inuocau, ter casleftis fehcitacis .TCerna vireta florentifl^ima-» Cdi- i i Apparams Hortenjis Cslitum gaudia fcmpeceuentilac^ vt perennent ; fic laGrtenfibus curis hifce meis afpiret , vt felici exituhilarentur . W om cultHr quorum-, nemo vnus rfe vniuerfa abfolucaque , vc nunc vi- gec , florum culcione prxcepic . Fuere quidem per- pauci ex ijs, quos legerim flegiaucem complures) qui remoca qu^edam aut muciJa prascepca hac fu- per re cum accigerinc , incegram mihi ac peram- plam- tradendi culcus horcenfis maceriam rehque- runc. Ego igicur nouis inprascepcis prrfcribendis vciHus occupacus longifTimos indices ab ahjs de- fcribere fuperuacaneum puco . Neque camen eos ingraco filentio diffimulabo , qui nuper ingeniofa^. floridaque fcripcione ipfis decus floribus addide- runc . Sic enim, vc par eft , in lacinis hifce meis hor- tis non vna modo breuiffimorum flofculorum for- ma , fed florenciffimorum quoque ingenioruiru fama vernabic . Prior in horcenfibus meis nouali- bus floridiffimum nomen efFerac , qui fuas pridem-^ paginas florum fcripcione glori^e foecundiffima-j confeuic , Fabius nobihcacis excelficace Columna^, > Pr^ter has erudicionis amoenicace llos^ ieupocius lamin^e lux lumna, miraculum-, quia Columnam florere £acic> feue- riorera videlicec philofophiiE > machemacicie> le- gumque difciplinam blandiffimo florum ftudio coronac . Flore^e fipienci^e pr^cones arguciffimi func pridem euulgaci > breuique vulgandi codices , in quibus , quam in horcis , pulchrius flores nicent, ac liiauius olenc: quia illos oculaciffima , &plane Lyncea feuic erudicio, ac vericatem opacances er- ran- \t 4 Afparams Hortenjis rantium opinionum maios frutices extirpauit. Teftis eft e libris iam edicis cum prior , quinon., minus re^quam nomine Ottobasanos Tlieo- phrafti , aliorumque veterum herbariorum defcri- ptionibus reQ)ondentes plantas gra^c^ lacin^que^ eruditionis momentis prudencer examinat ; turru, pofterior ek^pasis^ quaprcxcer fuperiores aha^ complures minus cognic^ , rariorelque ftirpes no- ftrace fub c^lo nafcences, a prifcis ohm herbarum^ peritis medicis.delcript^e recognofcuntur, & decla- rantur. Teftis, herbariaj rei Anazarbeum oracu- lum;, Dio{corides.6c profuturis ^ manfuris Cokim- nx notis exphcacus , nondum tamen in pubhcum^ iudicium cyporum opera produ(5tus,. Teltes deni- que funt, quas iam eduncur inkicem ad Mexica- narumplancarum, animalium;, i&; metaliicarum-» fodinarum hifloriam notcT;, appendicefque operi peregrino^ ac perucili parcs . Eceum quidem no- nx Hilpania^ thefaurum , fiue opporcunam medi- Kernandus. ^^^^ liiftoriam Fraucifcus Hernandus nouo in Or- Nardus An- bc primarius medicus congeffic ; Nardus Anco- cus'."* ^^^^ Recchus , Hiipani Regis icidem medicusdi- loannesTe- oeific ; loannes Terencius;,pridem incer medicos ad corporum^nunc aucem mcer leiu locios ad anmio- rum perueftigandam falutem apud Sims Lynceus dodillimis nocis locuplecauic ; vniuerfi vero Lyn- cei j acque ipft pr^ecipue Lynceorum princeps Fc- dericus Ccefius e diuturnis tenebris crutam&eru- dicis Liber Pnmm • ditis addit;ament;is , &: liberalibus impenfis , vt pra^- clare legatur , in bono lumine euulgarunt humani- tatis {ux . Scriptor alter a tabio &c ipfe ad fipienti^ latebram peruidendam Lyn ceus , loannes peracu- loannes Fa- tum olentis ingenium de Nardo &Epithymodi- ^"^ * Iputationis Faber, Romanas pra^ftantias medicus , acq. herbarius Pontificius innocenter odoratis plan- tis eruditum conficit aculeum contra lofepnuiru Scaligerum .Defcriptorumfcrie florumproximum floretnomen Tobias Aldini, qui, dum Odoardi ]^^\^' Cardinalis Farnefij medicus Chymicus^ 6«^ Farne- fiani horti pr^feftus rariorum eiufdem horti plan- tarum defcriptionem profert in lucem , ad colenda ^ coronanda iregias pulchritudinis FarneCana Lilia iure peregrinatas efle rariores plantas exteras docec. lam verolcriptione^non eruditione pofl:remusflo- ribus noflrris inferendus eft floridus £ne lcriptor Federicus C^fius, qui genus ^ 6c proauos ^ arque h.x-^ Fedsric.cae reditarium principatum vix fua decora exiftimans ' & omnibonarum difciplinarum genere fic animum illuftrauit , vt erudita perlpicacitate maxime Lyn- ceus Lynceorumomnium dux, ac prope dixerim^ oculus fit ; &:multiformifciencia in perbreues Phy- tofbphicas tabulas coada Mexicanam eandem hi- ftoriam fic fbecundauit , vt pluribusilla ingenij flo- ribus, quam India^ ftirpibus virere videatur. Vfque adeo cultrice fapientia exaratx fragiles pagin^ pe- rennatura? g^pri^ feminarium funt . Supereft i3.au vt AppAratns Bonenfis vc nos quoq. vtilitcr vernaciiras paginas vfque adhuc iiicraftatis M recencibus excolencii floris pr^ecepcio- nibus laudabilicer exaremusr quas tum diucurna_5 mihi expenenciaj cum confulci experienciffimi cul- tores fuppedicarunc . Hortenfis ArchiteEima . CAPFT IJJ. Hortorum | Rinclpio, cui geftic genialis indoles in flo- poiitio. rum culcuram florileri horciaream eligac filubri ca^Io fubdicam fummocamquepro- cul a paludibus, ne coloracos incer floresapeftifenci regionis halicu ipfe culcor morcis coloredecolore- fi'"'/^ • fl^-i^io non aduerfim ^ ne aquofe & perfrigida»» acque adeo inlalubri aura inlpirecur : fi locus fuppe-. rac domefticam , vc affidui yeris felicicace aureum feculum domi habeac, fubie^tumque videat efe- neftris expicSlum floribus paradifum : quoad 'eius fieri poceriC;, peramplam;, ne florea nacio varia 6^ mulciplex angufte habicec: auerfam i icptentrione, vnde gelida pernicies molliilimis terrae jfecibus hyeme inhalatur : conuerfam ad meridiem , cuius tepidi humidique ipiricus clemencer afpirances flo- rum anima^ func . If a ficus amcenicace apfi hprculus Icali^ non concedec^ qu^yfterili Aquilonis irigore Alpinisciauftrisexclufo, adauftraUsc^Ii fercilejm_. tepo- Liher Primm . i j teporcm porreda vnum tota pomarium V^irroni J^^^^rumc Videbatur. Sin autem ficcanea regio humore nuUo, ' '^*'^*** aut parciffimo adiuuatur : horcos ita partiej^is , vi; hibcrno ad meridiem, «ftiuo ad leptentrionenu ^^/^.2)^,, flore Ipatia conferendaconuertas. IlJius enimloci ^*^*^' frigidam auftrinus halitus , prsEferuidam ficcitatem minus oftenta Ibh aquiionaris pofitio temperabit . Pollumus quoque varios pro regionum varietaco villarum Ctus ab idoneis authoribus pr^finicos fic ad hortos rejferre , vr ij ipedlent in fi^igidis locis me- ^UnMi. ridiem , feptentriones in «ftuofis , in temperacis exortum a?quinod:iaIem . Eandem aream ficprar- Pian«ics, tereaprouidus cultor ex^quet ; vtnon a^quiffima., nec perhbrata^ fed exigue prona lenirerque decli^ uis humorem imbrium fuperfluum aho euergat . Apricam vero velinueniat, velefficiat; neimmi- •'^P'^'^'^^^' nens, aut obiecaa opacitas grauius, quam Magni Macedonis vmbra, officiat non doJiari cuipiaiTu Diogenij at dehcato florumpopulo falubriter apri- canti . Vt hortenfes parcus floridam Sc nitidam vica viuanCj amantiffimiparentisfui vitalisfoliscalore citra vmbr^ inuidiam foueancur. Vcfuis horci fide- ribus difcolori luce florencibus c^Ium ftelJiferum-, asmulentur, emulanda cdi decorahbero prolpe- ftu intueancur . Vc colorati pupuJi ex altricis nubis pluuio ladatu viuidum colorem ebibant , aerium-, lac vmbrofa mora ne prohibeto . Vt marinis con- chis auidiiis matucino rori ofcicancia florea concliy- B lia Jjfparatm ffortenjts lia folcidis margaritis asftLimrefrigeraturisperlu- ceant, auarusobex inftillatas opesneintercipito . Sed rorantibus ca:li guttulis , &c antelucan^ fereni- tatis imbre aBftuantium^atque arentium in aprico fi- Aciuairri$iia tis hortorum fatis extingui non poteft . Quare fon- tani liquoris natiua > fiue accerfita perennitas ^ aut non ita profundi,laborio/ique hauftus putealis fbns, aut certecasleftis aquascifterninumconceptaculum fiue intra , fiue propter hortenftm aream fit • vc bi- baculis plantis vel manu illatus , vel iu^ Ipontis hu^ rigura. mor, cum opusfuerit, miniftretur» Adhiecpro loci fitu ea areae figura deligenda/cuius in defigna- tione vel nulla , vel minima fpatij iadura fiat . Siri autem patentiore in agro tuafit optio :pro arbitrio angulatam autrotundam, oblongam aut quadr^v seplmentnm tam deftinabis . Illud veroferuandumeft, vtarea fcpimento claufa , vel claudenda , filongiorguam latior piacet ffiue ea redlis angulis , fiue ouato am- bitu definiatur) ab ortu longitudinem porrigat in^' occafum . Nam fepimenti , qua latum eft , breuio- ra latera orienti.occidentique foliaduerfa matutinis ac vefpertinis horis;, cum longiffimas vmbr & oxyacanth^E, fiueacuta^lpinse femine com- mifcens macerat, atque ad meiiis craffitudinem-» cogic : extentum deinde funiculum eo femine con- fricat, oblinicque ; locum cremore irrorat , irrora- tumque ad breue tempus patere finit : egeftam de- nique liumum fuperinijcit : dc poft dies duodetri- ginca pedalis incrementi germina exiftunt . Eadem in fcrobem pede non altiorem traniponit ; & incra bimenfis tempus cubitalem fuperant magnitudi- nem. Adeo vero in aculeatum, implicatumque-» vallum breui adolelcunt^vc hilpida ipfi lj3eeies pr^e- donum vulnerec^ ac deijciac audaciam . Non di- ipari Democricus arcificio agreftes delicias munic ac fepit. Etenim a veris inicio quindecim diebus fepium ficioni prrfnitis , naucicum funem marinis operis decricum, iamque pucridum pra:did:orum-» feminio veprium eruo permifto coniricat ; exinde in fcrobem defbdit , quocidie irrigac , Itaproce- ram Liber Primus > 21 ram acque imperuiam ftpem cito cdiicic. Nonnulli reftem infricato rubi femine oppletam adobruunt : craflas arundines contufas obliqua ^ nec admodum alta plantatione defigunt j miiiumque terra? la?ta- men ingerunt . Alij ledis e rubo maturis moris fu- niculum illinunt deinde terra^ fimoque obrutum rigantj donccgermina emittat. Sunc pra^terea^» , qui viuam' fepem in hunc modum excicent . Virgas rubi craffiores in ftgmenta difcindunt; eafcrobi- bus palmari altitudine excauatis diligenter ope- riunt : quocidie ^ donec egerminenc , foffione ac rigacione, fi cempus inuiceCj, refouenc. Ita fepes robufta ^ perennilque confurgit . Nouum aliud fe- pimentum regij cultoris ingeniofi monftrauit ex- perientia. Plura hic diuerfi generis fcmina cer^e, yel tenaci cuipiam materiseinlongum cenuicer pro- dud^ permifcuit ; eadem opcime ftercoraco fuba- (floque fblo commific ; acque ex ea congerie fepes admirabilis pullulauic. Noitri camen agricol^ fim- pliciore culcura confepcos agros ficis commode cuencur. Vnico enim concenci crium circicerpal- morum fulco vaftiffimarum Ipinarum plancas e fpi- necis campeftribus cranflacas, ac leuiter acconfis a Nouembri menfe ad Februarium infbdiunc ; cer- norum inceruallis cubicorum difcrecas arbufculas maxime vlmeas ceque atcondendas incerferunc y vc vejpres quamuis alperos maricos fideli coniugio ad- miniculencr fambucum^ quoadfieripoffic, nonL, B 5 elFe 21 J.fp^ram Hortenfis efle interponendam cenfent ; quia frigida^ flccaque vi affitas plantas emaciat , & in caudicem enormi- ter extumefcens furacibus infidijs facile fcanfilis eft. Quod fi locum tutiorem fepire mitius velis : dedolatos cancellos e caftanea y feu qualibet alia ex arbore, qu^ fub iniuria pluuiarum perdurandi per- uicacia laudatiffima fit, pra^figes: vt innoxiosilli oculos admittant^procaces hominum manus^atque adeo pecudum ora pedelque diftineant. Itapr^- paratum ac pr^emunitum areae pacentis a^quor gra- phidis peritus, ingenu^e amo^nitatis architedus cu- riose dimetiatur: dimenfi ^quoris fbrmam fcdi- lem in partes pro dimenfionis rata portione refpon- dentes hneari pidura contrahat in papyro ; multi- Areoi^. fQj.n;^ej;n areolarum imicationem defbrmet; pul- ciierrimam deligat exprimendam . Caueat autem, ne phrygionem imitatus areolas frangat in folia- cei operis anguftas & minutulas incifuras y lationi plane ineptas . Feliciiis ^mulabicur phrygium opus arciiiciofa florum conficio^ qu^ ipfummet areola- rum folum ordinaca colorum varietate diftinguet . Areolas nec adeo laxet y quin ad ipfirum latitudinis dimidiam parcem runcancium , legentiumue ma- nus peruenire poffic : nec adeo anguftet ^ vt paucif- fimorum femmum vnaquarque fitcapax, Quan- quam quinatLira magiftra paucis ijlque lediffimis floribus concentus fuerit , numerofiore femitarum labyrintho areolas poterit ahquatenus coardaro . Semi- Liher Primus . 2 3 Semitas duum minimum palmor um latas faciat j • vc fine adnafcentium plantarum attritu innocens oberret incejOTus. Laxiora (juoque itinerapra^fcri- bat 5 qu^ fe media in hortorum vmbilico mterfe- cant y qu^eque fepimenco proxima hortos ambiunt. In ijs enim non modo elt ambulandum , fed flora- les etiam teft^ ordinatim ftatuendis funt . Quis iam enumeret hortorum inexplicabiles &r plane la- byrinthieas ambages ^ qua^ feliciftimo artificio non bijfbrme Minotauri monftrum , fed bis amabileiru oculorum, nariumque voluptatem intercludunt ? Expeditius veterum la byrinthorum , quam recen- tium hortorum arrificiose inextricabilibus errori- bus explicandis exitum inueniam . Paucis rem ex- pediam infinita varietate impeditam . Quot in pa- uimentis atque in lacunaribus ^ totidem in hortis m^Eandros ludimus labyrinthos. Vcd^Edaleam antiquitatem c^tas noftra longe fuperet qua ingenio, qua numero da^dalorum. . Quin etiam beaciores Archimede Geometrce docile folum innumerabi- libus fbrmis infcribimus nonhumanofanguine^-, fed florea purpura colorandis . Illud aucem ftudio- se curamus^ vt areolarum non vniuerfi modo com- pofitio & colligacio y fed vnaquceque eciam figura , & veluti ficies concinna & venufta fit . NuIIcT ca- men fbrmofiores areok .atbrmancur , quam quce rocundancur in rofaS;, aucradiancur in ftellas . Vc fine fibul^ fuco 6c &IIacijs Elyfium noflrum vel B 4 fine 24 Apfarams Hortenjis flnefloribu^floreat, &:fuafideranork, quajiplcri- didam florum fbbolem manifeftius , quam remo- tiffima ca^ii lumina , |)rogignunc. Sed florecEfa- tioni omnium maxime vciles , & facis venuft^e cen- fentur oiSto anguiorum are;^ miaufculis quadracis Form^ varis areolis incerftiuda: . Non fueric (opinor) abre^? mukiplices iam horcorum fbrmas adumbrare ; vc liorcenfem archiceduram clarius quam ipfa ver- ba, linearis adumbracio eloquacur. Illudiiicani- maduerci volo fubiedlas exempli cauia diuerfis hor- torum imagines ad cerc^ magnicudinis areas ac- commodandas effe : vc aperce indicant fedilibus lineis addic^ fingularum imaginum dimenfiones • Quare pro Ipacij amplicudine varia areolarum con- formatio varianda eft . Qu^ aucem lineantur infra regul^ modulorum fiue partium , minutioribus fegmentis communes fiueRomanos palmos, am- plioribus eorundem palmorum decades indicant . Si cui -T 1— 1 1 , 1 , 1 , 1 10 ao 30 40 ^"0 6o 70 Zo S>o joo C 2. tum /fortensi ^r^pjentare jmulacro: tuGj ^rtoj m /a^mt^m mp/i] ca, cuiuj /nc tm^o a/i^ua ^ft/ctur^ojjunt autem /a/jnnt/il arcouit uefc^terarum mjtar /lumi/ef ju/jifre, ut ocuf tautum tm^fcatuj/ejct fus trrettantur-uef 2c/j^uatuor araterjza//noj ftent^ajtructurae;cc/ta, u^^c^jjuj mterjfrej erraftnc/fiueunfjmie im^ea/iantur. 10 ao 30 40 JO 70 90 Liher Primm . 19 Vecus ars, qu^E necdum penicus anciquata e.fti olen- tium herbuiarum tonfili fepimcnto amoena ii»TC florum ftatiua circumuaikbat ; vbi non ipfi inodd incerfe flores ciuili bello , fed Iierbacea etiam pro- pugnacula cum floribus,quos defenderenc > de-> puicliritudinis pra:ftantia blandiffime cercare vide- rentur . Verum iftiufmodi fepes dupiici nomine-> incommoda &c frequenter attondenda erat , quod facile filuefceret : 62 fubinde renouanda , quod ci- to fcnefceret . Quare vtiiius nouitio inuento fin- AdareoUs auios puluinos fatiuis florum deiicijs infternendos "^^*' ambiunt fuicra codliiium iaterum tenuiorum , qui parem in craflitudinem cote i^uigati aptiffime in- ter fe committuntur . Si vei fidelibus oculis cre^ das ; non contiguos lateres,fed perpetuas tabuias ad vnguem dedoiatas exiftimes . Vfque adeo faxa-j ipfa florum perfentiunt amabiiitatem : vt ad iiios iucundiffime compieftendosardiffimas coagmen- cacionis Ibcietate confpirent . Pauca quxdam_. liiciiabeoprxmonere, Primum, vt aibi lateres ia. lateraria officina feiigantur-, hi enim, quippe exi- miacod-ura denfaci, concra frigora pugnaciores : rubri reijciancur : vc qui minus igne duraci ad pri- mos algores in fragmenca diiiiiiunc . Aicerum , vc in redo Plani , in finuofo opere curui adhibeancur t Tercium, vc in areis obualiandis, quaparce iongi func, defigancur, non aucem qua iaci : ne parum^ al- te depaili auc incedencium, auc fodiencium offen- C 4 fioiie jj^o Apparatm Hortenjis vt iUic fine cafu , aut prolapfione ingre- di nemopoiiit . Adde, quod humore diuttirno Viri- dem fitum mamuxidamque illuuiemducit, &pro- ^e aiTiduam purgantis .operam exigit . Qoamqiiam .quodcunque hortcnfi ambulacri folum . ne ire- * c|ucnter Liber Primus 45 qucjticer decidua puluinorutn humo lierbefcac , de- bct fubinde conuerri . Vnum horcis inutile habe- tur figninum pauimentum , fradis tunfifque teftis , & calce addita coagmencatum . Id enim brumali frigore conglaciatiim minutatim diffilit . Com- planatis iam femitis , fi, quod areolis includicur, eius loci folum florum facioni habile fic, recineacur> ac tenuicer fuccretum in puluinulos cumulecur : fin minus *, iUo cgefto, quod cercis vcile indicijs mox defcribam, fufficiacur. Hxc horcorum arri- dec archicedura r qure tamen abfolutiffima noii^ eric, nifi feminarium adiundum habeac, vbi ge- seminanum, nerofb e femine ipes hortenfis glorix concipiacur , paruique horcorum Quirites educentur > donec , probata per probabilem florem indole , in floreanu Rempublicamadmittancur , degeneres autem ex- cludancur . Apriea loci pofitio , mollifque decliui- eadem acque horcenfis efto , tum vt genicalis ca- Ibris abunde , cum ne collcdas per imbrem vliginis nimium fit. Areolasfimphciarcificio, diredoque-^ ordine quadratas auc oblongas , necnon modice ktas facito ; vt confoi vtrinque,purgarique poffint:-: c^fdem pra^diftis ktcrculorum tuteiis eircunfepi- ta: femiras ad binos paimos, vc prius docuij^laxa- to: eiufmodi feminariumab hortis Ix^rccnfi tantum fepto diftinguito , pariterque circundaco . Quod fi ager anguftior vix borcis- mediocriter explicandis, nedu^ feBfJfHaiirio adiungendo 6tis eit : pars aifqua 44 App^ratMS Hortenjts hortorum extrGma in femiaariiim abeac ^ auc f fi ne* que hoc per locianguftias licec j fi(3:ilibus catinispa^ Domiciiium ];abile feminarium figulus miuiftrec , vltimum^: laorti ( nifi domiai .iedibus continentes funt ) con- tiguum cukoris domicilium requirunt , quo ran- quam aliqua fpecula diurni noilurniqiie mfidiaco-. res abfterreantur. -f^^ Excuhmr) Cultor. VT fine milicum vigilijs vrbiumclauftra^, ita fine canum excubiishorcorumfcpca^ cic.prosext, inliclijs paccnt . C^auc , tuus excubicor gc- i^fnjib^tol ^ indolem ducac afomniculofiscanibus , ar'- cemCapicoHnam filencioprodencibus ; dequibus proHem. * anfcrcs vigilanciores ledica fplendide inftraca cir- cxindudas anferin^ ex argenco imaginis iblemni pompa , primaque Cenfbrum cura publicc locaci ad xdcm louis Tonancis perpecui cibatus gloria^. defenfo Capicolio criumpharunt. Adeo vero vni-i ca pcena inexpiabile , vbi latrandum eft , tacitur- nicatis flagitium fcpienriilimis Quiritibus videba- foruml^Ko. > Hiultiplici , & fmgulis mnis repetico fambu- cei pacibuli fupplicio mutorum parencum filium*, Aliquem flebilicer vlulantem pacerni filenci; perfi^ di^e cogerenc oblatrare ; atque infeiiciter afcum^ cir- manorHm, Liher Primus . 4/ circunferrent , anferiim triumphantium Ipedabile troph^eum. Ne canina tibi quoque carnificina pol- luendaj,atque efferandae Cnt afliieta: floribus ma- nus : fideh , & ad leuiffimum quenque ftrepituuu fohcito cuftodi crede floridos amores tuos . Intima fides in extimis indicijs eminebit . Placet igitur ex- cubicor canis (vt minutas pra^teream notas ) vfu vil- laticus , aut paftoralis , ne Draconis Helperidum fi- deles excubias defiderentur : educatione placidus in domefticos ^ implacabilis in exteros , ne blanditijs corrumpatur : torofo corpore robuftus,vt cominus: vafto latratu canorus,vt eminus:arduo ftatu minax, vt vtrinque terreat infidiantes : oculis languinea lu- ce fuffufis fulgurans, vt dentium fulminaportendac audacibus : viilo niger,vt luce clara terribilior furi- bus conjfpiciatuk' vtque in tenebris nodi concolor penitus inuifum ad hoftes acceffum habeat. Huiuf- modi canem incerdiu captiuum vinculis contine- to, vt nodu manumiffus & hbertus excubias agai alacrior . Eidem excubitori mobile ac tranflatitium Emfdein tu- tuguriolum craffis affibus e caftanea contabulato : siir u^i- in Auftri teporem hieme , in Aquilonis firigus aefta- te obuertito . Eo tamen in loco fcmper ftatuito , vnde tota horcenfis planities , atque adeoquifquis ingreditur excubitoris oculis iiibijciatur . Sed fru- ftra hortis inuigilant canes , fi cuIturiE indormiant; homines . Colonus ergo fidem in primis, ac bene- coioni par- uolentiam erga dominum colat , ifine quibus horti c^^/^ f.5, mali- 4 6 Apparam ffortenjts cojum.iiu ^^i^^iign^ florefeunt.Ne fit ebriofLis ^.aue ambula^ torjquia capite pedibufque vitiofa yercigiae labo^ rantibus diligenti^ ftabilitas vacilht ; neque fic ibmniculofus, aut voluptarius 3 quia defidiofa mol- licies laboriofe iiortorum pulcliritudinis venefica.^ eft . Sit autem fiderali fcientia Jeuiterimbutus 5 vt , co!um. ibu. qxx^ captanda cultur^ tempeftiua, qu^eque cauen- fX^.M» da iint iulpcdta tempora in bona liderum luco uiTJgri' ^^^^^^^^^^ • Sic florid^E rei fciens ; vt fcite felices citit, herbas pxcolat^ infelices curiose perfequatur . Sit agreftium oper um patiens : vt fereno die in horten- fi fble apricus fcrat , exherbec , emundetj fuis mun- dicijs floribus ipfis nicorem addat : per imbrem ve- t:b intra domefticum afylum vmbraticus de floreis negoci js otiose dehberet , arma ruftica detergat , Teffercefur- furculos indices prtEcidat necnon varijs numero- rum crenis notec ^ quos deinde ad florum difcrimi- na vel humi depangat , vel floralibus teftis affi^ 93.1 . Licebit , fi lubeat , in hunc vfumrefeda arun- dinea internodia laxioribus alijs internodijs operi- re 3 vt y qua3 includencur ^ fchedulie nocabilium flo^ rum nominibus infcripciE abhumoriscorrupcela-j incegrcE conferuencur .Quanquam ego eidem huic ^iumbex . plumbeas lamellas numeris infignicas , fenos icpcenofae cranfuerfbs digicos longas , vnum la- tas digiti quadrantem craflas vtilius adhibeo : qubd hx 5 cum neque frangantur^neque putrefcant> vt furculi ^permolefte reficiend^ quotannis norL,. funt. culace^ . ArundineiE Liher Primus , 47 font , Sicco diutius cxlo amica irrigatione impiuat , c«;.io. quemadmodum infra enodatius explicabo . Hofce pu?!"*^'^^'^ aurem vicarios imbresirriget, dum fol vel occidit a^ftiuus , vel imminet hibernus > ne affuius humor nunc feruore tabifico, nunc gelu mortifero cuiiu fiti vitam bibuli leminis excinguat . Prima luce.? areolas circumeat : fi quid res florea detrimenti paflk fit y perueftiget : flores vel fcnio , vel imbro, velturbine^ vel quo alio cafu caducos furculaceis paxillis, tanquampedamentisj ereftos adminicu- let : iniuflii domini ne legat : iuffus hinc inde fic de- Fiorum le- metat, vt verficolor feges intadra atque illasfa vi- S!'^""^ deacur : ijs vero decerpendis abflineat , qui placent fiue nobilitate adfemen^ fiue nouitate ad gloriam . Macutina florum meflfis in primis tempeftiua eft j^^^^"'?^^'"^* eum fablucana ifli blandientium fiderum faliua-^ guttatimperfufi omnino nedareifunt: cum recen- tem ad folem experredi rofoidis lacrymulis lepide lippiunt : cum lemihulco rifu legi prajgeftiunt : cum egelido tepore fuffiti odoratiorem animairu expirant . Hanc minime filueftrem , imo vrua- Componen' nam, atque vrbanitati c^eduam florum filuam te- tia?'" nui lino , aut lento vimine nunc ceretes colligat in,» fafciculos , nunc texcfles circinet in corollas , nunc eciam vinculo abfolucam aceruacim digerat in ca- lathifcis , efficiatque fuaui miraculo , vc penfiles horti manibus & capitibus fiicile pr^ferantur . Hic sacr« ars ^ coIonum> 6c dominum monitos volo^ vt quananJ^'! pr^^ 4^ Apparam ffortefijts priECocis l qua ferocini floris crebris munufculis la-- cras a^des condecorent, gratiam aliquam munifi- centiffimo Deo relaturis *, qui, vt omnium faluber- rimis delicijs obuius eflec, e conclufo intaftaj Pa- rentis hortulo exiftens flos campi apparuit ; cuttU in agro Bethlemio amantiffime pra^properus me- dia hieme vernauit ; quique florea veris tempe- ftare in ferali monce cruentus defloruit j quia li- lium fuit^ fed vulnificas interlpinas* Noxiarum^ quoque floribus animantium perfequendarum op- C0p.i:.&tr timuscultorartempercalleac, quam ego alio loco bipartito fufeque tradam . Nocentiffimas autem^ beftiolas , limacem , & erucam hortis potiffimumj caueat . Ergo fi pluuialis aani fecunditas infelix cum floribus vtranque florum peftem effliderit j intendentibus fe tenebris ad furtiuum pabulunu egreflas nodurnus vltor pra^lata face veftiget, de- prehenfas manu colligat, pede proterat. Si guas opaca nodis impunitas protexerit, fuis ipfa^ vefti- gijs reduce luce fe prodent . Et limax quidenu g'iv.uua{I corporis tradlu infulse faliuans^igranu lugam ad letebram vfque fequaci lentore mfcri- bk . Eruca vcro depafti floris refiduum in fum- moiblo relinquit j iafia quod ad vnius, alteriufuo digiti craffitudinem fepulta viuit . Ibi terranu digito , vel furculo leuiter curiofeque fcalpe , no multa fimul egcfta humiis concolorem vermem-* inuoluat, dc occulat. Qu^^ris quid fit , cur vilif- Liher Primus • 49 {imx beftiola: noDiles florum epulas ram auide confcflencur ? Veram caufem fcria fabula do- (flo aperit inuolucro . Vos interim audite pigri culcores, audite impigri fures veftris ^equa meri- Limacis , & tis adumbraca ludicro fermone fupplicia . Eft iiu^^'"^*^*^""'. agro Hetrufco planicies amaniffima, vbi quon- ' dam ftetit ac viguic Semifbntana Refpublica-j . Hic florentiflxmos horcos Flora , fuam fcilicet Floahortf, Regiam, natura fimul atque arte ad elegantifli- mam architecSturam confpirantibus ^ excitauit. Et poflim ego toto naturx, artifque molimino elaboratas delicias rudis, & inamoenus, atquo, vt femel dicam , vrbanus agricola exxquaro dicendo ? Imo vero pofliim , paucis quam plu- ribus eloquentior ita ll dixero : nufquam elegan- tius , nufquam decentius , quam Flor^ in hortis , velnc in voluptario theatro lepida florum nacio pudica ludit Floralia . Liberale oftium omni- bus patet : fed , qua lege pateat, hifce incifum.» notis admonet . Hic ver ajfiiuum mdiks^ quam carmina , flores Infcrihunt : oculis tu lege y non manihus , Floridiffima h«c Hetrufca Tempe B ARB E- RINIS APIBVS feliciiis, quam Theflilica^ vulgaribus^ natalia geminas vtrinque confines vr- bes Florentiam , & Senas propagatas amcenita- D tis AfparatiPs Horunfis tis communicatione fic beant; vt ilk tum ro, tum nomine florcac ; haeficut agrorum, fic inge- niorum vere perpetuo nobilitentur . Sed, ne iru pacrix iuftifllma commendacione nimius videar , vnum e plurimis honoris caula nomino tum-. genere , tum hac vcraque laude nobiliffimum^ Fablus Ser- ciuem meum , Fabium Sergardium \ quippe qui ^^^l culciffimae indolis nicorem in horcis culcu fum- pcuque nicidiffimis reprrfencac. Suis Flora deli- cijs tuendis colendifque prsefecerac Limacem-, quendam, hominem primo quidem vigilacem., longo fa iaboriofum \ deinde vero ( vc incuria diuturno ciiria. ghfcit ex tamulatu) conniuentem ac lupmum-. . Igitur cultrice ignauia horti vernabant in vrti- cas decoram lane fomniculofo capici coronaitL; . Nec tamen feges illa fine igne acerrime vrens excitauic ad culcum \ fed incicauit ad fcelus. Fra- ter erat Limaci Bruchus , homo inter fures no- durnos feUciffimus j quippequi raperec , & lace- rec; nodu furaciffimus Mercurius, incerdiu fru- galiffimus Marcus Curius . Floribus in primis delicacus ifte fcarab^us deledabacur , quorum.» exud:am fuauicacem in fordidum qu^ftum con- globabac ; feu pocius ( vc ille cum fracre gloriaba- tur ) ex diuendicis infruduofis flofcuHs ingenio- Ib miracuio aureos fruftus colligebat . Horcos aucem non cemere , fed erudite compilabat . Nam quos inccxceris eminentes, dominantefque nobi- Liker Pnmus» 51 nobilillimos flores de die vukurinis oculis pr^- cerpferat , eofdem fubluftri de node > Periaa- drum Ipicas , Tarquinium, papauera decutien- ces imitacus , demecebat ; quin eciam , ne in {\x- perbam pulchricudinis cyrannidem regermina- renc , radicitus extrahebat . Sed nufquam vigilan- rior , quam Flora? in hortis expilandis indefeffus runcacor furacem operam fuam coUocauic ; cre- dp vc lenciffimo jfracri exherbandi viridarij labo- rem releuarec. Rem primo Limax fracerna fci- licec indulgencia diffimulare : deinde eciam nec videre, nec lcire pojfej vcquiprofe , acque adeo pro infomni fracre dormirec . Adde , quod iii., flprum denfilfima filua lace Iparfa deprehendi pofle furca non pucabac . Senfic tamen (quis enim.» lagaciffimam foeminam falleret ? ) fenfit , &s in- gemuit Flora in fuorum verna iuuentute horto- rum prjefeftinacum furtiuo fcelere caluicium-» . Icaque faepe , ac frufl:ra jfracrum par nocenciffi- mum innocencibus verbis cafl:igatos ita denique minitabunda pnTmonuic : Caue Limax , cauo Bruche , ne Flora noua Circe mutet ora : no vos puniat flos. Rifere nequiffimis fuis ipfis alio- qui flofculis fiauioris Dominns minas ; quin imo perfridiE froncis Limax exprobrati fibi , fratriquo lacinoris neutrum efle confcium pernegauit , Tum Flora furore flammea j oculis , voce ^ geftu ful- minea y Agite ; inquit, fceleftiffimi, qui mina- D 1 cem. J2. Apparatm Homnjts cem; ridetis, vindicempemmelcice: acflmul pe- regrino flore, quemfbrte manugeftabat, vtrun- que percuffit . O prodigiofam , grauiffimiequo noxa? parem in iiortorum vaftaco^es pcenani^! Concada noxiorum corpora in tui*pes beftiolas repente decrefcunt : vtque maneant in recenti biftioiaii^ ^^^^^ veteris culp^ indices notae , Limaci ma- fuinominis. pedefque recedunt , quibus, dumlicuit^ per inertiam vti noluit : ocuii occuluntur , quos in-> fbmnum occluferat , cum fuerat excubandum-» : ad prastentandum ca^cum iter d>c bacilli, 6^ ocu- lorum vicaria quadrigemina cornicula proten- duntur , & ipfa ignatiiffima ; quippe quce leuif- fimum ad incurfum refiliunt : horum fumma^. pars nigello pundlo , velut oculorum fimulacro ac rudimento illuditur: totum cergusinfiifcatur^ vt ruftici hominis id fuifle intelligas : eadem re- manet pigritia in lentiffimo reptatu , totumquo corpus tanquam ipfb in otio laborans frigidunnu lentorem , hoc eft ignauia^ fuccum exudat , ac viam Ibrdide fignat , ne quis turpe veftigiuiH-, perfequatur: ipfa duriffimi capitis penetralis per- uicacia durefcit in officulum , feu lapillum cum ad multa, tumpr^ecipue adalieni obftinationem ingenij emolliendam medicatum . Vnum in^ tanca membrorum mucatione Limacis nomeiu Ij^chus in appofice recinec , qpi iimofim ^ inercemque indo- lem nou mucauic . Similis vlcio Bruchum vercic ineru- Lihsr Primt^s . ia eriicam . Atque vt in ilkra degeiieralTe fii-' rem feiitias 5 alacres ad {urcum digici in mulcipli-- ces pedes y pr^repci flores iu verficolores macu- las tranfeunn. Adeo vero deprauac^ .confuecudi- nis tenax efthominumgenus, vc eciam num mu- taco corpore mulcaci Iracres ad corrumpendos horcos priftina auidicace ferancur . Ec quanquanrL» per nodlurnas vmbras fuis qua:runc infidijs im- . punicatcm : ea camen irrogaca eft percinaci vi- tio ineuicabihs pcrna , vt fuo ipfum fe prodac in- dicio . Limax ergo {ahuario dudu ^ eruca vero ftmefa pr^da fuperne rehda lacibula common^ ftrant • Efficaci vindicis Flor^ indignacione no- cenciflimos homines ridiculas in beftiolas defbr- macos non fine rifti demiraca? fiint Floram de_^ more confeclantes Nympha? quatuor , quie fin- gulas quadripartiti anni partes peculiari non.^ magis frud:u , quam flore difcriminant , floreo- que annum difcrimine in vnam veris a^terni fa- ciem colorant . Ipfae horcenfium odorum vagu- la* pr^datrices, decencium florum garrula^ adu- latrices Aura? prodigiofb Ipedlaculo defixas fu- Ipenderunt volatum^ ^ fibilum. Vnus tameii^, Zephyri fraterculus , inter venculos pufiUus pu- fio y hbratis repence pinnulis , intentoque tragi- cum iri prodigium digito ridibundus monitoi: pauca ha^c infufurrauit. Si fabula tamfeuere ani- maduercic m horcerifes leos 'i[uam m lerianu D 3 vin- ■t ^4 Apparams Hortenjts vindidam non percimelcanc ? H^g liabui qui- bus fures monerem , VG floribus abitineanc \ m turpius, quam eruca, fuftibus verficolores fianc : & colonos hortarer , vc pari diligentia & fide hor- tos colant j ne limacis inftarnudi;, eiedli^ men- diculi parcijfllme vidicent fucco fuo . \ Arm.i Liber Primus , , , 4r3na Hortenjta • c A p V T r. NEque miles, neque colonus inefmis efto: fua cuique arma funto: illi bellica , huic pacifica ; illa cruorem , h^c florem eli- ciunt . H^cigitur, quamuis agreftia, magnifacien- izy a<2fedulo comparanda funt. Breue fcilicet bi-Bfpaiium ; palium vnumj, vncias noiiem longum, latum fex ^ probe acuminatum : vt areolarum anguftis Umi- tibus interiedum Iblum;, cum res exiget citra la- ceriti/ munimenti iniuriam expedite fodiatur : Itempal^ dua^, quarum alteraobcufio^ lCue ea.^ Paise. quadrataj fiue cuneata figura fitj vfitatas extrahen- di, reponendique partes expleat : quadrangula alte- ra , & in aciem definens pr^acutam herbulas con- fertim copiofcque in ambulationibus prouenientes latefuccidat. Gallicum e perpetuo ferro minim^' ,n,„„, aentatumraitrum;, fiue hortenfis radula vna^ femi- Gaiiicuin. tarum percommode eradendis herbis hoc artificio fabrefa£ta . Lamina e fcrro , ex quo falces con~ flantur, palmum lata , quatuor digitos alta^ fuperne nonnihil crafla j decrelcente paulatim craflamenta in aciem extenuata leuiter incuruatur . Ligneum-i longicudine circiter bicubitali manubrium inditur in anulum ex lamella ferrea in femet flexili^jdecufTa- cim diuaricata^ raftrique tergo afRxarotundatum, e medio 60 Jpparatm Honenjts G mediofummi raftri prominencem, modiceque refupinum . Hoc inftrumenco ica femica culcor ex- herbac. Correpco vcraquemanu manubrio , ftans aciem herbido fblo preffim apphcicam crahic ad i auerfoque inceffu reccdens malas herbas fucci- dic , ac fternic , veluci fugiendo vincic . Noftracei? aucem pala raftrum hoc magis ex vfu eife ipfe vfus oftendic . lila enim non adeo leuicer ad c^fionem impelli poceft , quin iblo faepe fufFoflb planiciem-. lasdac: hoc innocenci cradu fummam cerras cucem ica decerpic jvcmaliscancumherbulis, prominu- lilque faxiilis corrafis , a^quaca femicarum glabreca-j gcquiora & glabriora reddac . Illa priccerea fupino poficu , mocuque lenciorem nauac operam : hoc prono penicufque in opus incumbence corpore^ quicquid inucilicer 6^ nocencer eminec^ corradic fimul & conuerric . Vbi vero facis congefllc her- barum & fordium : Iparfim relidis congefticijs cu- mulis j alia opera ajlporcandis , fuam adurgec cequa- bilem rafuram . Idcirco planiffimum efle oporcec ica purgandum folum : alioqui enim minus vcihcer adhiberecur id raftrum ^ quod male nacas herbu- las locis eminencibus fuccideret , fubfidencibus tancum delamberec . TruII^ Liher Primus , Trulkpraetereafabrorumparenturmaiufculgdu^; ^^1,11^ alcera exacutior , qua ambulacrorum herbulas car- bromm . ' pcuram vulfuramque ipla cenuitace fugiences abra- duncur ; hebecior alcera , qua cerra minus alce con- uercicur,quaque leuicer ducSa;, redud:aque compla- nacur. Alia icidem crulla minufcula cum ad fo- diendum in ardo , cum ad minimas radiculas refb- diendas . Incer horcenfia quoque vcenfilia numera- Beigtcum_. tur ouato lanceas ferro perfimile ferreum inftru- ^^P^^man- ^ 1 i\ t I «nnltrumen mencum vnum ^ auodecmi auc paulo plures palmi ^"n^ . Romani vncias longum ; vbi medium maxime pa- tec , duas vncias cum femuncia lacum 5 acumi- ne in (emicirculum retufb y eodemque ad expe- dicam fbffionem , quam reliqua fic pars , cenuio- re; ligneo manubrio priorem in parcem, vc ijnL, crulla fibrili , exporredlo ; ad radices pr^fertim-» aridas fubruca humo imiocencer eruendas peru- cili Belgarum inuenco in primis accommodacum; vc mericb a deplancandi vfu Gallicum nomen in- ueneric. Culcellus vnus perbreui , craflaque lami- cuiteiius, na , mucrone recufo acque deuexo ^ quo malas herbas adulciores, auc areis, auc femicis percinacicer hserences radicicus eruamus . Paxillus prasferra- Paxiiiusprf. tus vnus , qui paria per incerualla adactus lcro- biculos faciac floriferis bulbis minimo labore col- locandis, Vas irriguum vnum fic ex «re cyprio fbr- vasirriguu. mandum . Vencer capax in depreffiorem figuram conglobecur; anla verfacilis annulaco ex vcraque^ me- ^x. Apparams Hortenjis media parte labro inferatur : roftrum duplexpan- dum atque multifbrum vtrinque promineat j quo- rum altero laxius , altero anguftiiis peribrato , prout vfus exiget , humor floribus irrorabitur: oris autem patentiffimi media tantum pateat pars , vnde vas poilit impleri : extrema vtraque fu- perindudiE lamin^eobiceobturetar:>ne in irrigatio- nem declinatum cum innoxio ftillicidio immodi- cam pluuiam fuperfundac . Haec etiam in horcen- fem fupellecSlilem opus func^ nauia ^ fiue alueus ligneus vnus in fcaphs modum carinatus , intri- ca:; csemencifque in asdificio , terr^ fordibuiquo scopae. jj-^ horco cransferendis accommodacus . Sco^x plures , quas ad euerrendum fine fcalpcura;, ex- poliendumque folum Reacinus prrfercim ager PeniciiiL idoneas miccic ex Indici milij geniculacis culmis, in paniculas mollicer hilpidas capillacis . Penicu- li vel fecacei , vel fihginei plures , mundicias fa- Ctmi fummis lacerculorum puluinos circunftipan- tium oris quas auc recens paftinacio puluere , auc capfuiapur nimbofus imber luco refperferit . Lignea purga- vehes"Tnu mentorum capfula manubriata vna . Vehes item faniis. hgnea vna, bipes, vnica rotula ancicaj gemino- que manubrio poftico crufacilis ad maiorem cer- XX vim vlcro cicroque comporcandam^ fiue eciam ad copioCi horcorum purgamenca exporcanda-j . Keguia li- Regula hgnea vna, cuius ^quablli xradlu areola- Arundines. tum tumor coa^quetur . Graciles arundines plu- ri- Liher Primus ^ Cf timx i qua? tum ad caducorum adminicula-* , tum ad notabilium indicia florum, vt fado opus erit , concidantur. Tubi fiftiles aliquot, latitu- Tubifiaiies dine palmares, paulo producfliores longitudino ^ vt eas finguli plantas circunfcpiant ^ qu^ de tej:- ra in terram tranflataj , tantilper , dum coale- - fcanc , fubdiales debent quidem efle, non ta- fnen apric^ j ne infolatione exarefcant . Tefl"^ vafa nora- item florales aliquanto plures , quam loci captus ornatufue poftulat j vt , fi lorte gelu pruinif- que^ fcu quo alio cafu earum aliqua diffiliat , fta- tim poffit vicaria fuffici . Sed , ne cafibus y ofien- fionibus y frigoribufue ill^e fragiles fint , e laudatit fima creta figulari, qu^e videlicet exalbefcat, fi- ue ad flauum colorem inclinet , feti potius ex fla- uo virefcac , fingantur, valideque excoquantur. E rufa 5 fiue leuiter incoifta argilla fi(5lilia vafL^ in hortos ne admittantur ; quod iflanimis humen- tem cum fcmper humum conferuent, cbncredi- tas radices plerunque vel corrumpunt, velema- eiant . Craifitudo requiritur minimiim pollica- ris , ne florum fibras penetrans fbl , aut frigus exurat. Forma placet globola , modice humilis , ore patula , breui collo leuiter fubftrida , ventre turgida , pede lata. Humilitas enim nec longio- re per hiemem vmbra officiet affitis floribus , nec prolpeftum impediet : capacitas vero largio- re gleba ftmen ipfum complexa ab ^eftu, bru- jna- Scabile Appdraws Hortenfs xnaque defetidet ; ac pra^ftabit, Vt idem latediffufis fibratis capillamentis in agnatam Ibbolem y inl florulentam familiam feliciliime luxuriet.Item fca- bile paruum vnum, fatori, runcatorique inter opus feffuro p,crcommodum , quaqua verfus palmaro , fcd in fummo vncia minus latum j totum contabu- latum etiam in imo , vt quancunque premet fc- mitarum parcem , aequato prefTu condenftt , ^ coaequet j ex vnp tamen latere femiapertum , vt capful^ inftar peniculum , trujlam minufcuiam , fiue quid aliud minutum vtenfile recondat . Ci- ciftuia». ftuJ^E . inirquales tres ; prior m ini ma inftar pa- ter^ plana , in priEcocium penuria florum do- naticas p rimitias oblatura ; mediocris altera paulo laxior atque altior in vberiore prouentu idonea^ : tertia denique reliquis capacior in vberrimo vfur- orbes vi. p^nda Oxbes viminei complures vna cunij minei. i}xu£tilibus florum donis fubinde mittendi, ac fubinde reparandij vt fubitarios in vfus habeantur Cribra; in promptu. Crib.ra .tria , quorum duo ex a?ro cyprio filatim extenuato fic reticulata fint, vc primum plagis medipcriter raris grandiulculam exceptitiam bulbis j alterum minutis macii- lis pjr£Btenu,em & fecuiidariam radiculis terram incernat 3 tejrtium verp per eiuiHem a^ris lami- nam denfiflimis ardiilimilquje ibraminibus di- ftindlam tenuiilimum & cribrarium puluifcu- iuin tranfmittac, femiaibus leuiflime oBruendis . Item Uber Primtis* ^ ^ Item laterna vna concra noaiirnas qiia Iiom inum , laterna . qua beftiolarum infidias facem prriatura . Mufci- pulavna:, vel plures pro murium hortos infeftan- Mufdpuia. tiumcopia. Theca ferramentorum vna , fbrficuhs Thecaferra- & cultello inftrufta j vtflorentes cauliculi bel- leattondeantur ; ifto, vtcrenarum no t^ in indiei- bus taleis, vel arundinibus incidantur . Falcula.^ Faicuia vna, qua horrenfium fruticuminutiles ramufculi ampucentur. Serrula vna, qua ramuli duriufculi Serruia. dekcentur. Cos olearis ferramentis exacuendis vna. cosoiearis Lamellae plumbe^ plurim^, nunierorum chara- «aeribus difcriminat^e , confitis mCigni flore vafis potiffimum prxfigendas : aut certe pro plumbeis arundine^ yel furculaceas teffer^e complufcuk , quales paulo ante defcripfi . Pr^ter iuii glo- j^.^^^^ mus funiculus multiplex , ac diuerfi generis vimi- na in varios, frequentefque vfus necefl^iria funt. Re- vS; liquum iam eft , vt innocenter eximendis tranfdu- r^e"^s"ad' r cendifque cum ii^erente humo , dum adhuc efflo- t^s'transft" refcunt , plantarijs habile inftrumentum pr^pa re- ' mus. Lamina ferrca fubtenuis ad lentam infrao-i- lemque duritiam temperata in tubum adapertile^ rotundetur , cuius diameter inlacitudinem pateaq vncias circiter fex, decem & odlo in longitudinem . Sed qua tubus adapertilis eft, altera lamin^e ora tres itidem e ferro fibulas , pari difcretas interualio , fummam mediam imam exporrigat : quarum fin- gulas binis alterius or.-e fibulis fic medias inferat, vt E fer- Apfarams Hortenjis ferreo radio ftyloue traicdis nexifquc fimul vni- uerfis tubus in orbem concludatur . Habeatidem pr^eterea geminas vtrinque anfulas ^ ad inoffenfim traaationemlsui rotunditate tortiles , fupraquo fummam oram eminentes , aut laciore in femet volumine conuolutas. Anful» , fibukque tubo ipfi clauulis aiEgantur . Denique os fummum-;, ne deprimentes acie vulneret manus , in recur- uum labellum hebecetur:&: oris imiaciesadpe- netrandam commodiiis humum perbene exci- tetur. Huiu- LiherPrimmA UnivScc vero inftrunidnti v£m hic i^fto U Deplaa* tandaj pkntJB iEblia fldremqiiQ^ i2 Jsfck.iftaty in re- Oi\xm manipulum' citra iiitiuriafip icil^ja pre jGTuram molIitercoa(5fca medio tubo inferitoccubum ipfum, prelienfis vtraque manu anfulis, ^equo nifu infia^ extrahendie pianti fibras , quantum aiftqui conie^ d:ura poteris, in terebr^e modum diefigito : defi- xum extoUito : in fbfTuIam deponend^ plantas de- ftinatam & capacem, leu trulJa tunc faciendanij , feu potius hoc eodem ferreo tubo priiis excauatam-i ipfum tubum demittito : radium eximito : folutum dehifcentemque tubum educito j qui plantam fuis cum floribus , cumque compreffa humo illxfam at- que integram relinquet, Tum fi quid diftet^ ho- fpitale folum belle applicato : vt preffius adha^re-- foat; modice irngato . Aliud eodem vfu gemellum, confbrmatione dilpar deduclum e Gallia inftru- if^i^rex fer- mentum , depkntandis , transferendifque viuis ce- Sus^f"^" Ipitibus accommodatum fic fiec . Ferrea lamina..» longitudinis circiter palmaris eatenus imbricatim incuruabitur^ quoad quinque aut fcx digitorunu hiatu pateat . Acies tum inflra, tum ex obliquo bene exacuetur . Manubrium figetur a tergo itidem fer- reum , ab imbricato inftrumento ftatim retrorfo finu falcatum^ redo denique radio inligneum ca- pulum infcrto trad:abile . Hunc autem extrado- rium imbricem fic vfurpabis . E gemino celpitis latere totum imprimes : aut dextera manu fclcatQ E 3 ma- ^ b Apparaw Bonenfts tn^tiubrio, finiftra vero ligneocapulo arreptoce- rebrans couCjue verlabis , donec probe circunfe- 6lum exemptumque celpitem intra imbricaturru alueum reponas i &, quodeftinaueris tranfducas* Adeo ferreo feculo fcrraria floret ars: vtipfocunL» pigro folo, cui radicicus affixi funt, flores doceat huc illuc jfacili miraculo peregrinari . Hocce Liher Primus» Hocce mutum inftrumentum hortis rite colendis pairare j hocce in proxima cellula, tanquam in ar- Promptua- jnamentario^ fuis digeftum locis cuftodire oportet. inTumen- JA genus arma ftatim ab opere, quicquid pulueris ««'^"'"cura. fordifiie contraxerint, detergito; ne rubigo ^ ne fi- tus> fine dente corrodant : vtque priEcIaro labore-? defuncSa nitidx ceflationis pr^emio fplendefcant . Ferramenta vfu nonnihil hebetata ad cocem exa- cuito : rubiginofa ad hortenfem arenam & pahx- ftram oleo inungito . Minutiora inftrumenta affi- menti paxillis. raftelli modo eminulis fafpendito : yt OGulis manibufque obuia ex inerti fufpendio ad motum opufque facile reuiuifcant. Terra Floralis . C A P V T VI. Onet me iam tempeftiue canorum il- lud oraculum , Non omnis fert omnia^ tellus, vt doceam , quamnam terraxn_> totius anni verna feracitas florum prole pulcherri- ma parentem faciat . Emmanuel Suercius Batauus Emmanue. inprasfatione perbreiii^ quam Florilegio fiio/fiue teiraS- nudis florum imaginibus prcTfcribit j iuft^e magni- ^'^* tudinis fbflam excaLiari iubet : in ea fbfla fimum-i bubiilum>-VeI tLinfbs quernos cortices;, quibus vfi fatores fiierint ^i cum iblo bono nigroque mifce- ri j 7A Apparatm Hortenfis n; idque fepius incra annum bipalio conueni ^ ac fbfEone iterari ; fiibnafcentes prascerea herbas identidem eximi . Ita pr^eparari afErmac habilo ^^H? vbiquc cireumado anno floreaj facioni iblum . YcivsxLi ego (nifi id genus terram Bacauae ora: temperics quasrat ) vniuerfis incommodam & periculoiami» hortis exiftimauerim : tum quod Ibla verfatio atque iteratio non poteft vnico anno i^tamen adeo re- ibluere , vc in terram degeneret nuUis reliquijs ft^ercorofam , nec praepinguem , hoc eft bulbofis excipiendis radicibus temperatam : rum qubd e quernis praefertim corticibus leuior atque imbe^ cillior, quam qu^abulbisexieitur, humus fidir Suum cui- . ^ ^ e> ' r ^ 1 r- i. que piat« tia pra^paratur , Sunt qui lingulas terras fingulis foium. femiaum generibus maritent : atque hoc pingui iblo , illud macro i hoc denfb , illud raro j hoc fic- co y illud humido committant. Sunc, qui Hya- cinchos cinere , Tulipas fabulo cerr^ permiftis ob- ruanc, fragileique Anemonarum radiculai pucri- bus arborum firondibus cruncilque in.fa(3:itiamJ & molliffimam humum reiblucis ica in florem^ erupcuras cumulenc : vc ^ quod olim cumulacis an- Minim^ n ^^^^^^^^ ^^^^ prccabacuc, ipfi re mehuspraEftent^ ceffiruim"f' iH ud nimirum , Sit tibi terra leuis. Equidemmul- tiplicem iftum y curiofumque terras deledtum fi- cut non improbo, fic eiufdem adhibendi author fum nemini : cum paratiorem , vtilioremquej' gfebam indagator optimus, recennior vfus inue- nerit. Liher Primus . 7 j nerit • Terretium igitur fatiuo flori vtile nec pin- Quajnara-. gue lit, nec macrum, led ex vtroque asquata me- bus aptim» diocritate temperatum; quia nimiofucco&pin-*"** guitudine fermencata radix:, vt in agnatas radiculas fubterranea ingloriaque foecundicace fobolelcit , fic tterilefcit ad flores, laudatiffimum alioqui fcapum , ^publica luce digniffimum, quanumerofo, qua grandi flore coronatum enixura . Genitales enim-» obruCcE radicis parces pinguiifimi foli tepidioro complem^illeclae, alimencoque largiore turgefcen- tes vim ferme omnem in primum adnafcentium>. tuberculorum puerperium efFundunt, ad vltimum fpeciofi floris foetum cffoeta^. Casterum ficcaneus etiam & macer fabulo , vt qui nucritio humore de- llituitur, neque alere matricemplantam, autfoe- cundare j neque teneram floream prolem educere, aut laftare poteft. Quamobrem vna fuperefl: flo- riferis apta feminibus excipiendis mediocris hu- mus , qu^E parciore fucco pra^mature luxuriantem foturam coercet, donec lefc totam efferat in den- fiffimi floris tempeftiuam foecunditatem . htcuT ^heo^hr^n. tam fertiliseft, cur floribus plane aurea terraj me- fj^^^^f^J^'" diocritas ? quia videlicet laxicacem , ac fpiffitudi- nem i ficcitatem , atque humorem j leuicacem, gra- uicatemque , aduerfantes inuicem qualicates media temperatione ita continet foederatas ; vt fuperiores terras partes inferioribus modice refpondeant . Id autem ad aeris , rerum omnium^ gepierationenu calo- y ^ Apparattfs Hortenjts calorcacque hbmore quiini maxime iuuaiitis habi- tudinem propius videtur accedere . Eiufoiodi er- ihid. go fokim a Theophraftofummopere commenda-» tum fatis fouitum eriC;, vt ^ radicibus facilem pra:- beac meacum , imbribus , ac radijs alte penetre- tur ; leue / iie fatus opprimat : humedum ^ vc enu- triac. Qupniam vero vc hominum ^ fic cerrarunL* arcana indoles in apercis eminec indicijs ; ideo flo- rum fertile folum , ne quid inepco dele6lu pecce- EiufcJem in- ^1^5 fenfilibiis fe prodic argumentis . Eft ip-ituij dicia. ro n n 111 n ^ r ^ , ,:, alpectu pullum ; tactu moUeac leue , u aridum liC : caf.z. im aqua conlperlum jiubigatur ^ modice glucmo- FaliadM.u fum ; guflacu quoque fubdulce , fi ex ea parce agri , qux maxim_e difplicec , glebam in fi6lili vafe dulci aqua madefad:am ac more ficulenci vini diligeu- cer colacam iudicio fiporis explores ; olfadlu deni- que fiiaue . Ec fuauis quidem odor, cum princi- pum qualicacum adopcimamcorporis confticucio- nem confpirancium veluci amicus quidam $c fo- ciahs halicus fic, felicifHmam in folo remperiein., indicabic . Quare iuxca fagaci ^ acque eloquenci M. /.j. deorat. TuIIlo graciora yidebancur vngucnca quie cer- ram quamquiE crocum faperenr. Oraculum ge^- lij.cap.i. minac alcera fapicntiie corcina^ alterWinius, qui de cerra odorem optime iudicare affirmac: quse- renci vero quanamincerraodorifte fic^ cuicom^.' parari fuauicas nulla poffic , calem fere eife fubijciC;, c^efa vecere filua in noualibus . Vc mirandum ne- mini Liher Primus , 77 mini fiC, floreos terr^ lilios non paucos odora- to^effe: matrem enim olenc . At vero languida-j dulcicudo graciliorem pinguitudinem fapit. Ete- nim , cumpinguia calore humorem decoquento exuberent, fubdulce folum fubpingue ac tempe- • ratifm efFe necefle eft . Ad hiEc tradlabilem mol^ liciem humoris mediocritas, caloris temperatura^ leue pondus / pinguedinis modus modicum aqua: a^periiim lentorem in terris cfficic . Deniquo cum ieiunum folum frigore palleac, faginacum ca- lore nigrefcaci puUus color percoda nigredine di- lucior xaloris cum terreftri ficcicace parcum hu- morem: J^enicus permifeencisaddeniancifque cem- periem fignificac, fimulque medium quendani^ incer crafliim cenuemque foli habicum common- ftrac . Quod fimalumus opcimam floreoque fitio- rem operi cerram vnico mir^e mulcipliciique gnificacionis vocabulo dtfcribere , cenerrimain^ cum Cacone appellabimus . Hac enim vna ap- pellacione , quicquid in illa exigi optirique poteft , PUnio interprete , continetur . Wxq vna temperacc ^'^- »7 ^ 5. ferax , molhs ad cultum , nec madida , nec fitiens detnonftratur . Sic prxcerea ibli mediocritatem. CXi Veteri difcplina explorabis . Scrobem ^So^X' to : egeftam humum regerito / cS^ recondito . ^'Xi/,^. x Si luperauerit , pinguis erit; vt qu^e aerio calo- ''"'-^- Ye ru slic. ns, humorifque tanquam fermento turgefcit Si fubfederit!V>macra ; quod frigoris ac ficc iccitatis terre- ^g. Apparatm Hortenjts terreno pondere deprimitur . Si isqiiata conuc- nerit , mediacris : extremis qualitatibus vt tempc- ratione , fic loco in medium coeuntibus. Expret fum quoque parentis exemplum filij funt . Si|>lan- decoiores exilefque abohantur , macram ; fi vi- ridiffim^ fblitoque foliofiores luxurient , pr^piti- guem : fi modice carnof^ fe/Tilefque afrurganc , attemperatam habilemque floribus humum figni- ficant. Sic denique varium terr^ ingenium aqua ccnnnnt.Po' explorate dignofces . Liquore iHimi bene lota., flpfjf^^ humus fi muitumfoluaturinlimum: limofapin- guedo valde hortis accommodatam declarabit • Si plus aquofi madoris , quam hmi habeat : fuper- fluus humor corruptioni opportunam , atque adeo info-cundam arguet. Si ceras inftar glutinofa tra- dantem pertinaciter remoretur : argillofa tenaci- tas ab altrice feminum vi attrahi contumax fun- dendis floribus auaram, ipfa quOque preffior ad- h^efio femina ftrangulans nocentiffimam indica- bit. Rimpfam vero in primis fugies.- ne radices adobrutas fol admiffus exurat. Qupd fi citra fu- perftitionem certo aufpicio fiuc tripudio augura- iem conieauram facere placet ^ iUa temperataj vbertatis, facilifque cultur^e habenda eft humus, quam recens efrolfam volucres qua^runt , roftroque fcalpuriunt : pinguis enim tellus vermiculorum. owmi^ pabulo inuitat. Id ego terra? genus ex olitorijs hor- tis accerfendum ^duehendumquc effe aio : quod licet Liher Prhnm» 79 liccc aniiua ftercoracio faginauerit; diuturna tamea tum infblatio , tum irrigatio macerarunt , nutrica quoque olera nonnihil emunxerunt . In hoc autem olitori^ terraj vnico gcnere permulta eft inueniv- re difcrimina , 6c veluti qualicatum gradus : vc pro feminum radicumque varietate variam ex hac fo- dina terram pecere , qui veht, poflit . Hinc enim alia pinguior , alia macrior j alia fclutior ^ alia fpif- fior , alia ficcior , humedHor alia , alia leuior, alia grauior in florum vfiis efToditur . Liceat hic mihi pcr delicatas atque emund:as ledorum na- res de fimo terram laetificante paucis agere . Res p|;„,^s ^^y^ enim alioqui olida inter odoratos hortos, vt Ipero , ^«''^^^- grauiter non olebit. Non eft animus Cquodta- men TheophraftuSj M. Cato,^ M. Varro , Colu- mella , Conftantinux Ca^far Pogonatus , nlijquo grauiffimi fecerc fcriptores } in fimetis varia ge- nera gradulque praeftantia: contemplando perdiu immorari : fed , quae focundis e fordibus msagis proderunt > curfim lufirare dicendo . Igitur do optimo ftcrcoris genere nihil habeo definicuncL, ac certum, quodafFeram; quia neque prifcis {cri- pcoribus , neque reccntibus colonis de eiufdenij primatu inter fe conuenit . Nam quod hominum-, eft ab antiquiffimis cultoribus, Theophrafto teftc;, uLrHf''^' vcpoce acerrimum, prxfercbacur . Caifiius aucenL» ^^^^ ^Yg'''^''^' apiid Varronem , Quintilij apud Confti^ntinum-. ^« ^»^'-'^"^^- Ci^fcrem Pogonacum, nec non Columella colum- bino Apparatth' Hortenjis bino cribuunc principacum ; quia prcEferuidum-. eil , iiumumque lermencac . Quare columbinum^ fimum in pracum , vel ui liorcum^ vel in fegecem-, ipargi oporcere ruftica^ rei vrbanum oraculum.» De re rumc. pronunciauic Caco . Ac vero idem M. Varro ex '"'"^^* animi lui (encencia prcTitare afleuerac merularum-i, ac curdorum fimum ex auiarijs non jfbliim ad vber agrorum , veriim eciam ad boum fuumque fa- ginam . Laucius enim vero ^ quam agris , ac bel- luis , confuluic colonis genialis iile dodlor , cunij curdos^ ac merulas in horcenfis culciir^ confbrcium congregauic . Ec plures (opinor) &i pinguiores liac ^cace colonos haberemus , fi curdis , ac merulis Ixorti pino;ueicerenc . Primus quoque afino ho- nos a Coiumella in norcis liECihcandis perhibecur : quoniam id aaimal lencilfime mandic ^ ideoque facilius concoquic, ac bene conteftum , mini- mumque herbarumcreantem fimum reddic . Non pauci funCj qui equinum magnificanc ; cum quod bono conficiacur pabulo, cum qiiod vulgb atquo vcihcer vc leuiffimus vfarpecur . Alij bubulo fa- uenc ; quia miciore cerram calore feccundaas po- fica femina non exuric . Bubalinum alij celebranc ; quia nigram ac jeuem cerram, nempe jfacioni com- modam facic . Nullum denique fterquilinium efi:, quod fuum non habeac pacronum ac vindicem . Vfque adeo fipienciffimi viri non de lana capri- na , fed viliore de re digladiancur . Me quidem in Liher Primus . in tam lutulenta pakftra pugharc non deleaati Vnum aio, l^edandum e(Ie in llercoratione cu- iulque foli habitum : eum cuique terr^ fimunu grajftabilem habendum efle, qui quanque valde fecundet , hoc eft apta permiftione calefaciat , & refoluat, fuccofiorem quoque, laxioremque reddat, vt altricem facihus aquam exorbeat ; itapromul- tiplici terrarum varietate varia ktaminis genera-» poffe optima iudicari. Quin etiam cum antiquis^ nouifque cultoribus cenfeo y fi quocumquc fimo deficiantur horti , congeftas frondes , ac ftipulas , atque ipfa , qucB macerari poflint , yel terraj vel aquas purgamenta fimi vicem aliquatenus exhibi- tura. C^terum ad hortorum vbertatem ex veteri sterquiUniS inftituto duplex fiet , aut certe vnum bifariam di- ^'^f^/^ uifumfterquilinium j vtfit, vbi recens fimus ma- ^/ISL 1 iT.- cerandus reponatur, vnde vetus iamputrisiiu luZJiZ hortos exportetur . Idem ab hortenfi confepto cou^i f' modice aberit j vt fit ftoribus fertih pinguedino '^p ^^' iuuandis proximum, a floreis odoribus graui \x- r'*;!''''"* dendis hahtu fatis remotum. Extrudum paui- jY*^'**'' tumque folum habebit , ne tranfmittat humorem-», quo fimi vires continentur , & intefiec9:a ftramen- tis aut paleis fpinanim , vel graminum fcmina her- bidos hortos c^Eteroqui redditura intereilnt . Ad h^c vel opaco & feclufo fitu, vel fuperpofitis vir- geis cratibus a vento , Sc fole vindicabitur j ne fuc- cum^ quem terra qu^rit^ ille cxiccet, hic exugat. F Itaque Apparam Hortenjis Icaquc, fi poflls^ vt eo aqua influat eo 6omme^ facies . Noua prascerea per ajftiuos menfes luna-^ non fecus ac Q repaftines , fimum raftro auc bi> palio permifcebis, & comminues, vc is a^qualicer Perfcaifi. compucreicac . Recenciflimo abftinebis : quia bo- na femina perurii:, & malas herbas progenerac. Anno requiecum , iamque flaccidum , fi cum ple- riique idoneis auchoribus fencias , robuftioribus plancis adhibebis : quia vire^ adiiuc foUdas habec , ycliorcenfem adiuuec foecuadicarem . Ac vero, Ci AgricHit.ii, Pogonatunoi Caefarem audias, fimum annicuhim €a}.i9* cauebis, quem ille noninucilem mod6,ied mul- tis eciam nominibus noxium, acque eo pr^Ecipue eeniec , quod innumerabiles beftiolas & ferpcn- tes creat . Verum , & fi vecuftiorem minus pro- deffe veceres exiftimarunc^ idem camen Pogona- tus , acque adeo diucurna experiencia edocuic , tri- mum , auc eciam quadrimum cenerioribus prdTer- tim floribus tutius admoueri : longinquo enim_» tempore , quicquid foetidum erat , expirauit ^ (i sparg&ndi quid durum flaccuit . Quocunque tempore lempeftiui- tamjne ktificandi fuerint horti , curabis vt alpi- rance fauonio , lunaque filente fiue deGrefcence-? , ac ficca fiat : hac enim obfcruatione humus mi- Tcrra fter- nime herbcfcens fertilius effloreicet . lUud quoquc bus°cw?n"' moneo fe^ulo cauendum, ne, nondum attenua- to abfumptoque fimo^ cerra floribus obfercnda.^ ftercorofa fic : quia recencis fimi cabificus asrftus ac- tac auf- Z^ziff Primus. cadSruique depofitos bulbos adurerer, aut pucrefacc- rec . Scio efle nonneminem , qui duos infra palmosr caballinum fimum fubfternac^cuius opporcuno ha- licu bulbofe radices fuperiniedo in Iblo poficas ad pr^cocem florum parcum incalefcanc. Adeo ab in- luaiii fuffimenco verna fuauicas properacur. Veriim gc^Jupf^JJ. ego in hoc noftracis mundi ceporc fuperuacaneam fimus cenfeo ftercorariam fufficionem iftam ; cam falu- ppfuaca"' brius vfiirpenc ftigidioresjac pra^fercim aquilonare^ ^^"^* horcipno macerna intra cerr^e viicera florum macri- ces penecrabili frigore perurancur.Quin eciam(quo minime pricfidio indigcc Rpmana qua cempcries > qua fixcundicas} gelid^e rcgionis culcrix induftria-i pcr jRimmum folum fparfo calid^ efficacicacis fimo noxia gelicidia vel omnino defendic^ vel quadance- nus micigat , vel iacile regelac . Huc alcerum addo non concemnendum emolumencum;, quod, incra^, cerrx rimulas cu m pluuijs aquis percolaca fercilis fi* mi pinguiedine, annuo parcu facigaca horcenfia cul-- ca non mediocriter refcuencur . Quanquamid fo* menci menfe MarciO;, cum longiores diesrecale- fcunc, prouidi culroresamouenc i ne yiciec inferuc- fcens obmtas radices . Vt aucem affiduo diucurnoq, parcu exhaufta cellus ad floridam feitilicacem iuue- ' ■ nefcat 5 fexco minimum quoque anno, veceri eme^ Quoto anno licaque vniusyalceriufuepalmi humo egefta; acque> [^rra"'^^ vc iccrata ftercoracione pinguefcaC;,ad olerum femi* narium reu^^fla^iunior ic fuccofior ex olicorio agroi F 2 vc Apparati^s Honenjis vt paujo priiis dixi,congefl:icia fubfticiiacur : paren- tis enim terr^ iam effcctaj aniiitas emaciatam parit^ ac degeneratfloreampofteVitatem, Sedquoniairb Lixiores horti plus exigunt opera? ac laborls \ vnius anni difficile ac permoleftum negocium fic eft iiL. plures tribuendum, vc laortorum aliqua fingulis annis pars recenti humo renouelletur . Pr^did:a_5 olerum altrix humus nojta bulbis modo ^ atque ane- monarum radicibus-, {dd caryophyllis etiam , ro- fi{que leftiflimisj necnon arbulculisj fruticibufque floriferis , minutis denique fcminibus commoda_^ eft ; dum tamen hifce poftremis , vt in loco mox dicam^ tenuiflima incernatur . Monet igitur cal- lidiffimus magifter ^ vfus ^ vna oleribus priiis ^on-r fita tellure omnia florum genera , tanquam olera- ctx vbertacis decus &:pra?mium;, feliciffime pro-^ Teiiurispe- generari . Nam fima eft, fiue fabula j gemeJlas buiaT c^i^ ^^^^^ y fimili fepe vultu fallunt : fima ^ in^ quam , fic fabulatur , paucos ante annos ^ cum , fer- reo abrogato , floreum feculum fuo Flora/le noiiii- ne condere , opiparoque conuiuio condire vellet, ad florales hortos prifca? fabul^ numerofamibbo- lem , Deos omnes per blandiffimum apparicorem j^or^cusco- Zephyrum accicos conuenifle . Eminec in horten- * fi medicullio fpaciofi porcicus & peruia > Applline-? D^dalum agence ac facile fuperance magmficen-, tius , quam Troiani muriplabor icidem Apollineusy cxcicaca. Ecenim aureis columnis ordine duplici . . furgen- Liber Primus . 8 j furgentibus U valide fulcitur ^ nicide corona- tur . Corinthiae venuflacis argentea capitella fle- xibili acantho , vt hortenfem decet architedlu-' ram, foliofafunt. Argentex paricer bafes, prin- cipum horcorum gemmea defcripcione , fidehque mencfacio teflellat^e pretiose vernant . Longum-» eflet imitamenta fingula breuiter enumerare . Vt e compluribus pauca, quae fuccurrunt, a remo- tiffimis regionibus duda narratione recenfeam^ ; illic vifitur barbarica opulentia conditx Byzantij HortiByzan viridarij ornatiffimum fimulacrum, non Ocho- norumr'"*'' manica modo barbarie ad florum culcionem , fcd ipfa etiam Jferme indomabili gemmea duritio ad eorundem imitationem manfue&ente . Illic gemmarum omnium difcolori fulgore florentes Hilpanorum Regum inter odoratas auras a regijs curis reipirantium Toletan^e dehcia^ fimulantur, ToietaniRc (juas non minus auriier vero fidus Tagus^ quippe fomm!'''^** qui folido conftat ex auro, congruenter irriguus incerfluic : gemmeis enim hortis decora efl: au- rea irrigatio . Illic Brabantinorum Ducum ma- Bruxeiien- gaificentiifimis ^edibus adiundta Elyfia Bruxell^ ^ilom^' con{epta , magnam vrbis pulcherrima^ partem., ^"^""^ ' concinenti muro complexa minutifl^ima^ commif- fura^ fplendida breuitas ita exirquat, ac fimulat j vt fida veris ^ 6c parua magnis compofita non in- uideant . Gallorum illic Regum. Parifienfes hor-^ pariiienfes ti c^reris quidem floribus pretiose gemmafcunt j ^g"^^^'"^ F 5 . fed B 6 Apparams Hortenjis fcd regalibus Lilijs illuftrius aurefcunt . Proximus his cryftallini Sequana liquoris licet ex gemma_j rigeat , ad obfequium tamen artifici fraude emol- litus Regios flores allambere & colere videtur . gXum" Ncc minus felici fallacia Viennenfe ampliffimac amoenitatis viridarium , Auftriacorum Cxfarum glori^ coronarijs & floribus & laureis focundif- iimum in gemmei contrahitur imitamenti mi- fi^s^/^'*"' raculum. Ad haec Eyftadienfis veris ixtd. fpecies inter Germanias floret niues. Neque hic defi^ BaHsbuigen- derantur Salisburgenfes vniuerfa hortenfi amoeni- tate inclytaj delicia? , in Germanias quidem folo amplitudine mirabiles , fed in gemmeo fimulacro. ingeniola contraftione mirabiliores : vt iam non,. vetus malorum j fed recens bonorum Ihas fulpi- ciatur Hic etiam totius anni verna fbrmofitas non modo multiphcis & fcntis & lacus, verunu etiam allabentis luuauij fluminis liquido limpidoq. Ipeculo decentitis , quam fontano liquore fabu- lofa Narci/n forma, geminatur . Hic immiftas filuulis fcrac, fine jferitate veris fimillim^, inno- centi mutuoque venatu, & vniscapiuntur oculis, & oculos capiunt . Hic eflbfTus in theatrum faxeus mons veteris magnificentice montesedomantis Ipe- (Staculum integrat fumptuofiim . Hic deniquo opulenti Iplendida maieftas asdificij , ne perftrin- Mantuani acicm contemplantium , per circunFula vire- Gonzaga- ta gratior intctlucet . Tu quoquc Mantuana Gon- rum Du- O . ^ cum. zaga- Lil^er Primus . 87 zagarum , Parmenfis Farnefiomm Ducum fcena-» Parraenfes horcenfis , viridiffimiscorufca filuulis , liquidifll- mis vda fcnciculis, nicidiflimis expida flofculis , qua Mincij , qua Parma: fluuiaii ambicu munica-» in difcoloribus gemmulis compendiario arcificio refulges : quod liorcenfium omnium vafto com- plexu deliciarum preciofa volupcas nifi gemmeum la exemplar apce concrahinon pocuic . Illic eciam.» ex aridis horridijfque Apennini aiprecis floriferas vndas euoluens Arnus ^ ^ gemmeus & veri ge- mellus , prius Hecrufco Duci cumulaca felicicace Magno > quam Regi aquarum Oceano prodige rribucarius Florencia Tempe in horcenfem amce- Fiorentini * r 1 m I • • Mediceo- nicacem adeo tcecundacj vc amceniiiimsB vrbis ip- rum . fum quoque fluuio quondam alperfum nomen fe- liciflime iam florere faciac. In vno Neapolicanas delicias cumulance Calercani Principis Hymecco p^-^^^^p^^^ fidelicer efBngendo vix habuic ars ab vniuerfis Aquauiua? . gemmis cam variam & verficolorem lucem j vc vernos colores nacurns Ie(3:ifl[imorum florum gem- mancem ipeciem explicancis a^quarec . Ca^cerum.» nihil ibi ornacius , quam Romana floralia , quns P-^^nan»' quamuis gemmaco imicamenco adumbraca clarif- fima fiinc , quamuis in ardum coada magnicudi- itiem habenc maximas hominum admiracioni pa- rem : fiue ad porcam Na^uiam & Neronianos ar- cus aquam Claudiam in Palacium olim deriuan- ces Cornelia ce mirabundum hofpirem detineanc ^ ^l^'^^^" F 4 hoc 88 Apparatm Hortenjis hoc plaufu profequenda, Venecum florem eciam Matthaeio Romanas ad aquas perennare . Siue Maccha^ia de- ^^^' lcdenc^ vbi Coslius mons amosnicace pasne dixe- rim ciclefti vernac : vbi regia cuftos ^ gencilis Aqui- la , fabulofb louis concempco famulacu , in florea^ Pcrettofum. fpecula nidulacur . Siue Pereccina ce fuftollanc ad Viminalem non cam arduo ficu , quam horcenfi gloria Moncem pulcherrime Alcum ; vbi familiaris Leo a Dominis & domiciho mice ingenium crahic^ dum non in Ipel^is exulac , fed pro floribus excu- Cardpij. bac» Siue pia inuicenc cum Pacis cemplo decencer appofica , quod pacifera ridenc viridicace ; cum^ cruentis olim IpedacuUs nobiUAmphiceacro in- geniose oppofica ^ quod gemmea florum purpura.^ Farnefioru. innoccnciffime cruencancur . Siue Farnefiana con-^ fideres ad flaui Tyberis liquidiffimum aurum ap- pofice fica: quia ca^Io concolor Farnefiorum flos Mcdiceora. aureo debet humore nucriri. Siue in veceri Hor- torum colle Medicea oculos allicianc i quod in^ ipfis priftina omnis eius loci illecebra reflore- tudouifiora fcac . Siue proxima cum Ludouifia , cum Bur- Eurghefioru ghefia contemplere ; illa domefticorum ceftifi- cacione infignium purpura auroque florenciffima; h^BC ampliffimi muri ambicu delicias amplexa-j vniuerfas , preciofifque Hefperidum horcis muL to accenciiis cuftodica , quod vigili Draconi: per- ipicacem Aquilam addiderunc . Siue in Quirina- norum^"*^*' f^ftigio conlpicua fulpicias cum Aldobrandi- Liber Primus . 89 na, quibuseobeiiignius, quo pr opius airulgetit fi- dexa : tum Bentiuola y vbi geminarum bis aulpi- Bentiuoio- catum infigne Aquilarum amccnitatis regias mi- ' raculum ifingulare pra^monftrat : tum Barberina-» , Barberino- vbi tanquam Romana in Hybla fub Apum ima- gine fuauitas Vrbana mellificat . Veriim vt iiL» eodem Quirinali , & Vaticano colle , ornatu maie- ftatis pleniffimo grauiflim^ prouincias curis fub- leuandis Pontificij eminent hortii ita imitatrici- poniificum; bus auguftius enitent in gemmis . Quidni enim coagmentatc-E gemmas , tanquam famul^ fte)I^^ a Romano fole cum luce maieftatcm trahant ? II- lic pra^terea Iplendida ipecic , vt alibi re iplL» , cum fbrmofiffima Vrbe certant proxima? ac fub- urban^ delicia^ , qux in Falifcis Balneariam , 62 Horti Bai- Ciminiam Caprarolie Villam purpurea Condi- Honi Ca- torum gloria illuftrant: qua?que in Latio Tufcu- 5-ufaihni lum ac Tibur exornant , quarum ill^ ambitu non Pfincipum i.rr» 1- ■ ' i ' plurimoriim amplillimo plurimorum Fnncipum voluptati pa- xiburtes e- res in patritia? nobilitatis coloniam tranfierunt : ^^"^'^"^' h^ vero amosniffimo , qua fitu qua opere fic emi- uent, vt Romanas maieftatis olim Tibure rufti- cantis veteres moles non fua ipfas magis multi- plici ruina , quam vna Eftenfi magnificentia.^ obruantur . Ipfe Anio pulcherrim^e ftrudura^ ad- mirabilitate fufpenfus, fuique adRomana miracula curfus frequencer oblitus totum pra^cipitantis vn- d;^ diluuium ad hortenfe diuerticulum innocenter. decli' 90 Apparams Bortenjts declinat j tancdque camque vecuftus fluuiusin fub- fultimludibundosfonticuJos fipliunculos obfc- cifiernani ^.^^^^^^1«^^ ^^P^erafcit . NouiiTima florec etiam in caetani Du gemmis Francifci Caetani Sermonetcc Ducis volu- • ptas nuper condita & confita propcer oppiduni^, quod amico floribus Ciftern^ nomine horcos pul- clierrimos cxigebac.Ha?ccircunftancium columna- rum aurea forma ; liic argenceus^&gemmeus orna- cus . Teftudo fapphirina , cdoque concolor/eu po- tius gemmeumcdum vicilium herbularum ambi- tiofos ramulos difllmdencium texcili e feftihbus gemmis copiario ica conuefticur acque opacacur , vcclarius fulgeac.In pauimenco deniquefmaragdi- tio 3 herbida luce florido , difcoloribus lapillis mul- tiformes iaareoks nicide variaco calcantur quidem opes opufqu(? nobiliffimum ac non philofophico Cracecis concempcu ; manus enim pedibus inui- denc concadus diucurni feUcicacem . Hanc ego amceniilimi horci mediam porticum pujcherri- mam j fi verbis audere tantum liceat , quantum^ rei dignitas vocabulis maior poftuJat rappclJaro non timeam. florei maris infolam fortunatanu . Poftquam hic cdeftes conuiucC fuper inftrata pur- Dapes flo. pura difcubuere , inufitata epularum miracuIaiiL, auream menlam interuntur ; finguli enim mifllis Deorum ^^^^^ ^^^^^ in florum gcncra diforiminati .. Quare Jucinacio . mirari primo Deorum chorus, :&c ahus alium cir- QUnfpecSare^ quid agerec; deinde ieiunum in ri- fum Liher Primus. ^ j fum ora diducere, quod in illa florea laucitia ocu- lis cancum naribufque fibi epulandum elfe exifti- marec. Tum Flora corridencibus , fefeque lepido aftu delufos opinancibus arguce fubridens, Experia- mur, inquic^ an eciam palaco fapiancflores mei: rofemque aurea de lance fummis digicis pr^cer- pcam , pulchriorifque in rofecum oris infercam, iciculo preffu morficacim pr.Tflorans addic ; Pap^ ! dum rofa hxc flos nedaris eft, &flosambrofi^j pr^Ettac apem effe , pricftac fugere , quam olficero. Quas vero dapes fibi magis decoras Flora, quam-, flores vobis apponerec ? Tum enimuero fenfero Ca^lices omnes in cerris quoque ambrofiam effo Cxlicibus ipfis expecendam , cuius cdeftis fuaui- cas epulari bonoque dolo cerrenam formam fubi- cura non pocuic fuauioris fbrmoficatis epulas , nifi flores, pr^fencare. Quis iam dicendo explicecad agnicaspetegrinas epulas Epularium auidicacenx.? Quis a guftu eminentem in omnium vultu, acque adeo in feftiuifHmis acclamacionibus volupcacem ? Illa omniiim erac vox Deorum vna; Si cam fuaui- cer florerenc horci j Deos omnes, accjinaca maiefta- ce, femperirn flofculis colendis rufticacuros . Hic ad hilarkaceni erugaco regio fupejccilio luppicer, Cur,inquic,eduhum deliciarum alma parens TeIIu$ pulcherrimos floreos fcecus arcificiofis hifce dece- riores , vcpote auc facuo fapore non appeCendos ; auc venenato fucco fugiendos paris ? Refponfo ali- qiian- ^ 2; Afparams Bortenjis quandlper expeaato , nec accepto , Telliireni-* luppiter incer confertam conuiuaruoi multitudi- nem oculis diu quiefiuiC;, nec inuentam vt abefle cognouit, Et abefl: ^ ait^ in florei feculi nacalitijs magna mater florum ? Tum Flora , demiror equi- demj inquit, non interefle dilerte vocatam . Quan- xjuam fortafle nec dum potuit; : fua enim mole pr^- orauis lente fefl:inat . Sed iam ego lencifliimam gra- uitatem. irtam Archimede facilius efficaci machina incitabo . Miniftrabanc regaii facie puell^E cencum, AurcC leues agilefque, acque incer feduli minifle- rij laboriofos excurfus recurfnCjue odorac^e animx cenera reciprocacione fine flabello flabelliferas ge- nialem conuiuij calorem vencflabanc. Exhisnacu minimam ;, ore arguculam vulcu rofeam crino auream j ladreoli corporis candidum iubar linea^ nebula cafte vmbrancem, puhefcencibus per gla- bellos humeros verficoloribus pinnis volacflem^ , excimis cenellis plumulis cremula palpicacione lafci- uiencibus ipfo in otio inquiecam Flora fic alloqui- cur ; Age mea feftiuicas , mera pernicicas , mea mo- cacilla, AuriIIa> Teflurem Deam cardigradam^, Teiius ab- vbiubi geucium cric, inueftigacam incicacamquej teaccitur. ^^^^^^ q^^^j^^ ociffimefifte. Vix dum impe- rarax Flora, cum imperaca fere iam fecerac Aurilla . Vagulo enim volacu immenfa cerrarum Ipatia-* emenfa iam erat : nec tamen in terris Tellurem in- ueniebat . Quaciuique rofcidulas alas concutiebat fudum Liber Primus * 93 fudixni ver impluebaE ; quacunque halaritem hali- tum anhelabac, extemporalem amcenitacem inha- labac . Defperauerac pofle prascerea inueniri per amosniflimos omnes qua^fitam hortos ; cum , vbi minime rebacur , tandem reperic. In abdito igno- ^J"j^5|^^.|f biUque horculo , ya^rijs oleribus liracim poficis ordi- uenitur . ' nacim viridicatc^ Macronam profpicic cruda viri- dique anihtace melius;, quam purpuriflb , annofum_, os fucantem interpolantemque j obefiffimam eam quidepi , ac fedencario labore operolam ; phrygio cnim opere vera olera mencience macronalis pe- pli oras laducis y 6dbrafficis j c^pis, 6c allijs^ cxtc- rifque oleraceis imaginibusinfigniueraci accuni^ force manum vlcimam imponebac . Tunc Auril- la flabili murmurillo eloquencer eblandica facile Telluri perfuafic, vc nimiiim diu expeftaca pra^cer morem molemque properarec. lucundiffim^ nun- tia^ afpirantibus hilarata blanditijs loci eius oIera«> omnia vulcu viridiore riferunc . Ipfa Tellus inlbli' rb afflaca impecu recens elaborato magnince fo peplo exornac ; leuique curru, quem curulis rapic ko quam ciciffime prouedra , peplum vibranco alludencis Aurillas a^piracione , in ficco velificac . Incerea , dum Tellus accirecur , erudicum louis no- dum vicario Flora relponfo expediuerac : acque in- cur fiorum ter mulca, qua^ nunc referre non vacac , refponde- fuffi^^vttJ": rac , ideo formofiffimos cerra? filios , florum ple- «ati inodo- rofque auc infulfos , auc venenatos , aucmale oli- dosj p^. Apparatus Hortenjts dos,aut faltem inolentes fatua Ipecie colorari ; vt nc ninaium colori credat coioratis pra^ftigijs facilis capi mortalicas : vtque non in iierba folum vanit fimcE Ipei, fed in flore quoque breuilEmse fbrmo* fitatis anguem latere condilcac . Quanquam erra- ui > nec opus habeo (inquit illa ) cibariam liorten- fium florum fuauicatem argute diffimulare ; quan- do flores omnes nedrarei iunt, merumque melj quod Apes miniftrx fcduhT hominibus colligunt, & prseguftant , Qwrenti pra^terea Baccho , quis amoenillimx indolis coquus fiiauiffima illa cupe- dia in flores vernare feciflet, cum Charitum artifi- cio florida ea bellaria concinnata efle fubieciflet Floraj pinguiffimi ventris, &pinguioris Mineru^ Deus pra^cer expe(9:ationem acute/ Enimuero fic decuit, inquit: e manibus enim Gratiarum quid potuit ahud pra?ter flpres exiftere ? Verum vbi lo ^tandem in conuiuarum confpedlum dedit opratif- jfima Tellus , olitorij {yrmatis textilem pompanu imus""nde" ^^'^^^^^^ ^ pmnium rifuexceptaiucundo lp.e liibpinguis progenerandis fjoribus vfurpetur , atque olitorias fcecunditatis beneficio florida gratia refe- ratut . Hoc tam iucundum tamque iuftum edi- £tum genialibus comitijs peradis , ne cui florum-» ftudioloignoraretur, louis Floraj gratificantis iut fu a volucri curfbrc Zephyro fingulis hortorum^ poftibus px^fixum eft ^ FLO- F L O R V M N O T AE LIBER SECVNDVSv C A P V T I. VID horcorum cultori turpius Cur norcs aut etiam nocentius , quanL, ^otodfl'^' flores y nempe iamiliam fuam defacienon agnofcere ? Namj qui fuis quenque locis apte di- ^onere , atque educare poffit j nifi Jineamenca formaique di- ftinguat? Et quanquam multiformes florum na- compiures tales mdifcreta ipecie , &concordi figurailmillimi ^"'^'^""i- nequeunt xnternofci : complures tamen funt aut claro, aut certe obfcuro difcrimine notabiles, quo- rum, vt licuerit, notas perfequemur . Neque ve- rohicvniuerfos,fed eos duntaxatflores fuis colo- nbus exprimemus , quos noftri exhibent horci ; vt necefficati paricer, 6c breuicaci confulamus. Illud G 2. autem Buibaccipic autem prajmonitos cultores volo, e bulbaceis flo- cK^^aut ribus, qui plurimi antiquitaci prorfus ignoti, at^ narciffi. anonymi coUintur in hortis , narciflbs , auc %rl'mk hyacinthos ab erudita plerofque pofteritate cen- Tempt.z» feri : &: grandiores quidem ad narciffinum or- dinemj minores ad hyacinthinum reuocari. Nar- ^Z'fnT cifTus a narce didus', quodaHena grauet capita.^ , rncn vnu6 • ■* /- « i r* l Tim. lib. XI. fuum prius pra^grauauit i cum labulolus vmbr^ inx amator puer e fontani fpecuh fincero nicore male fibi notus, acque .e frigidis aquis tabificam flam- mam trahens , ex homine in caducum florem dila- pfus eft . Eciam nunc mucaCT form£B ftudiofus oro ^ NarcifTus^ vernat multifbrmi . Aut enim fimplici fbiioruiTL» fo"or'e va- textura tenuior , aut multipHci habicior eft . Nunt ■ aro-enteo , nunc aureo pailore veceres curas pr^e- fert. Medius flos , quem ab imitamento calicem^ cum recentioribus in pofterum appellabo , inter la^aea folia aut Paauiter concolor ladlefcicput fplen- dide decolor aurefcic, aut circa fammam oram^ croco illitam lepide rubefcit . Sed quis coloris , magnitudinis , formasque inexputabiles varietates enumeret , natura cultuque ad affiduam nouita- Narciffus tem confpiraute ? Noftris autem horcis femiliaris Zior^" potiffiimum eft , qui colore totus argenteo fuffun- fimpiici po- u ^ medio candido calice in pacer^E formam^ Narciffus deprcflb argenti patera Italico vocabuio nomi- coiore fui- netur . Nequc tamen huiufcemodi narciflus vno fimpiici' argenti candore , fed fulphuris quoque pallore pin- polyanthes. " g^^^^* Liher Secundm . ioi gitur . Idem pr^terea in plura genera difcrimina- cur . Alius enim pr^mature , fero alius vernat : alius minucos^modicos alius^ alius peramplos in flo- res e caule fummo fe diffundit; alius denique fb- liorum fimplici ferie , alius multiplici componi- tur . Hic ergo tum candido , cum pallido coJoro narcifTus a ca^teris narciffis difcrepat floreis fo- lijs anguflioribus , & calice breuiore . Virentia.» quoque folia f^pe anguftius patent , longius porri- guntur, IcEuiora ^ rigidiora lunt . Nec eadem om- nibus tindlura . Candidum allij virore albida^ & ve- luti rorulenta j pallidum myrti exemplc viridifli- ma conueftiunt . Bulbi membranas extimas co- lor aufterus infufcat ; intimas tunicas dilutus deal- bat : magis compafta fbrma ventrem deprimit, cei^uice modice produfta . Quin etiam ilto eius , quiibjiofo floret argento, bulbus depreffior eft. At vero maioris floris bulbofa parens vaftioro corpore , ventre oblongo , procero coljo, lpadi>. cis coloris dilutioribus cunicis notabilem in mo- dum infignitur . E foliofis albentibus narciffis By- Narc.mis zantius,fiue Chalcedonius perplacet,& colitur. Hic KXs, tum prxcox, tum ferotinus membranacea primum ^""'^ Vagina mcluditur, qu^e longum in alabaftrum , vt mui.. fimplicis floris folliculus, non faftigiacur j fedro- tundiore gremio latius tumet . Ea demum dehi- fcente numerofus, & formofus partus excluditur. Deni auc duodeni fratres ex vno caule penduii fa^- G 5 pe lOt pe numcraticur. Alba folia denfiflimo congeftu bene compadum tribuuncur in florem. Media-j fbliola vario acque mulciplici flaui calicis majandro intercurlante vndacim , incercise , permifteque-> implicancur . Subfimilem alium narciflum , fino medijs albis fbliolis denfeco , acque in rugas replica- to flaui coloris orbe mulciplici criftacum , nimianu in fobolem luxuriancis bulbi decorum aborcunij efle conftancer affirmanc obleruacione diuturna^ experienciffimi culcores : quod & numerofo fotu eftbeca radix , & adnaca pofteritas nondum per a?ta- tem fatis robufta floribus explendis idonea non fit j cum deinde ^ vbi iuftam in rotunditatem adoleue- rit j prioribus pares ^ atque adeo ajque fbliofos flo- c. ctuf.Ra- res progeneret . Alij verb, &quidem callidi rerunu S.uTi j a^ftimatores exiftimant , certis e bulbis minore vi prasditis mutilos eiufmodi partus perpetua ftabiliq. lege exiftere : nec defunt , quieofdem , vtpoteEpi- Narciffus dauro miflbs , Epidaurios appellentj ac duplici po- Epidaunus. tifjijymm procerioris caulis, maiorilque florisno- ta diftinguant . Equidem ( vt erudita difliidia ifta^» componam) non negauerim , ex imbecillis radici- bus ha?c interdum ipeciofa monftra pofle progi- gni fimulque inueniri crediderim radices alias ita natura conftitutas , vt flauentibus tantiim crilpu- lis criftis albidos partus fuos exornent . Vtriulque-;» foliofi narciffi caulis herbaceus de more nudus, concauus , atque ftriatus digitali ferme craffitudi- ne Ltbcr Secundm ne , & pedali longicudine afllirgit : vircntibus folijs nonnihil carinatis , &s paulo, quam in fimplici nar^ ciflb, laxioribus circumuallatur . Bulbuscarne in- tus candicat , conueftientibus tunicis foris nigricat, & in rx)cunditatem conglobatur; pr^cox magni- tudine noftracis narciffi bulbum ajquat, fcrocmus eciam fuperat. Hic etiam illo , qui prcemature flo- rct, magis compadlus &r rocundior ad florem diC- ficilis & morofus eft , frequencemque in rocunda_* bafi cariem crahic. Non Iblet in femen exirein^ florei foetus prxftantiam exhaufta vtriufgue fbe- cunditas . Eminet fcliofus alius duplicis eeneris Narci/ru$ -rr • I • • • A , , . ° /« corn cula- narcilius corniculati nomme mfignis. Mxnor lex minor, ^ alba fblia minufcula in orbem expandit; in vmbi- ^iyanihes; lico aureum calicem crifpantisauripl^niffimuni^ porrigic ; inde fex flaua cornicula in ftellam didu- d:a furrigit . Quaternos quinofue flores profert , ac fuftinet caulis , priore tenuior atque humilior. Ab radice fbha exeunt prolixa , graciiia , mollia , & fubalbida . Bulbus denique fubeft a vulgacis nar- ciflinis vna corporis menfura paulb breuiore di- fcretus . Maioris bulbofa radix vulgaris narcifli bulbum ad^quat^ceruice perparum extante; fbha te- nuitace,ac prolixicudine fuperioribus non diflimilia minus pallenc ; fcapus infignicer procerus in duum triumue jfere palmorum longicudinem procurrit . Complures e membranaceo inuolucro floresqua prolpero , qua abortiuo parcu excluduntur , quo- G 4 rum 104 Florum ^ou rum iblia flauentis line^ duftu eminulo intermean- te liberaliter coiorantur . Vt igitur vides , vterque narciffiis cornibus armatus longe fugiendus noii^ eft : non enim fcnum liabet in cornu , vt vulnera^ prsecaueantur j fed pdoratum aurum , vt oculi na- refque fuauiffime feriantur . lam vero ne qua nar- ciflb defit opulentia , pr^eter argentum etiam au- rum totam floris bradeam opuientat ; fiquidem-» inter fimplicis compofiturae narciflbs & fbiijs , & totus' flauus calice aureus in pretio eft . Hic difcoloris auri 3 va- poiyanthes. ^j^g^ ^^. confbrmationis , aut amplitudinis leuibus momentis pulclire diffidet afeiplb. Superioribus albis narciffis caule , florumque penfili congerie^ fimilisj, jfblio, bulboque differt : illos enim foliofior ^ J^unc rarior plerunque filua diftinguit : illi bul- bum ipfum rotundant, hic in pyri effigiem turbi- nat : circuntegentes tunicas illorum plerique fu- fcant ^ hic modice rutilat. Simplicium denique.^ narciflbrum ritu triangularibus fblliculis nigruiiu , & inaequale femen includit . E minufculo narciflb aureolo , a reliquis vna breuitate feiunfto bulbulus pendet rotundus , & nigellus decolor nempe de- . cori floris appendicula. Veriim illi ditiores nar- ciffi ftnt , qui frequentium jfbliorum flauentibus rcftrfs^ena' bradeis aurefcunt . Et in his genera variant . Alium tus . videbis a filuis oriundum e pallido bulbulo pufil- him j^quante narciffinum bulbum , qui de iun- ceis fblijs nomen Hifjpanum traxit, inter angufta 5 ob- Liher Sectindus . oblonga , tenuia, carinaca , & pallidiila folia ferc paimari, gracilique cauliculo innixumprofiliroj creberrimis iolx\s in fteliam diftributis confer- tim coagmentatum , albo giiuoque confufis iiu paleas fpeciem colorari . Subfimilis alius rofta fpe- Narcifiiis ra- cie^ bulbo & flore pauloamplior, Stcoloratior ato mino^r, collaris rugati crilpiflimo imitamento Gallicum^ Frafei nomen adeptus raro floret ^ florea membra- na ^gre dehifcente , ac plerunque vitium faciente . Sed exceilere fc ca^teris ipjfb vulgato iam nomino NarcifiUsfii- fignificat feptentrionaiis) fiue filueftris narciffus^ llus maior. ciii Rofeus maior nomen eft . Is enim luueas fo- iiofce rofe decora fuppari gyro complexus media-» floris fbiia caiicis ioco denfiffima compiicat ^ crifpat5 fimili quoque auro colorat, fbiijs alijs qua luteis, qua pallidis, qua herbaceis per ambituiTL» congcftis, &:explicacis. Iliud pr^terea fimiliare-^ ipfi eft, vc a fbhorum denfitate, & copia particula- tim efflorefcat. Etenim extremis folijs marcenti- bus &pr^morientibus, medi^ conuoiuta^ panicu- \x pauiatim euoiuuntur in flofculos . Quanquam^ illa florea congeries rarb difliculterque digeritur, ac dehifcic ad pienum. Rofeus hic narciflus fiue narciflina rofa folitaria fcapo infidec bene firmo, angulofb , duos circicer palmos alco j ac , tanquam ipfa fibi onerofa, nutac . Ex imo fblia modice con- furgunt Iiberahter patent , mucronem retundunt & i:otundant^ in viridi pallent . Buibofa radix pro- pe loS Florum ^ov£ pe rotunda exteriores tuiliculas diJuto colore fer- rugineo fuffundit . lunceo folio , amplQque tunu flore tum calice Narcilli plerique ftturo colorc lutei fiint , & prope inodora pulchritudine tantwm lped:abiIes,necnon eodem in genere mulcifbrraes . Narciflusiu- Alius cnim foliorumoras nonnihil vtrinquecon- cifoliusma- t . \- -r r • i- r } n ior . ampio uoiuit , calicilque kmuncialis lerratum , &: iinuo- "sloSo^' fum labrum diducit • Ad h^c fingulosj binos^ atque ims, ^jeo fenos interdum flores, folijs totidem in or- bem compactiles e folliculi finu excludit . Scapum graciIem,concauum , redum, pedaneum, atcjuc ex nobiliffimi cultoris obleruatione fimpliccm exci- tat.Siquandoautempluresconiunftim caules emit- tat ; muJtipIicem bulbo fertilem florum fobolem-^ adnatam efle fignificat . Bina j aut etiam cerna pro- fert ab radice folia pedalis , aut certe maioris Jon~ gicudinis, angufta^ cufpidata, carinata, fufoo vi- rore Jierbida , & fucci plena . Bulbum fubiungit fubftrido ventre obJongum , collum non raro Aiius foi ^^fo^q^^^^^^ > diluro exterioris tunica: coloro cominuatil Ipadicem . Alius explicata , & coniunda , imd inuicem luperuenientia folia perpetuo velut or- be continuat ; iaturatiore colore lucet : anguflio- rem calicem magis crifpat j fuperiore infircun- dior quaternos circiter extrudic flores ; codem.» viuacior ierius deflorejfoic : languidam fuauita- tem olet ; ima foJia menfiira breuiore profun- dit ; buJbum fubijcic forma confimilem , fod ali- quan- Liher Secmdus . 107 quanco concra(3:iorem . Alius demum anguftio- Aiiuscaiice ribus floreis folijs in ftelJam diradiacis cerecem^ f.jllngufbo". acquabilemque calicem exporrigic . Noftracefub "'^"^* casio binis cernifue floribus auare vernac ; fclia ici- dem carinaca Iaciu5 explicac, & parciiis producic : bulba gignicujft^rfimili, fed longe minore , mi- nufquc cerui<;ieiiri decorquence , necnon fubni- gris inuoiucfis cunicaco. Ac vero narciffus iunceis Narciffusiu lblijsodoracus,accocusIiberaIiteraureus, fuperio- no^odoTal ribus inodoris minor , a Ibli nacalis nomine Hi- ^"^^"JpJe^* Ipanus^ a medica vi (vcRembercoDodonsopIa- P^ex. ccc) vomicoriusaefimplici^&mulciplicifoliorum-; ferie flauec . Ille florum felijs mucronacis , auc or- S"^* biculacis i coniundis , auc deiundis ; ipfis quoque flofculis pr^cocibus, auc ferocinis ; grandiufculis , auc minufculis; binis cernifue, auc eciam denis plu- ribufue ex vnoquoque cauliculo emicancibus va- riusi ac parcim vnicaulis, parcim mulcicaulis eft. Hic verb vc plurimum fingulos , binofue j vc ma- xime quacernos , auc quinos vnico e caule flores promic, floreum gelfimini , malique Medic^ha- licum fuauiffima cemperie olences . Vcriulquo caules facuraciorviridicas, inoffenfus kuor , ac ce- res rocundicas compares facic . Veruncamen du- plex eofdem noca difcriminac. Illos enim proce- ric^s fere bipalmis excendic, hos pufillb breuior Ibngicudo concrahic : illos concinuum fbramen^' vacuac , hos fungofa qua^dam nacura modice ob- ftruic . Florum ^ou ftruit . Folia pariter viridantia , oblonga , rotun- da, carnoft , la:uia , & plane iuncida . Bulbuli ple- rique globofi ; minus plerunque vtiles oblongi, dif- fipatis in longitudinem viribus ; rotundi feraces , toto in floriferos nifus colledlo corpore . Idenu omnibus color ; extima enim pulligine nigricant . Hoc etiam inter vtrunque narcifTum conuenit , vt longulos proferant e membranacea theca flofeu- loS:,quibus ille triai;igularia capitula fubijcit.flore di- lapfb turgentia , &^:nigeIIi.anguIofique feminisfee- cunda ; hic autem longulis tantum pediculis infi- ftentesj riulloque feminali felliculo capitatos pa- rit 3 genitali cc^iatu in floris plenitudinem efflife) . Triplex eft pr^terea Hilpano fuperiori luteo noru Aibus mi- ajbfimilis , albo colore vernus narcifliis . Prioris oblongus bulbulus iuncea fcliola fundit humi re- ptantia; minutum, inolencem^ infbrmem flofcu- lum, Martio menfe tempeftiuum Romanis in hor- Aibus ma- tis xgtQ raroquc aperit . Alter grandiu&ulus > Hi- * Ipanique narciffi partibus c^teris gemellus , albore Aibus fui- ac fostore difcrepat . Huic g^qualis tertius candida-^ EcXi. feha fulphurei coloris calicediftinguit. Vterquc-? continenti foliorum ferie floreumorbem circinat . Aibus au- Eftetiam, qui e longulo fubftridioris ventris bul- tumflaiis . caulem ante fclia impellens^ binis ternifuc;, can- didis j & leuiter odoratis flofeulis per autumnum.» yexnet Hilpano par , viridiffimus, planeque iun- ceus minimi pretij narcifliis . Sileatio diffimulan- dus Liber Secmdus» 109 diis non ell fatis elegans iunceis itidem falijs , albi- i|fs reflexis!' doque colore in fulpliureum procliui , & reflexo flore narciffu? aliusi cuius e radice bulbofi , nuci Poncicae , aut Hilpani iuncei narciffi bulbulo exx- quata, rotunda^, candida, membranaceo inuolu- cro infufcata, numerofis tenuibus albifque fibris bene comata , exiliunt quaterna vel quina folia , vc in proxime fuperioi:e narciffo iuncea^ prolixa , an- crulla i modice carinata . Medius confimilis caulis Aprili menfe faftigiatur in quaternos aut quinos flores oblongos, diluto fulphureo colore pallidos , fex folijs furfum reflexis fupinos , deuexis ceruici- bus pronos , femuncialem aut longiufculum 6c ina:qualiter finuofum calicem porrigentes, leuif- fime odoratos . Corruptis floribus iLimmi caules triangularia turgefcunt in capita , exigui , orbicu- lati , nigri , kuifque feminis pleniffima . Pfeu- ^[jjjf H^.rp;, donarciffos Hifpanos Clufius vocat filueftres Do- nus.^^ dona^i narciflbs , qui fena inter fblia veluc inalas mftxll ^ cxplicata medium praelongi calicis tubum , re- ^;^^ f ^'^; pandas per oras fimbriatum crenatumque , in tu- bae modum exertant \ ex qua Italicum quoque no- men hauferunc . Vt merito fibulari quispoffit, Famam volando , buccinandoque feflfam genia- libus cancilper in horcis conquieuifli , dum refice- ret vires : vtque holpitalibus flolculis appofitam^ referret gratiam , e fuis conditum infignibus no- uum florem , nempe alatum tubulacumque narcil^ fum i lo Florum ^or^ fum floreo popiilo addidiffe, amancis horcos Fa- mx buccinacorem . Harum vero florencium cu^ barum , muca Ipecie fuauius argucarum , guanu quaj ftridulo ftrepunc Ibno , alix aurea bradtea»» flauefcunc ; alix argencea candicancj circa au- reum ali:e cubum circunfufo foliorum veluti cu- pro expalleicuncjhunc ali^ cupreum pallorem me- diaflauence lineainauranc, ac cocum pra^grandem tubum verno illinunr auro j alias mire degeneran- cis feminis inenarrabilis varietas colorac j alijs pr^e- rerca diffli/ior, alijs eft menfura concraftior i ali^ denique /implici gracilique cenuem , alia? replica- co confercoque tubo pleniffimam publicant vo- li^uf^pilno inptacem . Ec his quidem pol^remis forma pr^fer- dirpiex"^ rim quadruplex . Auc enim cubus in cubum infcri- turj aut fimplici tubo denCflima folia innafcun- tur ; aut grandior flos dense fartus vbertate ple- runque rumpitur, foliis in xofci narciffi fpecicm^ confufis ; aut demum fimilis tum fimplici , tum^ duplici foiiorum ambitu flofculus tubulum exerit fbliola fartura pariter denfitum . Pfeudonarciffis vniuerfis pro cuiufque florum ampiitudine pro- ceri cauJes ; fblia furred:a , prolixajlata, incanalicu- lum concaua , minime mucronata , Sd languide vi-r rentia ; bulbi oblongi , quorum extima^ tunic^ dilutiore ferrugine imbutiE raris , Scfufcis eiufdem fituri coloris linQis in Jongitudinem intercurren- tibus diftinguuntur . Sunt / gui lentianr a ma- io~ Lil?er SiecundtPS • III iore rofeo narciflb pleniffitnum pfeiidonarcif fum, fiue C vcalij nominanc) narciflUm alcerunu maximum fepcencrionalem , qui calicem implec, & folia duplicac, nullo difcrimine feparari. Ve- Pfeudonar- tuncamen vc fbiio, & caule incer fe congruunc ; S'^"' p^''''* iic bulbo , & fiore diflenciunc* Huius enim bul- bus , vc vulgaris eciam pfeudonarcijfli, longior col- ium quadancenus obliquac \ flos cubulacum cali- cem foliofo f^pe ferco , nimioqup madore facifcen- tem nonnihil exporrigic . Minufculi flore fimpli- pfeudonar. ci pfeudonarcilTi vc flolculorum coloribus, fic bul- bulorumfigurisvarianc, ceruicula in quibufdam^ "''"^^ • proceriore : femper camen aliguod maiorum in- llar in pufillis eminec. Qui verb parua geminanc ^^.f^^^^f^- iblia, caliculi cubulum addenfanc, auc falcem floremmo'r? hunc pleniifime folijs infarciunc ; minuculis fun- duncur e bulbis , grandiores bulbos pleni floris fc- .races , fi non magnicudine , cerce figura ex^equan- tibus. Folium procendicur palmare, pra^cenue. pal- iidum. Caulis icidem exilic breuis, & concolor. Pulchre mencicur &nomine &re narcifllim pfeu- Pfiudouar- donarciflus moncanus, inLuficanis& Cancabricis jugis trequens . Hunc lunceo foJio ^ cauhculo fle- xilem, flauo alboue flore in fena plerunque angufta folia expaflb pinnacum a medij cahculi cono ia^ calachi ieu nolx figuram oblongo , repando , &: fe- pe fimbriaco campanulam Hifpani j flauum calicu. c^ciuf mn. lum, ^flauam violam Marciam Aufl:riac(E macro- /'^^«'•^'^•^ n^ iix vocanc . Subiedum flofcuio capuc nigro , ro- t^indoque femine implecur. Bulbulus rocundus , incus candidus , foris nigellus iuncei fblij narciffi- idem car, ^um bulbum propc indifcreca facie reprasfentac . Narc.frus''' Narciffum maximum amplo calice , a magiiicu- £e1?com. dine incomparabilem mulciplicis effe generis inuc- parabiiis Eftenim , qui tam percinacicer flauec^ vceo- iiauus. dem , quo vixic , ore Sc colore moriacur . Hic le- nis foli js -concinuacum in or bem lace explicacis.me- dium crilpuium calicem ab imis anguftijs paula- tim ac modicefefelaxantem in vnciaiembngitu- dinem exerit. Subcenuem caulem ad binos pal-. mos excollic. Eolia furrigic filueflris more narcif- fi laxa , prolixa recufa , incana . Bulbtim fubdit filueflris itidem narciffi, bulbo confimilem , fed magis compacailem , colloque nonnihil obcorco Ex flauo innocabilem. Alcer huius gemellus cascera, vno ve- Srguens"'" luci vulcu degenerat : flautim enim colorem, quenu nafcemprasfert, in fulphureum , fiuc albidum fe- nefcens mucac , & folijs angufl:ioribus , rugofis , at- que vcrinque leuicer conuolucis floreum orbenu suiphureus minime concinuat . Tertius vcro triftioris indolis {ummo ca- fracer eo colore dehifcens nafcitur , quo fuperior I'C£ 1 UtCO . moricur : &s velut appeccncem mortem percime- fcens paulatim exalbefcit , luteo per oras calico* lllud eciam differc , quod calice fclijfque lacioribus , acque his eciam nonnihil concinuacis prior florcc, n/a?orf Caudidus priecerca Romanis in hortis vifitiir fo- minor • lljs Liber Secmdus • lijs floris aliquatenus diuerfis duplex , maior nem- pe difcretis , minorque coniun^^is ; vterque ciete- ris magnitudine fuppar ; illius caulis jfere bipalmis, & gracilis i huius autem paulo breuior ; maioris fo- lia 5 quam vulgaris , renuiora &c anguffiora y mino- lis quam maioris, magis lata minufque longa_» : vtriufque bulbofe radices candore jformaque nmi- les pyrum luperbum a^quant , ceruice modice por- refta . Y&. etiam proxime fuperioris bulbum ada?- ^J^^^ quans, folijs ^^quc candidis flauoque calice narciC maior& wi- fus maximus , itidem maior &c minor ; fed calix ^^^' eft minori coloratior. Poftremus in Caftrtani Prin- cipis Andre^B Matchaei Aquauiuse principes flores piici. merito cultu excipientis nobililHmis hortis alitur narciffus ftne incomparabilis y confertiffimis nem- pe fulphureo colore fblijsfingularis. NarciiTusfe- rotinus montanus, aut eius plane gemellus Mu- ^«''^""^'Sv lartum vulgus appeiiat ) bulbaceiE raaicis exteno- ci candido , re tunica liibalbida , magnitudine media , ven- "^^^^^"^*^^' tre vtrinque fubftrid:o , corpore oblongo , ceruice modica illius narciffi bulbum ex parte refert , qui cameli collum fimplici producit in flore . Appe- tente iam vere folia trudit prolixa , angufta , molt lia , prafina, fiue narciffinis fimilia . E teretis , pe- dalis , glabri^ fungofique cauhs apice ternos fepe , quaternolue menfc Martio fiifpendic flores , fena-» niuei candoris fblia , vulgaris narciffi fbhjs laxiora , 6c flaccida ftella^ modo decuflantes , patulo fujphu- H rei NarciflTus montanus 114 Florum^ou rei coloris caliculo crocea fimbria ornaco diftiti- gueiites , digna etiam pulcliro corpore aiaima-j odoracos . Dupiicem iiic tiabeo fcri floris , ex- tremo nempe Martio, velineunte Apriii vernan- tis fubtexere narciffum , alterum Narbonenfcm^, NarciiTus Anglicum alterum . Priorem pr^cipue dilcrimi- Narbonen- ^^^^ bulbus oblongus , modicus , fufci palloris membrana tunicatus i angufta folia^ & eredla.^ ; flos albus 5 flauo calice fere vnciali y nonnihil re- pando reflcxoque diftinitus , incomparabili nar- NarcifTLis ciffo contradior ^in vnoquoque palmari caule fas- Anghcus . tnultiplex . Pofl:eriorem non abfimilem digno- ices tum ex bulbo grandiore , in ventrem diilen- to j in ceruicem extenuato , membranaque ferru- ginea circunfcpto v tum ex fblio breui Iatac[ue_> tum ex ampliore flore luteum calicem a^quabilicer c. ciuf.RA' tubulatum porrigente . Longa ceruice narcifTos ca- Syi.fzTi*x mclii^i colli nomen ab imitamento appofite dedu- Sn'^'^^^c r ^^"^ notat . Merum puerpera^ Flora^ lac in hofce onga cer g^^^^ candofis eximij concreuit. Ex his plebeius fiidus!^ alius > & fenis tantum folijs pauperculus, atque in- srnpiex pai p-Iorius candidatus a nobilium hortorum aditu di- iiaus . o ... ftinetur . Vnum diluto aridce palea^ colore palli- dum, veluci fordidatum hortorum exilio libe- rant coloni , vtpote Byzantio tranflatum rarum. Adeo raritas etiam defbrmitati pretium facit . Muitipiex Alius foliofi pra^texta per flaui calicis fimbriatas oras purpuraicente conlpicuus ^ & nobilis in pa- tri - Liber Secundus» ^^5 itios hortos admictitur. Caules fere bipalmes lerunque fingulos flores , binos interdum fufti- enc . Profiliunt ab radice fblia prjrlonga , tenuia , mcronata , fubpallida . Buibacea radix paliid^ Nard/r.vir- iitis , modiciq. ventris in collum abfumicur, quod T^^^^Z 1 loliofi quam in fimplicis floris bulbo produdius ^"""* ft . Virginienfis narciffi bulbus cupreffini hia- inthi bulbo modica magnicudine acque obJonga», Drma fimilJimus , colore diftac. Is enimfubru- •et , hic albicat. Folia pufilH pleno flore filue- tris narciffi i6\i\s prorfus congruerent , nifi ah- quanto longiora validius virerent . Ex viridi pal- lens cauhs in paJmum affurgit. Flos infemhiul- Perfic^ tulip^ grandiorem figuram dehifcens obfoJeto candore inficitur , dilutoque fenfim ru- bore confpergicur . NarciflLis Indicus lato folio Nard/r.sFn, narciffino , flore rubro, liliaceo , aJbum fcilicet biocroce"; lihum imitante , quem lacobeum adhuc vulgus ^'^'^' appellat, extremi Maij, aut ineuntis lunij calo^ ribus citatus , ancequam fcha exeanc^ ica prope- rac. FJoreus thyrfus emicat enodis ac leuis , craffi- tudine propemodum digitali , ac duorum quando- que palmorum procericace vifendus . Apex mem- branacea conclufbs vagina primum curget in^ calyces ; cum ea dirupca quacuor fa^pe fbluicuu in flores ftriacis fex folijs deorfum reflexos , e craffioribus pedicuJis in decufltm difpoficis pen. duJos , purpura in crocum languence coJoracos, H z fex florum ^ou fex fubalbidis ftaminibus longiufculis in luteas ap. pendiculas definencibus , medioque ftaminc ru- bente c^ceris longiore capiilatos. Vbi flosmem- bransB moram rupit, aut cerce vbi defloruit , bi- na fiue etiam terna exiftunt foiia , narciffi mai-i- ni fiue hemerocallidis folijs latiora &viridiora^, minuto f^pe minio guttata, fummaparte fubru- bentia, nonadmodumionga, in hiemem vfqucj» diuturna . Bulbacea radix & figura , & magnitudi- ne hyacinthina^ compar exuberante rubore afper- gitur , 6c citra floreum partum parens miniatula-j Naicimis pf ^floret . Alius Indorum narciffus rarior , & no- Yuccus L bilior in hortis primum Cafercanis facaus ett Ita- OTu'rata Iicus. Magnituduie formaque candido lilio par, floreis fblijs magis continuacis minuCjue refupi- nis difpar, florum numero fuperior , albo rubro- que blande temperatis circiter Sepcembres calen- das expingituri vt ipfius lade & fanguine pulchri- tudinis coaluifle videatur. Aibidas membran^ ru- pto inuolucro conniuentis primum folia floris mo- dice rubent, coioratioribus tantiim lineisin lon- gitudinem virgata : in calathi deinde imaginem-. diduda adulco pudore fuffunduntur . Adeo vel iu floribus pudibunda pulchritudo pubiicam luceirL, erubefcit. Toto denique fenili vultu rubicundio- re, dum florefcunt, floridiora funt. Imusvmbi- iicus intus florifque flauec . Sex in^qualia ftamina ima parcc candicancia, fumma iiibrubencia luna- cos Liber Secundtis . 1 1 7 tos in crocos ex viridi flauentes definunt . Septi> muni & mediuni ftamen prolixius , itidemquo coloratum apice nullo infignitur . Viceni pluret ue floresf e pediculis fatis craffisv bMosfeu ternos digitos longis, ex atro virentibus, & fiue deuexis, fiue arred:is modo in orbem penduli , modo in fil- uam prominuli^ necnon particulatim dehilcen- tes fummum caulem coronant , Caulis ipfe rotun« dus, digitum crafTus, acprope bipalmis ex viridi obfolefcit in rubidum . Folia liliacei viroris , & nar- ciffinie magnicudinis, arefacaoiam flore . a latere caulis enata in ipfiim caulem incumbunt . Bulbus Neapolitano in tepore fcillam prope excTquat ^ Ro- mano fub cxlo miniis tumet \ inftar eriophori fummo fub cortice membranaceo lanofus extra^, pallet ; nec florem fert , nifi ad iuftam punici ma- li molem adoleuerit . Et hic narcifTus more c^te- rorum fementat, parco tamen prouentu. Non. NarcifTusrn. abfimili forma minus formofum mifi> India nar- ceuTdlima cifTum alium , qui contrad:iore bulbo , caule te- ^*'^^''^ p"'' nuiorepedali&in^qualiterrotundo, florum quo- * que minore & numero ^ magnitudine , facie dilu- tiore, a proxime fuperiore degenerat. Vterque^ tamen tam decenter , tam modefte rubet ^ vt ipfe pudor vel in florem tranfierit, vel in flore feipfum expinxerit. Quare, fi fiio Gbi colore flos hicno- men infcribat, redlius , quam narciflbs . flos pudo- ris appelletur . Vcinam tam verecunde rubuiflet , H 5 cum cum fe Narciflus afpexit; candidiore profedo fa- buia floruilTec. lam vero, quaudo rofeus vultus infano amore in pofthumum florem expalluit , re- cens xuboi; fuam erubefcentis infaniam pudor eft. Indi- Liier Secmdus • IndicuslacilHmisfolijs, &florum fcrma liliaceaj , NarcifTusin, fphxralique ambitu narcifTus j quem ali; fpHa^ri- mzLlTph^ cum ornithogalum , moly maximum Indicntru • alij vocanc j Gallici fbli aduena nunquam flo- ruic: (ed Roman^e candem amcsnicacis dc maic- ftatis hoipes efTuib flore pro rifu felicicacem fibi fuam in Tranquilli Romauli felicibus Iiorcis gra- Tranquiiius tulacus eft . Bulbus longe fcillino maior ven- Ro^^auius. trem prope rocundac : jferrugineum , 62 quam- uis cenue > durillimum camen corium fuperin- ducic : imam parcem , vc in bocryode odoraco hyacincho , procuberancem pro corporis am- plicudine lace circinac: fibras minimi vice digici prascraflas , praelongas , immortalefque diffundic . Floris vagina ad calendas Sepcembris exiftic in lan- ceam culpidaca > cernos laca digicos , quinos longa , exuperance cinnabari facuraca . Poft decem dies fubnafcence fcapo in palmum exerca, curgence iam atque vrgence numerolb foecu , in geminas parces oris anguinei modo laciflime hiafcic, non vclin- guis trifulcis horribihs , fed vt floribus plurimis amabilis micet . Apparet primb conniuentium.» florum conferciffima congeries ^ qux ramofb pau- latim increi;nento rotundam ita rarefcic in fduam. Scapus exurgic prope bipalmis , binos digicos la- cus , ex rocundo preiTior , ex viridi rubens , qua-j parce folem afpicic co)oracior, fumma capicacus. Funduncur e capite denfioris more capillitij fre- quen- quentes, prolix^e , faauique rubore vifenda? lacini^: cjuibus internati radiata rotunditate porriguntur cauliculi trianguiares ^paimo longiores, minu{cu- lum digitum iati , interfulb rubore vircntes;, in ca- plta extumidi tuliparum triquetro foliiculo, feu pra^ferratai trifid.x clau^ fimillima . Plerique in- Itar candidi camelino collo narciffi ceruicem de- fleftunt: redlo rigidoque nonnuUi ftatu circun- ftaut . E fingulorum verticibus eminent furfuin-» verfum {pedantes elegantiftimi flores, rubro con^ uoiutoque monitum lilio a^quales , nec abfimiles , qaippe phoeniceo rubore colorati ^ &z folijs quinis, natiuos in cirros reflexis calamiftrati , exteriore fb- lio cum ftaminibus afllirgente : cpx fane conlpi- cienda ftamina fic extant. Sena lieto colorepu- nicea in totidem verfitilesapicesprimumflauos , & grandiufculos ; deinde contradliores , fubter fuf- fulculos, fupra exalbidos , Sc veluti farina confper- fos degenerant. Septimum fine apice piftiili facic produdius ^ craiftus^ ionga vtrinque rimula inter- ftcante ftriatum ^ fumma parte recuruum pariter purpurat . Vt vno inclyxa purpureo capillo. vete- hs Nifi coma recenti flore fiiperetur j qui crocis pluribus blande rubentibus citra diicrimen amit-. tenda? regalis glori.T feliciter capillatur . Omnes inter fe flores ternis quaternifue digitis interuacan- tihus diftant . Per partes dehifcunt ; nec prior ante deflorefcit^ quam vernent vniuerfi. Seniumillos non Li^er SecUndm* 117 non contrahic, fed infufcaCj ac demum decutic . Menftrua ipfis vita, & ver aucumnale. Sepcem- ber eofdem paric oriens , perimic occidens; h^c enim mulcorum florencium capicum kydra non calore, fed frigore incerficicur . Quanquam Ler- na?a viuacior fumpcis a funere viribus quocannis renafcicur; neque clauas Hercule^ fimiles cimec^ quibus y canquam cauliculis , infidet ac fulcirur . A florum incericu criangula capica grandefcunc^ pleraque inania perpauca nonnullo aborciui fe^ minis rudimenco foeca ; fiue quod peregrina planta noftracis aucumni frigus refbrmidac ; fiue quod eadem apud nos nondum robuft^ foccundicacis eft . Caulis candem , & inh^erences cauliculi pe- niciis diredi , acque in orbem diradiaci fic exare- fcunc, vc floris pulcherrimi cadauer fidus fic ; ne- que enim hoc infblens eft > vc hydra mucecur iiL> fidus . Nec ifti horcorum fideri mors parcic . Pra^morcui floris decorum cadaucr ingruencia_> primiim frigoxa iceraca morce corrumpunc . Ne- que claua; mulciplicis armacura fbrmofum cue- ri germen aduersiis a^ui demolientisiniuriampo- teft . Foha circicer Odobris exicum apparenc flo- re non proueniente ; in eiufdem prouencu feriiis ^ extremo fcilicet Nouembri menfe exiftunt . Pau- ciora initio , fcx tandem flori proluftre . Lono^i- tudo illis bipalmis , latitudo palmaris , dimidiati ferme digiti feu cultri craffitudo retufa fbrma, Iseta .-I j^ig Florum ^ou IxtSL viriditas 62 fufco perorasruborecircunlita^ , corpus humi erraticum lateque procumbens, vi- ta vfque ad extremum Maium fiuc ad primos ca- lores produtSa . Gemi- Liher Secmdt^S • 1 5 j Gemino laciore jfblio , 6^ flore puniceo peregri- Narcifliism. nus Iniix Narcifllis , a Batauo calcore Suercius , ^jj^y^^^g^^^ fiue Colchicum maximum Indicum, paucis ab foiio flore liinc annis Romanos horcos nobilicauic . BuIbolL^ pumceo. radix , pines nuci par , oblonga , fquamola , imi fi- braci vercicis orbe angufto coronaca , fibris inftar bocryodis hyacinthi, quem Mufcnri vocicanc, craC- fis laceque prorepencibus fubnixa , deorlum por- redo cubere callofa , Sepcembri menfe caulem-. procrudic crafficudine digicaU , in rocundo vcrin-: que planum , albidum, languineis anguineifque maculis guccacum, fummaparce rubencem . Inde pacefcens vagina depromicflorem balauftio fimi- lem , qui fex minimum folijs puniceis modiceque craffis compledicur incimos flofculos conferciffi- mos , nonnihil hiances , rubicundulos , breuibus fubalbidifoue pediculis innixos. E fingulis flofcu- lis terna mbrubicunda , &c luceolis pallidifue api- cibus capiculaca ftamina confercim eminenc . Flo- fculis poftea dilapfis fubie£ta capicula curgent iru fc)IIiculos ardenti colore rubros, trifidosauc qua- drifidos , oleam asquances , racemi feu corymbi alpeftu conglobatos j quibus cerna continencur aut quaterna nigella grana , minufculiphafeoUfi- gura & magnitudine. Binapoftexcuffum florem K)Iia exiftunt , flaccefcenti atque in femen exeun- ti fcapo adnata & fuperindufta , ouata , in duo3 circiter palmos longa, inpalmi dimidiimi lata.» , I 4 fciUce Flortim ^or^ fcillaj folijscraffitudine «qualia, nigrancia , primo furreda, humi demum iacencia. Hic autem flos fiue regionis vicio , fiue artisinercia a^gre raren- t-erque noftrace vernac in folo . Primum ramen^ formofus hic Vrbis holpes ac tiro in Quirinalibus hortis purpuraci Principis FRANCISCI BAR- BERINI fuam explicuic purpuram cribucariam ; vc pulcherrimi loci amcenicas Domino concolot cflFulgerec. Neque enim in APVM Regianobi- liilimorum florum fterilefcere decec annonam . Croci 3 Liher Secmdus ^ 141 Cwi j Colchici , Corom imperialis ^ ac Tuliparum nou • C A P V T II. CRocus , & ipfe florea impotencer amaii- Crocum; tium fabula, flore vario multicoloro , tum fimplici , tum fcliolb vernat y & au- tumnat . Breui pediculo ante folium afTurgit : tum florem expellente fblio aut latiore gramineo , aut candide Itriato , aut in capil)amenti modum te- miiorc ac iunceo viret . Bulbulo multiplicis ma- gnitudinis rotundo> carnolb , viuaci > intus albo, extra ilpadlce fiue fubnigro progignitur , fibrilquo candicantibus innititnr . Praster vulgare Colchi- coichicum. cum in Itajiae, Gallias , Germani^ , acque Panno-. nias humentibus opimifque pratis obuium plura_j , & florum foliorum bulborumque mirabili varieta^ te praeflantiora genera indagauit recentium colo- norum amcena fblertia. Vixc tamen fereconue- niunt vniuerfis : bulbus curbinatus , parte alteni^ planior, media rima fiue fuIco> vnde flos exilit , dehifcens vbi fios defloruit, conniucns , rubenci- bus ex nigro tunicis obuolutus, nicus canclidtis, carnofus ^ Ia6teo fiicco manans , dum receris eru- tus adhuc viget \ fed ybi exaruit , rugofus , intus fo- rifque nigricans, aut certe rubidus: flores' circi- ter a^quinodtium aucumni ance fblia pr^properi, croci flortim fslou Corona ini penalis , croei flofculis non abfimiles^ & longiufciili , bfe- uibus tenerifque pediculis infidences ; a floribus 'turgences fblliculi triAngulares , craffi , oblongi, lemine foti roturido , vergentis e rufb ad lubni- grum coloris ; fblia prolixa, laxa , eredla , I^uia, } pinguia-) &:plane liliacea . Vnum c^teris prajfer- tur Golchicis quod rubjello plenoqueflore fbliq- fum y &alternis cpa faturi^qua diluti colorisqua- dratis maculis. variegatum primoribus autumni pluuijs emergit. Flos efl: ,ab oriente oriundus^quem vernacula, quam latina vox auguftius noiininat: is enim latine Lilium Regium , vulgb autemCo-. rona imperialis appellatur . C^pajrum infl:ar vc- grandis eius bulbus , binas : & amplius libras inter- dum pendens , rudi & in^equali rotunditate conglo- batur ; candidas , prGmiflas , molks^ Sc parua oflen- fione firagiles fibras non ab ima tantiim , fed varia-j etiam ex parte dilpergit; medio patuloq. qua fcapus exir , fcramine hiat ; fine tunicis inueftis, fuccofiL^ denlaq. came modbrandicat^ modb purpurat,plc-. runque pallet : allium , aut hircum^ aut quid infua- uius olet. Atque hoc maxime diftat a fimillima_j ftirp^wZr. Sufiani, fiue Perfici hlij bulbofa radice , qu^gra- peff^pt.i. lib, ueolentia nulla nares ferit, quajque forma eft pr:e- c^Tiuf.Ra-terea, longiore. Thyrfus robuftus ^ crafliiSj intus iL/J.t.Ti . fungofo , viridis rotundus , procerus ,ad mediam fere; altitudinem modb conRifiSy modb ordinatis liliaceis jfblijs conueftirur : inde teres ^ nudus^ &: j)urpU' Liher Secmdn^s . 145 purpurafceiis fcliolam fiimma parte {Ilucfcit iii_ criftam . Inter cuiftati capitis felia plerunque bina tenuibus e pediculis vario numero j multiplicique interdum ftrie ^ raro fcilicet natui*^ luxuriantis lu- iu > lutei aut ex croceo rubentes liliorum fimiles flores, at minores in calathos ab imis anguftijs di- ■du£ti , nec labella refupinantes , minufque dehi- fcences, quam decori, tam foetidi penfilicorona- mentonutant. Eft etiam cum voluptate cernero in' intimis fbliorum fingulorum floreis vnguibus margaritarum gemella candida tubercula , qu^e cum fcreno , tum maxime pluuio ca?Io liquidam priedulcem aquam guttatim delacrymant falubri documento , fcatere lacrymis etiam coronas . Ea.^ poflrmodum eminula vnionum rudimenta , mar- centibus floribus, introrfum abeunt in ^eque candi- das lacunas . Ad h^c fex albida ftamina luteis cro- cis capitulata cum trifido medij ftyli piftillo pro- minent . Excuflo flore grandia capita fuftollunt angulofi folliculij feminibusgrauesfubrufis, pia- nis , cartil^igineis ^ duplici ftrie in vnoquoque an- gulo digeftJ^ . lepidiffimum florem, Turcico vo- luiipa. cabulo Dalrbaticis pileis ob fimilitudinem com- ft]rp^HiZ'r. muni Tulipam^ recentiorum vero biformi nomine ^^^^p--^' ^^-^* Lilionarciffum , quod liliacea in primis & narcifE- na vnus decora compledatur^appellamus. Sunt^qui velint coronarium effe veterum Cofmofandalon , r^- a ut certe Satvrion . Nulla ^eque in planta verficolor /"^^»' nacu- Fiorum ^ou i.h>nibid,c,7 naturx licentia lafciuit : vc fuperioribus annis fuc- ric^ciui fupra ducenca coloribus difcreta genera nu- mcraric . lam vero cum femper aliquid noui affc- rac fcecundior Flora, quamAfrica j mulco licebic idcm ihid,c.<) plura percenfere . Ne tamen quis iftorum coloribus florum nimium credac ; prasmonence Clufio , al- ternis annis verificolor inconftancia liberalicer cre> dulos eludic. Princeps & publica ea generunu»' particio eft, qua? de criplici cen^peftiuicace dbci- tur ; vc alia^ pr^ecoces , medi^e alix , alia: fcrotinae tulipa^ dicancur . Habenc aurem fere vniueriii hunc exorcum , hoc incremencum , hxmc exicum * Incer bina diluto virore pallida folia flos > in&n- ciiim prima^ conipeduni lucis nonfuftinenciunij more conniuens ^ nec dum coloraca fbrmoficace.^ viridis , ^proriLis herbeus incipicexiftere. Tum-» paulacim impellicur liiccrefcence fcapo, qui me- dulja duriore robuftuS;, rocundus ^ 6^ virens ad pe- dalem acque eciam cubicalem alcicudinem modo arduo ftacurcdus, modo in anguineam fpiranij tortilis exurgic . Quanquam pnxcox tulipa bre- uillimo caule a terra vix eminet . Hunc fparfim^ ampledtuntur fblia plerunque cerna^, nonnunqu^m eciam quacerna & quina , crafla , oblonga , carina- ca , incerdum per oras modice reflexa & criipula-, , modo pendula , modo furreda . Summus ince- rim flos colorem mutat , fefeque in fena aliquan- do etiam in icptena a^odona fblia , rarb foliofio- rem Li^er Secundv.s • rem in congeriem explicac ^ fiiie caJathi , fiue cya^ thi y fiue refupini pilei effigie . Ex medicuilio fcx , vel eciam cotidem , quoiuiple (olijs co^iftac > mirum -m modum coloribus varia ilamina proferc i apici- Jdus auc kiceis , auc paUidis i auc higricantibus infitir. gnica . Idem hic flos nubilo c^io triftacur^ vul- tumque contrahit piu-uio ficile defluit:,^ corrum- jpitur y temperato fble hilaratur ^ atcjue in rifum de- center hiat ; ardenti peruitus ^ fcrm^ vit^uwde^ coquit . Dilapfb flore iiibit membranaceum ac trianguiare caput fatis magnum^ atque oblongum; quo tres in partes dehifcente , ftx ordines vifiintur leminis confertim -iggeiti , plani ^ cartilaginofi, ru^ fi feu rubidi, prorliifque liliacei . lam verb:, quo-TuiipK an niam e medio buibo cum roiijs fios pnmumiexit , pno , &re aridufque dcinde floris caulis { quod etiam in iri- c!c/«^*i de bulbofa ^ Colchico , aliifque hoc (^enus vide- ''''''4 f re eii; ) imo extimoque erutibiilbi citGuIo h^erere confpicitur ; quamobrem id fiat , enodare conue- hic . In intimobulbo, vnde caulis & fios eminet ^ nouus quoque bulbus , veluti gemellus fracercukis> eiuiHem fcapo floris adnafcitur; pariterque curru illo non modb per materni bulbi fibras terr^ ali^^ mentum, led ipfiim quoque fuccum matris exugici vbi verb , defito iam flore , lateri coh^rens caulis inaruit , reliquo ille fucco innutricus adolelciti ve~ tere interim euifcerato buibo membranaceas in exuuias, nempe in xccQiXtis inuolucra deficience^ , K Miran- i^C Flomm ^ou Mirandum iamnoneft , vel eruco bulbo excjrinfe- cus ha^rencem aridum fcapum inueniri, cunx* idem ycrunque parcus caniunxerit > vel alcera no- uum bulbum parce planiorcm efle , cum flos ad- 4iacus abfolucieoirecericrocundicaci. Sicui lubeat , quod hic affirmo y iide oculaca credere ; pericu- sbL^donus. iaciac, quod ipfc feci non femel cum Fabricio Sbardono Caroli Cardinalis Pi; iiorcorum pericif- fimo prxkOio , florumque peregrinorum fagaciffi- mo indagacore ; tulip^:,inquamj bulbumj, cum iam cxpit egerminare , intercidac ; inijeniccquc inter ' conuoluca foiiola pufillum flofculi rudimentum 3 adnacumque furgenti cauliculo noui bnibuli nu- cleum. Ica vecula parcns cum floreo partu luuentu- tem reparat;, ac femec incrafc parcuric. Illud cuito- ribus ignorandum non eft ^ tulipam , qua: folium.^ eijcit fingulare, florem eo anno non allaturam : fcd in duplici folio proximi ipem floris euirefcere. Bui- bo{x radices haud multum narciflinis bulbis di- fpares forma modo fere rotunda ventriofe , nio- do turbinaca gracil cfcentes ; imo;, vnde exeunt pr.T- tenues, frequentes , brcuefque fibrce ^ prominulo anguftoque circulo coronatx , pr^dulces atque^* edules interiore carne, veluc excodli duraticjue al- bumen oui , folida^ candicant : exterioribus tunicis aut flauenc , aut fubrubent , auc nigricant . Publi- cum prascerea eft omnium , parte altera magis tu- mere , altera paulo compreifiorcs efle j «3^ cana- liculo ; Liber Secmidas. ^47 'liculo , cui fcapus ab ima corona profiikns adh^- i*ec y intejrmeance fulcari * Nonnullis Euliparum^ j ^ i^. ieu nondumfatisadulcis^feu vegetiifi.mis bulbis j pagatiof ^ fuperfluence pcr imbres humore luxuriancibus rio^^pu^^ anciquiffimum cftcandidam^ priEcraflam, proli- ^^J''^'^-^ xam. > anguineo more ferpencem aut redia deor- fum, auc in latus venaim, feuneruum Ipargero , qui parce fumma in bulbulum deCnic , ceu fceCus iiuper edici Iblucior vmbilicus . Fic eciam non ra- ro , cum pr^efercim id bulborum diucius humacum permuticur , vc coiicinuacus per adnacum bul- buium neruus vnam alceramue pr^cerea fobolem, tempeftiua niacuricacc vernacuram, veluci cacenaca ferie^ fubiungac. Id aucem ficri crediderim ^ pro- pcerea quod nacuralis culiparum focunditas, dunL/ Ibbolem meditatur , humorem na<5ii:a vbcriorem-? , quam qui citb digeri poffit in bulbulos;, in lon- gam efllmditur appendicem i qu^e , quamuisradi- cibus confimilis , videtur tamen prominentis Vm^ bilici officio defungi ; dum bulbulo , in quem de- ficit ac degenerat , aiendo conferitur ; ob eandem caufam ea connexorum fcries bulborum continua- tur . Ad hsEc in altiorem latebriim fe penetrare confueuenmr complures id genus bulbi , iiuQ na^ tiuo pondere , fiue frigoris humorilque amoro deorium vrgente . Vfque adeo vel per folidi ele^ menti obicem ad ima prono amanti iacilis defcen- fis. Eft etiam tiihpaj qua- , fuam vt feracicacemj K z vclut 148 FUrum ^ou velut ia(ftahtior extollat , bulbulos in ipfa caulis fo- liorumque iund:ura> hoc eft inter alas parit ac ge- ftat . Pler^que tuliparum bulbacea? radices , vtpo- te indifcreta fpecie ambiguoque vultu fimillimcT , flprum difcnmina certo non indicant . Du^ tamen funt quae notabilem in - modum diflimiles ca^te- rarum certis apertifque indicijs floris genus prxfi- bycina^°'^^ guificant . BulSus maiufculus j cui vulgaris coloris craftior ac durior membr^na, tenui fubalbidoque tomento intus lanuginofa bombycinx tulipa^ no- men fecit , florem dabit vel proccro caule fubli- mem intus extraque rubrum , acuminatis 62 irL, fummo fubuiridibus iblijs diftindum *, vel breui fcapo humilemj, fbriufccus ex viridi pallidum , in- trinfecus trifti purpura dilutioribus lineis virgata.* nigrantem , vno pauoninioculi nomine a rudi fpe- Perfica bi- cie in vmbilico adumbrata ipeciofum . Perfica hi- '^^^^'^ ' color tulipa vt bulbo, fic flore longe recedit a c^te- ris. Bulbus igitur eft auellanas inftar nucis perpar- uulus y prope rotundus ; corio duriufculo , fbris ni- gro , intus villofc)^ fummxO villo extante, carno candida . Flos fenis coagmentatur anguftis fb- Hjs, exterioribus ternis mucronatis intercandi- das oras dorib rofco diftindis , ternis verb inte- rioribus plane niueis, capitulo luteo , cinereiscro- cis ; caule fulcitur gracili eredloque :. folijs ambi- Prxcocls, ac ^^^^ ftriatis, iunceis, ac flexuofis . Ad extremum-. dfcTa""^ prascoces tulipas minore bulbo , fcrodnas grandio- re Liber Secundus ^ 14^' re- pleyunqiie dignofci, Clufii: vox iecentis vero J^f^f^^ap.^. CQmi obferuatio eft > illas corona bu|bi laxiore , has anguftiore mQnftrari . , .... bDier^ ^ ^ . FTitillarU \ Indum x Liliorum , Orchis ^ i'yn^^\^ atque Qrmthogali not^, CAPKT. Ill . r^mm- ■ l> Ritillaria' nomen a fritillo , ab alueo lufbrio^ Fritiiiana ; maculofis: areolas mucuaca mukicolorem.» ludum in liorcis ludic. Hanc eciam pidis ' Afric^ gallinis confimilem fuauiore gul^ vocabu- T/mit^xXt. lo Meleap*ridem recenciores coloni appellanc . Ean'^*w r ctem ab muentore dixere narcmum Caperonium > f^'*»^* ' a difcolore fbrmalilium varicgacum. Vnico e cau- ^ftfpin'?!}. le pedali auc etiam longiore , tenui , quinis auc plu-^j^*"^^^"'^' ribus folijs, anguftis, carinatis, impense virencibus, acque inordinacis conueftico flores finguli y incer- dum bini ,rarb plures , more cincinnabuli penfildsji nucant . Quadratis auc oblongis maculis alcernan-- cibus plerique bicolores , veluc opere cefiellaco, ele- gancilfime varianc; Nonnulli eciam vnicolores fi^ i ne variecace dele6"tanc. Incerior fQliorum pars flo- ridiore cinftura Cicuracur. Vngues ^ vc in rofis^ can- dicanc : inde ad medium vfque iblium herbidi co- loris linea producitur.Scylus e floris erumpens vm- bilico incer iex luceos crocos quodam quafi pului- fculo^Qiliperfos xnultifidus eminet. Follicukis dein- .vern. ijo Florum ^otd de turgdcit fepe vncialis, ac triangulatjby fiipet-* ne crafliof, haiad cof onacus , femine fetas f ufoy exiguo ,plano & membjranaceo. Radix bulbofk^ fubiacet plerunque pufilia , orbiculata , deprellkj , nudula > exalbida j vbi aliquandiu inobrut^ fuerit , leuiter lutea, in binas vt plurimum xquales parte« vejuti diflcdla , & , qua caulis exiftit , extuberanto iji, . toro puluinata . Iris hortenfis tam varia & verfi- color cft , vt capleftem Iridem ajmulata colofuHL vera fpecie coloratum cceli mendacium fuperet , iris buibofa, idemquc fibi decorum iure nomen adfcifcac . But- bofie radix fere oblonga , & adnafcentium nucleo- rum liberaliter fertilis fubrufis aut fubnigris indu- ui js obducitur. Inde geniculatus caulis in cubita- lem fa3pe profilic akitudinem j folijfque prolixis , anguftis , ftriatis > fuperiore parte cauis , inferioro prope rotundis geniculatim circuadatur . Flos vni- cus,interdum etiam geminu^ in cacumine dehi- fcit, figura pidturaque n0nnihil variancibus .Com- mune hoc omnibus, vc maiora per ambicum fclia deilexis labellis refupinentur, minora furrigantur . Poft florem furgit longulum ac triangulum locula- mencum,quGcres inrimas fatifcence ftiiien apparet lusfioreda- ^ngulofum , aut rugofum jrufum, autTuIuum . Iris pKeifoiiofa. aUa partibus cacteris non diflimihs, florc fbliofo 6c maiore pra^ftantior , media floris paulo miftutio- icisprima^ ra folia conduplicat, bulbumqu^ magis rotundat. a«Aj*iaii- gyii^Qf^j^ ^ lacifoliam iridem e Luficanis B^ti- cjfque Liher Secimdt^^s, cffqsie coJlibus culciffimos ad hortos mnfaeaaitu J;;^^^^^^^^ afe eo , qtii priorem defcribit ac celebrat , Primam Htnor. /. Glufij Aominant . Bulbus csEterarum de more iri^ dum njodicus, candidus , phcenicea;, tenui, licuique jnembrana velacus radices demitric vice glandium craflas, minufculum digicum longas , inde in pra:- tenuem longitudinem procurrentes j quibus a flo- .rum defluuio feneduce rugacis 6c flaccidis nouella: fobeujnc , iuuenilem parenti vim & focunditatem lu&dux^: vnde fit, vc altrici terrx fibris bulbus perennibus adhaerefcat . Folia prodeunc ytrinque denfe , fefe inuicem ampledentia , modice carina- ta } longa , ternos digitos lata , acuminata:, mollia , ;in terram prpna contortuplicata , fuperne ex vi- ridi pa}'lentia&ls&uia,fubtusiucana. Medijflores membranaceis inuoiucris euoluti, breuibus tene- rifque pediculis inftar croci vix eminentes , ex cx- ruleo colore in violaceum inclinantes , interduiiu etiam ladei , vulgarem bulbofe iridis in feciem fc^ nis ita fbli|s conformati , vr imx praeterea foliacea? cres interfcrt^ exertc^que lingute fupinentur, ad quindenos vfque particulatim vernant , alijs car- dentibus, alijs maturefcentibus, alijs vero fubna- fcentibus . Hiberno frigore , ceu verno tepore-? cijtati gelidiflimis menfibus , Decembri fcilicec , lanuario, .& Februario ver brumale diuturnumque reprarfentnnc . Vbi defloruerunc , ima pediculorum pars incer folia delitefcens oblongam ac triangu- K 4 lam lam turgec in thecam feminis , vt in tulipis , com- preffi, fed exalbidi, extremo xMaio maturefcen- v^i^t! ' ^^^^^^ ^^^^^ butbofa radix proxime fuperio-^ pn^cox. ri perfimilis minorem nada elt modum : Folia^ 'paucior-a , diluco virore veluti rorulenta, atque ixL. canalis efBgiem concaua fex digitorum longitu- dine, duum latitudine definiuntur. Exiguopoft foliorum exortum fub extremum Februarium flo- res exiftunt fupradidis conformatione pares , nu- mero autem & colore difpares . Hi enim quater- ni tantum quiniuepro cuiufque bulbi viribus fun- dunturj toticjuefic albicant, vt folia terna furre- da dilutiore c^ruleo fuco interfufo pulchre liue- fcant : totidem vero hifce fubieda tum prominula crocea linea intercurfailte diftinda , tum violaceis guttis circunlita , grandiore ianthini coloris velut holoferica macula deuexum labrum infufcanto , fplendide nigrefcatit . Denique eiufdem iorm^e fblliculus lunio menfe maturefcit; in femen . Qu^b [ofa'."^'" tuberofa & geniculata radice funt irides, floris fi> gura vix differunt a bulbofis . Quare minutiora^ minufque in rem meam neceifaria difcrimina pe^ tat , qui veht , ex ijs, qui vnicam florum hiftoriam elaborarunt. Iridi lihnmnominisadiungit aiiini- tas , &c contigua veris extremi tempeftiuicas. No- ftrates horti emaculata & ladea venuftate natiuum reijciunt , aut certa externo & filuatico pofthabent naturali naufea;,qua domefticas delicias faftidimus , pere- peregrinis ialiiamu5. Candi^^ autem nociffimo^ ofit lilio ctifnin alijsparcibus.cimi pr^cipue in bul- bo fquamacim Gompa^So fubfJmiles JiJiace^ ftirpes omnes:excqras:, ac noftris. e fiJuis mondbtifque peci- ca^.vario difcriminefeparantur j quas vno jMarcacro- fci Marragoa , liliuai num recencinomine complecaimur. SiJueftrisIilij, ^ fiuc marcagonis purpurei compJura genera nume' ^ "tl;. rantur.AJiud enim maiusprocero cauJe,fbJijs ano-u_ ^f^^p nifior. ftis,atque ^nigro virencibus circunfufo niimerofos, ^T^!""'* atque adeo fexagenos pJurefue coJore rubro ad crn ^^"'^ «^»- ceum inclmance ailucos;, nempe puniceos flores efrert. AJiud IiumiJius , minufque floribus fce- cundum , necnon fclijs diJucioribus fiJuefcens , P""^^^""^^ acqiie ex ipfo buJbo propagmes m Jacera graminis ' moreidifpergens parcibus c^ceris confcncic . JJIud aucem* cum hi , ttim reiiqui martagonum bulbi fa- miliare habency vr fupra infraque porreais fibris lii)eraliter.barbati finc. AJiud inuenirur his non. p,,p„,eur ablimiJe. triplicis gen6ris filueftre lilium etiam in- f'ipiex,iht'ef mem:flore%ebuJbGfiim. Eftenimyquodnon- dum^ferendis: floribus per ^cacis immaturicacenxi par fecundum caulem incer folia nafcentibus buL bulis luxuriet^ac deinde in fummi tantiim Caulis ra- mulofa diuifura, &iuxta flores bulbos grandiufcu- los efFundat ; cum ad bina vfque cubita fatis adul- cum & fenefcens fanguineis floribus purpurat. Eft etiam , cuius iam adulci fcapus humilior & fere cu- bicalis raros, eofque fuperioribus minores bulbos fum- Florum '^ou fammis tantum ia alis ferre Ct folitus . Poftremo eft , quod inter faperiora duo magnieudiae mt- Amm numerofa kilborum tum foli^ mm floriUs adaafeetitium fobole femper oneretur , quodij.ufc.^ e buibi pr^dido minoris lateribus propagines ple- runqu€ fundens , extuberantibus ad fmgnla ge- nicuk candidis bulbulis late fefe diffeminec . Penfi- les porro buibi feu vento feu contaau decufri , ter» raque reconditi maternam radicem pari foecundi- tate imicantur . Qmn eciam , dum fcapo adiiuc in~ liJErent , fibras deorfum agere interdum foient , ijs velut brachiolis communis gremium nutricis im- plorantes . Ferunc prxterea iilia li3ec vniucrfa ui- quetris foiliculis latum, cartilagineum,& ieuiter fu- Fmuginea ^^^^^ femen . C^eteriim in horum aliquo liiiorum fnfaipmm , poeticum hyacinckim , atris doloris yuinufeulis STo^^ci: compunaum , flebiliter efflorefcere^indicat fabul^ T Bodon. concolor ferrugineus iloris rubor , nigeliis atqno ' adeo lugubribus iituris punaim iiteratus . Sfi^ ifte poetarum cantu , quam coionorxim cultu a^iiior flos eft . Geminum vifit ur lepidioris formx liliiim , Miic^. quod M^ittbiolimartagon , aut hemerocailis aite- ra dicicur , e fiiuis montibufque in vrbes liojrcofque Montanum tranflatum . Aiterius fepe bicubitaiis, rotundus, & purpurafcens caulis oblongis , iatis, acumina- tifque folijs in fteliam fefe pandentibus certa per intcrualla radiatur : e pediculis prono fufpendio yacillant flores purpura frequenter obfoleta , qunn- do~ Lii-ket Secimdus • S doque elegantiore fuffiifi , 5^ purpureis aut nigri- cantibus interdunn «lacuiis nocaci , nonnuncjuanx ^tiam incontamittato candore Ipeftabiles j fblijs annulatos in cirros, veluc calamiitro, vibracis & re- flexis i ftamitiibus fumma parte capiculatis^ & citra mediam ftyli clauam excantibus . Squameus, acque in acumen graeilefcens buibus , quod ochriE iuceo c. ctuf. Ra. coiore inficitur, apud Germanos aurea? radicis pre- H^d.i!^!^, tiofum nomeninuenic. Mulco aicerum elegancius Montanuiu caulem accollic cubicalem aut proceriorem , non.» ait"«ra* admodum camen craffum , inferius expurpura-. Higricancem : iaeuibus , pinguibus , furredis , (en- fimque breuioribus folijs comofum . Ad ha?c flo- ribus grandiufculis , cinnabaris minijque temperie pi-odige coloratis nitide rubet : neque a lilio Bv- zantij rubro diftare videcur , quod a crilpuia 3c cincinnata feliorum forma Italico blanditu Domi- nx tincinnus vocitacur . Bulbofa radix fiiperiore^^ amplior minucioribus & fubcandidis nucleis veluci fquamatim coalelcit . Habet Pomponij Martagon , Martagon quod a priedifto lilio nonnihil dilcrepet . Nam iu- p*'"'?®"'^ • Hx magnitudinis bulbus quafi fquamulis compa-. 3UGa rabiJis eft ; lijerbx huius varias; ^^nimantium im^gi'-? ^ nesi numerofo partu progignenti^ nunquam eflce- ta fbcunditas. Verum nobiliilima in primis*, flo- rumque ledillimorum digna confortio cenfetur duplex eiufdem generis radix anthropophora , qua- rum altera hominum mareS ;, altera jfcmellas ca- pi.tLihs velut e galea^, iim trifldo inuolucro purpu- rafcente p.enfihbus5. extentis bra,cjhiohs , diuariea- tis cru&uhs;,;G€|rpufcuhs carnis colore fubrubeu- tibus .extremo yere, aut ineunte viutunino parit . Et quilquam dubiter humano generi decorarn efl!e florum culturam , cum foorurri ilh culcorum iii^i effigient humanillirne traasforrtiati.grata vif e beT> orchis flo- fieficium rpcolere^videantur ? Mafcuiorum p^rens exnrimens. fcJia fi^ndit ex palhdo vircntia, aha fcapo circun- uoiuta , late aha diflufa , & per ambitum vndofa_, , gntt.sttrf.& Yi^Q'i;^xici lata 5 palmum loncja : ipfum vero peda- cap.^. lem lcapum tenerum ^ & viridi i^uore nitidum_> denfiffimis flolcuhs ab ima parte dehifcentibus in- Ipicac . Flores y antequam dehifcant ^ purpurant ; vbi 011- vbi deinde humanain in faciem explicati linea- mencis homunculi patuerunc , mencience carnenL» fuco *ruauiiis rubenc . Pdorem hanc in herbojfis Calperice colhbus radiccm reperic Fabius Colum- na , vir cum in peruadendis erudicis nacur^ lacebris indultrius, cum Lynceus in peruidendis. Conficam germinare ajGTerit autumno : menfe etiam Aprili floruiife : autumni initio fimplicem e/fe & abfque fibris vegecam : aliam deinde ab ipfa gigni vege- tiffimam^ & fucci iuueniiis plenam , macreince- rim feneicence acque in rugas abeunce . Subfimi- orcihis fi lis eft radix fcemellarum puerpera, bulborum al- tero iuftcE oliu^ magnitudinem cequance , albican- '"f"^- te j ac Quro i alcero autem mmuiculo ^ puUo , dc ru- cap.i^e» gaco . Caulem ha^c fcfquipedalem , rocundum , liEuem folijs duobus complet^licur: ima quinque»;» fere femipedalia , vnciam circicer laca 6^ recurua ex longa ceruice ab humo fiiftollit . Maio menfe-^ floret filuofis in moncibus Aequicolorum, e crifi- do integumento vireicente , ac per oras purpuran- te fufpenfis muliebris fbrmx minutulis ludibrijs , congerie in acutum faftigium decrefcente Ipicatis . Vcriufque radicis flores aureis veluc arenulis pul- uerulenci fplendide fordefcunt . Nocabilis in orni- JJ'^'^^®^"' chogalis eft bulbi candor , imique vercicis , vndo capillamenca funduncur lacicudo . Sed pra; ca^ce- ris, quorum pleraque noftrace in fblo paffim oc- currunC; elegancia dc raricate peregrinum fpicatum placcc. f lorum ^ocii placec , Bulbacea ipfius radix rotiuidicace ac ma- gaicudine Arabici ornichogali, quod vulgo Ale~ sandrinum Iilium vocanc^ radicem ^BquaC;, can- dore eciam fuperac i lacirudine aucem bafis , ex qua prodeunt fibrcC , fuperacur . Quina auc fena fblia^ bTeiiia & lata inftar eriopiiori , fiue hyacinchi Pe- ruani iiumi fternic fecus ^ quam aliud fblec orni- thogalum ipicacum , quod iblia furrigic . Caulerru trudit graciiem , at robuftum , qui poil menfeiru IVlaium in floream palmarem fpicam faftigiacur . Flores ladei coronario frucici > fiue candid^ fyrin- gx non abfimiles, medio fubuiridi capiculo cur- gences^ quod cum fementac exalbicat, particu- lacim vernant . Neque tamen , dum fummi dehi- fcunt^ iniicontrahuntur atque flaccefcunt, quem- admodum in fioreis plerifjue fpicis vfu venit : {tdy vbi auarum fui lpe6laculum per partes &^pauL'{tim indulferunt vniuer3[a demum argcncea pompafi- m ul explicaca oc ulos di ca nc . ffyacmthort^m nou . CAPVT IF. FLoribus hifce bulbaceis , plerilc|U€ graiidio- ribus pulchre accexicur hyacinthus , corpo- iiv.icindu > gloria minor . Quoniam verb ge- ^*'-" minos, genere longe difcrecos vnum hyacinchos nomen ] Liber Seciindus . nomea nmpletfticuri alterum, quem rubrum iiuo ferrugineum lilium (vc modo prasmonuimus) her- barij , comofandalon Hermionenfcs apud Paufa- i»^.». niam , infcripcum hyacinthum Theocricus appel- lac y quia floream ferruginem nigris & veluci fune- idyii.io. ftis nocis pund:im infcnbic , funebri memoria ver^ nans fiue Hyacinchi fiue Aiacis in hunc florem fa- vim. b. it. bulolb miraculo mucaci ; alcerum^ quinon infcri- pcus vocari poceft , quique Vaccinium a prifeis vaccinium. Quiricibus , a rccencioribus Gallis canquam prifti- ni vocabuli veiligio Vaciecum appellacur: hunc «««^^- nos in prrfencia poftremum non infcripcum de- f>ri''o4.''''* fcribimus . Hic in omnes prope colores cum na- Hyacinthiis , tur;^ cum arcis fehci confpiratione facilis Vercum- pu" muui- nus , modo candidus monftrac nigra vaccinia exi- ^^-^^ * mie poffe exalbefcere vt alba liguftra alieno can- dore vicla penicus cadanc ; modo cinertus flo- reum Phosnicem fe probac^ quieineres animac: modo ex aibo rubens humani vulcus iormofairu cemperiem pulchre transformac in florem ; modo cado concolor Archimedem ludic^ dum CcTlunv anguftius concrahit : modoscolores alios mille non (i^Stos & breues, fed veros & conftantes vario e la- tu trahic j vt admirationis filiam , fugitiuam Iri- dem prouocec &: luperet : modo polyanthes nu- merofo flofculo conueftit, vt vnus flos hortus fic. Folia illi oblonga, porri folijs plerunque an- guftiora breuiora , carinaca; leuia , & iplenden- tia : i (^Q FloYum J^ou cia : caiilis teres , enodis , glaber , fungofus , digito fepe minimo gracilior , interdum quoque digica- hm adcraffitudinem proficiens^ alias florea turri fuperbus, alias onere lelici languidus : floresa tu- bulatis angufl:ijs in calathi formam repandi , lilij duiifura per oras reflexi , a medio plerunque , non- nunquametiam ab imo caule ad liimmum ^ nunc in latus nunc per ambitum , modo denfata , mo- dorara ferie digelli: femen in triangularibus val- uulis exiguum , rotundum nigrum : bulbofa ra- dix intuscandida^ &quemadmodum etiam tota^^ Hyacinthus lierba leuto fucco glutinofi . Orientaies vulgo Orienralis . hyacinthos appellant, qui pinguiora latioraquo liirp^Hm. explicant fblia , qui cralHores vegetiorefque exe- pe«^Pf.z./.i. y,^^y^r caules , qui maiores patentiorelque fulpen- dunt flores , qui denique a fertili lucis oriento nitidam formofitatem ducere videntur . Horum prcEterea g-eminum faftigium efl: , maioris al- -terum hyacinthi copiofius , alterum minoris par- cius efflorefcentis . C^Eterum pro diicolori flo- rum varietate cernuntur pleriqiie bulbi 6^ co- loris & figura? difcerniculo infignes, qui florca difcrimina praemonftrent . Neque vero diifiteor -nonnullos tam obfcure bulbos inter fe differ- rc;, vt perfpicacem etiam iudicem f^epe fallant. Aibi.sbm. Pra:cocem hyacinthum candidum bulbus arguit csrliieus nonnihil compreflus, & rubicundis tunicis pras- prscox? uelatus : bene odoratum , ac leuiter ca^ruleum pr^- ma~ Liier Secundus, iGi mature vermntem pufiUus , globofus , fuperiori coricolor , adnataque pofteritate fefe facile diffe- minans : cyani fiue Lazuli cdefte decus JEmu- Cyaneus Jantem in pyri fcrmam turbinatus , & faturata^ pr«cox. purpura nigricans : huius cofimilis y obfcuroque Ecyaneofo difcrimine prope gemellus exuberante cdi colore fpus.^ "^" fplendide fufeum , foliolifque conuolutis Februa- rio & Martio menfe cincinnatum j Byzantium-» c«ruieus odoratiflimum floribus diiuto colore c^ruleis , Ta^ffimuf ' fplendentibus ^ maiufculis , & raris menfc Mar^ Byzantius; tio vifendum in rapi rotunditatem deprcffus , conglobatus , atro rubore fuifufus ; ladeum me- candidus. dia tempeftate florentem , atque a magni Ducis Hetruria? ftabulis viridario conterminis imparenu appeliationem indeptum vaftiorj^in latitudinenL» fuius , exalbidus ; violaceum dilutioribus macu- v,o/aceus lis intercufincibus diftind;um , cui vernaculunij '^'Jutionbus a leonino colore nomen eft, nonita magnus ,in^ Sus, globulum prope colledus , nucleorum , guam flo- rum , fertilior ^ & pallidus ; cineraceum modice Cincraceus . fubfidens, inh^rentis crebra^ fobolis preflli atque fucfbu denormante rarenter in rotundicatem glo- bacus , fubpallidus ; fubrubente tubulo albican- subrubens.' tem longulus , carne tenerrimus , & hanc obcau- fam canofi fipe bafi vitiofus ; obfoleti candoris Aibusferoti, lcrotmum polyanchem , fccie fimiftima geminus "he?''''" proxime fuperioris , qui florem ferc ex albo ru- bentem ; fubnafcentibus per flondi cauiis inrerualla p^an^res L viren- Ma^ virentibus taenijs fGliatum rotundus y Sc frequen- ter exefam carie imam fedem explentibus bulbu- Fairatitfa^ lis dieorfum verfum fobolefcens : polyanthem qua nmiuformis Q^Qfatum ^ qua ino.dorum , eumque m^xime , quem fou plerunque feliciffimo prodigiose va- rieque mulciferum fufcipit quam ferox armorum , tam micisfloramgenitrixBrixia, compaftus, or- biculatus , nullo raroue ha^rede cotorente infcE- cundus , toEa in florei partus abfolutionem luxu- c^ruieuseff. riante foccunditate : ifti plane confimilis rofma- lerofm?rin' ™^ cploratum , cum pr^cocem parcius , tum-, rero marmi ^^^^^.^^^ Uberaliiis florum feracem , &pr£Ecrairo subuiridis c^"'^ fpedabilem: duplicato autem flore exalbo dupiex. ^ cseruleo virefcentem itidem rotundus , foliati Racemofus radicc maior , fcffili parte vitio obnoxius . Vio- muitipjex. laceus eilfingularipulchritudinc hyacinthus, qni de fingulis longiufoulis pediculis flofculos com- plures frequentiore foliorum coma flipatos race-» mi modo plerunque fufpendens (interdum enim-. pr^ter morem abortiuus more prouenit castero- rum) appofite racemofus dicitur . Hunc ex bulbo conijcies mediocri . quadantenus rotundo , & fub- Tannarius rubente. lanuarij nomenclacuram a cultoris co-^ muinpiex» gnomine forticum in pufillas rofa^ formamtolio- fum, pretiofumq. diluto cdefti colore hyacinchum prxdido cyanei floris bulbo fimillimus ambigue Rofeusmul. mdicabit . Sed grandiore Rofeum flore , pariterque ' c^ruleum fio;no nullo infignis bulbofa radix a vuU o Liber Secmidus , 16 5 garibtis nonfecernit. Anglicum, fiiie Belgicum., ^^f^^^^; nempe campeftrem earum rcgionum florem ex- ferotinus. -crcmo Martio vernantemex buibujointerpretabe- .ris nudulo & candidulo ; G ca^ruleum is progignat ^ caeruieus: fepius orbiculato j fi crindidum, aut ex candido ru- candidus; bellum 3 frequentius oblons^o . Hifcano hyacin- Rubeiius; tho lerotmo atque modoro mmorem natura mo- rotinus dum , faciem Belgico perfimilem dedit . C^ruleus pierunque aut candidus menfe Maio palmari fpica vernat, cuius apex ad quaternos digitos confertiori- bus flofculis oneratur ; cauliculus pr^tenuis , 6d prxdurus diluto colore viret : folia , quam in Belgi- co , tenuiora atque anguftiora canaliculatim incur- uafttur : albus & globofus bulbulus pufillam iunceo folio Hiipani narciffi bulbofam radicem xquat Obfoleto colore tum viridis^ tum rubentis fiuo Hifpanu^^ melini hyacinthi bulbus incruftumini minufculi ^ pyri effigiem longiufculus , albidus latiore bafi feffilis: fclia pra:longa , angufta, carinata , fucco- fa, pallido virore fuffeda , mucronata, flexuolLj : caulis fubuiridis, pedahs , gracilis , duriufculus, ab imo ad fummum in^equalia per interualla.* fecundum anguftiflimas jfbliaceas appendiculas flo- res extremo vere fcrens Belgicis confimiles , non- nihil tamen longiores , ebreuibus pediculis nu- tantes , fenis folis contextos , exterioribus quideiru reflexis, interioribus vero tanquam in tubulum-» coeuntibus , imam fpicam rariore , fummam^ L 2, den- Florum ^ot huius verno tempore tem- peftiuum faturatiore purpura nigricat . Colitur prg- Botriodes terea duplex hyacinthus botriodesinodorus/ladteo ^^^^^^^^^ candore alcer , alter diluta purpura relperfus . lllius & rubellus . cauliculus , &iuncea folia languido virore pallent \ huiusautem ex viridi purpurant . Vtriufque flores Aprili menfe peranguftis ofcillis ofcitantes concaua rotunditate globantur minutarum eiBgie margari- tarum ^ a quibus Italicum nomen retulerunt i llim- mumq. cauliculum vua confertim vernante conue- ftiunt. Rotundi bulbuli penetralem candorem pul- lo cortice infufcant: prodigiose etiam fccundi , quod anguftis corpufculis nequeunt;, numcrofc) nu- cleorum partu late fe porrigunt . Comofus florum^ sanneffus panicula hyacinthus , Aprihs flos , quod in floridifli- flo'^""^ pani- ma Sannefia; domus amoenitace primum admira- fus , fiue cu! bilis hofpes Romam obledauit.Sannefius didus cft: TlccUm. quod autem ludiibus ac funeribus dicat^ cuprefTus ^4/««^«. I • 1 . . , s ^ r gntt.Sttrp ma ridet imagme, vulgo cupreilinus appellatur . k*''^''»' p/ir.» Flofculos granofos, capillamenci modo tenues, te-^'*^^* nerrimos, fragiles, velut vitrea glacie concretos , L 5 vario j66 Florum 'NotfiC vario flcxufamulofos, e cxlefti colore in purpu- ram inclinances primum inftar fasmin^ cupreflus metcE afpedu in faftigium conuoluic j deind#, vt affolec mas, extra fe fpargit; cauliculo fuftinetur fubuiridi, feu fubalbicante , pra^cenui , rocundo, IsEui , lignofo , incer foiia prolilience prdonga.* , faccofa, nonnii^il carinaca, & flexile in cacum en ex- tenuaca: bulbum curbinac i fiibeunce foris cunica», inuoluic , crairifque fibris firmac j a comofo fpurio hyacintho dilutiore potiflimum rubore , & minu- ladicii.m. fculamolcfecernic. Indici hyacinchi , fiueAfpho- dSu!"''"''* ^^^i nuper ad nos cranflaca cuberofa radix , ex qua-j ille cum vica nomen accipit y oblongum botriodis odoraci hyacinthi bulbum imitatur : carnis 55 fub- nafcentis calli duriciemfiiperat: nimiumfui pro- dicya, dc raritatis gloriae ofBciens innumeros coto corpore.parit hasredes :ineunte vere folia emittic in cerram conuexa^ prolixa , digicum laca , in acu- men deficientia , vindi Lmiore nicida: caLireni.im" pellic fere bicubicalem , duriufculum , lasuem , gc- niculacuni > breuia e geniculis folia fundencexru> minimo nunquam digito craffiorem, numerofis floribus cacumen onerancibus vberrime fpicacum , Hi fucco pleni, degenere a patrijs Indis ladeo^vul- cu oculis , odoracillimo fpiritu naribus fuauiflimi > aurei mali floribus a^quales , ab ima parce particu- latim fefe explicances cTftiuis menfibus ad hiemem vfque vernant . Cycla' Liher Secmidii>s , iCj Cyclammi floris Indici e vioUceo nigncantis notd, C A P V T V . TVberofa radix bulbo proxima Cyclaminus Theo^hran. r, T • • Hifi.tUnt, eft , quam veteres Lanm terrcT modo vm- /.7.^: bilicum , modo rapum , modo malum, ac ^^]-]^^ ^-^^ tuber appellarunt. Eiusduoo-eneradifcriminatflo- loan, Rueii, rum gemina tempeitiuitas , aiterum vernum , au- /.2.C..4. tumnale alterum,vtrumque raro candore charum: ^£^„1""''""' nam, pretium cultumque minuente copia ^ fepi^ bus obuium prope omnibus , licet rofas a^muletur , licet regiocolore Iplendeat, prorfus viluit purpu^ rafcens , Quod vere floret, Byzantio tranflatum du- vcraa.^ plici candet alpecSu. Flos enim de more in quin- que furfum refiexas foliorum lacinias dittributus, & veluti refucTO a fronte capiilo relicinus , aut ema- culatam aititudinem grandiore menlura explicat, auc vulgaribuspar j SscsteracandidusrotunduiTL» ofculum ficurata purpura expingit ; odoratam vter- que animam , dum viuit , expirat ; vterque mucro- nata^ rocundiratis lenirer ferrata folia prasmittit au- cumno^ qu^ ( quod tanailiare plcrifjue eft)fub- cer ex viridi albicant, fuperne vero.ramulofis to- ris fubrubencibus virent; fcdille lacius explicaca_y fufco colore albidis maculis incerftintSo inficic j contratfliora hic diruta viriditate y viridiorem vm- belicum cineente . diftinc^uic . Vernam foliofb L 4 liore Flomm ^ou flore prorfus candido Cyclaminum prjedidlarum-. priori parcibus plerifque fimillimam cum floris theca magis turgida , tum flos ipfe numerofus Ib- lijs nondum latis^ euolutis primo glomerolus a po- Aummnaiis. pulari ftcernit . Probabilior autumni Cyclifminus aut languide odorata , aut penitus inodora fimili colorum in floribus difcerniculo exalbefcic Eius folia in orbem fparfa, crilpa , fuperne macuIofLj , angulaca , 6c marginibus quafi circunrofis crenata ipfis floribus pra^poftera lente fcftinant . Vbi mar- cidiflores incerciderunt, femine grauia longis cum pediculis, quibus infident^ capitula multas con- uoluuntur in fpiras , donec terram attingant ; illic demum adulata, macuracjue partu hiantia femen oftendunt in^equale ac fuluum j quod humo cxce- ptum non abit in germen more leminum c^etero- rum, fed in tuberculum rotundacur, vnde poftmo- dum folia emergunc. Radix cuberofein orbicula- tam lacicudinem effufa , oculis incerdum , veluc in cauliculos, excancibusfupernefcabra^ ftnio eciam rugofa candidam carnem nigrance corio inueftic . riosindicus Indicum cuber effieie rapuli, colore incusalbo, e violaceo r C i n % ■ ■ i Mcus radi- excra luDruto , corporebmos cernolue digicosiaco, csmbercfa. ^^pgj.j^Q infernoque vmbilico angufto, & nonni- hil incrorfiim ado paucos ance annos ad Parifienfcs horcos aduedum eft e Batauia . lllic coco criennio fine fibrarum exorcu , fine floris oftencacione igna- uum acque inglorium lacuic . Romam deniquo cranlla- ijtber Secmdm* tratiflatum , velut erofum terebratumque teredinc, iti Tranquilli R^omauli manus , efficaces nempo ^^^„^^1,^5 cultrices , venit . Has vario fetu indolem tuberis per^^^^"^"^ ^ bienniun* explorarunt . Et primo quidem florem^ elicuit macra humus cum exiguo fabulonis admi- fta. lamveroferum tuber adeocultus edomuit, & confuetudo marifuefecit j vt communi bonoque olerum folo gaudeat, arcanumque gaudium flo- reo rifu exprimat . Septembri menfe radix in fi- dili primum depofita germinauit Odobri i tunu verno tepore turgere ciEpit in florem ; fed florea.» Ipes intempeftiuis pruinis prxufta decoxit . Folia», exeunt a tubere longa ^ & f^epe cubitalia , lata , ner- uofa , ftriata^ gladij modo in mucronem exacuta_j, diluto virorealbicancia, propter humum candida rubrifque gutcis intercinda . Medius deinde fcapus exiht dense ramulofus , & bulbofe iridis more ar- ticulatus, at breuioribus mucronacis fblijs articu- latim armatus : vc licet iridem nonnemo vocicct, gladiolo tamenproprior h^ec planta videatur. Flo- rcs fimplici narciflb grandiufculo prorfus albo fup- parcs in ftx fblia dccuflantur fubter virefcencia_j , fupra e violaceo fufca , naciuo tamquam holoferi- co villofa , furuis & veluc fuligine obUcis per am- bicumcirris, feu fimbrijs crifpula ^ & corrugaca.^ acris albidifque vnguibus maculofa prominula li- nca incermcance diitinda. Medium pr.TCcrea fty- lum furriguncianchinis, atque albicancibus macu- hs j^o~ Florum '^or^ lis notatum , ftaminibus tenuiffimis in imo viola- ceis in fummo luteolis capillatum , quaternis quo- que maiufculis bifidis crocis ex teriorem in decuf- lem demiliius digeitis coronatum . A mcdio caule ad cacumen vfque fummis e ramulis , atque ex ipfo fbliorum complexu mcnfe Martio atque Aprili particulatim exiftunt. Medicamenti cuiulpiam, aut mellis excodli inelegantem odorem expirant , Diem, aut paulo diutius viuunt breuiffima digni vita , quippc nodi mortique nigritudine concolo- res . Emortuit , velut infbrma velpertilionum ca- dauera/illepide contrahuntur : deinde vltro caduci voluntarium properant ad fepulchruni . Mira efl huius tuberis fetura ; ex imo enim vmbilico fibra prodit modb longior , modb breuior , narciffa^ in- ftar candida, & modice craffa , cuius fumma pars in tuberculumpaulatim fobolefcit . Quare [aduxru eft non femeh vt eius fibrx iam corrupt^e foluto nexu procul a matre pra^ter morem natus fostus inolpferuato adhuc miraculo inueniretur : inter- dum quoque breuioris fibrieliganiine adhuc inte- gro foboles matri coherens , dc contigaa , vel ctiam de more adnata deprehenditur . Liher S^cmdus * 173 Anemones nota » C A P F T V FLoriferis oculis abundac exigua radix ane- mones , vt omnium voluptati oculorum.» quam maxime prolpiciat . Sune, qui ane- 'monen Phenion vocent : alij Adonidis ab apro /. ti. interempti florem appellant : alij Veneris Adoni- dem lugentis lacrimas in eum florem concreuifTo ^^^'^"''^' debiaterant y innocentiffimi rifum floris impuras fabulas tragico ludu funeflantes ; alij denique.^ vim <3r^ci nominis interpretati florem venti no- minant, quia non fine vento aperiturj (quas etiam aula vices alternat) eadem, qua fcuebatur afpirante aura , reflante difflatur . Duo autem funt Anemone^ huius herb^e fafl:igia: akerum enim tenuibus co-^"^^^^* riandri fblijs alte multifidis , minutim laciniofis, atque tergeminis : alteirum apij modo diuifis , tri^ partito diflidis, rotundum perambxtum modice lerracis, 6cleniter crilpis viret . Eius , qu^ tenui fb- Temufoiio; Jio eft, anemones cauliculus nudus , exilis ^leuiter lanuginofus;, palmaf is , aut etiam pedalis , circa di- midium aut fub ipfum cacumen tribus foliaceis la- cinijs fine pediculo preffitis coha^rentibusj & ali- quantulum furreftis intercindus, in cacumine flo- rem ex:plicat lacioribus folijs non minus fenis, fere in rofa? amphtudinem circinatum , medio in- ter- 174 Plorum l^ou terdLim globulo ftaminibus obfico, exalbido , acque villofo capitulacum, qui tomentojfam in lanuginem femine fubrufo , longiufculo y planoque plenam^ aura leuiffima foluitur ac diffipatur j interdum-s etiam fine feminali capitulo coma denfiffima ca- lato folio, pillatum . At vero latifoli^ flos fimili caule fufful- tus anguftiorum ioliorum modo fimplici;, modo xnulciplici ferie contexitur . Excuflb flore caput in vmbilico eminulum nafccncis aiparagi cacuraine-^ incumefcit , exili flocco incanum , & lanuginofo fe- mine denfatum i quo tandem fatifcente, leuiter vo- iitantes feminales villos incautis cukoribus aurx pr^ripiunt . In vtraque mu}tiim anemona fed in latifblia e femine varie degenerante progenita li- vtriufque^ centius y verfiVolor varietas lafciuic. Qu^^ folio te- difcriniinae j^uiore pubefcunt floris huius radices , intus candi- radicibus . r - ^ , , ». . d^ , pullo foris caftanccT colore non Ime multiplici xiifcrimine nigricant ; pler^que etiam in graciles , preffas y longulas , & in^equaliter arciculatas appen- diculas 5 quas ab imitamento linguas vocitant ^ ef^ funduntur : nonnullas tamen animaduertimus no- dofis oculis, quam porredis lingulis 5 frequcntio- resj CcT pr^fercimfcint-^ qu^e florem ferunt arboxis perficas flori concolorem , minuculas laciniascon- glomerancem, quiB viuido cinmabaris rubore fplen- delceritem > qua^que plane viridi facie ancipicem an inter flores herba fit;, an incer herbas flos . Diuturna quoquc obferuatione comperjimus lingUcX figura_^ ficam Liber Secmdm . 1 7 j facam radicem in tuberofam oculum adnatis circa oblongis, & planis incernodijs lingulatum fa^pe.^ degenerare . Latifbliie autem vniuerfc radicibus ittdicantur magis nigricantibus, nullas exercanti^ biis lingulas j fed rotundos in oculos extuberanti- bus . Hasc autem oculata tubercula auc lata rotun- ditate fubfidunt aut gracili longitudine affurgunt. Dubia & facile fallencia florum difcriminapetunr tur e radicibus j quiaf^penumero vix > aut nevix quidem facie difcrepant • nos certiores cuiufquo notas prasmonftrabimus . Inter eas , qua? tenui mi- Anemone^ nutimque concifb funt folio, & foliofo flore , ane- 1,^^'^'^^°^';^^* monas pallido candore ladeam radix indicat fufca, iaftca_. . tenera , longis hasredibus fobolefcens circunfufis Mbicans. fblijs albicantem , medioque villo fubrubentenu fubpallida, duriufcula^longulas in foboles porredla : rubram colore fufto ferruginea j lingulis oculifjue Rubia. pariter articulata ^ rara carie laborans : vegeto cin~ cinnaba nabaris colore miniacuIam,ocuIolq. hilariluce per- fatmo - ftringentem degeneri pallore decolor, nodoiis to- ris leui nexu coeuncibus frequentius compad:a , ca- riem fentire facihs ^ ifti perfimihs eodem fulgentif cfnnaban fimo minio albis maculis guttato bicolorem : con- cuii^bico!.^* uoluta vtrinque folia exuberante cocco faturantem ^qI'^^'^^^^^^ proxime fuperiore magis fuIca,pluribuCjue ac lon- lijsconuoiu. gioribus linguhs foecunda : languide miniatam ex Diimomi. fuluo nigricans , in longas latafque foboles ramofa : rubram a!bo varieo;atam de more pallida , atquo ^'■^''^ ^''^^ o r i virgara . ex fiS colo- mlmata » 176 Ftorum ^ou Aiba lubro ex facili putrcfcens . Huic parenti pallore ac te- nericuciine corrupcioni obnoxia congener , nouo mirabilique flore fbrmose degener geniculatus fce- tus pudico &;matronaIi vifendam ornatu proferc anemonen , purpurea nimirum inftcia circunda- to foliorum candore ftolatam . Vfque adeo non-; bene floret candida pulchritudo , nifi tutelari pu- doris vlmbitu circuncegacur . Flos aucem hic vc habitu , fic origine & pulchritudine Romanus na- tales habuit fane memorabiles . Etenim rubrx al- bo virgatas anemones humata radix incer flores de more maculofbs e fobole adnata candidum florem edidit cuius oras inftar fubfuci limbi ambiciolL* purpura obibac . Eafbboles & adnocaca,^^ ama- tre diuulfa fimili fcmper miraculo floruit ^ perpe- tuamque demific ex fe poftericacem,eiufdcm laudis Triumcoio- ha^redem. Trium colorum anemone, folijsnem- pe fufco rubore facuracis , amarancbina coma , me- dijfc|ue eminulis cirris blande rubencibus infignis e radice dignofcicur nigricance ^planos in oculos fepius coIIe6:a/quam longas in iingulas difFufLj , Qiiinqueco. 5^ ftano-ericibus concumaci . Alia quinque colo- rum anemone addic luperioribus cribus auc cer- ce confimilibus coeuncium in oculi ipeciem vn- • guiiim fulphureum;, expaflique comx imum ar^ genceum colorem . Eius radix proxime fiiperioro parcius nigraC;, mollius rigec florefque pro voci- bus locucuras copiose fobolefcic in linguas . Mo- nendus Liber Secundus, 177' nendus hic es , inueniri prjeterea degenerem & mendaciflimam nomine cenus quincjue colorunu anemonen , re aucem ip6 nulUus prope coJoris ; perraro enim floret » ac luxuriantibus tantiim fc- \i]S infeliciter fiiuefcic. Radix hortorum exilio mul- tanda oculorum nodofa fcecunditate difcernitur. Saturo rubore fufca , albo diftinda trium colorum anembnen reftrt radicis nigrore ; in hngulas Qcel- aibo d^mn- lofque porrigitur,& frequcnti carie abfumitur. Vio- y^aceauj laceaiti, fiue ( vt alij a diluto colore nominant columbinam ex radice praedifces mifto atrore ci^ nerea, liligi/ilata &vitio, pottquam ingranduit , opportuna : mali Perfici lubrubicundis R.oxhns^^^^^^^^^^^^ concolorem , &; medium capillitium colligentera-» bicundaco- e fubaibida , tuberculifque fepe aceruatim adna- g^^. tis incommode coagmentata ; eodem languido Maii perfrd rubore gemellam y led promifla & violaceis cir- bicu^nda^cor circundata ftaminibus coma dilparem elongisla- ^an?>^^P^'* cifque ramoia internodijs, & magis pulla. Quae flo- Rubra me. ris fblia holofericum imitantia oblbleto rubore in- vilens!^'"'^^ fufcans, medijfque lacini js virens fupra morem c^e- terarum caulem in cxcelfum impelliti radicem ob- longa per interualla geniculatam vehementerde-^ nigrac. Qnx verb viridior herbefcit, bifbrmis eft ; alcera enim confercum medium villum fuperioro Totaviridis, molliorem velucin paniculam , conuoluic ; alcera vmbiiicovi. fic ab vmbilico ad media vfque cxceriora fblia_j MuhxMhh^ virec, inde adoram fubrubecj vc pauonincT cau- M d^e 17 8 Ftormn ^ora' dce oculatum orbem imicecur j molliilimum quo- <]ue florei vercicis frequ^ncem capillum non cri- Ipac >ifed promiccit^ Vcraquc radicem tum oblon^ ga, tum rotundafobole excuberantempulloindi- Aiba diiuto fcriminatim colore fufficit . Poftrema incer folio- biiicata ! & fas recenfitur anemonas, qu2B nuper e fimplicis flo- pHTbfco. femine Romas floruit fbrmofifflma : candidis ib- ^o"^ • lijs diluto rubore vmbilicatis latiffimum in orbem patens duplici fpiffa coma > & velati^gradata capiL latur , altera atconfa & viridi , incerieda mediaque alcera inconfa & incanai; quas fblijs eciam- dilapfis diu florida cam lace expanditur , vt laciniofum flo- rem anemones latifblis mentiatur : prouenit au- tem e radice paIIida,compad:a:,carnola, & vcgetif- fimas linguas exercante . Probabiles prcecerea exifl:i- mantur fine medijs lacinijs anemonas fimplices florTiTm^i*- nonnullae . Incer has quar , fbliorum candorem^ • flammea purpura in radios diftinguente, purpureis a flammis- nomen trahit , radice fubpallida tenuiq. cum in oculos , tum in lingulas propagata fe repa- rat y lanuginolb etiam femine in varios difcolo- purpureaflo relquc vultus fcfe refeminat. Nefas hic fuerit in- cofimpikL di videa- hther Secmd^s . 179 videatur. Radicetn arciculaca gracilicate rarnul-jy lam fubnigro fquaiore rufat . C^terurn latifolif^ anemone pari ferme atrore fuffec3:is , nodofis > oculatis , interdumquoque ab opacif ate ^ a morbo> a fenio tenuicuias protendentibus qeruices radi^^- bus inter {e vix diiierunt . Florem vero dupl^ci lacifoJia^ a{ped:u proferunt ; aut enim exterior atque ima la- ^ * tiorum foliorum fcries fubuiridis , ac difcQloriflQ- ris rudimento virgata tenuiflimas & conferdfll- mas floreas lacinias fiiffulcit i aut folijs flos yniuer?- fis ^que anguftis^prolixis,&coIoratis micac Florum Anemones pr;Eterea , quos tenui loho anemone paric / genera difcrimina_ varia prxftgimus e prajgerminancium variecaco ^ foliorum . Candore tum emaculato fuaificer laftea, tum obfoleco nicidefordida folium pr^rniccic fie^ quencibus incifuris lenicer laciniofum, incerque in-^ cifuras laxius artemones folio , qu»T mali Perfici flo- rem diluca purpura ^mulacur, comamq. colligit ; Ia6tea tamen & magis explicac , Sc in viridi dealbaci albicans & anguftacy& fufeac. Rubra, albo rubroq. maculofi , &c oiis puniceis candida effunduhi: pro- pe confimile, longulo videlicetab radice pedictu^r lo porredlum , niediocriter incifum , Ipaulum , Jier- beo colore viride ac fubrubens ; alba languido ru- bore vmbilicaca, & coma duplici bicolor viridifti- mum , peramplum , craffum , ered:um , irarius inh cercifum , criipum ; hilari cinnabaris fulgorei? ardenciflima , h ladeis guccis irroracis miniis arw M z dens. Florum 'Nou defis j magifque vifenda bene virefcens , leui per oras riibore conlperfum , raros in ramufculos di- fcreCum , & fcre iacens : qu^ profundi coloris triftcm ruborem interfufo candore diluic & hila- tit y minutatim laciniofum , facis viride , non-. admodum afTurgens : qucc contradtis vcrinquo folijs coccofacuraciore nicet, mediocricer feffilo , temperate virens, & modicis diuifuris incifum,, : diluto minio fucata IpifTum , laxum , rariiis crena- tum y prafinuni , nonnihil afrurgens : quinquo colorum ornacu mulciplici fingularis rarum , bre- ue , recufum , minuce concifum , humi ftracum & plane fupinum , fufca viridicace inamcenum : crium colorum fehci numero gaudens , & mah Perfici flore ianguidc punicea , quas mediam glomerac cx- faricm , pufiUum , denfum , mulcifidum ; fcd iila-j herbidum & repcabundum , haec luridum 62 mi- nus pronum: ciufdem mali Perfici rubello con- color flori, qua: prolixam depexamque comamj ftaminibus ianchinis coronac , raris diuifuris crena- tum,latis particulis diftindum , & pleno viroro folendidum : violacea medijs inter extremas inci- furas interuaiiis fup eriori fubfimiie , furrcdum , & vegeta colorc iucundum : circa vmbilicum viri- di ambitu bculata oris rubentibus breue,minu- tum , faftigiatum, modice incifum , blande vircns, humili fili;uia procumbens: ; ac vcro coto incer- dum fubrubence florc, ac virence coma bicoior gran- Liter Secundus • grandiufculum , parcius fimbriacum , paulo erc- dius y minus filuofum , in viridi pallidum ; cir- cunfufis fblijs oblbleciiis purpurca , medijfque con- glomeratis foliolis virefcens alce infedlum, longis &: ramulofis pediculis diffipacum , raris ramulis brachiacum , incuruum , ac decolori facie inama- bile ; ifti ciEcera confimile , at viridius , laxius , denfius , acque in excelfum emicans qua5 villolb florencem holoferico fufcam purpuram induca re- gale cum habicu nomen vfurpac : qu.T denique-? floreas foliorum niues purpureis radijs innocencer flammea peruadic minuculas inlacinias diflledlum , concraftum , vegeciffima viridicace coloracum., . C^cerum ex huius, qua? cenui folio efl: , anemones , atque eciam e lacifblia? cuiuflibec faco femine vc mulcicolor florum,ica mulcifbrmis, atque inenar- rabilis fblioru m variecas exiftic . ^nmcuU nou . C A P V T VII. INcer horcenfes ranunculos lediffimi haben- Ranimcuius cur, quorum exigua radix, pluribus ab vno ca- grumum-^ picc demiffis prope rocundis auc longiufculis ^"'^"^"^* pallidis radicuhs in cenues fibras definentibus, gru- muh effigie coalefcic . Oblongis & craffioribus simpkx.' coagmencaca fimplici floreranunculumferec. In- M 5 cer FlortiTn' W(?r.e Anaticus fio iimplices in primis aureus pretiofus eft . Bre- picx. ui pnTtenuique pediculo nixus quaternis ^ quinis , fenifue latis folijs nigrum capitis rudimentum co- ronat :,inlonguIi^ plani ^ minutuli, &fubruben- lis feminis teretem thecam tranfiturum . Ima folia modice lata , pinguia , laciniatim diuifa , dc leuiter ferrata ex viridi flauefcunc . Coha^rentes in gru- mum radicul^ graciU longitudine porriguntur. Afiaticus flo Sed radices ill;^^, quarum flores denla ftruftihque muki^"xr fohorum copia compadi ardentiflime rubent ^ minufcuhsj qua ferme rotundis^ qua oblongis glan- .dulis coagmentantur . Folia pallida , itidem cre- nata^ fed minora, fepe tripartita profiliunt . Cauhculus craflior 6c proccrior > leuitcr lanugino- fus y adnatifL]ue minutim incifis fblijs pinnatus aur redus in vnicum , aut oblique ramulofus in plures ' definit flores j qui I^ta quandoque pabuli Iuxuria__, , radicifque robufta iuuenta e finu medio altius im- pulfum^ breuique pediculo nitentem vnum alte- rumue pariter foliofum fefe euifcerant in flofcu- ^ip^e" fSio" * Eum pr^eterea ranunculum noftrates edu- Tutaf ; cant horti , cuius granofe radix granis paucioribus, quamfuperior, albidis, rotundis > duplo , quarru triticea fint , maioribus in grumulum coalefcit . Folia humi repunc rut^ fimilhma, fed herbaceo colore I^tiora : cauhs gracilis, imbellis, atquo ftriatus in palmum adolefcit ; eius fiftigium-, flore inftar candidi multiplicis ranunculi mox defcri- Ltber Sectradtis., i 8 ^ dclcribendi fbliofo , grandiore camea Iplendido- Io exilij per- c^fa nec vnquam floruit , nec diu vixit . Vetu- Psoniapie liilfimum 6^ ialuberrimum muentum, montanas ^ bpaeitatis filia ^ horcorLim vrbano fplendore do-^^V ""^^ nata , acque Hifpano^ pra^conio montium roiLs / Psonia minore florum in populo Ipeciofiflfima fuperbic j quas conferciffima fbliorum congerio peramplum explec ac perficic orbem abfbluciflfimaj tbrmoncacis : vcque iudicibus oculis criumphec , triumphaii cum facuracx^cum diluc^ purpura^ Ipjen- defcic ornacu . Si ardencius purpurec , flore fenfim Ru^ra . exalbefcence & caduco fere incra dies odlo deflo- refcic : bipalmi nicicur caule carnofb & brachia- co in fblia ramofa , rarius fimbriaca , vegeco colorc Iplendida , inferius csfia & lanuginofa : radico gignicur praccrafla , corofa , fcris fubrufa , incus candida , obiongos ^ carnofcs in balanos diuifi-^ . Sin leuius & fciauius rubeac flos •, paulacim e rofeo subrubens pudore Flortim J\lor^ piidore maeuQi iii pallorem elanguefcifc, naduo- Que fcapQ^percinaciter adli^Erefce.ns immojitur fo- hoib cadaiiere pjfimum nigrefcente , t ii m emarci- dojficeicate denique notabilem in modum cpntra- 610 : folia illi dilutiora , 6c anguftioribus lacinijs conciia t radix prascerea contorta, crafla ^ dilutior^ iiiiumcon- longiDribus: >52 graciliaribus nodis glandulofa . Li- uaiiiura. Jiuru conuallium pufilla rotunditate plus odoris^ quam rfloris includens , per ora^ denticulatum ^ reflexum ., coto; etiam ofculo fuaue m in hilicunij ofcrtans aut fumme ^ljbet , mt modice rubet pal- maris 6^ rieidus cauliculus a medio furfum verfts pronis flofculis oneratur duplex aut etiam tri^ plex fclium liliaceis non abfimile , breuius tamen ipiendide> virer-:: graminea radi^ geniculatis latif fime. p roferpit internodi js : ab ijfdem & radicis ca- A]bum,& cuminibus nouas radiculas diipergit. Floris can- fubrubcns. Jorem languidior ^ ruborem vegetior radicis & folij colorj illum pnecerea laxior, hunc angu- ilior vtriufque menllira fi'gnifi deinde rubicun- da ; duriufcuJo femine referta Occidentalis Ijii- j^uca. (Jii^ lucii radice nicdtur crafla , intus candida, fo- ris rufa, geniculata , 6c velut arundineis bulbis^ quos oculos vocant , foboleicente . Verno plerunquc-? tepore citata [6lia denfb nemore fundit foliorunij Aloes prope gemeJla:, binos palmos longa , robu- fta, &: rigida ? in femicirculum canaliculata, ixL,, pne- hibcr Secmdhs^. pra^durum^ prasaciitum Sc fiifcum aculeum conuo- lucQ vtrinque cacumine minaciter muricata, te- nuiojra tamen , craffitudine & colore palmea , nec obliqui^ per fiimma latera ipinis exaiperata, fed fulua margines perciirrente linea dillindla; cunij c^teris anni temporibus , tum prascipue vere to- rofus thyrfus afparagi , fiue haltulie regia^ modo emicat aiTurgitque in trium quandoque cubito- rum la^uem , 6c fanguineo colore fpleridenteiru virgamj qux diffufis palmaribus ramulis turbina- tim arborefcens fiorea tintinnabula > fritillarias ci* tra quadratas maculas imitantia , obibleto candore palli-da j leuique nonnunquam rubore interfufi-j , inodora, deorfum verfum fpedantia, raris inter- uallis numerofa fiilpendit ; eadem tandem fine fc- mine decidua fibi pofterifque moriuntur . ^j^antma Lychnidis j Americani Tra- chelij not.ie , C A P V T 1 X. LYchnis Byzantina miniato fine coccineo i^ychnisBy- llore multiplici in oblongam , luteo co- ^^^"^^^"^JJ'^- lore nonninil afperfam : denfis , promif- muicipUci . fis & capillaceis fibris comatam* radicem gracile- fcit ; in trium quatuorue palmorum caulem ex- tollitur refto ftatu nitentem , ftriatum , genicuh- tum , ■Floru^m J^ot^ tum, bina ab noduloruin toris fblia longulaj e latioT re bafi in mucronem faftigiata, fuperne laeuia , fub- ter hirfuta pandentem, geniculacim in ramulos fru- ticantem . In flores ita lepide luxuriat ; ex oblongis, conferti^rii in orbem circuma€tis , atque ftriatis ca- lyculis caulis vertici vmbellam primum obtendit ; cx illis deinde prasgnantibus inuolucris florcampi- lam denfifllima ferie circinatam parit : florem bel- lio breuiorem iioh admodum diuerfis , per ambi- cum bifidis confertifque barbulis contexit: cunru Americano trachelio a^ftate vernat : in flore im- Tracheiium piendo exhaufta femine deficitur . TracheliunL» floTJriSo.- Americanum flore rubro, cui Cardinalis plant^ vulgare nomen indidit coIor,tenuii3ima & candida capillamenta demittit.qu^e flore dilapfo, marcidoq. caule corrupta defluunt / exiguo poft fruticantibus nouis : folia emictit bellidum lolijs fubfimilia , pin- guia fciliicet , humi iacentia , leuiffime ferrata \ fed viridiora , longiufcula, & crifpula: inftarafpara- gi ftylum excitat modo fimplicem , modo ramu- lofum:, adnatis per interualla folijs etiam pinna- tum : ftyli ramorumque cacumina conglobatis , velut in paniculam i creberrimis flofculis leuiter onerat i lubietbam inde tereCem viriditatem rario- ribus diftinguit : flofculos tum extremo vere^ , tum ^ftiuis menfibus tempefliuos, fimplicis floris delphinium ex ,parte referentes fufoo rubore vil- lofum fericum mentieuce colorat ; intra eofdem^ iam Lilfer Secundus • 189 iam per aridos capitula occulit feminis plena nigel- li, orbiculati, ac tamexigui, vt in cernendi lcn- fum prope non cadat : v^bi flos intabuic , propa- gandas {bboii vacat . Caryophyllorum nou • c Aprr X. VT coronari^ vettonica^, flue vulgatioro nomine caryopliylli difcrimina interno- fcantur > ambiguns fidei lemina, radices, folia inconfulte confuruntur . Floreus enim ifto in omnem varietatem Proteus nullius had:enus Ariftasi callidicate , vt vcra pra^monftret, deprehen- di potuit , Saepe fit , vt pulcherrima indicia flo- rem jfpondeant pulchriorem y flos deinde promif- fiis turpiter degeneret . Quare , dum florent , plan- tx priefignanda?, 6i probabiles ab abortiuis fcgre- gandas funt: eadem enimfacies bonis maIifque-> promifcua ex facili fallit . Publicum eft omniuiru niti radicibus lignofis , fubrufis aut albidis , muki- plici fibra crinitis,in foliaceos fepe furculos abeun- tibus : indc cauliculos exiftere teretes , graciles , in- ipfi gracilitate ligneam duriciem affedantes, py- xidatis geniculis articulatos , folijs obfeptos geni- culatim inter fe aduerfis,breuibus , carinatis, in vi- ridi colore plerunque glaucis : fummos calyces multyfidis calyculis fufiiikos , oblongos , glabros > cxtre- nus 190 Fhru^m ^ou extremas per oras orbiculatim denticulatos in llo- res hialcere modo fimplices, modo foliofbs ^ lup^ pari amplitudine rofis proximos, breuibus frequen- tius, interdum etiajn profundis lacinijs incifbs,mira varietate coloratos , inter aromata nobilis caryo- phylli tum odore tum nomine infignitos : arefadis demum floribus longos ac duriufculos calycibus incluibs fblliculos plano Sc nigello fcmine turgefce- caryophyi- j^q ^ vefb caryophyllus pleno flore minute alteq. florepfnna- infefto pinnatus feufimbriatus &minor &maior wl^otT^ aperte proditur faturat^e fuicceque viriditatis fclio: Fios Arme- iUe prasterea minutulo fccernitur a ca^teris . Caryo- phyllo propemodum par & congener recenti no- mine flos Armerius^ ne magnitudine fuperetur, flo- fculorum congeftu latam explicat vmbellam . Eius quoq.pr^uium difcerniculumin fblio eft breui;lato> ic eius herbas^ quam fcponariam vocant,fimilIimo . GranadilU j Jiue Jidaracoti nou . C A P V T XI. ILle diu a noftratis mundi hortis omnibus hiulco florum ore fufpiratus , ille e Peruanis ac Mexicanis longe difterminatis finibus ac- cerfitus, poetarum ille canoro, atque oratorunL» facundopfaufu tandem exceptus , diuini Amoris manu vitalibus infcriptus doloribus Granadill^E flos , quem Indi Maracotum vocant j vt a mortali- bus Liber Secundus. 191 bus obitos pro Deo cruciatus in coronam tranfitu- ros intelligamus j iliud inquam , florcum ac fuaue miracuium quotidiano fpedaculo prope iam vi- luit vniuerfis . Vix eft , qui priEterea miretur pde- nas degenerafle in florem;,fortiter tolerantibus adu- lantemi extima per ambitum fbiia in aculeos ex- tenuari , fpineat coronx memoria molliter com- pungentes i ream pro nobis innocentiam in fb- lijs albefcere ; pertasfa fa^ui laniatus cruenta flagra-» in floridse voluptatis purpuream telam redordien- dam filatim retexi ac fuperinduci ; faxo in germen emollito , columnam ex atrio crudelitacis ad piam-» in flore medio fl:rufturam excitandam tranfmi- grare ; columnaj imminere globofum rudimen- tum lpongi« quondam felle imbutae, deliciarum auiditatem detergentis 5 modo ternos , modb qua- cernos extare confbrmatos capitatis e ftaminibus clauos , animis amabiliter configendis aptiffimos } vnam crucis eflSgiem defiderari , qubd extremam feuitiam floris indoles mitiffima reprxfentaro non audet} fblium in lanceamexacui^ fcdinno- cencem > quippe retufcm in ipfius vulnerato pe- ftore charitatis •, fuauem denique ac medica- tum frudtum ad cordis imaginem rotundari , cum e diuini vulneris flore vitalis frudus extiterit , amantis Dei cor . Vix , inquam , eft , quem cura»* 6c cultura tangat floris plane admirabilis , in quo ipfi vernant ac rident acerbiffimi dolores . Si quem Plorum ISiou quem camen non pigct, imo deledtac , falutis a Deo accepta: infinicum beneficium in floreasno-- cas fiiauiter contradtum grata recordatione rele- gere , eodemque rnorcalium animos immorcali- ter efle infcribendos vel a floribus placec ;^dmo- neri ; fi iuuac e funebri Amoris flore falubreniu fa^pe fi*u(5tum colligere in cordis amabilem figu- ram, vccordaciffimos amances faciat ^ conforma- tum 5 radicem 6c fblia , ne fallant indicia , pr^eno- lcito. Radix in luteum pallorem languida &ge- niculaca inextirpabili fbecundicace proferpic , Ibbo- lefcic , & {tmcsiZ : fidilibus vero claullris conci- neri nefcia per imum fcramen in fubiedri Ibliam- plitudinem cIandefl:ino repratu fe penetrat j mul- tiplicique atque erratico gramineo lapfu latiiH- me ipatiacur. Folia quafi trigona fambuci rofe^e , feu potiiis lupi faHdarij profundo incifii criparci- ta 3 maiorem mediam laciniam porrigencia , qua- ternas aut fenas vncias longa , minucim fcrraca.^ , lajuia,cenuia,imbeciila, alic^uanculum venofLj^ diluco colore virencia , infcrius cciam diIuciora_* , grauicer olencia ,alcernis difpofica , ternos inrer fe^ digicos (^iffm lencum vixilemque caulem priEue- lantjqui, cum vires fine adminiculo fl:andi noii^ habeat, quicquid clauiculis, veluci manibus, nan- cifcicur, auide comprehendic, arduoque afcenfii repcabundus , 6c cameras ac pergulas operiens ^eftuancium Indorum horcenfcs ccenas iucundiili- me Liher Secundm, me inopacat . Nobis eciam cancelladm fcanfilem-^ arundineam, fiue virgeam ftruduram ftquaci vi- riditate prastexens IndiciE regionis remotiifimanu vmbram commodat . Acque hoc fene fapienter de more congruenterque artifex natura caduco in flo- re lufitj vt j qui diuini Liberatoris feruile fulpen- dium eligentis acerbiffimos cruciatus opere fingu- lari velut miferatus exprimeret , in crucis formam decuflata ftacumina penfilis adamaret. GelJiminoru>m not^ . C A P V T XII. Clcerioris eius Hilpani^ , quam veteri nomi- Gei/iminum ne Lalecaniam , recenci Cacaloniam vo- S!fd1do ao* canc , flos fcrcafle ab anim^ fuauiffim^ limpiex. prodiga expiracione exanimaco fimilis , & exangui colore candidus, ^eftace aucumnoque cempeftiuus, blando vocabulo ab Italis dedutflo Gelfiminunx,, MatM /» afperiore Arabum appellacione Grxcam odoraris ^^'f'"'- viola? fignificacionem fubolente lafme vel lofmo y Rueiu lafminum vel lefeminum cum ampliore molo , tuc!^^!"^' cum acuciore odore a filueftri noftrace fciungicur . Virga? j)j;ircerea e pallido fcabro , duro , Iignofa_, fibracacjuci radice ftabilito caudice fimilirer fruci- N can- 194 Flarum '^^ot ?hx)eni«o7 Canadanum gelfiminum maximum caule temji, geniculato , lento , atque erratico , quamuis fuapte natura caducum , reptabunda tamen ambitionc ad excelfa faftigia euadit. Lignea in primis amac adminicula , quibus hederacea tenacicate adha^- ret^ non qiiidem inftar hedera? toto corpore ^ fed vnis vriis geniculis ndicofem . Ex ijiaemi Alk fiihiiir agreftis gelfimiiii ibiijs noaabf^ fedprodik diora & per ambitum ferrata. Ramofi caulis defle- xa cacumina rotundorum calvcum furfum versum lpe(5lantium denfis & fubrubentibus corymbis ra- cemaca curgent; e quibus in gemini tranfuerfi digi- ti longicudinem adultis^ punicique Cytini denticu- lata figura dehiicentibus tubuli leuiter crocei,fum- ma parte conniuentes^ porredium circiter digitum longi procurrunt hiulco deinde ofculo in quinque labella refupinatOjimo ventre fubftricSo^medio tur- gidulo, ceruice anguftiore a^ftiuis menfibus efHore- lcunt -y dilutifque crocis,necnon medio longiore al- bicante ftamine capillancur. Dum vernant, fatura- riore fiibinde phceniceo colore , viliofum holoferi- j cum retercnte y ac flauentibus longas in ftrias lineis I diftin(3:o expinguntur . Tabidi tandem florei tubuii I defluunc, hierentibus cumextante medio ftamine ; calycibus . Barbcrinos recens in hortos tranflatus j hic flos Cc^pit in femen filiquari . Ex arido calyce^" I filiqua porrigitur in viridi fubrubens j indigicunu longa > ima parte fiimmacjue cenuis^ mediacur- gens, infra fupraque incercurrence prominulo toro biparcica , feminibus grauis^ vc in luceo leucoio, mi- nucis, rufisjmembranaceis . Quanquam ha?c mem- brans prcecenuis inuolucro circunfepca , mulci- plicique ferie prope innumerabiJia circa nigrum & N 3 inolle %9i ifhrum(^ iingula: imagine iaccrie-- dlum I conferam conierce^i^ conftiponcur . Liher Secundus* zoi 2{pjamm nou . C A P V T XJI/. RO£ ex alabaftri concha emergens horco- Rofaiaus rum pudicaVenus eft j necalcerius Ve- nerisimpuro Cinguine impudenter eru- buic , fuo decentiiis pudibunda . Eadem non^ a^erfa neilare incer fabulofis Deorum epulastri- pudiancis ad Amoris impulfum eiFufb , fed fuc- eo fuo neftarea purpurauit . Quin potius toto vul- tu Amoris semula , fcmper iuuenis , mollis , &; re- cens , necnon aurcis capillis nitida *, folia pro alis> pro face fulgorem , fpinas pro Ipiculis geftans , al- tcr floridulus Amor eft. Rola pundtiunculis velli- cac, vtcupere felegi pr^moneac : amice vulne- rat, vc vulnufculis geminet rofas ; Ipinam emo- riens ha?redem relinquit horridulam , aculeatunij nempe defiderium fui . Rofe volumen amos- nicatum omnium, in qua legitur tota in florem-» cpntrafta fcrmofitas , tam decoro fuomet nomi- ne infcribitur, vt infcriptis aliena Regumnomi- na floribus florum Regina non inuideat ; imo fuum commodec nomen rebus blandiffime no- minandis . Rofa , ingenuus anni cenerioris pu- ddr, bdoracum veris blandiencis ofculum , cerrae comantis pulcherrimus cincinnus , fugacis pulchri- tudinis la^cum fulgur ^ quamuis plurima ipina ful- mirieum , lOi .Florum ^ora. mincum , vuku mulciplici variat , iii quolibet fbr- mofa. Quicunque autem roikrum differencias a nocentibus indicijs innpxius pra^dmnnare vult i Theo^hran. fpinas oculis , uon manibus confulat. Odoraciore$ iTcs''"^' fcabro cortice praefentiac, halitu craffiore atquo S ' terreno in extimam Jcabritiem concreleente , te- F ia, lib. XI, . - . • r ■ '^'?-4. nui vero igneoque odoratarn animain mlpirante--> , Rofa aiba ^^^^ ^lt>a multiplcx , nempc erudito fcriptorum^ niuhipicx. diffidio fiue Plini) SpineoIa> fiucCampsna^ fiue^, siirp^H ff Alabandica , ladeo flore Iplendefeens virgas exe- Temft.Lu, rit cxuberante colore viridest* procejras, ipineis ha- mis aduncis , grandibus , frequentibus , fubruben- f"^v7u.9' te liuore vulnera &fanguinem,Ctientibus captio- AlbkznsAo^^^' Non abfimilis obibleco albore languide ni- repieno . bens , dubioquc rubore albicans , foliofb flore-» rofa praeacutis rccuruatifque fentibus , quafi ca- Damafcena ^^^^^^ dentibus . mordacifSEna eft. Odoracas pal- DUiitipicx. lida-que pleno fl^ore Damafcenaj rofxy quam Pli- Matthioi. in ntj Coroneolam alij , alij fpineolam incerpretan- Dinfcor. i.i, ^ ^ ptirpurafccntem caudicem , ramo- fique inde filuula diffufas fatuio colore virentes virgas obarmant fpin^ admodum infrcquentes , breues > durn?, rubidia? , lata e bafi recuruos in acu- suhrubens lcos vnciuat^ . Vulgari jfatiu^ denfis fclijs leuiter piTcV"^''' albo rubefcenti^ quam aur Plinianam Alaban- k. r.i,«. dicam, aut Trachiniam eflfe fcriptores ianenobi- lo^.v.^pt.vor^ Jcs aucumant, virgei rami breuiores, graciliores, f.» wici, £i[juinjes ^ minorum grandiorumquc Ipinarunu pro- JJh^Y Sccimd^s . promifcuc crebris , languido pallore liuidis , in- v,^:^^^^^ tentifque mucronibus minaces . Qu^e varie diiuto ao'spis«Jo. foliofi floris rubore maculoia>Pr2eneitina dicitur, ^:^^'"^'"- afpcrirate paricer aculeaca inhorrefcit. Icalica flo- jj^j-^^ re fuauicer rubente perpecua^ proximc fuperioribus pienop:rpe. duabus perfimilis , denfioribus feuic aculeis . Baca- n • ^ • 1 • 1 ... Bataua cen- ua liore oris humani rubicundam ccmperiem imi- tifoiia . tancc atque odoraco Cencifblia frucicem qua be- ne virenccm , qua ex viridi rubefcencem fpinis aiperac quamuis aduncis , camen moliioribus , non-, ica crebris , e cineracea bafi rufum in acuieum de- finencibus . Flore ardencius rubence, odore ^^^^^ f^^^^J^^^'^ probabilis , vno gloriofa nomine alcera Centifolia , quam Plinius Campanam , Pra^neftinam Clufius fim i.n.cA appellat ^ viridi , ^raciliore , improcero , nulliique^ ["^^tid/ml fere Ipinis mecuendp frucice fundicur • Cinnamo- ^.'^f^^f^^^"^^ minae flore mulcipiici fubrubencis frequentes , bre- Hih.i.u ' ucs, exiles, fanguinea purpura nicidi caulesfpinis clnnamo- non admodum denfis , exisiuis , iiamacis , leuicer "^'"^ fuluis lenicer pungunc . Gemellas pleno flore ro- Rubra fiore {as , nempe cum ardenciffime rubencem Milefiam , ^ ' cum ex rubro nisricancem , cui fecic hoIofcriciE no- ^ rubro m men ferico fimillima, Sc veluci villofa mollicies, pHcaio flo cenues , cereces , fufca viridicace illic^e , acque ex par- * te fubrubicundas , minucis & ferealpedum fugien- tibus aculeis innocencer hifpidas virg^ proferunc. Miror hic , poftremam ex rubore in acrore m incli- nacam Plinij Trachiniam vocari a Camerario ^ cum A04 Florum ^ou cum Trachiniam idem Plinius Milefia minus afle- rat rubere , nigricans vero ionge fuperet purpura^ tipiex'"^"^' coloratiore Milefiam . Foiiolb auro flaua fiue lu-^ tea, iucundi alpedus, ignauique odoris roferufi fruticis virgeos cauies numerofiore pertinaciunv jfpinarum agmine inftruit , quarum plerasque lu-i teolsfpiculis veHicanr minutiffimis, perrara^ paulo grandiores , fubnigro pallore cinereas , recuruae , identidem etiam bince. , iundimque prominulas altiuslacerant, laqb 1 I r Flonntmm arhufcularum nou . C A P F T XIF. Lorentium arbufcularum adhuc infrequen^ tes noftraccs horri perpaucas.nobiIiorelc|ue mihi fiippedifant commonftrandas . Ar- caflo^irmui Pcrfica fiore mulciplici nobiHs ligno extra^, tipiici. cinereo, incus flauente , mediocriter Ixuiy folijs oblongis ferratifque non difcrepat a vulgari. Flo- res tepore verno euocati;, rofeo piidore fubnrbi- cundi , leuiter odorati , fblioib texxu Damafcena: rofe pares fpiflb arcloque congeftu ramuiis ad- ha^refcunt rari aucem in frudum exeunt, ma- gna virium parce vernam in Gftentacionem cFiU- cerafusflo. ia . Eft etiam Cerafus, quam ca^teris-partibiis ^ ci.^""^^'^^''ideft obfcure puniceo , & 'circulacim aibicancd,^ cortice , crenacis etiam mucronacilque fblijs in- difcre- Liber Secmd^s » 20 j difcretam pleniorum tancummodo florum gloria difcriminac. Flores e pierilcjue ramorum oculis minimum terni , feliofi, medijs fepe foliolis conuo- lucis ex parce conuiuentes;, de more candidijongu- lis petiolis appenfi numerofb prouencu pendenc . Flore albo Genifta.fiue certium Clufij Spartum Hi- cenifta ao- ipanum iufta procericace arborefcic ; lignofas & ar- ^ S^ zj- boreas radices agic ; cineraceo caudice aiFurgic ; nu- '''^,^- p-^^'-'^ merofos implexofque ramos viridi pallore cingic; ffc, ' " ex ijfdem virgulas more paffi diffipatique capilla- menti demittic denfiffimas > prascenues , fere cu- bicales , ramulolas , lencas , inftar viminis obfe- quibiles ^ ocellifque diftindascreberrimis j vnde fblia ruca^ fbliolis minuciora , flofculique imo can- ciim nodulo rubences, c^tera candidi exiftunc 5 pulchre pendulis floridis virgulis , canquam lineis margaricarum: vere coco vernac ; exinde cartilagi- ncas^ prope rotundas , cx viridi flauefcentes fili- quas feminibus implec fingulis , rarb binis , ferme^ orbiculatis, colore fufco virentibus , kuibus, duris , germinare morofis . Myrtus pleno flore Iacifblia_^ Mym.s laii- in arbufculam commoda? ftacura^ adolefcic ; myr- ^^'^ cum filueftrem fbliorum infrequencia , lacicudino, dilucaque viridicace fimulac ; florum aucem can- dore ambicuque Bellidem adsquac ; ab Aprili menfe ad hiemem vfque, nonnunquam eciam ce- pidioribus hibernis ^nenfibus florec , ac crifte fe- nium anni geniahter coronac . Suam quoquo myrco Icno, io6 Laurus in- myrto lediffim^ India Lauriim adiungic , qux iu- ^'^^ ' re Farnefia primum excitic in domo \ quippe inufi- tatas laureas promerita. Difcrimen elt in dilutar hilarifc|ue viriditatis cortice; in folijs incer vulga- rem ac regiam laurum interied:is medijfque ^ ac ie- re citrinis j in flofculis fabalbidis cereci congerio racemacis-, in baccis inftar ole^e grandioribus mi- oieafter nufcjue nigrancibus . Exocici oleaftri , quem ab exoticus . ^ j^j^j^ fiiauitate Paradifi arborem aliqui malunt ap- pellare , corcex facuraco rubore nigricar : rami di~ luciores acque fpiniferi denfa frucicatione filuc- fcunt; folia vere primo renafcentia^ extremo au- tumno decidua , anguftia , oblonga , glauca;, lanugi- nofa, cadluque mollia filueftrem Salicem refcrunc ; flo^es cotis ramis Maio menfe qua feparatim^^ cjua coniuncflrim internafcentes , Hifpani hya- ,ciathi afped:u pcrbreueS;, ex obfoleto virore in lu- teum colorem mclinantes didu6lislabellis aroma- ticum halitum procul inhalant ; bacc^e fubeunc olea^ fetiux baccis minores , tenuique cure ruben- satnhncijs ^ Ex arbufculis vulgatioribus rofea Sambucus globofo Ipediofcxjue flore perfuadec , vt rariores inter arbufculas numeretur . Fruticofi nafcitur ; cinereo corticis colore lordct : candidcC mulcum-» medullx includit; folia explicat angulola , vitigi- neis confimilia , fcd minora & moliiora : quinis lo- Jijs flofculos complures , eleganter albidos^ inodo- ros, ileriJes, in globofam florem floreumue glo- bum Liber Secmdus , 207- bum cultur^E ( vt credicur ) mangonio denlacos , extremo vere colligit . Muitiplici punicanceiUj Balauftio /ilueftrem arbufculam libro materiaque Maias puni- flauentibus , folijs anguflis nitideque viridibus pJe/ofkile! PuniccE mali gemellam infrudtuofam ip{a fteri- licas voluptati oculorum a Maio menle ad Au- guftum vfque fcrcilis hortorum amoena fede do- nauic . Hoc primum anno Rom^ vernauit pc- Rhus pere- regrina Grasci nominis Rhus , fiue Arabic^e appel- lationis Sumachus Indorum , excelfi florida^ pur- pun-E oftentatione arborefcens. Antc quatuor an- nos fere bipalmis ad Tranquillum Romaulum-^ Tranqninus Parifijs mifla h^c planta in quindecim palmos adoleuit . Radices iili copiofe , ipiflk , minut^e, fabrufi^ . Recenti germinatione impulf^ virga? breui pilo hirfutx rufefcunt , fbl^que frondent . Annuo Ipatio iam exatSlo ^tas robuftior ligneam ! duritieni , raripilum I^cuorem , foliaceum deflu- uium j palloremque cinereum iiiducic. Sorbunu e foliorum oblonga flgura ferratoque ambitu conijceres ; nifi horum longirudo maibr obftaret . Eadem folia la^to virore faturata prolixis , mo- dice pilofis , perque ramorum latera alternatis ra- mulis fiue pediculis gemello vtrinque ortu pin- narum afpedu coh^Erenc . Floribus tempeftiuus eft Maius extremns . Suum quifque initio fammus ramus rudem viridemque turgec in racemum , qui cum incremenco paiuarim rormam ruboremquo trahit. 208 Florum ^ota traliic. Ecenim flos in viilgaris amaranchi fpicanL* exacLiicur^ acquc iti villofam purpuram accendi- cur, medijs granis pulchre flauencibus. Vc idem^ videri poffic , ferciU vernans miraculo Ipicilegiunu fimul & racemacionem fecere j feu verna facio geminam ieftacis aucumnique annonam pra^fcfer- re. Ec hgnum & iohum ficulneo la6te, quonu- trianCLir, abundant : affidLioque dum laftacu vi- uunc, etiam , vbi confenuerunc, in infancia func . Quare caucio eft^ ne ftaco anni cempore vberri- me ladefcentis in ceneram germinationem arbo- ris rami vel amputentur , vel auellantur : quia__, ex facili fieret , vc alter hic fine fabLila Polydorus , £i non languineam , certe lafteam ex VLilnero animam funderec \ profulbque vitali fucco prce- moriens vicam fibi naciuo nomiiie fluxioreiTL» cile conquererecur . Excremi aucumni primusri- gor decuffis folijs ramulos relinquic inueftcs *, quos eciamadulciora paulo poll: frigora deijciunt y qua_, parce excuberantemramorum ocnlum, tanquam-» akricem papillam excipiunt ^ modicc catios . Ab exicu Nouembris ad veris inicium crebris oculis diftin<5li pilofique rami filent . Verno tandeiru tepore a frigido fteriliquc veterno excitata virga- rumcacumina capita /ummum foliofb ruben- rique germine turgidLilum ocLiIum aperiunt . Iii- de ramufcLiIifenfim exiftLUit &c adolelcunc, a^qLia- li quam fDpra defcripfi j, ferie fbliati . Illud etiaiTu inter- Likeh'Stcundk~f.M lAtecclum cuefiit y-.Yt^ e diiro ^ioxinulk ^vegetiot^ ggmntia trudatur > & materia ariilitas raro germi- p^tu lalciuiac . Poftetitati confulit - Jaa^c arbor mo-^ te lauri j e radicibus lace diiperfis h^^rede iubmiH fo. Eadem Indic^ Acacite Farnefianis in hortisAcadain. primum vifce magnitudo , q^wx nuci Auellan^ : ra- ^^^* * dix vnica , pr^elonga , crafla ;, radicuiis pluribus ra^ mola , in re6i:um ake defcendens , per autumnum^i^ dum flores ladlat fuccofior ^ab incifione atquc-? fra6tura contuifamputremue brafficam valide lon- geque olens r caudex cortice paJlido , materia al- bicance^ dura , inodora , inJuJfi : rami proce- ri , frangi concumaces , .flexiles aJcerno aduer^ foque ficu arciculati, binis ad ipfcs articuJos albi- dis j fere vncialibus , perennibulque aculeis cjuo- dammodo cornigeri, diluto colore ferruginei , & punftiiix maculofi; fclia belle virentia &^pinna- ta j ideft ; compofita . e . jfoliolis inter fe aduerfis , per aJquales numero pediculos medio ramulo ad-;, riatos diftributi5 , mane fcfe pandentibus ; fub ve- lj:)eram contrahentibus: flores inter aculeos ^anter^ que foliorum alas cum verni , tum autumnalesi j il:? h parciiis , hi vberius proueriientes j ilh breuiffimo>. hi longLiIo pediculo porre^li i vtricjue vero niedio-» cris eerafi magnitudine globofi j pf imo virentes , deinde lutei , poft biduum triduumue pallidi cenuilJjmorum ftaminam in iuteos apices defi- cientium eminencibus flocculis cjx obloncjis ca- * O lyculis lyculis compluribus in orbfifn digeftis knuginofi, & acuco luteum Leucoium odore vibranccs : e flo- hbus medijs filiqu» modo fingul^ modo bin^e, modo ternaf, atque adeo dena? piurefue , vtpote a numerojfis calyculis exortae , initio virides^-^oftre- mo nigrantes j felcatx , longiGudine digitales, la- titudine fere pollicares, abinclufisfcminibus ver- rucofe : ipla vero femina cum filiquisprimiim vi- rentia , deinde ferruginea > inordinata ^ compref^ ia, oblonga^ pifiim a^quantia , bifida, duriflima , c ^cM^Ex t ^^^^^^^^^^ allium olentia. MoUe nominant Indi /. 10 arborem e Peruanis conuallibus ad nos inuecSam Ea cortice eft exalbido , fcabro , candidam refinam oculorum caligini difcutiendas medicatam exu- dante: ramisproIixis,Ixuibus,IentiSjatque in terram procliuibus : iblijs more lentifci velut in alasexpli- cacis, nonnihil flaccidis , longo pediculo vtrinque coha;rentibus, minimefcrratis,aQ)errimum piperis odorem feporemque prsftantibus;, ab auulfione la - Cleo fucco, eoque lento, glutinofb, odoratoque ma- nantibus ; floribus minutiffimis, candidis , rubeilos crocos includentibus; palmari racemo pendulis, ab Augull:o menfc ad Odobrem vernantibus, dein- de in femen abeuntibus albipiperis a/pe6tu rotun-^ dum, l^eue, fubrubente pellicula inuolucum, racc- mofa congerie coh^rens, fipore acerrimum . Sa- tisiam multa de pr^ecipuis arbufculis : exoticas alias /.?: Moid» nonnulias locus duplcx opportunior exhibebit. 2.11 ETEDVCATIO LIBER TERTIVS. Lex fiorisfirendi , C A P F T I. Egiferas Flor^ oraculo fimilis , 8c ^^Tormall? perplcxa lex eft ; Quicimque ri- ^®"' p»- ; r . .< — ' ^ pyracei, ia te lerere vis , pritis papyrum., > ijique fcmi. quam folum conferito . Hunc ego nodum Gordiano fane im- peditiorem Magno facilius Ale- xandro fine jferro fic expedio Ancequam hortum conferas , eiufdem linearem^ picluram quam breuiilima ; poceris in papyro graphice deibrmaco ; areolam vnamquanque va- ria numerorum noca diltinguico ; graphidem hanc in geminas pagellas plicacilem fcriptori^ thecsey^ vt diucius maneac , agglucinato. ; mcmorialeiiL» prjEterea libellum ad graphidis commenfum com- pingico ; izi eandem thecam includito ; in eo I O z libel- ti t Florum Satt*s Edticado libell/ ad\ pagellarum maroines'^&oli^ipfl5 in- fcriptas notas ordine defcribito ; poft fingulos nu- meros, pluiuinoiuin indices , deftinacarum adijcito nomina radicum, (]ux tum in bulbos, cum in tube- ra c6n^obata^ potifEmum feruatur ; quiEque hor- terifiifm yeliciarum prascipua fertiina func; vcva- rias cuiufque puluini radiices breuicer & clare anno-. tes , lineacas areolas, ^|juii[.|^^ue loco diuerfis con- feri radicibus debencjiccerulis, vel quo alio arbicra- rio figno infignico ;e,a.dem figna areolarum^ad quas ^pertinent, numerislibello adferiptis fubijcito ; e re- gione atque ad lineam florum nomina in albuniu xeferto . Quod fi laxioris horci tota defcriptio in_. t::^/ ' gfemirias eoncrahi paginas non poffic j in plure^ membracim parcicequje it^ colligacur , vc medijs duabus^ipfi thec^ co^glutihatis , qux vcrinquo excedunt, plicatiU c(^mpendio intra eandemthe- piornm pa- cam includantur.» VWum , vt pr.Tuia h^c papy^ kLdTf' racea confitura guam confultiffimafit, florumpa- triam indolemqiiie' pr^riofcito . Debecenim accu- i;^us .callere fator , ex quo natali loco > e' calido ne ain?&igido, ex humido an ficco , e pinguian ieiu-^r no 9 ex aprieo an opaco vn umquodq u e florum ge- nus iii exceras oras propagacum fic; vc fuis quen- que locis queac florem prudenccr acque felici- Numcrusre- t^f deftinare - . Adeha^c flohferarum radicum fuas cenfendus. jn; -clafles tribucaruni numerum inico ; ne is ex-^. cidac j. annotato, : quot quifque puluinus radices , : ; qua- Liber Tertius. quaternorum inter fe digicorum interuallo , auc umhx\o rarius differendas capiac , computato: puluinisica ^**^'^'^^^' radices deftinato, vt, qua^ pr^cocem, qu^cem- peftiuum, qu^quc fcrotinum florem ferant , fin- guli contineant j totoque ferme anno vernantes fi- mul pubefcant, fimulque confcnefcant. Ea pr^- terea in florifero iatu diligenter curato , vt radices permifceas, quarum vna ab alia, cum eruetur, facile difcernatur, cuiufmodi funt liyacinthinx ac narciffina: : vt cuiuique generis radices certispro areol^E figura locis collocatre arcificiolb florum co- lorumque in aduerfis tranfuerfifue puluinis relpon- fu oculos deledent : vt e pluribus vnum florutrL» gcnus vnicuique puluino copiofius aflignes , quod , velut vnicolor veftis , variorum flofculorum difco- loribus gemmis diftinguatur : vt ordinata denique colorum confufio aut verficoloris textur^ aula^um, auc acu pidum variatumque phrygium opus a^mu- letur . Scio complures effe , nec ipfe paucos no- ui nobiles colonos , colendi floris callidos ^ Ib- lertes , quorum alij difTerunt in areas fui cuiuC- que generis res j alij vero tam multa tam varia^ inter fc confundunt , vt in fingulis puluinis ex vnoquoque genere vix florum vni aut alteri locws fit. Equidem, vt omnes vnice amo, fic ab vtrif- que amice diflentio : qubd illorum area? vnico re- rum genere confitic, floribus pertcmporum fta- Cas vices deflorefcentibus , Iparfim nud^ furpiter O 5 calue- 2 14 Florum- Status (g^ Educatio caliieicant; horum vero valde mifcellus & quafi confufcneus horcus colorum obruac grata dilcri- mina, difcrecamque radicum inuentionem impe- diac . Quarc confultior mihi Apollo , fiue fanior fententia non aurem^ fed animum vellic i acquo non Phaeconci iblum in ca^lo percurrendo , fed mi- hi quoque in horculo confcrendo fugienda rerumexcrema fic admonec, Incer vtrunque te- ne : medio tutiffimus ibis . Mirandum igicur non eft, & prajferri a me , & pr^^cipi mcdiocrem florum in 6tione mifluram . Non difficeor miciffimos eciam hortorum ciues ac meram fuauitatem , flo- resciuiUbus inter fe odijs adeo pofle diffidere, vt^ fi promifcui ferantur , inimica vicinicatc cominus pugnantes vel fcle mutuo interimant, velinfl:eri-. litatem elTalcinenc . Verum adhuc tam graucs inimicitia? compertas mihi non func, vc verfico- lor focietas inamano diuortio mutanda videatur • Tranquiiius Vnus Tranquilli Romauli, erudito florum cultu iiomauius. jfjorentiffimi viri, confilio ab anemona ranuncu- Ranuncnlus » . t i rc • ab anemo- lus aiitmeri debet ; aliitus enim eam peruric & .ja^difiinen. ^^^^]^^^ ^ ]^^^ forcnfis modo , fcd horcen- fis quoque negocij periciffimus, culciffima indo- Foiydoms le ciuis mcus , Polydorus Neruccius diucurno fibi Weruccius . . i \ r m n Qui flores cxpenmenco deprehenlum affirmac, qua^ fiorem-» feorrurn,qui funduntradice maiorem, diftin(5le, quampermi- rendi. ite policas plancas lelicius prouenire. Hoc igicur auchore ranunculos , iunceo folio Hilpanos nar- ciffbs. Liber Tertius . ti ^ ciflbs. culipas, aliofque huius noCiE flores fcpara- ^"-'^ c.^f- tim i cseteros eo , quem prxlcripli ^ comunctuTL» ordine collocabis . Illa quoque fpeciose noftros diftinguct hortos ingeniola permiftio , cjuam itL» fuis adhibet Cifternanis francifcus Caccanus Ser- moneta^ Dux , tam hominum , quam florunu temperator amoeniffimus • Is ergo areolas ple- rafque floribus triplici dupliciue tum genero , tum colore difcretis feorfum , hoc eft triparti- to bipartitoue ita confcrit , vc aduerfae tranfuer- feque vel eadem , vel fimili varietate refpon- deanc j vtque proxim^c diuerfarum fatu colorum difcriminentur . Si qua vero commode vacenc interieda Ipacia, ea cuberofo India» candido hya- cincho conficis depreffilque fidihbus media im- plet , mifcellaneo pulchxe eminencis coloris flo- re per angulos diftribuco . Quin eciam peroppor- tuno inuento ad colores eleganter diftribuendos in hortorum graphide vnamquanque areolam-» tripartitam bipartitamuc eo triplici leu duplici colore diftinguit , cuius coloris floribus eademL. in horcis ipfis obferenda eft : in areolis quoquo flores genere diuerfos depa6ti laterculi crebro in* rcrpoficu feiungic. Verum vc florei (atus opti- ma ratio non aures modo tradita , fed oculos etiam perlpeda erudiat ; eorum hic hortorum , quos idem Caetanus Dux ad veteres Tres Tabernas , fiue ad Ciftern^ recens oppidum ampliffimos O 4 cxci- Florum Status Educati& excitauit, quarta pars in pagiiix anguftias contra- (Sa , 6c areolis prxdida parricionc diftindlis nota- bilis exhibetur. Nequid autem Cifternanar amo?- nitatis in eadem pagina defideretur , extim^e eciam apponuntur bafes, fuftinendis vafis floralibus certa per interualla collocat^ . Ducis Liber Tertim* 219 Ducis eiulHem gehiali ftratagemate bellica muni- menta floribus cccupantur, feliciterqueleruit Bel- lona Florx j hoc eft , arces in hortos mutantur • Earum enim ichnographia primum delineatur , deinde partes fingulaj in vnam pkifefue areolas deformantur vin quibus diftindle vel permifte lati flores velut eminus aut cominus de formx prin- cipatu innoxia & voluptaria bella committant» Vbi papyrum j vt monui > florea partitionc gra- Serendi tem phice confcueris , cum demum ad hortenfem con- * fitionem tempeftiuus accedito. Septembri men- fe ab ipfo «quinoftio , aut ex ahorum fententia«# cukorum Odobri ferito . Etenim experientifli- conn. toio- mx antiquitatis vox eft; Ante calendas Oftobris "«u^;* fcrere nonexpedit. Quodfieandem antiquitatem pj/^ifsli audias, cumobitum Vergiliarum , tuminprimis Corona; ortum &occafum obfcruabis: quia, qu» intra hos dies pofita funt fomina , feliciffime pro- uenire dicuntur. Quin etiam ex accurata obfer- uatione fubijcit Democritus, pra^cipue circa eiuf- ^/'«''^^^*' dem Coron.T occafum non modo largos imbres eifundi^ veriim etiam veluci genitalis anni hora_j. ftimulatam geftire terram ad fatus auidiffime ac- cipiendos, partufque ipfos infigni fercihcate fun- dendos . Oritur hac a^tace , in hoc Romano ca^Io Septentrionalis Corona qua rco Calendas Nouem- bris , cum S^oYis in orcum regreffi digreffiquelu- mine vltra non hebecaca , macucino in exortu an-= telu- zio Flomm Statm Educatio tclucana incipic afFulgere . Eadem cum occiden- te fole occidit ieptimo IdusDecembris . Ad pro- perandos alij fatus veteri agricolarum prouerbio jlQjincitantur ; Properata latio fblet fepedecipe- piin. 1.1%, re, iera femper. Alij vero properacionem iftanL, ''^^^' rati temerariam, vt incertasfiituritemporis vices declinent, confitionem totam in tria quatuoruo rempora partiuntur : vtque confilium ipfi quoque fuum antiquicacis auchoricace fuffulcianc , decanca- coium.iiu to veteris agriculturxoracuio, Sercre ne dubica_», fuaderi fibi fatiuam hanc parcicionem inCerpre- Theo^hran. tantur . Equidem cum grauiffimis qua Grxcis , fLt.7t qua Latinis ruftic^ rei magiftris cenfco pro vario c2o Dere J^<^gionum pofitu fercndi tempora effe varianda_j : r«///v.f.s4. vbi quifque nacura locus frigidiffimus aquofiffi- mufque erit , ibi primum, nempe ante autumnale a^quinodiLmi, fiue eciamab eodem a^quinodio fe- rendum efle \ cunc enim is cahdior & ficcior eft : vbi quifque cahdiffimus maxime fiticulofus , ibi poftremum , fiue poftipfum foUlicium femen- cem fieri oporcere ; quod is , quo largiores pluuias hauftric , eo vcrnabic vberior . Temperaco de- nique iolo confcrendo mediam autumni tempe- riem , vti pr^monui conuenire . Illud quoquo tradendum hic habeo , tempeftiue commodeque-? horcosobferi, poftquam ^eftiuo igneam reftu ccr- ram largus ac ccr falccm effufus imber ad palmum infuib humore refrigeraucric . Quippe lcuis plu- uia. hiher Tertim* iiia > ciim poft longos xRns ac diuturnas ficcitaccs foperiorem terr^ partemmadefaciac > inferioreiTL» Vero non attingat > ccrram ipfam adl>uc reftuan- tem vehementiusaduersum pofitas radices fuccen- dic . Neque tamen , fimul ac magnis imbribus terra jpermaduit , leres ; fed tanciiper expedlabis , dum^ pluuiui5^4iie mador modice ficcetur i ne madente-^ ' Cmofocjue in iblo ftatutie radices exputrefcanc Quid , fi Yquod euenire non raro folet ) ferenus imbrem fitiac autumnus ? Non efic, cur iple hor- tuli cui priuacus luppiter fidlili vel cupreo nimbo fcntanam pluuiamareis afFundas; quiacxlefti Li- bra examinac^ asquacj^que diebus , auc mox pro- dudliores no6tes liumifica vmbra diurnam fecis emollient ficcitatem . Huc adde , ficco fblo com- miffls^ tanquam domi reconditas^ radices non cor~ rurnpi, fcd fub nacah cerrrT tedro commode habi- tare ac procegi , donec emolhco pluuijs exicu alcis nixx fibris luo qua^que tcmpore in floream fil- uam felicicer egerminenc . Quid^ fi ipfe confitu- ras tempeftiuitas ab imbribus inrempeitiua & nau- fraga radicibus fit ? Erit^, cur facionem pruden- ter procraftines, donec humus nimis humida-j ferefcat. Illud quoque inuiolace cuftodies , vc :iu- confhnt.Fe- ftrinis cepidifque diebus horcos conferas j quia te- ■^""t' ' por laxaco e terr^finu ferciles ad femina vapores^^^'^''-^*'' euocar, fibralque citat; aquilonijs verb &:perfri- gidis iacioni parcas j quia frigore aftrivfta humus / z 1 1 Flomm Sam Eduicatio xgxh latus accipic , intercluioque materno Iialitu uanda^^^^*^' languidc fouet . Casterum fatori pociffimas cura? jpud pitt. fii^ vt lunares vices virefq^e pr^difcat, ac felices S?^"* operi dies eligat. Neque enim eum Heraclitidi- fcipulum placet efle aduersus Hefioduni fcntientis, vnam eandemque dierum omnium efle naturam^ \ fed ipfius Hefiodi auditorein volo diferte docentis , dierum aliam quidem efle matrem , aliam verQ nouercam . Luna enim , inter fidera Vertumnus , in^quali vultu fubditos hominum labores noiL, icqua iemper aipicit &iuuat. Idcirco funt eGr^- cis agreftis rei fcriptoribus ^ quifcrendum putent; crefcente Luna , a quarta fciliccc vlque ad plenanL» > dum eadem infra cerram eft, Sunt etiam ^ qui do~ ceant per Lun^ fcnium, quam per adolefcentianu , pr^ftare hortos confcri : quia , cum fenefcentis lu- naris luminis languidior calor humorque ^ gemina nempe generandarum reruminitia^ terra? femi- numque cenuiffimos meatus, quos p6rosvocant, lentius relaxenc ad germina j cumque naturalem* plantarum calorem humoremque parciiis augeant, acque inanem fcliorum luxuriem retardent •, prior impetus genitalis in altiffimas firmiffimafque fi-. bras abit ^ quarum numerofi) largoque fudu ad floridam qua^que radix alituf fcracitatem . Verunij enimuero experienciffimos colonos diucurna fccus docuic experiencia . Hi candem fciici periculo didi- ccre cum augefcente Luna , tum pr^cipue pr^eun- te te confcquente plenilunium quatriduo vtilius deponi radices , qua? deindc in flores denfitato , ampiitudine , numeroque pr^ftabiles exeant \ flo- ridasque pricftantia? magno fonore cultores abun- de remunerentur . Per id enim tempus lunaris po- teftas caloris humorilque fo^cundiflima , luce au- dior & potentior innatam radicibus calidam hu- midamque vim fic exauget & fcecundat \ vt ea?- dem Hbris difFundendis ^ & implendis , amplifi- candis , multiplicandifque floribus abunde gene- rofe & fuccofe fint, Ha^ccrgo huiufcefcntentiie fumma efto ; Fiorum fetioni Lutiam adolefcentem, ^ globolam eligito ; fenio corniculatam ( cornu fe- rit illa ) caueto . Aliorum & quidem nobilium cul- torum nonnihil diffidens vfus ita monet : Radices d>t bulbos crefcente Luna , lemina vero minuen- te deponito . Neque tamen vna fetis eft curio- fis cultoribus citimi fideris notatio. Etenim pe- netrales quoque ca^Ii fulgores florum genitura? pro- pitios coniundim obferuant . Hinc Accius in Pra- xidico (vt ex Plinio accepimus ) ferendum ait 3^^J'l\ff^^' cum Luna eft in Aricte ^ Geminis , Leone , Libra-», Aquario . Cum eadem commoratur in Tauro , Scorpij partes duodenas Sole tran^greflb tempe- ftiue ftri exiftimat Zoroaftres . Vnum ego aliquem noftra a^tate noui domi fbrifque prudentiffimunu virum , qui confimili ca^Ii obfcruatione feliciffime icrit. Non enim vnicum lunare lumen, fedorbis quoque 2^z4 Florujn Satm E'ducati9 quoque figniferi , quem Luna^menftrLia volubili* us tocum permeat, lacioni commoda Aut certe noii incommoda figna obferuac . .Profpera comperi^ Pifpes Arietem , Tauriim ] Virgi.nem , ^ Ljbram/ ca fere nimirum, quaj cum verno atque aucumna,-: li Sole coniunda.lemencinam tcmpelHuitatem aC* ferunt . Vnam Geminorum extremanxpartem ini- micitiam expertus eft j reliqua media atque indiffe- rentia . Animadue4.-cit pr^cerea ex pr^edi^isiignis ca iacioni jfeliciora efle , cum quibus Luna crefcens. atiiic plena congreditur; horum vero aliqua in Lunce ^udlum femper incidere ^ cum parcim verna , par-; tim aucumnalia , ideftaduerCi inceriefinc, Igitur, ctim augefcens Luna felicium fignorum cicunque. fubijcitur, ille femine ferit;^ cum Taurum eadem-». auc. Virginem fiibic > radicnm bulborumque cem- pefliuam iuftamque ftmencem facic. Quanquani-» aucen^ iftum crefcence Luna lerendi morem pocit iGri\umducici eadem tamen fub auxiliaribus auc faltem indifferentibus fignis decr^fcerite , re^Sanij femencem fieri pofle affirmac .Quare.fi laxior lior- tusdiucurniorem fationem exiget^ quafn quvC in- ra lunaris adiolefcentia? curriculum pcrficic poilit y nobilioraieriaina adofefcente , vulga ria fenelcente>^ Ijidere deponentur. Quarrenti demum vtrafit fa- tio commodior , an q u^ crefcence Luna fub indif-t fcrentibus fignis , an quiE decrefcente fub propi-* ^i^. fic p fecundam vtiliorem efle refpondet , . Vfc. auceni Liher Tertms , aucem Lim^cum fideribiis c^teris ftacas ccngrefl fones explorec mathematic^E perlpicacicatis cx- leftes ephemeridas confuht, aut Chrfltophoruni^ jr^. Clauium , ad inueniencios Chriftianos faiios c^h numeros ^ ordinatofque lunares errores computan- . tem legit. Lubet hic (nc quid indidlum prr^ce- ream^quod cxpedire florifer^e lationi videatur ) alias in obferendis hortis nonnihil diuerfis cxli nota- tiones atcexere . Qui tantidem facit flofculi fatum , I quanti principis virigeniturafieri Iblet, vc feliciA fimum horofcopum minucius 62 fcrupulofiiis infpi- ciendum putet ; is vnumquenque morem pericli-. cetur ,optimum perfequatur . Suntigitur, quibus authoribus ferere atque plantare oportec a quarca-j ante plenilunium die ad vigefimam vfque Lunam^ pr;Ecipue vero cum orbepropeiam pleno Luna^ mpra terrameft . Etenim pereos dies^ fidus cum^ incitatum tum lumine auftum obrutafeminafeli- citer euocac ^ fouet . Seruandum prxterea eft . vt nocentilfimus Martis fulgor infra terram fit ; vc ex errantibus beneficiE ftella^, louis pra^fercim & Veneris, fupra cerram excent^Lunamque ipfam fe- lici poficu alpicianc . Proderic quoque ftclla? Sa- curni amicus afped:us;nampr^eftea plancis ^acque a corriiptione &r vermiculatione femina tutatur . Sic denique Lun^ itella in eorum aliquo fignoruiru , qu^ Terrea nuncupantur ab aftrologis ^ in Tauro lcilicet, in Virgine;, in Capricorno . Quanquam P Tau- 11 6 Florum Satus Educam Taurus duobus reiiquis minus creditur filutaris: quod fixa ftabilique efiicacitate pofita femina ra- refacit . Quare fub illo copiofa fementis facienda«j eft, vt modice metas. Fortunata demum haberi* tur & Pifcium totum fignum , poftrema Sagitta-* rij dimidia pars . Nonnulli laudant confitos hor- tos Luna obeunte Arietem ab eiufdcm Arietis par- te decima tertia vfque ad vigefimam fcxtam > Tau- rum ab oAaua ad vigefimam primam , Cancrum a fexta & vigefima vfquc ad Virginis decimam fe- ptimam>Scorpium anona adquartam vfque Sagir- tarij . Infehceshortorumconfitioncs fiuntfilento Luna, vel eadem Sole dcficiente : item cum Lu- na erraticis a ftelhs aut rctrogradis aut noxijs ^ pri- uatimquea ftella Martis alpicitur,- fiue cum ipfe noxi^e ftellas iupra terram agunt . AUj denique^ vetant deponi femina , cum Luna eft in Can- cro a parte prima vfque ad tertiam decimanij , in Virgine a decima feptima ad vltimam, in Li- bra a tertiadecima ad fextam & vigefimam, iii. Capricorno a vigefima fcxta vfque ad extremaiTu , in Aquario a prima ad vigefimam lecundam.». Vique adeo Genetliliaci cum fteUis errantibus difcordi fententiarum vertigine aberrant . Vt , qui in flofcidorum natahtia fbrte e cx\o ducen- da opinionum cahgine ca^cutiunt , quantum ia> hominum hbera conditione ftellarum habenis fi:.'enan.da hallucinencur , iudicemus. In tam du- bia Liber Tertim # bia faliacique longiffime afFulgentium fideruin.» Fiorse tu.^ luce caligantibus incercilque cuitorum lencentijs , lencis fabu- decreuit olim Flora prudenter maximam i*erum " terrenarum arbitram ^ pr^fidem , Lunam adiro atque confulere j vc mulca node nigrantem nem- pe -ambiguam , necdum facis perfpcClam explora- camque veritatem in lunarilumine intueretur^ op- timumque tempelliui fitus confilium deligeret . Vno igitur AchaceZephyrOj ardui laborem itine- ^ ris euentilante , florumque omnium tributarias de- licias in ciftellam belle congefias prxfcrente , imis raptim e terris gradum facit ad ca?lum . Quapro- pero greflli anhelac cor, afflatur ver ; qua folunx^ prcmit pes , affurgit flos: pcdis veftigium rofa eft. lucundiifim^E aduentu hoipitce ipfum didicit j ve- luci lucis hortus , vernare c*Tlum : la^tiore fiquidem lumine perfufa fidera floruerunc . Eft in orbo Rcgina^ nodtiluc^e via patentiffima planeque re- gia , fignifero circulo fubie6ta,fed So\\^ itinere tum in Aquilonem magis elata , tum in Auftrum magis deied:a , affiduique curulis curfus veftigio fignata . Hoc ini^refla curriculum Flora Lunam habuxt ob- uiam in argenteocurru no6i:uabundam . lam enim Lun^e amica Nox , non fine Somnijsfomnifica pa- pauera ipargentibus , citimo mundo incubabac . Lunare vehiculum anceibac volacicus puer Heipe- rus , fironce iplendida cenebrarum pr.Tnuncius ; fi- P z qui- 1 2 2 8 Florum Sams ^ Edpi^catio quidem hafc cceleftiam flammarum excinda die interluccntium primam fcincillam , Velperum-f nempe fidus prasferebat. Currum traliebant fub- luftri colore nodis albentes equi , volucri celericate in Olympico ftadio vidores . Addudis habenis ra- pidiflimam fraenauit , Hefpero etiam adnitente, m- citationem Luna , fubftititque in occurfum Flor^e : ac perhumaniter arridens, Qux potuit, inquic , adeo premens & cogens caufa inueniri , tuos vc hortos > Flora , pulciierrimorum florum mulcico- lore kice ftellatos noftro^quod minus tibirenidet, ca^Io mutare volueris ? Tum Flora , Meorum te florum altricem , meam te moderatricem colere potior & fuauior eft mihi cura , quam floreum ne- gotium infirtere . Vcque tutela^ tux , quam cuItun-E meas , plus tribuere flores intelligasi en ipfi ce nie- cum tributarij conueniunt&venerantur, Debeo inquit illa, plurimum humanitati tu^e, cuius be- neficio flores in ca^lo colligo , vnoque nieumfide- jfe fubluftrem orbem ftellulis nouis hortenfibus il- lullro . Gratam equidem hortenfi rci polliccor operam opemque meam . Iftam nunc enimuero , fubiecic Flora , e tua non modo luce, fcd voco quoque atque oraculo vc exorarem , arduum mihi huc iter fuit . Magna inter mices florum culcores , & quidem adhuc fub iudice ^ lis eft, quo videlicec menfc , quam menftrui cui*fus cui die , quo cxcera- rum Liher Tertius. rum cum tua ftellarum congreflu florei fatus fi- ciendi fint . Tuum iam eft, qu^ liortis e cxio ^xx- csy iudicium ferre i meum erit, qu^ Iiortenfenij dilciplinam trado, cselefte decretum euuJgare . Hic cxporreda? dexter^ indice digito duodena inter aitra fuigentem Libram Sc Scorpium demonftrans L una, abAdulto, inquit^ Septembri diem ac no- dem ajquiffimis lancibus librante ad extremum.,' vfque Od^obrem ftellati Scorpij Iplendido aculeo moricntem hortos feliciter conferes . Mei fideris adauc adolefcentis fdiccs numeros obfcruabis 5 fi cum totum- , quod ab odlaua die ad quincamdeci-. mam intercedit interuaJIum , tum pr^cipue duo- decimam diem hortenfi deliges confitur^ . teroram minuta nimis , necdum fatis comperta mortalibus fiderum obftruatio ipinofis in animo curis, quam fuauibus in hortulo floribus fcrendis vtilior eft . Aftra reliqua remotiora ; vt hortos vix aipiciunt, ita non magnoperecurant . Meamer- go ftellam vnam, terris citimam , & familiarifti- fnn.u,c.^, mam , attjue adeo rerum fpiritum vniuerfa potiffi^ ^^^' mum germina animantem attendere kiis habeto . Limque vale; filutarem enim curfum diutiiis in> terfiftere publica mutrfi cura non pacitur . Floreo denique commeatuinque finum congefto y perque currum dilperfo recreata^ laxatis dccoraminfu- gam habcnis , velociore volucrum pennis curru voIubiJirer auolauit. Flora vero exopcati compos P 3 ora- z 3 o Florum Satus ^ Educatio onculi felici comice Zephyro dilecaos ad hortos facile redux fatiuam cempeitiuitateni ccelelU re- fponfo monftracam, profperoque deinde pericu- lo comprobatam vniuerfis cuicoribus promulga- uit . Autc- i Liher Tenius* Antequam pr^mollico ibliftrato feminacommit-Radices vt tas , veteres ipfis fibras ( fi qu^^ cum effoderes , to P"'^''''^^ • fcrte latuerinc) eximito, ^ridas inutilcfque mem- branas , fcu potius exuuias bulbis detraliito ; at ve-^ ro Tulipis intimam tunicam, aduersiis c^loter- raque inueda incommoda tanquam prarmunien- tem interulam, ne fubducito. lam vero florifer^e vtinhuman radices , fbrmofe prolis delicat^e matres , ne abor- ' tent y molliflimc cubent . Igitur duum palmo- rum egefto ( fi quod fbrce in areis obduruit ) denfo cAdoque iblo j eoque, quod fubiacec^ breui bi- palio, autmaiore trulla caute, ne tutelarium la- terculorum compago luxetur, paftinatoj olicoriam terram cribro rariore fuccretam ea , quam exigunt ponendiE radices , altitudine fubfternes : tum leui manus truIl^Eue duftu exicquabis . Vt autem in fo- lo ^qualiter fubftrato cttus radicibus fedes , ac debita interordinia deforibas j fulcos imprimes cancellatos vel arundine preffe applicaca^ vel cer- ce refticula in amuffis incencje modum adduda.^ remiflaque ; fingulos deinde bulbos , & quideiiL> generis omnes eiufdem , fi feparacim ferere ma- uis, in quaque decuffe colocabis . Sin aucem cui- piam lubeac areas cranfalpino niore quadrangulas de vnoquoque florum genere diftinde conftrere ; is ad radicum deponendarum a^qualia inceruaL la cicius ac cercius pra^finienda Gallicam cracenij fingulis areolis iequalem , 6^ apcam , adeoquo dupli' ±54 Ftorum Satm (g^ Educatio duplicem triplicemue adhibeat , quarfic fieri con^. satoria cra- fueuit. Iti triaiigulum dedolati e matejria aduersus tcscupiex. curuatioriemque jfirmiffima , pr^fcrtim-» ex abiete buxoque, aflerculi ita conferte lungunturi vt (ingulorum bini anguli porrigantur in latera_5 ^ vnus veroanguluspromineat^ ipatijs quadratis in- ceruacantibus, quo; loci laxitatem cuique radici de- bitam relinquant . Decullata ifta crates deprefli, quemadmodum docui , a:quata?que terr^ eo fieu fuperponitur, vc plana parsfupina fit , extante an- gulo deorfum verjfo: tum eatenus apprimitur, qi^- ad fui veftigium fulcatim imprimac, Vbifefecan- cellatim fulci decuffant , radices locantur *, humo- que, ficut moxdicam, fjperinduda obruuntur * Alio clathratum hoc inftrumentum artificio com- pingitur e quadrangulis afTerculis, quorum fingute decuffes affixis ligneis buUis tumidar modico prefTu ordinata bulborum cubilia pr^fbrmanc . Hoc igi- tur ordine arborum fymmetriam aemulati flores decoro vtilique quincunce^^in quancunque partem fpedaueris, redifunt, ac terr^Efuccum iequahter trahunt . Ca^tcriim fi milcellaneus , qui variam-» marqualemque fere poftulat altitudinem, perpla- cet latus j duplicem habeo monftrare viam , Ipn- giorem alteram, alteram breuiorem, vtranquo vero cultorum veftigio & confuetudine fatis tri- tam &celebrem . Vt priorem infiftasj infbloiti- dem coi^quato, ^i^undine feu refticula cancella- \ Liier Tertius . 2, 3 j tim fignato bulbofas prius radices y quie debenc al- tius infodi , depones : tum iuxca depofitos bulbos defixis ad lineam tefleris , qu^e fuperiores radices ab inferioribus iufto diftineant interuallo , a^que minuti foli tantum fuperfternes , quantum minus alte ponendi bulbi pottulabunt ^ idemque iblum,» decullacis fulculis pra^fignabis, 6^ fimiliter confc- res . Pari ramone tertium Iblum , fiue (bli tabula- cum minimo ^patio a £immis laterculis diflitura> impones , vbi anemonas ^ bulbulos minore men- fura demergendos interferes • Vt autem altera ex- peditiore via vtaris ; ad pra^didam menftram bi- palmem exinanitas areolas recenti cribrataque hu- mo v{que co replebis y dum eadem pariter ccquata , cancellatimque diftinfta palmi dimidioafummo laterculorum ambitu fubfidat . Poftea radices , prout exigent, ita diftribues, vt earum alias iru pr^eparata mediocris altitudinis planicie fiftas j alias vel fcrobiculis manu ante excauatis, vel digi- tis affiduo Iblirepulfii viampandentibus deprimas > excitatis denique terrac cumdis alias exaltes . Vbi ad prxfcriptum , rite feueris ; confimili humo pofitas radices fic operies , vt h.xc areolarunu oras non adajquet modb , fed paulb etiam cumula- tior media extumefcat : tum ^uia medius tumor vndique deuexus , deriuato percolatoque ad extre- ma^ puluinorum quafi colliquias pluuiali humore , ficciorem tutioremque a putredine fedem radici- 1^6 Florum Sam (g^ Bducatlo bus nondumlblo h^erendbnsprsbet; rum quia le- uicer fuperingeftahumusfuoipfapaulatim ponde- re j caducoque imbre deprefla fummis areolarum^ marginibus coa^quabitur . Quod fi magis in areis abipfoftatim fitu inofiinfi a^quabihf^ue planities deled:at y debet aggerata fupra lateritias areolarum tutelas terra hgnea regula radioue pra^radi ^ atque , vbi deSfederitj lemel aut icerum lacuna fuppleri. De- bent etiam fumma: laterculorum oicxXi qu^ pului- fculo aipergantur^peniculo deccrgi; ne per imbrem lutefcant.IIIud hic habeo pr^sterea pr^monendum, aduenas Indise bulbos^quorum non pauci narciflini generis funt , noftris in hortis florem non edituros , nifi parum alte adobruantur . Etenim , antequam-» cranfuehantur ad nos , in Batauiae Galliarque aquilo- nares oras tran/Iaci alcius infbdiuntur;, vc a penetra- bili frigore vindicentur ; illic verb , dum fblis calo- rem quasrunC;, vim floris fercilem in produdrius col- lum exhauriunc . Propcerea frequenci compercuirL» expcrimenco eft , florem cunc excitifle ^ cum, ob- ruco bulborum vencre , collumexcarecj quo fenfim exarefccntc magis compaclum bulbaceum corpus ad floreum parcum conualeicic. Quare curandum eft , vr parco in fole ipfi ceruix apricetur;, dum exa- refoic; ne tocum bulbum diuturnior infolacio peru- rac. H^rc eft naca cum horcorum culcu, ac peri- torum vfu colonorum ad nos vfque cranfmifta ve- tii^ ponendorum in areolis fcminum confuecudo. Alia 57 Alia eft conCcionis rado recencior, qiiX j cicra la- borem conuehendarum in cellam radicum , per «ftiuos menfes eafHem fimul effbdic, decradilque-» adulcis nepoculis fimul infbdic . Veriim id ego ia« tionis genus ( nifi horcorum poftulec amplicudo ) vtpoce periculofum acque incommodum non vfur- pauerim. Periculum imminec vel ab asftiuisim- Dribus , quibus inluccaca fcmina reualefcente mox a:ftu frequcncer ad tabitudinem inferuefcunt vel a refiduo poll imbres tridui quatriduiue nubilo , quod e plantis , quse primas floxent , fibras elicit, redeunte deinde intempeftiuo calore non fine fte- quenti ^lantarum ipfarum exitio perurendas . Ne- quc vero par fubeunt non eruta ac recens adobruta femina difcrimen . Ab illis enim rcquieti Ibli den- lalbliditas a^ftiui humoris calori{que penetrabilem noxam nonnihil excludit : ad h^c autem emoc^ terra^ laxa moUities peftem vcranque tranfmiccic . Huc adde non leuem illam incommodicacem-,, quod ^ fi qua incer effodiendum corrupca femina_j olFenduncur ia illo cumultuario facu apca fubftitui xgvc pofRmt. Quare iacogitatas conficurac flos in- ordinata pleranqueeonfufioeft. Antequam teftas Fidiii conferas , tum iplarum cum radicum deponenda- rum namerum lubducico : fingulas caique tefta^ radices Cnifi cuiuljjiam amplitudo exigac plures ) cum peculiari teflera deftinato ; ifta , ne animo excida nt^ in albo , qua pra.'fcripfi ratione , :de- fcri- 111 m_» conferendo" rum rat o. X 5 8 Florum Satus Educatio fcribico . Teftasauteria ad facus accipiendos fic pr^fe- parato. Imum fbramen miniitis potius glareisjquam teiibceis fragmcntis ( vt viilgoiblenc J obftruito » liii cnim ob gJabofam figuram miniis inuicem.. colia?rentes cohceptam aquam ex facili transfun- dunt : hasc autem plaaionbus corpuicuiis inter f^ apta modico terra^ illapfu ita coeunc & coalelcunt vt fuperfluum humorem iEgre parceque rranlmit- tant . His aliqui excreta cribrat^ terrx duoruitt» triumue digitorum alta in eundem vfum fuperad'- dunc. Qiiem ega morem nQnimprobatierim , ni- fi periculum fueric a fbrmicis y quse per imum &- ramen adrepentes intcr excreti foli minutulos ari- dofque calculos libenciflime nidulancirr . Quamob- rem expediet excretorum loco glaream aggcwe . Vbi craiEore materia ima fi6tilia conitraueris , tum cribrarij puluifculi tantum ingerito^quantum fLibfterni deponenda femina poftulabunt , Vbi ane- inonas & ranunculos , molles nempe radiculas aut lediffimos bulbulos collocare velis ; fubfcatunu iblum , mollique manu depreffum ab i^ds tefta- rum oris ternos quaternofue digitosdiftet : fin aur temmaiufcuh bulbi ferendi fint , adquinos fenof- ue digitos fubfidat. Ita molliffima conftratas hu~ mo fingulas teftas vnica media radice conlerito , Si quam pluribus deftinauens i fenos illa? ab ambir tu vafis, quaternos minimum inter fc digitos di- fient. Sic enim maternum terr^ gremium laden- tibus Liher Tertius • 2 ^ p ribus fibris compIexie> quamuis a j&tu mitximx i largiore tameix liidtu paucos incra menfcs ad vber-- rimum florum puerperium adolefcent. Sed^ne plu- res in vnico vafe radices permiftiEconfufequefe-^ ccrnencis cognitionem fallant ^ generis onines eiuf- dem finc . Poft fingulos fatus ftiam cui^ue tefta? vel plumbeam , vel arundineam , velfurculaceam teC. leram>fupra eiufdem tefta^ labrum nonnihil extan^ tem atergo defigito» Ica pofitas radiculas huma itidem tenuiffima cumulacim contegitoj vrmedia humus paulo extumida confiftere noil patiatur aquam , fed molli vndique deuexicate diftiindat. NonnuIIi facores primum teftashumo cumulant> fummis deinde digitis comprehenfa femina vfquc eo mergunt , dum ad primos articulos terra perue- niat. Sed vulgaris ifta fatio non admodum placet: tum quia Cieca ipCt coliocatio nec pra^ftituta femi- nibus loca , nec apca vel inter le vel a fummis fi6ti- libus intei;*ualla exquifite cuftodire poteft ; tumJ quia incauta fepe digitorum depreffio fobolefcen-^ ter radices infringic j ac parentibus vtiliter hasren- tes y necdum a materno ladle remouendos fcetus cum vcrorumque pemicie, vel cerce non fine ma- gno vulnere aueliicac diftrahit. Ha^c aucem fosta floribus vafi , fi nondum abunde aucumnus ca- lores cemperarit , loco fubdiali quidem>, non ta- men aprico, tanciiper holpica , dum folia exire cx- perinC:^ alleraaco > ne radices ab humida terr^ com-i plexu. 240 Flormn Satm Edaca tio plexu i antequam comprcheuderint , turgeifcentes nimijs calorxbus in tabem lufferuefiant : fin ^ftus remifcrit , foiibus expofitas in ledes , vbi tameru apricis areolis nonofliciant, ad ornatum apta ferie digerito: eadem fingulis binifue ftratis a^qualiter la- terculis , nifi lapideiE bafes itidem fcabra^ fuppetant, fuperponito j ne, imo loramine humo fubieda pra?- clufo ^ vbertim concepta , nec facile transfuia obru- Minutoriim tas radices aqua corrumpat . Per eofdem autumm- uiT'"""^^*' les dies minutis hicmahum vernorumq. flor^uni fc- minibus feminarium fic obfcrito . E tenerrima ter- r^E farina palmi dimidium alta fub ipfas puluino- rum oras moUiflimum cubile fubfternito ; eam.» terram leui manu co^quato : illic fuis fingula notis fedibufque difcreta femina coUocato modice rara , vt inoffenfo jncremento felicius conualefcant : pra?- tenui cribro terram dimidiatum digitum alcam in- cernito: eandem radio , fcu manu leuiter compla- nato : areolas , qu^ liiberno fbli oftenta^ non fint , seftiuorum atque autumnalium florum iz- tioni referuato : minutiora fcmina ^que, vt ianL» moniiimus , deprefla fpargito : grandiufcula iii^ icrobiculos vnum alterumue digitum altos raris interualhs demitcitO;, eodemque cribrati foli polii- ne obruito : donec egerminent , fuperpofitis penfi- libus cracibus , aut ramuiculorum vmbraculis ( fi fiierit opus ) a^ftum defendito :fi quando non pluet , / 1 ne terra fitiat , pr^fcripti hortenfis Aqualis , vel li- di- Lihsr Tei-ms. z^t ftilis vel cuprei, angiiftius percufb tubo fiue fcopu- k alperginemirroraco pocius , quam affundico; pro incremenco cerramidencidetn agg^rato*iHenricus Henricus Corumus ^ experienciflimus lierbariusiiancequamj concumacis lenc^que duricias fcminafolo commit^ . tac, aguam defundic in cacinum: nicri modicum fu- perfdndic / • ac dillabefcere fihic ; in eam hkracam-i aqitam femina immittici; duodenas horaspro varia duricie plu5'minufue macerari & medicari pacicur : exinde fcric : eandem aquam inlpergic , vc nicrLinii ex igneo cerr^ Halicu concrecum feminalem concu-# maciam ad vberem gcrminacionem proricet. Bre-» uiore alij via;o falubrique vulnere pr^dura? gram diof um feminum morofiraci medencur. iJHs enim fcrcipe appreiienfisi, a cergo aduerlaque oculapar- te corium prieacuco culcro difTecant > dimaue dece-j runc i aut eadem non fitis macura ^ ^prioinde moU liora , legunc , & rice conferunc . . fta lmm.o|-e cerr XX penicus peruadence incra paucos dics. turgeit fcunc , cicumque germen emicciinc. Siagrimo- dus anguftior laxam aream feminario negac 5 fi- diles cacillos eadem ferme racione , qua ceftas fu- praditftas parandas efle prxcepimus , incra ipfos horcos praeparato : ad eundem fcminarij moduiru conferico : humoque fubinde nafcencia femina ce- gico : per ^ftum , donecgermen exiftaC;, a Ible di- ftmeto :per ficcicates alpergine tenuiffima irrigato. Semina, qua? probabilem florem ediderinx, pr^e- Q_ figna- 1 4-2- Flortim Satus Educatio fienata in hortos admitcito : qure ciegjeneraucrintj reijcito : quae nondum emorucrint , ii perpetuis ra- dicibus nitunturfolo , ad floris cxpcrimentum in- tacSta referuato : fin fibras quocannis deperdunt, vbi illae exaruerint , curiose re&fla , cribroque , ne ali- qua pr^etereantur, a Iblo difcreta poft arquinodium autumnale rarius diflerito , nequaquam , nifi pro- bata per floreum tirocinium indole , adpatritio- rum florum conlbrtium admittenda . Placet alcera fcptentrionalis induftria^ confitura, frigid^c videli- cet plag^ opportuna . Congeftitij la^taminis qua- drata moles excitatur : huic sequalis menfura; figu- rajquc cx aflerculis compacflilis , quinos fenofiie di- gitos altus margo imponitur : media capacicas do more minjutim fuccrcta humo repletur , quac vCta- to fctu grauidata inufitata felicitate parit . Nam fubditi fimi fuiEtu aduersus abortiuairigora vapo- ratur, ipfiqueparcus pinguiflimilbli vbere nutri- cantur* Lex Liber Tertitcs . I^x Jloris Jemandi , CAPVT IL N Vncalia Flora: lex asquifEma jpromulge^ tur. Sicuc florum parens ^ 6c alcrix ter-. ra eftj ita colonus fatoriim^jl, ac tutor efto : hortcnfis enim familiae infirma reneritudo non vbere foliim indiget, verum etiam tutela.» . Prima igitur colonicura fit^ vt fdbinde nafcentes malas herbulas floribus deferidat . Quoniam ve- j jo muniiibus ae voluntarijs herbis aflidue fijbna- ^"bandi . fcentibus areote , ac fcmit*e , atque adeo tefe ipfe facile filuefcunti idco tocus omni tempore hortus exherbandus eft pra^terquam tellurc vel gelici- dijs obdurata^, velimbribus madente. Concreta^ cnim tenaxque durities , quamuis auulfis fblijs , hoc eft filijs^ excrahi non partiturparentem radi- cem, mox ab iniuria incremento vaffiore reger- minaturam . Mador autem incommode libera- lis multum altricis terrx noxijs cum radicibus di- ftrahendum agglutinat . Porro facili felicique-? opera herb^E eximentur ex humo aut hibernis fri^ -goribus, aut a:ftiuis fohbus foluta, autctiam hu- mida, non tamen madida . Sed cuftodiendunL*, cft, vt infra herbaceum capillamentum depreflls digitis arreptum radicis caput, digitorum impul- lu J^xaca m orbem humo , redo conatu educatur : fic enim fcite trahentem radix incegra fcquetur. Hic autem hortenfcs runcatores admonitos vo- Q^, z lo. ^44 Florum Satus '(^ Edticano lo^tunc efle ruiicationi tempeftiuas herbas;,cumillaj mediocriter adulcce manu eligi {acilepoflunt : per- niciose vero runcationem procraftinari , donec e^- dem alte laceque difFufe alendis floribus |)ai:aturru terrx vber emungant > inextricabili fibrarun|i|-riem florea femina cancellent,irretiant,atque adedftrari- gulent,multiplicique lapfu folum complexi contra vellentem pertinaciter obnicanturjaut eciam fquod nocentiflimum efl:) arefadis caducifque feminibus fefc ktius refeminent . In eam denique prouidi cul- tores cur^im incumbant;,vtj quoad fieri poflit^ areo- las ante interpungent , quam floreant j ne florum ceneritudo runcantium fbrtuita ofienfione lccdacur. Verum quid profit nocentes herbas extirpare > nifi .nocentiores.beftias extermines ? Hoc longioris ora- tioriLis argumentum in proximam dilputationeirL; , bipartito fecretius pertradandam , referuamus; . Deteaasra- NunG alia florum incommoda propulfemus . Sas- £di?^^' pe fit > vt pofita femina vei fponce fua. fuper terram emerganc, vel forcuico decegancur . Ea fi non- ^dum radices egeriac , alciiis defbdico ; fi fibras mi- -ferint, aggefta humo accumulato . Eodem agge- rati fbli remedio ijfclem feminibu§ confulito , vjbi .Boa.fatis:alce.deprefla fuerint . ; Indicio autenij. , erunt ima? fbliorum partes , fiue extantes petioli Jacl^p candore notabiles , vcpoce maternis terra^ Frigoris ar-;ybefibus proximi. Non placer contra gelieidiaL» xendi. plancis (pircunfpergi aut comminutas paleas , auc fimum-, aut facile vermiculancia«OJi*iuum ramen- ta i Liber Tertms . ta, fordida nempe remedia. NonnuUi tcflas iii- tra tcdum, quod folem largiter admittat , tantit per ) dum terra regeletur , continent . Alij flo- ribus apricatione gaudentibus noxiam tedi opaci- tatem rati vel ad parietem ab aquilonio auerfum. frigore , ac meridiano tepori aduerfum eafdeni^ admouent 5 vel noftratisplag^ mitius gelu nihil ve- riti nullo munimento defendunt. At verofepten- trionales coloni aduersiis feuiora frigora horten- fes puluinos arboreo mufco ad palmarem altitudi- nem infternunt: quod is cTque contra brumam,., atque contra calorem tuendis floribus opportunus & beneficus efl: . Nec minus corundem folercia^ Caioris de- jcolonorum.nobilioris not^E fcrotinis floribus ^efl:i- ^endcndi . uos cauet ardores. Nam , ne breuis xui flofculi ab asftu prxmoriantur , e tenuifllmis abiegnis ta- buli5 ad arcolarum pretiose confitarum commen- fum compa6li5 & circunfedis , aut certe e lino cex- tili vn\bracula fic obtendit , vt ina^qualium pedum fulcris innixa vel alligata deuexo varioque ad fo- lis curfum oppofitu folcm arccant . Si per xPd- irrigandi. uam hibernamue citra gelu ficcitacem vel in fidi- hbus vel humi fitiant, quie rigacione proficiunt, femina &d radices ; fecunda poft exortum hiema- lem folem hora, eodem ^ftiuo iam occidente aut occafo irrigentur; ne vefpertina perhiememno- durno frigore conglacicc , matutina pcr xftatenu diurno x'Aii in fer uefca t aqua^, vcraque veio bibu- Flormn Satm (^^dt^catio la femina perurat . Debec prxterea nec nimia len- ro infufu propinari , ne plus xc^wo pot^e atque ine- briatJE planta^ marcefcant ; nec largior vno impe- tu affundi , ne temere ingurgitat^ , non in omnes ^que partes transfufo madore, in^qualiter alantur ; fed cupreo fidiliue aquario vafc, minutis fbramini- bus pluuio , irrorari , vt paulatim perfufc a^qualiter bibant , 6c felicicer viuant . Quod fi confitum fidi- Je ab diuturna humoris inopiaficcillima fcjualeat fiti j tandiu in aqua demerfum habeatur, donec vn- dique bibulum largiter immaduerit. Indicio erit penitus extincSx fitis cum I^cior plancarum viridi- tas , florum velut ridibunda fbrmofitas , tum ex imo teftarum fbramine liquoris emi/Ta fatietas . Terra? cutis Summa terr^e cutis , c^wx cruftulam duxerit , nun- dcnd?.'^^"' quam per hiemem ligneo ferreoue fcalpello ( quod inconfulce nonnulli faciunc) incidenda^nec laceran- da eft : vc aifufus humor qub lencior & moderacior, eb innocencior & falubrior humum radicemq; per- fundac ac permeec . Eam ob caufim ance hiberna.^ firigora incernafcens inucilis herbula macure velli- tur. Ita ingclicidijs minime herbefcencia , vafL»» euulfione non indigebunc, qu^c fblum dimoueac Aquae itri- adicumquc ad radices noxio firigori pacefaciac . Irri-i. gu^ eieitus g^y5^m.g,^ humor e puceo^qui profundi hauftus fit, quoad eius fieri pocericjiauriendus nequaquam elt: quia nunquam incoquence ible rarefadus ac cenua- tus 3 ideoque percinacicer gelidus infuccacas radices non Liher Tertius , 2,47 non refbuetad alimentum,{ed frigefacit ad exitium. Qiiare^nifi falubrioris aqu^ fuppetat facultas , ante- quam putealis afFundatur ^ fub dio exponenda y aut etiam infblanda eii^vt intepefcat. Maxime probabi- lis atq. vtililiima riguis hortishaberifblet^ tum qua2 profluiti quia curfu percufTuq.ipfb extenuatur &in- calc icit tum qua? ca^Io delapfa cifternis concipitur; qubd ignis potiffimiim atque aeris vitali halitu fceta nortcnlem mirifi^e auget fceeunditatem . Propter hanc elementorum beneficam temperiem cenlen- tur imbres agris maxime falutares.Aqua Ihignans 6^ pigra damnatur^vt qua? putri craffitudine agerrime penetrans, tetroque fpiritu promptiffime noccns vermibus procreandis, quam floribus alendis , pra?~ fentior eft . Rigationis modum rigandarum ftir- pium a^tas & fanitas temperabit. NoucILt tenera at- que humida ^tatula , minimo etiam corpuiculo, vt minus fitiunt^ fic parciiis bibunt . Confirmatis iam viribus adult^, vtpote caIidiore§, ficciorefque^ inno- ccntius , quamviri, bibacuk funt : fbntes eniirL>, non dolia, exhauriunt. Qux pr^eterea confueue- re. , liberaliter potari defiderant . At verb quas cariesj autfened:us, rerum omnium morbus, in- feftat , ne pr.Tmature corrumpas , caute parcequc> adaquabis . Ex veteri deniquc admonitu iloreanij connant.To. hortis feracitatem tufa lotos & in aquam conie(3:a , ^iHtl.t^'"^' aiit fbsnum gr^ecum in aqua tritum medicata irri- gatione conciliabit . Si pluuius ventus magnis im- Q^. 4 bri- 248 Florum Sams Bducatio vaforumin. bribus tcmm alluat ireftarum in latusacclinaca- euiundos^ rum ora^ ab ipfo vento aueria in oppofitam pla- inibres . g^j^ expcdit obucrtere ; ne tum defofli materncT radices , tum jprominuli 13orei partus in (blo nimis caduci flo- madente naufragium faciant. Si floris cuiulpiam.» > ns,uitura_j. prrfcrtim inani fcapo fit , llatura procerior violento turbine eucrberetur ; furculi adminicu- lo fl:atuminanda efl:^ aut fidili tubo circunuallan- vkiofa? ra- da. Si radix intra teftam condita decoloratis , iciscurario ^^^j. niarcentibus folijs ^grotare deprehendatur refta in latus inclinata ^ Acpalis tubulo aqua-j fuperfundatur j donec , innocenter excauata proxi- ma humo;, radicis oculus atque adeo totumlatus citra fibrarum iniuriam diluatur ac renudetur : corruptapars fcrro ad viuum recidatur ; integra_j. , dum alTufus humor paulilper exiccetur , per lemi- horam detedra fit ; tum cera tcrebinchina^ refinie admifta obdu6to vulnere ^ arida & macra humo foflula repleatur . Si defoflus bulbus de indicio eodem vitiofus efle intelligatur j terra , qu^e.cir- cunfufi eft j caute fubdudla , ligneo cultello vicium viuo tenus abradatur ; vitiata? tunicas detrahancur ; macro itidem ficcoque folo forobiculus expleatur , Sin autem fiue bulbi ^ fiue radicis ima morbus in- - fefteti penitus erui debent, & curari , & etiam-» terra modo pnTfcripta obrui . Si circa folia flo- refque fummum fclum albido ^ araneofo, aut ro- fcido , nec non fungum olente mucore obduca- tur;, Lii>er Tertim. 249 tur y quo tanquam ferro fuccifa germina cum ra- dicibus contabefcunt i exittimandumeft, illicaut corij refegmen^ aut clauum, aut aliquid tale infu- {q vitio nondtim in terram computruifle . Quaro , vitiata ftatim iiumo, quas circum fupraque eft, citra radicum contadum 6«r noxam egefta ^ recens inuQcens & macra fujSiciatur. Sunt, & quidemL, infignes , hortorum cultores, qui flores florumque caules innocenter attre6tari putent : eosvero, qui cadlionem damnant^ liiperftitiose meticulofos vo- citent . Si tamen res ad philofbphicam trutinanL, Fiorum con expendatur , damnificam effe floribus contreda- "e^a"^ tionem diffitendum non eft . Flos enim , flo- reufque cauliculus dum contredatur , molliilimi corporis qua diftenti ^ qua contradi , qua diftorti naturalis conftitutio violata luxaturj adeoque flos ipfc I^ditur, vt fepe gracilefcens extabefcat. Vf^ que adeo viqa flo^is eft efle intadum. QuanquanL. Recifiovfur Morex partus lanx nominum volupcati, ornamea- toque , nec noxji. f^^ ipforum glorice adulci diftra- lii debent a maierno radicum vbere vel vngue^ vel potius ferro fuccifi 7 vt etiam a vulnere fbrmo- filFimi breuem quidem j at gloriofim vitam vi- uanc inter geftantium complexus , inrer odoran- tium ofcuia, incer plaufus admirantium : vt iru ipla morte rifu difcolore renidentes morcalicatcm exhilarent : vc ijfdem expirances Icgencibus odo- ratam animam morcalibus vicam inhalenc : vc de- nique ijo Florum Sattis Edticatio jiique iam enixtT radices ciiucurniore nutricuirL» officio liberat^ ad pulciierrima? fcecunditatenx* Ibbolis perennent . Flores autem iparfim decer- pere oportet , vt in fingulis areolis ^eque rarefcant ,* lloridos quoque plerofque caules cicra fubnafcen- tium florum vulnus paululum fupra terram fubfe- care , vt ipfius proceritas caulis flori formam ex- augeat , ^ radici vbcrioris alimenci abfumendi materiam fubtraliat . Eil^ qui iam defitis bulbo- rum floribus folia folo tenusintondeat ; vt, quan- do florei cirri defluxerunt , abrafo fcliaceo capil- litio glabelius hortus minus liorride caluefcat, hoc eft impubis atque imberbis exiiauila in {ene(-lute-> Foiia poft iuuenefcat. Iftam equidem violencam caluicienij^ floresnoa_, riobilium liorcorum nulli fuadeam : quod accon- detiahenda. r \ ^ i • \ • i- • larum e vul.nere piancarum vicaiis ac genicalis vi- gor tenuiffimus euanefcit ; radicefque vel enedas , vel ad alios feetus relinquit elFcecas . At vero , cum fuperuacaneus tantum cralfior fuccus irL, ioliorum luxuriem abeat , hortum pra^ftat capilla- tumhabere^quam caluum, . Huc adde, quodper germinis plagam frigoris calorifque penecrabihs inclemencia proximam radicem non raro vel ene- •piin.ug.c.6. vcl cmaciac . Ac enim rei rufticce nobiles ma- gon^t kgfic. giftri afHrmatiffime docent florireris buibis ar- faiiloLtil fines cippaS;, folijs detra^fbis , magis fieri capitatas, & TebriiM, conualefcere . Quid crgo detradio eadem tan- quam perniciofa damnctur in bulbis ? Quia nimi- rum^, Liher Tenms» rum , qui porrigi folet in fclia , concodus leuitcr fuccus cralfior & lencior ex anguftis atconfi bul- bi meacibus effluerc non poceft . Quare ad infe- riora concradtus bulbum ipfiim & large nucric, mirifice amplificac . Verum , qui pulchre pullu- lacinfloreS;, humor, quia cenuior & purior eft, vcpoce magis concocftus , e Ipiramcncis vulneris facile incerlpirac & vanefcic. Argumenco fic de- licac^ acque euanidaj cenuicacis florum vica breuit fima . Huc a^cedic , quod codem humore fuper- fluence, quo bulbus violencam inpinguedinem-., feupGciiis in hydropadiftendicur, genipalis calor , ac viuida vis in florem erupcura fic ^primicur ac reftinguicur \ vc vna exiftac ex ign/ua obeficace in- graca fterilicas . Parem fcilicec n/cura legem plan- cis dixic, acque animalibus , vjc pra^pinguia minus foscunda finc. Facendum igicur eft craificudinem bulbis facicnce confura non magis fohorum co- mam , quam fercilicacem recidi. Quod fi narcit Qii« cura^ finorum pr^cipue foliorum incommode difFufa^ IdLTendi'^! magnicudo dilplicec, laxiorem in nodum molli- ter fubftringacur. Sicenim, fucco ad ima lenicer coado , plenioris crafficudinis bulbacea capica-j fiunc . Ca^cerorum aucem fblia bulborum cum bre- uia y cum laca , cum fragilia , nodo videlicec inepca , quaj camen non geniculacim feu gradacim adnaca caules alce conueftianc , fed a radicibus humilicer ailurganc, fi Plinij confilio deflexaobruancur j ip-'-'^-'-^- Tiorum Satt^s Educatio ia fucco in fefc concracio capica excrefcent . Ea- dem poteris areolariim folia a^ftiuo fble ficcata vei eximere , vc etiam finc floribus niteat fimplex mundicijS horcus, vel vtilius reliriquere , vt obru- poft «'oJ^ t'is illa radices a calore folis excufenc . C^ECerum. ciiftod.ia. tefta?, amiflis floribus , ne vehemenci fble igne- fcences incluft femina peruranc , appecence.^ iam ^efl:ace in fubdialem locum , qui camen non^ infolecur cransferancur , vbi emericas radices mi- cior aefl^as paulacim atque innocencer arefaciat , Si ver excremum auc ^flas noua largis acque hiema- libusimbribusdiffluacine radices iam enixas cor- rumpencem humorem nimium fidilia vafa conci- pianc ) auc humi (quemadmodum modb pr^Eferi- pfi) reclinencur^ auc incra porcicum ahudue fub tedum aeri patenciflilmum comporcencur : in_, claufo enim adhuc humida fcmina mucefcerenc. Exemptio Si bulbos fobolefcere velis i vel alcero, vel cercio bu!boi"um_. i i • m T iiofearimn. quoque amio excrahes : im ad vnicam liorum vber- cacem referuare mauis finguhs annis eflbdies . Hoc ramen confilium ad complures inferius pcrcen- fcndos duntaxat referes , non promifcue ad vniuer- fos . Sunt enim nonnulli rariiis eruendi , quorujmu vnumquenque fais nominatim locis excipiemus . Pofllimus quoquecum experienrifumis cultoribus & fencire prudenter , ^ feliciter periclitari j qui cum ad copiani , tum ad pulchricudinem florum.» plerolque rariffime buibos eflbdiunr . Sed iUud quo- LiherTertms. • ^ ty^ quoCcinnis cuftodiunt , vt adnatas foboles a matri->' bus auellant ; ne maternum iWx fuccum , in flores csEteroqui abiturum , in fui nutrimentum incre- mentumque pr^libent . Igicur poft odauum ca- lendas luiias fubdudo folo adha^refcens bulbacece matri bulborum puUities caute detegitur , clemcn- terque reuellitur :*fubtra6i^ iam ejffotaj recens ac fercilis cerra fufficitur : eruta foboles opportuno in_r loco mox repangicur. Pari ferme racione , fiquan- do immotas bulbifer^e matrici differendam , alio- ue mittendam fobolem fubtrahere voles , fic j&- cies . Sobolefcentis bulbi fitum y nifi memoria«A tenes j aut nifi pr^fixa teflera iam animo infixifti , memoriali codice , tanquam fibyllino volumine^ , confulto inucftigabis -y illic cerram vfque adeo fub- duces y quoad imam parenccm cum adiundla po- ftericace retegas : tum alcera manu macrem iplam recinebis, alcera, quos cupies, pofteros lenicer in- nocencerque reuellesi cerram denique in effofrum fcrobiculum reuocabis. Quoniam vero xftiuis qua caloribus, qua imbribus obruc^ radices fxpe mar- cefcunt> idcirco expedit palmum altam puluinis humum fuperingerere , qu^e medio tumore in om-- nem partem a?qualiter deuexo vtranque fcmini- ■bus defendat iniuriam;, donec autumni benefico tepori humorique excipiendo aggeraca humo exo- neracas areola^ decumafcanc . Peregre allacos & adr- Extemorum 'huc ho/pices loci cuiufpiam bulbos , fi hofpicalo ami- z j 4 Flartim Satus Edticatio amicumque fclum nadi fertili femel fuccefTu flo- ruerinc, ioco mouere non expcdit ; quia nollro tum caelo , tum folo nondum a/Tueti tranflationo fterilefcunc 6 fc ru- Liher Tertius {crutatorem , qui cum eadem regefti pr^epoftere confufecjue regerminant . Ad Iia:c egeftum foliurL. jregerico; ne natur^ artiquc inimica inanitas in k- cunofis areis lateritium fepimencum incommode fubfidere & coUabi faciat . Seorfum conferendos , Adnatoium. qui lcuiter matribus h^reant « adultos bulbulos innocenter fcparato : fiquis bulbus cariem vitium- EcuwrunLj ue aliud fentiat , exacuto in cultellum farculo bene purgato : fabulo vulnus infpergito : fingulos vix erutos bulbbs indecoro noxioquepuluerefor- didos ( tulipas tamen excipio ) pra?lcripto peniculo detergito j ficcis radiculis Iiberato j exterioribus ru- nicisquamuis aridis ne Ipoliato^ nam illa^ oppor- tunam vitio protegent nuditatem *, fuas in clafles diftribuito; fiib dio ne relinquito, namilloscum ' imber&ros, tum maxime fol corrumpit j fedaut loco nonnihil calido , qui ta men foli obnx)xius non.. fit , priusper biduum afferuato , vt bene ficcefcantj tum in ficca? frigidiEque cella^pauimentcj deponi- to j aut certe ftatim comportato incra tpQi\xm ivL, Reponendo conclaue ijs afleruandis accommodatdm , quod ^""'^^^^^- nempe a fole auerfum , Auftro imperuium, Aqui-' loai f^neftratum falubriter infpirctur , in fumma-j quod ftigidum ficcumque , muribus denique inac- ceflixm fit. Super cellae huiufce pauimentum fuos in ordines digefta , infcriptilque fchedulis notata fc- mina expandito : illic per dies quindenos aut vi- cenos aura frigida perfiari ficcari finito ; deinde in \ z 5 6 Florum Sams Educatio in arcas ad feminum difcrimen lociilacas , fiue ia> alias checas papyraceis inuolucris pra^fcripti^que-j nominibus difcreca recondico . Ego fingula bul- borum genera fingulis penfilibus caniflris y quae ra- ro cexcu falubrem fcmper auram admiccant, vci^ Quando,&liQs inclufa diftinxerim . Ad hunc eundem mo- quemadmo- . ... rrL i i dum ane- dum auemonas tum m areis , tum in nctilibus mendL?^" pofitas erues & repones . Hoc tamen a bulbis anemon^ difcrepant , quod iili rariiis erui pofTunc ; hx ( quicquid ahj fencianc ) quocannis debenc; cum diucius obruc^ vicio acque exicio , vc fepe compe- Raniinculi. dmus , opporcuniffimiE finc . Nifi ranunculum^, ob complulculos pediculos Polypum inter flores , prorinus a foliorum cafu extrahas ; vltro iple more ranarum fupra folum refihet, a ible plerunque pe- riturus . Vt autem fbboles parenri ardiffime im- piicacas explices extricelque , in vmbrapriusaffic^ cefcere finito : vbi enim confcrta crufcula detu^ muerinc ^ facilius atque innocentius extricabun-r tur. Nihil nimirum cemcrari^E kftinaCioni tam-» impeditum eft^ quod cauta cun<9:atio non expe- ' diat.. Hxx feruandorum florum ratio eft, quorum ^^^Jl^^^^jy^^" fibrar cum fbhjs.sft-ate arefcunt, pereunt. AUas radicum . vcro planta^ y quce radices a^ternas habent , fub ip- fum lerendi tcmpus erut^e, aut protinus aut mox ■obrui. debent ; dum tamen intcrim in fupradi6ta_j cella incolumes conferuentur . Scd iuxta falutaris , ac formofa Preonia vel fubterraneo loco , vel intra^ te- LiberTertms^ ceftam fuperingefti folicumulo cuftodiatuc a fble . Eodem terr^ frigido humidoqueoperimento quar tenerrime carnola funt , velut fritiliarias fiue mele- carnorlque? agrides , defendantur j ne infcpulta rugas trahanc y ac pcnitiis exarelcant . Denique fiueftria vel Lii/a fiius. moncana lilia, fimul ac defloruerunt , effodian- tur , viridilc]ue caulis caute eximatur . H^c eninL. radiculis carent, dum vernant^ quas, deperditis floribiis , agere incipiunt . Vique adeo quod in ter- ris puleherrime floret, radicatum ac ftabile fepo noaeft. Comra maiufculos hoHes hortenfe bellmn . , C A P V T J I J. NOn in theatrah tantum , fed in hortenfi quoque arena hominibus cum belluis bcl- lum eft . Adeo ab ipib theatro voluptatis optatiftima pax exulat. Vtque minime nos eflo tutos,cum maximefecurifiimus^ admoneamur; ipfa fcpe hortos cuftodia infeftat, Quis autcm hoc iniuri^ credat ? hortenfem elegantiam iS^ mundi- tiam ipfi corrumpunt in primis atque contami- nant domeftici fideliffimique cuftodes, canis & fe- lis . Vterque videlicct ab acri bile inquies , atquo canis,?/ fe. agile , ideoque venaticum ^ludibundum animal, tndl.'^''"' in tenera relblutaque humo vcl fubterraneam prcT- R dam, 2j8 FlorumSaws^^ Educath dam, laccrtulos & miifculos £icili fbffione vcfti- gans, vel beiluinam pyrrhicam exultim ludens , concinnam foli jsquabilitateminiquat, vcilefguo nonnunquam radices effodit . Quin etiam fe- lis prcEpofteram&pofticamfemencemfaciens de- licacos hortos odiose ftercorat s fuiquc foedum ac fcecidum indicium iplo , quo contegic , circun- lcalptaj cumulo terras detcgit. Quamobrem cau- colonus obferuet, ne qua id genus beftia per hortos recens confitos euagetur y prius quam ca^le- ftibus aquis denfatum fuerit ac Iblidatum folum-. . Per cos dies hortenfem canem domi (blutum , ne,^ tabefcat in vinculis j pcr eas nodtcs intra ipfos hor- tos catenatum contineat , latratu iatis inndiatores proditurum . Domefticam felem a noxio excur- lu ardior cuftodia cohibeat . Externos qua canes , quafclcs tum probe obfcratum oftium , tum cdi- ta munimenta vcl cxmcntitia , vel falcem ( vt ante dixi ) Ipinea diftincant . Multi , quibus horculi modusnonica magnus, facilifque cuicio eft/mol- liffima humo farcos puluinulos fuperiniedii afpe- rant fpinis, donec illi contra iniuriam obdurue- urint . Ego vcrb fatius effe duxerim fepibus dumc- ta rclinqucre , plantarumque rariffimas duntaxat ac praeftantiffimas pra^acutis arundineis paxillis pra^fixis obfepirc , ne cui noxas obnoxia: fint . Ca:- tcrarum fiqua radicunl eruta tuerit ^ luam m le- dem , quam fuffoffa monftrabic foffula , repona- tur -y se cur tis co- Liher Tertim . 2j9 turi fiqua valleculadefofla , fiquis monticulus ex- citatus fit , leni truliffatione complanetur j fiqua felis adobruit excrementa, ea procul trulla proij- ciantur, ne rurfusexcreturameodem odor imii* tet . Quanquam illis incommodis opportuni non^ erunt liorti quos pra^fcripca modo munimenta_, tueantur . Sed grauior imminet radicibus a talpis muribufque, hoc eil: a clandeftinis hoftibus per- nicics, Adeo vel humatas fepulcaique florumpa- rentes & perfpicacitas , ^ ca^citas peruident , vt laedant . Ac talpcE quidem ad nocendum J&tis ocu- Taip lac^, quod inquietis ingratifque vnguibus hoipi^JjPJ^' talem terram vellicant ^ lacerant \ quod hieren- tes nutrici optimas innocentes radices longe late- que aftis cuniculis oppugnant ac fubruuntv quod nocentiffi.mis furibus, miiribus volui diccre^ oc- culras ad corrodenda femina vias aperiunt \ iuflo c^citatis fupplicio, vt locuples author Stefimbro- Apudsum. iplaterra damnat^ lunt, Sed cum kue- ^^^^risos ra noii reuocet animaduerfio a cxca magis , qu^iTu fint oculi, nocendilibidine j tum veteres , tum rc- vtinfe^f^an- centes coloni communem in hoftem vkione mul- tiplici conifpirarunc. Sotionis antiquiffimi fcripto- ^ipud conn. ris prxfentilfimum contra talpas remedium efi y vt ^_^f •.Xuj. veratrum album & cynocrambes cortex contun-*'7s dantur, cribrentur, cum polenta & ouisexviuo & lade fubigantur, &J plures in ofFulas coada ip- larum foraminibus talparum inferancur, Facilio- R i ri 160 Flornm Sati^s Bducatio Apui emd. ri quoque cormento cuaicularium cauadcum.» faiuiiih.i.^'^^-^^^ Gr^ci debelkbanc , faffita fumogue vi- ">5S- ftores. Nucem, fiuealiud quodcunque pari du- ritia pomum vtrinque perfbracum eniicleabanc ; nuclei ioco paleas , cedriam , feu ceram , & fuiphur includebanq . In eundem vfum vas angaftiinL, vfurpabanc j Ipiramentis exiguis/ne qua interlpi- rarenc , praeclufis , nucem incus accenfam , leu quod aliud fuffitionis. inftrumencum in adicu la- xiore fic apcabanc^ vt acceptum forinfccus affla- tum incima penicus in lacibuia diffunderec \ vcque > opplecis cecro fumo cunicuiis \ caipce procinus iuger renc vel necarencur . Concra beftiolas eafdeiTL» proderancfrequences felium excubi^Ej, dum camen lacis duracum folum fuffodiencium fcu iudicra-j ^ feu fosda veftigia non ica facile admiccerec . Ea-j «racia muftelas habebat nonnemo manfuecas j.du^r iixis in lacebris incautos graflatores iugularenc . Eranc, qui foramina ipfafuccofilueftriscucume- ris, 6^ rubrica opplerenc. Plerique inadicu pen- dencium fecarum laqueos dilponebanc . Nonnul- li -circa caiparum cubiUa plures cauos aperiebanc j vc quamuis orbi cenebriones immiflam inimicam lucem fencirenc , longeque diffugerenc . Ifta^ iru • talpas veterum inermes pugnas *, h^c recenciurru ferrea expedicio. rufticorum . Eorum aliqui bipa,- ho i auc ligone , raftroue arniaci loca talpis infefta vigilancer obferuanc • plerunqaie funt areas y prata , JLiherTertluSm xci prata , hortiquej vt quas lumbricis pingui folo gau- dentibus , iucundiifimo nempe talparum pabu- lo,abundant« Vbi ergo terram in.tLimulos exal- tari fulpendique lento Ipeculatu cognouerint , eo ftacimleuibustacidlque veftigijs, ne ftrepicu ter- ritus terga vertat Iioftis , accurrunt j & bipalio , auc ligonis raftriue acuta parte cum ipla terra fubter- raneum vaftacorem eftbdiunt ; aut certe recufaaf. furgentem humum valide contundunt / vnaquej» fuflbdientem beftiolam vel exanimant^ velobftu- pefaciunt . Alij vero exarmacis manibus fic expu- gnanc. Vbi excitacus carfpes emoca^que terrce cu- mulus intumefcit effoff.im a calpa lcrobem, re- mota vtrinque 5 terra detegunt j inde ci^niculunu plerunque ramofum ad cubile vlquelacebgramquo beftiola^^ humo peniciis egefta, veftigant acquo aperiunc, Verumenimuero^ quia j quam liebeci eft vifu , tam acuto cft- audicu talpa , foflionis etiam remoca? fonicum cenuiffimum fub denfo furdoque clemenco liquide exaudicj acque^ ance- ciuam in anguftias adigacur;, nouas adfugam vias vngue roftroque foalpens humum regeric in fum- mum aggeratque . Az, cum prope a pr^da ve- nacorem efle ex emoco iblo percipic , procinus diuque confiftic \ ne fcalpcura capcuram pariac . Ea re calHdi venacores vnam fepe alceramue ho- ram immoci ceflanc , vc diuturna quiece abfonciam iimulent . Decepta demum longa ceflaciono R 3 be- tC2, FloYum Satm Edticatio beftiola fuum propere opus adurget , roftroque fut foflam irrequietis pediculis terram eiedatiu cu- mulum . Tunc eiiimuero infidiatores fubita ma- nuum impreiiione emoto moUique cum folo cal- pam extrahunt i arreptaqae ipfius ceruice , auro , caudaucj pr^edam, ne (e mordicus vlcifcatiir , pe^ dica impediunti captiuamque in herile Capitolium referunt mercenarij triumphatores . Ipfe pr^ete- rea villofb holoferico molHor animahs huiufce^ viUus , inter peliitarum vcllium deUcias vendibi- limoliitieac nigritia expetitus, opima vidloribus frequenti qua^rticuio {poha repra^fcntat. Ita bellui- no belio lente profligato ruilici Fabij , febis vti- que viditantes , agreftem nobis cundando re- ftituunt rem . Hic ^ placet 6c decet laboriofo parabile , permolefto iucundum attexere inuen- tum. Ollam fidilem, palmos binos , aut vnum 6d femis altam loco talpis obnoxio fumma tenus humo 3 aut paulo" inferius totam infbde; viuanxj talpam in eandem oUam demitte . Illa , vbi diu- turnas lucis intolerans neque latibulum fbdere pra: vafis duritie , neque prae altitudine ac I^euore vUa-» ex parte poteft euadere , tinnulo grunnitu calami- tatem dequefta finitimas talpas ad commiferatiO" nem opemque penetralibus e cauis contrahit . Vi- deas non Hne rifli totum fubinde agrum fcate- re nigcllis tenebrarum fbroribus , qua? j qub nota-> vx)cat: querela, cecitate duce perreptantes in lubri- cuai jLiher TerMS » cum decipulum alia fuper aliam incidunc atquo idcntidem crefcente cadentium flridore ^ c^eca- rum captiuarum atratus cliorus tragicam intra ol- li^ caueam diflbna grunnit fymphonia . Nec an- tc c^culi Homeri fuorum Iliada malorum fle- biliter canere definunt, quam penitus oculosin^ vindieis mortis a;terna node pr^cludant . Dice- res canoros in funere cycnos , nifi ftridor color obilarct . Vernis hxc menfibus tempeftiua pra^fer- tim captura efl^ cum genitalis annus ad fbcietatem animantes extimulat , cum c^cus amor cxcos afle- clas facile in pr^eceps trahit. Quanquam ex facili calpn^ totius quoque anni ventolbftatu capiuntur, quo frequencius Sc cuniculos agunt ^ Sc humo ege- fta CLimulacaque feprodunt. Quod fi cnsca feritas adeonocec j quid ficiec oculaca ? Quamobremad- uersus nocencillime fcecundicatis mures implaca- bile bellum fulcipiendum eft ; ne , ficucagreftes priedancur fruges, ica vrbanos populencurflores i piaio,c neue ficuc olim Gyari TroadiJque incolas fuga- 7^,«/,^ s runt , ita nunc horcorum colonos excerminenc , '"•^^* vc impigro ipfi dence horcos colanc . Si canca ipfis furandi dulcedo eft , vc apud Chalybas duriflimum / g r 57 fcrrum furtim arrodere fuaue fic j quidni cene- XX radices , foec^ floribus macres , furaciffimam-» ingluuiem timeatis ? Atque vtinam ficut in au- rarijs jfodinis iftos auri voraciffimos Craffi ne- idtmibu. potuios iuftiffimi exadores tanquam repetunda- R 4 rum t64 Fiormn Sams ^ Educma rum reos exencerant , vc illuftre furcum repetant i fic nobis licerec aluo difleda corrofae florifera: ra- dicis incegrunt furtum. educere . Sed hasc vindi- cis auri prisrogaciua eft, vc nimis auida vifcera.^ dilacerec - Age igicur veceres nouafque machinas contra mures j horcorum lemures, adhibeamus • Qiio^iam vero murium alij vrbani, quosoculo- rum , auriumque", atque adeo cocius corporis men- fura liberalior, caudx quoque longum fyrma no- bilicac ; agrettes alij , quorum cum rehquum cor- pufiulum, cum priefercimoculos , aurefque nec- non caud^ appendiculam infigni breuicace diftin- xit curca rufticicas : ab vcrifque florifer^ radices defendend^e funcvab illis, quas domus ab his> ^rofl t ^di ^^^^ humus occulcac . Domefticos mures , ideft x)7v/ai3. familiares fures> apud eundem Conftancinum Cx- farem grauis auchor , ^ vlcor Paxamus hifcefup- iif-iy plicijsma6lac,poenismuIcac,cerricuIis fugac. Po- lencam femine filueftris cucumeris , helleboro ni- gro , & colocynchide , aut certe helleboro folo medicacam ofFerc . Murium cauernulas querneo cinere facurac, vc nocencer a{perfos fcabies occu- pet ac perimat . Ferream fcobem fermento ad- mifcet, qua deuorata difpereant . Adeo ferruirL. vel fine vulnere interficit. Eofdcm perdit rubi radice cum butyro, pane, cafeoque commifta-5. Idem ex veteri vfu album helleborum, & cyno- crambes corticem cufum cnbracumque cumpo- lenraj Liher Tertius lcnta 6d ouis 6i lade confundic ac Cibiaic ^ eamque incritam in ipforum fbramina immictic . Vbi moderacius. punire libec ciciiymaium con- tufam cum polencaex mulfbpropinat.. Ita vel in tenebris ad iurtum. perfpieaces. exc^cat , hoc eft lepida miraculo e muribus calpas: facit At vera fuis e lacibulis, relegat ac fugat , quos fimul chal- cancho , origano , apij femine > ac melanchio , vet feorfum has:macice lapide , aut viridi myrica fuf- fumigat r Sed efficacius cerricat abigicque vni- uerfos , cum capcum quempiam decradla capici pelle dimiccict rimentenim reliqui,. ne fibtquo- que cum chariffima cuticula muris facies exuen^ da y & ridicule recucica Marfy^e larua induenda fic . Horum concra mures medieamencorum pleraque docec Anacolij quoque ac Tarencini de horreo liber . lllud priECerea affirmaciffime fcribic Ana- tolius, cui Didymus fabfcribit, fifpiffam amur- cam in a^ream peluim infundas, acque medijsin-. a^dibus nod:a conlticuas ^ omnes cum incolas tum accolas mures & conuencuros , & adha^furos . Agreftium murium concadlum radicibus defen- des^ fi eafdem,. ancequam obruas^ Apuleij conu- A/>«^r c^?». lia felle bubulo concingas . Mulcb camen pr^r-^ Te%r7cTi ftat per caniculares dies cicuca? fcmencum helle- , , Doro polencaque milcere^ aut anguinicucumeris, ^>.35. velhyofoyamr, vel amygdaice amaras , atque hel- cbon nigri ^qaas parces concufes ex oleo fabige- re j: zC6 Florum Sams Edmatio re , atque ita incricas in cauos muriumindere^ : h^c enim efca ocylfimum eft vefcentibus vene- num . Qui vero vecuftiflimum in Bichynia rei pericukim fecerunc , pro cerco affirmanc rofci nominis rhododaphne murium adicus cam nocen- cer occludi j vc ipfi mures^ dum in exicu nicuncur , admorfisijs^ qu^obilanc, mifere moriancur in^ ihid» rofis. Exiciaiibus hifce medicaminibus addic Pal- ladius agreftis cucumeris Sc colocyncliidis a^que noxiam luifufionem. CcTterum gnarus eum primis ac prudens nacuras Plinius vel herbaceis vel ahjs parabihbus armis murinum bellum itaprofligac. /.xi.f.ii. Denciculacos hofce furunculos lielenio herba , d4 nomine pulcherrima, & re aUoquifaiuberrima_j^ i.it.c.iB. _concrica enecac . Chamseleone , fiue ixia , addi- ca aqua 3c oleo eofdem concrahic ac fimul exa- iiz.c.ii. nimat, nifi procinus aquam ibrbeant. Simo iti- dem herba vel fugat, vel cauerna pr 6c nonnihil prominec in gradum j alcera lacunaris in- ftar fuperpofica modice porrigicur in fubgrundas . Olliolum ^laudic cacaradta fiue fbris pendula , qu^e geminds vcrinque ferreos annulos cenuillimis e ferro clachris inlercans breui lino de longiufculo vede, ceu collenone fufpendicur . VecSlis hxc ab ea parce , qua cacaf a6tas adne£t:icur > cralfior paulacim ica gracilefcic , vt in mucronem definac . In media fuperiore cabella defixus eminec cuneus bifiircus , qui vedlem firreo filo traieclum ideo incercipic j vc ille fufque deque verfccihs cacarad:am accollac ac deijciac . In eadem excrema cabella fub excremo veftis mucrone for^imen ferream lineam cranf- miccic cranfuerf^E foraminis ferre^ lineola^ ad reci- naculum circunuolucam , nec nonfumma parcej» reduncam > ima hamacam \ vt fuperior vncus ex- tremo vefti cacaraftam accollenci leuicer ha^rcac, infe- z6B FlorumSatim Educath inferior hamus efcam tenacicer teneat , qitamvbi fiibrepens mulculusauide ac mordicus arripk , xe- pence redudo fuperiore recinaculo cacarattam iiL* luam deijcic ruinam^ incauc^que gula^reuspopi- nam fibi vercic in carcerem , mox , geniaJi ac ludi- bundo carnifice leie , ridiculum lalcuacim fuppli- cium luicurus . Polticum decipulum qub Jfimpii- cius eo funeilius elL Vuica Jaxior a cergo aifixa-j tabella capaci murnii capicis humili foramine in> orbem feneftracur . Sacis incus infidijs pacet non^ ita magnum angulare {pacium, quodin obliquum ftatuta mufcipul^ ancerioriscabuiarelinqnic . Ima jforaminis ora cernis eminulis fcrreis aculeis ar- macur. Excimus icidem ex ferro radius parcima fumma tabella ad imam late recuniatus affigiciira parcim ijfdem aculeis tranfuerfus libero dudu procendicur , cuius apex paulum vltra ioramen^ porre6tus ferrea linea fupraque infraque foramenL» reflexis apicibustabeliaf infixa cancellacim includi- tur A Funiculus ligneum cuneolum radio adne- ^it;, xjuo violencer adfummam vfque ferreas line^E curuacuram in nerui morem ,addu6i:o j, alceracu- nei -excremicas renui Jino alligaca fummaetabellaj imponitur y ynco f ipponicur alcera eius fimillimo , quem in priore mujcipula defcripfimus. Hic eciam inferiiis hamacus fubdolam efcam offerc^ qua vix- dum auido dence conradlaemocaque;, cuneusre- pencelapfus ex vncoradium laxat : ille magnoim- pecu Liher Tertim, petu ruens mterceptum lurconis caput 62 fubiecStis aculeis affigit , fupra quam auiditas cuperet , iii- felici epulo firtit. Sed , quoniam prodigiof^ fcE- cunditatis beftiolas mufcipulis fallere anceps ac lea* tus ludus eft y ipfa fub efculentis illecebris Iatentia_j praefentiiruna venena in perniciem irritanturj ini, quibus auripigmentum fiue arfenicum y vtpote par rabilc:, vfitatum admodum eft . Equidem vene4 aiata \ ifta remedia ijs relinquo vfurpanda , qui non^ metuunt, ne giilofi pr^guftatores mures tumef- culenta tum proculenta contagiofb conca6tu hali- tuque fuos vkuri venenarios inficiant . Tutiusego medicameatum fuaferim , Vitrum modice f ufum , aut gypfum recens in farinam folutumy vtrunquo vero cum Cafeo> fiue cum aiip quopiam muribus expecito cibo fubaclum ac .per infefta loca in pa- ftiilos digeftum , Illud enim angulofisafperifq. pul- uifculis moUiffima vifcera erodit^infanabilique do- lore lancinat j hoc celerrima concretione lapide- fcens praeclufo fpiricu ftrangulat *, neutrum autem,. contaiSta. cibaria veikenat . Sed cur domefticas ve- natrices, feles indiflas pr^ecerimus ? Pr^ c^ceris optima fe- probantur colore leucophiea?,, pallida fufcaque-? ^^'"^^ ' varietatas virgatx.priedacricibus nimirum tigribus> .vc forma j fic indole fimilIimis:.>,,quiE a Syria origi- iiem & nomien trahuut . Iftas e0im vtpoteicahda e Ciirda, bc regione propagatas^cemperatjor .fanguisadimanfue- ^y' fcendum dociies , ad venandum fedulas facic . Le- gendas x-j o Tlorum Satus Edgcatio gend^ funt ore toruas , pedore torofe , pedibus amjplx j roto corpore grandiufcul^e , hoc cft leo- nime magnitudinis generofa breqiaria, vtfefqui- pedales hoftes aggredi , ac fruftiilatim. comminue- f e ne pertimefcanc j natura mares j vt viriliter vim audeant in mures; arte {emimares, nefbris ami- cas fequioris fexus feles , quam domi infenfbs mu- fculos^ auidius confed:entur; docilitate cicures do- minifjue tradabiles , non effcra^ atque vncinatis vnguibus fanguinari^e mim^ j affuetudine in ipfis procul excretis fbrdibus mund^e, iion in medijs jedium munditijs fpurcificiej educatione vigilaces , non Iblidum diem nodemque ftertentes 5 fidelibus excubijs totam domum perluftrantes ^ non latentis fub cinere igniculi feffilcs cuftodes , Veftalis nem- pe fuperftitionis h^eredes j parco denique viliquo cibatu ita famem tolerantes, vt hoftilibus rapinis emeritx vefcantur , non herilibus damnis inexple- biles ventres immeritiE diftendant . Sin autem iu- uat lepido facilique miraculo furacem murenij transformare in vindicem felem, fic facito . De- nos duodenofue maiufculos mures viuos capiro captos in amplum ,atque ab efculentisprorfus va- cuum vas , fcu fitflile , feu ligneum, includito idem vas, ne quod pateat effugium , probe operculato ; vnum tamen exiguum relinquitolpiramentum-'* vnde quid intus rerum agatur ^ arbitreris . Et rabi- diquidem fime ftimulante captiui mutuo fe mor- Liher Tertius fuabfameiit. Tu vero fubinde quotfuperfinc ex- plorato vbi vnum reliquum efle compereris vi- dorcm , & confenguinea? carnis Thyelten, con- tinuo peraedesliberumemittico. Isenimmurina ejfferatus carnificina nihil tale fulpieantes cognatos mures ad vnum omnes fele fehcior , quia fallacior ^ breui iugulabit ac perdet . Adeo fames degenerac in fiirorem . Ita vltimo fupphcio multatis dome- fticis latruncuUs , ipfum iterum capito atque occi- dito carnificem ; ne , qui generi fiio non pepercit , in rem tuam efcariam infiturabili voracitate^ graffetur . Poft tragicam T|iyefl:a: carniuori fa- bulam ab vno mufculo cui^ plaufii datam , na- fcentis e dentium fatu zrmktx multitudinis , mu- tuis fcfe vulneribusconcidentis, cruenta fpedacu- la ferro concolor murina natio inftaurabiti fi fco- bem a^ris Cyprij cum fallaci pulticula deuora- rit . Mox enim in rabiem a6la e iatis dentibus e^- titi/Te videbitur , velut olim armis pugnans j[abuIo- fa terr^ fiha iuuentus \ quia lefe morfibus inuicem lacerabit . Denique , vt vniuer/i domeftici mures domi naufragium faciant , oris angufti turgidiquo ventris vas oblongum 6a peramplum aqua ita op- pleto, vc a fummo labro palmum circiter diftet i aqu^e fumraam parcem fluicance acere , fiue fuper- nacance gluma incegico 3 criciceam farinam > ca- feique fruftula vel lcobem infpergico . Tum ve- ro mures odore pelle6li , ac folidam aqu^ fuperfi- ciem zyi Florum Satm (g^ Educado eiem rati prono impetu faltuque in efcam jfcrentur: fed incautis exiciali fyncopa caftus vertetur in ca- y liquido elemento grauia non fulpendente ve- ftigia. Ades iam animo genialis hortorum colo- ne ^ vSc aur€ faciii rifugue liberali lepidiffimam ru- llicorum murium capturam accipe, Circunuolu- ta membrana^ quam Pergamenam appellant,pluri> mos turbinetnr in cucullos circumplicat^ partis or^ conglutinentur ^ vel confuantur j pars vero ad hiatum eminentior pro murini capitis magnitudi- ne in orbem ^qualiter atcondeatur . Hi cuculli, de- niifTis ad imum cafei nucifue iuglandis fruftulis , fommifque latenbus intrinfecus vilco circunlitisjin fcrGbiculos paulo IaxioreS;,propter murium fbrami- na fparfim efFoffos, ferenocdi, arido terrrE ftatu ore tenus defbdiantur . Fiet enim , vt efcaria illece- bra decepti vaguli mures tota capita induant in cu- cuilos ae tenaciffime adh^rente vifco , dum c^co ingrelTu perreptant, virgarum idibus debilitati a veftigatoribus ^ nullo negotio capianturcharcacei monocerotes , ilne vulnere capite diminuti. lam-i, verb tempuseft, quamuis pufiilos, agrefteshoftes arcu pecere ac ballifta. Et hic fane arcus arcuat^ pedica^, quaficedute falluntur , non abfimilis tum Baiiiftaia-» maxime vulgatuseft, tum minimeoperofus . Vc autem maioris opera^ balliftas conficias , virgas du-, riuicuJas in compJures arcus recuruatoj Imeunij xiefuum finguJis pratendico , graciles arundines Liher TerMs * duodenos quindenofue digitos long^s in geminam. culpidem ordine oppofito bifurcam exacuito ;fupra culpidem alteram ad quinque digitorum interual- lum arundinis vtrinque perfbrata craflitudine ita funiculum traijcito, vt alterum laxius fcramen fu- niculi nodum extremum intra inanitatem ipfius arundinis admittat, ex anguftiori altero funiculiis totus propendeat . Ad h^c laxioris arundinis^ qu^ gracilem prioremcum funiculo capiat , palmare-i internodium fub ipfis nodis pr^ecidito, vt fumma.^ pateatpars, imam genicularis cartilago tenui ligno inarefcens penitus occludat : ab ipfo ttatim genicu^ lo bmas e regione feneftellas mufculis peruias ape- rito ; fupra iftorum fbraminum alterum a fummo arundinis ore quaternorum interuallo digitorunu tranfuerfam crenam alte imprimito, inferendum intenti arcus neruum excepturam : in laxiorenu arundinem eundem gracilem calamum fic demit- tito , v£ traieda funiculo pars imo fit propior inter- nodioj ipfe vero funiculus ex ore fummo laxa? arun- dinis cum gracili calamo fimul emineat : arcuni_» gracili pra?Hgito; neruum cren^ inferito ; funicu- lum ekto intentoque arcu eo vfque adducito , do- nec ima calami cu^is ad feneftrati fbraminisj quod ille obftruebat, fummam partem reuocetur; fu- niculoipfi, vbi foraminis initium attingit , herba- cearn ta^niam adalligato : eandem anre mediuroj Ibranpien re6lo obietSacuIo dudam fub imum latas , S arun- z 7 4 FloYum Samsl^ Edmatio arundinis nodum refledlito : mufcipulam Iianc fic aptato , vt modice prono depadoque in terranu cum hcrbeo vineulo arundineo nodo > qua iiberum eft ab herbulas mora foramen > agreftis mufculi ca- uernul^ continuetur : ne quis autem hinc atquo hinc exitus pateat ^ vtrunque latus aggerata humo faxulifque congeftitijsobftruatur. Ita mufculus in^ egrefliim obnitens , extrinfeciis obiedas: herbulaj retinaculo pra^rofo, in fLium caput iam arundinis cauQ iJifertum cufpidem bifulcam arcu premento ruiciiram Iaxat> fibique, dum maxime confulit;^ minime cautus vit^ filum cum herbula recidic . "Ne Liher TertiHS. Ne principis horti funeftifli mo exeniplo hortis j^ejj,edia in omnibiis exccrabiUs anguis in herbafubdole lateati ^^^H^ll^'^ ficuc ohm in pomo,ita nu nc in flore crudehter ni- teat^ ', cum floriferis radicibus: fcfe importunus de^; fodint calida in latebra hibernaturus j cum germi- nibus horreudus erumpat , tepido fub ca^lo verna- turus : vramus galbanum ccrui caprsuc corhua^y ^^^^^^ caprinas qiioquc vngulas & pilos ^ juniperum^radi- ^''«•''^A^r/v. ces MYijy Ityracem^ nafturtium , rutam ex veteri; pi/w- /. i. at ex recenti confuetudine corium vecerelque cal- *i\il^,c.i%. ceos, ranas quoque luridas rubetalque fugacuros ^ & quicquid odoris grauicate diipeHic, accendamus : iirx.i^, tribulum herbam ex aqua cricam immittamus in^ /lig;*:!^.^ latibulum : inimiciflimam ferpenti fraxinum , fi locus ferat , afferamus : amiciffimam hederam & faluiam dillineamus. Ne rei horcenfi etiam im- inauiculas. probulcT atiiculas , dum fcft ficco puluereoque a longa ferenitate solo perfundentes plumam pen- nafque emundanc, atque Cvt Epheiius Herachcus j^p^dcoium, aic) dum puluere lauantur , fuffoffis vbique foffahs '•^ *^-'^' iiorcorum piana fubuertanc , neue ceneros florum^ i^: thallos defringanc : alhum Iponte nafcens in aruis , ^*^* quod Alum vocanc, ne regerminet,incod:um , fi- cut prifci folebant, in hortis exponamus 5 vtqiiaj- cunquedeuorauerinc aucs , concinuo ftupences 64 confopka^ manu capi facile pofllnc . Ad earunderfib lo.-Bapt.vof ftuporem capcuramque lapp.r femina ingeramus : ^^»-?' «^*- herb^e quinquefbho- fimillimwT , quam a fohorunij <:.8. , S 3 nu- 278 FlQrtimSatmi^ Edticatio numcjroheptaphyllon , nouoque vocabulo tormcri- tillamnQminant , valido vino incoct^ firuftula cum efculentis feminibus per hiemis prxfertim frigpra-j niuelque obijciamus : cum hordei granis pulcera-r ex hordeacea farina , hybfcyami feminibus, & felle bubulo tcmperatam apponamus : hordeum itidem cum hyofcyami leminibus & mufcarijs fungis in-, pulticulam permiftum offeramus : triticum , aliud- ue auibus expetitum femen cum aqua fcu vino ftillaticio, cum quorum alterutro priiis aut fimul pigrum helleborum inferbuerit , inferuefaaum-» ailiccacumque fpargamus : auefque obftupeiadas aceto roftris affufc , fi libuerit , excicemus : eafdem ( quod ruftici noftrates fclent ) ingraco fulphuris fuffimenco abigamus j vel prilco nouoque more^ morcuarum auium mobile terriculum fulpenda- mus, vc viu^ metuant, ne fibiquoqueipfispen- dulo fupphcio vacilkndum , hoc eft fine vita vo- litandum fit. Cmrra minmos hofies machina . c A p r T I r , HVc rccrdit humani faftigiumdominatus , vt prgftantiHimum hominum genus cum belluinis Pygmads , & quidem ancipiti infelicique nonnunquam exitu , belligerare nccet {q habeac. Hinc^ tanquam cum Gigantibus de- pra:- Liber Tertius , ^if^Iiaturi , pro pulcherrima charilHmaque florum natiofte contra vermiculos operola* natura? artif- *que machinas expedimus . Adeo quodcunquo monftrum , quamui^ exiguum , ad iniuriam ma- gnum eft. Te vero manet in primis eruca,teli-^ max inexplebiles florum parafiti, par fceleri fuppli- €ium j vt vnde innoxi»T apcs delibant vitale mel,vos ferifures lethalc fcl deguftetis , Eterucam quidcm inerucas. auido morfu foha florefque abfumentcm , fubterra- neo inereflTu hserens radicibus folum fubuertentem, venetiato contacSu plantas adurentem fic arcebat antiquicas. Spargenda fcmin^herba?, qu^efedum g^^w./.io. appellatur, fucco , vel ipfarum erucarum fangui* pJud.tii.t, ne madefaciebat : frequentius tamen , vtpote pa**'**'^^' ratius remedium ^adhibebat puluerem , qui fupra camefas inuenitur , vel etiam fuhginem , qu^e fu^ pra foeosf t^isitihaeret. 'fridieigitur, quam fario fieret^ alterutrum cum feminibuscommifcebat ' aqua confpergebat , vt fuccum tota nodle combi* berent ; fic macerata poftero die fcrebat , ac plan- tarum incolumitatem percommode tuebatux. Sin tti- tyl cmcx liataf iam eflent , deco6i:i abfynthij , fcdi ,aut cluiifKiHd, marrubbi) fuccum infpergebat ; palo imponebat in f*^*'^'^*'^ hortis equ^e iam foet^ ,aut etiam afin^e caluariam^ : fluuiatiles cancros pluribus in locis intra hortos vel fufptftdebat vel clauis configebat .-fcillx bulbis auc fu^penfis , aut confitis miiiutas hafce peftes auerte- bat ; fiiiguineis virgis ea rangcbat , qu^e nollet ob- S 4 noxia Flortim Satus Sducatio noxia crucis effe . G^eterutn locuples inter Gr^e- cos author Anatolius beitiolas eafdem fugat vitigi- neo cinere aqua triduana infuccato, plantilquo hortenfibus alperfo •, vel bitumine, ac fulphur^> aut etiam funds fub nueis arbore nafcencibus fut lumigaf, vel Hculnei cineris lixiuio fcmiaa prae- macerac j vel alcerius horcicapds erucis , aqua», eum anecho decocftis refrigeratifque hortos in:^er- git : fed attente cauet , ne aqua iila malefica faciem manufue contingat j vei certe vrinam bubulam , 6c amurcam pari menfura millas ferue&cit , atqiio, vbi mox refrixerinc , medicato imbre germina.^ omnia irrorat j vel tandem velpertihonis fimuiTL., atquealhj fufticulos per vniuerla laorci Ipatia com- burens erucas late diflFufo nidore pra^focat. Viri- des erucae funt , quas cum Helychio dovSbiffimo t.t,dei»feB. grammatico^ atque cum VlyiTe Aldourando grap- cas Theophraftiprafocurides efle conijcimus , hoc eflporricidas, necnon floreie pulchritudinis par- faiUd, ibid, ricidas : Dira h^c animaiia ita veteres coloni Dio- phanis confiho in{ed:abantur . Veruecis reccns occifi ventricukim fuis adhuc fordibus plenum eo in loco, qui beftiohs iftis rnaxime^fcateret, humo leuiter obruebanc \. Poft biduum ibi animalja-^ hapc aliaque gregatim coacfta reperiebantur , quse velaho deportabanc y vel eo ipfo in loco, ne rurfus erumperenc , altiflime defodiebant . Hoc bis vel tertio cum feciffent ; nocencium beftiolarum ge- nus Liher Tertlus * nus omne peffundabant . Veriim de vecerum cairu mujtis vnum poftericas in primis probac , vfurpat- coUmj.iu que remedium j manu videlicec erucas colligit , vei '"'^* macucinis horis liorcenfcs frutices fiiccutit : vt, dum adhuc nodurno frigore torpent , facile decufT^e protritaeque frigida penitus rnorte torpefcant. Po- teris quoque galbanum^, aut caprarum vngulas, aut cornu ceruinum a fecundo ftacu auerfus mcen- dere , vc abigas i vel florum casfpices ac chyrfos incoriis paleis coronare , quibus , veluc obiedis la- queis fubrepences erucas implices ^ acque a ca?pca-> via reuoces . Debes prascerea y qua^ poceris inuefti- gare > foHa in fefc conuoluca , acque incus araneo{k-a lanugine obduda comburere , quippe qu^e eruca- rum oua concludunc, verno Marcij menfiscepore noxios foecus exclufara. Si confitum fid:ile ex hu- mo perforaca , ex ambefi foh j florifue accifis reli- quijs verminare j acque erucis infeflari animaduer- timus, pigeatque inteftinum hoftem nonfinera- dicis incommodo curiose peruenari y in amplum vas, quod ftigida opplecum fic , ipfum fidile qua- ternos infra aquam digicos demergimus , acquo ad quarcam hora? parcem infuccari finimus . Mox infufi humoris incolerances vermicuh plerunquo emergunc jquibus occifis vas educimus^ concepcam aquam paulacim cranfmiflfurum . lUud aucem pe- riculo ipjfb exploraciffimum eft , circtmluence hu- more non modo radices non ia^di , verum etiam.» eo- 2 8 1 FloYum Satus Educatio codem dilapfo emocam fufpenlamque ab intimo erucarum reptatu acque cuniculis humum falubri- in limaces, cer denfari, & foramina conniuere . Aduersus li- &cochleas. n i i i- i i Taiiad,ibid, maccs & cochkas olim vel amurca recens, veiex camcris petita fuhgo fpargebacur -y nunc ipfas , vbi vel humida nox, vel ancelucanus ros , vcl auftrimis dies, vel amicum fubftilhim ad pabulum euocat , Icncus noltroriim colonorum Ipeculacus veftigaCj ac deprehenfis opprimic, fiue ( quemadmodum.» 1 1. e, 4. pra^monui ) deliceicences qua Jimaces > qua erucas rehda perveftigia indagac, humumque caute foal- pit ac rimacur , vt citra plancarum iniuriam no- cencillimas beftiolas incercipiat . Neque enim^ tanci pucacur effe (quanquam eft, qui diflenciac} obdudlam cerrxcuciculam incerfoindere j fibram- que aliquam incerciderej vr vulnufouhs iflis nocen- riorum beftiolaruminteritus redimendus non fit, Huc adde , fub cellure fumma plerunque defcflas leui atque innoxia foflione refodi : nec pofle radi- cibuis confitas areolas , quemadmodum fi(3:ilibus medemur, circunfofi humoris alluuie abinfeftif- iniubricos. fimis vermiculis liberari. Nelumbrici, fordida_, cerrx inceftina , excicaco egeftoque folo nicidiffimis in horcis turpiter exiftant , neue ajquiftimas areas terebrent acfubruant, auciiifelici complexu radi- ces enecent & pucrefacianc ; liumum fuge ( vc prius /. 6. docui ) humidam , ftercorofim , ac pinguem, ver- mitim feraciorem , quimftorum ; mediocrem ve- Liber Tertius . roclige, cuius ecribraria farina perraro^ vermicu- los (uqui camen fuerinc) &anguftum incernicu- lum , ancequam cranfmiccancur, & fbrce cranfmiflbs cauca incernencis manus excernec . Si<]uos aucemj largior pluuia procreaueric : pluuio ca^li ftacu non- nihil excances, humencique auras obuios penicus cxcrabes acque madabis . NonnuUi ance Cicionem yiyf.Aid^ur, cxiciaU lumbricis vulgarihxiuia Ibiuminfuccanc./^'*'^'^*^*^* Sed iftam arborum conficoribus medicinam rehn- quimus, florum culcoribus minime neceflariani^, vc qui cribro manuque horcenfi vermiculacioni felicicer medencur . Ne quod camen e validiifir- mis cormencis incadum indiftumque prxcereacur» faifa omnia acque odoraca fic odic fugicque inful-* fum hoc fcedumque animal , vc a4 iplbrum con- ca6tum concrahacurac pereac. Aqua eciam canna- binis ?oYi)% ac ftminibus inco6tis medicaca fi cer- ra^ afFundacur, lumbricos ad fupernciem euocac , fiue odoris illecebra obuios , fiue odio fugiciuos. Sed nihil ^que fugac , ac viuae calcis infufu eJfierue-. icens aqua. Hac ergo ex horcenfibus fcmicis (ne- que enim expedic areolas floribus obficas prajferui* do iiquore concingere) repcancia monftra non fi- ne rifu ica excerminabis . In lumbrici fbramen re- cens immifla maceracaque calce efFeruefcencem , ^ venenacam aquam per infundibulum cransfun- des. Scacim ille liquidam peftem odoracus per aliud> & quidem difllcum , fbramen euadet . Ica reliquos mea- 28 4 Florum Satm {^'' Edn^catio meacus fi potentiillfno liquore perfuderis y tocuin.» late hortenfium viarum iolum citra fumpcuofai-nL,' arcificum operam opere vermiculato ridiculedi- ftinguetur. Vt e confita fi^tilis humo abditum penctralem lumbricum eUcias i in dehifcens fora- men furculum immittito , leuique percuflli idem^ vafis latus aliquandiu cundito : mox alia ex parte> jdemihid, Imnbricum erepere videbis. Terreftres afcarides, ideft fubterranea^ peftes , ac breuius alterum qua candidi , qua lutQi , qua nigri coloris lumbricorum genus , quod fubfcdis fibris plantas enecanc, prio- ribus lumbricis nocenciores func . Omnium vero vermium vc maximus, ica nocenciflimus «ftcu- curbitarius vermis qui cucurbicarum femen arro- dic, nomenque furripic j vt noftrate vocabulo lati^ nis auribus peregrino Zuccarola nominetur . Vtri- que Gcculto malo fic medere. Vbi plantam de- miflb capite languidam , amiflb virore pallidani^ iEgrotare animaduerceris ; humo ad radices vfque caut^ curiofeque effofia , edacem morJ^i caufim, in v€rmlcu. ^e iliic vltra fmiiat, alioue ferpat extingue . Vt caudL^""^^* vermiculos,quos a cauda bifurca Forficulas appella- mus fimul plurimos excipias , humi furculum oC- figito j hircinum cornu , vel fuillam vngulam ^ vel arundinis laxum internodium f 10 fuperne canciVm nodo diftindum pr^clufumque , nonnihil a fbJo iublime imponico ; vermes enim lacebricolas ini. eam fefe confcrcim laccbram condobs^bunt . lam Liber Tertin^, lam verocuniculatim dudla circunfofTurafulpen- informicis. fisAequenciq. morfu exefis feminibus perniciofiffi- mas formicasCvt Theocricus aicjnumeroque modo- /» syracn. que carences quis qua pocencia in fingulis agmim-^^'*' bus excerminec vniucrfis ? Ipfe bellicofus Impera- tor Conftancinus Pogonacus , terra marique vidor, poft Arabes Sarracenos debellacos jfbrmicinum bel- lum fufcipere, canquam principes Myrmidonas ex- pugnacurus^fibi cenfuic gloriofum . Igicur ex Bithy- ni Diophanis rufticas rei confulciinmi confiho hifce prsecepcis pofteros colonos veluci condudos milices armac in iftas exiguas quidem , pugnaciffimas ca- men leuis armacuras beftioks . Si capcas, inquic^fbr- ve agnaiit. micas aliquoc vfreris , reliquas fugabis . Quanquam_, ego ignem , belli cerrorem maximum j acque adeo vnum renafcencis hydra? domicorem^ ad fcrcundio- res hydra fbrmicas peniciis fugandas profligandaf- que inualidum efle freqiienci periculo comperi ; quippe qui torre ac face non femel armacus qub plures perurerem, eb piiiribus folum fcacere cer- nerem . Quamobrem ideo concempco igne carte- rarum generofiffimas Romanas efle fbrmicas exi- ftimaui, qubd popularem fuum Sc^uolam a?mu- lencur . Priucipcre pergic Imperacor : Formicas ^ cauernulis excurbabis , fi cochlearum vacnas ceftas ^^^1^^- '^^- cum ftyrace vftas comminutalque ipfarum agmini alpergas. Per^equ^ abiges, fi concufi origani ful- phurilque puluifculo fbramina oppleas. Si fbrmi- cam Florum Satm £dticatw cam e gregalibus vnarh fuftuleris , reliqure vlcro lacebram relinquenc j Gra^cul.x forcaffe : noftraces enim adeo meciculdfe non func , vc vnius exicio vercancur in fugam; nec adco modelte, vc loco decedere , 6c concedcre dominis velinc . Si cedria cxceriores cauos circunleueris , horcenfcs areolas formica? non ingrcdiencur. Si Cyrenaicum fuc- cum, fiue lafcr oleo dilucum ipfisaffudcris , omnes ad vnam incerimes . Si radiccm filucilris cucume- ris, auc filurum , prascipue Alexandrinum , lenco vapore fuccenderis , inimica fufficione madabis . A floriferis vero frucicibus arbufculifjue audaculas prohibebis , fi crunculos alba cerra rubricaue cir-^ cunfcripferis y fi lupinis amaris in aqua cricis aut incodis , vel feile caurino 62 pice cum amurca cem- peracis, vel cerce confufa pice cum rubrica > vel permifto lafere cum aceco illcueris aut C poftre- mum hoc medicamencum in fbramina ipfa condi- deris y fi prscerea caudicibus filucftre origanunu p/i /.J7.f.ij5 circunpofueris fi albam lanam circundederis fi coracinum pifcem de arbore fulpcnderis , quo iux- ca in vnum locum congregantur , Acqui fi denfi hedera caudices obligaueris , poft paulo formicas , imo 64 fcaraba^os hederacea fub vmbra corpidos , fupplicioque opporcunos inuenies . Ica magnus contra formicas milicac Imperacor, cui prifci fa- pii». «^-i^-piences hafce fuppecias fcrunc. Limo marino> aut cinere ibrmicarum fc>ramina obturant y efficacit fima Liher Tertms *^ iS j fima heliocropij lierba > aut rubrica Si cinere in_> aceto incricis formicas ipfas enecanc \ aqtiam diluto lacere crudo ijfdem ingratam aftundunc . Si fbra- vaiud.u. men habenc in horco , cor nodluie admouencv fi '"'^" fbris irrepunc, tocum horcenfe {patium cineris aut cretaj candore denocant. Ne floriferas in arhufcu- p//». /.17. las confcendant , rubrica & pice hquida imos cau^ pMad.m.^rt, dices perungunC;, quibusah) bucyrumadmilcent;,Jf^J^^'^ vel vnica perfundunc amurca 5 lupino crico cum>» arbor c.\r oleo fracibufue radices obHnunc j vel bitumen cum oleo incoquunt> eoque cruncos cangunc ; {mqcwv^Lj Tfiud.om. porculacx cum aceci dimidia parte permiftunij aut vini fecem ^pecuhare cerafb remedium ad flo- riferos caudices medicandos traduci pofle often- dunt. Aetas nofl:ra femefo ofle, fiue quo aHo ef- eulento iUicio faepius in vnum coadas toties faflit, donec omnes aqua vel igne perdat . Cum pr^Eterea Iblhcito excurfii recurfuque it nigrum campis ag- men , 6i multiiuga {caturigine ebullit , e ramalibus ftipulifue parabili face occupat > iceracoque aliquor ties fopplicio candem conficic vniuerfas; penetra- les ipfirum cauos origano minutatim detrito im- plet ; fulphure fufliimigat : tithymali cuiufeunquo deco6lo vciliter infpergit : papaueris lacryma ace- p^,^^^/^,,. to diluca perfundit, aut florum ftylos imxn^it 'JJ'"''J'^'^- fulphuris lelibram tcrreno in vale ad ignem iique- Mexhis re- facitv adijcit falis fadicij ex fa:ce vini concrecaL* ^ quam Tarcarum vocanc ^ aut falis cinerum qua- draa- i 8 8 Florum Satm ^ Educatio drantem vel trkntenijhoc efl: ternas vncias aut qua- ternas; diu peragitans bene commifcet, donec ea mifti^ra fubrubeat j tum ab igne (ubtracSlam fupra tabulam aqua madentem defundit j vbi iam indu- rueritj minutim conterit; ipfique in vitrcum vas conie earund<^m humore concreci , iuxca florrbus inde- cori , acque culcoribus periculofi fcorpiones fsepo ftabuLmciir . Humidis opacifque locis gaudences igne perfequcre ; vnius cxufti nidore cxceros ex- turba : lacibula fulphure, gaibano, afiniquevngu- f/i». uL^o» ^ vnico ferpylio , ferpencibus eciam acque lco- lopendris infelto, fuffumiga : ipios prxterea fcor- pios alligata imis fid:ilibus nuce auellana e Plucar- clii monitu diftine *, ex recenci vero vfu ad pacinam frigida opplecam allice , vcperdas: aucidencidem llhcet^ teftas loco dimoue , vc lacicances proteras • Viri- despuhces, qui rofeti ceneros aiparagos , & vi- rences rofcrum alabaftros confercim obfidenc, nocentique accadu arefaciunt , acque adeo peru- j#?/4V./,t.i. ^^^^^ ^^^^ acecum hyofcyami fucco admiftuiTu, pulicofis ohm oleribus pra^fcripcum remediunu, enecabic . Eandem operam pra^ftabunc finapis , &c rhododaphnes femina , fi conferuefcanc, cum refrixerint , affundancur . Sunc, qui doceanc, flo- ris odoraciilimi parricidas olei graueolencis iUitu, quod a faxo nomen habens Pecrekum fiue Petro- leum vocanc, veluc iufto fupplicio efle miilcandos. Aliqui fabulonis , aut cincris iniedu deijciunt , ac diffipant . Alij tandcm fumma moUitic animal- cula leui digitorum prcffu fri^uque grauiter op- pri- Liher Terths* t^i primunc. & elidunt . Foedi vermiculi feu blat- b"ibice"u^ tx bulbojla radice fbrmofis lilijs c^ua {atiuis / ex Democriti pr.xfcripto cancros fluuiatiles complures , vel ma- rinos, quos pagurosnominant, decem non miniis intra fid:ile vafculum in acjuam conieftos cegimus, at(][ue fub dia ftatuimus j vt decem diebus folc-? vaporentur : ea deinde aqua ^ qusecunque ill^efa vo^ lumuSi alpergimus i acque o6taua quoque die a- Iperfionem iteramus>dum, qua? feuimus, adole- itTfj/^''' werint. At vera fiAfricani confilio paulaante fi- tionem fedi fucca , quemadmodum tradidi , fe- minamadefiancvnonmodQaduersusinfeftas.be- ftiolas medicamencum , veriim etiam ad pr^ftan- ciffimos flores producendos valecudinem combi- benc . Perinde fakicaris deponendis feminibus eric autpridie immifta, qu^ focis h^ret ^ fiiIigo> auc porculac^ aq ua fic affula , coca. vc no6le fe^rbeacur . Nonnulli concufa cupreffi fc)Iia , ficcum alij & concifiim, fiueeciamelimacum cerui cornu, auc elep hancis dence m c u m fe minijs co m tnifcenc : ali j medicata prasdidorum infufii offium aquafemina irroranc, vc noxijs animancibus nullis obnoxianij femencem facianc . Proderic eciam aqua &l amur- xiLibifi^ ca eadem femina macerare . Genialis medicus Apuleius, vtminusa^grocenc , vina ferendaprae* munic. Vique adeo , qua^ aqua lacSancurj, medi- cmx. cinas HQmine vimim fitmm . Inuetiio etianfi a qnu hufdam vrina veteri , & caninD finao vna conftifis affiififijtic contra noxam quancunque femina de- fendi . Eadem hyenas pelle fi contegantur , poft ^ -v aliquot dies metuendas fcrar pdorepemtus imbuta''^' nojtias hortis animamesdeterrebunt, Solent pras^ Ccre^ ^ qua? dimidiata luna fcruntur , ill^ ieruari. Vt omnemi prxterea floribus nocentium beftia- ct^T^ttn.tHi, rum ide&ndamus ac propulfemus iniuiiam } aceti , fellis taurini , decodrura^anguineicucumis, helle- bori aibi , colocynthidis , & lupinorum amarfffi* mo fiporej aur fulphuris^ chalcanthi , florum 5c &Iiorum vtriufc|ue fambuci ^ coxiandri , rut^E, cor-. nuum, 5c vngularum grauiffi-mo odore ^ aut de«^ mum ignis intolerando contadlu abfterremus,. DupJici antiquitas pr^fidio ( vtrunque pofteritas ^'^^»' oblita cft ) pice yidehcet ab aeris , amurca abaiu- mantium noxa omnia tutabatux. Adeo , aifi nos antiquar iimpiicitatis puderec, parabilis atqueob, uiarerum cutel^efret . - 'Lex fioris propdgandi . C A P V t V. F Auetc iinguis, imo S2 manibtts fauere im- pigri coloni^ prouida fautrice veftra , hof- torumque magna moderatric€ Hora-^ , ' T 5 ter- z ^ 4 Florum Satui Educado tcrtiam legcm, emolumenco principem , fic fe^ rcnce . Qui floreas opcs naciuo fcenore fruikuo-» fas non amplificas, abhorcenfi culcura tanquanL# , profenus , nempe ienauus exefto. C)uoniam ve-* ftria dupiici ro domi ionlquc opporcumcas eit horci locuple^ propagandi. jgj^jj , propccrca duplcx in propagacore indu- ftria requiricur , vc flores domefticos augeac > ex- Qui refer.. cemolque conquirac . Quamobrcm non omnes mTn'^'/^^^ indifcriminacim ac tcmere flores cuis in horcis demeces \ fed ex leftiflimo quoque gcnere non- nuUos j qui magnicudine ac fbliorum dcnficato fpeciofiffimi primo exiftanc ad femen refcrua- bis . Prior cnim ille partus adhuc incegris non- dum effbeca? plancae viribus efiulus cum vegecior Cc, gencrofius luxuriabit in fcmeu. Quin etiam proderit feminalibus fblliculis onuftos bulborum lcapas decacuminarc^ fimul nc bulbi complurium educatione fcminum fitifcanc j fimul vt pauciora-j liberalius educata fcmina colonorum votis fcecun- ditace relpondeant. Ecfeminumquidcm plurima bulbis rocunda , nigra \ pauca plana , &: rubida , vc lilijs non paucis , 6« mcleagridi fiue fricillarias } vcraque aucem fblliculis inuoluca j aliqua oblonga , 6e fulca, nec non filiquis inclufa , vcacacia?, Indi- ca?arbuj[cLiI:ev muicalongiufcula, rubella, atque.^ in lanaginem conglobata, vt cuilibet anemon^ . Ea omnia iamaridis cum folliculis, aut filiquiSj auc certc cum lanuginofis pappis vixdum hiafcc- . ro LiherTcrms» Z9S rc iiicipicmibus colligaiicur , priufquam Cponte ca- duca. auc vemo decufla temere diiJipentur . Coa^ ducit aucem ea lcgere incerdiu, cum pluuius auc irroracus mador cfficaci fole ficcacus elt . P^rma- Qii^J^fenune gm quoque incercft horcenfis rei opcimorum fcmi- num habere delecflum. Prsftanc, qu^ propcer tna- cdumj.z. gnicudinem ac pondus in imo fub^edennc ; quia vis ''^' maior , & fuccus denfior incft ad vbcrem germina- tionem. Adhaec indubicaco fccundicacis argumen- cennant.fo- to plena & foiida feligancur: ac vero canquam infce- ITf.fr'' cunda & inutilia reijciantur, qux fenio finc ^^^- l^Z.uUo fta & leuiora , concuia & rugofi , emaciaca ^ lan- guida , permifta & propcer fimilicudinem adulteri- aa, Altera eft, & ea quidem compendiaria pro^ ^ t^j^is vt iDae^acio ; cum bulbus auc radixin cpkErences bul- muitipi^, j 1 canai. bulos auc radiculas excufaerac , quac ceierius, quam k(3:a de bulbis auc radicibus minuca femina, in ido. neam fcrcndis floribus macuricacem adolefcunc • Quanquam illud a leminum facu iucundiflimunu emolumencum prouenit , vc floris moram eoloris fermscque nonxaro degcnerantis mirabili nouicacc compenlencLuxurianc aucem numerofam in fobo- lem bulbi & radices, qua* poft alcerumtertiumr ue ( vti iam docui ) a feu annum refbdiuncur . Sed intelliganc nimis auidi fobolis coloni adna- focntium fceciuim copiam florum oiEcere formo- fiicaa : primo cnim in partu exfaaufta macer fa- dii abofcac in alcero . Qia^re quem pjufculunu T 4 labo' 2,^6 Fiorum Sams Educatio laboris no0 decerret , fingulis hic annis, qu^ id exi- gunt, effodiac infbdiatque femina ; vt parcius cni- xa viuid^ pulcJiricudinis pleniffimo flore coloren- tur* Quod ii bulbus frequenci eciam inter homi- nes infelicicace quam nobilis , tam dQnlis eft ; eum probe maceratiT refolut^que pinguedinis folo , ad nucleos fiue fpicas eliciendas efficaciffinao , com- mictiro auc imam feililis partis coronam , vndo fruticant fibr^^, vngueleuicer incidico, minimaf- que dccidico parciculas; ne vuinus noxajfic, rna- cro aridoque puluifculo iniperfo medicinam fecito. Quoc enim vulnera fecer^, in cocidem fcetus vi- gor genicalis erumpet. A mollioris tamen inf^e- nij bulbis violencam hanc fcecunditatem exigero abftineto j ne ^ antequam pariant , vita^ faciant ab- hortisneii- ' CsEtcrum cui cordi eft horccnfcm quot- gendi , & annis fundum praeft:antiffimorum florum accet graeiignan- q^^^ dltare , is dcbct florida tcmpeflate nomina- dilimos alienos hortos frequens adire ; quos in fuis defiderari aaimaduertit infignes flores , aut gra- tuitb accipiendos, aut pretioaliorumuefcminum mtree permutandos cum dominopacifci: ierreo €ubo > vel imbricata paia fiue excra aut ialtem dcnotare.; vbi penirus axuerint ^ cerc^^ mmxi eruat , Mmfei'^ &rme5 excogiwi notiae polTunt ; nos yfit^im ti parabiles ; ideft ar undi^as., furculaceas > ^a^r f iu^- beas Liher Ter tius • beas tum in coloiioinftituendo> am in hortenfi/a,^^ 5 fuppGlled:ilc numeranda praemonftrauimuj * Sin^ autem fulpicio eft , incertas fidci promiflbrem im- pofitam placito flori notam ad fimillimi vukus Vulgarem plantam tranflatiirum , tibique vafrc impofiturum v poteris e Belgio in Galliam transfii- callida cautibneficobfignare . E craffiore alea- rum , aliauc illiufmodi papyro latum circiterdigi- tum amplas tefleruias iacies. Eafdem medias per geminum fcramen acu fa6tum induflo lineo filo £e traijcics , vt in eandem partem vtrunquc fiii caput promincat . A tergo , vbi filum papyro ad- hxret, lique&ftam miniatulam Hifpanam ceramu adiunges , 6^ conieftim figilla confignabis : tunu Vtrunquc lini caput vtraque manu comprchendes ; ac , teifella? figxiatura extante ^ imum floris caulem. cicra noxiam incifionem innodabis : quod fuperc- rit filum, fub ipfum nodum fuccides^ ne, vincu^ lo enodato ^ fiippofititia?plantfe pcr doium adalli- gari tcflerula pt^iEt. Gauebisautem ne demuti-. laro caak fummnm florem media folia de- measj vtobiceiUo fupeme claufum nuUa fraus alli-. gatum excrahat fignum i Quod fi dem^flo Sim^. thyrfi cacumen prafcideris eundem cum folijs ali-4 qii0C fabftjringes, quiir connexffii tefieruIse JapfimLi eximmquedcemorentur .Denique , ne eled:e nocata m htiJi:is improuidS obiicBrsesin animo> in Jioreen^ teixacioaarium C5>diccm > JiQC efl;inalbum.m«« mori^ 198 FlorumSams (^- Educatio morLT deleclorum florum genera, numerum, fi- tus, nocafque impofitas reteres. Ica , cum tempc* ftiuitas aduenent^ pacftas radices finccras atque^ integras fidc certa eflbdies . Vnas rulipas , fi libeat , licet ( quod tranfalpini aliqui coloni ioltm ) adhuc florentcs eruere ; dummodo ftatim ficco fcbulo iru frigida cella fubftrato bulbos obruas, ipfoetianv in fabulum prono germine. Fiet enim , vt, qua floribus, qua foiijs ienfim afficcatis, folidas, fuc4 cique plenas , atque incolumes bulbofas radices in- longin- uenias . Quoniam verb terraj omnes ferre omnia-# rendi^^^ non poftbiit, debemtis hoc etiam hortis, vt fuauif. fimo jfcrum cornmercio, tanquam floreonexu, diflitit iion minus moribus , quam regionibus gen- tes ardiffime coiiiungantur . Igitur vbi peregrini floris fama florere externumquempiam coloniunj cognoueris , inica per ingenui ofticij promiffique-> plenas litteras amicitia, pretiofas horti longinqui merces pari permucatione , pretioue mercabcris . Quod fi difplicet remota ifta, femper cxca fic- pe fallax mercaturajexiguum pacere>dum aliorum curiofa feftinatione colonorum tranflatum in pro- ximos liortos aduenam florem in tuos oculata fide 3 minimoque labore m fumptu admittas . Curabis prsecerca, cum , &tut9 rcmotoque trifti niuiunrL* fipario, infinita, eaqiie verficolorc florum mulci- fetiiiiaic frcqucntari cernuntur feJirariarcamporum ac montiumfcen^; vt, qni gcncri^ aut fermje nor uicnte Libcr TertiPts • ^99 ^ uicate Ipeflabiles emineant flores , tuos ia hortos fcrreo tubo tranfdudi ex agrefti vita in florc^ vr- banitatis conui6i:uni euocencur. Ficenimfepo^ vt , ficuc bominum, Cc florum pulchre degcncran- tc gcnitura, ex agro ciuitatc donanda egregia in^ doles cxiftat . Sed & illud cuftodiendura eft, vt fa- rW^r/»/?. jje cauj, lubrius, aut xquc bonum, aut certe non admo-p'*»' '-? '^.^ dum dccerius m loium nortenua lemma trsimtc^gcn.agricui, rancur> ne noccntium reorum inftarin oram pcr-''^'^**^* ftilentem damnata & relegata vel pr^moriantur , vel emaciencur : ea enim priepoftcra mutatio im* becillo cuiquc facilcm morbumcreat , vel interi* tum : atqui femen eft aliquid imbecillum . Veriim vt procui cnimuero bulbos fiquis peregre mitcat, in capfulas "^'"eadi. aut pyxides dcbct condcre, vt in frigicloficcoque-^ ftrato melius ijdem perennenc ^arboreum mufcum alcerna fcric fubfternere, ne commifiio vel fimi« licudo allucinancem colonum decipiac : vnum- quodque genus prsfcripco nominc numcroque^ diftinguere , loco diftludere , anc etiam papyracco inuolucro penitus fcparare , ne conclufi bulbi ve- dionc agicati atque incer fc collifi & conflmdantur, & corrumpancur : in arculas aut pyxides ftcis refer- tasfuperpoficum rnufcum infarcire : cum eafcfeiru prob^ operculacas craffiore lino diligencer circun^ ligare , nodoqucned:ere ; nodum ipfum , ne is do^ lo malo diflblui poffie p miniacula: cera Hii^anaJ perlicum obfignare : fronceiquecaplularam vel py- xidum 5 od Flomm Sams {^Educatio xidum illi, cui res dcfHnatur, infcribere : aquis taii^ dem tum pluuijs , tumobuijs ihipenetrabiii cera^ to linteo iiofiicrc j extimamque infcripnonem lu* tim^ geminadi adijeerc . Soni; qui pxudcntcr aftur ti , vt quorundainalienas cxreras merces explorait^ tium , optimafqiie captantiujn haraaco^ TOgiies vifcatafqiie raanu$ impune ludant euadanugiieJ ' imimines, inelufbs hulbos noii per adiui»3:a mina j fed per certas niimerorum notas^ aliafiiisji per arbitranas forma? dyLftinguunt , quas cunu ipfis nomimbusconiimgit , explanatque data feor^ fum interpres epiftola. Si bulbi longius miffi auC accerfiti vel itineris diuturnitate , yel quo alio in-*' commodo /ttum contraxerint , exudboque fucco perarueiint ; vitiofls-omnibus tunicis denudemur; fiet enim non raro , yrintimus lakem nucieusin- corruptus ab inceritu. yindicetur . Supradidianu pyixidum-tutelam caurionemque defiderant lon- ginquirs in 6ras mictend.'E ilorifer^e radices;, quas tamen pK) mufco emporeticis fiue inutilibus char^ tis obuoluere abundeeft- Verum anejmoBas , im graciles: linguias ocellofque tenuitcr porre^ftas ftu- pa , vel goifipio mollicer pr(Etegij> deijnde etia m chartulis inuolud conuenit . Viui radices Cue plan- tas radice ahqua fibratas ditt peregrinaturas illicus melle nxuicui ad medium^Yfquectanuefliat melr Iis enifli ilKtu pejennat humorj, percgxinamibus filancis dulce viaticura . Qupd via; mQU o&o Liier TertiUf . foi dierum Ipacio breuior futura fit ; mufcus frigidaj madefa(3:u& latis illas prasftabit incolumes. Nort^ nihil diffimilis ratio felt in pra:muniendis taleis fiu^ furculis tranCnigraturis . Nam vci illos m ihcllQu ^*'^^' fubmergimus : quia mellis humor nequc pinguis , neque corruptioniobnoxius> fed tenuis, dulcis , ac temperatus teneris germinibus a materno lade auulfis vicaria fiiauitate alcndis tuendifque accom- modatus eft : vel figularem crecam ex melle fu- badam ia Calabri limonij mali fbrmam 6c'mil- gnitudinem conglobamus .Inhuiufinodi argilli- ceo globulo quatuor autquinque firculorum imas craffiorefque partes defigimus: extantia cacumi* na y ipfamque argillam mufiro inuoluimus : in ca- pfiilas autpyxides^ mufi^aalia ( fi opus fit) vndique dcnCito , includimus. Pari pr^fidia delicatiffimi indolis plantascontraitinerum incommoda euta- mur . Noniiunquameciamfiirculorum extrcma.* fuccofismalis vcrinque infigimus: in pyxide com- ponimus : infuccatam denique aquafpongiamim- ^onimus : acque ica floriferas fcboitexigua ligneo vehicuJa peregre cransierenda^ vicalisr commea^- tus nempe hunior in ficco non deerit Illud au- tem cauemus ^ ne minuta femina qu^ quam fic- ciffima miccidebenc , ciimfiirculis;, 'aut radicibus humida integumenca poCientibus cpmponamus ^ Quare bulbis ^ alijfiie ficcam veduram amancibus: radicuUs benecharcuhs concIufa, fuifijue nomini- bus jot Flortif^Sdms^ Educatio bus diicreta adiungimus ; aut cerfe caucius in py- xidif2ula$ feorfum recondimus V Vt enim hQmi- num > : fie fcminuitn tenera indoies ;a perniciofb CQnfortipi periclicatur . J^arf ijfortfm qui fcliofior efflorelcic . Pingui penicus abftinendum : quia feiiilem bulbi vercicem cx fa- cili corrumpic . Harc aucem folio/b conueniunc cum fimplici narciflb , vc fole gaudeac vterquo, velucadoftentandam eciamnum in flore manen- cem priftinam venuftacem ; vc ad quinos ftnofue digicos defbdiacur ; vcpalmaribusinceruallis, pras- cipue luGcus, collocetur . Eft pr^ecerea ^ qui affir- mec^ narciftinunl bulbum ia flores non exicurum, nifiraro, nempe cercio quoque anno refediacury auc difraretur,cum videlicec adnaca: numero fo- bolis exugicur . Simplieiflore narciffijqui femea* foli reddunc , leuiffima? variecacis inutili lucro fru- ftraferuncur . NarcifTum, cui nicidus candor , auc languide luceus pallor coto non folum flore , ve- ^*?tuiqiie lui > • 1- ^ frr r t i phureus flo- rum eciam calice aifiulus ^rgenceaj , iiue fuiphu- re fimpiici. re:c paceras Icalicum nomen inforipfic , fummas apricicacis , mediaeque macricudinis folo infbdics, quale eft, quo nullusieque acqiie hic bulbus gau- dec , olicoriunl . Depreflidnis , acque a ca?teris bulbis incerualli modus erit , quem in alijs vfur- pandum 04 Florum S atus Ed^ucatto pandum effe nafciflis ^aulo ante monuimiis,^ },^^^f"'^^VN(innuili func^d^ foliofi inarciffi , ve- luc Byzantino vulgatiore maior,quiaibida inter fo- lia luteO; c^lice finupfo 4 monitratoris cognomento ' Bpnqori cordacum npmeij n,olrracibus in liortis re- ferc i vejut etia-m plane candidu5 , qui nicidam ar- gcncco nomine paceram>npn vinojied i^orepienam oculis propinac . Hi cjuam pulchre florefcunc ^ cam a^gre deliilcui>c;in florem enim turgencis membra- nx inuolucro Iiibernis qua nebulis, qua frigoribus flaccefcence^acquc in rugas concf a trium alcicudine digicorum demergicur j duorum incercapedine diflbciacur; perrarb effodicur : ag- gefto per ajftatem Iblo ab «Ilu defendicur : vbi re- mific calor 5 eodcm exoneracur . Xanguidx odoris flore viridi ftellatoque , per aucumnum ance fblia»> icidem iuncea emergence fubfimilis priori^craffiore camen ac proceriore caule cernos quacernofue flo- tes efferens dilpar narciffus humo gaudecmediocri, &: parum aprica : in cres digicos demitcitur, parique Ipatio difiungitur; vix vnquam exeritur.Similis cul- cura , qua^ fuperiori luteo Hifpano narciflb adhibe- tur , bulbulo fimilem educat iunceo fblio pfcudo- narciffum . Sil ueftr is narciflus Dodonasi , fiue-> pfeudonarcifftis Hiipanus maior & minor Clufi/ , qui fimplicifenum foliorum cexcura ftellacus yc^ luc 307 lut in cubam cubulato fimbriatoque calicegratidio^ fis tub^asfibiappellacionem vendicat, feu flauefcat^ ieu palleat , fiue aJ beicat , mediocre folum , ac {acis iniblatum fitum > nco noii quacernos in depreffio- neiti digitos, in inceruallum vero palmi dimidium requiric . Qlu fblioj[a denfitate IHpacus minus ex- prcflia tubam promic imagine , quique confimili Jacie narciflus Rofeus maior appellacur , imb( vc quidam cxiftimanc ) a proxirne fiiperiore pfeudo- narciflb non difl:inguicui: , eodem culcu lajcancur : iamque in florem curgencc membrana? vagina-j ab aqua pluuiatili , quam maxime poceric , ab- ft:inendifunc j ne largius infuccaci , ac plus a^quo cumefadi dirumpancur j enormicerque facifcanc, Idcirco mobili ipr^ftac eoiclem ficSili , quanirf. ilabili areol^ > commitcere . . Parem ierme culcu- ram quieric minutulus pleno flore pfcudonarcif? fiis-w' Peculiare tamen hoc pofcit,- vc minus alte> ' tres ncmpe digicos loco magis. hume^^Q depona- tur, i& rarb aut nunquam eruatur ; quia noftro CiXlo nou admodum gaudet , crebraque tranfla- tione vejcatus maligno reipondet euencu . Noa dilpar debetur cultus geminis pari breuicace nar- ciffis , nempe filueftri Steliaco;,, & Rpfco minori. Narciffiis.quoque, cui finG[ularis , dc confpicua-» Narcimis fa magnitudo nomen dedic Incomparapiris , m cerraa ii$ . dele6tu c^eceris comparacur : olicoria enim conr tencus eft: . Modic e apricar i facis liabet j : quia diu-*- V X turno I o ^ Florum Satus Bducatio turno ible flaccefcic . Vult a futnmo loloquatJer- ^^^^.^^^ nis digitisj ab aflitis bulbispalmi dimidio propter gaceruice, fobolis numerofitatem diftare . Is autem narciflus^ Iui virentis ceruiculs deflexa & rigida longitu- ine prolixum cameli collum in fimilem flofcu- lum j atqiie in flofculi nomen contraxit ; quiquo ab aurea calicis corona coronario nomine decen- tiiis infignitur , qu^rit humum pinguiffimanu , qux tamen bulbi verticem , vnde fibrarum ca;- piilitium fruticat^ non attingat ; ne vitiet^, neue cor- rumpat : id quod inccTterisquoque bulbaceis ra- dicibus confimiie fc)ium poftulancibus cuftodien- dum eft , Amac idem narcifrus aucrliim a folc^- locum i quod incalefcentc iam anno ferotinus flo- r€t> ac 3 veluti candidum hortorum fidus ^ cla- rior inopacQ nitet . Poteft ad palmi dimidiiun-. demergi . Quali^uam fa?pi«s vtiliufque breuio- re quatuor digitorum menlura deponitur ; quia«i foliofiores & plures ab vno caule fic flpres tru- dR: i -Eodem digitorum totidem , autpaulo la- xiore interuallo ab alijs plantis commodc dilii- netur . Par adhibecur cultara Narbonenfi , & Anglico narciflba caecerifque , qui fero vernant. Na^cim in- 5oIent Indici narciffi , antequam noftro tuxxu cx\o tum folo afluefcant , ad incimum vfque nu~ cleum lenta macie tenuari ac tabefcere . Ho- rum plerique , quod holpicari nefciunt , pauentquc aouicatem,penitusintereunt . Nonnulli fenfim** repa- flore liUg. ceo. Libet* Tenim • reparatis tunicis viribufquehonfine fpe florei par^ tus in molem priftinam curgeicunc , 6e reuiui- fcunc . Veriim , vc in exceris horcis longinqui holpices incolumes perennenc , acque ad florenu & Ibbolem vfcjue proficianc , fere labulofa humo cxcipiendi func . Virginienfis narciflus vulc incra |LTenfis aoI cerrenum vas in olerum folo duum di^icorum.. p^rpura- , . i. j . i- • . P lccnte. aicicudme depom , mediocricer apricari p nun- quamrefbdi, nifiadfobolem feiungendam . Apud nos non femencac . Affinislilio narciflus Indorum Narcimism e rubro croceus^ duodecim ance annos lacobex nar- "oceus, ciiii nomine ad Romanos Farnefiorum horcos mit fus , diu fterilis & inglorius in fblia cancum eger- minauic . Sednoua iam induftria^fcu pocius in- iuria colicur & iuuacur . Ecenim bulbola ma- cer macerrimo in folo ad binos cernofue digicos mergicur ; vc eadem alimencum xncremencum- c]ue capiac , fclicique fobole fe propagec , ad menfcm vfque Nouembrem eacenus irrigacio- ne acque infolacione fouecur , quoad primxs fo- lia frigoribus exaruerinc . Tunc enim obfica^ hoc bulbo cefta in locum fubducicur imbribus qui- dem & gelicidijs inacceffum , fed camen aeri per- uium, placidoque fpiricu perflabilem . Hic ad me- dium vlque Maium paulacim inarefoere ac ficire fi- nicur. Eo demum cempore fuperpofica bulbo hu- mus diligencer foalpicur acque egericur , donec macer cum fobole denudecur ; cum eidem macri V 3 ad- $10, FlorumSatm^^ Bdt^catio adnati bulbuli feorfum ferendi fubtrahuncur , radicibus, qu^efemper cerr^ inhaerenc, nnmocis incadifque \ ipfa vero fuperiniedo folo , quod mo- dofubdudum fuerac , opericur . Principio poceft foiculofum fidile fbncanam in aquam demicci , donec bene penicus humelcat ; in folem deinde^ pluuiamque producitur , atque , cum res popofce- ric, irrigatur . Quanquam alijs colonis annua mon- ftrauit experiencia , nullis ab incavfVo inciJcoquo bulbo blandicijs prouocatum florem faciiius exi- diJSuiiace ftcre . Indicus vcerque iiliaceus narciiTus > cum fa- turo , tum diluto colore purpurafcens , inolcrum^ coiore pur. raro arenoloque nonniliii lolo ad binos cernolue purafcens. ^•gjj.Qg depreffus , & apricus prolpere foiec efHore- fcere. Qupd radicibus nicicur immorcalibus nifi Ibbolis auellendiE caufi., nunquam eruitur . No- SSoieTi ftns in hortis nondum exit in femcn . SphiE- liaccofph^.^g^ horcenfis arcifex numerolb flore , narcilTus Indicus communem India? narcijus culcurani-/ qu^ric , Nimius illi humor omni cura defen- dendus eft ; ne calor^ quo maxime gaudec^aut alcuf f^emu ^xfi^g"^^"^ ^ ^^^^ refrigeftat. Indicum, feu Suer- no iatiore^ tium narciffum gemino latiore fblio, & flore pu- puniceo. niceo fic tutb feliciterque feres . Bulbum amplo fidlili cautius concredes ; macra & fabulofa humo adobrues ne pinguioris habitudinis prascrafla & Iquamea bulbacea cutis cum terreftris pinguedinis prrfcruidohumore tabem combibat ; intresdigi- tos LiherTertimk ^^ti cos pones : in aprico ftatues . Qiioniam vero ^qua- mofus hic bulbus nimio inter iquamas liumori vitioque concipiendo eft opporcunus j a fblijs Ma- io Menfe, auc paulbprius amiffis/ quod circun- ftat; foluminarefcere fines : cum eundem bulbum, fiterreno vaie inclufcris, in locum ab imbribus quidem tucum,acfolibusexpoficumrecipies . Sin nortenfi areolx commifcris;, arida recenti terra ag- gefta pluuialibus ab aquis , atque ab cxftiuis feruo- ribus vna corrumpentibus vindicabis . Ineunte-? Septembri^ cum germinationis tempeftiuicas ap- petit , ab areola fublato y quod in cumulum cu- mebat, Iblo , fidili autem in apricum produdlo , profufiffimafcmelirrigationefiticulofum bulbumi recreabis , vt ad germen incicetur . , Hasc Tran- Tranquiiius quilli Romauli , eAperientiffimi cultoris ^ induftria ^*^"^"^'* florem quocannis elicuit . Jnexploracum adhuc eft ^ vtrum fcmine fitus colorem variet . IJIud autem compertum habemus j auulfis depacSifcjue in ter- ram Iquamis fimilem infc>bolem eum facile pro- pagari . Cauebis denique, ne vnquam eundem eifo- dias: quia narciffis Indicis yniuerfisanciquiffimum hoc elt , vt infignicer la^dancur efFoffi . V 4 Croci 1 1 1 Florum Satm (g^ £c[ucatio Colchicunu Croci , Colchici s Coronte imperialis ^ ac Tuliparum cuUura^. CAFVT VII. Crocum fii* jT*^ Ilueftri croco tum vemo^ tum autumnali (b- ueftie. 1 ^ lum conuenit citra vermes pmgue , ac mo- diceinfciatapofitio . Sationidanturia aki- tudinem dieiti trcs > totidemque in interualiumj. ' Eodem quoquouerfiis interpofico Ipatio , & paulo altiore quatuor fere digitorum menfura Colchi- cum feres bono in folo > & fetis aprico . Vaftse ro- tunditatis bulbus ^ cuius aurei flores in orbem nu- i^Ssl"*^" tances Imperialis corona? iplendidum nomen re- tulerea mediocriter macro apricoque olitorio folo ad quinque digitorum altitudinem , &: palman 'inceruallo infbdiendus eft . Quoniam vero idem> tenerrima nudaque carne cum fit , incommode abeft a lerrx gremio \ tranfmoueri non debet, pr iEterquam filatis adulta fubtralii poftulet fcetura. Septembri menfc eruitur^& reftritur. Nulla a facu fcmtinis viciffitudo prduenit coloris . Obferua- tum eft;, ab eodem hoc bulbo pr^efagiri pra^- monftrari temporum vices . Vbienim is caulem trudit j defijfTe firigora fignificat : erutus quoque, ficcoque m loco ftpofitus, vbi fibras mittit > immi- nentes pluuias^ frigidioremque tempeftatem pr^e- iiuntiat . Illud etiam habeo longo compertum pe- riculo Liher Tertim riculoaffirmare, flores hofce maternam pkncam prnois veluc gratum in obfequium vertieibus co- ronances cranlalpina inter irigora , quam in Roma- na temperie , florentis auri numerofiore ambitu Iplendefcere , Tulipas familiari eximiaj pulchritu- dinis arroganria ca^terorum florum odere conlbr-; tium . Ternos digitos in deprellionem exigunt, in diilanciam quinos . Mcdiocritace Icecantur fohs, 82 foli : huius, vc bulbi tutiores illius > vt-flores diu- turniores fint : ne icilicec huius pinguedo ceneros vicief, illius feruor ferotinos adurac : ne denique^ necefle fic obcencis veluc caftrenfibus velis cum.» c£eIo &fole pugnare . Tucillima iacio eft, quiEcum tocum buibaceum corpus, cum in primis auerlam> quas fibris fi-ucicac , fedem ieiuno infodic folo j le- ue deinde, ac validum cernos circicei: digitos altum fuperinijcit . Experimento didicimus in ea fimo- fa terra, quas fiiperiore anno in anemonarum ali- tura feruidioris pinguedinis vber nonnihil emun- xerit> tulipas 3d mirifice adolefoere , &magnifice efflorefcere . Quin etiam amoeniffimi flores hi maxime lcetancuraluncurque ad amoenicacem info^ licam eo cerra' flore ac poliine,quem e decliui lo- co delabens aqua delibac , ac deuolucam in imo fi- ftic . LecSiffimarum pnecipue : pulcherrimifque-> coloribus diftintlarum bulbi o;randiores a folio- rum ia^tura quocannis erui Itacim debenc ; ne diu- tius obruci decrefcanc > aut mirabili lacebrarunu amore j: f 4 Flomm Sattis £ducatio amore defeendetttes peflum eanc,auc eciam cunicis, veluc in calcis concrecionem^obdurelcencibus lapi- delcanc, auc demum ajiliuis quapluuijs, qua calori- bus fuffer uefadi expucrefcant . Quj fimplici proba- bilique colore vernanc minus nobilium culiparum bulbofe radices , concinenci biennio humatiE vti- licer incerquiefcuncjdum camen vbi iolii euanue- rinc , aggeraca quacernos in digicos humus asftiuas propullec iniurias. Priore autem anno ill^ pariunt j alcero p^rcum amplificanc ; cercio^ nifi educancur> focus? adhuc inualidi noua minucula prole fuper- l(Etant, ,exhauftiqueatcenuancur ; quineciam com- plufculis fimul inuoluci membranis ab incluib fu- perfluo humore fepe cabefcunc^ id quod exindo malignus florum prouentus oftendic . Quam-» nonnemo laudat atquc vfurpat latericij pauimen- ti moram , ne depoficie tulipa? fefe altiiis demit- tant ^ a fumma humo interfticio palmari fubftra- tam, fuperuacaneam puto , quia vix in palmi dimidium iblent hi bulbi defcendere, neque no- biliores tulip^e quotannis refodiendae in altiores ktebras abeunt; &c pr^Eterea noxiam, quiainter- uallis, quiE lateres angufte diftinent, pauJatim den- fata humo expletis obcuratiique pluuiarilem hu- morem tranfmictens via fic pr^cluditiir , vt eo largicer cDUcepto molliflfima ha^c bulboruiTL» natio plerunque marcefcac . Si tuliparum bul- bis extra rerr^ gremiura quam maxime confulcum LiBer TerMs • velis j eofdem cohierence cum fobole, cum vniuer- fis membraneis inuolucris,acquc adeo cum ipfis ari- dis Jfibris; concrecoque cum folo crues ; cum aper- to^non tamen aprico ioco per c|uadriduum,vc ficce- fcanC:,expones; in ficca denique Irigidaque cella pa* pyro inuolucos habebis ; cum cempusreferendi liie-. ric, adhaerefceiite humo , excimisexuuijs ^.fibrifque decradiis, ijdem bulbi cuniadnatis nucleisincolu- mes integrique reperiencur j quos,fi vixdum erucos improuidus culcor cucelaribus ijs fordibus liberaflec, ficile durior inllar calcis concrecio corrupiflet. Ca^ uendum vero eft , ne nobiliffimi geaeris macri ad- h^^rens pufillus h^res c:aeriore arida membrana de- nudecurj quia nudulus noxam ex faciliconcraheret, Quoniam pra^cerea frequencereft, vcappendix illa neruofa & candida^, qua? bulbulos gigniC;, emergens in cipricum^fummoq.fblo nacans rubefcacac vicie- tur idiligenccr aggefto Iblo adobrui debec^vt felicius fcctiiicec . Ec quanquam folenc inanes cunicaru exu- uie inuenirijcxhauftis macribus^qu^E camprofufo fe- fo parcu euifcerarunc^onnullo camen incerdum re- fiduo fucco concreci , & pofthumi bulbuli incer membranaceas velucifecundas delicefcunt,caute fe- cernendi.Iam vero feminis optimi feraces tulip^ fe- ligenda? funt. Id e fcrotinis, quam e pra?cocibus,vti- Iius,quippe magis varians,coUigitur. Solent in hunc vfum pra^ferri tum candida?;,nigrisjaut violaceis^ auc c^ruleis vnguibus infufcatas : tum coccine^, vngui- bus j I Flomm Satus Educado busex caeruleo in violaceum inclinacis, alboquo circulo coronatis rariores . Vcraque enim floreum genus difcoioribus maculis dececer afperfum femi- nabic.Verum (i quis verficolorispiduri^rariore glo- ria flos incer ca^ceros excellac , in ftmen abire per- miccendus nonefi:,fed macure legendus j ne bulba- cea macer exhauila vel decrefcac , vel prxmoriacur. Adde^quodabilliufmodiflore^ in quo vngues ia- cernigrare minime folenc, inucile fcmen exiftir, irb vnius nempe coloris fiores fepius degenerans . Fol- liculo Iponce fiia iam dehifcence (emen legicur ; vbi primonbus imbribus Sepcember immaduic , incra ficlile in olerum bono minucogue fc>Io di- midiacumalce digicumde more deponicur . Nifi circumado bienni Ipacio prognaci bulbuli noYL, eifodiuncur : grandiufculi a minufculis fcgregaci in fcminarij puluinis , aut cerce in fidilibus re- feruncur . Ica confici quarco demumquincoue an- no flores non paucos decoris maculis conlpicuos dabunc . Compercum vero eft, in pingui folo fe- minibus fccas culipas eodem in bulbos adulcas velle nutriri . Perficx culip^ pufillus bulbus breui duum digicorum menfura aiergicur y crium inceruallo fciungicur . Omnibus annis refcdicur j alioqui fcfe aice iilacebrac . Nequicquam femine fcricur , quia colore non variac . Reiiquam cuicuram exigic qx- ceris parem.». M7. Ornithogali tultura^* C A P F T VllL FRitiliaria? , non palato , ftd oculis gratap Me^ Jcagrides, Ibli pingaitudine , fitus opacitatd ac frigore , nec non tempeftiua per a^ftiuos fcruores irrigatione deledantur . FicSlilibus ma-* lunt^quam areolis, infbdi *, vr abintempeftate cadi cuta in loca fubdufGantur . Digitorum triumdemit fionemj ac totidem intercapedinem amant . la* floribus legendis ^uam minimum cauliculorunx decDrpaCMtr : quia noccntiflimum id buibis eft * Hofce fepios rcfedi noai patitur paruitas & nu- ditas . Septembri menfe ( vbi res pofcet) eruen- tur, fi tamen annus refrixerit i continuoquefature- condentun Nifi ftatim refcri pofllnt, diulaltem in- obr uti ne fint : quia parentis altricifquc tellurij exu^ les mceroreienioque.rugaci perniciose exarefcunt» Semine {atiflorum colore a parentibus non dege- ncrant . IrideS;^ quarum bulbofa radix, mediocri Ib- ^^^l^^^^ll* lo ternos in digitoSvquarum duratain tuber,fiue (vc vulgd dicitur) tuberola, macro ficcoquc mergun-^ tur in binos . Ula: quaternis digitis > has palmari fpatio difterminantur * llla^ fclem ferme fugiunt i qiisrunt . Bulbofe demum, itidemquc tubc- rofae tertio quoque anno fub cxtremum luliunu men- 3 1 8 FlorumSatus Educam ciuhj^l"^ menfcmeruunturySepcembri rcfcTenda? .^^ Iridem pcrfica. Clufij phorem y alceramque Perfit^im ia olerum^ temperaco folo , & aprico loco cres ake digicos de- pones ; craflas bulbi radices bene diuaricabis : ne quam incauce reuellns perfringafue , cuftodies *, qnia grauiffimr iinoxe ell: palmaribus interl|r- tijs fcparabis ; e terr^e /inu non eduGes y nifi vc pTd- iemfubducas r vcranque operam Sepcembri meh- fe pr^ftabis ; e fcmine nequaquam degenerance-3 ftrilLf''"" dilcolores vices non cxpedabis . SUueitribus /fi- ue montanis, acque adeo peregrinis lilijs/ quibus marcagonum nomen ascas recenrior impofuic,ami- ca eflolerumfubpinguis leuifque cerra j fblibus pa- rum oitenca , & frigida , non camen humori nimis opporcuna poijciO;palmaris denique cum defcenfio, tum dillancia Bulbi^nifi adfeiungendos fcECus,emo- uendij refodiendique non func . Tempclliue cranf- ponuncur, cum prope iam defloruere ; cunc cnim veceres fibras amiferunc . Ipfequoque humi pofi- c^ bulbace^e Iquamulas candem adolefcunc; ^ ro- cundanrur in bulbulos . Semcn iacicur cicra Ipcm variecatis . Aeftiuus feruor fr-igore gaudencibus exicialis eft . Hic ergo ii^G.s aggefta humo, aut quo alio dilisencer obice defendecur . Veruncamen^ hx frigidioris GermanicT peculiares ^ vernacula: planc^ nofirorum a?gre,ferunc horcorum ceporemi incimamque argricudincm parco flore fignificanc . orchis. Orchis & Saryrium in humidis ofque opacis ad Lihr Tertius • ad quinos digitos deponuntur . Vulgare' orni-. ij^ljjjf thogalum nafciifi culturam dcfiderat ; Peregri-^ num , quod & Indicum vocant , Roma: in preciol habetnr, ac ftudiose colitur . Solem amat c patria fohs oriundum ; noftratis plagas frigora percime- fcit . Ea re in fidili intra bonum & validum Ib- lum Hifpani odorati iunceoiblio narciffi ritu cu- ftoditur , ad binos digicos Septembri menfe defbf- fom . Ab alperrim^ liiemis intemperie fub te- £l:um ac tutum locum reuocatur . Frequencer e&, fodi non vult . Si quando tamen eifeflb fueric opus , id fiet dilapfb iam flore , maturoque iam fc^ mine : ftatim enim recentes agere fibras incipit* Hjacinthorum ct^ltma^^ C A P V T IX. Yacinthus vtpote genere multiplex, co- ^"fi.^^"[^"* lore varius, florum vbertate diuerfus, pra^cox , cempeftiuus, ferotinuS:, debet horcis infbdi numeroliis j vt in Ipecies reni- dcar.-vniuerias . Huc adde , coh^rentibiis eun^ dem fpicis , quas nifi bimx trimasue copiose non^ efilorelcunt, adeofobolelccre \ vtad florum fcge- tem plerunque fterilefcat. Quare feri plurimus de- bet ^ vt nonnuUus vberrime floreac . Apricifli^ mum jl^ (> Florum Satus ^ Sducatto \mum locum plerique hyacinchi quxrunt . Hya- cinchinos bulbos a bulbofis alijs radicibus vcilius fegregacos incer palmaria ^acia difponemus , ici- demque palmari alcicudinc deponemus . Hxc ta- men ijs conuenic bulbis alcicudo , qui iufta magni- tudine func , quique fcapos mulco flore conuc-^ ftiunc . Casceri pro corporis mole adfenos, quaccr- tios , binos eciam digicos defcendenc , Vniuerfi vero V nifi facifcant in fobolem , incra quadrien- niumnonefFodiencur *, quod cxcra cerrx gremium c?ruicus iferilitacis , & corruijcionis difcrimen lubeunt . Sic auCem recteiericurm primis&: limphci &c mulci- plici flore cierulco polyanches , Solum gracilo, non ica leue , nec vbercace nimia defacigacum eC- foecumue, fcd fatis robuftum, imo eciam ancca rudc immocumque 5 quamuis exile, mirabili prouencu bulbo fubfternicur , & circunfundicur . Vcihcer deinde bonum & pinguius fuperingericur 3 vc illud nimiam fcecurani cabemue prohibeac, hoc t^mperac^ pinguedini^ inftillacione abunde nutriac ad floream fercilitatcm . Quoniam vero fenio , partuque facigatur humus j iunior identidem, & vegetior fubftituetur : adha?relcens matri fbboles nonanniculajfed bima fubtraheturi quia mater- no fclicius vberc adolefcec j ac tertio demum an- no fcrcilem in vencrem rocundaca numerofc flore k»uriabit . Hyacinthus ji^r^terea candido flore^ prajc-ox , quia priore poft fetionem anno minutif- fimos Liher Tmi^M fimos bulbiibs fcffili pser ambiflitn verciei jk^ren^ Ks. denticulata; ferk prodigia^e ferajs . prolmuiic 4 circumado biennio cum adalcioire.iQbole erujen-r dus eft . Caecerum bulbofas hyacinckorum radi-r Aibusferoti ces, qui fingulis in fcapis pkrimi fefo candicanc, bensi" v^o.' pui diluco colore fubrubenc , quique fecundum^ ie"o"Lo!"' vioiaccos iJores longasi fbliorum. c^niolas porri-. gunr,macnpre bumo circunceges iquacfrnos in di^ gitos.tantummodo demictes : vbi fblia exaruerinc, quocannis refcdies , ne dulci ceneraque cara^ delib caci ab imo vfercice fibris comance vicium capianc, vermiculencur & compucrefcanc , Herbeo viro- subuiridis , re ilorencem hyacinchum ab affiduo ible Cilubricer diftinebis , ne diucurno calore peruftus viror in cri* ftiorem pailoris cplorem cinerelcat . Racemofus Racemofiis. hyacinrhus macra humo^ aprico pofitu , quinos fe- nosue digicos alca depreffione l^cacur , Debecur ««tryodes hyacincho bocryodi inodoro , Belgico , Hifpano fe- rigicIIsVHi rotino,acque obfoleco bonum folum & parum aprt- [fnur&ob; cum, criumdigitorualtitudo^ par aucdigico maim^°^^^"'' incerualkim . Stelkcis Peruanis hyacinchis olerum p«uanus. fubpinguis & robufta humus , necnon a fole nonni*- hilauerfapoficio commoda eft, vc caulis defiderio fiderisprocerior ac decencioriexcicecur. Quoniam aucem bulbi oppidb capicaci func, nucleofque gran- diufculos procreancipalmo laxioraper incerualla di- Iponuncur : quacernis digicis fubfidere facis habenc: lulij menfis exicu effodiuncur. Spurius ille hyacin- Bojryodes chus, quem Byzantij culcorcsfuaui vocabulo Mu- odorauis. X fcari j i % FlorumSdttis'^ Educam fcari appellant , loco eximie-pitigui modiceque aprico , incer palmaria incerordinia , in palmi di- midium deprcfliis ponicur . Perraro idem exi- micur , cum videlicec fux ipfe numero fobolis op- primicur i quod ajcernisf iiumum radicibus corpple- xus a macre fimui vicalique profe6i:u incommode auellicur . Ncque vero ikcim , acque ipfum efFo- deris, radices adhuc fuccofcs carnofa^que extor- qucbis , ne viuida vis' e vaineribus expirec-^ fedari-- das candem acque emorcuas fubcrahes innocenter. Quanquam retbdere Sepcembri menfe pr^fticcric, eodemque mox decrad:is fibris acconfum inhuma- le : quia ,fi diutiusabfic a cerra, noxam ex facili capic . Proderic etiam quocannis cum prima exi- re folia incipiuncy incadis cenus radicibus veceri ef- fcecaque cerra fubdud:a,recencem fcrtilemque fuffi- Cutrerinus cere.Hyacinchumin lugubris cupreffi conum tur- binati feftiua imitatione cupreflinum , mediocris apricitatis peramantem, 5c propterramof im fiiuo- fumqueflorem ab aliorum confortio florum pal- mari diuortio fegregem, quatuor altcdigicos de- mcrfum olicoria fubpinguis humus vcihcer excipiet: nec, nifireuolutotriennio,amouenda£fobolis er- Taberoftis go rcmiccerin lucem. Hyacinchus,fcupocius a^ho- mdidiw. ^^j^^ tuberofa radice Indicus polyanches, odore iu- <:undiffimo,bonum,leue,robufl:umque folum^ apri- ciffimum locum , liberalem tota aefl:ate irrigatio- nem poftulat. In fidili, quam in areola, euentu Lt- tiore refpondetv g uod in huius laxitate nimium foe- LtberTertms* tfficatan iilius anguflijs parcius propagata tubercu** Jorumpofl:eritatc,.vegecGs coaatus efiundit in fla^i • rem, ac tempcfiatum iniurias gcftatorio decJinat; liortuJo. Solicarius;, aut fociatus pa Jmacis Jatitudinis cubilc defiderat ; in tresquatuorue digitos deponi-i tur:;ingruence iam frigore in contcd:um quidemjat? perflatiJem locum recipitur: quotannis decrefcente Martij menfis luna eruitunperegre mittedus^etiam dimiffis fblij5,tuto eiroditur;aduJtior,5d faciJis reuelli foboles abiungitqnprolixum fibrarum capiJIamm*; cum ad arbitriu ftridimfummatimue attondecur : idem tuber prrfcripta ratione referitur : fibrarum coma excitato terra^ cumuJo circunfunditur . Sei^ men, quod floris colorem non variat, noftratis mo- r€ feminis hyacintliini difleritujr. Vt autem noftro- Hyacinthini rum mire degeneret hyacintiiorum color 3^:nume- ^us &/atio rus, Iiac arte lcmen Jeges, hac infbdies . Ex eo buJ- bo, cuius vires nulla fobples adnaca dcJibetj plu- rimis conucftitum floribus primigenium caulem- refcruabis : aJtero terciogue loco genitos fuccides : vbi flores prope iam cuanuerint;,caule dccacumina- to, fumm.os ac plerofque amouebis : trcsquacuorue imos relinquesjin quos vigor omnis vberrime con- fluat ; a maturitate iam fatifcentes foUicuIos , & nigella feminum grana pra^monftrantes colIiges:in Scptcmbrem, vel Odobrem vf]ue proximum op- portuna in ceJIa rcpones:alterLitro epr^didlismenie in altis $>c peramplis fidilibus, b^&na^itoria humo repletis, fcmen rariilime difleres ; quippe toto bien- X 2. nio^ j 1 4 Florum Satus (g^ Educatio nio>doiiecin grandiufculos bulbos adoIeueriCjCrant moueri non pottuIaC;cum opus fueric,irrigabis:a fri- gore inaprico^ab aeftuin opaco tucaberis;ab amiffis folijs curabis^jVtfcmper humusnoniiihil humeat>ne perparum fuccofi recences buibuli arido in folo pe- nicus exud:i exarefcanc i pinguem anno exafed pitigui folc>: au- Lihr Tertiw* ZM&iox extuberacin veatrem , &pulchrior capilla- tur in florem . Binos alte digitos deponicur no akiusobrutustuberisoculus, dum lucis defiderio nimis afliirgit, vim floris procreacricem longum abfumat in incrementum • Flos , 6c folium hiber- no frigore infefliacur , Autumnalis in vmbra fub- luflri, dubioque fble floridior nicet : ipfo eniiTL» adhuc jferuido anni tempore lacis caloris habec ctiaminopacoadflorum citandam vberem pari- turam. Verna loco gaudet apriciore; quia extrema vernareincipithieme 3 cum fcl adhuc remocior plantas languide fouec, ac Jeuiterad floreum par- cum extimuJat . Tunc autem tranlponenda Iblum efl: , vbi iam adulcior alimencum ac feracicacenu vlcra non ducic aterra^ & jfidilis anguftijscompref- ia iirangulacur . Argumenco^rit fbliorum fiiuula denfior, ipfoquc fiftilidiffufior . lllud extrahen- ti caute cuftodiendum eft , vt, qua? concreuit ad- h^efitque fibrarum capiJlamento humus ^ ne decu- tiatur, neue excidat. AJioqui enim creberrima? ca- pilJacea? fibr^nouofatu explicari nonpoflent j im- pexas verb confufeque ex facili putrefcerenc, ip- ilimque tuber corrumperenc . Ad hxc circum fi- bras inarefa(5ta eademvecufta humus ab recencis circunfufa & concigua vligine ftnfim humefcic, elicicque vires alendo cuberi pares j quod, cum fua- pce nacura humidum fit , magis vliginolam recen- ciorem terram non fine contagionis periculo con^ X 3 tinget. j i c Florum£ams(^ Educatio tinget . Vnum tuber multiplicem familiam dabit cum in frufta concifum , tum feminatum . Incifio- ne & vulnere fic propagatur . Vbi iam arida fb- lia dimifit ( fibras enim «ternas habet ) diligenter cfFoditur, atqueitainterciditur, vt fcdbilium par- tium cuique fiii relinquantur ill^fi oculi: tum frigi- doficcocjue eo vfque habetur in loco, dum ficca-- ta vulnera cruftulam ducant , & cicatricibus occal- iefcant . Cicatricofb deinde lateri iatis exu(3:o at- queexiccato cera commiftae terebinthinas refince lentore tenacior illinitur > &: facile adiungitur , qua: pridem humenti non adhajfiflet . In fidlili demum' vafc tempeftiue reponitur , obliquata in latus cica- trice, ne infidens humor officiat ; obducSo pra^te- rea vulneri iciuna & ficca humus admouctur ^ & fecundum hanc bonum folum aggeritur : aqua-», nifi germinare incipienti , non alfundicur j vt fiu- cium tuber qub ftrius , eb minore periculo hu- mefcat . lafto fcmine fic feliciter fc>bolefcit . Ab- fumptis iam fblijs > cum , pediculo in Ipiras conuo- luto, feffilis fblliculus dehifcit, maturum legitur fe- men^atque in tempus idoneum referuatur. Cycla- minum vernum vere , autumnalc autumno in.. pingui ac bene macerato folo digicum alco fc- cu obruitur . Sole in primis , acquc humore pro- ficit . Vtrunque coto triennio immotum in- taftumque adolefcere finitur . Mutat facile colo- rem , faspius albo in rubrum, rubro rarius in al- bym LiierTertius. fij bum degenerance . Indici floris e violaceo nigri- f vfohceo" ' cantis tuber terreno in vafe ad binos ternofue digi- tos dcprelTum , 6e mediocri folo. adobrucum Ix^ tius prouenit, {ble gaudet, iirigore contriftacur . Anemone^ cultura^.i. C A P F r X I. A Anemones Nenione lacifolia , vcpoce exifterc, florc- laJoactenui re, ac fbbolefcere concumacior , quam-» ^'^^ quic cenui lolio eit, macurius, nempo triduo ance plenam Scpcembris lunam fericur , Ac verb ccriuiore fblio anemones ^ hieme prxflo- rencis , ac pr humo circuntegit ; cribrarium denique eiufHem-» generis fimum fiiperingerit i vt (&i contigui fbli firi- gida macritudo ftercorarium , nempe humidum-^ calorem ex lacili corrumpentem a turgefccntibus radicibus diftineat ac temperet, & remotioris fimi maxime alibilis pinguitudo racficum auiditatem per exporredasfibras expleat & fecundet . Illa^ deniqueanemonem felicitereducabit;, & liberali- ter amplificabit humus, quam ( ficnt in culiparum cultura, prajmonui) pluuia inprocliue decurrens^ vtpote leuiorem mollioremque^i deuexerit . Neque vero vna eademque radicum omnium debet eflo collocatio & fitus . Nam quaj ab omni vitio in- noxias funt , fupinis oculis pronoque ventre fta- tuuntur 'y quod magnam terreni humoris vim cx- lefti calore extenuati elatique integris viribus va- lide trahant , ac pulchre concoquant in abfolutum fui alimentum incremencumque, atque adeo in> tuberculorum florumque fbbolem numeroianu. Lingula^autem, famma parte oculata?, non diredo deorfum,neque in latera ,fed latiorem in partem, quas Liher Tertms ^ qu^ tameii oculum deorfum non inuertat ^ leuicer inclinatc-e coUocantur . Etenim,fi, quafuncparce iatiores , Iiumi nonnihii pron^e infideanc » plus e terra vicalis genicaliique fucci redlo icinere transfu- fi exugunt & combibunt : exquofit, vt advitanx fecunditatemque & enutriantur , & conualefcant * Is autemfuccuscalida vieue6lus,nifiradicum la- tas offenderet moras, magna fui parte per tenuiili" mos terra^meatusinutilis euanelceret» Cur igitur { dicat aliquis) non prasfticeric anemonarum lingu- las aequalicer humi fufas iacencelque deponere.;'! vc quo largiiis, eo fcecundius humefcant ? Equi- dem iftam effe aio eiufmodi radicibus incommo- dam & noxiampofituram : quia vbertim hauftum tumidum nutrimentum in floream luxuriem di- geri fatis effundique non poceft ex oculis in tran- iuerfum iacentibus j qui fupinum exigunt Ctum, vtfurfum veriumamore fblis adnitentia germina feliciter profundant . Quamobrem vc homines, fic plantas , ipfb , quod non perficiunc , alimonio ne- cantur . Qupd fi fubfcdarum radicum ima pars defcdlo vitio cicatricofe fit j non debet omnino reda, fed quadanccnus obliqua deponi » Eceninu vulnere Lxfe, acqae eciam femimorcua vicalem vim non habec ad vberem cerra? humorem concoquen- dum^, qui, cum femper in fublinic feracur> a fble vaporacus, ijspra^Iercim,qu«Thabicu funt imbecil- b FlorumSams Educatio lo maloque 5 corruptionis origo efl: . Ae vero hu- mi accliuis non cofrumpicur portio vulneraca«» : quia plurimus , qui reda fuftoUicur , vapor imU fenlb tranfitu per foli Ipiramenca tranfmitticur i parcior autem , quique ab infirma ajgrotaque ra- dice in alituram fceturamcjue digeri poilit , fenfim atque i^nocente eidem ftfe infinuar . Mirifice quoque conuwolefcet ^ proficiet anemone , fiue sta- ce 5 fiue morbo imbecilla , fi fidiJium cret^ codli- inceruaiium contigua inhumetur . Quaj iuftum cepit in- cremenrum , in palmari feritur interuaUo y 6c in^ quaternos dig^ros demittitur : quia , fummo paula* tim Iblo fubfidencej in trium digitorum congruen- tem altitudinem decrefcit altior demiffio . Mi- nufcul^ radice^ minore altitudinis inceruallique-^ Apricatio. fx^Q^^^x^ diiponuncur . Solem omnes qu^erunt, pnTcipue hibernum, quo floreos ad parcus inca- LocpoficiG j^j^^mjj. ^ Spatiofum quoquccubile, apercamquo loci poficionem , & iiberum c qui fohs aecefliiiam probe con- codus accenuatus efl, terra? fuccus fefe facihus in radices infinuet , atque inde in flores egerminec . lUud autem in ea , quar lato eft foho, anemona pecuhare ac mirabile monftrum fepe vifitur, vt ex eadem radice flores tum fohofi , tum fimph- ci fohorum orbe degeneres exiftant • Aborcus iftius origo eft ipfi radix mulcorum incommo- dc fercihs oculorum . Genicahs enim fuccus & vigor 3 dum in plures late oculos diffipatur , in^ fingulis parcus &c inualidus frequenter in abor-r- tiuum & mancum germen euanefoic . Qui ve- ra numerofa foliorum ferie confertijGTimos fundit ocuhisflores, hic& pluselicit humoris, & ea te- nacicace poUcC; cjux vim inclufam , florisferacem,. aho florum Satm Educatio alio diftrahmdnpaciatur 'Quamobrem idem & circunligante pe^cliculum filo prjrfignandus / &: a c^teris deindead optimamfationem deiungendus cft . Hieme pr^proper^ degeneri plerunque abor- tu odentur anemon^e . Quare, fi qux macie tenua- t^eexudieque appareant^ fb lo tenus amputabuntur; vt retardata foecunditas tempeftiuos abfolutofque erceada! partus vegctior erumpat. Ncque vero expedit in floream foturam exhauriridelaflarique radices : fcd vltra duodenos fa;tus attondenda kixuries eft Flores forficuhs vtihus fucciduntur, quam vngue demctancur; quia ipfc demecendi mfws radicem io- l^Sl''. leuiter h.Trentem f^pe reueJht. aut kixat . Quo- • tannis, aut akero quoque adfummum anno di- ftrahend.T fbbohs ergo emerits radices refbdiun-, tur: aggerato interim folo ab ^ftiuis feruoribus, phiuijfq ue vindicantur : eoque poft imbres autum- ni primores fubdudo exoneraiicur . Quanquam (Eftacis caloribus imbribufque defendendis cumu- latim aggera^:um folum areohs quidem peroppor- tunum, at fidihbus prope irricum muaimencum eft . In angufliora enim acque extantia ficT;iha^ nimius & caior, S^humor fepenecrant . Vnum ergo potiffimum tutamenrum eft receflxis . Qua- prppter^ vbi confit^e lam teft^ defloruerunt , in^. iocum recipiancur fohs radi js humorique pkiuio. fubducftum^ animabihtamenac ipirabih elemcn- toperuiumapertumque, ^ fikibri aura perflabi- km. Liher Tertius • 355 iem . Id enim temporis ab asftiuo ardore qua fo^ lijs exu(Slis exuftilque , qua fubeunte ad eadem-» folia humido alimento , in parentum finus refufo repulfoque , radiccs quam maxime humefcentes inferuelcere atque interire perichtantur . Quas ef- fodinon placet , Septembri menfe fuperinieda-> digitum altapinguior humus refouebit. Extremo lunio cum concrcto cohcerente folo flbrifquo refolTx licca in ceila reponuntur : diebus odo exa- ^*'"^ ' Oiis tempeftiue repurgantur , adnata^que foboles, vtpote a recenti terrce complexutenerrima^^iacilius diuiduntur^ quamcum arefadtajpenicus obdurue- runt . Ad [\xc teneriorum vuhius concra vitiumj tabemque occalleicic ; aridarum plaga neque cal- lum, neque cicatricem ducit . Diflbciabiles apte concinneque culter intercidet.Ifta verocura^^ pro~ curatio anticipata atque pra^propera vixdum erutis nocerec . Ex humentibus quippe tern-E latebris in lucem caloremque remifli rugarent j rugifque no- uo deinde iatu diftentis , aquofo tabificoque humo- re turgefcerent . Neque vero plures in partes com- minui radicem vllam expedic , nifi facile diuidua fit . Illudergocuftodiendumeft, vtnati circunL/ vetulam parentem oculi , qui vix haereant, detra- hantur i intatfli maneant , qui tenacius copulentur, ne magno vulnere diuulfi vitium exitiumque con- cipianc . Solet ctiam anemones ima radix , vbi ^l^^U^' fatis adoleuitatqueconfonuitj exedi carie, fituque mar* Florum Satus Educatio marcefcefe . Senile hoc vitiiira impafto talitro cx- ploretur . Etenim , fi ex fonitu exefi, laciinofa.-,, &;vacua radixdcpreliendatur , ad viuum vfque fic ferro morbus eradendus eft, vt caua rvidicis a^quen- tur i ne lacun^ humore oppletas rehquam vitient integritatcm . Quod enim finceri fupereil circa repurgatum foramen;, effoeta & ferme exhaufta ge- mtaU tacultate, priiis putrelcit obrutum , quanu comprehendat ; aut certe minutulis editis tbhjs,veJ ad floreum partum omnino fterilefcit, vcl aborcat» Atvero, fiputre cauum ^quah vulnere ad viuum prcTfecatur , integra pars rehqua rite confita m be- ne eompados flores,numerolafque radiculas gcmi- lix fcccunditatis miraculo kixuriabit . Nec inuti- lefLierit prrfe6tas ipfas rehquiaS;,refte deterfis,cum eiufdem not^e radicibus conlerendas referuaro . Nam fieri poterit, vcrefeclis viribus ahqu^ ad flo- rum fceturam vberrimam reualefcant . Poftquam vero filubricer vulneraca radix inaruit j terebinthi- na refina ceraque commiftis debent aduerfiis cor- rupcionem ilhni humoris noxij bibul^e cicatrices . Vcrum fi qua radicum ita vitiofa fuerit, vt aiqua- Jiter refecari fine magno integrarum partium.. y adnatorumque oculorum vulnere ac decrimento nequeat 5 cariofum foramen curioseculcro expur- getur : arefadae iam radkis lacuna prsedido refi- nat^ ceras medicamento faturetur ; in gracili ^n- demlbloeadem conferatur . Paremfoli gracilita- tem Liber TertmSm tem ob cam ipfam caufam quxmnt radices , qu» , Jicccincorruptas finty fenio tamen laborant . Di- pXuVc*o/ji fcolor &c plane admirabilis anemonarum varietas 8^^""^^^« lacto lemme comparacur , Semen optimum in- ter anemonas latiiblias , quae foliofior floret , ple- runque dabit. Exijsverb, quxtenui felio funt , iimplici flore vernantes {olx feiicicerque femen- tanc ; carumenimfemen in flores nonnunquam-» degenerac colojre varios , folijfque mulciplices , Geminam cx eiufmodi lacu anemonen infignicc con:l^icuam nuper fulcepic loannes Bapcifta Mar- ^^l^^ff' telleccus, qui laniculi moncem cognomenco Au-«u«. reumcuJciUimis horcis nicidiorem facic. Alcera«» oriunda e pallido flofculo rubris maculis guccaco paleas pallorem fuaui rubore virgacum circunfu- lis explicac in foiijs, eundemque denfa furrigic iii^ coma . Candidam alceram purpureis vnguibus bi- colorem , duplicique laciniofo apice tum xeram- pelino liumilius, tum fiibrubente celfiiis criftacam macerpeperic filias quidem concolor^ ac fimplici foliorum ornacu ignobilis . Meridianis horis cem- peftiue legeturjdehiftrente iam lanuginofo globulo , ficciflimum femen cum exiguo cauliculi, vc me- lius macurefcac • Rede Ipargicur vel Atiguflo menfo , vbi iam Leonem luftrauic fol ; hoc cninij ancicipaco ficu incra od:o menfos properus plerun- que flos indolem pr^emonftrabic : vel cerce duo- decimaSepcembrisluna, nempe ea die, qivx cri- Y duo 5 5 §• Flomm Sams Edmatio duo plenilunium antecedic . Sic autem deponitur . Prajpinguisjeuis^maceratique fbli cribraria farina ia fidili catino fubfternitur . Super eadem lanugino- fi feminis congeries tenuiter lateque expiicata di- geritur j aut certe vtilius eadem ante fctionem cum pra^tenui Iblo in alueolo , vel in patina confundi- tur & permifcetur , donec , inuicem difcretis pe- nitufque cum terra confufis minutis feminibus ^ vnus & vnicolor terra? aceruus appareat:ea deinde^^ miftura rariffime difTeritur . EiulHem generis fb- lum fupercernitur cultri craffitudine . Bin^, ter- niirue matutini fblis hor^ , dum excat in herbulam femen, indulgencur . Aquula? pr^eterca minutum ac lene ftillicidium idencidem irroratur , ne leuiter obruta fementis guttis grandioribus denudetur . H^c autem vfjue adeo miniftrabitur irrigatio ^ quoad fingulis e^feminijs terna folia exierint *, qui- Dus pro incremento humus eadem anguftiffimo incerniculo cranfmifla infpergetur, donec digicali radices altitudine obruantur. C^eterum , ne hi- bernis algoribus nodlurnilque gelicidijs inflaca &t fermentefcens cerra fummo cenus folo depreilas j 6 raris breuibufque fibris inha^rentes radiculas fu~ Ipendat , ac regerat in apertum , eiedafque difper- dat, ipfis confitum vas apriciffimo loco, qui ge- lida tepeat hieme > ftatuetur . Vbi fblia inaruerint, a pluuia 6e fble intra jfrigidam porticum reuocabi- tur , Nec ance medium Sepcembrem easdem rn- dicuLi^ LiberTertms, " tiicuLe refodientiir ne iblis halitu exudlaj ac fetor- . vidx difpcreant . Mox adultiores feparatim humi deponentur -, minufcula: in catillis humabuntur • Sic tum probabili flore eligend^, tum degeneri^ reijciend^E internofcentur . ^anmculi cultma . : C A: P F T XI L RAnunculus Byzantius, fiue Afiaticiis, ra- Ranuncuius dice in grumulos coagmentata veluti "^^^"[j^'^^ multipes ( hic enim prajcipue in hortis ^^"'^"^"^^ colitur ) antequam terram fubeat, natare vultjdo- nec perfohdas quatuor & vigmti horas frigida in- fuccacus & pra^mollitus ad facile germenintume- fcat ; vtinhumoreterraque viuaxranainflorem tranfijfle , nec tamen indolem nomenque 2Lmi{i& vide^tur . Septembri menfc ante plenam lunani-» triduo intercedente conferitur . Exhominis refo- luto fimo concreta humo pr^epingui humidacjuo nutritur . Summa tellure I^tatur in binos digitos demittendus^ angufto interuallo in quaternos ter- nofue dilponendus . Diuerfi generis floribus inlb- ciabilis Iblitario fitu deponitur ; affitos enimigneo fi^equenter veneno exurit & enecat . Primo ex- petit fblem, qui florem ardentiffime coloret j de- indc vmbram , qua? diutius eundem tueatur . Ea^ Y z re 5 40< Flomm Satm Educatio recommodiusin fidili deponitur . Siquando irri- guam aquam in ficco fitiac, adaquandus : fi quan- dQfamiliariranis inconftantia exiliat, aggello fo- lo tegendus eft* Vt primum fblia caulelque ina- rucrunc , effbdi ftatim debet ^quod nsftiuis tum im- bribushumorisauidusprofilk eterra, tum feruo-^ ribus retorrefcit & corrumpitur * Huius perfimiles aceruatis in grumumradiculis;, atfimplici floro dilpares ranunculos in olerum terra pinguiore a fole nonnihil auerlbs ita obrues ^ vt eadem bi- nisdigitisaice luperueniatj quaternis intercedac quotannis erues,. ac fuperioris inftar cuftodies : vr citra fpem foliofi floris colore degenerent , femine tiplex^foi^fer^s . Quirutx fblio viret^ fbliofcque flore flaue- wt*- fcic ranunculus ^ qua^rit vas fiftile bonam ole- rum cerram , appricam pQficionem, digitorum in-r fituduum altitudinema trtum intercapedinemj . Radice molli nudaque cumfic> diuinobrucusno« xas: obnoxius eft . Sepcembri menfe eruitur, fo- bolefubcracla, refericur. Quarevbi foliorum vi- ror exaruiCj frigidum in loeumrecipicur , ac Sexti- lis menfisimbribus, ne nouascicec fibras, fubdu- cicur :: aut cerce vcilius amiffis folijsftacim et foffus icerumque conficus in auerib ab ajftiui fide- risradr/sangula delicefciti vtajftacis imbres, fibra- rumillices ,, ineundem belle depoficum innocen- fib»aius fl(> ter,, acque adeo lalubriter incidanr.Non abfimilem 2dar"'cukumdefideratnemorenfisfibrata radice, albo- que Ltber Tertlus:. que flore multiplici Ranunculus . Tem enim pari- ter olitQria hUme6taque,vafe fidlili , duum digitoru depreffione , poft arriifla demum fblia fubdiali opa- ' citate IcEtatur: mediocri vero apricatione contentus eftjnec extrahi vult, nifi ad Ibbolem fccernendam , ineunte autumno, fl:atimquc adobrui poftulat , di- fcretis paffifque^apillaceis fibris j quemadmodum,» Iridem Clufij priorem ferendam elTe monftraui- niU5j& Pxoniam deponendam pluribus trademus . Giomcrato quoque flore globofus exigic irt bona_j GloboiUs. riguaque olerum terra, & pofitu mediocriter apri- co , nullo refte vel areolac difcrimine , minutunL» fibrarum capillitium diffundi: radicisoculum in_, digiti altitudinem demitti , vt is deinde confpicuus a terra extet : nunquam retodi, nifi cum icctus numerofior a matre fuerit feparandus-: extrema_» hieme fimul effodi , fimul inhumari . Tuberofus Tuberofiis, in quaternos digitos deprimendus , & palmi di- midio inceruacante diftinendus ; eiufdem foli bo- nitate , folis mediocritate , affiduoque tcrra? lati- bulogaudet, pra^terquam fi adultiorem a paren- te prolem abiungere opus fic . In hanc opporcu- nicacem exicu Augufti refoffum cuber illico recon- dacur. Y 3 Jjfho- Flomm Satiis EducMh AJfhodeli y PiConU j Lilij conmlUtim ^ luc<& lndic((i cultura . C A: P V T XI 11. » , , A Sphodelo tres alce digitos deponeiidojpal- Afphodclus. /% ^ . r r- 1 -i ^ marique menlura leiungendo attribuunc X -A. foluni pingue , humedumque , ac mo- diceapricum; alternis quoque annis eximunt^quo p«onia : adnatam fobolem fubducant . Ex opacis montibus J'^'"-^*^^ iiluilque accita medicatiffima Psonia fubluftrem., %i,c.io, opacitatem amat.In olerum pinguiore humidoque folo defbditur , ipfius radicis oculis ternos tantum-* in digicos depreffis , triumque circiter palmorum-» quoquouerfus interftitio relido . Tranflationo non gaudet, pra^terquam tertio quoque aiino , cum fubterranea radicofbrum oculorumx fcbolc-? , confpicuoque ramoforum fbliorum nemore partes in omnes nimiadiffunditur. Si quando igicur eam refbdi transferrique oporteat , Nouembri extre- mo id fiac : quia ^ cum fibras nondum egerit noucl- las , excmpta non Iicditur . Cicra vulnus fradu- ramue diligenter eruta plures in plantas fic diuidi- tur, fic diuifa repangitur . Qupniam pr^ecrafla ra- dicis crura multiplici dubioque flexu implicat i in- tra magnam aqua;; vim perbene prius agitatur ac di- luitur Liieir Tertius % lLikur,vt,h^rentis terri^ decerfls fcrdibus;,deprehen- a facile nexus excricentur , aptiorque fedur^e lo^ cus difpiciacur . Ad h^c ipfum i*adicis caput in ocu-^ los ternos cjuaternofue^ aut etiam fingulos culcro conciditur:in excauato fcrobe medius congefti foli turbinatus cumuhis excitatur ; eidem radix ica im- ponicur,vc ocuH cernos in digicos fubfidanC;, crura.^ vero per excicaci monciculi ambicum belle diuari- cencurjquia^fi mucuo implexu incerfe contingerec, minus e cerra pabuli haurirenc , facilique negocio corrumperencur. Admoto demum folo eadem cir- cuncegicurNj vcque illud ard:ius h;Ereac , eciam irri- gacione iuuacur. Force diuulfi balani depangi de- bencj quia iuftam fobolefoenc in radicem. Lilia_j Liiiumcoa- conuallium geniculatis internodijs confcrce con- ^^^^^^^^"'^- cexceque colligaca & coh^erencia in ipfo facu noru extricamus acque diftrahimus ; fed a macerno cx- Ipice oculis conferciffima-j , & radicum nexu fere inexcricabili catcnaca culcrodifoindimus : menfe_^ Nouembri, auc eciam Decembri non amplius cres digicos obruca in pinguibus vmbrofiique ftacui- mus j ne videlicec pacrias conualle^ mucaffe videan- turj irriguam ficiculofis aquam miniftramus : vix vnquam Joco mouemus \ quia in angufto fpaciose vberrimeque florenc.Summam prxdiclis menfibus per annos fingulos effcecam humum cauce fcalpendo labducimus 3 recencem aggeramusiquia numerofo fcecu denfiifime propagara profiliunt . luca Indica 1.1^3, Y 4 ad J.44 Ftomm Sams i^ Educatia adnoftratis oleris alcricem^validam humumliben- tiflime diuercit : noftra frigora tolerat : apricitate ctiam la^tatiir : infoscunda leminis adnatis oculis feft propagat , vt arundo >fimilique cultu faca digi- tali folo tcgitur , fubinde altioris aggeftu foli^prout exiget vfus , obruenda . Ea propter quatuor a fum- mofcrobe digicos primo depada diltabit . Verna«. temperies h^redibus a matre vulfis profpere cran- iponendis tempeftiua eft , In iiftilibus pofiti ma- turius adolefcunt , ftruanturque curacius . Modico per a^ftatem tum fole , tum humore proficiunt . PofTunt autem iamfatis adulti e ficftilibusin hor- tenfes puluinos cum fuo ca^fpice differri . Sed ma- trem ac fobolem areolis inhumatas tranfmouere.^ non expedic . Traehelij Americam ^ hychnidis "Byzamin^ 3 aUa- Yumque conjimilium herharum cultura , C A P V T XIV, AMericanum indolis molliffima: Trache- lium declinand^ multiphci noxa: ido~ neam teftam defiderat . In olerum bono^ bene macerato, & nequaquam verminante folo proficit: ab erucis enim & limacibus ob cenericu- dinem auide appetitur.Frigoris tolerans tepido cau- tius loco hiemare debet . Caloris peramansirri- guam aquam fitire non debet . Annua tranllacionc peren- Liber Terths • j 4 j perennat : quiadenfius fbbolefcens, nifi fepcrare- fiac ac differacur , ipfum fefe opprimic & marcefcit. Februario menfe , aut primo vere tuco craniponi- cur , & fobole fericur > cum fcilicec ^ hiberno mgo- re coercica florea luxurie , maxima incremenca^ virefque cepic materna radixj adnatique pulli,ma- tris vbere laginaci > complexuque defenfi valide conualuerunc . Auulfi oculi paffis , vc vberius ali- mencum crahanc , fibris in binos digicos , fiue fum- mo virore cenus demerguncunillico irrigancur , vc folum adh^refcac j & proferuncur in folem . Id enim planc^e genus opaco auerfoque a radijs lo- co facile pucrefcic . Scd , ne delicacum flolculorum ver ab xihx pnxmacure deflorefcac , a diucurna in- Iblacione auercacur . Semen auici coloris in flore ce- nax cicra ipem iacicur variecacis. Eodem propemo- dum culcu Lychnis Byzancina certx commiccicur . Lychnis Hocaucemdiftac, qubdrefeda radicis porciono cernis quacernifue minimiim fibris crinica propa- gacur: cum Americani Trachelij fcecus a macre fi- ne vulnere feparecur . Terram pinguem, cempe- ftiuam irrigacionem, cepida &:abAquiIone auer- fa qu^ric hibernacula . Ediciore in loco vegecL* viridicace iuuenefcic , ac diu viuit \ in imo pallida fenefcitj breuique interit . Vbi florum pila pro- pe iam globata extotoeft, a fole diftineturi vt floreus fru<5^us voluptas diuturnior fit . Cum-r fitic, irrigacur. Plures in plantas difpercica ica dif- fercur* 34^ Pl^^^^ Sattis Educatio fertur Ineunte vere ocelli cum r^idicis particiila^^ feiunguntur^ atque ad virentis vfque germinis ini- tiuminhumantur. C^eterum, vc fcliciffime fbbo- les proueniat , nouellus oculus cum exigua ma- ternicorporisportione, quamuis non fibrata, re- iiellirur: dimidio germinis deifbflb , vulfurie plaga vafis lateri applicatur; inuulnerat^ parti fblum bel- le apprimicur . Ita radixceleriter comprehendit , Rbrat«pla- (peciofam in plantam feliciter adolefcit. Auricu- la vrfi, atque Liclien fiue Hepatica mulcifbrmi genere confpicua^, ali^c[ue huiufmodi fibratx ge- iidiffimi Septentrionis plantas bono licec in Iblo apud nos minus incommode holpitentur , \itd\Qs tamen non fiinc ; quia frigoris peramances noftro tepore criftantur & concabefcunc . Noftraces ve- rb 3 quarum pler^cjue femine conferuncur^ per ceftum florences herbce pinguibusjriguis, apricifcjue deJetlanf ur , Caryophyllorum cultura . C A P F T xr , CAryophyllus vernaculus & femine&fur- culofericur. Ad opcimam fcecuram bini circicer liores e magno numero in le- men exire permittuntur . Macuritatis indicium eft hiatus aridi foUicuh y & feminis nigricia . Imum in vnoquogue foiliculo facundicate prrfuic ; id enim pro-» LiherTertm^ |47^ propiore alimenco liberalitcr haufto , getierofiiis maiorem foliofi florisnumerum procreabic. Ex ai- bi caryophylli femine multiplex varietas prouenire folet . Inter maculolbs fufcis maculis diftindus vci- liter fementat ad progignendos infclita decencium macularum varietate perpidos . Denique faturo colore fuluus pulchre varieque degenerem , atquo adeocandidam freguenter prolem feminat . SQ- ^^^lf''^'''' mentem autem non Odobri menfe , fed colledo ftatim femine ficies, vt intra annumflorem legas . Vt autem prodigiose fcliofis ac peramplis floribus abundes;.quartadecima iuna caryophylium,Zephy-l ro alpirante/eminabis.Qupd fi genitalis & fcUx au- ra prxdidam proximi menfis diem nonfoipicecift- tio eric procraftinanda , dum fercilis venculus in- cidac in alcerius menfis fimilem diem , SemenJ fidili cacino.praepingui minucimque fuccreca cerra inftraco.co mmicces ; in digici dimidium demicces i loco per ieftacem mediocricer aprico ftacues ^ qui ternis tantiim matutinis horisinfbletur.-crebroirn- Q-abis . Ica incra dies o6lo primulam viridicacem ci- tabic. Vbiquacerna lohola emileric , dmcurniun^ promouebis in folem : vc frequenci humus irri- gacionefemperhumeac, curabis ; exicuOdobris teneras plancas difTeres . Ica proxima flos ctftace^ properabic . Idem prxcerea caryophyllus auul- pJrEo^^s fione feliciffime confericur . Auulfi enim ab ra- dice puUuH;, fiue ramuli^vecuftamparcem aliquam e nia- j 4 8 Florum S atus Educado c mamscorporercferentes, &:rite depacli, liceca materno colore vultuque non degenerent , nec ^eque, acfemine confici, floreifcgeteluxurienc j hirreditariiE tamen pulchritudinis certiffima lau- de probabilis varietatis incerta decora rependunt . Quarto nonas Odobris, caryophyllorum furcu- los, tanquamcertocomprehenfuros:, depangere-^ muliercularum cultura eft ; hordei vero femina-*, ranquam alienas fibras infico humore citatura_j, fubfternere fuperuacanea liberalitas . Fehcitcr pan- guntur a menfe Fcbruario ad medium vfque Mar- tium^nempe fub ipfum germinandi tempus. Deca- cuminatis fclijs (ummatim attonfi , fidilium la- teribus contiguo compreflbque fatu applicati 5 atque ita depreffi;, vt oculi emineant, fidehus com- prehendunc. Noneft, curimaparsintorqueatur ; auc bini ponendx fbbolis extremi vetuftique cunx» intercepto internodio articuli cultro diffindancur. fed vtiliiis vltimum geniculum circulatim medium diflecatur, arida^que foliorum exuui^ detrahun- tur . Terra congruit nonnihil efFcrta . Situs requi- ritur apertus j nec tamen apricus ad vicenos tri- cenofjc dies , atque vfque eo y dum media fb- liola incipiant adolefcere ; tunc enim apricatio affidua indulgetur . Vtque inter diuturni folis incendia ilkfe tenella? plaiit^e proficiant fre- quens humor affLmditur . Ita eiedem exitu fe- liciore , quam fi Odobri menfe pofic^ fuiflfenc , ino- Liher Tertius • f 49 iaolefcent, acflorem inducent • Eximi^ indo-cura^. lis cai-yophylliim nadus ica curabis . Vbi annus algere incipic , cocum crfpicem e prono fidili leui- ter concuflb demifliim eximes: cum impiicicas cer- XX fibras excremas induum digicorum craffitudi- nem circuncides j cauebifque diligencer , ne coha:- rencis giebx pila comminuacur^ neue incercidat . Glareoiis deinde rice obfliruda fidilis imo fbrami- ne, vnum alcerumuedigicum alcam mediocreou cerram fubfternes r ad quaternos quinofue digicos bubulum aut vaccinum {anguinem fuperfundes : trium digicorum exile Iblum adiunges : circunton^ fum denique casfpiccm impones ^ humoque pingui reliquam inanicacem explebis : in Iblem proferes : vt vlus veniet^ adaquabis . Veriim^ fasuience iam-» brumali algore, in vafe peramplo gallinaceum aut columbmum fimum aquabene macerabis : eo me-^ dicaco liquore conficum fiftile rigabis . Icajicet fub huius cxYi clemencia caryophyllus hiberno fi-igore^ non admodum infeftecur, magna camen eidem^ hoc fiec culca vigoris &: fcecundicacis acceffio , vt foliofiores vegeciorefque flores eliciantur. Exad:a-5 iam hieme vulgarem aquam affiindes, vbi deuexior dies deferbuit 5, ne cum irriguo per ieftum eflerue- fcence humoreradix par icer inferuefcat. Vt afliidua Fiorea contt grandiorique earyophyllo vemet annus>compIure& * eodem cempore calyces dehifcere non patierisv fed,, ftimmis &primoribus rehdlis, decergebis adnacos» Flomm Sams Educmo Vc hibernis floribus abundes, ^ftiua , dum caly- culos inducunc , germina pr^cerpes ; fic enim no- ua , qus trudentur;fcram maturicacem ad hiemem vfque recardabunt . Quin eciam frigidiohs or.-e coloniconfitas ceitas auc l£Ecamine munitas , aut iri loca tucarecepcas ab iniuria geiancis anni aflerunc ; vbi vero cepidiore cempeftace conferenauit , irt, apricum reuocanc ; vbi nubilauic, aquis cdeftibus &mcifio^ ' exponunt . Ne pinguioris terra^ laratia , vberibrif- que pabuli fagina tam laute cultos dirumpat flores ; cum ficis tufgidos calyces intra biduum ofcitacu- ros animaduertes , lineo filo bis terue circundudlo medios religahis ; ac denticulatum ofculum leuibus ajqualibufque incifuris librario fcalpello icidis la=. xabisj videbi{quead voluptarium prodiginm pro- fuifle vulnera , vt e ealycum fingulorum tubuiis totidem quafi florea nemora. exciciiTe videantur . TraniTatio. IJluci aucem in primis cuftodiendum eft, vc h^ec fa^pius planta deplancetur^ putrique fenio amputa- to tranfponatur . Tranflatione enim mirifice pro- ficit & perennat; diutius reMa^d: refes iblio filue- Putatio. g,-^.^ u^^g minuitur;, odore degenerat . -Debent ad hiEc/vbidefloruerunt, nudulrcauliculi plericjue imo tenus geniculo fuccidi , paucis admodum re- lidlis.^qui geniculatim&fubinde floreant ; diini^ attonfi &recaluaftriramuli noua germinantium-, tiuuT^^' foliorum iuuentute repubefcunt . Eadem vulius planta inter fidilis anguftias alitur, cjuam in area.* paten- Llher Terths • patentiore : quod in hac aut largioris alimenti ni- mia iatiecate dirupci calices enormicer hiafcunc , aut nelcio quo loci c^dio flores macelcunc . Sohs , ^ quem vnice amac^ largior copia ficienda eftjnifi ca- men a^ftiuis floribus vernec . Tunc enim vel ced:o , vcl inumbrance velo, vel ilibdud:o radijs loct) ferui- dior apricicas defendi debet : ne florea feges ver^ iicolori amoenicaci nata^ vehemenci ardore pr«eufta rnifere flaaefcac . CranadilU culmra . C A P V T XVI. OCcidentalis India? miraculum , occidentis Dei cruciatibusfloridum, Granadilla no- ftrorum olerum pingui gleb^ fic infue- uic i vt inexpugnabili propagacione iam vbique-> luxuriec . Tres alce digicos coco corpore proftraca.^ delicefeere vulc j quia ex omnibus geniculis geni- culaca radix emictit . Solis atque humoris appeten- ciffima eft . Feliciu^ pangicur radix iunior i quia-» vernac vberius . Quam lacius proferpere nolumus > in fidili ferimus. Ne per inium fbramen clande^ ftinum exicum inueniat , neue per poiticum fugi- ciua fubiedum fe penecr:ec in folum.j Qbficam ce- flam fuper lacercukmj ftacuimus: an captiua fur- xepcitiam libertatem attencec ^ idencidem explora- mus : j j Florum Satus Educatio mus ;foras€minentem;,iamquedeprehenfam fer- uili more demutilamus , Ne vafis anguftiore er- gailuio elifa ipatium quasrat apertius j iam adultio- rem diffufioremque plures partimur in plantas, {q- paratim ac difperfim iniiumandas . Emicanti iam germini e canceliatis funiculis , vel arundineo vir- geoue textu lcanfilis anfa pra^benda eft . Nifi enim diuini funerisefferendipulchreambitiofa li^c plan- ta adminiculum habeat , quo in excclfum euadat ; breui parcoque germinatu veluti pudibunda fteri- lefcit, humique iate procumbere, longeque proftr- pere dedignatur. Geljiminorum cultura , C A P F r XV JI. Geifimmum Va cft & agrcfti candidi floris gelfimino di- agrefie. patritijs cuitoribus, digna cultricibus cu~ ris amoenitas , ipfo, quamuis ferO;,tum virore tum odoreamabiiisj nec inutilis. Vt enim fileamL» topiarias iiortorum fcenas hoc fcquaci lentoque-? friitice ipeciose textiies ; fiquis pr^terea veiit exi- mium voluptatis fru(5l:um e vulgari flore colligere, virgas recentes, teues, teretes^ digitum craflas , & l^ene fibratas vere , fiueetiam autumno fid:ihbus inifbdiat ; duobus digitis , nec amplius, e terra-» emi- Liher Tenms* eminere pafllis fupra imam gemmam retidat : Itu filuulam propc bipalmemiamadukos ramiiJosdr- cuncondeac; regerminantem luxuriem firequenti ca'fura coerceac, Proueniet enim^ vc pila tonfi- lis denfiffimam viridicacem fere denfioris fjoris odoraco candore fbrmose conueftiens cum fplen- didas aedium , cum laucas conuiuiorum delicias ex- hilarec . Eadem planca pingui folo pabulanda eft , ac liberalicer adaquanda^ afliduo eciam in fole ha- benda i ne inmateriam frondemque peniciis ab- fumacur . Mediocrem quirric apricacionem filua- rum gelfiminum flauum acque inodorum ; reli- quam culcuram fjperiori fimilem defiderac , Hi- Hifpanam-3 Ipani fcu Lalerani gelfimini , quod a Cacalonia_j ^"'P^*^^' vernaculum nomenobcinuic^ nulla facio felicior , quam inficio.Silueftris igicur nouellas , nicidas , mi- nime fcabras nodolafue, mediocrem digicum craG fas , & frequencibus fibris comofiffimas plancas medix magnicudinis fidlilibus de more commicci- co. Ec quanquam funCjqui vix dum tranflacum filueftre gelfiminum inferanci cucamen annuolpa- tio cautius alefcere ^ conualelcere finico j auc,fi libec , aucumno traniponito , vt femeftri quiece la- cis virium recipiac^ acque inficione magiftra cele- rius fericacem dedifcac . Menft Martio Juna dece- dence inferico . Illudaucem anciquiffimum tibific, vc filuatici ftylum quam proximeimum nodumj fuperne prarcidas. Ica enim inficus furculus faci- Z lius 3[ 5 4 Florum Satus ^ Sducatio liiis coalefcet: quia omne virentis alimentum^quod quafi qiiafdam anima per medullam trunci , vcluti per fiftulam, naturali ipiritu trahitur in fummum> in ip{a nodorum denfitate diutius hsErens atquo conlillens augefcit j nec angufto meatu contineri facilis complurcs per oculos vehemilntiffimas inu» materias exuberat . Quare vberiori fucco proxi- mum infitum citiffime inolefcere necefle eft, fi prsefertim, fubinde coercita deteriaque filueftrium germinum luxurie, in vnum adopciuum furculum iertihs humor tranfcurrere atque confluere coga- tur . Vbi quintam gemmam trufcrint germina-^r decacuminanda funt^denfiore vtramulorum fil- uula , plus flor um indudura , fruticentu r . Alternis minimum annis ineunte vere fc)hdus cslpes debec eximi e tefta , idemque ad binos digitos cultro cir;- cunfeftus pinguiore humo adieda luum in vas re- ftitui.Quotannis primo icidem vere ipfo tenus infi- tionis capite id fruticis angufte depucatur . Nanij, fi virgiE fic pra^cidantur , vt vnus alterue oculus re- linquatur^ rara paucis ex oculis flagella pullula- bunt, maligno fcenore vernatura . Sin autem ca- put infiti ftridius atcondeatur ; germinatu denfif- fimo vciliiis capillabitur, & perennabit . Non poP fum hic eos in re floreafacis callences exiftimare^ pucacores , qui frucicem alcius vulnerare metuen- tes ficamputant, vt cicraimam gemmamramo- rum aliquid extare patiantur 5 quod aliquandiu , dum Liler Temus* U| dum vhet , iioiia in germiiia abiturum alimen- tum inutiliter auertit in fefe j vbi vero exaruit ^ viw ridiflimam plant^ iuuentutem in termillo fenid inhoneftat. Crebras idem frutex amat irrigatio- nes. Orientemfolemlpedare mauult, quam op-^ cidentem : alioqui florum fterilis fbliorum infelici fcracitate luxuriabit . Aeftiuis menfibus , ac lunio potiffimum lulioque non incommode inoculatuf i- Atque hoc fane cultu fivftilibus rite concreditur , & curatur. Sed elegantius multo virentia horrenfium parietumauIa?aoperetopiario pr^etexit, & nume- rofis grandibulque floribus iucundiiis diftinguit # Hunc in vfum filueftris gclfimini pleniores plant^e humi panguntur, quaslpatiolain area largioribus iatiarx nlimentis infitiuo e furculo produdiffimas citant virgas , prsedido putationis tempore parcius amputandas;, vt in propaginem fubmittantur . Propagationum autem duo maxime genera func in vfu : vnum, quo editx a matre yiigx fulcis man- dantur: alterum, quo mater ipfa profternitur , at- que in plures plantas per fuas virgas diuiditur . Sie igitura matre virga^deprimunturin terram . Ap- petente vere fccundum matrem fcrobes fiunt : in.» cofdem viro-jeproxime maternum caudicem mo'- dice contort^E;, vt radices taciiius citent , atque ar- Guatim recuruat^ demittuntur : quaternis circiter adobrutis gemmis fic retorquentur:, &:fupra ter- ram eriguntur , vt, cacuminibus de{e6lis , vna ^ aut Z i vt j 5 6 ftomm Sams Eiiicatio vt maxime alccra gemma relinquatur. Ita receiites propaginesquaradicis^ quatelluris, geminarunu nempe matrum vbere tutelaquepinguiter ac felici- terenurrita^ingens robur & virescapiunt: quin-» etiam inhumat^ renafcuntur ex fcfequieque modo fiiiiE fuerant;,fiunt repente matres.Circumad:oanno ad'is iam radicibus a materna ftirpe amputant:ur3&, quolibuerit, differunturj fiiis iam viribus pariturar. Hafce tamen flori ferendo minus vtiles experimur : tum quia parce florent ^ tum quia ocyffime euane- fcunt, vtpote fibrarum penuria laborantes ^ gra- cilique corpore imbecillas . Quare vtilior efl: pro- pagatio,qua ( ficuria vite fieri confueuit) ipfa fter- nitur mater, vt propagata loboles vberiore alimen- to vegetior aiTurgat \ cum fcilicet iuxta imum fi^u- ticem ita > ne radicem Ia?damus ^ curiose fodimus : ita in excauatum fulcum leniter proftratam ma- trem fupplantamus^ ne radicem eandem abrum- S)amus : cum deinde ex eo fulco veluci ramolas fbf- as deducimus^ perquas, vti qua^que virga poftu- lauerit> nonnihil incorta propagetur^ atque(vt paulo. prius docui} humo propagines operimus , & ad vnam alceramue extancem gemmam prascidi- mus. Vbi radicibus emiflis virg^ comprehende- rint , transferuntur. Quanquam hcE quoque minus fertiles viuacefque func, quam quiE filuacici gelfi- mini robuftis radicibusadopciu^einh^erent . Sati- ua hi£C periftj^omata orienci melius^quam meri- diano , LiherTtniuSk 1/^ diano, vel occideuci [oli adiiercuntuf ; vc pfima: lucis flos macutino catidore fimiies amico frucici flofculos appingat . Humor eidem irriguus vber-, tim afFunditur : niues &: geiicidia cauentur . QuaH propter hibernis menfibus in opertumobfita fifti- lia reuocantur: pianta: vero fubdiales canneis au| fcirpeis tcgetibus proteguntur . Par eius cultiogel- ^^^i^ firaini , cjuod > eiulHem generis cum fic, duplici liorum cexcura denfiiis florec.Quanquam propaga.t cione acque inficione fepe cencacus omnein elufic indufl:riam, fbrcafle vc minore fui copia , quo ra- rius , eo pra?ciarius habeacur . Et hoc in fidilibus cautius cultodicur . Alcerum gelfimini genus, quod ^"^'^""^ • kco Medica^ malifblio, fbliofo^ue raira; fuauicacis flore Alexandrinum , fiue Arabicum appeilacur , prsecerquam qubd fblo teacur icidem pingui,mul- tiim irriguo , aperco infblacoque; firigoris caloris adeo incolerans efl: , vc frcquencer vcroque peru- ftus incereac . Qu a re in fidiliobferi debec , vc ge- lido anni cempore in opercis ac cepidis locis hiber- nec . Macure , vbi primulo rigore inalgeicic annus^ recipicur in locum contedum eumquidem , noxi^ camen vndique pra^clufum, fedpacencem&: vcili- ter perflabilem ; veluc in porcicum peramplanu , qu£E hibernum fblem accipiaCj& aufl:rinis afflacibus lace ofcicec , imperuia 3c impenetrabilis Aquiloni . Diuturnura verb periculum docuit,in occlufe cella repoficum hunc fruticem fbliorum defiuuio ^notu Z 3 fine 5 1 & Florum Sams Educatio fine noxa caluelcere . Debet idem prxtefea Ct^te- ris geifiminis fcrius vere iam adulciore in fubdia- lem aream promoueri , acque , cum ficiec, ica riga- ri;,ne folia madefcanc;quiafolenc irriguis guccis^qua- fi brumalibus pruinis, concafta dilabi . Per ^ftiuos tamen feruores minuca alpergine , quam fcopula? irrorabunt, mirifice recreabuntur . Hoc ifti eciam conuenic frucici cum foperiore , vt in filuacicunx* infcracur : veruncamen , ligno, fclio , & flore cum^ valde difcrepec , difficilius coalefcic . Paucis cultu- ram colligam vniuerfam. In ipla fcabritia duri- ciaque nouo more delicatus frutex ipfb , reliquascum adha?rence fclo in iih- gula fidrilia trankiucit^^ pariqueirrigat fedulitate» Sumit fibi deinde capaciora vafe , &3quareplec: confitas in hxc teftas vndiquc potatturas immittit: humoris exhaufti damnum crebro rependit infii- fu . At fi exuperans ftu« humum arefeceric , ir- roraco manibus imbre seftiuus Aquarius humedtat. Quoniam verd conuoluulus hic ambitione repci- tia fumma rerum afie6tac : arundinibus cancella- tim fidili circuncexcis, incencifue funiculis duum cubicorum cortimodos illi gradus oiFerc . Ramulos quoque fuccrefcences, fiqui vagult vacillent , arun- dineo fepto , lineoue adminiculo applicac impli- cacque : vbi torcili repcacu arundinum & funicu- lorum faftigia fuperanc, cacuminademucilac, vc maiore conatu luxuriencur in flofculos . Monet hic eciam,femina , vbi vix inaruerinc^diligencer ef- fe legenda : quia frequencer e fblhculis dilapfe mi- nuculis nigellifque corpufculis veftigacorem fal* lunc. Teftacur denique, eadem , nifi largo humo- rc LiherTerms. re ac fok folkicencur, vnum > aiterum^ terciutiL» quoque aiinum fub cerra filere , ancequam proger- minenc . Recens & rarum Romap,phaniceo floro indicum ma gelfiminum Inclicum,liue Canadanum, practer lo- phaniceo. lum pingue, exhalaco pinguedinis vapore beno maceratum,felici poficu apricum, radicibus ra- miCjue fundendis vacuum apercumq uc , defiderac eciam cancellatim fcanfile adminicuium , vc amoe- niffimampr^texat viriditatemjauc cerce pedame|- tum procerum, concraimbrespcruicax , decof^-^ ticacum , & fcobina exalperacum , vt arciculacinu radicofa fruticis brachia ftatumen adiunaum ar- «aiffime pertinaciflimeque compledantur , acqufi ambitiolo repcatu in arboream akitudinem eua- dattt. Debet autemaparietibusnonnibil diftine- ri, ne floribus onufta pendula cacumina incur(an- tibus ventorum furijsaliidantur. Hiberna firigo- ranon itamuIcLimreformidat . Aprimo vere ixL* cxcremam vfque ^ftacem rigari vulc. Seminis , quod hoc primum anno apud nos protulic , adhuc iFitencata fatio eft : necdum infitio c^one ac vul- nere peregrini frutieis cum vcrnaculo adoptiuaitr^ dera fenciuic . Vna profpero vfurpata periculo cukura ita fingularem ftirpem docet eflemuL- tiplicandam. Verno, priufquam ocuh fruticis in- tumefcant, trigemmis ramulus prarciditur : eius caput cultro diffinditur, ac depangitur binisocbru- tis gemmis, vt tenius nodus extec. Siccxiacili ca- ^Ci^ FlorumSatus(^Sducati6 capic & gcrminaE y humore prefertim adiutus, "^farum cukura , C 4 P F T XV 111. Ofa , rifus anni pulclirior y 6i princeps hor- torum purpura, vc andquitacem hilarauic ornauiccjuej ita exercuic&pupugic cura magis^quam acuJeo . Sic igicur ipfam curaqic dc co- luic antiquicas . Fidicul^e ve^peri occidencis nouif- Fiu.is.c.26, fimis diebus , menfe fcilicec Februario , vbicunque paciebacur ca^Ii racioy cerram ad rofs ficum bi- palio veriiebac. Hoc eadem jtempore, fiue inter Rofjpcujru ra vetus . Co C. 2. Wrgiliarum occafum & brumam rofaria noua fe- mine auc virgui cis conftrebac, vel anciq ua curabac ; St. m' ^^^^^ ' dolabris circunfbdiebac , vnnier- ^T/r''* iamque aridicacem refecabac . Eadem a Fauonio p/i/.2j!r1J fcdiebac, icerumqueibliiicio. Sed locis calidis , Ifm.fit.fu ^P^i^i^^ acque maritimis Nouenibri eciam menfc-» p/i«./.ii.f.4. rofeca infticuebac . Satio mulciplex erac; Alij enim fcmina ponebanc, qu^B ferius eueniunc . Ob id po- riuscaule concifb inftrcbanc, &oceIIis radicis, vc cmsiani.vo' arundines . Ali/ caules auc in propao;inem depri- /.II. r mebanc , auc xdLaiQViViS recilos in virgulas palmares, '^AlZnlimt. -ia-ceruallo cubitali adobraebant , & frequentibus i.x.c.z. ijrngationibus iuuabaui:;, ladvis deinde viuiradiccs trnns- \ IJberTertiUsl ^Cy cransferebant . Ex lioriim numero Vzngxi monc4 fUn.ihid, accoliE acfeo cranflacione proFeceriinc, vc numero- fisibiijspufillas rofcs in ampliifimas explicarinc . Erac pr^cerea , qui non abfimili more ance calen- ^^^^^- das Marcias ^ fiue pofl: Vergiliarum occafum ro- fUnM^ famfrucicibus, & furculis quacernum digicorumj longicudine , auc eciam ampliore pedalia per incer- ualla difponerec ; omnibus annis per idem cempus circunfodcrec & reciderec^ vc quam diutifl[ime^ conferuarec. Neoue verd expucabanc folum, ve- Theophran. rum adurebanc eciam nonnuili ; quia lucci copia^ / .^.g ^ in foliorum ramorumque filuofam acque inaneiTL, fl'/*"^^'^^- luxuriam nimia fundebacur nifi ferro acque igno Pifo^ihifi, in breuiflimi ramlili vciles anguftias coercica , fpa* tiofoque exicu prohibita Sc repercufla, diucurnio- re mora facis concoqui Sc perfici cogerecur , vc am- ple foliofos erumpere poflec in flores . Foflio alcior quam frugumerac, leuiorquam vicium. Pange- batur nec pinguibus , nec argillofis , nec riguis lo^ cis , fcd raris, Sc pra^cipue ruderacis, Quanquamj, consia^t. vcafliciue vernarcc, fingulis menfibus ierebacur ^ atque ftercorabatur . Ad ha^c ponebatur calido ^ prono ad meridiem , & ficco loco, magno naturcE documenco, cum quod Carchao-ine Hifpanias hie^ ^^'«•'^'^^•'••4- me coca prsecox purpurac; cumquodariaa o2 iici- culofa Cyrene odoraciflQmos flores , nebulofe & rofoida Aegypcus procreac inolences » lam vero Cuitura re- florum callida ica pofteritas rofas colic . Infolo quo- lC4 Flortim Sam ^ Edttcana (^uolibet fclicieer , ac felicius in priepingui ^S^ ad £o- iem recliui, palmari alcitudinc cria cubica aliam ab alia depangic : per aucumnum cfFo^co fenio recifb llercorat: arundineis pariecibus,cancellaca ftrudlu- ra excitacis , applicicas implicicafque adminiculac ac nodat : capica quoque deorfum versus curuata_» fabftringit j quia ipfo flexu retardatus , qui fruci- cem permeat alitque, terrenus humor adeo coqui- tur ac digeritur, vt numerofb confpicuo floro Rofa itaiica tandem exuberet . Icalicam fuperiori perfimilem^ peJpem^^ nobiliorem camenjac diligencius coJendam iimper virentem;, perpetuam , fiue omnium menfium ro- (am appellant : quod ea faspius amputata primum lafciculi afped:u confertiflimos calyces fimul pro- mit,quos deinde paulatim atque per partes ad alcc- ram vfqueputanonem floreum recludit inpartum, vt ipfos fingulis mcnfibus vna cum floribus in- dmere videatur . Ifto autem denfiore calycum nu- mero , florumque propc continuato vere maxime diftat h^c a fuperiore , quas minus diues florid^B purpurar rariores aperit virides alabaftros* . Vt igitur omnibus aur certe plerifque menfibus per- pecua vernet , fepe intra annumj ac bis minimum deputanda eft . Exitu Odrobris fuperficies omnis folo tenus angufta putatione fiicciditur , vt e duro repullulet : ica enim citaci calyces numerofiores jflore;^ fercilicate perhicmant . Menfc iterum Mar- do exp^C^cur, vnoautakeroramulisarciculoreli- Liher Tertms. Qto . Verum^ vt fcrotini calyces tota ^ftate venia- turi fubnafcantur, tempeftiui^ dum conniuent , verno tempore detrahuntur . In altiore fblo de- padam putator minus compefcet> quippe plus Iiuf^ moristrahentem^quam qu^e in fidili pofitafit. Putationidies aptiiiima cenfetur > qux triduo qua- criduoue plenam lunam pr^cedit . Quindecini> ipatio dierum ante iplam putationem aqua non^ miniftrabitur. Vbi iam fitinimia laborare plan- tam animaduerteris, priuscircunfcdies , vetufliE- que terr:E fubducl^ vice vel hominum attonfo ca- pillo, vel equino fimo iam putri fetificabis , bo- no foloconfitac ipfi tett^ fuperinduiflo : tum cre^ bris eandem irrigationibus relocillabis , filubri apricationerefbuebis, a frigorisinclementia tedlo tepidoue loco tutaberis . Eadem fere cultura con- uenit ijs rofis , quas puluinis hortenfibus commi- feris. Sed> quoniam illx ad incommoda tempo- rum declinanda citra noxam tranfmoueri ne^ queunt > auerfc a Septentrionibus loco depangi debent cum hieme progerminauerint, impoliy tis tegeticulis a noClurni frigoris iniuria prot.e^f gi ; Sc ijfHem remotis diurnx apricitatis beneficio ioueri., Quanquam optimus magifter vfus iam-. docuit , id genus frutices , pr^fertim robuftio- res 5 citra frequenrem putationem intonfbs ple- raque anni parte vernare y dum tamen & pinguis terr^ pabulum, 3c irrigu^eaqu^e poculum frequen- ter l66 Florum Satm ^ Edacath tcrdd ajfFatim adminiftretur . Vtautem dapfilerru florum prouenrum habeas , ipfa fruticum brachia ( quemadmodum in proxime luperiore rola monui- mus)priecipitabis.C^eterLim eoldem frutices multi- plicare promptiffimum de morc propagentur in fulcos; £1 autumnahputatione reied^ virg.T mo- dico inchnatu ilatuantur ;, ac ftridim attonlie duos de terra digitos excent ; iiac enim ratione radices ^ germina vehementius impellent , Sationi huic fatau?.^** tempeftiuus Odober aut Nouember eft . Batar. uaj centifbh^ robuftum fclum, frigidus modiceque apricus locus deftinatur . Virgarum aritudinem & fenium tantummodo exputare conuenit ; quia ra- ros in ramulos hxc planta dilpergitur . Pullulans ab imo ftirpe jfbboles fibris nonnulhs capillata dif- Centifolia feftur . Parem cultuni depofcit nomine fpeciofo par, Hore mmus amceno dijpar centitoha modo- variegata. ra . Vario rubore maculofa^ odore ac magnitu- dine vernaculaj fubrubenti perfimilis , ligno du- rior y ramis fruticofior , florum mediocriter ferax quafrit aperta , aprica , & rigua ; fclo gaudet ro- bufto . Flos adeo molhs eft ac delicatus, vtnebu- lasreformidet . Pucationis viceiumma ramoruni> teneritudo decacuminatur . Fcecundiflima radix Damafcena. l^te ipargendam fruticat in familiam , Damafcena iucundi ]|>iritus rofa, modo aureis crocis odora-; tior , modo argento tantilm fbhofiore minus odo- raphumore, foJe^ liberoque Ia?tatur citlo . Frigo^ ribus Liber Tertim • $ ribus non affligitur : inio etiam toto ferme anno germinat ac vernat . Vecuftiorum virgarunu , quas aecate duratas .Tgre tranfcurriciiumicium ali- mentum, anguftam trunco tenus c^efionem per diuortium veris atque hiemis amac j vt nouelia vir- gea filua integro , ac nufcjuam intercepto fatiaea,-» liicco l^tiorem fe vegetioremque profundat : atque ipfa materni trunci reuirefcens dc iuuenefcens ani- licas florida foecunditate luxuriet . lunioribus vero caulibus idem frutex vnam vei alteram gemmam reiidtam vuk: quodillorum teneritas vbertim tra- flum facile admittit, atque ajqua portione dilpen- fat liumorem: &paucos in exitus compulfa germi- nandifacultas veliementior aifurgit , filuefcitquo diifufior . Rofa li^c furculo , & viuiradice frigi- do in folo pofita feliciter celeriterque capit 6^ pro- filic . Obibleto colore alba rofi^operi topiario den- Aibicas flo- fa 3e flexibili viriditatae perutilis , validum fblum-» , liberum folem,&: vberem aquam expetit . Puca- tionem recufat , pra^terquam fi quis fenio defcdus ramus exaruerit . Vegetas^ hortorumque textili ornamento commodas , recentes virgas antiquiori- bus , prout res feret , adiungi adneftique pollulac . Vberrime fuccrefcentibus ab imo virgeis nepoti- bus genus amplificat . Lutea rofi , qua? foliorumj Luiea maxi denfiffima flauet coma , frigore deledatur . Id- ™^ ' circo felicior in Tufculano^quam in Romano , pro- uenicfolo, Illic enim plerunque foliofior flos ma- ture- j c 8« Florum Satm Educatio turefcit ac dehifcic; hic inani florum fpe fepe tur- gidialabaftri fenfim corrugati Janguenc . Robu- ftum folum , vacuumque ramulorum libertati cx- lum appetic . Quare arundineis canceJlis impJica- ri aJiigarique formidac . Tonfuram odic , (]uia_» fummatim florec . Inuciles camen , maJe naci ^ aridique ramuli vciJicer incerpucancur . FJorunij plerofque dccurbare ance macuricacem expedit^ vc reJiqui fuis abfoluti numeris eJegancer vernenc. QiKE puJIuJac ab radice denfior virgea foboJes , pri- cfnnamominio vere auelJicur, ac cranfponicur . Cinnamomi- na noreple- 11 1 ■ 1 • • 1 no . nam educac iiumus valicia;, irrigua, non admo- dum foJi oftenca ;Iuceierofe communisparcapu- tacio conieruac ; propagac eciam reuuJfus a macer- pieno ^^^^^^ fl:irpe pullus nonnihiJ fibracus . Inccr purpu- reasprinceps habetur, qu^ quamuis Jeuiter odo- raca, pJurimis camen ioliorum verfibus ornaciffi- ma^impuJfoque alcero flore e medio finu, veluc apice regio infignis , faperbic . Quanquam deco- ra Iixc Bon femper illam crifta Jioneftac ; fiue quod IbJico foJiofior prior flos genicaJem fuccum abfum- pfic; fiue quod eundem florem nimius imber, & nebula corrupic i autnaciuus , ^ familiaris vermis exedic . Luceas rof^ debica huic eciam cuJcura de- becur . Ita in vario rofirum genere variac horcen- fis difciplina . Noftracibus aucem rofis reJiquis Arborefces, pJt*^eepca generatim cradica facis confuienc . iJJud habeo extremo fiibijciendum Joco, fic efle rofei iruci- LiherTerms. frucicis, quemvolumus arborefcerc , incrementa formanda , vc, imis medijfque nepodbus fepius decra^lis , fuccus omnis parcim implendas caudicis craffitudini fcruiac , parcim ad fumma germina.^ euocecur , qu^ pucacoris arcificio in ramuloruin-» Ipeciem fingenda func . Floridartim ftirpmm arhorefcentium cultura . C 4 P V T X/X. VNis fefe florum delicijs inclyta? arbore^e ftirpes y quarum pauciffimas adhuc Ro- mani educanc horci, peculiari diuerfique culcura vixindigent. Olicoriumenimfblum, vli- ginofum, & apricum velomnibus, vel pIerifc]ue-> prodeft. Peregrinaj acque hofpices eo c^Ii cerriE- que poficu excipiend^ func , quiloci nacalis inge- nio relpondeat . Earum vero h^redicaria^ po- ftericaci concinuandas laceque fpargendas confulit feminacio, inficio, propagacio^ calearum poficio, fibracas fobolis cranflacio . Supereft iam , vc publicaj priuaca pr^cipuarum culcura fubiungacur. Atbot ^^^^J^l^^^f^^ Perfica loliofo rofeo flore rofirum ^emula a vulgari "P^^<^' • culcu pomifera? non abhorrec ; bono in olerum.» foIo> humedo, apricoque proficic: inficionefobo- lefcic , quae crefcente luna fieri debec j quia fios for- A a mo- 3^7 Q: Flonim.Satm ^ Sdtifcath mofiQr,noa frudus vberior exigitur . Februaria menfe arida feneduce recifa,nouo cumannoiu- cerariis fio* uenefcic, Eadem alic cukura Cerafiim, pleno iru re muitipiK q^^^ impoUuci candoris, alioqui rari , feracem^ . Ec ha?c redle infericur inalias Cerafbs , cum genus ^ Geniftafla* cum decus propagacura. Candida Genifta pangi^ reaibo. -^^ olicorio folo non icapinguij moderaco fbli obij^icur asftiuis irrigacionibus con&uecur, femi- ne fericur ; quoda cum pnTdurum fit & nacu mo- rofum y prasmoUica vel cenuaca cuce ( ficuc edocui) fbha Ho!S ^^S^^"^ germen * Lacifbliam flore mulciplici muitipiici . Myrcum non humo pingui duncaxac , verum.» eciamlble mulco > humoreque nuccimus: parcc^ aliqua exarefcencem incerpucamus : ia eam , quam volumus, fbrmam artifici confura componimiis : laums indi- depada fibraca fobole ampliamus ^'^^dica fiue-> ^ Americana Laui*us libencer in terra pingui rigua- que hofpicacur: fblem ab eadem expeci , cahdiilima docec pacria i & fane in fblis regno naca,non minus quam noftra laurus , Apollinea eft . Anguftb > ipfb- que cenuscrunco inucilitum ramorum ampucacio- nem timec : quia paulatim patefcens a conciguo vulnere ad medullamintimam foramen aditum ad noxam&necem aperit . Baccarum fatu, fbbo- Sotic^u^. ^^^^^ tranflatione. difpergitur .. Exoticum Olea- ftrum optime recipiunt loca pinguia vliginofi, a medio fere brpalmi caule fiirfLim versiis palmari {^icz excoliencis \ folliculos denique paruos ^ ro- tundbsrufb, milijqueperfimili femineimplencis . Sicui pra^cerea ftppecat in liorcis commodi fbntis aut laculeuIi^aucpifcincE opporcunicasjis melius po- teric in imo diuldem labro, pnTdida cerra conftra- co, & has , & alias aquacicas florum feraces plancas cadem racione conferere, hoc eftin aquishorcos iniiii;uero * Cajflod. JLiher Tertius* Indtc^Jiirpes in hortis^Barherinis , C A P V T XXI,, I,Ndi^ cjuoque vt opudi, fic florum pra^diues cxpoliciffimos Barberinos harcos fingula- rium admirabili niunere pJantarum exorna- iiit ; vc illi fuoiimiles Principi longe inter c^ceros emin?rent, yt Romanarumdelicijs Apum India-j Ro^a^ vernaret^_ vtque Numie CapicoIium vetus ^^ai!"*"' ^'^' irLQuirinali^poftqu^m in dominatricis familiiE vi- ^*^^' ? ' ^*' ndanum relloruit , amcenitatis Indic^ tributarijs i-s-^-i- llonbus cpronaretuji:.lia igitur ornatu barbara^ i^^g^- bcrinis hor- nio amoena , manu Pallas , vultu Venus, quam Itre- ^'^ ^"^"^^- nue pugnaciarcu^^ani iormose feroci fupercilio fa- gitcifera^yt appofitp regnantes Apes dono culcuque demereatur , floruin femina qua^ficiflima deferc ad liccus» Inde Nepcunum per liquida regna natantc curru non ita procul aurigantem breui iermono compellat.O fluduantis imperij tranquille modera- tor , qui per infidas & naufragas vias tenui ligno li- noque orbem terrarum vltro citroqtte pprtas; qui- que difterminacas immenfb elemenco gences, ven- cis licec reclamancibus , vndis licec obIud:ancibus , mutijo commercio mifces ^ atque vnumalteri mundum admoues ^ age, Apibus jnellea fuauitate amabiliter dominatibus remotiffim^ India? gra- tumobfcquium fifte.Qoid autem n^ellificas Apes A a . 4 oble- na. Flomm Satus EducatU obIe(3:ec, magis,quam florei delc6lus amoetiicas ? Has ego ledilfimas Indici veris primicias pra^mit- to , frequenci pofthac florum munere femper vernancem erga Barberinas Apes beneuolentianij teftacura . Breuiter ad hxc & akcricer felicis iti- neris Jiilaraeus nuncio Nepcunus . Adfum vndarum ReXiVelociore nunquam impecu liquidam immen- ficacem emenfurus, ipfifquc regnis pociori Barberi- nse maieftaci famulacurus. Exindeflorum geniales merces cranfuefturum currum margariciteri fra- ftus candidis diuicijs in obfequiofa ornamenca con- geftis digeftifque marin^ Nympha^ arcificiose opu- lencanc : vcque longinqua doceat nauigatio quam,» profoeram Cynofuram fpedet , in fummo curru pr^enxum eminec gemmeum aBarberinis Apibus publiccT vcilicaci laborancibus trigonum vice fide- risinfigne . lam folucuro Nepcuno incus forifque-? preciofum munus porrigic India^ febrefadlam lcili- eec auream pyxidemj inclufis rariflimorum flo- rumfcminibus^ quam includence mecallo , nobi- liorem, paucis hifce mulca? obfcru^mcia? nocis in- jfcripcam , Regnacricibus Apibus floreum Indine cribucum . Curru fublimem maris Dynaftam^ abeuncem comicancur agili nacacu ludibundi Tri- tones^ tenero cancu flexanim^ Sirenes . Subridet' i&quati a^quoris cranquillicas ; fuperfulget finceri' cajli ferenicas i vnufque Zephyrus circunuolicans , ca^cero lacence ac filente rauco vencorum agmine , illud blande infibilac , I felix . Ita Liher Tcrtim . 379 Ica pr^uiae Indic^e ftirpes Barberinos ad iiorcos feli- citer appulfa? funciatque inter mellicasaduolandum. Apum blanditias feliciiis hofpitantur , totas floridas Indi^ filuulas felicitacis illecebra mox euocacur^ . Longiffime remotis , necdum a pacrio folo digref- fis pr^Eireca^peruncexempIo proxima eiufdem In* di^e plancaria,t]ua^ non ica pridem Romanosad cul- tores diuerceruncrcum cercacim cupideque ad Hy- blam properenc Barberinam. Ec adhuc fane prope- JJJJ^^^^^^^^J^J' rarunc e narciffis qui florem ampliffimum lilia- brocroccus , ceum rubence facurat croco, qui Iilio icidem fimilis ceoV'^'** primiciuumcandoremleuipaulacim rubore con- Narciffusjn^ fundic, quique puniceisfoliis denfiffimam ftami- ceusftorepu . ^ ^ -KT rr r ' rpuraicente, lium ca^lariem coronac. Neque narciiio legnior ve- Narciffusin nic , vc form^, fic officij a^muIacor,hyacinchus, cui ^j^"'ceo!^ candor acque odor famam ^ cuberofa radix nomen dedic . Craffis quoque repcabunda geniculis Indica rofa radice . luca lence feftinauic.Canadana paricer infolita^ ma- FragaCaS^ gnicudinis fraga adrepfere . Tenuiffimis leuicer ni- xumfibris Americanum Trachelium facile fokicis AnieriGanu. . . T n Gelliminuni recinaculis accurric ; Dommoque concolor rurpu- indicum ma raco,flosBarberinusy &;planca Cardmalis euafic .phi^^c?^^^^ Ipfe alciusac percinacius humi ha^rences planca?,re- ^.«^^^"^^^^lf^: uulfispraslonp-isradicum dipicisjadfuerunc, Indi-dana. r tf ^ i> 1/- Lauruslndi- cum lcilicec flore phoeniceo Geilimmum , Cjra- ^a, nadilla, Vicis Canadana , Indica Launis/Olea- fterexoticus,Arborvic^e,Acacia,Smenfis Rofi. In- Arborvi^ I r 1 • 1 • rt r Acacia. dicapra^cerea perainpio toiio> elegnnti flore:, rru- Roiasinefis d:uqux pr^dulci Mufa ,quam Plinij Palam effo , 380 Florum Satus Educath Carzias ah Palan appellatio Malabarica prbpe eadem perfiia- H^fiJilT/ det, quo congruentius in Parnaflb vernarec, quam cilfialxL "^'^^ > Mufarum volucres , Apes fibi nidificant Mufis mellificant ? Addidit fe ftirpibus Indicis Papyms. Acgvptia Papyrus , viduro in chartis Principi de- cora jplanta. Veriim ftirpes rarum, illa: de- cus afterunt fingulare , quibus vnos India Barbei?i- TobiasAidi^Q^ hortos herbarum fcientiffimi Tobix Aldini ArborCo- manu confcrit 65 condccorat. Prior Amerlcana c. c//*/. Coralij arbor bono minutoque in folo intra te- ftam femine feta noftratis phafcoli fimillimo , fplendide tamen rubence planeque coralino vifen- dam in altitudinem exijt, pjuribulque ab radice ftolonibus fruticauit . Medius ^ craffior caudex tres digitos biennio impleuit. Palmari fupra ter- raminteruallo patulos diffipaturin ramos. Cor- tex per adolefcentiam lasuior viret; in feneda rugo- fior ficulnei facie pallet. Rarisidem, breuibus, pallidis, hamatifque fentibus armatur . Folia , vt in filueftri Siliqua y nullis incifuris interrupto , fed a^quabili &c prope rotundo ambicu circinaca leuiter faftigiantur; ipfius eciam hedera? rocundicacem_, , ampiicudinem, craflamencum, duritiamque refc- runt . Singulos hinc & illinc porrecSos neruos bre- ui pcdiculo nixa in criangulum cerna fempicerno Cf>nueftiunci ac cemperaco l^coque virore fpem co- Jcranc coralini ruboris in ijoribus Jegendi , non in- rer naiifragia expifcandi . Flo- 382 Flomm Satus ^ Edwcatio Floresper arbulcul^immaturitarem Rom^e non- dum tempeftiui^coralium *Tmulaturi;,pulcherrimi- que jiominis fcnus matern^e Itirpi repenfuri ex- pe(ftantur . Deflorefcens deinde arbor m concolo- res floribus pliafeolos creditur filiquatura . Hxc in- terim peregrinorum ritu pomorum , qu^ab acore nominantur/atis irrigatap largiter infolata , in pri- misautem inimico frigori fubdud:a pukhre valec phafeoius ^ conualejfcic . Brafilicus Phaftolus e lubniorro fe- Braiilicus, . 1 • 1 i - i • jiime, lupmum a^quante , atque vmbilicum leui- ter lunante, propter codlilem laterculum in bo- nam fuccretamque eorundem acidorum frutStuum terram depofito tam fehciter extitit, vt intra an- num quindenos inpalmos adoleueric . Simplici;, tenui caduco, & vicigineo alTurgit caulc;, inftar vitium ftatuminando . Dextro l^uoque la^cere alter- nantibusegemmis^quadruplici digito interuallacis, quaternum itidem digitorum ramuli erumpunt, mahrCydonij Jatiore jfblio triplici aut quadruplici femper virentesj indidemque virgul^e;, duplajon- giores porriguntur , primum flore fibaceo qua candido ;, qua fubrubicundo;, filiqua deindeCquan- quam h^c nondum euenit } fafl.igiata3 , Indicum Jioc legumen a frigore tuta aprica pofitiono , aqu^pr^eterea tempeftiua minifl:ratione in excero iblo libenter didicit hoJpicari . ^ Se- Liber Tertim • Prajfentiilimis par antidotis, Malabarica Moringa , ^,^^^'"23. c ' r ' r W ' 1 O ' Chrtsloph. a. lemine coniita Lriu limiuimo, coaemque cultu c^^-»'-^'''"" educatajinfidlili vegeta, laxiore loco vegetior , m-ciJfincxft. cundiffimi floris vice hilarem explicat viriditatenLr. Caule ramifque nodofa fimul , ^ fragilis ad Lenti- fci naturalem ftaturam incremento iam cubitali contendere videtur . Minutis & lentifcinis fbiijs raram jfterilemquc adhuc , dum iftaicribimus, ob- tendit vmbram, quippe fruc3:us pedalis &od:ogo- ni , craffitudine raphanum ^equantis , nondum fe- rax . Caius quoque fiue Caious , ac Tamarindus primulo germine prcTmiferunt exiguum fui tene-S°i4'«^«^ rumque rudimentum . Illius arbor malum Puni- gj*^^ cam , huius Fraxinum aut luglandem apud nos-^'"''^''^^' etiam a^quatura creditur . Caioi nucem ieponni^;«^<««rf. renis figura, & colore cincreo in xubrum incli- nante, vasexcepit, humus bona nutriuit . Menfe Martio pofita extitit Maio.-Septembri quatuor digi- toseminebat. Lauri regirE folio minutiore virct ; viget autem apricatione affidua , irrigatione fedu- cautaque fi-igoris declinatione . Florem cando- re fbrmaque mali Medic^ flori confimilem, fb- liofiorem tamen , nec ica odoratum j itidemque frucStum grandiori malo a^qualem , flauum rufum- ue, bene olentemjfpongiofum/ucci plenumjCum a- ftridlione fubdulcem, e prominula nuce;fuo fcilicet ex vbere, alimentum incremcntumque fugentem, accuratiffima cducatjo pollicetur . Tamarindi'^^^^'»^^'^- Bb ar- 3 8 ^5 Florum Sams Educatio arborem e femine^ lupini fere gemello, fed fufco y cura prope par , & eukura in duos iam exculic pal- mos, rufa 5c ramulofa virga furgentem, ramulis vtrinque alcerna ferie digeibs , &c minucim fblio^ fis ; foliolis , veluci pinnulis^ in alas e regione gemi-- nacis , diluco colore virencibus , acidulo fipore iu- cundis^ dc acrem herbaceum intindum concin- nancibus;, fub nodem veluc in fomnum conniuen- tibus, benc mane veluc ad vigiliam graco fpeda- culo fefe pandencibus . Nec vana pr^cerea ipes eft , alibi nefciam hofpicari plancam in Apum ac meUis amoeniffima Regia flores cicaturam, qui candido colore, fuauique fpiricu cum ipfis Medicas mali floribus cercenc , oho foliorum maiore numero vi- d:ores: medicaciffimum quoque frudum addi- turam; qui Gr^c^ Siliquas more p.i:oueniac • Lilfer Tertms* ^lg^ Flauum Gelfiminum , Sinenfis Oricntis, ilueC vt Geifimfnum alij malunt j Indici Occidentis delicium/ac noltra- uut^oTowr tis orbis miraculum^nullo meliusintlieatro, quam*'^'"""^ • Barberinis in hortis fufpiceretur , quibus Vrbanus Sol, Vacicano tum rubore tum candore nitidiffi- jnus, nempeAlius & idembeariflimcaffulgec, AccerfiuitadRomanam amcenitatem Eques Caf- caffianus4 fianus a Puteo , ad quem cumulaciffime ornandum ^"^^''* ^ animi^&: generis, 6c opum decora "difEicili aliogui fcedere conl^irarunt. Mifit Acjuis Sextijs SalyunL» j^.^^j^ Nicolaus Fabritius Peirefius Senacorijcum ordinis bricius^Pare tum confilij vir j cuiusprudentiffimis in Republica^'"^ * tuenda curis frud:uofijs labor florei cultus laudabi- li volupcacecoronacur. Hic ergo fi-utex Romam.» tranflatus in duo ferme cubita actollicur . L^ui cor- tice , amaranchum reference , purpurac , Ab imo caule ramofus pluribus virgis, icidem in ramulos brachiacis , frucicat. Folijs viret facuraco iplendi- doque colore confpicuis , oblongis , Punicas mali jfoliorum inftar duriufculis , dQnCis , non incifis , nondeciduis, quinis cernifue in fingulos ramulos coeuncibus , alarum alped:u per virgarum lacera explicacis. Floribus autem flauct omninoaureis , vulgaris gelfimini fimilhmo pediculo innixis, per fumma ramorum in vmbellam diffufis , Hilpa- no gelfimino minoribus , diucius vernancibus , inuaielcente cum flirpe mniora quocannis incre- B b 5 men- menta capientibus, eius floris , quem viilgo Sa-^ ponariam yocant, facie retufis, iuauiffime olen- tibus, arido ctiam ecadauere odoratam animam-» fpirantibus . Poft florum gemmas baccis gra- ucfcit, minufculas oieas magnitudineprimoque^ virorc ex^quantibus, a maturitate deinde liuen- tibus, maturx inftar vu^ tranflucidis, inclufum^ que nigelium & longulum , quale pyra inclu- dunt , femen indicantibus , hic praeterea fblica- rijs planeque vnionibus , illic gemellis 3c cohx" rencibus . Culturam exigit cum Hifpano com- munem . Humorem in primis amat , 6c folem.* . Gelidam Septentrionis animam odic; imo etianL# quodcunque iiiemale frigufcuium in tantum re- formidat , vt viridifliima folia luteo palloro tingat j corticem la^uore, ac rubore decorum mi- nutim granofa luridaque fcabie afperet, ac deco- loret j proferpente demum aritudine cito fene- fcat ; & pereat . Sed hiberno frigore infeftari pubhca mulcarum ftirpium calamitas cft . llla^ fruticis huius teneritudo peculiaris, vt, per aefti- uos feruores fitiencibus herbis casteris expecito gattatimque propinato rorantis cxli neftare InJ- datur . Ecenim floris folia vel leuiffimo roris aiperfu pallelcunt , affiduo etiam infufu exalbe- fcunt . Hac autem feliciter induftria propa- gat;ur externus frutex . Virga ab exterioro par- 39% parce j qua vix kciim vnguem diftat a ma^ tre , furfam versus pblicjua plaga in . cranfuer- {i digiti longitudinem ad medullam vfquo inqidicur : incifura^ leuiter didudas lapillus in- lericur ; fabulofa cerra , vel argilla nonnihil Iiu- medra plag^e illinicur ; obficum deinque vas in^ altiorem laxioremque ceftam demittitur: & in- humand^ incifiE parti humus fuperingeritur ; auc certe anguftius , ac diuiduum finc fundo fi- d:ile vcrinque admouetur, modice deprimitur ; vc ad obruendum propaganis vulnus facis emi- neat, nec nimio defcenfu matris radices conuul- neret. Nifi vero id vafis fuppecac, teftaceis frag- minibus circum oras fi<3:ilis defixis aggerando folo, tegend^que incifuras parabile vallum cxci- tatur. Sunc, qui c^fpitem eximant e fiiSlili, & ima parte fubfeda , reponant: fixbfidentem autem.» incifampropaginemhumo adobruam. Hoc alio- qui percommodum inuentum eo nomine vide- tur incommodum > quia, dum fuperne prodeft , inferius nocet . Subdu<5ta enim , qux imanu, plantam alebat & fbuebat, humus quidni noxse fit? Ergo per vulneraimpetratisradicibus, anno iam exafto fccundum matrem abfciffa virga transfe- retut : & Indicum aurum flauos in flores liberalit^r egerminans noftro eciam in orbe propagabitur , hoc eft ( vt illuftris poet« ferme eadem aurea ver- Bb 4 ba 39 z FlommSatus^ Edticatio ba ia rem meatn vfurpem) floridam paremcmrf «mulaca , fimili flprebic virga mecallo . FLO- FLORVM VSVS ET ADMIRANDA LIBER Q.VARTVS, Flomm ftmEtma multipUx C A P F T I . O potiffimum ipedac vniuerfa florum culcura , vt meflem varie voluptariam faciamus , fiue vt eoClem demeflos flores multipli* ci ferie velut ardiores in iiortu- los difponamus . Nouo igitur more , fingularique felicicate hortenfis meflbr prasmaturum gaudij frudum in flore legic y ac tempefl:iue metit , dum adhuc meflGis in herba efl:. VoUiptacis enim feges tum maxime maturuit , vbi nondum exaruit . lamuero debet ex vfu , cum.» quis meflfuit , manipulos obhgare , nempeflorum fasciculos artificiose componere . Et fene manua- lis h^c farcina tam grata efl* , vc ^egre dimittatur e manibus; tam pretiofc, yt in conclauia nobilior^ reci- Fafciculi ex 5 9 ^ Florum VJus (g^ Admiranda rccipi#iujtlitai|i fuaUis , yt 0|^uli§^gu^ inaribufgue blaiidiatur : adeo detii(jue tamiliaris , vt ad concin- nitacis arfem i^^iilcof Lim indu cukorum ex- Anaftafius citarit . Vnum ego fepius derniracus fuin Anafta- in qiiadrum nec non ad lineam defi- gun tur j tranfmiflbque per fingulas infcrius effora- tas lineo vel ferreo filo fubfuuntur Arundo csc^ teris modice prohxior ad eundem modum media depangicur , DejSiffis deinde arundinibus< , auc fen- kntis ramufculis, aut funiculis pfxfixarum concepcaculis . auc infundibuUs, & quatuor aut re- ais, aut irilatusindinatisfiphunculis,adaquam fenfim transfundendam vtrinque perforatis, coag- mentatur . Et finguli quidem fiphunculi fub ima cuiufque vafculi foramina , ne humor effluac , por- riguncur. Poifunc minore negocio fummiE valcu- lorum or^E finguhs grandiufcuiis crenis fic demu- ' ciiari fimui, &c perforari : vc fuperiore parce mh^- rens, inferiore vero in iabrum fqudmamue porre* Gus obex prohibeac , ne defluens aqua exceroria^ per foyamina exundet . Aqua e fummo vafis ore^ * detula LiBer ^arW , 409 defufa prius vafculum repletad fummam vfcjue fi- ftulam vel ad crenam, per quam tranfmiffa lecun- dum^parique racione reliqua opplec conceptaculajl doneceximis humilioris vafculi fbraminibus ex- imdans indicio erit, vascotum idoneoalendisflo- libus humore abundare : qui tamen e toco fbrami- nibus peruio vafe non elabicur , qubd ad fbramina non peruenit , qua^indicur, aqua^fed.ad fummum vfque tubulum crenamuerepletofuperioreconce- ptacuIo,quaefuperfluit;,per eofdem exitus in fubie- tlum valculumdefluit, ac deincepsin reliquaL^ , vfque dum ad infimum defcendat j vnde tantum , fi mimia transfundatur , redundabit . Ipfi aucenv. floresica collocancur, vc , qui foraminibus infi» runtur, perparum emineant^ ne confpicui va< fis fbrmam aduentitius abfcondat ornacus . At verb in exporre^Stis quacuor concliis , quas toti- dem laruales vultus fuffulciunt finguliflorum fa- fcicuhlepidecampi^dipulchriore candidis vnio- nibus difcolore foetu decenter extabunt • Media^ in ore fummo amplior & procerior filuula ludi- bundum in tremorem latenutantibusfloreis capi- tibus geftiet , fu^que ipfa celfiori ac triumphali fcrmofitatiplaudet. Eiufmodi vas qub grandius> ea fuerit eciam hunc in vfum opportunius: florum cnim denfior collocatia , ac diffufior porredia partium decora fingularum nonadobruet . Qua- re palmorum minimum quatuor altitudinem re^ quirit , 4 1 0 Florum VJhs Admiranda quiric , quemadmodum facis edocec feorfum addi- ta dimeciens . lilud laabeo pra^cerea fubijciendum; idem vas \ quia & molis magnicudine , & indici humoris copia , & florum addicamenco maxime ponderofum, & cafui obnoxium eht i prouiden- tiffime j&dumiri, fi minime circunferacur, fed apca in lede,vnde commode circunjlpici fulpicique poffic, immobile ftacuacur ^ Patc- Liher ^artus . 413 Patefaaafuperioris vafis areana ftrutSura incefti- num column^ arciiicium aperit^quo cocam triplex foraminum Ipira conuulnerat , florea fafcia fuaui- ter medicandam . Eadem poceris arce obelifcuma pulchrius, quam Aegipcijs notis , xnfertis floribus infcribere. Neque vero minore cum admirabili- cate, cum volupcace fcacebic vasj quod vndequa- que perforacum plura , quam ipfa vocalis Fama^ , pandic ora , vc , quas volumus infignia , feu nocas floreis vocibus eloquacur . Tria hic obferuabimus : .primiim , vc in fbramina flores immiccancur , qui Iblicarij funduAtur e cauliculis; cuius generis func anemon^.caryophilli, rofej nequaquam aucem adhibeancur, qui fingulis e fcapis mulcipliciger- minacu pendenc.vc videre incer c^ceros ett in hya- cinchis narciffifque . Ilii enim , qubd preffe adh^- renc, quiecupimus, diftindie nocanc: hi^ qubd immodice prominenc^ nocaca confundunc. Alce- lum, vcapcoadea, qua? deftinauimus, difcrimi- nanda & exprimenda difcolores flores ordine col- locencur. Poftremum, vc fummoexore denfior acque explicacior florum copia fic emineac, vcfu- biedla formoficas pulcherrime capillecur . Super- cft iam ferme omnibus id genus vafis commune, triplex artificium explicandum : vt videlicet, fi velis conceptacuhs fingulis cum aqu.T, tum fcapo- rum facileputrefcentium fedimentum fitumque poffe detergere, coca vafculorum ferie excimae di- midi.'^ 414 Fhrum Vjus Admiranda midiic parti harrence, pars altera dimidia(fi tamea ea iignea leu metallica placeat ) adapertilis , con- fertiwjue fibulis nexiiis fiat auc cadem vaicula me- dio tereti flylocontinuata in extimi vafis theca-» Vtrinque feiun«a:a,&i)ipartic6diuila,itidemque ne- xili ciaudantur; aut certc(qxK)d inobelifco tantum Sc columna locum habct ) integra parscxtima va- fculis inanis-elaboretur, deinde vafcuiorumferies thec^inanitatipar medio pcrpetuoque ftjlo nexa dilponatur . In adapertili autem vafc cicra fipho- num cenarumque vfum vafculafingula ieojfum-p aqua poter unt repleri. Ac JLiher ^arms$ 41 y ' At vejro Cquem magis deledat y in Cmplicioris ar- tificij vafe digeftis floribus , fub cedo , acque adeo incra ipfum conclaue parabilem & cranflaciciunL, hortulum alere j noua ferma fidile hic vfurpec, quod& animo primum mihi finxi;, & re ipfa dein- dein hunc eundem vfum percommode vfurparo caepi . Argiliaceum vas placuic . Hoc enim meam mihi originem fuggeric^ex argilla oriundo;hoc ad- ' ' decet paruo bene viuencem,cenuique diciffimum. Poteft argencea , vel aurea locupleciorum efficaci- Cas arcificiofo teft^ huius imicamenco preciofum-. illud exhibere prodigium^vc argencum aurumque floreac . Pes modico gyro circunfcripcus nonnihil excuberac: hunc crochilus , fiue canaliculacus orbi- culus anguftac.-fummum crochilum corulus, nem- pe circulus eminulus coronac;inde vcerculus breui afcenfu excumefcens laxiorem cranfic in vcerum-, ; amplior crochilus , fiue collum quadancenus in- trorfum agicur : os praslargum , vceroque fuppar in kbrum nonnihil exporredum refupinacunbin^ anful^ in geminorum anguium fpiras innocencer minaces recorquencur, quorum capica corcili lapfu labrum , caudas vcerum compIecSuncur : medios angues finuaco penduloque cergo in fpeciem lubri- cos vario circunplicaci volumine anguiculi coer- cenc.Dicas,appofice fpiris anguineis anfacum effo vas , immiflis floribus exornandum 5 vc in florida quoque ingenua^ amcenicacis herba anguem lacere D d incclh- incelligas r Operculum in aliquafm hemifph^nl {eutholi fbrmam ad excipiendos habilem, floores incuruum^ grandiore fbramine in fummo vertice,, minoribus aucem in reliquo ambicu alcernaacibus foraminibus vndique peruium eft floribus ibfer- tandis. Arrilic id genus operculi.,quo adarbitriunL* decradlo, & aqua , nc ficu compucrefcac V^etere^- vniuerfa efFuft, recens idencidem alcero vel tertio; quoquedie infundi, & excremi florlim fcapi afe humore iam cabefcences, nihil prorfus mucacililo» rea {erie , atconderi poirunc . Toca verb ceila incus. forifjue L-eui ac polico albario induda> extrinfecus Arabum foliofa pidura , qiix veris cum floribus- de vemiftate cercec^ exornatur » tllet ^drtUsi 41 j, Sed ifta flof um gloria mutila cft, vt integri decori fint: vtturmatimin fefciculos, tanquam igno- bilium vulgus herbarum , colligantur. Nobilio- Munufieptts res ad vfus imminuti concifique craducuntur;per- * ' que ingeniofa damna , & artifices iniurias noua.* mufiui operis aemulatione illuftrium virorum vel infignia , vel etiam fada floridis lane coloribus ad vrcundam fallaciam emetiuntur .Tertio deci- ma adhinc anno floream hanc pi<5luram exhibere C£Ep it Benediftus Dreus , Vaticana: fabric^ vtenfi- Benedie!us hbuspr^fedus, cumque optimse indolis filio Petro Petrus Pau- Paulo hcc arte quotannis exhibet . Pidam graphi- y"^^^^"* dem ad commenfum operispr^paratj vt fieri folet in emblemate vermiculato ; deinde magnitudinis eiufHem papyrumoleo , quode lini femine fuerit expreffum, inungit;eamdem ficcato iam vnguine tranflucidam ipfigraphidi applicat : corporum li- neamenta innocenter impreflb ftylo circumducit > ^ acu fpifle traiecSa minutim perfbrat . Aequali pr^terea telce ^ qua? bene intenda & compadis in- quadrum aflercylis affixa fit, eam papyrum apte imponit ; acri Carbonis puluifculumin rara^ textu- ra?linceoIo conglobacim illigac, preflTe affrid:um per fbramina tranfmitcic; fublaca papyro^pundtim nocata in linteo lineamenca penici lh duccu conti- nuat . Ad hxc multicoloris florei paratus qua in- tegris , qua confectis, prout vfus exiget , fblijs ar- cificiose digeftis vmbram operis, Imm circumdu- D d 4 dlam i^x 4 Florum Vfus (g^ Admiranda dltamjad expidse graphidis imicamencum colorar. Itajpropter exemplum , oris humani temperacum ruborem cariophyllus ex albo fubrubens appin^ic : genasrofa fuo iure occupat , vt eas vere rofeas ap^ pellemus.-oculorumpupulasc^rulens ille , fiuo fubniger flos infufcac > quem ahj hyacinthum bo- tryodemfilueftrem, ahj comofum minorem vo- cant, in agrorum marginibus & fecundum vias nafcentem. Quin etiam idem qui lumen gemi- nat in capite , toti vmbras inducit corpori . Flauec capillus in genifta ; nigrac in cieruleo hyacintho bocryode : canet in candido cariophylio ; iJiumi- juatur vmbraturque eorundem apta permiftiontL-» florum. Veftes Hobihtat & opulentat colore cas- lefti flos regius , qui ab equeftris calcaris imagino vulgare nomen fbrtitur : purpureo filueftre floris rufi papauer , aur ruber cariophyilus : aureo geni- fta : viridi myrtus . Vfque adeo ambitiolo labore-j qu^fiti expreffique in Vrbibus colores in agrisob- uij parabile£|ue funt . At vero c^Ii ferenicatem^. caeruleo aipedu fimulat prxdid:u& regius flos : pal- lido nubeculas fulpendit rofi Damafcena;^ & gelfi- minum. Multiplexinhocopere faciundo proui-^ fio ac diligentia. eft .. Locus. enimi dehgitur frigi- dus & opacus y qui natiuos florum colores tueatun. Tempus deftinatur exponendiE pi^tur^e proxi- mumjlpatioque circiterbidui breuiffimum> no minime vicalis floreu& decor ance glori.^ plaufufque fru- Liher ^uartus.. 41 j fruftum euanidus confenefcat . Difcolor e flori- bus cedorum digiti fere craffitudine inducicur , ne tenuiusdilabacur. Vbi fuerit opus flos elan- guefcens auc dilapfus recentatur. Aequali demum libramento fupina defl:inacam in fedem transfertur vno leuiter iund:a congeftu fl:ru veriim etiam ora«* reuiuifccrent.-nec alia decentius poflS , quam con- ciforum purpura florum, Chnftian^e religionis principespropugnacores, illuftri ca?de purpuratos, expincyi: vt pip fbrciterque fufum cruorem vel a fu- ^^s\ nere vernacurum interpretemur . Hiud pr^terea decorumgracumquefpedaculum eadem nupera iblemnia exhijarauitj vt flores in amicas ApeSjBar- berinum infigne componentes^ refor marencur . H^c autem fuit vifenda? rei ftrudura lacillima fb- stepfeanus lertis inuento iuuenis Scephani Speranti^ , qui fub irSentV^^^^y"^^^^^^"^^ equiteloanne Laurencio Bernino ^crninus . egregiam nauac operam ftatuariie , In duobus per- pifitis vafis regias lauri trunci finguli fic depacci lunt , vc ahguanculum prominerent . Gemin^B ycrinque generis eiufdem fcliofe vii'ga^ ad alligac^ xonnexis cacuminibus puatum in orbem coiue- runt • hiher ^arms • ^if runt * Ad hsec alios e cera^cx herbaccis fafciculis a- lios Apum cypos,dimidiatum fere palmum longos gummi Arabica bene perlito,genilte folia ordina- cim adiunda contexerunc: fulciores alui lineas cir- culatim intercurrentes flos Africanus minor/uper- ne in fuluo rubens;,mollique holoferico villofus co- lorauit : capita minutatim incifus afphodelus lilia- ceus oblbleto rubore difl:inxit:oculos rotundauit la- turo colore purpurea fcabiofa , quaj fortafli Aetij pfbra efl::membranaceas alas eiuftlem aiphodeli ri~ Matthioi. gidafoIiaporrexerunt;furculaceos pedesitidem ge- f^f/'^'^' nifta calceauit.Ita florid^ ternrX Apes tu imo trun- ^rf^.''', co^tum porreftis hinc inde geminis interioribus ra- ^-^^- mulis in triangulum; vt in infigni Barberino vifun- tur, infiftentes fi non palato^at certe oculis animif- que fpedatorum noua voluptate mellificarunt.Iam ^t^Jicl''' vero multiplex euulganda Iblertia eft qua delica- ta & obnoxia florum miflGilia etiam ad oras longe ' remotas citra corrupcionem vitiumque fpargi- mus. Mininii laboris , tutelaeque magna? prior eft, quam non femel a me laudatus adhibet Fa- Fabritius britiusSbardonus. Huiusigitur exemplo capfula ^''"''^''"^' paratur palmum alta , palmum cum dimidio lon- ga, In ea myrteis ramulis rotulentis , leuiter- ue madidis tenuis torus infternitur . Super hoc mane lecfli cum longis cauliculis, rofcidi , nec- dumlatishiantesflores ita deponuntur, vc oro om- 4 1 S FlorUm Vfis ^ Admiranda omries refLipinQ cubent;, vcqiie fjngulorum ca-r pita pedefgue alcerno pofitu adiaceanc.. Intexie- (Sum ipafium breuiores jflofculi complebunt . Ne belle depofitiflorcs vectur^ quafTu emoti agi- tatique fublLikenn & coHidantur ; proxime flo- rum fcaporumc|U€ iunduras vtrinque ioratis tra- iedifque binis adu^rfis capful^e afferibus tranfucr-r fi furculi induancur , qui florxbus fub iugum miA fis modico innocentique prelTu euagandi ccer- cearit libercatem . Hocartificio e myrco floribuf que alterna tabulata vfque in fummum dilpofica-j lupcrpofitis myrti ramufculis conteguntur* Operculum denique^ minuto nonnuHo fbrami- ne falubremauram tranfmiffurum , imponitur . Nori placent myrtiloco a nonnuIIi§ adhibcriiblita braffic^ folia : quia paucosincra dies mucida olida fuum inciufbs in flores vicium virLif|ue cranf fundunc . Paulo alij operolbs flores in falciculos , ima fiimmaque parceprorfus ^quacos , compo- nunc; caules in capulum coacJos, ^ arborum mn^ fco inuolucos colliganc ; binos deinde ternofue fa- fciculos ^ alcerno ( vci iam diximus,^ ordine collo- canc , infixifque in cranfuerfum viminibus modi- ce incerfl:ringunc;fimplici mulcipliciue lerie diipo- nunc:inceruacancps lacunas muico cxplenc^eundem etiamjieu myycum fuperinducuriC;,&: capfi.ilam bc- Francifcus Hc opercuIant.Francifcus Gafldius Mantuaniis;flo- CaRcUijs . rea in re vir exercitaciflimus, ita flores peregrinari docet . Fagineis afleribus modice craflGls capfii- lam, proucvfus pofl:ulat, latam & oblonganu , akero anguftiore latere operculandam , compin- giiubec; illud etiam pra^cipit, vte quatuor, qui porriguntur in longitudinem , affibus aduerfi duo vel medio vtrinque incercurrence fedili ful- co , vel binis aflSxis ligneis regulis canaliculaci alium infertum ambulatorium aflerem, fingu- lari multipliciue grandiore fbramine , immitten- dis floribus idoneo , peruium excipiant . Poft hoc flores nondum plane maturos vel pridie , vel exi- guoante, quam mittantur^ in vnum plurefuo lafciculos colligit j , fi expedire videatur , ali- quandiu habet in aqua , vt humidum bibulis caulibus alimentum trahant . Fafciculi cuiuf- que capulum plurimo acidorum frucluum cir- cundato duriufculo fblio pra?munit , ne lini ar- (Stior nexus penetret atque infccec caules . Eun- dem capulum pro capfulas laticudine ^equahcer accondet . Ipfos denique fafciculos in foramina.^ fic infcrit, vt alterius fafciculi flores capulo al- terius e regione refpondeant j ne inccr fc contin- gant, neue mutuo allidantur . Operculum tan- demclauulis configit, mandatque tabellario, vt ipCim capfulam ex ephippio fulpendat inlongum *, eandemque ftantem peruehat , noniacentenu. Sic 4 3 P Flortim Vfus Admiranda Sic ille flores inconcuflbs acque incolumes hiber- nispotiflJmummenjGbu^^ciuo fuerim dellinati , tranfmictit. Fiorum FlommfccitasvmaXii^fVeriftmle mendacit^m , C AP V T U. ET bocpoteftinduftria, vtfloris, ncmpo diurna: caduca:que rei aridum ipfiim ca- dauer, acqueadeo mendax vmbra diur- netacpcrennet. Sivelis igicur diurnos flofculos Fiorumcoiu nullo ncgotiofacercdiuturnos, refcdofque a vi- a/elfa'^ caliradicisnexu ad fimillimam viuorum facicm-. condirc} nouam difce paratioremque vngucntis Aegyptiacis condituram,quam paucos ante annos in Germania ex parte vfurpatamitaperficics.Inla- /*• Mifh. brum fiftilc cupreumue , hue in alucum ligneum ^,^^^^21 cribratas arcnxtantum conijcieSj,quantumad vafis dimidium perueniat ; deinde ac^uam illimem & ii- »»*.»rcan, quidam vfquead eius fauces infundcs^ & lignca-^ firJS^i?! rudicula peragitabis mifcebifque , vt , figuid ineft fimipinguiorifquc terra:, cluarur; cumarena fi- derit , e decliui vafe obturbatam aquam cfiundes : fic toties arenam lauabis , donec aqua limpida»» & pellucida fupcremincat • Tum emundatam elutamque arenam in fole tandiu patieris cfTo , dum y quifquis ex aqua rcmanfit humor, afliccc- tur . Cum, hoc modo emundaueris^ fiium cuique flori vas longitudine ac laticudine congrucnti E e pFc^- 4^14 ftornm Vpis 0tA'dmiranda pr^parabis vel ex argilla , vei cerce e ferri ftanneo tedtoriodealbad pr^cenuiiencaque lamina. Fio- res deinde leges abfoluta macuraque fbrmoficato prxi tances, humore nullo perfufos, proiixis, vc voles, caulibus manubriatos : eofcjue alcera manu fummacimac leuiter prehenfos fulpenfcfque ia# vafa ica demicces/vc infra eorum oras binos cernot ue digitos defcendant;,vtque ipfi nulia ex parte vafa contingant.-manu vero altera paulatimarenam in- geres eatenus , quoad totos caules obtexeris ; tum ipfos floresaptecompofitos, modiceque didudlos leni aren^ miedtu caute adobrues . Vnam praete- rea tulipa exigit operam, vt , quod e medio ex- tuberat triangularecapuc, prajcidacur: fic eninL# floris fblia fcapo pertinacius h»Trebunc . lca opple- ta vafa fub inJblata porticu per vnum alterumuo menfem habebis : florefque tandem eximes viridi ficcitate recencibus non abfimiies , vno camen.» odorato halitu, fuauique anima deftitutos: qui- bus ad arbitrium folutis connexiique alieno etiam tempore perfrueris . Breuior alia florum conditu- jd.camerar.X3.' lu aquam e lalibus acerrimam, quam chry- fulcam vocant, intingitur flos , adeoque innoxius ' ^ vegetus conferuacur, vt, fiprior maneret mol- licies , reeentiffimiis videri poffet . lam verb vt li- Congiuiina- brorum monumentiscitraicriptionislaboremflo- ' . res ipfbs ^ternes , Adrianum Spig^elium , hiemales herbarfam.i. hortos, liue ItirpiDus aggiutinatis quouis tempore ver- Jjiher^mrtm , v^rnantia volumina infticuentem audi; cuiulque^ generis vnum, aun pro colorum macularumque varietate plures ilores vna cunrfcapis , adnacoque feliorum aliquo , necnon macuro cum femine ( fi poflic id coUigi ) fuccide: fuccifos pro naturali fitu incer inofFenfi I^uoris pagipas belle colloca . Em- porcticamenim bibulamqi^e chartam licec hunc in vfiim plerique adliibeant, mintis tamen vtilem oftendit experientia ; quod exutSi humoris herba- cei apprime tenax interpofitas plantas a^gre ficcar, indu(^quc fepe mucore corrumpit . Idonea pa- pyroinclufas herbas in volumen infcre compluri- bus paginis crafliim & peramplum, quod videli* cet charciE eafdem herbas includentis magnitudi- nem exiequet . Pondus prasterea fuperimppno , quo^tanquam torculari^paulatim vrgcnte innocen- tcr planta comprimatur . Quare premendis herbis validum & pra^graue pondus cauendum eft, priuf- quam aquofior humor herbaceus magna ex parte exaruerit. Subinde autem plus ponderis adijcie- turt Et primo quidem minimo ^ dum planta^ fla- uefcant ( quod ^ftiuo tempore triduo vel quatri* duo contingere confueuic } deinde grauiore, ad extremum grauiffimo pondere opus erit ^ vbi prO- pe iam arentibus humoris perpaulum fuperfuerit. lilud eciam curiose curandum eft, vt nullo non^ die eafdem inipicias verlefque ; & plicacuras , fi- quse appareant, explices ; floreCjue & fblia ita con- E e 1 fti- IHtuas j vt conlpici vtrinquc poffint : chartanu pr^tercamutes, vfque dum peraruerint . Arid« iam planta? paginis interieftas ficco loco feruabun- tur> donec aridarum numerus admodum excre« ucrit. Hac artc ficcatas, atque interpreflaspapyro aggiutinabis . Aptifilmum gluten ita conficitur o Qutinis taurini pellucidi , quod Germanicum vo- cant,vnciafex alperrimi aceti vncijs maceraturno- ftem vnam : tum igne lento liquatur: igni fixb- ducSum-nonnihil refrigefcere Cnitur : ftatimque^ adijciutur aloes hepafica? drachma dimidia , & aromatici cariophylli in puluerem contriti lcru- pulusjacprobemifcentur» Adhafc variacmagni- tudinis penicilla pro magnitudine ftirpium in^ j^romptu erunt » Plantam igitur agglutinandanu iuper viliorem chartam expandes: glutine oblines.- fubiatam deindecandida^pagin^e impones : alia- que fuperpoCta papyro ar&e atque a?quabiiiter afc fricando premes, vt ex toto adhajrefcat • Eandem pra^terea plantam binas inter paginas libro habebis inclufam, pra?graui pondere fuperaddito , donec ipfi penitus afliccefcat r id autem vnius aut alte- rius horx (patio eueniet • Mox ad volumen canfi- ciendum inde auferes. Scire hic licet non eun^ dem agendi tenorem cum qualibet efle ftirpe.^ promircue feruandum . Qu^dam cnim fiint , quas propter fucci aquofioris copiam difficuker aref^ cunt^ exfaciiiputreicuntj, &ibliadimictunt, aur ea-j^ ca dccolorant comiganrque ; qao iri generc ftm- per ui iium ac telep hi um reponitur . Ei modi her-^ bas, dumvirenn, gludno charnsadiungerelatius eft; prius tamen oporcet geminis interfeas faginis in volumcn indere, ac temperaco pondufculi preit faleuiter calcare , quod flaccida^ flexilefquc fiant>| & facile poffint agglutinari , Sua finguiis iam a-g^ glutinacis herbis nomina prrfcribantur; vtque fin- gularum expedita inuentio fit , elemencario liceta- rum ordine digeft.T apto voluminecoagmencen- tur* Idego voluminis curiose peruolutaui Pala^ finorum interhbrorum erudica fpolia , quibus tamfelix, guam piuS; BoiorumDux, ^Romani Sepcemuir Imperij , Maximilianus a Pragenfi at-^*^^>'''l- qiie Hcidelbergenfi vi^^oria Vaticanam bibliothe-i Dux. • cam , nempe Sapientix Capitoiium, iocuplecauic . Vifuncur quoqueBononi^E^^obiliilima in biblio- theca j ampliffimis magiftracus a^dibus adiunda-,, lcdiiffimis plancis glutino ibciacis compad:i hbri Complures, quos cum c^ceris ingenij fui monu- mentis licerac^ hiereditacis nomine iapienciifim^ pacria? legauic vir opcimis difcipiinis ornaciffimus Vlyftes Aldourandus. Viliuicur Neapoli , codi- HliSndu!" ces permulci confimiles in Ferdinandi Imperaci"Ferdinadus herbarum perciffimi mufa^o^peregrina planequcL^^^^"^^"^"^' admirabili rei nacuralis & medicas fupclledilo inftrud:iffimo , Vt arefadl^in paginis, quam vi- rentes in horcis ; plantie diucius ac felicius vernare Ee 5 vi- floTUm Vfrs 0" Admranda vfusiM videantur . Iiiuat nonnuUos in ipla mcnfarun-u meDfij. dapali meffe veriftud arido flore immortaie ad voluptatem geminandam aiiena tempeftate re- pra^fentare . Quare accommodatos potiffimumL, flores in vmbra ficcant , flauam nempe geniftam, puniceum balauftium, 6c cieruleum delphinium : vt inter palati gaudiaoculis quoque puleherrimi Coatea , colores epulandi exhibeantur . Sed mortaliunu delicat^ auiditati parum fuerat floreas delicias de- libare afpedlu, nifi etiam ore deuorajret . Igitur in facchari vernaculo nedare conditi flores quanij facih, tam fuaui mutatione demigrant in fruftus , falubrem amaritudinem nimis fiftidienti pofteri- tati dulciffime medicatos . Et fane decuit , flores^ dum viuerent ^ mortalibus hberaliter melleos , poft interixum dulci fepulcro eondi pariter , ^ Aqua ftiiiati condiri . Quin etiam ipfe didicit ignis e floribus, ^'^' quos exiccat dc perurit:, aquam fundere odorato Ipiritu vitalem: cumque ftillatitijsflorum lacrimi^ imitatio manfuram voluptatem eliquare. lamvero^ quod iuuhipiex. ^^^^^ Q^^^^ nobihum pidorum vernante artificio perbelle colores tranfeunt in flores, deledaut alios colorata florum mendacia , qua:' gratum oculis fu- cum faciunt.dum vel egregie depidis vafculis ma- nipulatim adiundla multiplicium tabularum pen- iiiifpedaculo ^edes perornant i vel pundim illi- to membranis colore fingulatim elaborata hor- tenfi volumine , fiue ho|-to plicatili contineii - mi C ' Sed nullus magis conlpieuis florum cha- racSeribus circunfertur mfcripcus liber , quam qui Eyftadienfis horci pulcJierrimas plancas ad natu- horws?"^*^ ralem magnitudinem aflabre inci^^s repra^fcntat i- Vt illa^ in chartis , hoc elt in Iblo glori^ , quam iil ; gleba Germaniae , perenniores longe fpeciofius ef- fiorefcant . Quod fi quamuis pingendi rudis plan-^ tas , quaj camen alpertT 5 fpinofie;, prsdurasue noa fiiiCy velis ad viuum expingere acque adeo expri- mere i fic facito . Afleri probe l^uigaco atramen- Mrim.sfi- zum typographorum leuicer ac fummacim iilmico ^*^'' ' ''^^' eorundem puluillo manubriato . Super hunc a/Te- rem plantam aut virencem autarencemj auc in- cegra m , fi par exceptu rce pagma^ fic , auc difperci- cam , fi maior^ expandico. Deinde charcam fu- perponico, validequedefricaco , donec acramenco planca latis imbuta fit. Ab aflere fublacam ipfi pagin^ , in qua effigies imprimejrida ell , impo- nito ; aliaque fuperimpofita papyro, manu linceo- que confricato , vfque dum nd imaginemim- primendam exprimendamque fitis eflfe videacur. Sed coloribus viuos fiores menciri vulgare mi- raculum eft. Illud potius mirari decec, verisflo- ribus florea mendacia elegancer colorari . Re- cens 6c lepidum inuencum eft, vc fe ipfiflores cxpinganc. Coloris igitur florem iiiEUtatiiri vice.^ fioreum eiufdem coioris fblium , pro pidurre in- ducendair magnitudine figuraque vel inregruiTL» Ee 4 vel Puuo ^ 44^ Florum Vfus^ Admranda vel difleftum, Arabico gummi exjingencke cabel« feu pagella? aggluLinatur . Emirientia^, vmbr^- que ^acquc adeo reliqua pid:ur^ parerga coIorunL» arcificiolo duttu cam belle adiunguncurivt non fa- cile arbicreris , vcrum ars> an potius natura debeat operi fubfcribere , Faciebat. Eiufmodi cgo pi- 6turam bifbrmi artificio formolam , & commo- lici auri dudili nitore infuper colluftratam vidi apud equitem Caffianum a Puteo , virum inter cietera ornamenta tum clanffimi generis , tuxru ditiflima? domus^ tum leftiilim^ bibliochec^ , tum locupletiffimimulii, tum.cultiffimianimi, {inguiari quadam ad omnes homines demeren- dos benefica fuauitace conditum » Vtminime mirum fit > nobiliffimi viri fixauiffimam virtutcm Barberinis Apibus eiTe chariffiraam , quibus cor- di eft quicquid melfapit. Ipff, meus labor ^ flo- rcshortenfes regnacricum Apum mellificam be- neuolenciam eidcm conciliacrici acceptam refe- runt comitati, qnx meisfloribus potuic efficaci commendatione fuicillecebram fuauicacisafBare . Eiufdem non diffimulanda filencio efl: prolixa-* lifberalicas: vc in florifero culcu arcana atque in pri- mis admiranda experimenta mecum communi- eata maluerit prodeile palamacdelediare, quam eruditionis {ax fplendida latebra auare occultari» Conuercit iam in fe oculos plau£ifque noftros Belgica^ folerci;^ in rc florea nacuram prouocans arci- V Liher ^artm ^ ^ 441 artificium:floresenim, quos indoli fue amoeniffi- ma? fimillimos in hortis curiose coiit Belgarunu nado eukiffima j cam decora fraude concinnat e fcrico ; vtpuces, noningeniofi hominis manu , fcd fblerciilimi ferici vermisnacurali opificio con^ textos : vc idem habeac^ vbi candem in papilionem conuerfus decencer infideat* Sericum igicurnon inorcum, fcd flaccidum > pro flore folioue imir tando varium , approbe pexum explicacumquo, limpidagummi oblinicur, vcrigefcac. Exinde-> v,ad eommensum exprimendarum parcium plures Miinparces concidicur. Quas crifpari oporcec, illar priushumefiidajcepido calamiitro vibrancur. Aptx demum incer fe feliciffimo dolo coagmen- tancur, ferico villo floream lanuginem Ameri* canipociffimum florisac i;ulipa^ fimulanco . Arcanafiorumcultma.. CAPVT IIJ. INertem efle artem cenfco, auc cerce viftricis palma^ iaclura miniis laudabilem , q\xx nacu- ram fic a^muletur, vt pari gradu grafTari ad laudem» non autem pr^uertere contendac. Quam- . obrem florum eil , qua? hominum ore frequencer cfiundicur ^ iuftiffima querela y culcorum fcilicec plerofque nouis quocidie flonbus comparandis in- ui^i- 44^>.|* FtoruniVjMS Admlranda lugilare, in i/s vero , quos comparaiierinc, inge^ niolb arcificio perficiendis conniuere j lioc eii in vulgari cuitura latis iolicitos, in pr^Kitantiliima ef- Arcana flo-fe penitus incuriofos . Etfane, pulclierrimurrL» rnm cultura , \ n i- i ii i miracuioru in iioc iiwdium incumberemus , tiorea miracula , ^^"^*^* quas magno foris impendio conquirimusvparacio- ra domi ac prceftantiora inueniremus. C^od fi cultrix indultria a duriliimo arborum ino;enio in- fitiuos alienof]ue irudlus lelieiter exigit ; quidni eadem a mitiliima florum indole nouas oculorum nariumque deiicias exoret ? Libet igitur florei de- coris mangonem agere, vt liortenfes ephiebi de- centioris fbrmiE inloiito lenocinio in admiratio- nem amoremque fui vel ipftm criticorum effafci- nent fcueritatem . Libet fupra natur^E vernantis morem artincioia miracula audere ; ne volupta^ nx cultura^ parsiucundiliima deiidcretur . Tem- peftiuas commendabili audacin? fuppetias ferc^quiB chimicam fepientiam ab eruditis latibulis liorten- pramc* hor ^^^'^ cducit in lucem;, Aiidrea!: CaprlniciE cum ge- u"fo ^^^^^'^^^^^ f^^^ eruditione nobiliflimi^planeque Roma- ni viri academico in confeiTu cum plaufu aiidita vox.Cum cria fintjinquitillejnaturaliscommiftio- nis elementa , nempe Mercurius , fiue glutinoliis terriS humpr, quem Chymici paffiuum dicunt j fel, fiue femen a(!;l:uofum j naturamque confti-^ tuensifulphur denique^ hoc eilfulphurea qua^dam vis pr^eparans atque coniungens; imitatrix nacu-' rcE Liher ^artm • 44» rae folertia in hortis igeniofa miracula triplici pa- riter , eoque parabili prcefidio efficiec . Nam in- terfectarum pecudum fanguine Mercurium fup- plente, ac Mercurialem terr^e fuccum minus vaii- dum adiuuance florum corpufcula mirum in_. modum amplificabit; hircino tamen^ vtpoteni^ mia ficcicate inepto > abttinebit ; cineribus , tan^ quam fcecundo lalacique fele , cum ipfo fanguine commiftisnumerofospartus excludec ; fimotan- dem fulpiiur a^mulance cum celericer macurabic, tum varie colorabit , Veriim , vt a minutioribus inicijs maior exiftac admiracio & volupcas , prasdi- <5lorum medicaminum vires, fiue quincas ( vn vo- canc) effentias^ aqua vicis prccmacerance acquo exugence excradas, ac diftillarij feruida opcra in-» anguftum concraclas, adeoque vehemenciores ad- hibcre pra^fticeric. Accenciffime camen cuftodire oporcec , ne perurencibus hifce medicaminibus radiccs ipf^e concingancur j fcd vc inceriedamo- dica humo innocencer ad parcum incalefcanc. ^ Cum aucem pro caloris omnia cemperancis grada- ta cemperie ipfbrum porcio & menfura medica- mencorum adhibenda fic y dimeciendo la:caminis pociinmum calori perucilis fueric produdiffimo collo, occlufo penicus ofculo ampulla^quas varia- tim calido concadu inclufam aquam gradacim a- fcendencemdefcendencemque demonftrat.Sicille. Sic aucem ceftes oculaci compiure5 ; InHercuriae op- ^4 Flomm Vfrs ^ Jdmkanda oppido celebri^ cm vernaculum nomcn Aquapen» dens , ingemoliis horculi culcor^ aurifex^vc m auxo, fic in agro Iplendidus faber , iucundiflimum illud prodigium arcanis elementis conflat, vc in anguftit iimam glebam,calice modico,auc eiufdem ampli- rudinis iiclili vaii:uIo,auc eciam coclilea^ tclta incJu- fam depadus arboris trugiter^lurculus terna mini- mtim vel quacerna iufta^ magnicudinis^&natiui fc- poris poma inducac, ac decennium circicer durec: quod agreiie miraculum(nififaIIicfama)adflorifc- ros fiirculos facile videcurpofle cransferri , Sic prar- istificandi rerea in horfenfi re mulcum callences alij: Vc plan- platasi-atio \ ■ r^- r • ■ ■ dupiex. t£i«£:ciores proiiiianc ac vernenc j lui generis ci- neribus cerr^e permiffis^ aut cerce columbino fimo cum aqua in foJe cepefada pabulandre fLinc. Quan- quam poiterius Jioc pabulum bulbofis cuberofif- que radicibus , vicio Sc corrupcioni opporcunis^pe- riculoseapponicur, Sic demum ego: Quoniam., artis huius mangonica^atqueornacricisarcaname- dica menca adhuc mulca excogjcaca funt , & pJu- ra in poiterum excogicari poflxinc ; noneilmihi propohcum rem infinicam ^quare velle diccndo , fed ajiquapr^monfirare , tum vc cupidis facem pr^feram, cum vc defides ad curam puJcherri- ^i^^-^ mamincendam . In fioribus hcEC amamus amoe- na prodigia, cempefiiuitacis vices arbicrarias , c6* lons nicelam nouam , odoris grauicacem emenda- tam auc infolitam fuauicacem concliacam, Sc mui- ti- Liheir ^ani^S » ciformem formae varietacem . Quadriparcic^e bti- iufce arcis fecretiora prajcepca , fcorfiim 6d capicuia- cim cradenda , iam accipe . Arbitraria flortim tempefiimtas • C A P F r IF. QVodfummainanimisvirtus, hoc imita- trix in hortis cultura perficit, vt ficut vir, ^ fic flos omnium horarum fit ^ fiue vt , modo anticipata > modo dilata , modo continuata cuiuflibet floris tempeftiuitate , vere arbitrario perfruamur . Igicur a rofam exempli caufi ( quod enim vni conucnit flori, transferri commode ad plures pocefi: } vernare temporius volesr properato circaextremumOdobremfatu, intra fiftile fclo fuccreto , 6e fimi admiftione tenero hume^toqiie inhumabis: calida bis quotidie rigabis, 6c foue- bis : vencofis, nimiumque pluuialibus diebus incra cedum fubduces : perno6lare fiib dio non permit- tes : vbigelicidia hibernique imbres defierinc, ac diei apricitas inuitarit^ vitalem folis in lucem pro* feres: vbi verni teporis prima illecebra germinunu primitias euocarit , calidiorem afltindes aquam-i . Ita fiet , vt veris florum nouiffima ro6 prior efilo- relcatc Vnum imminere periculum monuit ex- perentia , ne , violenter prarfefiinato fostu , macer cffceca pr^moriatur.Tanti tamen iccere culcuram iftam Florum Vfrs ^ AHmranda iftam veteres magiftri , vc eam litteris commen- datam pofteritati pra^monftrarint . EiFoiTa igiciir 2::at. hm. i ^ jj-ca radicem ( vt Plinius docet ) pedali ( vc Di- dymus 6^ Palladius ) bipalmi fcrobei ^ matu- cina vefpertinaque callidaj irhgatione quotidio i.n.c. ig' icerata ftrotinus rofe flos folicitabitur . Si pr^te- Berertt». L T.bruar.fiue rca cupis Tiberij praematurum auguftum cucume- i.ijit. II. j-^^jm;^ nobili , mobilique , atque adeo ambulato- rio rofeto semulari ; confeda bruma ftercoratanu terram cpphinis auc fidilibus indit^m rofirum.^ radicibus obfcres , modicumqueprarbcbj^ humo- rem . Eadem obfica vafa tepidis & inlolatis diebus iuxta a^dificium promouebis in folem , vt ab affla- tu noxio protegantur ; firigidis aucem , & procello- fis , necnon in vefperam inclinacis fub tedum re- icrcs; quin ctiam per fcrena frigoraintra fpecula- rium munimenta recipies , qux felubres radios ad- mittaht , gelidam vredinem excludant . Vbi ab a^quino6lio verno plane annus intepuit , totos co- phinos aut ficlilia fammis tenus oris infodies; fbn- tanam acjuam fitientibusirrorabis . Quodfi refe- rofiis , verno per hiemem fce- nore repr.Tfentabit . Si more maiorum Quiritum placet j natalitio anni menfc lanuario iniri a rofis confularem ac regium inter flores purpur^ magi- ilrn"lu ftr^tumj Democritum audi docentem , roiarum Liher ^atm • 44X ftirpes ^ftiuis menfibus bis efle per dies Cngulos irrigandas . G^cerum vernos a^iliuofque florescwv*r>8- hieme citabunt qu^ calidafunc , & pinguia, nec'- *'^*'' non cenuia > veluc decradbis ioliiculis vinacea»* , cxemptis officulis oliuarum recremenca, & fimus, prrfercim equinus , identidem fufTedlus , Ica fi fub Odobris calendas cariopliyllum , violam, acge- neris huiufce plancas,decruncacis fubinde germini^ bus mucilaSjCumradicibuSjinharum aliqua effica^ cium {brdium obrues : e vicali fcpulcro incer ni- ualem brumas fqualorem viuidusac nicidusflorum iparcus exifl:ec . Quanquam exhauftis nimia fccun- dicace viribus florid^e cum fcecibus macres frequen- ter incereunc . Denique quodcunque femen indi- tum fcillae fueric , acerrimo bulbi calore feracica- cem proricance , celenus eerminabit . Vc aucenu ^^ewrriati . leram mcer nmes coiiigas roiam , iplos rrucices j/^j^///^ /.^ cum primum egerminanc, inaUudfblum modp^^^^^^^Xj, ne incommodum , transfer: nam primam illi'-*^' confirmandis viribus , vltimam fundendis floribus operam dabunt . Vtfuiscum pomisfcrotino ro- Apudeund farum vere bis fercilem {e malus demirecur i rofeis f^"J^p"^/fa cam oculis callidus inficor Florentini monitu in-^^^*''^''^'' oculet. Sedleuiore opera rofam pr^fcrcim & ca- riophyllum feroscogic ad flores vulgaris induftria, dum prima germina in calyculos exciiberancia di- gitis decutic: plantaria ipfa «ftiuum producit in fb- lem; crebra etiam rigatione &uet , ne perarefcant. ae- 44^' Florum Vfis Admiranda Retardatus enim colledufijue genitalis humor no- uis identidem cauliculis floribufquejalieno tempo- re iucundioribus , vehementius atque vberius elu- continuati. xuriabitur. At ver6( vt author eft Anatolius j ^^ni flgo». flor^s casteri, tum lilia nominatim varijs fub- /. U.C.Z u jnde temporibus exiftentjfi radicum alias in duode-^ nos , in oilonos alias j alias demum in quaternos digitos deponamus . Eadem quoque lilia commo- de perennabunt 5 fi, dum adhuc occlujfo fbliorum.. ofcuiofilent, fuisinnixaicapiscolligamus, atque in recentia fidiUa non picata impofito dihgcnter operculo recondamus. Cum enim interied:o tem- pore e tenebris promentur in. folem , optatam-^ quafi lucem falutatura , pulcherrime ofcitabunt . Apuieunii. jsjon inuidebunt lilijsrofe vcgetam perennit^tem> ''^" '^* fi Didymum audiamus , qui menfibus eas b|nni- bus fub ca?Io clementiorepromittit j dum tanien-» fingulispangantur^ ftercorentur, irrigentur. ftp. ir. Non abfimilis cultura toto floridas anno ( vt pras- monftraui ) ancmonas feret . Sed breuiffimi flo- fculi violenter diuturna voluptas care^, nempe ra- dicum vel exitio vcl macie ftabit, Rofem , qux , licet materiio hxreat frutici,cum fble nafcitur oc- ciditque:, varij,q[uamuis recifam^vario arrificio an- nuam iaciunt. Didymus in amurcam vsque eo cClsilnt^' mergit , vtliquor fjpernatci:. Alij adhuc herbe- '^''^- fcencem hordeifegerem cum radicibus euulfim-» ia labrum flci:jle non picatum demittunt, roftof- que Lther ^artm , 44% que calyces fiiperingeftos eadem herba protegunjc ac tLientur . Aiij virens hordeum pauito Joco fub^ fternunt,rofafquefuperinijciunt.Sunt,(jui turgen* fbld'^'**^'^' tes alabartros in viridis iia^rentifqueiblo arundinis p^^i^d.Mah. cauum internodium diSiffo nodo concludant; 6^ {ZtlMuj papyro fifTuram leniter obftringant^ vt fit,(}ua theca a rundinea interfpiret:vbi vero libitum fuerit,ex ea- dem recifa arundine rofeum partum excludant, dc aqua egelida fbueant , vt deliifcat . Sunt pra*terea, card.de r*. qui fuccifosp iinoque circunligatos caiyces, ipfo re- ''"^^'^^'''^^ cifionis vulnerehcjuida pice iJiito, immittatitin^ arundinem , eamque ^ ore cera obftru(3:o, aut po- tius bene picaco , fub dio in decliui fblo defbdiant, nc penetrans piuuia corrumpat . Tu verb fic prs- ^'^*'^''* terea rofirom confulito diuturnitaci . Fiores fe- mhiulcos lub vefperam ferro pr^cidito; manu no tangito ; ferena node fub dio habeto:maneinfi(ai- le y cremati redadique in puluerem plumbi atque argilia: incrita perhtum , &incodiIe, atque adeo madori nimio imperuium^condico : idem obtura- i to; ficcainarenaobruito. Auc certe ficcatas rofis To{a ftjilat itia madefacito ; tum in fidliii labello die- bus quincjue defoflas conferuato . Proderit quo- que rofas in ollam rudem abdere, eandemque bc- ne operculacam lub ctIo inhumare . Prodcrit vas querneum cufloribus c^teris,tum pra^cipue rofis , qujc nondum ofcicent , oppiere : probe operculare ifepicare, ne qua rima hum^ori pateat : putealibus Ff dcin- 0 Florum Vfus Admiranda deinde, aut cifterninis , autpotiusprofluentibus aquis , vtpote minus viciantibus, immergere , at- que ita perdiu mcolumes flores afleruare : vbi vero edudtosdehifcere volueris, malo pediculum in- figere, vel ipfos aceco perfundere, folique often- dere. Vegecas denique ac recences rolas hoc modo cuftodies. Vini d>i fahs quancum fac eft in ollam-» infundes : eandem rofis nondum hiancibus imple- bis : operculo adoperies:in cella repones : cum vo- les , ollares rofaseximes: infohsauc fornacisce- pore expones , vc diducancur. lUa: aucem perinde Ibr mof^ recencefque vidcbuncur , quafi cunc hor- tenfis cerra,nonco6tihs argilla peperiflir.Acque fic TU. /.M.r.g. demum inceroUas verfari decorum eft . Amaran- kIS^.Az thus, incer caducos flores immorcale miraculum^, ^'"-^' aquamadefadusreuiuifcit, 6^hibernaferta con- texit. Recifusetiam, &lento furni vapore ficca« tus coronarios in vfus reponitur . Vfque adeo vi- uax eft, vc & nominis ^ pulchritudinis immorta- litacem demerfas ambuftufque tueatur . Verum^ ^lmpIfSLl vt huius difcipimae capita ipfa fummatim ac di- "uitipTex ftinc1:e compledamur : ahena flores tempeftate_^ carLn.ibid, yemare cogemus aut germinis retentione^^aut loci calore , aut alimenti pinguedme, congruentiquo temperie. Cita enim re^tentio tempeftiuam fos- cunditatem feros reieruat & laxat m partus:pe- netrabihs calor meatus aperit, ac pr^cocem ehcic amcemtatem;ahDilis pinguedo,acque temperies ad veris jLiher ^luarttts* verisintempeftiui floream luxuriem vires impe- tumque fufficiunt . Ea igitur eft liortenfis artis potentia y vt mortaIium,vfitatas delicias faftidien- tium, delicatae voluptati confulens conftanti leg^ naturas conftitutas temporum vices, annuafquo tempeftates libero vagoque vere permutet . Pla- sai chjmi- cet iam decoram voluptacem hanc iucundiorem ^^^^^^^ll facere condimento Cilis fad:icij , ftacim eliciendis eiicundis , alieno eciam tempore rofisprielentiflimi, quem.» ego falem e Petri loannis Fabri , Monpelienfis me- p^^^,^, y^. dici\ Palladio , & Myrochecio Spagirico in Flo-^"»'*'''»^^'»^-^ rx mex benencium deprompli.Frmcipio complu* i.^.j. nbus rofarum fruticibus crematis &c cinefaftis, re- fiduus cinis ad quindecim aut viginti libras coU ligecur , Ex codem cinere, cumrorisaut imbris cxlefti aqua inferueiad:o , lixiuium fiet . Tum e lana coad:a cxniolae^altera quidem parce in eiufclem lixiuij vas demiffe , alcera vero in vas alcerum pro- pendences , dud:um ad fe lixiuij liquorem ad liqui- dumpercolabunc: aut certelaneus lineufue pan- nus pcrcolancem confucus in faccum , fiue empo- recica & bibula charca in cucullum conuoluca, ve*- lut colo tranfmifTum , def^ecabit . V c aucem cocus vnica opera fal eliciacur , in fingulas cineris Iibras denas vel duoden^ humoris eiulciem adijciencur . Ad hxc in aheno lixiuium finecur exhalare vfque^ adeo, donec fal incipiat apparere : qui cum li- xiuio craijciecurin vas vicreum, feu cerrenum , fi^ Ff z guli FlorumFp^s l^ Aimiranda ' gulitcdorio laeuigatum ; nc ficceicens in ^neo ial vitiofo metalli odore imbuacur . Transfufus len- to igne,aut asftacis igneo in fole bene ficcabicur. Siccatum ialem oporcet icerum in fidlili fufur^ ca- tino cemperaco vapore ad inftar calcis excoquere , ac ledulo cuftodire , ne liqu^fcat; cjm vis cius om- nis cuanefcerec . Debet igicur validc incandefce- re : tum auc roraco auc pluuio humore macerari , fapradido more percoIarijVC liquidior fiat:dein- de vel in vnum vicreum vaS;, velin plura defundi;ac- que in fole,feu lenca pruna ficcari . Idque fepcies auc oSies opu5 icerabitur , quoad ipfe ial candidiili- mus &: limpidiffimus reddacur . Exinde roftraco e diftillarij vale,vicreo ramen,non autcm plumbeo , quod ab Arabico fonte deriuata voce Alembi- cum appellant^ftillata rofaintabem liquandus eft , tum Ienceficcandus:denique igneo rolarum vapo- rc ftillatitio , qui vulgo fpiritus dicitur ^ refolueii- dus. Hanc vero quinram c rofis naturam fic ex- primes . Rofas complures in vitreum oenophorum pcramplum communi aqua roficea fomiplenum^ conijcies ; fummum vafis os operculo itidem vi- treo bene obftrues : in fornaculam condes : omnia lentocinerum tepore quinque vel ftx horas in* fcruefacies : extiliancem humorem fubdico exci- pulo colliges.-eundemque in vas primum refundes, cum illud refrixeric . Rofarum pra^cerea cum flo- rem , cum liquorem eodemex anophoro cdiices, om- Liher ^artus , ©mnemque vehementi prelTura fucciim clicir^ l eum in idem vas defundes^ recence£]ue rofas adi|^ <:ies ; vc fimul omnia quinquiesauc lexies infcr- ueant, facies : tum praedidlum fuccumeodem v^:^ fe probe operculaco conclufum quinquaginca auj: fexaginca dies iermencefcere pacieris in cella vina- [ ria. Lenco denique cinerum calore igneus acque [ iechereus vapor, fiue Ipiricus ardencis aqu^ modp ' ftilJatim ehciecur odoracillimus^^ veluci Jiquaco in aquam igne vim Iiabens adurendi . Hoc arden- ciflimo Jiquore fal fupradid:us refbJuetur ac difta- befccc. Vc igicur excemporaJis rofa quiduis anni ad arbitrium cxiftac: eius pocenciftimi inedica- minis aJiquancum ipfis fruticis radicibus affunder- rur: perfufi pars communi cinere cum terra comr- ' mifto coaggerabitur . Neque vero adeo medicatus liquorvnis cuocandis rofis , fed muJtis quoqucj I cum tocius corporis^ cumpcscipue capicis morbis depeJJendis opporcunus eft^, fi forbearur cochJearis menfura. Ecadliuc quidem lufitin rofa: maio^ i re nunc miracuJo , quos enecac , ad vicam reuocac flores , qua^ Nacur^^ a fecrecis eft;, innocens dc inge- j nua Magia . Ecenim quancunque virencem ver* nancemque ftirpem leminis fercilem radicicus re?- uellit : concrematam in cinerem , nitrofomqucj» Cilem perite redigit . EiufHem pra^terea plant^ fe- mina bono in folo noua lunadeponit: mox emif fis primulis germinibus ad partum iam jncicata-5 F f 5 ex- 0 ^ Florum Vf(>s Admiranda cxtwhit : cum prasdido fale concerit & commi- fceti atque ita macerat &: pucrefacit. Infalishu- ius vnciam duas adijcic vncias quam mundiilimx Virginifque terrx : abftinec aucema ilercoro{L> , Cue animancium purgamencis ohda fordidaquo . Humum , qu£E propcer ibntQS nonnunquam luco- £ pinguis inuenicur , hunc ad vfom apciliiTjam dehgic & adhibet i prius camen bene repurgat. Vtranque deinde rem conijcic in vas cerrenuniL;, haud quaquam la^ui cedorio incruftacum.acque in horcisexpo&um effe pacicur fub dio :ne camen in il~ lud impluac , cauec. Cremaca iam&humaca_^ planca criduo reuiuifcic ac regerminac vegeciorjex- celfior , acque formofior . Tunc eadem ars^rerum admirandarum folers , pro germinis incremenco ipfum fidile pacenciori loco paulacim fubducic: in fubdiah deniqueac perflabui feneftra, locac ; Eidem fidih opercum foculumfupponic, indita_j ardence lucerna vaporancem i idemque opcrcu- lo claudic , cuenda^ ftirpi idoneo , fumma>3 parce perfbraco . Exinde nouendiaiem flam- m.am minucacim & gradacim exaugec . Nonum circicer diem, cumoperculifummo e fbramine.; flos incipic exiftere , teftam ica operculacanu ( operculum enim remouere nefas eft) in firigi- dam humidamque cellam fabcerraneam recon- dic . Ihiquacridui fpacio.fale iam in cabem refolu- Co^flos cuanefcit ^ &pianca fubfidens rccedic . Hic ex- Liher ^artns . cxtrema folettia prccdiaain cum (ale confulami terram e fidili vitrcum in vas peramplum traijcit?: idemquc figillo Hermetis obfignatum frigido hur midoque loco afferuat . Vbi nouo miroque fpe- ftaculocum oculos, tum animos pafcere collibue^ rit, in folem profert : fi fol languide calefaciat fubditi cineris addito tepore folicitat . Ecce au- tem inter vitreas anguftias ingens miraculorunt congeries : excitante calore paulatim aKTurgens ^ modo fopita , planta profilic: floreus PiiG^nix intra horx dimidium fuis e cineribus renafci.- tur : e terr^ tumulo vernam redux ad vitam flos mortalibus ad immortalitatem furredluris prolu- dit : in aprico fine opaco f]oris vmbra porrigitur; facoque fale non dccantata fterilitas, fedmira.* folo falacicas ad extemporalem partum concilia-r tur . Quis iaminfulfam efTe infipientemque flo- rum cuituram putet , cui fubeft arcan^ fipientiic ial ? Nec minus , quam reparabilis vita fucrit, iit arbitrario flore admirabilis eft alternamors, ^ SubduClo enim calore vmbracilisflosin fuos cir neres relabitur, fuumque chaos fenfim repetit euanefocns . Decet nimirum ad voluptati^ arbi- trium renafcentem inufitaci veris, vitro inclufi, formofitatem finecadaucris defbrmitate denafci . Sed ne quis a me bellam , & iocofo circulacorum.» faliUo conditam fabellam ad priEfiigias 6c ofFu- cias animis ofFundendas enarrari exiftimet/ teftes Ff 4 ha- Flomm Vfrs (^ Admiranda habeo felis huius efficaciffimi cum graues Philo- fophos Cliymicoique complures , cum in primis ■'fl'?''/'^^' lofcphum Quercecanum i qui licet arcanumex- perimenti pulcherrimi arcihcium non euulgent, id efle tamen exploratiffimum affirmant . Et Quercetanus quidem ingenue facetur , nullis pre- cibus auc promilfis effici a fepotuille, vt Po- lonus medicus experientiffimus opertam Ipecta- culi huius arcem aperiret , Is autem ftirpem-. quanhbet fcice ac philolophice {bluebac in cine- rem : apparacofque amplius criginca ftirpium ci- neres fuis quenque in vafculis , Hermecis figillo confignacis, &peculiari ftirpis cuiufquenoca in- iignicis afferuabat y vt , cum popofciflet vfus>Iucer- nx igniculo cineribus admoco repencinam elice- rec viridicatem . Neque vero, vt res ipfc j ica caufa compercu difficilis elt . Ecenim , fi chymica eanu lcruceris in lacebra , manec occulcum quoddam-» ftirpium in fale femen , quod illico exic in opus viuidi caloris acceflu . Sm autcm eandem caufam Lycei mauis in luce cognofcerej pra^parantes qua- litates , qu^e vel ad excicandam, vel ad regeneran- dam yim feminalem, in feminibus vigencem,ani- macique corporis membracim effed:ricem> requi- runcur, in huiufcemodi fihbus parcim remanenc, parcim calore aduencicio reparancur : ipfi vero ad corpus ex diffimilibus rebus cemperandum inlcia fiueelemenqalatiscommiicencur, Namin cine- ribus Liher ^artm. 457 ribns felibufue latens ignis & aer cum addic^e hu- mid^ maceria^ aqua ^cerraque efficaciccr confun- duncur . Quare facili celerique negocio exiftero poteft vulgari facu. edica? gemella quidem planca led camenpropcer imperfedliorem gignendi facul- tacem^t cenuicacemque maceri^ minus vicalis^ 6^ receifu caloris euanida . Sic a^ftiuae pluui^ fubicarij filij, ranunculi> alijque aborciui vermiculi,quibus pucris maceria macereft, quam facile nafcuncur,. cam celericer occidunc. Ex earundem qualicacum fcecunda permiftione pullulauir geminum illud ocuIi& iucundum prodigium , in vrcic^ videlicec combuftas^ conglaciaco lixiuio concreca eiufclem-» vrcic^ imago, inaqua: ftillacicia repencena- ta &c innatansplanca:. illa Quercecano ^ hxc alio fcripcore celebraca . Illud hic ad excremum habeo fubijcere, chvmicum iftud in re florea fpedacu- lum , quod fibi lped:acum permulti conceftancur, mihi nec experimenco , nec alped:u effe comper- tum , fed, nacuras viribus exhiberi pofllc , ob eam , quam expofui^ caufim non improbabile.^ videri. Quod fi quis obttinace pernegeC; nullius fidem extorqueo . j^f^ Ftomm VJus Admranda fndticli florihus colores . C A P F T V. Raricruco. f | "1 Riplex vc! vniuerfis vel pleriique floribus lorumjndu- ■ . V i 1-1 . ^ . itio. I iniolens color in hortis magis expeticur i quam inueniatur^niger videlicet^qui lugu- bri facie arndeat;viridis,qui,dum floret, herbefcat, ocuiofque pafcat:cyaneus,qui ca^lum coloret in ter- ris.Squamoius alni fru<£lus in ipfemet vltro inarefa- c^us arbore , ac tenuiffimam in farinam contritus nigrum^rut^ fuccus viridem^cyani flos in frumen- tarijs agris paffim obuius^itidem arefad:uS;,atque in puluifculum refolutus cyaneum fiue ca^Ieftem co- lorem dabit. Vfus autem hic eJfto.Fimum ouillum;, vtpote humida leuitate mifturce alibili aptiorem^ , fumito; ex aceto bene fubigito ac depfito; ep enim craffiufculum ouis excr::mentum idoneam ad commiftionem extenuatur ; exiguum quoque fi- lis adijcito \ nameodem &aceti aftridoria vis emendatur, & ad radices acrius peruadendas via medicamento aperitur . Ad hsec vel expreffi e ru- ta fucci , vel pr.xdix^ii pollinis alterutrius tertiami circicer pra^fimopartem cumeamaftaconfundito j8c permij[ceto;fcrobicuIum bono in fblo , quod in- tra teftam extraue fitjexcauato ;eam mafl^ain eun- dem demittito ; in ipfim medicatam intritam co- lorand^ plani^ radicem defigito : deinde irrigato^ curatOp colito ^ vc mos eft . Iliiid autem feduio cu~ raco , rato^vt albi floris radiculas hoc arcificio deligas me- dicandas . Ica;,propterexemplLim, candidi cario- phylli furcLilus eihcaci fimoinfofTus peregrino fa- cile colore vernahic.Candor enim^docilis nimirum color.cum perlpicuus & pellucidus fit^ coloraciah- menci parciculas radicicus haullas , totoque probe corpore permillas expido in flore, tanquam inge- nuo in orejmanifellat . Quid^fi mukicolor ille fu- cus in yna eademque pr^difti mafla la^raminis confundatur?Equidemcum loanneFabroj Lyncei iudicij viro,a quo totum id florei medicaminis prx- fcriptum accepijfieri opinor pofle , vt nacura , qux fuopte ingenio frequencer ludit in floribus verfico- lore pidura,colIudentis artis inuitamento lafciuiat audacior . Quin etiam probabili coniedura & ra- Fiomm pa tione idem Faber afnrmat,liorum vnios ac Itamma . qLialia videmus in croco , capillamenta , quia florea? concretionis purior fuccus , & veluti difco- lor fanguis fijnc, efficaciiTmia poilere tindura , vc flofculis alijS;, candidis tamen , multiplicem atque adeo amabilem fLicum faciant . Neque vero illa in coiorans -floribus pulcherrime inficiendis experimento fre- '''^^'^'^* quenti explorata prcefcriptio reticenda efl:, qux fic pr^ecipit . Solum pinguiiiimum deligito : id co yfque in fole ficcato.dum prxtenuem foluatur ia puluerem:eo puluere ceftam rite oppleto: mediam candidi floris plantam aut furculum depangito: ne qmd infufihLimoris.autinftillaciroris eahumus hau- 4 bonamque floris indolemhabeac:eum oculiim modicoin cor- ciceica circunfignabis, vc is medius fic : acucoquo Gg fcaU Ftorum Vfis Admiranda, fcalpello eundemcircuncides, &caute materiam ilelibrabis , ne oculum lasdas^ quem a maceria re- fcclum intercides medium . Eius poftmodum^ fruticis, quem inferere voles , generofam ac niti- dam virgam eliges, 6c eiufdem amplitudinis cor- ticegemmaque dimidiata materiem nudabis : in cam veroparcemjquam nudafti^dimidiatam gem- mam ex altero fumptam frutice aptabis ita, vt em- plaftrum delibratx parti conueniac : duorumque. oculorum, diuerfarumque gemmarum interfe ap- ta fegmenta vnus oculus^atque indiuiia gemma vi- deantur , Vbi fic feceris , circa gemmam libri pla- gam reuincies> dabifque operamjne Ixdas : deinde commiffuras & vincula bene fubado cenacique lu- to , quod imbre non diIabaturjColIines:fpatium ta- men gemm^ relinquesjvnde libera egerminec.Ne materia?,quam infeueris,fuccus alio diffipetur;fed vnum illibatus & indiuiduus inficum vt enucriat : fjperioresramosj fiqui fint, amputabis: tum fub- inde Ibboles detrahes , qua? a laceribus radicibuf^ que fubrepunt . Poft vnum & vigefimum dienu iblui poteil emplaftrum , quia tunc Iblenc fic ap plicaca germina coaluifTe . Quanquam vnius alce- riufue menfis tucior fuerit mora . Sic rofcm leges in vna ftirpe a bifbrmi parence bicolorem , fiue bifrontem , lani fcilicet fbrorem . Idem bicolor oculorum oblediamentum a caryophyllorunL. pIantiS;aIio umen cultu; exorabis • Cum enim ip- ' , fe. fas , vc qua? oculis carenc ^ inoculari nequeant j arre diffimili coalitae ad floreum hoc miraculum con- Ipirabunt. Igicurqua candidi, qua rubricaryo- lo.^Bapt. phylli generofe foboles radicefue in duas medi^E ^-J^^^ parresdiuiduntur, compofitifque inuicem diui- •w^i.»^^-^ 3« duis corporibus, apte coagmentantur in corpus ^'^ vnom , quod ex diffimilibus tandem partibus compadura, difcoloribus iure floribus capillabi- " tur ; Illud hic fuperefl: generatjm vr|iu€rfequetra- JoTo"m vui dendum, flores omnes & feminum fetu ( ficuc ^«'^""ufa. iampriEmonui ) varie colorari 5 quodaltrix rerr^ non vno vbiquc habitu temperata eorundem ie- minum mollia corpufcula varijs locis vario alit atquc inficit alimento;& pinguis la^taminis iniedu eciam nigrefcere fiue quod calido fimi vnguine flos infufcacur , vc candida oleo papyrusj fiue q uod fumidus ac niger fimus, quaj nucric; denigrac : indiligencia vero & negledu violam prrfercim ^ rofam,quancumuis purpurea: finc,poftannum cer- cium( vc auchor efl: Theophraftus )in fenium.acque ^P"*^^'- adeo in mceritum cxpallelcerejquod^humore vica> ^«»••/.3.^'». li ob cultur^ defiderium abfumpto,concoIor mor- ti ficcitas mortiferafuccedic . Adeo & flores & mo- res curaquidcm felicicer, infelicicerincuria expin- gunc; vcilla vicam in ipfis colorec, h^^c morcem-»i Gg z Arte Florum VJks Admiranda Artemam^atura miraculHm* C A P V T VI. At-tis,&Na. Tp Egiteiam florum auidi morcaIes,inter flo- tamiumlfat^ I res artificiose coloracos ornanda: vericati buia-*, JLmd natam,floridulamfabellam. ArsHercu- lano amoris vinculo Floras coniun61:iffima in eiut dem hortenfi cheatro infolicis coloribus^flores ex- pingencibus^inafpefta pofl hominum memoriam jfpedlacula ediderac , 6d in tenui re non tenui CMtiL» gloria lulerac , Nec Flora foliim admirabunda>j , ied ipfi eciam Ars gloriabunda garrulo pr.acconio fibi plaudebat . Diffimulandum tamen in foe^ mina fuerat familiare natiuumque crimen , fu- perba garruHtas j nifi Naturae fefe ipfi nouo colo- Arii$ia definens venuftas, ac mera Venus . Enimuero in- Iblicas pulchricudinis lux diem debuit pr^eporca» tc : & radiancis com^ cincinnum efle decuic fi- dus . Decore confufi ladis & fenguinis rofea cem- peries Auroram graphice colorac in vulcu : atquo in hoc eciam Aurora liquencibus margaricis rorac^ Liquida enim volupcace humiduli 6c ridibundi ocelli guccacim fluencibus in teiciaj rorem lacry- jnuhs fubinde gemmanc . Potes Sc hunc de mo-; re rorem feliuam fiderum appellare ; fiquidem ocellos a ftellulis non diftinguas . MoHi cliuo eminulie vberelque genx HybL-eo colle felicius florent > inermibus enim rofis purpurant, hoc eft, VC rofeam rem florida breuitate compleftar , Vefiit pudoris ptirpura inuejies genas . Puniceum ofculum > dum animam reciprocac, odorum omnium vitalem fuauitatem inhalat. Byffina? chlamydis nebula glabelli corporis , quod inumbrat ,iiiteriucente tormoficace prcxra- Liber^artus* ^?! diac . Gemella venuftace vifcndus clariffime fe^ prodit fua, nempe meridiana , luce Meridies . Breuioribus radijs ardentior corufcat flaua cs- faries > natiuoque calore fine calamiftro crilpu^ los in cincinnos annulata fulpicientibus au^ ream gratamque oculis conftrit catenam . Sum- m^B infidec fronti nitidiffimus Sol , digna vi- delicetcrinali auro lux . Gemina cumSoIis im- minentis , tum ingenitaj pulchritudinis luce vi- uidus vultus decenter ignefcit ; atque ipfe ignc- iis decor meridianum afflat ardorem . Splendi- dx mediaj diei fimile velamentum ex auro , ter- nera ilia fubftringens , multum corporis nudat : meliusenim protegit nuditas xftuancem. Simil« limis , planeque fraternis Hefperum lineamentis arcifex pulchritudo decorauic: facie tamen leui-r terfufca j radiorum capillamenco rufiore , ante- pendulo& anteuenculo, fermeoculos praeuelan- te i diurnaluce inpallidam ftellata? froncis facem elanguefcente ; occidentis diei purpura colora- to rnedio velamine nuntium nodis illuftrem^ fignificat . Hoc ergo & habitu 6^ comitatu Na- tura in confpedum fefc dedit Artis , recens apud Floram miraculum fublate magnificeque pra^di- eancis . Affurrexic vtraque parenci maximie, ve- rendo fulgore perculfa . Ars eciam, quamuis ta- cita, leui rubore iadantia? confcienciam fafla efli: vt nonfi:uticibus,iij9dp; fed genis quoque rolas Florum f^fis Admranda orlcto?"^^"'^^^^^^ viderctur. Eamita priorallQquicurNa- tura . Ecce> quas nufguam abell> quo cupis , adeft ore Ipedabilis 5 quo non cupis, fbrmidabi- lis, xxec ance plaufum datura;,quamiufto duello fuperaca fuccumbat . Quanquam fuperare qui poiEs eam , Cne cuius armis & viribus nec ecianL. pugnes ? Sed age , quam verbis confidentiffimis pra^cerpfifti, vtra noftrumre ipCi viciricem co- lorandis e flbribus palmam legac, ad nouam Flor^ voluptatem ac decus, teipfa iudicepericlitemur, Venerabunda gratias agit Flora : prouocationem-^ Artisinfija Ars interrita non recufat. Ereo , vt erat ab re- centi opihcio colkctis decenter lacinijs artificio- fum ad pr^Iium fuccindla , exertifque brachijs cxpedita , e circunfufis infitionis armis filculam-. mor^E impatiens corripit: fbrte proximum Itali- cx lofx perpetub virencis fruticem in fidili con- ficum ftridim attondet: e duplicioculo delibra- tumcorticem abducit: albae rubrxque gemmas eallida inocuJatione fufficit . Mirum vifu dicSbu- quel Rofeus frutex^ velut infititia nonamoenita- te folump fed humanitace quoqueinoculatus, &c pro cultricis acque ornacricis Arcis vi(ftoria o£R- ciofis non fpinis, fed floribus pugnaturus, tribus illico tumet gemmis: mox totidem fruticat ramu- lis : trium denique coJorum vernac rofis , naciua^j' fcilicec fubrubence, acque alba rubraquc infici- uis.Miracur criibrmi pulchricudine amabile mon^ ftriim Liher ^artm • 4^^- firumFlora.Nacuram. verbis hifce vellicac Ars . QucT cuis armis pugno, quam prolpere meo in- genio expugnem , vide : quam grauicer cuis ce ro- iis conuulnerem , faccre. Leui primum rifuelu- fit arguculam infulcacionemNacura; cum, Hoc- cine , inquic , eft, quo me iugularipofFe Iperafti , crifidum e criplici rofa celum ? Faxo iam rofeos iftos colores adhuc inuifo j acque inaudico , cuifi que conatibus maiore miracuio repra^fencacos afpi- cias , ipfcque Ipedaculo faucia des candem vidri- ci Nacura^ debellacas manus . Tancura profaca-^ Natur^e cerram praepocenci virga leuicer verberac . Illo^SJji^JJ kuifflmi verberis nucu admonica cellus, quid ma- . gna iubeac Imperatrix, repencinum curgec irL. parcum: mox vegecum germen excludic , quod paulacim ramofa brachia dilpergensj medijfque incer ficulneas & pampineas frondibus virefcens , ignotam in arbulculam adolefcic, pallido corci- c"e decoloremj florumquc rocundis calycibus onu-* ftam . H^erebac rei euentu fufpenfa Flora : ipfius vero Arcis, prielago mecu immocie defixjequo , corculum affultim palpitans, &t propere micans crepido cripudio arcem ludricam faciebac . Tre- pidacionis motu chorea^ ca^Ieftis a?mulam iblici- ci cordis falcacionem horum Nacura verborunu ibnicu incicauic . Ha^lenus prolufimus : iam fc- rio pugnabimus . Nec nobis opus eft ferro ad vi celeripedem verciginem verficolore viciiiicudine imicaci, coloracam cho- ream ludanc. Vosquoque agice/mea lux/diur- nx nitedul^E , Lucis puerpera^ nicidi Lucilli , per- uulgands diei perpecui criumuiri , volucres or- bis mfimi pidlores j quippe qui decerfis tenebrisi rebus redditis colorem , vnoque omnia lumine-^ quotidie coloratis : agice ^ inquam , peregrinam-> iftam rolam vario nitore fic expingice , vc Artis difcolorem fucum non defiderec : dum expingi- tis y fubfulcim fic ludice , vc pugnax pro flore lu- dus ferio vincat . Decenc enim floream iocoiLj bella vidlbriam . Scacim ab imperio, Dominam prono prius capice veneracus , iiicipic cinnulum fillrum numerose quacere, micare pedibus, coco corpore geftire, non alia iVIedeaj quam geniali fuomec ingenio , recodus mulcibarbum in pue- rum, fencx Vercumnus . Capularis fenis, iuue- nilicer alcernancis pedes, & lacera crilpancis , exot fcs eneruefque flexus a ca^ceris quidem Ipedacori- bus bus rifum elicuerunt ; ab Arte vero, fibi iam pra?- metuence atque etiaminuita, extorfcrunt . Ipfi recencis arbufcula^ ancea compreffi flores fcmhiui'. cis repence ofculis fubrifere . Numerofiqua fb- nicus, quafalcus pr^euncis illecebram tergemini fracres^agili cripudiances impetu^perfcquuncur.Lu- dibunda interim agiiitate mobilis^tremuloque fuL- gure illuftrior^puerorum radiat pulciiritudo. Spe- (fbaculum hic habeo fcne .nouum. admirandum- que, quod oculos pridem obIed:auit, auribus exhi- bere . Prior impigro j<atu Lucifer ad arbufculam accedit , ac demeffum ex hortenfi fegete candi- dum lilium, velut in candoris exemplum, extollit; cum ecce tibi grandioris in fpeciem rofe penitus dehifcentes flores, matutino Luciferi alboreafflati, ad xmulationem vfque lilij exalbefcunt . Mox exultim fubeunte j flammeolamque imitandam rofam prrferente Meridie , meridiani ardoris rofeo fenfim lumine colorantur . Ab He^peri randem fubfultancis ^ expingendumque amaran- thum proponentis accelTu , occidua^ lucis coloro amaranthino paulacim erubefcunc ; nou^que rof^, nouo more, vnius diecul^e pingence luce, trium in colorum faciem variacaj^arcificiofum triplicisrof?, vficata inficionecongefta^/miraculumdecolorant. Atconica primum acque obftupida , ceu faxea-j , obriguic Ars ; deinde vidam fe cum pudo- re p tum voce ingenue confeiTa , j&mulaturas Natu- 47 Flomm VJus (g^ Admiranda Nacuraj maniis dedic . Flora quoque obftupuic & plaufic: fuafque geniali vifloria ilia delicias cu- mulacas efle fibi gracuJaca^ benefic^ beUacrici gra- cias egic,florum omnium fuauicacem redolences . Oblaco denique ab eadem Flora florido corona- mencO;,viCl:ricem ornacuro^dubicacum cft^ vcrunxx vox, an flos fuerit fuauior . Hic florei duelli finis ; hoc documencum^ infelicicer pugnare ArccnL.^ cum repugnac Nacur^ . Necjue Liher ^arms i 47? ;Neque veroquifquam exiftimet^Elyfiae amoenicatis iabulofum a me florem aliquem prcTdicarimam de- cem ante annos a nottris hominibus occidentali ex - Indiamiflum femen ellfloris huius , quem har-^^^^^^^^na"; baro Indi nomine Fuyo, alij a genitali iblo Mal~ uamlndicam, laponicamalij vocant: noscunu ijs , qui Romam exlndia mifirunt ftmina^^ Sinen- fem Rofam nominabimus . Primusego meritiiH- mus Ikor hofpitem florem Romana ciuicatedo- naui: Sinenfis enim floris fatio atque cultura Se- nenfi cultori debebacur . Eius igitur femina incra ^""^* profundum fi<5lile pingui tenuiifimeque {uccreto in iblojineunte vere^jin digiti alcitudinem raro {atu depofitn, crebris irrigationibus cempeftiue adiuca> &: modice infolaca , poft menfcm fbliola emiccere , cum folijs conuefticas virgulas excicarecscperunc: quibuspro incremenco recens idencidem iblum^ inijciebacur, vt radicula^ fummatim repentes al- tiiis obruerentur^inftillataque vliginc alerentur:ip- fi autem confico fidili cepidum in locum recepco ^^^^^j^^j^ gelicidia cauebancur . Annicular planc^adulciores ex angufto vafis ergaftulo in libercacem fpariofi loci aflerc^, fecundumque in gremum pr^epin- giiis , irrigui, folibus expofici-, ac priefcrtim ab ha- litu Septencrionali auerfi foli transdu6las,adis alte lateque inofFenfis radicibus adeo profecerunc ac prohciunt , vt quotidie diffufius atqueexcelfius arborefoanc . lamque aliqua , quamuis annuis pu- Magnitudo tatio- 480 Florum Vjus ^ Admiranda tacionibus detonla, palmos circiter viginti eualiiit; caudicis vero dimeticns ad quinque digicos perti- nuic . Radix albida, lignofa, numerofis imple- xilque fibris ad fummam vfque tellurem capillata , ramofo diuortio fimul vna & multiplcx, prajpofteri Ccusarborem {ubcerraneam,eiufque,cum cocra frigora opor- tuiceflc veiliciffimam, fbliis fubinde diiabencibus nuda tuemac:ac,nifi loci ficu auc arcis ope procega- tur^ facile gelu adujricur,acc]ue cciam inceric.Qupd- fi clemencior brumaprietepeat, vixdum vcccribus amillis^ nouanimin tirondium prarporemur gem- ^ mac ornatum . Tertio a ficione annoflorere c^pit. Quanquara, difficiH iam ingenio mitigato^bima^ pn-Eflorec . Ea floris initia progreflufcjue func . Sep- tembri menfc per autumni iequinodium e pufiJlisi cum fohjs, tum floreis alabailris confufe panicuJa^ exillunt ; mox , incremento fingula difcriminan- te>calyces complufculi, fcni pkrunque vel o(5loiii ^ modicisfuffLilti petiolis incelliguntur^quorum caly- cumplerique fcmmis e ramis^pauciores proximis 6 gemmis cum pra^uijs trondibus vna eminent . Eor-^ , ma illis nondum ofcicantibusglobofi^quinis com-) padilis&: quafi crittata eminulis commiflfuriSi^quaj medios circtim alabaftros inchoat^e acutacoicione feftigiancur in fummo . Color ijfdcm alabaftris ab ea parte,cjua pedicuhs infidentjad imas vfque com- miflTura^ viridis , inde adfummas ex viridi rubens. Pediculi ^qua pra^fcrcim parce fupini fblem afpici- unt, fubrubicundiiqua calycibus adnedluntur^crat fiores^tandem pandiintur fbliaccas in ftcIlas,oa:onis dcnif^ lenifac vi f cntibus^ ijiqiic planis nii]S ro£irum ca- ycesexcepcuras. Namperegrin^ formodcxicis flori ttellas ipfiE famulare geltiunc in obfequium fubiace-. re.Vbi ferme ad nucis iuglandis magnicudinem ifii cxcumue re papillaci corymbi,in ladeum flore , ex- timis folijs, incimorumqucnonnullorumoris fub- rubcncibus, auaredehifcunt . Mox cocam fefe pan- dit ad Bataua; rofe amplitudinem^ repando calyci;, farpius quinquepartico , & in pacera? formam non- ninil finuofb infidens:,varia ferie foliorum ramulo-. * fi« rugis cri^pacium ipeciofa, tripiicifque coloris vi- ciffitudinc Ipeciofior Sinenfis rofijflorum Vercum- nus,horcenle miraculum . Rofa h^cprimoladea^, decc|icer nafcitur; dececenim florisinfanciam lac Albo deinde rubroque cemperacis coIoribus,in oris bumani fbrmofam cemperiem transformacur , vt hominibus chariffima iic , quibus concolor eft . Tandem candido vulcupaulb ante nata, purpurea moritur^vc pauide moriencibus exprobrec iracun- do ruborc pallorem . Noftrace tamen fub c^elo , vtpoce minus^quim Indicum flr ^ propicioeadem-» rofa diluciore purpura coloracur . In pacrio Indi^ foio vnadie, quam vnicam viuic, haec veluciflo- i rum dies macucino cum albore albicac , cum me- ridianoardore flammeola eft,cum luce nodefcen- tc purpurac : vc, quando vnum a?gre nouum colo- rcm in pluribus flofculis longo cempore ars a^mula ; elaborac admirandas criplicis coloris in vno flore - Hh i vi- Florum Vfus Admiranda vices properare vnius efle diecula? flbi minime h^i: boriofum ludum vidlrix nacura fignificet . At vero noflracibus in hortis hoipes biduo triduoue viuax diuturniorem florei miraculi copiam Jfacic ^ vc cu- mulaciore iiofpitij gratiam lento {iii fpeftaculo re- = pendat. Quanquam vtrobique monete candido mox purpureus flos, ab ingenuo candore faciknL* efle tranfitum ad purpuram.Floris autem iampur- purea fblia,vtpomafoIent,ad maturitatis indicium; ( decet enim maxime purpuram maturitasjhumo- re tenuiffimo euanefcente , nonnihil ccnniuent & corrugantur i; donee trifl:ius infiifcata , penicu^ue contrada dcflorefcant. Amceniffimx :^ed:aculum voluptatis efl:^ alieno tempore Cic vernare arb^fcii- lamjVt coloribus multis quadruphcem anni faciem Cmul expingatvdum flos alius niueus niuofam hie- mem^alius flammeus igneam ^ftacem^^purpurcui alius maturum autumnum,alij medio qua vit^ qua colorum tranfitu varij varie colorarum ver,vniuer- fi denique fingulique verficolores tempefliatorru omnium viciffitudincm intra tempus breuiffi- mum coloranr Mabent quiicm^iufdem miracdiprajconem PWij folia Plinium> TxipolijfloresDiofcoridem/Sedi&;;^^^^^ falia 3 quippe kpfos memoriav creduks fiic audatii J>*M»rf.«4f. fcribic : no&ocufis fepe comperta mrramus . Vna MAtthipiin mirabiles Sinefis flori& vic^ palam tulipa illa xtrmr fof^'/^!.^; latur , quas marerno ccrra? lade primafitura exal- ' i^* befcit, deinde ebriola erubefcir. Quid vnus taf-^ men flofculus cum fliDrifera; arboris compluri- bus ^ quid fimplici fbliorum ambicu feiliinudus aim fbliofiorc , quid humireptans flondulus pu- milio cum arboreo mgante nifi vincendus , con^ . ^grtdiatur > Ula pra^ccrea mira nouitasquondiano fione varias Ipeftaciilo pnjne viiuit, vt Sinenfi&rofc ctiam re-^°^^^- 3cila in vaftulo jaqua? piino , ataieadeo inter ^m^ys:^ fiditttiuS Babeatur, varios induit colores. Tanta eft flori huic delefendiEr morcalitaris ambi». cioilludain^ik effecaufedi^erim,currd5em et demeifiis coloi^s m^tet : quia luperftes i vuliterc«y floris a^ima, fi pr^lertim: aquas hnmore > arborci fucci vicario fbueatur y floreas particuks^ natiua calore qub vehementius; 5piercoqui^ , eb ciEcit coloratiores. Quanquam egOiCun^ e binis rofis al^ teram^ irs aqua> in ficcoalceranl de indu#rianoa^ femet habuerim^experimcnto didici, pari progref^ fioneirrubuifre vtranque y acfimul denique con- tabtiifie . Vnde interpretari efl:^ hilce floribus infiti humorisabunde efle, cum floridam vitam beatc tolerenc fucco fuo. Et quilqiram negrofirum re- ginamomnium^ Sinenfem eflcTofim> quxgratisi H h 4 co- 4^ 8 JFlorum V Jus^ Admiranda colorum vicibusmirabilem in modum varias pul- cherrimas fefe cransfbrmac in iacics reliquaruni-» > Vt ipfa celfior acque arborea ftacura dommancis in tseteras rofaj argumencum fic. Ac enim odore.^ taret. Horcis eciam vrbanis donancur e noftra- tibus rofo vnicolores , odore nullo probabiles . Cur igitur & amabiiis &:.admirabilis non fic, qu$ odoris vnius defiderium criplicis variancis colo- ris cDnftaliti miraculo compenfac?Quin eciam ind- dora eft magno documenco , nimis lenocinancem oculis coloracamlpeciemfaepefucum efle vanica- icrSr^ tis.Iam vero mirum videri nemini debet^ fuis adeo Indispulchrum effe hunc florem,vCjnaco indepro- uerbio,inter homines pulcherrimus quifque SmenjS rola pulchrior appeilecur. Animaduerri per holce-^ annos, quibus ea primum npftris floruit in horcis , rriplici flores genere difcriminari.Ali«nan(3ue ar- fcufculx florem edunt crilpance fbJiorum compage denfiffimum>qui,cum tocus hiafcic,plerunquc ali- qua rubet ex parce>quia velut ex pluribus coagmen-. xatus floritus parciculatim pandicur & coloracur ; quique pauld, quam congeneres ciEceri,ferius vcr- nat j quia plenioris ablblutio floris operofior eft . AHas vcro fparfim eminencibus intercroe^is jfblijs rarius comantem pariunt • Aliie demum qiiinque foliorum fimplici ierie,medijC]ue crocis, curbina- tam jn figura aceruacis , quatuor rantum auc quin- ^ue pauoninum in apicem exranribus^pulchre de- ;generem pr^en^ranc . Aore Cenus tn- \ 495 Aricc hac {cmen flos hic ad mat urkatetn non pertu- lic; quia nondum^vc opinorjiuftum incremeutum iac roburarbufculaceperac. Odauo candem an- no , Decembri menfeineunce, deprehendi perfe* dlum in femen rofae mediocricer fbhofe arbulcu- lam profeciffe • Quanquam , quse fimphcem fun- dic florem, hoc eodem anno, qui ccrcius ilh a fccu eft, femen quoque macurauic . Floris capuc fiuo FoiricuiuJ globulus pediculoadha^refcensincer quinque flo- rei calycis iam aridas fchaceas lacinias^ad eiufclem adulci calycis magnicudinem excumidus^eminuhs puluinorum coris orbiculacimftriacur, canahcuhs in fummaimaque parte ftellacam in figufam co- cuntibus : aridi prastcrea colore fohj , qui ex viridi inchnat in flauum, decoloraturi breuique fubalbi- do pilo hilpidus inhorrefcit . At vero totus inte- rior folliculus candicac . Sex circiter carinata lo- culamenta incercurfaiitibus membranulis difcri-» minantur, qua? ftrias inter txoxtx in duriufculanL. mediam cartilaginem coeunt . Interfepta mem- branis concaua pars , lanugine denfa , longiufcula, & candida pubefcit . Pedicuhalba culpis ad me^ dium vfque folliculum pertinet^cui media cartila- goadhxrefcit.-haic femina ipfa numerofilFima^, rufula , minutula, rocunde longula.modiceincur- uaA^qua partegibbum habent,piIofa,xquahs lon- gicudmis petiohsalbicancibusac cenuiffimis acu- ciore fuiparceliracim adnedluncur. In vno can- cum 496 FlommVfus^ Admiranda rum Iblliculo tria & lexaginta fupracenttim niii- meraui y fex in loculos /luc finus pari fere nu- Scminis ixiQto Ai&.t)!o\xt2i.VQT\im vt minufculac rei qucTque ctes micro. r \ r \ ^ ^ fcopio re« pasne tugiat aciem oculorum , lingute partes per- ^'^*^^"""' ipedaeexplorat^equefint , eodem optico micro- fcopij tubulo minutiffima iemina inlpeda faciem-» hancreferunt. Magnitudine Jfiguracjue hoedinos ferme renes squant; color ipfis eft ex fiiluo giluus: coto corpore func pundlim pumicofb ; circa gla- beiium vmbonem pilis fiibalbidis^raris^ina^qualiter fruticantibus , dimidiatum digicum prolixis, in fe- tas aculeofue porre(3:is,horridecapiilantur; vbi dc- nique in fc redud:a finuantur, hilum exprimentc-^ oblongo callo , nigricante , albida intercurrence-? linea diftinclo , altera parte capitatO; altera nonni^ hil exporredo , cfcfiiniuntur . lam Liher £^arrus # 5 01 lam veiro ita pmcrea percgrinamarbufculam cu. ramus.Ramoj[a luxurie filuefceiitem,ineunfe Mar- tiointcrlucaradenfoace^cicpucamus : emaciata ca- cumina intondemu^ . Vc aMtemreparacafubindc foboleperenmtati prolpiciamus y non modo ro- iam iianc fcmine krimus , fed auulfos guoquere- fedofiie maternicumcorporis parte^ncmpecum veteris portione trunci^nouellos ramos^ atque ima parce ad morem ficulneifurculinonnihil difiiflbs, ixi vnum alteramue palmumcodem menfedepan- o^imus : gemmis fingulis vci binis c cerra excanci- bus, quod de cacumincliiperefl: ampucamus : rc- finaca ccra plagas obducimus . Ica femeflri Ipacio radices , annuo flores elicimus . Virgas inliiper flirpirus pullulances aut nonnullis cum fibris deci- fas crauiponimus , auc a parente in cerram demer- fas propagamus . Sed agedum , vc plane admiran- va!^c«th dum in huius rofas verficolore pidura nacuras arci- l^^^^^l^^^'' ficium peruideamus , floream picluram ipfem^ crudici Lycei bono , id cft philofophico in lumine colloccmus . Ec flores & fru€tus vniuerfi com- munc hoc habenc , vc, quandiu formam acque-> incrementum capiunc , paulacim varios cranfeanc in colores , Prouc enim inficus calor quocidie»^ magis alimcncum concoquic , humoremquc fic- cicace varie cemperac yka colorum clicic liibinde confequcntium variecacem . Accamen variecas ifta^quia lenciore tranficu perficicur, minus eft li ^3 ob- Flomm Ffm ^ ^ Admiranda obferuabilis, minulc|ue cum nouitatis, tum admiir rationis habec . Ad ha^c in pierilque qua floribus, qua firudibus idem incremenco corporis & colo^ ris moduseft ; fiue quod e flirpibus ah^, qu^ ro- buftiore alcrice vi vegecancur , dum partus ilios natiui caloris efEcacitace ca^teris perficiunt parci- bus, fimul eciam ad vegeci coloris firmicacem fta- bili cemperie afficiunc : fiue quod in alijs calor ImbeciHior , humorem minus obfcquencem na- ftus,quam abfoluere cemperacuram nequic, in- choacamrelinquic, vnaqueflorem languide colo- ratum . At vero cum Sinenfis arbufcula & me- diocri calore , & humore fit prasdita tenui ( vndo aquis eadem gaudec , & propcer aquas in India.^ feritur ) adhuc impar concodione valida humo- ri fpiffando calor, eundem prius vbercim.trahic laceque diffundic ad fiorum partes congruenter explicandas : fatis deinde confbrmatis adukifque floreis membris:, totus in eo eft, vt minus con^- tumacem fuccum magis magiique percoquat , eidemque perfediorem temperiem gradatim in- ducac . Quare celeri nocabilique varietace; de-; mum confequicur candorem dikitum color pur- pura? ardentior . Et fane decuit eum florenL. , qui argenceus regalicer vixeric , rogali funero fplendide, ignefcere v Ica flos^ formofiftSmus y qui ad principacum candidacus nafckur,ac rofeo Flotu odof Liier ^arms » pudore modeftiflimus ad eundcin luuencfcit^ re^ gijr mehto confcnefcic in purpura^ . EmendatiiadditiqueflorihusodoreSf C AP V T VIL Voniam vt oris , fic floris fatua eft itix^ 1^1 nima pulcliritado, cui bene anima non^ ^••^^^ olec : ideo vel inodoros , vel fbetidos flores odorare , acque animare par fuerit benefi- cium atque miraculum . H«c autem & floribuis 62 colonis fuauis eric odoraria diiciplina . Prima e cerra me» fit tatio inodorandij qu« colorandi fuit : cum fci- ^^^^^^i licet ipfa , qu^ conferitur;, odoramencis terra me*- dicatur . Sic poteris ouillum fimum ex aceco (ub- ii6tum Ibluto in puluerem mofclio , fiue zibetci ^mbariue licjuorcj alijfque odoribus temperaroi vt e nutritio depadla germina oleto animam be- ggj^jj^U ^^^^^ ne olidaiTi tra;hanc Efficacius cft ex odorato feu quim facie veniiftum : vc in Africano flore rofem fimuj, ^ imlSoISf molchumol&ceres . RecenciorescQloni( vt iima iaadi««. yiilgaciflima J ftylo perforacis radicibus , im^ mifllfque aromaciciscaryophyUis,coronaria? vec- ronic^ ^^odoremfie inodorancis odoramenti no- men indiderunt : vc ea iam>veceri appeliaciono anci^^uaca, caryophylJus vulgaricejr nominecur.Pari cjuihbet mangonio poceric peregrinis iuauitatibus, in radicum foramina infinuacisjcaryophyllos effi- infitione-* . cere odoraciorcs.Dicicur pr^cerea^quemadmodum coloris, ica odoris admiranda nouicas alienas in-. l^^^It.nli ttirpes inficione cransfiindi. Sic cciKifbliam rolam, / 3. c. 1$. inodora & iatua Ipecie fallencem, fiiauiflimo halicu animabimus j fi rofe , cjuam ab anima odoracifli- ma Mofchaculam vocanc , fepius infcramus . Nonnulli rofarum odorem ica rofis exaugenc . Ip- fe^uHT ^^^^^ radicibus implicacas rofeas coronas fimul iii.e.i^» ado- Florum hu matione . adobruiinc : vccasterasfacile vincant rofe, quippe iili^ coronaruna, viflore&oraantium. Cum igitur halancibus e floribus iucundillimi florem Ipiricus cognacae radices ducanc ; cumque corrupcis dein- de^accjue conuerfis in amicum pabulum rofis alan- Uij^ ^pdorgciore anima ipfi parcus imperciuncur • poptjjjj Ulud vero cuipiam penicus incredibile videacur, ab bu$ aintis. ^ffico fecore odoriferas feliciu? prouenire d^icias» Teftes ramen habeo odoris fcedicace nobiles> 3c al- ha ^ caepas j qua? coronarias omnes herbas , & nb» jminacim roj&^ j fi iiixca inhumencur , Theophra- f '.'^"{1'** fto ae Didymo affirmancibus> foauiiis inodoranc : -^z'»'* conft. iiue quia, cum vnumquoaquc re libx conlimUi iiutriacur , ac deledecur , quicquid grauis halicus circa eft, olida hsc plera trahunt ac relbrbent; qua fiimmpta graueolentia^ defecatus floribus pdor acerrimufque relinquitur : fiue etiam quiacalida exhalatione inhalata odorem exacuunt, fi^ iocum exiccant . Siccis autem locisodoratipra omnia-» proueniunt . Quapropter incoquente Ible ficca- nea Gyirene flores paric odoracilfimos : Nilo fta- i. e cU: gna.nce humida Aegypcus aborciua fcecundicacc-?' f t ^!^^ Ibndic inolenccs. Vlque adeo, vt oracorum, fic hor- »»• tarum fGecunda ficcitas & acutius & iucundius FlorUm Vfrs(^ Admiranda Mmau ftorumform amiiculas anemonas lacifoiias, nondum e fi<^ili ca- ^tillorum feminario in capaciora vafa tranflatasj vix |)aucis degenerantibus , adeo foliofce amplitudinis, & iucundiffimaj varietatis Ixta nouitate inirabiles; vt vna 3 fpediatoribus vniu^rfis atconitis , ea voco plauferic admiratio , iii eo flor um genere confpici polTe ton^«d:ius aut mirabilius nibil . C^ce^^ concinnandi ad hoc miraculum feminis ars, luce ^igniifima, adhuc cenebras a mac . Sacorem enim> velacoraculum,cuni aliquando confulerec curiofe &fiipplex amicorurn obfecracio; liberahcer pacefa- £tx arcis arcana? loco vocem illam reculit, diuini confilij cenacem, Secrecum meum mihi. Ego ve- ro. ro^ambiguis miflis ambagibus aperte aio, acurato^ quem pra^monftraui, facu, &c perfpicaci propitij fi« deris obferuatione fieri polle, vc lemen Proteo mu- tabilius inuficacas in florum fermas admirabili va- rietate degeneret . Vc autem numerola folioruriL. aidficio fo- ferie ftipat^^amplificacgque anemon^e prouenianr, ^'^^^* femen legecur e floribus,cjui pr^coces incer ac fcro- cinos medij vernanc. Hos enim neque frigoris,ne- que caloris inclementiapri^uiciaCjfcd benigna cem- peries ad feliciffimum fcminis educat prouentum Quoniam vero ex his quoque nonnuUi vel nuUo,' vel maligno exitu fementant y deflorefcentium in- doles obleruabitur ; ac , deterioribus decuflis, flos vnus aut alcer e vegetioribus referuabitur , cu- ius medium capitulum vaftiixs intumefcat . Con- fimili c^teri flores induftria proficient : fi , pra?- cipue amputatis pra?cocibus vniuerfis calycibus , e tardioribus vnum efflorefcere patiamur, in quem tota vis genitalisj fcecunditas effundacur. Eueniet enim facile , vc flos amplior auc foliofior niteat ^ &c fcmen generofius in fpempulcherrim^ pofteritatis exiftat . Solerciffimi coloni probabilis vox eft : Si floream quancunque plantam breui vernaturam-» quintadecima luna, vel paulo ance, demeflb floris germine, cransferas , eidemque ^ dum comprehen- deric^, Iblem defendas > flos erumpec foliofo cona- m denfilTimus . Accepi, Germanum hominem-», ia hortenfi eukione fatis exercitatum , affirmaro foli- 5o8 ' Flomm VJus Admiranda j(blitum,fieiri pofIe> vc fimplici flore ignobilisatxjue inglodus caiyopliyllus multiplici fbliomm ornatu nobilicetur j fi trigefimum intra diem a diuina^ Matris in ciclum afiumpta? fextilibus ktijs eius ca-- ryophylli frute^ in vafe ii6liii ^ optima terra opple- to^ deponatur , ac tepeate loco ab biberno firigorc vindicetur . Sin gcneris ciuttem duo vel tria femi- na in cera? tubulum^ pinn^uc calamumjima quam fumma parte la.viorem>inclufiiiblocommitras:ilo> rem itidem fbJiofum QliciG^ . Alia, &guidemani- ficiose confula , fttio inter hortorum admiranda-s ipcdlacula i^eciofiffiraam tibi afFerer floream Chi- ilgotdelgr'' ^^^^^ ' Qh?^ igitur de olerum mifcellaneo fatu 12. r.H. Didymus tradidit, ad confimilem florum fatio- fiu .19.C.IZ, traducitc» . Qaiili aut caprini fimi fabam> quamuis exiguam , fubula excauato ; diuerfe dein- de iemina in ipfum cauum confertim indito : vbi tenerum &rarum fimum fubflTaueriS;,optime cul- ro in folo parua fcrobe demergito ; tenuem terram fuperinijcito ; leniter irrigato ; vbi exire in Iblia fe^ mina Cceperintjaquulamirrorato; affidue lastamen infpergico : pofl excitarum caulem vigilantiorem curam impendito . Sic e pluribuscoaJitumflori- bus amabile monftrum habebis. Proderit quoque ad huncvfum binas vel tcrnas eiufdem ftercoris baccas contundere : varia cum ipfis fcmina permi- fcere ; papyro detritoue linteolo inuolura, & deli- gata defbderc : reJiquam denic|ue diligemiam ad- hi- Liher ^artus » $09. hibere. Quod fi cnfpulae placeant flotam coma^i Q^o^c^iTp a Gr^co Florentino tradita de apio crilpando ars p^^». li^/z/.f ita transferatur ad flores. Ante in pila leuiter femi- na tundantur , atque cylindrus ipfis inducatur , (juameademinhumentur. Volubih enim com-^ preffione pr^etorto feminis meatu^conuoiutus fun- ditur flos , veiuti flexo in :l^iram fiphunculo torti- lis aqua.Conducet fcrtafFe nonnihii ad florum ma- ^^^^Y/'^ gnitudinem variandam animaduertere^ex qua fol- licuh parte femina colhgantur, & quo fitu collo- centur . Nihil fane obelt in floribus perichtari , quod certo euenire Cokimella teitatur in cucurbi- ' i ' 5. tis . Nam graciles e tenui coUo , vaftiores e medio ventre colledium femen affert, Vc a fatione izixu ad infitionem tranfeamus, ipfenominum monec aJBnitas. Anguftiorem igitur florem amplifica- bis, fi floris amplioris frutici velarbufculs adiun- ftum pronuba maritet infitio . Sic ob animanij fuauilfimam grandiore digna corpore Damafce- na rofe , quam delicato odoratoque vocabulo Mu- fchatam feu Mofchaculam appellant , fi latius pur- purantem aut albentem inferatur in rofamja felici coniugio pleniorem habitioremque trahet fcrmo- fitatem , 62 florei paludamenti pompam ornatius ac fufiiis explicabit . Plura poffunt ad florum fcr- mam demutandam perficiendamque-in olerunu arborumque mangonio iam vfurpata traduci, aut ^ etiam noua fclertis ingenio coloni excogitari.Pau- ca S X o Florilm Vfrs Admiranda cap i, ca nobis prcTmonftrajQTe t eft , vc( quod fup ra mo- nui^ florum Itudiofi ad nobiliorem culturam ex- pergifcancur . Scio effe , qui liberalius quam verius doceac,ad arbicrium docili cereaque effe indole te- neros flores ; & , ficuc nacur^ arcificio infcripci no- minaregum nafcuncur ^ fc arcis magifterio pofTe in feminali cjrocinio erudiri, vc facile fianc e rudi* bus licceraci . Scio eciam effe, qui, poecica fcilicct ^ iklc^ defeiiludaffirmec; u Vtdi ego cultoris , medicato femine > flores V erjtcolore coma nomina ferre fui . Verum li^c ifte fbmnia ipeciofa claufis , opinor, oculis vidicParnaJffijsinhorcuIis, quorum flofculi fabelk func . Nam .qui fieri pocuic, vc medicamine nacas floreas licceiias vnuspoeca , nififomnians, le- geric; cum vniuerfitum veteres , tum recentes co- loni fuper hac arte ca?cu;tiant? Nimirum nbui pr^-* co miraculi pro vero jfimile veri poecico verilo- quio , ideftcanoro mendacio^ pr^dicauic.Eft au- rem veroproximum.aufim fuifle imicacricem ar- tem, quod arcis magiftra nacura perfeceric . Vide- mus nos quidem conftanceriudencisnacur^ manu complures flofculos ijfdem femper difcoloribus nocis figurifque diftindos , eafque a varijs qualica- tibus.cerca Jege in femine ordinacis^exiftere incelli- gimus. Sed quanam ipias arcenacura in feminis perpufillo finu ordihec, acque in verficolores de- in- Liher ^mrtus* 511 inde dudus explicec:, penitqs ignoramus ; hoc efl inlcribendorum florum arcificium compertuniL» a.dhuc non habemus . Licebit fane difcolores iii_,Q«oi»tteratt tulip^ flore nocas & formas , nontamen ad h^- xedes bulbulos tranfituras aut perennes , vcpo- te nou ab innaca > fed aduencicia caufa profed:as , exprimereifi(quemadmodum in floribus coloran- dis indicauimus ) innoxia incifio eafdem bulbo . imprefTeric, acquealcior piauracoloraric. AIiudd]^^o"nt^ hlc habeo in floribus folijfquepictura^ genus> ab aIijsprasmonilracum,oftendere . Sal Ammonia- cus, &candidi exiguum ficchari cum aceco ce- ricur in lapideo morcario 5 eaque incrica in vfunu * afleruacur. Cum libueric^ cumque per florunu t^peftacemlicueriti rofe vel caryophylli fblia^ Cc cera glutinantur ^ vt ojquata prorfus appareant; pr^di(3:o deinde liquore litter^j aut alia quiEhbet figna pr^formantur; pofthoram, intraquamli- quorille ficcefcerefblec, aurum argentumue in^ bradeas cenuacum applicacur , & poflipio leuiter apprimicur; eodem candem abfterus.qux non hx^ xent> reliquijs > in floreo volumine aureavel ar- genteaiegecureruditio. Sivelis aqua pingere fi- uefcribere, qui^ quamuis acris > innojcia camen». flQribusficj hoc modo facies . Sumescibigummi Ammoniaci parces cres> Arabiciparcem vnani-r > fagapeni parces quatuor ; omnia permifcebis > ac- que jir FlommVJhs ^ Admiranda qtie in aceto patieris efle , donec emollefcsnt : de- inde contundes , percolabis fcruabifque in vfus. Sic pr^terea nonabfimilem compofitionem con- ficies . Gummi Ammoniaci vnciam vnam, Ara- bici vncias tres per horas quatuor 62 wigmti ace- to macerabis & emoUies : adijcies flaui mellis guantum nucis magnitudinem xquat , 6c allij de- corticati contufigue caput vnum cum aloes hepa- ticas momento ; ea itidemcommifcebis, atque ali- quandiu ex aceto coques : exinde colabis , totum- que bene fuccum exprimes . Sin autem is videatur liquidior , eundem recoques , donec iuflo lentorc Ipifletur : atque ita pra^paratum in vitreo vafe cu- itodies . Quando autem vti volueris , qua^ fuerinc obducend^e auro in floribus notae^ eo medicamine pra^ducentur : vbi deinde ficcat^e, calidoquej oris halitu fatis humec9:ata2 fuerint , auri bra- tteola peniciilo aut goffipio applicabitur . Aliamj Bffnhtn, pingendi floris artem Hieronymus Cardanus tra- dit , ipfo periculo exploratam . FicuLueo Ia filias buia^. gemellas^vno fufcepere parcu parences foecundiffi- mij Ccelum ac Tellus . IWx cum genere, cum be- neuolencia coniunifliffim^^fliudijs camenlonge di- uerfis diffidebac. Florilla enim florum^quos amore magisquam nomine CQmpled:ebacur,coIendorum ftudiola, floriferi culcus inuencricem Floram fedu- 16 feccabatur \ & eiufdem elegans imicacrix, amce - nicacum omnium delicijs florentiffimos horcosfi- bi excruxerac,quos diligecia infacigabili cxcolebac Ex illa deinde ad omnis a^tacis , noflrrasque prasfer- tim;,principes viros fuauiffim^ huius cultur^ nobi- le ftudium propagacum eft . Melifla vero mufici diligens & perica concencus^acque adeo inrer Mu- fas frequenciffima omnibus beacam numcris mu- fice agebac a?catem.H<^c aliquando Mufarum fami- liarem chorum^ipfumq; choragum Apollinem ad {broris hortos congruetis volupcatis ergo inuitauit ac deduxic . Floridorum enimPrasfides ingenio- rum fimillimos hortorum flores amantjnec liben- tius in Parnaffia fcabritie^quani in hortenfi amoe- nicate^commorantur.Omnibus igiturhumanitatis officijs, hoc eft pluribus animij, quam terr^> flori- Liher ^arttis . 5 1 / bus a Florilla excepti hofpices mirari amosnicatem loci, ncmpe Regiam volupcacis : areolarum inge- niofos crrores , ideft implicandis qua pedibus qua oculis amabilem labyrinchum; florum^adfuicom- mendacionem inuicantium,di{coIorem rifum, ac- que odoraca fulpiria : aurarum, leui fpiricu graues afftus difflancium^iucunde frigidulas blandicias; CiU uularum, mocu fibiloque annuencium^opacas ille- cebras : jfonciculorumjiquida I^ticia diffliiencium^ crepidos lufus : auicularum^cinnuiis voculis arguca- ciumjcanoragaudia: Ccxlijfemper vernancium hor- corum delicijs plaudentis, ridibunda fcrenicacem : medij denique magnincenciffimi domicilij iure.^ gemmeum nicorem . Decec enim circunfufis fioru radijs non alium Iblem effc, niCi gemmas . H?c diu dcmiracushofpes ille dodliffimus ccecus amicanrL» demum nobilemque fe recipic nd vmbram . Emi- nebac ediriore in loco annofa Laurus ingencibus ramis cumadopacandum,tum eciam ad coronan- dum erudicum chorum dBflFufi.Inde cum in cocam horcoru pulcherrimam fpeciem liberior excurre- rec prolpe6tus : Tu^^ inquic Apollo, partes hic Me- lifla defiderancurjvc &lediffi,mis fcroris floribus^S^ iioftris auribus canor^ laudationis iucundiffimam auram alpires,fiue vc florcs gemines; neque enim plures Florilla feriCj quam cu loquaris. Tunc enim- uero rcpencenac^ in pudibundisgenis cacita? rofe oris flexanimi vocales flofculos promiferunc . Igi- K k i tur j i Florum Ffis ^ Admiranda cur numerose cymbaliflans f cymbalpm enim fbr- te geftabat j fuauiffimam cajpit vocem in florunL, laudes eliquare.Mcllito Melilfe cantu eanora Mu- firum6^ Apollinis oracula conticuerunt: pennatas filunrum Sirenas cantitare dilpuduit, intentoqj fiw lentio dulcioxemcodifcere modub^tionem decuit : per floreum Elyfium vaguk aurarum animul^^re- pente attonit^B,fu]^enderiit volaticumlufumjblanr- dumque murmurillum: ipfi fuis deleftati lauddbus flores ridentia decenter ofcula diduxerunt . Sed nullifuauior atquepotentior^^quam Florilla?, flo- fo^f!' laudatrix accidit eantilena. Etenim illa vocnli dulcedine fcnfim fine fcnfucoUiquefcens acdilabi- da e^pit fibi deficere, dilecl-ofc) ue in flofculos de- florefcere atque transfigurari . Vidifles pi^imo pe- dum ladleolos ac tenellos digitos in totidem florea paulatim germina fbrmofo languore colorari ; vi- difles conantis pedes attollere^ ad:is repente radici- bus> plantas humi adhtxrefcere, dixiflefque planta- rum illis nomen tum maxime conuenire. Vfque»^ adeo fuacuique voluptas Circe efi: . Altifiimepu- pugere pofl:humi Ibroris flores Mcljflfe corculum^ Quarc;, confefl:im abiedo cymbalo^ mutatoque^ ftriduJum in gemitum cantu^ Florillam in flores abeuntemirrito complexu moraturanon accurrit, fed aduolauit : ac fimul in corporis mutationem., a^que prodigiofim nefcia properauit . Nam fum- manus pedeigue fcatere primum Apibusc^- pc- '>:ci...;a irL Liher ^uartm . j 1 7 perunc: tota denicjue in volatile Apum examerL. diffipata eft. Nimirum ad fororis complexum pro- peranti multas amor addidit alas . Maiific autemu j mutato etiam corpore^ftudium erga conlanguineos flores h^reditarium j ftacimque ad illos nouellie Apes, alat^ fcilicet Melife^prouoIaruiK; vtj, quan- do vno humanoquenonlicerec^innumerabili mel- hficoque ore floreos fororis vultus Mclifla iaiXL» mulciplex ofcularetur , Mirandum itaque non eft, tam auidaj^tam fuauis ofculationis faliuam effe mel. Deflerunt Mufx , Apollo defleuic nobiiifiimas ib- rores , a voluptatis amorifque funere noua ficio fibiipfis fuperttites^ & ammiflas camen. Decuicia- ne pulcherrimos , quippe nacos c Nymplia^ , flores fapientiflimi co^tus pretiofis lacrymis prius irrorarx . Decuit etiam meram fuauitatem elabo- raturas Apes , vtpote Meliflas fuauiilimas ^ mellitis oculis lacrymatum rorem pr^libare . Sed mutus oculorumxlolor vocalemchorumdiutius non de- cebat i JErgo qua crotali j qua fiftri, qua rcliqu^B ibnoraj fupelle6l:ilis iamcncabili plaufu vocis qne- rimoniam geminantes mceftiiOfima^ Mufe, mufica? nimirum Pra?fica?/unebri n^nia fuauiter obftrepe- bant. lucundiffimus xris numerofis tinnicus no- uas Meliflas , veteri mufices amore inextincto, huc illuc dilplicatas in eum locum , vnde fonus emitte- batur^ conuocauit . Quare Mufis imminentem ad Laurum denfb examine conuolances glomeraco Kk 5 par- ^ i S Florum f^frs ^ AdnnranM partim agminc in ipeciem vne fummo e ramo pc- penderuntjparrim mirabiliiefe ordine acque omi- iic librarunt . Ecenim compkires ouatum in or- bem confertim dilpofit^e cres in triangulumj penduias coronarunt , Tum verd in ilJo la^tifli- mo prodigio futuram feliciratem pr^uidens cercij[^ fimusincerpres Apollo, Accipio, inqmi:, omen_., gratoque oraculo promulgo . Veniet illa tandemu iccas, veniec^quaMufarum volucres mihi charif- fim^jBarberina^ Apes^vircucum omnium florem^, ab ingcnico amore fibi cognacum , gloriofa feduli-. tace delibancesjmea in Lauro/apienciasimperijque coronamento^nobilillim^pollericaci fua> nidifica- bunt , vcilicati publicx mellificabunt . Vix ea feli- cibusquidem, ac fugacibus verbis auguracus} VC Barberins gencis domicilium in pcrciau Kom«i- tix gloria? viriditace a^que ftabile futurum, ac Tro- ianis aduenis in Lacio tueric, manfuris notis pr^fi- gnificaret ; coronaria? ac triumphalis Lauri crunco Aeneid, 7. celebrem Aene^e vocem infcripfit , Hic domus* Qupd Qupdigicur laureac fempes? in vmbra iplendidc Barbenna_j habitauic Barberinorum examen Heroum nunc , ^ ' vt cum maxime, tum morum;, tum fapienti^ , tum imperij fuauitate fefe Lauro digniffimum^ ollendit . Nobis enimuero illud bene ac bea- Ee contigit , vc in tribus Barberinis fratribus Francifco Antonioque CardinaHbus , Tbada^o Vrbi Praefedo & Principe Pr^nellino , co^Ie^ ^a maiorum decora incueamur , am.emu5, Sd cb^ lamus: vtquefiatreseofiiem in illuftriffimo auo- rum cxamine , canquam gentiles tres Apes , ma- xime confpicuos hoc a vulgaribus Apibus difta- re faceamur , quod ill^e regem vnum habcnt , hiregia omnes indole cum Patruo cer maximo^, VRBANO VIII. & fapiencer 6<2 feiiciter im- peranc . Te vero, Francifce^, regiam in primis Apem jflores mei experti func , ad quos fingulari beneficio cohoneftandos purpuream maieftacemj iftam > aureamque opulentiam inchnafti. Tuo illi auro debenc, fiquidnicenc : ac fefe coros ci- bi obftridos laxacis officioftim in rifum ofcuhs eloquencer conteftancur . Quisalcerum praecerea AntoniumPontilicis fratrem> e Vaticanae purpuric fiore piecacis eximi^ mel coUigencem, veluc Apem prudencer fedulam^non fufpiciac l Noftrae demum CEcatis felicicas eft^in orbis terrarum regnatrice Vr- be Vrbanam Apem tam fuauicer: dominari . v e Vaticafio culmine fuauiffim^ indolis neclar ^ poe- ftt FlorumVJhs Admiranda poetica mella difTundat . Licet per liberalem. profundentis Vrbanitatem , libetque per inficanij omnibus fuauicatis auiditatemaliquid melle^ poe- €is delibare ; quin etiam omnino decet e floribus , mirabili naturaj lufu , properatoque gaudio Iiieme vernantibus, natum , atque in carmina eliquatum mel ad hanc florum commencationem , ab infulfb fcriptore inliiauemj extrema manucondiendam.., corriuare. Quam enim longius meum volumen compledi nonpotuit, hanebreuiffimi epigram- ^macis fauus dulccdinem includit. Sic igitur ea- dem ^ auribus 6^ animis plane mellea fluit . Ai^Hcffi ^^^^^ ^P^^' 'Varios flores mirata Juperhit vlf B aT I P^rpureas inter cana Pruina rofas . viii. V er queritur.-mosrenpjueimeos curjnquitjhonores, Floriferumque rapis tumihi "Bruma decus f Tu quoqueyBrumarefert.glactemfuraris^in aflu. Vt fint vina magisgrata , niuefque rapts . Parctte turgari , clamatSolertia : per me W/a: (eflate riget ^ florida uernat Hiems . Confiilein melleo carmine Florum Liber. Me- tam fuauicatis & glorije actigifti . Nullus eninu Florum Cultura^ irudus fuauior, finifque nobi- lior;, quarri;, pr^cer morem fupraque vocum, ex Apum Rege mellificiuni, . L A V S D E O. INDEX Rik A ACaci(e Indicii CultU" .. m. 371 Defmptif?» 209 Adonis horti . 5 4drianiSpigdijinu€ntumflo' reum. ^Si^&f^^- Alcinoikorti, f Aldobrandinorum horti . 8 8 Anaflafius deVetera. 596 Andrea Capranic ^Miniata diluto colorj:* ^ ibid, Miniata faturocolort - ibid^ Purpurea flore holoferi^ co, 178 ^ f^uinque colorum * 176 Ruborefaturofufiay albo diflin&a^ . 177 tluhra* 175 Rubraalbo virgata. ibid* Rubra medijs lacinijs vi- rens , 177 Subrubens viridi vmbili. co. ibid, Suhrubicunda comam coU ligens, ibid. Subrubicunda comam eX'' pltcans - ibid, .Totaviridis. ibid, ^riumeikrtm , 176 fHolacea^\ ijf Anemones abgrtus vt imper . \b diendus, 335 .Apricatio, 330 \ X\aries eradenda , . 33^ ' liiuifio^ ibid. Exemptio ^ cuBadia, 256 334. Genus noultiplex» V , Inmlucrumy cum tranf mittitur^ . 3Q0 Latifoli^ acMnuifoUdt di- fcrimina ^ radicibus, 1 74 Luxuries coercenda, 334 Nomina varia • . 173 Rigatio. 33 1 Satio. ^ijk&feq, Sa- 175 Index Safio menfima noxia» , I3 i ^emen quoi optimum , & ' quando colligendum fe^ rendumque . 3 3 7- 5^ 07 Sterilitas emendanda,^ 3 % 'Tenuifoliie difcrimin a e \folijs. iJ9&f€q. , Tutamentim. 331 Angues arcendi ab hortis • 277 Anferum encomia . 44 Triumphalis pompa • iUd, Apes e florihus artificiose con- texts^ : 4^26 Aprilis fiores . 1 5 7/1 6 1 8 5. 18,5.19^. . Apum Barherinarum enca- mia, . ' ;^75.376. Aqua florum fiiUaiiti^^iK 438 Aqu^ irrigu£ deleBus, ' - 446 Aquati^oxum flarum cultn^:'^:^^^ ra^, ^']i,&feq, Aquauiuarumhoni » Arbor vitte . . . - ^3^9 Arhoris coralij cultura . ' • 5 ,^ o -DefGripYto^l ilfid, lcon, ]. 381 Af ctila adflores procul mit" ^ ■ tendor^: j 2 g^,&f€.q, Areti colendis florihus accom- ■mod^&^A^^ 17 Aquairrigua, ,18 rFigura^^ . . ihid, ' 'pjormauamd 24«. & fecf, Linearis pi6iura : . i 2 Pldfities ^ 17 Renim Sepimentum: jg S/////. ^6,6*feq^ Areolarum magnitudo, 2 2 Semit^' ^ ^a^/ 1;/ arcendte. 277 i_ . - ' Aliiflaht agrefitsrnu' Balneariee horti . > 8 9 Batberlna gloria , 521 Barberinorum horti . 87.395 Barberinum infigne infiori- Batrachium . 184 Bslgarum folertiain refie-» ' ^■^ s-rea^'- ^^'vi\t' *^'i!c,vn'44o Benedi^us Dreus^ 4^ 3 ^ entiuolorum ho rt i , ^^8 9 Befliold nocentes d fioribus V ' j arcend^v-^^y^^'^ ^:^'- '"^''-^^'i^ Befiiol^ otftnes vt ahfiinen- d(C dfloribus » 291 Index B IpaUum h rtenfe . 5 7 Blatta ab hortis vtdimoueju dlcon. '55 Bruxellenfes horti . 85 Butborum mflratiuwy exter- mrum^adnatorumqu^ exemptio, 252 .C^ feq» Brutorum cura, 255 Liliaceorum a blattis de- fevfto . 391 Beponendorum cella, 25 j Tenerorum^ carnoforum cuflodinL^, 25^7 Burghefiorum horti . 88 CAduciflorisfuUura, 248 Caletani Ducis confi- tio . Caetanorum horti. 90 C^/W yfae' Caious ,planta, cum icone, 385.387 Calathus florigRv triplex cum icone. ^o\.^feq, Caloris d floribus defendendi modus . 2-45 Caltha pa luHris • 373 Canis hortenfis . 44 Sluomodo importuttus, 257 Cantharides hortis incommo' diultiplicis adflores t-mfmittendos defcri" ptio, ^99»^zj,&feq, lcon, 431 Cary ophylloru a dmiranda .447 ^6^,& feq, Alligatura & incifio . ^50 Cultura, ^ 46 . &fcq. 'Difcrjmina , 189 Bducatio. Floreacontifiuatio , ?4o Infolatio , 3 51 Locusfatiuus, 35^0 Bropagatio , 347 Vutatio . 350 S CurFlora. 10 Homineingeniio digna* 4 J, 2^3 Gelfimini cultura . 352 Defcriptio, ifS . Etymon , ibid, Gelfimini Americani cultu- ' > ra^. 359 Defcriptio . 195 Arabici cultura , 357 Defcriptio . 1 94 Hijpani candido flore fim- plicis cultura , 3 5^ 3 Defcriptio. 193 HifpanimuliipliciscultU' ra-j. 357 Defcriptio. ^ I94 Index Indlct flaulodovatljjlmicul' tura, : 390. feq* DefcnpHo, 3^9 ''^fq* hon, 393 Indici maximiflore pheeni- ceocultura, 361 Defcriptio • 196 Icott. 199 GeniBie flore alho cultura, 370 Defcriptio . 2,0 5 Gonzagarum Ducum borii , 86 Granadillce cultura, 351 Defcriptio , 1 9 0. d^y HEnricus Coruinus , 241 Heraclion^ aquaticus flos. 372 Homines in floribus e^^prcf- fl. ^ 1S6 Hpratius Grafltus e Societat€ lefu., 408 Hortenjia arma . 57. ^feq, ilorti Eabylonicipenjiles, 7 Z)/V?/ Paradifus. 5 ^uibus adamaii, ibid. ^ 8 ^^7^// injignores Europ^e , 8 j Bdneariie. 8g Bruxellenfes Brahantino- rumDucum , 85 Byzantini Othomanorum, .8 5 CapraroU , 8 9 Cafertani Principis Aquaui- U(& , 87 CiHernani Caetam Ducis,(^o Eyfladienfes „ 86 Florentini M agnorum^ Ducum» Mantuani Gonzagarum Du- cum, %6 parijtenfes Gallorum Re- guPL^» 85 Tarmenfes E arneJiorumDu' - c/^w . 87 Romani Aldohrandinorum.SS Barherinorum , 89 Bentiuolorum . Burghejiorum . 88 Card.Cornelij , 87 Earnefiorum . 88 hudouijiorum, ihid. Matthmorum . ibid„ Mediceorum. ibid^ Perettorum, ihid, Card, Pij , ihid, Pontificum . 89 :Salishurgenfes, 86 Tiburtes E fienfium . 89 Toletam Regum Hifpano» rum, 85 Tufculani Principumpluri- morum, 89 Viennenfes Cafarum . 8 6 Hortorum cura fapientihus lau- data-j 9 Eorma varia* 2 4 Ineis ad flores traufmitten' dos . 299. ^j^^» Adices florum 'vt inbu- mand